በብሔራዊ ምክክር

የመንግስት አገልግሎት ዘርፍ-ተኮር ምክክር

የካቲት 05-07 2013

ሰላም ሚኒስቴር
 ማኅበራዊ ሀብትን ታሳቢ ያደረገ
ምክክር

(የምክክር አስተባባሪዎች ልብ ሊሉዋቸው የሚገቡ ነጥቦች)

ሰላም ሚኒስቴር
የካቲት 2013
 ዋና፣ ዋና ነጥቦች

• አመክንዮ፤ ማኅበራዊ ሀብት ለምን?

• ማኅበራዊ ሀብት ለውይይት፤ ውይይት ለማሀ

• ማኅበራዊ ሀብት በተቋማት

• *ማሀ= ማኅበራዊ ሀብት

 ማኅበራዊ ሀብት ላይ ትኩረት ለምን?

• ወደራስ መመለስ ስላስፈለገ

• አገራችን ‹‹ከKingdom ወደ Elitedom››፤
‹‹ከዘውድ ወደ ጓድ›› ከነበረው ሽግግር ወደ
እውነተኛ ሕዝብ-ተኮር ሽግግር ለማድረግ
• የራስን ችግር በራስ መላ ለመፍታት
• ማኅበረ-ባህላዊ ሀብቶች ኢትዮጵያዊ ሰላም
የመትከልም የማስረጽም ዐውዶች ስለኾኑ

• ሰላም፤ ሂደት እና ልዕለ-ሀሳብ በመኾኑ ከዕለትለት

ሕይወት ጋር መተሳሰር ስላለበት
• Peace & Nation Building as
“Construction site”
 ሰላም ግንባታን ባለን ላይ ማስቀጠል!

• ‘’…እጅግ ውጤታማውና
አርነት የሚያወጣው ማኅበራዊ
ለውጥ በባለፈው ላይ
የተገነባው ነው::’’
• “…the most productive
and liberating sort of
social change is that
built on continuity with
the past” (Levine 1965, p. 51)
ዶናልድ ሌቪን 1931 – 2015
 ብያኔዎች
• ‹‹የማኅበራዊ ተቋማት መገለጫ የኾኑ፣
ትብብርና ኅብረትን የሚያሳልጡ ትስስሮች፣
ደንቦች እና ማኅበራዊ መተማመን››
(Putnam, 1995 በReeves 2019
እንደተጠቀሰው)

• ‹‹በአንድ ቡድን ውስጥ ወይም በቡድኖች

መካከል መተባበርን የሚያሳልጡ ትስስሮች፣
የጋራ ደንቦች፣ እሴቶችና እና መግባባቶች››
(OECD, 2001 በReeves 2019
እንደተጠቀሰው)

• ‹‹አንድ ግለሰብ ከማኅበራዊ ትስስር

የሚያገኘው መረጃ፣ መተማመን እና
የርስበርስ መተሳሰብ/መረዳዳት››
 3ቱ የማሀ መልኮች (The 3 dimensions)

• መዋቅራዊ Structural: density

of networks & channels of
info, bonding, bridging

• አእምሯዊ Cognitive: shared

info, values, attitudes,
beliefs, etc

• ግንኙነታዊ Relational: weak

or strong ties; trust,
cooperation, respect
ማኅበራዊ ሀብትና ሰላም - ትይዩ
የማሀ ደረጃዎች
• ግለሰባዊ ማሀ = access to social
resources, eg. a ‘friend of a
friend’.
• ቡድናዊ ማሀ = common
“language” &shared
understanding => shared
purpose => collective action
• ማኅበረሰባዊ ማሀ= trust,
trustworthiness, civic
norms, civility, membership,
participation & voluntarism
የሰላም ደረጃዎች
• የግለሰብ ሰላም “individual peace
(how peace is made and
maintained within persons),
• የቡድን/የቤተሰብ ሰላም social
peace (how peace is made and
maintained within groups,
families)
• ማኅበረሰባዊ ሰላም collective peace
(how peace is made and
maintained between groups).”
(Adolf, 2010, p.10-11)
 የማኅበራዊ ሀብት ዓይነቶች የቀጠለ…
• አጣማሪ (bonding)፤ በተመሳሳይና በቅርብ ግለሰቦች፣ ጓደኛሞች፣
የሥራባልደረቦች፣ ጎረቤቶች ወዘተ
• አሸጋጋሪ/ድልድይ (bridging)፤ ከቅርብ ባሻገር፣ ቀጥታ ግንኙነት
በሌላቸው ሰዎች መካከል፣ ራስን ከማይመስሉጋር መተሳሰር፤ ቡድኖችንና
ተቋማትን የሚያገናኝ - A network of networks ?
• አገናኝ (linking)፤ ተዋረዳዊ ግንኙነት፣ ለምሳሌ ባለውና በሌለው፣ በወረዳ
ና በዞን፣ በዞንና በክልል ተዋረዳዊ ትስስር

? የማሰላሰያ ጥያቄ (brainstorming question)

በባህለብዙ ማኅበረሰብ ውስጥ አሸጋጋሪ ማኅበራዊ ሀብት
ይበረታታል ለምን ?
የማኅበራዊ ሀብት ዓይነቶች
• አጣማሪ (bonding)

• አሻጋሪ/ድልድይ (bridging)

• አገናኝ (linking)
 ከማሀ ምን ያህል እየተጠቀምን ነን?

• ማኅበራዊ ሀብቶቻችን በወጉ ሊጠቅሙን የነበረባቸው መስኮች

• በፍትህ ማስፈን
• በወንጀል መከላከል
• በልማት
• በሰላም ግንባታ ሂደት
• በመነጋገር/በመወያየት
• መተማመንን፣ መተባበርን በማስፈን
• ሕዝብን ከሕዝብ
• ሕዝብን ከመንግስት
• አመራርን ከአመራር
• ቢቸግረን አበዳሪና ረዳት የምናገኝበት - (ባህላዊ ኢንሹራንስ እና ባንክ ቤት)
- እቁብ፣ እድር፣ ወዘተ
• ብንጣላ የሚያስታርቀን - (ፍትህ) - ሽምግልና፣ አበጋር፣ ወዘተ
 የማሀ ይዞታ ላይ የሚነሱ ጥያቄዎች

• ተሸርሽሯል ? Is it eroded?
• ተለውጧል ? Is it changed?
• ጠፍቷል ? Is it extinct?
እነዚህን ጥያቄዎች መመለስ ቀላል አይደለም!
መልስ ለመስጠት ምን ማስረጃ አለን ?

‹‹…አጉል ነው ብለን ሳንፈርድ

ድንቅ ነው ብለን ሳንወድ…››
ጸጋዬ ገ/መድህን
 ጥያቄዎቹን ለመመለስ…
• ማኅበራዊ ሀብቶች በባህል
ለውጥና ቀጣይነት (Change &
continuity) ውስጥ መኾናቸውን
መገንዘብ
• አይቀሬ ማኅበረ-ባህላዊ ፍጭት
The inevitable internal & external
forces of conflict in culture/society
 ርዝራዥ Residual
 ገናና Dominant
 አዲስ/መጤ Emergent
- ማኅበራዊ ሀብቶች በነዚህ ግጭቶች ውስጥ
ነው ያሉት
ማኅበራዊ ሀብት ማኅበራዊ ችገሮችን መታገያ፤
ውይይት እንደ አንድ ሥልት?

• ከጉዳዩ ሰውየውን (Personalization of issues)

• ጎጠኝነት (Parochialism)
• ጥርጣሬ (Mutual suspicion & distrust)
• ፍርሃት (Paranoia)
• ራስን በሌላው ቦታ አድርጎ አለማሰብ (Lack of
empathy & empathetic)
understanding
• ስም ማጥፋት (Character assassination)
• ድብቅነት (Lack of openness)
• ቂም (Holding grudges)
• ቅናት (Envy)
• ድርቅናና ሞገደኝነት (Stubbornness & lack
of compromise
(Yitbarek 2007
 ከቃል ይጀምራል - ሥነቃል የማኅ እሴት ቋት
• ትብብር፤ ‹‹ድር ቢያብር፣ አንበሳ የስር››፣ ‹‹50 ሎሚ ለ1
ሰው ሸክሙ ለሃምሳ ሰው ጌጡ››
• ‹‹ከአንድ ብርቱ ሁለት መድሃኒቱ››
• እንግዳ ተቀባይነት፤ ‹‹ቤት የእግዚአብሔር ነው››
• ጉርብትናና ባልንጀርነት ‹‹ከሩቅ ዘመዴ የቅርብ ጎረቤቴ››
• አብሮ መብላት/መጠጣት ‹‹ብቻውን የበላ፣ ብቻውን ይሞታል››
• ሠራተኝነት ‹‹የመብል እንጂ የሥራ ለነገዬ ምን ያደርጋል’’
• ሽምግልና፤ ‹‹ሰማይ ተቀደደ ቢሉት፣ ሽማግሌ ይሰፋዋል አለ››
• መነጋገር፤ ‹‹ለጠብ ከመንደርደር፣ ቀድሞ መነጋገር››
• መደማመጥ፤ ‹‹እህልን አላምጦ፣ ነገርን አዳምጦ››

• በየቋንቋችሁ እና በየቀያችሁ/አከባቢያችሁ የውይይት እሴትን

የሚያንጸባርቁ ፈሊጣዊ አነጋገሮችን አሁን አካፍሉ፤ በማኅበረሰብ-
ተኮር ውይይት ወቅትም ተጠቀሙባቸው፡፡
 ማኅበራዊ ሀብቶችና እሴቶች
• ትስስር (network)
• መተማመን (trust)
• የጋራ/የወል ማንነት (shared identity)
• የጋራ ጥቅም/ተጠቃሚነት
• የጋራ ግንዛቤ (shared understanding)
• የጋራ ደንቦች (shared norms)
• የጋራ እሴቶች (shared values)
• ትብብር (cooperation)
• ሰጥቶመቀበል (reciprocity)

• የኛ የኢትዮጵያውያን ብሔራዊ (የወል) እሴቶች

እነማን ናቸው?
• - በትውልደ-ትውልድ እንዲሰርጹ የምንሻቸው፣
የምንደክምላቸው፣ ምናልባትም የምንሞትላቸው ፣
የጋራችን፣ በጋራ የምንስማማባቸው እሴትቶችን
አስቡ?
 ማሀ እና ምክክር
• ምክክር ለማሀ፤ ማሀ ለምክክር
• ለማኅበረሰብ የርስበርስ መነጋገር/መተማመን
(እንደ አሸጋጋሪ ማኅበራዊ ሀብት)
• የምክክር ዋና ግብ - መገነዛዘብ እንጂ የግድ
መስማማት አይደለም
• ማኅበረሰቡ - ሀብት እንዳለው ማሳያም፣
መታዘበቢያም
• በመንግስትና በማኅበረሰብ መካከል
መተማመን
• ብሔራዊ እሴት መለያ
• ከተለመደው ‹ከላይ-ወደ-ታች› ወደ ‹ከታች-
ወደ ላይ› ፍሰት
• ተሳትፎን/ድምጽ ማሰማትን መለማመጃ…
 ማኅበረ-ባህላዊ ዐውዶችን በተቋማት

- ቡና እና ሀሜት?
- ቡና እና ማኅበራዊነት - ሚስጥር፣ ምክር
- ቡና እና ልማት - የጥጥ ፈተላ ደቦ
- የሠራተኛ ማኅበራት፣ መረዳጃ እድሮች፣ እቁብ
- ከመደበኛው ጎን ለጎን ኢመደበኛ አደረጃጀቶች

‹‹Spend less time in conference rooms, less

time on power point.›› Elon Musk, Tesla CEO

https://www.alamy.com/ethno-museum-at-addis-ababa-artist-impression-of-
a-coffee-ceremony-image60824580.html
 የማሀ ሁለቱ መልኮች
• በስመ-ማኅበራዊ ሀብት!
• የማሀ ትሩፋቶች እንደ እይታችን እና
እንደ አጠቃቀማችን ይወሰናሉ፡፡
• ግማሽ ሙሉ፤ ግማሽ ጎዶሎ?
• ማሀ ችግር መፍቻ፣ ችግር
ማጽኛ/ማዝለቂያ
• ማሀን ግን መልሰን እንደ መታገያ
ዐውድ፤ አርነት መውጫ ማድረግ
ይቻላል፡፡
• ለምሳሌ፣ ለጾታዊ እኩልነትና ፍትህ
 ለማሀ እንክብካቤ
• ማሀን እንደመታገያ ዐውድ መጠቀም
• “to challenge the status quo,
through solidaristic social
networks.” (Bruegel 2005)
• ግን አንዱን ማኅበራዊ ችግር ስንቀርፍ
መልካሙንም አብረን እንዳናጣ ጥንቃቄ
• ማሀ ላይ ከውስጥና ከውጭ ጫና
በዝቶባቸዋል (ዘመናዊነት፣ ሉላዊነት፣
ከተሜነት፣ የልሂቆች ጫና ፣ ወዘተ)
• - ማክበር
• - መገዛት
 የማኅበራዊ ሀብት ዐውዶች በኢትዮጵያ
• እድር (የሴቶች ፣ የሙስሊሞች፣ የክርስቲየኖች)
• እቁብ
• ደቦ፣ ጅጊ
• ሰንበቴ፣ ጽዋ ማኅበር
• አበልጅ፣ ጉዲፈቻ
• የጡትልጅ፣
• ሃርማ ሆዳ (ቤኒሻንጉል)
• የባሌ/ወሎ/ጎጃም… ተወላጆች ማኅበር
• የኦሮሞ/የአማራ/የጉራጌ ወዘተ ተወላጆች/ምሁራን ማኅበር
• ሽምግልና/እርቅ፣ አበጋር፣ ግልግል፣ ጃርሳ ቢያ፣ ጉማ፣
• ጉዱማሌ (ሲዳማ)
• ገዳ
• አፈርሳታ
• አቦ ገረብ
• ሚቹ (ቤኒሻንጉል)
• የጆካ ሸንጎ (ጉራጌ)
• ሀደ ሲነቄ (ኦሮሞ)
 ሰላም ≠ ጸጥታ
• “We have to face the fact that either all of us
are going to die together or we are going to
learn to live together and if we are to live
together we have to talk.” Eleanor Roosevelt
• ‹‹አንድእውነታ መጋፈጥ አለብን፤ ወይ
አብረን መሞት፣ አለያም አብረን ለመኖር
መማር፡፡ አብረን መኖር ካለብን ደግሞ
መነጋገር አለብን፡፡›› ኤሊኖር ሩዝቬልት
• “The first job of a citizen is to keep his mouth
open.” (Günter Grass)
• ‹‹የአንድ ዜጋ ቀዳሚ ኃላፊነት መናገር ነው››
• ስለዚህ እንደ ዜጋ እንናገር፣ እንወያይ፤
እንደ አመቻች ማኅበረሰቡን እናናግር፣
እናወያይ!
 ብዝሃነት እና ተቋሞቻችን
• ተቋሞቻችን ማንን ይመስላሉ ?
• - ኢትዮጵያን ?
• - ክልላችንን ?
• - ዞናችንን ?
• - ወረዳችንን ?
• - ከተማችንን ?
• - ጎጣችንን
 ብዝሃነት እና ተቋሞቻችን…
• ‹‹ተቋማዊ ባህል›› - አጣማሪ ወይስ አሸጋጋሪ ?
• አሃዳዊ፣ ብዝሃዊ?
• ብዝሃነትና ቅጥር
• ብዝሃነትና የተቋማት ፕሮፋይል
• ብዝሃነትና የደንበኛ አገልግሎት
 ተቋሞቻችን ኢትዮጵያን እንዲመስሉ
• የብዝሃነት ስሱነት - እንደ ተቋም እና እንደ ግለሰብ
• ከምቾት ቀጠናችን የሚያስወጣን
• ‹‹ከሌሎች›› ጋር አብሮ መሥራትን
• ‹‹ሌሎችን›› ማገልገልን
• በይነባህላዊ የማመዛዘን ብስለታችንን (intercultural
intelligence) ማዳበር
• ሚዛን የጠበቀ - ራስን በሌላው ቦታ ማሰብ (Empathy) vs.
ቢሮክራሲያዊ አመክንዮ (bureaucratic rationality)
• - ከሌላ ሀገር፣ ክልል፣ ቋንቋ ወዘተ