TİCARİ KAZANÇ VE

VERGİLENDİRİLMESİ-2
 Ticari
Kazancın ⮚ Birinci sınıf tüccarlar bilanço esasına tabidir.
⮚ Birinci sınıf tüccarlar kimlerdir?
Gerçek ✔ Her türlü ticaret şirketleri, belli iş hacmi ölçülerini aşanlar, kurumlar

Usulde
vergisine tabi tüzel kişiler ve kendi isteği ile bilanço esasını tercih edenler,
ticari kazançlarını bilanço esasına göre tespit etmek durumundadır. (VUK

Tespiti
m.177)

⮚ Yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defterlerini tutarlar.

Bilanço ⮚ Net Ticari Kazanç = (Dönem Sonu Öz Sermaye + Çekilenler) –

(Dönem Başı Öz Sermaye + İlave Edilen Değerler + Giderler)
Hesabı
Esasına Göre
 ▪ Ticaret Kanunu’na göre hazırlanan bilânço, ticari bilânço; vergi
kanunlarına göre hazırlanan bilânço mali bilânçodur.

▪ Ticari bilânço, şirketin gerçek durumunu yansıtır. Ancak ticari kazancın

TİCARİ BİLÂNÇO hesabı mali bilânço üzerinden yapılır.
– ▪ Mali bilânçoda ticari bilânçodan farklı olarak; amortisman, değerleme,
MALİ BİLÂNÇO istisna ve muafiyetler ya da kabul edilen ve edilmeyen giderler gibi
matrahın belirlenmesinde etkide bulunacak unsurlar yer alır.
AYRIMI ▪ İşletme her iki bilânçoyu da hazırlayabilir. Ancak ticari bilânçonun mali
bilânçoya çevrilmesi zorunludur.
 Ticari kârdan mali kâra geçerken aşağıdaki hususları dikkate
almak gerekir:

TİCARİ BİLÂNÇO • Kanunen kabul edilmeyen giderler matraha eklenir,

– • Vergi kanunlarında kanunen kabul edilen gider olarak sayılan

kalemler indirime tabi tutulur,
MALİ BİLÂNÇO • İstisna kapsamındaki kazançlar matraha eklenmez ve muafiyetler
AYRIMI hiç dikkate alınmaz,
 Ticari kârdan mali kâra geçerken aşağıdaki hususları dikkate
almak gerekir:

TİCARİ BİLÂNÇO • Geçmiş yıl zararları varsa indirime konu olur,

– • Amortisman karşılıkları indirilir,

MALİ BİLÂNÇO • Değerleme hükümleri uygulanır,

AYRIMI • İşletmeye işletme faaliyetleri kapsamında olmayan değerler

indirilir ve işletmeden çekilen değerler ilave edilir.
 Ticari
Kazancın
Gerçek ⮚ İkinci sınıf tüccarlar işletme hesabı esasına tabidir.
Usulde ⮚ İkinci sınıf tüccarlar kimlerdir? (VUK m. 178)

Tespiti ✔ Bilânço esasının şartlarını taşımayan veya kendi isteğiyle bilânço esasına
geçmiş bulunmayan mükellefler ile işe yeni başlayan veya yeniden

İşletme başlayanlarla basit usule de tabi olmanın şartlarını kaybedenler.

Hesabı
Esasına Göre
 Ticari
Kazancın ⮚ Sadece işletme esası defteri tutmak zorundadırlar. Defter sol tarafına

Gerçek
giderler ve sağ tarafına gelirler kaydedilir. Yıl sonunda mevcut
malların değerinin tespiti için envanter sayımı yapılır ve defterin

Usulde sonundaki boş yerlere kaydedilir. Emtia üzerine iş yapanlar emtia

envanteri çıkarırlar. İşletme esasına göre defter tutanlar “İşletme

Tespiti Hesabı Hülasası” çıkarırlar.

⮚ HASILAT - GİDERLER = İŞLETME HESABI ESASINDA NET

İşletme TİCARİ KAZANÇ

Hesabı ⮚ Satışlar ister peşin isterse veresiye satılsın yine de hâsılata yazılır. Zira
ticari kazançta tahakkuk esası geçerlidir.

Esasına Göre
 İkinci Sınıf Tacir → Birinci Sınıf Tacir
⮚ İstenirse bilânço esasına göre defter

TACİR tutulabilir. Ancak kendi isteğiyle bilânço

esasına geçen kişi kendi isteğiyle işletme
SINIFLARI esasına geçemez, kanunda belirlenen

ARASINDA şartların gerçekleşmesi gerekir..

⮚ VUK m.180’deki
GEÇİŞ
şartlar varsa geçiş
zorunludur*.
 Birinci Sınıf Tacir → İkinci Sınıf Tacir
⮚ İkinci sınıf tacir olmak isteğe bağlı değildir.
İkinci sınıfa geçmesi yasaklanmamış olanlar
ikinci sınıf olabilirler.
TACİR ⮚ VUK m.179’daki şartlar varsa geçiş
SINIFLARI zorunludur*.

ARASINDA ⮚ Hem alış hem de satışların belirlenen limiti

aşması gerekmektedir. Bilânço esasına tabi
GEÇİŞ olabilmek için sadece alış ya da satışlardan
herhangi birisinde bu limitleri % 20 aşmak
yeterli idi.
 Tacir Sınıfları Arasında Geçiş İçin Belirlenen Oranlar
❖ Hangi mükelleflerin birinci sınıf tüccar ya da ikinci sınıf
tüccar sayılacağı, sınıfların tespitine ilişkin hadler ve sınıflar
arasındaki geçişe ilişkin düzenlemelere, Vergi Usul
Kanunu’nun 177-181’inci maddeleri arasında yer verilmiştir.
Buna göre;
⮚ Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satan
ve yıllık alımlarının tutarı 890.000 TL’yi veya satışları tutarı

TACİR 1.270.000 TL’yi,

⮚ Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşıp da bir

SINIFLARI yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılatı 440.000 TL’yi;

ARASINDA ⮚ 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması

halinde 2 numaralı bentte yazılı iş hasılatının beş katı ile yıllık

GEÇİŞ satış tutarının toplamı 890.000 TL’yi,

aşanlar birinci sınıf tüccar sayılmakta olup, bu sınıfa

girenler bilanço esasına göre defter tutmak zorundadır. İş hacmi
bakımından ikinci sınıfa dahil tüccarların bir hesap döneminin iş
hacmi yukarıda belirtilen yazılı hadlerden %20’yi aşan bir
nispette fazla olursa veya arka arkaya 2 dönemin iş hacmi
yukarıda belirtilen hadlere nazaran %20’ye kadar bir fazlalık
gösterirse ikinci sınıf tüccarlar belirtilen koşulların gerçekleştiği
hesap dönemini takip eden hesap döneminin başından itibaren
 ❖ Birden fazla işyeri için ayrı ayrı defter tutulabilir. Ancak yıl

Birden Fazla sonunda bunların birleştirilmesi gerekir. Bu yüzden mükellefin

hangi sınıfa dâhil olduğu toplam gelirler ile ölçülür.
İşyeri Olması ❖ Yapılan iadelerin matrah tespiti yapılırken dikkate alınması
Halinde Sınıf gerekir.
✔ Örneğin, satılan mal iade edilmişse bu mala ilişkin satış bedelinin
Değiştirme düşülmesi gerekmektedir.
 ❖ Tacir sınıfları arasındaki geçiş yukarıdaki şartlar meydana
Birden Fazla geldiğinde kendiliğinden meydana gelir. Ancak bildirimde

İşyeri Olması bulunma yükümlülüğü gereği (VUK m.158) durumun Maliye

Halinde Sınıf
Bakanlığı’na ilgili süre (değişiklikten itibaren bir ay) içerisinde
haber verilmesi gerekir.
Değiştirme
 Gelir Vergisi Kanunu’na 7338 sayılı Kanun ile
eklenen mükerrer 20/A maddesine göre; kazançları
basit usulde tespit olunan ticaret ve sanat
Ticari erbabının, 01.01.2021 tarihinden itibaren elde
Kazancın ettikleri ticari kazançları gelir vergisinden istisna
Basit Usulde edilmiştir. Böylece basit usule tabi olan
Tespiti mükellefler 2022 yılı ticari kazançları üzerinden
2023 yılında yıllık gelir vergisi beyannamesi
vermeyeceklerdir.
 ❖ Kazançları basit usulde tespit edilenlerin, belli şartlara
sahip olması gerekmektedir. Bunlar;
Gelir Vergisi Kanunu 47. Madde:
Genel Şartlar
Ticari Kazancın Basit ❖ Basit usule tabi olan mükellefler kendi işlerinde bilfiil
Usulde Tespiti* çalışmalıdır.

❖ Kullandığı işyeri kira ise kira bedeli belli bir tutarı

aşmamalıdır.

❖ Mükellefin ticari, zirai ve mesleki faaliyetleri dolayısıyla

gerçek usule tabi olmaması.
 Basit Usule Tabi Olmanın Genel Şartlarından Olan
İşyeri Kira Bedeline İlişkin Tutar

Ticari Kazancın ❖Gelir Vergisi Kanunu’nun 47’nci maddesinin birinci

fıkrasının (2) numaralı bendinde yer alan yıllık kira
Basit Usulde bedeli toplamı,
Tespiti ✔ 2023 takvim yılında uygulanmak üzere büyükşehir
belediye sınırları içinde 35.000 TL, diğer yerlerde
22.000 TL olarak tespit edilmiştir.
 Gelir Vergisi Kanunu 48. Madde:
Özel Şartlar «gayri safi alım satım sınırları ile ilgilidir»
2023 takvim yılında uygulanmak üzere;

⮚ (1) Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten

sonra satanların yıllık alımları tutarının 440.000 TL’yi
Ticari Kazancın veya yıllık satışları tutarının 700.000 TL’yi,

Basit Usulde ⮚ (2) 1 numaralı bentte yazılı olanların dışındaki işlerle

uğraşanların bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş
Tespiti hasılatının 220.000 TL’yi,

⮚ (3) 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte

yapılması halinde yıllık satış tutarı ile iş hasılatı
toplamının 440.000 TL’yi,

aşmaması olarak tespit edilmiştir.

 Basit Usule Tabi Olmanın Şartlarının Kaybedilmesi
Ticari Kazancın ❖ Genel ve özel şartlardan birinin kaybedilmesi takip eden
vergilendirme döneminde işletme hesabı esasına göre
Basit Usulde vergilendirmeyi gerektirir. Ancak şartların kaybedildiği yıl

Tespiti vergilendirme dönemi bitinceye kadar basit usulden

faydalanmaya devam edilir.
 ⮚ Kendi istekleriyle basit usulden faydalanmak istemeyenlerin
yazılı başvuru yapmaları gerekir. Bu durumda takip eden
Ticari Kazancın vergilendirme dönemi veya talebe göre takip eden aydan

Basit Usulde itibaren işletme esasına tabi olurlar.

Tespiti ⮚ Basit usulden gerçek usule gönüllü geçmiş bir kimse şartları
taşısa da tekrar basit usule geçemez.
 ⮚ Basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi içerisinde elde edilen
hâsılat ile giderler ve satılan mal ve hizmetler arasındaki müspet
farktır.

⮚ Net Ticari Kazanç = (Toplam Hasılat) - (Giderler+ Satılan

Malların Alış Bedelleri)
✔ Bu fark belgeler üzerinden hesaplanır.
Ticari Kazancın ⮚ Bu mükelleflerin defter tutma yükümlülükleri yoktur. Kazançları
Basit Usulde bu usulde tespit edilenler, kazancın tespiti ve Vergi Usul
Kanununun defter tutma hükümleri hariç, bildirme, vesikalar,
Tespiti muhafaza, ibraz, diğer ödevler ve ceza hükümleri ile bu Kanun ve
diğer kanunlarda yer alan ikinci sınıf tüccarlar hakkındaki
hükümlere tabidirler (GVK m. 46)

⮚ Basit Usulden Yararlanamayacak Olanlar

✔ Gelir Vergisi Kanunu 51. Maddede belirtilmiştir.
 İSTİSNALAR
1. Yatırım İndirimi İstisnasının Kaldırı
VERGİLENDİRİLMEYEN MUAFİYETLER 2. Sergi ve Panayır İstisnası
TİCARİ KAZANÇLAR 1. Esnaf Muaflığı
3. PTT Kazançlar İstisnası
4. Yazılım ve Ar-ge İstisnası
(GVK m.9) 5. Kreş ve Gündüz Bakımevleri ile Eği
ve Öğretim İşletmelerinde Kaz
İstisnası
6. Basit usulde tespit olunan kazançla
gelir vergisi istisnası
7. Genç girişimcilerde kazanç istisnası
7. Dar Mükellef İhracatçı Muafiyeti*
 BİRDEN FAZLA YILA YAYILAN İNŞAAT
VE
ONARMA İŞLERİNDE TİCARİ KAZANÇ (GVK m. 42)

⮚ Bir inşaat veya onarma işinin en az iki takvim yılını ilgilendiriyor olması gerekir.
⮚ Birden fazla yıla yayılan inşaat ve onarma işleri yıllık değildir. Kazanç, işin bittiği yıl tespit
edilir.
✔ Yani tespit edilen kazanç işin bittiği yılın kazancı sayılır ve o yılın geliri kabul edilir.

⮚ Mükellefler inşaat ve onarım işi kapsamındaki giderleri ayrı bir deftere veya defterin ayrı bir
kısmına kaydedebilirler. Bu işlere ilişkin beyanname işin tamamlanmasını takip eden Mart ayı
içerisinde verilir.

⮚ Yıllara sâri inşaat ve onarma işlerinde işin bitim tarihi (GVK m. 44) geçici ve kesin kabul
usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı
tarih bu belgenin düzenleme tarihi olarak işin bitiminin tespitinde esas alınmaktadır.
BİRDEN FAZLA YILA YAYILAN İNŞAAT VE ONARMA İŞLERİNDE
TİCARİ KAZANÇ

⮚ Yıllara sâri inşaat taahhüt işlerine ilişkin olarak 01.03.2021 tarihinden itibaren nakden veya
hesaben yapılacak ödemelerde %3 olan stopaj oranı %5’e çıkarılmıştır. (3491 sayılı
Cumhurbaşkanı Kararı)