Temat: Trudności w czytaniu i pisaniu dzieci

z zaburzeniami mowy
Anetta Sobieszek
 Co to są specyficzne trudności
w uczeniu się?
 Dzieci z tzw. specyficznymi trudnościami
w uczeniu się, to takie, które
mimo prawidłowego rozwoju umysłowego
i korzystnych warunków szkolnego uczenia się oraz
środowiskowych nie mogą w przewidzianym czasie
nauczyć się czytać i pisać albo liczyć. Wymienione
trudności występują od początku nauki i są
konsekwencją zaburzeń funkcji percepcyjno-
motorycznych i ich integracji.
1.3.Obowiązujące Rozporządzenie MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad
udzielania i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej
w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach klasyfikuje uczniów
następująco:

Potrzeba objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną wynika w

szczególności:
1) z niepełnosprawności;
2) z niedostosowania społecznego;
3) z zagrożenia niedostosowaniem społecznym;
4) z zaburzeń zachowania lub emocji;
5) ze szczególnych uzdolnień;
6) ze specyficznych trudności w uczeniu się;
7) z deficytów kompetencji i zaburzeń sprawności językowych;
8) z choroby przewlekłej;
9) z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych;
10) z niepowodzeń edukacyjnych;
11) z zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego
rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi;
12) z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą
środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za
granicą.
 Rozporządzenie:

 zobowiązuje nauczyciela do indywidualizacji pracy

z uczniem na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach
edukacyjnych,
 nakłada na nauczyciela obowiązek dostosowania wymagań
edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych
i edukacyjnych oraz możliwości
psychofizycznych ucznia objętego pomocą psychologiczno –
pedagogiczną,
 informuje, że raz wydana opinia poradni psychologiczno –
pedagogicznej o specyficznych trudnościach w uczeniu się
będzie na każdym etapie edukacyjnym podstawą do
dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z
programu nauczania do indywidualnych potrzeb i możliwości
ucznia oraz podstawą do dostosowania warunków
przeprowadzania sprawdzianu ósmoklasisty, egzaminu
maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje
zawodowe.
 Specyficzne trudności w uczeniu się

 Dysleksja – specyficzne trudności w opanowaniu

umiejętności czytania
 Dysgrafia – specyficzne trudności w osiąganiu
dobrego poziomu graficznego pisma
 Dysortografia – specyficzne trudności w
opanowaniu umiejętności poprawnego pisania
ortograficznego
 Dyskalkulia– specyficzne trudności w nauce
matematyki
 Rodzaje dysleksji

 Dysleksja- zaburzenia tempa i techniki

czytania, niski poziom rozumienia
przeczytanej treści
Dysleksja rozwojowa- trudności występują
na każdym etapie rozwoju i utrzymują się do
dorosłości, dotyczą zaburzeń czytania i
pisania.
Dysleksja nabyta- utrata opanowanej już
trudności czytania i pisania na skutek urazów
mózgowych np. wypadku komunikacyjnego
 dzieci „ryzyka dysleksji” to dzieci z rodzin, gdzie
występowała dysleksja,
 z nieprawidłowej ciąży i porodu, nieharmonijnie
rozwijające się,
 im wcześniej trudności zostaną rozpoznane i dzieci
objęte opieką (np. ćwiczeniami logopedycznymi,
korekcyjno-kompensacyjnymi) tym większe szanse,
aby zapobiec ich trudnościom szkolnym lub je
zmniejszyć.
 Specyficznych trudności w uczeniu się nie
można rozpoznać u dzieci z:
 inteligencją niższą niż przeciętna;
 niepełnosprawnością intelektualną;
 niedosłuchem i niedowidzeniem;
 chorobami neurologicznymi;
 po urazach głowy lub zapaleniu opon
mózgowych;
 Dysleksji NIE POKONA intensywna nauka
i wielokrotne powtórki
 Osoby z dysleksją nie są w stanie (lub
przychodzi im to powoli i z trudem) opanować
umiejętności czytania i pisania z
wykorzystaniem typowych metod
dydaktycznych; potrzebują one specjalnie
dostosowanych metod – pozwalających
lepiej sobie radzić z trudnościami.
Problemy dzieci dyslektycznych na
poszczególnych przedmiotach
 trudności w czytaniu i pisaniu
 trudności w nauce języków obcych (np.
przyswajanie nowych słówek)
 matematyka (np. tabliczka mnożenia)
 geometria (np. widzenie przestrzenne)
 geografia (np. orientacja na mapie)
 chemia (np. symbolika)
 historia (np. chronologia wydarzeń, daty)
 biologia (np. złożone nazewnictwo)
 wych. fizyczne (np. wolne tempo
wykonywania czynności manualnych, słaba
motoryka duża, nieudolność w grach
zręcznościowych)
 plastyka (rysunek prymitywny,
niedokończony, linie grube, mocne lub
niepewne, złe planowanie przestrzenne)
Symptomy ryzyka dysleksji
1.CZYTANIE
Uczeń:
 Nie uwzględnia znaków przestankowych
 Myli głoski i sylaby o podobnym brzmieniu
 Zniekształca słowa
 Sprawniej czyta po cichu niż głośno
 Słabo rozumie treść
 Ma trudności z zapamiętaniem czytanych
tekstów, gubi się w tekście
2.PISANIE
Uczeń:
 Popełnia liczne błędy przy pisaniu ze słuchu
wynikające z zaburzeń percepcji słuchowej
i wzrokowej
 Nie stosuje zasad ortograficznych w praktyce,
pomimo ich znajomości
 Ma trudności z wyodrębnianiem wyrazów
w zdaniu
 Myli się w dwuznakach, zmiękczeniach
i grupach spółgłosek
 Myli głoski dźwięczne i bezdźwięczne
 Zniekształca zakończenia wyrazów
 Ma trudności w przenoszeniu wyrazów
z linijki do linijki oraz w pisaniu tekstów
samodzielnie (liczne błędy gramatyczne,
językowe i skróty)
 Ma obniżony poziom graficzny pisma (litery
niekształtne, kanciaste, często brak łączenia
liter w wyrazie, lustrzane odbicie)
 Myli litery o podobnych kształtach
 Pisze powoli i mało estetycznie
 Często nie nie jest w stanie odczytać
własnych notatek
3.TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ NA PAMIĘĆ
 Wierszy
 Piosenek
 Dat
 Tabliczki mnożenia
 Chronologii (pory roku, dni tygodnia,
miesiące ...)
4. MOTORYKA MAŁA
 obniżona sprawność ruchowa rąk – uczeń
ma trudności z wykonywaniem precyzyjnych
ruchów w zakresie samoobsługi, związane
z ubieraniem się, np. z zawiązywaniem
sznurowadeł na kokardkę, zapinaniem
guzików, używaniem nożyczek, budowaniem
z klocków LEGO, układaniem puzzli
5. MOTORYKA DUŻA
 obniżona sprawność ruchowa całego ciała – uczeń
słabo biega, skacze, ma trudności z jeżdżeniem na
dwukołowym rowerze, hulajnodze, wrotkach,
łyżwach, nartach,
 ma trudności z naśladowaniem i automatyzacją
sekwencji ruchowych (gimnastyka),
 z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych (chodzenie
po linii, stanie na jednej nodze – bocian, jaskółka),
 niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych
wymagających koordynacji
Orientacja w schemacie ciała i
przestrzeni - usprawnianie funkcji

 podaj mi proszę zabawkę, która leży po lewej

stronie, dotknij prawego ucha, pokaż lewe
oko, co widzisz po swojej prawej stronie, itp.;
 zdalnie sterowany miś: dziecko bawi się
misiem, a my wskazujemy mu drogę do
skarbu: misiu, idź dwa kroki w lewo, teraz
prosto, a teraz skręć w prawo i idź aż do
poduszki, zobacz - co jest za poduszką?;
 chwytanie/rzucanie piłki raz lewą, raz prawą
ręką (ze wskazaniem, którą ręką należy
łapać).
 Percepcja wzrokowa –
uprawnianie funkcji

 układanki, puzzle, rozcinanki, które składamy

z elementów w całość;
 zauważanie różnic i podobieństw pomiędzy
podobnymi ilustracjami,
 układanie wg wzoru;
 komponowanie własnych wzorów;
 zabawy plasteliną, ciastoliną - modelowanie.
 Układanki geometryczne, mozaiki
 Układanie sekwencji obrazków, szukanie
różnic, gra memory
 Wyszukiwanie szczegółów na różnych
zdjęciach
 Odwzorowywanie figur, kształtów a z czasem
cyfr i liter
 Układanie przedmiotów w kolejności
 Koordynacja
wzrokowo-ruchowa/usprawniani
e funkcji
 kreślenie w powietrzu kształtów geometrycznych, liter,
cyfr,
 kreślenie linii poziomych, pionowych, ukośnych, kształtu
koła,
 rysowanie tzw. leniwej ósemki,
 rysowanie, malowanie na dużych arkuszach,
 wypełnianie konturów,
 rysowanie po śladzie - tzw. ćwiczenia grafomotoryczne,
 obrysowanie, rysowanie z wykorzystaniem szablonów
wewnętrznych i zewnętrznych,
 malowanie palcami, z wykorzystaniem obu rąk,
 wycinanie nożyczkami,
 nawlekanie korali, makaronu, słomek, itp.
 Zabawy rytmiczno-taneczne, zabawy
paluszkowe
 Zabawy z piłką, skakanka, gra w klasy
 Wyklaskiwanki, gra w bierki, gra w dwa ognie
 Zwijanie palcami drucików, apaszek,
sznureczków
 Zabawy z plasteliną, modeliną
 Ugniatanie kul z papieru
 Percepcja słuchowa
 Odpowiednio wykształcony słuch
fonematyczny, warunkuje osiągnięcie
prawidłowego rozwoju mowy, umożliwia
postrzeganie różnic między słowami
brzmiącymi podobnie, ale mającymi różne
znaczenie. Pozwala na prawidłowe
dokonanie analizy i syntezy słuchowej, co
prowadzi do opanowania bardzo trudnej
czynności jaką jest czytanie i pisanie.
Percepcja słuchowa-
usprawnianie funkcji
 Wierszyki wyliczanki, wierszyki zagadki, głuchy
telefon
 Rozpoznawanie przedmiotów na podstawie
dźwięków (garnek, klucze, klocki drewniane)
 Dobieranie w pary dźwięków o jednakowym
brzmieniu
 Zabawy rytmiczne, wystukiwanie i powtarzanie
wysłyszanych dźwięków
 Wyodrębnianie słów na początku, środku i końcu
zdania, wyodrębnianie liter
 Wymyślanie wyrazów, które zaczynają się od danej
głoski, bądź głoski kończącej wyraz
 Rady dla nauczycieli
autorstwa prof. Marty Bogdanowicz
NIE
 Nie traktuj ucznia jak dziecka leniwego
 Nie karz w nadziei, że zmobilizujesz go do pracy
 Nie łudź się, że „sam z tego wyrośnie”
 Nie spodziewaj się, że kłopoty ucznia pozbawionego
specjalistycznej pomocy ograniczą sie do czytania i pisania
 Nie ograniczaj uczniowi zajęć pozalekcyjnych, aby miał więcej
czasu na naukę, ale nie zwalniaj go z systematycznych ćwiczeń
i pracy nad sobą.
Aby jak najwcześniej pomóc uczniowi:
 bądź w kontakcie z poradnią, stosuj
zalecenia specjalistów zawarte w opinii PPP
 ustal kontrakt między tobą, rodzicami
i dzieckiem, który określa reguły współpracy:
dziecko uczyń odpowiedzialnym za pracę nad
sobą, rodziców za pomaganie dziecku
 Nie każ mu czytać głośno przy całej klasie.
Pozwól mu korzystać ze słownika i daj więcej
czasu na zadania pisemne
 Nagradzaj za wysiłek i pracę, a nie tylko za
jej
efekty
 Bądź życzliwym, cierpliwym przewodnikiem
ucznia w jego problemach.
Pomoc uczniom dyslektycznym
to (wg. W. Turewicz):
 stosowanie wielu ćwiczeń grafomotorycznych
doskonalących technikę pisania (przepisywanie rodzi
awersję do pisania),
 częste sprawdzanie zeszytów i poprawności zapisów
prac domowych, by wyeliminować zniekształcenia
informacji,
 czuwanie nad uaktywnieniem uczniów w czasie lekcji
i dodatkowych zajęć poprzez stosowanie
atrakcyjnych metod i pomocy dydaktycznych
 częste sprawdzanie wiadomości ustnie
 dostosowanie wymagań do praktycznych możliwości
ucznia,
 stosowanie różnego rodzaju wzmocnień – zachęt,
pochwał (np. naklejki motywacyjne)
 organizowanie sytuacji zapewniających przeżycie
sukcesu
 otoczenie wsparciem ze strony klasy z jednoczesnym
powierzaniem ról możliwych do spełnienia,
 uczenie właściwych zachowań w sytuacjach
napięć agresywnych jako reakcji obronnych
na niepowodzenia
 stosowanie indywidualnych wymagań w
zakresie podawania nowego materiału
 stała współpraca i wymiana informacji miedzy
szkołą a domem
SPOSOBY PRACY Z UCZNIAMI Z DYSLEKSJĄ

W pracy z uczniem dyslektycznym

najbardziej skuteczne jest uczenie
polisensoryczne:
 jednoczesne zaangażowanie wielu zmysłów:
słuchu, wzroku i kinestezji. Maksymalnie
wykorzystać należy te zmysły, które
funkcjonują prawidłowo z jednoczesnym
ćwiczeniem tych słabszych (mocne i słabe
strony ucznia)
Uczniowie dyslektyczni nie powinni:
 czytać głośno w obecności całej klasy,
ponieważ potęguje to napięcie emocjonalne,
w wyniku czego uczniowie czytają gorzej.
Mogą czytać głośno wówczas, gdy
opanowały zadany test w domu lub w czasie
zajęć korekcyjno-kompensacyjnych,
 czytać zbyt długich tekstów – należy
wyznaczyć pewną część do czytania
głośnego
W pracy z uczniem dyslektycznym należy:
 stosować na przemian czytanie głośne i czytanie
ciche utworów ze sprawdzaniem zrozumienia tekstu,
 utrwalać i powtarzać wiadomości przy każdej
nadarzającej się okazji w ciągu dnia,
 polecać pisanie ołówkiem
 przy ocenie prac pisemnych z języka polskiego nie
brać pod uwagę błędów dyslektycznych, które mogą
znacznie ją obniżyć (oceniać treść).
 Należy usuwać wyrazy niepoprawnie napisane tak,
by uczeń nie przyswajał sobie w pamięci wzrokowej
ich wadliwego obrazu graficznego poprzez:
 całkowite zamazanie wyrazów z błędem i napisanie
ich u góry w sposób poprawny,
 naklejanie pasków poprawnie napisanych wyrazów
w miejsce wyrazów z błędem,
 zaznaczanie na marginesie liczby słów błędnie
napisanych; uczniowie sami je znajdują poprzez
porównanie z tekstem poprawnie napisanym.
 Co mogą zrobić rodzice?

 rozmawiać z dzieckiem na temat dysleksji i innych

trudności w uczeniu się;
 budować i wspomagać samoocenę dziecka;
 pomagać w pracy domowej;
 wzmacniać umiejętności czytania w warunkach
domowych;
 wspierać dziecko w organizacji życia i zarządzaniu
czasem;
 doskonalić umiejętności uczenia się.
 Metody pomocne w nauce
czytania i pisania
 Metoda Dobrego Startu
 Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki
Sherborne
 Kinezjologia edukacyjna
 Metoda 18 struktur wyrazowych
 Seria ,,Kocham Czytać” prof. Jagody
Cieszyńskiej
 Seria ,,Ortograffiti” wyd. OPERON
 Warsztat pracy terapeuty

Nauczyciel/pedagog/terapeuta ma prawo
wyboru szczególnych metod i form pracy
z uczniem oraz potrzebnych środków
dydaktycznych - zawsze kierując się ich
skutecznością, pod warunkiem,
że przestrzega wszystkich zasad
ortodydaktyki
SERIA: Metoda Dobrego Startu
SERIA: Kocham czytać
Metoda 18 struktur wyrazowych
Metoda Ruchu Rozwijającego
Weroniki Sherborn
SERIA ,,Ortograffiti z Bratkiem”
SERIA:,,Ortograffiti” dla kl. IV-VI
,,Ortograffiti” dla klas VII-VIII
Percepcja słuchowa
Poradnik dla rodziców, nauczycieli
Zabawy paluszkowe- ,,Gimnastyka
paluszkowa” G. Dolya i J. Holder
Ćwiczenia grafomotoryczne,
szlaczki, kształty
Czytanie ze zrozumieniem
Programy komputerowe
 Profesor Marta Bogdanowicz uważa,
że wielu dyslektyków to ludzie mający
wyższą niż przeciętną inteligencję i
ponadprzeciętne zdolności twórcze.
 Trudności, jakie stawia przed uczniem
dysleksja, można przezwyciężyć, potrzeba
do tego tylko wytrwałości i pracy pod okiem
specjalisty.
 Czy zdołasz przeczytać?
Spróbuj!

Zdognie z nanjwoymszi baniadmai perzporawdzomyni

na bytyrijskch uweniretasytch nie ma
zenacznia kojnolesc ltier przy zpiasie dengao sołwa.
Nwaj_anszyeim jest, aby prieszwa i otatsnia lteria była
na siwom mijsecu, ptzosałoe mgoa byc w niaedziłe
i w dszalym caigu nie pwinono to sawrztac
polbemórw ze zozumierniem tksetu. Dzijee się tak
datgelo, ze nie czamyty wyszistkch lteir w sołwie, ale
cłae sołwa od razu.
 LITERATURA
 Bogdanowicz M., Kisiej B., Przasnyska M.: Metoda Weroniki Sherborne
w terapii wspomaganiu rozwoju dziecka. Warszawa 1989

 Dykcik W.: Pedagogika specjalna. Poznań 1997

 Knill Ch.: Komunikacja i dotyk. Warszawa 1997

 Kosińska A., Polak A., Żiżka D.: Uczę metodą ośrodków pracy. Warszawa
1999

 Łoskot M. (fragmenty prezentacji 18.10.2010 r.)

 MEN Specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży Praca zespołu

nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów
prowadzących zajęcia z uczniem w przedszkolach, szkołach i placówkach.
 MEN Specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży. Prawne ABC
dyrektora przedszkola, szkoły i placówki. Warszawa 2010
 Bogdanowicz M.: Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie.
Gdańsk 2005
 Bogdanowicz M.: Ryzyko specyficznych trudności w czytaniu
i pisaniu: dysleksji, dysortografii i dysgrafii. Gdańsk 2011
 Bogdanowicz M., A. Adryjanek: Uczeń z dysleksją w szkole.
Poradnik nie tylko dla polonistów. Gdynia 2004
 Bogdanowicz M., A. Adryjanek, M. Rożyńska: Uczeń z dysleksją
w domu. Poradnik nie tylko dla rodziców. Gdynia 2007