CHƯƠNG 4

THỊ TRƯỜNG
CÔNG CỤ PHÁI SINH
GV: TS Trần Thị Mộng Tuyết
1
1. Khái niệm
• CKPS là những hợp đồng tài chính, hay
công cụ tài chính mà giá trị của nó được
xác định dựa vào giá trị của một công cụ
khác, thường gọi là công cụ cơ sở (the
underlying)

2
 2. Caùc hôïp ñoàng quyeàn löïa
choïn hay caùc quyeàn choïn
( Options ).
• Hôïp ñoàng quyeàn löïa choïn laø moät kieåu
hôïp ñoàng giöõa hai beân, trong ñoù moät
beân cho beân kia ñöôïc quyeàn mua hoaëc
baùn moät loaïi haøng hoùa cuï theå hoaëc
moät löôïng chöùng khoaùn naøo ñoù vôùi
moät giaù xaùc ñònh trong moät thôøi haïn
nhaát ñònh.

3
 Một hợp đồng quyền lựa chọn bất kỳ
đều bao gồm 4 đặc điểm cơ bản sau :
• Loại quyền (quyền chọn bán hoặc chọn
mua)
• Tên hàng hóa cơ sở và khối lượng được
mua hoặc bán theo quyền
• Ngày hết hạn
• Giá thực hiện

4
• Người bán quyền, trao quyền cho người
mua để đổi lấy một khoản tiền được gọi là
giá quyền hoặc phí quyền.
• Mức giá mà tại đó công cụ này có thể
được mua hoặc được bán gọi là mức giá
thực hiện quyền.
• Ngày mà sau đó quyền hết giá trị gọi là
ngày hết hạn.

5
 Những mức giá liên quan tới một quyền
lựa chọn là :
• Giá thị trường hiện hành của loại hàng hóa
cơ sở
• Giá hàng hóa cơ sở thực hiện theo quyền
• Giá của bản thân quyền lựa chọn

6
• Các dạng hợp đồng quyền chọn:
• Hôïp ñoàng quyeàn löïa choïn coù hai
loaïi: quyeàn choïn mua (call options)
vaø quyeàn choïn baùn (put options).
Hôïp ñoàng quyeàn löïa choïn cung
caáp cho ngöôøi chuû quyeàn mua
hoaëc baùn chöù khoâng phaûi nghóa
vuï mua hoaëc baùn.

7
• Ví dụ 1:
• NĐT A mua 1 hợp đồng call option 100 cổ phần XXX với giá
100USD/CP bất cứ lúc nào trong vòng 3 tháng tới. Phí mua
call option là 2% hay 200USD/hợp đồng.
• Nếu giá CK XXX tăng 120USD/CP trong 2 tháng, NĐT A có
thể thực hiện hợp đồng là mua 100 CP với giá 100USD/CP
sau đó đem ra thị trường bán với giá 120USD/CP. Như vậy
NĐT A sẽ được hưởng lợi nhuận do chênh lệch giá (sau khi
đã trừ phí mua call option).
• Trong trường hợp này NĐT A đã lời:
(120USD X 100) – (100USD X 100) = 2000USD
2000USD – 200USD = 1800USD
• Ngược lại, nếu giá CK XXX trên thị trường sụt giá dưới
100USD và đứng giá trong 3 tháng. Đến thời hạn, NĐT A sẽ
không thực hiện hợp đồng vì sẽ lỗ thêm, nên cuối cùng NĐT
chỉ chịu mất 200USD phí mua call option
8
• Ví dụ 2:
• NĐT B nghĩ rằng giá CP YYY sẽ hạ, nên mua hợp
đồng put option (100 CP) thời hạn 3 tháng với giá
100USD/CP. Phí mua put option là 2% hay
200USD/hợp đồng.
• Nếu CK YYY rớt giá xuống còn 90USD/CP, NĐT B
có thể thực hiện hợp đồng là bán 100 CP với giá
100USD/CP. Người bán hợp đồng put option trước
đó sẽ phải mua CK YYY trên thị trường với giá
100USD của người mua hợp đồng put option (NĐT
B). Như vậy, NĐT B lời 10USD/CP trừ đi 2USD/CP
(phí mua put option) thì sẽ lời 8USD/CP hay
800USD/hợp đồng.
9
3. Caùc hôïp ñoàng töông lai (Future
contracts)
• Laø caùc hôïp ñoàng ñaùp öùng cho vieäc giao moät
khoaûn tieàn xaùc ñònh cuûa moät loaïi haøng hoaù
nhaát ñònh trong moät thôøi haïn xaùc ñònh trong
töông lai.
• Trong hôïp ñoàng töông lai coù quy ñònh hôïp ñoàng
coù theå ñöôïc thöïc hieän baát kyø luùc naøo vaø
coù theå thöïc hieän vaøo cuoái haïn ñònh; ñeå traùnh
moïi thieät haïi khi hôïp ñoàng khoâng ñöôïc thöïc
hieän, caû hai beân mua vaø baùn phaûi kyù quyõ
vaøo luùc kyù hôïp ñoàng.
10
Cơ chế giao dịch hợp đồng tương lai :
• Là thỏa thuận pháp lý chắc chắn giữa
một người mua (hoặc người bán) và
một sở giao dịch có uy tín hoặc trung
tâm thanh toán của sở giao dịch đó. Tại
đó người mua (bán) đồng ý sẽ nhận
(hoặc giao) một mặt hàng nào đó tại một
mức giá cụ thể vào lúc kết thúc của một
thời kỳ được xác định.

11
• Mức giá theo đó các bên thỏa thuận giao
dịch trong tương lai được gọi là giá hợp
đồng tương lai.
• Thời hạn được ấn định theo đó các bên
phải tiến hành giao dịch được gọi là thời
hạn thanh toán hay thời hạn giao nhận.

12
• VD :
Giả sử có 1 hợp đồng tương lai được giao
dịch trên sở giao dịch và mặt hàng được
mua hay bán là tài sản X, thời hạn thanh
toán là 3 tháng. Giả sử A là người mua và
B là người bán, mức giá mà họ đồng ý
giao dịch trong tương lai là 1.000.000
VNĐ. Vậy 1.000.000 VNĐ là giá hợp đồng
tương lai.
Tới hạn thanh toán B sẽ giao tài sản X cho
A và A giao cho B 1.000.000 VNĐ là giá
của hợp đồng tương lai.
13
 4. Hôïp ñoàng kyø haïn
(Forward)
• Laø moät thoaû thuaän trong ñoù ngöôøi mua
vaø ngöôøi baùn chaáp thuaän thöïc hieän giao
dòch haøng hoaù vôùi khoái löôïng xaùc ñònh,
taïi moät thôøi ñieåm xaùc ñònh trong töông
lai vôùi moät möùc giaù aán ñònh vaøo ngaøy
hoâm nay.

14
• Các hợp đồng kỳ hạn xác định một ngày
thanh toán cụ thể hoặc một thời điểm tiến
hành giao dịch trên thực tế.
• Khi ngày thanh toán tới, người mua trả
tiền để mua hàng hóa tại mức giá thỏa
thuận ban đầu và người bán chuyển giao
hàng với số lượng ấn định ban đầu.

15
Đặc điểm :
• Chỉ có 2 bên tham gia vào việc ký kết
• Giá cả do 2 bên tự thỏa thuận với nhau
• Khi có thay đổi giá cả trên thị trường giao
ngay rủi ro thanh toán sẽ tăng lên khi một
trong 2 bên không thực hiện hợp đồng.
• Giá cả đặt ra mang tính cá nhân và chủ
quan nên rất có thể không chính xác.

16
 5. Nghieäp vuï hoaùn ñoåi
(Swaps)
• Laø moät hôïp ñoàng trong ñoù hai beân thoaû
thuaän trao ñoåi nghóa vuï thanh toaùn.
Thoâng thöôøng giao dòch naøy bao goàm
caùc thanh toaùn laõi, vaø trong moät soá
tröôøng hôïp laø thanh toaùn nôï goác.

17
 6. Chứng quyền (Warrants)

• Là loại chứng khoán được phát hành kèm theo

TP hoặc CP ưu đãi cho phép người nắm giữ CK
đó được quyền mua một khối lượng CP phổ
thông nhất định theo mức giá đã được xác định
trước trong thời kỳ nhất định.
• Quyền này được phát hành khi tổ chức lại các
Cty hoặc khi Cty nhằm mục tiêu khuyến khích
các NĐT mua những TP hoặc CP ưu đãi có
những điều kiện kém thuận lợi.

18
• Đặc điểm:
– Chứng quyền được phát hành nhằm tăng tính hấp dẫn
của các CK khác, cụ thể là TP và CP ưu đãi. Với tư
cách là người sở hữu chứng quyền, NĐT không có
quyền cổ đông trong Cty, không được nhận cổ tức và
không có quyền biểu quyết.
– Chứng quyền là công cụ dài hạn và có thể chuyển
nhượng được. Phần lớn các chứng quyền có thời hạn
từ 5 đến 10 năm, tuy nhiên có một vài dạng chứng
quyền có thời hạn vĩnh viễn.
– Tại thời điểm phát hành chứng quyền, giá mua CP ghi
trong chứng quyền thường cao hơn thị giá của CP và
giá đó có thể cố định, có thể được tăng lên định kỳ.

19
• Giá trị của chứng quyền:
• Xác định bởi hai yếu tố:
– Giá trị nội tại: là khoản chênh lệch giữa giá trị thị
trường của CK và giá mua CK xác định trên
chứng quyền.
– Thời hạn của chứng quyền: thời gian cho đến
khi hết hạn càng dài, thì giá trị của chứng quyền
càng cao.

20
7. Quyền mua cổ phần/ Quyền tiên
mãi (Priority Rights)

• Là loại CK ghi nhận dành cho các cổ đông

hiện tại của một CtyCP được mua trước
một số lượng cp trong đợt phát hành cp
phổ thông mới tương ứng với tỷ lệ cp hiện
có của họ trong Cty.

21
 Mục tiêu:
• Đối với cổ đông hiện hữu:
– Bảo vệ quyền kiểm soát của cổ đông.
– Bảo vệ cổ đông tránh sự mất giá cổ phần.
• Đối với Cty:
– Mức giá đăng ký trong quyền mua cổ phần thấp
hơn mức giá hiện hành của cổ phiếu trên thị
trường nhằm giảm rủi ro có thể xảy ra do giá thị
trường giảm trong thời gian phát hành quyền dẫn
đến đợt phát hành không thành công.
– Mức chênh lệch đáng kể này làm tăng tính hấp
dẫn của đợt phát hành cổ phiếu mới.
22
 Đặc điểm:
• Được phát hành kèm theo một đợt phát
hành CP thường (dành cho cổ đông hiện
hữu)
• Là một công cụ ngắn hạn (30-45 ngày)
• Mức giá xác định là giá ưu đãi thấp hơn
giá thị trường hiện hành.

23
 Số phiếu tiên mãi để mua 1 CP
mới:
SoáCP cuõ
Soálöôïngquyeànñeåmua1CP môùi
SoáCP môùi

Trong ñoù:
Möùcvoáncaànhuy ñoäng
SoáCP môùi
Giaùñaêngkyùmua

24
• Ví dụ:
• Công ty A đã phát hành 100.000 cp cũ đang lưu
hành. Để tăng thêm vốn đầu tư mở rộng sx, Cty
phát hành thêm 25.000 cp mới thông qua việc
phát hành quyền tiên mãi. Để mua 1 cp mới phát
hành, số phiếu tiên mãi cần là:
• 100000 : 25000 = 4 phiếu tiên mãi
Do vậy cổ đông hiện hữu có 4 cp cũ sẽ được
mua 1 cp mới.
Nếu cổ đông không muốn thực hiện quyền, họ có
thể bán chúng trên thị trường trong thời gian
quyền chưa hết hạn. Giá quyền có thể lên xuống
trong thời gian chào bán do giá thị trường của cp
tăng hoặc giảm. 25
 Giá trị lý thuyết của quyền tiên
mãi
• Giá trị lý thuyết của quyền tiên mãi cho phép
mua cp với giá thấp hơn thị giá.
• Cách xác định:
• Gọi:
– Q là giá trị của quyền tiên mãi.
– G là giá thị trường hay giá phỏng định của 1 cp cũ.
– g là giá phát hành của 1 cp mới.
– n là số cp cũ.
– m là số cp mới phát hành.

26
• Giá trị lý thuyết của 1 quyền tiên mãi là:

m
Q  (G  g) *
nm
27
• Ví dụ: Một CtyCP có vốn 12 tỷ (1.200.000
cp; mệnh giá 1 cp là 10.000đ; đơn giá thị
trường 22.000đ/cp).
• Cty đã tăng thêm vốn 8 tỷ đ bằng cách
phát hành 800.000 cp mới, mệnh giá mỗi
cp như cũ (10.000 đ) với giá bán mỗi cp
mới là 12.000 đ, dự tính dành cho các cổ
đông cũ.
• Tính giá trị lý thuyết của một quyền tiên
mãi:
800000
Q  (22000  12000) *  4000 ñ
1200000  800000 28
• Hay:
• Số phiếu tiên mãi:
• 1.200.0000 / 800.000 = 3/2
 Cứ 3 cp cũ được mua 2 cp mới
 Giá trị lý thuyết của một quyền tiên mãi:

2
Q  (22000  12000 ) *  4000 ñ
32

29
• Trường hợp đặc biệt: quyền cấp phát số cp
mới được phát không cho các cổ đông cũ, có
nghĩa là trong trường hợp g = 0

m
Q G *
nm
30
• Ví dụ: Một Cty có vốn 50 tỷ đ gồm 5 triệu cp
mệnh giá 10.000 đ. Thị giá 42.000 đ. Cty đã
tăng thêm vốn 75 tỷ bằng cách sát nhập các
dự trữ và cấp cho không các cổ đông cũ 1 cp
mới ứng với 2 cp cũ.
• Giá trị lý thuyết của quyền cấp phát là:

1
Q  42000 *  14000 ñ
2 1
31