Nowa polska demokracja a autorytarna

mentalność Polaków
MAJA RUMIŃSKA

Barys Mikhalchyk
Przejście od socjalizmu do demokracji
W Polsce 4 czerwca 1989 r. jest uważany za dzień, w którym socjalizm
został faktycznie zdemontowany i nastąpiło przejście do demokracji;

Wiele osób było niezadowolonych z

przejścia od socjalizmu do demokracji;

1.Problemy ekonomiczne: wysoka inflacja, bezrobocie i redukcja świadczeń społecznych.

2.Zagrożenie utraty miejsc pracy: prywatyzacja państwowych przedsiębiorstw.
3.Nierówność i korupcja: powstanie nowych elit, koncentracja bogactwa.
4.Strata stabilności: niepewność i zmiana przyzwyczajonego stylu życia.
5.Nostalgia za socjalistyczną przeszłością: zagwarantowane zatrudnienie i darmowe usługi.
Nie wszyscy Polacy negatywnie podchodzą do przejścia:
•Większa wolność.
•Możliwości przedsiębiorczości i indywidualnego rozwoju.
Krótka historia pojęcia „autorytaryzm” (XX wiek )
 Termin ten został po raz pierwszy użyty przez badaczy z Instytutu Badań
Społecznych we Frankfurcie, którzy szukali przyczyn masowego poparcia dla
faszyzmu rodzącego się wówczas w Niemczech.

Termin "autorytaryzm" został wprowadzony na początku XX

wieku i opisuje system polityczny z koncentracją władzy i
ograniczeniem wolności.

Po dojściu nazistów do władzy badacze musieli wyemigrować do

Brooklynu w Stanach Zjednoczonych i kontynuować pracę nad
książką, po czym napisali "The Authoritarian Personality".

ta książka opublikowana w 1950 roku, która bada czynniki wpływające na rozwój autorytarnych przekonań u
ludzi. Autorzy analizują wpływ wychowania rodzinnego, uprzedzeń i środowiska społecznego na kształtowanie
się osobowości autorytarnych. Książka jest powszechnie uznawana i przyczynia się do zrozumienia
autorytarnych trendów w społeczeństwie.
 Krótka historia pojęcia „autorytaryzm”2
Autorzy wyróżnili kilka wymiarów, które składają się na osobowość
autorytarną: Przesądność i stereotypowość — tendencja do myślenia w
sztywnych
Konwencjonalizm — sztywne przywiązanie do wartości klasy kategoriach,
średniej, Wiara w siłę — przecenianie roli siły i twardości, identyfikacja z
Autorytarne podporządkowanie — bezkrytyczne podporządkowanie ludźmi
się mającymi władzę i siłę,
Destruktywność i cynizm — wrogość do ludzi,
autorytetom, Projektywność — rzutowanie na zewnątrz swoich nieświadomych
Autorytarna agresja — skłonność do potępiania i karania osób emocjonalnych impulsów,
Nadmierne zainteresowanie seksem.
naruszających konwencjonalne wartości,
Antyintracepcja — niechęć do tego co subiektywne, tzn. niechęć do
zrozumienia stanów psychicznych innych ludzi,
Autorytaryzm Polaków lat dziewięćdziesiątych
 Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk przeprowadził analizę
porównawczą ogólnego poziomu autorytaryzmu w społeczeństwie polskim w
okresie socjalizmu państwowego i w społeczeństwie polskim po zmianie
ustroju.Ich analiza (Tabela 2.) wyraźnie pokazuje, żepoziom autorytaryzmu na
początku lat dziewięćdziesiątych był niższy niż pod koniec lat siedemdziesiątych.
 Wyniki badań wskazują na
demokratyzację instytucji i wzrost
świadomości społeczeństwa
polskiego.
 Zauważa się zmniejszenie
autorytaryzmu, zgodnie z
porównaniami między krajami
kapitalistycznymi i
socjalistycznymi.
 Jednak badania Instytutu
Psychologii PAN sugerują, że
autorytarne nastawienia wśród
Polaków nadal istnieją lub nawet
rosną (patrz tabela 3).
 Wyniki ujawniają szerokie rozpowszechnienie autorytaryzmu w polskim
społeczeństwie
 Ponad połowa respondentów pozytywnie ustosunkowała się do prezentowanych
wypowiedzi.
 W pierwszej dekadzie lat dziewięćdziesiątych zauważalny był wzrost liczby osób
autorytarnych.
 W roku 1995 autorytaryzm stanowił aż 65,2% społeczeństwa.
 W roku 1997 nastąpiła zmiana tendencji, a poziom autorytaryzmu znacznie spadł,
o około 10%.
 Mimo spadku, nadal ponad połowa Polaków wykazuje skłonności autorytarne.
 Pytanie, czy autorytaryzm w Polsce jest spuścizną socjalizmu czy wynikiem
nowego systemu, wymaga analizy źródeł tego zjawiska.
Źródła autorytaryzmu
 Badacze autorytaryzmu z Instytutu Badań Społecznych we Frankfurcie interpretują
 autorytarne tendencje jako wynik ukrytych potrzeb i pragnień w osobowości jednostki.

 Autorytarne tendencje kształtują się we wczesnym dzieciństwie i rzadko ulegają

 przemianie.

 Koncepcja autorytaryzmu została rozszerzona, aby uwzględnić czynniki społeczne,

 takie jak perspektywa poznawcza, środowisko społeczne i wzorce kulturowe.

 Badania potwierdzają silną zależność między poziomem autorytaryzmu a wykształceniem.

 Niskie wykształcenie ma silny związek z postawami autorytarnymi.

 Autorytaryzm może być kształtowany przez różne instytucje społeczne,

 takie jak państwo, kościół i rodzina.

 Dawny ustrój socjalistyczny w Polsce sprzyjał rozwojowi postaw autorytarnych poprzez

 propagandę, autorytarne instytucje społeczne i ograniczenia rozwoju jednostki.
Autorytaryzm inteligencji
 Badaczka Jadwiga Koralewicz odkryła, że istnieje związek między lękiem a
autorytaryzmem w grupach społecznych: inteligencji (osób z wyższym
wykształceniem) i robotnikach (wykwalifikowanych).

 U inteligencji większy lęk prowadził do większego autorytaryzmu, podczas gdy u

robotników obserwowano odwrotną zależność.

 Koralewicz wysunęła hipotezę o przyczynowym związku między lękiem a

autorytaryzmem w inteligencji polskiej lat 80.

 W latach 90. inteligencja polska była bardziej autorytarna niż wcześniej, pomimo braku
wzrostu lęku.

 Po transformacji społecznej robotnicy stali się mniej autorytarni, ale ich poziom lęku
znacznie wzrósł.
 - Wzrost autorytaryzmu wśród inteligencji jest
wynikiem analizy rzeczywistego systemu, nie
ideologicznego przekazu propagatorów.
 - Robotnicy są bardziej autorytarni niż inteligencja
i bardziej skłonni do przyjmowania propagowanego
wizerunku kapitalizmu.
 - Przyczyny autorytaryzmu w Polsce w latach
dziewięćdziesiątych są różne - niektórzy uważają,
że to pozostałość dawnego systemu, inni twierdzą,
że jest to wynik przystosowania się do nowych
warunków.
 - Autorytaryzm stanowi zagrożenie dla przemian i
budowy stabilnego ładu.
Poglądy polityczne osób autorytarnych
a budowa polskiej demokracji
Badania przeprowadzone w Polsce potwierdzają,
że osoby autorytarne wykazują tendencje
antydemokratyczne. Preferują państwo
narodowo-katolickie o jednoznacznej ideologii,
natomiast w kwestii aspektu ekonomicznego nie
mają jednoznacznych preferencji, ale podkreślają
opiekuńcze funkcje państwa.
Deklaracje osób autorytarnych wydają się nie być
pustymi słowami, ale mają poparcie w ich
zachowaniach wyborczych
Zakończenie
 Transformacja systemowa w Polsce w 1989 roku
wzbudziła mieszane uczucia. Badania wskazują na
szerokie rozpowszechnienie postaw autorytarnych w
społeczeństwie, wynikające z długotrwałego okresu
socjalizmu i niskiego poziomu wykształcenia. To może
utrudnić rozwój demokratycznych instytucji i wolności
gospodarczej. Niemniej jednak, rozwój już się rozpoczął,
chociaż autorytaryzm wielu Polaków może go opóźnić lub
wprowadzić nieprawidłowości.
DZIĘKUJĘ ZA
UWAGĘ