Era dhe veprimtaria e eres

Era sht nj dukuri natyrore q prbehet nga lvizja e rregullt, pothuajse e rrafsht, e
mass ajrore t shkaktuar nga trysnia mes dy pikash t atmosfers . Studimi i veprimtarise t Eres
ka rndsi t madhe, pasi era me fuqine e vet luan nj rol t madh n formimin e formave t
larmishme relievore n siperfqen e Tokes. Era si faktor i jashtm vepron n vazhdimsi q nga
periudhat e hershme gjeologjike e deri m tani duke krijuar forma t ndryshme n siprfaqen e
toks ,I ndryshon formen shkembinjeve etj .

Llojet e ererave:

1. Furtuna
2. Musonet
3. Errat posht shprthyese
4. Tornado

Shpejtesia e eres

Ret m t shpejta jan n lartsit prej 10.000 - 18.000 metra mbi nivelin e detit dhe shpejtsin
e lvizjes s tyre mund ta arrijn n 400 km/h.

Arsyeja q n at lartsi mund t arrihet nj shpejtsi e lart sht se ret prbhen nga kristalet
e akullta dhe pikat e ujit q bien ngadal nprmjet ajrit. Pr shkak t frkimit me siprfaqen e
Toks, sa m e madhe t jet lartsia era rrit shpejtsin e saj. N nj lartsi prej 100 metra,
shpejtsia e ers rritet dy her m shum n krahasim me shpejtsin q era e ka n lartsi prej 2
metra. Kjo, gjithashtu do t thot se ret lvizin m shpejt nse jan m larg nga siprfaqja e
toks.

Ret m t shpejta i gjejm n pjest e larta t troposfers. Arsyeja pr kt jan rrymat e

ashtuquajtura 'jet stream', q lindin si pasoj e temperaturave t ndryshme n mes t shtresave t
ajrit. Kto rryma shpesh arrijn shpejtsin prej 200 km/h, por gjithashtu mund lvizin n nj
shpejtsi prej 400 km/h.

Puna shkaterruse e eres

Puna kryesore e ers varet nga shpejtsia e saj , sa m e madhe shpejtsia aq m e madhe sht
forca shkatrruse .Veprimi eolik m s shumti vepron n viset e zhveshura (shkretirat) pastaj ne
faqet e maleve t larta, n brigjet e lumejve ,detrave apo edhe n vendet qe jan t ekspozuara
ndaj errave .

Format e shfaqjes se eres

Deflacioni-kuptojm punn fryerse q bn era me forcn e saj n shkmbinjt duke ia larguar

materialin e imt q i mbulon(zhveshjen e shkmbinjve)
Korazioni- kuptojm punn goditse q bn era mbi shkmbit krahas forces goditse te saj dhe
materialet grimcore

Forma te krijuara nga veprimtaria e eres

Puna transportuese dhe depozituese e ers

Era bn nj pun t madhe transportuese dhe depozituese.Kjo veprimtari varet kryesisht nga
shpejtsia e saj dhe nga sasia e materialit t shkrifte q ngrihet dhe transportohet nga era
.Materiali q m s shpeshti transportohet nga era sht kokrrizat e rrs.

Format e relievit

Materiali i prfituar nga veprimtaria e ers kryesisht sht rra, duke u grumbulluar formon forma
t relievit pozitive n trajt kodrash asimetrike sic jan:
1.Dunat
2.Barhanat

3. Valezimet

4.Kerpudha

5. Kolonat

Dunat

Dunat jane kodra te perbera nga rera qe formohen nga veprimi I forces se eres ne shkretetirat e
bregdetet ranore .

Barkhanet

Barkhanet jane kodra te perbera nga rera dhe formohen nga veprimi I forces se eres ne
shkretetirat e bregdetet ranore si dunat , por kodrat e reres kane formen e draprit .

Valezimet

Valzimet vrehen n vende t rrafshta prej rre nuk kan ngritje t mdha. Ato formohen
zakonisht n plazhe dhe n shkretira kur fryjene era t lehta.