Tema: Studimi i

lëvizjes me
parashutë

Lënda: Fizikë
Punoi: Greis Xhelili
Pranoi: Mësuese Blerta Shtraza
Objektivat:
• Të shohim se si është e ndërtuar parashuta
• Të kuptojme se pse parashuta e ngadalëson lëvizjen e
trupit në rënie
• Te studiojme lëvizjen e parashutes (si dhe perse
ndodh)
• Të kuptojme se si ndodh kjo levizje nëpërmjet grafikut
• Të njohim historinë e parashutes
Zhvillimi
Cfarë është parashuta?

Parashuta është një pajisje qe

ngadalëson zbritjen vertikale të një
trupi qe bie nëpër atmosferë ose
shpejtësinë e një trupi që leviz
horizontalisht. Parashuta rritin
sipërfaqen e trupit dhe kjo rezistencë
e shtuar e ajrit ngadalëson trupin në
lëvizje.
Ndertimi I parashutës
Parashutat moderne përbëhen
nga dy shtresa materiali,
zakonisht najlon, të cilat ndahen
në hapësira të mëdha në formë
tubi të quajtura qeliza që hapen
në anën e përparme të
parashutës dhe mbyllen në
pjesën e pasme. Ajri futet me
forcë në qeliza ndërsa parashuta
lëviz përpara, dhe ajo e fortëson
parashutën dhe i jep formë.
Si funksionon parashuta?
Parashuta funksionon duke detyruar ajrin në pjesën e përparme të saj
dhe duke krijuar një "krah" të strukturuar të cilin piloti i tendës mund të
komandojë. Parashutat kontrollohen duke tërhequr poshtë linjat e
drejtimit të cilat ndryshojnë formën e krahut, e bëjnë atë të kthehet
ose të rrisë ose të ulë shpejtësinë e zbritjes.Parashutat moderne janë
kryesisht në formë drejtkëndëshe - shumë të ndryshme nga parashutat
e rrumbullakëta të vjetra. Ndryshimi në formë u ka dhënë
parashutistëve shumë më tepër kontroll mbi parashutat e tyre. Sot, ata
mund të kthejnë parashutën e tyre, të ndryshojnë shpejtësinë e
zbritjes, të rrafshojnë rrëshqitjen e tyre dhe të bëjnë uljet me parashutë
më të sakta se kurrë.
Dizajni I parashutes së parë nga
Parashutat e kohëve moderne
Leonardo Da Vinci në vitin 1483
 Rezistenca e ajrit tek
parashuta
Forca e gravitetit na tërheq të gjithëve në Tokë në
mënyrë të njëtrajtshme: qoftë një gur apo një pendë,
pavarësisht nga objekti, ai do të ketë një nxitim prej 9.8
m/s² drejt Tokës.
Në një vakum pa ajër, do të shihni një pendë dhe një gur
që godasin tokën në të njëjtën kohë. Pra, si ndodh
saktësisht që në botën reale guri arrin i pari në tokë?
Epo, këtu shfaqet rezistenca e ajrit. Penda bie në tokë
pas gurit jo sepse është më e lehtë, por sepse pendë kap
më shumë ajër ndërsa bie; zvarritja e sipërfaqes së saj e
ngadalëson atë.
Kryesisht, shkenca pas parashutave është se ato përdorin
me zgjuarsi rezistencën e ajrit. Ajri përbëhet nga molekula
gazi dhe ndërsa lëvizni, ato shtyhen mënjanë. Një
hapësirë dhe sipërfaqe e madhe, rezulton në një sasi të
madhe të rezistencës së ajrit.
Për të përfituar nga ky fakt, parashutat shpesh bëhen nga
një najloni i lehtë që është trajtuar posaçërisht për të
qenë më pak “I përshkueshem” (d.m.th., nuk lejon aq
shumë ajër të kalojë). Kjo lejon parashutën e hapur të
ketë më shumë rezistencë ajri dhe të lëvizë drejt tokës
ngadalë dhe në mënyrë të sigurt.
 Ka dy forca që veprojnë në një
parashutë me një parashutist:
Rezistenca e
ajrit forca e gravitetit dhe
rezistenca e ajrit.
Të dyja keto foca
bashkëveprojne me njëra
tjetrën. Këto forca janë të
pabarazpeshuara

Forca e
gravitetit
 Parashutisti hidhet nga avioni/helikopteri. Nga A në B
a=10m/s2. Nga B në C ai përshpejtohet kështu që a zvogelohet.
Nga C në D a=0 Parashutisti arrin shpejtesi teminale (V me e
Grafiku shpjetesi-kohe madhe). Nga pika A(hedhja e parashutistit) deri në pikën D(hapja
e parashutes) rezistenca e ajrit është e vogël dhe forca e gravitetit
është e madhe. Në pikën D hapet parashuta. V e parashutistit
zvogëlohet. Rritet rezistenca e ajrit dhe zvogëlohet forca e
V(m/s) gravitetit. Nga E në F parashutisti lëviz me shpëjtësi konstante. Në
Hapet pikën F ai arrin përsëri shpejtësi teminale. Nga pika F në G
V.Konstante I
parashuta parashutisti ngadalësohet që të ketë një rënie të sigurt.
C D
et
jtoh

Nga pikat A në C , parashutisti përshepjtohet. Ne e ndajmë këtë

hpe

Prek në dy pjesë, AB dhe BC. Në BC përshpejtimi është konstant (me

s
Për

Nxitim token ritëm të rregullt) ndërsa tek BC përshpejtimi nuk është në mënyrë
fillestar= konstante pasi ajo vjen duke u zvogeluar. Pra tek AC ai
B përshpejtohet por jo me një ritëm të rrëgullt. Nga pika A deri ne C
10m/s2
tek ai vepron kryesisht foca e gravitetit dhe reistenca e ajrit ne
V.Konstante II këtë rast është pothuajshe e pasrëndësishme. Forca rezultante
E F
A është me drejtim për poshtë prandaj edhe ai përshpejtohet. Kjo
G forcë rezultante e ben atë të ketë një nxitim prej 10m/s2. Forca
t (sek)
rezultante= peshë (konstate)-rezistencë ajri (ne rritje), pra forca
Sic u përmend më lartë në pikën D hapet plotësisht parashuta dhe rezultante zvogelohet. Forca rezultante(zvogelohet)
një sasi e madhe ajri përplaset me faqen e brendshme të parashutes. =m(konstante) xa. Në përmbledhje V është e larte, Forca
Kjo bën që ajo të ngadalësohet shumë shpejt pasi në këto momente rezultante ulet dhe nxitimi I ulet. Tek pikat CD vihet në praktike
rezistenca e ajrit është më e madhe se forca e gravitetit. Forca ligji I parë I Njutonit, pra duke qënë se forcat janë të
rezultante gjendet kështu: -F=Ra-P dhe kjo forcë ka drejtim për lart. Kjo barazpeshuara a=0 dhe F rezultante=0. Këtu parashutisti leviz me
do të thotë se forca rezultante është kundërt me drejtimin e levizjes. V konstante maskimale (terminale).
 Duke qënë se kjo force është e kundërt me drejtimin e
lëvizjes ajo shenohet me nje misus nga para, pra është
negative. Kjo do te thotë se edhe nxitimi është negativ
gjë e cila shpjegon ngadalësimin e dukshëm tek pikat
DE. Tek pikat EF parashutisti po lëviz me shpejtësi
konstante të vogël. Është e ngjashme me pikat CD por
ndryshimi është se tani kjo lëvizje vjen nga ndadalësimi
e jo përshpejtimi I parashutës. Përsëri këtu forcat janë
të barazpeshuara dhe a=0 dhe F rezultante=0.
V(m/s) Parashutisti do të vazhdojë të bjerë me një shpejtësi
h D
C konstante por më të vogël se CD. Tek pikat FG
parashutisti do të bëjë një lëvizje te fundit dhe përsëri
do të arrijë një shpejtësi terminale pasi ajri do ta shtyjë
përsëri sipërfaqen e brendshme të parashutës dhe
B rezistenca e ajrit do të rritet. Forcat do të jenë të
E pabarazpeshuara dhe do të ketë forcë rezultante e cila
F do ta ketë drejtimin nga lart, pra e kundërt me
A G drejtimin e lëvizjes. Kjo gjë do ta ngadalësojë lëvizjen e
parashutës dhe parashutisti do të ulet ngadalë dhe në
t(sek) mënyrë të sigurt në tokë.
Kush e shpiku parashutën?
-Parashuta u shpik 4000 vjet më parë, kur vëzhguesit kinezë vunë re se
rezistenca e ajrit ngadalësonte rëniet e lira. Legjenda thotë se një kërcim i sigurt
është bërë nga një hambar duke përdorur dy kapele bambuje.
-Parashuta më e vjetër moderne u projektua në vitet 1470 në Italinë e Rilindjes
për të ndihmuar njerëzit të shpëtojnë nga ndërtesat e djegura. Vetëm një dekadë
më vonë, Leonardo da Vinci krijoi një dizajn të përmirësuar piramidal, i cili u
testua me sukses në vitin 2000 dhe disa herë më vonë. Fausto Veranzio bëri
përmirësime të dizajnit në fillim të shekullit të 17-të që përmirësonin
ngadalësimin. Rënia e parë me një parashutë të çalë ndodhi në vitin 1897.
-Më pas u shtua një ventilim në tendë për të shtuar stabilitetin dhe lindi
parashuta moderne. Louis-Sébastien Lenormand hodhi me parashutë nga një
ndërtesë në 1783; ishte kërcimi i parë, modern, i regjistruar me parashutë.
-Kërcimi i parë nga një aeroplan me parashutë ishte rreth viteve 1911-1912;
polemika vazhdon se kush u hodh i pari dhe kur. Ishte Bashkimi Sovjetik që filloi
hedhjen masive me parashutë në vitin 1930 dhe krijoi njësinë e parë ajrore në
1931. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, operacionet ajrore u rritën gjithnjë e më
shumë në shkallë, duke arritur kulmin me Operacionin e Tregut Garden në 1944.
Misionet ushtarake me parashutë në kohërat e Ushtarët duke u parashutuar në fushën e
luftes betejës

Shënimet e Da Vincit për

parashutën e parë

Parashuta e parë moderne

 Konkluzioni
Si përfundim, parashutizmi është jo vetëm një
sport, por edhe një shembull shumë I mirë për të
treguar se si funksionon nxitimi, shpejtësia, forca
e gravitetit dhe rezistenca e ajrit dhe si ndikojnë
ato.
Parashuta është një nga zbulimet më të mëdha
ne histori dhe përdorimi I saj ka ngritur shumë
pyetje dhe hipoteza për se si funksionojnë disa
forca te natyrës.
Ka prova shumë të forta që tregojnë se sa më e
madhe të jetë sipërfaqja (rrezja) e parashutës aq
më shumë do të duhet të bjerë në tokë. Kjo
është për shkak se më shumë grimca ajri
përplasen me parashutën kur ka më shumë
sipërfaqe në krahasim me një sipërfaqe më të
vogël.