Chuong 1 Co So Ly Thuyet Chuyen Dong Banh Xe

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT CHUYỂN ĐỘNG BÁNH XE
BÀI GIẢNG MÔN HỌC

MÔN: LÝ THUYẾT Ô TÔ
NĂM HỌC: 2020 – 2021
17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 1

- Là một trong các môn học chính của chuyên ngành ô tô. Khi
nghiên cứu lý thuyết ô tô là chúng ta cần khảo sát quá trình lăn
của bánh xe với mặt đường và những yếu tố như động học, động
lực học… ảnh hưởng đến quá trình lăn đó. Nói cách khác, nghiên
cứu lý thuyết ô tô là khảo sát mối quan hệ tương tác giữa ô tô với
mặt đường.
Ngoài ra, một thành phần nữa có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình
lăn của ô tô, đó là người lái. Mô hình khảo sát lúc đó sẽ là: ô tô –
đường – lái xe. Tuy nhiên, trong phạm vi của chương trình, chúng
ta chỉ giới hạn nghiên cứu mối liên hệ gữa ô tô – mặt đường.

Những đặc trưng cơ bản của đặc tính sử dụng ô tô là:

- Chất lượng động lực học;
- Tính kinh tế nhiên liệu;
- Tính điều khiển (đặc tính lái và đặc tính phanh);
- Tính ổn định chuyển động;
- Tính năng thông qua (tính việt dã);
- Tính êm dịu chuyển động;
- Khả năng chứa đựng (hàng hoá, hành khách);
- Tính chịu bền;
- Tuổi thọ của ô tô;
- Tính thích ứng trong bảo dưỡng;
- Tính xếp, dỡ tải.

MỤC TIÊU CỦA MÔN HỌC

 Phục vụ công tác thiết kế một mẫu xe mới.
 Thiết kế cải tiến.
 Đánh giá về mặt động lực học, kinh tế nhiên liệu.
 Khai thác sử dụng ô tô hợp lý.
 Sửa chữa, bảo dưỡng.
=> Chỉ nghiên cứu về bánh xe đàn hồi chuyển động trên
đường cứng.

1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT CHUYỂN ĐỘNG BÁNH XE
2 CHƯƠNG 2: LÝ THUYẾT CHUYỂN ĐỘNG THẲNG CỦA Ô TÔ
3 CHƯƠNG 3: TÍNH TOÁN SỨC KÉO
4 CHƯƠNG 4: TÍNH KINH TẾ NHIÊN LIỆU
5 CHƯƠNG 5: LÝ THUYẾT PHANH Ô TÔ
6 CHƯƠNG 6: LÝ THUYẾT QUAY VÒNG VÀ ỔN ĐỊNH

CHUYỂN ĐÔNG CỦA Ô TÔ
7 CHƯƠNG 7: DAO ĐỘNG CỦA Ô TÔ
8 CHƯƠNG 8: TÍNH NĂNG THÔNG QUA CỦA Ô TÔ

Hình 1-2. Đường đặc tính ngoài của động cơ

a) Động cơ xăng; b) Động cơ điêzen

I. CÁC KHÁI NIỆM VỀ CHUYỂN ĐỘNG BÁNH XE
1.1. CÁC LOẠI BÁN KÍNH BÁNH XE
Bán kính thiết kế: Là bán kính được xác định theo kích thước tiêu
chuẩn của lốp, Bán kính thiết kế được ký hiệu là r
Lốp có áp suất thấp: B  H .
d  25, 4
m
H
r   H
B
2  1000
d  25, 4
D
Hoặc r   B m 
d
2  1000
Bán kính tự do: là bán kính bánh xe khi được bơm
đủ áp suất, không chịu tải. Bán kính tự do được ký
hiệu là: r0 .Với lốp có áp suất thấp thì: r0 r
Bán kính tĩnh học: là khoảng cách từ tâm trục bánh xe đến mặt
đường nằm ngang.
rt  0,5d  bd B
d - đường kính lắp ghép của vành bánh
xe [mm]
Δ= H B
bd - hệ số phụ thuộc vào sự biến dạng
của lốp khi chịu tải.
Bán kính động lực học: là khoảng cách tính từ tâm

trục bánh xe đến mặt đường nằm ngang, khi xe chuyển
động. ký hiệu là:
Mk rđ  f  M k , Gk , q0 , v 
Gk k
Gk Pđ
Pz rđ
Xk K

Bán kính động học: là bán kính của một bánh xe giả
định có các đặc điểm sau: Không bị biến dạng khi làm
việc, Không bị trượt lết hay trượt quay, Có cùng vận tốc
góc và vận tốc tịnh tiến.
Trong nhiều trường hợp, bán
kính động học còn được gọi là
bán kính lăn
Vk
rl 
k

Bán kính tính toán: để thuận tiện trong quá trình tính toán
người ta thường sử dụng khái niệm bán kính tính toán.
rk  1r
r - bán kính thiết kế

1 - hệ số biến dạng của lốp.


1.2. PHẢN LỰC CỦA ĐƯỜNG TÁC DỤNG LÊN BÁNH XE
M
Pv  k
r k
M k  M eitltl
M
Pp 
p
r
k
Lực và mô men tác dụng lên bánh xe lăn

1.2. PHẢN LỰC CỦA ĐƯỜNG TÁC DỤNG LÊN BÁNH XE
1.2.1. Xét trường hợp bánh xe lăn khi không chịu tác dụng
của lực ngang
Giả thiết: Pz : mang dấu (+) khi nó hướng lên trên
Px: mang dấu (+) khi nó cùng chiều với
chiều chuyển động, bỏ qua các mô men

cản trong các ổ bi bánh xe và các lực,
mô men cản của không khí.

1.2.1. Xét trường hợp bánh xe lăn khi không chịu tác
dụng của lực ngang
Trường hợp1: Khi bánh xe lăn đều, chỉ chịu tác dụng của mô men
kéo. Phương trình cân bằng lực và mô men

của lực ngang
Trường hợp 2: Bánh xe lăn đều, có trọng lượng của ô tô đặt vào
bánh xe G k , lực ngang Pđ đặt vào tâm trục bánh xe
a Px
f 
rk Pz
Pf  Px  Pz .f

của lực ngang
Trường hợp 3: Bánh xe lăn không đều (có gia tốc), chịu tác dụng
của các lực và mô men.
Mô men quán tính:
Lập các phương trình cân bằng lực và

mô men tác dụng lên bánh xe:

Trường hợp 3: Bánh xe lăn không đều (có gia tốc), chịu tác dụng
của các lực và mô men. Phản lực tiếp tuyến

1.3. CÁCH XÁC ĐỊNH HỆ SỐ BÁM DỌC
Hệ số bám dọc có thể xác định trong phòng thí nghiệm hoặc trên đường
P

G
Cách xác định hệ số bám dọc

1.4. XÉT TRƯỜNG HỢP KHI CÓ PHẢN LỰC NGANG

CỦA ĐƯỜNG TÁC DỤNG LÊN BÁNH XE
Phản lực ngang của đường tác dụng lên bánh xe

III. LỰC KÉO TRÊN CÁC BÁNH XE CHỦ ĐỘNG
3.1. Lực kéo tiếp tuyến của bánh xe
Khi bánh xe lăn, dưới tác dụng của mô men xoắn, bánh xe
tác dụng lên mặt đường một lực có chiều ngược với chiều
chuyển động của ô tô. Lực đó được gọi là lực vòng của bánh
xe chủ động
Mk
Pv 
rk

3.1. Lực kéo tiếp tuyến của bánh xe
Giá trị lớn nhất có thể có được của lực kéo tiếp tuyến
theo điều kiện bám ( Pk max ) giữa bánh xe với mặt đường
gọi là lực kéo theo điều kiện bám.
Pi  i .G i
Lực bám ở mỗi bánh xe chủ động

3.2. Lực kéo của ô tô
Lực kéo tiếp tuyến của ô tô ( Pk ) là tổng lực kéo tiếp tuyến trên
các bánh xe chủ động.
Pk   Pki
Lực kéo theo điều kiện bám
P  1G 1   2 G  2  ....   n G n
1 , 2 ,...,i ,..., n hệ số bám của bánh xe chủ động thứ 1,2,…n.

Hệ số bám đặc trưng cho khả năng bám của bánh xe với mặt
đường
G 1 , G 2 ,..., G i Trọng lượng bám ở các bánh xe chủ động.

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới lực bám của ô tô
- Trọng lượng bám của ô tô G 
- Chất lượng và trạng thái của đường.
- Áp lực riêng trên đường.
- Loại hệ thống truyền lực

- Kết cấu lốp

4.2. Lực cản dốc, kí hiệu là: Pi

Khảo sát trường hợp ô tô lên dốc với góc dốc α. Trọng lượng ô tô
G được đặt tại trọng tâm xe và phân ra hai thành phần:
G  Gsin  Gcos
Trong đó lực cản lên dốc:
Pi  G sin 

IV. SỨC CẢN MẶT ĐƯỜNG
Trong quá trình chuyển động, năng lượng từ động cơ

truyền đến bánh xe chủ động nhằm khắc phục các sức cản
mặt đường và sức cản không khí.
Sự tác động tương hỗ giữa ô tô với đường luôn kèm theo

sự tổn thất năng lượng: tổn thất khi xe lên dốc, cho biến dạng
của lốp và của đường, cho dao động thùng xe...Ta sẽ khảo sát
các trường hợp cụ thể dưới đây.

4.1. Trọng lượng của ô tô, kí hiệu là G. Trọng lượng G đặt tại
trọng tâm xe. Khi tính toán, trọng lượng ô tô được xác định theo
công thức sau: G  Ga  Gt

4.3. Lực cản lăn, kí hiệu là: Pf

Các yếu tố ảnh hưởng tới lực cản lăn gồm có:
-Tải trọng thẳng đứng tác dụng lên bánh xe;
-Tính chất và trạng thái của đường;
-Áp lực riêng trên đường;
-Vận tốc chuyển động của ô tô;
-Kết cấu và trạng thái của lốp.

4.3. Lực cản lăn, kí hiệu là: Pf

Pf  G k .f
Lực cản lăn của ô tô bằng tổng lực cản lăn ở tất cả các bánh xe
Pf  Pf 1  Pf 2  f1.G1 cos   f 2 .G2 cos 
Nếu coi f1  f 2  f
Pf  f .G1  G 2 cos   f .G. cos 

4.3. Mô men cản lăn, kí hiệu là: Mf
4.4. Lực cản moóc kéo, kí hiệu là: Pmk
Được phân tích thành hai phản lực thành phần theo các phương Ox
và Oz.
z
x
Pmk  Pmk cos  Pmk  Pmk sin 

4.5. Lực cản không khí, kí hiệu là: P

2 2
P  c Fv  KFv

4.6. Lực quán tính của ô tô, kí hiệu là: Pj
- Lực quán tính do gia tốc khối lượng chuyển động tịnh tiến
của ô tô ký hiệu: Pj1
- Lực quán tính do gia tốc khối lượng vận động quay của động
cơ (chủ yếu là bánh đà) ký hiệu: Pj 2
- Lực quán tính do gia tốc khối lượng vận động quay của hệ
thống truyền lực và các bánh xe ký hiệu: Pj 3
G dv dn in n dk 1
Pj1  mj  . Pj 3  J n .  J k .
g dt dt rđ dt rđ
J e  e i tl  tl G dv
Pj 2  Pj  Pj1  Pj 2  Pj 3  
rđ g dt
V. PHƯƠNG TRÌNH CÂN BẰNG LỰC KÉO
Các giả thiết:
- Đây là bài toán phẳng, khảo sát trong hệ tọa độ OXZ. Do đó
mô hình ô tô được khảo sát là hình chiếu bên của xe.
- Chỉ khảo sát trong trường hợp ô tô đi thẳng, chuyển động lên
dốc, có gia tốc và có kéo rơ moóc;
- Mặt đường phẳng, nhẵn, không có mấp mô, góc dốc α  0;
- Dưới tác dụng của tải trọng Px và Pz , lốp bị biến dạng theo
hướng kính và biến dạng vòng, nhưng các biến dạng là độc
lập với nhau.
5.1. Xây dựng được sơ đồ ngoại lực và mô men ngoại lực tác
dụng lên ô tô trong trường hợp chuyển động thẳng.
Các lực và mô men tác dụng lên ô tô

5.2. Phản lực pháp tuyến của đường tác dụng lên các bánh xe
PZ 1  PZ 2  G. cos 
- Lập phương trình cân bằng mô

men của các ngoại lực tác dụng đối
với tâm áp lực tại bánh xe cầu sau
M f 1  M f 2  Pz1L  Pj h g  G. sin .h g  P h   Pmk h mk  b.G. cos   0
b.G cos   Pj  G sin   hg  P h  Pmk hmk  M f 1  M f 2

Ta có: PZ 1  
L L
PZ 2  G.cos   PZ 1
a.G cos   Pj  G sin   hg  P h  Pmk hmk  M f 1  M f 2
 PZ 2  
L L
* Trường hợp khi bỏ qua các mô men cản lăn:
b.G cos   Pj  G sin   hg  P h  Pmk hmk
PZ 1  
L L
a.G cos   Pj  G sin   hg  P h  Pmk hmk
PZ 2  
L L
* Trường hợp xe không kéo rơ moóc:
b.G cos   Pj  G sin   hg  P h PZ 2 

a.G cos   Pj  G sin   hg  P h

PZ 1   L L
L L

* Trường hợp khi xe không kéo rơ moóc, chuyển động đều:

b.G cos  G sin  .hg  P h
PZ 1  
L L
a.G cos  G sin  .hg  P h
PZ 2  
L L
* Trường hợp khi xe chuyển động đều trên đường nằm ngang, có
kể đến lực cản không khí và không kéo rơ moóc:
G.b P h G.a P h
PZ 2  
PZ 1   L L
L L
* Trường hợp khi xe đứng yên:
G.b P  G.a G.b G.a
PZ 1  Z2 Với G1  G2 
L L L L
5.3. Phương trình cân bằng lực kéo

Phương trình cân bằng lực kéo của xe
Pk  Pf  Pmk  Pj  G sin   P  0
Pk  Pf  Pi  Pmk  Pj  P
Pk  P  Pmk  Pj  P
Trong đó:
M k M e i tl  tl
Pk  
rđ rđ

ĐỒ THỊ CÂN BẰNG LỰC KÉO

Pk PkI
PkII
PkIII 4
P+ P
Pdu 5
P P 3
2 P= Pf + Pi
o V V1 1 Vma x V
Đồ thị cân bằng lực kéo của ô tô

5.4. PHƯƠNG TRÌNH CẦN BẰNG CÔNG SUẤT
- Phương trình biểu diễn mối quan hệ giữa công suất động cơ phát
ra và các công suất kể trên, gọi là phương trình cân bằng công suất
N e  N t  N f  N   N i  N j  N mk
N k  N e  N t  N f  N   N i  N j  N mk
với N k  N e  N t  N e  tl
N  : là công suất cản tổng cộng của mặt đường
N  Nf  Ni N k  N e  N t  N   N   N j  N mk
Khi xe tăng tốc, lên dốc và không kéo moóc:
3 .G dv
N k  N e . tl  v.f .G cos   v.G sin   KFv  v.
g dt
ĐỒ THỊ CÂN BẰNG CÔNG SUẤT
Đồ thị cân bằng công suất của ô tô

Chuong 1 Co So Ly Thuyet Chuyen Dong Banh Xe

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuong 1 Co So Ly Thuyet Chuyen Dong Banh Xe

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT CHUYỂN ĐỘNG BÁNH XE

BÀI GIẢNG MÔN HỌC

NĂM HỌC: 2020 – 2021

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 1

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 2

Những đặc trưng cơ bản của đặc tính sử dụng ô tô là:

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 3

MỤC TIÊU CỦA MÔN HỌC

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 4

1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT CHUYỂN ĐỘNG BÁNH XE

2 CHƯƠNG 2: LÝ THUYẾT CHUYỂN ĐỘNG THẲNG CỦA Ô TÔ

3 CHƯƠNG 3: TÍNH TOÁN SỨC KÉO

4 CHƯƠNG 4: TÍNH KINH TẾ NHIÊN LIỆU

5 CHƯƠNG 5: LÝ THUYẾT PHANH Ô TÔ

6 CHƯƠNG 6: LÝ THUYẾT QUAY VÒNG VÀ ỔN ĐỊNH

8 CHƯƠNG 8: TÍNH NĂNG THÔNG QUA CỦA Ô TÔ

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 5

Hình 1-2. Đường đặc tính ngoài của động cơ

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 6

1.1. CÁC LOẠI BÁN KÍNH BÁNH XE

Bán kính động lực học: là khoảng cách tính từ tâm

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 9

I. CÁC KHÁI NIỆM VỀ CHUYỂN ĐỘNG BÁNH XE

r - bán kính thiết kế

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 11

I. CÁC KHÁI NIỆM VỀ CHUYỂN ĐỘNG BÁNH XE

Lực và mô men tác dụng lên bánh xe lăn

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 12

1.2. PHẢN LỰC CỦA ĐƯỜNG TÁC DỤNG LÊN BÁNH XE

Px: mang dấu (+) khi nó cùng chiều với

chiều chuyển động, bỏ qua các mô men

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 13

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 14

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 15

Lập các phương trình cân bằng lực và

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 16

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 17

1.3. CÁCH XÁC ĐỊNH HỆ SỐ BÁM DỌC

Cách xác định hệ số bám dọc

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 18

1.4. XÉT TRƯỜNG HỢP KHI CÓ PHẢN LỰC NGANG

Phản lực ngang của đường tác dụng lên bánh xe

III. LỰC KÉO TRÊN CÁC BÁNH XE CHỦ ĐỘNG

3.1. Lực kéo tiếp tuyến của bánh xe

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 20

3.1. Lực kéo tiếp tuyến của bánh xe

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 21

3.2. Lực kéo của ô tô

1 , 2 ,...,i ,..., n hệ số bám của bánh xe chủ động thứ 1,2,…n.

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 22

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới lực bám của ô tô

- Trọng lượng bám của ô tô G 

- Chất lượng và trạng thái của đường.

- Áp lực riêng trên đường.

- Loại hệ thống truyền lực

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 23

4.2. Lực cản dốc, kí hiệu là: Pi

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 24

IV. SỨC CẢN MẶT ĐƯỜNG

Trong quá trình chuyển động, năng lượng từ động cơ

Sự tác động tương hỗ giữa ô tô với đường luôn kèm theo

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 25

17:00 GV: ThS VÕ DUY MINH – TRƯỜNG ĐH VĂN LANG 26

4.3. Lực cản lăn, kí hiệu là: Pf