TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÔN ĐỨC THẮNG

KHOA KHXH&NV
BỘ MÔN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
(Dành cho bậc Đại học hệ không chuyên lý luận chính trị)

Mã môn học: 306106

Giảng viên biên soạn: TS.Tăng Hữu Tân

Địa chỉ email: tanghuutan@tdtu.edu.vn

10/10/2022 306106_Chương 2 1
 Chương 2

CƠ SỞ, QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH

VÀ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG
HỒ CHÍ MINH

10/10/2022
 NỘI DUNG
CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƯ TƯỞNG
I
HỒ CHÍ MINH

QÚA TRÌNH HÌNH THÀNH

II
VÀ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HCM

III GIÁ TRỊ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

10/10/2022
 I. CƠ SỞ HÌNH THÀNH
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
3. Nhân tố chủ quan
1. Cơ sở thực tiễn 2. Cơ sở lý luận
Hồ Chí Minh
a. Thực tiễn Việt Nam a. Giá trị truyền thống a. Phẩm chất
cuối thế kỷ XIX đầu tốt đẹp của dân tộc VN
thế kỷ XX Hồ Chí Minh

b. Tinh hoa văn hóa b. Tài năng hoạt

b. Thực tiễn thế giới nhân loại động, tổng kết thực
cuối thế kỷ XIX đầu tiễn phát triển lý luận
thế kỷ XX c. Chủ nghĩa Mác -
Lênin
10/10/2022 306106_Chương 2 4
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH SOI
ĐƯỜNG CHO SỰ NGHIỆP
CÁCH MẠNG CỦA
NHÂN DÂN TA

(Hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh) Bối cảnh lịch sử dân tộc và thời đại cho thấy sự ra đời
của tư tưởng HCM là tất yếu khách quan, hợp logic lịch sử.
10/10/2022 306106_Chương 2 5
 a. Thực tiễn Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
Năm 1858, thực dân Pháp tiến hành xâm lược
VN, triều đình nhà Nguyễn lần lượt ký các hiệp
ước đầu hàng.

Việt Nam trở thành

Nhà Nguyễn Ký với Pháp nước thuộc địa, nửa phong kiến
Hiệp uớc Patơnốt 1884
10/10/2022 306106_Chương 2 6
 - Tình hình Việt Nam dưới sự cai trị
của thực dân Pháp

CHÍNH TRỊ
KINH TẾ
Chia để VH-XH
trị Độc QUÂN SỰ
quyền Ngu dân
Đàn áp
man rợ

XHVN BIẾN ĐỔI SÂU SẮC

10/10/2022 306106_Chương 2 7
 a. Thực tiễn Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
Chính sách cai trị thuộc địa của thực dân Pháp đã
làm XHVN biến đổi sâu sắc

10/10/2022 306106_Chương 2 8
 a. Thực tiễn Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX

Dưới chính sách cai trị thuộc địa của TDP và PK phản động, XHVN
bên cạnh mâu thuẫn cũ đã nảy sinh hai mâu thuẫn mới:

Mâu thuẫn trong

Nông dân Địa chủ PK
xã hội cũ vẫn tồn tại

THUỘC ĐỊA
Dân tộc VN TD Pháp XL
Xuất hiện 2 mâu
thuẫn mới
Công nhân Tư sản

10/10/2022 306106_Chương 2 9
 a. Thực tiễn Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
Xuất hiện giai cấp công nhân
và phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân

Sơ đồ các giai đoạn phát triển của phong trào

công nhân Việt Nam từ năm từ 1918 - 1929
10/10/2022 306106_Chương 2 10
 a. Thực tiễn Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX

1885-1896 Phong trào Cần Vương Giai cấp phong kiến và hệ tư

(Hàm Nghi + Tôn Thất Thuyết) Khuynh tưởng của nó đã suy tàn, bất
hướng PK
lực trước nhiệm vụ bảo vệ
Khởi nghĩa Yên Thế độc lập dân tộc.
1884-1913
(Hoàng Hoa Thám)

THẤT BẠI
Phong trào Đông Du
1905-1908
(Phan Bội Châu)
• Nguyên nhân sâu xa là giai
Khuynh cấp tư sản VN còn non
1906-1908
Phong trào Duy Tân hướng dân yếu.
(Phan Châu Trinh) chủ TS
• Nguyên nhân trực tiếp là
chưa có đường lối và
Khởi nghĩa Yên Bái phương pháp cách mạng
9-2-1930
(Việt Nam quốc dân Đảng)
đúng đắn.
10/10/2022 306106_Chương 2 11
 a. Thực tiễn Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX

CỨU NƯỚC BẰNG CON ĐƯỜNG NÀO

ĐỂ ĐI ĐẾN THẮNG LỢI?
10/10/2022 306106_Chương 2 12
 b. Thực tiễn thế giới cuối TK XIX đầu TK XX

Tăng cường bóc lột Vô sản Tư sản

NDLĐ trong nước
CNTB độc quyền
(CNĐQ)
Vũ trang xâm lược các DTTĐ CNĐQ
dân tộc nhược tiểu

CNTB tự do Giành độc lập cho các dân tộc thuộc địa không chỉ
cạnh tranh là đòi hỏi của riêng họ, mà còn là mong muốn
chung của giai cấp vô sản quốc tế.
Cuối TK XIX, đầu TK XX

10/10/2022 306106_Chương 2 13
 CÁCH MẠNG THÁNG 10 NGA (1917)
thắng lợi có ý nghĩa to lớn:

- Chủ nghĩa Mác từ khoa học thành

hiện thực.
- Đánh đổ giai cấp tư sản và địa chủ
phong kiến, lập lên nhà nước công
nông đầu tiên trên thế giới.
- Chỉ ra cho nhân loại một hướng đi
mới: Quá độ bỏ qua CNTB tiến
lên CNXH trên phạm vi toàn thế
giới.
10/10/2022 306106_Chương 2 14
 V.I.Lênin QUỐC TẾ CỘNG
SẢN
- Tháng 3-1919, Quốc tế cộng sản, do
V.I.Lênin đứng đầu được thành lập, trở
thành bộ tham mưu chiến đấu, tổ chức lãnh
đạo phong trào cách mạng vô sản thế giới.
- Đối với các dân tộc thuộc địa, QTCS giúp
Bảnsơ
Bản sơthảo
thảo
lầnthứ
thứnhất
nhất
đỡ chỉ đạo phong trào giải phóng dân tộc.
lần
NHỮNG
NHỮNG
LUẬNCƯƠNG
LUẬN CƯƠNGVỀ
VỀ
CÁCVẤN
CÁC VẤNĐỀ
ĐỀDÂN
DÂN
TỘCVÀ
TỘC VÀTHUỘC
THUỘCĐỊA
ĐỊA

10/10/2022 V.I.LÊNIN
LÊNIN 306106_Chương 2 15
V.I.
 2. Cơ sở lý luận

a. Giá trị truyền thống tốt đẹp

của dân tộc Việt Nam

b. Tinh hoa văn hóa nhân loại

c. Chủ nghĩa Mác - Lênin

10/10/2022 306106_Chương 2 16
 a. Giá trị truyền thống
của dân tộc Việt Nam

• Chủ nghĩa yêu nước.

• Tinh thần đoàn kết tương thân tương ái.
• Lạc quan yêu đời.
• Trí thông minh, tài sáng tạo, cần cù chịu khó,
trọng hiền tài…

10/10/2022 306106_Chương 2 17
 b. Tinh hoa văn hóa nhân loại
Phương Đông Phương Tây

Phật giáo Tự do - Bình đẳng - Bác ái

Nho giáo
Nhân quyền, dân quyền trong trong
TNĐL của Mỹ (1776), TN nhân
Lão giáo quyền, dân quyền của Pháp (1791),…

HCM còn kế thừa, CN Tam Tư tưởng nhân văn, dân chủ và nhà
dân, Mạnh tử, Hàn Phi tử, nước pháp quyền của các nhà khai
Quản tử,… sáng Vonte, Rutxô, Môngtetskiơ,…

10/10/2022 306106_Chương 2 18
 HỒ CHÍ MINH
Tiếp thu những mặt tích cực:

Nho giáo  Triết lý hành động, tư tưởng nhập thế, hành

đạo, giúp đời, ước vọng về một xã hội bình
trị, hoà mục, hoà đồng, là triết lý nhân sinh:
tu thân dưỡng tính.

 Đề cao văn hóa, lễ giáo, tạo ra truyền thống

hiếu học (về điểm này, Nho giáo hơn hẳn
các học thuyết cổ đại chủ trương ngu dân để
dễ cai trị “Chính trị tốt thì dân giàu, giáo
dục tốt thì được lòng dân”.

10/10/2022
 HỒ CHÍ MINH
Tiếp thu những mặt tích cực:
Phật giáo  Tư tưởng vị tha, từ bi, bác ái, cứu khổ, cứu
nạn, thương người như thể thương thân.
 Nếp sống đạo đức, trong sạch, giản dị,
chăm lo làm điều thiện.
 Tinh thần bình đẳng, dân chủ, chống phân
biệt đẳng cấp. Đức Phật nói: “Ta là Phật đã
thành, chúng sinh là Phật sẽ thành”.
 Đề cao lao động, chống lười biếng.

10/10/2022 306106_Chương 2

Chủ nghĩa Tam dân
“Dân tộc độc lập, dân quyền tự do,
dân sinh hạnh phúc”
(Hình ảnh Tôn Trung Sơn)
10/10/2022
HỒ CHÍ MINH
Tiếp thu những mặt tích cực:
 Hồ Chí Minh tìm thấy trong đó những
điều thích hợp với điều kiện nước ta.
 Điều khác biệt giữa Tôn Trung Sơn và
Hồ Chí Minh là: Tôn Trung Sơn chủ
trương đưa Trung Quốc đi theo CNTB,
Hồ Chí Minh dẫn dắt Việt Nam đi theo
CNXH.
306106_Chương 2
 HỒ CHÍ MINH
Tiếp thu tinh hoa văn hóa P.Tây:

• Tiếp thu tư tưởng tự do, bình đẳng, bác ái

(Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Đại
cách mạng Pháp 1791).
• Người tiếp thu các giá trị về quyền sống, quyền
tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc của Tuyên
ngôn độc lập ở Mỹ năm 1776.
• Nguyễn Ái Quốc còn được hấp thu tư tưởng
dân chủ và hình thành phong cách dân chủ của
mình từ trong cuộc sống thực tiễn.
10/10/2022 306106_Chương 2 22

Chủ nghĩa Mác - Lênin,
tiền đề lý luận quyết định
nhất đối với việc hình thành
tư tưởng Hồ Chí Minh.
10/10/2022
c. CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN
Trang bị thế giới quan, phương pháp luận và
con đường cách mạng Việt Nam.
• Nguyễn Tất Thành đã phân tích, tổng kết các phong
trào yêu nước chống Pháp cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ
XX và nhận thấy hạn chế của các phong trào đó.
• Người đến với chủ nghĩa Mác - Lênin xuất phát từ nhu
cầu thực tiễn của cách mạng Việt Nam.
• Sau khi đọc bản Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương
về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của Lênin (1920),
Người đã tìm ra con đường giải phóng dân tộc mình:
con đường cách mạng vô sản.
• Khi vận dụng chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh đã
không quá lệ thuộc vào câu chữ máy móc mà nắm lấy
cái tinh thần, cái bản chất.
306106_Chương 2 23
Tóm lại, trên hành trình tìm đường cứu nước, Hồ Chí
Minh đã tự biết làm giàu trí tuệ của mình bằng vốn trí
tuệ của thời đại Đông, Tây, vừa tiếp thu, vừa gạn lọc
để từ tầm cao tri thức của nhân loại mà suy nghĩ, lựa
chọn, kế thừa và đổi mới, vận dụng và phát triển.

10/10/2022
 NHÂN TỐ CHỦ QUAN
3 (Phẩm chất cá nhân Hồ Chí Minh)

• Khả năng tư duy trí tuệ: Là người thông

minh, năng lực tư duy độc lập, sáng tạo,
không ngừng học hỏi, quan sát, nhận xét,
phê phán, phân tích,...
• Nhân cách, phẩm chất đạo đức trong
sáng: Có tình yêu thương con người vô bờ,
hy sinh trọn đời vì đất nước, vì dân tộc. Đạo
đức trong sáng. Có lối sống giản dị, khiêm
tốn, ham học hỏi.
• Năng lực hoạt động, tổng kết thực tiễn:
Trong 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước,
Người đã đến khoảng 30 nước, làm nhiều
nghề để vừa kiếm sống vừa hoạt động cách
mạng.
10/10/2022 25
306106_Chương 2
 II. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
5. Thời kỳ 1941 - 1969: Tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp tục phát triển, soi
đường cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta

4. Thời kỳ 1930 - 1941: Vượt qua thử thách, giữ vững đường lối, phương
pháp cách mạng Việt Nam đúng đắn, sáng tạo

3. Thời kỳ 1920 - 1930: Hình thành những nội dung cơ bản tư tưởng về cách
mạng Việt Nam

2. Thời kỳ 1911 - 1920: Hình thành tư tưởng cứu nước, giải phóng dân tộc
Việt Nam theo con đường cách mạng vô sản

1. Thời kỳ trước năm 1911: Hình thành tư tưởng yêu nước và chí hướng
tìm đường cứu nước mới
10/10/2022 306106_Chương 2 26
 1. Thời kỳ
Trước năm 1911:
Hình thành tư tưởng yêu nước và
chí hướng tìm đường cứu nước
mới
• Tiếp thu truyền thống của gia đình, quê
hương, đất nước.
• Rút ra bài học từ các cuộc đấu tranh chống
Pháp ở trong nước.
• Nung nấu ý chí yêu nước và quyết tâm ra đi
tìm con đường cứu nước mới.

10/10/2022 306106_Chương 2 27
 Thân phụ Bác Hồ, cụ Nguyễn Sinh Sắc
(1862-1929)
Tấm gương lao động cần cù, ý chí kiên cường, vượt khó. Tư tưởng
“thân dân” ảnh hưởng sâu sắc tới Bác Hồ

Thân mẫu Bác Hồ, cụ Hoàng Thị Loan

(1868-1901)
là một người vợ, người mẹ đảm đang, nhân hậu, hy sinh cả đời
mình cho chồng, con.
Chị gái Bác Hồ, bà Nguyễn Thị Thanh
(1884-1954)
Anh trai và chị gái đều là những người yêu nước và có
tham gia phong trào yêu nước

Anh trai Bác Hồ, ông Nguyễn Sinh Khiêm

(1888-1950)
Gia dình
10/10/2022 306106_Chương 2 28
 NGHỆ TĨNH
Vùng quê giàu truyền thống
Quê hương yêu nước, chống giặc ngoại
xâm
Quê hương nghĩa nặng tình sâu
Năm mươi năm ấy biết bao nhiêu tình

Điều kiện thiên nhiên: Đất đai, sông núi, khí hậu khó
khăn, khắc nghiệt.
Văn hóa: Là vùng đất địa linh nhân kiệt, giàu truyền
thống cách mạng. Vùng quê văn hiến.
Con người: Lý tưởng trong tâm hồn, trung kiên trong bản
Nghệ Tĩnh chất, khắc khổ trong sinh hoạt, cứng rắn trong giao tiếp

10/10/2022 306106_Chương 2 29
 Sự yêu thương, chăm sóc của gia đình cùng với truyền thống tốt
đẹp của quê hương đã góp phần bồi đắp nên một nhân cách
Quê hương lớn, người anh hùng giải phóng dân tộc, nhà tư tưởng, nhà
văn hoá kiệt xuất Hồ Chí Minh.
10/10/2022 306106_Chương 2 30
 HỒ CHÍ MINH
Rất khâm phục tinh thần yêu nước của các vị tiền
bối, nhưng Người sáng suốt phê phán, không tán
thành, không đi theo các phương pháp, các khuynh
hướng cứu nước của các vị ấy.

10/10/2022 306106_Chương 2 31
 1911 - 1920: Hình thành tư tưởng cứu nước,
2.Thời kỳ giải phóng dân tộc Việt Nam theo con đường
cách mạng vô sản

•Thứ nhất, Kiên trì chịu đựng

gian khổ, ra sức học tập.
•Thứ hai, tìm hiểu khảo sát
cách mạng thế giới.
•Thứ ba, đến với chủ nghĩa
Mác-Lênin và gia nhập Quốc
tế thứ III.

10/10/2022 306106_Chương 2 32
 1920 - 1930: Hình thành những nội dung cơ
3.Thời kỳ bản tư tưởng về cách mạng Việt Nam

• Hoạt động lý luận và thực tiễn sôi nổi.

• Truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin vào

Việt Nam một cách có hệ thống.

• Hình thành cơ bản hệ thống các quan

điểm về cách mạng Việt Nam.

10/10/2022 306106_Chương 2 33
 1930 – 1941: Vượt qua thử thách, giữ vững
4.Thời kỳ đường lối, phương pháp cách mạng Việt Nam
đúng đắn, sáng tạo
Đấu tranh thắng lợi trước khuynh hướng “tả khuynh”
của Quốc tế cộng sản và trong ĐCSVN

Theo sát tình hình để chỉ đạo cách mạng

trong nước

Xây dựng và hoàn thiện chiến lược

CMGPDT, thắng lợi CMT8 1945

Tư tưởng về các quyền dân tộc cơ bản được

xác lập
10/10/2022 306106_Chương 2 34
12/13/2023 13/12/2023 306106_Chương 2 34
 1941 - 1969: Tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp
5.Thời kỳ tục phát triển, soi đường cho sự nghiệp
cách mạng của Đảng và nhân dân ta

o Kháng chiến, kiến quốc; chiến tranh nhân dân.

o Tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội và con
đường đi lên CNXH ở Việt Nam
o Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây đựng Nhà nước; Đảng;
quan hệ quốc tế, đối ngoại.

10/10/2022 306106_Chương 2 35
 Tóm lại, tư tưởng Hồ Chí Minh trải qua hơn nửa thế kỷ hình
thành và phát triển, là sản phẩm tất yếu của CMVN trong
thời đại mới, là ngọn cờ thắng lợi của dân tộc Việt Nam trong
cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do, vì giải phóng dân tộc và chủ
nghĩa xã hội. Đó là những quan điểm tư tưởng vừa có ý nghĩa
lịch sử nhưng đồng thời có giá trị, ý nghĩa to lớn trong công
cuộc đổi mới hiện nay.

10/10/2022 306106_Chương 2 36
 III. GIÁ TRỊ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

1. Đối với cách mạng Việt Nam

a. TTHCM đưa cách mạng giải phóng dân tộc Việt Nam đến thắng lợi và
bắt đầu xây dựng một xã hội mới trên đất nước ta:
+ Giải phóng dân tộc
+ Định hướng cho sự phát triển của dân tộc
+ Gắn liền với chủ nghĩa Mác-Lênin và thực tiễn cách mạng Việt Nam
b. TTHCM là nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho cách mạng Việt Nam:
+ Soi đường cho Đảng và nhân dân
+ Ngọn cờ dẫn dắt cách mạng
+ Nhận thức đúng về độc lập dân tộc, phát triển xã hội...
+ Sợi chỉ đỏ dẫn dắt dân tộc đi tới giành thắng lợi....
10/10/2022 306106_Chương 2 37
 2. Đối với sự phát triển tiến bộ của nhân loại
a. TTHCM góp phần mở ra cho các dân tộc thuộc địa con đường giải
phóng dân tộc gắn với sự tiến bộ xã hội
b. Góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh vì độc lập dân tộc, dân chủ, hòa
bình, hợp tác và phát triển trên thế giới.

10/10/2022 306106_Chương 2 38
 Câu hỏi thảo luận

• So sánh con đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc so với các
nhà yêu nước trước đó?

10/10/2022 306106_Chương 2 39