You are on page 1of 192

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 1

toQifpudE(&cdkifjynfe,f)

&cdkif,Ofaus;rSKrsm;

trSwf(2)

&cdkifom;BuD;pmay

&cdkif,Ofaus;rSKrsm; trSwf(2)

2 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 3

&cdkifom;BuD;pmay

4 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

toQifpudE(&cdkifjynfe,f)

&cdkif,Ofaus;rSKrsm;

trSwf(2)

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 5

pmrlcGifhjyKcsuftrSwf
rsufESmzHk;cGifhjyKcsuftrSwf

215^93(6)
254^93(7)

yHEk ydS jf cif;


tkyfa&
xkwfa0ESpf
a&mif;aps;

yxrtBudrf
500
1993? Edk0ifbm
50usyf

rsufESmzHk;yef;csD

a*g,majrapm0if;

yHEk ydS o
f l

OD;0if;NrdKif
od'dNrdKifyHkESdyfwdkuf(02486)
113? 34vrf;? &efukefNrdKU/

xkwfa0ol

OD;vSausmfpdef
vSausmfpdefpmay (0909)
998(u)? pnfyifvrf;? 25&yfuGuf
'*Hkawmifydkif;? &efukefNrdKU/

jzefYcsda&;

oD[&mZmpmay
73(yxrxyf)? 26vrf;? &efukefNrdKU/

&cdkifom;BuD;pmay

6 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

'dkYwm0efta&;oHk;yg;
jynfaxmifpkrNydKuGJa&;
wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDGwfrIrNydKuGJa&;
tcsKyftjcmtmPmwnfwHhcdkifNrJa&;

'dkYta&;
'dkYta&;
'dkYta&;

EdkifiHawmfzGJUpnf;yHktajccHOya' ay:aygufa&;onf
jynfaxmifpkom;tm;vHk;\ y"meusaomwm0efjzpfonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 7

t&SifpudE (&cdkifjynfe,f)

]toQifpudE(&cdkifjynfe,f)}onf &cdkifvlrsdK;&[ef;awmfwpfyg; jzpf


onf/ 1298wGif crnf;awmf OD;atmifxGef;&SD? r,fawmf a':csif;arwdkYrS
arG;zGm;oefYpifcJhonf/ i,frnfrSm ndKZHarmifjzpfNyD; omoemhabmifodkY i,fpOf
uwnf;u 0ifa&mufum tpdk;&"rmp&d,wef; atmifjrifcJhonf/
omoemjyK&if; 1955ckESpfrSp trsdK;bmom? omoemtwGuf
tusdK;jyKpmay,Ofaus;rIrsm;udk &SmazGavhvmokawoejyKvkyfvmcJhonfrSm
,aeYxdatmifjzpfonf/ pmayoufwrf;tm;jzifh 38ESpf? oufawmftm;jzifh
56ESpf &SdNyDjzpfonf/
q&mawmf xif&Sm;aomuavmiftrnfcGJrsm;rSm ewfjrpfndKZHarmifausmf
&SD? ewfjrpfpef;atmif? ewfjrpfrmCponfwdkY jzpfonf/ wjcm;uavmiftrnf
cGJrsm;vnf; rsm;pGm&Sdao;onf/
,cktcg armifawmNrdKU NrdKUOD;ausmif; oDwif;oHk;ausmif;xdkif&if;
&cdik ,
f Ofaus;rIpmayrsm;udk qufvuf&f mS azGavhvm okawoejyKvsu&f o
dS nf/

&cdkifom;BuD;pmay

8 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

rsufESmzHk;t"dym,f zGifhqdkcsuf
rnfonfhEdkifiH? rnfonfha'owGifrqdk awmawmifa&ajr tESHYwGif
&SdMuonfh a&S;a[mif;tarGtESpfrsm;jzpfaom kyfvHk;? kyfwk? kyf<uif;?
ausmufpm? aypm? NrdKUdk;? wHwdkif;? taqmufttHk? vlYtoHk;taqmif
ponfh a&S;a[mif; tarGtESpfypnf;rsm;onf xdkEdkifiH? xdkvlrsdK;wdkY\
ppfrSefaom ,Ofaus;rI tarGtESpfrsm;udkom xm0pOfxdef;odrf;vsuf
&Sdonfqdkonfudk rnfolrQ rjiif; uG,fEdkifay/ xdkoabmudk&nf
yef;csDum;udk aygif;pyfzefwD; a&;qGJtyfayonf/

a*g,majrapm0if;

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 9

rmwdum

1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/
18/
19/

pmrsufEmS
xkwaf 0oltrSm
10
&cdkifaw;pHknD zl;yGifh0D0D
14
&cdkifwdkY\ wl&d,mpnfwD;cwfjcif;
22
&cdkiftrsdK;om;wdkY\ wa,mwl&d,m
28
&cdkifjynfe,frS aw;*Dwavhvma&;vdkNyD
33
&cdkifowfyHk ta&;tom;
40
&cdkifomjcif; pyf[efrsm;
46
&cdkifESifh wdkufomjcif;
59
&cdkifa0g[m& trItjcif;rsm;
64
orufwufyGJESifh vufxyfr*Fvm"avhwHxGm
72
&cdkifqDrD;axmifMumoGwftdk;yGJ
86
&cdkifrif;rsm;vufxuf w&m;pD&ifa&;
95
tHhzG,frsm;pGm 'Gg&m0wDoHwGJNrdKU
103
&cdkifZmwd0Ho armfuGef;pm
109
usdef;uRef;wdkif;\ rif;jym;NrdKU
128
armifawmNrdKU udef;0yfawmfrlaom
wyifwdkifeef;OD;bk&m;BuD;
149
ausmufjzLNrdKU uHhaumfawmbk&m;
159
awmifukwfNrdKUe,f vrl;acsmif;ESifh
wnfaMumif;"gwfawmf
165
Ak'0 ifawmxGut
f efjcif;
170
&cdik rf [mjrwfrek &d iS yf if
178
&cdkifom;BuD;pmay

10 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

xkwaf 0ol\trSmpm
toQifpudE(&ckdifjynfe,f)onf &ckdifvlrsKd;jzpfonf/ &ckdifjynf
e,f ewfjrpfurf;ajrmif 1936 ckESpfu arG;zGm;cJhonf/ ewfjrpf
pef;atmif? ewfjrpfkdZHarmifausmf&SD? ewfjrpfrmCtrnfcH 1955ckESpfrS
tpjyKvsuf pmayavhvmvkdufpm;cJhonf/ ,cktouf 56 ESpf?
pmayoufwrf; 38ESpftwGif; trsKd;om;tzGJUtpnf;? tpkd;&Xmersm;?
yk*vdursm;ukd pmayxkwfa0rIrsm; ulnDvmcJhonf/
&ckdifykH0wKrsm;? &ckdifaw;oHrsm;ukd xkwfa0cJhNyD;jzpf\/ trsKd;om;
pmayqkvnf; cHpm;oGm;cJhNyD;jzpf\/ pmay0efxrf;rsm;? wuokdvfq&m
rsm;vnf; jzpfcJhayNyD;jzpf&m ulnD&usKd;&Sdzl;avNyD/ jynfe,forkdif;
rSwfwrf;? &ckdifa0g[m& tbd"meftxd wufvSrf;cJhNyD; jzpf\/ tzGJU
tpnf;rsm;vnf; em,utjzpf yg0ifvkyfukdifay;cJhzl;ayNyD/
xkdt&Sif\ pmayrsm;ukd jrnf;prf;cJhMuzl;NyD;&mum; txl;ajymp&m
vkdrnfrxifay/ &ckdiftvif;owif;pmwGif 1957 ckESpfuyif &ckdif,Of
aus;rI ipnf(iapG) tuobifaqmif;yg;ukd pwifazmfjycJhzl;\/ xkd
tcgup 1959-60 ESpfvnf &ckdifwef;aqmifr*Zif;? jynfolY*sm
e,f(1958)? &ckdifZmenf*sme,f(1961)? &ckdifjynfe,fpmapmif? &cdkdif
r*Zif;wkdY pOfqufrjywfa&;vmcJh\/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 11

a&;om;cJhzl;aom r*Zif;? *sme,f? pmapmifrsm; qdkvQif1/


2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/

&cdkifnGefYzl; aqmif;yg;aygif;csKyf (1968)


&cdkifr*Zif; (1973 ckESpfrSp)
&cdkifjynfe,fpmapmif (1977 ckESpfrS p)
&uyl& Ak'omoemha&mifjcnf (1977)
&uyl& Ak'omoemha&mifjcnf (1978)
'Gg&m0wDr*Zif; (1979)
arC0wDr*Zif; (1979)
ppfawGa'oaumvdyfr*Zif; (1980-81)
ppfawGa'oaumvdyfr*Zif; (1981-82)
ppfawG'D*&Daumvdyfr*Zif; (1985-86)
OD;&mZfajrr*Zif; (1984)
ppfawGa&SUaer*Zif; (1985)
&cdkifo[m,pmapmif (1986)
&rm0wDr*Zif; (1987)
jr0wDr*Zif; (1968ck? atmufwdkbmv)
aiGwm&Dr*Zif; (1968ck? atmufwdkbmv)

oDjcm; vHk;csif;pmtkyfrsm;rSm qdkvQif1/


2/
3/
4/
5/
6/
7/

&cdkifobm0 aw;uAsmrsm; (1961)


&cdkifvufa&G;pifyHkjyifrsm; (1966)
&cdkifyHkjyifqef;rsm; (1967)
&cdkif,Ofaus;rIrsm; (1) (1969)
ipifdkif;acsmif;uRef;ordkif;ESifh ax&marmfuGef; (1975)
&cdkifjynfcGifyHkjyifrsm; (1990)
jynfwGifrudk#f "mwfOD;&mZfordkif; (1993)
xkdt&Sif\aqmif;yg;rsm;ukd pkpnf; ]]&ckdif,Ofaus;rIrsm;}}
(aqmif;yg;aygif;csKyf) trnfjzifh 1969 ckESpfu wkdif;vif;pmaywkdufrS
&cdkifom;BuD;pmay

12 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

pwifxkwfa0cJhay\/ qufvufxkwfa0&ef tpDtpOfjyKxm;cJh


aomfvnf; taMumif;aMumif;aMumihf MuefYMumcJh&acs\/ ,ck trSwf(2)
tjzpf xkwfa0vm&jcif;jzpf\/
yxrtkyfwGif yef;zGuf/ omjcif;? Zrf;? yef;wsm;pnf? uxdefyGJ?
"avhxkH;pH? pmqkdarmifeSH? NrdKUajrmufOD;? &ckdifrsKd;quf? &ckdif&mZ0if
tusOf;? 0g;ausmif;&mZ0ifvuFm&wkdYukd azmfjycJhay\/
,ckpmtkyfwGif wpfrsKd;wpfzkHxl;jcm;pGm yg0ifay\/ &ckdifa'o
tESHUrS omoemha&;&mrsm;? pmay? *Dw? a0g[m&? ykH0wK? &ckdifa'o
Xmersm;? "avhpOfvmrsm;? armfueG ;f pmrsm;wkYd udk tm;yg;w&wifjyxm;&m
w0wNiD; zwf&rnf? rSwf&rnf? qufvuf avhvm&rnf? pmaytarG
ay;Mu&rnfjzpf wefzkd;te*xkdufvSayrnf/
trSwf(3)wGifqkdvQif &ckdifpmaya&pD;aMumif;? &ckdiftu&m qif;
ouf&m tu&mZ,m;? &ckdifausmufpmrsm;? &ckkdifpmay tGefYtzl;rsm;ukd
wpfpkwpfaygif;wnf; pmyvifwGif wifjyrnfjzpf&m arQmfvifhapmihfpm;
Muapvkd\/
q&mawmfonf 1963 ckESpfuyif &ckdifjynfe,fokdYa&muf avhvm
rIjyK &Sdaeay\/ ,ckqkdvQif armifawmNrdKU ausmif;xkdif ae&Sd\/
1980ckESpfrSp 0g;ausmif;,m,Daqmufvkyf aevmcJh&m tajcus
jzpfaeNyD/ NrdKUOD;ausmif;[l trnfay;&Sd\/ trSwf(3) &yfuGuf (0drv
&yfuGuf)wGif yg0ifay\/ q&mawmf\ tESpfESpftvv pkpnf;&SmazG
avhvmNyD;orQwkdkYqkdvQif ,Ofaus;rI jrwfEkd;ol wkdif;tzkdY tqifoifh
ESpfcsifzG,f cHpm;MukHomwnf;/
pmtkyfukd pDpOfay;aom OD;ynmpm& (&rm0wD)tm; vnf;
aumif;? yef;csD'DZkdifa&;qGJay;ol a*g,majr apm0if;tm; vnf;aumif;
aus;Zl;wifaMumif; rSwfwrf;jyKtyfygownf;/
c&pf 1993ckESpf
xkwfa0olwynfh
&ckdifvSjrifhESifhnDrsm;
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 13

aqmif;yg;rl&if; tTef;
1/ &cdkifaw;pHknD zl;yGifh0D0D (ewfjrpfpef;atmif? &cdkifZmenf
*sme,f? 1961-{NyD)? 2/ &cdkifwdkY\ wl&d,mpnfwD;cwfjcif; ewfjrpf
pef;atmif? &cdkifZmenf*sme,f? (1961-rwf)? 3/ &cdkiftrsdK;om;wdkY\
wa&mwl&d,m (ewfjrpfpef;atmif? &cdkifwefaqmifr*Zif;? 196061)? 4/ &cdkifjynfrS *Dwavhvma&;vdkNyD ewfjrpfpef;atmif (&cdkif
wefaqmif r*Zif;? 1959-60)? 5/ &cdkifowfyHk ta&;tom;
(toQifpudE &cdkifjynfe,f &cdkifo[m, pmapmif? 1986)? 7/
&cdkifESifh wdkufomjcif; (ewfjrpfpef;atmif? &cdkifjynfe,fpmapmif?
1980)? 8/ &cdki fa 0g[m& trI tjcif ;rsm; (ewf jrpf pef ;atmif ?
&cdkifjynfe,fpmapmif? 1978)? 9/ orufwufyGJESifh
vufxyfr*Fvm"avhwHxGm (ewfjrpf ndZHarmifausmf &SD? &cdkifr*Zif;
1986)? 10/ &cdkifqDrD;axmifMumoGwftdk;yGJ ewfjrpfpef; atmif
(&cdkifr*Zif;? 1976)? 11/ &cdkifrif;rsm;vufxuf w&m;pD&ifa&;
(toQifpudE &cdkifjynfe,f) ppfawGa&SUaer*Zif;? 1984)? 12/
tHzh ,
G f rsm;pGm 'Gg&m0wDow
H NJG rD (rSwpf rk )S ? 13/ &cdik Zf mwd0o
H marmfueG ;f pm
(toQifpudE & cdik jf ynfe,f)? (&cdik w
f efaqmifr*zif;? &cdik
f eG Yf z;l ? 197374)? 14/ usdef;uRef;wdkif;\ rif;jym;NrdKU (OD;pudE? &cdkifr*Zif;?
1335ck [&cdkif] ) 15/ armifawmNrdKU udef;0yfawmfrlaom wyifwdkif
eef;OD;bk&m; (toQifpudE &cdkifjynfe,f)? (&cdkifr*Zif;? 1984)?
16/ ausmufjzLNrdKU uHhaumfawmbk&m;rSwfpkrS)? 17/ awmifukwfNrdKUe,f
vrl;acsmif;ESifhwnfaMumif;"mwfawmf (rSwfpkrS)? 18/ Ak'0ifawmxGuf
tefjcif;rsm;? (toQifpudE ( &cdik jf ynfe,f)(&cdik jf ynfe,fpmapmif-1978)
19/&cdkifr[mrked&Sifyif (ewfjrpfpef;atmif? &cdkifr*Zif;? 1335ck)/
&cdkifom;BuD;pmay

14 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cdkifaw;pHknD - zl;yGifh0D 0 D
rEkaA'ynm&Sifrsm;wdkY\ odyHynmt& okawoe rSwfwrf;
rsm;wGif taygif;tazmfwdkYESifh pnf;vHk;pGm aexdkifusifhMuH vmcJhrIaMumifh
vlrIyl;aygif;aqmif&Gufjcif;onf tajccdkifvmonf[k qdkavonf/ xdkrS
wpfqifh vlwpfpk? vlwpfpkrS vlrsdK;wpfpk? vlrsdK;wpfpkrS trsdK;om;wpf
&yf [l jzpfay:vmonf/ onf odyH&SifwdkY\ vlrsdK;pkwpfpkrS trsdK;
om;wpf&yf jzpfay:vmonfh ,lqcsufudk urmhvlrsdK;wdkif; toD;oD;u
axmufcHvsuf&SdayNyD; jzpfonf/
&cdkifjynfe,fonfvnf; &cdkifvlrsdK;rsm; vlrIpkaygif; aqmif&Guf
a&;rS tajccdkifvmNyD; &cdkifvlrsdK;tkyfpkonf ukd,hfrif;udk,fhcsif;tjzpf
udk,fhxD;udk,fheef;jzifh bk&iftqufquf tkyfcsKyfvmcJhavonf/ odkY
wdkif;jynfwpfjynf\ vlrsdK;pkwpf&yfonf ESpfaygif;rsm;pGmuyif aexdkif
vmcJhMuojzifhvnf; ]&cdkifjynf (e,f) &cdkifvlrsdK;tkyfpk} onf todkuf
t0ef;BuD;pGmjzifh rNydKrysuf? vlrsdK;rwdrfaumbJ wnf&SdaeEdkifcJhjcif;
jzpfayonf/
a&S;&cdkifjynf(e,f)wGif "n0wD? a0omvD? pruf(ac:) ym?
yk&def? Ncdwf? avmif;Muuf? ajrmufOD;tp&Sdonfh acwfrsm; xGef;um;
cJhpOfu &cdkif,Ofaus;rIrsm;uvnf; xGef;um;cJhMuayonf/ xdkokdY
xGe;f um;cJo
h nfh ,Ofaus;rIrsm;wGif obif? aw;*Dw? tu wdYk onfvnf;
yg0ifcJhMuayonf/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 15

&cdkifjynfe,fwGif &cdkifvlrsdK;wdkY\ ,Ofaus;rI *Dwrsm;udk ynm


&Sdrsm;\ avhvm&&SdoavmufqdkvQif dk;&moDcsif; trsdK;tpm; (Classical Song) ESifh aus;vuf t&yfom;"avh obm0aw;oDcsif; (folk
song) [l trsdK;tpm;tm;jzifh tMurf;zsif; ESpfu@ cGJjcm;vsuf&Sdonf/
a&S;dk;&moDcsif; trsdK;tpm;rsm;rSmqdkvQif {csif;? omcsif;? ompGav?
bGJU? &Tef;vdkuf (oQdK;vdkuf) &wktrsdK;rsdK;? vuFmtrsdK;rsdK;? [efpGav?
avSawmfoH ponfwdkY jzpfMuonf/ t&yfom; aus;vufobm0 oDcsif;
rsm;rSmqdkvQif oHcsyfBuD;? 'Hk;csif;? oDcsif;wdkuav;rsm; ponftm;jzifh
cGJjcm;&Sdonf/ odkYaomf tjcm;tjcm;aom dk;&moDcsif;rsm;ESifh omcsif;
qef;uav;rsm;vnf; tajrmuftjrm;yif &Sdavonf/
odYk vlrsdK;wpfrsdK;\ bmombm0? ,Ofaus;rItvdu
k f wd;k wuf
opfxeG ;f vmcJ&h onfrsm;rSm ,Ofaus;rItEkynm&yfrsm;\ us,fjyefYaom
taMumif;tcsufrsm;onf tusHK;0ifae\/ ,Ofaus;rIe,fajr us,fjyefY
vmonfESifhtrQ wdkif;jynfESifhvlrsdK;wdkY\ bmomtEkynm&yfrsm;onf
vnf; wdk;wufvmcJh&jrJyif jzpfonf/ ]a&jrifh Mumwifh} qdkouJhodkY vlrsdK;
wdkY\ ,Ofaus;rI wdk;wufvmyHkrSm wDxGifqef;opfrI? obm0 qufoG,f
ul;vl;zvS,f qifhyGm;rI? twk,l qufcHrIwdkYonf taMumif;ruif;cJhacs/
taMumif;tcsuf tusdK;Oyum&onf jzpfvm&ay\/
odkY wDxGifqef;opf twk,l jznfhpGufyGm;rIwdkYaMumifh acwf
tqufquf *Dwe,fy,fESifh/ xdkESifhwpfqufwnf; obifynm dk;&m
tu topftqef;axGvm? qwufxrf;ydk; wdk;wufvmcJh&onfrSm &cdkif
vlrsdK;wdkY\ &mZ0ifaemufaMumif;cH ]MuHUcdkifrI} aMumifhvnf; jzpfcJh&\/
aw;*Dwrsm;wGif ,cka&;om;wifjyvdak om t&yfom; obm
0aw;oDcsif; odkYr[kwf aus;vufoDcsif;rsm;onf ,ckwdkif a,musfm;rdef;ruav;oli,fr<uif; oDqdkaeuswdkif; &Sdao;onf/ &cdkifwdkY\
rdk;Edkifaom aw;uAsmrsm; jzpfcJhMu\/
obm0aw;uAsm;rsm;onf aus;vufawm&Gmrsm;rSp tajccH
um ay:aygufvmcJh&jcif; jzpfayonf/ rSef\/ xdkaus;vuf awm&Gmae
&cdkiftrsdK;om;rsm;onf rdrdwdkY\a'o tajctae? obm0xHk;pHwHxGm?
&cdkifom;BuD;pmay

16 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

pm;0wfaerI? vkyfudkifqufoG,f aygif;oif;rI? ,HkMunfudk;uG,frIwdkYudk


tajcjyK oDqdkcJhMujcif;taMumif; xl;jcm;pGm yGifhvef;cJh&jcif; jzpfonf
rSm xif&Sm;avonf/
xdkESifh wpfqufwnf;yif obm0aw;uAsmrsm;rS tajccH
yifrdk;&m*Dw\ taqmufttHkudk OD;aqmifay;Edkifonfqdku rSm;rnf
r[kwaf y/ acwftqufquf &cdik t
f rsdK;om; tEkynm&Sirf sm; jzpfMuukef
aom ynm&Sdrsm;? pmqdkrsm;wdkYonf &cdkifvlrsdK;wdkY\ a'o"avh? t&yf
om;"avh? e,fy,f"avh? vlaerI"avh? 0wfpm;qif,ifrI ponfh "avh
rsm;\ tkwfjrpftay: ]rl} tajccHNyD; obm0a&mifpHk jc,fuGefYvsuf
xHkrTrf;ay;um trsdK;om;[efjzifh okyfaqmifxm;onfrS aw;*Dw tEk
txGwf? tGefYtvl yGifhzl;BudKifoif; ay:aygufcJh&jcif;vnf; xif&Sm;NyD
jzpfonf/
aqmif;yg; &cdik af w;*DwZmpfjrpf&if;udk qef;ppfavhvm wifjy
ae&ef rjzpfEdkifay/
jrefrmpmaye,fxJ 0ifqHhvsuf xifay:cJhMuonfh O*gysH? eef;
wGi;f rdnKd ponfh &cdik pf mqdak wmfrsm;rSm ,Ofaus;rIe,fukd csJUxGiaf y;jcif;?
us,fjyefYapjcif;? ,Ofaus;rIqufoG,fjcif;? ul;vl;apjcif;? cspfMunfa&;
cddkifjrJapjcif;ponfh tusdK;Oyum&rsm;onf ,aeYpmay ynm&Sdwdkif;
awG;xifEdkifMurnfyif jzpfonf/
taemufwikd ;f ynm&yfrsm; taejzifv
h nf;aumif;? xd\
k ,Ofaus;
rI qufqHul;vl;rI? ET,f,SufaygufzGm;vmrIrsm;rSmvnf; a0omvDacwf
\ pmayta&mifuyif xGef;ajymifxifEdkifNyD; jzpfonf/ Oyrmjy&vQif
od*FpE&m;tdrfa&SUrif;om;xH qufoGif;aom ajrmufom;awmf ok0P
a'0Dac:apmjynfhndK\ oQdK;vdkuf&wk? xdkYjyif wpfyg;avSawmfoH [efpG
av? pE&m;bGJU ponfwdkYrSm tdEd,*Dw\ twk,l wDxGifqufEG,f
vmjcif;yifjzpfaMumif; okawoe rSwfwrf;wifMuayNyD; jzpfonf/
aw;oDcsif;*Dw qdkonfrSm vlYordkif;ESifhtwl ay:aygufvmonf
[k ,lqEdkifonf/ vlrIa&; ynm&Sifrsm;u pma&;pmzwf rwwfrDuyif
(0g) ray:aygufrDuyif xdkaw;oDcsif;*DwrSm&SdESifhNyD; jzpfonf[k qdkMu
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 17

onf/ xdkYaMumifh vlYavmu vl[ljzpfay:vmuwnf;uyif


*Dwvnf; wpfNydKifeufvdkvdk jzpfay:vmonf[k ynm&Sdrsm; ,lqcJhMu
onfrSm oifhavsmfayonf/
ynm&Sdrsm; oDuHk;a&;pyfcJhorQaom tzGJUtEGJUrsm;udk ]uAsm} [k
ac:Mu\/ odkYaomf uAsmrSm rsm;pGmus,f0ef;aomaMumifh u0d\t&m?
u0d\Opm jzpfaMumif;jzifh ygVd ouwusrf;wdkY zGifhqdkonf/ xdkYaMumifh
vnf; aus;vufoDcsif;rsm;rSmqdkvQif aw;uAsmrsm; tygt0ifjzpfchJ
&mum; acwfOD;vlUordkif;ESifhtwl ay:aygufvm&jcif; jzpfcJhonfrSm
,HkrSm;p&m r&Sdacs/
a0'acwf? Ak'acwf ponfwdkY tcsdefu uAsmudk EIwfwufoif
Mum; wwfajrmufcMhJ u&onf/ EIww
f uf&w
G q
f kd rSwo
f m;xm;cJMh u&onf/
xdkrSwpfqifhwpfqifh pnf;urf;rsm;vnf; owfrSwfxm;cJhaMumif;udk
uAsmusrf;? Asmcsmusrf;? qef;usrf;? tvuFmusrf;uyif xif&mS ;aponf/
&cdkifjynfe,fwGifvnf; &cdkifvlrsdK;rsm;\ (Music) trsdK;om;[ef?
yifu,
kd
f Pft& oDqrkd ?I zGUJ EGUJ rIrsm;? pnf;urf;owfrw
S rf rI sm; &Scd ahJ Mumif;
udk acwftavsmuf &mZ0ifordkif;uyif tajccHvsuf &SdcJhMuayonf/
xif&Sm;aom &cdkifynm&Sdpmqdkrsm; &SdcJhaMumif;tjyif &cdkifynm&Sdokcrdef
ppfppfwdkY jyKpkcJhMuaom uAsmusrf;vnf; tajrmuftjrm; &SdcJhayonf/
,cktcg xdkynm&Sdrsm; a&;zGJUcJhMuaom ]okwaAm" qef;usrf;
BuD;} ESifh uAsmu0d*Emusrf;BuD;} ESpfapmifudkyif &SmazGawGU&SdcJhMu&onf
[k od&ayonf/ xdkYaMumifh &cdkifjynf uAsmtrsdK;rsdK; xGef;um;cJh&m
pnf;urf;rJh xGef;um;cJhjcif;um; r[kwfonfrSm cefYrSef;EdkifavmufygNyD
jzpfonf/
&cdkifvlrsdK;wdkY\ uAsmpyfqdkenf;rsm;udk a&S;pEmol&d,rif; pE&m;
rif;rsm; vufxufuyif pyfenf;trsdK;rsdK;jzifh zGJUEGJUxm;cJhMuonf/
dk;&muAsmpyfenf;rsm;tjyif taemufEdkifiHom;rsm; jzpfMuaom ay:wl*D
wdkY xHrSyif uAsmpyfqdkenf; pyfqdkyHkwdkYudkvnf; twk,l "avhobm0
t&yfom; oDcsif;uav;rsm;tjzpf pyfqdkcJhMuavonf/

&cdkifom;BuD;pmay

18 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cdkifjynf (e,f) ajrmufOD;acwfonf &cdkif,Ofaus;rI e,fy,f


tus,fjyefYqHk;ESifh &cdkifobm0 aw;oDcsif;wdkY rsm;pGmopfxGef; wdk;wuf
qHk; jzpfcJh\/ ajrmufOD;acwfay: &GwfqdkcJhMuaom edrdwf? Mwif;?
wabmifrsm;onfyif *DwEG,faom tzGJUtEGJUrsm;qefonfudk awGU&\/
(jrefrmhvufatmufcHESifh t*FvdyfvufatmufcH udkvdkeDb0wGif oDqdkMu
aom aw;wabmifoDcsif;uav;rsm;rSm awmfvSefa&; aw;uAsmrsm;
trsm;tjym; yg0ifMu\/)
wpfbufrmS vnf; &cdik w
f Ykd onf taemufppfwaumif;a'orsm;wdik f
tkyfcsKyfaexdkifvsuf usufpm;cJhMuzl;olrsm;jzpf ukvm;,Ofaus;rIudk
vnf; rsm;pGm twk,lEdkifcJhayonf/ ukvm;rsm;\ vufawGUpyfqdkcJhMu
aom uAsmrsm;udkvnf; &cdkifwdkYonf enf;,lpyfqdkEdkifcJhavonf/
,ckwdkif taemuf ppfwaumif;a'o &SdaeMuao;aom &cdkif
vlrsdK;wdkYonf &cdkifaw;uAsmrsm;udk dk;&mrysuf oDqdkvsufyif &SdMuao;
onf/ xdka'o\ uav;aw;uAsmrsm;rSm trsdK;tpm;tvdkuf vnf;
aumif;? a'oXmetvdkuf vnf;aumif; ,dkif;omcsif;? aw;csif;?uysm?
t&GJU? cAsm} ponfjzifh tac: uGJjym;Mu\/ odkYaomfvnf; tm;vHk;rSm
obm0aw;uAsmrsm;om jzpfMu\/
xdkwGif ]cAsm} [kac:aom aw;uAsm oDqdkrIudk yif;0gacsmif;zsm;
a'o awmifay:ae &cdkifrsm;ESifh r&Sufacsmif;? &DBudKifacsmif;? r&dGwfacsmif;
ponfh Adkvfrif;ydkifa'o&Sd &cdkifawmifay:om;rsm;u oDqdkMuonf/ xdk
cAsmudk tprf;oabm oDqdkjy&vQif]awmifu vDvm? ajrmufvDvmau? &ifrSm{;prf; (csrf;)? cspfawoludk? edpOfvGrf;a& .
([l; .[l;)}
[l awmoH (0g) nmoHjzifh aom wqifMu&ayrnf jzpfonf/
]t&GJU} rSm &cdkifa0g[m&jzpf aw;oDcsif;udkyif ac:qdkonf/
],dkif; omcsif;}rSm 'ef;vTJ? ykcufvTJjcif;wdkY oDqdkaomaMumifh uav;acsmh
oDcsif;rsdK;vnf; jzpfonf/ ],dkif;} qdkonfrSm ykcufudk vnf;aumif;?
'ef;udkvnf;aumif; ac:onf/ rsm;aomtm;jzifh opfom;ysOf aumhaumh
ysyfysyfudk BudK;EG,fodkif;NyD; trsm;pD;vTJ&onfudk ],dkif;} [l ac:onf/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 19

taemufppfwaumif;a'owdkY &cdkifrdcifwdkYonf odkY ],dkif;}


pD;vsuf uav;udk,fpDcsDum vnf;aumif;? uav;tcsif;csif;vnf;
aumif; ,dkif;omcsif;waMumfaMumfjzifh vTJ&if; oDqdkavh&Sdayao;onf/
odYk tqufquf tqifq
h ifh EIww
f ufoq
D v
kd mMuaom &cdik af w;uAsm
rsm;onf ,aeYwdkif a,musfm;? rdef;rwdkif; qufcHwkef;yif &Sdaeao;
rwdrfaumryaysmufEdkifao;onfrSm xif&Sm;Edkifonf/
xdkYaMumifh vlrsdK;wdkif;wGif wpfcwfrSwpfacwf vufqifhurf;
ul;ajymif;oDqdkvmcJhMuaom aus;vufaw;oHrsm; &SdvmcJhonf/ v,f
,mudkif;uRef;pdkufysdK;vkyfudkif&if; uAsmoHaESmum aw;zGJUoDqdkavh &Sdvm
Muonf/ xdkodkY oDqdkyHkudk &cdkifpmqdkwdkYu ]OumbGJU} atmufyg
twdkif; zGJUEGJUxm;cJhMuonf/
],monf om;um;? ,m`om; woG,f? ,mawmif
xufrSm? aysmfyg;onfum;? ,mcif;xufrSm? tjcHwdef;
wif? ]cif} udkvnf;iif? usL;dkUyif[k? aumufrSnfh&J&J?
usD;oJ;oJ;ESifh? usD;eD0g0g? oHusmusmESifh .../ ]NcDacgif;}
NrdKifNrdKif? ,mawmif xufrSm? uysmNydKifdkU- Muufarmuf
yef;ESifh? 'ef;yef;tNyJU(jynfh)? em;0,fwGJvdkY? wGJvif;
rm,m? ]uysm} oHqifh? w,ifh,ifhudk? qdkdkUyifZm?
,moDvmrSm? aysmfygonfudk? jrifvwfarav;}
t&mwifhw,f? v,fonfomonf? v,fom;
woG,f? v,fZif;cgrSm? jrifvwfawav? &reDxrf;
ydk;? aoQmifeDBudK;ESifh? EGm;ESpfaumifudk? &SOf;csif; wyfdkU?
taqmtvsif? v,fonfom;rSm? EGm;udkESifdkU? &wk
BuHBuH? v,fonfrsm;rSm? v,fudkxGefdkU? jrifvwfaw
av/
(OumbGJY rl&if;twdkif; azmfjytyfygonf/)

&cdkifobm0 aw;uAsmrsm;rSm oDqdkrIoufoufjzifhcsnf; r[kwfbJ


*DwoHaESmum NcDacgif;? ESJ? Nyd (ykvD)? c&maumuf? c&m>rm? c&m
&cdkifom;BuD;pmay

20 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&Snf? nif;? ckoGif;? zufvdyfponfh wydk;rsdK;wl&d,mjzifh oHpHkwyf


ay;EdkifMujcif;aMumifhvnf; ydkom,mNidrfhanmif; apcJhavonf/
odkY wD;rIwfrI wl&d,moHpHkwdkYonf oDqdkoHtvdkuf jzpfvmcJh&m
odqdkrIESifh wGJpyfvdkufojzifh ydkNrdKifqdkifvSayonf/ wydk;rsdK; trIwfwl&d
,mjzifh vnf;aumif;? pnf? cGufcGif;? apmif;? ywvm;? 'kym?
wa,m ponfh twD;wl&d,mjzifh vnf;aumif;? oHaeoHqifhnDpGmvnf;
vdkuf ay;Edkifavonf/ xdkYaMumifh oDqdkrIESifhavsmfnDpGm jzpfay:vm
*DwESifhwl&d,monf tpOfwGJvsuf rcGJrcGm &SdvmcJhMuaMumif; odEdkif
ayonf/
&cdkifjynfom,mcJhpOfu wpfacwfu &cdkiftrsdK;om;rsm;onf
aw;uAsmoHqifh w,ifh,ifhoDqdkvsuf wydk;oHuav;jzifh b0\
om,mrIudk jzpfapcJhMuavonf/ odkY aw;tEk*Dw? wl&d,mrsm;onf
vlrsdK;wpfrsdK;tm; ,Ofaus;rI\ tarGtESpfomru csdefqEdkifaom
pHcsdefwpf&yfyifjzpfaMumif; aumif;aumif;oabmydkufoifhvSayonf/
aus;vufaw;oH qdkonfhtwdkif; xD;oH?eef;oH raESmbJ trsm;
aus;awmom;vlxEk iS hf aw;oGm;rsKd ; jzpfMu\/ aus;vuf oDcsi;f rsKd ;rSm
om;&Sit
f arwdYk u uav;acsmh&if;? ausmif;om;awG EIww
f uf&w
G q
f &kd if;?
uRJ?EGm; ausmif;&if;? ormefcwf&if;? v,fpdkuf&if; qdkovdk? cspfoludk
arQmfav[ef? aysmfjrL;av[ef tdk;cHoabmESifh waysmfwyg; oDqdkMu
jcif;jzpf &TifjrL;MunfEl;zG,fvnf; aumif;vS\/
aus;vufoDcsif;rsm;udk Mum;&HkESifh vlaerIpepf? "avhxHk;pH?
pdwfaeoabmxm;? ,Ofaus;rI tajctaersm;udk &dyfpm;rdEdkifygonf/
pdwful; qef;Mu,fyHkudkvnf; azmfjy&mjzpfonf/
,ckvGwfajrmufMuNyD;aomacwfwGif twdkif;wdkif; tjynfjynf
awmifay: ajrjyefY&Sdvlenf;pkrsm;ESifh pma&;q&mrsm;? uAsmq&mrsm;
qufqHrI us,fjyefYvmum aus;vufaw;oHrsm; ydkacwfpm;vmMu
onf[k odEdkifonf/
EdkifiH&yfjcm; wdkif;jynfrsm; olwdkY\ <u,f0aomv,fuGif;jyifrsm;?
opfawmBuD;rsm;ay:0,f aus;vufoDcsif;awG yef;0wfrIefMuJovdk
MuLMuLvIdif oif;aeawmhNyD jzpfonf/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 21

rSwfcsuf/ / ]cif} cifyavGac: rIwftyfaom &cdkifwydk;wl&d,m


wpfrsdK;/
]NcDacgif;} yg;pyfjzifh rIwf&aom &cdkifwl&d,m wydk;
wpfrsdK;/
]uy
]uy sm} &cdkif awmifay:om;rsm; toHjzifhvnf; ]uAsm}
ud k ]uy sm} [lyif toHxGufonf/
xdkxdkwdkif;jynfrsm; aus;vufoDcsif;rsm;udk vlwdkif; oDqdkwwfHk
ruao;/ ZmwfcHkay:0,f tu[efrlrsm;jzifhyif okyfazmfEdkifrI &SdvmcJh
Mu&m ,Ofaus;rI,mOfBuD;udk awmyef; tdkif;rsm;taejzifh tqif;a&m
teHYyg aus;vufoDcsif;rsm;u wdkif;jynfom,ma0qmatmif zefwD;
vsuf&SdayNyD; jzpfawmhonf/
jynfaxmifpkBuD;jzpfaom t"duO,smOfxJ0,f jynfaxmifpkom;
rsm;jzpfMuaom vlrsdK;pkrsm;\ aus;vufoDcsif;awG 0wfrIefo om,m
a0qmzl;yGifhEdkifMuygap[k yPmjyKyg\/
ewfjrpfpef;atmif

&cdkifom;BuD;pmay

22 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cdkifwdkY\ wl&d,mpnfwD;cwfjcif;
twD;trIwfpaom wl&d,monf pnfrsdK;? wydk;rsdK;? apmif;rsdK;
[l toD;oD;&SdMu\/ ygVdpmaywGif pnf0g;rsdK;udkyif ]wl&d,mig;rsdK;}
[l ac:qdkxm;onf/ xdkYaMumifh a&S;&cdkifpmqdkrsm;u ]yifwl&d,m?
wD;rIwfumjzifh} [k zGJUqdkcJhMuavonf/ xdkYtwl wl&d,mig;yg;qdkonfrSm
vnf; pnfrsdK;ig;yg;yif jzpf\/
twD;trIwf wl&d,mwdkYwGif pnfwl&d,mrSm wD;cwftyfaom wl&d
,mrsdK;yif jzpf\/ pnftrsdK;tpm;rsm;pGmudk ygVdpmayESifh ouwwdkY
wGif rsm;pGmyg&Sday\/ pnfrSm trsdK;trnf xl;jym;vS\/ pnf wD;cwf
jcif;ESifhywfouf &cdkifjynfe,fwGif tb,ftcguyif pwifvmcJh
aMumif;udk twdtusazmfjy&ef rjzpfEdkifay/
tb,faMumifhqdkaomf &cdkifonf jrefrmxuf apmpGmuyif tdEd,rS
wpfqifh tEkynmokckr*DwwdkYonf &cdkifjynfe,fodkY ET,f,SufqufyGm;
cJ&h onf[k qdEk ikd af yonf/ *Dwrsm;onfvnf; xdrk q
S ufE,
T jf cif;udk ynm
&SifwdkY avhvmod&SdEdkifcJh\/
&cdik jf ynfe,f pnfw;D jcif; pwifvmonfrmS tdE,
d rSyif qufE,
T f
cJhonf[k qdkapumrl tajccHrI? twk,lrI ponfh enf;vrf;trsdK;rsdK;
vnf; &SdEdkifrnf jzpf\/ wdkif;jynfESifhvlrsdK; wdk;wufvmEdkifoavmuf
,Ofaus;rItEkynm aw;*Dwrsm;rSmvnf; wdk;wufEdkifojzifh &cdkif
jynfe,f\ vlaerI pwifvmyHkudk cefYrSef;azmfxkwfEdkifMuygvQif ydk
aocsma&&mayrnf/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 23

jrefrmjynfwGifvnf; vlrsdK;pktvdkuf pnfponfh wl&d,mrsm;


toD;oD; rdrdwdkYvlrsdK;\ tajccHrIESifh qufET,fqifhyGm;rIaMumifh
wdk;wufcJhMuay\/ toGiftjyifrl[ef toHk;tpGJrSmvnf; rdrdwdkY
vlrsdK;tvdkuf zefwD; wDxGifcJhMuay\/
&cdkifjynfe,fwGif atmufygpnftrsdK;tpm;rsm;udk tqufquf
oHk;pGJEdkifcJhaMumif; awGU&\/
1/ ajrmufpnf (y[dk&fpnf)
2/ oHvGifpnf
3/ rkdk;pnf (pnfaAsm)
4/ pnfykwf
5/ pnfBuD; (&Gef;pnf)
6/ 'Hkrif;
7/ pnfyef;awmif; (pnfya'gif;)
8/ pnf0ef;
9/ ywfom (ywfr)
10/ wpfbufpnf
11/ yefwsm (yef;usm;)
12/ cwfpnf
13/ pnfav; (pnfao;)
14/ pnftdkifh (tdk;pnf)
ponfudk oHk;pGJjcif;ESifhywfouf &mZ0if om"ursm;udk azmfjy
vkdyg\/
]ewfjrpfpef;atmif} u ]&cdkifvlrsdK;wdkY udk,fydkif*Dwokckr tEkynm
&yfrsm;pGm &Sdonfhteuf a&S;rif;rsm;vufxufESifh ,aeYwdkif acwfpm;ae
onfh ]pnf} trsdK;rsdK;taMumif;} udk wifjyxm;\/ aysmufuG,faeaom
wl&,
d mrsm;udk okawoevky
f &SmazGxed ;f odr;f xm;&efrmS &cdik t
f rsdK;om;
wdkif;\ wm0efjzpfayonf/
&cdkifom;BuD;pmay

24 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cdkif&mZ0if 'obmwDuwdkY a&upm;&modkY arsmygvmaom


uu#ykpGefvufrudk y[dk&fpnf Muufvkyf ajrmufpnfjyKxm;cJhonf[k
tqd&k o
dS nf/ pEo&l ,
d rif; r[mrke&d iS yf ifukd oGe;f vkypf Ofu yiw
f &l ,
d m
wD;rIwfjcif; &SdcJhonf/ pE&m;rif;rsm;vufxuf pnfawmf&Gef;cJhaom
awmifrSm ,ckwdkif ausmufavSum;NrdKU&Sd pnfBuD;awmif[k ac:wGif
Mu\/ ajrmufOD;NrdKU eef;awmfOD;awmifrSmvnf; pnfawmf&Gef;cJhojzifh
&Gef;awmif[k ac:wGifvsuf &Sdao;\/ O*gysHpmqdkwdkY\ &moDzGJUrsm;
vnf; ]ydefaygifc&m? pnf'kymESifh} [k vnf;aumif;? ]pnfykwfoH0g?
awmrIwfumonf} [k vnf;aumif; pyfqdkcJh\/ owdk;ok"rrif;onf
ydawmufyifudk xGif; A[dk&fpnf MuufcJh\/ odkY pnfwD;cwfjcif;rsm
xif&Sm;Edkifonfhtjyif yef;ykvuf&mkyfwkvnf; txift&Sm;awGUEdkif\/
oQpfaomif; odrfawmfBuD; eH&HwGif pnfwD;cwfaeaom wl&d,morm;yHk
udk awGU&\/ xdkYaMumifh pnfMuufvkyf wD;cwfcJhMuyHk? wl&d,mtjzpf
vnf;aumif;? yGJvrf;obifuEm;wGif;vnf;aumif; toHk;jyKcJhMuyHkrsm;
rSm xifvif;pGm oufaocHvsuf &Sdaeonf/
pnfrsm; tm;vHk;udk ,cktcg rawGU od&Sd&aomfvnf; oHk;pGJae
orIudk atmufazmfjyygtHh/
1/ yefwsm (yef;wsm;)
2/ rkdk;pnf (pnfaAsm)
3/ cwfpnf
4/ usifpnf
5/ pdkifwrsdK;
6/ AHk&Snfpnf
pnfwdkYudk &SmazG awGU&SdEdkifonf/ wjcm;aom wl&d,m tpdwf
tydkif;ESifh ESJ? yavG ponfh rIwftyfaom wl&d,mrsm;um; ppfwaumif;
e,f&Sd&cdkifwdkY ,ckwdkif oHk;pGJvsuf &Sdao;\/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 25

1/ yef;wsm;pnf
pnf\ pwifvmyHkudk &cdkifZmwd0Ho armfuGef;pmwrf;
awGU&\/ &cdkifrif;rsm;onf wdkif;oljynfom;wdkYudk taESmifht,Sufay;
aom &ubDvl;? ewfrdpmMurf;wdkYtm; rdk;OD;?rdk;aESmif; vpOfrjywf
yef;wsm;pnfjzifh wD;cwfum ewfyGJyoylaZmf&m oHk;pGJcJhonfh ]yef;wsm;
onf} ynm&Sif wpfOD;udkvnf; vuf0J;oif; &SpfOD;wGif wpfOD;tygt0if
&mxl;cefYxm;cJh&onf/ (pnfobiftrwfBuD;wdkYvnf; xdkuJhodkY yGJobif
ESifhqdkif&m? ,Ofaus;rI okckraw;*DwESifh qdkif&mcefYtyfxm;aom obif
0efBuD; yifavm[k atmufarhtyfonf/) xdktcgrSp ewfESifhywfouf
orQ yef;wsm;wD;cwfrI &SdvmcJh&\/
yef;wsm;rSm t&if;rSmBuD;NyD;vQif tzsm;rSm ao;oG,fonf/ om;a&
usufNyD BudK;ESifhvG,fum wD;cwf&onf/ ajrmufOD;NrdKUe,fwdkYwGif ,ck
wdkifawGUEdkif\/ if;ESifhoDqdk&aom oDcsif;vnf; oD;jcm;yif &Sd\/
pnfudk &cdkifjynf(e,f) OD;pGmoHk;pGJcJhNyD; b,facwfwGifrS rwdrfaum
cJhonfh pnf jzpfcJhonf/ ]ywfwD;onf} [kvnf; tcsdKUa'o oHk;EIef;\/
2/ rkdk;pnf
(&cdkifu pnfaAsm ac:\) 0guRwfyGJ? wefaqmifrkef;yGJ?twm
oBuFefyGJ? bk&m;yGJ? ausmif;wuftvSLyGJ? &SifjyKyGJponfh r*FvmyGJwdkY
wD;cwfavonf/ rif;jym;NrdKUe,fwdkY ,ckwdkif xdkpnfudk awGU&SdEdkifonf/
rif;jym;NrdKU used ;f awmifb&k m;yGu
J si;f ywdik ;f pnfjzifyh ifw;D cwfyal Zmfvsuf
&Sdao;onf/
3/ cwfpnf
]orufwufyGJ} ac: r*FvmaqmifyGJwdkY wD;cwfMuonf
&cdkifjynfwGif ppfNyD;acwf orufwufyGJ pnfwD;cwfrI aysmufuG,fcJhNyD;
aomfvnf; ppfwaumif;e,f r&Sufacsmif;wdkY ,ckxd&Sdonf/ &cdkif
eef;usBuD; rif;vufxuf pnfobiforD; yef;eDvmudk ay;pm;xdr;f jrm;pOf
pnfwD; cwfrIaMumifh bk&ifonf trsuf&S ydwfyifcJhzl;\/ bk&ifrSm
&cdkifom;BuD;pmay

26 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

yef;eDvmudk cspfa&;qdkcJhaomfvnf; pnfobif\ ]aoNyD} [lonfhvdrf


vSnfhpum;udk ,HkMunfcJhumaecJh\/ umvMumaomf wpfzef wjcm;
olESifh xdrf;jrm;yGJvkyf pnfwD;cwfoHudk bk&ifMum;ojzifh aoNyD[kqdkcJh
aom vdrfvnfrIudk jyKonfhtwGuf ightm; ryefMum;bJ wdkif;jynf
wl&d,mwD;rIwfcGifh rjyK&[k trdefYxm;cJhzl;onfhwpf&yf &Sdonf/
4/ usifpnf
&cdik v
f rl sKd ;wdYk\ xif&mS ;aom upm;ckepf m; wpfcjk zpfonfh usiu
f ikd yf JG
wdYk wD;cwf&\/ pnfukd wD;cwfvu
kd v
f Qif usifoefrsm;onfpw
d &f &J ifh
vmNyD; aMumufpw
d af ysmufomG ;avh&o
dS nf/ pnfukd ycH;k wGif pvG,o
f ikd ;f
vG,fvsuf txufodkY rsufESm0udk apmif;iJhumxm;NyD;? vTm;&if;ckef&if;
pdwt
f m;wuf<uvmap&ef wD;cwf&\/ ,ckwikd f usifyw
JG Ykd wD;cwfvsuf
&Sdao;aMumif; awGU&\/
5/ pdkifwpfrsdK;
]pdkif} ac: pnfwpfrsdK;rSm ausmufjzL? &rf;NAJaus;vufe,frsm;
wGif oHk;pGJvsuf&Sdao;aMumif; od&Sd&\/ xdkpnfudk waysmfwyg; pnfum;
odkufNrdKufpGmjzifh NydKifyGJrsm;jzifhyif usif;yavh&Sdonf [l\/ xdkudk
Munfhjcif; jzifh ]pdkif;pnf} ][k ac:[efwl\/ tb,fhaMumifhqdkaomf
ajy;vTm;vsuf jrif;pdkif;ouJhodkY ,SOfNydKif&onfqdk\/ xdkYjyif vlysdKumv
om;rsm;tzdYk aEGO;D &moDwYkd wiG f wD;cwfucke&f jcif;jzifh aysmfp&m taumif;
qHk;yifjzpfonfhtwGuf xdef;odrf;xm;tyf\/
6/ AHk&Snfpnf
rmefatmifuRef; wD;cwfvsuf &SdMuao;\/ xdkpnfrSm yg;vTmpGm
tacgif;xGif;NyD; om;a&usufxm;ojzifh ayghyg;vSonf/ toHrSmvnf;
xdefYxdefYBudK;rQ jrnf[nf;vSbdonf/ if;a'owGif xdkpnfudk ]AHk} [k
ac:qdkMuonf/ twmoBuFefyGJ? bk&m;yGJ ponfwdkY wD;cwfavh
&Sdonf/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 27

jrefrmwdkYonf &cdkifwdkYxHrS wl&d,mtcsdKUudk twk,l wDxGifoHk;pGJ


cJhMurnfudk cefYrSef;&\/ tb,fhaMumifhqdkaomf &cdkifonf jrefrmxuf
tdEd,jynfESifh qufoG,frI eD;pyfvmEdkifojzifh &cdkifodkY wl&d,mrsm;
apmpGm qufoG,fEdkifcJhrnfudk odomvS\/ xdkYaMumifhyif tavmif;
pnfolrif; wdkif;cef;vSnfhvnfpOf &cdkifwdkYa'oodkY a&mufcJh wl&d,m
yHkpHrsm;udk awGUjrifcJhojzifh yHkpH,lum ZrLUoajyoD;a<u[efponfh
wl&d,mrsm;udk wDxGifawmhaMumif; cefYrSef;odomEdkif\/ xdkYtwl &cdkifwdkY
xHrS qufoG,f cJhMuaom vlrsdK;pkrsm;\ wl&d,mrsm;vnf; &SdMuao;
rnf[k od&onf/
armwkdYXmeD[kwGifaom &Srf;jynfawmifydkif; tif;av;wGifaeMu
aom xm;0,frsdK;EG,fpk0if tif;om;wdkY oHk;pGJvsuf&Sdonfh vHpnfrSm &cdkif
rmefatmif AHk&SnfpnfESifh oabmwljzpf\/ tvHk;tvsm; toGiftjyif
vH;k 0wlnv
D \
S / xdv
k pH nftu aw;oDcsif;rSm vnfacsmif;ESmoHjzifh oDqkd
Muojzifh &cdkifodkif;[ef omcsif;wpfrsdK;uJhodkY[k cefYrSef;avhvm&onf/
tif;om;rSm xm;0,frS oHvGifjrpfaMumif;jzifh anmifa&T tif;av;
wGifvm tajcpdkufolrsm;jzpfojzifh xm;0,frsdK;EG,fpkrsm;yif jzpfMu\/
&Srf;jynf&Sd a,m? aqm vlrsdK;rsm;onfvnf; xm;0,fvlrsdK;pk tygt0if
yifjzpf\/ xm;0,frSm &cdkifvlrsdK;qufEG,frsm;om jzpfMu\/ 'o&mZm
rif;vufxuf rmefatmifuRef;rS weoFm&Durf;wpfavQmuf oGm;a&muf
aexdkifonfrS tajcpdkufcJholrsm; jzpfonf/ xdkYaMumifh &cdkifpnf wl&d,m
onf if;wdkYxH vufikwfvufp &Sdaejcif; jzpf\/ xm;0,f'def; omcsif;
rSmvnf; &cdik 'f ;kH csi;f ESihf qifwv
l \
S / bd;k awmfrif;vufxuf &Sr;f jynfe,f
odkY &cdkifrsm;rSmvnf; a&muf&SdoGm;cJhMu\/
xdkYaMumifh &cdkifpnfwl&d,monf &cdkifwGifru t&yf&yf qufoG,f
ESHYpyfrS &SdcJhaomfvnf; ,aeY &cdkifwGif &Sm;yg;wdrfaumaeonfudk awGU&
ojzifh xdef;odrf;apmifha&Smuf azmfxkwfMuoifh\/ ,aeY urmwGifrdrdwdkY
tEkynmjzifh *kPf0ifh0gaeMu\/ &cdkifjynfe,fonfvnf; rdrdwdkYtEk
ynm*kPfjzifh 0ifh0gEdkifMuygapownf;/
ewfjrpfpef;atmif
&cdkifom;BuD;pmay

28 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cdkiftrsdK;om;wdkY\ wa,mwl&d,m
]r,m;auR;rI? om;auR;rIau? wpfckynm? udk,fpdygau?
"rwmoawm? avmuwHxGm? uREkfyfrSmum;? Opm&Smjim;?
olrsm;[efav? tm;tefxkwfau? aus;kyfiSufESifh? touf
arG;&ef PfjzifhMuHau? toHESifh&if;? trsm;wum? em;aom
wmrSm? emaysmfnif;atmif? omjcif;udkoif? q&m&SifrSm? pHkvif
jynfh0? oifjyavjyef? prusef udk? twef&u? "eaMu;aiG?
&csifay? jynfudk vSnfhywf?ndK; roHkau? *kPfowif;ESifh?
omjcif;wwf[k}
(wef;cdk;q&mxGef; ]wdkufomjcif;} rS)

vlrsdK;wdkif; oDqdkrI&SdMuonfhenf;wl wD;rIwfrI *Dwwl&d,monf


vlrsdK;wdkif;\ b0om,mrIudk jzpfapEdkifavonf/ MunfEl; &TifjrL;
p&mvnf; jzpfayonf/ xdk*Dwwl&d,monf vlrsdK;wpfrsdK;? EdkifiH
wpfEdkifiHwGif r&Sdrjzpfaomt&m jzpf\/ xdef;odrf;xm;tyfaom tarG
tESpfvnf;jzpf\/ tb,faMumifhqdkaomf avmu enf;emtwwfrsdK;
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 29

onf tqufquf tarGtESpjf zpfojzifh ,Ofaus;rI\ tpdwt


f ydik ;f vnf;
jzpf\/ vlrsdK;wpfrsdK;\ b0toufaoG;aMumozG,fvnf; ta&;BuD;
vSonf/ xdkYaMumifh a&mrjynfh&Sif eD*dk;awGU&onfum; wpfa,mufcsif;
oDqdkum xdk;& xdkifvsufyif wa&mudk ajrBuD; wnfhwnfhrwfrwf
wnfaxmuf ycHk;wGifrSDumvnf;aumif; xdk;Muavonf/
&cdkifwa&mudk oDqdkxdk;wwfol ajrmufOD;NrdKU &Sdaeao;\/
if;wdkYonf rsm;aomtm;jzifh ydk;0gzGJU? pE&m;zGJU? yxr&mzGJU? omcsif;?
,dik ;f csif;? uav;acsmh? ykcufvrJT sm;udo
k m xd;k aeMuaomfvnf; wa&m
ESifh toHcsif;vdkuf udkufnDaom Id;vdkuf? ompGav{csif;? BudK;zGJU?
Zrf;? omcsif;? qef;&wk ponfrsm;udkvnf; PfuGefYjrL;ovdk xdk;Edkif
ay&monf/ txl;rSm &cdkifwa&monf usoH? NidrfhoH? at;oH? atmfoH?
vIid ;f oH? xyfweG Yf orH sm;jzifh jynfEh u
S af e&mtoHukd vdo
k vdk vnf;aumif;?
oDcsif;toHudkvdkuf vnf;aumif; wD;xdk;Edkifygonf/
wa&mxdk;yHkum; oDcsif;rqdkrD wa&moHudk cyfrsm;rsm;awmay;
vsuf toHnif;nif;xm;um yxroDcsif;qdkvdkufaomtoH tqHk;txd
oDcsif;ay:atmif toHjzifh ay:vGifatmif azmfxdk;avonf/ wpfzef
'kwd,toH qufav oDcsif;udkqdkav&m xdk;vm&if; yxroDcsif;toH
uyif jyef[yfqufpyf xd;k &avonf/ odYk oDcsif;toHqufrmS vnf;
oDcsif;toHtprSyif quf,lvsuftoHudk jyef*a[pyfxdk;ojzifh em;
axmif&olwdkif; toHrSm ajymif;vGJjywfom;rIr&SdbJ at;NidrfhvSonfhtjyif
pdwfESvHk;vnf; tmHkrjywf t&omcHpm;cGifhudk ay;avonf/
txl;jcm;qHk; &cdkifoDcsif;tqHk;wGif ]a&-aw-av} [laom toH
qH;k rsm;udk toH&n
S o
f q
D Mkd u&onf/ tvdu
k f wa&moHuv
kd nf; tpGr;f ukef
wNcdrfhNcdrfhjrifhvsuf nif;nif;EGJUum aemufqHk;wGif at;EdkiforQat;at;
csvsuf toHudkqGJ xdk;ay;&avonf/ tjcm;tdEd,wD;uGufoHuJhodkY
vnf;aumif;? [mrdek ,
D o
H u
H o
hJ Ykd vnf;aumif; vufot
H rsdK;rsdK; wD;xd;k Edik f
onfudk em;qifcJh&onf/ acwfqef;xGifvsuf wD;uGufrsm; xHkrTef;Edkif
&efrSmvnf; PfrDoavmuf uGefYjrL;ay&monfudk awGUrd\/

&cdkifom;BuD;pmay

30 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

okdYaomf wa&m\ aumif;jcif;rSm yk*dKvftm;jzifh vnf;aumif;?


tpDtrHtm;jzifh vnf;aumif;? tjyKtrlodyfonf;jcif;jzifh vnf;aumif;?
jzpfay&m onfwdkYudk vdrmwwfuRrf;olrsm;rSmrl tb,frSm ajymp&m
&Sdrnfenf;/ ae&m okawoDwdkYodESifhxm;p&m wa&mjyKvkyfyHk
tjcif;t&m? wa&m\ tpdwftydkif;rsm;udk rSwfrdawGUod Mum;zl;&Sd
oavmuf wifjyvdkygonf/
wa&m zvm;ac: wa&mcGuf? vufHk;? bGJUBudK;? vdyfac:
ckwHk;? BudK;bGJU&m'vuf? toHaygufac: ewforD;ayguf? wa&mtdk;?
anmif&Gufponfh tpdwftydkif;rsm; &SdMuonf/ yxrwa&mcGufudk
txltyg; zvm;oPmef nx
d iG ;f NyD;vQif om;a&usuf&onf/ if;aemuf
vufHk;opfacsmif;udk xdk;xnfhNyD; 'vufaygufazmufvsuf 'vufwyf
jcif;? BudK;bGJUjcif;? BudK;\tcH-ckwHk; ]vdyf}wyfjcif; ponfjzifh tpDtpOf
us jyKavonf/
wa&mcGufudk ydEJtESpfom;jzifh toHk;jyKonf/ odkY&mwGif aMu;z
vm;cGuf[lvnf; ac:[ef&Sdonf/ cs&m;&Gmrs wa&mq&mBuD;onf
if;\wa&mudk aMu;zvm;cGuf wyfqifvsuf xdk;oGm;aMumif; rDvdkuf
onfh bdk;bGm;rsm;uajymjy odcJh&onf/ opfom;cGufxufyif toHydk
aumif;onf[kvnf; if;wdkYu em;cHcJhzl;aMumif;ESifh ajymjyonf/ tcsdKU
u tysif;xl? tomwulyif tkef;rIwfcGufudk toHk;jyKMuojzifh uav;
upm;ovdk &,fp&mBuD; jzpfaeonf/ rsufuef;wa&mxufyif tqifh
twef;nhHao;onfum; tb,frSm csD;rTrf;p&m&Sdygawmhrnfenf;/
xdkYaMumifh ]tkef;oD;cGH? aMumif&DMuuf? wa&moHESifhESuf} [k &cdkifwGif pum;
qdkdk; &SdvmcJhMuayonf/
vufHk;udk &Sm;om;jzifhjzpfap? uRef;om;? ysOf;uwdk;om;wdkYjzifh
jzpfap jyKEdkifonf/ wa&mcGuftay:wGif usuf&mum; orifa&? qdwf
a&? *sDa&wdkYudk toHk;jyKonf/ bGJUBudK;udkrl csnftaumif;pm;udk oHk;vGef;
wifuspf vufHk;t&if;zsm;pGef;udk anmif&Guf[kac: xdkrSatmufeD;
eD;wGif vufHk;udkbGJUBudK;tvdkuf azmufonf/ xdktaygufudk 'vufwyf
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 31

& 'vufayguf[k ac:onf/ 'vufrSm vufHk;wpfbufwpfcsuf


&if;zsm;jyefwyf&onf/ bGJUBudK;pGef;udk 'vufzsm;pGef;wGif &pfcsnf
bGJUBudK;udk toHnday;&ef jzpfonf/ bGJUBudK;\vufHk;ESifh xdawGUrae&ef
ckwHk;ac: vdyfudk ckay;ojzifh uGm&Sdaeonf/ 'vufzsm;wGif csnfxm;
aom bGJUBudK;rsm; wpfyl;wnf;&Sdap&ef vufHk;udkodkif; csnfBudK;jzifh
xdef;ay;xm;&onf/
,ck xdk;aeMuaom &cdkifwa&mrsm;wGif BudK;ESpfyifwyfum rlao
enf; rSefaeonf/ xdkodkY ESpfyifjzifh toHk;jyKjcif;? xdkYxufydk roHk;Mu
jcif;rsm;\ taMumif;udk xdkq&mBuD; wa&mynm&Sifrsm;tm; ar;Munfh
rdygonf/ if;wdkYu BudK;ESpfyifrSm toHudk vdkovdk&&SdEdkifonfhtjyif
toHvnf; csdKat;om,mvSaMumif;? csnfBudK;xuf oHBudK;rSm toHjcm
rom,maMumif;jzifh ajymjyonf/ if;q&mBuD;rsm;um; wa&mudk
trsdK;rsdK; vufawGUprf;oyfMuNyD;olrsm; jzpfojzifh enf;a[mif;xuf
enf;opftpDtrHudk rjyKEdkifbJ rlrSefyifxdk;ae aumif;aMumif; vufawGU
odMuayNyD/
toHazmf&ef vufESdyfzd&mudk vufHk;wGifruGmra0; tnDtrQ
owfrSwfvsuf trSwftom; ta&;taMumif;? tpuf ponf xm;ay;
&avonf/ wa&mtdk;wGif om;a&udk xdyfjyif\ oHk;yHkESpfyHkteD;wGif
]ewforD;ayguf} ac:aom taygufuav; rBuD;ri,f azmufay;Mu&
ayonf/ wa&mtdk;\ vHkydwfzifbuf (0g) wa&mcGufzvm;udkvnf;
ewforD;aygufxufcyfBuD;BuD; tv,fwnfhwnff hus azmufay;&av
onf/ odkY xufatmufay;rs toHqlnHpGm jrnf[nf;vmEdkifay&m
onf/ wa&mxdk;wHac: wa&mvufudkifudkif;wGif awmifavQmfac:aom
avQmfwpfrsdK;udk BudK;tjzpfwyfqif& wa&m\ bGJUBudK;ESifh xdk;BudK;
epf&yfvHk;udkyif acsmarGUnufanmap&ef rxdk;rD ysm;za,mif;jzLaumif;
aumif;jzifh yGwfwdkufay;&avonf/ odkY wa&mvkyfyHktpDtrH trnf
tac:rsm;udk uREkfyfodorQ vdk&if;tcsufudk azmfjyodapvdkufonf/
odkY vlrsdK;wpfrsdK;\ ,Ofaus;rI tEkynm *Dwwl&d,mrsm;onf
tarGtESpfwrQ ,Ofaus;rI&&SdvmcJhonfudk wifjyjcif;jzifh cefYrSef;Edkif
&cdkifom;BuD;pmay

32 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

avmufonf/ ,Ofaus;rIpHcsdefac: tEkynmwGif csdefxdk; vlrsdK;wpfrsdK;


tav;tayghudk csdefqEdkifojzifh omvQif omovdk tav; wufvmrnf
um; rkcsjzpfayonf[k atmufarhtyfayownf;/
*Dwwl&d,moHonf vlYavmub0tavsmufwGif obm0&omudk
jzpfapygavmh/ wl&d,moHjzifh avmuvlom;wdkYtm; om,maysmf&Tif
rI? auseyfESpfodrfhrIudk ay;ygavmh/ csrf;om qif;&Jra&G; vlom;wdkif;\
ESvHk;udk jyHK;apEdkifrnfh ajzazsmf&Sifociftjzpf oifhtm; vlwdkif;u vdkvm;
Muyg\/ oif\om,mrI xHwsmoHuav;jzifh uREkfyfwdkY\pdwfudk
ESpfodrfhEdkifygapownf;/
ewfjrpfpef;atmif

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 33

&cdkifjynfe,frS aw;*Dwavhvma&; vdkNyD


&cdkifwdkY\dk;&mESifh aw;ESpfjzm
&cdkifjynf(e,f)wGif &cdkifvlrsdK;wdkY\ ,Ofaus;rIaw;oDcsif;rsm;udk
ynm&Sdrsm; avhvm&&SdoavmufqdkvQif dk;&moDcsif;trsdK;tpm;? t&yf
om;"avhobm0 aw;oDcsif; trsdK;tpm;tm;jzifh tMurf;zsif; ESpfu@
cGJjcm;vsuf&SdaMumif; awGU&onf/ tEkynmavhvmvdkufpm;olwdkif;tzdkY
odkYvQif tMurf;zsif; ESpfydkif;jzifhom avhvmEdkifMurnfjzpfonfudk
odEdkifonf/ a&S;dk;&moDcsif;rsm;rSmqdkvQif {csif;? omcsif;? ompGav?
bGJU? &Tefvdkuf (oQdK;vdkuf) &wk? bk&m;wdkif&wkdk;dk;? [efpGav avSawmf
oHwdkY jzpfMuonf/ obm0t&yfom;oDcsif;rsm;rSmqdkvQif oHcsyfBuD;?
'Hk;csif;? oDcsif;wdkuav;rsm; tm;jzifh cGJjcm;Edkifonf/ odkYaomf tjcm;
tjcm;aom dk;&moDcsif;rsm;ESifh t&yfom;obm0oDcsif;rsm;? bGJU
tajrmuftjrm;yif &SdonfrSm xif&Sm;aeygonf/ ,aeY&cdkifynm&Sdrsm;
ESifh &cdkifokawoDrsm;? pdwfyg0ifpm;Muonfh 0goemyk*dKvfrsm; wpfaeY
wpfjcm; avhvmpHkprf;vsuf&SdMu&m &cdkifaw;uAsm? "avhoDcsif;rsm;udk
pmwifEdkifavmufatmif &&SdEdkifvmrnfrSm rMumawmhNyD[k atmufarh
&onf/
&cdkifom;BuD;pmay

34 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

,Ofaus;rI jyKjyifajymif;vJrI
odkY vlrsdK;wpfrsdK;\ bmombm0 ,Ofaus;rItvdkuf wdk;wuf
opfxeG ;f vmcJ&h onfrsm;rSm ,Ofaus;rItEkynm&yfrsm;\ us,fjyefYaom
taMumif;tcsufonf tusHK;0ifae\/ ,Ofaus;rIe,fajr us,fjyefYvm
onfESifhtrQ wdkif;jynfESifhvlrsdK;wdkY\ bmomtEkynm&yfrsm;onfvnf;
wdk;wufvmcJh&jrJyif jzpfonf/ odkY &cdkif&mZ0if acwfaESmif;zG,f t&yf
&yfrS MunfhMunfh? a'oe,fy,f yx0Dt& cefYrSef;MunfhMunfh &cdkifvlrsdK;
wdkY\ wdk;wufcJhonfh tpdwftydkif;rsm;onf ,ckxd jyef[yfpyfvsuf
xifrdEdkifyg\/ taemufwdkif; ynm&yfrsm;udk avhvmvdkufpm;Muol
taetm;jzifhqdkvQif &cdkifjynf(e,f)\ ,Ofaus;rI ET,f,SufjzpfyGm;
xGef;um;vmrI ordkif;\jzpf&yftay:udk tawmftoifh od&SdEdkifrnf
jzpfonf/ &mZ0ifaemufaMumif;udk tidkjyefaumufapjcif;jzifh w,loef
vdk r[kwfay/
taemufwdkif;,Ofaus;rI qufcHcJh&jcif;
tb,faMumifhqdkvQif &cdkifjynf(e,f)onf yx0Dobm0t&
dk;rawmifBuD;jzifh umqD;vsuf ta&SUjrefrm e,fbufESifh eD;pyfrI
tawmftvSrf;a0;vSNyD; taemufydkif;? ajrmufydkif;ESifh awmifydkif;wdkY\
obm0qufoG,frIrSm ydkrdkeD;uyfvsuf &if;ESD;qufqHcJh&onfu rsm;v
Sonf/ bmom,Ofaus;rItaetm;jzifh oHk;oyfcJhvQif Ak'\,Ofaus;rI
onf ET,f,SufvmcJh&onf jzpfaomfvnf; yifrAk'bmomtaejzifhrl
taemufbuf tdEd,rS qif;oufvm&aom Ak'bmomESifh xdk\
,Ofaus;rIvuf&mrsm;uom tdk;t&if;cHvsuf &Sdonfudk awGUEdkifay
onf/ Ak'taqmuf ttHkESifh Ak'\vuf&mtpdwftydkif; udk;uG,frIrsm;
onf xdkrSqufET,f vmonfudk wpfpdwfwpfa'otm;jzifh cefYrSef;EdkifMu
rnfrSm aocsm\/
ul;vl;qufqHrIESifh pD;yGm;ukefoG,frIrSmqdkvQif oD&dvuFmESifh &cdkif
jynfe,fwdkYonf acwftqufquf twHkYtvSnfh &SdcJhMu\/ tcsif;csif;
ESpfjynfaxmifomoemjyKcJhMuonfrsm;rSmvnf; &mZ0ifwGif xif&Sm;ae
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 35

\/ ausmufqpfynm&yfrsm;tjyif Ak'\kyfvHk; kyfxkrsm;rSmvnf;


oD&v
d uFm\ ausmufqpfyef;ykvuf&mESihf wpfpw
d w
f pfa'oonf ,SOpf yf
vsuf twk,lzvS,frIrsm; &SdcJhMurnfudk jyaebdonf/ &cdkifjynfe,f
ausmuftkwftvkyfudk Edkifeif;pGmvkyfEdkifcJhonf/ bk&m;? ykxdk;? apwD?
ausmif;?uefrsm; wnfaqmufjcif; twwf Adokumynm &yfrsm;qdkvQif
ausmuftw
k w
f Ykdjzifh wnfaqmufaomtvkyo
f nf ta&;ygqH;k jzpfco
hJ nf/
,ckwdkif &cdkifjynfe,f awGU&SdMu&aom a&S;a[mif; taqmufttHkwdkYrSm
qdv
k Qif ausmuftw
k w
f Ykd EiS hf wnfaqmufaom vuf&mrsm;omjzpfaMumif;
xif&mS ;aeonf/ xdak usmuftw
k v
f yk af om yef;qpfyef;yktwwf? Adou
k m
twwfwdkYonf tdEd,jynfrS 0ifa&muf vmMuaom [dEdvlrsdK;rsm;?
jA[PvlrsdK;rsm;udk q&mwifajrmufMujcif;om jzpfayonf[k &cdkif&mZ
0ifq&mOD;atmifomOD;u vufrIynm tEkynma&;&mESifh ywfouf
a&;om;xm;cJhayonf/
pE&m;acwf tdEd,rS twk,ljcif;
a0omvDacwf pE&m;rif;vufxuf trwfBuD; "raZ,s pyfqdk
cJhaom a&vm;-avSawmfoH[efpGav (Asnf; 33-vHk;zGJU)rsm;onf
vnf;aumif;? od*FpE&m;rif;\ arsmufom;awmf ok0Pa'0D ac:
apmjynfhndK\ ]odefuefrdefwGif} csDoQdKvdkuf&wk? (&uefBuD;vnf; tcsdKU
ac:\) oHk;ykd'fonf &cdkif&mZ0ifwGif a&S;usaom oDcsif;rsm; jzpfMu\/
if;jyif pE&m;rif;bGJUac: ]vlYjynfausmfaomif;rif;aumif;&mZm a0om
vDrSmpdk;aomcg} tpcsDonfh bGJUawmfBuD;rsm;onfvnf;aumif; OD;pGm
ay:aygufvmcJhaom &cdkifjynfe,f trsdK;dk;&moDcsif;rsm; jzpfcJhMuonf/
&wkrsm;onf ou&mZf 8 &mpkrS 10 &mpkacwftwGif; jzpf
onf/ &wk\pyfenf;udk tdEd,rS enf;,lrSDjirf;jyKjcif;udk &&Sd
aMumif;jzifh ausmufpm0ef OD;pHa&Tbku okawoejyKcJhavonf/ tb,f
aMumifhqdkaomf tdEd,jynfwGif ]b*buf*Dw} tp&Sdaom xifay:ausmf
apmaom uAsmrsm;pyfenf; twljzpfaomaMumifh xdkuAsmrsm;udk
rSDjirf;jyK&rnfrSm rvGJay/ xdkr[muAsmpyfenf;wdkYrS toHvJenf;,l
&cdkifom;BuD;pmay

36 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

cJhjcif;vnf; jzpfayrnf/ if;jyif acwftqufquf ,Ofaus;rI wdk;wuf


vmcJhyHkudkvnf; avhvmoifhayonf/
ajrmufOD;acwf ,Ofaus;rIwdk;wuf&jcif;
ajrmufOD;acwf rif;zavmif;vufxuf aumif;pm;pOf ,Ofaus;rI
onf ydkrdkwdk;wufvmcJhonfudk awGUodEdkif\/ kyfao;tursm;udkvnf;
rif;zavmif;vufxyfwGif pwifujyvmcJhaMumif;jzifh ordkif;wGif awGU&
onf/ kyfao;tuonfvnf; &cdkiftuynmwGif qifhyGm;vm&aom
tEkynm\ tpG,ftyGm;yifjzpfayonf/ kyfao;ESifhywfouf oDqdk
aom woD;wjcm; oDcsif;rsm;udkrl rawGUodr&&Sdao;yg/ okawoDrsm;
avhvmzG,f wpf&yfyifwnf;/ OD;&pfawmifbk&m;wGif taxmuftxm;
vuf&mrsm; &Sd? r&Sdukdum; avhvmtyfu odomEdkifyg\/ rif;ygBuD;vuf
xuf aumif;pm;pOf ,Ofaus;rIonf ydrk w
kd ;kd wufvmcJo
h nfukd awGUodEikd f
\/ &Spfaomif; ac: &efatmifaZ,s odrfawmfBuD;\ taqmufttHk
um; kyfao;tu tckef? wl&d,m*DwESifhqdkif&m kyfvHk;? kyf<u? kyfxkrsm;
udkum; rsm;pGmawGUEdkifonf/ avhvmu ydkrdkodomEdkif\/ bapmjzLrif;
(aumZm 820-843)vufxuf wDxGifqef;opfay;cJhaom &cdkifpmqdk
awmf t'lrif;ndK\ {csif;rsm;rSm &cdkifdk;&mudk wpfrsdK;wpfzHk ydkrdkjznfhwif;
apavonf/ dk;&m\ wDxGifopfxGef;rIaMumifh vnf;aumif;? ul;vl;
qufqHrI? twk,lrIwdkYaMumifh vnf;aumif;? taMumif;tquftrsdK;
onf ruif;EdkifcJhrnfrSm odomEdkifNyDjzpfonf/
topftqef; wDxGifwdk;wufrIrsm;
if;jyif ajrmufOD;acwfwGif wDxGifqef;opfrIaMumifh us,fjyefYcJh
yHkrsm;rSmvnf; ,Ofaus;rItwGuf jznfhwif;rIyif jzpfavonf/ obif
tpdkY? tutpdkY? ajrmufpnftpdkY ponfjzifh woD;wjcm; ajrmufpm;cJh
onfrsm;uvnf; &SdcJh\/ ]wHk;} tuuJhodkY pkaygif;0dkif;0ef;um ujy&aom
cwfpnftuonfrsm;udk ]'Hk;} vlrsdK;[k ,ckwdkif ac:wGifvsuf&Sdao;\/
xdk'Hk;rsm;rSm &cdkifrsm;acwfwGif obifonf pnfcwform;rsdK; jzpfMu
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 37

onf/ ,aeYxd uaeMuaom &cdkifwHk;csif;rSmvnf; xdk'Hk;orm;cwf


pnfawmfobifonfwdkY\ 'Hk;turSyif qif;oufvm&rnf jzpfonfudk
,lqEdkifayonf/ wHk;tuonf vnf;aumif;? ukvm;rsm;\ cwfpnf
'Hk;tuonf vnf;aumif; rsm;aomtm;jzifh romcs-tokbudpwdkY
ujyjcif;u rsm;onf/ rif;&mZmBuD;vufxuf [Hom0wDyJcl;rS odrf;,l
aqmifMuOf;cJhaom ,dk;',m;oHk;yef;rsm;udk obiftpkdY? tutpdkYwdkY
jznfhvsuf ,dk;',m; uacsonfwdkY\ tuudkyif oif,lapcJhojzifh &cdkif
obife,fy,fudk us,fjyefYEdkifcJhonf/ ajrmufOD;NrdKU tvuFmynm&Sd
q&mpdk;0,fwdkYvnf; i,fvuFmudk pDrHay;av&m acwfa[mif;?acwfopf
ESpf&yfwGif rqdwfokOf;cJhbJ dk;&mturysufyif wnfwHhEdkifcJhonf/ odkY
vQif wDxGifqef;opfrI? twk,ljznfhpGufyGm;pnf;rIwdkYaMumifh ajrmufOD;
acwf\ *Dwe,fy,fESifh xdkESifhwpfqufwnf; obifynmdk;&mtu
topfqef;axGvm qxufxrf;ydk; wdk;wufcJhonfrSm &mZ0ifwGif xif
&Sm;vS\/ ajrmufOD;acwfonf ,Ofaus;rIt&yf&yf wdk;wufcJhonfwGif
t"dutaMumif;&if;um; wDxiG q
f ef;opfr?I Edik if jH cm;rS ,Ofaus;rI zvS,f
qifhyGm;vmrI? twk,lqufqHrIwdkYaMumifh trSefjzpfonf/
pHerlem twk,lrIrsm; &SdMuyg
odkY &cdkifyifrdk;&mESifh obm0aw;uAsmwdkU\ wDxGifrI? qef;
opfrI? qef;opfjyKjyifrIudkvnf; azmfjyygenf;wl pHerlem,l avhvmEdkif
MuvQif &cdkif,Ofaus;rIrsm;onf wdrfaumEdkif&ef a0;pG? wdk;wufvmp&m
om &Sdrnfjzpf\/ ,aeU wkwfjynfolUwrwEdkifiHwGif [efrif;quf?
&Serf if;quf vufxufu ,Ofaus;rIvuf&mrsm;udk tajc,l rlrysufbJ
jyefvnfwx
D iG af zmfxw
k v
f u
kd jf cif;jzifh atmifjrifonfukd awGUodEikd o
f nf/
xdkodkU wDxGifrIonf dk;&mtajccHudk rlwnfNyD; jyKjyifwDxGifay;vdkuf
jcif; jzpfonf/ trsdK;om;,Ofaus;rIvnf; rysuf? wDxGifrIvnf;jzpfNyD;
jrefjrefBuD; atmifjrifcJhonf/ trsdK;om;,Ofaus;rItwGuf *kPf,l
avmufonfh jyKjyifrIESifh wDxGifay;rIrsm;jzpf pHerlemtwk,loifh
tyfonf/
&cdkifom;BuD;pmay

38 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

ajrmufOD;acwf aumif;pm;pOfwkef;u wDxGifqef;opfrIrsm; &SdcJhav


onf/ wDxGifqef;opfrI&SdcJhjcif;aMumifhvnf; &cdkif,Ofaus;rIrsm;onf
wdk;wufEdkifcJhav&m if;udk pHerlem,l&ef uREkfyfwdkYonf ,Ofaus;rIrsm;
udk ta[mif;tjrif; topftef; &&m&SmazGNyD; a&G;cs,fpDppfMu&efESifh
rSww
f rf;wifEikd &f ef rsm;pGmta&;BuD;avonf/ ajrmufO;D acwf aumif;pm;
pOf &cdkifjynfe,fESifh ay:wl*DvlrsdK;wdkY ul;vl;qufqHcJhMupOfu qdkvQif
vnf; obm0aw;uAsmrsm;onf tawmftoifh wdk;wufcJhvdkufay
\/
ay:wl*w
D Ykd\ uAsmpyfenf;rsKd ;udk &cdik v
f rl sKd ;wdUk twkty,l t&yf
om; obm0aw;oDcsif;rsm; tvGwfpyfvsuf oDqdkrIrsm;udk &,lEdkifcJhMu
\/ odkU &cdkifaw;uAsmrsm;tjyif taemufEdkifiH aw;uAsmtcsdKU
a&mpyfNyD; wpfenf;wpfzHk us,fyGm;vmcJhrIaMumifh wDxGifqef;opfrIonf
,aeYwdkif &cdkifvlrsdK;wdkY vl,Ofaus;rItwGuf yifrjzpfvsuf usef&pfcJh&
\/ us,fjyefYvmcJh&\/ ,Ofaus;rI wdk;wufqef;opfrI &&SdcJh\/ wDxGif
jyKjyifrIjzifh ,Ofaus;rIe,fy,fonf us,fjyefYcJhjcif;udk odkYpHerlem
&SdcJhaMumif; rarhoifhay/ jyefvnftwk,lp&m aumif;vS\/
&cdkifESifh ay:wl*D qufqHcJhon
nfUtwG
Uf twGuf wdk;wufrI
ajrmufOD;acwfwGif &cdkifESifhay:wl*DwdkY\ ul;vl;qufqHcJh&jcif;
aMumifh ,Ofaus;rI wdk;wufcJh&onfomru pD;yGm;a&;? ukefoG,frI
wdk;wufrI? ,Ofaus;rI wdk;wufrI? obm0ypnf;tcsif;csif; toHk;csEdkifrI?
vlaerI tqifhtwef; jrifhrm;vmrI ponfh wdkif;jynf\wdk;wufrIrSm
us,fjyefYvmcJ&h onf/ xdak cwfu ay:wl*v
D rl sdK;rsm;twGuf aexdik &f efukd
ajrmufO;D NrdKUawmfteD;tpyf 'dik ;f usDbufwiG f &yfuu
G w
f pfcyk if wnfcsay;
cJhao;onf/ xdkYjyif &cdkif\vufatmufcHtydkif; EdkifiHjzpfaom ppf
waumif;NrdKUwpfbufurf; ',*FgNrdKUqdkvQifvnf wyfpcef;udkyif
cscGifhay;cJhavonf/ odkY ay:wl*Drsm;udk toHk;csjcif;rSm ay:vGifae
onf/ if;ay:wl*Drsm;onf &cdkifbk&if\ a&wyf-ukef;wyfwdkY cdkifcHha&;?
NrdKU awmfumuG,fa&;twGuf if;NrdKUdk;BuD;rsm;? cHwyfBuD;rsm; cdkifcHha&;wdkU
twGuf taxmuftul jzpfapcJhavonf/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 39

xdkYtjyif wdkif;jynf\wdk;wufa&;twGuf pD;yGm;ukefoG,fa&;udk


vnf; txl;taxmuftul jzpfapcJhonf/ if;wdkYESifhtwlygvmaom
,Ofaus;rIrsm;jzpfaom taemufEdkifiH uAsmpyfenf;? oDqdkenf;? wD;rIwf
uckefenf;rsm;udk wpfzef &cdkifwdkYu &&SdcJhjcif;jzifh ,Ofaus;rItwGuf
taxmuftul &&Sdayonf/ &cdkifwdkY twk,lcJhMuonfhenf;wl ay:wl*D
wdkYvnf; &cdkif,Ofaus;rIwdkYudk enf;,l&&SdcJhMuavrnfrSm ay:vGifae
onf/ &cdkifpum;udk ay:wl*Drsm; wwfuRrf;jcif;ESifh &cddkifrsm;u ay:wl*D
pum;udk wwfuRrf;jcif;jzifh uAsmpyfqdkenf;? oDqdkenf;onf wpfrsdK;
wpfzHk wDxGif oDqdkavh&SdcJhMuonfrsm;um; ,ckxd raysmufrysuf?
rwdraf umEdik af o;ay/ wDxiG q
f ef;opfrjI zifv
h nf;aumif;? twk,l zvS,f
rIjzifv
h nf;aumif; azmfxw
k Ef ikd cf MhJ ujcif;um; &cdik v
f rl sdK;wdYk \ *kP&f nfyif
jzpfonfudk csD;usL;Edkifygonf/ if;jyif uav;oli,frsm;\ qef;opf
wDxGifrIjzpfaom wabmifoDcsif;qef;rsm;? taemufjynf&Sd &cdkifuav;
rsm;\ ,dkif;omcsif; wpfrsdK;rsm;? cAsm odkYr[kwf uAsm[k awmifay:ae
&cdkifuav;oli,frsm;\ oDqdkenf;onf okawoejyK&rnfh tcsuf
tvufrsm;pGmESifh azmfxkwf&rnfh &cdkifobm0aw;rsm;udk trsm;tjym;
pkaygif;&SmrSD; avhvmazmfxkwfMurS &cdkiftEkynm\ e,fy,fus,f0ef;rI
udk &&SdEdkifrnf jzpfonf/ xdkYaMumifh uREkfyfwdkY &cdkifdk;&mESifh obm0aw;
uAsm? aus;vufuAsm qef;opfwDxGifcsufrsm;udk vufawGUokawoe
jyKvsuf pmaywGif rSwfwrf;wifoifhNyDjzpfaMumif; wdkufwGef;a&;om;tyf
ygownf;/
ewfjrpfpef;atmif

&cdkifom;BuD;pmay

40 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cdkifowfyHk ta&;tom;
,aeY &cdkifpmay avhvmolrsm;onf owfyHkudpudk pOf;pm;cef;
xkwfMuayvdrfhrnf/ owfyHktbd"mef? a0g[m&tbd"mefrsm;xd jyKpkxkwf
a0a&;udk wdkufwGef;vdkvm; &SdaeMuNyD;vnf; jzpf\/
xdkodkYpOf;pm;cef;0,f aqG;aEG;csuf? tMuHjyKcsufonfvnf; ryg
rjzpfacswum;/ ,aeYa&;aeus ]tpfr} tpm; a&S;oHk;&cdkifapmeef;rif;
jzLaumif;rI ausmufpmtwdkif; ]tOfr} [l vnf;aumif;? avmua'0D
ausmufpmtwdik ;f ]bk&m;awawmfr\
l }? ]awmifbufcsnfwiG }f ? ]oufjy,f
udk tpjyK jrHKjynfwdkifatmifudk} [lvnf;aumif; a&;xHk;jyK&rnfvm;?
jyif,m; ausmufpmtwdkif; ]rsufokwfuaw} ? ]vuFmwqJig;csyf}
[laom toHk;odkYvdkuf a&;dk;jyKoifhthHavm/
]owfyHkrrSef ausmufpmESifhnd} qdkaom Oya'ovnf; &Sdao;\/
ausmufpmonf pmtkyfaytkyfxuf a&S;usonfrSm trSefwnf;/ pmay
tu&m\ oufaocH a&SUajy;rdbyif jzpf\/
ausmufpmwdYkwiG v
f nf; a&;oH;k yHo
k nf ude;f aoNyD;um; r[kwaf o;/
a&TUajymif;uGJvGJcsufvnf;&Sdao;&m w&m;ao ,lqvnf; rjzpfacs/
ausmufpm a&;oHk;csuf rygr&Sd rawGUod&onfrsm;twGufrl b,fodkY
ta&;tom;jyKcJhavrnfjzpfaMumif; rnfodkYpOf;pm;oifhrnfenf;/ xdkodkY
qdkvQif tb,fudk tajccH a&;xHk;jyKoifhoenf;/ tajccHrJh owfrSwf
Mu&ef oifhrnfavm/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 41

tajccHrJh owfrSwfMuvQif trdrJhom;tjzpfodkYum; ra&mufwwf


Edkifygovm;/
onftwdkif;oHk;ap[k trdefYjy|mef;csufjzifh vnf;aumif;? odkY
om"u axmufxm;p&mwdkYjzifh ndEIdif;twnfjyKxm;onfjzifhvnf;
aumif;? odkYr[kwf ,m,DpHjytoHk;jyKapjcif;jzifh vnf;aumif; owfrSwf
oifhMurnfavm/
pum;toHrS pmay? rSwfp&m a0g[m& jzpfvm&onf/ xdkYaMumifh
pmayonf pum;a0g[m&\ udk,fpm;vs,fom jzpfoifh&mum; pum;oH
udkyif owfyHkowfxHk;rSeftjzpf owfrSwfoifh?roifh pOf;pm;Mu&tHhavm/
,aeYwdkif &cdkifwdkYajymaeuspum;oHonf &cdkiftoHrSef [lum;
rSwf& rnfvm;/ 0wDav;&yfrS &cdkiftoH? &cdkiftoHk;udk tb,fodkYrl
aoxm; pHEIef;owfrSwfoifhMurnfenf;/
acwfudk a&SUajy;a&SUrD vdkvm;aeMuolrsm;t& acwfrDqef;opfwD
xGif toHk;jyKoGm;jcif;onfyifvQif c&D;a&muf vsifjref&m\[k owfrSwf
oifhrnfvm;/
&cdkifowfyHkudpE Sifhywfouf uREkfyf\rSwfpkwpfckudk wifjyvdkyg
\/ xdkrSwfpkrSm uREkfyf\OyZsm,f&if;q&mawmfxHrS &&Sdxm;jcif;yif
jzpf\/ q&mawmfESifhum; owfyHkudpudk ESpfESpfumum uREkfyfaqG;aEG;
csufr&Sdvdkufrdacs/ q&mawmESifh omraPb0u oHk;ESpfcefYom twlae
cJh&NyD;aemuf cGJcGmrI jzpfcJh&onf/ xdkaemuf wzef omraPb0wGifyif
xyfESpfBudrfzl;jrif&ef tcGifhMuHKcJh&avonf/ xdkpOfvnf; udp
&dyaf ,mifroef;cJ/h &[ef;wuf wpfEpS x
f ad ecJzh ;l pOfvnf; q&mawmfxH
rS &mZ0ifrSwfpkrSwf&mwdkYudk a&;ul;,lcJh&jcif;xuf tcGifhromcJh/
xdkYaemuf &efukefodkY jyefa&muf pmayvdkufpm;&if;u &cdkifodkY
pmpkaqmif;a&;? A[kokw&&Sda&;? a'oE&jyKa&;twGuf aumZm
ou&mZf 1321 ckESpfwGif a&mufcGifhMuHKcJh&onf/ xdkpOfumvwGifum;
q&mawmfxH acwzl;ajrmf&if; a&mufcJh&jcif;twGuf owfyHkrSwfpkudk
&vm&ayonf/ q&mawmfESifhpdwfeD;oavmuf vlreD;Edkifjcif;um; wpf
EdkifiHjcm; wpfjynfwdkif;um jzpfae&jcif;aMumifhyifwnf;/
&cdkifom;BuD;pmay

42 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

q&mawmfESifh xdkacgufumv MuHKpOfvnf; owfyHkudpaqG;aEG;cJh


&onfum; r[kwfacs/ q&mawmfxHrS rSwfpkudk& xdkudpudk ar;jref;
avQmufxm;cJh&jcif;om jzpf\/ q&mawmfum; rdrd zdkz&JjyefYusJaeNyD
jzpfaom ]"n0wDowfyHkoH,k*fusrf;} pmrlrsm;udk vHk;pk qGrf;pm;pm;yGJ
wGif wifxm;ayonf/ uREkfyfvnf; 0rf;omtm;&jzpfum &cdkifvlrsdK;?
&cdkifjynfe,f? &cdkifpmay [l&SdygvQif &cdkifowfyHkawmh &Sd&rnf[laom
oEd|mefudk cdkifjrJapavonf/
q&mawmfonf rdrdowfyHkoH,k*fusrf; a&;cJhNyD;aom pmrlMurf;udk
ajymjy ]&cdkifowfyHkqdkvQif &cdkiftoH o'gESifhvdkufzuf eD;pyf&rnf/
odkYrS &cdkifowfyHkrSefuefonf} [l Oya'opum;udk pOf;pm;aqG;aEG;
axmufvSrf;pdppfa&;iSm r0Hh&JcJh&mum; EIwfydwfom &SdaecJhzl;\/
uREkfyf\i,fq&m OyZm,f&if;qdkvQif &cdkifjynfe,f? armifawm
NrdKU? uya*gif;&GmwGif aumZm 1242 ckESpfwGif arG;zGm;NyD; ewfjrpftaemuf
bufurf; (,ck b*Fvm;a'&SfU) wGif BuD;jyif;cJhavonf/ xdku omoem
abmifa&muf pmaywwfajrmufum xdka'owGif ausmif;xdkif jcH
acsmif;&Gmausmif; 20 0g? eacgif;acsmif;ausmif; 31 0g &SnfMumcJhay
onf/ touf 83 ESpf? odum 64 0gwGif ysHvGefcJhavonf/ 1325 ckESpf
q&mawmf ysHvGefawmfrlpOf uREkfyfrSm &efukefrSvdkufvm oN*K[fcJh&ay
onf/
q&mawmfonf avmukw&mpmay xif&Sm;oavmuf avmuD
bufwGifvnf; avhvmrI ruif;cJhacs/ aq;0g;? euwf? aA'if? tif;tdkif?
,Mwm paom twwfqdkif&mvnf; wwfodavonf/ uAsm? AE?
aw;*Dw? tEkokckr t&mvnf; wD;acgufEdkifayonf/
rdrdwwfodorQjzifh q&mpm;vkyfraeao;bJ wynfhrsm;twGuf
vnf; oifMum;wwfajrmufap&ef 0goem&Sday\/ xdkYaMumifh *Pef;
ocsFmwGufyHk pmrStp t&yf&yf oifcef;pmwdkYudk oHaygufuAsmwdkYjzifh
aqmifvG,f&ef a&;pyfrIrsm; jyKcJhavonf/ q&mawmfoifjyay;cJhaom
oN*K[foHayguf? "gwkoH,k*foHayguf ponfwdkYrSm wynfhrsm;EIwfwGif
yif udef;aeao;\/ oli,frsm; zwfpmrsm;yif rdrdoifjycsufrl xm;&Sd
ay\/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 43

q&mawmf\ A[kokwpG,fpHkcsufudkum; if;\rSwfpkrSwf&m oif


cef;pmwdkYu oufaocHtjzpf rSwfwrf;wif usef&pfaeay\/ azmfjyyg
"n0wD owfyHkoH,k*fpmrlacsmrSm jcHacsmif;ausmif;wGif pDpOfoifjy
cJhaMumif; trdefY&SdcJhzl;\/ wynfhausmif;om;rsm; EIwfwufvufpGJ
aqmifvG,f&ef &nf&G,fcsufjzifh pDuHk;cJhjcif;jzpfonf/
odkYaomf q&mawmfrSm eacgif;acsmif;ausmif;odkY a&TUajymif;oDwif;
oHk;&ef MuHKvm&jcif;? ppfumvtwGif; pmtkyfpmwrf;rsm;udk *krxm;
Edkifjcif;? ab;vGwf&m a&Smif&Sm;ae&jcif;wdkYaMumifh vnf;aumif;? &yf&Gm
pmjyypmoifwynfhrsm; iSm;&rf;oifjycJh&jcif;wdkYaMumifh vnf;aumif;?
xdkowfyHkpmtkyf vufa&;rloefYrSm rnfodkYaysmuf&SoGm;onf rodacs/
uREkfyfESifhawGUpOf wynfhrsm;xHvnf; ar;jref;pHkprf; &SmazGapcJhygao;\/
vHk;0wdrfjrKyfjcif;om wdkifcJh&mum; vufusefzmom;? csKyfaMumif;?
zsuf&m jyifqif? jznfhpGufpmrlMurf; tenf;i,fcefYudkom odrf;pkrd
awmh\/
xdkYaMumifh q&mawmfu ]yif;jyif &rnfr[kwf? xm;cJh? igtm;
pOfjyifMunfhrnf}[kqdkum xdkpmrlMurf;udkyif q&mawmf vuf&
odrf;awmh\/ xdktcguREkfyfrSm rdrdwD;acgufrdoifh&moabmjzifh qGJ
,lMunfh IrSwfom;xm;onfum; ,ckoufaocHozG,f jzpfacs\/
q&mawmf ysHvGefNyD; psmyeyGJwGifom aemufqHk;ylaZmfrI jyK&avawmh\/
xdkpmrlMurf; udkjyifqifMunfhrnf[k rdefYqdkcJhzl;aomfvnf; xdkESpfup
q&mawmfum; usef;rmrI r&SdawmhNyD/ rMumcP owdarhvdkuf? i,frl
jyefvdkufESifhcsnf;om jzpfcJh&NyD; aemufqHk;rSm rsufpduG,fonfhtjzpfodkY
a&mufoGm;cJh&ay&um; pmESifha0;oGm;avawmh\/ rsufrSefvGwf
rsufpdMunfh touf&Spfq,fxd pmMunfhrjywfcJhaom q&mawmfum;
"n0wDowfyHk oH,k*f pmrlMurf;udkyg jyif&ef tcsdefwGif tm;rmefrwif;
pdwftm;rjyif;EdkifcJh&SmavNyD/
q&mawmf\ owfyHkoH,k*frlMurf;udk uREkfyfrsufpd wrf;Munfhrd
oavmufqdkvQif ]t,f} um&efESifh ]tJ} um&ef ESpfcef;om awGU&Sday
awmhonf/ xdkwGif &cdkiftoHxGuf oHwlowfyHkudk odkYazmfjypyfqdk
xm;cJhayonf/
&cdkifom;BuD;pmay

44 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

1/ , nowfdk;? oa0xdk;? oHk;rsdK;toHwl/


(p,f? pnf? ap)
2/ oa0xdk; a&SUayguf? nowfayguf? xdkYaemuf aemufypfwl
(ap;? pnf ; ? pJ )
3/ aemufypf atmufjrpf? nowfjrpf? atmufjrpf? oa0wl/
(pJh? pnfh? aph)
4/ ni,fowf jrif? vHk;vnf;wif? acsmif;iif iowfwl/ (pOf?pdkif)
5/ pvHk;owf jrif? vHk;vnf;wif? acsmif;iifwowfwl/ (ppf?pdkuf)
6/ oa0xdk; a&;cs? a&SUxdk;u? a&;cs0qGJ wl/
(ac:? cGm)
7/ 0qGJ a&;cs? a&S;aygufu? a&;cs oa0wl /
(cGm;? acg)
8/ oa0xdk; a&;cs? atmufjrpfu? t& 0qGJ wl/
(acgh? cG)
9/ "atmufcsdKifh "? CBuD; C? ,lx VBuD;BuD;/
("?C?V)
10/ #ovif; tp? PBuD;us? y woD;/
(#? X? !? ? P)
11/ a&;orQ0,f? &SpfoG,f? pGefYy,f&eftNyD;/
12/ usef ESpfq,fhig;? a&;&ef xm;? rSwfom; toD;oD;/
odYk owf;kd udjk yNyD;aemuf ],?n} owf;kd ESihf oa0xd;k oH;k rsdK;
toHwlyHkudk owfyHk O'g[kPfESifhwuG tus,fjyavonf/ xdkwGif
,-owfudk OD;pGmjyNyD;? xdkYaemuf n-owfudk jyvsuf oa0xdk;udk tpOf
qufjyum -]t,f um&efoHk;? owfyHkxHk;? NyD;qHk;ed|dwH} jzifh yxr
wpfcef;u@wpf&yf tNyD;owfavonf/
odYk tm;jzifh ed'gef;csDco
hJ nft
h wdik ;f tcef;pHpk mG zGUJ vsuf a&;pyfxm;
cJhaom ]owfyHktusOf;} ac: ]owfyHkoH,k*fusrf;} onf tpHktvifom
jzpfrnfqdku usrf;wpftkyf aywpfxHk; &SdcJhrnfrSm trSefwnf;/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 45

]ynmvdkvm; wynfhrsm;wdkY? ta&;MuHKvQif tukef&ap&ef} [laom


q&mawmf\ apwem &nf&G,fcsufudk jznfhpGrf;Edkifaprnfh owfyHkpmtkyf
jzpfaMumif;udkum; uREkfyfavhvmod&SdcJh&ygonf/ xdkYjyif if;owfyHkoH
aygufwdkY 0g'uGJ? owfyHkuGJrsm;udkvnf; ]z,fwGif ,-n? ESpf0?
owfMu rSefrcRwf} [k azmfjyxm;cJhonfrSm ca&aphwGif;us jynfhpHkvSay
\/ xdkowfyHkoH,k*fusrf;\ &nf&G,fcsufESifh apwemudkvnf; q&m
awmfudk,fwdkifyifvQif xdkusrf;ed'gef; odkY oQdK;vdkuf&wkjzifh zGJUqdkxm;
onfudk wifjyvdkuf&ay\/
avmu"gwfvHk;? GwfHk;aumfa&mf? ylaZmf&mjzpf? jrwf&Sif
cspfudk? wGufppfvufq,fjzm? TwfcdkusdK;? OD;wifrdk;onf?
&Sdcdk;0Eem\/ &wemjrwfq,fyg;? w&m;trGef? "ruefaygif;?
&Spfaomif;av;axmif? usrf;apmifapmifudk? ukefatmifoD;
TwfwGm;\/ bk&m;jrwfpdaEa,mf? om;awmf tppf? &d,m&Spf
udk? pifppf&SdylaZmf\/ odkYNyD;aomf wpfcef;? owfTef;owfyHk?
ta&;MuHKvQif? tukef&aprSef;? vufwef;vkyf oHaygufpm?
ynmvdkvm;? wynfhrsm;onf? BudK;pm;rSwf avygavmh/ eDvmjr
yHkyrm? tumy,fypf? oHayguf opfonf? tESpfom&ygwnf;/
eHonm a&;olrSwf? jcHacsmif;&yfXmeD? rSDatmif;pHonf?
oDvHtusifh0wfESifh? y#dywfomoem? jynfhpHkvHkavmuf?
rax&fajrmufonf? wpfa,muf igq&m[k? &wkpmuAsmydkuf?
ESpfNcdKufp&m? ysdKUvuFmudk? pmpDuHk; vdkuf\/ oabm
ydkufMuyg/ owfyHk0efav;? Pfjzifh awG;aomf? ta&;cufvS
pGm\/ zefcgcg vGefavhusuf? aqmif&GufolrSm? owfyHk&mwGif?
olyif a&;rcufbl;? odkYtxl;rSwfNyD;cg? uAsm ysdKUqef;? oHayguf
cef;onf? vufwef; ynmjzifh? rSefpGm oabm? raempdwf
MuH?t"d|mefonf? edAmefa&mufapaom[k? awmif;qkyef rrSm;?
oHk;yg;bHkol? ewfESifhvlonf? rQwl &apom;wnfhav/
toQifpudE (&cdkifjynfe,f)
1-10-79
&cdkifom;BuD;pmay

46 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cdkifomjcif; pyf[efrsm;
]Zmwfa&GUaunH? omjcif;oHudk? Mum;jyefvwfau? armifvlysdKrSm? onf;NcD;pdrfhau? Nidrfh&a&av}
(aus;vufomjcif;)
&cdkifomjcif;oHom
Armomcsif;udk cauG;,yif;ESifh a&;NyD; &cdkifomcsif;udk cauG;,&pf
ESifh a&;onf/ xdkYaMumifh &cdkifomjcif;[k toHxGufavonf/
om,maomzGJUqdkrI uAsm*Dwtjcif;t&mwpfrsdK;[k t"dyg,f&&Sd
onf/ wpfenf; uAsm*DwzGJUEGJUrItjcif;t&mwpfrsdK;jzifh pyfqdkaom
om,mzG,f&m aw;oDcsif;jzpfonf/ &cdkifwdkYzGJUqdkaom omjcif;aygif;rsm;
pGmudk ,ckwdkif avhvmodEdkifay\/ omjcif;ydk'fwdkrsm;? 0wKZmwfvrf;zGJU
vHk;csif; omjcif;&Snfrsm;wdkY &SdMuonf/ ,ckacwf r*Zif;? 0wKrsm;?
acwfqef;0wK? vHk;csif;0wKrsm;udk umvom;orD;rsm; ESpfNcdKufouJhodkY
a&S;acwfu omjcif;0wKzGJUudk ESpfoufcJhMuayonf/ ,ckacwf pum;
ajy0wK ta&;tom;rsm;uJhodkY a&S;acwfu omjcif;tzGJU0wKudk a&;zGJUrI
rsm;cJhavonf/ pmay&oudkyg cHpm; rNiD;wrf;Ium tBudKufawGU
aysmfarGUcJhMuavonf/ tcsdKUrSm t&usuf EIwfwufum tm*Hkxdaqmif
um toHaetoHxm; yDjyifusepGm &GwfqdkcJhMuavonf/ omjcif;onf
zwf om,monfxuf oDqdk ydkrdkaumif;rGefojzifh omjcif;qdkaumif;
olrsm;udk zdwaf c: omjcif;qdyk rJG sm;udk jyKvkyu
f m em;qifavh&MdS uonf/
omjcif;wwf? ta&GUwwf [laom csD;usL;MobmbGJUynmukd ay;tyfcJh
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 47

Muonf/ xdkYaMumifh omjcif;qdkwwfolrsm;qdkvQif e,fwumvSnfh


toufarG;rIxd jyKcJhMuonf/ rdef;r-a,musfm; pHkwGJvsuf tNydKiftqdkif
oDqdkyGJrsm;vnf; &SdcJhMuonf/ taxmufac: taxhtaighrsm;udk oDqdk
vnf;aumif;? oifcef;pm owday;p&mrsm;udk Mum;jzwfaxmuful
oDqdk vnf;aumif;? omjcif;qdkyGJrsm;wGif y&dowfudk rysif;r&dap&ef
qGJaqmifavh&SdcJhMuonf/ omjcif;wwf? taxmufwwf? ta&GUwwfrSm
vdkufzufwluG ,SOfwGJMuaom tqdk&Sif EIwfrIynmonfrsm;yif jzpfMu
ay\/
xdkYaMumifh ]a&Tjcif;oHom,drf;} trnfjzifh &cdkifdk;&m ,Ofaus;rI
"avhudk ausmdk;jyK &cdkifjynfe,frS 1985 ckESpf? (38)ESpfajrmufjynf
axmifpkaeYwGif wifqufujycJhMujcif; jzpfavonf/
ta&
ta&GG Yomjcif;rsm;
rdrdonf &cdkifomjcif; aygif;rsm;pGmudk &SmazG ]&cdkifqdk ta&GUom
jcif;rsm;}udk pkpnf;cJhonf/ pmwpftkyftjzpf pDpOfcJh&m ,ckxd pmrlb0
jzifhyif &Sdaeao;onf/ xdkpmrlwGif &cdkifomjcif;ESifh ywfouf trsdK;
tpm;pHkpGm azmfjyxm;ayonf/ omjcif;taMumif;ESifhywfouf vnf;
rdrdwdkY xkwfa0NyD;aom ]&cdkif,Ofaus;rIrsm; (1)} (1969ckESpf) pmtkyfwGif
tusOf;azmfjyxm;ayonf/ ,ckwifjyvdk&if;rSm &cdkifomjcif; ESifh
ywfouf pyfenf;pyf[efrsm; rnfodkY&Sdonfudkom tusOf;csKyfazmfjy
rnf jzpfonf/ omjcif;pyfqdk&m um&ef,lyHkrsm;udk azmfjyNyD;NyD/
]&cdkifum&ef pyfenf;rsm;} aqmif;yg; (&cdkifr*Zif; trSwf-9? 1984?
'DZifbm)wGif avhvmEdkifMu&m\/
&cdkifomjcif;pyf yg',lyHk
&cdkifomjcif;pyfenf;udk avhvm&mwGif OD;pGm av;vHk;pyfvuFmudk
od&efvdkonf/ xdkaemufrS xl;qef;aom pyfenf;rsm;udk od&Sdavhvmtyf
ayonf/ &cdkifjrefrmwdkY av;vHk;wpfydk'fuspD um&ef,l zGJUpyfcJhMuonf/
wpfyg'wpfydk'fwGif tu&mav;vHk;&Sdonf/ yxryg' av;vHk;?
&cdkifom;BuD;pmay

48 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

xdkYaemuf 'kwd,yg' av;vHk;? xdkYaemuf wwd,wpfyg' av;vHk;pD


jzifh yg'aygif;rsm;pGm qufpyfzGJUqdkoGm;avonf/ wpfyg'ESifh wpfyg'udk
um&ef (toH) rvGwfapbJ qufpyful;,l&avonf/ xdkodkY yg'
qufpyful;yHkrSm ESpfyg'wpfpHkpD jzpfap? oHk;yg' um&efwpfpHkpD jzpfap
rdrdEdkifeif;ovdk a&;pyfoGm;&rnf jzpfayonf/
wpfyg'ac: wpfydk'fudk tu&mav;vHk;pD owfrSwfxm;onf/
ygVd? o'g usrf;wdkYum; xdkokdYowfrSwfrI r&Sdacs/ tu&mtaygif;udk
]y'} [lom qdkonf/ y'taygif;udk ]0gus} (pum;cGef;)[k qdkonf/
xdkYaMumifh av;vHk;wpfyg'rSm xdkzGJUpyfaeaom pmydk'fudkvdkuf owfrSwf
jcif;omjzpf\/ ,if;odYk av;vH;k wpfyg'udk wpfy'kd u
f spD pDu;kH yg'aygif;
rsm;pGm zGJUpyfqufxm;jcif;udk wpfyk'f[k ac:wGifavonf/ taMumif;
t&m wpfckckudk wpfyk'fwnf;pyfqdkjcif;udk ]{uyk'f} [k ac:onf/
oHk;yk'f jyK pyfqdkpDuHk;jcif;udkrl ]yk'fpHk} [k ac:avonf/
oHk;yg' um&efwpfpHk,l pyf[efrsm;
oHk;yg' um&efwpfpHkpD,l pyf[efrSm azmfjyyg (u)(c)(*)
pyf enf;jzpfaom (4-3-2) um&efpyfenf; ESpfrsdK; (4-3-1) um&ef
pyfenf; wpfrsKd ;tm;jzifh oH;k rsKd ;oH;k enf; &&Sad vonf/ (4-3-2)pyfenf;wGif
0rf;wGif;ac: yg'wGif;um&ef,lvsuf pyfenf;wpfrsdK;? r,lbJ pyfenf;
wpfrsdK; yg&Sd&um; xl;jcm;ovdk&Sdavonf/ odkYaomf oHk;yg'udk um&ef
wpfpHk,lvsuf qufpyfjcif;jzpf rsdK;wlyifwnf;/
(u) t<uif; ]xm;} ay? p ]um;} aeaomf? Mum;]av}
ool(4-3-2)
(c )

aAm"d ] r@d K if } ? cef ; 0g ]yd k i f } au? csuf ] d k i f } jynf h p H k


(4-3-2)

(*)

wdxd ]euwf}? MuHqHk; ]jzwf} ? ]yg'd} ADZem(4-3-1)

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 49

(C) pyfenf; yxryg'ESifh 'kwd,? wwd,yg'wdkYonf


]ay-ae-av} [laom pwkwESifh wwd,? 'kwd,
tu&m ]at um&efcsif;} ,l pyfqdkxm;avonf/
odkY&mwGif yxr? 'kwd, yg'wdkYwGif ]xm;}ESifh ]um;}
udk twGif;um&efESpfrsdK; pyfqdkrI &Sdojzifh 0rf;wGif;
um&efygaom pyfenf;[k qdk&avonf/ tvm;wl (c)
pyfenf;rSm pwkwESifh wwd,? 'kwd,tu&m wdkYonf
]tdkifum&ef} csif; wpfpHkpD,l pyfxm;jcif;jzpfonf/
0rf;wGif;um&efudkum; r&&Sd? ryg&SdbJ pyfxm;ojzifh
dk;dk;pyf enf;[k qdkEdkifonf/ (*) pyfenf;um; twfum&ef
jzifh oHk;yk'f wpfpHkpyfxm;&m yxryg'ESifh 'kwd,yg'rSm
(u)(c)pyfenf;twdkif; (4-3)yif jzpf\/ wwd,yg'xd
tpyfwGifom yxrtu&mESifh ]twfum&efwl} qufpyf
xm;ojzifh pyfenf;wpfrsKd ; uGjJ ym;vmcJ&h avonf/ (u)(c)
(*) pyfenf;rsKd ;udk toD;oD; rusn;f &G,w
f pfxyf? oH;k csun
f D
eab? oufaphEu
S o
f ;kH csufnD pyfenf;[l uAsmusrf;rsm;
trnfay;xm;&Sdonf/
jzmxGufvmaom pyfenf;rsm;
(ESpfyg' um&efwlpHk,l pyfenf;rsm;)
azmfjyyg (u)(c)(*) ESpfrsdK; (odkYr[kwf) oHk;rsdK; cGJxkwfvdkufu
pyfenf;rsm; jzmxGufyGm;rsm;Edkifap\/ yHkpHrSm (4-3-1) udk ESpfyg' um&ef
wpfpHkpD,l xkwfvdkufvQif (4-3)ESifh (3-1) [l vnf;aumif;? (43-2) udkcGJu (4-3)ESifh (3-2)[l vnf;aumif; jzpf&m\/ wl&maygif;
vQif (4-3) (3-2) (3-1) oHk;rsdK;& pyfenf;oHk;rsdK; jzmxGufjcif; jzpfav
onf/ ESpfyg' um&efwpfpHkpD,l pyfEdkiforQwdkYqdkvQif (4-1)(4-2)
vnf; &&Sdayao;\/

&cdkifom;BuD;pmay

50 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

yHkpHrSm odkYjzpfay\/
temrJh ]aMumif;}? ]aumif;} vSpDcsif (4-1)? 0gqdkrm ]o}? oHk;
]v} vHk;vHk; (4-2)/ wGif (4-1)enf;udk xdyfcsif;qdkuf[l
vnf;aumif;? OD;wdkuf[l vnf;aumif;? awhquf[l vnf;aumif;
trnfay;xm;&Sd onf/ (4-2)enf;um; &xm;ajy;pyfenf;? bDvl;&,f
pyfenf;[l\/ xdkYjyif (3-3) pyfenf;udkvnf; oHk;EIef;cJhojzifh (6)enf;xd
yGm;vmEdkifay onf/
yHkpHum; odkYawGUEdkifayonf/
ZHkBuD;eefY? oHk;cGufyD;rnf? wefwef (3-3) wkr[dau?
u&d0dazmifysH? iSuftoHodkY (3-3)
azmfjyygpyfenf;rsm;udk aygif;vQif (8)enf; (9)enf;xd &Edkifaom
aMumifh xdk&edkifaom enf;vrf;twdkif; twk,l pyfqdkEdkifaMumif;
,HkrSm;r&Sd rSwfom;tyfygayonf/
odvG,fEdkifaom yxr yg'av;vHk;ESifh 'kwd,yg' av;vHk;pyfEdkif
yHkjy (u) yHkpHI &cdkifomjcif;pyfenf; xl;jcm;csuf
&cdkifomjcif;pyfenf;onfvnf; azmfjygyf av;vHk;wpfyg'pD um&ef
,lpyfenf;ESifh ESD;EG,fvsuf&Sdonfum; rSef\/ xdkYaMumifh azmfjycJhNyD;aom
pyfenf; 8-9 rsdK;pHv
k ;kH udyk if pyfqMkd uonfukd awGU&SEd ikd \
f / xdw
k iG f oH;k yg'
um&efwpfpHkpD,lenf; ESpfrsdK;udkvnf; vufrvTwfwrf; pyfqdkcJhMu&m
awGU&onfudk Oyrmtjzpf wifjyaytHh/
oHk;yg' um&efwpfpHkpD,l pyf[efrsm; (c) yHkpHkI(4-3-2) pyfenf; ?
(1) *PSmZm ]vD}? nr ]'D} ESifh? om ]uD} r[m (a0E&momjcif;)
(2) ynmxGef; ]ajymif}? armifom ]atmif} av? MuH ]aqmif} Hk;pk
("rdu omjcif;)

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 51

(3)

(1)
(2)
(3)

txl ; r ]jrif } ? w&yf ]cG i f } u? w ]yif } o&uf


(vGrf;rajyomjcif;)?
(4-3-1)pyfenf;
bufray: ]Edkif} ? pMum ]ydkif} ? ]NydKif} olHI;vdkY
(O'dEomjcif;)
a0oefr ]'D}? aqGom ]uD}wdkU? ]csD} um vSrf;au
(a0E&momjcif;)
'Gg&0 ]wD}? wdkif;Xm ]eD} odkY? ]csD} vmMu
(uea'0Domjcif;)

xl;jcm;aom Mum;nyfum&ef,lenf;
,if;odkYpyfenf;rsm;tjyif toHcs&yf &Edkifovdk pyfqdkxm;jcif;rsdK;
wdkYvnf; &Sdayao;\/ xdkodkYpyfqdk&m um&ef,lyHkxl;jcm;csuf &Sdav
onf/ (1) oHk;yg'wpfpHk? (2) av;yg'wpfpHk? (3) ig;yg'wpfpHk xdvnf;
pyfqdkcJhMuonf/ xdkodkY pyfqdkcsufrSm &GwfqdkrI\ toHwefY&yfjzwfem;&m
udkvdkuf pyfqdkjcif;yif jzpf\/ ,if;pyfenf;oHk;rsdK;\ pyf[ef? um&ef
oG,faeyHkenf;udk wpfckpDazmfjy&rnfomwnf;/ ,ck jyvwHaom oHk;
enf;pHkvHk;onf tcHum&efaemuf tv,f Mum;nyfyg'ydkrsm; yg&Sd\/
tcHESifhttkyfMum;wGif csdefcGifvQmuJhodkY jzpfae\/ csdefcGifvQm wpfck?
ESpfck? oHk;ckxd ygaeonf[k qdkEdkif\/ if;jyif cGmwpfaxmuf? ESpfaxmuf?
oHk;axmufxd vnf;aumif; &Sdae\/ jyefum[yfvsuf vnf;aumif;?
Z&ufckef[ef vnf;aumif;? jcaoFhvnfjyef vnf;aumif; pyfqdkjcif;
vnf; jzpfay\/

&cdkifom;BuD;pmay

52 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

BudKufovdk trnfay;Mu&ef
xdkYaMumifh rnfodkYtrnfay;Mu&tHhenf;/ wpfcGifvQm? ESpfcGifvQm?
oHk;cGifvQm [l ay;Murnfavm/ (odkYr[kwf) arsmhwpfudkuf ponfjzifh
vnf;aumif; ay;MutHhavmh/ (odkYr[kwf) cGmwpfaxmuf ponfjzifh
vnf;aumif;? wpfjyefauGUum[yf ponfjzifh vnf;aumif;? orifvnf
wpfqpfauGU ponfjzifhvnf;aumif; ay;&tHhaom? BudKufovdkay;Edkif
Muayonf/ rdrdtaejzifh avhvmawGUjrifrdaom pyfenf;rsm;t&qdkvQif
&cdkiftzGJUtEGJUwdkYwGif vQdK;vdkuf (oQdK;vdkuf) &wk zGJUyHkzGJUenf;jzpfaMumif;
]odef;uefrdefwGif} csD&wkudk oufaojyKvdkuf&ay\/
xl;jcm;aom &cdkifomjcif;pyfenf;oHk;rsdK;
pyfenf; (1)
tv,fwpfydk'fnyfaom oHk;yg'wpfpHkvnfjyefpyfenf;/
(1)
&Gufa[mif;nm<uD (&Gufopf ]Ek} vkdY) GefY ]zl;} 0Dau
("r0dZ,omjcif;)
(2)
oDwmwdk; (uRwfuRwf ]ql} au) ,uf ]jzL} rdk;vdkY
(owxmeomjcif;)
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 53

(3)
(4)
(5)

vTJiifBudwfBudwf (nOf h A ][d k } rS m ) om; ]ud k } odyfvdkY


(*kwdvomjcif;)
qeftdwfudkxk
xw
k f (bd k ; ol ]awmf } av) ck ]cg} vkyfvdkY
(vTrf;rajyomjcif;)
armifawmfbk&m; (ES r ]ysd K } ud k ) ]vd k } ygavmwnf;
(vGrf;rajyomjcif;)

pyfenf; yxr tcHydk'fum&efudk wwd, ttkyfydk'fu


zrf;tkyf pyfxm;jcif;jzpfonf/ odkYaomf tv,f&Sdaom Mum;nyfydk'f
udkvnf; ttkyfydk'fum&efESifh pyfxm;ao;ayonf/
pyfenf;rSm tcHum&ef aemuftv,f tydkyg' (wpfydk'f) wpfck
oGif;nyfpyfxm;ojzifh csdefcGifvQm? cGmaxmufum&efrsdK;uJhodkY ,lxm;
jcif;[k qdkEdkifonf/ rlv um&efudk toHwpfyk'f (wpfyg') ausmfvGefNyD;
rS jyefxyfaom jyefum[yfenf;? jcaoFhvnfjyef um&efpyfenf;[k
qdkuvnf; qdkEdkifonf/ oQdK;vdkuf&wk pyfenf; um&ef,lyHkvnf;
jzpfonf/
pyfenf;udk tcHttkyfnD? tv,fwpfydk'fvGwf? oHk;yg'pyfenf;
[k rSwfom;Edkifyg\/
pyfenf; (2)
tv,fESpfydk'fnyfaom av;yg'wpfpHkvnfjyef pyfenf;
(1) vTJiifBudwfBudwf (ridkap ]vdk}? omjcif; ]qdk} au) om;
]udk} odyfvdkY (y|mpm&D)
(2) aevwEHI; (bufray: ]Edkif}? pMum ]ydkif} ) ]NydKif} ol
HI;vdkU (O'dE)
(3) trSefigqdkuf (wMuifMuifav? EIwfwif ]quf} au) c]ruf}
jzpfvdkY (vGrf;rajy)
(4) pdaEkyfyGm; ("mwfo&Dudk? apwD ]owf} au) ]jrwf} udk,fpm;
(vGrf;rajy)

&cdkifom;BuD;pmay

54 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

(5) 'dawZm (a&mifajcmufoG,fav? pG,fum ]NzdK;} au)vnf;


]dk;} awmf\ (vGrf;rajy)
pyfenf; tcHyxrydk'f um&efudk pwkwajrmuf ttkyftydk'f
um&efjzifh zrf;tkyfxm;onf/ Mum;wGif ESpfydk'fnyfvGwfae&m if;wdkY
tcsif;csif; um&efpavonf/ xdYk jyif 'kw,
d Mum;nyyf 'kd u
f ttkyu
f m&ef
odkYwdkifatmif um&efpyfjyefavao;onf/ xdkYaMumifh tv,fESpfydk'fnyf
um&efpyf? tcHttkyfnD? av;yg'wpfpHkpDpyfenf;[k trSwfjyKvG,fEdkif
avonf/
pyfenf; (3)
tv,foHk;ydk'fnyfaom ig;yg'wpfpHkvnfjyefpyfenf;
yif&if;yifatmuf
atmuf (a0efr'd? aqGomuDwdkY? csDum ]vSrf;}
au) ]vrf ; } wavQmufwGif (a0E&momjcif;)
uyf (okwbd"rm? 0de,m[k? oHk;jzm ][d} onf)
(2) rSDum0guy
yDwuwfESifh (r,m;vkomjcif;)
(3) wdwfygighom;
om; (cJ0gjrnfoH? wnHnHudk? oufESH ]em;} rSm)
r ]Mum;} vm;av (*kwdvomjcif;)
(4) tmPmpdk;uGyf (qif,mOf? jrif;,mOf? &xm;,mOfudk pdk;ydkif
]&} onf ) avm ]u} ewfav (r,m;vkomjcif;)
(5) awmifnmpHoD; (y'krPD? pHktnDav? *kPfodrfjzifhau)
rif;orD;udk (r,m;vkomjcif;)
pyfenf;rSm ig;yg'wpfpHkpD,l pyfavonf/ tcHttkyf tv,f
wGif Mum;nyf oHk;ydk'fyg0ifonf/ tcHum&efudk um&efttkyfum&efu
zrf;xm;NyD; Mum;nyfwwd,ydk'fum&efESifh ttkyfyrydk'fum&efwdkYvnf;
um&efxyfvsufaeonf/
,if;ESifh tcHttkyfnD? Mum;nyfum&efxyf rvGwfaom tpyf
vnf; jzpfavonf/ tv,foHk;ydk'fum&efpyf tcHttkyfnDaomig;yg'
wpfpHkpDpyfenf;[k todtrSwfjyKvGwfEdkifay\/
(1)

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 55

wpfpHkpDpyf qufrjywfu
odkY wpfpHkpDpyf xdktpHkwdkY\ ttkyfum&efjzifh aemuftydk'f
twdkif; if;enf;tpHkpHk (ESpfyg'pHk? oHk;yg'pHk? av;yg'pHk? ig;yg'pHk)
wGJum oDum qufvuf pyfqdkoGm;ygu omjcif; wpfyk'f (odkYr[kwf)
vdkaom taMumif;t&mwpfck tjynfhtpHk (odkYr[kwf) omjcif;wpftkyfxd
jzpfvm EdkifavNyD/ oDwHwGif yef;yGifhwpfyGifhpDwpfyGifhpD oDwef;avojzifh
yef; wpfow
D pfu;kH jzpfvmouJo
h Ykd wnf;/ pmvH;k wpfv;kH rS wpfy'kd jf zpfvm
NyD;aemuf wpfydk'frSwpfyk'f jzpfvm&m\/ tyk'faygif;rsm;acsu wpftkyf
wpfqHk; a&mufrnfomwnf;/
um&efvGwfpyfonfrsm;udk awGU&
azmfjyyg xl;jcm;aom (1)(2)(3) pyfenf;rSm &cdkifomjcif;pyf
yifudk rl[efvnf; jzpfonf/ &cdkifrlydkifwDxGifqef;opfcsufqdkuvnf;
rrSm;acs/
Mum;nyf wpfydk'f? ESpfydk'f? oHk;ydk'fxnfhoHk; pyfqdkjcif;? xdkMum;nyf
ydk'fwdkif;vnf; um&efqufpyfjcif;? oHk;yg'wpfpHk? av;yg'wpfpHk? ig;yg'
wpfpHkpyfenf;jzifh pyfenf;xl;vm;jcif;? yxrtcHydk'f um&efonf
Mum;nyfydk'fESifh um&efvGwfaomfvnf; ttkyfydk'fESifh pyfrdjcif;jzifh
tyd k ' f wd k i f ; um&ef r vG w f E d k i f a om pyf e nf ; &S d j cif ; wd k Y ud k
avhvmod&SdEdkifonf/
xdkokdYpyfqdkcsufrsm;wGif rvTJra&Smifaomf wNyD;qdku Mum;nyfydk'f
rS um&efwpfvHk;vHk;onf ttkyfydk'frS yxr? 'kwd, um&ef wpfvHk;vHk;
ESifh rqufpyfbJ vGwfwwfavonf/ odkY vGwfjcif;rSm &Sm;&Sm;yg;yg;
vGwjf cif;rsdK;om jzpfonf/ rvTrJ a&Smifomaom vGwjf cif;rsdK;om jzpf&acs
onf/

&cdkifom;BuD;pmay

56 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

Oyrm - omjcif;yd'k rf sm;uJo


h Ykd aom um&efvw
G rf sdK; jzpf onf1/
awmfoHvnf;usL; (0ga,mrnfav) awmifvDjzL;vdkY
("r0dZ,)
2/
Muifola, ra&muf (ESrjzLav) Id;ydefajcmuf
ajcmufa u? wpf
a,mufwnf;av (&moDzGJUomjcif;)
3/
tylrrQ (ighonf;tlrSm) MuHKjyef&vdkY (aumfumEk)
4/
bkef;uHBuD;jim; (armifvkvifau) &Sifrif;om;vnf; (ue
a'0D)
5/
aysmfp&mwpfaMumif; (ardkUrSmav) azmftaygif;ESifh (ompG
avomjcif;)
twk,l pyfqdkEdkifMurnf
,ckazmfjyNyD;aom &cdkifomjcif;pyfenf;rsdK;1/ av;vHk;ESpfyg'wpfpHkpyfenf; 6 rsdK;
2/ oHk;csufnDpyfenf; 2 rsdK;
3/ tv,fwpfydk'fnyfpyfenf;
4/ tv,fESpfydk'fnyfpyfenf;
5/ tv,foHk;ydk'fnyfpyfenf; ... tm;jzifh vnfjyefpyfenf;
3rsdK; aygif;aomf pyfenf; (11)enf; &Edkifonf/
rvTJra&Smifom um&efvGwfpyfenf;qdkygvQif xdkYxufydkvGefaom
pyfenf;rsm; &EdkifaMumif;? xdkpyfenf;rsdK; &SdaMumif;? xdkodkYpyfenf;wdkYjzifh
pyfqdkaMumif; avhvmEdkif&monf/ xdkpyfenf;rsdK;twdkif; twk,lpyfqdk
EdkifMu&monf/
&cdkifaESmif;acwf &cdkifomjcif;pmqdkrsm;
&cdkifaESmif;acwf &cdkifomjcif;pmqdkrsm;onf wjznf;jznf; qkwf
,kwfvmcJh&avNyD/ avmurm&fatmif q&mawmf? ajrmufOD;'dk;a0?
q&marmifomatmif? armifa,mufu,f? atmifxGef;vS? wef;cdk;
q&mxGef;? qm;jyif;ausmfaZmOD;? omcsrf;OD;tbdk; (icRef;a,)? OD;
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 57

atmifxGef;? ausmufuav itkyfq&mawmf OD;auo& (ausmfjzL


NrdKUe,f)? ausmuf qdyfq&mawmf OD;y@dw (aygufawmNrdKUe,f)?
&Gmacsmif;BuD;&Gm aq;q&mBuD; xGef;atmifausmf? q&mOD;ykn (&Drsuf
acsmif;)? q&momEdkYcdkif/ q&myef;vS rQavmufom pm&if;aumuf,l
avhvmawGU&Sd&awmh\/
q&myef;vSrSm udk,fwdkifomjcif;a&;pyf udk,fwdkifvnf; oDqdk
toufarG;cJhol jzpfonfqdk\/ q&mESifhwGJ trsdK;orD;omjcif; wwf
(tqdkawmfrsm;) rsm;vnf; oDqdkcJhMuao;\/ q&myef;vS\ oifMum;
ay;rI? ajrawmifajrmufrIaMumifh &rm0wDrSomjcif;wwfrac: &cdkifpm
qdrk rsm; xGuaf y:cJ&h m &cdik jf ynfajrmufyikd ;f xd vSnv
hf nfoq
D ckd MhJ uay\/
omjcif;oDqdkrI tpOftvmudk qufcHEdkif&ef ,ckvdktyfaeao;\/
omjcif;nHnH *kPf&nfvQH
]touf a rG ; &ef ? Pf j zif h M uH a u? toH E S i f h & if ; ?
trsm;wum? em;aomwmrSm? emaysmnif;atmif? omjcif;
udkoif? q&moQifrSm? pHkvifjynfh0? oifjyavjyef? prusefudk?
twef & u? "eaMu;aiG ? &csif a y? jynf u d k v S n f h y wf ?
SdK;rokefau? *kPfowif;ESifh? omjcif; wwf[k? &yftjzmjzm?
t&Gm&GmrSm? aysmfygwHkvsuf}
]toufarG;&ef? PfEiS &hf if;vdYk ? omjcif;udo
k if? jynfciG f
vSnfhywf? oljrwfwdkYxH? toHk;cHau? tuRefar rSm? twefMum
vdkY}
(wefcdk; q&mxGef;)
a&S;u omjcif;udkoif,l vSnfhvnfum omjcif;oDqdkjcif;jzifh
toufarG;rIjyKcJhMuaMumif;udk omjcif;pmqdku rSwfwrf;wifcJhMuonf/
a,musfm;rde;f r omjcif;twwfonfrsm;? omjcif;qd
k toufarG;cJo
h nf
rsm;udk axmufq oufarG;rIynmwpf&yfjzpf&um; oif,lwwfuRrf;
oifhvSayonf/ &cdkif"avh ,Ofaus;rIomjcif;zGJUrsdK;jzifh &cdkiftaMumif;
&cdkifom;BuD;pmay

58 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

t&mrsm;udk omjcif;uAsmzGJUpyfqdkEdkifvsuf omjcif;pmqdkrsm; jzpfEdkifMu


ayonf/ &cdkifaESmif;acwf omjcif;pmqdkawmfrsm;\ ajc&maemufudk
ta&GU? 0wKZmwfvrf;rsm;xd zGJUqdkEdkifaom &cdkifomjcif;pmqdkrsm;
ay:xGef;Edkifygap[k a&SUIqEjyKvdkuf&ayownf;/
toQifpudE (&cdkifjynfe,f)
(1-3-85)

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 59

&cdki fE Sifh wdkufomjcif;


wdkufomjcif;rSm uGJcef;? vGrf;cef; Zmwfvrf;ZmwfuGufwdkYudk
a&;zGJU jcif;rsdK; r[kwf/ xdkuJhodkYvnf; ryg/ usrf;vmom"u? xHk;yHkw0?
Z0e Pfcsif;NydKifMu&onfom jzpf\/ xdkYaMumifh wefcdk;q&mxGef;u
]wdkuf omjcif; aMumfjimacgif;pD;wGif} ,cktcg? jyKuAsmu? tuGmtuJ?
taqG; tuRrf;? aw;tqef;ESifh? tvGrf;ryg? usrf;tvmjzifh?
tjzmjzmed &nf tcJ t cuf ? teuf t enf ; ? tar;tajz?
taxG a xG w d k Y ud k cG J a 0aocsm? xG e f ; q&mvQif ? qef ; Mu,f p G m
wefqmqifvsuf pD&ifum jyvdkufaom ]wdkufomjcif;} [k qdkonf/
omjcif ; ES i f h w d k u f q d k i f c J h M uouJ h o d k Y pum;ppf xd k ; H I ; Ed k i f y H k u d k
0pe,k ' v uF m [l vuF m jzif h v nf ; a&;pyf c suf a wG U & onf /
wdkufomjcif;onf omjcif;tzGJUESifh qufoG,faeaom pmay
rdwfqufwpfckyif jzpfonf/ q&mxGef;u wdkufomjcif;taMumif;
oabmw&m;udk odkYvQif azmfxkwfjycJhonf/
]wdkufomjcif;} qdkonf wpfa,mufESifhwpfa,muf twdkuftcdkuf?
t&pftapmif;? taumif;tqdk; aygif;ESpfrsdK;wdkYwGif tusdK;tjypf xdkuf
onfhtm;avsmfpGm jrifajrmfcsifhaxmuf? wpfa,mufar;? wpfa,mufajz?
taotcsm usrf;*efvmpum;jzifh rrSm;r,Gif;&atmif ajymqdkMuaom
omjcif;uAsmtwwf jzpfonf/
&cdkifom;BuD;pmay

60 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

xdktwwfonf ,ck wdrfaumaysmufuG,f aemufomaemufvm;


vlwumwdkY uAsmtwwfudk tzwft&Gwf? tqdktajym xdkpum;wdkYudk
em;rSrvnf? wdrfaumvG,frnfudk &nf&G,fjcif;jzpf uREkfyfq&mxGef;u
cGJjcrf;pdwfjzmPfynmtavsmuf wpfa,mufar;? wpfa,mufajz
taotcsm a&S;a&S;q&mwdkY\ enf;emrsm;ESifh a&m>yef;vsuf pD&ifa&;
om;aom ]wdkufomjcif;} udk ]atmifAv (ac:) wdkufomjcif;} [k
trnf ay; pmtkyftjzpf xkwfa0wifjycJhonf/
xdkpmtkyfxkwfa0&ef ppfawGNrdKU? yoQDu&mcsdyf&yf? jynfBuD;r@dKif
pmyHkESdyfwdkufydkif&Sif q&mOD;armifabmfu EId;aqmfwdkufwGef;jcif;udk t&if;
rlvjyK (,cif tm&uef yHkESdyfwdkuf) jynfBuD;r@dKif owif;pm
xkwfa0 cJhaom yHkESdyfwdkufvnf; jzpfonf/ ppfawGNrdKU? yoQDu&mcsdyfrS
dkufESdyf xkwfa0cJhonf/
&cdkifpmqdkawmf &Gmacsmif;BuD; q&mOD;atmifxGef;uvnf; &cdkifom
jcif;qdk"avhudk wdkufomjcif; wdkufqdkifqdkavh&Sdonfhtjzpf? omjcif;qHk;
vQif Mum;jzwf taxmufwwfu &,fp&mtjzpf taxmufpmqdk
axmufavh&Sdonfqdk\/
omjcif;qdk"avh
]]onfuAsm? omjcif;pmwkdY? a&SUcgydkifydkif? ysHUESHYvIdif? &cdkif
aypm? rsdKtmomjzifh? pOfvm rjywf? jrifjrifolwdkY? t,lvIdif;Asm?
vlwikd ;f wwfvYkd? trSwpf v
JG su?f EIwu
f suv
f nf;&? omjcif;qdak u?
apmif;udkwD; Asm? yGJBuD;vsvsuf? tustwif? obifaysmfrI?
a&SUcgwGif0,f? &Gmjrifwdkif;rSm? vlwdkif;pkvdkY? qdkrIrjywf? omjcif;
oHwdkY? qHk;jyefajrmufau? taxmufwwfu? Mum;jzwf NyD;cg?
&,fp&mjzifh? xumaxmufjim;? em;axmifolav? vltrsm;rSm?
[m;[m; vnf;&,f? aysmfaumif;bG,fvQif? jynfe,ftvdkuf?
tcgtcgav? &Gmv,fwGif;rSm? omjcif;wdkufvdkY? a&SUtcg?
wdkYbmomjzifh? &Sdygvsufom;? ,ckrlav? t,ljyif;vdkY? a&SUrsm;
pOfvm? omjcif;pmwdkY? uG,fygawmhrnf? odkYjzpf onfaMumif;?
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 61

(v)? xdkYxHk;pHudk? jyefumaumufvdkY? raysmufapcsif &Sdawmh


onfav}}
&Gmacsmif;BuD;q&m OD;atmifxGef;
(q'efqifrif; omjcif;opf ed'gef;rS)
wdkufomjcif;udk tcsdKUu q&mxGef;yif wDxGifa&;pyfcJhonf[k
xifMurnfjzpfonf/ odkYaomf xdkq&mxGef;\ wdkufomjcif; taMumif;
t&m ed'gef;uyif oufaocHNyD;jzpfonf/ wdkufomjcif;rSm xdkq&mwdkY
rwdkifrDuyif &cdkifjynf omjcif;twwfwdkY tESHYtjym;oDqdk vmcJhaom
ynmwpfcktjzpf xif&Sm;vmonfrSm MumayNyD/ ,ckacwf pum;&nfvk
yGJ usif;ycJMh uouJo
h Ykd a&S;acwfu wdu
k o
f mjcif;jzifh qdv
k &kd mudk vufwef;
zGJUpyfum ,SOfNydKifpum;EdkifajymqdkcJhMuonf/
q&mxGef;\ q&mw0rdbozG,fjzpfaom aygufawmNrdKUe,f
ta&SUbuf jym;uRef;ac: qm;jyif&GmrS omjcif;q&m OD;atmifxGef;vS
wdkYvnf; OD;pGma&;zGJUcJhaMumif; if;q&mxGef;\ aumfumEkomjcif;opf
wGif azmfjyxm;csuf awGUEdkifonf/
]],ckcgrS omjcif;udk (]q&matmifxGe;f} a&; ]aumfum
Ekomjcif;} rla[mif;udk qdkvdkonf/) tvif;odvdkY? awGU&SdwHkvQif?
atmifxGef;q&m? pDcJhygonf? wdkufomjcif; oGif;pyfum&ef?
pDuHk;[efudk? tuRefMunfEl;? topf ay:au? q&mxGef;vQif?
csD;rTrf;jyKvsuf ...} [k qdkxm;onfuyif xif&Sm;onf/
wdkufomjcif;rSm omjcif;ta&GUjcif;rS trsdK;tpm;0ifjzpfNyD;
oabmt& toHk;jyKyHktjcif;t&mudkvdkufom ]wdkufomjcif;} [k
trnf wyf ac:wGifvm&jcif; jzpfonfrsm aocsmonf/ a&S;u
omjcif;twwf wdkYonf vSnfhvnfoDqdkcJhMu&m odkY twdkuftqdkif
,SOfNydKifrIoabm jzifh wdkufomjcif;wdkYudk zGJUqdkvnf; &yf&GmwumwGif
oDqdkPfprf; tEdkiftxvkyGJyg usif;ycJh&ao;onf/
wdkufomjcif;rsdK;udk wpfa,mufwnf;jzifh oDqdk obm0rus/
rdef;r? a,musfm;pHkwGJtvdkuf ,SOfNydKifoDqdkMu&onf/ txl;ojzifh
&cdkifom;BuD;pmay

62 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

omjcif;wwf pHw
k v
JG ifr,m;wdYkonf wdu
k o
f mjcif;udk oDqckd MhJ u avonf/
wdkufomjcif; wpfcef;&yfwdkYwGifqdkvQif taxmufpmwpfrsdK;udkvnf;
,ck vljyuf (vl&iT af wmf)wdYk jyufv;kH xkwo
f abmrsKd ; wpfenf;uJo
h Ykdqu
kd m
ajzazsmfay;xm;onf/ xdktcg y&dowfrSm rsm;pGmoabmus yGJrSmvnf;
pdkajyvsufyif&Sdaeonf/ wdkufomjcif;ESifhwGJzufvsuf oDqdkcJhMuaom
bdef;pm; xrif;iwf? yGJvSJYzdkYac: aurvdkufauh? uGJrif;taxmuf
paom taxmufpmrsm;pGmwdkYudk awGU&onf/ q&mxGef;wdkY vufxufu
taxmufpmrsm;udk pmtkyfi,f(wpfrwfwefpmtkyf) xkwfoyfjzefYcsd
a&mif;cscJhonf[k NrdKUa[mif;bk&m;ay:&GmrS 'Hk;q&mBuD;atmifjzL ajymjy
od&ayao;\/
q&mxGe;f a&;cJo
h rQpmaywdYk ukd pyfqjkd y&mvnf; ]wdu
k o
f mjcif;u?
opD;a&aomuf? xdkonfaemuf? taxmufwpG} [l taxmufpma&;
cJhaMumif; awGU&onf/ wdkufomjcif;wwfwdkYonf taMumif;t&mwpfck
ckudk tEdkiftx tjyeftvSef qdkifjyKrqdkrD &wemoHk;yg;ukd OD;csav
onf/ ,if;odkY uefawmhjcif;rsdK;? csD;rTrf;aom t[def;rsdK;udkjyKNyD;vQif
rdrd\vkyfpm;rI oufarG;ynmjzifh omjcif;wwfjzpfaMumif;udk aMujim
vsuf ,SOfNydKifbufudk pdrfac:NyD; wpfcef;&yftem;ay; avonf/
xdktcg ,SOfNydKifvdkol rdef;ruvnf; uefawmhjcif; tcsdef;t[def;
wdkYjzifh csDvsufNydKifyGJ0ifvdkaMumif; a,musfm;udk cdkuf &pf cdkuf&pfoH?
apmif;ajrmuf;cwfoH ay;onf/ xdkYaemuf a,musfm;u omonf? rdef;r
u omonf ponfjzifh tcsuftvuf wpfckckudk ,SOfNydKifMuawmhonf/
ae&m wdkufcdkufqdkMuyHk tpHktvifudk wifjy&ef tcGifhromacs/
q&mxGef;\ atmifAv wdkufomjcif;rS avhvmMunfhIMu&ef Tefjy&
ay\/ wdkufomjcif;\oabmudk rQjzifh csdefqMunfhvQif rnfrQ
tm0Zmef;ygrnfudk odavmufay\/ odkYaomffvnf; (w&m;rqdkifoifh
&ef oifcef;pmay;xm;aom) taxmufpm wpfckudk&SmazG&&Sdxm;&m
ae&m rSwfwrf;wifazmfjyvdkuf&ayonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 63

w&m;wabmif wufwufajymifrGJ taxmufpm


[l;[l; a&a&[l; ...
raxmufauvnf;raxmuf? axmufvkyfNyD;aomf? aemufudk
vnf ; wrsd K ;waqG axmuf v d k u f r nf y ? qH j cnf n d K jr
(Mumuef&Gm) tysdKrwdkY? &ifpwifqpf? &Jppfvnf;0if? rdeHyg;ESifh
zeHyg;rSm rtdyfcsif[k? udk,fwGif; txnf? yJeHomudk zHkzHkESD;Asm?
udk,fhoayghacsESifh? udk,ftdyfcsifa&? &GmwGif uavG? vlysdKacs
dkUuvnf;? odvwfrnf raMumuf? acR;waygufayguf aurdkY?
eD0ifvwfaomf? xdktdrfem;udk? &pfum0if[k? x&Haygufu?
cspfuwfar BudKufuwfar[k? ajymvwfaomcg? rdtdkru?
eD;vwfaomcg? cGD;a,mif0wfa,mif? Zma,mifwpfck? wkk[k?
ightdrfem;rsm? wcgw&H? cg&Hwxl;? rMum;zl;[k? qdkvwf
aomcg? xdkuavGacsu? pdwfqdk; rmefayguf? a'goa&muf?
,if;0gBuD;rorD;? nZmwGiu
f ? uefabmifatmufrm? ZmvD;ysif;
zdkY? rSmca&[k? ajymoHqdkoH? Mum;jyefvwfaomf? 0gBuD;bdku?
Edk;vwfaomcg? uRef,kwfrom;? xdk;owfypfrnf[k? qif;vdkY
tvdkuf? armif;umtwGif; wdkifwGifxdcdkuf? 0gBuD;bdkxdyfrSm?
MuufO avmufwpfv;kH jzpfaw? w&dyv
f eG af jrmuf? rd;k vif;aomuf
vwfaomf? umvHkwwfyg;rSm? wdkiftJxm;rnf[muavG? w&dyf
vGefajrmuf? rdk;vif; aomufcg? rmwmyDw? rdESifhzudkvnf;
r&Suf? ajcmif;[wfvdkYvnf;rMum;? tuRefxdyfudk? cJaumufypf
aw? umvHw
k wf[?k qdv
k wfawcg? xdu
k avGacsu? acsqdjk yefa&
rSm? jrwfrGef[d&m? EGm;rGefvm? tysdK[d&m vlysdKvm? rvm&bJ?
0gBuD;ru? wvDqJ? 0gBuD;bdku? Edk;vwfaomcg? uRef,kwfr
om;? xdk;owfypfrnf[k? qif;vdkYtvdkuf? armif;umv twGif;?
wdkifwGifxdcdkuf? ,if;tjzpfudk uRefrsdK;omrodyg? cJaumufvdkY
vGefonfajrmufauu? 0gBuD;orD;udkyD;vD? rif;auu? 'PfaiG
ajcmufq,favsmf&ar? ravsmfauu? w&m;wabmif Hk;udk
aqmifau? 0gBuD;r tdrfaxmif? wufwufajymifrGJ / /
ewfjrpf pef;atmif
&cdkifom;BuD;pmay

64 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cdkifa0g[m& trItjcif;rsm;
25-8-63 aeYu jrefrmhtoHvTifhXmerS &cdkiftoH tpDtpOftcef;
wGif txufygacgif;pOfjzifh toHvTifh wifjycJhzl;avonf/ ,ck &cdkifjynf
e,f jynfolYaumifpDrS &cdkifa0g[m&rsm;udk tbd"mefjyKpkxkwfa0&ef
aqmif&GufaeaMumif; od&ay BudKqdk&rnfjzpfonf/ rdrdtaejzifh tESpf
ESpftvv &SmazGpkpnf;xm;aom &cdkifa'oE& a0g[m&rsm;udk &cdkif
a0g[m&tbd"mef xkwfa0Edkif&ef qE&SdvmcJhayonf/ &cdkifa0g[m&
toHk;tEIef;rlxHk;rsm; trnfjzifhyif wwfEdkifoavmuf pmrlMurf;tjzpf
tu&mpOf xm;&SdcJhavonf/ ,ck wpfjynfvHk;0dkif;0ef;Muum &cdkif
a0g[m&rsm;udk rSwfwrf;wif tbd"mefpmtkyf jyKpkMurnfhtwGuf
rlMurf; pmtkyfrSvnf; wpfwufwpftm; tusdK;jyKEdkif&ef tcGifhtcg
ay;vmNyD[k 0rf;om&ayonf/ tjcm;tjcm; 0goem&Sifrsm;? pkaqmif;
xm;Muolrsm;vnf; tultnDjzpfMurnfqdkygvQif pHwifavmufaom
&cdkifa0g[m& tbd"mefusrf;wpfql &cdkifjynfwGif *kPfwifEdkifatmif
xGufay:vmEdkifrnf rvTJ[k ,HkMunfarQmfvifhtm;xm;aerd\/
a0g[m&qdkonfrSm ygVdpum;om jzpfayonf/ ajymqdkrI? ajymqdk
aompum;? ajymqdkonfhtoH [l t"dyg,f&&Sdavonf/ &cdkifwGif
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 65

,if; a0g[m&qdkonfudk t*FvdyfrI? t*Fvdyfjcif;? ukvm;pum;udk


ukvm;rI? ukvm;jcif; [l qdkayonf/ ,if;t*Fvdyf trItjcif;? ukvm;
trItjcif;rsm;udk ajymqdkwwfoltm; t*FvdyfrIwwf? t*Fvdyfjcif;wwf?
ukvm;rIwwf? ukvm;jcif;wwf [l qdkMuavonf/
aumZmou&mZf 1072-ckESpf eef;wufaom pE0dZ,rif;vuf
xuf jzpf\/ jrHKrif;xHrS vufaqmify@m &mZoHpmacG a&mufvmzl;
onf/ jrHKbmomttrIESifh a&;om;xm;aom pmjzpfae wpfpHkwpf
a,mufrSvnf; zwfIEdkif&ef rwwfMuacs/ xdkYaMumifh zwfwwfolrsm;udk
&SmazGaomtcg &cdkifjynf awmifpdkifurf; vrl;acsmif; &ifilq&mawmfudk
awGU&Sd&onf/ xdkq&mawmfum; oD[dkVfuRef;udk omoemjyK<ucJhzl;aom
ajrmufOD;NrdKU owXme q&mawmf toQifErK\ enf;emOyedoQcH
usrf;wwf tausmfwpfyg;vnf; jzpfavonf/
,if; &ifilq&mawmfu jrHKbmomtrIESifh a&;xm;onfudk jA[m
bmomtrIodkY jyefqdkvdkufawmhonf/ xdktcg av;vHk;wpfyg'pD oHk;yk'f
jzpfavonf[l &cdkif&mZ0ifwdkYwGif awGU&ayonf/ xdkYaMumifh bmom
pum;qdkonfrSm &cdkifwdkY\ toHk;tEIef;t& tdktjcif;[l xif&Sm;ae
ay\/ pum;qdkonfum; toHk;tpGJypnf;wpfrsdK; jzpfonfhtwGuf
aMumifh ygVdvdk a0g[m&? &cdkifrSm trItcif;[l ac:vmayonf/
a0g[m&trItjcif;rSm toHk;tpGJjyK wpfckwnf;omvQif &&SdEdkifaom?
wpfckwnf;ESifhom oufqdkifaom ]eif;emr} trItjcif;rsdK;/ trsm;ouf
qdkifaom ]tjcif;azmfrI} [l cGJjcm;vsuf &Sdavonf/ wpfckck txnfj'yf
wdkYudk emrnfay;xm;onfhtrIudk ]eif;emrrI} [l ac:avonf/
Oyrm- cJ0g? iyxH;k ? NydKifawmifr;DG ? ESrrsm;iSu?f yvky?f 0uf0aJ jrmuf?
vufom? rif;uRef? tif;ykwfaumif;nif;? abmwl? ,ifMuJr? ZefYZDydk;
tp&SdonfwdkYyif jzpfavonf/
azmfjyygwdkYonf om;? ig;? trJ? rpm? oa&pm paom
t&m0wKwpfckpDudk udk,fydkifemrfoufouf ac:a0:oHk;pGJzdkY rSnfhxm;aom
a0g[m&trItjcif;jzpfonfhtwGuf emr0d,e a0g[m&[l qdkonfh
]eif;emrtrItjcif;} wdkYyif jzpfavonf/
&cdkifom;BuD;pmay

66 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

onfa0g[m&wdkYwGif wpfzef Asym,f[lqdkaom &ygudkvdkuf


rSnfhxm;onfvnf;&SdNyD; ,if;odkY rygr&SdonfwdkYvnf; yg&SdMuavonf/
erlemyHkpHjy&vQif cJ0gqdkaom taumifrSm cJcJ0g[l jrnfwwf
aom ow0gjzpfojzifh ol\jrnfaomtoHtvdkuf tpGJjyKNyD; rSnfhac:
xm;csufjzpfavonf/ NydKifawmifrGD; tyifrSmvnf; tyifu awmifarGU
uJhodkY tacsmif;uav;jzpfaeonfhtwGuf Oyrmwifpm;vsuf rSnfhxm;
csufom jzpfayonf/ ,if;uJhodkY wpfcktrnfudk tjcm;wpfck\tac:
wGif rSnfhqdkxm;;onfum; trsm;aywnf;/ acG;ow0gwGif vltrnf
xnfh cGD;&Jatmif? vl&Jatmifudk cGD;a,? ig;?0ufESifh awmu0uf
emrnfwl rSnfhac:xm;csufwdkY trsm;&SdMuay\/ avhvmMunfhvQif od&Sd
EdkifMuay&m\/
&D? wrefY? AvD? b&Jum;? 'krm? vrl;? yvJ? *efY'&H? vrefyif?
eE&moD;qdkaom a0g[m&pum;wdkYum; ,if;uJhodkY tpGJjrpfcH twif
tpm;? taMumcHqdkxm;csufrsdK; jzpf&yf Asym,fr&Sdacs/ odkYaomfvnf;
ac:a0:rIaumif;rGefap&efoabmESifh ynwforkwf rSnfhqdkxm;onfh
oufoufyif jzpfay\/
trsm;ESifhoufqdkifaom tjcif;azmfrI a0g[m&qdkvQif olYae&molU
Xmevdkuf rSwfom;&ayonf/ ygVdrSmqdkvQif ]taeuw} teufrsm;
om a0g[m&[k qdkavonf/ Oyrm- ygVda0g[m&jzpfonfh ]em*}
qdkaom pum;vHk;onf e*g;udkvnf; a[mEdkifonf/ xdkYaemuf &[Em?
yif;avmif;? qifaygufBuD;wdkYudkvnf; teuf (tjcif;) azmfoGm;ay
onf/ odkYaomfvnf; olYae&m? olYXmetvdkufom trIazmfvsuf odMu&
acsonf/ ,if;odkY &cdkifpum;rSmvnf; tjcif;azmfrsm;aom a0g[m&
pum;wdkY rsm;pGm&Sdavonf/
Oyrm-&cdkifwdkYajymMuaom ]ysm} qdkonfh pum;wpfvHk;rSm rnfrQ
tjcif;rsm;onfqdkvQif uav;tidkwdwfatmif ]ysma&}? qm;rwef
]ysma&}? vdrfvnfvdk ]ysma&}? yifv,fjyifrSm zGJEkcGHrepfatmif vIdif;av
r&SdbJ ]ysmeDa&}? aerjzpf xdkifrjzpfatmif ]ysm,mcwfeDa&} ... odkY
tjcif;azmfrI trsm;BuD;jzpfayonf/ odkYaomfvnf; ]tykaoQudk wpfcsuf
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 67

aoQysmvdkuf} qdkonfht&m qm;rwefonf? vdrfvnfvdkonf? ysm,m


ovJonf teufudk rrSwf&yg/ olYae&mESifholom em;vnfMu&ef
vdktyfonf/
xdYk jyif teuft"dym ,foabmwl vSnv
hf nfo;kH pGEJ ikd af om a0g[m&
(0g) y&d,m,fa00kwftjzpfoHk;aom a0g[m&rsm;vnf; &Sdao;onf/
,if;a0g[m&wlonf taMumif;tcsufwpfckwnf;rSm toHk;tEIef;trsm;
BuD; vSnfhywfajymqdkEdkifrIyif jzpfavonf/ pum;<u,f0a&;? ta&;
tom; acsmarma&;twGuf ,if;y&d,m,fqdkaom a0g[m&wdkY trsm;
tpm; oHk;wwf&ef vdktyfayonf/ uRrf;usifwwfyGefvdrmxm;NyD;rSom
vQif xdkuJhodkY toHk;csEdkifacsonf/ Oyrm- ygVdrSmqdkvQif bk&m;qdkaom
pum;udk b*0g? owm? Ak'? oAnK? rkedE? avmuemx tp&Sdonfh
teufvSnfhvnfa[m oHk;Edkifaom bk&m;a[my&d,m,fpum;vHk;
a0g[m& rsm;pGm&Sdavonf/
,if;twl &cdkifrSmvnf; y&d,m,fvSnfhoHk; a0g[m&wdkY trsm;&Sd
ay\/ Oyrm- woD;wref? wrefoD;? wr*Fvm? wrifwum qdkaom
y&d,m,fpum;rsm;? w&TD? tusdif? wwdkif? woQif? waum? wxGD;?
wodef;? beef; qdkonfrsm;/ wpDaoQ? qdwfauaoQ? pdwfauaoQ?
teJaoQ? eJeJaoQ? eJeJyg;yg;aoQ? rrsm;qdkonfrsm;? tm;oQiftm;aumif;?
tm;xkwf? tm;oef? abmfvDqdkonfrsm;/ &dyf&dyfaoQ? &D&DaoQ? 0D0DaoQ?
oef;oef;acs? cyfoef;cyf0gaoQ? rIefrIefaoQ? oef;aumifavmuf qdkonf
rsm;/ eDoHk;ydkcuf? eDoHk;ydkcsrf;? eDoHk;ydkcrf;? eDoHk;ydkkyf qdkaom y&d,m,f
rsm;/ ,if;odkY rsm;pGmaom y&d,m,fpum;<u,f0rIwdkY &Sdavonf/
xdkYjyif &Sm;&Sm;um;um;? aumufu&rif;us? uxmu&m;? vIyfvIyf
MuifMuif? awmif;wHk? rygwyg? ua&mufuaxmuf? rcsdrem? rdroeH?
usdusdyufyuf qdkaom pum;zdk? pum;r? pum;pHkwGJrsm;vnf; &Sdayao;
onf/ ]rD;vGefaucsdKufaw? &DvGefauyspfaw} qdkaom a&S;ynm&SdwdkY
pum;yHk? ]jzm;crf;vdkY opfikwfay:} uqkefyljcif; awmfovif;? Muufzif&D
qHk;? usifoeftdk ,ifESifa&? usm;udkufpGmxufiifpGm&da&? tpm;MuL;euf
udk,frwwf? iNyDpkwf ikyfoD;pyfvD omaumif;vD? iclEIwfcrf;? iwef
0rf;qdkaom pum;yHkwdkYvnf; trsm;yif &Sdygao;\/
&cdkifom;BuD;pmay

68 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

azmfjyygrsm;um; a0g[m&<u,f0&eftwGuf tjcHt&Hvdktyfcsuf


wdkYvnf; jzpfayonf/ odkYrSvnf; ]Murf;uRH Ekwf&\/ pum;uRH EIwfr&}?
]rajymwwfu qJonfESifhwl? rvkyfwwfvQif zsufonfESifhwl} qdkaom
pum;yHktwdkif; pum;uRHjcif;? rajymwwfjcif;b0rS uif;vGwfMu&ay
vdrfhrnf/
uJhodkY &cdkifwdkYoHk;pGJajymqdkvmcJhMuaom trItjcif;? a0g[m&
pum;vHk;wdkYukd avhvmMuvQif rsm;jym;ay\/ vlrsdK;wpfrsdK; ,Ofaus;rI
tqifhtwef; rnfrQjrifhonfqdkrIudk ,if;vlrsdK;wdkY\ pum;udkMunfhjcif;
jzifh od&ay\/ pum;oHk;EIef;rI rsm;jym;aom vlrsdK;wdkYonf ,Ofaus;rI
t&SdqHk;yifjzpfonf/ ,if;vlrsdK;wdkYonf xdkpum;<u,f0onf [lvnf;
owfrw
S jf cif; cH&avonf/ xdo
k Ykd ud,
k yf ikd pf um;vH;k r&Sad omf olrsm;wum
xHrS acs;oHk;? ajymif;oHk;? arG;pm;,loHk;Mu&ay\/ &cdkifwdkYvnf; xdkodkY
acs;? ajymif;? arG;pm; ,loHk;xm;aomolrsm;xHrS pum;vHk;vnf; tenf;
tusOf;awmh rvGwfuif;Edkif awGU&SdMu&ay\/
Oyrm-zm&pdpum; ]qmrGef} qdkonfudk ajymif;,loHk;xm;aom
]oyHk} qdkonfhpum;? b*FgvD-[dED toHk;jzpfaom ]CmC&} udk ]Zm*&m
tus}? ] pD,m-oQD,m} udk ]odkuf}? ]wm&wD}? udk ]bm'vD-bmvwD}?
]*ifpDzm;&m} udk ]uifpDy&m} ? ]*g&D} udk ]EGm;*g&D? armfawmf*g&D}? ]'D&f*D}
udk ]'dkif;*sDuef}? tm&ADpum; ]'vmvwfyGJpm;} udk ]'vm} [l oHk;pGJxm;
aom toHk;tEIef;rsm; jzpfonf/ xdkYjyif t*FvdyfwdkYxHrS ,loHk;xm;aom
'ufwif(Doctor) ?awmufv,m (Towel) ? aygawmrIefY(Powder) ? azmuf
awmf (Pohtooh) ? odyfvIdif; (Sick Line) ? a[&ref (Head Man) [l ,lo;kH
xm;csufrsm; &Sdavonf/
ygVdrSwpfzef ,loHk;xm;onfrsm;vnf; &Sdvmao;\/ Oaygoxm
u? 0ykofoDv? O'geu? 0'gef;rusd? 0'gef;jy jyvdkY? apwD,? upmwD?
ZmwD? t"duwu? txdu&? ed,&u-i&J? edAmeu-edAmef qdkaom
pum;wdkYyif jzpfay\/
uJhodkY ygVd?b*FvD?[dED?tm&AD? zm&pD? t*Fvdyfomru tjcm;
vlrsdK;rsm;wdkYxHrSvnf; ,loHk;xm;csufrsm;&SdEdkifay&m avhvmMunfhvQif
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 69

awGUaumif;awGUwwf\/ ,if;vlrsdK;jcm;wdkYxHrS ,loHk;xm;onfwdkYrSm


qdkvQif wdkufdkuftwl udk,fhpum;vkyfvdkufjcif;rsdK;? qifwl,dk;rSm; pum;
zsufuom rsm;ayonf/ xdkpum;wdkYudk arG;pm; (rGD;pyf) pum; (0g)
arG;pm;vm&jcif;[lvnf; q&mwdkYu emrnftrsdK;rsdK; ay;xm;Muay
onf/ ,if;odkY arG;pm;vm&jcif;onfvnf; eD;pyful;vl; qufqHMuonfh
tavsmuf acs;iSm;? a&TUajymif;? zsuf,l? arG;pm;NyD;vQif EG,f,Sufjzpfvm
&jcif;u rsm;avonf/
xkdvlrsdK;wdkif;rSm udk,fydkifpum;u enf;yg;onfhtwGuf xdkodkYET,f
,Sufvm&onfu ydkrdkrsm;avonf/ odkYaomfvnf; &cdkifvlrsdK;wdkY\ EIwf
onf pum;t<u,f0qHk;? toHk;t&SdqHk;? y&d,m,fa00kpf taygqHk; [l
qdkEdkifayonf/ tb,faMumifhqdkaomf &cdkifwdkYonf wpfoHwnf;xGuf
aom toHudkomru wpfoHxufydkaom toHESifhvnf; ajymqdkEdkifyg
onf/ c&pfou&mZf 1811ckESpfu &cdkifjrefrmpum;udk okawoejyK
tm&Sawoe*sme,fwGif a&;om;cJhaom trf?'D?vD'ef (M.D Leyden) \
aqmif;yg;wGif odkY tqdkjyKxm;onf/
]]&cdkifvlrsdK;rsm;onf jrefrmvlrsdK;ESifh tEG,ftm;jzifh
wlnDMuonf[k vufcHEdkifMuygonf/ odkYaomf &cdkifvlrsdK;wdkY\
,Ofaus;rIrSm jrefrmwdkY udk,fwdkifuvnf; olwdkY&if;jrpfonf
&cdkif[k ,lqaomaMumifh &cdkifudk jrrmBuD; (Myanmagyi)
[k ac:a0:cJhonf[kqdkygonf/ &cdkifpum;onf tvGefa&S;us
aom bmompum;wpfckjzpf ,Ofaus;rIvnf; tvGefa&S;us
aom vlrsdK;wpfrsdK; jzpfayvdrfhrnf/
&cdkifa&muf *&dvlrsdK; tDvufZEm&D'Daz,m\ rSwfwrf;
udk tajccH a&;om;cJhaom *&dwfpmay&SifwpfOD;\ rSwfwrf;
wGif azmfjyxm;onfudk wifjyvdkayonf/ if;u ],ck &cdkifwdkY
ajympum;ESifh a&S;,cif pOD;pum; uGJvGJvm&onfum; &cdkif
a&S;pum;onf tdEd,ajrmufydkif; pum;ESifhwlnDrI jzpfay
vdrfhrnf} qdk\/ taMumif;u &cdkifodkY tdEd,rSwpfqifh
tif'dkrGef*dkvGdKuf (cd&m#)rsm;onf 0ifa&mufcJh&m if;wdkYonf
&cdkifom;BuD;pmay

70 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

tapmydkif;u tdEd,ajrmufydkif;wGif 0ifa&mufvsuf a'otESHY


aexdkifvsuf&Sdaom tm&D,efwdkY\ pum;ESifh ,Ofaus;rI"avh
xHk;pHrsm;udk ajymqdkusifhoHk;aom olrsm; jzpfMuonfhtwGuf
aMumifh qdk\/
odkYaomf c&pfat'D q,f&mpktpydkif;u ta&SUbufrS
]wdkif} ac: rGef*dktEG,f0ifwdkY tvHk;t&if; 0ifa&mufcJhojzifh
&Sd&if;vlrsdK;wdkYtm; vTrf;rdk;oGm;jcif;aMumifh aemifwGif &cdkifpum;
onf ta&SUbufEikd if pH um;rsm;ESiw
hf n
l cD jhJ cif;om jzpfayvdrrhf nf/
Zmwdrl&if; &cdkifwdkY\ajympum;rSm a&S;acwf tdEd,ajrmufydkif;
om;wdkY ajympum;rsm;om jzpfEdkifzG,f&Sdonf[k awGU&ygonf}}
[k rSwfcsufjyKcJh\/
okawoD wpfcsdKUuvnf; tdEd,ajrmufydkif; wpf0ef;wGif ysHUESHYaecJh
Muaom tm&D,efwdkYonf bDpD ig;&mpkcefYwGif rm*"wdkif;rS wpfqifh
tvHk;t&if;ESifh &cdkifodkY0ifa&mufvmojzifh &Sd&if;pGJ a'ocHvlrsdK;rsm;tm;
vTrf;rdk;oGm;&m r*"wdkif;om;vlrsdK; ajymaom (rm*"D) ygVdbmompum;
udkyif ajymqdkcJhMuay&mrnf[k ,lqMuonf/ tcsdKUuvnf; &cdkifwGif
awGU&aom ausmufpmrsm;rSm ygVdxuf ouwrsm;jcif;? tm&D,efwdkY\
&if;jrpfbmomrSmvnf; ouwyif jzpfjcif;wdkYaMumifh &cdkifacwfOD;oHk;
bmompum;onf ouwyif jzpfoifah Mumif; ,lqMuavonf/ rnfoYkd
qdkapOD;? &cdkifwdkY\pum;udk wduspGm cefYrSef;&ef cJ,Of;vS\/ r*"
eDaygvfouw bmompum;wdkYESifhvnf; a&maESmaeaMumif; awGU&\/
a&ajrtvdkuf uGJjym;vm&jcif; ya,mu ruif;Edkif&um; wpfckwnf;
aom pum;jzifh ydkif;jcm;owfrSwf&ef rvG,fvSacs/ odkYaomfvnf; &cdkif
jynfwGif ajymqdkpum;rsm;um; a&S;ya0oPDuyif ajympum;[k
,HkMunfMuay\/
&cdkifwGif uRef;urf;a'o aygrsm;onfhtavsmuf vlaerItquf
rsm;Muayonf/ xdkYaMumifh wpf&yfESifhwpf&yf? wpfa'oESifhwpfa'o?
ajymqdkrI uGmjcm;csuf? a0g[m&tcsdKU vHk;0uGJvGJcsufwdkY &Sday&m
&cdkifa'ooD,? a'oE&? aus;vufpum;rsm;vnf; wdk;yGm;vmEdkifay
ao;\/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 71

Oyrm-&cdkifajrmufydkif;uajymMuaom ]ta,GaoQ} qdkonfh pum;


udk &rf;NAJu a,;a,;? rmefatmifu ,dk;? awmifukwfwef;vTJe,fu
a,;aoQ? oHwGJu awmfawmf? ywif;uRef;u ,dk;,dk; [l vnf;aumif;?
&rf;jAJu trd-tD;a,mif? tcsdKUt&yfu trif-tar [l vnf;aumif;?
ac:Muavonf/ xdkYjyif ZmreDyifudk a0vmyif? rkef;wdkif;yif? usyHk;yif?
usEHI;yif [lvnf;aumif;? oMum;vufnif;yifudk tmumEG,f? EG,fcsdK?
yef;a&TEG,f? rmefatmifEG,f? oD[dkVfEG,f? a&TcEG,f [lvnf;aumif;
udk,fha'otvdkuf ac:a0:rI &Sdayonf/
xdkodkY a'ooHk; uGJjym;aom pum;vHk;wdkYudk avhvm&vQif &cdkifa0g
[m& tbd"mefpmtkyfBuD;ru jzpfEdkifayonf/ ,ckjyqdkcJhaom uGJjym;
aom a'oE&oHk;a0g[m&ESifhwlnDaom pum;vHk;? tenf;tyg; oHae
oHuGJ pum;vHk;wdkYutp toHk;jyKvmcJhMuonfh &cdkifjynfoHk; a0g[m&
trItjcif;pum; tm;vHk;wdkYudk pkaqmif;avhvm rSwfwrf;wif (a0g[m&
tbd"mef jyKpk&ef)Mu&ef vdktyfaeayonf/
udprSm wpfa,muftm;ESifhr&? wpfaomif;tm;ESifhulrS &rnfh
BuD;us,faom vkyfief;wpfck jzpfayonf/ odkYaomfvnf; pdwfygMuol
wdkY yl;aygif;aqmif&GufoGm;MuvQif atmifjrifEdkifay\/ taxmuftxm;
tudk;tum;ususeeESifh toHk;tEIef; tpHktvifygEdkifaom ]&cdkifrlxHk;
a0g[m&tbd"mef} jzpfay:vmEdkifu &cdkifpum;udk &cdkifpum;jzifh zGifhqdk
aom tbd"mef? jrefrmjzifh zGifhqdkaom &cdkif-jrefrm a0g[m&tbd"mef
[l &Sday&m ,ckjyKpkaeaom a0g[m&tbd"mefrSm jrefrmpum;jzifh
zgifhqdkcsuf jzpfavonf/ rnfodkYqdkap &cdkifom;wdkif; &cdkifpum;udk
xdef;odrf;xm;rSomvQif &cdkifvlrsdK; wnfwHhEdkifrnf jzpfonf/ xdkYaMumifh
vlrsdK;wpfrsdK;\ ,Ofaus;rI t*Fg&yfjynfhpHkvmEdkifa&;wGif ta&;BuD;aom
&cdkifpum;rsm;udk raysmufysufatmif xdef;odrf;apmifa&Smufazmfxkwf
Mu&ef oifhvSayownf;/
ewfjrpf pef;atmif

&cdkifom;BuD;pmay

72 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

orufwufyGJESifh vufxyfr*Fvm "avhwHxGm


]]awmifnmra[haoG;? ESpfyg;armifpHk? bkef;&dyfvIHonf? y'HkMumeHY
arT;\? cspaf <u;rwifcif? qJo
h ;kH ESp0f ,f? i,f&,
G w
f ek ;f uyifwnf?h
bewf&Sif avmif;bk&m;? jcm;0rf;ruGm? &if;csmarmifESpfyg;udk?
ay;jrm;pkvsm;wif? vufxyfa&oGef;? qJhESpfcef;rl? xl;qef;
obifqif? cspfBudK;rQif acG&pfywf? (e0&wfpD? o*tdrfa&SU
ewfESifh) pdefcs,f owftv,fwGif}}
(ok0Pa'0D-apmjynfhndK)
vufxyfa&oGef; q
qJhJESEpS fcef;
usrf;*eft& ]om&um? oy&d'@m? "eudwm? abm*0godeD?
Mo'ywuded? Mob#pkr#? 'godpb&d,mp? urum&dp b&d,p?
"HZ#m?rk[kwdum} [l rdef;r 12a,muf &Sd\/ if;wdkYrSm vif&Sdr,m;
vufxyfNyD;om; jzpf\/ oGm;vmusL;vGefvQif rdef;ra&m a,musfm;yg
ESpfOD;pvHk; umarokrdpmpm&uH xdkufonfqdk\/ xdkudk&nf ay;jrm;
pkvsm;wif? vufxyfa&oGef;? qJhESpfcef;[k pyfqdkjcif;jzpfonf/ xdkq,fh
ESpfrsdK;aomvufxyfjcif;udk tm0g[0d0g[r*Fvm[l avmuDr*Fvm13yg;wGif wpfyg;tjzpf owfrSwfcJhavonf/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 73

orufwufyGJ jcKyfrcsyGJ
owdkYorD;ESifh owdkYom;wdkY vufxyfxdrf;jrm;aom r*FvmaqmifyGJ
udk &cdkifu orufwufyGJ[k ac:onf/ a,murtdrfodkY orufudkwifydkY
&aomaMumifhvnf;aumif;? vufxyf&efoGm;a&muf&aomaMumifh
vnf;aumif;? orufwufyGJ[k ac:Mujcif;jzpfonf/ oHwGJa'owGif
r,drfwuf(r,m;tdrfwuf) (rtdrfwuf)[l vnf;aumif;? rmefatmif
a'owGif tdrfwuf[l vnf;aumif; ac:a0:onf/ armifawme,fwGif
tjrm;yGJ[lvnf; ac:Muao;\/ vufqHkpm;yGJudk vufaqmifpm;yGJ
[l vnf;aumif; ac:Muayonf/ owdkYorD;udk owdkYom;tdrfodkY
ac:aqmif vufxyfjcif;udk jcKyfrcsyGJ[k ac:onf/
aphpyfaMumif;vrf;
yxr r*Fvmaqmif&eftwGuf pHkprf;ar;jref; aphpyfawmif;&rf;
Muonf/ tcsdKUrsm i,fpOfuyif uwdu0wfjyK aphpyfowfrSwfxm;Mu
NyD;vnf; &Sdonf/ if;udk usef;*efu om&um (xdrf;jrm;NyD;jcif;?
aphpyf aMumif;vrf;NyD;jcif;? vif&SdNyD;jcif;? tkyfxdef;ol ydkifqdkifol&SdNyD;)
tdrfaxmif zufrsdK;[k ac:onf/ xdkYaemuf arG;zGm;ckESpfudk aeYeHoifh
roifh? rdwfzuf jzpf rjzpf Zmwmpef;v*fwdkYudk wGufcsuf &cdkiftvdk
&ufcsKyf,SOfjcif; jyK&onf/ tenf;i,f rnDGwfu wifBudKNyD;vQif
,Mwmudef;cef;aus apvsuf tqifajyap&onf/ a&S;a&S;uqdkvQif
trsdK;tEG,f tpOfoefY pifjcif &Sd? r&Sd 0ufl;jyef? El0J paom a&m*g
uif;? ruif; ppfaMumpHkprf; ar;jref;odNyD;rSom pyf[yf&onf/
r,m;vQmqdk a&G;cs,favh
xdak emuf vlBuD;pH&k mjzifh oGm;a&mufvsuf w&m;0ifajymqdMk uonf/
if;udk r,m;vQmqdkonf-jcKyfrvQmqdkonf[k ac:onf/ xdkpOf owdkY
orD;twGuf cef;0ifypnf;ay;&ef owfrSwf&onf/ if;udk toGif;ay;?
toGif;awmif;onf[k ac:onf/ a&T?aiG odkYr[kwf v,f,m? O,smOf?
&cdkifom;BuD;pmay

74 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

uRJ?EGm; ponfh wwfEdkif&mypnf;udk ESif;tyf&ef uwdjyK&onf/ onf


rSm 0,fonf a&mif;onf oabm roufa&mufbJ? owdkYorD;\
*kPf? rdbaqGrsdK;\ *kPfudk axmufay;jcif;om jzpfonf/ (0g)
tdrfaxmifb0twGuf t&if;tESD;ulnDrpjcif; jzpfonf/
toGif;ESif;
a&S;ur*FvmaqmifwGif BudKwif toGif;tyfESif;jcif;? yef;qif
jcif; jyKavh&SdMuavonf/ xdkYaMumifh oufqdkif&m rdbaqGrsdK; tkyfxdef;
olrsm;ESifh tdrfeD;csif;rdef;rrsm;onf vma&mufMuonf/ xdktcg tESif;cH
bufrSvnf; aqGrsdK;? OmwumwdkYudk ac:,lxm;NyD; {nfhcHauR;arG;um
toGif;ESif;Muonf/ yefqifMuavonf/
tcgMunfh
,if;odkYajyvnfNyD;aemuf r*Fvmaqmifrnfh aeY&ufaumif;udk
[l;&m;aA'ifxH wGufcsufavonf/ tcgawmif;? tcgMunfh? tcgwGuf
onf[k ac:qdk\/ tcgay;q&mvnf; tcgaumif;udk ay&Guf xef;zl;
jym;wGif pma&; usm;-r ESpfOD;vHk;twGuf wpfapmifpD ay;avonf/
xdktcg pmudk om;NrD;,yfwGif ,SOfwyf csnfaESmifxm;&onf/
tcgay;&mwGif 0gwGif;umvaeY&ufudka&Smifjcif;? aeYBuD;&ufBuD;
rsm;wGif qkwfwpf&uf? qef;wpf&ufudk a&Smifjcif;? jy'g;? e*g;acgif;
a&SUqdkifudk a&Smifjcif;? jymodkv? wydkYwGJv ponfudk a&Smifjcif;?
tdrfwGif EIwfydkif udk,f0ef&Sdu a&Smifjcif;? odkYr[kwf a&Smif&Sm;aeapjcif;?
ivsif vI y f a omvwd k Y vnf ; a&S m if j cif ; jyKMu&onf /
r*FvmaqmifrnfhaeY&uf wGif wpfbufwpfbufrS ysufuGufjcif;
r&S d a p&/ ysuf u G u f v Qif toG i f ; qH k ; H I ; cH & jcif ; ? wef z d k ;
wpfqjyefavsmf&jcif;? tcrf;tem; yGJp&dwfyg jyef avsmfay;&jcif;
jzpf&onf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 75

tcgpma&G;enf;
vGefcJhaom ESpfaygif; 60-ausmfu aA'ifq&mwdkY wGufcsuf
a&;ay;cJhzl;aom pmwpfckudk awGU&&m erlemtjzpf azmfjyvdk\/
&wew,H t[H 0Emrd/ / atmifaZ,sEK? ou&mZf 1286ck?
uqkefvjynfhausmf(5)&uf? Mumoyaw;aeY? aexGuf (4)csufwD;
tcsdefwGif tcg&Sif 1aEGom;rSm uHhaumfyef;GefYESifhwuG t*Fgvuf,m?
il;vuf0J? pae cg;0wfqif? t*Fg tus0wf? 2vFm aAmif;rsufokwfqif?
if;&uf a&pifvnf; zsef;ap *[ZmyGifh&m ta&SUt&yfodkY rsufESm
rlNyD;vQif bdodufr*Fvmajrmufap&rnf/ oGm;rnfhtcg 2vFm a&SUaqmif?
if;&uf a&pifvnf; zsef;ap? a&piftdk;acgif;tHk&Guf? paeaemufvdkuf
tdyf&m&Guf ap *[ZmyGifh&m ta&SUt&yfodkY rsufESmrlNyD;vQif xGufoGm;
ap&rnf/ vufxyfr*Fvm tcsdefrSmum; aevGJwydk 3 em&DtcsdefwGif
tcg 1aEGom; rSm 14 &uf bdodufr*Fvm vufxyfjrm;apaom0f/
yGJzdwfyHk
r*FvmraqmifrDwpf&ufuyif yGJ&Sifudk,fwdkif yGJpmzdwfjcif;?
odkYr[kwf zdwfpmurf;jcif;? vlysdKtysdK taomufzdwfMum; avh&Sdygonf/
oHwGJa'owGifum; tysdKacgif; trSL;jyK tysdKrsm;udk orD;&SifbufrS
zdwfMum;jcif; jyK&onf/ uawmhvkyfxm;aom iSufaysmfzufudk vufzuf
tenf;i,fxnfh paumwpfcsyfwGif xdkvufzufuawmhudkxnfhum
tdrfwdkif;aph oGm;NyD;vQif tysdKrsm;u wpftdrfwufqif; urf;vSrf;zdwf&
onf/ onfudk tysdK&ef odrf;onf[k ac:onf/ xdkYaemuf owdkYorD;
tm; qif,ifxHk;zGJU&efudp? orufwufvmaomtcg oHcsyfxdk;tEdkif&
&ef BudKwifndEIdif;jcif;jyKMuonf/ ausmufjzLe,fwGifum; Zrf;(qef;)
uAsm NydKifqdkifavh &SdMuonf/

&cdkifom;BuD;pmay

76 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

yGJwifaeY
armifawmNrdKUe,fwGif yGJwifrnfhnaebufwGif ajzazsmfaomtm;
jzifh vlysdKrsm;u wD;rIwfoDqdkjcif;? tysdKrsmwGifvnf; armif;w'l'l?vif;
uGif;wnHnHjzifh nvHk;ayguf waysmfwyg oDqdkuckef avh&Sdonf/
,cifuqdv
k Qif xdn
k wGif owdYk orD;onf a&S;acwf;kd &m r*Fvm0wfpjkH zpf
aom xdik rf odr;f tus? aemufpxbD? cg;pnf;BudK;ESihf cg;wGiq
f cJG sdwaf om
a&TaiGaomhBuD;rsm;udkvnf; 0wfqifxm;&onf[k qdkygonf/ xdkt0wf
tpm;udk r*FvmaqmifonfhaeYxd 0wfqifxm;&onf[k qdk\/
r*Fvmajrm uf
r*Fvmajrmuf&eftwGuf r*Fvmxrif;yGJ jyKvkyfjyifqif&&m &SifjyyGJ
wGif pDrHonfhtwdkif;yif jzpfonf/ r*Fvmbdodufajrmufjcif;udk rdrdwdkY
aetdrftoD;oD; xdkaeYeHeufapmapm ig;em&D rdrdbmomjyKEdkifonf/
tcsdKUum; &[ef;oHCmrsm;udk yifhzdwf qGrf;auR;vsuf r*Fvmy&dwf
w&m;? atmifjcif;w&m;rsm;udk emMum;jcif;jyKMuavonf/ r*Fvmajrmuf
&ef yxrr*Fvm0wfpHkudk tcgpmygtwdkif; aeYeHoifhaom vlysdK?tysd
K&efrsm;u qifjref;vmjcif;? qHxHk; xHk;ay;jcif;? acgif;NzD;? yef;qif;?
t0wf0wf? pvG,fodkif;? OD;aoQmifwifjcif; ponfjyK&onf/
xdkYaemuf tysdK&ef? vlysdK&efrsm;u ae&m,lNyD; r*FvmyGJa&SUwGif
xdkif&avonf/ owdkYom; vuf,mbuf "m;vGwfudkif vlysdK&efwpf
a,muf? wjcm;vlysdK&ef? tysdK&efrsm; 0dik ;f ? ig;yg;oDvcH,Ml uum r*Fvm
ajrmuf&onf/ r*Fvmy&dwf&GwfpOf owdkYorD;wGif vnf;aumif;? owdkY
om;wGif vnf;aumif;? t&efESpfOD; tygt0if r*FvmyGJwifudk csnfrQif
ckepfywfywfNyD; bkef;BuD;rsm;u udkifxm;&onf/ bkef;BuD;wdkYu rajrmuf
jzpfvQifvnf; wwfodaomvlyk*Kd vf wpfOD;OD;u ajrmufay;avh&SdMu\/
oHwGJa'owGifum; owdkYom;?owdkYorD;wdkYu bdk;bGm;rdb vlBuD;
rsm;udk uefawmhNyD; if;wdkY\ qkay;jcif;? om"kac:jcif; jyKNyD;aemuf
vlysdK? tysdK 0J,m&efNyD;vQif r*Fvmbdoduf ajrmufavonf// bdoduf
q&mu a&cGuf (0g) aiGzvm;wGif eHYompaom tarT;tBudKifrsm;udk
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 77

xnfhvsuf oajycufjzifh a&pifzsef;onf/ ,if;odkY bdodufcHaomtcg


ndKrnf;npfarSmifaomt0wfudk roHk;&bJ awmufajymif 0if;vufaom
t0wfudkom qif,if&onf/ r*Fvm ajrmufNyD;vQifum; rdbwdkYu
OD;pGm vufzUJG NyD; rsdK;aqGnmwumrsm;? zdwMf um;xm;olrsm;u vufzUJG cH&m
XmewGif aiGaMu;zGJUMuonf/ onfrSm tcsif;csif; csD;ajrmuf
ulnDay;jcif;vnf; jzpfonf/
orufwufoGm;yHk tpDtpOf
armifawme,fwGif orufwufjcif;udk pm;aomufyGJ odrf;NyD;
aeYv,fyikd ;f ? naeydik ;f wGio
f m a&vrf;? uke;f vrf;? oif&h m0wfaumif;pm;
vSjzifh qif;&Jolrsm;uvnf; iSm;&rf;qif,ifum vdkufygcJhMuonf/ a&SU
qHk;rS awmif&SnfvHkcsnf0wfxm;NyD; acgif;aygif;p wvlvlESifh wkwf
aumuf udk,fpDudkifum cefYnm;aom a,musfm;BuD;rsm;? xdkYaemufrS
r*FvmaqmifoGm;0wfpHk qifvmaom vif&SdtrsdK;orD; (rif;uRefr)rsm;?
rkqdk;rrsm;? rdef;rBuD;rsm;om wef;pD vdkufyg&onf/ tysdKrsm; vdkufyg
avhr&SdMu&/
xdkYaemufwGif tGefYusdK;rjzpfap&aom oruf&Sif\ tpfrBuD;?
odkYr[kwf aqGrsdK;&if;csmwpfOD;OD;u tGefYtkyfac: yef;tkyfudk xrf;&yg
onf/ xdkYaemuf oruf&SifaqGrsdK; odkYr[kwf cifrifeD;pyfaom rdef;rwcsdKU
onf tpDtpOftwdkif; rkefYtkyfrsm;? iSufaysmoD;tkyfrsm;udk xrf;aqmif
vdkufyg&onf/ tkyfwdkif;wGif xrf;vmolrsm;tzdkY vufaqmiftjzpf
y0gydkif;rsm;udk csnfaESmifxm;&Sdonf/ tkyfa&rSm owdkYom;\ tiftm;
tavsmuf 7?9?12 tkyftxd yg&SdMuonf/
xdYk aemufwiG f aqGrsdK;&if;ES;D aom trsdK;orD;BuD;wpfO;D u owdYk orD;
tm; ay;ESif;&efjzpfaom cef;0ifypnf; (toGif;) a&T aiG 0wfpHk&wemrsm;
udk aiGzvm;wGifxnfh udkifyg&onf/
xdkYaemuf yef;wsmpnf ac:aom r*FvmpnftzGJUom;wdkY vdkufyg&
onf/ ,ck pnfaysmufaeaoma'owdkY wD;0dkif;rsm;u tpm;xdk;
vdkufyg aeMu\/ xdkYaemuf a&piftdk;xrf; vl&G,fi,fwpfa,muf?
&cdkifom;BuD;pmay

78 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

xdkYaemuf vlysdK umvom;rsm; 0ef;&H owdkYom;udk tv,frSmxm;um


vuf,m bufrS "m;udkif vlysdK&ef wpfa,muf? vuf0JbufrS ,yfudkif
vlysdK&ef wpfa,muf 0ef;&Hvdkufyg&onf/
txl;ojzifh r*Fvmaqmifudpw
Gif i,fvif i,fr,m;? tdrfaxmif
pHkrsm; jzpf&ayrnf/ wpfenf; GefYusdK;[laom rkqdk;r? vifao?
vifuGm? rdef;rrsm;udk a&Smif&onf/ trsdK;orD;rSm i,fvifyif jzpfaomf
vnf; xdkrdef;r\ vifa,musfm;rSm r,m;uGm? r,m;ao (wpfckvyf)
a,musfm;qdkyguvnf; tGefYusdK;xJ owfrSwfavonf/ aemufqHk;
oruf&Sif tdyf&m? aowmwdkYudk xrf;ydk;yg&onf/
uav;rsm;
]]td;k aoQwpfv;kH ? cGuaf oQzH;k ? jyHK;odjyHK;oGif (trnfazmf) OD;arvif?
0dkif;vdkYMunfh-(&Tef;) [lvnf;aumif;? orufopf? <uufudkuf? 0gBuD;r
vif? jcnf0if (oQdK;) [l vnf;aumif;? ]]pHaum a*gif;wif? qHkrSm
qefzGyf? (trnfazmf) ODarvif? 0dkif;vdkYMunfh (&Tef;)}} [lvnf;aumif;
atmf[pfum vdkufygMuonf/
&Gm0ifcay;avh
oruf&SiftdrfrS xGufonfuyif cJaygufavh jyKMuonf/ orD;&Sif
&Sd&m&GmodkYta&mufwGif wm;qD;cH& &Gm0ifc uifyGef;zdk;ay;rS 0if&onf/
ray;jzpfao;u &Gmtjyif &yfem;aeMu&onf/ orufwufoGm;&mwGif
wjcm;&yf&Gmrsm;udk 0ifa&mufjzwfausmfoGm;jcif;? &Gmdk;avQmuf vSnfh
vnfomG ;jcif; rjyK&/ uifyeG ;f oifo
h nf qd
k avsmfaMu;awmif;rI cH&wwf
onf/
&Gm0ifc (cJzdk;)udk uif;yGef;twGuf awmif;cHavh? ay;avh jyKMu
onf/ oruf&Sifudkvnf; cJaygufavh&Sdonf/ wpf&GmESifhwpf&Gm roifh
rwifh&Sdu acsmufuswwf BudKwifndEIdif;xm;&\/ aiGaMu;csrf;om
qif;&Jtvdkuf ,kwfpGtqHk; &yf&GmuifyGef;twGuf[k qdkum pwdtjzpf
aomfvnf;aumif; awmif;cHay;Mu&onf/ tcsdKUrSm &Gm0ifcgeD;rSom
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 79

qD; awmif;Muonf/ &Gm0ifcudk vlysdK? tysdKrsm;om qdkifonf/


oabm&Sd&m toHk;jyKEdkifavonf/ tcsdKU&yf&GmwdkYwGifum; &Gm0ifcudk
zsufodrf;cJhMuNyD; jzpfaomfvnf; ,aeYwdkifum; vHk;0ruG,faysmuf
Edkifao;acs/
orufwufyGJaeY
orufwufrvmrDyaJG eYwiG f aeYcif;aeYv,f owdYk orD;onf yGw
J if
teD;wGif tjrJ&Sdae&onf/ vl rjywfrvyfap&/ &Gmjyify oGm;a&mufp&m
udp&Sdu rdef;rysdKwpfOD;udk tpm;xdk; xm;&Sd&onf/ owdkYorD;tdrfodkY
tysdKrsm;uvnf; vma&mufapmifha&Smuf (orD;apmifh)um {nfhcH&SdaeMu
&onf/ if;wdkYxHrS vufaqmifypnf; odkYr[kwf aiGrsm; vufzGJUMuNyD;
orD;&SifxHrSvnf; vufaqmifypnf;rsm; jyefvnfay;avh jyKonf/
oHwGJorufwuf"avh
orufwufyHkrSm wpfa'oESifh wpfa'orsm;pGm rxl;jcm;vSacs/
oHwGJa'o wufyHkrSm owdkYom;bufrS ygvmolwdkYwGif a&SUqHk;rS
anmifa&tdk;? xdkYaemuf apmif? acgif;tHk;? arGU&m? jcifaxmif? t0wf
aowm ponfhtjyif cef;0ifypnf;topfrsm;udk tNrdwfzGm;zGm; &Sdaom
uwDyg wbufvSvSESifh pnf;aESmifwkyfNyD; t&G,f&ifhol trsdK;orD;u
o,fvm&onf/ tdrfodkYwufaomtcgwGif wifBudKpDpOfxm;Muonfh
twdkif; tysdK &efrsm;u oHcsyfxdk;Muonf/ csrf;om qif;&J vdkuf
a&TBudK;? aiGBudK; odkYr[kwf &&mBudK;jzifh wm;qD; aiGawmif;Muonf/
r*FvmyGJwif yef;qifyGJ
armifawme,f tygt0if &cdkifwdkYa'orsm; owdkYorD;udk yefqif
,ifavh jyKNyD;rSomvQif orufwuf? vufxyfxrf;jrm;&avonf/
orufwufolrsm; tdrfxJr0ifrD (tcsdKUrSm tdrfxJr@yfwGif &yfem;
oDqdk wD;rIwfaeonf/) wcsdKUrSm &Gm0if0wGif vmac:onftxd
arQmfvifh apmifhpm;aeonf/ OD;pGm yef;qif&ef rdef;rrsm;uom oGm;a&muf
&cdkifom;BuD;pmay

80 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&avonf/ orD;&Siftdrf r*Fvmxrif;udk csufae&pOf rusufoa&GU


wefYem;ae&ojzifh yGJac:awmif;avh jyKMuonf/ ]r*Fvmxrif;
rusufao;bl;vm;} [l [pfatmfum toHBuD;[ us,favmifpGm
vTrf;jcHKaeonf/
yefqif&ef0if&aom rdef;rwdkY\tkyfrS a&S;OD;pGm tGefYtkyf
(yef;tkyf)udk owdkYorD;bufrS trsdK;orD;wpfOD;u vSrf;,l tdrfa&SUodkY
wif&onf/ xdkYaemuf vufaqmiftkyfrsm;udkvnf; tpOftwdkif; wif&
onf/ tdrfay:rSvnf; urf;vSrf;csufudk vufcH,lum yGJwifwGif
wifxm;&onf/ r*Fvm a&piftdk;udkyg wifxm;&onf/ tGefYtkyfxm;
vmaom trsdK;orD;u xdktGefYtkyfwGifygvmaom yef;ESpfyGifhpD ig;pHk
qifjref;ay;&onf/ yef;qufonf[kvnf; qdkMuonf/ xdkYaemuf
OD;aoQmifaqmif; ay;NyD;vQif ydk;Zmy0g (ykqdk;ydkif;)jzifh rsufESmudkzHk;tkyf
xm;&avonf/
av;Budrfyef;qif
a&S;u r*FvmaqmifyGJrsm;wGif wpfyGJwifonf? ESpfyGJwifonfh "avh
&Sdonf qdk\/ wpfv wpfBudrf? ESpfv wpfBudrf BudKwifjyKvkyfavh
&Sdonf [l\/ aemifwGifum; orufyGJrvkyfrD wpf&uftvdk nwGif
yGJwif&m owdkYom;zcifESifh {nfhonfrsm;onf owdkYorD;avmif; (jcKyf
ropf) xHodkY vmMuNyD; pdef a&T vuf0wf&wemrsm;ESifh yef;rsm;udk ESpfyGifh
uspD ig;pHk yefqifay;&onf qdk\/ if;udkpGJ yGJwifonf (0g) yef;qif
yGJ jyKvkyfonf[k qdkavonf/
xdkyGJwif&m yGJawmftkyfrsm;udk toHk;jyKavonf/ xdktkyfwdkYwGif
yef;pdrf; wpfrsdK;vQif ESpfyGifhuspD ig;pHk odkYr[kwf ckepfpHk wpftkyf? pdef
a&T &wemypnf;rsm;xnfh wpftkyf? iSufaysmoD;ESpfzD;pD ESpftkyf?
rkefYrsdK;pHkygaom ESpftkyf? r*Fvm qifjref;&mwGif ajrmufGefY (uefpGef;
BuD;GefY)ESifh ypJGefYudk t"duxm; xnfh&ygonf/ ajrmufGefYESpf?
ypJGefYESpf? tGefYrusdK;aom yef;rsdK;pHkESpfyGifhpD ig;pHk rdef;ru yefqifNyD;
aemuf rkeYf tyk ?f iSuaf ysmoD;tkyrf sm;udk owdYk orD;avmif;tm; vufaqmif
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 81

ay;ojzifh pm;&onf/ yGJwufa&mufvmolrsm;udk owdkYorD;tdrfwGif


d;k &mwl&,
d mrsm;jzifh {nfch &H onf/ yGw
J ifvmolrsm;udk r*FvmrkeYfxyk rf sm;udk
ay;NyD; tkyfrsm;wGifvnf; jyefvSefvufaqmiftjzpf rkefYrsm;udk xnfhay;
vdkufavonf/ yef;qif&onfudk av;BudrfjyKavh &Sdwwfonf/
toGif;ay;onfhaeY? r*FvmraqmifrD wpf&uftvdk nwGif (yGJwif)
aeY? orufwuf vufxyfaomaeY? tdrfodkY tvnfoGm;aomaeY?
aeYwdkYwGif wpfBudrfpDjyKavh&Sdojzifh av;Budrfusa&mufavonf/
orufwufpOf
yef;qifNyD;rS oruf&Sifudk tdrfodkY0ifap&onf/ tdrfay:odkYum;
tdrfaemufaz;u 0if&onf/ avSum;twufwGif tdrf&SifnDr (0g)
tysdK wpfak,mufa,mufu ajcaq; aiGawmif;cHavonf/ a&SUuqdk
vQif tdrf0ifaygufwHcg;0uyif wm;qD; tdrfwufcyg awmif;cHay;
&onf qdk\/ aiGawmif;olwdkYtm; vlysdK&efrsm;u aps;qpfMuESifh
wpfbufESifhwpfbuf tacstwifajymqdkMu? vlysdK&ef? tysdK&efrsm;
wpfbufESifhwpfbuf apmif;csdefMuojzifh qlnHaeawmh\/ tdrfay:wGif
tyef ; ajzaepOf u mv a&S ; tcguqd k v Qif ajraq;td k ; wH & S n f u d k
aomufapjcif;jzifh {nfhcH avmuGwfjyKavh? uGrf;,m? aomufa&wnf
avh? jyKpkazsmfajzavh&SdcJhMuonf qdk\/
vufxyfxdrf;jrm;jcif;
xdrf;jrm;pOf owdkYorD;\,mbufwGif oruf&Sifu ,SOfwGJ
yGJwifaemufwGif xdkif&onf/ xdrf;jrm;olu yGJwpfwif &SdorQudk
wpfrsdK;vQif (ESpfck) wpfpHkuspDjzifh csnfrQifuGif; ckepfywf? udk;ywfpD
&pfywfavonf/ xdkaemuf yGJwiftygt0if armifESHpHk tdyf&m aowm
rsm;ygjcHK wpfzef &pfywf&onf/ wGif udk;ywfqdku tjrm;BuD;?
ckepfywfqdku tjrm;aoQ[k ac:Muavonf/ xdkYaemuf r\vuf,m
vufudk atmufrSvefxm;um usm;\vuf,mvufudk tay:rS
arSmufvsufxyfNyD; r*Fvma&pifaq;aMumay;&onf/ if;udk vufxyf
&cdkifom;BuD;pmay

82 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

onf qdk\/ usrf;*eft& Mo'ywwded a&pufvufqHkcs xdrf;jrm;onf


qdk\/ tcsdKU ykqdk;jzLjzifh vTrf;xm;aom owdkYorD;udk vufwpfzuf
xkwfvsuf xdrf;jrm;ay; onfrsm;vnf; &SdMuonfqdk\/
xdkYaemuf armifESHpHkwdkYonf ESpfbufrdb (0g) udk,fpm;vS,fwdkYudk
tjyeftvSef wpfNydKifeuf xrif;ckepfqkyf xnfhay;ojzifh wbufudk,f
Hkjzifh cH,l&onf/ xrif;jzifh rdbwdkYtm; uefawmhjcif; oabmjzpfonf/
if;armifESHwdkYvnf; ckepfqkyfpD pm;Mu&jyefavonf/ ,ckum; rpm;Mu
awmhbJ pm;yGJatmuf tdk;opfwGif xnfhypfMuonf/ onfudk
vufaqmifpm;onf qdk\/ xdkYaemuf olwdkYtpHkvufudk xyfrHaq;aMum
ay;&onf/ usm;u rdrdOD;aoQmifudk cRwfvsuf yGJwifwGif wifNyD;
r\OD;aoQmifudk cRwf,lvsuf rdrdOD;acgif;wGif aqmif;&onf/ rdrd
OD;aoQmifudkvnf; rdef;rtm; aqmif;ay;&onf/ a,musfm;xHrS
aqmif;ay;caiGudk oay;ojzifh uefawmh ,l&onf/
xdkYaemuf vufxyfxdrf;jrm;ay;aom armifESHpHkudk usm;rtpHk\
a&piftdk;rSa&udk aygif;pyf qkawmif;arwmydkYum oajycufESifh a&pif
yufzsef; oGef;avmif; xdrf;jrm;avonf/ jrm;ay;olu OD;pGmvufzGJUNyD;rS
rdb{nfhy&dowfrsm; toD;oD;zGJUMu ESpfOD;pHkuefawmhvsuf vufcH,l&
avonf/ xdrf;jrm;NyD;aMumif; pnf;wl&d,moHrsm; twD;qHk;onfudk rSwf
om; od&SdMu&avonf/ tdrfay:rStqif;wGifvnf; ,cifwufvrf;rS
yif qif;&onf/
xdkaeYwGif orufopfrSm rdbtdrfodkY rwuf&? rjyef&awmhNyD/
xdk&Gm rS vlysdKrsm;udk rdwfzGJU nae aomufpm; {nfhcHjcif;? tdrfjyef
rvnfoa&GU rdef;rtdrfwGif wpfaeYoHk;Budrf xrif;auR;arG;{nfhcH&jcif;?
tdyfcef;0ifpOf tysdK&ef ? vlysdK&efrsm;u qD; cef;0ifaMu; awmif;cHjcif;
jyKMuavonf/ ckepf&ufwdkifwdkifyif r*FvmyGJwGifuJhodkY r*Fvm yef;uef
jym;wGif xrif;pm;Mu&onf/ xdktwGif; wpftdrftdrfodkY vnfywfavh
rjyK&acs/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 83

tdrfjyefvnfjcif;
ckepf&ufaphvQif armifESHpHkwGJwdkY a,musfm;rdbtdrfudk tvnfoGm;
jcif;udk tdrfjynfvnfonf qdk\/ rvnfrDwpf&ufu tdyf&m0wfpm;udk
a&uefwGif oefYpifzGyfavQmf&onf/ OyZsm,fq&mawmfudk OD;pGmoGm;
a&muf uefawmh&onf/ tvnfoGm;a&mufpOf a,musfm;rdbrsm;u
qD;BudKay;aom qefwpfqyk pf jD zifh rdbwdYk uu
kd efawmhNyD;rS tdraf y:wuf
&onf/ xdkaeYwGif r*FvmtoGif; t0wftpm;rsm;udk 0wfqif&onf/
yef;qifjcif;udkvnf; jyKMuavonf/ xdkYaemuf xrif;auR;NyD; vufzGJU
ypnf;? a&TaiGrsm;udk pm&if;ESifhwuG rdbpHka&SUwGif owdkYom;u vufcH
apNyD; wpfzef owdkYorD;tm; tyfESHavojzifh uefawmh vufcH,l&
avonf/ tdrfjyefaomaeYwGif tdk;opfwGifusef&Sdaeaom vufxyfpOf
rdbwdkYtm; uefawmhum xrif;qkyfrsm;udk a&xJodkY jrKyfESHypfvdkuf
&avonf/
yuvmaqmif;av
a&S;uqdkvQif acsmnufvSaom yuvmudkaqmif; tdrfvnfvm&
onf/ ikwfaumif;aphwiftuGufpdyfpdyfESifh txl;vuf&majrmuf
aooyfpGm &ufvkyfxm;aom yuvmtqifqef;rsm; jzpfMuonf/
tem;wGif uwDyguGyf? a&TcsnfaiGcsnfxdk; bl;yGifh&Hvsuf tvGef
aqmif;csifpzG,f &SdvSonf qdk\/ tzkdk;vnf; rao;vS/ ig;q,fausmf
wpf&mtMum; aps;EIef; &Sdonf/ xdkacwf a&Twpfusyfudk aiG 20ausmfjzifh
EIdif;ndcefYrSef; odomEdkif\/ ,ckum; aphpHkaom dk;&mr*Fvmaqmif
rjyKMuawmhNyD/ BudKwifwpfyGJwif? ESpfyGJwifaom "avhvnf; r&SdawmhNyD/
tcsdefydk? tvkyfydk? aiGukefaMu;usrsm; u&duxvnf; ydkrsm;ojzifh
rjyKvdkMuNyD jzpf\/ w&m;0ifvufxyfjzpfvQifyif awmfNyD[k ,lqum
*kvnf; rjyKMuawmhNyD/ odkYaomf csrf;omolrsm; [dkw,fBuD;
tBuD;tus,f vufxyfyGJ qifETJaeMuonfESifh EIdif;pmMunfhoifhMu\/

&cdkifom;BuD;pmay

84 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

oHwGJ r,drfbuf vufxyf"avh


1973 ck? (26)Budrfajrmuf jynfaxmifpkaeYwGif r,drfwuf,drf;
jzifh r*Fvmaqmifudk okyfazmf ujycJhMuavonf/ ,if;wGif tcef;
(wpfvufqHkpm;cef;)odkY owdkYom; 0ifvmNyD; vlysdK&efESifh vuf,mu
ae&m,lonf/ trsdK;orD;u vuf0Juae&m,l xdkifonf/ tv,fwGif
tdk;opfESifhxnfh xrif;tdk; wpfvHk;? yef;uefwGif ig;aMumfckepfaumif
*kPfoa&&SdwpfOD;u aumif;csD;qkrGefay;vsuf ckxGif;wGif oajy
cufESifh a&pifoGef;avmif; vufxyfay;onf/ xdkYaemuf xrif;tdk;rS
ckepfqyk pf D tNydKifqyk Nf yD; td;k opfxo
J Ykd xnfo
h nf/ onfukd wpfvufqkH
(vufqHk) (vufaqmif) pm;onf qdk\/ xdkYaemuf ESpfbufrdbrsm;u
OD;pGmvufzGJUvsuf {nfhonfrsm;u ulnDzGJUMuonf/
orufwuf yef;wsm;pnf wD;cwfavh
a&S;u orufwufyGJwGif yef;wsm;pnf wD;cwfavh&Sdonf/ ,ck
aysmufvkeD;yg; jzpfaomfvnf; taemufjynfwdkY "avh &SdMuavonf
qdk\/ pnftwdkif;twm? 0wfqifyHk? wD;&aom pnfvHk;a&? wD;yHktjcif;
t&mrsm;udk 6-6-1966 ckESpfu avhvmrSwfwrf;wif xm;csuf&Sdonf/
xdkodkY toQifpudE\ &cdkif,Ofaus;rIrsm;pmtkyf (1966-ck? Zlvdkifv
xkwf) pmrsufESm 105 rSp &cdkifyef;wsm;pnf taMumif;wGif azmfjyxm;
av\/ &SnftHhpdk; ra&;om;vdkufawmhay/
,ck tqifoifh orufwufyGJudk zGJUqdkxm;aom uAsmwpfydk'fudk
wifjyvdkayonf/ xdkuAsmrsm 15-6-75 ckESpf ewfjrpfwpfae&mwGif
toQifpudEu "avhuAsmtjzpf a&;pyfxm;cJhonf qdk\/

pnfobiforD; yef;eDvmudk vuf,meEolom;ESifh xdrf;jrm;pOf pnfoH


ywfoH yg0ifcJhonfqdk\/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 85

&DoGef;umv? cgrQ
rdk;wazsmufus? e,kefv
tcg;aumif;au? rdk;OD;us
qdkvdkYyD;pyf? arsmufom;vwf
trsufoEm? rdk;rum
0wfpm;toGif? &GDiDGESif;
owif;ESif;ausmf? orufawmf
awmfyg,ifhvm;? armifBuD;om;/
rsdK;dk;rjcm; EG,fpOfquf
orD;arsmufom;? tdrfaxmifzuf/
orufwufar? pnfwD;a&av
&GmwuavG? vm;uwfaw-av/
vm;uwf-aw/
udk;um;csufrsm;
1/ &cdkif&mZ0ifopf (OD;pErmvvuFm&) yxrtkyf pm-292?36rS
2/ yg&mZduPfygVd? t|uxmESifh #Dum
3/ t|omvdeDt|uxm? rlv#Dum? rdef;r 12 a,muf udp
4/ acsmif;em;&Gm q&mawmf OD;rked"Z (euwfaA'ifokawoD)
5/ bk&m;ay:q&mawmf OD;rked"Z (euwfaA'ifokawoD)
6/ r,drfwuf,drf; (1973 ckESpf) oHwGJ dk;&m,Ofaus;rItzGJU
7/ jynfaxmifpkyGJ0if dk;&moDcsif;rsm;
(&cdkifjynfe,f jynfolYaumifpD)
8/ jynfe,fjzpfpOfordkif; (yrwGJ) &cdkifjynfe,f jynfolYaumifpD
9/ &cdkif,Ofaus;rIrsm; (toQifpudE) 1969 Zlvdkifvxkwf
10/ ppfawG 'D*&Daumvdyf r*Zif;? 1985-6 ckESpfxkwf
11/ &ckdkifvufxyfr*Fvm tcgay;"avhtaMumif;
(ewfjrpf-rmC) &cdkifr*Zif; trSwf (8)? 1984 ckESpf
12/ &cdkif"avhuAsmrsm; pmrl (toQifpudE) 1967-76
ewfjrpf ndKZHarmifausmf&SD
rS w f c suf / / 26-8-81 aeY a&;NyD;pmrludk jyKjyifjznfhpGuf a&;om;jcif;
jzpfonf/
&cdkifom;BuD;pmay

86 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cd k i f q D r D ; axmif M umoG w f t d k ; yG J


]]olawmfrdwfrSwf? v0guRwfonf? qef;vwfcg? vlY&GmyGJobif?
qD r D ; wef ; aqmif ? yef ; axmif x D ; BuD ; ysif ? oif y k e f ; wif
wef;jyufcwf? t|oDESifh yoDudk? tnDapmifhxdef;rSwf?
'ge0wfpGefYMuJvSL? rif;yGJobif? NrdKUjyifwpfcsdKU vlu? oDpm[l
aomufaomuf>yef;>yef;? aumif;rI vufaqmif xrif;axmifudk
0ef;? tHhzG,frI toHcsD? vufckyfajzmufajzmuf? jcif;aumuf
oHNydKifqdk? tvdkvdk aomaomk? 0guRwfobif? aysmfrIqif
onf? vl&Sif tpkpkESifh? ,pf0rlatmhtefum? wcsdKUudkvnf;?
wcsdKU&Sdu? jypfwifukef? ydefaygifc&m? pnf'kymESifh? ywfom
NrdKUvHk;csHKrQ? uNcD[lywvm;? apmif;nif;>yDom? 'l&domonf?
vlY&Gmobifrsm;ESifh waomaom xrif;axmif? vdkPf*l
xGwfxm;? bk&m;yg; a&mufatmifwnf;? usdK;aqmifonf
tpkpk? om"kMuHMuH? aeYrnhHonf? toHwkkESifh aysmf&TifrI
toG,foG,f .....
(O*gysH\ ]12 &moDzGJU&wk} rS)
azmfjyyg &moDzGJU&wkrSm 0guRwfyGJobif wD;rIwfuckefNyD; aw;qdk
Mujcif;rsm;udk okyfazmfxm;jcif; jzpfonf/ rSefygonf/ &cdkifpmqdkawmf
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 87

O*gysHonf &cdkif,Ofaus;rI"avh aysmfyGJ&TifyGJobifrsm;udk ESpfNcdKufaom


yk*dKvfwpfOD; jzpfonf/ xdkYaMumifh if;yk*dKvfonf &cdkif\yGJobifudk
rnfonfhXmeodkY a&mufaeae pdwfuwrf;w &nfrSef;umaomfvnf;
aumif;? pmayjzifhrSwfwrf;wifaomfvnf;aumif;? owd&cJhayonfyif;
jzpf\/ azmfxkwfwifjycJholyifjzpf\/
O*gysHonf &cdkifajrmufOD;acwf rif;&mZmBuD; vufxufxif&Sm;
aom trIxrf;aumif;BuD; wpfOD;vnf; jzpfcJhonf/ &cdkifxD;eef;wGifom
xif&Sm;cJhonf r[kwfao;? tif;0bk&iftaemufbufvGef rif;w&m;
vufxuf &mZoBuFef trnfjzifh oHwreftjzpf cefYtyfoGm;a&muf
aecJh&ojzifh jrefrmjynfwGifvnf; xifay:cJhzl;ay\/ rif;&mZmBuD;\
om;awmf tdrfa&SUOy&mZm rif;carmif;\ tBuD;awmftjzpf trIxrf;
aqmifcJh&NyD; pdefwif (pdkif;wif) &Gmudkvnf; pm;aus;ay;cJhcH&ayonf/
aumZmou&mZf 595 ckESpf awmifilrif;onf ig;ql'g,umESifh
roifhwifh [Hom0wDudk wdkufcdkuf&ef rif;&mZmBuD;xH ppfulawmif;cJh
&m rif;carmif;ESifhtwl O*gysHvnf; [Hom0wDodkY ppfcsDcJh&ygavonf/
[Hom0wDudkatmif xdkwGif 4-ESpfcefY aecJh&avonf/ ,if;odkY tae
rsm;cJh&jcif;aMumifh &cdkifjynf ajrmufOD; a&TNrdKUawmfudk wrf;w&nfTwf
jcif;?vGrf;qGwfjcif;rsm; jzpfum &wkvuFmrsm;udk a&;zGJUcJhonf/
ZmwdXmeudkydk cspfESpfoufoljzpfonfhtwdkif; jyefvdk&mum; rif;
carmif;udk Oyg,fzGJUavawmhonf/ rif;carmif;\ usef&pfaomcspfol
rif;orD;u rif;carmif; El;Gwfwdrf;,drf;vmap&ef &cdkif"avhxHk;pH&moD
yGJjyif om,myHk toG,foG,fwdkYudk avQmufxm;[efjyK uAsmy&d,m,f
oHk;vsuf aus;ap&wk? 12&oD &wkwdkYudk zGJUqdkcJhonf/ ,if;odkYO*gysH
onf rif;carmif;xH wifqufaom &moDzGJU&wk 0guRwfvyGJobif
tcgawmfudkvnf; awGUEdkifavonf/
&cdkifwdkY\ 12v&moD yGJawmfteuf xdk0guRwfyGJawmftcsdef
oDwif;oDv apmifah &Smufjcif;? qDr;D axmif? yef;axmifwYkd ukd MumoGwt
f ;kd
yGJjyKum vnf;aumif;? yef;axmifozG,f? yef;ya'omjyK vnf;aumif;?
bk&m;xD;oPmefjyK vnf;aumif;? ]wef;ysif;}ac: uGyfpifwGif
&cdkifom;BuD;pmay

88 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

oif;ykef;wif (oHCbw-oifbkwf-oifykef;) ac:aom qGrf;awmfuyf


jcif;? aysmfyGJ&TifyGJjyKjcif;? aomufpm;&TifjrL;jcif;rsm;jzifh aeYnrpJ woJoJ
&SdcJhonf/
xdkYjyif azmfjyyg 0guRwfyGJawmfwGif ]pmem} yGJrsm;udkvnf; jyKvkyfcJh
Muonf/ ausmufawmfbk&m; ausmufpmt& 0guRwfv rjynfhrD
tzdwfaeYwGif a0E&mZmwfudk emonf/ a0E&mremrD rdaw
,okwfac: ]rmvJokwf} udk emonf/ rmvJokwfrSm rmv,rax&fonf
wm0womodkY <ua&mufpOf arw,sbk&m;avmif; ewfom;ESifh awGUqHk
cJhzl;&m xdkrax&ftm; arw,sbk&m;avmif; ewfom;ESifh awGUqHkcJhzl;&m
xdkrax&ftm; tavmif;awmfewfom;u ajymMum;avQmufxm;csuf
jzpfaom taMumif;t&myifjzpf&mum; xdktaMumif;udk vlYjynfodkY
a&mufpOf rax&fu jyefajymjcif;jzpf ]rmvjyef} [kvnf;ac:onf/
0guRwfv azmfjyygyGJrsm;wGif taxmifae &yf&Gmrsm; pkaygif;um
usif;yvmcJhonf/ vrjynfhrD ESpf&ufcefYu vlysdK tysdKrsm;wdkYonf twD;
trIwf tu tckefwdkYjzifh acsmif;ajrmif;tif;tdkif awmawmif a&uef
rsm;rS yef;ref? Mumrsm;udk qGwfcl;Mu&onf/ xdkutjyef t&Gufaumif;?
tyifaumif;aom anmifyifudka&G; anmif&Gufrsm;udk waysmfwyg;
qGwfcl;Muonf/ jyefa&mufvQif yef;ref? Mumrsm;udk oefYpifatmif
a&G;cs,fMu&onf/ anmif&GufwdkYudk MumarSmuf MumvefyHk[ef? uvmyf
oPmefaomf vnf;aumif;? qGrf;tkyfoPmefaomfvnf;aumif;? qGrf;
xnfhcGufrsm; jyK&onf/ 0uFygyGJBuD; vkyf tv,fwGif wefaqmif;
r@yfBuD;pGm aqmufvkyf&onf/
tzdwfaeYwGif pmemyGJudk pwif&onf/ vjynfhaeYwGif wef;ysifcwf
aom xdkwef;aqmifr@yfBuD; &yf&Gmom; pkaygif;um; wHcGef? ukum;?
rkav;yGm; wpfaxmifpDjzifh vnf;aumif;? qDrD; wpfaxmif? qGrf;oifykef;
wpfaxmif? yef;rsdK; wpfaxmifpDwdkYudk twD;trIwf tutckefwdkYjzifh
waysmfwyg; xdkbk&m;yg; a&mufatmif wifvSLylaZmfjcif; jyKMuonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 89

udk;axmifaphatmif wifvSLaqmif
1/
2/

qDrD;cGuf (rD;pmwGif qDxnfh xGef;&onf) wpfaxmif/


oifyek ;f qGr;f udu
k m; 0guRwfv aumufO;D ? aumufvsifay:aom
qGrf;udk zefcGufwGif xnfhwif&onf/ wpfaxmif/
3/ yef;taxmifaxmifwdkYukdum; xD;BuD;oPmef? yef;ya'om
oPmef jyK wifMuonf/ xdkyef;wdkYwGif MumrsdK;ig;yg;
wpfaxmifpD/
4/ atmufrJhndKyef; wpfaxmif/
5/ vdp0Dyef; wpfaxmif/
6/ vdpndKyef; wpfaxmif/
7/ {u&mZfyef; wpfaxmif/
8/ ESif;yef; wpfaxmif/
9/ aygufaygufyef; wpfaxmifpDtm;jzifh udk;axmifaphatmif wif&
onf/
qGrf;axmifudk wef;ysif;wGif yifhaqmifxm;aom bk&m;udk 0ef;&H
wifMuonf/ 0uFygav;buf rkcfeef;aqmifwdkYvnf; tvm;wl
wifvSLMuonf/ qDrD;axmif yef;axmifrsm;jzifh r[maAm"d apwDawmf
jrwfudk &cdkifjyLwpfodef;rif; (rif;"D;) onf vSL'gef;cJhzl;aMumif;udk xdkrif;
xdk; r[maAm"dausmufpmwGif awGUEdkifayonf/ odkY taxmifaxmif
jyKvkyfvSL'gef;&jcif;\ tusdK;tmedoifudk &cdkifwdkYonf vGefpGmjrwfEdk;
,HkMunfrI &SdcJhMuonf/
taMumif;rSm &cdkifbk&if pEol&d,rif; vufxufu Ak'a*gwr
<ua&muf r[mrkedkyfwkawmfudk oGef;vkyfapcJhonfwGif xdkkyfwk
xkvkyfudk;uG,f&rI? qDrD;axmif vSL&rI? xrif;axmif oifykef;qGrf; vSL
&rI? yef;taxmif vSL&rI? rD;yHk;ysH wifvSL&rI paom 'geqdkif&m tusdK;
jy w&m;rsm;udk a[mMum;cJhayojzifh xdk'ge tusdK;jy w&m;rsm;udk usrf;
*eftjzpf tpOfqufum apmifhxdef;cJhMuavonf/ xdkusrf;udk or'ge
yum&P[k vnf;aumif? or'gefusrf;[k vnf;aumif; ac:wGif
rnfrSwfavonf/ xdkusrf; arw,sbk&m;udk zl;jrif&aMumif;paom
&cdkifom;BuD;pmay

90 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

tusdK;rsm;udk a[mMum;csuf &Sd\/ xdkYaMumifh or'gefusrf;vm a[mjy


csufudk ,HkMunfudk;pm; &nf&G,fcsuftusdK;arQmfudk;rI &SdcJhMuay&m?
odkY vQif tzdwfaeYup wifvSLMuaom yef;refrsm;ESifh qGrf;
oif;ykef;paom vSLzG,frsm;wdkYudk EGrf;&da[mif;onfrsm; &Sduvnf;
pGefYypf topfxyfjznfhum aeYpOfwifvSLMuonf/
rSwfcsuf/ / tcsdKUaom rmvmjyefyGJdk;dk;wkdYyg a0E&m 13cef;udk
wpfaeYwnf; tukefzwfap qDrD;? MumjzLyGifh? MumndK
yGifh? uawmufyGifh? {u&mZfyGifh? wHcGefMumvQm? xrif;
qkyf wpfaxmifpD? odkY ckepfyg;aom 0wKjzifh ylaZmf
emMum;&onf/ dkaopGmemMum;&aom tusdK;um;
arw,sbk&m;udk ylaZmf& tuRwfw&m; &ukeftHh
ownf;[l araw,sbk&m;avmif; ewfom;u t&Sif
rmvJ &[Emudk rSmvdkufaom pum;aMumifh tavhtvm
dkaopGmvQif ylaZmf emMu&ukefonf[k rmvmjyefusrf;
ed*Hk;wdkY azmfjyxm;onfudkvnf; awGU&ay\/
,if;odkY 0guRwfvwGif qDrD;axmifyGJ jyKvkyfpOf &cdkifwdkY\ txGwf
tjrwftjzpf wifvSL&aom ]vkyfp&Dyef;} udk qGwfcl;ylaZmfavh&SdaMumif;
udk &cdkifaw;uAsmjzifh zGJUpyfoDqdkcJhMuao;\/

vkyfp&Dyef; cl;uwfar
tarav a&mufrav
yef;cl;zdkY vm;uwfar?
0guRwfvwfysm? yef;yGifhysm
yef;yGifhyGifhcsdef? yef;cl;csdef
vkyfp&Dyef;? bk&m;yef;
tEG,fcufjzm? yGifhwpf&m
dk;wHucsD? yGifh0D0D
rHkwHwcsdKU? yGifhwcsdKU
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 91

bk&m;yef;wif? yGifhvwf,ifh
tuRefdkUrSm? qGwfuwf,ifh
qGwfvdkY&au? Zmjyifar/
q&m&Sif? ax&fausmfausmif; vm;uwfar/
ausmif;BuD;t&Sif? uefawmh,ifh/
aZw0ef-jrwfrGefausmif;? yef;wif,ifh/
wpfa,muf wpfwdkif? qDrD;wdkifav
NydKifysmxGef;au? &Sdcdk;arav? &Sdcdk;ar/
(OD;pudE\ ]&cdkifobm0aw;uAsm} rS)
vk y f p &D y ef ; / / bk&m;&Siyf vkwu
f sif;&mrS aygufa&mufonf[k &cdik f
wdkY ,lqMuaom EG,fvdktyifrS yef;wpfrsdK; jzpf
onf/ tcsdKUvnf; yef;udk ]vdp0Dyef;}[k
ac:Muonf/ vdp0D (tm&D,ef) vlrsdK;wdkY &cdkifjynf
odkY qufEG,f0if a&mufpOf twlygvmMu&m
jzpf[efwlowwf? yef;\tyGifhrSm tndKEka&mif
a&uefpGef;yGifh oPmef&Sdonf/ odkYaomf a&uefpGef;
yGifhavmuf rBuD;/ if;rSm ae&mwdkif; rayguf
a&muf/ a&pdrfhpdrf; awmeufwGifom jzpfxGef;onf/
yef ; ud k txG w f t jrwf j yK qG w f c l ; vsuf
bk&m;yef;wifavh&Sdonf/ rnfonfhyef;ESifhrQ rwl
aom yef;xl;yef;jrwf jzpf EG,feDewfyef; tvm;
xif&Sm;onf/
0guRwfvwGif &cdkifdk;&m azmfjyyg qDrD;axmifMumoGwftdk;yGJ
usif;yyHk tpOftvm&SdcJhaMumif;udk odomavmufayNyD/ xdkYjyif 0guRwf
v oufBuD;ylaZmfyGJ? wm0womyGJ? plVmrPd yGJrsm;udkvnf; usif;yavh
&SdMu\/ wm0womrS ouFe*dk&fjynfodkY jyef<uvmonfudk BudKqdk
ylaZmfyGJtjzpf vnf;aumif;? plVmrPdyGJrSm wm0wom wnf&Sdaom
jrwfpGmbk&m;\ qD;OD;pGef;awmf"mwfudk &nfrSef;ylaZmfjcif;rsdK;jzpf\/
&cdkifom;BuD;pmay

92 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

,if;odkY &cdkifrif;vufxufuyifp ,aeYwdkifatmif ylaZmfusif;


yvmyHk tpOftvm&SdcJhonfomwnf;/ 0guRwfvwGif aumufOD;y:p
jzpf&mum; Ak'ray:rD a&S;t&ifwkef;u qdkvQif &cdkifawmifolv,form;
rsm;rSm dk;&mewfudk ylaZmfaomtjzpf aumufOD;wef;wifyGJ? aumufopf
pm;yGJ? &yf&Gmawmifaersm;? pkaygif;aysmf&TifyGJrsm; usif;ycJhjcif; jzpfav
onf/ xdkrS bmoma&; ay:vmaomtcg yHkpHopfajymif;vJum ukodkvf
vnf;&? "avh,Ofaus;rIvnf;? rysufap&atmif a&Tay:jrwiftvm;
oif;ykef; qGrf;wifyGJ? yef;axmifyGJ qDrD;axmifyGJrsm;udkjyK &wemoHk;yg;
q&morm;? oufBuD;0gBuD;rsm;udk trSL;xm;um vSL'gef;cJh&jcif;yif
jzpfonf/ &cdkif"avhuAsmrsm; xrif;axmifyGJrsm;udk zGJUqdk&mwGif-

xrif;axmif? [if;axmifuAsm
tolYxrif; axmifaxmif
&GmawmfvHk;rsm yyef;ajymif
xrif;axmif [if;axmif ay:p
toQifjynfrSm 0guRwfvav/
[def;pyfpyf [def;pyfMuufaygif
v,fjyifpyg;? ijzL,mrSm? bJief;pm;a&
bJief;pm;wHk? cdkpm;wHk
'dk;'dk;vufaumuf? rHknif;ajymuf
tajymufoHk;q,f? psD;u0,fa&/
psD;u0,fa&? xrif;axmif
&GmawmfvHk;rSm? vvif;ajymif/
(OD;pudE\ &cdkifobm0aw;uAsmrsm;rS)
odkYaom 0guRwfvrsdK;wGif bmoma&;t& ukodkvfwdk;yGm;Edkif&m
aom taMumif;rsm;pGmudk &cdkif or'gefusrf; azmfjycsufrsm; awGU&
onf/ qDrD;oif;ykef;qGrf;? yef;ref ylaZmf vSL&usdK;? bk&m;ylazmf&usdK;?
plVmrPdapwD ponfh Ak'\ "mwkapwDwdkYudk &nfa&mfylaZmf&usdK;rsm;udk
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 93

xdkxdk ygVdt|uxmusrf;*efwdkYvnf; tus,fazmfjyxm;onfom


wnf;/ wHcGef ukum; ponfwdkY vSL&rItusdK;wdkYrSmvnf; ukodkvfyGm;rsm;
onf/ Ak'\ Ak'0if tjzpfoepftoGifwdkYudk okyfazmf xif&Sm;apjcif;?
ylaZmfjcif; twGufvnf; bmoma&;udk odem;vnfap&monf/
0guRwfyGJawmfudk txufygtwdkif; crf;em;BuD;us,fpGm pkaygif;
vkyfaqmifvmjcif;rSm vlrIa&;t& pkaygif;aqmif&Guf atmifjrifrI?
pkaygif;nDGwfrIudkvnf; txl;jzpfapaMumif; xif&Sm;onf/ yk*vdu
wpfOD;csif;tm;jzifhvnf; bmoma&;t& ylaZmfrIudkyif jyKEdkifavonf/
NrdKUolBuD;atmifausmfZHonf t*FvdyfwdkY zrf;qD; umvdu axmifrS
vGwaf jrmufvmpOf usde;f uRef; usde;f awmf&iS b
f &k m;udk rdr\
d rdom;pkrsm;
ESifh ylazmfcJhaMumif;udk if;\&wkjzifh rSwfwrf;wifcJh\/

usdef;awmf&Sif ylaZmfaomcg
0oEyZKefvGef? oDvapmifhrSwf
v0guRwfonf? qef;0,fa&mufvwfjyefu
xD;wHcGef rkav;yGm;? bk&m;vufaqmif
xrif;aqmifESifh rsm;ajrmiftjzmjzmudk
udkif,ljim;avaomcg? i,fvifr,m;
orD;om;ESifh? 0wfpm;qif,ifyg
wlpHkom&Tifaysmfyg;? w&m;ukodkvf
qnf;yl;vdk? MunfndKvGefqyGm;vsuf
yef;refrsm;ajrmif? qDrD;axmifudk
ajymifajymifndxGef;ygvsuf? om"kac: 0guRwfv
{oHoDum? vomomwGif? aMumfjimvufckyfcwf
nOfhvHk;jywf rtdyfyg? &Sifvltrsm;
usdef;NrdKUom;wdkY? aomaomkkqmvsuf
wl&d,mtoG,foG,f? awma>yvif;cGif;
pnf;?apmif;? nif;udk wD;jcif; tHMozG,fwnf;/
&cdkifom;BuD;pmay

94 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

toQifpudE\ yifudka&;zGJUxm;aom &cdkifaw;uAsmrsm;wGif


0guRwfvawmfESifh oufqdkif&mudk a&;zGJUxm;csufyg awGU&&m xdkuAsm
udkvnf; rSwfwrf;wifum azmfjy&ayonf/

0guRwf o bif
&Gmem;jyifrSm? aumuf,ifaoQwnfh
idkufrSnfhvwfaw? usD;usa&?
vifhpifxdk;au? apmifhuwfar/
pyg;yifaxmif uGrf;oD;a&mif
&dwfapmifwefau? vm;uwfar/
xrif;axmif? [if;axmifvnf;yGJ
aumufopfpm;ar? 0guRwfau
qDrD;yef;axmif? xD;BuD;aqmif
jrifhacgifjymom'f? yef;MumoGwfvdkY 0wfjyKar/
ax&fjrwfausmif;rSm? pmema&av/
npmwdkifpk? aomaomk
aysmfrIobif? yGJBuD;ysif
jrifuwf&a&? 0guRwfawav/ /
toQifpudE (18-8-73 aeY)

&cdkif0guRwfyGJum; dk;&ma&m,Suf ,Ofaus;rIzufum umv&Snf


vmcJh&avNyD/ ydk cdkifrmaprI? wnfwHhrI? qufcH&&Sd&ef vdktyfayao;
\/ 0guRwfyGJ\ ZmwfjrpfyHkrSefudk avhvmod&SdrdMuonfhtwdkif; a&S;u
&cdkifvlrsdK;wdkY\ &nf&G,fcsufBuD;rsm;udkvnf; acwftjrifopfjzifh jznfh
pGwfEdkifMu&rnfomwnf;/
&cdkifjynfe,f armifawmNrdKU &cdkifdk;&m,Ofaus;rI tzGJUonf
&cdik f d;k &m,Ofaus;rIukd xde;f odr;f azmfxw
k af omtm;jzifh &ckid q
f rD ;D axmif
Mum oGwftdk;yGJrsm; usif;yyHkudk ,drf;tujzifh 1336 ckESpfu okyfazmf
jycJhMuonf[k od&\/ tvm;wl &cdkifdk;&m,Ofaus;rI yGJobifrsm;
udkvnf; tzGJUtpnf;rsm;wdkYonf rwdrfaumap&ef xdef;odrf;azmfxkwf
EdkifMuygapownf;/
ewfjrpf pef;atmif
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 95

&cdkifrif;rsm;vufxuf w&m;pD&ifa&;
&cdkifrif;wdkY w&m;pD&if&mjzpfaom taqmufttHkudk ]vTwfawmf}
ac:onf/ vufatmufrif;wdkY w&m;pD&if qHk;jzwf&m taqmufttHkudk
]Hk;} [k ac:onf/ ]w&m;r@yf} [kvnf; toHk;a0g[m&rI jyKcJhMuao;
onf/ vTwfHk; bk&ifonf nDvmcHjcif;jzifh wdkif;a&;jynf&mwdkYudk
aqG;aEG;qHk;jzwfonf/ xdkodkY nDvmcH&ef &cdkifajrmufOD;acwfwGif
awmifjrif; rdk&feef;nDvmcH? ajrmufjrif;rdk&feef;nDvmcH[l oD;jcm;
wnfaqmuf &SdcJhonf/ awmifjrif;rdk&fwGif jynf-wdkif; EdkifiHqdkif&m
bk&ifcH? rSL;BuD;-rwfBuD;? e,fpm;? NrdKUpm;? acsmif;pm;wdkYjzifh nDvmcHyGJ
qifETJcJhMuav onf/ 1971-72 ckESpfxkwf &cdkifwefaqmif r*Zif;
trSwf (12)wGif wifjycJhzl;avNyD/ armvdyfvTwfawmfrSm ukefoG,fa&;
XmeHk; jzpfonf/ AmAlpm&jynfpdk;BuD; oabFmpmudkifwdkY OD;pD;Muonf/
ajrmufjrif;rdk&fwGif r[moCF&mZm 0denf;"dk&f &mZm*kk? &mZoBuFef
q&mawmfwdkYESifh omoema&;qdkif&m rSL;BuD; rwfBuD;rsm;ESifh aqG;aEG;
wdkifyifjcif; jyKonf/ 0denf;"dk&f q&mawmfudkum; "n0wDacwfwGif
yif awGU&onf/ "n0wDacwf r[mjrwfrkedbk&m; a&SUawmft&yfwGif
0denf;"dk&fausmif;&Sd 0denf;"dk&frSm eEoD&drax&f[k qdk\/ 'o&mZrif;
&cdkifom;BuD;pmay

96 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

(y&defacwf) vufxuf? twkv0dZ,*P ygarmu i&refrif; (ae&


&m awmifilacwf) vufxuf? Ow&"r oHCm"dywd? rif;xD; (avmif;
Muufacwf) vufxuf a&;xdk;cJhaom r[maAm"d ausmufpmwGif
oD&d"r&mZm*kk ajrmufOD;rif; &mZmBuD;vufxufwGif t&Sif"romrd?
e&ywdrif; vufxuf 0denf;"dk&fESifh omoemydkif 12 yg; jzpfonf/
EdkifiHawmf tBuD;trSL;tjzpf omoemydkif0denf;"dk&frsm;udk a&G;cs,f
xm;cJhMuonf/ xdkyk*dKvfrsm;rSm {upm&*dkPf; t&n0goDrsm;xJrS
jzpfMuavonf/ EdkifiHa&;ESifh omoema&;udk cGJjcm;xm;onf/ ]rif;wdkY
odum? apmifhtyf&monf? omoema&;? raxG;pD&? o*F[udk? edpjyKay}
[k usrf;xHk;vmonf/ oHCmawmfwdkYtm; EdkifiHa&; OD;pD;apjcif;jzifh
]ud,
k f usKd ;ud&k mS ? oHCmawmftm;? o'gyGm;? rif;rsm;jynf&iS ?f wdik ;f cGit
f yk f
uGyf? tcGifhtyfrl? &dyGwfodum? yg,fav;&Gm? q&mvnf;cspf? wumepf
vdrfh} [l aoe*FAsm[musrf; vmonf/ odkYaomf ]rwfrdkufESifhrif;?
oif;yif;nDpGm? jyKjyefMurl? "robif? r*Fvmausmf? oHCmawmfwdkYu?
rapmif;wnfhrwf? usifh0wfusrf;*ef? rvGefr,kwf? azmfxkwfjyo?
qHk;rxHk;pH? vSLcHoljrwf? &[ef;0wfESifh? avsmufywfoifhpGm? ajymqdk
&monf? pOfvmed*Hk;? &SdusifhxHk;} t& qHk;rxdef;odrf;cJhMudk; &Sdavonf/
xdkYaMumifh t&Sif"romrdonf rif;&mZmBuD;tm; oweduw&m;jzifh
qHk;rcJhzl;onf/
]wumawmfrif;jrwf ...
1/ wHpdk;pm;pnfvQif olcdk; "m;jy ponf pnf&monf/
2/ olcdk; "m;jy pnfvQif w&m;r@yf pnf&monf/
3/ r@yfpnfu t&Tifaysmfobif pnfonf/
4/ t&Tifobifpnfu tvZD&[ef; pnfonf/
5/ if;pnfu odkuf? "mwf? aA'if? ,Mwm? ,m,D? tif;?
rEeftrI pnfonf/
6/ ,if;trIpnfu aq;orm; pnfum;onf/
7/ aq;orm;pnfum;vQif vkyfwdkif; (ocsKif;) pnfum;&monf
[l\/ xdkYaMumifh wumawmfrif; ESvHk;xm;avmh ...}
[k qHk;raMumif; vmonf/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 97

bk&ifESifh w&m;olBuD;wdkYu "rowfusifh0wft& t*wduif;pGm


w&m;rSefjzpfap&ef pDpOf&onf/ ,if;ESifh ]rif;w&m;olBuD; rSmwrf;}
]w&m;olBuD; jynfpdk;BuD;wdkYtm; w&m;Oya'udk *kpdkuf wHpdk;rpm;?
tqifhtwef; rcGJjcm;bJ bk&m;omoemawmfa&;? rif;ESifhjynfolrsufESm
awmfudkom axmuf&ef trdefYcsrSwfcJhzl;aMumif;} vmonf/ usifhxHk;
vnf; bk&ifrif;onf ]o*F[udk? edpjyKay? rsm;a0aetm;? w&m;rSef
aMumif;? aumif;aomvHkYv? tm;xkwfrSwnf;} [k vm&Sdonf/ xdkYaMumifh
rif;usifhw&m;q,fyg; csD;ajrmufjcif; o*F[w&m; av;yg;ESifhtnD
usifhMuH&ef vdkonf/ ty&d[med,w&m; (rqkwf,kwf&ef)udkvnf;
ta&; xm; aqmif&Guf&onf/ ao'PfjypfrIwdkYudk bk&ifuom
ay;cGifh&SdNyD; rnfolrQ rcsrSwf&acs/ ao'Pftpm; toufraoaumif;
oabmjzifh tjypfvnf;ay;&m a&mufap&ef oHCdu jzpfapcJhonf/
oHCdu? oCs urS ocs[k a&TUajymif;toHk;jzpfvm&onf/ t"dym,frSm
bk&m;? ausmif;? uefapwD? oHCmESifh ywfouf&mwdkY toHk;jyK
apcdkif;xm;jcif;yif jzpfonf/
Edik if aH wmf w&m;r@yfac: w&m;H;k rsm;udk t&yfrsufEmS av;buf
wpfcpk aD qmufxm;avonf/ wpf;kH pDvQif jynfp;kd BuD;ac: w&m;olBuD;
wpfO;D ESihf w&m;aqG wpfO;D uspD H;k xdik
f w&m;pDppfcMhJ uonf/ w&m;aqG
rSm jynfolYbufrS vdkufyg&aom w&m;olBuD; (0g)0wfvHkawmf a&SUae
oabmvnf; jzpfavonf/ cHkHk;tzGJU0if w&m;olBuD; qHk;jzwfydkifcGifh
&Sdolvnf; jzpfavonf/ w&m;vdk? w&m;cHudkomcsnf; r[kwfbJ
oufao oufcHrsm;udkvnf; ppfaq;cJhonf/ Hk;rSpD&ifcsufudk ESpfOD;
ESpf0 auseyfvufcHu trIajyNidrf;Edkifonf/ trIzdk;tjzpf wefaMu;t&
uGrf;zdk;? vufzufzdk;rQom ay;&onf/ tjcm;taMumif;jyjzifh axmufcH
csufjyKcGifh r&Sd&acs/ Hk;rS rNyD;jywfvQif trwfav;OD; yg0ifaom
cHkHk; tzGJUu pD&if&onf/ xdkcHkHk;uvnf; rajyNidrf;aomf aemufqHk;
bk&ifrif;xH oHawmfOD;wif&onf/ bk&ifrif;u r[moufawmf&Snf
trwfBuD;wdYk EiS w
hf ikd yf if tqH;k tjzwf ay;&onf[k "n0wD ta&;awmf
yHkusrf; w&m;pD&ifyHkpepfudk awGUEdkifonf/
&cdkifom;BuD;pmay

98 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

w&m;Hk;av;ck aqmufvkyfjcif;onf ewfom;av;a,muf? if;wdkY


trnfESifh apmifha&Smufaom t&yftvdkuf odMum;rif;u ow0gtaygif;
wdkYudk apmifha&Smufap&ef wm0efESifh tydkif;tjcm;jyK vTJtyfxm;onf
uJhodkY wdkifjynftkyfcsKyfa&; xdkyHko@mef pD&ifvmcJh&aMumif; jzpfonf[k
&cdkift&Sifoljrwfu tqdkjyKcJhygonf/
xdkt&SifoljrwfwdkY\ avmuom&ysdKUwGif 'kwd,tydkif;jzpfaom
rif;udk qHk;raomtcef; ]&mZom&ysdKU} w&m;Hk;wnfaqmuf
w&m;pD&ifaponfh pepfudk odkYpyfqdkqHk;rcJhaMumif; azmfjytyfygay
onf/
]]o[aew? 0go0[k? ouol&def? a'0defewfrsm;?
rdk;odMum; vQif? w&m;apmifhol? usifhaumif;vludk? a&;,lpdrfhiSm?
av;rsufESm? uG,fum&efaxmuf? ewfav;a,mufudk?
apmifha&Smufydkif;jcm;? tjrJxm;odkY? wdkif;um;tkyfpdk;? jynfxdyf
rdk;om;? wefcdk;xGef;vif;? vlwdkYrif;vnf;? usifhjcif;xdkYwl?
qif;&Joltm;? uvlnOf;qJ? rpJpdrfhiSm? &yfrsufESmudk? uG,fum
pdrfhaMumif;? usifhaumif;rGef&nf? oabmwnfvsuf? MuHpnfeuf
eufeJeJ? rIxrf;&Jom;? cufcJa&;&m? vdrmwwfajrmuf?
rwfav;a,muftm;? vufatmufrmS xm;? av;zdYk jcm;? av;yg;
'dom? &yfcef;0g? jynf&Gmudp? [lorQudk? qHk;ruefjrpf?
tjypfay;aumif;? ray;aumif;[k? taMumif;pHkprf;? a&SUusifh
wrf;jzifh? rIxrf;tae? uGyfnyfap? vlYajr xGwfxm;? vlrif;
rsm;vnf;? av;yg;twl? yrmrlvsuf? jynfolYapmifha&Smuf?
rwfav;a,mufESifh tHhavmuf vlYabmif? jynfxJaqmif?
jynfawmifaMumuf&GHU &Sm;aprif;/}}
(ysdKU?pmudk,f?ykd'fa& 45)
EdkifiHawmfrSty e,fpm;? NrdKUpm;? aus;pm;XmewdkYvnf; w&m;pD
&ifa&;udk xdkOD;pD;rSL;wdkYuyif jyKvkyfcJhMu&onf/ acsmif;pm;olBuD;uvef
vnf; rdrdtkyfcsKyfcHa'o w&m;olBuD; jzpfayonf/ &cdkifrif;vufxuf
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 99

axmifzGJU (0g) wdkufe,ftkyfcsKyfa&;XmecGJrsm; &SdcJhonf/ wpfaxmifwGif


]uvlwwf} [l wpfOD;uspDxm;ayonf/ if;udk umEHkwwf? umvHk
wwf[kvnf; ac:a0:Muao;onf/ if;rSm pum;t&m vdrmuRrf;usif
ol? trItcif; jyemudk pdppfajz&Sif; ajyNidrf;ay;Edkifoludk ac:onf/
t*Fvdyfydkifp &cdkifwGif cufcJaom pum;rsm;ajym&ef umvHkwwfr&Sdao;
&mum; yif;0g(&mrl;)rS ac:,lxm;cJh&onf/ acgufwG,fbac: ausmfaZm
&SD [l trnf&SdNyD; if;udk ajymapcJh&onf/ if;udk qkvmbfay;
aexdkif&efyg ay;xm;cJh&m XmeudktpGJjyK umvHkwef; (ppfawGNrdKU)
&Gm[l wGifrSwf&Sdaeao;\/ ,if;aMumifh pum;wwf? pum;ajym
aumif;oludk ]umvHkwwfaoQ}? ]umEHkwwfaoQ} [l wifpm;
rSnfhac:cJhMuavonf/
a&S;acwfu xdkokdY tpdk;&BuD;? e,fpm; ponfwdkYra&mufrDw&m;
ajyNidr;f a&;udk vlBuD;rdbrsm;xH vnf;aumif;? uvlwwfxH vnf;aumif;
jyKcJhMuavonf/ xdkodkY ajz&Sif;jcif;jzifh rNyD;jywfcJhaomf oufqdkif&m
tpdk;&Hk;urf;odkY a&mufdk;&Sdonf/ Hk;a&muf urf;a&muf jzpf&onfudk
*kPif ,fonf? t&Surf o
hJ nft
h jzpf tjypfcsuJ&h UJ wwfMuonf/ uvlwwf
ESifhajyNidrf;&ef? ,if;ESifh rajyNidrf;u w&m;wabmifjzpf Hk;urf;a&muf
vQif wufwufajymifrGJ jymusrnfhtaMumif;udk taxmufpmwdkYuvnf;
odkY owday;cJhMuavonf/
]]w&dyfvGefajrmuf? rdk;vif;aomufcwfaomf? uvHk
wwfyg;rSm wdkifat;xm;rnf [muavG? w&dyfvGefajrmuf?
rdk;vif;aomufcg? rmwmyDw rdESifhzudkvnf; r&Suf? ajcmif;[wf
vdkYvnf; rMum;? tuRefYxdyfudk cJaumufypfaw? uvHkwwf[k?
qdkvwfaomcg? xdkuavaoQu? acsqdkjyefa&rSm? jrwfrGef[d&m?
EGm;rGefvm? tysdK[d&m? vlysdKvm? rvm&yJ? 0gBuD;ru wvDqJ?
0gBuD;bdu
k ? Ed;k vwfaomtcg? uRef,w
k rf om;? xd;k owfypfrnf
[k? qif;vdkYtvdkuf? armif;umtwGif;? wdkifwGifxdcdkuf? ,if;
tjypfudk? uRefawmfrsdK;om; rodyg/ cJumufvdkY vGefonf
ajrmufauu? 0gBuD;orD;uudk yD;vD? ryD;au 'PfaiGajcmuf
&cdkifom;BuD;pmay

100 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

q,favsmf&ar? ravsmfauu? w&m;wabmifHk;udk aqmifau?


0gBuD;r tdrfawmif wufwufajymifrGJ/}}
,aeYa&SUaerSm uvlwwfoabmrsdK;? w&m;aqGoabmrsdK;[k
,HkMunf&onf/ atmufusDqdkonfrSm ,cktrIyGJpm;ac:aeonfESifh
oabmwlonf/
&cdkifrif;wdkYonf EdkifiHtkyfcsKyfjcif;? w&m;pd&ifjcif;wdkY rEk"rowf?
&mZ0Housrf;? &mZmrwPfusrf;? eDwdusrf;? &mZmyHkusrf; wdkYt&
jyKvkycf MhJ uonf/ rEk"rowfukd ajrmufO;D acwfwiG f a&TrsOf;"rowftjzpf
jyKjyif pDpOfcJhMuonf/ "rowfusrf;um; w&m;pD&if&m toHk;jyKaom
usrf; wnf;/ t|m&o0dZm ac: EIwfrI0dZmynm 18&yfwGif "rowfusrf;
twwfvnf; wpfcktygt0if jzpfaMumif;? AdoQEkyl&mPf usrf;wGif
jyqdkxm;onf/ 0dZmynmum; avmuD? avmukw&mwdkYudk odaMumif;
odwwfaomw&m;jzpf&m xdyk nmw&m;odwwfou
l kd 0dZm ynmwwf[
l
qdkavonf/ &cdkif&mZ0ifwdkY &mZeDwd? &mZrwPf? &mZ0ifaouusrf;?
&mZ0owd v uF m ? &maZm0g'yud P u vuF m ? yg&musrf ; xG u f ?
urEPDed wdom&usrf;wdkYrS udk;um; rif;a&; jynfa&;wdkY avQmufxHk;
jyKcJhMu onf/ umrEPDeDwdom&usrf;um; bk&if? rSL;rwf? ppfonf?
y&dAkdZfwdkY\ usifh0wfusrf; [l\/ umrEPDusrf; 'kwd,ydkif;wGif
tEkwdueDwd (tusdK;pD;yGm;udk tpOfIaomynm)? Mo[DeDwd (aA'if
oHk;yHkynm) '@eDwd (tjypf'Pfay;yHk)? 0wmeDwd (rif;wdkY usifh0wf)[l
eDwdav;yg;&Sd&m eDwdusrf; trsdK;wGif a&wGufjcif;vnf; jyKMuao;\/
xdkumrEPDusrf;udk rif;&mZmBuD;vufxuf trwfwpfOD;u ouwrS
bmomjyefqdk cJhonfqdk\/ xdkusrf;rSm avmuDa&;&m vGefpGmwefzdk;
&SdvS\/ rEav; awmifav;vHk;ausmif;rS xdkusrf;udk &SmazGawGU&Sdav
ojzifh taemuf*sm reDEdkifiHrS a'gufwm [dkif;Zfba&mif;u rdkufudkzvif
"gwfyHkdkuful; oGm;onf[k od&\/
&cdkifrif;vufxuf trIqHk;jzwfcsufrsm;udk rSwfwrf;wif (armfuGef;
wif) &&SdcJhrnf[k xif&onf/ r[mynmausmf avQmufxHk;? jzwfxHk;
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 101

rsm;onf xdkarmfuGef;wifrsm;yif jzpfacs\/ wdkif;a&;? rif;a&;? rSL;a&;


rwfa&;? omoemrIcif;a&;? EdkifiHjcm;om;rsm;ESifh tarGrIqdkif&mta&;?
trIaxmufvSrf;yHk? qHk;jzwfyHk? avQmufvJyHkwdkYyg pHkvifvS\/ oHwGJNrdKU
omoemjyKq&mawmf &mZ*kk OD;u0dom&rax&fu xdkr[mynmausmf
avQmufxHk;? jzwfxHk;rsm;udk &cdkifr[m&mZ0ifawmfBuD;rS vnf;aumif;?
ysdKUvuFmordkif;xGufnDaom &mZ0ifBuD;wdkYrSvnf;aumif;? aumufEkwf
jyKpkcJhonfqdk\/ aumZmou&mZf 1149ck waygif;vqef; 5 &ufaeY
wGif NyD;avonf [l\/ "n0wDta&;awmfyHkusrf;udkvnf; xdkYtwl
if;q&mawmfyifvQif jyKpkcJhavao;\/
&cdkifrif;acwf &mZyHk? rSmwrf;? jynfBuD;pm? a&S;ola[mif;pm?
"rowfrsm;rSm w&m;wabmifa&; tvGefta&;yg\/ tpdk;&EdkifiH
awmfjy wdkuf &cdkifusrf;euf "rowf (yk&ydkufrl eHygwf 285)
wpfql awGU&\/ 18-2-69 aeYu rif;jym;NrdKUteD; 'if&GmopfrS&aom
"rowfayrltcsdKUwGif tarGrIqdkif&m qHk;jzwfcsuf rsm;pGmyg0if\/
raemom&xGuf (rEk om&)[k "rowfusrf;trnf udk;um; qHk;jzwf
csufvm\/ ,if;odkY "rowfusrf;rsm;um; trsm;yif &Sdav&m\/
orkwdusrf;[lonfvnf; "rowfusrf;yifwnf;/ y&d,m,fwl ygVd
pum;omjzpf\/ ,ckavmu orkwdusrf;[l txift&Sm; &Sday
ao;\/ jynfolu vdkufemvufcH jyKusifhowfrSwf&Sdaeonfh t&mrsm;
vnf; vlrIw&m;yif jzpf\/ xdkudkvnf; "rowfusrf;tjzpf vufcHcJhMu
&onfomwnf;/
bk&if\trdefYawmfrSwfwrf;? 0wutvSLrSwfwrf; ausmufpmrsm;
udk awGU&aomfvnf; vlrIa&;ESifhqdkifaom w&m;qHk;jzwfrIqdkif&m rSwf
wrf;udkum; rawGU&ao;acs/ odkYaomf rkpJ o*FZm ivSjzLESifh aomrcED
wdkY ausmif;w&m;qHk;jzwfrI ausmufpmudkum; oufaocHtjzpf awGU&
onf/ ou&mZft& rif;ygBuD; (rif;yif) vufxufwGif jzpfyGm;aom
rIcif;qHk;jzwfcsuf jzpfav&monf/ tvsm; wpfawmifausmf? teH
wpfqkyfcefY &SdNyD; ESpfbufa&;xdk; ausmufpmjzpfonf/ yxrrsufESm
(0rf;bufrsufESm)rSm zwf toifh&&SdEdkifao;aomfvnf; ausmbufum;
&cdkifom;BuD;pmay

102 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

"m;aoG;cH& ajymifacsmcJhavNyD/ &aohawmifNrdKUe,f rkpJuRef;rS&&Sd


,ck*lawmifwGif &Sdao;\/ xdk0rf;bufudk atmufygtwdkif; acwf
pmvHk;jzifh wifjyvdkonf/ tpufjy (....)ESifh vufonf;uGif; ( )
jyrSm ausmufpmysufae jzpfEdkifoifh&mxnfhoGif;jyoxm;jcif; jzpf
aMumif; ausmufpm yk'fjzwfyg'yg&Sd&m wjcm;ausmufpmwdkYxuf
tqifh jrifhonf/ 0gusvnf;wdk ydkaumif;onf/ &cdkifa0g[m&?
a'otrnf ? vl t rnf ? ta&;tom; pepf r sm;twG u f ord k i f ;
taxmuftul jyKp&m jzpfvSayonf/

0rf ; buf rsuf ES mpm ausmuf pm


1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/

ou&mZf 90 (.........)pf
vef owifuRwfrSm 1ed trifrif
wdk0f\ oDuifrudk#f jzpfawmfjyKaom
omoe'g,u? omoe'g,'? omoemEk
*[? omoemu& jzpfawmfjyKaom w&rifjrwf
q&mawmf r[m0de,f"dk0f a&SawmfwGif qifuJ
(oQif) q&mawmf a&Tausmif;aor cEDESifh rkpJo*F
(Zm) ivSjzLESifh w&mqdk0foSf? rkpJo*FZmuum
ivsif a&TausmifoSf ausmifusyddk0f [l*Gqdk0f (v)
wf o S f ? ( ) 1 cifuJr q&mioQif a&Tausmifuum
o*FZm tqufqufwdk0fuoSf ausmifusyddk
0f ydkifdk0f r[d[l&GD qdkvwfoSf? oufaovJ
rkpnfvlxGuf olaumifBuD ioljrwf? rkpnfvl
xGufNrdK0f ausmpmivSjzL? oSfolwdk0foSf i
pmaomcg tydkifvJrjyK tusvJ
rawmifzk? rkpJvlxGufNrdKif ausmpmoSf
(o)ufao(qdk)0f .............. vrkpJoacsFav

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 103

tHhzGz,
G frsm;pGm 'Gg&m0wD oHwGJNrdKU
]]"n0wD? NrdKUatmifNrDum;? 'udPmxGef;ajymif?
ajcmufoG,fa&mifjzifh? a&SUawmifaxmifhqD? a&TpufcsD?
od* atmifcsm? 'Gg&m0wD? <ucsDa&Tpuf? rdk;xufysHum?
csDa&mufygaomf}}
(a&S;xHk;vuFmrS)
oHwGJNrdKUum; &cdkifNrdKUpm; rif;nDrif;om;rsm; pdk;pHcJh&m &mZXmeDyif
jzpf\/ &cdkif0wDav;&yfwGif ]'Gg&m0wD} trnfjzifh ordkif;0ifvnf; jzpfcJh
ay\/ 1868 ckESpf wpf0dkufwGif oHwGJNrdKU ta&;ydkifvkyfcJhaom rpwm
rua& qdkolonf oHwGJESifhywfouf tpD&ifcHpm wpfapmif a&;oGif;
qufocJhzl;onf qdk\/ oHwGJNrdKUonf ,cktcg Icif;om iyvDtyef;
ajzpcef;ESifh a&T0gcsdKif vl&nfcRefpcef;wdkY wnf&Sd urmoda'o jzpfae
bd\/ a&S;,cifu oHwGJNrdKUodkY bk&m;&Sif<ua&muf Asm'dwfay;csuft&
wefY&yf&mXmeESifh ywf&HoHk;axmif udk;&mrl? oHk;qlaom qH-eH-tHawmf
rsm; udef;0yfcJh&mtjzpf ordkif;xif&Sm;cJhay\/ araw,skyfwkvnf;
&SdcJhzl;onf qdk\/ xdkoHk;ql"gwfawmfwdkYqdkvQif oD&d"rmaomurif;
vufxuf wnfxm;cGifh&cJhojzifh oHwGJNrdKUpm; "rol& trwfBuD;onf
&cdkif"n0wDbk&if (ol&d,pu)rif;ESifh wdkifyif apwDwnfxm;cJhav
&cdkifom;BuD;pmay

104 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

onf/ oHwGJrif; tqufqufwdkYvnf; txyfxyf rGrf;rH wnfxm;cJhMu


ayao;\/
wefYawmfrl ('efYa';bk&m;)
wefYawmfrlt&yfrSm ,ckoHwGJNrdKU wefaw;('efYa';)bk&m; [l
wnf&Sdaeonf/ bk&m;&Sifonf oHwGJNrdKUodkY<upOf 'Gg&m0wDNrdKU\ ta&SU
buf ESpf*g0kwfcefYtuGmwGif ukef;jrifhawmifydkY wpfckxuf wefY&yf
awmfrlcJhonf/ xdkYaemuf wefY&yf&mrSaevsuf 'Gg&m0wDNrdKUESifhwuG
taemufrsufESmt&yfodkY MunfhNyD; jyHK;&Tifavonf/ xdktcg aemufawmf
yg nDawmftmeEmu avQmufxm;ojzifh rdefYrSmawmfrlcJhonfrSm ]igbk&m;
onf a'o vlrif;tjzpfjzifh vnf;aumif;? ow0gtjzpfjzifh vnf;
aumif; rsm;pGmcHpm;vsuf jzpfcJhzl;onf} [k Asm'dwf>rwfMum;cJhavonf/
xdktaMumif;udk &cdkifa&S;xHk;&mZ0ifvuFm]]od*a tmifcsm? NrdKU'Gg&mwGif? <uvmcsDuGefY? awmifwGif
wefY vIdifysHUarT;MuL? rdefYawmfrlonf? oHk;vlAsm'dwf
rdefYrSmwnf;}}
[k pyfqdkcJhonf/ ,if;odkY wefY&yfawmfrlonfudk taMumif;jyK
xdkukef;jrifh awmifydkYudk wefYawmfrlt&yf[k wGifvmonf/
&cdkifNrdKUwnfjcif; vuFm OD;pHwifuvnf;]]Asm'dwfrSm? 'Gg&m0wD? od*a&mifysdKU? aerif;NrdKUudk?
awmifydkYxuf wefY? vIdifysHUAsm'dwf? edrdwfxifay:?
ckxdkifac:onf? wefYawmfawmifrS}
[k pyfqckd ahJ y\/ xdak e&m &yfawmfrl Asm'dw
f eT f bk&m;wpfqw
l nfxm;
vsuf&Sd\/ xdkbk&m;udk 'efYa';bk&m;[k ac:aeMu\/
tHhawmfapwD (0gok&awmif)
oHwGJNrdKU? ta&SUbufpl;pl;&Sd 0gok&awmif (ygok&vnf;&Sd\)
wGif wnfxm;&Sdonf/ awmifonf bk&m;&Sif wefY&yf&m awmifjrifhrS
ta&SU ajrmuf ESpfOu cefYuGma0;onf/ xdkawmif a>rief;wpfZmwf
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 105

jzpfchJ zl; igbk&m;vGev


f Qif tHawmf"mwfuw
kd nfvwft?hH tHawmfapwD[k
wGif vwHaMumif;jzifh Asm'dwfrdefYrSmcJhonf/ Asm'dwft& wnfxm;rIjyK
vm ,ckxd tHawmfapwD[k ac:wGif&SdaeMu\/ c&pf-at'D 761wGif
yxr oHwGJbk&ifcH rif;pufcsKyf (Zufckwf) wnfxm;cJhonf qdk\/
xdkYaMumifh NrdKUwnf vuFm]]0gok&? awmifxyd rf v
S Qif? i,fpt
G qH;k ? ief;rif;jzpf?
pHarG;csuf om? igvGefcgvQif? ig\ tHawmf? xifay:
wnfvwf? ac:ynwfrnf}}
[k pyfqdkrI jzpfcJh\/ a&SUxHk;vuFmwGifum; odkYpyfqdkxm;cJhav\/
]]av;axGpG,fa&mif? wajymifajymifudk? Iaqmifav&m?
ig;cg{w'*f? &SpfcsufqkcH? nDtmeefvQif? awmif;yef
avQmufMum; ywjrm; a&TMuKwf? oG,fq,fvD? yg&rD
udk? NrdKUqDt&m? rSDjynfcgvQif? 0gok&? pdrf;jra0jzm?
awmifxdyfcsm0,f? ig;avmif;rif;ppf? ief;rif; (a>rief;)
jzpf&m? aysmfarGUom,m? igvGefcgrS? ig\tHawmf?
xGef;ay:apwD? ac:nDxGiftHh}}
eHawmfapwD (a&m[ul#awmif)
eHawmfapwDrSm oHwGJNrdKU\ ajrmufrsufESm? a&m[ul# (a,sm
[ul#) awmifwGif wnfxm;&Sdayonf/ awmifonf 0gok&
(ygok&) awmifrS ESpf*g0kwfuGma0;aom taemufbuf t&yfwGif
wnfaeonf/ bk&m;&Sifonf awmif cgrif;wpfZmwftjzpfjzifh
usifvnfaeonf/ bk&m;y&dedAmefjyKvQif eHawmfapwDwnfvwf
eHawmfapwD[k wGifvmcJhavonf/ xdkYaMumifh NrdKUwnfvuFm]]onfawmifrS? ra0;vSwnf;? avm[uk#? pdrf;jr
a0jzm? awmifxdyfcsmxuf? cgrif;wZpf? jzpf&TifpH?
eHdk;awmf"mwf? wnfrSwf xifay:? eHawmfapwD? ac:nD
wGifbd}}
[k pyfqdkcJhonf/ a&SUxHk;vuFmwGifum; odkY pyfqdkcJhay\/
&cdkifom;BuD;pmay

106 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

]]tnDxdku? ra0;vSwGif? a&m[ul#m? awmifAGDcsm


xuf? a&SUuwjzpf? cgrif;ppfvQif? jzpfawmfrl&m?
igvGefcgrS? ig\eHawmf? ywfvTmausmfom;? xGef;ay:
aemifvm? wGifpdrfhiSmwnf;/}
qHawmfapwD (rPdauoawmif)
apwDrSm oHwGJNrdKU awmifbuf rPdauo (rledauo) awmif
wGif wnfxm;&Sdaeonf/ a&m[ul#awmifrS ta&SUawmifaxmifhus
wpf*g0kpfausmfcefY c&D;uGma0;onf/ awmif bk&m;&Sif usifvnfpOf
pmr&DwpfZmwf jzpfcJhzl;onf/ xdkYaMumifh y&dedAmefjyKNyD;aemuf qHawmf
"mwfwnfxm;jzpfvwH [laom Asm'dwft& ,ckxd ]qHawmfapwD}
[k ac:wGifjyKvmMuonf/ NrdKUwnfvuFm]]rkedauom? awmifxdyfrSmvQif? a&TpmrwD? wvDjzpf?
csrf;ajrh &TifpH? qHawmf"mwfpk? wnfjyKrvGJ? tNrJjzpf&m?
Asm'dwfrSm}} [k a&;pyfcJh\/
a&SUxHk;vuFmwGif a&;pyfcJhonfrSmum;]]om,mwHkbd? rPdauo? awmifxdyfcsmxuf? a&Tpm
r&D? wvD jzpf? aysmfarGUom,m? igvGefcgrS? ig\
qHawmf? xifay: aemifvm? wGiftHhiSm[k? r[my&ar?
a[m>rufacsom;}} [l\/
apwDonf 1307-ckESpf? 0gacgifvqef; 7 &uf? 7 em&DwGif
'kwd,urmppfab;'PfaMumifh AHk;qHxdrSef ysufpD;cJh&ayonf/ oHwGJ
NrdKU odrfukef;ausmif;q&mawmf OD;yndNED,u em,ujyKvsuf oHwGJcdkif
OD;cspfcifu Ou|tjzpf aqmif&Gufum a&TqHawmf apwDBuD; jyefvnf
wnfaqmufa&; tzGJUudk zGJUpnf; topfxyfrHwnfxm;cJhMuavonf/
wnfaqmufa&;tzGJU\ aMujimcsuf a&TqHawmfrSm ou&mZf 146ckESpfwGif rif;ndKcifrSp bk&ifrif;AmBuD;wdkif &cdkifrif;tqufquf
ukodkvfawmf wnfaqmufchJMuonf qdk\/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 107

NydKusysufpD;cJhaom a&TqHawmfapwDXmerSm bk&m;&Sif\ qHawmf


jrwf&wemESifhwuG o&D&"mwfawmfrsm;rSm a&T? aiG? ykvJ tqif;paom
tqif;awmftrsdK;rsdK;ESifh &[Emt&SifjrwfwdkY\ tHhMozG,f&mBuD;rm;vS
onfh "mwfawmfrsm; pkpkaygif; 2000 ausmfESifh qHawmf"mwfudef;0yf&m
a&TapwD? pvif; (r[mapwD) yHkawmfMuKyfESifhwuG a&T aiG? kyfyGm;awmf?
a&TaiGMuKyf? a&S;a[mif; Xmyem ypnf;&yfrsm;udk zl;awGU&onf qdk\/
"mwfawmfwdkYudk &cdkifwdkif;rif;BuD;\ tultnDjzifh oabFm,mOfjzifh
&cdkifwpfjynfvHk;odkY a'opm&D vSnfhvnf<ucsDvsuf tzl;ajrmfcH&ao;
onf/ rwfv 23 &ufrS {NyDv 6&ufxd MumcJhonf/
oHwGJodrfawmfBuD;ESifh bk&m;apwD
c&pf 8-&mpk (at'D)rSm wnfaqmufchJonf[k t*Fvdyf rSwfwrf;
vmonf/ t"du&xif&Sm;aom odrfBuD;wpfvHk; jzpfonf/ oHwGJrif;orD;
apm&ifrduvnf; odrfawmfBuD; kyfqif;wkawmf ESpfqltwl a&SUqdkif
bk&m;NydKif wnfxm;yHkwdkYudk pmpyfqdk xm;&SdaMumif; xif&Sm;av\/
,ckxd odrfukef;ausmif;wGif &Sdae xkdodrfudk tpGJjyK odrfukef;[l
odrfawmfwnf&Sd&m ae&mudk ac:wGifjyKMuav\/
apm&ifrd &wkzGJU
apm&ifrdrSm ajrmufOD;bk&if rif;c&DxH arwmpm qufoGif;cJhojzifh
aumZm 799 ckESpf odrf;usHK;ac:,ljcif;jyKum tv,frdzk&m; ajrmufpm;
jcif; cHcJh&avonf/
rif;vSbk&m;ESifh av;rsufESmapwDwdkYvnf; &Sdao;&m azmfjyyg
apm&if\ &wkvnf; ]]bk&m;vSausmf? Pfawmf0if;arm? xef;awm woD;?
*lBuD;*li,f? odrfv,f&dyfwGif;? kyfqif;ESpfql? twla&SU
qdkif? bkk&m;NydKif? av;wdkif jyKjim;? wnfxm;oifhpGm?
av;rsufESmvnf;}} [l pyfqdkcJhjcif;u xif&Sm;ay\/

&cdkifom;BuD;pmay

108 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

a&Tausmif;jyif
&cdkifrif;&mZmBuD;vufxuf aqmufvkyfvSL'gef;cJhaom a&Tausmif;
rSm ,ckwdkif trnfemr rysufao;acs/ a&Tausmif;jyift&yf[k ac:wGif
aeMuay\/ a&Tausmif; aqmufay;cJhaom (aumZm 961 ckESpf)
ae&mqdv
k Qif uif;armfoabFmqdyEf iS hf oHwNJG rdKU tMum;wGif wnf&adS v\/
armfwifqaH wmf"mwf
oHwGJawmifcGiftqHk; armfwifzsm;apwDrSm &cdkifbk&if plVpNErif;
waumif;oif;wGJcsDpOf OD;Gwfzl;aMumif; &mZ0ifvuFm qdk\/
]]rsm;pGm odef;aomif;? avS&Haygif;ESifh? jrpfaMumif;pH&Tif?
armfwifvuf0J? &pfETJwef;um? a&SUcgwnfxm;? udk;yg;
a&mifxif? jrLarSmif pifom;? &Sifyif tH"mwf? (qH"mwf)
dkGwfcyef? csD<ujyefaomf}}
[l pyfqdkcsuft& a&S;rif;tqufqufuyif OD;Twfdk0yfcJh&m armfwif
apwDtyg; &Sdckd ;cJhonfrsm;udk ]]'Gg&m0wD? oHwGJNrD0,f? qHawmfeHawmf? tHawmfbk&m; vS?
wnfx,if;&yf? vSnfhywfarmfwif? uRefzl;jrifcJh....}} MuaMumif;
"mwfawmfpOf(uRef;ywf) bk&m;&Sdcdk; vmownf;/
t&SifpudE

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 109

&cdkifZmwd0Hom armfuGef;pm
]&cdkif Zmwd0Hom armfuGef;pm} rSm tvGefwefzdk;&Sdaom pmjzpfonf/
&cdik rf if;qufrsm;? &cdik rf sdK;EG,rf sm;? &cdik rf if; tkycf sKyfypkH epfrsm;? rif;tjzpf
odkY a&mufatmif bdodufoGef;avmif;yHkrsm;? rSL;rwftaMumif;t&m
oifcsD? [m&D paom ,kwfrItjzpfESifh bk&ifacwf vlwef;pm; b0t&yf
&yfwdkYudkvnf; tusOf;tm;jzifh armfuGef;wifxm;aom pmyifwnf;/
azmf jyrnfh pmwrf;yifvQif a&S;rif;pOfpum;ESifh &uyl&twKywd
taMumif;? rif;usifhw&m;wdkYudk odap&ef wifjy&jcif;[k qdkxm;onfh
twdkif;vnf; tusOf;pD jyqdkxm;ayonf/ orwrif;wdkYpaom urmOD;
tpuyif tus,ft0ef;rjybJ us,frnfpdk; t>rufom csHKUxm;cJhonf
[l\/
armfuGef;pmrSm &cdkifrif;tqufquf toHk;jyKvmaom armfuGef;
pmyif jzpfoifhayonf/ xdkrif;rsm;vufxufuyif rSL;rwfwdkYtm;
wdkif;jynfEdkifiHESifh &mZ0ifa&;&m tkyfcsKyfyHk ponfh pepfwdkYudkodap&ef
armfuGef;pmudk ay;tyfcH&avonf/ xdkpmudk rSL;rwfpaom bk&if
trIxrf;rsm; vufpjJG yKcJ&h onf/ ,if;odYk rif;tqufquf toH;k jyKvmjcif;
cH&aom armfuGef;pmonf aMu;yk&ydkuf? ausmufpmwdkY urnf;pmwif
vsuf armfueG ;f a&;rSwx
f m;&rnfph mvnf; jzpf\/ odYk aomf &cdik v
f rl sKd ;wdik ;f
&cdkifom;BuD;pmay

110 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

yif rdrdwdkY&cdkifarmfuGef;udk odol&Smayonf/ xdkodkY ausmufurnf;ponf


wifvnf; r&SdcJh[kvnf; rajymEdkifacs/ ,ckawGU&aomrlrSm ayrljzpfNyD;
(ta&SUygupwefe,f) taemufjynf? Adkvfrif;axmift0if? r&Sufacsmif;
(yif;0gacsmif;zsm;)a'orS &SmazGawGU&SdcJhjcif; jzpfonf/ awmifpm;?
acsmif;pm;wdkYtm; ay;tyf&mrS rysufrpD; usef&pffcJhjcif;vnf; jzpfav
onf/ xdka&S;armfuGef;rludk &cdkifrif;quf jywfonftxd (aumZm
1186) ckwdkif jznfhpGufxm;jcif;? ed*Hk;tenf;i,fvnf; jyKjyifxm;jcif;
oabmrsdK;jzifh awGUEdkif\/ xdkYaMumifh a&S;&cdkifrif;rsm;vufxuf &cdkif
armfuGef;pmudk tajccHxm; aemufq&mwdkYu jyKjyifqufcH ul;,l
xm;jcif;jzpfaom pmwrf;onf &cdkifvlrsdK;ESifh &mZ0ifwdkYudk armfuGef;
xdk;cJh&m ordkif;rSwf wdkif wpfckyifjzpfayonf/ rltwdkif; wifjyygtHh/
urmOD;tp orwrif;wdkYtwKywdrif;pOfpum;&yfwdkYudk azmfxkwfvsuf
ajymqdkonf&Sdaomf us,frnfpdk; t>rufudkom a&;vdkufygonf/
a&S;a&S;aom rif;pOfpum;taMumif;? &uyl&\ twKywd
taMumif;? &cdkifrif;wdkY\ wdkif;jynfESifhwuG usifh0w&m; toHk;taqmif
taMumif;wdkYudk aemifvmrif;wdkYtwGufESifh wdkif;om;jynfol vltaygif;
wdkY odpdrfhaomiSm a0ykvawmif&Sdaom ywjrm;rsuf&Sifudk vuf0g;
wifxm;bdouJhodkY jyaytHh/
rZdra'owdkif;jynf bkef;wefcdk;BuD;jrwfawmfrlaom pMu0aw;
rEwfrif;onf ewf&GmpH uHukefonfhumv om;BuD;av;yg;wdkYtm;
wdkif; jynfudk a0iS ay;NyD;onfhaemuf? aemufrS
ay:xGufa&mufvmaom om; iusefwpfa,mufudk &uyl&odkYoGm;
xnfhvdkufaom vltaygif; wdkYESifh rif;\pnf;pdrfudk cHpm;vsuf aeav[k
crnf;awmfrif;BuD;u trdeYf tmPmay;vdu
k o
f nft
h wdik ;f om;awmfvnf;
crnf;awmfpum;udk emcH vltrsm;wdkYESifh &uyl&odkY0ifNyD;vQif
uk v m;wef j rpf n m vuf 0 J vuf , mES i f h &u b D v l ; wd k Y ud k
aMumufaomaMumifh pkaeMuukef\/ xdk tcg bkef;uHBuD;rm;aom
rZdra'ot&yfu uydv0wfjynfh&Sifrif;BuD; onf &aohvkyf
&uyl&odkY a&mufvmonf&Sdaomf &aohwdkY\usifh0wf t|oDjzifh
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 111

usifhaqmifwnfaeaomtcg a&S;a&S;aomb0u ajc&if; tvkyf


tauR;jzpfcJhzl;aomaMumifh ormcsif;rwlaomfvnf; a&S;aMumif;&if;
qHkavaomaMumifh Erm&D qwfronf uydv&aohESifh oifhae
pHaysmfavaomaMumifh ]rm&,k} trnf&Sd om;udk &av\/
xkdrif;onf BuD;vwf armif;rrdH a>c&HwdkYESifhwuG jcH&Hvsuf
xD;eef;pnf;pdrf&dyfNidrfcsrf;omudk pdk;pHy,fawmfrl xdkrif;onf &Spfq,fh
wpf (81)ESpf? eef;pnf;pdrf ajcmufq,fhESpf (62)ESpfudk pHav\/
rm&,k\ bkef;awmfaMumifh odMum;rif;onf ewfpMumjzpfaom
av;vufeufudk tyfav\/
xdkrif;onf &ubDvl;wdkYudk cGif;owfvsuf bDvl;wdkY aoqHk;ysuf
jyKef;onfhumv bDvl;r&SdaomaMumifh wdkif;om;jynfol vltaygif;wdkY
onf at;csrf;pGm vkyfudkifpm;aomuf aeMuavukef\/
jynfoltaygif;wdkYonf tcsdKUaom olwdkYum; ukvm;wefjrpfnm
rSm vkyfpm;avaomaMumifh tnmom;[k ac:Muukef\/ umv&Snfjrifh
aomaMumifh tnmom; trnfaysmuf ausmufawmfom;[k bGJUrsm;om
&vmonf/ ae&mt&yfudk tpGJjyK tac:cH&avonf/ tcsdKUaomvl
wdkYuvnf; ukvm;wefjrpf vuf0Jvuf,m acsmif;i,fwdkYudk 0if
vky fp m; avaomaMumif h acsmif ;trnf aysmuf acsmif ;om;[k
ac:avukef\/ ukvm;wefjrpfrkd;wGif vkyfpm;avaomaMumifh
rdk;om;[k ac:ukef\/ tcsdKUaomolwdkYu ukvm;wefjrpf0 &*dkifwdkYudk
ckwfxGifvkyfpm;av aomaMumifh &*dkifom;[k ac:wGifavonf/
umvMumjrifhvwfonf &Sdaomf &*dkifom; trnfaysmuf &cdkifom;[k
trnfwGifavonf/ if; rSwpfzef umv&Snfjrifhvwfonf&Sdaomf
rdrdwdkYae&mt&yfudk tpGJjyK uRef;trnf? &Gmtrnf? vltrnf ponf
wGifavukef\/
plVp`Emrif;onf vufHk;&nfESifhjynfhpHkaomaMumifh taemufrZdr
a'o t&yfudk tpdk;&awmfrlaom plv'gef (plvwef)rif;udk ppfxdk;rnf
[k Adkvfajctrsm; jcH&Hvsuf csDxGufoGm;pOftcg trpHjzpfaom rSL;rwf
wdkYu taMumif;tusdK; avmu"rESpf&yfudk azmfjyavQmufxm;MuvQif
&cdkifom;BuD;pmay

112 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

if;rif;{u&mZfvnf; ppfrxdk;aumif;[kae&if; a&TjynfawmfodkY jyefvm


cJhaomaMumifh ppfrxdk;aumif;[k jyefvmaomt&yfudk ,ckxufwdkif
ppfwaumif;NrdKU[k wGif\/
xdkrif;onf a0omvD ausmufavSum;NrdKUawmfrS waumif;oif;
awG;NrdKUodkY Adkvfajctrsm;jcH&Hvsuf a&aMumif;jzifh {&m0wDjrpfudk qef
wufvm&m 'Gg&m0wDrif;? oxHkrif;? jynfrif;? ukef;abmifrif; paom
rif;wdkYonf orD;unm vufaqmifyPmrsm;ESifh tzl;tajrmfcHawmfrlNyD;
rS a0omvDausmufavSum;NrdKUodkY jyefvm&m yifv,fwGif e*g;jrKyf
AdkvfajcESifhwuG ysufpD;aoukefaomaMumifh if;ae&mudk ,ckwdkif e*g;
&mZf[k wGifukef\/
plVp`Erif; aovGefvQif trsdK;tjcm; wpfOD;jzpfaom tjrwlonf
ckepfESpfwdkifatmif qufcHNyD;rS if;rif;pnf;pdrfudk yJjzLrif; qufcH
ajrmufOD;NrdKUudk if;rif; a&S;OD;pGm wnfpjyKav\/ xdkyJjzLrif; xD;eef;udk
qufco
H nft
h wGi;f q,fch ek pf (17)ESpw
f iG f csif;vlrsdK; vma&mufwu
kd cf u
kd f
zsufqD;aomaMumifh yJjzLrif;ESifh rdzk&m;yg ajrmufOD;NrdKUrS oydwfawmif
t&yfodkY wdrf;a&Smif xGufajy;NyD;vQif NrdKUwnfaxmif aeMuukef\/
yJjzLrif;aemuf plVpNEmrif;\om; irif;? iwkef wdkYonf ajrmufOD;
NrdKUudk a&Teef; a&TtdrfESifhwuG odrf;,lNyD;vQif pdk;pHawmfrlukef\xdkrif;
ewf&GmpHvQif if;om;wdkY qufcH pdk;pHavukef\/ xdkrif;om;wdkYonf
a&S;a&S;aom rif;wdkY\ usifhxHk;usifh0wf w&m;rsm;ESifh avsmfatmif
jyKusifh awmfrl jynfBuD;\pnf;pdrfudk cHxdkufawmfrlaomaMumifh
rif;tjzpfudk pHawmfrlavonf/ if;om; rif;&JjzL? if;om; em*ol&d,?
if;om; ol&d,&mZm? if;om; ykPu? if;om; rif;jzLBuD;onf
xD;eef;udk pdk;pOf tcg pnfobifBuD;jzpfol ykefpm;awmfvSef xD;eef;udk
odrf;,l&m if; pnfobifBuD;udk trwfr[mem* xD;eef;pnf;pdrfrS
csNyD;vQif rif;jzL BuD;om; rif;eHoludk a&Teef;a&Ttdrf jynfpnf;pdrfESifhwuG
ay;tyfavukef \/
xdkrif;onfvnf; a&S;a&S;aom rif;wdkYuJhodkY wdkif;om;jynfolwdkY
at;csrf;avatmif w&m;awmfwdkYESifh avsmfpGm wdkif;jynfcefYcGJpD&ifawmf
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 113

rl jynfBuD;\pnf;pdrfudk cHpm; pHpm;awmfrlukef\/ rif;eHol vGefvQif


if;om; rif;vmawmf? if;om; rif;ukvm;? if;om; rif;bDvl;?
rif;bD vl;udk trwfykef;pm;u a&Teef;a&Ttdrfrsm;udk odrf;,l&m if;rif;
vufxufwGif pr0ufNrdKU wpfq,fhESpf (12)ESpfquf tqHk;wnf;/
trwftmcH, vGefvQif if;om; rif;oH? rif;om; rif;ywd?
rif;ywd rif;vufxuf rif;bD;vl;ajr vusfmrif;eef; eef;qufcH pdk;pH
NyD;vQif avmif;MuufNrdKUudk wnfaxmifjyef\/ wnfaxmif rsm;rMumrD
ewf&Gm pHav\/ xdkrif; ewf&GmpHNyD;vQif if;om; oD[wd? if;om;
&mZmBuD;? if;om; ousfm0ifBuD;? if;om; ousfm0ifi,f? if;om;
aumvd,? if;om; 'o&mZm? if;om; teHoD&d? if;om; rif;bkef;Zm?
if;om; yumvpuf? if;om; uwkayg ("ekayg)? uwkaygonf
xD; eef;pnf;pdrfudk odrf;ydkufNyD; rif;jyK pdk;pHaepOf trwfjzpfaom
pvif;Adkvf ykefpm;NyD;aemuf eef;arGcHjzpfaom rLoif qufcHpdk;pH
jyef\/ xdkrif;onf awmifilNrdKUudk wnfaxmifNyD;rS ewf&GmpHav\/
if;om; rif;&efref? if;om; iyk*ef? if;om; i&udKuf? if;om;
iBuHK? if;om; iql? if;om; a&Toif? if;nD rif;acgifBuD;? if;nD
rif;acgifi,f? if;om; urmavmifBuD;? if;om; urmavmifi,f?
urmavmifi,fukd trwf aZ,sb'& ykepf m;NyD;vQif if;om; vuf&i,f?
if;om; oeyifjzL? if;om; ed,dodrf;? if;om; ievHk(eESvHk)?
if;om; tavmrjzL? if;rif;vufxuf ajcmuf&mwpfq,fhESpf (612)
ckESpfwGif NrdKUa[mif;NrdKUrS avmif;MuufNrdKUodkY a&TUajymif;NyD;vQif
eef;pHawmfrl\/
xdkrif;BuD;pdk;pOf tcg0,f jrefrmjynfu p tHkaygif;? rdk;aumif;?
rdk;enf;? rdk;0rf;? csif;? rGefrif; wdkYonf orD;&wem paom tcGeftwkwf
qufoGif;odrf;,lNyD;vQif if;om; &mZmolBuD;? if;om; rif;apmvHk?
if;om; OZeBuD;? if;om; apmrGefBuD;? if;om; eef;usBuD;? if;om;
rif;bduK (rif;bDvl;) ? if;rif;udk trwfpnfobifBuD; ykefpm;NyD;vQif
xD;eef;pnf;pdrfrsm;udk odrf;,l eef;wufav\/ xdktrwfBuD;udk
jynfol jynfom;rsm;wdkYonf eef;rScsNyD;vQif rif;bDvl;om; rif;zD;dk;udk
&cdkifom;BuD;pmay

114 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

jynfBuD; pnf;pdrfudk ay;tyfNyD;vQif xD;eef;udk qufcH&av\/ xdkrif;


qufcH wdkif;jynfat;csrf;vsuf rsm;rMumrDyif ewf&GmpHav\/
xdkrif;om; OZei,f? if;om; oD0&mZf? if;om; odrf;pnf;? if;om;
&mZoludk trwfpnfobif vkyfMuHNyD;rS if;trwfxD;eef; pnf;pdrfudk
odrf,lNyD;vQif rif;jyK\/ if;aemuf trwfjrif;pnf ykefpm; awmfvSef
NyD;vQif &if;jyKNyD; aemuf ig;vMumvQifr[mrsdK;jzpfaom &mZoludk
xD;eef;pnf;pdrfESifhwuG eef;wif awmfrlukef\/ xdk&mZolrif; vGefvQif
nDodrfZol (od*Fol)udk rif;ajrmuf xD;eef;pnf;pdrfudk tyfav\/
xdkrif;vGefvQif wlawmfjzpfaom apmrGefudk eef;wifav\/ xdkrif;
vufxuf ckepf&majcmufq,hf&Spf (768) vGefavNyD;aom a&S;a&S;
aomrif;taygif;wdkY vufxuf awmfvnf; omoemwnf vlrsdK;
jzpfaomaMumifh &cdkifom;? acsmif;om;[l uGJjym;jcif; r&Sdukef?
umv&SnfjrifhaomaMumifh ae&mt&yfudk tpGJjyK toD;oD; ac:a0:
Muavukef\/ &cdkifom;rif;? acsmif;om;rif;? ukvm;rif;[l r&Sd/
omuDEG,f jzpfavaomaMumifh trsdK;jrwf& avonf/
ajrmufOD;NrdKUawmf rif;quftaygif;udk rif;pOftwdkif; odomatmif
qdkaytHh/
apmrGef r&Sd avmif;MuufNrdKU ysufpD;NyD;onfhaemuf 21 ESpf ig;v
wdkif jrefrmESifh rGefwdkYonf wpfOD;ESifhwpfOD; tBudrfBudrf vma&mufwdkuf
cdkufzsufqD;NyD;rS taemufrZdra'o t&yfwGif cdk0ifaeaom apmrGefrif;
udk plvwefrif;onf &Jruf Adv
k af jc tajrmuftjrm;wdYk EiS hf apvTwNf yD;vQif
"n0wDjynfBuD; pnf;pdrfudk tyfESif;&m if;apmrGefrif;onf NrdKUokOf;jzpf
aom avmif;MuufNrdKUrS xGufvm ou&mZf ckepf&mudk;q,fhESpf
(792) ckESpfwGif ajrmufOD;a&TNrdKUawmfudk a&S;OD;pGm wnfaxmifpdk;pH
jyKavonf/ xdkrif;apmrGef vGefvQif ab;avmif;awmf tquftEG,fjzpf
aom nDrif;&mZ&D (rif;c&D)udk tmvDcif[k trnfcHawmfrl rif;jyKav
\/
xdkrif;vufxuf jrefrmjynfESifh "n0wDjynf tMum;wGif zdk;acgif
awmifdk;udk e,fy,fowfrSwf cGJjcm;av\/ ou&mZf &Spf&majcmuf
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 115

(806)ckwGif tif;0NrdKUbk&if e&ywdrif;udk,fwdkif rif;rdzk&m; paom


aqGawmfrsdK;awmfrsm;ESifhwuG zdk;acgifawmifdk;udk vma&mufNyD;vQif
"n0wDrif; pm&Drzd &k m;? armif;rrdH jcH&v
H sufrif;{u&mZfEpS yf g;wdYk onf
rd, zGJUMu\/
xdkpm&Drif; vGefvQif om;awmf apmjzLonf ukvm;roQm [laom
trnfudk cHawmfrl rSL;BuD;rwf&m aoemywd tp&Sdaom rif;wdkY\
vufHk; qif;? jrif;? &xm;? um? vTm;? rD;ayguf? tajrmuf aoewf
vufeufrsm;pGm &mZm vufHk;wdkif;om;jynfol MunfjzLo'g r[m&w
pdk;&ocif bk&ifrif;jrwftjzpf tkyfcsKyf pHaeawmfrl\/ xdktcg
&uy&l wdik ;f jynfrudk umvwm&Snf Mumjrifah vaomaMumifh "n0wDwiG f
wHkornf &cdkifwdkif;[l ac:a0:orkwfMuavukefonf/
1/ om;awmf bapmjzL
2/ if;om; pGmvQm (a'gvQm)
3/ baxG;awmf rif;ndK
4/ pGmvQmom; rif;&efatmif
5/ if;OD;&d; pvifol
6/ if;om; rif;&mZm
7/ if;om; *Zmywd
8/ qifjzL&Sifom; bvoQm
9/ rif;&mZmom; rif;bif (rif;yif)/
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/

tdrfa&SUrif;BuD;om; rif;apm (rif;apmvS)


if;nDawmf pMu0aw;rif;
baxG;awmf rif;zavmif;
if;om; owdk;"r&mZm
if;om; Oy&mZmrif;carmif;
if;om; rif;[&D
if;om; qifjzL&Sif
if;om; e&ywd
&cdkifom;BuD;pmay

116 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

9/ if;om; pE&ok"r
10/ if;om; o'dk;atmif
11/ if;om; O*Avrif;/
if;rif;udk trwfykefpm; oHCmwpfyg;udk rif;ajrmuf av\/
0&"rrif;&mZmvnf; wGifonf/ xdk0&"rrif;&mZm trwfrPdol
ykefpm; rif;jyKawmfrlav\/
if;rPdolrif;udk trwfowdk;atmif ykefpm; rif;jyKjyef\/
if;trwfudk jynfolwdkYESifh trwfiukef ykefpm; rif;jyKjyefonf/
trwf iukefudk tjcm;trwf wpfOD;ykefpm;NyD;vQif rif;&mZm trnf,l
rif;jyK\/ if;rif;udk trwfwpfOD; ykefpm;NyD;vQif e&ywdtrnfjzifh
qufcHpdk;pHjyef\/ if;rif;udk jynfoljynfom;wdkY eef;rScsNyD;vQif
trwfausmfoCFudk y&0DtrnfcH,l xD;eef;pnf;pdrfudk odrf;,lav\/
xdkYaemuf teEAv rif;jyK\/ awmift&yf ydefeJacsmif;rSm ppfuJ&Jabmf?
,d;k acsmif;wGif ud,
k &f BH uD; 0gox? uefacsmif;wGif olawmfO;D ? yg;awmfwiG f
t[kvfaMumifbdkESifh wuG toD;oD; rif;jyK\/ ou&mZf wpfaxmif
ajcmufw,fhav;ck (1064)ESpf awmifbufusdef;uRef;t&yfrSm iuef;wHk;
ndK avSum;avSvsifpD;vsuf tvHk;t&if;ESifh tuGJtjym; BuD;pdk;aom
rif;wdkYudk odrf;,l rif;jyKou&mZfum; wpfaxmifhckepfq,fhwpfck
(1071)ESpf ajrmufOD;NrdKUudk pdk;pHawmfrl\/ if;rif; xD;eef;pnf;pdrfudk
&vQif pE0dZ,&mZmbGJU trnfta&G;udk cHawmfrlav\/ xdkrif;xdk;
ou&mZfum; wpfaxmifhudk;q,fhoHk; (1093)ckESpf orufomr ykefpm;
NyD;vQif pEol&d,&mZm trnfjzifh jynfBuD;pnf;pdrfudk odrf;jref;pHy,f
awmfrlukef\/
if;rif; vGefvQif om;awmf e&"dywd rif;jyKpOf i,fuRef
iqkyefY? iyef;yGiw
hf Ykd awmfveS yf ek pf m;&mwGif OD;&D;awmf avmif;Muufpm;udk
eef;wif av\/ xdkavmif;Muufpm;rif;onf a&Teef;a&Ttdrfrsm;udk&vQif
e0y&0 rnfaom trnfudk cHukef\/ if;rif;vGefvQif if;om;
pE0pv rif;jyK\/ xdkrif;udk ukvm;i,fuvsm awmfvSefNyD;vQif
ckepf&uf rif;jyKpOf tcg jynfojl ynfom;wdYk eef;csNyD;vQif pE0pvrif;\
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 117

nDawmf tdrfa&SU rif;udk y0g&mZf (arw&mZf) rif;trnfjzifh xD;eef;


wif\/ xdkrif;vGefvQif baxG;onf tb,&mZm trnfjzifh xD;eef;
pnf;pdrfudk qufcH pdk;pHawmfrlukef\/ if;rif;udk tb,&mZmrif;\
&rf;jAJpm;onf ykepf m;awmfveS
f r[m&mZmtrnf cH,Nl yD;vQif xD;eef;udk
odrf;,l\/ if;rif;udk trwfjzpfaom 'g;ydkifBuD;onf wpfaxmifh
wpf&moHk;q,fhig; (1135) ckESpf ykefpm;NyD;vQif oHk;ESpf pdk;pHjyef\/
if;rif; ou&mZf wpfaxmif wpf&moHk;q,fh&Spf (1138)ckESpf trwf
ydk;a&T ykefpm;NyD;vQif wpfvausmfcefY rif;jyKNyD;vqif 0drv&mZm
trnfudkcH\/ xdkrif;udk if;ckESpf &rf;jAJNrdKU armifatmifpHk tvHk;t&if;ESifh
awmfvSefykef;pm; "r&mZf[laom trnfudk cH,lNyD;vQif jynfBuD;\
pnf;pdrfudk ajcmufESpf wdkif pdk;pHawmfrlukef\/ if;rif;vGefvQif om;awmf
vuf0Jjrefonf r[morwtrnfjzifh jynfBuD;pnf;pdrfudk oHk;ESpfpdk;pOf
wpfaxmifwpf&m av;q,fh ajcmuf (1146) ckESpfwGif tr&yl&
jynfBuD;udk tpdk;&awmfrlaom bk&ifrif;{u&mZfvufxufawmf
odrf;pdk;jcif; ou&mZf wpfaxmifwpf&m &Spfq,fhajcmuf (1186)ckESpf
wdkif pHav\/
a&S;a&S;aom rif;pOfpum;&yfrsm;udk tusOf;tm;jzifh aocsmpGm
jyaytHh/
yxrbk&m;tEG,fjzpfaom bdk;awmfterif;BuD;vufxuf
wpfaxmif&Spf&mav;q,fhckepf (1849)ckESpfudk a'0Dvq&mjzdK wdkuf&
avonf/ ajcmufq,fhckepf (67)ckESpf bk&m;tavmif; y#doaE
aeonf/ ajcmufq,fh&Spf (68)ckESpf aomMumaeYrSm bk&m;avmif;
zGm;awmfrlavonf/ &Spfq,fhoHk; (83)ckrSm ,aomf"&mESifh xdrf;jrm;awmf
rlonf/ udk;q,fhckepf (97)ckESpf 0gqdkvjynfh wevFmaeY awmxGufawmf
rlonf/ wpf&mhoHk; (103)ckESpf? uqkefvjynfh Ak'[l;aeY aexGuftcsdef
bk&m;tjzpfodkY a&mufawmfrlonf/ wpf&mav;q,fh&Spf (148)ckESpf
t*FgaeY y&dedAmefpHawmfrlonf/ y&dedAmef vGefawmfrlNyD;onfhaemuf
xd k o u & mZf wpf & mav;q,f h & S p f (148)ck u d k tZmwowf r if ;
usdef;NzdKwdkuf&av onf/ if;aemuf ayguHNrdKU aemf&xmu ou&mZf
&cdkifom;BuD;pmay

118 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

ajcmuf&mav;q,fh ESpf (642)ckESpfudk NzdKonf/ if;aemuf yxr


pEol&d,rif;vufxuf ig;&majcmufq,fhav; (564)ckESpfudk yxr
pEo&l ,
d rif;NzdKonf/ pEo&l ,
d rif; ESpq
f ,fEh pS f (22)qufwiG f aemufq;kH
rif;onf r[mjrwf rkedudk oGef;vkyfonf/ pEol&d,rif; ESpfq,fhESpf
(22)qufaemuf cE& rif; udk; (9)quf? 'o&mZmrif; oHk;(3)quf?
tavmif;pG,forif; av;(4)quf? ou&mZf axmifusdef;udk NzdKonf/
if;aemuf irif; iukef; ig;(5)quf? rif;&mZmBuD; udk; (9)qufrSm
ESpfcGJwpfa,muf wpfESpf wpfa,muf? if;aemuf rif;carmif; oHk;(3)
qufrmS tqH;k rif;carmif;onf ta&SU[Hom0wDjynfukd wdu
k cf u
kd v
f suf
y*dk;jzL rif;orD;udk aqmif,lcJhonf/ y*dk;jzL rif;orD; aemuf rGefudk;odef;?
jyLudk;odef;ESifh orD;tm; xnfhvdkufonf/ vufzGJUonf[k tjcif;
&Sdavonf/
&cdkif"n0wDjynfrSm a&mufvQif ta&SUbuft&yfu xm;avaom
aMumifh tcsdKUuvnf; ta&SUbuft&yfoYkd ajy;oGm;av\/ tcsdKUuvnf;
usef&pf\/ taMumif;udk y*dk;jzLrif;orD; odavaomaMumifh odkY
ajy;u ighvlwdkYonf aoukefvwH[l tpdk;& rif;carmif;tm; ESD;aESm
wdkifyifajymqdkavaomf rif;orD; y*dk;jzLESifh nDnmNyD;vQif usef&pfaom
jyL-rGefwdkYudk csifacsmif;pm;? &yGm;pm;? yef;o&Dacsmif;pm;wdkYudk ac:
awmzsm;jrpftxJ vkyfMuHpm;aomuf aeMuavukef\/
a&S;a&S;aom rif;wdkY\ w&m;onfum; rif;wdkYrSm q,fhyg;wnf;/
q,fyg;[lonfum; ]'geH oDvH? y&dpm*H? tZpH? r'pH? wyH? taum"d
t0d[o? cEDp? t0da&m"eH? ar'o? cwd,pa&} [k rif;usifhw&m;
q,fyg;jzifhom qdkcJhonf/ o*F[w&m; av;yg;[lonfum; ]arwm?
*kPm? Oayum? rk'dwm} [k o*F[w&m; av;yg;[l jA[pdk&fw&m;
av;yg;udk oGif;&onf/ reufudkqGrf; nudkyef;? reufudk bk&m;? nudk
w&m;/ onfvnf; rif;wdkY\ o*F[w&m; rnfukef\/ rif;wdkY\
Avonfum; qif?jrif;? rSL;rwf Adkvfygtm;vnf; wpfyg;? bkrdygv
wdkif;jynfcdkiftm;vnf; wpfyg;? wdkif;oljynfom;wdkYtm; tcGefawmfESifh
wuG jynfolwdkYtm;vnf; wpfyg;? aoemwd ynm&SdtrwfwdkYtm;vnf;
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 119

wpfyg;? 'dkif;?"m;? umvTm;? aoewf? rD;ayguf? tajrmuf? pdefajymif;


vufeuftm;vnf; wpfyg;/ onfum; ]&mZmeH? rif;wdkY\ AvH?
tm;wnf;/} rif;wdkY\ wefqmq,fyg; [lonfum; wdkif;jynf usHK;
ajrmif;? &ifwm;? jytdk;apmifh&ef NrdKUwefqmvnf; wpfyg;? wdkif;om;jynf
ol vltaygif;wdkY tifvnf; wpfyg;? qifpD;? jrif;pD;? &xm;pD;wdkY
tif vnf; wpfyg; &JrwfAdkvfyg vufeuftaygif;wdkYtifvnf; wpfyg;?
rSL;BuD; rwfacgif w&m;olBuD; ynm&Sdtifvnf; wpfyg;? aoemywd
ppfolBuD;tifvnf; wpfyg;? olaX; ol<u,f yka&m[dwfykPm;paom
tifvnf; wpfyg;? &mr? okb? ok&mr[k eef;oH;k aqmiftifvnf; wpfyg;?
armif;rrdH ta>ct&Htifvnf; wpfyg;/ q,fyg;aomtifESifh
jynfhpHkaom cwd, rif;wdkYonf bkef;wefcdk;BuD;jrwfonf/ tm,ktouf
&Snfukefonf/ jynfaxmif rif;taygif;wdkYonfvnf; dkaocpm;ukef
onf/ ed*Hk;Zeyk'f aus;vuf&GmolwdkYvnf; a&Tyef;? aiGyef;? orD;unm
qufvmukeo
f nf/ bke;f BuD;aom tavmif;rif;wdYk onf aemifvmrif;wdYk
odpdrfhaomiSm tusOf;csKyf xm;cJhygonf/
a&S;rif;wdYk usif&h maom taMumif;wdYk onf &mZbdou
d f ajrmufonfh
umv? rif;aeNrdKUawmfudk tvuFm&dwGme wefqmqif&onfum;
ausmif;vrf; Zif;cgwdkY &mZrwf um&HNyD;vQif tkef;? BuH? iSufaysmwdkY
udk pdkufap&m\/ zsifjzLzsifeD cif;NyD;onfhumv &[ef;omraPwdkYudk
yifhzdwf y&dwfemNyD; qGrf;auR;&monf/ &mZrif;onfum; ta&SUudkrsuf
ESmjyKvsuf Zmwf&Spfyg;ESifh jynfhpHkaom jA[Pyka&m[dwfykPm;q&m
&Spfa,mufudk &wemOD;aqmif? &wem a&TcsdKifh? r*Fvmw&m;? atmifjcif;
&Spfyg;wdkYjzifh ckoif;qGJudkifvsuf yef;oajyGefYwdkYjzifh a&pifzsef;tyf
\/ yxr unmysdKav;a,mufwdkYudk ckepfuef a&cyfapNyD;rS olaX;BuD;
onf oajyGefYjzifh xdka&OD;udk zsef;ap&m\/
xdkYaemuf ol<u,forD;? rif;orD;? awmifnmpHrdzk&m;wdkY tpOf
twdkif; zsef;ap&m\/ zsef;NyD;vQif a&vHk; wpf&m (100) avsmufywfpGm
oGef; yef;eHYom vdrf;usH&m\/ udk,fvkyfawmf a,musfm;wpfa,mufudk
aAmif;pvG,ft0wf qifapNyD;rS Ouifoeef;OD; twGif;trwfBuD;vnf;
&cdkifom;BuD;pmay

120 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

wpfyg;? rif;qkvmbfudk cHpm; rif;tyfxm;aom 'g;ydkifBuD;rif;vnf;


wpfyg;? wdkif;jynf\trIudk Nidrf;atmif pD&ifapwwfaom twGif;udk,f&H
BuD;vnf; wpfyg;? vuf,m vuf0J ESpfzuf rif;xGufrif;0if BudKqdkaom
vuf,mjref? vuf0Jjref ESpfa,muf? xHk;yHkoufao Oya'ulwwfaom
olvnf; wpfa,muf? usrf;*ef"rowfESifhnDpGm pD&ifwwfaom olvnf;
wpfa,muf? Op a&TaiG rsm;pGm<u,f0aom olaX;BuD;vnf; wpfa,muf?
rif;\ usufoa&wdkYjzifh a&S;OD;pGm aumif;aomr*Fvm&Sdaom pum;udk
ajymqdk&monf/
odkY usifhaqmifaom rif;wdkYonf bkef;usufoa& wdk;wuf&m
onf/ touf &Snf&monf/ jynfaemif rif;taygif;wdkYonfvnf; qif?
jrif;? orD;unm ydkYoGif;vm&onf/ BuD;jrwfaom pnf;pdrfcsrf;omwdkY
ESifh jynfhpHkukef&monf/ bkrd&mZm cwd,bk&ifrif;jrwf [l wdkif;jynf
aMunmavukefonf/
"n0wD jynfBuD;ocif bk&ifwdkYrSmvnf; xdkufwefonfh tm;avsmf
pGm tjcHt&H xm;&avukefonf/ rif;ESifhwuG ruGmjynftrIwdkYESifh pyf
aom wdkif;yiftrwfBuD;onfum; av;yg;wnf;/ av;yg;[lonfum;
rif;wdkYrSmtyfonfh jynfpdk;BuD;vnf; wpfa,muf? [Z&m;BuD;vnf;
wpfa,muf? qif0efBuD;vnf; wpfa,muf? udk,f&HBuD;vnf; wpf
a,muf? onfum; rif;wdkifyif trwfBuD; av;yg;wnf;/
rif;trwfwdkYESifhwuG pD&ifaom 0if;[kefav;wdkif
1/ ta&SU0if;[kef
2/ taemuf0if;[kef
3/ awmif0if;[kef
4/ ajrmuf0if;[kef av;yg;wnf;/
avmu"rudk odwwfaom 'g;ydkiftrwfav;yg; [laomfum;rif;wdkY\ t|vDtxGuft0ifwdkY BudKqdk&aom vuf,mjref?
vuf0Jjref trwfBuD; ESpfa,mufpD/ av;a,mufwnf;/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 121

rif;qkpm; trwfESpfwdkif [laomfum; vuf,moif? vuf0Joif/ ESpfa,mufwnf;/


wdkif;jynfom;\ trIudk oG,faqmif axmufrjyKvkyf avQmuf
wifajymqdkwwfaom a&SUawmftrnfonf av;yg;&Sd\/
twGif;a&SUawmfcH? tjyifa&SUawmfcH? wdkif;jynftrIudpwdkYudk emcH
pD&ifaom jyiftrwf? jyiftrIudk aumif;rGefpGm pD&ifwwfukefaom
jyif0if;ukeftm;jzifh av;a,muf/ (trwfav;a,muf? trwfi,f
av;yg;vnf; [l\/)
a&ajrh&Sif bk&ifrif;jrwfonf pHk&mtjcm;wpfyg; wpf&yfodkY oGm;
onfumv wdkif;jynfudk tyfxm;cJhavaomaMumifh jynfpdk;BuD;[k
rif;uorkwfac:avonf/ wdkif;jynftcrf;tem; twKywd taMumif;
&yfrsm; wdkYudk rif;rSp wdkifyifESD;aESm&onfh twGufaMumifh [Z&m;BuD;
[l a&ajrh&Sifrif;jrwfu bGJUawmf wGif&avonf/ rif;\ toHk;
taqmif qifjzLawmf? qifrsm;taygif; tp&Sdaom qifxdef;wdkYtaygif;
tkyfpdk;&efudk ay;tyfaomaMumifh qif0efBuD;t&mudk rif;u bGJUawmf
csDavonf/ xHk;a[mif;oufao Oya'? 0wK? &mZ0if pum;&yfrsm;wdkYudk
rif;em;ae aumif;pGmajymwwfaomaMumifh udk,f&HBuD;[k bGJUawmfxm;
avonf/ av;yg;aom trwfwdkYonf wdkif;jynftaMumif;udk
aqmif w wf a omaMumif h jynf p G , f jynf o G m ;ES i f h w l \ / wd k i f ; ol
jynfom;wdkY\ taMumif;udk avmu"r ESpfjzmaomt&jzifh aumif;pGm
qHk;rwwfaom aMumifh a&ajrh&Sifrif;BuD;u "m;ESifhwuG pD&ifpkudk
tyfonfjzpf jynfBuD; em;rsufpdESifh wlonfjzpf rif;BuD;av;yg;[k
ac:&avonf/
wdkif;jynfcdkif? EdkifiHav;&yf? &Spf&yf twGif; &efql;&efajimifh ray:
xGuf&atmif pD&ifwwfaomaMumifh 0if;[kefav;wdkifonf jynfBuD;?
ycHk;BuD;? vufHk;BuD;ESifh wl\/ trIBuD;i,f pum;pkwdkYudk vsifjrefpGm
rif;xH c&D;OD;BudKajymqdkwwfaomaMumifh vuf,mjref? vuf0Jjref[k
ac:&avonf/

&cdkifom;BuD;pmay

122 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

udk,fvkyfawmf [lonfum;t&Sifrif;jrwftm; aAmif;? pvG,f? cg;0wftus? ykqdk;wdkYudk


rif;tm; 0wfqif&avaomaMumifh udk,fvkyfawmf[laom trnfudk
cH&avonf/
a&SUawmfcH a&Tpmzwf [lonfum;t&Sifrif;jrwf tvdk&Sdonfhumv rSL;BuD;rwfacgif aoemywdwdkY
jcH&Hvsuf a&SUawmf0,f a&Tpmzwf&avaomaMumifh a&Tpmzwf trnfudk
cH&avonf/
a&SUawmfcH [lonfum;wdkif;jynfom;wdkY\ trIudk aygufajrmufatmif aqmif&Guf
a&SUawmf ajymqdkwwfaomaMumifh a&SUawmfcH[k ac:Muukef\/
aemufawmfyg [lonfum;a&ajrhocif bk&ifrif;jrwfonf eef;jyifoYkd xGuaf omfvnf;aumif;?
wjcm;t&yfodkY <uawmfrlaom tcg vnf;aumif;? vufeuf?"m;? vSH?
wdkYudk pGJudkifvsuf aemufawmfu yg&avaomaMumifh aemufawmfyg[k
ac:&avonf/
twGif;udk,fawmf&H [lonfum;t&Sirf if;jrwf txGut
f 0ifwYkd aomfvnf;aumif;? qdik &f m t&yfoYkd
oGm;&maomf vnf;aumif;? vufeuftaqmifta,mif wdkYudk udkifpGJ
vsuf vuf0Jvuf,m vdkuf&avaomaMumifh vnf;aumif;? rdpmZD0
jyKvkyfyoonfhumv tvdk&Sd&m tdk;cGuf? ewftdrf? yef;yGm;wdkYudk vkyf
ay;&avaomaMumifh vnf;aumif; twGif;udk,f&H[k ac:Muukef\/
jyifudk,fawmf&H [lonfum;a&ajrhocif bk&ifrif;jrwfonf wpfpHkwpfckt&yfodkY toGm;tvm
jyKonfhumv rif;jrwf\ tqif;? t0wfwefqmwdkYudk xrf;ydk;&Guf&jcif;
onf vnf;aumif;? rdpmewf yoonfhumv qdwf?0uf?Muuf?iSuf?cdk?
bJ?yef;ref? opfoD;? rkefY? MuH? iSufaysm t00wdkYudk &SmMuH ay;&av
aomaMumifh jyifudk,fawmf&H[k ac:Muukefonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 123

vufawmf&D [lonfum;rdk;OD; rdk;aESmif; vpOf ewfylqefwdkYESifh vkyf&avaomaMumifh


vufawmf&D[k ac:&avukefonf/
rJqdk;Zm[k ac:wHkonfum;rdz&k m;? tysdKawmf? ud,
k v
f yk af wmf? taptyg;wdYk \ oH;k oyf0wfqif
&ef t00wdkYudk t&Sifhrdzk&m;av;yg;ESifhwuG eef;wGifolwkdY tvdk&Sd&m
t0wfwdkYudk tvsifcyfodrf;ydkYoGif; quf&avaomaMumifh rJqdk;Zm;[k
ac:ukefonf/
aygufxdef; [lonfum;qifxdef;taygif;wdkYudk toD;oD;apMuyfvsuf qifwef;qmwdkYudk
qif,ifNyD;vQif vufeufudkifvsuf rif;jrwfoGm;&m vdkuf&onfhtwGuf
aMumifh aygufxdef;[k ac:&avukefonf/
rxdef; [lonfum;rif; rdzk&m; oGm;vm <uawmfrlonfhumv qifausmukef;xuf
t0wftpm;? oHk;aqmif&ef t00wdkYudk wif,l vdkuf&avaomaMumifh
rxdef;[l ac:a0:Muavukefonf/
vrnf(vrdkif)[lonfum;rif;\eef;awmfu tjcm;xkwfxm;NyD;onfhumv v,fvkyf&tHh
aom pyg;? qefwdkYudk eef;awmf vHkavmufatmif o,fydk;&Gufaqmif
o,fydk;&Gufaqmifxm;&avaomaMumifh vrnf(vrdkif;)[k ac:&av
onf/
jyifu,
dk &f EH iS hf vufawmf&w
D Ykd onf ckyyf b
k ek ?f ewfyq
l efr? usm;onf
wdkYudk rif;u tvdk&Sdonfhumv &atmif tdk;pnfusuf xm;&avonf/
"n0wDjynfudk a&S;a&S;aom vltaygif;ESifhwuG rif;taygif;wdkY
onf &ubDvl;&SdaomaMumifh &uyl&[k orkwfac:Muavukefonf/
&ubDvl;wdkY aoNyD;onfhaemuf awm&*dkifudk ckwfxpf vkyfpm;aom
aMumifh &cdkifjynf[k ac:wGifavonf/
xdk&cdkifjynfBuD;odkY bk&m;ocif <ua&mufawmfrlaomtcg emro
vJ qefpyg; yGm;rsm;onfudk jrif csD;rTrf;awmfrlavonf/
&cdkifom;BuD;pmay

124 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

Xmae "n0wD,H oraE [wd tm/


*[ywd vuFm&dwH vmbvab[d yka&wk/
[l ygVdawmfjzifh qefpyg; yGm;rsm;aomaMumifh "n0wD[k csD;usL;awmf
rlavonf/ ,ckxufwdkif "n0wDjynfBuD;[k vltaygif;wdkY ac:a0:
orkwfMuukef\/
xdkjynf &ubDvl;wdkYao Murf;wrf;aom rdpmjzpfaomaMumifh
wdkif;jynfrNidrfonfjzpf wwfvSaomq&mwdkYonf *gxm aq;0g;?
tif;? ,MwmwdYk jzifh aumif;pGmpD&if vkyaf vaomaMumifh ,ckrif;tquf
qufwdkYonf rdpmewfwdkYudk rdk;OD;rdk;aESmif; vpOfrysuf ylaZmf&av\/
xdkYaMumifh &cdkifrif;taygif;wdkYrSm jynfolvltaygif;wdkYudk vkyfaqmif&ef
toD;oD;wm;&avonf/ xdkYaMumifh &cdkifjynfom; dk;&mZmwdrSefacsu
&cdkifom;? acsmif;om;rqdk rdpmewfwdkYudk tvdk&Sdukefonf/ rif;u
&mxl;&mcHESifh tcsD;trTrf; cH&ukefaom t&m&Sdwpfa,mufwdkYrSm
aus;uRefoayguf? taptyg; wpf&mhudk;usdyf&Sdaom uRefwdkYonf
,ckxufxd uRefoaygufjzpfaomaMumifh ausmif;udkcdkuyf cH&ukef
onf/ "n0wD &cdkif jynfBuD;udk tpdk;&awmfrlaom rif;&mZmBuD;\om;
rif;carmif;vuf xufawmf rif;wdkifyif trwfBuD; trwfi,fESifhwuG
&mxl;&mcH&Sdaom vlwdkYudkvnf;aumif;? jynfolwdkYudkvnf;aumif;
a&ajrh&iS f bk&ifrif;carmif;um; a&S;rif;wdYk p&D ifonft
h wdik ;f vuf0aJ xmif?h
vuf,maxmifh? vuf0Joif;? vuf,moif; [l orkwfavonf/
ou&mZf udk;&mckepfq,fhav; (974)ckESpf wefaqmifrkef;vqef;
(5)&ufaeY jynfolvltaygif;wkdYudk jcm;em;odomatmif axmifcGJxm;
oenf;[lrlum; tBuD;? ti,f? tvwf[l axmifcGJxm;&avonf/
1/ trwf&SpfwdkiftpGJ (vuf,m)
1/
2/
3/
4/

jynfpdk;BuD;/
[Z&m;BuD;/
taemufbufrif;BuD;/
taemuf0if;[kefrSL;/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 125

5/
6/
7/
8/

a&Tpmzwf/
tdrfa&SUrif;/
ta&SU0if;[kefrSL;/
vuf,mjreftrwf/

2/ trwf&SpfwdkiftpGJ (vuf0J)
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/

qif0efBuD;/
awmifbufrif;BuD;/
ajrmuf0if;[kef;rSL;/
ajrmufbufrif;BuD;/
udk,f&HBuD;/
awmif0if;[kefrSL;/
vuf0Jjreftrwf/
rif;a&SUawmfcH/

1/ vuf,moif;&Spfa,muf
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/

udk,fvkyfawmf/
twGif;udk,fawmf&H/
jynfudkif/
pm;zdkonf/
vufawmf&D/
b@mpdk;/
0g;awmifpm;/
pm;OD;pm;/

&cdkifom;BuD;pmay

126 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

2 / vuf0Joif;&Spfa,muf
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/

jyifudk,fawmf&H/
aygufxdef;/
aemufawmfyg/
oHaxmifpm;/
rJqdk;Zm/
rxdef;/
yef;wsm;onf/
vrnf (vrdkif;)/

qwmonf/ rkwfqdwfqH? vufonf; ajconf;wdkYudkaumif;pGm&dwf


ypfwwfaomaMumifh jynfolwdkYrSm qwmonf[k ac:
ukefownf;/
vufyefAGwf/ t0wfykqdk;? acgif;aygif;? tuswdkYudk jzLpifpGm zGyfavQmf
wwfaomaMumifh vufyefAGwf[k ac:onf/
'kef;/
rdrdwdkY a&SmifMuOf&rnfh rsdK;BuD;aqGBuD;wdkYudk ra&SmifMuOf
avaomaMumifh 'kulav-trsdK;zsufaom ol[l &mZm
rif;u'ke;f [l edr&hf modYk cs rif;u orkwx
f m;avonf/
[m&D /
&GH&SmpufqkwfzG,faumif;aom pum;wdkYudk rqifjcif?
olBuD;t&SifwdkY ajymqdkaompum;udk remcHbJ cdkuf&ef
jzpfaomaMumifh rif;u tvGef,kwfrmaomol[l
'kZaem-&GH&Smtyfaomoludk [m&D[k rif;u rpifypf
xm;avonf/
ocs /
rSL;BuD; rwfacgif? aoemywd? olaX; ol<u,fwdkYudk
rav;rcefY y&pfuef qefYusifjyKavaomaMumifh rif;u
bk&ifxH tvkyftauR;xnfhavaomaMumifh ocs
ac:avonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 127

pnf;'g; /

[,m; /

'kef;ESifh[m&D ,Sufwwf cdkuf&efrSm;wwfonf/ pOf;pm;


jcif;r&Sd? rdrdwdkY\ trsdK;tEG,fudk rapmifhavaomaMumifh
rif;u orkwf pnf;'g;[k ac:ukefavonf/
a&ajrhocif t&Sifrif;jrwfwdkYrSm a&Teef; a&Ttdrfaqmuf
vkyfonfhumv jynfolwdkYxuf aemufus usef&pf
avaomaMumifh rif;u acs;wGif;wl;ap acs;wGif;wl;
&avaomaMumifh [,m;[k ac:&avonf/

av;q,fhav;uRef;t&yfa'o
a&S;rif;wdkY vkyfaqmifpD&ifukefaom xHk;pOf&Sdonfhtwdkif; ,ckrif;
wdkYrSmvnf; a&S;rif;wdkYuJhodkY pD&if toHk;taqmif jyK&avonf/
wdkif; jynf aeukefaom vltaygif;wdkYonf av;q,fhav;uRef;wdkYudk
uyfcdkrSD0J 0ifNyD;onfhumv vkyfMuHpm;aomufvsuf aeavh&Sdaom
wpfOD;udk wpfOD;u? wpfa,mufudk wpfa,mufuae&if; uRef;trnf?
&Gmtrnf? acsmif;trnf? awmiftrnf? vltrnfwdkYudk tpGJjyK
b,f o nf h u Ref ; om;? b,f o nf h & G m om;? b,f o nf h a csmif ; om;?
b,fonfah wmifom;[k av;q,fah v;uRef; aeukeaf omvltrsm;wdYk ukd
toD;oD; azmfxkwf ,ckwdkif ac:ukefonf/
a&S;rif;wdkYaemuf jzpfukefaom tb,? okrP? &drv? "r&mZf?
orw tqH;k jzpfuek af om rif;0efaxmufawmfwYkd rpS rif;quf rif;pnf;
pdrfudkvdkuf xm;&avonf/ &cdkif"n0wDjynfol jynfom;wdkYudk
a&S; rif;aemufrif;wdYk orkwaf vaomaMumifh Zmwd0o
H \taMumif;wdYk ukd
,ckjynfolvltaygif;wdkYonf jcm;em;pGm odtyfukef&monf/ rdrdwdkY\
Zmwd0Houdkvnf; jcm;em; trwfpOf? rSL;pOf? 0if;[kefrSL;pOf? vuf,m
jref vuf0Jjref? udk,fawmfvkyf? a&S;awmfcH? aemufawmfyg;? a&Tpmzwf
[l ordkif;armfuGef;ESifhwuG jyoajymqdkEdkifacsu aemifvmrif;wdkYonf
a&S;rif;wdkYuJhodkY ay;tyf&vdrfhrnf/ onftaMumif;udk rif;jrwfwdkYu armf
uGef;pm a&;om; rSL;awmf?rwfawmfwdkYtm; ay;tyf &Sdavonf/
t&SifpudE (&cdkifjynfe,f)
&cdkifom;BuD;pmay

128 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

usdef;uRef;wdkif;\ rif;jym;NrdKU
rif;jym;NrdKUonf ppfawGcdkiftwGif; t0iftyg NrdKUwpfNrdKU jzpfav
onf/ ppfawGNrdKU\ ta&SUajrmufbuf rdkif(30)tuGm tee'D
av;NrdKUjrpf0usaom &marmifjrpfurf; taemufbuf vuf0u
J rf;em;wGif
wnf&Sd onf/ ppfawGNrdKUrS a&aMumif;rD;oabFmjzifh rdkifav;q,fcefY
oGm;vm ckwfarmif;&avonf/ a&S;tcguyif usdef;uRef;wdkif; tygt0if
jzpf vuf,m 99NrdKUwGif pm&if;0if avonf/ xdkYaMumifh a&S;uspGm
uyif wnf&Sd trnfjzpfxGef;vmcJhaMumif;rSm xif&Sm;avonf/ odkYaomf
rif;jym;NrdKUwnf rif;ESifhNrdKUwnf&m Xmeudkum; taotcsm rodEdkifacs/
&cdkifrif;ydkifeuf ajrae&mvnf;jzpf? qm;iefa&rD&mvnf;jzpfaom Xme
wGif &cdkifrif;wdkYtqufquf NrdKUjywnf vm&jcif;aMumifh rif;jym;NrdKU
[l ac:vm&jcif;yif jzpf\/ tpOfajymvmMuonfum; rif;jyNrdKU
[l\/ pNEm;rif;vufxuf wdkif;cef;vSnfhpOf avSazmifonf prv,f
aomifuRef; wifrd&m 0J,mudk Ipm;avpOf rif;jym;NrdKU wnfvwHrnfh
ae&mudk jrifavonf/ xdktcg ae&mwGif NrdKU&GmwnfcsrI jzpfayvwH
[k rif;rdefYTefjcif; jyKcJhaomaMumifhwnf;/tcsdKUuvnf; rifapmrGefum;
]usdef;awmf vuf,m? jyawmif vuf0J? EG,fdk;oefYpif? tdrf&Sd&Sif}
NrdKUpm;b0jzifh eef;tdrf aqmufvkyfaecJhonf/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 129

xdYk jyif pE0Zd ,rif;wH;k ndKonf usde;f uRef;wdik ;f rSae ajrmufO;D xD;
eef;udk qufcHcJh&onf/ xdkYaMumifh uRef;rS rif;ay:xGufvmonfh
twGuf rif;ay:NrdKU[k wGifonf [l\/ rif;apmrGefaechJaomae&mudk
awmifNrdKU[l vnf;aumif;? ysOfaxmifNrdKU[l vnf;aumif; ac:onf/
used ;f awmifwef; tv,favmufwiG f &So
d nf/ tcsKd Uuvnf; bk&m;avmif;
usD;rif;jzpfpOf aus;NrdKUawmf csufcsmjzpfcJhNyD;aemuf usD;jzL0wKvm usD;
jzL&Gmwnfco
hJ nf/ xdu
k &cdik rf if;rsm;vufxuf NrdKUe,fpm;rsm; aecJo
h nfh
twGuf NrdKUawmif [lvnf;aumif;? awmifNrdKU[l vnf;aumif; ac:
wGirf I jzpfonf[v
k nf; qdMk uonf/ xkYd jyif ,lqcsuf&o
dS nfum; t*Fvyd f
rif;BuD; &myodefowfac: a&mbmqifvufxuf NrdKUcs&efoifhrnfhae&m
[l TefjycJhaomaMumifh ]rif;jy} [lvnf; ac:Mujcif; jzpfonfqdk\/
avmif;Muuf? yk&def? ajrmufOD;acwfwdkYwGifum; xdkrif;jy? rif;ay: [laom
trnfonf rxif&mS ;cJah cs/ usde;f awmifwef;udk trSjD yK usde;f uRef;wdik ;f ?
usdef;wdkif;NrdKU[laom trnfjzifhom orkdif;xifvmonf/
xdkusdef;wdkif;NrdKUum; usdef;awmifwpf0dkuf vlaerI wnfcif;rsm;jyK
&m &yf&Gmrsm;udkyif pkaygif;ac:qdkjcif; jzpfrnf[k ,lqrdonf/ trSef
tm;jzifh NrdKU[l oD;jcm;wnf&Sdjcif;um; rjzpfEdkifacs/ NrdKUpm;? e,fpm;?
uRef;pm;wdkY cefYtyfxm;jcif;udk tpGJjyK ac:qdkvmjcif;om jzpfrnfxif
onf/
&cdkif&mZ0ifwGif xif&Sm;aom Muufoa&&GmrSm ipnfawmif&Gm
teD;wGif wnf&Sdzl;onf/ ,ckNydKysufoGm;cJhavNyD/ NcdwfawmfteD; a&TZif;
cgESifhuyfvsuf eef;&m&Gm (,ck tdrfa&SUrif;&Gm)? usm;&JjyifteD; eef;&m?
axmifhaoQ&GmteD; eef;&m? awmifNrdKU? NrdKUawmifae&mwdkYum; usdef;uRef;
wdkif;\ NrdKUpm;? e,fpm;? uRef;pm;? rSL;rwfwdkY tkyfcsKyfaecJhaom ae&m
Xmea[mif;rsm;yif jzpfonf[k qdkEdkifavonf/
usdef;uRef;wdkif;um; rnfonfhumvup vlaerIwnf&Sdvm
onf[k twdtus rajymEdkifacs/ t*FvdyfokawoDwpfOD; c&pf 1087
ckESpf a&muf&Sdavhvm rSwfwrf;t& wifjy&vQif yk&defacwf aumvd,
rif; rwdkifrDuyif NrdKvlrsdK;rsm; aexdkifjcif; jzpfcJh&m\[k qdkavonf/
&cdkifom;BuD;pmay

130 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

if; okawoDrSwfwrf;wGif usdef;awmif\ ajrmufbufxdyfwGif NrdKvlrsdK;


rsm; dk;&mxHk;pHt& jrKyfESHxm;cJhaom tdk;tdk;rsm;udk awGU&onf/ if;
wdkYonf tavmif;aumifudk rD;oN*K[f usaomjymrsm;udk ajrtdk;
i,fwiG f xnf
h jrKyfEx
HS m;cJah om ocsKif;&mwGif *li,frsm;udk wl;azmfawGU
&Sd&onf/
ocsKif;*lwpfckpDwGif tdk;jymESifhoJajrrsm; a&mxnfhxm;onfh yHkpH
trsdK;rsdK;? t&G,t
f pm; td;k i,ftrsm;tjym; awGU&S&d &m tcsdKUtd;k i,frsm;rSm
&Spfvufr wpfaycGJtxd tjrifh&SdNyD; vHk;ywft0ef;rSm wpfaycGJrS oHk;aycefY
&Sdonf/
xdt
k ;kd i,frsm;udk ausmufc?J ausmufw;kH ? tkwcf rJ sm;jzifh usif;\ywf
vnf oHk;av;aycefYxd zHk;tkyfjrKyfESHxm;&SdcJhayonf/ xdktdk;tdk;jrKyfESH&m
ocsKif;&mrSm ajr{ursm;pGmus,fNyD; opfyifrsm; jynfhvsuf&Sdonf [l\/
xdkocsKif;&mudk rnfonfhacwfuyif jyKvkyfcJhonfudk twdtus
rajymEdkifaomfvnf; NrdKvlrsdK;wdkYrSm wpfcsdefu &cdkifrif;wdkY\ aejynfawmf
rsm;tm; rsm;pGmtaESmuft,Suf wdkufcdkufzl;ayonf/ Oyrm-yk&defNrdKUf
acwfu ou&mZf 495-511 (c&pf at'D 1133 rS 1153) aumvd,
rif;onf NrdKUawmfudk aESmuf,Sufvmonfh NrdKvlrsdK;rsm;tm; wdkufxkwfcJh
&ojzifh av;NrdKUacsmif;zsm;odkY qkwfajy;cJh&zl;onf/ xdkYaMumifh NrdKUvlrsdK;
wdkYrsm xdkpOfrwdkifrDu ae&mwGif tdk;tdk;jrKyfESHxm;&SdcJhav&monf[k
qdkonf/
if;okawoDrSwfwrf; ]usdef;awmifudk a&S;tcgu a&Ekpm& yA
[lonfhaemufwGif NrdKUawmif? odkYr[kwf a*gwr&Sif\ yg;arT;awmf"mwf
udkXmyem apwDwnfxm;&SdaomaMumifh xdkudktaMumif;jyK yef;0wf
awmif[k trnfajymif;vJvsuf ac:vmMuayonf/ if;aemuf if;
awmifwef;\ awmifbufpeG ;f xdyw
f iG f usOf;awmf&iS f bk&m;apwDukd wnf
xm;ojzifh xdkapwDudk trSDjyK usOf;awmif[k ,cktcg ac:a0:Muav
awmhonf} [k rSwfwrf;a&;xm;cJhavonf/
&cdkif&mZ0ifESifh bk&m;ordkif;tjyif tpOf,lqcsuft&qdkvQif
usdef; awmifudk umvm*D&dawmif? odkYr[kwf umu*D&dawmif[k
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 131

ac:aMumif;? Ak'onf usD;rif;(aus;rif;)wpfZmwf jzpfcJhzl;onfhtwGuf


vQm&if;awmf (ZD0Smawmf) "mwfudk apwDwnfxm; ZD0Sm"mwf apwDom
wnf&Sdav onf/
&cdkifwdkY t,ltqt& a&Ekpm& odkYr[kwf a&Ekom&awmifrSm
usdef;awmif\ajrmufbuf (rif;uefjrpf wpfbufjcm;)wGif wnf&Sdaom
yg;awmfawmifyif jzpfonf/ xdkawmif Ak'\ vuf0Jyg;dk;awmf"mwf
wnf&SdXmyem apwDwnfxm;ojzifh yg;arT;&SifapwD? yg;dk;arT;&SifapwD
[kxif&onf/
if;okawoD\ rSwfwrf;wGif prNrdKUudk usdef;awmifteD;wGif
wnfcJhaMumif;jzifh xl;jcm;pGm azmfjyxm;csufwpfckudk awGU&&m xl;qef;
aomtcsuf jzpfacsonf/ if;rS azmfjyonfum;]]ou&mZf 538 ck(c&pf at'D-1176) ESpf eef;wuf
aom NcdwfNrdKU wwd,qufajrmufjzpfonfh "ekaygrif;
onf NcdwfNrdKUrS ESpfESpftMumwGif zJcGmcJh ou&mZf
540(c&pf at'D - 1178)ck E S p f w G i f pr 0 uf N rd K Uud k
usdef;awmifwef;\ ta&SUajrmufbuf awmifajc&if;
wGif wnfaxmifcJhonf/ xdkNrdKU "ekaygrif;rSp
if;"ekaygrif;\om;awmf rLoifonf ]wkid ;f cspfrif;}
trnfcH c&pf at'D-1178 rS 1182 wdkifatmif
qufcHzl;onf/ if; wdkif;cspfvufxufrSomvQif c&pf
at'D-1182 ck? aumZmou&mZf 542 wGif NrdKUa[mif;
awmifiNl rdKUodYk ajymif;a&TUoGm; avonf/ pr0ufNrdKUonf
&cdkif&mZ0ifwGif ta&;BuD;cJhaomfvnf; rnfonfh
tptersm;udkrQ rawGU&Sd&awmhay}} [l\/
tcsufudk pOf;pm;avhvmoifhonfxif\/ okawoejyKoifh
onf xif\/ &cdkif&mZ0ifwGifum; pr0ufNrdKU wnfae&mudk azmfjyjcif;
r&Sdyg/ odkYaomf &cdkifokawoDrsm;u tee'Dac: av;NrdKUNrdKUurf;yg;
t&yf (,ck ajrmufOD;NrdKUac: NrdKUa[mif;NrdKUrS ta&SUajrmufaxmifh oHk;rdkif
ausmf&Sd acsmif;opf ajrmufbufjyif) rdk;BudK;jyifwGif wnfcJhonf[k
&cdkifom;BuD;pmay

132 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

,lq Muonf/ yNrdKUESifh pr0ufNrdKUrSm teD;pyf xufatmufrQom


jzpfoifhonf [l\/ if;okawoDum; rif;jym;NrdKU\ acsmif;0 (prv,f
acsmif;) trnfudk vnf;aumif;? prv,f aomifuRef;udk vnf;aumif;
awGU&Sdojzifh ,lqjcif;jzpfrnf xif&onf/
pr0ufNrdKUtjyif ]]if;awmifwef; (usdef;awmifwef;)\ taemuf
ajrmufbuf awmifwef;tqHk;wGif aumZmou&mZf 689 (c&pf
at'D-1328) ckESpf avmif;Muufrif;quf udk;qufajrmufjzpfaom
bk&ifrif;xD;onf wnfaxmifcJhaom oJNrdKU&ma[mif; &Sdayonf/
xdkNrdKUwnfNyD; rMumrDtwGif; &cdkifjynfudk &Srf;rsm; zsufqD;avojzifh
ysufpD;oGm;cJh&avawmhonf/ if;ae&mwGif jrefrm (c&pf 1788)rif;
vufxuf NrdKUpm; wnfaqmufaecJhao;onf}} [l a&;om;cJhavonf/
usdef;awmif taemufbuf tdrfa&SUrif;&GmteD; eef;&mESifh eef;OD;apwD?
OD;awmfaq;uefpaom &mZ0ifjzpf&yfXmersm;um; &Sdaeao;onf/
tdrfa&SUrif;eef;&m[k ac:onf/ awmif? ajrmuf? tvsm;ay 770&Snf
aom ausmufwHwdkif;jzifh awmifeHyg; ajrndvsuf jyKvkyfxm;jcif;
jzpfonf/ wHwdkif;0ifxGuf&ef rkcfaygufESpfckvnf; &Sdonf/ wHwdkif;rSm
tjrifhqHk; av;ig;ay &Sdonf/ trHus,feef;&m &ifjyifum; ay 40
ausmf &Sdonf/
pE0dZ,rif;\om;awmf tdrfa&SUrif;om;&Jabmfonf NrdKUpm;tjzpf
pHaechJzl;onf[k ,lqMuonf/ pE0dZ,rif;\ aqGrsdK;rsm;xJrSvnf;
usdef;wdkifu rif;tjzpf qufcHEdkifcJhjcif; ponfrsm;? usdef;wdkif;udk tkyf
csKyfcJh&olrsm; qufvuf &SdcJhao;onf/
xdkYjyif &cdkiforwrif;\ tdrfa&SUrif;om; ppfuJ&Jabmfonfvnf;
jrefrmrif;odrf;ydkufpOf usdef;t&yf tapmifhcsxm;aom jrefrmppfwyfudk
wdkufav&m zrf;qD;jcif;cH&ojzifh usdef;t&yfwGifyif towfcHoGm;&&Sm
avao;onf/
eef;&mum; t*FvdyfokawoD azmfjyaom oJNrdKUawmf&ma[mif;
jzpfcJh[ef rwlacs/ if;rSwfwrf;um; xdkNrdKU&ma[mif;rSm tkwftaqmuf
ttHkwdkYom ysufpD;vsuf &Sdaejcif;udk awGU&onf/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 133

xdkYjyif if;ae&m a&S;a[mif;ordkif;taejzifh vnf;aumif;?


tEkynmvuf&mtaejzifh vnf;aumif;? pdwf0ifpm;zG,f&m rawGU&Sd&ay
[kvnf; azmfjyxm;onfukd axmufqEdkifavonf/ ordkif;qdkif&mXme?
okawoeXme? &mZ0ifokawoDrsm;wdkYu ,ckeef;&mudk avhvmNyD;
xdef;odrf;jyKjyifxm;&ef aumif;vSayonf/
oJNrdKU trnfudk rif;aejynfawmf NrdKUtrnfrsm; rawGU&Sd&ay/
vuf0J vuf,m 99 NrdKUpD NrdKUtrnfwdkYwGifvnf; rvmacs/ odkYaomf
rif;jym; prv,facsmif;rSqufvsuf azmufxu
G o
f mG ;onfh oJwef;acsmif;
onf Ncdwaf wmifraS evsuf rif;uefjrpfoYkd pD;0ifomG ;onf/ oJwef;acsmif;
em;wGif wnf&Sdaom oJwef;&Gm [lonfh trnfjzifhum; &Gmwpf&Gm ,ck
xd wnf&Sdacsao;\/
rif;jym;NrdKUrS ajrmufbuf ESpfrdkifom uGma0;avonf/ usdef;awmif
u ta&SUajrmuf cyf,Gef;,Gef;om usonf/ oJNrdKUtjyif bdwfNrdKU?
e*&mompnfNrdKU[l av;NrdKUjrpfurf;yg; rif;xD;vufxuf wnfcJh
aMumif;jzifh yg;pyf&mZ0ifwGif ajymqdk&SdaeMuonf/ xdk&cdkifwdkYtajymudk
rSD a&;jcif;avavmh[lvnf; ,lqEdkifyg\/
&cdkif&mZ0ifwGifum; rif;xD; eef;pH 15ESpf ajrmufwGif &Srf;wdkY
av;NrdKUacsmif;zsm;udk wdkufzsufvmonf/ ysufpD;avNyD;aom awmifil
NrdKUudv
k nf; rif;xD;bk&if wnfawmfro
l nf[o
k m jyqdx
k m;csuf vmonf/
rif;xD; rwdkifrD NcdwfNrdKUwnf 'o&mZmrif;\ om;awmf aumvd
,rif;\ ajr;awmfjzpfaom rif;zkef;pm;vufxuf wpfBudrf &Srf;wdkY ppfjyK
vmzl;onf/ xdt
k Budru
f kd vdu
k v
f w
H u
kd cf u
kd
f &&Scd ahJ om oHYk yef;&Sr;f rsm;udk
usdef;uRef;wdkif; t0ifjzpfaom od*FyguRef;? rif;ruRef;wdkY &Gmwnfcs
ay;cJhzl;aMumif; &cdkif&mZ0if jyqdkxm;onf/
xdk uRef;rsm;rSm ,ck usdef;taemufbufydkif; (a&ylodefawmifESifh
yef;Zif;armfteD;) wdkYwGif &SdMuacs\/ rif;&mZmBuD; vufxuf yJcl;rS
,lvmaom rGefwdkYudkvnf; wnfcsay;cJh&m wvdkif;uGif;[l trnfxif
&Sm; &Sdaeao;onf/

&cdkifom;BuD;pmay

134 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

usdef;wdkif;um; awmifbufudk wrefYq,fjrpf? pGef&Jjrpfjzifh vnf;


aumif;? taemufbufudk acsmif;EG,fjrpf? &JwJjrpf? rif;uefjrpfjzifh
vnf;aumif;? ta&SUbufudk av;NrdKUjrpf? &marmifjrpfjzifh vnf;aumif;?
ajrmufbufudk ajrmif;bG,fjrpfjzifh vnf;aumif; ydkif;jcm;xm;aom
y&dap'twGif; jzpfonf/
pGef&JuRef;? od*FyguRef;? rif;ruRef;? AsdKif;uRef;? zuf&HuRef;?
prv,fuRef;? xdef;wdkif;uRef; rsm;onfvnf; usdef;wdkif;\t&HuRef;rsm;
tjzpf yg0ifMuonf/ &cdkifbk&ifacwfwGif avmif;Muuf? yk&def? ajrmufOD;
NrdKU aejynfawmf\ ta&;BuD;aom awmifbuftydkif;tjcm; y&dap'
wGifvnf; usa&mufavonf/ ]&marmifewfBuD;? jyifuqD;onf? &efrD;
wpfcg rjyKvm} qdkonfhtwdkif; &marmifewfBuD; tydkif;tjcm; e,fajr
0ifvnf; jzpfonf/
aumZm 768 rS 788 xd avmif;MuufacwfwGif wvdkif;ESifh jrefrm
wdYk 19 ESpw
f ikd w
f ikd f ppfcif;cJ&h m e,fajrwGif usa&mufojzifh wvdik ;f trwf
umrf<u,faecJh&m ]uifydwfus,f} [laom t&yf? wvdkif;ppfwyf wnfae
cJh&m usdef;awmifcsdKifh0Srf;&Sd ]*&if*sdKif} t&yfwdkYum; ordkif;oufaocHyif
wnf;/ rif;jym;NrdKUteD; uif;pcef;xm;cJh&m uif;qdyf? tonf;,m;?
axmifom;wdkYtm; csxm;cJh&m ]tonf&Gm} ? csrf;omolrsm;aecJh&m ]olaX;
ukef;? Am;Al;awmif}? oD&dok"r&mZm rif;[&Dvufxuf ipnfq&m (Am
&Jb) iaomajz aecJhaom Al;yif&Gmrsm;uvnf; vlaerIudk oufaocH
vsuf &Sdavonf/ usdef;awmif ta&SUtaemuf rif;uefjrpfESifh av;NrdKU
jrpfudk t"dujyK tapmifhcstyfcJhonfh twGif;&Jwdkuf? tjyif&Jwdkuf?
ajymif;wvHk;armf*lvDarmfwdkYonf if;wyfudk BuD;Muyf&aom ppfuJ\
tvSLjzpfonfh ppfuJuef? ppfuJodrfapwD tjyif 0efodkapwD? vGrf;apwD
rsm;uvnf; tkyfcsKyfrIjyKae&olrsm;\ ukodkvfawmfvuf&mrsm;tjzpf
wnfxm;ordkif;a&;cJh&mvnf; jzpfacsonf/
usdef;wdkif; ia0&GmrS rif;jzpfvmaom (a&TwHk;ndK) pE0dZ,rif;ESifh
ywfouf&mrsm;um; ordkif;twGuf wefzdk;&Sdavonf/ xdkodkY &mZ0ifjzpf
&yfwdkYudk a&;om;ae&vQif us,f0ef;ay&m\/ usdef;awmif0J,m ajc&if;
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 135

wdkY rsm;pGmaom a&uefwHwdkif;&mrsm;? apwDysufrsm;? taqmufttHk


ysuf&mrsm;? bk&m;kyfwkrsm;vnf; jyefYusJvsuf &Sdygao;onf/
rnfodkYqdkap usdef;wdkif; usdef;uRef;wGif usdef;NrdKU[lom t*Fvdyf
ydkifpxd a&;pyfoHk;EIef;vmcJhaMumif;udk xif&Sm;awGU&Sd&ayonf/ OyrmaomfwvD atmifausmf&TD (a';0ef;BuD;) udk,fawGUppfcsD&wkjzpfaom
Armh&wkvnf; ]usdef;&SdaemufrSm? uRef;tkyfarmifndKMuHvsuf} [lom
a&;pyfcJhzl;onf/ &cdkif&mZ0ifwdkYvnf; ]xdkrSwjzm usdef;NrdKUom?
kumuHhaumf? opfjrwfausmfESifh? jrifaomfvefYaMumuf? wyfBuD; aqmuf
\} [lvnf;aumif;? ]emrwGifac:? usdef;NrdKUawmf? uHhaumf opfwyf?
aomif;cHk&yfwGif? wnftyfaerI? wyfaygif;pkvnf;} [l vnf;aumif;?
&cdkifrif;vufxuf tjzpftysufESifh pyfvsOf; a&;pyfcJh zl;onfudkvnf;
axmufIEdkifonf/
xdkYaMumifh upye'D 0J,m 99 NrdKUpD pm&if;0if rif;jym;rStprif;jy?
rif;ay:? oJ;NrdKU? prv,fNrdKU trnfrsm;xd rnfodkYrsm;jym;aom trnf
pOfvm&Sdapumrl usdef;uRef;wdkif;? usdef;wdkif;NrdKUom txif&Sm;qHk; jzpfay
onf/ wpfenf;- usdef;awmif\trnfudk trSDjyK xifvmaom
usdef;NrdKUom &cdkif&mZ0ifwGif touft&SnfqHk;? trnftcdkifrmqHk;
jzpfrnf[k qdkEdkifav&monf/
usde;f uRef;wdik ;f ? usde;f wdik ;f NrdKUum; &cdik jf ynfukd jrefrmrif; odr;f ydu
k f
NyD;aemufrSp wdrfaumoGm;cJhvsuf t*Fvdyfvufatmuf wpfzefa&muf
vmaomtcg rif;jym;NrdKUtrnfjzifh qdyfurf;NrdKUwpfcktjzpfodkY wnfcs
jzpfxGef;vmcJh&onf/ t*Fvdyfrif;onf aumZm 1186 ck (c&pf 1825)
ESpfrSp &cdkifudk odrf;ydkuf&&SdvQif 1826 ckESpf ppfawGNrdKUudk wnfaxmif
NyD; &cdkifjynft&yf&yf qdyfurf;us&mwdkY NrdKUi,frsm;udk wpfpwpfp
owfrSwfcs&yfavonf/
xdkokdY cs&yfvmojzifh rif;jym;NrdKUudkvnf; NrdKUtkyfHk;pdkuf&m NrdKUwpf
NrdKUtjzpf owfrSwfwnfcs&ef ppfawGcdkif0efu oGm;a&mufae&mopf
a&G;cs,fcJhavonf/ t*FvdyfwdkYu usD;jzL&Gmtrnf&Sdaom ae&mudk pHkprf;
&m ,Mwm? eHESdyf? "mwfdkuf? "mwfqifjcif;jzifh vlxkpdwfacsmufcsm;rI
&cdkifom;BuD;pmay

136 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

toG,foG,f vkyf&yf&Sdzl;aom t*FvdyfwdkY enf;y&d,m,fudk oHo,pdwf


jzpfvsuf &GHrkef;jcif;aMumifh usD;jzL&Gma[mif;udk rjycJhMubJ ,ckNrdKUwnf
xm;aom rif;jym; uif;acsmif; (prv,facsmif;t0) urf;arQmfeHa,mif
cyf wpfavQmufudkom vTJz,fjycJhMuavonf [l\/ xdktcg NrdKUcs&ef
twGuf trnfonm uifyGef;ay;&efyg aqG;aEG;cJhMu&m rif;jym;NrdKU?
rif;ay:NrdKU? usdef;NrdKUponfh trnftrsdK;rsdK;udk wifjycJhMuaomfvnf;
t*FvdyfwdkYoabmt& rif;ay:NrdKU[lonfudk eHESdyfvsuf rif;ray:bJ
jym;0yfaepvdkonfh edrdwfudk aqmifvsuf ]rif;jym;NrdKU} [laom trnf
udkyif rSnfhac:&ef owfrSwfapcJhonf [l\/ yxrwGif uRef;tkyfwdkYjzifh
om (usdef;uRef;tkyf? awmwef;uRef;tkyf ponfjzifh) cefYtyf tkyfcsKyfrI
jyKcJhavonf/ rif;jym; usdef;uRef;tkyfrSm csif;ysH\jrpfawmfoludk yxr
cefYtyfcJhonf/ if;udk ol\ ckepfESpft&G,f (ppfawGNrdKUudk t*Fvdyfydkifp
c&pf 1826 ckESpf tcsdef) uyif t*Fvdyfppfwyf uGefref'gppfAdkvfwpfOD;u
t*FvefodkY twif;,laqmifvsuf ynmoifay;NyD; c&pf,mefbmomodkY
oGwfoGif;ay;cJhonf/
c&pf,meftrnfjzifh ]rpwma*smhaum} [kwiG
f &cdik w
f Ykd u ],muky}f
[k ac:a0:cJhMuonf/ if;onf rif;jym;NrdKUwnfpwGif yxrqHk;
uRef;tkyfjzpfNyD; rMumrD ppfawGNrdKUodkY ajymif;oGm;&um yxrqHk;
t*Fvdyfpmoifausmif;tkyfvkyf pmjycJh&onf/ if;aovGefvQif ppfawG
NrdKU yg'vdyfcsdyf (,cif&J0if;)wGif ocsKif;ausmufwdkif pdkufxm;jcif;jyKcJh
avonf/ rif;jym;wGif uRef;tkyfrsm;jzifh tkyfcsKyfpOfu iwmpaom
ykeu
f efawmfveS af &;orm;rsm; ay:aygufco
hJ jzifh uRef;tkyrf sm;rSm aMumuf
&GHUjcif;aMumifh ppfawGodkY a&Smifwdrf;aecJh&onf/
xdktcg if;olykefrsm;udk t*FvdyfwdkYu ESdrfeif;NyD;rS NrdKUtkyfrsm; cefY
tyfvsuf Hk;pdkufcs&m aumZm 1229 ck? waygif;vjynfhausmf 1 &ufaeY?
]rif;jym;NrdKU wnfonf} [laom NrdKUwnfaeY&uf owfrSwfjyKvsuf,ckxd
tpOfwnfvmcJhjcif; jzpfavonf/
aumZm 1229 ckESpf? waygif;vjynfhausmf 1 &ufaeYudk ]rif;jym;
NrdKUwnfonf} [k uifyGef;urnf;rxdk;rD ]rif;jym;NrdKU} [l omrntrnf
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 137

jzifh tawmfMum uRef;tkyfjzifh tpm;xdk; tkyfcsKyfapcJhonf [l\/


NrdKUwGif Xmeqdkif&m tkyfcsKyfrIvkyfief;Xme [lum; xdkpOfu r&Sd
oavmuf jzpfonf/ tcGeftaumuf wdkufpma& ajrwdkif;? ykvdyf
ponfrsm;vnf; tcgtm;avsmfpGm ppfawGrSwpfqifhvm vkyfief;pD&if
oGm;MurI &Sdavonf/ xdkYaMumifh rif;jym;NrdKUESifhqdkif&m a&;rSwfxm;aom
rSwfwrf;pmaywdkYwGif ou&mZf 1214 ck wydkYwGJvwGif (trSD;oufqif;)
a&mufonf[k tapmqHk; awGU&onf/ trSD;oufqif qdkonfrSm
v,f,majrESifhqdkif&m ajrwdkif;pma&;? wdkufpma&;? v,fcGefajrcGef
aumufcHolrsm;udkyif qdkvdk onf/
xdkYaemuf rif;jym;NrdKUudkjzwfvsuf aMu;eef;qufoG,frI jyKvkyf
aMumif; rSwfom;csufawGU&onfum; ]1225 ck waygif;vwGif oHBudK;
oG,fonf} [l\/ xdkoHBudK;qufoG,fNyD;aemufwGifrS 4-ESpftMumwGif
(1229-ck waygif;vjynfhausmf 1-&uf) rS rif;jym;NrdKUudk wnfonf[k
rSwfwrf;jyqdkaomaMuifh xdk 122+ckESpfrS NrdKUtkyf? NrdKUydkif? Hk;uef;?
&JXme ponfrsm;jzifh NrdKUe,f tkyfcsKyfrI pepfwus pwifvmcJh&rnf
jzpfavonf/
xdkYaemuf 1232-ckESpf ewfawmfvup tpdk;&Zif;cgBuD; (vrf;r)
(vrf;yef;qufoG,fa&;) qnfzdkYvsuf 1233-ckESpf wHwm;cif;onf/
1236-ckESpf aps;qdkif aqmufvkyfjcif;? 1243 ckESpf Zif;cg xyfrHwnf
jcif;? 1244 ckESpf rif;jym;rS ajrmif;bG,f qufoG,foGm;vm&aom
aemfemacsmif; (rif;jym;rS ig;rdkifuGm) udk wHwm;oHBudK;ESifh jcifjcif;?
(wHwm; xdk;cif;&ef oHBudK;jzifhqGJ wdkif;wmonf [l\)/ 1249ckESpf oHBudK;wpf yifxyf oG,fjcif;paom vkyfief;wdkYudk jyKaMumif;
rSwfwrf;rsm; qufvufazmfjy awGU&Sd&onf/ if;rSwfwrf;wGifyif
1250-ck E S p f u Ad k v f a usmf 0 onf vnf ; aumif ; ? 1251-ck E S p f
armifay:atmifonfvnf;aumif;? t*Fvdyfudk awmfvSefjcif; jyKcJhonf
udkyg azmfjyxm;onf/xdkYjyif taemufppfwaumif;? b*Fvm;paom
e,fjcm;qdkif&m bmoma&;yGJvrf; usif;ycJhjcif;rsm;? pyg;qefa& aps;BuD;
vmjcif;? toD;tESH &Sm;yg;jcif;? owif;rsm;yg wdkpDwdkprSwfwrf;
&cdkifom;BuD;pmay

138 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

awGU&ao;onf/ rSwf wrf;t& t*Fvdyfvufxuf 1299-ck


waygif;vjynfhausmf wpf&uf aeYu wnfcsvmaom rif;jym;NrdKUonf
1329-ck E S p f waygif ; v jynf h a usmf wpf & uf a eY w G i f Nrd K Uouf
ESpfwpf&maphcJhNyD; jzpf&monf/
rnfoYkdqakd p used u
f Re;f wdik ;f NrdKUrSqufvsuf &cdik rf if;vufxufuyif
xif&Sm;vmaom rif;jym;NrdKU&yftygt0if usdef;uRef;um; &mZ0ifwpf
acwfwGif ordkif;0ifxif&Sm;rI jzpf&yfrsm;&SdcJhojzifh tao;pdwfavhvm
okawoejyKvsuf rSwfwrf;wifrS jynfhpHkEdkifayrnf/ aumZm 1229ckESpf rwdkifrD (vGefcJhaom tESpfwpf&m\ a&SUydkif;umv) jzpf&yfrsm;udk
ed*Hk;csKyfvsuf t*FvdyfvufxufrS (1229-ckESpfrSp) owfrSwfwnfcs
vmaom rif;jym;NrdKUordkif;udkom odoifhay&m wifjy&ef &nf&G,fay
onf/
t*Fvdyfvufxuf rif;jym;NrdKUudk aumZm 1229-ckESpf NrdKUwnfcs
vsuf e,fydkifHk;pdkuf&mNrdKUtjzpf ,ckxdwdkifvmcJhonf/ rif;jym;NrdKUwGif
t*Fvdyfacwfu trsm;qHk; tdrfajc ig;&mxdom&SdcJhonf/ tkyfcsKyfa&;qdkif
&m ykvdyf&JXmepcef;rSm ,ckrD;owfwnfaomae&mwGif jzpfonf/ aum
Zm 1270-ckESpf NrdKUtkyfomyef; vufxufavmufurS &JXmeudk ,ck
Hk;BuD;teD;&Sd ]*g&mwef;} wnf&Sd&modkY a&TUajymif;vsuf rlvae&ma[mif;
wGif (yD?'AvsL?tufpf) (P.W.S) taqmufttHkHk;udk aqmufvkyfav
onf/
xdEk pS w
f iG rf S e,fyikd f ;kH udv
k nf; ,ckae&mwGif tkww
f u
kd jf zifh aqmuf
vkyfcJhonf/ rif;jym;NrdKUtkyfwdkYwGif csif;ysHjrpf (rpwm a*smhawmfzf)\
ajr;awmfol OD;yef;vSonfvnf; aumZm 1249-ckESpf? c&pf 1887ckESpfavmufudk NrdKUtkyfjzpfcJhonf/ aemifwGif if;onf ta&;ydkiftxd
jzpfoGm;cJhavonf/ if;OD;yef;vS rwdkifrD a&S;tvsifu NrdKUtkyfrsm;rSm
t*FvdyfvlrsdK;xJu jzpfcJavonf/ if;t*FvdyfNrdKUtkyfvufxuf ,ck
ysufpD;oGm;aom usdef;awmifta&SUbuf wufvrf; tkwfavSum;wpfck
ESifh apwDi,f-6vHk;udk wnfcJhonf/ tkwfavSum;rSm txpfaygif; 650
&SdNyD; 930 ay&Snfonf/ avSum;xpf\tus,frSm 5-ay &Sdonf/ ab;
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 139

wpfbufwpfcsufwGif xk 1-aycGJ? tjrifh 2-ay&Sdaom tkwfavSum;


abmif &Sdavonf/
awmifajc&if;&Sd avSum;tkwfcHk t0if0wGif *VKefuJhodkY acgif;ESifh
jcaoFhudk,f&Sdaom tkyfESpfck? ab;wpfbufwpfcsufwGif wnfvkyfxm;
&Sdonf/ (trsm;u rEkoD[tkyfESifh if;txufu qifhyef;tdk;vnf;
wnfvkyfxm;&Sdonfudk jrifvdkuf&onf [l\/) if;avSum;rSm wnf
aqmufp xdktcsdeftcgu jrefrmwpfjynfvHk;wGif t&SnfqHk;avSum;
jzpfonf/ urmwGif tenf;i,frQaom ta&twGufxJwGif yg0ifay
onf/ wnfaqmufc ukefusaiG 12000d^ jzpfonf/ xdkaiGudk if;NrdKUtkyf
uyif ukefuscHcJhavonf[l t*FvdyfokawoD\rSwfwrf;wGif awGU&
onf/ ,ck xdkavSum;rSm ysufNydKvsuf tkyfjym;tkyfcsyf&SnfBuD;rsm;
upOfhuvsm; jzpf&SdaeNyD; xdkvrf;udkvnf; bk&m;zl;wufvrf;tjzpf
vHk;0toHk;rjyKMuawmhacs/ NrdKUtkyfomyef; (wkwftrsdK;om;) vufxuf
um; usdef;awmf&SifapwDudk (1270-ckESpf)tzGJU zGJUpnf; jyKjyifrGrf;rHvsuf
a&TcscJhavonf/ *syefppfajy;NyD;aemuf t*FvdyfjyefvnftkyfcsKyfpOf
(aumpm 1306-ckESpf) OD;xGef;atmifausmfqdkolrSm NrdKUtkyfjzpfavonf/
rif;jym;NrdKU bkef;BuD;ausmif;[l rif;uefta&SUbuf uyfvsuf
,ck Hk;BuD;0if;wGif wpfausmif;wnf;om &SdcJhonf/ xdkausmif;&mESifh
wpfqufwnf; apwDysufrsm;vnf; &SdcJhonf/ usef&pfaom apwDysuf
wpfckudkum; (6-4-1967 aeY) 1328-ck? waygif;vqkwf 12 &uf?
Mumoyaw;aeY eHeufwGif NzdKzsuf rif;jym;NrdKUe,f ESpfwpf&mjynfh
(aumZm 1229 rS 1329)txdrf;trSwftjzpf ESpfwpf&mapwDtrnfjzifh
1329-ckESpf? wydkYwGJvuG,f t*FgaeY (27-2-1968 aeY)rS pwif
abmvHk;uGif; taemufawmifaxmifh vQyfppfrdk;pufHka&SU xyfrHwnf
vkyfvsuf &mjynfhtxdrf;trSwf yGJawmfudkvnf; waygif;vjynfhaeYwGif
usif;ycJhavonf/ ,ck bkef;BuD;ausmif;aygif; 16-ausmif;cefY &SdvmNyD;
vlOD;a&vnf; ESpfaomif;ausmf? tdrfajcoHk;axmifcefYxd rsm;jym;vmcJh
avonf/

&cdkifom;BuD;pmay

140 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

rif;jym;NrdKUe,fedrdwfrSm a&S;,cifu ,ckumabmuefrS taemuf


bufudk usdef;awmifajc&if;xd awmtwd jzpfaecJhonf/ ,ckoabFm
qdyfydkif;usaom jrpf0ESifhacsmif;0wpfavQmuf BudKMum;rQom vlaerI
&Sdonf/ ppfNyD;aemufydkif;rSp ,ckxdqdkvQif ajrmufbufudk oHawmif?
bmcH? uif;qdyf? oJwef;xd vnf;aumif; awmifbufudk Murf;r&Gm
(,cif Murf;yHkar&Gm)ac: uefr&Gm? awmifarmf? Al;yif&Gm ponfxdwdkif
vnf;aumif;? taemufudk usdef;awmifajc&if;xd us,fjyefYvsuf ysHUESHY
&SdaeavNyD/ vGwfvyfa&;&NyD;aemufydkif;wGif usD;jzL&Gm (NrdKUopf&yfuGuf)
wdkif;rif;BuD; OD;pdk;wifhvufxuf (1953-1956 ckESpf) wnfcsaom
OD;pdk;wifh &yfuGuf? 1329 (1967)ckESpf wnfcsaom &Gmopf ]u} &yf
uGuf? uRef;&yf&Gmrsm;rSm a&TUajymif;vsuf oabFmqdyftaemufydkif;
aumfumeDpkrS qufpyfum jynfawmfom? jynfawmfat;? jynfawmfGefY
paom &yfuGufrsm;onf wdk;csJUjzpfxGef;cJh&onf/
,ckjrifawGU&aom NrdKUtajctaerSm 1954 ckESpf wpfNrdKUvHk;uJhodkY
avmifuRrf;cJh&aom tBuD;tus,frD;avmifNyD; aemufydkif;rS jyefvnf
wnfaqmufum emvefxv
l suf wpfpwpfp BuD;yGm;vmjcif;yifjzpfonf/
,ckqdkvQif rif;jym;NrdKUum; tee'Djrpfurf;rS usdef;awmifajc&if;
xd wdk;csJUvmcJhNyD; jzpfavonf/ pD;yGm;ukefoG,frI tcsuftcsmwdkYaMumifh
vnf; qdyfurf;NrdKU jzpfvmojzifh ta&mif;t0,f ukefoG,ful;oef;ol
rsm; trsm;qHk;aexdkifaom NrdKUtjzpf pnfyifvmcJh&jcif;vnf; jzpfay
onf/ &yfuGuf[lvnf;aumif;? vrf;tvdkuf vnf;aumif;? &yfuGuf?
tpk? tydkif;? vrf; ponfjzifh ac:a0:aom vlaeXmea'o 30cefY
&Sdonf/ taemuf&Gmydkif;? tv,fydkif;? aps;awmifydkif; [lvnf;aumif;?
a'otpktydkif;vrf;wdkYudk wpfzef tydkif;BuD;oHk;ydkif; cGJjcm;vsuf wpfydkif;
vQif ,cktcg ig;OD;aumfrwD zGJUpnf;&Sdonf/ tajccHtdrfaxmifpk
aumfrwDponfh vlrIa&;? tkyfcsKyfa&; qkdif&mrsm; cefYcGJvsuf pDpOf
xm;&Sdonf/
,ckawGUjrif&aom tpdk;&Hk;uEm;rsm;ESifh jynfolYtdk;tdrfrsm;um;
ppftwGif; aumZm 1303 ckESpf? wydkYwGJvqef; (8) &ufaeY? eHeuf 10
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 141

em&Dtcsdeu
f AH;k 'PfaMumifh ysufp;D cJNh yD;aemuf jyefvnfwnfaqmufvsuf
jyKvkyfxm;jcif;rsm;wdkYom jzpfMuonf/
ppftwGif;u ysufpD;oGm;&aom e,fydkifHk;BuD; (txyf)udkvnf;
aumZm 1324ckESpfu pwif (ESpfxyf) aqmufvkyf&m 1325 ckESpfwGifrS
NyD;pD;onf/ aq;HkBuD;udkvnf; 1956 (aumZm 1326) ckESpfrS ,ckae&m
odkY ajymif;a&TUaqmufvkyfcJhonf/ c&pf 1955 ckESpfrS pwif vQyfppf
rD;xGef;cJh&aom vQyfppfpufHkudkvnf; rif;uefteD;odkYajymif;a&TU wnf
aqmufvsuf 15-1-1963 ckESpf rD;vif;apcJhavonf/
t*Fvdyfvufxufum; rif;jym;wGif vQyfppfrD;xGef;ndEdkifjcif; r&Sd
cJhay/ t*Fvdyfvufxufu ,ckukefoG,fa&; *dka'gif xm;&Sd&mae&mwGif
aps;BuD; aqmufvkyfcJhonfudk vGwfvyfa&;&NyD;aemufrS ,ckaps;opfae
&modkY a&TUajymif;aqmufcJhonf/ t*Fvdyfvufxufu aq;HkBuD;rSm ,ck
aq;Hka[mif; taemufbufabmvHk;uGif;wGif wnfaqmufcJhonf/ ppf
NyD;aemuf t*FvdyftkyfcsKyfa&; jyef&pOf ,ckukefoG,fa&; *dka'gifae&mwGif
oHk;ESpfceYf zGifhvSpfNyD;rS aq;Hka[mif;ae&mteD;odkY a&TUajymif;vsuf xdkrS
,ckaq;Hkopfudk wpfzef aqmufvkyfEdkifcJhjcif; jzpfonf/
t*Fvdyfvufxufynma&;rSm ckepfwef;ausmif;yif vIyfvIyfvSJvSJ
om zGifhEdkifcJhonf/ c&pf,mef omoemjyKrsm;u zGifhvSpfaom aq;ay;
XmeESifh pmoifXmewGif pmoifMum;jcif; jyKcJhaomfvnf; &cdkifuav;ol
i,frsm;rSm if;wdkYausmif; oifMum;jcif; vHk;0r&Sdoavmuf enf;yg;av
onf/ vGwfvyfa&;&NyD;aemufum; txufwef;ausmif;rsm;? upm;ckef
pm;qdkif&m tm;upm;rIrsm;? A[kokwESifh ,Ofaus;rI ponfh tusdK;jyK&ef
pmzwftoif;rsm;? &cdik f ;kd &m ,Ofaus;rItzGUJ rsm; ponfjzifh tbufbuf
u wdk;wufvmcJhavonf/ vQyfppfrD;vnf; ppfawGcdkifwGif ppfawGNrdKU
atmuf trsm;qHk; toHk;jyKavonf/ xdkYaMumifh ,cktcg aeYvHk;ayguf
xGef;ndEdkif&ef BudK;pm;aeMuNyD[k od&onf/
vrf;yef;qufoG,fa&;[l ppfawGrS a&vrf;om t"du &Sdonf/
rif;jym;odkY rD;oabFmonf aumZm 1250 ausmf 1260 cefYwGifrS ckwf
armif;oGm;vmrI pwifEdkifcJhonf/ ukef;vrf;qdk rif;jym;rS ig;rdkifxd?
&cdkifom;BuD;pmay

142 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

xdkrS ajrmif;oG,fxd ig;rdkif/ xdku NrdKUa[mif; ausmufawmfxd ajrvrf;


&Sdonf/ awmifydkif;udk rif;jym;rS pGef&Jtxd &Sdonf/ if;ajrvrf;udk
t*Fvdyf vufxuf armfawmfum; vHk;0raygufcJh/ vGwfvyfa&;
&NyD;aemuf rif;jym;rS aemfaemfxd vnf;aumif;? aemfaemfrSwpfqifh
ajrmif;oG,ftxd vnf;aumif; um;toGm;tvm jyKvkyfEdkifcJhavonf/
ppfawGrS rif;jym;? ajrmif;bG,f? yef;ajrmif;xd we*FaEG? Ak'[l;?
aomMumaeYwdkif; (&ufow wpfywfvQif 3-Budrf) oabFmoGm;vmae
onf/ 1968ckESpfrSp rif;jym;rS Ncdawmif 3-rdkifausmfodkY ajrvrf;r
BuD;wpfck xyfrHjyKvkyfay;vsuf &Sdayonf/
t*Fvdyfvufxuf yxrqHk;aomoabFmqdyfrSm ,ckygwD ,lepfHk;
ae&m jzpfonf/ xdkarmufacsmif;0ydkif; (,ck bDtdkpDae&m) xdkrS jrpfurf;
ab;ae&m (qdyfcHabmjzifh)odkY wpfpwpfp qdkufuyf&yfem;rI jyKcJhonf/
t*Fvdyfvufxufu rif;jym;acsmif;rSm Muyfpifawmifarmf? AsdKif;uRef;
urf;eHab;u pwift0cH prv,fuRef;udk jzwfvsuf vnf;aumif;?
oJwef;? Ncdwfawmif? rif;uefjrpfwdkif vnf;aumif; aygufa&mufoGm;&m
oabFmrSm rif;jym;acsmif; (uif;acsmif;vnf;ac:\)/ (prv,facsmif;
vnf;[l\)rS prv,fuRef;udkjzwfvsuf av;NrdKUjrpftwdkif; ckwfarmif;
oGm;vmjyKcJh&onf/ ,ckum; acsmif;rsm;? uRef;rsm; wdrfaumNyD; aomif
wef;tjzpf ydkYvmojzifh jrpfaMumif;twdkif;yif oGm;vmae&avonf/
,cif oabFmvrf;rSm aumZm 1290-jynfhESpf tmoefayguf
(&Drif;xGufonf[k ac:onf) awmifustnma& vTrf;rdk;jcif;jzifh xdkuJh
odYk wdraf umoGm;cJ&h onf [l\/ NrdKUjyqdik &f m vrf;yef;jyKjyifru
I kd t*Fvyd f
vufxufrSp ,cktxd 'dpMwdwfawmifqDrS vnf;aumif;? NrdKUvlxk
vkyftm;jzifh vnf;aumif; jyKjyifvkyfaqmifcJhavonf/ ,cktcg tnm
a&pm;jcif;'PfaMumifh rif;jym;jrpf urf;em;ydkif;rSm wpfpwpfpNyKvm
ojzifh &Gmopfau paom &yfuGufopfrsm;cs a&TUajymif;aevmcJh&onf/
aomufoHk;a&[l &cdkifrif;vufxufu wl;azmfxm;cJhaom rif;
uefudkyif t"dutm;udk;oHk;vmaecJh&m vlxkrsm;jymvmojzifh jynfawmf
omacwf jynfawmfomuef [lvnf;aumif;? ,ck 1968-ck azazmf0g
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 143

&Dv (1329-ckESpf wydkYwGJv)wGif &GmopfauteD; uefBuD;udkvnf;


aumif; wdk;csJUjyKvkyfay;vmcJh&onf/ xdkYjyif rif;jym;teD; *&f*sdifudk
prf;oyf (6-1-68aeY) 1329-ckESpf jymodkvqef; 7-&uf? paeaeYwGif
qnfzdkYcJhMuavonf/ xdk*sdifonf a&wifrIatmifjrifEdkifygu NrdKUolNrdKU
om;rsm;twGuf a&oG,fydkufjzifh a&oG,ftoHk;jyK&ef tm;cJ&nf&G,fvsuf
&SdaeMuonf/
rif;jym;NrdKUonf ppfawGcdkifwGif NrdKUa[mif;NrdKUatmuf tBuD;qHk;
jzpf e,fydkifHk;pdkuf&m NrdKUwpfNrdKUvnf; jzpfonfhjyif qdyfurf;us&m
Xme jzpfjcif;aMumifhvnf; ukefoG,ful;oef;oGm;vmrIrSm t*Fvdyfvuf
xufrSyif ,ckwdkif pnfyifvsuf&Sdonf/ &cdkifwdkif;\ awmifydkif;ESifh
vnf;aumif;? tnmydik ;f ESihf vnf;aumif; tquftoG,f ajzmifjh zL;vG,f
onf/ xdkYaMumifh &rf;jAJuRef;rSc&D;onfvnf;jzpf? &cdkifomcsif;pmqdk
vnf;jzpfaom omcsif;OD;bonf t*Fvdyfvufxufu avmif;avSc&D;
jzifh ukefa&mif;vmpOf zGJUpyfcJhonfh udk,fawGUrSwfwrf;uvnf; oufao
cHaeonf/ if;u a&;pyfcJhonfum; ]]a&mif;uwfjyefau? pGef&mpGefaMumif;? t&Gm&Gmudk?
vSnfhuma&mif;au? vrf;aMumif;oifh&m? vdkufav
ygau? om,mESpfvdkY? Hk;*g&m ESifh? aMumfjimjcif;au?
rif;jym;NrdKUodkY a&mufaomtcg? ar;prf;umESifh? armif&m
Muma&m? 'kuefrnfau? psD;onfrESifh? ygonfh0efudk?
rSefwwfwwfau? cRwfzdkYajymvdkY? oabmrus? 'kuef
onfudk? axGeJYaESmif;rSm? ra&mif;cvdkY? xdkuwzef?
xdk;0g;uefaw? vm;jyefwHkajrmuf? rif;jym;qHkau?
xdkacsmif;aygufudk? wufaumufcsDum? avSmfvdkYygau?
nDnmajymMu? av;NrdKUqdkau? xdkacsmif;0u? armifvS
vdrm? jrm;wufjyefau? urf;,HuyfvdkY? [yfvdkYygu?
NrdKU &GmozG,f? rsm;qdkifonfESifh? ajrmif;bG,fa&mufcg}/
rif;jym;NrdKU aps;ESifhrjcm; Ncdwfawmifaps;rSmvnf; pnfum;cJhav
onf/ a&mif;ukeftjzpf tdrfwGif;vuf&mxnf t0wftpm; 0g;Budrf&uf
&cdkifom;BuD;pmay

144 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

vkyfjcif;jzpfaom awmif;?jcif;?zsm?BudwfqHk? oaygh? opf?ysOf?pyg;Budwf


cGJjcif;? [if;oD;[if;&Guf? a&csdKa&iefig;rsm;? usdef;awmifxGuf 0g;ydk;
0g;rsm;? emrnfausmf usdef;tnif; ('nif;oD;)? rnif; (r&rf;oD;)rsm;wdkY
aygrsm;vSonf/
Ak'omoema&;bufu xif&Sm;aom usdef;awmf&SifapwDESifh
a&S;a[mif;apwDrsm;jzpfaom ausmufyHkawmfapwD? &ifaoG;awmf"mwf?
NydKif;awmf"mwf? vufzefawmf"mwfpaom "mwfarGapwDrsm;tjyif
bk&m;ykxdk; kyfwkqif;wkawmfrsm;? 1968 ckESpf avrkefwdkif;aMumifh
ig;ref;&JuRef;rS yifhvmaom arsmufBudrf&Sifyif bk&m;? ausmif;-odrf
ponfrsm;wGifvnf; aygrsm;ayonf/ bmoma&;qdkif&m bk&m;yGJawmf
rsm;? &cdkifdk;&myGJrsm;um; emrnfausmfMum;onf/ yef;wsm;pnfoHrsm;jzifh
vTrf;jcHKvsuf nHrpJyif &Sdavonf/ bmoma&;qdkif&m jyKvkyfaqmif&Guf
aeMuaom bk&m;apwD toif;tzGJUrsm;vnf; 12zGJUcefY &Sdayonf/
xdktzGJUrsm;onf ppftwGif;u AHk;'PfaMumifh NydKysufoGm;cJh&&Smaom
a&S;a[mif;bk&m;ykxdk; apwDrsm;udk wpfpwpfp jyKjyifjcif;? topfxyfrH
aqmufvkyfjcif;jzifh jyefvnfxlaxmifrIrsm;jyKvsuf omoema&;&m
pnfyifrIudk aqmif&GufaeMuavonf/
rif;jym;NrdKUonf rdk;&moDwGif tnma&epfjrKyfjcif;udk rMumcP
cH&wwfonf/ 1968 ckESpf rkefwdkif;wdkufcwfpOfESifh xdkESpfrdk;wGif; (0gqdk
vjynfah eYrpS ) oH;k av;&ufwikd f tBuD;tus,f epfjrKyfjcif;rsm;rSm tBuD;
qHk; epfjrKyfjcif; jzpfavonf/ xdkYaMumifh tdrfwdkif;aph oGyfjym;rsm;udk
vnf;aumif;? opfom;rsm;udkvnf;aumif; ]bkwf} ac: avSuav;rsm;
pyfvkyf toifhjyifqif xm;&SdwwfMuonf/ if;wkwfjzifh tnm'Da&
BuD;vTrf;epfjrKyfvmvQif pD;eif;toHk;jyKMu&onf/ wpfenf;qdkvQif
rif;jym;NrdKUonf tnm'Da& epfjrKyfp &Srf;jynfe,f tif;av;uefxJodkY
bkwfuav;pD;vsuf vl;vmcwfum aysmfp&mtjzpf &SdvSayonf/
,cifu NrdKU&Gmtdrfajc usyfwnf;jcif;aMumifh vrf;yef;[l pepf
wus r&SdvSay/ xdkYaMumifh tBudrfBudrf rD;avmifjcif;udk cHcJh&onf/
,ckum; &yfuGufrsm;udk pepfwus owfrSwfcsay;jcif;? vrf;yef; jyKvkyf
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 145

xm;jcif;? jrpfurf;em;ab;rS a&pm;cH&aom tdrfrsm;vnf; awmifajc&if;


&GmopfNrdKUopfwdkYodkY ajymif;a&TUwnfaqmufMujcif;jzifh NrdKUtodkuft0ef;
vnf; rxlxyfawmhbJ jyefYusJvsuf pepfwus jzpfvmavNyD/ xdkYaMumifh
usdef;awmifay:rS pD;vsuf IarQmfvdkufvQif rif;jym;NrdKUwnfaeyHk obm0
tvSudk yef;csDum;wpfcsyfyrm tmHkwpfrsdK; cHpm;Edkifayonf/
&marmifurf;ESifh usdK;awmifajc&if; tESHYtjym; qufpyfwnfae
aom rif;jym;NrdKUonf tyltat;&moDOwkvnf; aumif;vSonftnm
a&csdKESifh (aEG&moD a&ieftenf;tyg;) jrpfurf;udk rSDvnf;aumif;?
zHkumuRef;udk jzwf wdkufcwfvmaom b*Fvm;yifv,fatmf avat;
avnif;udk rSDvnf;aumif; tat;"mwfcH &&Sdojzifh &Tifvef;pdrf;ajyEdkif
onf/ awmifajrmuf tvsm;oHk;rdkifcefY &Snf 414 ayjrifhaom
usdef;awmifay:u Ipm;MunfhvdkufvQif awmifcGif awmifpOfwef;?
av;NrdKUacsmif; 0J,m? ukvm;wef0J,m awmifwef;acsmif;ajrmif;rsm;
?awmawmifobm0? avSavmif;rsm; vl;vGeYf omG ;vmaeyHw
k Ykdum; tvSq;kH
aomyef;csDum; wrQyifwnf;/
c&D;onfrsm;vnf; rif;jym;NrdKU tvSudk I&if;vnf;aumif;? bk&m;
zl;&if; vnf;aumif;? ukefoG,f ul;oef;oGm;vm&if; vnf;aumif;?
a'oE& A[kokw&SmrSD;&if vnf;aumif; vma&mufavhvmEdkifzdkY aumif;
ayonf/ wnf;cdk&ef wJpcef;rsm;;vnf; toifh&Sdavonf/
rif;jym;NrdKUordik ;f wGif zufqpfqefYusifa&;? jynfoYl vw
G af jrmufa&;
vkyfief;udk csefvSyf rjzpfay/ rif;jym;NrdKUonf vGwfvyfa&; vIyf&Sm;cef;
t"duae&mu yg0ifcJhayonf/
jrefrmjynfbufwGif wdkYArmtpnf;tHk;onf e,fcsJUqefYusifa&;
rSm xdyfydkif;wGif yg0ifouJhodkY &cdkifwdkif;vHk;qdkif&m wkdif;&if;om;tpnf;
tHk;onfvnf; tvm;wl a&SUwef;u aqmif&GufcJhavonf/
xdktoif;rSm ]&cdkifwdkif;vHk;qdkif&m BuD;yGm;a&;ESifh wdkif;&if;om;
tpnf;tHk;wdkYudk 1937 ckESpf aqmif;&moDwGif rif;jym;NrdKUnDvmcHwGif
wpfyl;wpfaygif;wnf; jyKvkyfMuavonf/ xdknDvmcHrSquf (ppfawG
NrdKUrS acgif;aqmifrsm;tygt0if) vlxkcsDwufyGJudk rif;jym;NrdKUe,frS
&cdkifom;BuD;pmay

146 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

p NrdKUa[mif;NrdKUe,f? ausmufawmfNrdKUe,f? ykPm;uRef;NrdKUe,fwdkYrS


vlxkodef;aomif; yg0ifcJhonf/
xdkvlxkqEjyyGJonf NrdKUa[mif;eef;&mukef;&Sd t*Fvdyfppfwyfudk
0dkif;0ef;qEjyjcif;? xdkrSwdrfndKwGif vlxkpnf;a0;yGJ jyKvkyfjcif;? ed*Hk;csKyf
ausmufawmfNrdKUwGif csDwufyGJudk tNyD;owf aqmif&GufcJhavonf/
xdkcsDwufyGJwGif &cdkifacgif;aqmifrsm;tm; t*Fvdyf udkvdkeDrsm;u
zrf;qD; ppfawGNrdKUodkY,laqmifoGm;jcif; cHcJh&onf/
xdknDvmcHrSp rif;jym;NrdKUe,f EdkifiHa&;vIyf&Sm;rIrSm jrefrmjynf
t&yf&yfodkYwdkif wpf[kefxdk; ausmfMum;oGm;avonf/
t*Fvdyfudk cHcs&ef? awmfvSefMu&ef jrefrmjynf-&cdkifjynf tquf
toG,frI? &ifMum;aphrIudk jyKvkyfcJhMuonf/ ,if;odkY rsdK;cspfyk*dKvfrsm;?
awmfvSefa&;orm;rsm; pcef;cs pDrHrIjyKcJh&mXmetjzpf xif&Sm;cJhavonf/
xdkodkY wdkif;vHk;qdkif&m wkdif;&if;om; tpnf;tHk;rS vIyf&Sm;jcif;jzifh
e,fcsJUqefYusifa&;? udkvdkeDb0rS vGwfajrmufa&;rSm &cdkifwpfjynfvHk;udk
*,ufdkufNyD; &cdkif? jrefrm paom jynfaxmifpkom;rsm;\ 0dkif;0ef;yl;
aygif; awmfvSefrIaMumifh t*Fvdyftpdk;&onf jrefrmjynfbufrS vnf;
aumif;? 1942 ck rwfv 23 &ufaeYwGif &cdkifwdkif\ A[dkcsufr jzpfonfh
ppfawGNrdKUrS vnf;aumif; vufvw
T v
f suf ajcuefxu
G af jy;cJ&h avonf/
xdktcg ppfawGNrdKUolNrdKUom;rsm;vnf; xdwfvefYvsuf rif;jym;NrdKUe,f
paom uRef;urf; t&yfwdkYodkY a&Smifwdrf; a&TUajymif; aecJhMu&avonf/
xdktcsdefwGif &cdkifwdkif; &cdkifwdkif;vHk;qdkif&m wdkif;&if;om;tpnf;
tHk;u NrdKU&yfrsm;udk tkyfcsKyfa&;cs&yfxm;um xdef;odrf;ay;cJhavonf/
rMumrD xdkae&mudk tpm;xdk;&ef *syefa&SUajy;wyfrsm;u awmifukwfrS
ausmfjzwfvmvsuf OD;pGmrif;jym;NrdKUudk vma&mufodrf;ydkufcJhavonf/
xdktcsdef NrdKUtkyfarmifomyGifhrSm tmPmvufrJh jzpfaeNyD; if;wdkYra&muf
rD t"dukPf;rIrsm; jzpfyGm;jcif; &SdcJhav&m rif;jym;NrdKUe,frS trsdK;om;
acgif;aqmifrsm; jzpfMuaom odef;ausmfatmif? armifausmf,? yef;om
atmifwdkYonf wyfAdkvftjzpf aqmif&Gufvsuf &cdkifvli,fvl&G,frsm;udk
pnf;Hk;um vufeufpGJudkifNyD; t"dukPf;udk toufpGefYpm; ESdrfeif;cJh&
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 147

avonf/ if;wdkYonf ar,kcdkifodkY csDwufwdkufcdkuf&ef MuufrusD


(rif;jym;NrdKUe,f)wGif tpnf;ta0; aqmif&GufaepOf kwfw&uf rif;jym;
NrdKUudk 0ifa&mufodrf;ydkufEdkifcJhjcif; jzpf&monf/ odkYaomf if;acgif;aqmif
rsm;wdkYvnf; &cdkifwdkif;tkyfcsKyfa&;qdkif&mudk cefYcGJpDrHcscJhMu&onfom
jzpfavonf/ xdkYaemuf rMumrD *syefrsm; 0ifa&muf t*FvdyfudkvdkeD
ae&mwGif tpm;xdk;cJhavonf/
1303 ck? wydkYwGJvqef; (8)&uf? eHeuf 10 em&DwGif rif;jym;NrdKU
e,fudk t*Fvdyftqkwf? *syef twufwGif t*FvdyfwdkYu rD;avmifAHk;BuJ
jcif; cHcJh&ojzifh NrdKUwpfckvHk;rSm rD;[kef;[kef;awmufavmif jymyHktwd
ysufpD;jcif; cHcJh&avonf/ xdkYaMumifh teD;pyfjzpfaom auovm
acsmif;0&GmodkY a&Smifwdrf;aecJh&avonf/ odkYaomfvnf; 1304ck uqkef
vwGif rif;jym;odkY *syefwyfrsm; 0ifa&mufvmjcif;? auovmwGif*syef
rsm; tajccHppfpcef;rsm;csjcif;? &dumrsm; odkavSmif&mXme jyKvmjcif;
aMumifh NrdKUolNrdKUom;rsm;rSm t*FvdyfAHk;MuJjcif;rsm;udk cHjrJcHcJh&onfyif
jzpfonf/
*syefppfonfaygif; 120 yg0ifaom wyfrwpfckudk wyfOD;pD;csKyf
ulqdk;qefESifh vufatmufwyfAdkvfrSL; rm&S'gwdkY OD;pD;aqmif&Gufum
rif;jym;NrdKUodkY 0ifa&mufvmNyD; wyfpkoHk;pk (wyfom; 40pDcGJ) cGJum
cs&yfvmcJhMuonf/ 1-wl;yif&GmwGif wpfwyf? 2-usdef;awmif o&uf
awmtkyf (,ckocsKif;&mwGif)wpfwyf? 3-ausmif;opfausmif;ydkif;wGif
ulqdk;qefESifh rm&S'gtygt0if jrif;udk,fpDESifh wyfom;(40)wdkY
wyfpaJG ecJMh uonf/ xdo
k Ykd wpfpwpfpjzifh 0NyD;tif;wGiw
f yfpcef;jyKvmjcif;
Ncdwfawmif ajymif;a&TUwyfcsvmjcif;? rif;uefteD;awmifajc&if;
*syefolemjyKaq;wyfcsvmjcif; ponfjzifh tESHYtjym; *syefppfwyfrsm;
jynfhvQHcJhavonf/ r,lurf; ]rSefawmif} rS wdkufyGJwGif 'Pf&m&vm
olrsm;udk rif;jym;odkYydkY aq;0g;ukorIjyKcJhavonf/ *syefrsm;um;
oHk;ESpfcefY tcsdef MumcJhavonf/ *syefrsm; zufqpfpepfudk usifhoHk;vm
ojzifh t*Fvdyfwyfr[m 136ESifh qufoG,f wpfzefawmfvSefa&;
vkyfief;rsm;udk pwifjcif; jyKcJh&jyefonf/ xdkYaemuf c&pf 1944
&cdkifom;BuD;pmay

148 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

(1306)ckESpf *syefudk pwifawmfvSef&ef avxD;jzifh qif;cJhMuavonf/


,if;odkY BudK;yrf;csufjzifh rif;jym;NrdKUe,fpaom &cdkifjynft&yf&yfu
tpOD;0pGm pwif *syefawmfvSefa&;vkyfief;udk jyKvkyfEdkifcJhavonf/
xdkYaMumifh aumZm 1306 ckESpfwGif *syefrsm; qkwfcGmxGufajy;cJh&jcif;?
t*Fvdyfrsm; wpfzeftpm;0ifa&mufEdkifjcif; jyKcJh&avonf/
t*FvdyfjyefwufvQif rif;jym;NrdKUudktkyfcsKyfa&;cs&ef e,fydkiftjzpf
rpwmrwfbuf? NrdKUtkyftjzpf OD;xGef;atmifausmf? ykvdyftifpyufawmf
OD;em;aygufaupaom tkycf sKyfa&;yk*Kd vfrsm;onf aumZm 1306 ckEpS w
f iG f
a&muf&SdvmMuonf/ if;wkdYonf rif;jym;NrdKUudk 'kwd,tBudrf tjzpf
yGJjyifuEm;vkyf NrdKUwnfcs zGifhvSpfjcif; jyKcJhMuavonf/ e,fydkifHk;
pdkuf&m[l ]bmcH} t&yf&Sd ,ck t&ufqdkifa[mif;wGif aqmif&GufcJhav
onf/ rif;jym;NrdKUtygt0if &cdkif? jrefrmjynfwpf&yfvHk;wGif c&pf
1948ck aemufydkif; vGwfvyfa&;r&rDxd t*FvdyftkyfcsKyfa&; wnf&SdcJh&
avonf/ xdkYaemuf 1948ck aumZm 1309ck? jymodkv jynfhausmf
(9)&uf? we*FaEGaeYwGif vGwfvyfa&; &&SdcJhojzifh t*Fvdyf tkyfcsKyfrI
vH;k 0Zmwford ;f oGm;jcif; cHc&hJ avonf/ vGwv
f yfa&;&onfh txdr;f trSwf
tjzpfjzifhvnf; rif;jym;NrdKUv,f uGif;jyifus,fwGif vGwfvyfa&;txdrf;
trSwfausmufwdkifudk pdkufxlvsuf 0ify0gpGm wnf&&Sdaeayonf/
vGwfvyfa&;&NyD;csdefrSp rif;jym;NrdKUum; wdk;wufBuD;yGm;a&;?
pnfyifom,m0ajyma&; ponfrsm;udk wpfaeYwjcm; aqmif&GufvmEdkifcJh
ojzifh a&SUudktrsm;BuD; arQmfvifhp&m tvm;tvmaumif; &SdEdkifrnfh
NrdKUwpfNrdKU[k qdkEdkifayonfwum;/
uREkfyfonf rif;jym;NrdKUwGif av;ESpfav;rdk;cefYxd aexdkifcJhzl;ol
wpfOD;jzpf&mum; rif;jym;NrdKUtm; aus;Zl;qyfonfhtaejzifh pmwrf;
jzifh *kPfjyKvdkuf&ayjcif;vnf; jzpfygaMumif;/
t&SifpudE (&cdkifjynfe,f)
(20-9-68)

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 149

armifawmNrdKU udef;0yfawmfrlaom
wyifwdkif eef;OD;bk&m;BuD;
tpdaE,s? wkrrQau
avmuxGwfwif? AD&Sifyifudk
MunfvifpdwfTwf? rysuf0wfjzifh
reufudk qGrf;? nudk yef;au
&Dcsrf;vnf;aumif;? qkawmf awmif;vdkY
raumif;zD'Pf? ab;b,Hav
tE&m,faygif;? uG,fwGif;uGmau
0D;pD;aMumif;ESifh? Twfaysmif; OD;ESdrf
tBudrfBudrfau? rkedefjrwfudk
OD;csvnf; Twfaw/
(&cdkifaus;vufuAsmrS)

&cdkifom;BuD;pmay

150 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

ylZed,XmeESifh ylaZmftyf&m
urmOD;tcguyif vlrsdK;wdkif; rdrdwdkY,HkMunf&mtvdkuf udk;uG,f
tyfaom ylZed,t&mXme ylaZmf&m0wKypnf;rsm; &SdMuonf/ ,HkMunf
rIaMumifh udk;uG,frIjzpfvmNyD; ylaZmfoum&? yorIrsm;udkyg tav;
tjrwf jyKvmMuavonf/ Ak'yGifhNyD;aemuf rSefaomudk;uG,frIom ab;
uif; jrifhjrwfvsuf qif;&Juvnf; vGwfonf[k trSefw&m;udk
a[mazmfjyTeaf vojzifh rSeaf omud;k uG,rf u
I kd &&Sv
d mMuonf/ xdYk aMumifh
&wemoHk;yg;udk ,HkMunftm;xm; udk;uG,f&m[l qnf;uyf0yfavsmif;
OD;Twfaysmif;cJhMu&onf/ &cdkifwdkYum; Ak'ESifh udk,fpm;awmfjrwf
r[mrked&Sifyifudk or'gefusrf;vmtwdkif; ordkif;qufum ylaZmfvmcJh
Mudk; jzpfonf/
eef;OD;bk&m; yHk[eftaetxm;
&cdkifjynf &cdkifvlrsdK;wdkYonf "n0wDacwfrS a0omvDacwfxd
Ak' oufawmfxif&Sm;umvuyif udk,fpm;awmf r[mrkedkyfyGm;awmfudk
udk;uG,fcGifh &cJhMuonf/ xdkYjyif ]ydawmufa&T0g? 0if;0if;0g} [laom
uAsmt& av;oef;ausmfaom bk&m;ykxdk;apwDwdkYudk vnf;aumif;?
ajrmufOD;acwfwdkifatmif ]oZifyef;cdkif wNrdKifNrdKif} [laom uAsmt&
ig;oef;ausmaf om bk&m;ykx;kd apwD wdYkuv
kd nf;aumif; wnfxm;ud;k uG,f
vmcJhaMumif; ordkif;tqdk &Sdavonf/
xdkbk&m;wdkYwGif tygt0ifjzpfaom wyifwdkif eef;OD;bk&m;BuD;rSm
ajrmufOD;NrdKUawmfrS yifhaqmifvsuf ,ck&cdkifjynfe,f taemufydkif;e,f
jcm; armifawmNrdKU NrdKUOD;ausmif; udef;0yfvsuf &Sdavonf/ ausmif;
wpfvHk;wnf;udk xkqpfjyKvkyfxm;aom ausmufndKqif;wkawmfjrwf
wpfql jzpfavonf/ kyfyGm;awmf\ vuf?ajc taetxm;? [efyef
(rkj'm)rsm;t& ]blrfzerkj'm} rsdK;jzpf&m wifysOfacG xdkifawmfrlyHk
[efwnf;/ tapmuf av;awmif wpfrkwf tjrifh&SdNyD; ajc,Suf
em;rquf (em;udkaxmufcHjzifh) MumouFef;0wfjzpf\/ r[m yx0Dajr
BuD;udk oufaoTef; rm&fewfom;udk atmifjrifawmf rlonfhtjzpfudk
aqmifaomyHkpH[k owfrSwfMu\/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 151

vuf,mbuf ajcz0g;onf vuf0Jbufaygifay: wif ajcESpf


zufudkxyfvsuf wifysOfacGxdkifae\/ vufESpfzufwGif vuf0Jbuf
vufz0g;udk vSefvsuf wifysOfacGay: wifxm;um vuf,mbuf
vufz0g;udk vuf,mbuf 'l;ay:arSmufvsuf atmufodkYvufacsmif;
rsm; pdu
k cf sxm;\/ yg;vTmaomud,
k f o
kH uFe;f (MumouFe;f )udk 0wfx
kH m;
ojzifh ouFef;jcHKHkjcif; rxif&Sm;/ odkYaomf 0wfHkxm;aom oabmudk
vnf&pfEiS ahf jczsm;ESpzf ufwiG f ouFe;f tem;prsm;? ta&;taMumif;rsm;u
azmfaqmif xif[yfap\/ ausmufqpfvuf&m\ okyfvuPmtrSwf
tom;yifwnf;/ udk,fvHk;udk,fxnf jynfhNzdK;wifhw,f oym,f[efudk
rl ay:vGifxif&Sm;ae\/ ouFef;jcHKHkjcif;oabmudk rodvQif *sdef;bk&m;
r[m0D&[k xifrSwfrSm;wwf\/ ajrmufOD;acwfvuf&m jzpf&m rnfodkYrQ
,HkrSm;ap&ef xkvkyf rudk;uG,fchJwefacs/
rlv udef;0yf&mXme
kyfyGm;awmfBuD;rSm rlvu ajrmufOD;eef;NrdKUawmf\ taemufajrmuf
t&yf0,f yef;pdrf;ajrmif; usHK;awmf twGif;buf ewf'HkwHwdkif;rSEGH usHK;
wHwdkif;wdkY\ tjyifbuft&yfESifh awmifjzLNrdKUdk;\ tMum;0,f awmif
pOfawmifxyfwdkY 0ef;&Hvsuf&Sdaom wyifwdkifeef;\ eef;OD;us&mt&yf
wGif wnfxm;&um; ]wyifwdkifeef;OD;bk&m;} ac:wGifrI jyKcJh&jcif; jzpfay
\/ xdkae&mqdkvQif &cdkifbk&ifrif;wkdYwGif orD;awmfrsm;twGuf pHeef;
awmfudk wnfcsay;cJhojzifh ]wyifwdkifeef;} [l wGif\/ awmif?ajrmuf
taemuf oHk;buf 0ef;&Hvsuf&Sdaom ukef;jrifhtay: tkwfcHwyifwdkif
eef;&m &Sad vonf/ bk&m;BuD;rSm A[dek ef;aqmifawmfEiS hf ajrmufeef;aqmif
awmf? ta&SUeef;aqmifawmf oHk;ckwdkY\ tMum;us&m awmifxdyfcsm
tjrifhwGif ausmuf*lapwDjzifh udef;0yf wnf&SdcJhavonf/
rlv udef;0yf&mXme
kyfyGm;awmfBuD;rSm rlvu ajrmufOD;eef;NrdKUawmf\taemufajrmuf
t&yf0,f yef;pdrf;ajrmif; usHK;awmftwGif;buf ewf'Hk;wHwdkif;rSEGH usHK;
&cdkifom;BuD;pmay

152 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

wHwdkif;wdkY\ tjyifbuft&yfESifh awmifjzLNrdKUdk;\ tMum;0,f awmif


pOf awmfxyfwdkY 0ef;&Hvsuf&Sdaom wyifwdkifeef;\ eef;OD;us&mt&yf
wGif wnfxm;&um; ]wyifwdkif eef;OD;bk&m;} ac:wGifrI jyKcJh&jcif; jzpfay
\/ xdkae&mqdkvQif &cdkifbk&ifrif;wdkYwGif orD;awmfrsm;twGuf pHeef;
awmfudk wnfcsay;cJhojzifh ]wyifwdkifeef;} [l wGif\/ awmif?ajrmuf?
taemuf oHk;buf 0ef;&Hvsuf&Sdaom ukef;jrifhtay: tkwfcHwyifwdkif
eef;&m &Sdavonf/ bk&m;BuD;rSm A[dkeef;aqmifawmfESifh ajrmufeef;
aqmifawmf? ta&SUeef;aqmifawmf oH;k ckwYkd \tMum;us&m awmifxyd cf sm
tjrifhwGif ausmuf*lapwDjzifh udef;0yf wnf&SdcJhavonf/
wyifwdkifpaom pHeef;toD;oD;
ajrmufOD;bk&if rif;yifBuD; (aumZm 893-915) vufxuf
ou&mZf 899 ckESpfup NrdKUawmfy&dap' 0if;av;rsufESmwdkY vlaerI
rsm;jym;vm awmifNrdKUtygt0if NrdKU&ef (17)NrdKUudk wdk;csJUwnfxm;
vsuf tdrfajcae&m jznfhwif;csxm;ay;cJh&onf/ ,if;tcgup wyif
wdkifeef;[l jzpfay:vmcJhonf/ rif;tqufqufwdkY\ orD;awmfrsm;udk
eef;awmftoD;oD;aqmufvkyfNyD;vQif xm;cJhMuavonf/ orD;awmf\
pHeef;awmfonf acsmarGUajyjypfaom awmifukef;toD;oD;jzifh wpfckpD
wpfckpD &SdMu&m ,if;wdkYudkvnf; NrdKUdk;? usHK;ajrmif;? cHwyf taygif;NcH&H
xm;avonf/ ywfywfvnf&Htyfaom awmifwdkYwGifvnf; ausmuf
twdNyD;aom bk&m;kyfyGm;awmf? apwDykxdk;aygif;rsm;pGm wnf&Sdao;\/
,if;\ ta&SUbufwll yef;pdrf;ajrmif;udk ul; rdkif0ufcefYtuGm
wGif rif;orD;ajrmif &Sdonf/ tMum;wGif oa&ajrmif;wyfaygif;
&Sdonf/ awmifbuf eef;awmfausmufNrdKUdk; (jcifudkuf) &Sdonf/
if;\ta&SU ajrmufbuf wpfrikd cf efYtuGm 0g;cif;NrdKUd;k teD; ajrmufbuf
wGif om;awmf Oy&mZm tdrfa&SUrif; aecJh&meef;&m &Sdavonf/
orufawmfwdkYtm; oD;oefYxm;cJh&m eef;awmf&mrsm;vnf; toD;oD;
&Sdavonf/ ,if; wdkYudkvnf; wyfawmftaygif; jcH&Hvsuf xm;cJh
avonf/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 153

bk&m;wnfxm;jcif;
ajrmufOD;NrdKU rif;yifBuD;aemuf ajcmufq,fajrmufwGif pdk;pHjyK
aom rif;&mZmBuD; (aumZm 955-974)vufxuf [Hom0wDEdkifiH?
yJcl;rif;xHrS orD;awmf &SifraESmif;udk qufocH,l &&SdcJhavonf/ xdk
rif;&mZmBuD;ESifh rdzk&m;BuD; &SifraESmif;wdkYwGif ou&mZf 962 ckESpf
orD;awmf yef;oEm rif;orD;udk arG;zGm;cJhavonf/ if;rif;orD; tysdK
t&G,fajrmufpOf yifwdkifpH a'0Dtjzpf wyifwdkifeef;aqmifodkY a&TUajymif;
pHaecJh&avonf/ if;pHaecdkuf ou&mZf 970 ckESpf uqkefvjynfhaeYwGif
xdkbk&m;BuD;udk wnfxm;cJhayonf/ xdktcgrSp &cdkifbk&ifrsm;ESifh rif;
orD;rsm; tqufquf udk;uG,fvmcJh&m ,ckxufxd ESpfaygif; 375ESpf
&SnfMumcJhavonf/
a&mifroef;bJvsuf
aumZmou&mZf 1146 ckESpfwGif &cdkifrif;quf jywfNyD;aemuf
ajrmufOD;NrdKUawmfrSmvnf; tajctaewpfrsdK; ajymif;vJoGm;cJh&onf/
xD;eef;usdK;ayguf MuiSe;f aysmufcsdew
f iG f bk&m;BuD;wnf&mXmeum; qdwf
okOf;vsuf vmcJh&\/ wpfp wpfpESifh jyKjyifokwfoifolrsm; uif;rJhvm
um wpfygwnf;om xD;wnf;BuD; udef;0yf wnfae&avonf/ ESpfv
Mumanmif;aomtcgwGif ausmif;aqmif *lapwDrsm; NydKusysufpD;jcif;?
EG,fjrufopfyifrsm; aygif;,SufazmufxGif;vsuf tufuGJvmjcif;? &yf&Gm
vloluif;a0; rormolrsm;vufcsuf 'Pfudkyg cH&jcif;aMumifh tem
w& ruif;cJhawmhacs/
odkYaomf jyKjyifapmifha&SmufrIuif;rJhjcif;wGif tjcm;tjcm;bk&m;rsm;
ESifh EIdif;pmvQifum; rajymyavmuf[k qdkEdkifonf/ ,ckbk&m;BuD;
ta&SU bufapmif;wef;wpfavQmuf&Sd bk&m;apwDrsm;um; rIrvS
twHk;tHk; ysufpd;aeay\/ bk&m;BuD;rSm vuf,marmif;awmf
wpfzufom usdK;yJhcH&aomfvnf; yuwdrysuf quf&&Sday\/ rsufESm
awmfwpfckvHk; vHk;0txdtcdkuf vGwfuif;vsuf 'l;ESpfzuf? aygifawmf?
ausmom;? ycHk;? vufHk;rsm;? 0rf;Adkufrsm;wdkYwGifom azmufxGuf
&cdkifom;BuD;pmay

154 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

cH&jcif;rsm;um; tenf;i,f awGU&\/ xdkYjyif rvTJra&Smifomaom


rdk;a&pm;cH&jcif;wdkYaMumifh wGif;&mrsm;? csdKifhcGufrsm;? tzktxpfrsm;
xifcH&av\/ ,if;odkY tajctae b0rsdK;jzifh&SdcJhav&m vlolrjrif
Edkifap&ef awmcsHKydwfaygif; xlxyfpGmaygufa&mufvsuf vTrf;jcHKxm;
ao;&mum; bk&m;BuD;tm; aea&mifyif oef;&efa0;pG? at;csrf;pm
{upm&usifhvmEdkifrnf rvGJwnf;/
NrdKUOD;ausmif; wnfaxmifvmorQ
armifawmNrdKU\ta&SUbufwGif oG,fvsm;aeaom ukef;wef;&Snf
wpfck &Sad vonf/ [dEL qHo (vufom)rsm; &Scd MhJ u ]vufomuke;f wef;}
[k ac:wGifae\/ trSefrSm ajryHkwgif ]wifacsmif;uGif;} [k owfrSwfae
ojzifh e*dku wyfwmtapmifhteif;rsm; cs&yfcJhzl;&m xif&Sm;\/
xdkYaMumifh ,ckarmifawmNrdKUudk a&S;tpOfuyif wyfacsmif;NrdKU[k ac:wGif
cJhMu\/ &cdkifrif;rsm;vufxuf wyfpD;wyfeif;csxm;cJhaom Xmeyif
jzpf&m\/ ,ckqdkvQif [dELvufom;rsm;tjyif b*FgvDukvm; trsm;
tjym; &Sdaeay\/ armifawmNrdKUESifh a&pD;acsmif;i,fwpfckom jcm;em;
&Sd&m qufoG,foGm;vmrI vrf;rBuD; azmufvkyf&Sd\/
q&mawmf OD;pudEonf armifawmNrdKU vufomukef;wef;teD;
NrdKUOD;ausmif;udk c&pf 1980 (aumZm 1342)ckESpf wnfaxmifNyD;aemuf
omoemjyK aevmcJhonf/ ausmif;&majrcsdefrSm rlvu 'orajcmuf
q,fcefYom &Sd\/ odkYaomfvnf; vlol&yf&Gm wdk;csJUvm&ef taMumif;&Sd
ajrcsdefaemufxyfwdk;cJhvm&ojzifh wpf{uESifh 'or ESpfq,fh&Spf
txd us,f0ef;cJh&avonf/ ajrae&mvHkavmufNyD;aemuf ESpf0gajrmuf
uyif a&S;a[mif; bk&m;wpfql wnfxm;udk;uG,fvdkaom qE jzpfcJh
avonf/ odrforkwfNyD;vQif odrfxJwGif udef;0yfxm;vdkjcif;yifwnf;/
xdkYaMumifh yPmrtaejzifh ajrmufOD;NrdKUodkY pHkprf;cJhavonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 155

bk&m;&SmazGcJh&
11-11-82 aeYu ajrmufOD;NrdKUodkYa&mufcdkuf "mwfjzLawmifq&m
awmf Tefjy vufqnfuefwHwdkif;rS bk&m;wpfqludk yifhcGifhawmif;qdk
cJhao;onf/ jyKjyifol 'g,um&Sdonf[l cGifhr&ojzifh OD;OD;omxGef;
(y@dwf)Tefjyaom 'dkif;*sDbufrS bk&m;wpfqludk 1983 ckESpf Zefe0g&D
vydkif;u MunfhcJhavonf/ xdkbk&m;rSm tNyD;tpD;ra&mufao;aom
tavmif;wumom &Sday\/ xkvkyfjyKjyifjcif;jzifh topfxkvuf&m
oabmodYk om oufa&mufEikd af vonf/ xdYk aMumifh vufrcHbJ acsmif;em;
&Gmwpf0dkuf? uif;qdyf? bk&m;ay:? atmifwyfpaom NrdKUjyifwdkYodkY &SmazG
cJhavonf/ bk&m;udef;0yfwnfxm;tHhaom odrf&mudkvnf; 7-12-83
aeYuyif pwif ajrzdkYjyKjyifvmcJhavonf/
ajrmufOD;NrdKUawmf twGif;vnf; a&S;a[mif;bk&m;rsm;udk jyKjyif
rGrf;rHrIrsm; &SdvmMu&mum; ta0;tvHXmewdkYudk yifhcGifhray;vdkMuay/
,if;ESifh NrdKUawmf jyify? NrdKU&H? pHeef; wnfcscJh&m XmeESifh awmifpOf
awmifxyfwdkYomvQif vloltultnDjzifh &SmazGcJhavonf/ 1983 ckESifh
Zefe0g&Dv (1344 ck jymodkvqef;) ydkif;rSp &uftawmfMumMum &SmazG
cJh&m ysufpD;usdK;yJh zdkz&J jyefYusJaeaom bk&m;ysufrsm;udk jrifawGU&
ojzifh pdwfxdcdkufrI jzpfcJh&ao;onf/ awGU&aombk&m;rsm;vnf;
oabFmqdyf? avSqdyfESifh tvSrf;a0; awmawmif? acsmif;ajrmif;? tif;
tdkif? usHK;? wyfabmif? wHwdkif;? cifpdkif;? ukef;abmifwHwm;twefwef
udk ausmfjzwfyifh&rnfhbk&m;rsm;csnf;jzpfae vG,fulvSonfr[kwf
ay/ xdkwGif vrf;usOf;vrf;auGUNrdKUjzpfae&m wHwm;a[mif;rsm;uvnf;
rsm;vSonf/
awGU&aombk&m; yifh&efcufcJ
ajrmufOD;oabFmqdyfESifh ESpfrdkifru a0;aomazmfjyyg wyifwdkif
uGif;ESifh r*Fvmrm&fatmifbufrS bk&m;ESpfqludk oabmusxm;&m
wpfyg;u oHk;awmifrjynfhwwf? wpfyg;u xdkxufBuD; yifhcsif;yifhvQif
tBuD;udk yifhapcsifMuonf/ Xmeqdkif&modkY 4-2-83 aeYu cGifhjyKcsuf
&cdkifom;BuD;pmay

156 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

awmif;cHcJhavonf/ jynfe,faumifpDuvnf; o,f,la&; tultnD


ay;&ef cspfOD;oabFmudk rSef;xm;\/ 19-2-83 aeY cspfOD;oabFm
a&muf rnfjzpfaomfvnf; atmifwyfqdyfurf;odkY rqdkufuyfEdkifao;acs/
ppfawG qdyfurf;wGif &Sdaernfjzpf&m pyg;o,fajymif;aeMuaom
armfawmfa& ,mOfjzifh a&TUajymif;yifhwif armifawmodkY yifv,f
taMumif; ydkYaqmifay;rnf jzpf\/ xdkYaMumifh armifawmrSpyg;udk
wifaqmifaepOftwGif; bk&m;udk ppfawGqdyfurf;odkYta&muf toifh
yifh,lxm;&Sd&ef vdkaeonf/ BudKwifpDpOfrItwGuf qdkif&mESifhawGUNyD;vQif
10-2-83 aeYrS awmckwf? vrf;xGifjcif;paom vkyfief;pwifrIudk
oH k ; &uf t wG i f ; tjyif ; pD p Of c J h M uonf / rvG , f u l v S a omf v nf ;
ravQmhaomqE? jyif;jyaom0D&d,? tawGYtMuHK&Sdolrsm; tpDtrH?
ynmonfrsm; tMuHPf? wdkufwGef;tm;ay;olrsm; tiftm;? 0dkif;0ef;
Muorsm;tultnDudk,l tcuftcJudk ausmfajrmuf&ef BudK;pm;cJhMu
&avonf/
atmifwyfwGif &yfwefY
BudKwifjyifqifNyD;vQif tpp ajyjypfaomtcg 13-2-83 aeYu
]pGyf} wGif yufvufvSJ awmifxdyfrSqGJiifyifhcsum yef;pdrf;ajrmif;
urf;em;xd xkwf,lcJhavonf/ aemufwpfaeYwGif pGyfopfjyKjyifaeojzifh
wefY&yf&NyD; 14-2-83 aeYwGif NrdKUxJta&mufyifh 15-2-83 aeYwGif
oabFmqdyf tqHk;owf &yfem;cJhavonf/ em;em;aeae oHk;&ufyifh&
aomfvnf; naeydkif;avmufom yifhMujcif; jzpf\/ pGyfrSm aumhysHae
aom OD;cRefyJharmfavSi,foPmefjzpfNyD; opfom;Murf;vHk;rsm;cif;
cdkif rmpGmvkyfxm;aom t&mjzpf\/ bk&m;ausmom;? vnfukwf?
OD;acgif;wdkY ESifh twdus&Sd&onf/ yufvufvSefxm;um Budrf? EG,f?
cufodkif; csnfwkwfxm;onf/ eHab;ywfvnfwdkYvnf; opfvHk;wef;
txdef;twm; xnfhay;xm;Mu\/ bk&m;qGJBudK;rSm cdkifrmaom
oabFmcsnf EdkifvGefBudK;? reDvmBudK;wdkY jzpfMu\/ a&S;u oHk;cJhMuaom
EG,fBudK;?? 0g;BudK;wdkYxuf pdwfcsMu&\/ wefYem;pOf jyifqifrGrf;rH
p&m&SdonfwdkY vkyfaqmif cJhavonf/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 157

cspfOD;oabFmum; &efukefrS a&mufcJhavNyD/ xdkoabFmodkYvTJajymif;


wpfqifhyifhwifay;&efrSm a&TuRef;AdkvfESifh toif;pk (11) a&,mOfudk
ajym&Sday\/ xdka&,mOfrsm;um; bk&m;udkryifhaqmif&JMuacs/ qdyfurf;
wHwm;vnf; pdwfrcs&[kqdkum aomifwif&ef MuHKcJh&avonf/ q&m
awmf OD;pudEESifh OD;0go0wdkYrSmvnf; bk&m;wefY&yfxm;NyD; rMumrDrSm
yif jrefrmjynfoHtpnf;ta0;odkY pdwfcs<uoGm;cJh&ojzifh &ufaygif;
av;q,fausmf MumcJh&avonf/ jyefa&mufvQif oBuFefeD;aeNyDjzpf&m
cspfOD;uvnf; vIdif;avjyif;xefvm aemufqHk;wpfywfawmh oGm;rnf
qdkonf/ xdkYaMumifh OD;0go0udk urf;wdk; a&uRJoabFmudk iSm;jzpfap
wifay;&u wifay;&ef rSmxm;cJhNyD; &SifjyKudpESifh jyefcJh&onf/ a&uRJ
vnf;&Edk;jzifh tm;udk;rJh? wjcm;armfawmf,mOfudkvnf; iSm;&rf;rtm; jzpf
bJ&SdcJh&onf/ cspfOD;oabFmum; armif;awma&muf jyef&awmhrnfh
twGuf aemufxyfvm&ef arQmfvifch sufr&Sad wmhNyD/ oBuFev
f eG v
f Qif &moD
Owkuydk qdk;oGrf;vmrnfjzpf yifhEdkiftHhavm/ rdk;cdk wpf0gqdkrnfom
jrifa,mifaeawmh\/
c&D;onfwifoabFmjzifh yifha&muf
oBuFefvGefvQif q&mawmf OD;0gom0\ vIyf&Sm;rIaMumifh jynfe,f
aumifpDu jynfe,fa&aMumif;ydkYaqmifa&; refae*smESifh qufoG,fay;
avonf/ if;wdkYtpDtpOft& bl;oD;awmifodkY ydkYay;rnfjzpf&m atmif
acrmoabFmudk txl;pDpOfay;avonf/ xdYk aMumifh ajrmufO;D oabFmywf
ESifh bl;oD;awmif oabFmyywfudk qufay;cJhavonf/ 2-5-83 aeY
ajrmufOD;NrdKUodkY c&D;onfwifaqmifay;um 3-5-84 aeYwGif bk&m;udk
yifhaqmifvmonf/ ppfawGwGif wpfnusdef;aeNyD; 4-5-83 aeYudk
c&D; onfygwif bl;oD;awmifodkY ydkYaqmifcJhavonf/ xdkwGif
qdkufuyfcsif; toifhBudKaeMuaom q&mawmf OD;pudEESifh armifawm?
bl;oD;awmifrS ygwD? aumifpD? tzGJUtoD;oD;? Ak'bmom0if vlBuD;
vli,frsm;u oabFmrS yifhaqmif armfawmfum;ay:odkY wifydkYMuonf/
nwGif;csif; armifawmNrdKUodkY a&mufav NrdKUxJwGif wpfnusdef;um
&cdkifom;BuD;pmay

158 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

reufr;kd vif;rS NrdKUOD; ausmif;odYk yifah qmifMuavonf/ oabFmwefqmc


ig;wefzdk; owfrSwf aumufcHavonf/ q-v-u tif*sifeD,mrsm;u
av;wef av;wefausmf cefYrSef;Mu\/
tpOfxGef;ajymif *kPf&nfaqmif
,cktcsdefwGif ,m,DodrfawmfaqmufvkyfNyD; 4-6-83 aeYrS
pwif rGrf;rHjyifqifjcif;? yvifwifNyD; ESpf&ufcefYwGif wpfNrdKUvHk;udk
aqmfMo Muvsuf NrdKUvHk;uRwf &[ef;oHCmrsm;u 10-7-83 aeYu
taeuZmwif ylaZmfyGJBuD; jyKvkyfcJhMuavonf/ NrdKUolNrdKUom;
e,fole,fom; rsm;uvnf; 0rf;omtm;& yDwdjzmvsuf &SdcJhavonf/
NrdKUe,ftwGuf vdktyfaom aZmfxkwfrI? tpm;xdk;rI? jyKjyifrI
wpf&yfvnf; jzpfav&m topfwnfxm;rIxuf a&S;a[mif;vuf&mudk
rlrysufxdef;odrf;Edkifjcif;u ydkoifhavsmfonfom jzpf\/ a&S;a[mif;
qif;wkrsm; &Sm;yg;vSaom a'o wefzdk;xm; av;jrwfudk;uG,frI
jyKoifhvdrfhMu&m\/ bk&m;buD;um; armifawme,f\ *kPfusufoa&
aqmifomru &cdkifordkif;? &mZ0ifESifh a&S;a[mif;,Ofaus;rI *kPf&nfudk
cH,lvsuf tpOfxGef;ajymif aernfomwnf;/
toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 159

ausmufjzLNrdKU uHhaumfawmbk&m;
&cdkifjynf ausmufjzLNrdKU xif&Sm;aom uHhaumfawmbk&m;rSm
qdkvQif ay:awmfrlbk&m;tjzpf vlodxif&Sm; ausmfMum;vSonf/
ausmufjzLNrdKUrS ig;rdkifausmfa0; yifv,furf;em;wGif wnf&Sdonf/
wefcl;v (oBuFefysH)wGif ESpfpOfusif;yvsuf &Sdavonf/ xdkbk&m;ESifh
ywfouf ausmufjzLNrdKU *Hk;csdefausmif;BuD;rS t&Sifem&' jyKpka&;om;
cJhaom ordkif;rSwfwrf;wpfck &Sdaeonf/ if;jyif 1954-55 ckESpfxkwf
ppfawGausmif;om;rsm; ESpfvnfpmapmifrS rif;'ifa&; aqmif;yg;yg
ausmufjym;wGif a&;xk;kd xm;aom ausmufjzL*Ha*:bk&m;yGJ vuFmudv
k nf;
awGU&onf/ xdkESpfckudk aygif;jyKum qufpyf wifjyvdkuf&jcif;
jzpfygonf/
a&S;oa&mtcg aumwkefu&pfwdkif;[l wdkif;BuD;wpfwdkif; xif&Sm;
pGm &Sdavonf/ if;wdkif;\ t0ef;rSm ta&SUbufodkY armfwifpGef;txd
ESifh b*Fvm;yifv,fatmftxd us,fjyefYavonf/ tqdkygwdkif;jynfwGif
rE&mZfbk&iftkyfpdk; om;awmfoHk;yg; xGef;um;vsuf&Sd&m aemifawmf
BuD;? aemifawmfvwf? tm0[l toD;oD; ac:wGifMuavonf/
tcg wpfyg; crnf;awmf ewf&GmpH om;BuD;aemifawmf rif;om;
tm;eef;tyf Muavonf/ nDawmftvwf? nDawmfav;u tdrfa&SUpH
tjzpfjzifh toD;oD; tkyfcsKyfMuavonf/ xdkodkY nDaemifoHk;OD; pDrHtkyfcsKyf
&cdkifom;BuD;pmay

160 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

rif;vkyf aepOftwGif; jynfh&Sifrif; aemifawmfBuD; bk&m;onf


Oykofapmifh0if vdkaomtoDo jyif;xefygojzifh nDvwfESifh nDawmf
av;tm; qHk;rMo0g'ay;NyD; eef;&yfxD;jzL tyfESif; awmt&yfodkY
xGufav\/ odkYaemifawmf awmxGuf ESpfvrsm; tawmfanmif;
avaomf jynfh&Sifrif; aemifawmfav;vnf; aemifawmfBuD;enf;wl
t&n0goD awm&yfodkY csDavawmhonf/
odkY aemifawmfi,f xD;eef;udktyfNyD; aemifawmfBuD;oGm;&m t&yfodkY
a&SUIvdkufavvQif wdkif;jynfESifh tvGefra0;vGef;aom awmifwef;wpfck
wGif awGUMuav\/ xdkodkY awGUMu&m0,f tusdK;taMumif;ESifh pyfvsOf;
pum;ajymqdkMuNyD; twlwuG w&m;tm;xkwf&ef awmif;yefavaomf
[dkbufawmifrSm aeavawmh[k TefMum;vdkufavonf/ xdknDaemifwdkY
vnf; rdrdwdkY ae&yfyif w&m;usifhoHk;vsuf toufxufqHk; aeMuav
onf/ if;t&yfonf &rf;jAJuRef;\ taemufajrmufaxmifh ork'&mxJ
&SdMuaom aemifawmfBuD;ESifh aemifawmfav;awmif[l ,ckwdkif txif
t&Sm; ac:a0:ajymqdkvsuf &SdMuonf/
xdkpOf aumwkefu&mZfwdkif; nDti,fqHk; tm0rif;om;onf rif;
usifw
h &mq,fyg;? em,u*kPaf jcmufyg;ESihf rnDw
G af omaMumifh wdik ;f
jynfonf cdk;om;"m;jy a&m>yrf;vsuf wdkif;oljynfom;vltrsm;wdkY iwf
rGwaf cgif;yga;om ab;qd;k BuD; qdu
k af &mufvmum wdik ;f jynfrNidrrf ouf
jzpfaeav\/ tqdkygwdkif;jynfwGifvnf; wdkif;oljynfom; vltrsm;wdkY
ylaZmfudk;uG,fMuaom wefcdk;BuD;onfh kyfyGm;awmfwpfql &Sdavonf/
rdef;uav;wpfOD;onf bk&m;ylaZmf&eftwGuf za,mif;wdkifrsm;
udkifaqmifvsuf bk&m;xHodkYoGm;avaomf vrf;vJNydKusum usifi,f
t&nfrsm;jzifh za,mif;wdik f vdr;f usHomG ;onf/ tqdyk g rde;f uav;onf
trSwfrxif MunfndKvSaom o'gpdwfjzifh if;za,mif;wdkifjzifh bk&m;
qDrD; xGef;ndavaomf vl\yuwd udk,fcEmrs acR;'D;'D;,dkusouJhodkY
kyfyGm;awmf\udk,fawmfrS a&T&nf?a&TcJ? a&TwHk;wdkYonf u'D;'D; ,dkxGuf
vmav\/ xdka&TwHk; a&TcJudk jrifaomrdef;uav;onf avmbtawm
rowfEdkifbJ 0rf;omtm;&vsuf a&TwHk;a&TcJtm;vHk;udk ,laqmifum
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 161

tdrfodkY jyefvmNyD;vQif tusdK;taMumif;udk 0rf;ajrmuf0rf;om ajymMum;


av\/ vlowif;vlcsif;aqmif? yef;owif;avnif;aqmif qdkovdk
wpfrk[kwfcsif; tqdkygowif;pum;onf wdkif;jynfvHk;odkY ysHUESHYvsuf
wdkif;oljynfom;tm;vHk; odukefMuav\/ bk&m; usifi,fjzifh rD;ylaZmf
aomolwdkif; a&T&Mujyefonf/ odkY wpfpwpfpESifh vlwdkif;a&T&Mu
wpfwdkif;jynfvHk; roifhavsmfaomudpu
dk jyKMuavukef\/ onfvQif
wdkif;jynfysufcsdefeD;vmaom twdwfedrdwfjzpf\/ xdkwdkif;jynfvlxkxJ
wGif i^yktrnf&Sdaom tbdk;tdkvifr,m; ESpfa,mufom rawmfaom
taMumif;udk a[majymNyD; tukodkvftm;BuD; jzpf&onf[k ajymqdkum
rvkyfbJaeav\/ if;tbdk;tdkvifr,m;wdkY\ om;orD;wdkYrSm rdrdwdkY
tdrfaxmif&Sifbk&m; usifi,fjzifh vdrf;usHum a&T&Muavonf/ i^yk
tbdk;tdkvifr,m;rSvGJ wpfwdkif;jynfvHk; usifhMuavukefownf;/
wpfnaomtcg i^yktbdk;tdk tdyfaysmfaepOf orma'0ewfrsm;
vm odkYtdrfrufay;\/ ]&ufowywftwGif; aumwkefu&mZfwdkif;
udk e*g;a&ESpfawmhrnf? oifwdkY vGwf&modkYoGm;Muavukef? xdkodkYoGm;
aom umvvnf; i^yk tbdk;tdkvifr,m;tjyif rnfolYudkrQ todray;
bJ bk&m;udk yifhaqmif,loGm;Muav} [k ajymcJh\/ tdyf&mrSEdk;vwfaomf
aiGxkyfudk teD;awGU&\/ aemufwpfaeYwGif tbdk;tdkBuD;u tbGm;tdk
BuD;tm; tdyfrufjzpfpOfudk ajymMum;avvQif tbGm;BuD;u orD;ESpfOD;udk
wdwfwqdwfajymxm;\/ oGm;cgeD;rSm bk&m;udk oGm;yifhavaomf yifh
r&bJ jzpfaeav\/
xdo
k Ykdb&k m;tm; tbd;k BuD;onf trsdK;rsdK; BudK;pm; yifyh gaomfvnf;
tcsnf;tESD;yif jzpfaomaMumifh tbGm;BuD;tm; ar;avvQif om;orD;udk
xkwfazmfajymaomaMumifh bk&m;tm; yifhr&aMumif; aocsmpGmodojzifh
tqdkygaeY&ufwGif roGm;awmhbJ aemufwpfaeYwGif bk&m;tm; wdwf
wqdwfyifhavaomf vG,fvifhwul yifh&vm\/ ewfay;aom aiGwpf
axmifxkyfudk,lum tbdk;BuD;u bk&m;tm;yifhvsuf if;aumwkef
ou&mZf t&yfrS xGufvmav&m ,cktcg vduarmf&Gma[mif;teD;
]i^ykawmifarmf} ac:aom t&yfodkY a&mufMuavonf/
&cdkifom;BuD;pmay

162 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

tbdk;BuD;vifr,m;onf tyef;ajzem;aevsuf acwaeMuav\/


xdkaecJhaomawmifudk ,ckwdkif i^ykawmif[k ac:wGif orkwfMuav
onf/ xdkt&yfrS tbdk;BuD;vifr,m;wdkYonf rdrdwdkYvmvrf;twdkif;
aemufodkYjyefMunfhavaomf aumwkefu&mZfwdkif;ae&mwGif ork'&m
twd a&jyifudkom jrifMuav\/ xdkurf;ay:wGif ,cktcg ac:wl&Gm
[k &Gmi,fwpfck&Sdavonf/
(vdyfcarmfa*:wludk qdkvdkygonf) a*:wl*&mZfwdkif;ae&m
wpfavQmuf b*Fvm;yifv,fatmf jzpfaeavawmhownf;/
tbdk;BuD;vifr,m;onf c&D;armyef;aomaMumifh tbGm;BuD;u
bk&m;ESifhaiGxkyfudk xm;cJhNyD;oGm;&ef ajymMum;aomfvnf; tbdk;BuD;u
a&SUudkqufvuf ,laqmifoGm;&efajymNyD; c&D;wpfaxmuf oGm;Muav
vQif ,cktcg *Hk;csdefausmif;aoQ (ausmif;uav;) taemufbufukef;
wef;&Sd o&uftyk Bf uD;wGif &yfwefYMujyef\/ xdak iGxyk u
f v
kd nf; o&ufyif
rsm;Mum;wGif jrKyfESHvsuf bk&m;kyfyGm;awmfudkvnf; oifhawmf&mae&m
wpfckwGifxm;cJhNyD;vQif r[mrkedt&yfodkY oGm;Muav\/
a&S;tcgu ausmufjzLawmifteD; wnf&Sdaeaom&Gmudk ausmuf
jzL&Gm[k ac:Muav\/ if;&Gmonf tdrfajcwpfaxmif &Sdav\/ xdk&Gm
ol&Gmom;rsm;wdkYonf umvtawmfMumjrifhaomf tbdk;BuD;xm;cJhaom
kyfyGm;awmfudk awGU&SdMu rdrdwdkYae&yfodkY yifhaqmifvm&m tqdkyg&Gm\
teD; acsmif;i,fwpfck\ urf;pyfodkYa&mufavaomf kyfyGm;awmfudk yifh
r&bJ jzpfae\/ tcsnf;tESD;om jzpfMuaomaMumifh if;kyfyGm;awmf
\ oDwif;oH;k &ef ajrxGwaf jrxdyo
f Ykd a&mufawmfrjl cif;vnf; wpfaMumif;
a&SUodkYyifhr&[efwlygonf/ odkYjzpfaomaMumifh kyfyGm;awmftm; xdkt&yf
ausmif;awmfaqmufvsuf ud;k uG,Mf uavonf/ tqdyk g ud;k uG,af om
t&yfwgif uHhaumfyiftwd zHk;vTrf;aeaomaMumifh uHhaumfawmbk&m;[k
ac:wGifvmavonf/ (taMumif;um; ay:awmfrl kyfyGm;awmfti,f
awmifbufrS oDwif;oH;k awmfral om kyyf mG ;awmf\taMumif;jzpfygonf)

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 163

ajrmufbufrS kyfyGm;awmf twKywd


kyyf mG ;awmfonf ajrmufbufwiG f oDwif;oH;k awmfral om kyyf mG ;
awmfBuD;jzpf xl;jcm;aomyHkoPmefMunfhjcif;jzifh oD[dkVfuRef;rS <uvm
awmfrlaom kyfyGm;awmf jzpf[efwlygonf/ ausmufjzL&Gmom;
wHigonfrsm;onf jrpfqdyfodkYoGm; ydkufuGefjzifh ig;zrf;Muavaomf
,ck uHhaumfawmbk&m; oDwif;oHk;awmfrl&mt&yfrS taemufpl;pl;
wef;cHae aomt&yf i^NyD awmifarmfpGef;teD; ork'&ma&pyfwGif
wHigjzpfol i^oxmESifh i^ya&S ESpfa,muf uGefypfpOf uGeftwGif;
tqdkygkyfyGm;awmf Nidygvmonfudk t&yfvlBuD;ESifh &Gmom;vlxkrsm;
Mum;aomaMumifh bk&m;kyfyGm;awmfudk wpfzefyifhaqmif Muav\/
a&S;enf;twdkif; ,cif kyfyGm;awmf\ acsmif;urf;pyfodkY a&mufavaomf
yifhaqmifr&bJ &Sdaeav\/
taMumif;qdak omf rpif&adS om acsmif;jzpfonfvnf;aumif;? kyyf mG ;
awmfoDwif;oHk;&ef ajrtrSefjzpfaomaMumifh vnf;aumif;? ,cifkyfyGm;
awmfESifh oDwif;oHk;vdk[ef jzpfaomaMumifhvnf;aumif; yifhr&[ef
wlygonf/
xdkYaMumifh &Gmom;trsm;onf ,cif kyfyGm;awmfESifhtwl uHhaumf
awmwGifxm; udk;uG,fqnf;uyfMuavonf/
uHhaumfawmbk&m;yGJESifh xll;jcm;csufav;&yf
1/

tqdkygaeY&ufwGif ydef;[if;jzifh csufauR;aomfvnf;


,m;jcif; r&Sd/
2/ a&wpfvHk;rQ &&Sdaom a&uefrS vlxk{nfhy&dowf rnfrQyif
rsm;apumrl cyfrukef? oHk;rukef &Sdjcif;/
3/ tqdkygaeY&uf cdk;om;"m;jy wdkufcdkuf vk,ufrI r&SdbJ
yuwd oGm;vmEdkifjcif;/
4/ yGJvmy&dowfrnfodkYyifrsm;apumrl owfjzwfESdyfpuf
dkufESufjcif;r&SdbJ Nidrf0yfydjym;at;csrf;om,mjcif;/
ponfwdkYaMumifh wefcdk;BuD;rm;aom ay:awmfrlbk&m; jzpfaMumif;odom
&cdkifom;BuD;pmay

164 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&ef "r'gejyK&jcif; jzpfygonf/ tm;vHk; udk,fpdwfESpfjzm usef;rmcsrf;om


uHhaumfawmbk&m;tm; vkyftm;?aiGtm;jzifh jyKpkysdK;axmif ylaZmfoum
& jyKEdkifMuygap/
ausmufjzLuHhaumfawmbk&m;zGJUvuFm
uHhaumfawmbk&m;rSm ausmufjzLNrdKUrS ig;rdkifausmf uGma0;onf/
xdb
k &k m;wGif atmufygvuFm (bk&m;ordik ;f )udk ausmufjym;wGif a&;om;
xm;onf/
oajy'Dyg? uRef;awmifnmxuf? &wemxlajym? pnfyif
aygonf? raem&rm? uRef; atmifcsmxuf? a&S;cgola[mif;?
a&S;vlaygif;wdkY? aysmfaMumif;vlYabmif? aovmawmif0,f?
ac:aqmifrSeful? &GmausmufjzLxuf? a&S;OD;armif0rf;? wnfxGef;
pOfvm? &Gmcscg0,f? ac:&mr&Snf? aeonfvlrsm;? t&yfom;
ESifh? awmifom;aecg? ioxm[k? ac:&mrSefpGm? uGefq&monf?
vif;cgcsdefawmuf? rdk;vif;aomufu? jrpf0a,mifa,mif?
iNyDawmifem;? uGefpGefYoGm;&m? ioxmonf? ac:&modkYvdkuf?
ydkufav[lu? uGefrSm axG;,Suf? Nidvsuf&Sd&m? prf;avygu?
jrwfpGmkyfyGm;? qif;wktm;udk? awGUjim;aomcg? jyefoGm;
vma&muf? aMumufp&SifzG,f? jrpfyifv,frSm? b,fhES,fhuJhodkY?
jzpfowdkY[k? ykxdk;wpfql? &SdMuwHkom;? &Gmolodap? ajymjy
avaomf? BuD;axGarmif0rf;? &yfom;&Gmol? yifhvm,laomf?
erlwnf&m? &yfcef;0gu? ajymif;cgwonf;? yifhzdwfMu&m?
r&yg aomf? vGefomwyfqGJ? BudK;vnf;jywfus? jrwfAk'\?
awZmawmufxGef;? bkef;a&mifvef;onf? aexGef;yrm? apmjrwf
pGmudk? wumya[? wnfonfou&mZf? ESpf\aumZm? 140?
pGef;a& ckepfck? &wka[ref? aysmfnrfaomif;onf;? wydkYwGJv?
qef;x ykPrD? 'd|dajcmuf&uf? ZD0Sm &ufwGif? wnfvsufrSefvS?
jrwfAk'udk? ac:xrnfarm? *efYa*:awm0,f? raemonfnm?
wnfxm;ygonf? a&mif0gajcmufoG,f yvif;aomf0f/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 165

awmifukwfN rdKU e,f vrl;acsmif;ESih f


wnf a Mumif ; "mwf a wmf
vrl;acsmif;[lonf &cdkifjynf(e,f)\ awmifpOfurf;a'o jzpf
\/ &cdkifrif;vufxuf acsmif;olBuD;rsm;jzifh cefYtyfcJh&mvnf; jzpf
&cdkifbk&if pE0dZ,rif; (aumZm 1072-1093) vufxufu usrf;wwf
tausmf bmoE& xifay:cJhzl;aom &ifilq&mawmfonf oDwif;oHk;
aecJh\/ ,ck oHwGJpD&ifpkae awmifukwfNrdKUe,fwGif tygt0if &Sdae\/
vrk? vrK? vrL [l &cdkif&mZ0ifwdkY toHk;tEIef;awGU&onf/ a&TaiG
rsm;pGm&Sd&m Xmejzpf [d&&m[k vnf;aumif;? 0gvrKbDvl; tapmifh
taejyK&mXmejzpf 0gvrK[l vnf;aumif; wGifaMumif;jzifhvnf;
q&mirnf; &mZ0if azmfjyxm;\/ &cdkifa&S;xHk;&mZ0ifwGif iay:vm
qdkol v[macsmif;zsm;wGif vrl;(,if;)ydwfcJhownf;/ xdkYaMumifh ]vrl;
ydwf&m? xdk&yfrSmudk? pOfvmwGifa&Smif;? vrl;acsmif;} [l trnfjzpfvm
onf[l jzpfav&monf[k a'ocHyk*dKvfrsm;u ,lqajymqdkMuay\/
vrl;acsmif;pmqdkrsm; rSwfwrf;
xdkvrl;acsmif;rS ay:xGef;cJhaom aemufacwfpmqdkESpfOD; &SdcJh\/
q&mausmfrnf;? q&marmifyHk [l trnfwGif\/ ausmfrnf;u rdrd\
&cdkif&mZ0ifvuFmwGif vrl;acsmif;trnfudk pyfqdkjyKcJh\/ uukoef
bk&mvufxufu [d&&mwGif aumPm*Hkbk&m; vufxufu
&cdkifom;BuD;pmay

166 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

vHovernfaMumif;? uybk&m;vufxufu 0gvrL[kvnf;


aumif;? a*gwrbk&m;vufxufu vrL[k vnf;aumif; toD;oD;
wGifcJhaMumif; qdk\/ armifyHkum; ]atmifajr om,m? [d&&m[k? jrom
vQHn?D e'DwiG af &Smif;? vrl;acsmif;wnf;} [k trnfEpS rf sdK; jycJ\
h / "n0wD
acwfrS a0omvDacwfxd ]yawmuf&TD0g? 0if;0if;0g} [l bk&m;apwD
aygif; ig;oef;ausmf wnf&SdcJhonf/ xdkYaemufrS ajrmufOD;acwfxd ]oZif
yef;cdkif wNrdKifNrdKif} [l ajcmufoef;ausmf &SdaMumif; pmzGJUcJhMuay\/
,if;wdYk wiG f vrl;acsmif;vnf; ylZmapwDrsm; yPmnDpmG wnfcMhJ uonf
udk bk&m;ordkif;wdkY vm\/ azmfjyyg pmqdkESpfOD;uvnf; toD;oD;pyfqdk
csuf jyKcJhMuay\/ Ak'Asm'dwfawmfvm ordkif;t& xdka'oum; Ak'udk,f
wdkif<ua&muf Asm'dwfTefcJhonfhtwdkif; Asm'dwf0if"mwfawmfrsm; uGefY
jrL;cJh&av\/ rmefatmifNrdKU? ctkef;armfq&mawmf OD;t*0Ho t&SifxHrS
Asm'dwfay;csufwpfckudk &&Sday\/ xdkwGif vrl;acsmif;ESifhqdkif&mudk odkY
aumufEkwfwifjyaytHh/
]]jrwfpGmbk&m;onf "n0wDNrdKUrSwpfqifh 'Gg&m0wDNrdKUodkY <ucsDcJh
avonf/ c&D;pOftwdkif;<ucsDav&m vrKacsmif;odkY a&mufawmfrl\/
xdkwGif &Hawmifxdyfwnfhwnfh acw&yfwefYawmfrl Asm'dwf>rufMum;
cJhavonfum;]cspfom; om&dykw&m? awmifi,f igbk&m;EkpOftcgu
&pfiSufrif; jzpfcJhavNyD/ awmif0,f aemifaomtcg "n0wDrif;wdkY
onf igbk&m;\ o&D&"mwfawmfwdkYudk apwDwnf ylaZmfMuukefvwH/
xdkrSvnf; vrKacsmif;jrpfi,f\ vuf0Jurf;em;awmifukef;i,fay:
igbk&m;EkpOfcgu omvdumiSufrif;jzpfzl; &ifom;awmf"mwfudk apwD
wnfvwH/ xdkrSvnf; acsmif;i,f\ vuf,murf;em;0,f awmif
ukef;i,fxdyf awmMuufrif; jzpfzl;\/ xdkawmifukef;i,fxdyfvnf;
aus;om;awmf"mwfudk orDEjzpfaom "n0wDrif;wdkY apwDwnfvwH/
rSvnf; vrKacsmif;zsm; vrl;NrdKU[k wnfvwHY/ NrdKUi,f "n0wD
rif;qufjzpfaom rif;zavmif;onf ig\kyfwkawmfwGif "mwfawmf
XmyemwnfvwHY/ xdkkyfwkawmfudk Muufudkif;bk&m;[k wGifvwHY}}/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 167

vrl;acsmif;vrf;Tef odomcsuf
xdka'o\ vuf&Sdbk&m;apwDrsm;udk c&D;pOfjyK TefjyNyD;aemuf
azmfjyyg pmqdkrsm;\ ordkif;rSwfwrf;ESifh bk&m;ordkif;vmwdkYudk ndEIdif;
wdkufqdkifodom&ef wifjyaytHh/
vrl;acsmif;\t0udk qefwufoGm;aomf acsmif;\vuf0JbufwGif
&Hwnfawmifudk awGU&onf/ xdkawmifrSm BuD;jrifhNyD; awmifxdyf &Hwnf
"mwfwnfxm;&Sdonf/ awmifESifhc&D;wGif &Hwnf&Gmvnf; &Sdaeayao;
\/ xdk&GmrS ajrmufodkY wpfem&Dc&D;vSrf;wGif ]0D&Gm} &Sdonf/ tif;wdkifjyif?
odrfausmif;jyifwdkYvnf; &Sdayonf/ &HwnfrS txufodkY wpfem&Dc&D;uGm
wGif ausmfudkif;&Gm &Sdonf/ xdkESifhreD;ra0; iysdK;awmawmifwGif iysdK;
awm"mwf-iysdK;awm&Gm wnf&Sdayonf/ xdku wpfzufuurf;vuf,m
bufwGif bl;a&Tarmf&Gm &Sdonf/ xdk&Gm\ awmifbuf wpfem&Dc&D;uGm
wGif oD;jcm;ukef;vGwf tdk;xdef;"mwfwnf&Sdonf/ iysdK;awm&GmrSqef
wufaomf Muufudkif;&GmodkY a&muf Muufudkif;bk&m;udk zl;awGUEdkif\/
bl;a&Tarmf&GmrS avSjzifhwpfem&DcefY avSmfcwfoGm;u armf&GmodkY
a&muf\/ xdkrS awmifukef; oHk;ckudk ausmfjzwfoGm;vQif acsmif;zsm;wGif
nrf; (Nirf;)"mwfudk awGU&onf/ atmufnyfdk;awmf"mwf [kvnf;
,lqajymqdkMu\/ xdk"mwfawmf av;qludk apmrJusDrdzk&m; wnfxm;cJh
onf[kvnf; pmqdkjyKMuonf/ awmifpOf ckepf? cdkif? awmifpOf
ckepf xyf apwDrsm;udk bapmoD&drif;yifBuD; wnfcJhonf[k ajrmufOD;NrdKU
bk&m;ordkif; rSwfwrf;jyKxm;av\/
&Hwnf"mwfonf OD;acgif;usNyD; iysdK;awm"mwfonf cg;dk; jzpfo
wnf;/ aygifdk;awmfrSm tdk;xdef;"mwfjzpf nrf;(jirf;) "mwfawmfrSm
nyfdk;usonf [l\/ tcsdKUvnf; ajcovHk;jzifh ]acgifdk;usnf} qdk\/
167um; xdak 'o\ ,ckajymqdjk yKrIjyKaeus? ,lqaeMuonfh "mwfawmf
trnfESifh wnfae&mudkyif jzpfonf/

&cdkifom;BuD;pmay

168 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

rSwfwrf;ordkif;ESifh a'oE& odoifh&ef


Asm'dwfordkif;vmt& &Hawmifxdyf o&D&"mwf? &ifom;awmf"mwf
aMumom;awmf"mwf? vrl;NrdKUi,f "mwfawmfESifh Muufudkif; bk&m;
kyfwkawmf trnfrsm;udk awGU&rnf jzpf\/ ,cka'o wnf&Sdtac:
jyKaeonft& &Hwnf? iysdK;awm? tdk;xdef;? nrf; (jirf;) "mwf?
Muufudkif;bk&m;wdkYudk od&SdEdkifMu\/
&efukefNrdKU r*Fvokcq&mawmf OD;t&d,0Ho (EdkifiHawmf0efaqmif)
\ rtDpufawmf&m ordkif;wGifvnf; odkY awGU&ao;\/ ]vrKe'D
vrl;acsmif; &aEawmif OD;quf"mwf? wefYawmfjyif vufvIyf"mwf?
qifusHK;awmif &ifil"mwf wnfonf qdk\/ aygifawmfjrwf (jirf;ap
wD)? ausmom;"mwf? tdk;xdef;"mwf (tkwfyHk"mwf) apwDwdkYonf vrK
acsmif; vuf,m awmifukef;i,fwGif &Sdonfqdk\/ vrKNrdKU Muufudkif
bk&m;wnf&Sdonf} [k jy\/
q&mausmfrnf jyqdkcsuf
q&mausmfrnf\ vuFm "mwfawmfav;qludk jyqdkcsufwGif
a>rief;(oy)wpfzmwfjzpfzl;&m *EyAwawmif ykyfawmf"mwf? cgiSuf
(wdwd) jzpfzl;&m CmwyA awmif OD;qufawmf"mwf? csDrif; (yo'g)
jzpfzl;&m CmwyAw awmifaxmifh (NrdKUa[mif;awmif) aygifawmf
"mwf wnfownf;/ (&SnftHhpdk; tudk;vuFmudk rjyNyD/) if;\ *Pef;
usrf;vuFm ed*Hk; &ifilawmf"mwf? yg;awmf"mwf? ndKquf&Sif? aygifawmf
jrwf [l av;qljy\/ tjzpfawmfrSm ief;? orif? cg?acs [l
av;Budrfyif xyfwljy\/ &udKifawmif &ifilawmf[l jy\/
CmwyAwudk ]tdk;awmifom} [k jyefqdkxm;Hkom xl;\/ om&yAw
yg;awmf&Sif? NrdKUa[mif;awmif aygifawmf"mwf udef;ownf;/
q&marmifyHk\ y&rwr[m*rD&usrf; (oN*K[fudk;apmifvuFm)
ed*Hk; &efwdkifawmif &ifiHk? om&awmif yg;kyf? tdk;xdef;awmif
OD;quf? Pfacsmif;awmif aygifawmf"mwfwdkY[k jy\/ xdkav;ql
wdkYwGif vrl;acsmif;vuf0J &ifil? yg;kyfwnf\/ vuf,m usefESpfql
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 169

wnf\/ t&yf&yfuvlrsm; zl;ajrmfTwfcJhMuonf qdk\/ aus;iSufwdkY


vnf; Twcf zl;ukeMf uownf;/ xdYk aMumifh rnfoYkd qakd p ,ckwikd w
f nfae
ao;aom vrl;acsmif;\ omoemha&mifwdkYum; ordkif;xGef;ajymifvsuf
omwnf;/
azmfjyyga'o ac:wGifonmrsm;vnf; umva&GUvsm;Edkif&mum;
xdkxdk&mZ0if ordkif;pmqdkrSwfwrf;ESifh ndEIdif;vsuf odoifhMu&m\/ tpOf
wnfwHh&ef xdef;odrf;EdkifMuygap[k qEjyKayownf;/
t&SifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cdkifom;BuD;pmay

170 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

Ak'0ifawmxGuf tefcsif;rsm;
&cdkifvlrsdK;wdkY\ uAsm vuFm tzGJUtEGJUwdkYwGif tefjcif;onf
wpfck tygt0ifjzpfonf/ pyfqdkzGJUEGJUyHktoGm;wpfrsdK;jzifh zGJUqdkxm;jcif;
jzpf\/ taMumif;t&m yHkoPmeft& zGJUEGJUpyfqdkrIudk trnfwpfrsdK;
rSnfhac:jcif;vnf; jzpfayonf/
tefjcif;udk av;vHk;wpfydk'f vuFmpyft& pyfqdkxm;ojzifh
yHkoPmeft& vuFmtjcif;rsdK;wGif yg0ifEdkifavonf/ odkYaomfvnf;
yHkoPmeftrsdK;tpm;t& pyfqdkrItoGm;wpfrsdK;jzpf tjcif;t&mtvdkuf
trnfrSnfhac:rI oD;jcm;jyKcJh&onf/ xdkYaMumifh vuFmtjcif;yHkoPmef
trsdK;rsdK;teuf tefjcif;vnf; wpfcktygt0ifjzpfaMumif; odtyfay
onf/
tefjcif; [lonfum;
tefjcif;rSm avSavSmfoH[efrsdK;jzifh pyfqdkxm;aom uAsmjzpfay\/
tcsdKUum; a&jyifork'&m tP0gESifh oufqdkifaom taMumif;udk
zGJUqdk xm;jcif;jzpfonf[k ,lqMuayonf/ xdkYaMumifh tP0gjcif;?
tPfjcif; [l jzpfvm&onfh oabmudk jyqdkMu\/ xdkoabmtwdkif;
q&mwdkif; \ r[mjrwfrkedordkif; ysdKUtcsDwGif ]tef} taMumif;udk
jyqdkxm;onf um;&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 171

]]tefaomfwjcm;? o'goGm;vnf;? yk'fxm;r*"? tP0wnfh?


e&xdyfrSL;? apm&efil;wdkY? vefYjrL;a&mifvQH? a&mifabmifpHaomf? avSoH
nif;nif;? tefoDcsif;jzifh? a&wGif;ausmfausmf? usLoDavSmfcJh}} [l\/
a&abmifwGif wnHnH avSavSmfoDcsif;udkyif tefjcif;[k qdkvdk
onf/
avSavSmfcwf[eftvdkuf zGUqd
J kjd cif;
q
&cddkif plVpE&m;rif;onf waumif;oif;wGJjynfodkY csDcJhonf/
&cdik yf ifv,furf;ajrmifukd vSnv
hf suf armfwiftilukd ywfum a&aMumif;
jzifh avSazmifpD; c&D;<ucJhjcif;jzpfonf/ "raZ,strwfBuD;u a&
abmifwGif avSavSmfom;rsm; oDqdk&ef avSavSmfoHwpfrsdK;udk pyfqdkcJh
avonf/ Asnf;(33)vHk;udk t&if;ucH tqHk;wGif [efpGavjzifh
tcsjyKxm;avonf/ wpfvHk;pD\tvdku taMumif;t&mwpfckpDudk
zGJUqdkxm;aom avSavSmfoHwpfrsdK; jzpfonf/ &cdkifwdkYu Asnf;(33)vHk;
[efpGav[k ac:qdkMuonf/ tefjcif;tzGJU? tefjcif;toGm; pyfqdk
enf;jzpf uBuD;tef[kvnf; tcsdKUuac:qdkMuonf/ ]u}BuD;tp
]t}qHk;jzifh acgif;pD;azmf pyfqdkxm;jcif; jzpfaomfvnf; tpcsDaom
uBuD;udk tpGjJ yK vnf;aumif;? uBuD;tpcsDtefjcif;jzpf vnf;aumif;
uBuD;tef[k ac:qdk[ef wlavonf/ uBuD;tef ac: Asnf; 33
vHk; [efpGav tefjcif;rSm tapmqHk;awGU&aom tefjcif; jzpfavonf/
xdkYaMumifh awGU&orQwdkYteuf ta[mif;qHk;jzpfaeonf[k rSwf,l&ay
rnf/ tefjcif;udk twkvdkuf wefcdk;q&mxGef;onfvnf; Asnf;
33vHk;zGJU [efpGav avSawmfoHudk pyfqdkcJhayao;onf/ tjcm;tjcm;
aom [efpGavzGJUrsm;udkvnf; a&;pyfcJhaMumif; awGU&ao;\/
avSNydKifyGJwGif avSavSmfom;rsm;twGuf rdrdwdkY&yf&Gmom,maMumif;
udk pyfqdkxm;csufrsm;? Ak'0if[efpGav tzGJUrsm;yif jzpfay\/ avSavSmf
cwf[eftvdkuf [efpdavuAsmudkyif tefjcif;[k &cdkifwdkYu ac:qdk
xm;avonf/ xdkavSavSmfoHtefjcif;wGif [efpGav [efpGav [l
vnf;aumif; wpfydk'fcsif;tqHk;wGif vdkufay;&onf/ ompGav tqHk;
&cdkifom;BuD;pmay

172 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

vdkufay;xm;aom uAsmrsm;udk ]ompGavuAsm} [l ac:wGifouJhodkY


tHhpGavtzGJUwGif tHhMozG,f&m? BuD;jrwfxif&Sm;&mwdkYudk zGJUqdkjcif;jzpf
tHhjcif;[k ac:qdk[efwlavonf/ ]b'r[m? urmr[m? urmwnfp?
orwav? tHhpGav} ponfh tzGJUrsdK; jzpfonf/
Ak'0if Zmwfedygwf tzGJUrsm;
&cdkifvlrsdK;wdkYonf Ak'bmomudk ESpfaygif;rsm;pGmuyif vufcH,Hk
MunfcJhMuavonf/ xdkYaMumifh Ak'bmomESifhoufqdkif&m Ak'0if Zmwfed
ygwfponfrsm;udkvnf; &cdkifpmayyHkoPmeftvdkuf pyfqdkenf;trsdK;rsdK;
jzifh pyfqdkcJhMuaMumif; awGU&onf/ bk&m;avmif;awmxGufawmfrl
aMumif;udk &Sifavmif;vSnfh oDqdk&mwdkY &wktcsdK;tpm;tvdkuf pyfqdk
xm;csuf awGU&onf/ vuFm? omjcif;tvdkuf Ak'0ifBudK;wef;vuFm?
0dcl&vuFm? a0E&mZmwfawmfomjcif;? ra[mf-0D"l&? awrd omjcif;
rsm;vnf; &Sdavonf/ ,ckbk&m;tavmif; awmxGufawmfrljcif;udk
zGJUpyfxm;aom tefjcif;udk azmfjyvdkonf/ yxrwifjyaomtefrSm awm
xGuftef[l trnfay;xm;onf/ ppfwaumif; awmifwef;e,frS &&Sd
onf/ r[mrkedoGef;pufawmf uAsmtusOf;pmtkyfrS awGU&Sd&onf/ [efpG
avjzifh tqHk;csxm;onf/
tvm;wlquf wefcdk;q&mxGef;\ Ak'0if[efpdavudkvnf;
azmfjyvdu
k &f ayonf/ Ak'0 if[efpad vrSm awmxGuo
f nfwiG f tqH;k owf
xm;onf/ awmxGuftefrSm e*dk[lum;rSp awGU&&m? aAm"dyifESifa&T
yvifudk atmifawmfrl bk&m;jzpfNyD; vlewfjA[mwdkY\ (oHk;vlq&m)
q&m jzpfawmfrlonfxd jyqdkxm;avonf/ xdkYaMumifh urSp
"atmuf csdKifhxd tefjcif;rsm;vnf; &SdEdkifayao;&m\/ ,ckeudk[lum;
tpcsD yk'fcGJwdkYjzifh pyfqdkxm;&m 20 yk'f&Sdonf/ 20 ydk'ftqHk;wGif
]awmxGuftef wGifNyD;NyD} [k tqHk;owfxm;avonf/ tefjcif;zGJU
trsdK;rsdK;um; &SdcJhMurnfjzpf&m &SmazGazmfxkwf wifjyEdkifMuap&ef
qErGefjyK&ay\/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 173

awmxGuftef
earm w b*0awm t&[awm ormorK'/
1/ eudk[lum;? e&mtxGwf? od'aysmf&m? wkodwmu? oufvSus
onf? rdvSrmwm? 0rf;xJaomfvnf;? [efpGav/
2/ rm,m0rf;xJ? tjrJy#doED? q,fveDonf? zGm;csdefwef0,f?
edrdwf onfum;? udk,fa&mif0gonf? jyifvSw0if;? w0if;
aomfvnf;? [efpGav/
3/ w0if;udk,fa&mif? vwef;aqmifonf? tacgifr,fawmf? rdb
arQmfonf? &Tifaysmft*F&m? awmomaomfvnf;? [efpGav/
4/ t*F&mawmom? zGm;cgwHkvSpf? ckepfz0g;? ajrmufodkYoGm;onf?
BuD;rm;xifum? xifumaomfvnf;? [efpGav/
5/ BuD;rm;xifvSpf? q,fhajcmufESpfwGif? xdrf;jrm;usifonf? aryif
arsmufom;? ,aomfaomfvnf; [efpGav/
6/ arsmufom,aomf? qif;jrausmfESifh? &TifaysmfwleD? cspfBudK;NzDonf?
wHk&TDjym'f? tcsmaomfvnf;? [efpGav/
7/ jymom'ftcsm? eDvDcg0,f? tcgwyg;? O,smOfoGm;? av;yg;ed
rdwf? jrifvDaomfvnf;? [efpGav/
8/ edrw
d v
f nf;jrif? awmxGucf sifonf? vkvifrif;om;? od'w
af omf
vnf;? [efpGav/
9/ od'wfrif;om;? pdwfjywfMunfndK? uRefqefac:onf? jrif;awmf
cufpD;? cufpD;aomfvnf;? [efpGav/
10/ jrif;awmfcufpD;? rDxGD;pum;? uRefqefMum;onf? &Tifyg;0rf;yef;?
0rf;omaomfvnf;? [efpGav/
11/ 0rf;ajrmuf0rf;om? cufvD&m0,f? jrL;pGmjrif;vS? cEDu(u@u)
aomfvnf;? [efpGav/

&cdkifom;BuD;pmay

174 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

12/ cEDu[l? jrif;vSpD;vQif? awmBuD;xGufonf? nOfheufoef;acgif?


tcgaomfvnf;? [efpGav/
13/ nOfheuftcg? ewfrsm;vm? ajcmufoef;rD;Iwf (rD;SL;)? xGef;
vSmaomfvnf;? [efpGav/
14/ rD;Iwfajcmufoef;? vrf;pGefc&D;? TefvdkufNyD;rSm? jrpfBuD;aemfrm?
urf;em;aomfvnf;? [efpGav/
15/ aemfrmurf;em;? ckefvDoGm;onf? jyifay:oJjzL? uRef;ay:aomf
vnf;? [efpGav/
16/ oJjzLuRef;wGif? udkifvQiftjrJ? oufvsufpGJ? tjrJqHawmf
jzwf umaomfvnf;? [efpGav/
17/ qHawmfvnf; jzwf? aumif;cifvTwfonf? qGJvSmyef;qdkif?
toGif aomfvnf;? [efpGav/
18/ yef;qdkiftoGif? qHudk jrifonf? jyKcsif&[ef;? tjzpfaomfvnf;?
[efpGav/
19/ &[ef;tjzpf? wnfvwfaomcg? xufjA[mu? uyfvSmouFef;?
w&Haomfvnf;? [efpGav/
20/ ouFef;uyfNyD;? 0wf&NyD;rSm? jrpfBuD;aemfrm? ae&&maomfvnf;?
[efpGav/
21/ ae&&m? jrpfomacsmif;em;? EdkYqGrf;pm;onf? zvm;a&TcGuf?
arQmumaomfvnf;? [efpGav/
22/ &TDcGufarQmNyD;? aAm"datmufwGif? &yfvDusifonf? yvif&TDxD;?
aygufumaomfvnf;? [efpGav/
23/ &TDxD;qef;Munf? yvif0,fwGif? wifysOfzGJU? zGJUvQif eDum?
eDum aomfvnf;? [efpGav/
24/ zGJUvQifeDrSm? rm&Sfppfvm? Adkvfygodef;aomif;? uk#Daomfvnf;?
[efpGav/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 175

25/ odef; aomif; uka#? rm&fppfNcDudk? 0okE&D? oufodxm;jim;?


qH&Dcsonf? BuD;pGmrm&fppf? atmifjrifaomfvnf;? [efpGav/
26/ rm&fppfatmifjrif? oHk;vlY&Sifonf? r*ifc&D;? Tef;umaomfvnf;?
[efpGav/
27/ c&D;Tef;ajrmuf? pdkif (pOf)wavQmufonf? uRwfxdkufvlewf?
jA[maomfvnf;? [efpGav/
28/ vl ewf jA[m? rsm;pGmuRwfNyD;? edAmefrSD;onf? bkef;BuD;oHk;vl?
q&maomfvnf;? [efpGav/
awmxGwftef wGifNyD;NyD/

Ak'0if; [efpdtzGJU (q&mxGef;)


1/ b'urm? wnfvmtp? orwrS pEG,fdk;? r[mqDau?
omuD rsdK;av? [efpdav/
2/ omuDrsdK;au? owdk; ous? wdkif;XmeDav? uydvrSm? arG;zok
a':? r,frm,mwdkY? pHaysmfumv? tavmif;y&ar? usdef;atmif;
wnfau? oaEcav? [efpdav/
3/ oaEcau? q,fv aphcg? rdrmwmrSm? 0emomarm? tifMuif;
&dyfNrdKif? yef;O,smOfrSm? udkifumzGm;av? [efpdav/
4/ udkifumzGm;au? aAm"dyGifhanmif;? Ak'Pfudk? yefqkawmif;
onf ? Ak ' r ,f a wmf ? ewf & G m aysmf a omf ? rmwm wrQ?
a*gwrDau? rdaxG;awmfvQif? om,k,av? [efpdav/
5/ om,k,au? eef;r oD[m? z oka':u? onf;csmom;vS?
od'w [k? em;rvnf; ay;? jr{,ifrSm? wifum vTJa&?
[efpd av/
&cdkifom;BuD;pmay

176 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

6/ wifum vTJau? ykvJ jr ausmuf? wqJh ajcmufodkY? &G,fa&muf


aomcg? r,f,aomfESifh? ESpfjzmvufxyf? armifESifh arudk?
a&T jynfBuD;ESifh? xD;eef;tyfau? [efpdav/
7/ xD;eef;tyfau? jy'fbHkjrifh? ckepfqifhESifh? jryGifhpdefa&mif?
wajymifajymifau? oHk;aqmifeef;r? wlarmifESHwdkY? pHaysmfMuav?
[efpdav/
8/ pHaysmfMuau? b'uem? r,f,aomfvqif? &wemywjrm;?
*AMwHKau? EIwfiHkxm;odkY? om; y#doef? &Sdavjyefaomf? cg&H
wyg;? tavmif;udk,fawmf? O,smOfomudk? xGufumoGm;av?
[efpdav/
9/ xGufumoGm;au? aysmfyg;aecdk? ncsrf;ndKwGif? oltdkwjzm?
olemwoG,f? olaowcef;? edrdwfjrifau? &Sif&[ef;av?
[efpdav/
10/ &Sif&[ef;au? av;cef;pHkvif? edrdwfxif? a&Tpifywjrm;?
b' uem? &m[kvmudk? jrifajrmfbGm;au? w&m;vnf;&?
xdwfvefY zG,fjzifh? oHa0*av? [efpdav/
11/ oHa0*aMumifh? csdefnrdkufarSmif? eef;jranmifau? oef;acgif,H
wGif? rwf armifpHav? cEDjrif;udk? pD;eif;wHkvwf? awmNrdKifeuf
udk? vSrf;xGufcsDawmf? rl\wnfhav? [efpdav/
12/ vSrf;xGufcsDaomf? taemfrmudk? ausmfumckefvsuf? urf;wbuf
odkY? vSrf;wufNyD;cg? qHauomudk? y,fumvnf;jzwf? ewfa'0g
vQif? a&TMumyef;au? ouFef;uyfav? [efpdav/
13/ ouFef;uyfau? rdk;ewfjA[m? C#dum\? y&du&m&Spfcef;?
jrwf &SifyifrSm? 0wfqifjref;au? &[ef;jyKawmf? rl\wnfhav?
[efpd av/
14/ &[ef;jyKau? atmifqk&G,fcs? Ak'uFudk? qk,lyefawmif;? yGifhvS
anmif;onf? tavmif;jrwfawmf? a&TjynfEdkifiH? rwfarmifpHudk
jyefumvTwfav? [efpdav/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 177

15/

16/

jyefumvTwfau? trwfarmifpH? tzefzefvQif? jyefavQmufrS?


bGm;zufrSefav? cEDuESifh? jyef<uvmajrmuf? urf;aemfrmudk?
ausmfuma&mufav? [efpdav/
ausmfum a&mufau? oufaysmuf udk,fcGm? &SifESifh a0;? &ifuGJ
umjzifh? cEmZD0? zGm;zufawmfav? wdkifausmfjrif;vQif? csufjcif;
aoaomf? MuHpnfrajrmuf? rwfarmifpHau? usefwpfa,mufav?
[efpdav/
t&SifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cdkifom;BuD;pmay

178 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

&cd k i f r [mjrwf r k e d & S i f y if


qifjzLrsm;&Sif? ewf&Sifacgifzsm;
rif;w&m;\? bkef;tm; csD;yifh
bHkudk;qifh0,f? EIdif;csifhp&m
yrmr&Sd? jrwfacgifxdonf
oD&d&wem? r[mrked
rnf&Sdxifay:? kyf&Sifawmfudk?
awmifay:urf;dkufuif;atmif
Munf;yifhaqmif? jrefatmifcsufayG
&Tef;&Tef;a0om;? a&TjynfawmfodkY
ESpfvdkIUzG,f? ajcmufoG,fa&mifawmuf
udk,fawmfa&mufvQif? xuf atmuf aMunm
jA[m ewfvl? ylaZmfrpJ
&SifawmfyGJonf/ /
ausmfoJoHpOf dkufrGef;wnf;/
&rf;jynfOD;pHwif-&cdkifNrdKUwnf&mZ0ifvuFm
(aumZm 1212)
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 179

&cdkifjynfonf orwrif;vufxuf aumZm (1146) ckESpf


tr&yl&udk bd;k awmfy'H;k rif;\ tdraf &SUOy&mZmmonf csw
D uford ;f ydu
k jf cif;
cH&ojzifh jrefrmvufatmufoYkd a&mufomG ;cJ&h avonf/ &cdik &f mZ0ift&
1146-ck? jymodkvqkwf(7)&uf? paeaeYwGif orwrif;pdk;pH&m ajrmufOD;
rif;aeNrdKUudk odrf;ydkufrdonf [l\/ OD;pHwif\&mZ0ifvuFmwGif]]aumZmoMupf? wGufppfocsFm
axmif&mav;q,f? pGef;0,fajcmufck
&wk0? aemufqHk;usonf
aqmif;v t&if;? ESif;rdk;uswkef;
wefaqmifrkef;wGif}}
csDwufvmcJhonf[k qdkavonf/ ,if;odkY odrf;ydkufrdvQif t"du&
jzpfaom r[mrked&Sifyifudkvnf; tr&yl&a&TNrdKUawmfta&muf yifhaqmif
oGm;cJhavonf[k rSwfwrf;toD;oD; &SdMuavonf/
xdkodkYyifhaqmif&m r[mrked&Sifyifudk r&&SdcJhbJ yHkwlkyfyGm;wpfql
NyD;wpfqlaom &&Sdavonf[kvnf; tqdktrdefY &Sdavonf/ xdktqdkudk
vrl;acsmif; q&mausmfrnf\ &mZ0ifvuFm ydk'fa& 88-89 udk rltwdkif;
azmfjyvdkufayonf/
NcdrfhNcdrfhtoH? atmifyGJcH
EdkifiHtm;vHk;? wjyHK;jyHK;vQif
pkHk;wrl? aomaom ql\
bkef;wlvQHjyif;? tif;0rif;\
om;&if; &ifaoG;? eef;xuf arG;onf
bkef;arGous? a*gwr\
um,kyfjrwf? udk,fpm;xGwf[l
vlewfaomawmif (ewfvkvifwaxmif)
aAGUusifacgif0,f? ajcmufa&mifvQHay:
udk,fpm;awmfudk? aumfa&mfTwfc
ylaZmfrSvQif? Ak'arGUavsmf
yvifawmfrS? yifhac:,ljim;
&cdkifom;BuD;pmay

180 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

puf&xm;wGif? omjym;,k,
wifNyD;rSonf nhHvSoEdk;
wrkwfBudK;jzifh? jynfhrsdK; 0ef;usif
qGJwifaomf? puf&Sif&xm;
t&Sifvm;odkY? <uoGm;avaMumif;
o&D;acsmif;? *kPfaygif;xGef;ay:
a&mufavaomfrl? avSawmfazmifwGif
wifNyD;usifrS? vlcGif xifay:
udk,fpm;awmfvnf;? tmaygcsrf;jr
a&odkY<u? tE&|mxd
jzpfwHkbd\? q&Hoda&mif
wajymifajymifvQif? wef;aqmif;rD;yHk;
odkifvHk;[d? yHkEIef;yrm
wlvSpGmom? tmumxufcGif
ysHwufusifu? rsm;zsif &Sifvl
jrifavrlaomf? usdKufqlaygufjy
tHhMoMuvsuf? rTef;rQtkyfawG
&Sdcdk;ayonf/ /
dkaoOD;cs ESdrfESdrfwnf;}}
ESdrfESdrfcscs dkaoMuvQif
emrwGifqdk? ukvm;ysdKvnf;
a&ndKcsrf;aumif;? o&D;acsmif;wGif
bkef;aygif;ous? a*gwr\
lykyfausmf? udk,fpm;awmfrl
tay:xufvTrf;? a&wd>yrf;
Nidrf;csrf;om,m? usdrf;0yfygaomf
awZmjyif;xef;? &mZ'Pfudk
tvGefvlrsm;? aMumufaomtm;jzifh
a&jzm; jynfhavmif;? o&D;acsmif;
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 181

qkawmif;ywem? yifhac:ygaomf
r[mpd&? orK'wdkY
&d,m? tHMo&mum;
t|m'o? jynfhpHkMu\
Ak'lyH? ajcmufa&mifvQHvsuf
e0Htopf? wqljzpf
vQyfppfyrm? &avygrl
ylaZmfou? jyKNyD;rSvQif
GwfcMunfvSpf? o&Djrpfu
pifppfrMum? <uoGm;yg
rnfomac:qdk? ukvm;ysdKvnf;
vlAdkvfrsm;vS? OD;ESdrfcsom;
Gwfc0yfpif;? tif;0rif;\
om;&if;xHrSm? avQmufavygaomf
&mZmykw? Oy&rl
[wtvD? vufOD;csDrS
ZrL'Dyg? uRef;csm
w&mwpif;? xD;aqmif;rif;wdkY
cGefoGif;quf&? jynftif;0odkY
Ak'kyf&Sif? <uapcsif
om&Tifomanmif;? yefxGmawmif;
tavmif;&mZm? 0rf;ajrmufygonf/ /
o'g&Tifpdwf jynfhpHkwnf;/
"n0wD &mZ0if? q&mirnf &mZ0ifwdkYvnf; xdkoabmtwdkif;
odkYa&;om;xm;avonf/
]t0-a&Teef;&Sifom;? tdrfa&SUOy&mZmrif;onf? r[mrkedbk&m;&Sif
tm; yifah qmif&ef Adv
k rf if;oD&ad usmfxifukd apvTwaf wmfrv
l u
kd af vonf/
oD&dausmfxifonf tdrfa&SUrif;\ trdefYtwdkif; r[mrkedkyf&Sifawmfjrwf
&cdkifom;BuD;pmay

182 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

txHawmfodkY oGm;av yifhaqmifawmfrlav&m ou&mZf 1146 ck?


wydkYwGJvqef; 13 &uf? we*FaEGaeY aps;acsmif;qdyf0,f azmifawmfESifh
wifavaomf azmifawmfonf uGJtufpdwfjzmvsuf bk&m;udk,fawmf
kyf&Sifawmfjrwfonf a&wGifudef;0yfawmfrlvsuf txufaumif;uifodkY
xef;vHk;yrm&Sdaom NydK;NydK;jyufjyuf xdefxdefvufrQ xGef;yaom
a&mifjcnfawmfonf wufawmfrlav\/ ukvm;ysdKaoG;aomufwdkYvnf;
kyf&Sifawmfr[mrkedudk rjrifonfjzpf &mZ0wf'PfudkaMumuf &SmazG
Muavaomf r[mrkedkyf&SifawmfESifh tqif;oPmefwlaom kyfyGm;awmf
wpfqludk& azmifawmfwifMujyefavonf/
1317 ckESpfa&; r[mrkedordkif;awmfopf a&aMumif;jzifh yifhaqmif
awmfrlvm&m? 1146 ck wydkYwGJvqef; 10 &uf? Ak'[l;aeY ydk;jcnfuRef;
(tee'Djrpf taemufbufurf;,H) wyfawmfodkY qdkufa&mufonf/
xdv
k jynfah usmf 7 &uf we*FaEGaeY "n0wD&cdik jf ynfrS tdraf &SUrif;om;wdYk
jyefvmawmfrlonf/ if;wdkYESifh wygwnf; bk&m;&Sifvnf; yifhaqmifyg
vmojzifh awmifukwfqdyfodkYa&mufvQif xdkuonf O,smOfaMumif;
puf,E&m; &xm;pD&ifawmfrNl yD;vQif yef;awmif;NrdKUqdyo
f Ykd yifah qmifav
onf/ if;rS a&Tazmif 2-pif;wGJESifh yifhaqmifavojzifh 1147-ck
uqkef vjynfhausmf 12-&uf t*FgaeYwGif ppfudkif;qdyfurf;odkY
a&muf&Sdav&um;? bk&ifrif;w&m;BuD;udk,fwdkif a&xJqif; qD;BudK
yifhaqmifavonf/ ,if;odkYta&muf ukef;-a& c&D;aMumif; 4-v
ausmf (tcsdKU 5-vMum) MumcJhonf [l\/
rnfoYkdqakd p? &cdik rf S oGe;f vkyaf om aMu;qif;wk wpfqu
l kd yifah qmif
oGm;cJhonfum; trSefyifjzpfonf/ xdkqif;wkawmfum; ,ck&wemyHk
rEav;NrdKU (tr&yl& ta&SUajrmuf&yf) udef;0yfwnf&m&Sdaom r[m
jrwfrkedac: kyf&Sifawmf kyfyGm;awmfyif jzpfonf/
xdkkyfyGm;awmfonf ,ckzl;awGUae&aom vuf&mtwdkif; yifhaqmif
pOfuwnf;u &SdcJh?r&SdcJh qdkaom tcsufwpfcsufvnf; pOf;pm;p&m jzpfae
onf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 183

awmifukwfrS yef;awmif;odkY yifhaqmif&rnfh kyfyGm;awmfudk


tydkif;ydkif;tjywfjywfjyK tpdwfpdwftjzmjzm cRwfum yifhaqmifcJhonf/
yef;awmif;odkYa&mufrS jyefvnfqufpyf acsmarmajyjypfpGm rGrf;rHjyif
qifcJh&aMumif;vnf; tqdk&Sdavonf/
azmfjyyg ordkif;opfvnf; vuform;Adokum (oD&d{u&uf)wdkY
u BuD;Muyfyifhaqmif&mwGif vdkufygcJhaMumif; yg&Sdonf/ ordkif;opf
um; ,ckae&mwGif udef;0yfapNyD;aomf r[mrkedbk&m;&Siftm;vnf;
a&T ojymcsdef (1800)? yv (360)wdkYjzifh OD;acgif;awmf? rsufESmawmf?
ycHk; awmf? nyfdk;awmfwdkYrSwpfyg;? udk,ftvHk;wGif rGrf;rHjc,fvS,f
vSL'gef; awmfrlavonf[k qdkonf/
ausmfrnfa&; &cdkif&mZ0ifydk'fa& 69 wGif azmfjyyg yifhaqmifoGm;
yHkudk pyfqdkxm;&mrS vuFmudk xkwfEkwfjyvdkufonf/
]]rsm;vl Adkvfajc? wyfaygif;awGESifh
Munf;a& ajrwm? jcHomvQif
jyefvmcJh ajrmuf? awmifukwfa&mufaomf
armufarmufrm;rm;? a&Tawmifvm;odkY
&xm;oHk;ql? vkyfawmfrl
ewf vl jA[m? a0ae,smwdkY
odomxdyfzsm;? jrJpGmxm;onf
udk,fpm;awmf&m? jrwfr[m\
um,ly? o&D&udk
bdE? jyKNyD;cgrS
csDvm<uvsuf? &xm;xufodkY
ESpfoufom&Tif? wifNyD;usifrS
rsm;zsifAdkvfxl;? oJoJtl
xdefYqldkufavQmuf? rdk;ajraygufatmif
ausmfajrmufoH&Snf? wrkwfajcESifh
ywfvnfcwfusif? &xm;qif
&yfcGif awmawmif? jr&dyfaqmifom;
&cdkifom;BuD;pmay

184 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

zdk;acgifq,fxyf? aighudk;&yfudk
c0yfdkai? yifhac:av\
Aka'0&? kyflyvnf;
ol&d,r@vm? rGef;apmif;cg
jrwfpGmvkb? a*gwrvQif
*Euk#d? ausmufrsdK;pDom;
avsmif;rSDpuf&m? wdkufawmfom
usdef;umaejim;? enf;txmodkY
rjym;Muay? jzpfwHkav\
rsm;axG vl&Sif? MuOf;um aejim;vnf;
qHrQifcefYrQ? ra&GUMuav
Ak'xGwfzsm;? jrwfbk&m;\
usdef;jim;Edk;cg? a&mufavygrl
vsifpGmcP? yifhac:&\
jzpfxtHhzG,f? q,fESpfaxGjzifh
&yfq,frsufESm? ausmfapmygonf
aMumfjim atmufxuf EHSYodapwnf;/}}
xdkxdktqdkwdkYudk csifhEIdif;csdefqEdkif&ef udk,fawGUtaxmuftxm;
wpfckudk wifjyvdkayonf/ xdkpmayrSm ]tar;awmfyHk} trnfjzifh
yH k E S d y f r l jzpf o nf / yH k E S d y f a om ck E S p f o u & mZf u d k u m; rawG U &/
yHkESdyfwdkuftrnf vnf; ryg&Sd/ pmtkyftp tzHk;ESifh tqHk;ed*Hk;rsm;vnf;
r&Sd/ odkYaomf ed'gef;awmh yg&Sdonf/ taMumif;t&m 52-rsdK;udk
ar;avQmufapojzifh rSL;BuD;rwf&mrsm;u q&mawmfwpfyg;tm;
avQmuf x m; q&mawmf u pmjzif h q uf o G , f j cif ; jzpf o nf /
xdktar;awmfyHkusrf; ed'gef;]]oD&dy0& 0dZ,meE, Mwdb0em'dws "dywdy@dw y&ur r[m
&mZm"d&mZm [laom bGJUwHqdyfemrHawmf&Sdaom t&Sifrif;w&m;BuD;
bk&m;onf omPmbd0Ho u0d"Z"raoemywd r[m"r&mZm"d &mZ*kk
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 185

wHqdyfbGJUemrHawmf&Sdaom omoemydkif armif;axmifq&mawmfBuD;xH


avQmufxm;awmif;yef&m ajzqdka&;oGm;awmfrltyfaom pum;&yfwdkYudk
avQmufxm;aom aeY&uf? ajzMum;aomaeY&ufESifhwuG pwifyHkESdyftyf
aom tar;awmfyHkusrf;BuD; jzpfonf} qdk\/
xdkusrf;yHkESdyfrl pmrsufESm 126 rS 131 txd r[mjrwfrkedtaMumif;
udk ar;avQmuf ajzMum;csuf awGUEdkifonf/ avQmufxm;csufrSmvnf;
bk&m;<ua&muf rMumcif 1146-ck waygif;vqef; 4-&ufaeY
twGif;0ef rif;BuD;eEausmifxifudk za,mif;yHkpHrsm;ESifh jyoavQmufxm;
csufwGif kyfyGm;awmfrSm ,dk,Gif;onfht&mrsm;udk jrefrmq&mawmfrsm;
vnf; tqufquftrdefY&Sdzl;onf/ (Oyrm- aygifawmf? ausmom;awmf?
wifyg;? vufHk;awmfwdkY tayguf? tuGJ? ttufrsm; yg&Sdjcif;
tp&Sdonf/)
q&mawmfu bk&ifrif;udk ajzMum;qufoGif;&mwGif bk&m;ordkif;
udk usrf;*ef? &mZ0if? vuFm? {csif; taxmuftxm;wdkYjzifh r[mrked
kyfyGm;awmf (Ak'vufxufu oGef;cJhonfh udk,fpm;tppfjzpfonf [l\)
tppfjzpfaMumif; ,HkMunfMuavonf/ xdkYaMumifh Asm'dwft& ,dk,Gif;
jcif;omjzpf ouFmruif;p&m r&Sd/ kyfyGm;awmfudk a&Tjynfawmf (tr&
yl&NrdKU) ESifh reD;ra0; tvm;tvmoifhonfht&yfwGif rlvtwdkif; wifh
w,fatmifvkyfaqmif udk;uG,fawmfrloifhaMumif; arwmpmqufoG,f
csufwGif awGUEdkifonf/
xdpk monf q&mawmfb&k m;ud,
k w
f ikd f kyyf mG ;awmfu,
kd af wGUzl;&csuf
udk tajccH qufoGif;pm r[kwfvifhupm; za,mif;yHkpHrsm;udk awGU&
csuft& MunfhIvsuf ordkif;taMumif;udk axmufxm;NyD; qufoGif;pm
um; trSefjzpfavonf/ bk&m;kyfyGm;awmf wnfxm;udef;0yfNyD;aemuf
um; q&mawmfvnf; udk,fawGUzl;jrifavrnfrSm ,HkrSm;p&m r&Sday/
arwmpmwGif r[mjrwfrkedbk&m; rnfrQ ausmfapmxif&Sm;aeonfudk
vnf; xif&Sm;aponf/ twdkif;twmrsm;udkvnf; wdus usrf;*efESifh
vnf;aumif;? Adokumusrf;wdkYESifh vnf;aumif; EIdif;,SOfaxmufjyxm;
onfrSm "rcPfrS rudk#fawmftqHk; Pfawmf 15-ay wdwd&Sdonf[k
ar;jref;od&onf/
&cdkifom;BuD;pmay

186 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

bk&m;t&yfawmfum; "rcPf OD;awmftxd ckepfawmifESifh ESpfrdkuf


&Sdonf[k ar;jref;od&onf/ "rcPftjrifhrSqdkvQif wpfay av;vufr
&Sdonf[k ar;jref;od&onf/ vuf0Jbuf vufarmif;awmf vHk;ywfrSm
ig;ay oHk;vufrcGJ &SdNyD; vuf,mbuf vufarmif;awmfvHk;ywfum;
ig;ay oHk;vufr &Sdavonf/ clawmftpGef;ESpfzuf tuGmta0;rSm
&Spfay ajcmufvufr &SdaMumif;jzifh ordkif;opf wdkif;wmcsufawGU&onf/
bk&m;BuD; &cdkifrSyifhNyD; ESpfwpf&mwGif oDaygrif;vufxuf 1246ck?
aESmif;wefcl;vqef; 13 &uf (7-4-1884) aeYwGif rD;oifhavmifuRrf;
jcif; cH&onf/ (ordkif;opf 1245 ck rD;cESpf trSefqdkonf/) opfom;
jzifhjyKvkyfxm;aom *Euk#dwdkufudk rD;oifhavmifjcif; cHcJh&onf/
xdkYaMumifh 1246-ck? 0gqdkvqkwf 9-&ufaeY aiG 300000 (oHk;odef;)
wefa&Trudk#fESifh 'k,ifwifvSL rsufESmawmfzGifhonf[k e,fvSnfh&mZ0if
(1) &ufpGJyg Ak'kyfyGm;awmfrsm; aqmif;yg;&Sif a'gufwmoef;xGef; a&;
om;xm;onf/
ordkif;opf rD;cpOf Ak'kyfyGm;awmf&if;rSmum; wpfpHkwpf&m
cRwf,Gif;ysufpD;jcif;r&Sd? yuwdtwdkif; wnfawmfrlonf/ a&Tom;rudk#f
awmf? em;yefawmf? pvG,fawmfrsm;ESifh vlcyfodrf;wdkY uyfvSLcsD;rTrf;aom
a&TouFef;awmfrsm;wGifom ysuf,Gif;avonf/ rD;c pD;usaom a&Trsm;
udk aESmif;wefcl;vqef; 15-&ufaeYrSm t&m&Sd rSL;awmfrwfawmfwdkY
BuD; Muyfodrf;qnf; csyHkrSwfom;csdefwG,fMu&m a&Tcsdef (5450)ausmf
&av onf[k qdkonf/ xdkESpf uqkefvjynfhausmf (8)&ufaeYwGif
,m,d *E uk#dwdkufudkaqmuf&ef xkwfay;aom aiG (18360)usyfjzifh
aqmuf rudk#fawmfudk wdkif;wm vkyfaqmifMuonf/ rD;cjcif;aMumifh
rGrf;rHa&T cszHk;vTrf;&ef 1246-ck e,kefvjynfhausmf 13-&uf a&Teef;
awmftwGif; cwfvkyfNyD;ajyonfh ydmcsdef (40)&Sd a&TykpGef ouFef;awmf
rsm;udk vSL'gef;avonf/ 1246-ck? 0gqdkvqef; 13-&ufaeYwGif
t&SifESpfyg; rudk#fawmf &wemudkwifvSL a&pufoGef;csonf/ 1246ck?
wydkYwGJvwGif wpfzef txuf vSL'gef;NyD;jzpfaom a&TykpGefcH ouFef;
awmftjyif rD;oifh&mrS pD;qif;avQmus odrf;qnf;&&Sdonfha&Trsm;udk
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 187

cwfvkyfaom tcsdef(cGuf 60 &Sd) a&TykpGefcH ouFef;awmfrsm;udkvnf;


uyfrTef;vSL'gef; avonf/ xdkYaMumifh xdkESpfe,kefvtwGif; tcsdef
40 ESifh ,cktcsdef 60 yg ESpf&yfaygif; tcsdefcGuf 100 a&TouFef;
uyfvSLavonf/ xdkYaemuf oDaygrif; 1247-ckESpf ygawmfrlNyD;wGifrS
1260-jynfhESpfwGif temxyd@durnfaom *[ywdoljrwfu ,ck
xif&Sm;&Sdaom jym'fBuD;udk tkwft*FawwdkYjzifh jyKvkyfvSL'gef;
awmfrlonf qdk\/ xdkjym'fBuD; yxrxD;awmfBuD;onf 1278ckESpf
avc ajrodkYuscJh&ojzifh rdkif;jyif&yfapmuf r[m&mZmapmfbGm;BuD;ESifh
r[m a'0DwdkYu topfjyKvkyf vSL'gef;avonf/ iSufjrufem;awmf?
pdefzl;awmf rsm;udkum; qmbGJU& anmifa&TNrdKU r[m&mZm apmfbGm;BuD;u
jyKvkyfvSL 'gef;onf/ xD;awmfwifESpfudk 1280-jynfhESpf? 0gacgif
vjynfhausmf 4-&uf? we*FaEGaeY? eHeuf 9 em&D 15 rdepf tcsdef
jyKvkyfcJhonf [l\/ xD;wifNyD;aemuf *Euk#d tkwfjym'fawmfBuD;
udkvnf; b@mawmfrS aiGESifh t&yf&yfvSL'gef;&aiG usyf 40000jzifh
jyif qifjcif;ponfjzifh ,ck wdkif;oljynfom;rsm; apmifha&Smufvsuf
xif&Sm; aeavonf/
,ck &cdkifr[mrkedjrwf&Sifyifonf wm0wom? plVmrkedESifh
wpfwef;pm;wnf;xm; rked&SpfqlwGif tygt0if wifxm;jcif;cH&aom
bk&m;jzpfojzifh ]]twdwfa&SU&Sd? O'gef;csdom;? rked&Spfql? [lonfrSmum;?
wm0wom? jrwfpVl mvnf;? jA[m'k? uydv? ous&Sijf rwf? om0wf
jynfrSm? pdEmrnf&? &mZ*w? &mZrnfom? rEm*D&d? rnfbdavmu?
tr&atmifcsm? a&Tjynfom? pEmr[m? ydkufOD;pGm0,f? aemufrSmrked?
&SpfpHk&SdvQif? rked&Spfql? yGifhaom[l ewfvl jA[m? oHk;jzmavmu? ausmf
apmvS\}} [l tqdkjyKcJhavonf/
,if;odkY ausmfapmcJhaom tr&yl&rif;rS oDaygrif;wdkif jyKvkyfrGrf;
rHjcif;jzifh ud;k uG,jf cif;jyKcJMh u&onf/ r[mrke&d iS yf ifum; xdx
k t
kd axmuf
txm;t&qdkvQif rlv&cdkifrS yifhaqmifpOfu rl[efyefvuf&myif
&Sdaumif;tHhavm[k pOf;pm;p&m jzpfvmEdkifonf/ rl[efyef wpfrsdK;wpfzHk
ysufjy,foGm;Edkifp&mvnf; jzpfEdkifavonf[kyg qdkxm;&m rsufESmawmf
&cdkifom;BuD;pmay

188 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

udk ta&mifzGifhjcif;rQavavm? ajyjypf&ef rGrf;rHjyifqif&jcif;avavm/


ta&mifzGifhHkrQqdkvQif ta&;rBuD;vSacs/ ajyjypfp&m rGrf;rHjyifqifp&jcif;
qdku ydkpOf;pm;p&mtcsufrsm; &SdEdkifav&monf/ ,ck zl;awGU&aom
rsufESmawmfuyifvQif taMumif;ta&;tom;rsm;jzifh uGJtufxifae
onfudk jrifomEdkifonf/ ,if;odkYjzpf&jcif;udk tcsdKUu &cdkifwGifvnf;
rormtE&m,f cHcJh&jcif;? rEav;<uNyD; ESpfwpf&mta&mufwGif wpfzef
rD;oifhcHcJh&jcif;aMumifh xdkodkYrsufESmawmf taMumif;ta&; xifcJhavyHk
jzpfEdkifonf[k qdkMuonf/ trSefqdkvQif rD;oifhjcif;jzifh ausmfMum;jcif;
om jzpfEdkifav&monf/ xdkodkY rD;oifh uGJtufonf jzpfEdkifvdrfhrnf[k
rxifacs/ yef;xdrform;wdkYvnf; xdkodkYaom oabmydkuf ,lqqHk;jzwf
csufudkum; ravhvmrdzl;acs/
rD;oifh uGJtufonf[kqdkvQif jyKjyifzmax;cJh&rnfqdkygu rlv
rsufESmawmf yavm[ma&mifESifh [yfxifjcif; nDrQrSomvQif wajy;
nDwnf; acsmarmajyjypfEdkif&monf/ odkY&m[kwfu ta&mifcsif; nDGwf
rI &SdEdkifcJh&monf/ a&S;u r[m*sDpaom &cdkifbk&ifqif;wki,f usdK;yJhrsm;
udk ,ckyef;wdrfq&mrsm;u ta&mifcsif;nDrQpGm qufpyfzmax;
r&onfudk avhvmEdkifonf/ r[mrkedkyfyGm;awmf yavm[m
tqif;a&mifEiS hf nDrQqufpyfajyjypfEikd &f ef oDaygrif;vufxufu rsuEf mS
awmfzGifhjcif; (0g) jyKjyifzmax;Edkifjcif; jyKEdkiftHhavavm/ kyfyGm;awmf
ta&mifuJhodkY jrefrmjynfwGif kyfqif;wkta&mifrsdK;&Sd? r&Sdvnf; avhvm
acsrnf/ odkYr[kwf oDaygrif;vufxuf yef;wdrfaMu;oGef;q&mrsm;
ta&mifqufpyf EdkifpGrf;&Sdrnf r&Sdrnf/ &cdkifwdkif;um; r[mrkeda&mif
uJo
h Ykd 0if;ajymif xGe;f awmufyaeonfh ta&mifrsdK;jzifh r[m*sDqif;wkrsm;
um; aygrsm;ay\/ xdkYaMumifh rD;oifhuGJ&onf? rsufESmawmf zGifh&onf
qdkonfudk wpfxpfcs ,lqEdkif&monfwdkYudkum; ydk,HkMunfEdkifcJhonf/
udkufvuf? ausmom;? wifyg;rsm;udk ttuftuGJponf &Sdaeao;onf?
r&Sdonfudk ,ck a&Tyef;xyfaejcif;jzifh odEdkifcufojzifh zmax;jyKjyif
av&onf qdkonfudk rodEdkifacs/ rif;0wfqifay;jcif; ponfwdkYu
tjyifrS tydktjzpf trTef;wif qif,ifjcif;jyK t&omjzpf txl;awG;
awmae&ef r&Sdacs/
&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 189

,ck tar;awmfyHkusrf;rS r[mrkedtaMumif;udk avhvmokawoe


jyKEdkif&ef? EIdif;qcsifhaxmuf&&ef rltwdkif; jyefvnfazmfjyvkduf&ayonf/
tar;awmfyHkt& r[mrked&SifyifrSm 1146-ckESpf waygif;vqef;
4-&ufaeY rwdkifrD a&muf&SdEdkif&monf/ teD;uyfqHk;aom taxmuf
txm; wpf&yfyifjzpf a&S;uazmfjycJhMuaom orkdif;opfq&mwdkY
a&;om;csufxuf cdkifrmaprnfvnf; jzpfavonf/
&cdkif "n0wDu armif tdrfa&SUrif;udk yifhaqmifaponf/ ,dk,Gif;
onfht&mrsm; &Sdonf/ rnfonfhumvu p ,dk,Gif;onf jzpfrnf?
tawmiftxGmrsm;udk usrf;*efvmonfESifh nDGwfrnf? rnDGwfrnf
taMumif;rsm;udk q&mawmf rSmavQmuf ...
1146-ck? waygif;vqef; 4-&ufaeY twGif;0efrif;BuD; eEausmf
xifuakd p za,mif;yHpk rH sm;ESihf jyavQmufvmonfwiG f trdeYf &v
dS u
kd o
f nf
um;/ / qifjzL&wem a&mufjcif;? txl;xl;aom wdkif;EdkifiHol
vlcyif;wdkYtm; w&m;ojzifh tkyfcsKyfodrf;yxm;awmfrlEdkifjcif; paom
bkef;wef cdk;tmEkabmf&Sdawmfrlojzifh odef;cdkuRef; 'udPomcg
r[maAm"dwnf vwHYonf pG,fawmfnyfdk;awmf a&mufvwHYonf
paom Asm'dwfawmfjzifh ausmfapmjcif;uJhodkY &cdkifjynfvnf; a&TjynfBuD;
uRef; jzpfonf/ bk&m;BuD;pm r[mrkeda&mufvmrnf ponfh odkufedrdwf
twdwfjzifh ausmfapmonfESifhnDpGm oufawmfxif&Sm; bk&m;oAnKuJhodkY
omoem awmf xGef;vif;&mXme? a'owdkif; ysHUESHYausmfapmjcif;&Sdaom
r[mrked bk&m;&Sif a&mufawmfrlrnfrSm Adrdom&rif; dk&nf &mZN*dK[fjynfudk bk&m;jrwfpGm <uvmaom
tcg olwumwdkYtm; pD;yGm;rsm; zl;ouJhodkY? ]]a<u;rydkif? &cdkifoiftHav
ukefrif; MuufbBuD;awmifndK? jynfxJom,mapvdk? &Siftdka&mufNyD;
omvS\}} ponfh odkufedrdwfESifhnDpGm omoemh'g,um r[m"r&mZd
\ bkef;uHyg&rDawmfudk trSDjyK oHo&m0#fa<u; uif;vGwfaMumif;
aumif;rIukodkvf rsm;Muojzifh tr&yl& &mZXmeD aejynfawmfBuD;
paom t&yf&yfvltaygif;wdkY pD;yGm;csrf;om wufyGm;umjzpf om,m
pnfyif awmhrnf[l ynm&Sdtaygif;wdkY tHhMorukefEdkifatmif &Sdonf/
&cdkifom;BuD;pmay

190 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

,if;onf r[mrkedbk&m; qif;wkawmfudk pD&ifoGef;vkyfonfrSm


um; bk&m;ocif xif&Sm;&SdawmfrlpOfuyif a'opm&D<uawmfrlum &cddkif
NrdKU&GmodkY ol&d,pErif;vufxuf a&mufawmfrlvQif xdkrif; awmif;yef
jcif;aMumifh ckepfvufckyfcefYaom &wemudk ig\oPmefawmfESifh
qH rQifrQr,Gif; wlatmifvkyfNyD;[l odMum;rif;tm; rdefYawmfrl
oD&d*kwf awmifxdyfodkY 0doMuHKewfom;ESifh odMum;oGef;vkyfonf[l
&mZ0ifqdk onf/ xdkpum;vnf; aumvd,rif;BuD; awmif;yef
a&Tvufxufawmfuyif pEomkyw
f ak wmfukd xkvyk af Mumif; 0#*Fv
k Zd mwf
rSmqdkonfh pum;rsm;ESifh nDGwfonfyif jzpfonf/
,if;odYk &mZ0ifrmS ewf0wf&wemudk oGe;f vkyo
f nfqo
kd nfEiS t
hf nD
yavm[mudk oGef;onf[l &cdkif{csif;wGif ]r[mrked? &Sdonf ,ck?
qif;kyfwkudk? 0dokur? odMum;r ? yavm[m? &wemjzifh? oGef;cg
rjzpf? ckepfvufacGU? udk,faiGUawmf,l? wnfawmfrlrS? bkef;xl;bkef;pOf?
nDenf;bk&m;? udk,fawmfpm;} [k pyfqdkavonf/
,if;onf r[mrkedbk&m;&Sifudk a&Tvufxufawmf pD&ifoGef;vkyf
&if;rSm t*FgBuD;i,f nDGwfpGmyifjzpfonf/ a&S;Zmwfawmfu rm&fatmif
uRef;wGif rif;jzpf awmifolwdkYvdk ajc?vuf?aygif zJhcJhzl;aom 0dyguf?
0rif;om; ig;a,mufwdkYudk aemufausm EkwfcJhzl;aom 0dyguf onf0dyguf
ESpfyg;udk ighudk,fpm; cH&pfay[k Asm'dwfxm;awmfrlcJhonfESifhtnD &cdkif
rif;dk; rif;bDvl;udk trwfocF,mykefpm;vQif jrefrm&yfcGifodkY om;awmf
tdrfa&SUrif; &Jb, ajy;vm tavmif;pnfolrif;0,f cpm;onfwGif
jrifaom vuf,mrif;eHudk &cdkifrSm eef;wifaomtcg ygaom jzLbvdkif;
wdkYonf oD&d*kwfawmif0,f r[mrkedbk&m;&Sifudk bdkusifwpfaxmifxkd;
aemufausmom;awmf? aygif? vufawmfwdkYudk ,laqmifavonf/ xdkwGif
rS udk,fawmfyrmPom ,ck tjriftwdkif; &Sdavonfudk &mZ0ifwGif
qdkonf/ {csif;wGifvnf; ]]wvdkif;ESifhjzL? ESpfjynfolwdkY? oHk;vl xGwfcsm?
r[mrked? b&Demawmf? kyf&Sifausmfudk? aygifawmf? ausmom;? ,laom
tm;jzifh }} [l pyfqdkonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cd k i f , Of a us;rI r sm; (2) 191

odkYjzpf&um; BuD;rm;pGmaom yg&rDawmfaMumifh udk;uG,fjyKjyifawmf


rlxdkufvSonf/ Asm'dwfawmftwdkif;rQom aejynfawmfodkY r[mrkedbk&m;
&Sif <uawmfrlvmonfrSm ormoarm"dqk &rlvG,fpGm ukodkvfyg&rDawmf
yGm;rsm;tHhaom taMumif;jzpf oGef;&if;rlv rqGutwdkif; aumif;jrwf
wifhw,fatmif vkyfaqmifawmfrl udk;uG,fawmfrloifhvSonf/ ,if;
onfhpum;rSm wdkYq&mbk&m;tavmif;awmfonf vufndK;awmf ,dk,Gif;
aom bk&m;kyfwkudk jyKjyifcJhzl; 0#*Fkvdrnfaom rif;BuD;jzpfjcif;paom
avmuDcsrf;om&awmfrlonfudk qdkaom 0#*FkvdZmwfpum;rsm;ESifh tnD
tGwfjzpfonf/ Asm'dwfawmfESifhtnD ,dk,Gif;avonfht&momjzpf
vnf; wpfpHkwpfck ouFm&Sdvmrnf r[kwfonfuJhodkY ,dk,Gif;jcif;
&Sv
d suf yifwnf;/ xif&mS ;pGm wefc;kd tmEkabmfEiS hf jynfph akH wmfral Mumif;udk
ESHYysHU aom ausmfapmjcif; &Sdonf/
,if;onf r[mrkedbk&m;&Sif\xuf0,f twdkif;awmf ckepfawmif
ESpfrdkuf vufESpfopf&Sdonf qdk&mrSmvnf; eda&m"y&dr@v vuPm
awmfEiS hf jynfph akH wmfro
l nfjzpf jynfanmifyifuo
hJ Ykd 0ef;aom ud,
k af wmf
&Sd&um; oHk;vlYxGwfxm; bk&m;ocif t&yfawmfonf udk,fawmfuom
jzpfonfudk okwfr[m0gponf a[mawmfrljcif;aMumifh tawmifawmf
ESifh av;awmif&Sdonf/ rZdryk&dotawmifESifhum; oHk;qwufjzpf
q,fhESpfawmif? yuwdyk&do tawmifESifhum; qcGJwufjzpf wpfq,fh
&Spfawmif &Sdonf/ t&yfawmf wpfq,hf&Spfawmif jzpfvnf; vuf0,f
twdkif;awmfonf wpf0ufrQudkawmifomjzpf oHawmif ckepfawmif
wpfrdkufESifh ESpfvufopfjzpfvQif yuwdtawmif&Spfawmif ESpfrdkufcefY
&Sdojzifh udk,fawmfatmufpdk;pOf;NzdK;jrifhonf/ t&mrsm;ESifhaomf yrmP
awmf oifhwifhayrnf jzpfonf/ ,if;odkY xuf0,ftwdkif; udk,fawmfrSm
usrf;*ef qwfqwfrvmjzpf tem*wmusrf; t&darw,sbk&m;
twdkif; t&Snfudk qdkonfrsm;ESifh EIdif;csifhaxmufxm;&onfom jzpfrnf/
ode;f cdu
k Ref; r[mapwDwiG f 'k|*grPd tb,rif; XmyemoGi;f onfh
kyfwkawmfrSm r[m0if#Dum wpfq,fhESpfawmif[l qdkavonf/
,if;odkYqdkjcif;onfvnf; oufawmfxif&Sm; bk&m;ociftwdkif;awmf
&cdkifom;BuD;pmay

192 toQifpudE (&cdkifjynfe,f)

yrmudk&nf qdkonfr[kwf? if;apwDawmfrSm XmyemoGif;onfh kyfwk


awmfwdkY yrmPudkom qdkonfhpum; jzpfonf/
xuf0,fawmf tcsif;ajcmufawmifwpfru
kd f qdo
k nfph um;rSmvnf;
qHvsOfawmfxd akH omf ajcmufawmifwpfru
kd cf efYom &Srd nfjzpf? xuf0,f
awmfESifh qHvsOfawmftrQ[l Adokumusrf; qdkonfhpum; qdkonfh
pum;ESifh nDGwfrnf jzpfonf/ ajcz0g;awmf? udk,fvHk;awmf ponfrsm;
rSmvnf; usrf;*efrvmr&Sdonfjzpf ,ck tjrifhyrmPtwdkif; om
ormoarm"dqktaMumif; aumif;rIawmfudk yGm;jcif;? jynfolvl wumwdkY
ukodkvfrsm;jcif; tusdK;iSm tHhtJp&m yg&rDawmfaMumifh us a&mufvm
aom r[mrkedbk&m;&Sifudk a&TjynfawmfBuD;ESifh reD;ra0; tvm;tvmESifh
oifht&yfwGif udk;uG,fawmfrloifh ygaMumif;udk arwm pm qufoGif;yg
onf/
(omoemh 'g,um b0&Sif r[m"r&mZf w&m;rif;jrwf)/
ewfjrpfpef;atmif

&cdkifom;BuD;pmay

You might also like