CU19676

Wiskunde
CU19677
INTEGREREN DEEL 1
20-09-23 WIM HUIBREGTSE
INTEGREREN

Deel 1:
• Onbepaalde integraal (primitiveren)

• Oppervlakte berekenen onder een grafiek

Deel 2:
• Substitutie methode

• Partieel integreren

20-09-23 3
PRIMITIVEREN (ONBEPAALDE INTEGRAAL)

Standaardafgeleiden => stamintegralen!

INTEGREREN IS…

De oppervlakte onder een grafiek

bereken, door achterstevoren te
differentiëren.

20-09-23 5
INTEGREREN IS…

a b
We willen oppervlakte onder de grafiek
berekenen van a tot b .
20-09-23 6
INTEGREREN IS…

Δx

a= x0 xk b= xn

Verdeel de oppervlakte in n strookjes.

20-09-23
INTEGREREN IS…

Δx

a= x0 xk b= xn
De breedte van een strook is:
𝑏 −𝑎
∆ 𝑥=
20-09-23 𝑛
 INTEGREREN IS…

Δx

a= x0 xk b= xn
Een goede benadering van de oppervlakte van
1 strip is:
f(xk).Δx ( =hoogte*breedte)
20-09-23
 INTEGREREN IS…

Δx

a= x0 xk b= xn
Een goede benadering van de oppervlakte onder de grafiek is de
oppervlakten van de kleine stroken op te tellen:

20-09-23
 INTEGREREN IS…

Δx

Hoe meer strookjes en hoe smaller iedere

strook is, hoe nauwkeuriger het antwoord is.
20-09-23
INTEGREREN IS…

Δx

We nemen de limiet voor: n  ∞

En tegelijkertijd: Δx  0
En er blijft gelden: n. Δx = b - a
20-09-23
INTEGREREN IS…

Δx

De Δx verandert in een dx (zeer kleine Δx) de Σ

verandert in een S (integraal symbool), dus:
fout gaat naar nul (0):
20-09-23
INTEGREREN IS…

Δx

Oppervlakte

20-09-23
INTEGREREN IS…

Oppervlakte

20-09-23
INTEGREREN IS…

Δx

∫ 𝑓 ( 𝑥 ) .𝑑𝑥=[ 𝐹 (𝑥)] =𝐹 ( 𝑏) − 𝐹 (𝑎)

𝑏
𝑎
𝑎
Met: F(x) = de primitieve van f(x) dus: F’(x) = f(x).
20-09-23
INTEGREREN IS…

20-09-23
INTEGREREN IS…
Voorbeeld 1:

20-09-23
INTEGREREN IS…
Voorbeeld 1:

20-09-23
INTEGREREN IS…
Voorbeeld 1

20-09-23
INTEGREREN IS…
Voorbeeld 2:

20-09-23
INTEGREREN IS…
Voorbeeld 2:

54

20-09-23
INTEGREREN IS…
Voorbeeld 3:

∫ 6. 𝑥 .𝑑𝑥=?
5

20-09-23 −3
INTEGREREN IS…
Voorbeeld 3:

3
6 3
∫ 6 ∙ 𝑥 ∙ 𝑑𝑥= [ 𝑥 ]
5
−3
6 6
=3 −3 =0
−3
20-09-23
INTEGREREN IS…
Voorbeeld 4:

2. 𝜋

∫ sin ( 𝑥 ) . 𝑑𝑥=¿? ¿
0

20-09-23
INTEGREREN IS…
Voorbeeld 4:

= cos(2)cos(0) =

−cos ( 2. 𝜋 ) +cos ( 0 ) =−1+1=0

20-09-23
INTEGREREN IS…
Voorbeeld 4:

Wat hebben we geleerd van deze integraal?

20-09-23
 INTEGREREN IS…
Voorbeeld 5:

𝐺𝑒𝑔𝑒𝑣𝑒𝑛 𝑓 ( 𝑥 )=sin ( 𝑥 ) ,𝑤𝑎𝑡 𝑖𝑠 𝑑𝑒 𝑜𝑝𝑝𝑒𝑟𝑣𝑙𝑎𝑘𝑡𝑒 𝑜𝑛𝑑𝑒𝑟 𝑒𝑒𝑛 h𝑎𝑙𝑣𝑒 𝑝𝑒𝑟𝑖𝑜𝑑𝑒 ?

20-09-23
INTEGREREN IS…
Voorbeeld 5:

= - cos() - - cos(0) =

−cos ( 𝜋 ) + cos ⁡(0)=+1+1=2

De gemiddelde waarde over een halve periode is dus:
20-09-23
INTEGREREN IS…
Voorbeeld 5:

De gemiddelde waarde over een halve periode is dus:

2
≈ 0.63662
𝜋
20-09-23
INTEGREREN IS… |sin(x)|

1.2000
1.0000
0.8000
0.6000
0.4000
0.2000
0.0000
-2.00 -1.00 0.00 1.00 2.00 |sin(x)|3.00 2/Pi
4.00 5.00 6.00 7.00 8.00

=2

De gemiddelde waarde over een halve periode is dus:

2
≈ 0.63662
𝜋
20-09-23
 EIND DEEL 1

Wat hebben we gezien deze les???

 EIND DEEL 1

Wat hebben we gezien deze les???

CU19677
INTEGREREN DEEL 2
20-09-23 WIM HUIBREGTSE
INTEGREREN
Deel 1:
• Onbepaalde integraal (primitiveren)

• Oppervlakte berekenen onder een grafiek

Deel 2:
• Substitutie methode

Deel 3:
• Partieel integreren

20-09-23 35
SUBSTITUTIE METHODE

20-09-23
SUBSTITUTIE METHODE

2
Substitutie: 𝑦 =𝑥
20-09-23
SUBSTITUTIE METHODE

2
Substitutie: 𝑦 =𝑥
20-09-23
SUBSTITUTIE METHODE

2
Substitutie: 𝑦 =𝑥
Zie dat
Zodat
20-09-23
SUBSTITUTIE METHODE

2
Substitutie: 𝑦 =𝑥
Zie dat
Zodat
20-09-23
SUBSTITUTIE METHODE

2
Substitutie: 𝑦 =𝑥
20-09-23
SUBSTITUTIE METHODE

5
6 𝑥 +6 𝑥
∫ 𝑥6+3𝑥2+7 𝑑𝑥=??

20-09-23
SUBSTITUTIE METHODE

5
6𝑥 +6𝑥
∫ 𝑥6+3𝑥2+7 ∙𝑑𝑥=??
6 2
Substitutie: 𝑦 =𝑥 +3 𝑥 +7

Zodat:
𝑑𝑦=(6 𝑥¿¿5+6𝑥)𝑑𝑥 ¿
20-09-23
 SUBSTITUTIE METHODE

5
6 𝑥 +6 𝑥 1
∫ 6 2
𝑥 + 3 𝑥 +7
𝑑𝑥 =∫ 6 2
𝑥 + 3 𝑥 +7
∙ 6 𝑥 + 6 𝑥) 𝑑
( 5

6 2
Substitutie: 𝑦 =𝑥 +3. 𝑥 +7
Zodat: 𝑑𝑦=(6 𝑥¿¿5+6𝑥)𝑑𝑥 ¿
20-09-23
 SUBSTITUTIE METHODE

5
6 𝑥 +6 𝑥 1
∫ 6 2
𝑥 + 3 𝑥 +7
𝑑𝑥 =∫ 6 2
𝑥 + 3 𝑥 +7
∙ 6 𝑥 + 6 𝑥) 𝑑
( 5

6 2
Substitutie: 𝑦 =𝑥 +3. 𝑥 +7
Zodat: 𝑑𝑦=(6 𝑥¿¿5+6𝑥)𝑑𝑥 ¿
20-09-23
 SUBSTITUTIE METHODE

5
6 𝑥 +6 𝑥 1
∫ 6 2
𝑥 + 3 𝑥 +7
𝑑𝑥 =∫ ∙ 𝑑𝑦= 𝑙𝑛 | 𝑦|+ 𝐶
𝑦
6 2
Substitutie: 𝑦 =𝑥 +3 𝑥 +7
Zodat: 𝑑𝑦=(6 𝑥¿¿5+6𝑥)𝑑𝑥 ¿
20-09-23
SUBSTITUTIE METHODE

6 2
Substitutie: 𝑦 =𝑥 +3 𝑥 +7
Zodat: 𝑑𝑦=(6 𝑥¿¿5+6𝑥)𝑑𝑥 ¿
20-09-23
 SUBSTITUTIE METHODE

∫𝑒
2
−𝑥
4 𝑥𝑑𝑥=?
0

Eerst werken we de
primitieve functie uit…

20-09-23
 SUBSTITUTIE METHODE

∫𝑒
2
−𝑥
∙ 4∙𝑥∙ 𝑑𝑥=?
𝑾𝒆𝒍𝒌𝒆 𝒚 𝒏𝒆𝒎𝒆𝒏𝒘𝒆? ??
𝟐
𝒚=− 𝒙
20-09-23
 SUBSTITUTIE METHODE

∫𝑒 4 𝑥𝑑𝑥=∫ 𝑒 2∙2 𝑥𝑑𝑥

2 2
−𝑥 −𝑥

∫𝑒 2∙2𝑥𝑑𝑥=∫ −2𝑒 𝑑𝑦=¿−2𝑒 +𝐶¿

2
−𝑥 𝑦 𝑦

𝑦 =− 𝑥 2 ⇒ 𝑑𝑦 =− 2 𝑥𝑑𝑥 ⇒ − 𝑑𝑦 =2 𝑥𝑑𝑥
20-09-23
 SUBSTITUTIE METHODE

3
3
∫𝑒 4 𝑥𝑑𝑥=[ −2. 𝑒 ]0 =¿
2 2
−𝑥 −𝑥

− ( − 2∙ 𝑒 ) ≈1,9997532
2 2
−3 −0
−2 ∙ 𝑒

20-09-23
CU19677
INTEGREREN DEEL 3
20-09-23 WIM HUIBREGTSE
INTEGREREN
Deel 1:
• Onbepaalde integraal (primitiveren)

• Oppervlakte berekenen onder een grafiek

Deel 2:
• Substitutie methode

Deel 3:
• Partieel integreren

20-09-23 53
PARTIEEL INTEGREREN

De productregel van differentiëren (omgeschreven):

′
𝑓 ( 𝑥 ) ∙ 𝑔 ′ ( 𝑥 )=( 𝑓 ( 𝑥 ) ∙ 𝑔 ( 𝑥 ) ) − 𝑓 ′ ( 𝑥) ∙ 𝑔( 𝑥)

Overal integreren:

∫ 𝑓 ( 𝑥) ∙𝑔 (𝑥 ) 𝑑𝑥=𝑓 ( 𝑥 )∙𝑔 ( 𝑥 )−∫ 𝑔(𝑥)∙ 𝑓 (𝑥 ) 𝑑𝑥

′ ′

In geval van bepaalde integraal:

𝑏 𝑏

∫ 𝑓 ( 𝑥 ) ∙ 𝑔 ( 𝑥 ) 𝑑𝑥 =[ 𝑓 ( 𝑥 ) ∙ 𝑔 ( 𝑥 ) ]𝑎 −∫ 𝑔 ( 𝑥) ∙ 𝑓 ′ ( 𝑥 ) 𝑑𝑥
′ 𝑏

𝑎 𝑎

20-09-23
PARTIEEL INTEGREREN
Rekenregel partiële integratie:

∫ 𝑓 ( 𝑥) ∙𝑔 (𝑥 ) 𝑑𝑥=𝑓 ( 𝑥 )∙𝑔 ( 𝑥 )−∫ 𝑔(𝑥)∙ 𝑓 (𝑥 ) 𝑑𝑥

′ ′

Of in andere notitie:

∫ 𝑝 ( 𝑥 ) 𝑑𝑥=∫ 𝑓 ( 𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 ) 𝑑𝑥=𝐹 ( 𝑥 ) ∙𝐺 ( 𝑥 ) −∫ 𝐹(𝑥)∙𝑔 ( 𝑥 ) 𝑑𝑥

20-09-23
PARTIEEL INTEGREREN
∫ 𝑝 (𝑥 ) 𝑑𝑥=∫ 𝑓 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 ) 𝑑𝑥=𝐹 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 )−∫ 𝐹(𝑥)∙𝑔 ( 𝑥 ) 𝑑𝑥
Voorbeeld 1:
∫ 𝑥∙ √ 𝑥−1𝑑𝑥
Hiervan kan je stellen:

20-09-23
 PARTIEEL INTEGREREN
∫ 𝑝 (𝑥 ) 𝑑𝑥=∫ 𝑓 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 ) 𝑑𝑥=𝐹 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 )−∫ 𝐹(𝑥)∙𝑔(𝑥)𝑑𝑥
Voorbeeld 1:
∫ 𝑥∙ √ 𝑥−1𝑑𝑥
( )
3
2
𝑝 ( 𝑥 )=𝑥 ∙ √ 𝑥 −1 , 𝑓 ( 𝑥 )= √ 𝑥 − 1 𝑑𝑢𝑠 𝐹 ( 𝑥 )= ( 𝑥 −1 ) 2 𝑒𝑛𝐺 ( 𝑥 )=𝑥
3
Invullen:
3 3
2 2
∫ 𝑥 √ 𝑥 −1 𝑑𝑥= 3
( 𝑥 − 1) ∙ 𝑥 −∫ ( 𝑥 −1) ∙ 1 𝑑𝑥
2
3
2

53
2 4
∫ 𝑥 √ 𝑥 − 1 𝑑𝑥= 3 𝑥 ( 𝑥 − 1) 2 − 15 ( 𝑥 − 1 ) 2 + 𝑐
20-09-23
 PARTIEEL INTEGREREN
∫ 𝑝 (𝑥 ) 𝑑𝑥=∫ 𝑓 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 ) 𝑑𝑥=𝐹 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 )−∫ 𝐹(𝑥)∙𝑔(𝑥)𝑑𝑥
Voorbeeld 2:
∫ 𝑥∙𝑒 −𝑥
𝑑𝑥
𝑝 ( 𝑥 )=𝑥 𝑒 − 𝑥 , 𝑓 ( 𝑥 ) =𝑒 −𝑥 , ( 𝑑𝑢𝑠 𝐹 ( 𝑥 )=−𝑒 −𝑥 ) 𝑒𝑛 𝐺 ( 𝑥 ) =𝑥

Invullen:

∫ 𝑥𝑒 −𝑥
𝑑𝑥=−𝑒 𝑥 −∫ −𝑒 ∙1𝑑𝑥=−𝑥𝑒 −𝑒 +𝐶
−𝑥 −𝑥 −𝑥 −𝑥

20-09-23
CU19677
INTEGREREN DEEL 4
20-09-23 WIM HUIBREGTSE
 INTEGREREN
Deel 1:
• Onbepaalde integraal (primitiveren)
• Oppervlakte berekenen onder een grafiek
Deel 2:
• Substitutie methode
Deel 3:
• Partieel integreren

Deel 4:
• De kunst van het primitiveren

20-09-23 60
INTEGREREN

Verschillende mogelijkheden………

Verkeerde keuze => veel rekenwerk, oplossing ongewis!

20-09-23
INTEGREREN

Richtlijnen:

ln ( 𝑥 ) 𝑣𝑒𝑟𝑑𝑤𝑖𝑗𝑛𝑡 𝑏𝑖𝑗 h𝑒𝑡 𝑑𝑖𝑓𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑡𝑖ë 𝑟𝑒𝑛

20-09-23
 INTEGREREN ∫𝑝 (𝑥 ) 𝑑𝑥=∫ 𝑓 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 ) 𝑑𝑥=𝐹 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 )−∫ 𝐹(𝑥)∙𝑔(𝑥)𝑑𝑥
2
2 𝑥
Voorbeeld 1: 𝑝 ( 𝑥 )= 𝑥 ∙ 𝑒

Stap 1:
𝑑𝑢
𝑑𝑥
2
(
𝑆𝑢𝑏𝑠𝑡𝑖𝑡𝑢𝑒𝑒𝑟 𝑢=𝑥 𝑒𝑛 =2 𝑥 ⇒ ∫ 𝑢𝑒 𝑑𝑢
𝑢
)
Stap 2: 𝐷𝑎𝑛𝑏𝑒𝑝𝑎𝑎𝑙 𝑓 ( 𝑥 ) 𝑒𝑛 𝐺 ( 𝑥 ) ⇒ 𝑓 ( 𝑥 )=𝑒𝑢 𝑒𝑛 𝐺 ( 𝑥 ) =𝑢

Stap 3: 𝑀𝑎𝑎𝑘 𝑠𝑢𝑏𝑠𝑡𝑖𝑡𝑢𝑡𝑖𝑒 𝑤𝑒𝑒𝑟 𝑜𝑛𝑔𝑒𝑑𝑎𝑎𝑛 𝑒𝑛𝑣𝑒𝑟𝑒𝑒𝑛𝑣𝑜𝑢𝑑𝑖𝑔

20-09-23
INTEGREREN
Verkorte uitwerking…

20-09-23
INTEGREREN ∫𝑝 (𝑥 ) 𝑑𝑥=∫ 𝑓 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 ) 𝑑𝑥=𝐹 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 )−∫ 𝐹(𝑥)∙𝑔(𝑥)𝑑𝑥
2
2 𝑥
Andere mogelijkheid bij: 𝑝 ( 𝑥 )=𝑥 ∙ 𝑒

20-09-23
 INTEGREREN ∫𝑝 (𝑥 ) 𝑑𝑥=∫ 𝑓 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 ) 𝑑𝑥=𝐹 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 )−∫ 𝐹(𝑥)∙𝑔(𝑥)𝑑𝑥
Voorbeeld 2: 𝑓 ( 𝑥 )= ln ⁡( 3 𝑥 −7)

Mogelijkheid 1: 𝑆𝑢𝑏𝑠𝑡𝑖𝑡𝑢𝑒𝑒𝑟 𝑢=( 3𝑥−7 ) ⇒∫ ln ⁡(𝑢)𝑑𝑢

Mogelijkheid 2:

20-09-23
 INTEGREREN ′𝑑𝑢 ′
𝑢= ⇒ 𝑑 𝑢=𝑢 ∙ 𝑑𝑥
𝑑𝑥
𝑓 ( 𝑥 )= ln ⁡( 3 𝑥 −7)
𝑆𝑢𝑏𝑠𝑡𝑖𝑡𝑢𝑒𝑒𝑟 𝑢=( 3 𝑥 −7 ) ; 𝑢 ′ ( 𝑥 ) =3

1 1 1
3
∫ ln ⁡(3 𝑥− 7)∙3∙𝑑𝑥= ∫ ln ⁡(𝑢)∙𝑢′ ∙ 𝑑𝑥= ∫ ln ⁡( 𝑢)𝑑𝑢
3 3
Antwoord:
1
∫ ln ( 3𝑥 −7 ) =¿ 3 ( ( 3 𝑥−7 ) ln ( 3 𝑥−7 ) − ( 3 𝑥−7 ) ) +𝐶 ¿
20-09-23
 INTEGREREN ∫𝑝 (𝑥 ) 𝑑𝑥=∫ 𝑓 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 ) 𝑑𝑥=𝐹 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 )−∫ 𝐹(𝑥)∙𝑔(𝑥)𝑑𝑥
𝑓 ( 𝑥 )= ln ( 3 𝑥 − 7 ) =1 ∙ ln ( 3 𝑥 − 7 )
3
∫ 1 ∙ ln ( 3 𝑥 −7 ) 𝑑𝑥=𝑥 ∙ ln ( 3 𝑥 − 7 ) −∫ 𝑥 ∙ 3 𝑥 − 7
( 𝑒𝑛
3𝑥
3 𝑥−7
=
3 𝑥 −7 +7 3 𝑥 −7
3 𝑥 −7
= +
7
3 𝑥 −7 3 𝑥 − 7
=1+
7
3 𝑥−7 )
Dus geeft het 2de deel:
3 7 1 1
∫ 𝑥∙ 3𝑥 −7 𝑑𝑥=∫ 1+¿ 3𝑥 −7 𝑑𝑥=∫ 1𝑑𝑥+7 ∫ 3 𝑥−7 𝑑𝑥=𝑥+7∙ 3 ln ( 3 𝑥−7 ) +𝐶 ¿
20-09-23
 INTEGREREN ∫𝑝 (𝑥 ) 𝑑𝑥=∫ 𝑓 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 ) 𝑑𝑥=𝐹 (𝑥 ) ∙𝐺( 𝑥 )−∫ 𝐹(𝑥)∙𝑔(𝑥)𝑑𝑥
𝑓 ( 𝑥 )= ln ( 3 𝑥 − 7 ) =1 ∙ ln ( 3 𝑥 − 7 )
3𝑥
∫ 1 ∙ ln ( 3 𝑥 −7 ) 𝑑𝑥=𝑥 ∙ ln ( 3 𝑥 − 7 ) −∫ 3 𝑥 −7
Het 2de deel:

Het 2de deel invullen geeft:

7
∫ ln ( 3𝑥 −7 ) =¿ 𝑥∙ ln ( 3 𝑥− 7 ) − 𝑥− 3 ln ⁡(3 𝑥−7)+𝐶¿
20-09-23
CU19677
INTEGREREN DEEL 4
20-09-23 WIM HUIBREGTSE
INTEGREREN
Deel 1:
• Onbepaalde integraal (primitiveren)
• Oppervlakte berekenen onder een grafiek
Deel 2:
• Substitutie methode
Deel 3:
• Partieel integreren
Deel 4:
• De kunst van het primitiveren

Deel 5
• Toepassing integraalrekening
• Voorbeeldjes herhaling
• (Integreren m.b.v. breuksplitsen)
20-09-23 71
 TOEPASSING INTEGRALEN
Uitstromend vat (wet van Torricelli):
𝑣= √ (2 ∙ 𝑔 ∙ h)
Diameter D

Wat is de hoogte van het vat na t sec.?

Dichtheid:  Hoogte H

Diameter d
20-09-23 72
TOEPASSING INTEGRALEN
𝑣= √ (2 ∙ 𝑔 ∙ h)

Volume = snelheid x doorstroomd oppervlak x tijd

−𝑉 =𝑣 ∙ 𝐴∙ 𝑡 =𝑣 ∙ 𝜋 ∙ 𝑟 2 ∙𝑡 = √ (2 ∙ 𝑔 ∙ h) ∙ 𝜋 ∙ 𝑟 2 ∙ 𝑡

20-09-23 73
TOEPASSING INTEGRALEN
𝑣= √ (2 ∙ 𝑔 ∙ h)

In het tijdsinterval raak je

het volume kwijt en zakt het niveau
( is negatief)

20-09-23 74
TOEPASSING INTEGRALEN
𝑣= √ (2 ∙ 𝑔 ∙ h)

Nu integreren…
1
( ) 1

( )
2 2
−
h 𝑟
∫h 2
𝑑h =
1
=2 √ h 𝑒𝑛∫ −
𝑅
∙ √ (2 ∙ 𝑔) ∙ 1∙ 𝑑𝑡
2

( )
2
𝑟
2 √ h=− ∙ √ ( 2∙ 𝑔 ) ∙𝑡 +𝐶
𝑅
20-09-23 75
TOEPASSING INTEGRALEN
𝑣= √ (2 ∙ 𝑔 ∙ h)

( )
2
𝑟
2 √ h= − ∙ √ ( 2∙ 𝑔 ) ∙𝑡 +𝐶
𝑅

( ( ) )
2 2
𝑟
∙ √( 2 ∙ 𝑔 ) ∙ 𝑡
𝑅
h= − +𝐶
2

Nu de constante nog bepalen…

20-09-23 76
 TOEPASSING INTEGRALEN
𝑣= √ (2 ∙ 𝑔 ∙ h)
Andere mogelijkheid…???

Gebruik Excel:
∑ 𝒉𝒊
• Bereken v (op t = 0), bereken met deze v de delta V per seconde
• Bereken de nieuwe h (t = 1), en met deze h de nieuwe v en de nieuwe delta V
• Herhaal je berekeningen tot h = 0

20-09-23 77
SUBSTITUTIE
Voorbeeld:
1
1
∫ 𝑥
𝑒 +𝑒
−𝑥
𝑑𝑥 Substitueer
−1

Dus

en

20-09-23 78
SUBSTITUTIE
Voorbeeld:
1
1
∫ 𝑥
𝑒 +𝑒
−𝑥
𝑑𝑥 Substitueer
−1

Dus

en

20-09-23 79
SUBSTITUTIE
Voorbeeld: Substitueer , dus en

1 𝑦=𝑒
1 1 1
∫ 𝑥
𝑒 +𝑒
−𝑥
𝑑𝑥= ∫ ∙
1 𝑦
𝑑 𝑦=¿
−1
𝑦=
1
𝑦 +
𝑒 𝑦
𝑦=𝑒
1
∫ 2
𝑦 +1
𝑑𝑦
1
𝑦=
𝑒

20-09-23 80
SUBSTITUTIE
Voorbeeld: Substitueer , dus en

1 𝑦=𝑒

∫ 𝑒 𝑥 +1𝑒− 𝑥 𝑑𝑥= ∫ 2
1
𝑦 +1
𝑑𝑦 =¿
−1 1
𝑦=
𝑒

𝑒 1
[ arctan ⁡( 𝑦) ]1/ 𝑒=arctan 𝑒 − 𝑎𝑟𝑐𝑡𝑎𝑛
𝑒

20-09-23 81
PARTIEEL
𝜋
Voorbeeld:
∫ 𝑥 2 sin ⁡( 𝑥) 𝑑𝑥 =…
0

𝒇 = 𝒔𝒊𝒏 ( 𝒙 ) 𝒆𝒏 𝑮 = 𝒙 𝟐
𝑭 =− 𝒄𝒐𝒔 ( 𝒙 ) 𝒆𝒏 𝒈=𝟐 𝒙

∫ 𝑥 sin ⁡(𝑥)𝑑𝑥 ⇒− 𝑥 cos ( 𝑥 ) −∫ − 2 𝑥𝑐𝑜𝑠 ( 𝑥 ) 𝑑𝑥

2 2

20-09-23 82
PARTIEEL
𝜋
Voorbeeld:
∫ 𝑥 2 sin ⁡( 𝑥) 𝑑𝑥 =…
0

∫ 𝑥 sin ⁡(𝑥)𝑑𝑥 ⇒− 𝑥 cos ( 𝑥 ) −∫ − 2𝑥𝑐𝑜𝑠 ( 𝑥 ) 𝑑𝑥=¿¿

2 2

−𝑥 cos ( 𝑥 ) +2∫ 𝑥𝑐𝑜𝑠 ( 𝑥 ) 𝑑𝑥

2

Nu oplossen 2de term…. Hoe???

20-09-23 83
PARTIEEL
𝜋
−𝑥 cos ( 𝑥 ) +2 ∫ 𝑥𝑐𝑜𝑠 ( 𝑥 ) 𝑑𝑥
2
Voorbeeld:
∫ 𝑥 2 sin ⁡( 𝑥) 𝑑𝑥 =…
0

Door partieel te integreren!

𝒇 = 𝒄𝒐𝒔 ( 𝒙 ) 𝒆𝒏 𝑮 = 𝒙

𝑭 = 𝒔𝒊𝒏 ( 𝒙 ) 𝒆𝒏 𝒈=𝟏
20-09-23 84
PARTIEEL
Voorbeeld:
𝜋

∫ 𝑥
2
sin ⁡(𝑥)𝑑𝑥 =− 𝑥
2
cos ( 𝑥 ) +2 ∫ 𝑥𝑐𝑜𝑠 ( 𝑥 ) 𝑑𝑥
0

∫ 𝑥𝑐𝑜𝑠 (𝑥 ) 𝑑𝑥=𝑥𝑠𝑖𝑛 (𝑥 ) −∫sin ( 𝑥 ) 𝑑𝑥=¿¿

𝑥𝑠𝑖𝑛 ( 𝑥 ) +cos ( 𝑥 ) + 𝐶

Dan 2de deel invullen…

20-09-23 85
 PARTIEEL
Voorbeeld:

𝜋
𝜋
∫𝑥 2
sin ⁡( 𝑥) 𝑑𝑥 =[ − 𝑥 cos ( 𝑥 ) + 2( 𝑥𝑠𝑖𝑛 ( 𝑥 ) + cos ( 𝑥 ) )
2
]0
0

𝜋
𝜋
∫𝑥 2
sin ⁡( 𝑥) 𝑑𝑥 =[ − 𝑥 cos ( 𝑥 ) + 2 𝑥𝑠𝑖𝑛 ( 𝑥 )+ 2 cos ( 𝑥 )
2
]0
0

20-09-23 86
BREUKSPLITSEN

http://www.hhofstede.nl/modules/breuksplitsen.htm

20-09-23 87
BREUKSPLITSEN

Wat kan je op de toets verwachten???

• Wat opgaven uit het boek blz. 202, 212, 214, 216 &
218
• Enkele opgaven uit de toegezonden PDF-files (niet
de moeilijkste)
• Enkele opgaven uit de presentaties en uitgedeelde
opgaven uit de les
• 1 á 2 opgaven van HHofstede breuksplitsen

20-09-23 89