ÔNG VĨNH AN

®éNG VËT HäC

®éNG VËT HäC
(Phần Động vật có xương sống)

Nghệ An, tháng 02 năm 2023

Ch­¦¬ng X. Ngµnh §éng vËt

D©y sèng - chordata

Nghệ An, tháng 02 năm 2023

Ngµnh D©y sèng - chordata

11.1 Đặc điểm chung

Các đặc điểm cấu tạo chung thống nhất :

- Có dây sống dọc lưng nâng đỡ có thể

- Trên dây sống có ống thần kinh. Lòng ống thần kinh là xoang thần kinh

- Phần trước ống tiêu hóa ( Hầu) phân hóa thành bộ máy hô hấp, trên hầu thủng thành các khe mang
Ngµnh D©y sèng - chordata

11.1 Đặc điểm chung

Các đặc điểm chung của động vật bậc cao:

- Có ba lá phôi đối xứng hai bên

- Có thể xoang thứ sinh

- Cơ thể phân đốt giảm dần

- Có miệng thú sinh và có ống tiêu hóa phức tạp

Ngµnh D©y sèng - chordata

11.1 Đặc điểm chung

Căn cứ vào cấu tạo cơ thể. Đặc biệt là dây sống. Ngành dây sống được chia thành 3 phân ngành thuộc hai nhóm:

Kh«ng sä Acrania

1/ Ph©n ngµnh Sèng ®u«i (Urochordata) hay Cã bao (Tunicata)

2/ Ph©n ngµnh Sèng ®Çu (Cephalochordata)

Ngµnh D©y sèng - chordata

11.2 Nguồn gốc tiến hóa của động vật có xương sống

Các giả thuyết về tổ tiên của động vậy có dây sống !!!!!

.
Giả thuyết 1 Tæ tiªn §V cã D©y sèng lµ nhãm Ch©n khíp nµo ®ã: kh«ng phï

hîp: Ch©n khíp cã d©y thÇn kinh bông, tim phÝa l­ưng kh«ng phï hîp víi s¬ ®å cÊu

t¹o ®éng vËt D©y sèng

Giả thuyết 2. Tæ tiªn tõ Giun ®èt: kh«ng phï hîp:

Ngµnh D©y sèng - chordata

11.2 Nguồn gốc tiến hóa của động vật có xương sống
Theo Xevecxop:
Tổ tiên của ĐV dây sống là không sọ nguyên thủy (Acrana primitiva) vì:
+ Có miệng thứ sinh, ít phân đốt.
+ Đối xứng hai bên, thể xoang thứ sinh
+ Có dây sống
+ Có 14-17 khe mang thông với phần đầu ống tiêu hóaTừ
nguồn
Từ nguồn gốc này phát sinh ra các nhóm:
+ Nhóm có sọ nguyên thủy (Protocraniata) tiến bộ hơn:Não
bộ và giác quan phát triển - Đặc trưng của Động vật có xương
sống
+ Phát sinh 2 nhánh là Sống Đuôi và Sống đầu
Ngµnh D©y sèng - chordata

11.2 Nguồn gốc tiến hóa của động vật có xương sống

Sèng ®u«i Sèng ®Çu Cã xư­¬ng sèng

Cã sä nguyªn thuû

Kh«ng sä nguyªn thuû

Ngµnh D©y sèng - chordata

Ph©n Ngµnh sèng ®u«i (Urochordata)

Ngµnh D©y sèng - chordata

11.3 Đặc điểm chung

+ Cơ thể bọc trong một ái bao

đặc biệt bằng chất TUNIXIN
+ Chuyên thoái hóa ở dạng
trưởng thành thiếu nhiều đặc
điểm của động vật có xương
sống điển hình
+ Không có dây sống, không
có ống thần kinh lưng, không
có đuôi sau hậu môn
+ Là nhóm duy nhất trong
ngành dây sống sống tppj
đoàn...
Ngµnh D©y sèng - chordata

11.3 Đặc điểm chung

Hình dạng:
Cơ thể dạng hũ. Có hai lỗ Xi
phông: Xi phông hút (Miệng) ở
trên và xi phông thải (Huyệt)
dưới.

Bao TUNIXIN:
60% Xelulo; 27% Protein; 13%
chát khoáng. Dây sống sau tiêu
giảm không để lại di tích.

.
Ngµnh D©y sèng - chordata

11.3 Đặc điểm chung

+ Miêng và cơ quan tiêu hóa

- Lỗ miệng đến miệng có viền xúc
tu
-Hầu thủng có nhiều khe mang, làm
nhiệm vụ dinh dưỡng và hô hấp
-Giữa mặt lưng của hầu là rãnh nội
tiêm có nhiều tiêm mao tiết chất
nhầy. Đối diện là rãnh lưng
-Chất nhầy giữ thức ăn, tiêm mao
chuyển thức ăn từ dưới lên vào rãnh
lưng vào thực quản -> Dạ dày
ruột hậu môn (Xi phông thoát).
-Tuyến tiêu hóa là tuyến Gan
Ngµnh D©y sèng - chordata

11.3 Đặc điểm chung

+ Hệ tuàn hoàn
-Buồng tin
-Hai mạch máu:
--Mạch mang đi về phía miệng
phân nhánh tới các khe mang
--Mạch ruột đối diện đi tới các phủ
tạng.
Ngµnh D©y sèng - chordata

11.4 Sinh sản và phát triển

Lưỡng tính
-Một đôi tuyến sinh dục đục
-Một đôi tuyến sinh dục cái
-không tự thụ tinh vì tuyến sinh dục
đục và cái chín không đồng thời
+ Ấu trùng dạng nòng nọc có dây
sống, có ống thần kinh, hầu thủng
thành khe mang, đuôi sau thành hậu
môn. Thời gian của giai đoanh ấu
trùng rất ngắn: chỉ vài giờ.
+ Phát triển qua biến thái: Tiêu giảm
các cơ quan: Đuôi, cơ, dây sống...chỉ
còn lại hạch thần kinh.
+ Hình thành các cơ quan mới: xoang
cơ thể, xoang bao mang, khe mang
hình thành nên Hải tiêu chính thức
Ngµnh D©y sèng - chordata

11.5 Phân loại

1. Lớp có cuống (Larvacea) hay Appendicularia
+ Đặc điểm:
- Cơ thể dạng ấu trùng hải tiêu sống tự do, có đuôi sau hâu môn, dây
sống và ống thần kinh.
- Hầu có ít khe mang
+ Địa diện: Oikopleura
Ngµnh D©y sèng - chordata

11.5 Phân loại

2. Lớp hải tiêu (Ascidiacea)
+ Đặc điểm:
- Sống bám đơn độc hoặc tập đoàn
- Ống thần kinh, dây sống, đuối chỉ có giai đoạn ấu trùng
- Tập đoàn Hải tiêu được hình thành bằng hình thúc nảy chồi ( sinh
sản vô tính)

Hình dạng Hải tiêu Ascidiacea Tập đoàn Botryllus Sp.

Ngµnh D©y sèng - chordata

11.5 Phân loại

3. Lớp San pê hay Thaiiacea
+ Đặc điểm:
- Cơ thể mất nhiều đặc điển của ngành
- Dạng con thoi hoặc chình trụ. Lỗ hút và lỗ thoát đối diện nhau
- Sống tự do, đơn độc hoặc tập đoàn
- Các cá thể trong tập đoàn ccos sụ phân hóa về chức năng:
Một số chuyên sinh sản; Một số chuyên về dinh dưỡng...
- Thế hệ mẹ tiêu giảm nội quan biến thành thùng rỗng hay phao
bơi.

Hình dạng Hải tiêu Ascidiacea Tập đoàn Botryllus Sp.

Ngµnh D©y sèng - chordata

11.5 Phân loại

3. Lớp San pê hay Thaiiacea
+ Đặc điểm:
- Cơ thể mất nhiều đặc điển của ngành
- Dạng con thoi hoặc chình trụ. Lỗ hút
và lỗ thoát đối diện nhau
- Sống tự do, đơn độc hoặc tập đoàn
- Các cá thể trong tập đoàn ccos sụ
phân hóa về chức năng:
Một số chuyên sinh sản; Một số chuyên
Đại diện là Dollolum denticulatum
về dinh dưỡng...
- Thế hệ mẹ tiêu giảm nội quan biến
thành thùng rỗng hay phao bơi.
Ngµnh D©y sèng - chordata

11.5 Nguồn gốc và quan hệ phát sinh

Nguồn gốc chung với các ngành động vật dây sống khác

Sèng ®u«i Sèng ®Çu Cã xư­¬ng sèng

Hải tiêu Sanpe Có cuống

Định cư­ Bơi lội tự

Ascidiacea Salpea Larvacea
Vận Cephalochordata Vertebrata

do động

Tæ tiªn Sèng ®u«i

(b¬i léi tù do)

Tæ tiªn Cã d©y sèng

(b¬i léi tù do)

Ngµnh D©y sèng - chordata

CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG

1. Phân tích những đặc điểm về cấu tao cơ thể Hải tiêu và các ngành vật

có xương sống? Lấy ví dụ minh họa

2. Nguồn gốc phát sinh của ngành động vật có dây sống? vẽ sơ đồ minh

họa./.

(Tất cả các nhóm đều làm và trình bày trước cả lớp)