ORTA ÇAĞ

• Orta Çağ müziği Erken (500–1150), Yüksek (1000–1300) ve Geç (1300–

1400) ortaçağ müziği olarak üç ana kategoride değerlendirilebilir.
• Bu müziğinin büyük bölümü (Gregoryen ilahileri gibi) vokal müziktir.
• Ortaçağ müziği, kilise için kullanılan ayin müziğini, diğer kutsal müzikleri ve
dini olmayan (seküler) müziği içerir. Çalgı müziği önemli bir gelişim
göstermemiştir.
• Erken ortaçağ döneminde, ayin müziği tek sesli ilahilerdir; zamanla
Gregoryen ilahisi baskın tarz haline geldi. Birden fazla bağımsız melodik
partın aynı anda icra edildiği çok sesli türler yüksek ortaçağ döneminde
gelişmeye başladı ve 13. yüzyılın sonları ile 14. yüzyılın başlarında
yaygınlaştı. Polifonik formların gelişimi genellikle Notre-Dame de Paris ile
ilişkilendirilen Ars antiqua stiliyle ilişkilendirilir.
 Ars Antiqua (Eski sanat, yaklaşık 1190-1315)
Ars Antiqua müzik teorisyenlerinin süre gösteren notaları kullanmaya başlamakla
müziğe ölçü sistemini yerleştirmeleri
Dönem atmosferinde tercih edilen organum, conductus ve hocket gibi türlerde
(zamanla kilisenin de kabul etmek zorunda kalacağı) üçlü aralığın kullanımının kesinlik
kazanması
A-B-C öğelerinden meydana gelen bir form anlayışının geliştirilmesi çok sesli müzikte
yaşanan ilk devrimci atılımlardır.

Ars Nova (Yeni sanat, yaklaşık 1315-1410)

Ars Antiqua’nın buluşlarını daha ileri bir aşamaya taşımıştır. Besteciler, bir önceki
kuşağın alışkanlıklarından uzaklaşarak motet ve chanson gibi yeni türlere yönelmişler
dolayısıyla, bu yeni arayışlar, çok tutarlı olamamakla birlikte notasyon üzerinde yapılan
deneysel çalışmalar ve özellikle daha sınırlanmış bir ritmik dile ulaşma çabası,
kullanılan nota değerlerinin küçük değerlere bölünmesiyle sonuçlanmıştır.
Rönesans’a kadar hem ölçülü nota sisteminin gelişmesi hem yeni aralıkların dahil
edilmesi müzisyenlerin hareket alanını oldukça genişletmiştir.
14. Yüzyıl bestecileri kutsal müziğe sıcak bakmamışlar, Motet’in hızla dindışı yöne
kaymasını sağlamışlardır.
 ORGANUM
• Organum genel olarak Orta Çağ'da geliştirilen, armoniyi güçlendirmek için
en az bir sesin eklendiği sade bir melodidir. İlahinin moduna ve biçimine
bağlı olarak, aynı metin üzerinde destekleyici bir bas çizgisi söylenebilir,
melodi paralel hareketle (paralel organum) takip edilebilir veya bu tekniklerin
her ikisinin bir kombinasyonu kullanılabilir.
• İlk aşamalarında organum iki müzikal partı içeriyordu: Gregoryen ilahi
melodisi genellikle dörtlü, beşli ya da oktav gibi bir uyumlu aralıkla
seslendiriliyordu. Orjinal anlayışında organum hiçbir zaman modern
anlamda çokseslilik olarak tasarlanmamıştı; eklenen sesin amacı, ayinin
görkemini daha fazla artırmaktı.
• Organum başlangıçta doğaçlamaydı(bir çeşit DİSCANTUS); bir şarkıcı
notaya alınmış bir melodiyi (vox principalis) söylerken, başka bir şarkıcı -
"kulaktan" - notalanmamış ikinci melodiyi (vox organalis) sağlardı. Zamanla
besteciler sadece basit aktarmalar olmayan ek parçalar yazmaya başladılar,
böylece gerçek çokseslilik yaratıldı.
• En eski yazılı örneklerden bazıları Antikite polifonisi olarak bilinen tarzdadır,
ancak hayatta kalan en büyük organum metni Notre-Dame okulundan
gelmektedir. Genellikle Magnus Liber Organi (Organum'un Büyük Kitabı-
LEONIN-PEROTIN>>>modal ritmi kullanmaları: Modal ritim, belirli bir
düzende düzenlenmiş –genellikle- eşit olmayan notaların ardışıklığı) olarak
adlandırılan bu repertuar, dört sese kadar olan örnekleri içerir.
Ritmik modlu bir Organum: Her notanın değeri, yazılı notanın biçimine göre belirlenmez, daha çok bitişik harf
adı verilen tek bir şekil olarak yazılan bir nota grubu içindeki konumuna ve bitişik harflere göre belirlenir.

Uzun-kısa (trochee)
Kısa-uzun (iamb)
Uzun-kısa-kısa (daktil)
Kısa-kısa-uzun (anapaest)
Uzun-uzun (spondee)
Kısa-kısa-kısa (tribrah)
 MOTET
•Motet, ortaçağ çoksesliliğinin en popüler biçimi
•İlk motetler kutsal (kilise ayininde kullanılmak üzere tasarlanmış) iken, on üçüncü yüzyılın sonuna
gelindiğinde tür, saray aşkı gibi dünyevi konuları da içerecek şekilde genişledi. Pek çok popüler motette, bir
erkeğin güzel, asil ve çok beğenilen kadınlara olan sevgisi ve hayranlığını anlatan sözler vardı.
•Motet'in polifonik karakterine benzer şekilde, madrigaller ana melodi dizisinde daha fazla akışkanlık ve
hareket sergiliyordu. Madrigal form aynı zamanda çok sesli kanonların (birden fazla şarkıcının aynı melodiyi
söylediği ancak farklı zamanlarda başlayan şarkılar) ortaya çıkmasına da yol açtı, özellikle İtalya'da bunlara
caccie denildi. Bunlar, altta enstrümantal uzun nota eşliği bulunan, kanondaki iki yüksek sesin yer aldığı üç
parçalı dünyevi eserlerdi.
MİSSA
•Dinsel müziğin en önemli biçimi, incilden alınan sözler üzerine bestelenmesi karakteristik özelliklerinden
birisi.
•Kyrie, Gloria, Credo, Santus ve Agnus olmak üzere beş bölümden oluşur.
•A B A formundadır
•Ortaçağ dinsel tören missalarıyla, Barok (Bach Si minör missa) ya da Klasik dönemde (Beethoven Missa
Solemnis) bestelenmiş missalar karıştırılmamalıdır.
DİNDIŞI TÜRLER
•Fransa’da Troubadour ve Trouveres’ler, Almanya’da Minnesinger ve Minnesanger’ler birçok aşk şiiri,
taşlama ya da övgü müzikleriyle bütün Avrupa’yı etkilemişlerdir.
•Motet dinsel törenler için bestelense bile aynı zamanda dindışı müzik olarak yer alır. Yine aslen Rönesans
döneminin baskın türü olan Madrigal dindışı müziğin en önemli türlerindendir.
•Canon hem bir teknik hem bir tür olmuştur. Yine bir tür canon olan Caccia ve Ballate, Rotendellus gibi türler
dünyevi müzik türleridir.
 ÇALGILAR

• Ortaçağ müziğinde, modern gitarın öncüsü olan, armut biçimli içi boş gövdeli, perdeli
bir enstrüman olan ud gibi birçok telli çalgı kullanıldı. Diğer telli çalgılar arasında
mandore, gittern, citole ve psaltery vardı. Yapı olarak mezmur ve kanuna benzeyen
santurlar ilk başta koparılmıştı, ancak metal telleri mümkün kılan yeni metal
teknolojisinin gelişinden sonra müzisyenler 14. yüzyılda dulcimer'e çekiçle vurmaya
başladılar.
• Bizans İmparatorluğu'nun yaylı liri, Avrupa'da kaydedilen ilk yaylı çalgıydı. Modern
keman gibi, icracı da gergin telli bir yayı gergin tellerin üzerinde hareket ettirerek ses
üretiyordu. 9. yüzyılda yaşamış İranlı coğrafyacı İbn Khurradadhbih (ö. 911), Bizans
lirasını, çalgılarla ilgili sözlükbilimsel tartışmasında, Arap rebabına eşdeğer yaylı bir
çalgı ve urgun (org) ile birlikte Bizans'ın tipik çalgısı olarak belirtmiştir. shilyani
(muhtemelen bir tür arp veya lir) ve salandj (muhtemelen bir gayda).
• Hurdy-gurdy, tellerini "yaylamak" için bir kranka tutturulmuş reçineli ahşap bir
tekerleğin kullanıldığı mekanik bir kemandı (ve hala da öyledir). Yahudi arpı gibi ses
kutusu olmayan çalgılar da popülerdi. Borulu orgun, kemanın (veya vielle) ilk
versiyonları ve modern trombonun (sackbut adı verilen) öncüsü kullanıldı.
 PATRIK N. JUSLIN ve PETRI LAUKKA’NIN LENS MODELİ

Besteci Karşılaştırması

Mod
Perde
BESTECİ Duygusal
Ezgi
Değerlendirme
Ritim
Besteci Etkileşim 1
Tutarlılığı DİNLEYİCİ
Etkileşim 2
Etkileşim 3
Etkileşim 4

Tempo
Ses Düzeyi Dinleyici
Tutarlılığı
YORUMCU Artikülasyon
Tını

Yorumcu
Tutarlılığı

Yorumcu Karşılaştırması