Bahan Ajar

Mata Kuliah Bahasa Madura

CARANA NOLÈS TER-ATER

Oleh :
A. Hamzah Fansuri Basar, M.A.
Prodi Pendidikan Guru Sekolah Dasar
Fakultas Keguran dan Ilmu Pendidikan
UNIVERSITAS WIRARAJA SUMENEP
TA 2022/2023
 Maksoddhâ Ter-ater

 Ter-ater panèka èmbuwân sè èsabâ’ neng

aḍâ’na oca’. Neng teori bhâsa èmbuwân
ka’ḍinto biyasa èsambhât afiks. Dhinèng afiks
sè èsabâ’ neng aḍâ’na oca’ èsambhât prefiks.
 Ter-ater /a-/
• Ter-ater /a-/ apangghi sareng vokal alos (â, i, u)
• Opama:
• Bhân-sabbhân orèng Islam a+iman ḍâ’
Ghustè Allah sareng Rosulullah
• Bhân-sabbhan orèng Islam aiman ḍâ’ Ghustè
Allah sareng Rosulullah
• Emba aroko’ sambi a+unjin è bâbâna pao.
Emba aroko’ sambi aunjin è bâbâna pao.
• Ter-ater /a-/ apangghi sareng vokal tajhem (a, è, o)
• Opama:
• Sèngko’ so bâ’na sakejjhâ’ agghi’ a+èpar amarghâ
tarètanna bâ’na èkarobhi bân sèngko’
• Sèngko’ so bâ’na sakejjhâ’ agghi’ aèpar amarghâ
tarètanna bâ’na èkarobi bân sèngko’
• Marhalim ghâpanèka ampon a+omor mèlana
kèngèng èsambhât emba sanaossa ta’ ngaghungè
bâjâ.
Marhalim ghâpanèka ampon aomor mèlana
kèngèng èsambhât emba sanaossa ta’ ngaghungè
bâjâ.
• Ter-ater /a-/ apangghi sareng vokal buwi (e)
• Opama:
• bâ’na paḍâna pottrè bilâ a+enneng paḍâna
jârèya.
bâ’na paḍâna pottrè bilâ aenneng paḍâna jârèya.
• Ter-ater /a-/ apangghi sareng konsonan tajhem
• Opama:
• Orèng lambâ’ biyasana a+sèkep manabi mèyosa
jhâu.
Orèng lambâ’ biyasana asèkep manabi mèyosa
jhâu.
• Ter-ater /a-/ apangghi sareng konsonan alos
• Opama:
• Dhurin rowa maskèna è sabâ’ è ḍâpor pagghun bhâi a+bâu ka
man-ḍimman.
Dhurin rowa maskèna è sabâ’ è ḍâpor pagghun bhâi abâu ka
man-ḍimman.
• Ter-ater /a-/ ghâḍhuwân artè jhughân ngalakonè pangghâbâyân sè
ngennèng ka abâ’na dhibi’ (refleksif)
• Bâḍâ polè sè aghânḍhu’ artè kalakowan sè èlakonè orèng kaḍuwâ,
salèng bâles, patang sambhit.
• Opama:
• Rèng-orèng paḍâ a+rebbâ mon la para’ powasa’an.
Rèng-orèng paḍâ arebbâ mon la para’ powasa’an.
• Anom a+padhu sareng orèng neng pasar ghellâ’.
Anom apadhu sareng orèng neng pasar ghellâ’.
Ter-ater /è-/
• Ter-ater /è-/ panèka ter-ater sè pasif, mèlana oca’
ghâbây sè èter-aterrè (èpangaḍâ’i) /è-/ dhâddhi oca’
ghâbây sè pasif.
• Opama:
• Bhungkana keḍḍhâng mon è+jhujjhu lajhu metto
ghetta.
Bhungkana keḍḍhâng mon èjhujjhu lajhu metto
ghetta.
• Alè’ è+poppo sareng èbhu polana alabânan malolo.
Alè’ èpoppo sareng èbhu polana alabânan malolo.
• Ter-ater /è-/ manabi apangghi sareng oca’ sè
aksara aḍâ’na abukka’ sowara /a/ sareng /o/
tombu aksara palancar /y/.
• Opama:
• Sampèyan pajhât è+arep rabuna molaè ghellâ’.
Sampèyan pajhât èyarep rabuna molaè ghellâ’.
• Jhâ’ sakèngnga ajâm, kana’ jârèya è+ocol paju
so rèng towana.
Jhâ’ sakèngnga ajâm, kana’ jârèya èyocol paju
so rèng towana.
 Ter-ater /ta-/
• Biyasana aghânḍhu’ artè ta’ èsangaja otabâ ta’
ètengnget otabâ kadhâddhiyân dhâksakala.
• Opama:
• Tang sanḍal ghellâ’ ta+porop è masjid molèna
tarawih.
Tang sanḍal ghellâ taporop è masjid molèna
tarawih.
• Tanangnga alè’ ta+cocco ka jhârum bâkto ajhâi’.
Tanangnga alè’ tacocco ka jhârum bâkto ajhâi’.
• Biyasana aghânḍhu’ sèpat otabâ kabâḍâ’ân sè
langkong ḍâri samasthèna.
• Opama:
• Eppa’ nyèkot calana ta+kènè’ ghâllu.
Eppa’ nyèkot calana takènè’ ghâllu.
Ter-ater /ka-/
• Aghânḍhu’ artè abhâḍhi otabâ èbhâḍhi
• Opama:
• Marongghi jèya ka+ghângan bhâi, bhing.
Marongghi jèya kaghângan bhâi, bhing.
• Aghânḍhu’ artè pakon.
• Opama:
• Oddhi kaèn jârèya ka+sampèr, bhâ’ lèburrâ?
Oddhi kaèn jârèya kasampèr, bhâ’ lèburrâ?
• Aghânḍhu’ arte nerrangngaghi bannya’na
• Opama:
• Kaulâ ka+lèma sakanca’an èntar nyabis
ka dhâlemma kyaè.
Kaulâ kalèma sakanca’an èntar nyabis ka
dhâlemma kyaè.
Ter-ater /sa-/
• Ter-ater /sa-/ aghânḍhu’ artè sèttong, paḍâ sareng,
apolong, asareng, saamponna.
• Opama:
• Lè’, sèngko’ mènta’a dhuwâ’na sa+bâi’ yâ?
Lè’, sèngko’ mènta’a dhuwâ’na sabâi’ yâ?
• Eppa’ ngennèng jhuko’ kotok rajâna sa+pokang.
Eppa’ ngennèng jhuko’ kotok rajâna sapokang.
• Sèngko’ bân Misna sa+kellas.
Sèngko’ bân Misna sakellas.
• Sa+lastarèna èmaos cacak lakonè pakon ghâpanèka!
Salastarèna èmaos cacak lakonè pakon ghâpanèka!
Ter-ater /pa-/
• Ter-ater /pa-/ aghânḍhu’ artè pakon, ampo otabâ lako,
tokang, èbâgi.
• Opama:
• Pa+nolès ka Ali bhâi, sabâb tolèsanna bhâghus.
Panolès ka Ali bhâi, sabâb tolèsanna bhâghus.
• Tima jârèya pa+colo’an ongghu, arasanan ka man-ḍimman.
Tima jârèya pacolo’an ongghu, arasanan ka man-ḍimman.
• Kana’ jârèya pa+ngakan ongghu, sasobbhluk èpataḍâ’.
Kana’ jârèya pangakan ongghu, sasobbhluk èpataḍâ’.
• Nasè’na pa+ḍuwâ bhâi sèngko’ ta’ kèra ngabi’.
Nasè’na paḍuwâ bhâi sèngko’ ta’ kèra ngabi’.
PAKON!
• Èyatorè salèn ca’-oca’ è bâbâ panèka kalabân aparèngè ter-ater /a-/,
/è-/, /ta-/, /ka-/, /sa-/, /pa-/ tor bhâḍhiyaghi okarana!
1. Ter-ater /a-/
a. Karep; b. Bhâsto; c. Lakè
2. Ter-ater /è-/
a. Tatta’; b. Sebbhit; c. Ola
3. Ter-ater /ta-/
a. Kèthas; b. Ghibâ; c. Rajâ
4. Ter-ater /ka-/
a. Sanḍâng; b. Roko’; c. Tello’
5. Ter-ater /sa-/
a. Sèbâ’; b. Tèmbâ; c. Tanèyan
6. Ter-ater /pa-/
a. Sanat; b. Enneng; c. Tello’