GE FILIPINO

DENZEL MARK A. CIRUELA, LPT, MAEd-FIL.

 GE FILIPINO

PANITIKAN
• Nanggaling sa salitang "pang-titik-an"
• unlaping "pang" ay ginamit at hulaping "an".
• "titik" - nangunguhulugang literatura
(literature).
• literatura - ay galing sa Latin na littera na
nangunguhulugang titik.
 GE FILIPINO

URI NG PANITIKAN

TULUYAN O
PROSA PATULA

Ito ay nagpapahayag ng Ito ay nagpapahayag ng

kaisipan. Ito'y isinusulat damdamin. Ito'y
ng patalata. isinusulat ng pasaknong.
 GE FILIPINO

TULUYAN O PROSA
• Alamat - isang uri ng panitikan na nagkukuwento
tungkol sa mga pinagmulan ng mga bagay-bagay sa
daigdig.
• Anekdota - isang uri ng akdang tuluyan na tumatalakay
sa kakaiba o kakatwang pangyayaring naganap sa
buhay ng isang kilala, sikat o tanyag na tao.
• Nobela - isang mahabang kuwentong piksyon na
binubuo ng iba't ibang kabanata. Mayroon itong 60,000-
200,000 salita o 300-1,300 pahina.
 GE FILIPINO

TULUYAN O PROSA
• Pabula – Ito ay isang uri ng kathang-isip na
panitikan kung saan mga hayop o kaya mga
bagay na walang-buhay ang gumaganap na
mga tauhan.
• Parabula- ay isang maikling kuwentong may
aral na kalimitang hinahango mula sa
Bibliya.
 GE FILIPINO

TULUYAN O PROSA

•Maikling kwento - isang maigsing

salaysay hinggil sa isang
mahalagang pangyayaring
kinasasangkutan ng isa o ilang
tauhan at may iisang kakintalan o
impresyon lamang.
 GE FILIPINO

TULUYAN O PROSA

•Maikling kwento - isang maigsing

salaysay hinggil sa isang
mahalagang pangyayaring
kinasasangkutan ng isa o ilang
tauhan at may iisang kakintalan o
impresyon lamang.
 GE FILIPINO

URI NG MAIKLING KUWENTO

1
• Kwentong Makabanghay

2
• Kwentong Katutubong Kulay

3
• Kwento ng Kababalaghan

4
• Kwento ng Tauhan

5
• Kwento ng Katatawanan

6
• Kwento ng Pag-ibig

7
• Kwento ng Kaisipan o Sikolohiko

8
• Kwento ng Talino
 GE FILIPINO

TULUYAN O PROSA

•Dula - isang uri ng panitikan na

itinatanghal sa mga teatro. Nahahati
ito sa ilang yugto na maraming
tagpo. Pinakalayunin nitong itanghal
ang mga tagpo sa isang tanghalan o
entablado.
 GE FILIPINO

MGA URI NG DULA

• Trahedya- nagwawakas sa pagkasawi o pagkamatay ng mga
pangunahing tauhan.
• Komedya – ang wakas ay kasiya-siya sa mga manonood dahil
nagtatapos na masaya sapagkat ang mga tauhan ay
magkakasundo.
• Melodrama – kasiya-siya din ang wakas nito bagamat ang uring
ito’y may malulungkot na bahagi.
• Parsa – kapag puro tawanan lamang kahit walang saysay ang
kuwento, at ang mga aksiyon ay slapstick na walang ibang
ginawa kundi magpaulan o maghampasan ng mga kabalbalan
 GE FILIPINO

MGA URI NG DULA

•Saynete - ang paksa nito ay

nahihinggil sa paglalahad ng mga
kaugalian ng isang lahi o katutubo, sa
kanyang pamumuhay, pangingibig, at
pakikipagkapuwa.
 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KATUTUBO

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KATUTUBO

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KATUTUBO

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KASTILA

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KASTILA

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KASTILA

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KASTILA

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KASTILA

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KASTILA

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KASTILA

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KASTILA

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KASTILA

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KASTILA

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KASTILA

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KASTILA

 GE FILIPINO

PANAHON NG MGA KASTILA

GE FILIPINO
 GE FILIPINO

TULUYAN O PROSA
• Sanaysay- isang maiksing komposisyon na
kailimitang naglalaman ng personal na kuru-
kuro ng may-akda.
• Talambuhay- isang anyo ng panitikan na
nagsasaad ng kasaysayan ng buhay ng isang
tao hango sa mga tunay na tala, pangyayari o
impormasyon.
 GE FILIPINO

TULUYAN O PROSA
• Talumpati- isang buong kaisipan o opinyon ng isang tao na
pinababatid sa pamamagitan ng pagsalita sa entablado.
• Balita - mga mahahalagang nangyayari sa loob at labas ng
ating bansa.
• Kwentong bayan- (Filipino: folklor) ay mga salaysay hinggil
sa mga likhang-isip na mga tauhan na kumakatawan sa mga
uri ng mamamayan, katulad ng matandang hari, isang
marunong na lalaki, o kaya sa isang hangal na babae.
 GE FILIPINO

TULUYAN O PROSA
1)Tulang Liriko o Tulang Damdamin
2)Tulang Pasalaysay o narrative poetry sa
ingles
3)Tulang Patnigan
4)Tulang Pantanghalan o Padula.
 GE FILIPINO
Tulang Liriko o Tulang Damdamin
(lyric poetry)
1) Awit - Ang awit ay isang uri ng tulang
pasalaysay na binubuo ng tig-aapat na taludtod
ang bawat saknong, na ang bawat taludtod ay
may lalabindalawahing pantig, at ang
tradisyonal na dulong tugma ay isahan. Ito ay
ang karaniwang awiting ating naririnig.
Karaniwan itong may malungkot na paksa - sad
love songs kumbaga.
 GE FILIPINO
Tulang Liriko o Tulang Damdamin
(lyric poetry)
2) Soneto - Isang tula na karaniwang may 14
linya.Hinggil sa damdamin at kaisipan, may
malinaw na kabatiran sa likas na pagkatao.
3) Oda - Ang oda ay karaniwang isang liriko o
tula na nakasulat bilang papuri o dedikado sa
isang tao o isang bagay na kinukuha interes
ang makata o nagsisilbing isang inspirasyon
para sa oda.
 GE FILIPINO
Tulang Liriko o Tulang Damdamin
(lyric poetry)
4) Elehiya - Ito ay tulang may kinalaman sa guniguni
tungkol sa kamatayan.
5) Dalit - Isang uri ng tula, karaniwang pang relihiyon,
partikular na nakasulat para sa layunin ng papuri,
pagsamba o panalangin, at karaniwan ay ipadala sa
isang Diyos o sa isang kilalang pigura o maliwanag
na halimbawa. at may kahalong pilosopiya sa
buhay.
 GE FILIPINO

Tulang Pasalaysay (narrative poetry)

4) Epiko - Isang mahaba kuwento/tula, kalimitan tungkol sa
isang seryosong paksa na naglalaman ng mga detalye ng
kabayanihan gawa at mga kaganapan ng makabuluhang
sa isang kultura o bansa.
5) Kurido - Isang uri ng panitikang Filipino kung saan ito ay
may walong sukat. ang tulang kurido ay kadalasang mga
alamat o kuwento na galing sa mga bansa sa Europa tulad
ng Pransya, Espana, Italya at Gresya. Ang tulang kurido
ay pasalaysay. Ang tanyag na kurido ay ang Ibong Adarna.
 GE FILIPINO

TULANG PATNIGAN (JOUSTIC POETRY)

• Balagtasan - Tagisan ito ng talino sa pagbigkas ng
tula, bilang pngangatwiran sa isang paksang
pagtatalunan. Ito’y sa karangalan ni Francisco
“Balagtas” Baltazar.
• Karagatan - Ito ay isang laro sa tula o isang
paligsahan sa pagtula na kabilang sa tinatawag na
“libangang itinatanghal” na ang taglay na pamagat ay
nanggaling sa isang alamat ng singsing ng isang
dalaga na nahulog sa dagat.
 GE FILIPINO

TULANG PATNIGAN (JOUSTIC POETRY)

•Duplo - Ito ay isang laro sa tula o isang
paligsahan sa husay sa pagbigkas at
pangangatwiran nang patula. Hango ang
pangangatwiran sa Bibliya, mga
salawikain at mga kasabihan.
 GE FILIPINO
MGA SAGISAG-PANULAT NG MGA
PILIPINONG MANUNULAT
• Emilio Aguinaldo – Rosalia Magdalo, Magdalo
• Virgilio Almario – Rio Alma
• Cecilio Apostol – Catulo, Calipso and Calypso
• Francisco Baltazar – Balagtas
• Andres Bonifacio – Agapito Bagumbayan, Maypagasa,
Magdiwang, Salin ng Mi Ultimo Adios sa Filipino
• Felipe Calderon – Simoun, Elias
• Florentino Collantes – Kuntil-butil
 GE FILIPINO
MGA SAGISAG-PANULAT NG MGA
PILIPINONG MANUNULAT
• Jose Corazon de Jesus – Huseng Batute, Pusong Hapis, Luksang
Paruparo, Hari ng Balagtasan
• Jose dela Cruz – Huseng Sisiw
• Epifanio delos Santos – G. Solon
• Nestor Vicente Madali Gonzalez – N.V.M. Gonzalez
• Marcelo H. del Pilar – Plaridel, Dolores Manapat, Piping Dilat, Siling
Labuyo
• Severino Reyes – Lola Basyang, Ama ng Sarswelang/Dulang Tagalog
 GE FILIPINO
MGA SAGISAG-PANULAT NG MGA
PILIPINONG MANUNULAT
• Fernando Ma. Guerrero – Fluvio Gil, Florisel
• Amado Hernandez – Amante Ernani, Herninia de la Riva,
Julio Abril
• Emilio Jacinto – Dimas-ilaw, Pingkian
• Nick Joaquin – Quijano de Manila
• Graciano Lopez Jaena – Bolivar, Diego Laura
• Antonio Luna – Taga-ilog
• Juan Luna – J.B., Buan
 GE FILIPINO
MGA SAGISAG-PANULAT NG MGA
PILIPINONG MANUNULAT
• Juan Crisostomo Sotto – Binibining Patuphats, Ama ng
Panitikang Kapampangan
• Fr. Modesto de Castro – Urbana at Feliza, Ama ng Klasikong
Tuluyan
• Mariano Ponce – Tikabalang, Kalipulako, Naning, Sobre
Filipinas
• Pedro Paterno – Ninay
• Francisco Balagtas – Baltazar, Prinsipe ng Balagtasan,
Florante at Laura.
 GE FILIPINO
ANG MGA AKDANG PAMPANITIKANG NAGDALA NG
MALAKING IMPLUWENSIYA SA BUONG DAIGDIG
• Banal na Kasulatan • Divina Comedia
• Aklat ng Mga Araw • Isang Libo’t Isang Gabi
• Iliad(Iliada) • Mahabharata
• Odisea • Aklat ng mga Patay
• Awit ni Rolando • El Cid Campeador
• Koran • Canterbury Tales
• Uncle Tom's Cabin
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
 GE FILIPINO

ALITERASYON
• Ito ang pag-uulit ng unang titik o unang
pantig sa inisyal na bahagi ng salita.
Halimbawa ng Aliterasyon na Tayutay sa
Pangungusap
• Makikita mo sa mga mata ni Madel ang
maarubdob na pagnanais na mawakasan ang
mahirap nilang pamumuhay.
 GE FILIPINO

ANAPORA
•Ang panghalip kapag ito ay nasa hulihan
ng pangungusap bilang kahalili ng
pangngalang nabanggit sa unahan.
• Ang mabait na anak ay may disiplina sa
sarili kaya siya ay kahanga-hanga.
 GE FILIPINO

ANADIPLOSIS
• Ito pag-uulit sa una at huling bahagi ng
pahayag o sugnay. Halimbawa ng
Anadiplosis na Tayutay sa Pangungusap
• Ikaw lang ang aking mahal,
Mahal na aking kailangan,
Kailangan sa aking buhay,
Buhay ko’y ikaw lamang.
 GE FILIPINO

EPIPORA
•Ito ang pag-uulit ng isang salita sa
hulihan ng sunud-sunod na taludtod.
Halimbawa ng Epipora na Tayutay sa
Pangungusap
• Ang batas sa Pilipinas ay igalang mo,
sundin mo, at isapamuhay mo.
 GE FILIPINO

EMPANODOS O PABALIK NA PAG-UULIT

•Ito ang pag-uulit nang pagbaliktad

ng mga pahayag.
•Ang langit ay lupa’t ang lupa ay
langit.
 GE FILIPINO

KATAPORA

•Ito ay paggamit ng isang salita na

kadalasang panghalip at tumutukoy
sa isang salita o parirala na
binanggit sa hulihan.
• Kahit gaano siya katatag, kailangan pa rin ng isang anak
ang gabay ng mga magulang.
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
GE FILIPINO
 GE FILIPINO
KONSEPTO NG PINAGMULAN NG
TEORYA NG WIKA
• TEORYANG BIBLIKAL
• Tore ng Babel – Genesis 11: 1-9
• Pentecostes- Act: 1-12
• Rene Descartes
• Hindi pangkaraniwang hayop ang tao kung kaya't likas sa kaniya
ang gumamit ng wika na aangkop sa kaniyang kalikasan bilang
tao. May aparato ang tao lalo na sa kaniyang utak gayundin sa
pagsasalita upang magamit sa mataas at komplikadong antas ang
wikang kailangan niya hindi lamang para mabuhay bagkus
magampanan ang iba't ibang tungkulin nito sa kaniyang buhay.
 GE FILIPINO
KONSEPTO NG PINAGMULAN NG
TEORYA NG WIKA
• Plato
• Nalikha ang wika bunga ng pangangailangan. Necessity is
the mother of all invention. Sa paniniwalang ito, gaya ng
damit, tirahan at pagkain, pangunahing pangangailangan
din ng tao ang wika kung kaya;t naimbento ito ng tao.
 GE FILIPINO
KONSEPTO NG PINAGMULAN NG
TEORYA NG WIKA
• Plato
• Nalikha ang wika bunga ng pangangailangan. Necessity is
the mother of all invention. Sa paniniwalang ito, gaya ng
damit, tirahan at pagkain, pangunahing pangangailangan
din ng tao ang wika kung kaya;t naimbento ito ng tao.
 GE FILIPINO
MGA TEORYANG HANGO SA MGA BAGAY
SA KAPALIGIRAN
• TEORYANG DING-DONG
• Halimbawa: kampana- ding-dong o kalembang.
• TEORYANG BOW-WOW
• Halimbawa: tunog ng hayop (tahol ng aso “bow-wow”
o “kaw-kaw”).
• TEORYANG TATA
• Tinatawag itong ta-ta na sa wikang Pranses ay
nangangahulugang paalam o goodbye
 GE FILIPINO
MGA TEORYANG HANGO SA MGA BAGAY
SA KAPALIGIRAN
• TEORYANG YUM-YUM
• Halimbawa: sa pagkain o pagnguya ay may tunog na
naririnig, ang tunog “yum-yum” o “nam-nam.”
• TEORYANG YO-HE-YO
• Halimbawa: pangangarate– “yah! yah!”
• TEORYANG SING-SONG
• Iminungkahi pa niya na taliwas sa iba pang teorya, ang mga
unang salita ay sadyang mahahaba at musikal, at hindi
maiikling bulalas na pinaniniwalaan ng marami.
 GE FILIPINO
MGA TEORYANG HANGO SA MGA BAGAY
SA KAPALIGIRAN
• HEY YOU!
• Hawig ito ng teoryang pooh-pooh. Iminungkahi
ng linggwistang si Revesz na bunga ng
interpersonal na kontak ng tao sa kanyang
kapwa tao ang wika.
• Coo Coo
• Ito ang wika ay nagmula sa mga tunog na
nalilikha ng mga sanggol
 GE FILIPINO
MGA TEORYANG HANGO SA MGA BAGAY
SA KAPALIGIRAN
• Babble Lucky
• Sa pagbubulalas ng tao, sinuwerte lamang daw siya nang
ang mga hindi sinasadya at walang kabuluhang tunog na
kanyang nalikha ay naiugnay sa mga bagay-bagay sa paligid
na kalaunan ay naging pangalan ng mga iyon.
• Hocus Pocus
• Ayon kay Boeree (2003), maaaring ang pinanggalingan ng
wika ay tulad ng pinanggalingan ng mga mahikal o
relihiyosong aspeto ng pamumuhay ng ating mga ninuno.
 GE FILIPINO
MGA TEORYANG HANGO SA MGA BAGAY
SA KAPALIGIRAN
• Eureka!
• Sadyang inimbento ang wika ayon sa teoryang ito. Maaari raw na ang ating mga
ninuno ay may ideya ng pagtatakda ng mga arbitraryong tunog upang ipakahulugan
sa mga tiyak na bagay.
• La-la
• Mga pwersang may kinalaman sa romansa. Ang salik na nagtutulak sa tao upang
magsalita.
• Ta-ra-ra-boom-de-ay.
• Sila ay may mga ritwal sa halos lahat ng gawain tulad ng sa pakikidigma, pagtatanim,
pag-aani, pangingisda, pagkakasal, pagpaparusa sa nagkasala, panggagamot,
maging sa paliligo at pagluluto.
 GE FILIPINO
MGA TEORYANG HANGO SA MGA BAGAY
SA KAPALIGIRAN
• Mama
• nagmula ang wika sa mga pinakamadadaling pantig
ng pinakamahahalagang bagay.
• Pooh pooh
• Unang natutong magsalita ang mga tao, ayon
teoryang ito, nang hindi sinasadya ay napabulalas
sila bunga ng mga masisidhing damdamin tulad ng
sakit, tuwa, sarap, kalungkutan, takot, pagkabigla at
iba pa.
 GE FILIPINO

BARAYTI NG WIKA
• IDYOLEK
• “Magandang Gabim Bayan”
• “Hindi Kayo namin Tatantangan”
• “Todo nato!”
• DAYALEK
• Tagalog = Bakit?
• Batangas = Bakit ga?
• Ilocos = Bakit ngay?
• Sosyolek
• Sige ka, jujumbagin kita!
 GE FILIPINO

BARAYTI NG WIKA
• Etnolek
• Vakuul – tumutukoy sa mga gamit ng mga ivatan.
• Bulanim – salitang naglalarawan sa pagkahugis buo ng buwan.
• Ekolek
• Pappy – ama/tatay
• Mumsy- nanay/ina
• Creole
• Pidgin
• Register
 GE FILIPINO

TUNGKULIN NG WIKA SA LIPUNAN

• Ayon kay Michael A. K. Halliday
• Regulatori
• Interaksyunal
• Personal
• Imahinatibo
• Instrumental
• Impormatib
• Heuristiko
 GE FILIPINO

TUNGKULIN NG WIKA SA LIPUNAN

• Ayon kay Roman Jakobson
• Kognitbo
• Gamit ang wika upang maiparating ang mga
mensahe o impormasyon.
• Konatibo
• Ginagamit ang wikang upang manghikayat.
• Emotibo
• Ginagamit ang wika upang ipahayag ang
damdamin, kaugalian at emosyon.
 GE FILIPINO

TUNGKULIN NG WIKA SA LIPUNAN

• Ayon kay Roman Jakobson
• Phatic
• Gamit ito ng wika upang ipahayag ang damdamin, kaugalian at
emosyon.
• Metalinggwal
• Ginagamit ang wika upang mawala ang hadlang o kahirapan sa
intensyon, salita at kahulugan.
• Poetiko
• Tumutukoy ito sa gamit ng wika sa malikhaing pamamaraan.
 GE FILIPINO

ANTAS NG WIKA

WIKA
PAMBANSA PAMPANITIKAN

Ito ang mga salitang karaniwang ginagamit sa Ito naman ang mga salitang gamitin ng mga
mga aklat pangwika sa lahat ng mga manunulat sa kanilang mga akdang
paaralan. pampanitikan.
 GE FILIPINO

ANTAS NG WIKA
• Pormal
• Ito ay ang mga salita ng istandard dahil kinikilala,
tinatanggap at ginagamit ng higit na nakararami lalo
na ng mga nakapag-aral ng wika.
• Impormal
• Ito ay mga salitang karaniwan, palasak at pang-araw-
araw na madalas nating gamitin sa pakikipag-usap.
 GE FILIPINO

ANTAS NG WIKA
• Lalawiganin
• Bokabolaryong pandayalekto.
• Kolokyal
• Ang pagpapaikli ng isa, dalawa, o higit pang salita.
• Balbal
• May katumbas itong “slang” sa Ingles at itinuturing na
pinakamababang ng wika.
 GE FILIPINO

URI NG PAGBASA
• ISKANING
• Susing salita.
• ISKIMING
• Pangkalahatang Ideya
• PREVIEWING
• Sinusuri muna ang kabuuang aklat.
• KASWAL
• Pagbasa ng pansamantala
 GE FILIPINO

URI NG PAGBASA
• PAGBASANG PANG-IMPORMASYON
• Layuning malaman ang impormasyon.
• MATIIM NA PAGBASA
• Nangangailangan ito ng maingat na pagbasa.
• MULING PAGBASA
• Paulit na binabasa kung ang binabasa ay mahirap unawain.
• PAGTATALA
• Pagtatala ng mga mahahalagang kaisipan.
 GE FILIPINO

URI NG TAGAPAKINIG
• TWO-EARED LISTENER
• Ginagamit ang kanyang tainga at isip.
• EAGER BEAVER
• Tagapakinig na mapagkunwari.
• BEWILDERED
• Wala siyang malay sa mga paksang naririnig.
• BUSY BEE
• Abala sa ibang gawain gaya ng pagsusulat.
 GE FILIPINO

URI NG TAGAPAKINIG
• SLEEPER
• Naka-upo sa isang sulok ng silid.
• FROWNER
• Tagapakinig na laging nagdududa
• TIGER
• Laging naghihintay na mga kamalian o maling
sasabihin.
 GE FILIPINO

KATANGIAN NG MANANALIKSIK
• MASIPAG
• MATIYAGA
• MAINGAT
• SISTEMATIKO
• BUKAS ANG ISIPAN
 GE FILIPINO

BAHAGI NG PANANALIKSIK
• KABANATA 1 – SULIRANIN AT KALIGIRAN NITO
• KABANATA 2 – MGA KAUGNAY NA LITERATURA
NG PAG-AARAL
• KABANATA 3 – METODOLOHIYA/PAMAMARAAN
• KABANATA 4 – PAGLALAHAD AT
PAGPAPAKAHULUGAN.
• KABANATA 5 – LAGOM, KONKLUSYON, AT
REKOMENDASYON