Zawisza Czarny z Garbowa.

Zawisza Czarny herbu Sulima, fragment obrazu Jana Matejki, Bitwa pod Grunwaldem Sulima – polski herb szlachecki

Kim był i czym się wsławił znany rycerz?

Życiorys i biografia Zawiszy
Czarnego
Zawisza Czarny to z pewnością najsłynniejszy polski rycerz,
postać od wieków rozpalająca naszą narodową wyobraźnię. Do dzisiaj
istnieje przecież powiedzenie: "polegać jak na Zawiszy", oznaczające
czyjąś niezawodność. Kim jednak tak naprawdę był ów słynny rycerz
z Garbowa i z czego wynikała jego sława?
Zawisza urodził się ok. 1370 roku w Starym Garbowie
(Świętokrzyskie). Jego rodzina legitymowała się herbem Sulima,
co skłaniało kronikarza Jana Długosza do przypisywania rodowi
pochodzenia niemieckiego - w herbie tym obecny był bowiem czarny
orzeł. Z drugiej strony, wszyscy znani nam dzisiaj krewni Zawiszy
posiadali typowo polskie imiona, co przemawiałoby raczej za ich
"rdzennym" rodowodem.
Choć w wyobraźni potomnych Zawisza Czarny zapisał się głównie
jako rycerz bez skazy, historycy równie często podkreślają znaczenie
jego niezwykłego talentu dyplomatycznego. Służył
nim polskiemu interesowi tak samo sprawnie jak orężem, przyczyniając
się do rozkwitu i wzrostu znaczenia państwa Władysława Jagiełły.
Zawisza Czarny: z czego zasłynął?
Początki kariery Zawiszy wiązały się z potyczkami przeciw Turkom
w 1396 r., w których brał udział razem ze swoim bratem Farurejem.
Organizował je król węgierski Zygmunt Luksemburski, bardzo
zadowolony z usług młodych, bitnych Polaków. Między
nim a Zawiszą dość szybko zadzierzgnęły się więzy przyjaźni, trwającej aż
do ostatnich chwil życia dzielnego rycerza.
Służba królowi Węgier nie oznaczała bynajmniej rezygnacji
z troski o polską sprawę narodową. Gdy w 1409 r. król Jagiełło
przygotowywał się do wojny z Krzyżakami, Zawisza zasilił szeregi
chorągwi krakowskiej - a zatem najlepszego oddziału polskich wojaków.
Legenda podaje zresztą, że to właśnie Zawisza Czarny
w trakcie bitwy pod Grunwaldem (1410) obronił chorągiew
przewodzącą polskiemu atakowi. Posiadało to fundamentalne znaczenie:
gdyby chorągiew wpadła w ręce Krzyżaków, zostałaby przez nich zwinięta,
co oznaczałoby dla polskich wojsk rozkaz do odwrotu. Interwencja
Zawiszy pozwoliła przechylić szalę zwycięstwa na naszą korzyść.
Zawisza Czarny: z czego zasłynął?
Konflikt z Zakonem Krzyżackim pozwolił niezłomnemu rycerzowi wykazać się
nie tylko talentem militarnym, lecz także politycznym. To właśnie przy tej okazji po raz
pierwszy ujawnił się bowiem jego zmysł dyplomacji. Wspomniany
już Zygmunt Luksemburski, a zatem osobisty przyjaciel Zawiszy, był związany
z Krzyżakami strategicznym sojuszem, nakazującym mu uderzyć na Polskę
po grunwaldzkiej klęsce Zakonu. Zawisza przekonał go jednak do zawarcia układu w
Lubowli (1411), korzystnego dla polskiego państwa.
Od najznamienitszego rycerza swoich czasów oczekiwalibyśmy także udziału w
licznych turniejach. Zawisza faktycznie wystąpił w kilku takich imprezach, ich liczba
nie jest jednak znaczna. W 1412 r. okazja nadarzyła się w Budzie, podczas zjazdu
monarchów. Zawisza stawił się tam u boku Jagiełły i wziął udział
w prestiżowym rycerskim turnieju, którego jednak nie wygrał. Zwyciężył wówczas
rycerz ze Śląska.
Gwiazda Zawiszy Czarnego rozbłysła nieco później. W 1415 r. wybrał
się wraz z Zygmuntem Luksemburskim do Perpignan, gdzie los zetknął go z Janem
Aragonii - najznakomitszym rycerzem Europy Zachodniej. Zawisza zepchnął rywala z
siodła zaledwie jednym ruchem kopii. Wyczyn ten został dostrzeżony przez
kronikarzy całego świata chrześcijańskiego, zaś imię Zawiszy nabrało sporego rozgłosu.
 Śmierć Zawiszy Czarnego
Polski rycerz do ostatnich dni swego życia zachowywał wierność szabli i męskiej
przyjaźni. Oto bowiem w 1428 roku, podczas kolejnej wyprawy Zygmunta
Luksemburczyka przeciwko Turkom, Zawisza przewodził oddziałom najemnym. Sprawa
przybrała jednak niekorzystny obrót: Zawisza został zmuszony osłaniać królewską
ucieczkę spod Gołąbca. Zygmuntowi udało się przeprawić
na drugą stronę rzeki i wysłał po przyjaciela łódź, ten jednak wolał stawić czoła tureckim
zastępom.
Siły wroga okazały się zbyt potężne.
Zawisza Czarny trafił do niewoli, a Turcy
planowali wziąć za niego okup. Kłócili się
między sobą, który z nich zasługuje na
największą część pieniędzy. W pewnym
momencie wywiązała się szarpanina. Zginął
prawdopodobnie ścięty mieczem, w trakcie
kłótni pilnujących go janczarów 12 czerwca
1428 r. Nigdy nie odnaleziono jego ciała.
Symboliczny pogrzeb odbył się w krakowskim
Twierdza Golubac, Serbia, gdzie zginął Zawisza
kościele franciszkanów w listopadzie tego Czarny
samego roku. Życie i dokonania rycerza
opisywał m.in. Jan Długosz, a także kronikarz
Adam Świnka.
Upamiętnienie Zawiszy Czarnego
Zawisza Czarny – nazwa dwóch kolejnych dużych jachtów morskich
należących do Związku Harcerstwa Polskiego. Pierwszy z nich, zbudowany w
1902 roku, został zakupiony w 1934 roku i używany do czasu wybuchu II
wojny światowej, drugi – obecny – zakupiony został w 1961 roku.

„Pierwszy” Zawisza Czarny

„Drugi” Zawisza Czarny

Upamiętnienie Zawiszy Czarnego
W Polsce znajduje się 10 szkół, których patronem jest
Zawisza Czarny.
Zawisza Czarny jest również patronem 15
Giżyckiej Brygady Zmechanizowanej.
Ciekawostki
Ze względu na brak obiektywnych przekazów historycznych
dotyczących Zawiszy Czarnego, historycy długo prowadzili dyskusje
na temat jego przydomka. Przez lata uważali, że nazwa ta wywodzi
się od koloru zbroi, w jakiej rycerz prowadził i wygrywał pojedynki.
Jednak bardziej prawdopodobne wydaje się, że przydomek pochodzi
od śniadej karnacji i ciemnych włosów rycerza. Za tym argumentem
przemawia także przydomek brata Zawiszy, Piotra – Kruczek.
Zawisza Czarny jest nie tylko postacią historyczną, upamiętnioną
w legendach i swoistym micie szlachetnego i walecznego rycerza.
Co ciekawe, do jego potomków należą inne znane postacie – m.in.
hetman Stanisław Koniecpolski, książę Bogdan Radziwiłł, czy słynny
partyzant, major Henryk Dobrzański „Hubal”.
Postać i postawa rycerza przeniknęła również do języka
polskiego w postaci powiedzenia „polegać jak na Zawiszy”, czyli ufać
komuś całkowicie.
Dziękuję za uwagę