LNDIMET ABDOMINALE

Lndimet abdominale mund t shkaktohen nga traumat apo shkaktart e tyre mund t jen jotraumatik . Shkaktart traumatik jan , aksidentet e trafikut , rrzuarjet nga lartsi t mdha , aksidentet n shtpi , pun , rrug , lndimet nga arm zjarri apo nga arm t ftohta si p.sh. thika dhe mjete t tjera t mprehta . Shkaktar jotraumatik jan , smundjet e ndryshme si aneurizma e aorts abdominale , perforacioni i ulers peptike , apendiciti akut , tumoret e zorrve etj . Sipas mekanizmit t krijimit dallojm : Lndimet e mbyllura , t shkaktuara nga veprimi i forcave topitse , nse kto forca jan t dobta shkaktohet vetm kontuzioni i indeve apo muskujve t murit abdominal , nse kto forca jan t forta mund t lndohen edhe organet intrabdominale . Lndimet e hapura apo penetrante , shkaktohen me mjete t mprehta ( thik , mjete t tjera t mprehta ) apo lndimet me arm zjarri apo mjete ekspozive . Kaviteti ( zgavra ) abdominale prmban organet e rlndsishme si jan : lukthi , zorrt e holla , zorrt e trasha , mlqin , pankreasin , veshkt dhe shpretkn .

Lndimet e mlqis

Etiologjia e lndimeve t mlqis varet nga kushtet n t cilat krijohet ajo . Kshtu nl kushte t lufts dominojn lndimet me arm zjarri , me mjete eksplozive dhe nga mjete t ftohta . Ndrsa n kushte t paqes dominojn lndimet e mlqis si pasoj e veprimit t forcave t forta n pjesn e poshtme t hemotoroksit t djatht apo n pjesn e siprme t abdomenit t djatht . Lndimet e mlqis i ndajm n transkapsulare dhe subkapsulare varsisht se a ka ardhur deri te plcitja e kapsuls s Glissonit apo jo . Lndimet transkapsulare mund t jen laceracionet siprfaqsore apo mund t jen t prcjellura me ruptura t thella t cilat n rastet m t rnda mund t prfshijn dhe venat hepatike ndrsa n rastet m t rnda edhe venn kava inferior . Lndimet subkapsulare t mlqis n mas m t madhe apo m t vogl prfshijn parenkimn e saj , gjat s cils kapsula e Glissonit mbetet intakte . Si rezultat i lezionit subkapsular t parenkims vie gjer te krijimi i hematoms subkapsulare d.m.th. grumbullimi i gjakut nn kapsuln e Glissonit . Me siguri se lndimet subkapsulare jan si pasoj e veprimit t forcave topitse . Tek traumat topitse , lndimet e mlqis m s shpeshti shkaktohen nga frakturat e brinjs s VII-IX . Reagimi i ndjeshmris s dhembjes nuk sht prezent prderisa gjaku n abdomen t grumbullohet n sasi t mjaftueshme pr t shkaktuar irritimin e peritoneumit, kjo shkaktohet afrsisht pr dy or .

N pasqyrn klinike tek lndimet e mlqis dominojn shenjat e gjakderdhjes intraabdominale me zhvillimin e shokut hemoragjik , e cila zakonisht nuk sht i pranishm menjher pas lndimit . Nse kemi t bjm me laceracione siprfaqsore t mlqis t prcjellura me gjakderdhje m t vogla n fshikzn e tmthit dhe zgavrn peritoneale pasqyra e shokut mund t mungoj . Mjekimi , laceracionet e vogla mund t trajtohen n mnyr konzervative . Laceracionet e mdha dhe lndimet me arm zjarri krkojn laparatomin urgjente dhe riparimin . Lndimet e shpretks Shpretka sht organ i cili m s shpeshti preket nga traumat topitse abdominale . Lndimet e shpretks mund t dyshohen kur kemi thyerje t brinjs s IX X t ans s majt , kur kemi ndjeshmri n kuadrantin e siprm t majt t abdomenit dhe kur lajmrohet tahikardia pr shkak t gjakderdhjeve t mdha , poashtu lajmrohet edhe hipotensioni pasi lndimet traumatike t shpretks jan t prcjellura me gjakderdhje t mdha . Shenjat peritoneale si jan ndjeshmria she dhembja mund t shtyhen prderisa gjaku t shaktoj irritimin lokal t peritoneumit . Mjekimi , laceracionet e vogla duhet t observohen n spital pa riparime . Laceracionet e mdha zakonisht trajtohen nlprmjet splenektomis . Lndimet e pankreasit Pankreasi sht i mbrojtur nga traumat . Harku brinjor , pelviku , lukthi , zorra e trash dhe duke prfshir edhe pozitn e tij retroperitonelae e ruajn pankreasin nga traumat e jashtme . N rall t par ktu mendohet pr traumat topitse . Megjithat pankreasi nuk mund tu ik veprimit t traums s fort e cila vepron n murin e prparm t abdomenit . Kto lndime traumatike kryesisht fiutohen gjat prplasjes s fort pr timon . N kto raste vie deri te kompresioni i fort i pankreasit . Ndrsa tek lndimet penetrante pankreasi mund t lndohet n mnyr t drejtprdrejt . Pr shkak t raportev t ngushta antomike me duodenumin zakonisht lndimet e pankreasit shoiqrohen s bashku me lndimet e duodenumit . Poshtu mund t vij edhe deri te lndimet jatrogjene t pankreasit si pasoj e iuntervenimev kirurgjikale n lukth , duodenum apo rrugt biliare . Nse fjala sht pr lndimet e izoluara t pankreasit pa ndrprerje t kanalit t Wirsungit . lndimet e pankreasit kalojn pa simptome , veanrisht nlse bhet fjal pr rupturn subkapsulare me krijimin e hematoms subkapsulare . Tek kta t smur e vetma shenj klinike q mund t paraqitet sht dhembja e leht palpatore e cila sht e lokalizuar n epigastrium . Tek ky lloj i lndimit n raste t radhe mund t zhvillohet pankreatiti akut . Situat tjetr sht tek ndrprerja e kanalit t Wirsungut , vie deri tek ekstravazioni i lngut pankreatik andaj ky lndim sht i prcjellur me komplikime si jan gjakderdhja , pankreatiti akut posttraumatik i cili shpeshher prfundon n mnyr fatale . N shumicn e rasteve lndimet e pankreasit mund t jen t prcjellura edhe me plcitjen e kapsuls s pankreasit dhe ekstravazionin e sekretit pankreatik n zgavrn peritoneale dhe gjakdrdhje intraabdominale , e cila krkon ndrhyrje urgjente kirurgjike . Mjekimi , kirurgjik apo konzervativ varsisht nga shkalla e lndimit .

Ruptura e zorrve Lndimet m t shpeshta t cilt shkaktojn ndrprerjen e kontinuitetit t murit t zorrve jan lndimet penetrante . Tek lndimet penetrante zorrt e holla jan ato t cilat preken m shum , t prcjellura nga lukthi dhe zorrt e trasha . Tek lndimet traumatike m s shpeshti preket duodenumi . Shenjat klinike jan t shaktuara nga derdhja e prmbajtjes s zorrve dhe humbja e gjakut . Ruptura e lukthit shkakton dhembje djegse t lokalizuara n apigastrium , t prcjellura me rigjiditet dhe ndjeshmri t theksuar t regjionit epigastrik . Lndimet e zorrve t holla dhe kolonit mund t prezentohen me dhembje t pacaktuara t gjeneralizuara , me peritonit q mund t lajmrohet pas disa orve . Lndimi i duodenit mund t shkaktoj dhembje prapa shpine . Mjekimi , riparimi kirurgjik . Lndimet e veshkve Lndimet e veshkve kryesisht shkaktohen nga rrzuarjet dhe aksidentet e trafikut . Duhet t dyshojm pr lndime t veshkve nse kemi fraktura t brinjs s XI-XII dhe nse kemi ndjeshmri n regjionin lumbal . Laceracionet e veshkve mund t gjakosin intensivisht n hapsirn retroperitoneale . Veshka e rupturuar zakonisht prezentohet me dhembje n inspirium n regjionin abdominal dhe regjionin lumbal . Mjekimi , kontuzioni i veshkve duhet t observohet . Disa laceracione mund t menagjohen n mnyr jooperative . Tek lndimet e rnda intervenimi kirugjik deri n nefrektomi .

Stabilizimi i lndimeve abdominale

Aplikoni shptimin sipas planit ABC . Apliko shpejt tretjet infuzive tek pacientt t cilt kan shenja evidente t shokut . Egzamino abdomenin gjat ndihms sekondare . Apliko sondn nazogastrike dhe kateterin urinar . Mbulo fardo plage t hapur pr ta mbrojtur peritoneumin visceral . Ndihma e par , pozicioni i viktims duhet t vendoset n shpin me kmb t flektuara lehtsisht . Kjo pozit ndihmon n parandalimin e shtyerjes s organeve abdominale prpara , i zbut dhembjet dhe lejon kontrolin m t leht t shokut .

Pozicioni i viktims te lndimet e hapura t abdomenit Veshmbathja tek lndimet e hapura abdominale Kontrollo regjionin abdominal t viktims pr plag . Nse kemi gjetur m shum se nj plag t hapur n abdomen , trajto plagn m serioze ( m t madhe , humbjen m madhe t gjakut etj ) . Shiqo regjionin prreth plags s hapur abdominale duke larguar rrobet , nprmjet prerjes , apo heqjes me vrull t rrobeve duke e mbshtjell plagn . Nse rrobet jan t futura n plag , mos tento ti largosh rrobet e futura n plag ngase kjo mund t shkaktoj dhembje abdominale dhe llndime edhe m t mdha . Preji apo hiqi me vrull rrobet e futura prreth plags . Mos tento t hulumtosh ,.pastrosh apo largosh trupat e huaj nga plaga . Pozicioni tek organet e dislokuara Ndonjher pjes t zorrve t holla apo organeve tjera mund t dalin jasht plags . Nse organi sht jasht trupit , mos tento ti shtysh organet prapa n trup m. Mos e prek organin e ekpozuar me dor . Vendos veshmbathje prreth plags

Vrejtje : nse trupi i huaj del nga plaga , mos tentoni ta lvizni objektin .
Improvizo veshmbathje masive nga materiali i pastr dhe ndrto lart nj regjion prreth objektit duke br stabilizimin e objektit . Siuguro veshmbathjen me fasha t improvizuara . Hape veshmbathjen e viktims apo t juajen dhe vendose pjesn e bardh t veshmbathjes prreth plags apo organev t protuduara . Nse pjesa e rrobeve sht e vogl n mnyr q t mbshtjellet plaga apo organet e protuduara , prdor materiale t tjera t pastrta .

Vrejtje : mos i jep viktims asgj pr t ngrn dhe pir , nse viktima ka shum etje ather lagi buzt e viktims me rrobe t lagura .