ISTRUKTURA

NG
PANGUNGUSAP
SA FILIPINO
 PONOLOHIYA

• Isang sangay ng linggwistika na nag-aaral ng tunog at tunog-katinig ng

wika.
• Ito ay ginagamit sa pagbuo ng mga salita at mga pag-aaral tungkol sa mga
alinman sa tunog ng wika, kung paano ang mga tunog ay binubuo at
iniuugma upang magbukas ng iba’t ibang kahulugan, o kung paano ang
mga wika ay nag-iiba o nagkakaroon ng pagbabago o paglipas ng
panahon.
• Ito ay pag aaral sa mga ponema (tunog), paghinto (juncture), pagtaas-
pagbaba ng mga pintig (pitch) at diin (stress).
 MGA KONSEPTO SA PONOLOHIYA
• Phoneme (Ponema)
• Ang ponema (mula sa espanyol Fonema) ay isa sa mga yunit ng
tunog na nagpapakita ng kaibahan ng isang salita mula sa isa
pang salita ng partikular na wika.
• Ito ang pinakamaliit na yunit ng tunog sa isang wika o sistema ng
pagsasalita.
 DALAWANG URI NG PONEMA

Segmental na Ponema

• Ito ay nagmumula sa salitang “segment” na tumutukoy sa mga

bahagi o yunit ng wika.
• Ang mga segmental na ponema ay may kaugnayan sa
pagkakabigkas ng mga titik o tunog na bumubuo ng mga salita.
• Kabilang sa mga segmental na ponema ang mga tunog ng
katinig (consonants) at patinig (vowels), pati na rin ang mga
tunog tulad ng mga dipthong.
Halimbawa:
• Ang /p/ sa “puno” ay mga segmental na ponema na
nagdadala ng kahulugan.
• Ang /a/,/e/,/i/,/o/,/u/ ay mga segmental na
ponemang patinig na nagpapalitaw ng kahulugan.
*Suprasegmental na Ponema – Ito ay mga ponemang hindi direktang may
kaugnayan sa mga tunog o patinig ng mga titik, ngunit nagbibigay-diin sa aspeto ng
pagsasalita tulad ng intonasyon, timplado, bilis ng pagsasalita at pagbigkas ng buong
salita o pangungusap. Ito ay nagbibigay-kahulugan sa pagpapahayag at emosyon ng
isang pagsasalita.

Halimbawa:

• Ang pagtaas o pagbaba ng tono ng pagsasalita ay nagpapahayag ng tanong o

pahayag.
• Ang bilis o bagal ng pagsasalita ay nagbibigay-kahulugan sa damdamin ng
nagsasalita.
• Ang paggamit ng “intonasyon” ay nagbibigay-kahulugan sa kahulugan ng isang
pangungusap, kahit pareho ang segmental na ponema.
 Ang pag-unawa sa mga segmental at suprasegmental
na ponema ay mahalaga sa wastong komunikasyon at
interpretasyon ng wika, dahil hindi lamang ang mga tunog
ng mga salita ang nagdadala ng kahulugan, kundi pati na
rin ang pagbigkas at intonasyon nito.
2. Artikulasyon – Ito ay tumutukoy sa paraan kung paano isinasalita o inilalabas ang
tunog ng mga ponemang katinig (consonants) at patinig (vowels) sa isang wika. Ito ay
may kinalaman sa paggalaw ng mga bahagi ng bibig, lalamunan, at vocal tract habang
nagsasalita.

3. Patinig at Katinig – Ito ay nagpapakita ng pagkakaiba sa pagitan ng mga tunog ng

mga patinig at katinig. Ang patinig ay mga tunog na hindi nilalabanan ng mga labi, dila,
o lalamunan, samantalang ang katinig ay mga tunog na nilalabanan ng mga bahagi ng
bibig o lalamunan.

4. Intonasyon – Ito ay tumutukoy sa pag-aaral ng mga tunog at tono sa isang

pangungusap, na maaaring mag-iba ng kahulugan o emosyon ng isang pahayag.
5. Pagbabago ng tunog – Ito ay nagpapakita ng kung paano nagbabago
ang mga tunog sa wika sa iba’t ibang sitwasyon o konteksto.

Ang ponolohiya ay isang mahalagang sangay ng linggwistika dahil

ito ay tumutulong sa atin na maunawaan ang mga tunog ng wika at kung
paano ito ginagamit para sa komunikasyon. Ito rin ay makakatulong sa
pag-aaral ng pagkakatulad at pagkakaiba ng mga wika mula sa iba’t
ibang kultura.
 MORPOLOHIYA

Isang sangay ng linggwistika na nag-aaral ng struktura, pagbuo, at kahulugan

ng mga morpema.
Mga konsepto sa morpolohiya:
1. Morpema – Ito ay ang pangunahing yunit ng pag-aaral sa morpolohiya.
2. Pagbuo ng Salita – Ang morpolohiya ay nag-aaral ng mga paraan kung paano
binubuo ang mga salita mula sa mga morpema. Ito ay nag-uugnay sa mga proseso
tulad ng pag-aaffix (pagdagdag ng panlapi), pagrereduplikasyon (pagsasalaysay ng
tunog o letra) at iba pa.
3. Klase ng Morpema –

Ito ay nag-aaral ng mga uri ng morpema. Dalawang uri nito ay ang

leksikal na morpema, na nagbibigay kahulugan sa isang salita (tulad ng
pangunahing salita), at ang gramatikal na morpema, na nagbibigay-
kahulugan sa gramatikal na bahagi ng wika (tulad ng mga panlapi).

4. Pag-iba-iba ng Morpolohiya sa mga Wika –

May mga wika na may komplikadong morpolohiya na gumagamit ng

maraming morpema upang magbukas ng kahulugan, at may mga wika na mas
payak ang paraan ng pagbuo ng mga salita.
5. Infleksyon at Derivasyon – Ito ay mga
proseso sa pagbabalangkas ng mga salita. Ang
infleksyon ay nagpapakita ng pagbabago sa
morpema upang magbigay impormasyon
tungkol sa aspeto tulad ng panahon, bilang, at
kasarian. Ang derivasyon ay nangangahulugan
ng pag-aambag o paglalagay ng mga panlapi
upang magdagdag ng kahulugan o magbukas ng
mga bagong salita.
 Ang morpolohiya ay mahalaga sa pag-aaral ng wika dahil
ito ang nagpapakita kung paano binubuo ang mga salita at kung
paano nagkakaroon ng kahulugan. Ito ay nakakatulong sa atin na
maunawaan ang pagkakaiba-iba ng mga wika at proseso ng pag-
eevolve ng mga ito sa paglipas ng panahon.
 KATEGORYA NG GRAMATIKA

Ang gramatika ay may ilang kategorya o bahagi na nagbibigay-lakip at nagpapakita ng

paraan kung paano binubuo ang mga pangungusap at mga pagsusog sa wika.
Mga Kategorya ng Gramatika:
1. Sintaks (Syntax) – Ito ang bahagi ng gramatika na nag-aaral ng pagkakasunod-sunod ng
mga salita sa pangungusap at kung paano binubuo ang mga pangungusap na may tama o
wastong estruktura.
2. Semantika (Semantics) – Ang semantika ay nag-aaral ng kahulugan ng mga salita,
pangungusap, at teksto. Ito ay may kaugnayan sa pag-unawa sa kahulugan ng mga salita o
pahayag at kung paano ang mga ito ay nagsusuri ng kahulugan sa isang konteksto.
3. Morpolohiya (Morphology) – Ito ay nag-aaral ng paraan kung paano binubuo
ang mga salita mula sa mga morpema. Ito ay nauugnay sa pagsusuri ng mga
morpema at kung paano ang mga ito ay nagbibigay kahulugan sa mga salita.

4. Sintaksis (Phonology) – Ito ay nag-aaral ng tunog ng wika at kung paano ang

mga ito ginagamit upang magbuo ng mga salita. Kasama rito ang pagsusuri ng mga
tunog, tono, at patern ng pagbigkas.

5. Paghuhulog o Gramatikal (Grammar) – Ito ay nag-aaral ng mga tuntunin at

patakaran sa paggamit ng wika, kasama ang mga bantas, pagtutuos, at pagsusunod-
sunod ng mga salita.
6. Pragmatika (Pragmatics) – Ang pragmatika ay nag-aaral ng paraan kung
paano ang wika ay ginagamit sa pang-araw-araw na komunikasyon at kung paano
ang konteksto at layunin ng pag-usap ay nakakaapekto sa kahulugan ng mga salita
o pahayag.

Ang mga nabanggit na kategorya ng gramatika ay nagtutulungan upang

magbigay-lakip sa isang wika at matutunan ng mga tao kung paano ito gamitin sa
tamang paraan. Ang pag-aaral ng gramatika ay mahalaga sa pag-unawa at tamang
paggamit ng wika.
 BAHAGI NG PANGUNGUSAP

Ang pangungusap ay binubuo ng iba’t ibang bahagi na may kanya-kanyang papel sa

pagpapahayag ng kaisipan.

Mga pangunahing bahagi ng pangungusap:

1. Simuno (Subject) -Ito ay nagpapakita kung sino o anong bagay ang nagaganap o
gumagawa ng kilos sa pangungusap. Karaniwang nasa simuno ang pangngalan.

Halimbawa: Si Maria ay nagluto ng masarap na adobo.

Simuno: Maria
2. Predikado (Predicate) – Ito ay naglalarawan ng kilos o gawain na
isinasagawa ng simuno. Madalas itong nagsisimula sa pandiwa.

Halimbawa: Si Maria ay nagluto ng masarap na adobo.

Predikado: Nagluto ng adobo

3. Pandiwa (Verb) – Ito ay bahagi ng pangungusap na nagpapahayag ng kilos o

aksiyon. Ito ang sentro ng kilos sa pangungusap.

Halimbawa: Si Maria ay nagluto ng masarap na adobo.

Pandiwa: Nagluto
4. Lokasyon o Tagaganap (Location or Agent) – Ito ay bahagi ng pangungusap na
nagpapakita kung saan naganap ang kilos o sino ang nangyari. Karaniwang makikita
ito sa mga pangungusap na may ganap o di-ganap sa simuno.

Halimbawa: Ang mga guro ay nagtuturo ng mahusay sa paaralan.

Lokasyon o Tagaganap: Sa paaralan, Ang mga guro

5. Sanggunian o Layon ng Kilos (Object or Purpose of Action) – Ito ay bahagi ng

pangungusap na nagpapakita kung ano ang layunin o tinutukoy na bagay ng kilos o
gawain. Karaniwang makikita ito sa mga pangungusap na may pandiwa.

Halimbawa: Si John ay nag-aaral ng masikap upang makakuha ng mataas na marka

sa eksamen.
Sanggunian o Layon ng Kilos: upang makakuha ng mataas na marka sa
eksamen.
6. Pamaraan (Manner) – Ito ay bahagi ng pangungusap na nagpapakita kung
paano naganap ang kilos o Gawain. Karaniwang nagsisimula ito sa pamaraang,
paraan o paano.

Halimbawa: Ang guro ay nagturo gamit ang mga makulay na visual aids para mas
maintindihan ng mga estudyante.
Pamaraan: “gamit ang mga makulay na visual aids”

7. Panahon (Tense) – Ito ay bahagi ng pangungusap na nagpapakita kung kailan

naganap ang kilos o gawain. Karaniwang makikita ito sa pandiwa o iba pang
bahagi ng pangungusap na nagpapahayag ng oras o panahon.

Halimbawa: Kahapon pumunta kami sa sine.

Panahon: Kahapon
 Ang mga bahaging ito ng pangungusap ay
nagtutulungan upang magbigay-kahulugan sa isang
pangungusap at ipakita kung sino, ano, sann, kalian at paano
ang mga pangyayari. Ang tamang pagkakabuo at paggamit ng
mga bahaging ito ay mahalaga sa pag-unawa at tamang
paggamit ng wika.
 PARIRALA AT SUGNAY

Ang parirala at sugnay ay mga bahagi ng pangungusap sa Filipino na nagpapakita ng

mas detalyadong struktura at relasyon ng mga salita sa isang pangungusap.

Parirala
Ang parirala ay binubuo ng isa o higit pang salita ngunit hindi buo ang kahulugan nito.
Ito ay hindi kumpleto na pangungusap. Maaring may simuno o pandiwa ang isang parirala.

Halimbawa: mainit na panahon

ang magkaibigan
maamoy na prutas
Sugnay
Ang sugnay ay mas kompletong bahagi ng pangungusap na may simuno
(subject) at panaguri (predicate). Ito ay buo at may sariling kahulugan. Maaari
itong maging simpleng sugnayo makapangyarihang sugnay.

Halimbawa ng simpleng sugnay:

“Si Maria ay nag-aaral.”(Si Maria- simuno, ay nag-aaral-panaguri).

Halimbawa ng makapangyarihang sugnay:

“ Habang kumakain si Juan, tumutula ang ulan.” (Habang kumakain si
Juan- sugnay na pampasabay, tumutula ang ulan- pangunahing sugnay).
 PANGUNAHING URI NG SUGNAY

1. Pangunahing Sugnay (Main Clause):

Ito ay bahagi ng pangungusap na may sariling kahulugan at maaaring
mag-isa bilang isang buong pangungusap. Karaniwang naglalaman ito ng
simuno at panaguri.
Halimbawa:
“Si Maria ay nag-aaral.”
2. Pangungusap-pam-batay (Dependent Clause):
Ito aya bahagi ng pangungusap na hindi maaaring mag-isa bilang isang buong
pangungusap upang magkaroon ng kumpleto o buong kahulugan. Karaniwang hindi ito
nagtatapos sa tuldok.

Halimbawa:
“Habang kumakain si Juan,”

3. Pangungusap na makapag-iisa (Independent Clause):

Ito ay bahagi ng pangungusap na may sariling kahulugan at maaaring mag-isa
bilang isang buong pangungusap. Karaniwang may simuno at panaguri.

Halimbawa: “Tumutula ang ulan.”

4. Pangatnig na Sugnay (Coordinating Conjuctions):
Ito ay mga sugnay na nagsasalaysay ng pangunahing ideya at
nagbibigay-paksa sa pangungusap.
Halimbawa ng mga pangatnig na sugnay ay “at”, “o”, “ngunit”, “kaya” at
iba pa.

Halimbawa:
“Habang kumakain si Juan, tumutula ang ulan.”
 GAMIT NG PANGNGALAN, PANGHALIP AT
PANDIWA
1. Pangngalan (Pangalan) – ang pangngalan ay ginagamit upang tukuyin ang mga tao,
bagay, hayop, lugar o ideya. Ito ay nagbibigay pangalan sa mga entidad na nagsasaad ng
kung sino o ano ang tinutukoy.
Halimbawa:
• “Maria” (Pangalan ng tao)
• “Kotse” (Pangalan ng bagay)
• “Pilipinas” (Pangalan ng lugar)
• “Pag-ibig” (Pangalan ng ideya o damdamin)
2. Panghalip – ang panghalip ay mga salitang ginagamit upang pumalit sa mga
pangngalan ng tao, bagay, hayop, o konsepto. Ito ay ginagamit upang maiwasan
ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan sa isang pangungusap. May mga
iba’t ibang uri ng panghalip, tulad ng panghalip panao, panghalip pamatlig at
panghalip paari.

Halimbawa:
“Si Alex ay maganda”

-sa halip na sabihin, “Si Alex ay maganda,” pwede itong maging

“Siya ay maganda” gamit ang panghalip “siya”.

3. Pandiwa – ang pandiwa ay ginagamit upang maglarawan o magpahayag ng
kilos, gawain o aksiyon. Ito ang pumapaksa sa pangungusap at nagpapakita
kung ano ang ginagawa o nangyayari.

Halimbawa:
“Tumakbo si Lester sa park.”

“Tumakbo” (Pandiwa na nagpapahayag ng kilos)

“Nag-aaral” (Pandiwa na nagpapahayag ng gawain)
“Kumakanta” (Pandiwa na nagpapahayag ng aksiyon)
 GAMIT NG PANG-URI AT PANG-ABAY

Ang pang-uri (adjective) at pang-abay (adverb) ay mga bahagi ng wika na nagbibigay-katangian at

karagdagang impormasyon sa mga pangalan, pandiwa, at pangungusap.

Pang-uri
• Ay mga salitang ginagamit upang magbigay-katangian o maglalarawan ng mga pangngalan o panghalip.
• Ito ay nagbibigay impormasyon tungkol sa kulay, laki, hugis, estado, kalidad, o kahulugan ng isang tao,
bagay, hayop, o konsepto.
Halimbawa:
“Maganda (pang-uri) ang bulaklak (pangngalan)
“Malaki (pang-uri) ang bahay (pangngalan)
“Masarap (pang-uri) ang pagkain (pangngalan)
Pang-abay
• Ang pang-abay ay mga salitang karaniwang ginagamit upag magbigay
kahulugan sa pandiwa, pang-uri o isa pang pang-abay.
• Ito ay nagbibigay impormasyon tungkol sa kung paano, kalian, sa anong
paraan, o sa anong kadahilanan nangyayari ang isang kilos o pangyayari.

Halimbawa:
“Nagtanim (pandiwa) siya ng gulay nang masusi (pang-abay).”
“Kahapon (pang-abay) kami (panghalip) ay pumunta sa beach.”
“Mag-ingat (pandiwa) ka (panghalip) sa malakas (pang-abay) na ulan.”
 MGA PANG-UGNAY

• Ang mga pang-ugnay ay mga bahagi ng wika na ginagamit upang magbigay-kahulugan at

magbigay ng relasyon sa pagitan ng mga salita, parirala o pangungusap.
• Mahalaga s pagbuo ng maayos na pangungusap at pagpapakita ng koneksyon o ugnayan sa
pagitan ng mga bahagi ng wika.

Narito ang ilan sa mga pangunahing pang-ugnay:

1. At – Ginagamit ito upang magpatuloy o magdagdag ng impormasyon sa isang
pangungusap.

Halimbawa: “ Si Peter at si Juan ay magkasama.”

2. O – Ginagamit ito upang magbigay ng alternatibong pagpipilian.

Halimbawa: “ Gusto mo ba ng mansanas o saging?”

3. Ngunit – Ito ay ginagamit upang magbigay ng kontrast o pagsalungat sa naunang

pahayag.

Halimbawa: “Gusto ko sana maglaro sa labas, ngunit umuulan.”

4. Dahil – Ito ay ginagamit upang magbigay ng rason o dahilan.

Halimbawa: “Hindi siya pumasok sa trabaho dahil siya ay may sakit.”

5. Kaya – Ginagamit ito upang magpatuloy o magbigay ng resulta ng isang
pangyayari o gawain.

Halimbawa: “Nag-ensayo ako nang mabuti, kaya nanalo kami.”

6. Habang – Ito ay ginagamit upang ipakita ang magkasunod na pangyayari.

Halimbawa; “Nag-aaral ako habang kumakain.”

7. Kung – Ito ay ginagamit upang magbigay ng kondisyon o posibilidad.”

Halimbawa: “Pupunta ako sa party kung walang ibang plano.”

8. Tulad ng – Ito ay ginagamit upang magbigay-halimbawa o magbigay ng
pagkakahawig.

Halimbawa: “Siya ay tulad ng kanyang ama.”

9. Para – Ginagamit ito upang magbigay ng dahilan o layunin.

Halimbawa: “Nag-aaral ako ng mabuti para magtagumpay.”