PROTEİNLER

DR.ÖĞR. ÜYES, ASLI GİZEM ÇAPAR

Proteini oluşturabilecek birçok
süreç vardır; fakat bildiğimiz
kadarıyla yaşam, protein
olmadan var olmaz.

GÖKTAŞINDA BİLİNEN DÜNYA DIŞINDA İLK PROTEİN

BULUNMUŞ OLABİLİR???? (MART,2020)
Proteinler ile ilgili aklınıza gelenler????

21.03.2024
BİR HÜCRE İÇİNDE
10.000 KADAR
PROTEİN
BULUNABİLİR.
21.03.2024
PROTEİNLER
 Vücut proteinlerinin oluşumu için kaynak, besinlerin içinde bulunan proteinlerdir.

SAVUNMA SİSTEMLERİ
ESAS YAPISI
ENZİMLER PROTEİNLERD ENERJİ
İR. KAYNAĞI
HORMONLAR

21.03.2024
PROTEİNLER
Proteinler, yaşayan varlıklar için elzem azotlu öğelerdir.

‘PROTEİOS’ öncelikle önemli, birincil

YAŞAYAN VARLIKLAR İÇİN ELZEM AZOTLU ÖĞE

21.03.2024
PROTEİNLER
Element bileşimi;
%50 C
%16 N
%4 H
%0.3 S
%0.3 P

21.03.2024
 AMİNO ASİT YAPISI
AMİNO NH2 O
GRUBU
(ALKALİ ASİD GRUBU
ÖZELLİK
VERİR)

R -------------------- C ----------------------------------- C ----------------------------------------------- OH

YAN ZİNCİR
H
GRUBU

21.03.2024
 AMİNO ASİT YAPISI
C molekülüne bağlı 4 bileşen vardır.
Amino grup (-NH2)
Karboksil veya asit grubu (-COOH)
H grubu (-H)
R grubu

HER AA İÇİN
DEĞİŞİK BELİRLEYİCİ GRUP
BİR BESİN ÖĞESİ ^RADİKAL GRUP^
OLARAK BU GRUBU
AYIRIR 21.03.2024
PROTEİNLERİN
SINIFLANDIRILMASI
R grubuna göre
1. Kimyasal yapılarına göre;
Alifatik, aromatik, heterosiklik aa
2. Çözelti içindeki durumlarına göre;
Asidik, bazik, nötr aa
Kükürtlü aa

21.03.2024
Kimyasal yapılarına göre;
Alifatik aa Aromatik aa
Düz zincirli aa R grubunda aromatik bir
grup
Dallı Zincirli aa
Triptofan, fenilalanin,
Lösin, izolösin, valin tirozin, histidin

Heterosiklik aminler
Prolin, hidroksiprolin

21.03.2024
Beslenme yönünden;

ELZEM
ELZEM
OLMAYA
AMİNO
N AMİNO
ASİTLER
ASİTLER
İnsanda
İnsanda
sentezlenm
sentezlene
eyen
bilen

21.03.2024
PROTEİN YAPISI
 Amino asitlerin karboksil
ve alfa amino gruplarından 1 PEPTİD
mol su çıkararak BAĞI
birleşmeleri ile peptitler
oluşur.
Bir proteinde değişik sayıda
ve türde aa bulunur.
En az 20 aa birleşmesi ile
PROTEİNLER oluşur.
21.03.2024
PROTEİN YAPISI
PROTEİNLERİN TEMEL YAPISINI PRİMER (BİRİNCİL) YAPI OLUŞTURUR.

21.03.2024
AMİNO ASİTLERİN FONKSİYONEL
SINIFLAMASI
ASİTLER
AMİNO

EAA
ELZEM AA Vücut ‘GEREKSİNİMİNİ’ karşılayamaz.

ELZEM EOAA
OLMAYAN AA Dışardan mutlaka alınmalıdır. Böylelikle
organizmanın bütünlüğü sağlanır.

21.03.2024
AMİNO ASİTLERİN FONKSİYONEL
SINIFLAMASI

ELZEM AA LER 8 TANEDİR!!!!

FENİLALAN
LÖSİN LİZİN İZOLOSİN VALİN METİONİN TREONİN TRİPTOFAN
İN

ORGANİZMANIN BÜTÜNLÜĞÜ EAA ile SAĞLANIR.

MUTLAKA DIŞARDAN ALINMALIDIR.

21.03.2024
 AMİNO ASİTLERİN FONKSİYONEL
SINIFLAMASI
İnsan vücudu aa leri
yapamadığı gibi,
Bebek ve birbirine çevirmede
küçük çocuklar sınırlı yeteneğe
için; histidin sahiptir.
ve arjinin de Bazı aa lerin diğer
elzemdir. bir aa e çevrilmesi
KC de olur.

RDI MC
YA
I

TRANSFERAZ
ENZİMLERİ B6 vit

21.03.2024
PROTEİN KAYNAKLARI ve
KALİTESİ

Proteinler

Bitkisel Hayvansal
proteinler proteinler
BÜTÜN HAYVANSAL VE BİTKİSEL KAYNAKLI BESİNLERDE
PROTEİN VARDIR. ANCAK MİKTARLARI BİRBİRİNDEN FARKLIDIR. 21.03.2024
PROTEİN KAYNAKLARI ve
KALİTESİ
Hayvansal kaynaklı besinlerde bulunan EAA bileşimleri VÜCUT GEREKSİNİMİNE
UYGUN
Bitkisel kaynaklı besinlerde bulunan EAA ler genelde gerekli olan oranlardan daha azdır.

İYİ KALİTELİ PROTEİN;

Tüm EAA bulunur ve denge içerisindedir.

Hayvansal kaynaklar; yumurta,et,süt ürünleri ÖRNEK

PROTEİN
DÜŞÜK KALİTELİ PROTEİN

1 veya daha fazla EAA yok veya eksik, sınırlı EAA

Bitkisel kaynaklar; sebzeler, tahıllar, kurubaklagiller

21.03.2024
PROTEİN KAYNAKLARI
YUMURTA
ET
SÜT
TAHILLAR
KURUBAKLAGİLLER

21.03.2024
PROTEİN KAYNAKLARI ve
KALİTESİ
Kurubaklagilller; en çok protein içeren bitkisel besinlerdir. ANCAK PROTEİN KALİTESİ DÜŞÜKTÜR.

ÇÜNKÜ kükütlü EAA içeriği düşüktür.

Biyolojik değeri en yüksek kurubaklagil ‘SOYA’

Kurubaklagiller metioninden fakir, tahıllar ise lizinden fakirdir.

KURUBAKLAGİL+TAHIL BİRARADA TÜKETİMİ İLE PROTEİN KALİTESİ

YÜKSELTİLEBİLİR.

21.03.2024
 PROTEİN KALİTESİNİN
YÜKSELTİLMESİ
Kurubaklagil (metionin)+ tahıl (lizin)
Kurubaklagil (metionin) + yağlı tohum
Sebze +tahıl (lizin)
Yeşil yapraklı sebze+ tahıl
Buğdayda sınırlı olan lizin, kbaklagiller ve sütte bol bulunur.
Süt ve ürünlerinin tahıl ile karıştırılması EAA dengesizliklerini
giderebilir.

21.03.2024
PROTEİN SİNDİRİMİ

protein

Polipeptidler
e yıkımı

Aa lere
dönüşümü

21.03.2024
PROTEİN SİNDİRİMİ
Sindirim: besinlerdeki proteinler ilk olarak midede değişikliğe uğrar.
Diyetle Alınan Protein

Mideden, pepsin enzimi-HCL karışımı

(ikincil ve üçüncül yapıyı bozar)

Dipeptit, Tripeptit, Polipeptitlere küçülür.

İnce bağırsağın nötr ortamında tripsin+kemotripsin

pankreasdan salınan

Dipeptit, Tripeptit, Amino asitler

21.03.2024
PROTEİNLERİN EMİLİMİ
İnce bağırsaklardan basit difüzyon ve aktif taşıma ile emilir.
Amino asitlerden birinin oranının azaltılması veya artırılması
emilimi olumsuz etkiler.
Besinlere uygulanan işlemler de emilimi etkiler.
Alkol bazı amino asitlerin bağırsaklardan emilimini azaltır.

21.03.2024
METABOLİZMA
Sindirim Besinsel proteinler+ vücut
Amino asit
Diyet proteini havuzu
proteinler +vücuttaki serbest
Emilim proteinler

Sentez
Yıkım

Vücut proteini
Başlıca organ KC

Yıkım Sentez
METABOLİZMA
Proteinlerden oksidatif deaminasyonla amin
grubunun ayrılması karaciğerde olur.
Ayrılan amin grubunun %80-90’ı üreye dönüşerek
idrarla atılır.
Bir yemekte çok protein alınırsa emilen a.a.’lerin
çoğu deaminasyona uğrar, kalanı serbest a.a. olarak
dolaşıma geçer.
Dolaşımdaki a.a.’lerin çoğu dallı zincirli amino asit
(DZAA) tir.
Kaslarda DZAA en hızlı yıkılanlardır.

21.03.2024
 PROTEİN İŞLEVLERİ
Hücrelerin majör yapıtaşıdır.

Vücut dokularının büyümesi ve korunmasında

Enzimler, hormonlar ve hb yapısında

Taşıyıcılık görevleri vardır.

Hastalıklardan korunmada antikor oluşturma

Yapısal ve kontraktil

Tamponlama (asit baz)

Sıvı dengesi

Enerji kaynağı

21.03.2024
PROTEİN GEREKSİNİMİ
Besinlerle alınan ve vücuttan atılan azot miktarı aynı olursa azot dengesi vardır.
Besinlerle alınan az olursa, alınan azot miktarı atılandan azdır ve bu durumda
eksi azot dengesi oluşur.

(-) N dengesinde atılan N dokulardaki proteinin yıkıldığını gösterir.

(+) N dengesinde dokularda protein birikimi vardır.

21.03.2024
 N DENGESİ
VÜCUDUN HERGÜN DOKULARDAKİ
PROTEİN MİKTARINI AYNI DÜZEYDE
SÜRDÜRMESİDİR.

N DENGESİ DURUM
O YETİŞKİNLER
+ BÜYÜYEN
ÇOCUKLAR,GEBELİK,LAKTASYON
- AÇLIK DURUMU

Protein metabolizmasının belirlenmesinde en yaygın

kullanılan ölçümlerden biridir.

21.03.2024
TÜBER

21.03.2024
PROTEİN GEREKSİNİMİ
Eğer diyette yüksek oranda (40-50g) hayvansal kaynaklı protein alımı
varsa: 0.75g/kg/gün
Diyet tamamen bitkisel kaynaklı protein ise: 1.2g/kg/gün

VERİLEN GRUPLARA VE İHTİYAÇ DUYULAN DÖNEME GÖRE

DEĞİŞEBİLİR.

21.03.2024
FAZLA PROTEİN ALIMI
FAZLA PROTEİN ALIMI
ENERJİ VE DOYMUŞ YAĞLARIN FAZLA ALINMASI, SIKLIKLA YAĞA ÇEVRİLİR(VEYA PROTEİNLER ENERJİ İÇİN
KULLANIRKEN YAĞ DEPO EDİLİR)
İDRARLA KALSİYUM KAYIPLARI ARTAR. OSTEOPOROZ

BEBEKLERDE KC,BÖBREKLERİ YORAR.

BÖBREK YETMEZLİĞİ

BÖBREKTE CA TAŞLARI OLUŞUMU

GUT HASTALIĞI

BAZI KANSER TÜRLERİ

BAZI B VİTAMİNLERİNE GEREKSİNİM ARTAR.

DEHİDRASYON RİSKİNİ ARTIRIR.

21.03.2024
YETERSİZ PROTEİN ALIMI

VÜCUDUN PROTEİN DENGESİ NEGATİF DURUMA GELİR. BU DURUMDA VÜCUT KENDİ

DOKULARINI KULLANARAK METABOLİZMAYI SÜRDÜRÜR. BUNUN SONUCUNDA BÜYÜME
DURUR, VÜCUT AĞIRLIĞI AZALMAYA BAŞLAR

VÜCUT DİRENCİ AZALIR, İYİLEŞME SÜRESİ UZUN SÜRER

PROTEİN ENERJİ MALNÜTRİSYONU

MARASMUS, KWASİORKOR

21.03.2024
YETERSİZ PROTEİN ALIMI

Bazı amin asitlerin, örneğin metioninin vücut çalışmasında özel görevleri

olduğundan, yeteri kadar kaliteli protein alınmadığında, karaciğerde bozukluklar
görülür.

Protein kan hücreleri ve hemoglobin yapımı için gerekli olduğundan, protein

yetersizliği anemi ile ilgili olmaktadır.

Sindirim organlarında, özellikle ince bağırsak mukozalarında bozukluklar

olmakta, böylece tüm besinlerin sindirim ve emilimi güçleşmektedir.

21.03.2024
YETERSİZ PROTEİN ALIMI

Diğer besin öğelerinin vücutta kullanılması da olumsuz etkilenir.

Kandaki proteinlerden, albüminin globüline oranı düşer.

Albüminin azalması nedeniyle, bazı vitaminlerin kanda taşınması etkilenir.

Karaciğer enzim aktiviteleri azalır.

Yara iyileşmesi gecikir, iştah azalır.

Ayrıca, aşırı protein alımı da sakıncalıdır.

21.03.2024