Skeda e analizës

Autori: Kadare
Drejtimi letrar: Realizmi socialist
Periudha letrare - Letërsi bashkëkohore
Titulli: Pallati i ëndrrave. I përket ciklit otoman. Kjo e kaluar e perandorisë otomane krijon gjithë
tiparet e pushtetit otoman
Struktura e veprës: 7 ndarje
Subjekti: Mark Alemi, nipi i familjes së Vezirit për nga hierarkia në pushteti mbante vendin e 2,
nis punën në një institucion misterioz.
Rrëfmi: Mark –Alemi udhëtari i gjallë që hyn në botën e ferrit ndërtuar prej ëndrrave të pame të
stisuna të gjumëtarëve të vdekshëm. Hyn me pasiguri si anëtar i familjes me të cilin sulltani
ndante pushtetin. Në këtë institucion, synimi ishte shqyrtimi, interpretimi i ëndrrave me qëllim
gjetjen e rebeluesve që rrezikonin pushtetin e sulltanit.
Skeda e analizës
Koha: Dimër-deri në dalje të pranverës
Vendi: Tabir Saraj, Pallati i ëndrrave ose Tabir Totalin, vendi i mbledhjes, arkivimit, interpretimit të
ëndrrës, veçimit të ëndrrës së parë, i pari shtet që zyrtarizoi mbledhjen e endrrave dhe shpjegimin e
tyre. Ka funksion dhe tipare, institucion i mbyllur, i vetmuar, i veçuar, ku funksionon urdhëri i madh:
fshehtësia.
Konflikti: Mes individit dhe pushtetit.
Tema: Historike

Mesazhi: Absurditeti i një pushteti totalitar në jetën politike dhe shoqërore

Personazhet: Mark-Alemi rreth së cilit sillet një botë njerëzish me identitet të papërcaktuar, kolegë pa
emër që i lidh veç vendi dhe puna ku punojnë, misioni. Nëna e Mark-Alemit, pasardhëse e familjes së
Qyprillinjëve, Veziri, Kurti vëllai i vezirit që ekzekutohet. Sulltani ose vetë pushteti totalitar.
Mendimi filozofik –Totalitarizmi krijon rrathë viciozë të frikës, dhunës psikologjike , krimit, vrasjes,
mbi individin që mbivendosen
 Struktura e romanit

Struktura: 7 ndarje si 7 rrathët e purgatorit dantesk, apo 7 ditët e ndertimit te

tokes mes ferrit dhe parajses.
1. Mëngjesi: koha mjegull, shi, me ere, zymtësi, muaji nëntor.
2. Seleksionimi: pastrimi ose qërimi i ëndrrave, salla e qiqrave, degët e bazës.
3. Interpretimi: vendi ku interpretohen ëndrrat.
4. Dita e pushimit e vetmja mundësi lidhje me botën jashtë pesimizëm.
5. Arkivi: ngjitja e Mark-Alemit arkivimi i dosjeve te njerëzve arkivimi i
mëkateve i ëndrrave .
6. Darka- gjëma e bashëëndrrës, dënimi, eliminimi.
7. Afrimi i pranverës-ngjitja e Mark -Alemit drejt drejtimit të pallatit të
ëndrrave.
Të dhëna mbi përsonazhet
1. Mark – Alemi, indetifikohet nga rrëfyesi si personazh kryesor, emri i tij është bashkim
simbolik i dy statuseve: Mark- tregon identitetin e tij të parë dhe Alem- tregon
konvertimin e fisit të tij në musliman.
a. Origjina e tij është shqiptare b. Përsonazh që përçon synimin e autorit për kërkimin e
rrënjëve identitare të humbura nga tjetërsimi. c. Përcjell konfliktin e përhershëm midis
individit dhe pushtetit
2. Kurti – ungji i Mark – Alemit, pjesëtar i pushtetit, quhet ndryshe tjetërmendësi sepse
mendon dhe jeton ndryshe nga të tjerët, tip interesant që dallohet për kundërshtinë dhe
mospranimin e pushtetit. Fundi i tij është tragjik, ekzekutohet si dëshmi e viktimave të
sistemit totalitar.
3. Veziri – e kundërta e Kurtit, i ashpër, fanatik, i akullt, i përmbajtur, i ftohtë, përfaqësues
i pushtetit, ndaj të cilit sulltani i tregon dhëmbët nëse ai guxon të rebelohet ndaj tij.
4. Punonjësit e Tabir- Sarajt – janë personazhe të dorës së dytë, pa identitet, shprehin
opinionin publik.
5. Sulltani - ndihet kudo, i padukshëm, i mistershëm, ngjall frikë, s’lejohet të dihet shumë
për të, i paprekshmi të cilit i binden të gjithë.
 Simbolika e Pallatit
Pallati – nisur nga emri Tabir Sarajt- dukjen e ka madhështore si në përralla, brendia
është një labirint që mbart misterin – kjo për funksionin që ai kryen.
Funksioni – Institucion që i shërben shtetit me të vetmin nënpunës që i dihet identiteti
që është Mark-Alemi, të tjerët janë vetëm funksionarë që mbledhin, seleksionojnë ,
shpjegojnë ëndrrat e banorëve të perandorisë për të shmnagur rebelimin në funksion të
ruajtjes së pushtetit absolut të sulltanit.
Simbolika- është simbol universal i gjitha sistemeve, këtu në vepër ajo lidhet me
sistemin totalitar socialist- Pallati i Komitetit Qendror. Cilësori I Komitetit qendror, në
roman është zëvendësuar me ëndrrave – një cilësor intrigues.
Pamja e jashtme- me dyer të mëdha, i errët, hije gri, i heshtur, me korridore plot
kthesa, kate të nëndheshme, i fshehtë, si ngrehinë -janë në funskion të misionit që
mbante përsipër, Në këtë pallat famëkeq e hijerëndë administrata perandorake përgatiste
dhunën psikologjike, absurde për shtetasit e tij dhe vetë ata që punonin brenda tij. Ky
pallat përfton figurën shumëdimensionale të pushtetit të dhunës tejet origjinal.
Në këtë pallat me nëpunësa të mpirë ideologjikisht si gjithë shtetarët, arshivohet
pavetëdija e ankthi, flijimi, robërimi, dhimbja, mpirja konfuzioni i një sistemi
Tiparet e Rrëfimit

Rrëfmi i ngjarjeve bëhet në vetën e tretë nga pozita e një narratori të

gjithëdijshëm. Kjo është zgjedhje e teknikës së rrëfimit, që në mënyrë të
ndërgjegjshme përdoret për të paraqitur absurditetin mbi të cilin ndërtohet jeta
politike dhe shoqërore e një shteti.
Titulli i veprës dhe titujt e kapitujve kanë vlera dyfishe duke u shfaqur si
një nga tiparet bazë të romanit
Tiparet e modernizmit

 Përmes absurdit paraqiten situata, që

 Absurdi: Elementë të absurdit
duken në: Mbledhjen e ëndrrave
 në pamje të parë dalin si qesharake,
dhe dërgimin e tyre në Pallat, që
përbën stadin e parë të ndërtimit të
absurdit. Duke qenë se ëndrrat, siç
e kemi përmendur më lart, janë
produkt i pavetëdijshëm, duke qenë
se nuk shprehin veprime reale dhe
si pasojë as rrezik real. Interpretimi
i tyre është tërësisht subjektiv e si
pasojë jo i vlefshëm për t’u marrë
parasysh.
të para nga ndërtimi logjik,
por që janë të ngarkuara me dozë të
tillë emocionesh e të shoqëruara me
një ligjërim tipik, që nuk lë vend për
hamendësime, por shtron përpara
lexuesit ngjarje që dramatizohen e
madje marrin edhe përmasa tragjike.
Aq sa është absurde ekzistenca e një
institucioni të tillë, është absurde
edhe rëndësia e madhe që i kushtohet
rezultateve që dalin nga puna që ai
bën.
Raporti i pushtetit dhe absurdi i sistemit
 Ushtrimi i pushtetit dhe absurditeti.
 Pushteti shtrin tentakulat e tij në çdo skaj, në
çdo shtëpi, te secili individ, qoftë ky  Po aq absurde është edhe mënyra se si
pushtetar i lartë apo thjesht një shitës
ndëshkohen bashëndërrorët. Ky
perimesh.
ndëshkim duket paradoksal, përderisa
 Spikat presioni psikologjik mbi personazhet, ëndrra që ata paraqesin te sovrani
frika dhe tmerri nga dënimi i pabazuar në merret parasysh dhe në sajë të asaj
ligj dhe i paparalajmëruar. Kjo paraqitet në
ëndrre merren “masa” që parashikimi
roman përmes ekzekutimit të Kurtit, i cili
gjykohet sa për sy e faqe dhe ekzekutohet
të mos realizohet. Në këtë vepër
me prerje koke. Gjykimi dhe ekzekutimi i tij theksohet me nota të larta njeriu dhe
jepet vetëm me një paragraf në vepër, duke mundi i tij për ekzistencë. Situatat i
prishur befasueshëm çdo pritshmëri, por kalojnë kufjtë e normales dhe arrijnë në
duke u paraqitur, nga ana tjetër, rrathët kulmin e absurdit, për të vazhduar deri
viciozë të absurdit që ndërtohen njëri mbi në një flijim klasik.
tjetrin.
Tipare të tipeve letrare që sjell dhe
teknikat e shkrimit
 Biografa e tipave dhe e personazheve të me  Përdor teknika të shumta të rrëfmit:
veprimet, veçoritë psikologjike, karakteret dialogë, monologë, përshkrim, rrëfm,
dhe jetët e tyre nuk lë pa shënuar asgjë që
portrete, peizazhe, ligjërata të zhdrejta
ndodh në këtë botë, sado e habitshme dhe
veçantë të jetë ajo. të lira, analiza psikologjike
 Është kjo arsyeja që autori sjell ëndrrat,
halucinacionet. Paraqitja e këtyre gjendjeve
jorreale, bëhet vetëm për qëllime artistike për
të rritur arsenalin e mjeteve shprehëse. Të
gjitha ato, ëndrrat ( dhe të tjerat) janë
aktivizuar me një kuptim metaforik në
fuknksion të një ideje të caktuar paraqitjes së
ferrit të një sistemi totalitar.
Origjinaliteti dhe Arkitektura e veprës
 Arkitektura e veprës letrare - kompozicioni,
është i zhdërvjellët, përthyhet nga disa
mozaikë kompozicionalë të harmonizuar
 Origjinaliteti qëndron te: Unikaliteti brenda një kornize të vetme.
dhe universaliteti.
 Gjen: fjalën e autorit ( pra rrëfmin në vetën e
 Vepra e tij paraqet ide e probleme të tretë) monologët e personazheve në vetën e
rëndësishme. (raporti i individit me parë, dialogë në formën e dialogut të dramës, I
pushtetin) ndarë në kapituj që zgjerojnë këndin e
 Ajo sugjeron të vërteta universale së vështrimit, sjellin informacion të ri, rritin
jetës. (egërsinë e pushtetit totalitar) kërshërinë e lexuesit, i japin ritëm dhe larmi
veprës.

 Këto emërtohen me gjithfarë emrash, si
Seleksionimi, Dita e pushimit, Afrimi i
pranverës etj.
 - Në qendër të ndërtimit kompozicional
shpesh është kontrasti që vihet re jo vetëm në
tërësinë e veprës por hap pas hapi në ecurinë e
saj.
Tipare të fjalës së autorit dhe Konfliktet

 -Fjala e autorit ka një specifikë të veçantë  Romani pasqyron: Marrëdhënien pushtet

( fjala e autorit) është më tepër përshkrim individ: - Raporti i individit që ka ambicien të
sesa tregim ( rrëfim) dhe përshkrimi është më integrohet në strukturat shtetërore dhe që e
tepër vlerësim sesa ekspozim. E thënë gënjen mendja se do të fuqizojë veten prej
ndryshe, fjala e autorit përfaqëson jo një fuqisë së pushtetit.
qëndrim soditës, por një qëndrim aktiv nga
 Konflikti i përjetshëm është mes individit dhe
ana e tij.

pushtetit në të cilin vihet në dukje se çdo
Analogjitë e fjalëve marrin nuanca
përpjekje e individit për t’u marrë me shtetin,
kuptimore për kohën dhe i përkasin:
për të depërtuar në brendësi të tij dhe për ta
 a. Fushës së drejtësisë dhe politike: marrë me të mirë është e dështuar. Individi, në
komplot, verifikim, provokator çfarëdo raporti që ta vendosë veten me shtetin,
 Ideologji komuniste: ndikime të jashtme, mbetet i kërcënuar prej tij.
porosi e udhëheqjes
 Hierarki zyrtare- me urdhër nga lart
 Përditshmëri – punohej me orar të zgjatur,
udhëzim i prerë, rishikim i ëndrrës.
Aluzioni dhe Analogjia
 Mjeti kryesor përmes të cilit autori përcjell
kuptime të fshehta ka të bëjë me aluzionin që
janë fjalë ose shprehje me kuptim të mbuluar, e
thënë tërthorazi e larg e larg për dikë a për
diçka.
 Aluzioni është më i fshehtë dhe më i hollë se
analogjia – funksioni i tyre është të shohësh më
në brendësi sistemit, format e tij të sundimit
 P.sh. Kryeqyteti të ka llastuar shumë, një vit
shërbim në ndonjë provincë të largët nuk do të
bënte keq- aludon për format e edukimit
 Nënteksti – Mundësia për të lexuar përtej të
thënave janë karakteristikë e rrëfimit kadarean
që dallohet te Bashëndërrorët- Bashëndrrës-
Kryeëndrra.
 Sfondi i ngjarjeve: jemi në perandorinë otomane
sistem që është analog me regjimin totalitar në
Shqipëri;
 Tipar: Analogjia dhe ambiguiteti ndërton
universalitetin e veprës:
 Analogji: Ngjashmëria që kanë sendet ose
dukuritë e ndryshme në tërësi ose në disa tipare a
anë të tyre.
 P.sh. Pallati – analogji me tërë sistemet totalitare
 Analogji: ushtarët në pallatin e Sheh ul Islamit,
ka analogji me ngjarjen famëkeqe të 1981, të
vdekjes së ish kryeministrit shqiptar të
Përdorimi i simbolit dhe alegorisë

 Përdorimi i simbolit dhe alegorisë në  Arrestimi i Kurtit kishte për qëllim t’i jepte
qendër të veprës, kanë ndërtuar një goditjen e radhës familjes së Qyprillinjve, të
vepër, e cila ndërtohet përmes dy cilët ishin në oponence me Portën e Lartë.
kontekste të ndryshme. Kishte për qëllim të priste urat e
 komunikimit të Qyprillinjve me Shqipërinë,
Krijimi i një sistemi shenjash
sepse vrasja e rapsodëve në shtëpinë e tyre
gjuhësore të cilat udhëheqin nëpër
ishte prerje në besë e mikut, çka do të ishte i
sistemin e ndërtuar në vepër nga
pafalshëm sipas normave të besës shqiptare.
Kadare dhe si bëjnë të mundur edhe
Kjo do të zhbënte fuqinë e familjes së
zbërthimin e saj përtej rrafshit të parë
Qyprillinjve, por njëkohësisht ishte sinjal që
të paraqitur, duke kaluar në rrafshin e
të njëjtin fund do të kishte edhe vetë Veziri,
dytë, atë virtual.
nëse guxonte të sfdonte më tej sulltanin.
 Fjalë nga fjalori i Kadaresë
 Flegrat- kapakë dritaresh. / Qafëzës së palltos- grykore.
 Hutinë- gjendje, ngrehinë- ndërtesë, mesore- në mes,
denbabaden- i lashtë, ojnatare- lozonjare, parazbulonte,
 llahtari e gropshme, prushanë- mangall ( enë ku
vendoset prushi),
 gjithnajës- të tërësisë, kumt- shenjë:
 Shestim- qëllim, synim. Ditën më të kurrfartë- ditën më
pakuptim, lodrim fjalësh- dredhi fjalësh,
 spikamë- hije / Shemërie- armiqësi,
 Gjerbi- e piu, / mahitej- bën shpoti, qesëndi.
 borimën- borë e imët e përzier me shi
 vrasitë- eliminime, / Dyzohej- gjendje e dyfishtë,
 mjegullinë - e paqartë, mosrrokshmja- e pakapshme,
 venome-e drejtë zakonore që vendoset dhe zbatohet nga
gjithë.
 Mos do më quash tjetërmends- me mendime të
ndryshme.
 Vëllath- fjalë me prapashtesë zvogluese ledhatuese.
 Heshtje dhe asgjësi- frengjia pullazore, rrotullame,
skëterrshme,

nusja e shqepët- nusja e çalë, / çarturi- prishur nga
mend,
 U panë hënabrenda- shkojnë mirë me njeri-tjetrin,
 U pamë hënëjashtë-nuk shkojnë mirë me nheri-njeri-tjetrin.
 Njerith-njeri i vogël, / Vajza të humbëta - të harruara,
 Me lutësore në dore- me libërin e lutjeve në dorë( lutësore-
vend i vogël në kishë ku luten njerëzit).
 nëndhesë-nëntokë, / njeri i kurrfartë- njeri i humbur,
 çëndërr - ëndërr / qyrkun- pelerinë,
 ciknë- acar , / lagaterrshëm-mot i paqëndrueshëm
 gjithkahnajë- gjithandej, / shtijekeq- që shtiret, që nxit.
 Gërgamë- nxitje, ankim, / Zgavrim- gërryej,
 ajthi-palca , / diellisht e spërkaste
 lakth në fyt- zvogluese për lak, / flegronte- e ndante copa copa
 Djerrina me hedhurina-e papunuar,
 shurdhëri- padëgjim, / hirnosej- të mbeturat,
 platit-u tulat, u dobësua, / arkëmort- arkivol, çarturi- prishje,
stërëndrra,
 shkarëzima- shkarje, makthparësi
 cytanike- shtytëse, makthdërguesi, zhaurimë- zhurmë,
 zhurmëri- zukamë- zhurmë e vijueshme, llangosur-fëlliqur,
tjetërjetshme-përtej jetës,