Niveli individual

VLERAT- PERSONALITETI
 vlerat

Koncepti vlerë, përcaktohet nga disa specifika tonat:

 Ne, njerëzit jemi _ edhe _ qenie shoqërore - të varura nga të tjerët
dhe të përfshirë në praktikat shoqërore.
 Ne jemi qenie të ndjeshme dhe vlerësuese:
Pra: Ne jo thjesht mendojmë dhe bashkëveprojmë por dhe vlerësojmë gjërat,duke
përfshirë të kaluarën dhe të ardhmen.
Vlerat, besim i qëndrueshëm që ka individi se:
(i) një mënyrë e caktuar sjelljeje ( vlerat instrumentale), apo
(II) një gjëndje përfundimtare ekzistence ( vlerat përfundimtare)
është personalisht apo shoqërisht e preferuar.
Vlerat instrumentale -mënyra si shkojmë drejt gjëndjeve tona ekstreme.
Vlerat terminale - synimet që duam të arrijmë.
Çfarë nënkuptoni, kur flisni për vlera?
Vlerat lidhen me të mirën ose me idetë e asaj që është e dëshirueshme.
Ne nuk krijojmë vetë vlerat dhe prandaj dhe nuk i kemi nën kontroll;
Nocionet e asaj që konsiderohet e mire/e keqe, ;
Ato, në thelb janë koncepte shoqërore që kanë përherë një reference;
 zgjasin dhe janë relativisht të qëndrueshme _ që do të thotë se edhe mund të
ndryshojnë (dhe mjaft abstrakte);
 ndryshe nga normat ato nuk vijnë me udhëzime për përdorimi( por burojnë prej tyre).
 vlerat i pranojmë sepse përmbushin një
funksion të dobishëm psiko-social:
- janë të lidhura me faktorët materialë dhe
kulturorë të cilëve anëtarët e grupit u
ekspozohen në mënyrë të barabartë dhe pra _
dhe u përgjigjen në mënyrë të ngjashme.
(Konformizmi )
 ato nguliten në mënyrë passive gjatë
shoqërizimit primar;
 me t’u ngulitur, orientimet që ofrojnë nuk
mund të ndryshojnë.
Vlerat Terminale dhe Instrumentale
__________________________________________________________________________________
. VLERAT INSTRUMENTALE .
Nndershmëria Ambicja Përgjegjësia
Toleranca Ndihma për të tjerët Vetë-kontrolli
Pavarësia Bindja Mosparagjykimi
Rregulli Dashuria/ afeksioni Mirësjellja
Racionaliteti Kurajoja Kompetenca
Gjallëria Inteligjenca Imagjinata
_____________________________________________________________
. VLERAT TERMINALE
Paqja Botërore Liria Siguria Familjare
Miqësia Lumturia Barazia
Arritjet Paqja me veten Bukuria në art dhe natyrë
Respekti për veten Miqësia Dashuria afatgjatë
Kënaqësia Dituria Mirëqënia
Siguria Kombëtare Respekti shoqëror Jeta Aktive
 konflikti person-rol.
Politikat e organizatave duhen hartuar të tilla që të
gërshetojnë:
vlerat e punonjësve me kërkesat e detyrës.
Kur përputhen, rezultatet në punë pritet të jenë më
të larta.
Kur detyra dallon nga vlerat bazë të individit –
konflikt.
 Ndryshimet dhe përplasja mes vlerave.

Brenda Individit – si konflikt mes vlerave përfundimtare me ato instrumentale

Ndërmjet Individëve- si konflikt mes sistemit te vlerave që ka secili;
Midis Individit dhe Organizatës.
Treguesit kryesorë të strategjisë
Europiane të punësimit:
1. cilësi e vetë punës( brendia e saj);
2. aftësi,
3. mësimi gjatë gjithë jetës dhe zhvillimi i
karrierës;
4. barazia gjinore;
5. shëndeti dhe siguria në punë;
6. fleksibiliteti dhe siguria;
7. Përfshirja dhe hyrja në tregun e punës;
8. organizimi i punës dhe ekuilibri punë-familje;
9. dialog social dhe përfshirja e punëtorëve;
10. diversiteti dhe mosdiskriminimi;
Pse ka Konflikt
mes Punës dhe Familjes?

Në aspektin demografik: Në aspektin ekonomik: Në aspektin shoqëror: Në aspektin gjeopolitik: Në aspektin teknologjik,:

• E rritur prezenca e grave • Zvogëlim i përmasave • ka ndryshuar koncepti • globalizimi i ekonomisë, • teknologjia e përparuar e
në vendin e punës, të kompanive dhe që puna ështe gjëja më kërkesa të rritura për komunikimit,
• Ulja e shpenzimeve me vlerë në jetën e përfshirje më të gjerë mundëson përfshirje në
• I rritur numuri i organizatave kanë sjellë njeriut; dhe njohje të një rrjet diskutantësh
familjeve me të dy ngarkesa më të shumanshme nga çdo cep i globit.
partnerët në marëdhënie mëdhapune tek profesionale, që
pune; punonjësit. ‘prodhon’ impenjime
• I rritur numuri i fizike dhe kohore shumë
prindërve beqarë, më të mëdha ndaj të
• E rritur popullsia e punësuarve në këto
moshuar. organizata..
 Problematikat nga Konflikti Punë -Familje

 Ul kënaqësinë në të dy aspektet e jetës;

 rrit ankthin në punë,
 Rrit mungesat,
 Rrit prirjet për largimin nga puna
 Rrit stresin dhe/apo depresion.
Puna dhe Familja ___ a mund t’i balancojmë?
Më shumë vende pune apo punë më të mira?

-I- Qartësuar dhe renditur prioritetet,

-II- Organizatat të njohin dhe angazhohen për ta harmonizuar
atë, duke ndërtuar:

 orar pune fleksibël;

 orë javore pune të shkurtuara,
 Programe për leje familjare;
 asistuar në përkujdesjen e fëmijve dhe
prindërve që kanë nevojë për mbështetje,
 projektim puësh që mundësojnë autonomi apo
ndarje me të tjerët;
 Krijimi I një kulture pranimi dhe inkurajimi të
origjinales,
 Evitimin e delegimeve të tepërta, etj.
 Personaliteti
Në kushtet shoqërore të ngjashme,
çfarë ndikon, që njerëzit të kenë jetë të ndryshme
Personaliteti është :
(1)mënyra me të cilën ne kuptojmë botën dhe vendin tonë në të,
(2)gjërat që na motivojnë dhe
(3) mënyra sipas të cilës mësojmë.
Kombinim i karakteristikave stabël- fizike dhe mendore që i japin individit identitetin.
Vlera, qëndrimi dhe sjellja janë të ndërlidhura me njëra-tjetrën, e të marë së bashku, përcaktojnë
personalitetin e një individi

Personalitetiti ka të bëjë me:
Qëndrueshmërinë -
ngjashmëria e reagimeve që bën
dikush në situata të ndryshme
dhe
Dallueshmërinë – cilësi, që
janë unike për dikë.
Personaliteti manifestohet, pjesërisht, përmes
sjelljes së dikuj.
Ai na ndihmon të studjojmë sjelljen njerëzore në
organizatë sepse:
Së pari, ekzistojnë rregullsi në mënyrat si
mendojmë dhe veprojmë, të cilat mund të vrojtohen
dhe studjohen,
Së dyti, cilësitë e dallueshme të personalitetit të
individit mund të maten dhe të krahasohen me ato
të tjerëve.
Përcaktuesit kryesore te Personalitetit të Individit
Faktoret kulturore
 Normat
 Vlerat
 Qëndrimet

Faktore te Faktoret shoqeror

trashegimise dhe anetaresime te
 Ritmi biologjik Personaliteti tjera
 Gjinia individit  Kolegët
 Cilësite fizike  Miqtë
 Genet  Persona referues

Familja dhe ambienti

 Rradha ardhjes në jetë
 Madhësia
 Struktura
Organizata
t Situata të forta vs të dobta.
Situatë e fortë - situatat që imponon sjelljet e pranuara –
kombinime pra- karakteristikat e personalitetit nuk janë parashikues
të mirë të sjelljes,
të situatave Situatë e dobët –situata në të cilën mungojnë orientimet
të forta dhe paraprake për sjelljen e konsideruar të përshtatshme- pra-
karakteristikat e personalitetit me ndikim më të fortë në
të buta këto situata.
 Teori të personalietit
≠ Teoritë nomothetike – personaliteti është pothuajse i fiksuar dhe nuk ndryshon.
Kërkon të gjejë karakteristikat bazë të personalitetit që janë të zakonshme edhe për të
tjerët, por që ndryshojnë në cilësi nga një person tek tjetri.
≠ Teoritë idiografike - personaliteti zhvillohet me eksperiencat që përjeton individi,
falë kapacitetit për mendim reflektiv .
Kërkon të kap thelbin e personalitetit në tërësi e të mund të krijojë supozime, se si
do të mund të sillet individi në situata të ndryshme
 Teoritë Nomothetike të personalitetit

Teori të Tipareve & Teori e Tipeve.

Teoria e tipareve - përpiqet t’i përshtasë njerëzit në kategori të paracaktuara që kanë modele të njejta
sjelljeje.
Tiparet - karakteristika individuale mendimesh apo ndjenjash që shkaktojnë prirjen për të vepruar apo
kundërvepruar në një mënyrë të caktuar.
Personaliteti-një mozaik tiparesh
Nga këndvështrimi i SO, ne do duam:
 të veçojmë ato tipare të cilat ‘prodhojnë’ veprime efektive dhe harmoni marëdhëniesh e
 t’i kërkojmë ato mes individëve që vijnë apo duan të vijnë të punojnë në organizatën tonë.
Teoritë e Tipeve - i vendosin njerëzit në kategori të paracaktuara(tipe të personalitetit)
mbi bazën e disa karakteristikave që thuhet se shkaktojnë modele të caktuara sjelljeje.
Pra tipi - një grumbullim tiparesh.

Tipi A Tipi B

Tipari 1 Tipari 3 Tipari 5 Tipari 2 Tipari 5 Tipari 7

5- të Mëdhenjtë

Modeli i Pesë Faktorëve, mbështet idenë se ekzistojnë pesë dimensione kryesore, përgjatë të
cilave variojnë karakteret njerëzorë.
Pra, çdo individ karakterizohet nga pesë rezultate, të cilat tregojnë dhe mënyrat se si mund të
sillet gjatë jetës.

Përshtatja
(I qëndrueshëm, i sigurt, efektivë) (Nervoz,vetë-dyshuees,humurindryshueshëm)
Shoqërueshmëria
(i shoqërueshëm, energjik, vetë-aktrim) (i turpshëm, i pavendosur, i tërhequr)
Vetëdija
(plot ide, i saktë, i besueshëm) (impulsiv, i shkujdesur, i papërgjegjshëm
Pajtueshmëria
(i dashur, me takt, konsiderues) (i pavarur, i ftohtë, i vrazhdë)
Hapja ndaj Eksperiencave
(imagjinues, kurioz, origjinal) (i topitur, pa përfytyrime, faktik)
 Teoritë idiografike të personalitetit
 Çdo individ ka tipare unike, të pa krahasueshme drejtëpërdrejtë me tipare të të
tjerëve;

 Qëniet njerëzore nuk janë makina biologjike të drejtuara nga trashëgimia. Ne

jemi dhe shoqërisht të vetëdijshëm;

 Ne sillemi sipas imazhit që kemi për veten, që fitohet nga mënyra si na

trajtojnë të tjerët;

 Zhvillimi i imazhit për veten është një proces shoqëror, pra, personaliteti është i
hapur ndaj ndryshimeve, nga ndërveprimet dhe eksperiencat e reja shoqërore.

‘pasqyra e vetes’ (Ç. H. Cooley )- njerëzit e tjerë me të cilët ne ndërveprojmë.

Personaliteti - rezultat i procesit në të cilin individët mësojnë të jenë personat që
janë e të pranuar nga shoqëria.
 Vetja = Mua + Unë
“mua" - aspekti i shoqërizuar i personit __ çka është mësuar në ndërveprim me të tjerët dhe
(në përgjithësi) me mjedisin.
"unë“ - aspekti aktiv i personit __ne nuk reagojmë automatikisht, por në bazë të asaj që kanë
mësuar nga ‘ mua’.
Vetja - aparati mendor që i lejon njerëzit (dhe disa lloje të tjera
kafshësh) të mendojnë me vetëdije për veten e tyre (Marc R Leary).
Vetë-dija - aftësia e qenieve njerëzore për të menduar për sjelljen e
tyre dhe jetën e brendshme mendore, (Nicholas Humphrey).
Aftësia për vetë – reflektim - një tipar thelbësor i psikikës njerëzore.

A bën vetja ndonjë diferencë pë NE??

Pothuaj të gjithëve ne, na është bërë zakon të mendojmë për veten
tonë dhe kurrë nuk e kemi menduar - ‘Sa ndryshe do të ishim, nëse
nuk do të ishim në gjendje të përqendroheshim ose të mendonim për
veten tonë’?
Vetëvlerësimi -pjesa e vetes që përcakton mënyrën se si individi vlerëson
veten e vet; opininin apo besimin që ka për vlerat e përgjithshme.
Studimet i paraqesin individët me vet-vlerësim të lartë të jenë më të
pavarur dhe vendosur,të gatshëm të dedikojnë energji maksimale për
aritjen e objektivave që I vënë vetes.

Vetë-Vlerësimi rritet nëse:

 Përfshihemi aktivisht në atë që bëjmë dhe me atë që ndërveprojmë
 Arrijmë të pranojmë veten e ekzagjeruar pa vend gjykimin ndaj vetes;
 marrim përgjegjësi personale
 Rrisim sigurinë tek vetja;
 Jetojmë me qëllime të paracaktuara;
 Krijojmë një integritet personal- duke mbetur i vërtetë në vlerat dhe botën tomë
Vetë-efikasiteti- gjykimi personal i një personi në
kapacitetin e aftësive që ka, për ta kryer me sukses
një detyrë të caktuar.

Sipas Albert Bandurës, burimet kryesore të vetë-efikasitetit janë:

 Eksperiencat e suksesshme;
 Eksperiencat e të tjerëve, kryesisht, të të ngjashmëve tanë; dhe
sidomos në fillimet e çdo anagzhimi;
 Mbështetja dhe ndikimi shoqëror;
 Gjendja e përgjithshme fizike dhe emocionale.
Vetë-kontrolli i lartë – aftësi përshtatje të sjelljeve në një mori
situatash, cilësi kjo më se e kërkuar për menaxherët apo
drejtuesit, krahasimisht me individët me vetë-kontroll të e ulët.

Vetë- kontrolli - zotësia e Thekson -ii- Ndikimin e tipareve të

individit ta përshtasë sjelljen e -i- Ndikimin e situatës në personalitetit në sjelljen e
vet ndaj faktorëve të jashtëm sjelljen e atyre me vetë atyre me vetë- kontroll të ulët.
të situatës. kontroll të lartë dhe,