Professional Documents
Culture Documents
Histori
Intervista
Drejtor Kryeredaktor
BESNIK URIM
MYFTARI BAJRAMI
Adresa e redaksis: Rr. Sami Frashri, Pallatet e Aviacionit, Nr. 4 Tel: 04 2 272 565 068(9) 20 35 300 E-mail: info@gazeta-shqip.com
E prditshme e pavarur
www.gazeta-shqip.com
PROCESI/ Qeveria penalizon administratn shtetrore. Ministrit numrojn kupont e prer nga npunsit. Vendimi i Kryeministrit, edhe npr rrethe
allatin "176" e njohin t gjith shqiptart n Sh qipri e jasht Shqipris. "sht nj histori e vrtet suksesi", do t shprehej pr komedin e njohur mecenatja e historis dhe e arteve t bukura, Kryetarja jon e Parlamentit...
NE FAQEN 8
dministrata "Berisha" ka prveshur mngt dhe bn bilancin e npunsve t cilt kan marr kuponin pr t'u pajisur me kartat e identitetit. Sipas nj vendimi t Kryeministrit Berisha t firmosur n mesin e muajit janar, do institucion buxhetor dhe njsi e qeverisjes vendore do t raportoj prkatsisht, n ministrit dhe institucionin qendror nga i cili varet dhe n Ministrin e Brendshme listpagesn e prfituesve t kompensimit t paguar pr muajin s bashku...
NE FAQEN 3
Zgjedhjet
Shqipni tavolinash
SHKATERRIMI I SISTEMIT
ARTAN LAME
ta paskan rrjedhur t gjith, q kur krkokan t nxjerrin nga lumi gurin q hodhi i marri, thash me vehte, ndrsa dilja nga zyra e Fatmir Xhafs t enjten n mngjes. Mbledhur aty nj grup juristsh, po i jepnin dorn e fundit materialit ankimues pr anulimin e Ligjit t Dosjeve. Ishin 29 faqe me argumente e kundrargumente, sqarime e prkujtesa, analiza e citate latinisht...
NE FAQEN 9
arl Shmiti, n esen Kon cepti i politiks (KP) shkru an se kategorit themelore politike jan miku e armiku, dhe thelbi i sjelljes politike t nj kolektivi njerzor sht dallimi midis miqve e armiqve. Ai arrin n kt prfundim, duke e veuar sfern e politiks nga sfera t tjera t veprimtaris njerzore, pikspari morali, estetika...
NE FAQET 8-9
Top Fest 6
riza q ka prfshir eko nomin botrore dhe q sht shfaqur kryesisht me rrnimin e bankave, sht reflektuar krejt ndryshe n Shqipri. Sipas t dhnave t Ministris s Ekonomis mbi sistemin bankar, gjat muajit t fundit t vitit 2008 dhe muajit t par t 2009-s, depozitat n banka jan rritur ndjeshm. Ndrsa ekspertt i druheshin nj dyndjeje t njerzve drejt...
NE FAQEN 5
P P P P E E EE R R R R R R R R E E E E K K K K L L LL A A A A M M M M A A A AK K K K O O O O N N N T T T A A A K K K T T T O O O N N N IIIN N N E E EN N N U U U M M M R R R A A A T: T: T: 0 0 6 6 9 92 2 0 0 05 5 5 0 0 04 4 4 2 2 2 0 0 0 FA F FA F A A X X X X0 0 0 0 4 4 4 42 22 2 2 2 7 7 7 2 2 25 5 5 6 6 6 7 7 7 0 0 0 0 6 6 6 6 9 9 9 92 2 2 2 0 0 0 05 5 5 5 0 0 0 0 44 4 4 55 5 5 88 8 8
marketing@gazeta-shqip.com marketing@gazeta-shqip.com
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
POLITIKE POLITIKE
Pas urdhrit t Kryeministrit, ministrat bjn bilancin e npunsve q kan marr kuponin. Problemet e para dhe krcnimi pr npunsit
dministrata Berisha ka prveshur mngt dhe bn bilancin e npunsve t cilt kan marr kuponin pr tu pajisur me kartat e identitetit. Sipas nj vendimi t Kryeministrit Berisha t firmosur n mesin e muajit janar, do institucion buxhetor dhe njsi e qeverisjes vendore do t raportoj prkatsisht, n ministrit dhe institucionin qendror nga i cili varet dhe n Ministrin e Brendshme listpagesn e prfituesve t kompensimit t paguar pr muajin s bashku me fotokopjet e mandateve t prfituesve. Afati pr ministrit dhe institucionet e tjera ishte data 31 janar. Ministrit dhe institucionet bazuar n kto raporte bjn nj krkes prmbledhse pr rimbursimin e fondeve t shpenzuara, n Ministrin e Financave, e cila bn eljen e menjhershme t fondeve pr ministrit dhe institucionet qendrore. N rast se npunsit nuk kan marr kuponin brenda muajit janar, ather rroga e tyre mujore do t bllokohet. Dita e djeshme ishte afati i fundit q kishin n dispozicion ministrat pr t mbyllur bilan-
KOMPENSIMI
Kompensimet do jepen n zyrat ku bhet pagesa pr pagat dhe pensionet, ndrkoh q dilema e qeveris sht pr mnyrn sesi do kompensohen studentt
Debati
omisioni ad hoc pr monitorimin e zgjedhjeve ka mbetur pezull. Para pak ditsh, PS-ja, nprmjet kryetares s grupit parlamentar ka depozituar n Kuvend nj krkes me an t se cils i krkonte mazhorancs t pranonte ngritjen e nj komisioni parlamentar pr t monitoruar procesin e prgatitjeve t zgjedhjeve n Shqipri. Parimisht krkesa e PS-s u pranua nga PDja, por kta t fundit krkuan q ai t drejtohej me dy bashkkryetar. Pretendim ky q u kundrshtua nga opozita. Qndrimi i PS-s Para dy ditsh, sekretari pr shtjet ligjore n PS, Fatmir Xhafa, ka deklaruar se ende nuk ka nj vendim konkret nga Kuvendi n lidhje me krkesn e br nga grupi parlamentar i PSs. Xhafa theksoi se PS-ja ka krkuar q kt komision ta drejtoj opozita, pasi sht mazhoranca ajo q do t merret me zba-
timin e ktij procesi, pasi ajo nuk mund t kontrolloj vetveten. Duke pasuar parasysh kt fakt, tha deputeti i PS-s, ky akses i duhet dhn opozits, n funksion edhe t asaj transparence, q pretendohet pr kt proces. Ne kemi argumentuar q duhet ta drejtoj opozita, kurse mazhoranca ka krkuar q ta bashkdrejtoj kt komision, me propozimin e secils ne nuk jemi dako-
Ngritja e nj komisioni parlamentar ad hoc q t monitoroj procesin zgjedhor lidhur me infrastrukturn zgjedhore Vizita
rd, sht shprehur Xhafa. M tej ai ka theksuar se nse mazhoranca nuk do ta pranoj propozimin e PS-s ather, mund ta drejtoj vet mazhoranca, pasi sht n t drejtn e saj pr t vendosur. Por, ka shtuar sekretari socialist, nuk sht korrekte, pasi ky shqetsim q ne kemi dhe vazhdojm t kemi lidhur me procesin zgjedhor dhe n mnyr t veant me disa element t
rndsishm t infrastrukturs zgjedhore pr t cilat kemi ngritur hije dyshimi sht nj shkak m shum pr t qen akoma m shum t shqetsuar. Qndrimi i PD-s Parimisht demokratt jan shprehur pro ngritjes s komisionit parlamentar pr monitorimin e zgjedhjeve. Kjo sht br e ditur nga kryetari i grupit t PD-s, Astrit Patozi, por edhe nga zdhnsi i ktij grupi, Aldo Bumi, pak dit m par. PD-ja sht pro ngritjes s komisionit ad hoc. Ne propozojm q komisioni ad hoc t drejtohet nga dy bashkkryetar, nj nga opozita dhe nj nga pozita, sht shprehur Patozi. Krkesa Partia Socialiste ka krkuar ngritjen e nj komisioni ad hoc pr t monitoruar procesin e prgatitjeve t zgjedhjeve n Shqipri. Sipas opozits, atyre u takon e drejta e mbikqyrjes s procesit zgjedhor, veanrisht pr problemet q kan t bjn me listat e zgjedhsve dhe dublimet.
nj konferenc pr shtyp pr mediat. M pas, Kryetari i Parlamentit t Suedis, Per Westerberg do t jet gjithashtu i pranishm n seancn plenare t pasdites, e cila mblidhet n orn 18:00, ku do tu drejtohet me nj fjal deputetve t Kuvendit t Shqipris. Gjithashtu, pjes e axhends s tij do t jen edhe takimet me Presidentin e Republiks, Bamir Topi me zvendskryeministrin Genc Pollo dhe antar t kabinetit qeveritar.
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
POLITIKE
Sfidat e qeveris
Aplikimi si vend kandidat n BE Antarsimi n NATO
Nisur nga aspirata e popullit shqiptar pr integrim n BE, qeveria do t tentoj t luftoj me kt kart brenda Presidencs eke, q prfundon n qershor 2009
Ngjarja e par q do t shndrrohet n objekt t fushats s Partis Demokratike sht antarsimi i Shqipris n Organizatn e Atlantikut t Veriut (NATO)
Sipas qeveris, n muajin mars, nj grup ekspertsh do t vijn n Shqipri pr t par prpjekjet tona. Nga muaji maj, Komisioni Evropian do t shqyrtoj dosjen
N muajin maj sht paralajmruar nj rritje e pagave t sistemit buxhetor, ashtu sikurse pensioneve. Nj veprim i till do t mbshtes tezn e rritjes ekonomike
Ministri i Transporteve, Sokol Olldashi, deklaroi se ndrtimi i rrugs Durrs-KuksMorin do t prfundoj brenda muajit qershor t ktij viti
atr muaj para se fushata elektorale t filloj, pothuajse jan skicuar t paktn 11 teza, mbi t cilat do t ndrtojn betejn politike pozita dhe opozita. Garantimi i rezultatit sa m pozitiv m 28 qershor i bn partit politike t vihen n gar se kush prpunon m shum elektoratin shqiptar. "Arsenali luftarak" i njrs pal pritet t prqendrohet n evidentimin e skandaleve, teksa krahu tjetr do t'i jap rndsi maksimale sukseseve dhe proceseve integruese. Elektorati i pavendosur do t mund t shoh nj opozit n rolin e "prokurorit" dhe nj mazhoranc q flet me optimizm t dukshm. Natyrisht q n t tilla raste, zgjedhja i takon sovranit dhe ai q do t triumfoj do t dshmoj se tezat e tij kan ngjitur m shum te zgjedhsit. Sfidat e qeveris At ka nuk ka arritur ta bj pr katr vite, mazhoranca po tenton ta prmbyll para zgjedhjeve. Nj sr aksionesh madhore pritet t ndrmerren deri m 28 qershorin e vitit 2009. Ngjarja e par q do
jan nn hetim nga Prokuroria e Prgjithshme dhe nuk dihet nse do t ket nj vendim para zgjedhjeve. Gjithsesi, fakti se ishministri i Mbrojtjes, Fatmir Mediu, njkohsisht aleati kryesor i Berishs sht nn "darn" e prokuroris prbn nj argument me ndikim n elektorat. Teza e radhs n duart e opozits sht ajo ka sht cilsuar skandali me rrugn Durrs-Kuks. Abuzimet e pretenduara dhe marrja e ministrit aktual t Punve t Jashtme, ish-ministr i Transporteve, Lulzim Basha, nn hetim prbn fakt rndues pr mazhorancn. Organi i akuzs ka srish nj dosje t hapur edhe pr kt rast dhe nuk dihet nse do t prfundoj procesi "Basha" para zgjedhjeve. Dosja "Fazli" sht argumenti tjetr me t cilin opozita do t synoj t luftoj n fushat mazhorancn. Biznesmeni serbo-kroat nn hetim nga prokuroria dhe lidhjet e tij t pretenduara personale me Kryeministrin dhe vajzn e tij do t shfrytzohen nga opozita, e cila vijon ta akuzoj pr prfitime t paligjshme kt personazh. Zhdukja e biznesmenit kosovar Remzi Hoxha, e rikthyer n nj
Dosja "DurrsKuks"
Abuzimet e pretenduara dhe marrja e ministrit aktual t Punve t Jashtme, ish-ministr i Transporteve, Lulzim Basha, nn hetim prbn fakt rndues pr mazhorancn
Dosja "Fazli"
Biznesmeni serbo-kroat nn hetim nga prokuroria dhe lidhjet e tij t pretenduara personale me Kryeministrin dhe vajzn e tij do t shfrytzohen nga opozita
Rnia ekonomike
Situata e vshtir ekonomike n vend, krahasimi me shifrat e qeverisjes socialiste dhe ulja e nivelit t t ardhurave prbjn thelbin e kritikave t s majts
t shndrrohet n objekt t fushats s Partis Demokratike sht antarsimi i Shqipris n Organizatn e Atlantikut t Veriut (NATO). Samiti i muajit prill mendohet si momenti kur Shqipria s bashku me Kroacin do t fitojn statusin e vendit antar t NATOs. Vetm nj vit m par, vendi yn mori ftesn pr antarsim, ngjarje q u shndrrua n objekt t propagands s qeveris, e cila e argumentoi si sukses t reformave t ndrmarra. Kryeministri Sali Berisha ndrmori nj tur takimesh n rrethe t ndryshme nn moton "Shqipria n NATO". Faktort ndrkombtar n disa momente deklaruan se integrimi n strukturat atlantike nuk sht
merit e nj pale, por e t gjith klass politike shqiptare. Nj tjetr tez q pritet t prdoret n fushat ka t bj me lvizjen e lir t shtetasve shqiptar. Vetm pak dit m par, Kryeministri Sali Berisha u shfaq shum optimist n nj takim me zvendspresidentin e Komisionit Evropian dhe komisionerin pr Drejtsin dhe Sigurin, Jacques Barrot. Sipas tij, n muajin mars, nj grup ekspertsh do t vijn n Shqipri pr t par t gjitha prpjekjet tona dhe nga muaji maj, Komisioni Evropian do t shqyrtoj dosjen e secilit vend pr kriteret e vendosura. Berisha shprehu bindjen se po ecet n rrug t mbar dhe se ka marr mbsh-
tetje pr kt proces. Edhe pse jemi plot 18 vite nga rnia e diktaturs, shtetasit shqiptar jan ende t privuar nga lvizja e lir n vendet e huaja. Kjo e bn tezn e liberalizimit t vizave jo pak t rndsishme n situatn para dhe elektorale. Nj tjetr sfid sht ajo e aplikimit t Shqipris pr statusin e vendit kandidat n Bashkimin Evropian. Kreu i qeveris dhe ministri i Punve t Jashtme kan marr angazhimin t dorzojn aplikimin zyrtar brenda muajve t par t vitit. Pala shqiptare do t pres nj prgjigje nga komuniteti ndrkombtar pr kt krkes. Nisur nga aspirata e popullit shqiptar pr integrim n Bashkimin Evro-
pian, qeveria do t synoj t luftoj me kt kart brenda Presidencs eke, q prfundon n qershor 2009. N muajin maj, sht paralajmruar nj rritje e pagave t sistemit buxhetor ashtu sikurse pensioneve. Nj veprim i till do t mbshtes tezn e rritjes ekonomike dhe prmirsimit t nivelit t jetess n Shqipri, krahasuar me qeverisjen socialiste t tet viteve. Teza e fundit, por jo pr nga rndsia, sht ajo e prfundimit t punimeve n pjesn kryesore t rrugs Durrs-Kuks. Pak dit m par, ministri i Transporteve, Sokol Olldashi, deklaroi se ndrtimi i rrugs DurrsKuks-Morin do t prfundoj brenda muajit qershor t ktij viti.
Sulmi i opozits Padyshim q ngjarja m e rnd e katr viteve t qeverisjes s Partis Demokratike sht tragjedia e Grdecit, ku humbn jetn 26 persona dhe u plagosn mbi 300 t tjer. Ky mund t konsiderohet argumenti m i fuqishm me t cilin Partia Socialiste dhe opozita do t sulmojn gjat fushats Partin Demokratike dhe koalicionin qeveriss. Dyshimet pr lidhjet politike n at ka ndodhi dhe implikimi i familjarve t Kryeministrit jan baza e ktij "arsenali luftarak" politik. Nj tem q shkon paralelisht me kt sht edhe shtja e trafikut t armve drejt Afganistanit. T dyja shtjet
objekt polemikash gjat qeverisjes katrvjeare t demokratve, sht nj tjetr ndales e propagands opozitare. Kjo e fundit gjeti terren sidomos pas emrimit n detyrn e drejtorit t Tatimeve t t dyshuarit kryesor pr zhdukjen e Hoxhs, Arben Sefgjinit. Para pak ditsh, Sefgjini u shkarkua nga kjo detyr, por ende mbetet nj argument i qensishm pr opozitn. Teza tjetr mbi t ciln do t prqendrohet artikulimi i opozits n fushat ka t bj me situatn e vshtir ekonomike n vend. Krahasimi me shifrat e qeverisjes socialiste dhe ulja e nivelit t t ardhurave prbjn thelbin e kritikave t s majts.
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
POLITIKE
Zgjidhja e krizs, Brukseli nis negociatat pr ratifikimin e protokollit t NATO-s pr Shqiprin dhe Kroacin
DETAJE SHKAKU
Mosmiratimi i Protokollit t NATO-s pr Shqiprin dhe Kroacin dy dit m par sht br pr shkak t kontestimit kufitar midis Sllovenis dhe Kroacis, si dy ish-republika jugosllave
hqipria n NATO, pasi kaloi pengesn e Greqis, rreziku potencial i vjen nga Sllovenia. Veprimi i Parlamentit slloven pr t rrzuar protokollin e antarsimit t Shqipris dhe Kroacis n NATO ka sjell shqetsimin e Aleancs s Atlantikut t Veriut. Sekretari i Prgjithshm i Aleancs s Atlantikut t Veriut, Jap de Hop Shefer, ka thirrur direkt n Bruksel pr bisedime ministren e Mbrojtjes s Sllovenis, Ljubica Jelusi. Vota kundr n Parlamentin slloven nuk ka pasur si synim marrdhniet Shqipri-Slloveni, por n rastin konkret, pala shqiptare sht penalizuar nga Kroacia pas nj prplasjeje q ka me Sllovenin pr kundrshtimin e kufijve. NATO shpreson se Sllovenia do t bj lvizjet e duhura politike pr t ratifikuar n Parlamentin e saj antarsimin me t drejta t plota t Shqipris dhe Kroacis n Aleanc. Takimi Shefer-Jelusi erdhi pasi Parlamenti nuk miratoi protokollin pr antarsim t Shqipris dhe Kroacis n NATO para samitit q pritet t mbahet n prill t ktij viti. Pas ktij takimi, pritet q pala sllovene, javn e ardhshme, t kryej disa lvizje politike q do t mund t pasonin me mbajtjen e nj seance parlamentare dhe shqyrtimin e miratimit t Protokollit pr antarsimin e Shqipris dhe Kroacis. Por ministrja Jelusi nuk prjashtoi edhe nj referendum pr kt shtje, pas kontestit kufitar
PASOJAT
Samiti i ardhshm sht n muajin prill dhe nse kjo shtje vonohet nga Sllovenia, Shqipria dhe Kroacia mund t humbasin mundsin pr t'u antarsuar me t drejta t plota n NATO
NEGOCIATAT
NATO shpreson se Sllovenia do t bj lvizjet e duhura politike pr t ratifikuar n Parlamentin e saj antarsimin me t drejta t plota t Shqipris dhe Kroacis n Aleanc
cis, si dy ish-republika jugosllave dhe pas konflikteve t ashpra midis pozits dhe opozits n Lubjan. Sllovenia shtyu dy dit m par propozimin n Parlamentin e saj, pr t ratifikuar antarsimin me t drejta t plota t Sh-
qipris dhe Kroacis. NATO shpreson se Sllovenia do t bj lvizjet e duhura politike pr t ratifikuar n Parlamentin e saj antarsimin me t drejta t plota t Shqipris dhe Kroacis n Aleanc. Samiti i ardhshm i ale-
ancs sht n muajin prill dhe nse kjo shtje vonohet edhe m shum nga Sllovenia, ather Shqipria dhe Kroacia mund t humbasin mundsin pr t'u antarsuar me t drejta t plota n NATO.
ryeministri Sali Berisha e ka mbylluraxhendneDavosit pas nj vizite pesditore. Takimi i fundit ishte me Presidentin e ekis, Vaslav Klaus, vendi i t cilit kryeson Presidencn e radhs s Bashkimit Evropian. N Davos, kreu i qeveris u takua me ish- presidentin e SHBA-s, Bill Klinton, t cilin e ftoi n Shqipri duke i thn se "do t t pres si hero kombtar". Liberalizimi i vizave ka qen nj tjetr pik e shnuar n axhendn e kreut t qeveris. Takimi me zvendspresidentin e Komisionit Evropian, Jacques Barrot, solli edhe zbulimin e hapave t tjera q duhet t ndjek Tirana zyrtare pr t prfituar nga liberalizimi i vizave. N muajin mars, n Shqipri do t vij nj grup ekspertsh pr tpartgjithaprpjekjetevendit ton dhe nga muaji maj, Komisioni Evropian do t shqyrtoj dosjen e secilit vend pr kriteret e vendosura.
STATUSI
Qeveria deri n fund t shkurtit, afat pr t mbyllur negociatat me ekin dhe Brukselin
Ministrja e Jashtme, Jelusi, nuk prjashtoi edhe nj referendum pr kt shtje, pas kontestimit kufitar q ka Sllovenia me Kroacin
q ka Sllovenia me Kroacin. "Nse puna shkon deri tek organizimi i referendumit, t gjitha afatet do t tejkalohen. Shpresoj q t mos vij puna deri te referendumi, por edhe nse zhvillohet, rezultati do t jet negativ. N kt rast, Sllovenia do t jet e prulur para syve t bashksis ndrkombtare", pohoi Jelusi. Nga ana e saj, Aleanca ka shprehur shqetsime q Sllovenia nuk do t arrij t ratifikoj protokollin pr antarsim t dy vendeve ballkanike n NATO para samitit t prillit dhe para vizits s par t Presidentit amerikan, Barak Obama, n Evrop brenda gjashtmujorit t par t ktij viti. Pr nj agjenci sllovene, sekretari i prgjithshm i Aleancs, Jap de Hop Shefer, ka shprehur shqetsim pr zhvillimet e reja lidhur me veton sllovene pr protokollin e antarsimit. Shtyrja q iu b n Parlamentin slloven protokollit t antarsimit t Shqipris e Kroacis n NATO ka vn n alarm Aleancn e Atlantikut t Veriut. Zdhnsi i NATO-s, Xhejms Apaturaj, theksoi se Shefer vetm ka pyetur ministren Jelusi pr ratifikimin dhe ajo i ka shpjeguar procedurn se si ecn. "Por sekretari Shefer, asnjher nuk do t komentoj proceset e brendshme n nj shtet antar", sqaroi Apaturaj. Mosmiratimi i Protokollit dy dit m par sht br pr shkak t kontestimit kufitar midis Sllovenis dhe Kroa-
TAKIMI
Biseda mes dy liderve u prqendrua n procesin e integrimit n Bashkimin Evropian dhe paraqitjen e krkess nga Shqipria pr statusin e vendit kandidat n BE
sisht se "ekia do t mirpres dhe mbshtes kt krkes, duke shtuar se sukseset e Shqipris jan n syt e t gjithve". Aplikimi Zyrtart e lart t vendit kan vendosur tashm prfundimisht q Shqipria do t krkoj statusin e vendit kandidat pr n Bashkimin Evropian gjat Presidencs eke. Burime pran Kshillit t Ministrave bjn me dije se qeveria, brenda muajit shkurt, do t bj hapin final pr t aplikuar pr statusin e vendit kandidat. Gjat takimit, Kryeministri Berisha e falnderoi Presidentin Klaus pr mbshtetjen q ekia i ka dhn dhe i jep Shqipris n proceset integruese, zhvillimin dhe progresin e saj. Presidenti ek shprehu vlersimin e tij pozitiv pr arritjet e gjithanshme t qeveris shqiptare si n aspektin ekonomik, ashtu edhe n at politik, duke u ndalur veanrisht n vlersimet pr sukseset e arritura n luftn kundr korrupsionit dhe krimit n vend. Kryeministri Berisha dhe Presidenti ek u ndaln edhe n marrdhniet ekonomike mes dy vendeve, duke konstatuar se ka nj rigjallrim t tyre. Privatizimi i Operatorit t Sistemit t Shprndarjes t Korporats Elektroenergjetike Shqiptare nga nj kompani e madhe eke si CEZ i ka hapur rrugn dhe i ka dhn shpres afrimit t shum kompanive t tjera t ktij vendi,t cilat jan t mirpritura pr t investuar n vendin ton.
QNDRIMI
Zyra e shtypit t Kryeministrit bn me dije se Presidenti Vaslav Klaus ka pranuar se ekia do t mbshtes krkesn e Shqipris pr statusin e kandidatit t BE-s
nevojshm q ky fenomen t luftohet me efikasitet, duke qen nj prioritet i qeveris shqiptare. Sipas njoftimit n faqen zyrtare t Kshillit t Ministrave, kryetarja e Bordit t TI, Labelle, shprehu vlersimet pozitive pr sukseset e arritura nga Shqipria n luftn kundr korrupsionit dhe ofroi mbshtetjen e saj dhe t "Transparency International" pr vazhdimin me sukses t ksaj lufte. Kryeministri Berisha e njohu zonjn Labelle edhe me projektet e mtejshme t qeveris shqiptare n kt drejtim, duke krkuar ndihmn dhe mbshtetjen e saj dhe t ktij institucioni.
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
POLITIKE EKONOMI
RRITJA
Nga viti 2002, totali i depozitave t sistemit ka njohur vetm rritje, prve periudhs 2003-2004. N vitin 2007, totali i depozitave u rrit me 104 miliard lek
Denoncimi
DEPOZITAT
N baz t prllogaritjeve, do qytetar shqiptar duhet t ket n bank nj depozit prej t paktn 210 mij leksh, ose rreth 2200 dollar amerikan
Problemi
N nntor 2008, tregu bankar nuk prjetoi momente pozitive, por n dhjetor situata ndryshoi
Duket e habitshme, por n fakt mesatarja e nxjerr n baz t totalit mbi numrin e popullsis tregon rezultatin, i cili n jetn e prditshme nuk sht kshtu. Shifrat Ministria e Financave ka publikuar s fundmi disa t dhna q i takojn sistemit bankar. Ktu msojm se n muajin nntor, tregu bankar n vend nuk ka prjetuar momente pozitive. Nga bankat msohet se jan trhequr rreth 160 milion dollar. N periudhn e fundit t vitit, individt zinin nivelin m t lart t depozitave pa afat n lek, me rreth 47.7 pr qind, ndjekur nga sektori privat, me rreth 41 pr qind dhe nga ndrmarrjet publike jofinanciare, me 8.6 pr qind. Individt dhe sektori privat ishin gjithashtu burimi m i rndsishm i depozitave n monedh t huaj, prkatsisht me rreth 74.6 pr qind dhe rreth 20.7 pr qind. Familjart ishin dukshm burimi m i rndsishm i depozitave me afat n lek (96.1 pr qind e totalit). Familjet N prgjithsi, familjart prbjn pjesn m t madhe, me rreth 502 miliard lek, t depozitave totale, t cilat jan rreth 625 miliard lek. Ata ndiqen nga sektori privat me rreth 99.3 miliard lek, ndrmarrjet publike jofinanciare me 17.2 miliard lek dhe autoritetet lokale me rreth 2.8 miliard. Institucionet financiare kontribuuan me rreth 3.8 miliard n totalin e depozitave. Gjat muajit nntor 2008, krahasuar me nj muaj m par, tetor, niveli i prgjithshm i depozitave u ul me rreth 160 milion dollar, si rezultat i rnies s depozitave n valut dhe atyre n lek. Depozitat n valut gjat muajit nntor jan mbshtetur kryesisht nga depozitat e sektorit privat, t cilat kan prbr rreth 74.6 pr qind t depozitave totale n valut. Por Banka e Shqipris deklaron se n muajin dhjetor dhe tani n janar, situata ka ndryshuar n favor t sistemit bankar, me rritje t ndjeshme t depozitave. Ard Kola
Reagimi
Fermert e Kors dhe Devollit nuk gjejn treg pr grurin, patatet, qept dhe mollt e prodhuara
erve. N Fushn e Maliqit, fermert ankohen pr grurin ende t pashitur, ndrkoh q n fshatrat e tjer t fushs s Kors kan mbetur npr magazina patatet dhe mollt. Mijra fermer kan pretendime lidhur me mungesn e politikave favorizuese ndaj tyre pr shitjen e prodhimit. Grupe fermersh kan drejtuar ankesa pran Drejtoris s Bujqsis, por sipas tyre, nuk ka asnj prgjigje,
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
AKTUALITET
Prtej Lajmit
Tentativ pr t zbardhur kronikat e zeza
NGA POLI HOXHA
Femra-police pushtojn t gjith sektort e policis, nga agjente dhe police rrugore, shefe sektori
Frika si pasuri
Dihet se q kur ka lindur dhe deri n kohrat e sofistikimit dhe t arsimimit t vetvetes, mafia, n radh t par t armve t shumta q ka prdorur pr tu br vet shtet, ka vendosur frikn: Dhe jo vetm trembjen pr at q t krijon luf ta dhe rreziku pr nj mbijetes ekonomike, por thjesht edhe pr ekzistenc fizike. Kur ske jetn, ske as pasurin, as varfrin, as idealizmin, as guximin e denoncimit. Madje pr t gjith ata si ty, apo q aspirojn t jen si ty, sht punuar me paramendim q t ln pas nj pasuri (m e muara pr Krimin), at q funksionon m mir se arma, korruptimi, shantazhi: T heshtsh... Prpara viteve 90, institucioni i friks mendoj se ka qen m i forti n historin e popullit ton. Por edhe m i lehti pr tu menaxhuar. M i fort, sepse t gjith kishin frik nga pushkatimi, burgu, linimi kolektiv, goditja zinxhir e gjith fisit e deri edhe prerja e flokve ala bishtpllumb, prpara shkolls s rreshtuar pa bzanur. Por njkohsisht t gjith, (jua prsrisnin n do or t dits, n shkoll, pun, televizion, gazet e radio) e dinin me ligj, se nse bje Kt dhe At apo flisje kundr Atij dhe Asaj, si prfundoje. N kt kuptim ishte i leht, pavarsisht se ekzistenca pr gjallim nuk mund t krahasohet me at t mendjes dhe shpirtit. Kishte edhe nj komfort n at koh: askush nuk bnte prjashtim. Tashm t gjith e kan t qart se dhe vet Hoxha kishte frik Edhe ai ashtu si krimi i organizuar, sot e investoi dhe e prdori at si pasurin dhe armn m t fuqishme t kliks q drejtonte.
apo dgjon fjaln Policia, t vjen ndrmend forc burrrore dhe e egr. Pr vite me radh, kjo ka sunduar n mendjet e shqiptarve, por tashm kur kalon n do rrug, mund t vresh jo pa habi se jo vetm burrat e bjn punn e policis. Jan gati kudo, t veshur me uniform t rregullt, me qndrim t drejt, mund t shikosh fytyra... jo t vrazhda, por fytyra femrash, me nj kapele polici mbi kok. Ato jan n do vend, pr t kontrolluar dokumente makinash, n operacione pr t arrestuar kriminel, apo edhe n zyra duke dhn leksione policie, dhe gjithnj e m shpesh duke drejtuar e menaxhuar punt e ktij organi. Nga viti n vit, ato jan br edhe m t ndrgjegjshme se punn e policis mund ta kryejn edhe m mir se meshkujt. E madje, po t shohsh shifrat, kt fillimviti numrohen mbi 700 femra, t cilat kan zgjedhur dhe ushtrojn profesionin e punonjsit t Policis s Shtetit. Me kt numr, ato prbjn vetm pak mbi 7 pr qind t t gjith numrit t punonjsve t policis, por bien n sy m shum se gjith t tjert. Edhe pse pr t realizuar kt profesion duhet kryer nj shkoll e fort dhe m pas nj jet e mbushur me vshtirsi, ato me kt prqindje ua kalojn gravedeputete, t cilat bjn po nj pun t vshtir dhe me prgjegjsi. Por duket se moda pr t qen femr-police, do vit shtohet dhe kjo duket nga krkesat e shumta pr tu regjistruar n Akademin e Policis. Shpeshher jemi msuar q femrat ti shikojm n pun me karakter m t but, por ato mund t bjn edhe punn e vrazhd t policit. Sipas t dhnave zyrtare, aktualisht numrohen 7-8 pr qind femra nga numri i prgjithshm i policis, 9500 forca. Ato punojn n t gjith sektort, pavarsisht se ende nuk kan kapur role drejtuese t nivelit m t lart. Pjesa drmuese e tyre punojn n drejtorit dhe n sektort q merren me logjistikn. Por, nuk mungojn edhe rastet e tjera. Punonjset e policis mund ti shohsh me shumic n komisariatet rrugore. Shum femra jan emwruar n kto funksione dhe prkrah kolegve, kryejn shrbime, n shi e n diell, n qytet dhe n fshat, aty ku bhet detyra.
Por, ve policeve t qarkullimit rrugor, femrat jan punsuar edhe n Patrulln e Prgjithshme, e sidomos pas ndryshimit t ksaj strukture. Nj numr jo i vogl punojn me ekipe prej tre vetash, dy meshkuj dhe nj femr, duke ndikuar edhe n rritjen e standardeve t policis. Madje ky raport nprmjet nj urdhri t brendshm, do t jet ligj n t gjith vendin dhe jo vetm n kryeqytet. E sa her nj patrull prballet me ngjarje kriminale, ku ka t prfshira edhe femra, ato ndrhyjn pr t ndihmuar kolegt. Por, pjesa drmuese e femrave n polici, rreth 70 pr qind e tyre, punojn n shrbimin e logjistiks. Ato jan emruar sidomos n sektort e pasaportave n do drejtori qarku, apo edhe n sek-
tor t tjer, ku si quhet n zhargonin e prditshm pun zyre. Megjithat, nuk mungojn edhe raste m t suksesshme. Tashm, disa femra, me eksperiencat e fituara n punn e tyre, jan emruar pedagoge n shkolln e policis. Ato japin bazat pr t gjith rekrutt e policis, q m von do t dalin n shrbim t rendit dhe t qetsis publike, duke rritur imazhin e tyre. Por me keqardhje, ato nuk kan mundur t ajn deri n funksionet e larta. Pavarsisht se atyre nuk u mungon prvoja, dituria, prgatitja profesionale, e shum element t tjer, ato ende nuk jan emruar n shum funksione drejtuese. Edhe ato raste q shnohen jan t rralla dhe jo shum domethnse. Deri m sot, policia shqiptare nuk ka arritur ende q t vendos nj
femr, qoft edhe n pozicion shef komisariati, e jo pr m lart. Ato jan emruar n disa raste drejtuese sektorsh. Edhe pse kan kryer me sukses kurse dhe testime trajnimi njsoj si kolegt, postet e rndsishme vazhdojn t mbeten tabu pr to. Kjo ndodh edhe kur kan rezultate m t larta. Policia e Shtetit shpjegon se pjesa drmuese e femrave jan emruar n Tiran, ku kryeqyteti merr nj shifr prej 40% i t gjitha femrave n polici. Por, cilat jan kto femra q kan zgjedhur t punojn n polici. Burimet nga Drejtoria e Personelit bjn t ditur se ato kan zgjedhur policin pr nj sr faktorsh. Shum prej tyre kan prejardhje nga familje policsh. Familjar t tyre jan punonjs policie, kshtu q edhe ato kan zgjedhur kt profesion t vshtir. Nj pjes tjetr vijn nga familje t dshmorve t policis. Programi i policis ka qen q t mbaj afr sidomos familjet e punonjsve t policis t vrar n krye t detyrs. Kshtu, shum prej grave t dshmorve t policis jan emruar n pozicione t ndryshme, me qllim pr ti ndihmuar ato edhe nga ana ekonomike. Gjithashtu ka femra, t cilat kan hyr n polici nga kushtet e vshtira pr t gjetur pun, ose nga ato gra q familjet e tyre, apo t bashkshortit nuk kan asnj lidhje me policin. Zakonisht, ato vijn nga zona shum t populluara dhe me varfri t lart, por nuk mungojn edhe rastet kur ato vijn nga kryeqyteti.
Urdhri
gjitha drejtorive t policis n rrethe dhe i sht br me dije do efektivi. Lshimi i ksaj letre ka ardhur pas identifikimit t polic-
es, e cila shoqrohej nga nj person q ishte i dyshimt pr Policin e Tirans dhe kishte precedent penal. Madje, pr kt, n at koh, Shrbimi i Kontrollit t Brendshm nisi hetimin pr policet femra t lidhura me elementt kriminal. Reagimi i menjhershm i ksaj strukture t Ministris s Rendit q merret me pastrtin e figurs s punonjsve t policis, erdhi pas disa informacione t servirura n kt ministri nga burimet e saj operative n rrethe.
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
POLITIKE OPINION
PLLUMB XHUFI
allatin 176 e njohin t gjith shqiptart n Shqipri e jasht Shqipris. sht nj histori e vrtet suksesi, do t shprehej pr komedin e njohur mecenatja e historis dhe e arteve t bukura, Kryetarja jon e Parlamentit, sikur kjo histori t mos ishte przier pak si shum me socializm. Pra, nj sukses i papar, pa ka se bhet fjal vetm pr nj komedi. Dhe nj komedi q u nis pa shum pretendime. Realizuesit e saj, miqt e mi, Alfred Bualioti e Andon Qesari, nuk e kishin parashikuar q vepra e tyre, e stisur me shum mund e pshertima, do t kaprcente shekujt e sistemet: sot pas 30 vjetsh, komedia m e suksesshme e kohve t socializmit, vazhdon t shfaqet n ekranet e televizioneve. Pleq nostalgjik e fmij kureshtar, t rritur n kohra t egra, pasionohen pas historis s nj pallati idilik t kohve t socializmit, t nj pallati t varfr, por t mbushur me humanizm, ku njerzit futeshin pa teklif n hallet e n gzimet e njri-tjetrit, shiheshin, prshndeteshin, merrnin e jepnin mes tyre deri edhe lugn e vajit e kokrrn e qeps, ku dashuroheshin aq njerzisht, dhe ku edhe m i keqi i banorve, magazinieri Vani, ishte aq i vetmuar e pa shok n veset e tij, saq rezultonte i padmshm pr shoqrin, pr rrjedhoj zbavits e gati-gati simpatik. Histori reale, apo e lustruar, ajo e Pallatit 176 sht gjithsesi nj histori suksesi, si rrall ndonj krijim tjetr i kohve t shkuara. Kjo komedi sht br pjes e antologjis s skens e ekranit, dhe jo m pak se filmi Sknderbeu apo Nntori i dyt, q me natyrn e tyre epike e patriotike, ishin t destinuar t preknin zemrat e shqiptarve. Ndrkoh, shqiptart, q e kan sensin si t komedis, ashtu edhe t tragjedis, nuk arritn t fiksojn n ndjeshmrit e tyre historin fare t re t nj pallati tjetr. At t pallatit pa emr N n Gjirokastr, q prpara disa javve u shkrmoq mu prpara syve t tyre, duke marr jetn e disa banorve dhe duke traumatizuar mendjen e shum t tjerve. Nuk ishte nj komedi e sajuar, ishte nj tragjedi e jetuar. Me nj intrig fare t thjesht: nj firm ndrtimi me mbshtetje t forta politike, n Gjirokastr e n Tiran, n tentativ pr t rrmbyer sa m shum truall, i hyri me ekskavator themeleve t nj pallati t vjetr. Dhe e shembi at prdhe, duke varrosur brenda rrnojave njerz e shpresa. Banort e vrtet t ktij pallati ishin njerz hallexhinj e n nj pjes t mir qiraxhinj, njerz t dshpruar n krkim t nj pune e t nj shansi, njerz q ishin ndalur n at pallat kalimthi, n pritje t nj zgjidhjeje tjetr pr jetn dhe familjet
ASHTU SI KOMEDIA PALLATI 176, TRAGJEDIA E PALLATIT N ISHTE EDHE AJO E PRGATITUR, NDONSE JO NGA DRAMATURG E REGJISOR T TALENTUAR. TRAGJEDIA E JETUAR E PALLATIT N U PRGATIT NGA NJ LUKUNI E TR PUSHTETARSH LOKAL E QENDROR T KORRUPTUAR, BIZNESMENSH T BABZITURDHE NJERZISH T FRUSTRUAR E T HESHTUR, Q PR T NXJERR BUKN E TYRE T PRDITSHME, KAN PRANUAR T VIHEN N SHRBIM T INTERESAVE T PISTA
sha, krijes e tij. Tragjedia e pallatit t Gjirokastrs, me heshtjen konsensuale q e pasoi at, sht aktakuza m therse ndaj lmshit korruptiv bipartizan, q sht zhvilluar veanrisht rreth biznesit t ndrtimit dhe t trojeve. Por, n t njjtn koh, ajo sht edhe tregues i nivelit shqetsues t shurdhimit dhe t mpirjes (n mos t kapjes) s faktorve t tjer social, ve politiks, q pr nj gj t till sht m s shumti e interesuar. Nn rrnojat e pallatit pa emr t Gjirokastrs mbetn tri gra e vajza. E pra, trembdhjet jan sot n Shqipri organizatat joqeveritare me objekt gruan e t drejtat e saj: por asnjra prej tyre nuk e ngriti zrin pr t denoncuar kt vrasje. N fakt nuk sht koha pr t qen burra. Shqetsimi i momentit pr OJQt e pafundme t grave, dhe jo vetm i tyre, nuk sht t grricen me qeverin. Prkundrazi, shqetsimi i tyre i momentit sht t tregohen sa m shum simpatike n syt e qeveris, e cila jo rastsisht ka hapur fjal se ka vn mnjan nj fond t veantpr t mbshtetur veprimtarin e OJQ-ve! Sigurisht, n rast se veprimtaria e tyre sht n linj me veprimtarin e qeveris. T pashpirta u treguan prball ksaj tragjedie t prgatitur nga ndrtues-barbar e injorant me suport politik, edhe gjith ato shoqata t ndrtuesve, t arkitektve, urbanistve, t mbrojtjes s fmijve, t mbrojtjes s qytetarveT pavmendshme u treguan ndaj ksaj tragjedie edhe mediat, edhe vet qytetart gjirokastrit, q e pan tragjedin t zhvillohej mu prpara syve t tyre. Dhe prball ksaj indiference t prgjithshme, nj tragjedi si ajo e pallatit N, nuk mund t mos mbyllej, vese n mnyrn m t mjer: me daljen nga greva t banorve t mbijetuar t pallatit fantazm n vigjilje t ndrrimit t moteve. N fakt, nj grev e till nuk kishte m kuptim, sepse n tragjedin e banorve t pallatit N, kush m shum e kush m pak, kush pr veprim e kush tjetr pr mosveprim, ishin implikuar q t gjith: qeveria, opozita n pozit, deputett, bashkia, ndrtuesit, gjyqtart, gazetart, ekskavatoristt, kamionistt, OJQ-istt, puntort e krahut dhe gjith banort egocentrik e indiferent t Gjirokastrs. N kushte t tilla, grevs i mungonte kontraparti, i mungonte edhe audienca. Kundr saj ishin q t gjith. Dhe kuptohet, viktimave t tragjedis s radhs shqiptare, nuk u mbeti gj tjetr, ve t shihnin njri-tjetrin plot dshprim, dhe t dilnin nga greva mes indiferencs e shurdhris s prgjithshme, t bindur prfundimisht se ata jan qytetar t nj bote t pashpirt.
Fqinjt tan jan cmirzinj vetm ndaj faktit q ekzistojm. Ata krkojn t na e grabisin mendimin e ekzistencs son. Le t mendojm dhe t punojm pr vete dhe t mos ket asnj ndryshim midis toskve dhe gegve, ne jemi t gjith shqiptar dhe duhet t formojm nj Shqipri t bashkuar. Abdyl Frashri Nj prkufizim i politiks Karl Shmiti, n esen Koncepti i politiks (KP) shkruan se kategorit themelore politike jan miku e armiku, dhe thelbi i sjelljes politike t nj kolektivi njerzor sht dallimi midis miqve e armiqve. Ai arrin n kt prfundim, duke e veuar sfern e politiks nga sfera t tjera t veprimtaris njerzore, pikspari morali, estetika dhe ekonomia. Pr prcaktimin e armikut t tij, nj kolektiv nuk niset nga karakteristikat morale, apo estetike t armikut, ose thjesht nga interesa ekonomike, armiku as nuk prcaktohet nga ndonj i tret neutral. Armikun e njohim ather kur ndjejm se ai sht ekzistencialisht i huaj pr ne dhe se, n rastin m t skajshm, mund t angazhohemi n luft kundr tij. Pra, armiku zbulohet n rrethana konkrete prej pjesmarrsve. Shmiti nuk e ka fjaln pr armiq vetjak, por pr armikun publik, ather kur potencialisht nj kolektiv luftarak njerzor prballet me nj kolektiv t ngjashm (KP , f. 28). N prballjen e mundshme me armikun lind politika. Politika nuk ka pr qllim luftn, por mundsia e lufts shkakton mendimin dhe sjelljen politike, sepse nga kjo mundsi m e skajshme jeta njerzore merr tensionin specifik politik (KP , f. 35). N vetvete dalli-
met fetare, etnike, racore, klasore, ideore, estetike, etj., nuk jan politike, por kur prej tyre zhvillohet nj tension q rrezikon ekzistencn, ather ato jan edhe politike. Pra, kemi politik ather kur njerzit shtyhen prej rrethanave n nj pozit kur ndoshta do tu duhet t japin jetn e tyre apo t marrin jetn e armikut, pikrisht grupimi i tyre me t ngjashmit pr t zmbrapsur rrezikun e prbashkt i jep prmbajtje politike sjelljes s tyre dhe institucioneve q ata themelojn. N kt mnyr, politika ka parsi dhe sht e prparme ndaj ligjit, sepse asnj sistem normativ nuk mund t zhvillohet apo t zbatohet pa nj ast t vendimit q e tejkalon ligjin. Vendimi autentik politik merret n rrethann e jashtzakonshme kur ligjet jan t pezulluara. Natyra autentike e veprimit politik sht nj vendim mbi at se far duhet br ather kur kuadri ekzistues normativo-ligjor nuk jep prgjigje. N dyshen mik-armik, nnkuptohet q miku sht m i rndsishm dhe paraprirs n strukturimin e sfers s politiks, sepse nse do t ishte e kundrta, ather lind pyetja se far krcnon armiku, aq sa mund t hyhet n luft me t. Marrdhnia me mikun nuk prkufizohet nga shfaqja e armikut, por sillet n vmendjen njerzve n kuptimin e saj t plot prball nj armiku. Lidhja e Prizrenit si shfaqje e kombit shqiptar Ideja e kombit shqiptar kishte koh q artikulohej prej intelektualve, m s shumti npr kolonit e shqiptarve dhe t arbreshve, por hera e par kur kombi shqiptar u shfaq si nj kolektiv politik n trojet etnike shqiptare ishte asti i mbledhjes s atij tubimi q m von do t quhej Lidhja e Prizrenit. Me an t kundrshtimit t armiqve, tashm shqiptart kishin
filluar t artikulonin iden politike t kombit, si nj kolektiv i vetm prball kolektivve t tjer, kombin si nj miqsi politike t shqiptarve. Le t shohim disa prej dokumenteve t hartuar prej udhheqsve shqiptar n prag dhe gjat Lidhjes s Prizrenit. Prfaqsuesit e popullsis shqiptare t Shkodrs, Podgorics, Shpuzs, Zhabjakut, Tivarit, Ulqinit, Gruds, Kelmendit, Hotit dhe Kastratit i drgojn nga qyteti i Shkodrs m 08.05.1878, nj protest ambasadorit francez n Stamboll, ku midis t tjerash shnojn: Fqinjt tan malazez, me an t sulmeve t vazhdueshme kundr qyteteve tona na kan detyruar prej shekujsh t jetojm n gjendje mbrojtjeje t prhershme dhe nprmjet veprimeve t tyre t egra kan br q t mos kemi asnj lloj sigurie. Ne katolikt dhe myslimant, vllezr q prej shekujsh dhe q jetojm n bashksi interesash e zakonesh, kemi qen gjithnj t bashkuar pr tu rezistuar akteve t kusaris (t malazezve) dhe kemi derdhur lumenj gjaku pr t mbrojtur qytetet dhe fshatrat tona...Shkurtimisht, ne e shohim rrezikun q na krcnon dhe sa t vdesim nesr t poshtruar dhe t skllavruar, plqejm t asgjsohemi sot duke mbrojtur nderin dhe lirin ton, prandaj kemi vendosur t mos biem n skllavrin e Malit t Zi. N nj protest tjetr drejtuar Kongresit t Berlinit m 15.06.1878 nga popullsia e Podgorics, Shpuzs, Zhabjakut, Gruds e Kuit theksohet dallimi q ekziston midis vendasve dhe malazezve: ...nn presionin q i bri Rusia shtetit t lart osman, madhria e tij padishahu yn, u detyrua q t na lshoj nn sundimin e malazezve barbar, t cilt qysh prej katr shekujsh jan armiqt tan. Ndjenja armiqsore shqiptart shprehnin edhe
ndaj serbve e bullgarve. Popullsia e Prizrenit m 24.05.1878 i shkruan ambasadorit francez n Stamboll: N t gjitha viset e vendit ton ose t fqinjve, q jan pushtuar, serbt e bullgart kan shkatrruar dhe kan marr npr kmb si nuk sht par m par kurr ndonjher, pasurit tona, shtpit tona, fmijt tan dhe nderin ton...prandaj do t ishte nj veprim jonjerzor dhe i padrejt q ne ti liheshim [n dor] nj qeverie dhe nj administrate sllave dhe bullgare, t cilat nuk kan asnj afri me ne dhe kan treguar [me koh] armiqsit e tyre. N citimin e msiprm shkruesit e protests nuk pranojn asnj qeveri q nuk kan asnj afri me ne, pra shohim se n prfytyrimin e autorve t tekstit po zinte vend ideja q sunduesit duhet t identifikohen me t sunduarit, nj nga parimet themelore t nacionalizmit. Menjher pason fraza kan treguar armiqsit e tyre, q i referohet nj sjelljeje q nj kolektiv e gjykon, tashm si subjekt politik, si kundr interesave, madje vet ekzistencs s tij. Ndrsa n protestn e shqiptarve t Stambollit drejtuar Kongresit t Berlinit kundr pretendimeve territoriale greke, flitet qartazi n emr t kombit shqiptar si nj subjekt, si nj kolektiv i dallueshm qart prej kolektivve t tjer dhe me nj atdhe integral: Ne protestojm kundr coptimit t atdheut ton t dashur. Humbja e vendeve aq t shtrenjta pr qnien ton kombtare, si Janina, Narta dhe Preveza, nuk do t jet pr ne prve nj dnim me vdekje. Ne do t pranojm m mir t vdesim bashk me grat dhe me fmijt tan se sa t nnshtrohemi. Populli shqiptar sht i vendosur t ngrihet si nj trup i vetm, kundr lshimit qoft edhe t nj pllmbe toke t vendlindjes.
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
POLITIKE OPINION
ARTAN LAME
lameartan@yahoo.com
ta paskan rrjedhur t gjith, q kur krkokan t nxjerrin nga lumi gurin q hodhi i marri, thash me vehte, ndrsa dilja nga zyra e Fatmir Xhafs t enjten n mngjes. Mbledhur aty nj grup juristsh, po i jepnin dorn e fundit materialit ankimues pr anulimin e Ligjit t Dosjeve. Ishin 29 faqe me argumente e kundrargumente, sqarime e prkujtesa, analiza e citate latinisht, q rreknin t sqarojn t pasqarueshmin. E gjitha kjo, pr ti kthyer mndjen njeriut q me qllim e bri ligjin t atill. Fund e krye nonsens, pasi t dyja palt flasin me gjuh q si qasen gjkund njra-tjetrs. E dini cila sht shpikja e madhe e kohve moderne pr tu ruajtur nga diktatort n vende t mdha, apo nga diktatoruct n vende si biim ky i yni? Copzimi dhe kompleksiteti i sistemit apo, e thn me gjuhn e tyre, ndarja e pushteteve. Sa m i komplikuar t jet nj sistem, sa m shum organizma, ku t pavarura, e ku t ndrlidhura me njra-tjetrn, sa m shum institucione q rrogn e marrin nga shteti, por i prgjigjen popullit, pra sa m shum t jet i till, aq m t vshtir do ta kishte nj njeri i vetm, apo edhe nj grup njerzish t shkar, q ta kontrollojn t gjithin. Ne shqiptart, t msuar denbabaden me njshin, qoft ky i pari i fshatit, i bajrakut apo i vndit, vetm tash po e kuptojm se sa me vler sht t ngrem nj sistem t till. Shqiptari i fundit q nuk e ka kuptuar kt, apo m keq akoma, q nuk po do ta kuptoj, mbetet Sali Berisha. T gjith e kujtojm Saliun e par q, i vetm, i mbyllur n zyrn e
Si t gjith diktatoruct e t gjitha kohrave q, n momentin e provs, vn n kandar n njrn an vendin e tyre e n tjetrn kokn e vet, edhe Ai e ka gjetur zgjidhjen: t shkatrroj sistemin
Presidencs, prpiqej dhe, me thn t drejtn, ia dilte ende t kontrollonte gjithka. Kaluan vite q ather, Saliu u kthye srish n pushtet, bota dhe vndi shkuan prpara, ndrsa pr t, vitet tutje ai thu. Sot sht praktikisht e pamundur q, i vetm apo me nj grup njerzish, ta kontrollosh t gjith sistemin: gjykata, prokurori, Kuvend, qeveri, bashki, komisione, komuna, ente, President, kshilla, parti, aleanca, media, interesa, vullnete, ndrra, shpresa, e sa e sa t tjera. Ca t zgjedhura me vot, ca t opozits, kt e ka filani, at e ka fisteku, kjo i jep llogari ktij, e ajo atij, kjo me 2/3-at ajo me -n, pa fund. N kt moment, Berisha dalngadal dhe skandal pas skandali, ka filluar t kuptoj se dika ka ndodhur n ato dhjet vjet q ai nuk ishte m pjes e sistemit, po sheh se nuk mund t kontrollohet m e gjitha njhersh. Jam i bindur se, nse kt do ta kishte kuptuar q n fillim t qeverisjes, nj pjes t marrzive q ka br nuk do ti kish br. Nuk do zhytej n at far feje n historirat e rrugs, n historit e Fazliit, t tregtis s armve, t kompjuterve fals, t tokave n bregdet, t familjarve q jan br her hink e her ulluk parsh, t tenderve t energjis, t tenderve t pasaportave, t
SHKATERRIMI I SISTEMIT
ARMO-s, e plot t tjerave. Do kish vjedhur e abuzuar me shtetin e pushtetin, por jo kaq. I bri t gjitha se besonte se do t qe n gjendje srish t kontrollonte gjithka, po sia doli. Sot sht von. Ka kuptuar q shqiptart dhe Evropa doln m t zot dhe se nuk mund ta kontrolloj t gjithn, ndaj ska jav t mos i plas nga nj e ar n anijen e tij t shpartalluar. Sa arrin, ku me hir e ku me pahir, t mbyll nj t ar, i plas nj tjetr. Ather cila sht zgjidhja? Si t gjith diktatoruct e t gjitha kohrave q, n momentin e provs, vn n kandar n njrn an vendin e tyre e n tjetrn kokn e vet, edhe ai e ka gjetur zgjidhjen: t shkatrroj sistemin. Pasi prpiqet ta blej, ta tremb, ta korruptoj a ta vonoj, at pjes t sistemit q nuk i bindet, si mjet t fundit ka ta shkatrroj. Kto 4 vjet dhe, veanrisht viti i fundit, ka par t shkatrrohen sa e sa mekanizma t sistemit q shqiptart, me aq mund e djers, po prpiqeshin ti ngrinin. Ajo q po ndodh sot me Ligjin e turpshm t Dosjeve, sht kjo dhe vetm kjo: Ai po prpiqet t shkatrroj ato pjes t sistemit q me mjete t tjera nuk i vuri dot nn hyqm. Ne t tjert q e shohim, mund t themi mos, po sht gjynah, po
na duhen kto institucione, po ligji, po pavarsia, ndrsa Ai sht m i qarti nga t gjith: Nse nuk ia dal ta shkatrroj un at, do t m marr lumi mua. Vetm nj logjik e till darviniste, mund t t bj t flesh i qet pasi ke detyruar t tredhurit e oborrit tnd t votojn nj ligj q shkel 28 nene t Kushtetuts. Pr k ia ka ngen, po ia numroj: shkelen nenet 3, 4, 7, 30, 34, 45, 49, 71, 81, 87, 90, 92, 98, 115, 116, 124, 127, 128, 131, 135, 137, 138, 139, 140, 145, 147, 149, 169 t Kushtetuts (!!!). E kuptuat tani pse mu dukn ashtu ata juristt q ishin mbledhur kok m kok dhe mbushnin faqe me argumente pr marrzin e ktij ligji. M duket se e teprova. Ata jurist t nderuar nuk po shkruanin q ti mbushnin mndjen Saliut, por Gjykats Kushtetuese, gjykatsit suprem n kt vend q, edhe kjo sht pjes e asaj shpikjes s madhe moderne t sistemit t komplikuar. I ndritt shpirti kujt e shpiku! SIKUR Ah sikur t vij n fuqi nj Qeveri q do t ndaloj me dor t hekurt ndrtimet pa leje dhe t bllokoj shkatrrimin e mjedisit, t anuloj licencat e shfrytzimit t lu-
menjve dhe t guroreve, t ndaloj makinat t parkojn n trotuar dhe parqet t mbushen me pallate, t ndaloj fshatart t presin pyjet dhe qytetart t djegin plehrat... do t ndodh pas ksaj? Asgj, nj Qeveri e till do t bjer brenda 48 orve. Jan aq t shumt shqiptart q kan dor e pjes n nj nga kto zarare, jemi prfshir e przier aq shum me t keqen, bashkjetojm aq gjat me qeveri q bjn pis, sa rrezikon q me nj qeveri normale t mos ia dalim dot t bashkjetojm. Ndaj, edhe qeverive, u del m mir hesapi t vazhdojn udhn q kan zn, sesa te rrezikojn npr monopatin e thepisur e gjith rreziqe t reformave t thella dhe q, pr sa koh jan n zhvillim e sipr, duan pun. Ky paradoks a mendim s prapi, mund t mblidhet me fjalt: Shqiptart nuk duan nj qeveri q mendon pr popullin, por nj qeveri q e do populli. Nj qeveri q mendon pr popullin, do t qe ajo q do ndrmerrte hapa q pr momentin nuk t bjn popullor, por q kur u duken rezultatet, t gjith do thonin hallall e past, ndrsa nj qeveri q e do populli, sht ajo q shkon me parimin bni far t doni, vetm mua qeverin m lini ktu n karrige t bj edhe un far t dua. Po n Zvicr a Holand, a e do populli qeverin. Natyrisht q e do, e megjithat atje askush nuk pret pemt e as ngul tabela Toka asht xanun. Meq ra fjala, kushedi se si mund t prkthehet n holandisht kjo fraz? Nejse. Ditn e par q shqiptart do fillojn t mendojn pr nj qeverisje q nuk i do si i ka dashur deri m sotmerrni por m lini t marr, ndoshta do t jet edhe dita e par e t prpjets son drejt Zvicrs a Holands.
Ndaj, edhe qeverive, u del m mir hesapi t vazhdojn udhn q kan zn, sesa t rrezikojn npr monopatin e thepisur e gjith rreziqe t reformave t thella dhe q, pr sa koh jan n zhvillim e sipr, duan pun
i politiks shqiptare
Ndr vendimet e para t Lidhjes s Prizrenit ishte shpallja e nj bese t prgjithshme q ndalonte gjakderdhjen mes shqiptarve dhe prqendronte vmendjen dhe energjit e tyre ndaj armikut t jashtm. Nj interpretim t kohs pr kt bes na e jep Sami Frashri n artikullin e botuar m 05.07.1878 n shtypin e Stambollit: Ata kan marr vendim t prer dhe njri-tjetrit i kan dhn besn se [n rast pushtimi] do t luftojn pr t liruar atdheun derisa t mos mbetet qoft edhe nj njeri i vetm. Madje kan hapur edhe listat n t cilat po regjistrohen t gjith ata q jan t armatosur. Po ashtu kan hequr dor nga hasmrit e vjetra e nga gjaqet q kishin mes veti dhe jan pajtuar t gjith me njri-tjetrin. Nga ky citim kuptojm se bhet fjal pr nj mobilizim dhe prgatitje t ethshme pr luft kundr armikut dhe besa sht shpallur si nj mjet paqtimi brendashqiptar n funksion t lufts s mundshme. Sipas Kristo Frashrit, mbledhja e par e Lidhjes m 10.06.1878 mori katr vendime t rndsishme. Besa e prgjithshme vinte e treta, ajo paraprihej nga vendimi q t njoftohej Kongresi i Berlinit me an t nj peticioni popullor q asnj shteti t huaj nuk do ti jepej asnj pllmb tok, nga vendimi pr ngritjen e nj fuqie t armatosur nn komandn e Lidhjes dhe pasohej nga vendimi pr barazin politike dhe juridike t mbar shqiptarve, pavarsisht nga prkatsia e tyre fetare. Mendojm se besa luan n kt rast nj rol qendror si nj mekanizm ndrmjets pr shfaqjen e subjektit politik shqiptar. N malsit shqiptare besa rregullonte marrdhniet shoqrore fisnore dhe ndrfisnore. N fillim mbledhja e krerve n Prizren u quajt beslidhje, pra nj bashkim fisesh kundr armikut t jashtm, prpara se t merrte m von emrtimin Lidhja Shqiptare, si pasoj e shtrirjes s bess n t gjitha krahinat shqiptare. Besa ndrfisnore zgjerohet ksisoj n nj kontrat themeluese t popullit apo kombit shqiptar si subjekt. Ngritja e nj fuqie luftarake t prbashkt sht nj akt i subjektit, ku ai shfaqet si i till, prball krcnimit t lufts. Gjithashtu barazia politike e juridike e t gjith shqiptarve e ka burimin te tradita e bess, e cila n t drejtn zakonore t viseve t veriut nuk i prkiste nj kaste apo nj elite, por ishte nj institucion mbarpopullor. Besa kshtu vendoste at barazi politike mes shqiptarve q n shtetin modern sigurohet me an t konceptit t qytetarit. Besa e prgjithshme e Lidhjes n funksiononin e nj armpushimi t gjakmarrjeve e grindjeve vetjake shnon pr her t par shqiptart si subjekt politik prball armiqve, ajo ndan sfern e brendshme (t paqes dhe rendit) prej asaj t jashtme (t lufts dhe kaosit) si edhe sfern private (gjakmarrjet dhe mosmarrveshjet vetjake e fisnore) prej asaj publike (shqiptart si kolektiv). Besa e prgjithshme sht nj vendim i marr n at q Shmiti e quan gjendje e jashtzakonshme, me fjal t tjera pezullimin e ligjeve dhe normave q rregullojn jetn e zakonshme si pasoj e shfaqjes s nj krcnimi t jashtm. Shmiti te eseja Teologjia politike thot se sovrani sht ai q vendos mbi t jashtzakonshmen dhe kjo duhet kuptuar se sovrani vendos se kur ekziston gjendja e jashtzakonshme dhe se far duhet br pr ta eliminuar at. Pra, sovrani sht jasht sistemit ligjor dhe megjithat i prket atij. Me beslidhjen e tyre n Prizren, krert shqiptar tregonin se dika e jashtzakonshme po u ndodhte t gjith shqiptarve dhe se u takonte s pari atyre t vendosnin se si duhej zgjidhur kjo rrethan dhe jo Sulltanit n Stamboll. Veprimi i Lidhjes kishte t bnte edhe me nj ndryshim n hierarkin e vlerave. do kolektiv njerzor, q t ekzistoj si nj njsi politike, duhet t marr nj vendim si grup mbi identitetin e tij dhe ky vendim ka t bj edhe mbi vlerat q prcaktojn t mirn e prgjithshme. Lidhja, vlerat e ruajtjes s ekzistencs dhe mnyrs s jets s shqiptarve, pa dallim feje apo krahine, prball nj rreziku t jashtm, po i vendoste mbi vlerat e respektit t Sulltanit dhe t vullnetit t tij si udhheqs i shtetit dhe i ymetit t islamit. Me veprimtarin e saj, Lidhja e Prizrenit po thrriste n ekzistenc kombin shqiptar, sepse po merrte prsipr prkthimin e vullnetit t popullit shqiptar n vendime dhe veprime specifike politike. Pra, po merrte mbi vete atributet e sovranit, q deri ather i takonin Sulltanit. Besa e prgjithshme i anashkalonte institucionet e shtetit osman ndrkoh q bashkonte n nj kolektiv shqiptart, geg a tosk, mysliman a t krishter qofshin. Ktu duhet shnuar se Shmiti gjendjen e jashtzakonshme e dallon prej gjendjes s urgjencs. Kjo e fundit krcnon atributet e subjektit dhe jo vet subjektin. Kur ekzistenca e subjektit si i till krcnohet, ather kemi t bjm me gjendje t jashtzakonshme. Gjendja e krijuar pas Traktatit t Shn-Stefanit pr Portn e Lart ishte urgjente, sepse viheshin n dyshim zotrimet e saj n Ballkan, por jo vet Perandoria si subjekt, prderisa Perandoria ishte nnshkruese e Traktatit dhe u ftua t merrte pjes n Kongresin e Berlinit. Ndrsa shqiptart e interpretuan si gjendje t jashtzakonshme, sepse, si e pam te protestat e tyre, pushtimi i tokave t tyre nga shtetet ballkanike ishte shtje ekzistenciale e kombit. Prball armiqve, Lidhja e Prizrenit afirmoi kombin shqiptar si subjekt. Gjithashtu Lidhja e bnte dallimin midis shqiptarve dhe osmanve/turqve. Pr t dhn nj shembull, Lidhja Shqiptare n Gjirokastr n gusht t vitit 1880 merr vendimin se n rast se turqit ua lshojn tokat shqiptare grekve, ather do t formonte nj qeveri provizore. Npunsit e administrats aktuale osmane do t liheshin n pun vetm n qoft se ishin shqiptar, pa dallim feje. Me fjal t tjera, do t zbatohej parimi nacionalist q t qeverisurit duhet t ken t njjtin identitet me ata q qeverisin. Organet e Lidhjes vepronin paralelisht me ato osmane, n disa vende duke i zvendsuar krejt kto t fundit. N fazn e fundit t Lidhjes kur u shpall autonomia dhe u formua qeveria e prkohshme, ndaj osmanve u kalua n veprime t hapura armiqsore, ashtu si ndaj pushtuesve fqinj. Kjo erdhi si pasoj e dorzimit t Ulqinit Malit t Zi, ku vullnetart shqiptar u prleshn me ushtrin e Dervish Pashs. Lidhja u kujdes q t mos hynte n konflikt me t gjith armiqt n t njjtn koh. Pr sa ishte e mundur dhe meqense interesat e dy palve prputheshin, Lidhja nuk e dshironte prballjen e hapur me Portn. Pra, sapo shqiptart e bn zgjedhjen midis miqve dhe armiqve n nj rrethan reale ku krcnohej ekzistenca e tyre, duke u shfaqur kshtu si nj kolektiv politik, ata duhej t zgjidhnin edhe midis armikut dhe armikut. Me fjal t tjera, n Lidhjen e Prizrenit u b dallimi midis miqve (kombi shqiptar), mikut t prkohshm (Perandoria Osmane, pr sa koh q ajo kishte armiq t prbashkt me shqiptart) dhe armikut (shovinistt fqinj). Dyzimi i Lidhjes pr qndrimin q duhej mbajtur ndaj Perandoris armik apo mik i prkohshm ishte nj nga arsyet e shkatrrimit t saj.
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
INTERVISTE
11
Flet Xhovani Firera, konsulli honorar i Shqipris n Torino t Italis: Kombi juaj po i afrohet Evrops me t drejta t plota
STRASBURG
Shqipria pati nj sukses t madh. Sistemi ekonomik i Piemontes ka dgjuar drejtprdrejt m zrin e Presidentit t tyre, perspektivat, pritshmrit dhe prgjegjsit ndrinstitucionale q kombi merr prsipr. Shqipria sot shihet gjithnj si vendi t cilit duhet t'i kushtohet vmendje pr investimet e ardhshme tare. Nga kjo marrveshje shum gjra mund t realizohen pr t mirn e Shqipris, n fushn universitare. Prgatitja akademike dhe nj shkoll e mir eficente, sht e padiskutueshme pr nj komb, q po zhvillohet dhe q po krkon n kt sektor pika t qarta dhe referime evropiane. Universiteti i Torinos sht ndr m antikt dhe historik n Itali, sigurisht m i prfaqsuari, me siguri mund t prfaqsoj nj pik referimi universitar pr shum t rinj, student shqiptar q po i afrohen Evrops. Pr kt m lejoni t falnderoj ata njerz q kan qen t rndsishm dhe e mundsuan gjith kt. Ata q kuptuan shpirtin dhe rndsin e marrveshjes: presidentt e dy fakulteteve, Sergio Vin-
ciguerra dhe Sknder Kaupi dhe rektort Ezio Pellizzetti e Dhori Kule. Presidenti Topi takoi edhe lidert ekonomik dhe industrial t Piemontes... Gjat vizits n Torino, Presidenti, pas takimit me universitart e Piemontes, ka takuar n selin historike t Institutit Bankar San Paolo n Piaza San Carlo, sistemin e tr ekonomik-industrial piemontez. Bashkpunimi i ngusht me bankn e 'San Paolos' bri t mundur q Presidenti Topi t takonte Unionin Industrial t Torinos, l'Api (Shoqatn e Industrialistve t Vegjl), CNA (strukturn m t madhe t ndrmarrjeve t vogla dhe t mesme), Dhomn e Tregtis s Torinos e, natyrisht lidert e grupit 'Intesa San Paolo'. E gjith kjo pati nj 'regjisor' t madh dhe absolut, Presidentin Ing. Enrico Salza. Dhe ktu Shqipria pati nj sukses t madh. Sistemi ekonomik i Piemontes ka dgjuar drejtprdrejt me zrin e Presidentit t tyre, perspektivat, pritshmrit dhe prgjegjsit ndrinstitucionale q kombi merr prsipr. Shqipria sot shikohet gjithnj si vendi t cilit duhet t'i kushtohet vmendje pr investimet e ardhshme. Do flasim prsri pr 2008n? Do t flasim pr evenimente t tjera. Mund t fillojm me konferencn q u organizua n zemr t institucioneve rajonale t Piemontes, q vuri prreth nj tavoline problematikat e Kosovs me prfaqsuesit institucional t t dyja vendeve. Sigurisht para se t
Thuajse 500 mij shqiptar kan zgjedhur Italin si vendin e tyre pr t zhvilluar aspiratat dhe mbi t gjitha pr t gjetur kushtet e jets dhe perspektivat pr familjen e tyre. Nj pun, q un si konsull honorar, e quaj t vshtir, por shum ekzaltuese, q m lejoi t shoh nj popull t vetdijshm shpallej pavarsia. Nj sukses i plot qoft n nivel institucional dhe ndrkombtar, prve publikut direkt t interesuar. Konferenca e par n Itali ku u fol pr problematikat e puntorve t huaj, pati t bj me incidentet n pun dhe fajtorin-heshtje t mediave, si dhe autoriteteve kompetente pr prqindjet e rasteve q tashm jan tejet t larta. U sht vn gishti, torturave t sistemit, q minimizojn situata e q rrezikojn t bhen nj plag e madhe sociale. Mund t flasim pr vizitn e par n qershor t zv/ministrit pr Integrimin, Bushati, botn e investitorve n Piemonte, n prgatitje pr nj mision t ndrmarrjeve shqiptare. Mund t flasim pr udhtimin e organizuar n mes t
muajit qershor, m prfaqsues rajonal t organizatave dhe ndrmarrjeve API (shoqata e industrialistve t vegjl) dhe CNA (konfederata kombtare e artizanatit t vogl dhe t mesm). Takimet q patm n Ministrin shqiptare t Ekonomis, me Konfindustrian n Shqipri. Projektet pr sensibilizimin finalizuan n favor t ndrmarrjeve piemonteze pr t lehtsuar nj ndrhyrje n sistemin ekonomik, produktiv n Shqipri. Mund t flasim pr ndrmarrjet shqiptare t ftuara falas n METEF (Salloni m i madh i ekspozits s metaleve t hekurta n Evrop), q pa nj pjesmarrje sinjifikative t ndrmarrjeve shqiptare. Bashkpunim e ngusht dhe raportet e mira me Konfindustrin Lombarde ishin themelore. Mund t flasim pr evenimentin e madh kulturor t t gjitha kohrave (pr historin e Shqipris), t paktn deri m sot: prezenca n Torino e t madhit Ismail Kadare, gjat manifestimit 'Torino Spiritualit'. Nj sukses kulturor i paprecedent ku imazhi i Shqipris pati rezultat t madh pozitiv. U pa faqja tjetr e nj kombi q di t shprehet n nivel ndrkombtar me individualitet dhe shklqim absolut, universalisht i plqyer. Mund t flasim pr manifestimin e madh t organizuar, si ishte 'Oy, oy, oy' n Casale Monferrato, ku Shqipria mori mimin si 'vendi i duhur', pr punn e madhe humanitare t br nga shqiptart n luftn e fundit botrore, ku asnj shtetas hebre nuk sht vrar nga dora e nazistve. Mund t flasim pr manifestimin e par kulturor t konsullats s bashku me Container Art, ku kan dialoguar dy artist shqiptar kontemporan q ekspozuan veprat e tyre n dy kontejner t lidhur mes tyre e t vendosur n sheshin 'Sknderbej' n Tiran dhe tjetra n 'Piazza Castello' n Torino. Kush hynte n kontejner n Torino mund t shikonte drejtprdrejt Tirann dhe anasjelltas. Nj manifestim q sht filmuar n nivelin mediatik, gjersisht dhe q pa Tirann n qendr t interesave kulturore institucionale. Gjrat q u bn n Piemonte, mendoj se ishin t rndsishme dhe sinjifikative, q e vun Shqiprin n radhn e par dhe n evidenc. Momente t rndsishme q rivlersojn shum shtetasit shqiptar n territorin italian, si shtetas dhe si qytetar t integruar mir dhe mbi t gjitha, t rregullt ndaj ligjeve e rregullave. Thuajse 500 mij shqiptar kan zgjedhur Italin si vendin e tyre pr t zhvilluar aspiratat dhe mbi t gjitha pr t gjetur kushtet e jets dhe perspektivat pr familjen e tyre. Nj pun, q un si konsull honorar, e quaj t vshtir, por shum ekzaltuese, q m lejoi t shoh nj popull tek rritet i vetdijshm dhe i vendosur, pr shum gjra, pr t'u prmirsuar dhe duke ecur n rrugn e drejt; at evropiane. Shum shpejt besoj. Si ju duket Shqipria sot, e krahasuar me disa vite m par? Do t flisja n krahasim m disa muaj m par. N kto vite kam shkuar shum shpesh n Shqipri dhe dua t them se n harkun e disa muajve shikohet dhe sht evidente q sht nj vend q ndryshon shum shpejt. Q ka dshir t rritet, t prmirsohet, t ndihet pjes e historis evropiane. Hapat q po ndrmerr jan m t vrtet t mdhenj, n t gjitha kuptimet. Dhe ky perceptim po prhapet gjithnj e m shum. sht e rndsishme; ai q ka nderin t zgjedh njerzit q do t drejtojn progresin, do t dij t zgjedh njeriun e duhur n vendin e duhur. Vendimet jan t vshtira nganjher, por t rndsishme dhe themelore, pr t drejtuar n mnyrn e duhur.
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009 13
N krkim t fillimit t bots. Udhtim n Turqin Lindore, mes vendeve arkeologjike dhe fetare t Mesopotamis s lasht, aty ku 13 mij vjet histori jan ende t gjalla
NE FAQET 18-19
Disa jan br publike n kohn kur kan ndodhur, t tjerat jan hapur pasi kan kaluar vite pr deklasifikimin e tyre
SHNDET
FOTO FAKT
Gra irakiane, teksa votojn n enklavn shiite n Sadr City, n Bagdad. Zgjedhjet lokale n Irak jan konsideruar si nj test i rndsishm pr verifikimin e stabilitetit kombtar n prag t nj trheqjeje t mundshme t trupave amerikane N nj takim t veant n Downing Street N.10, Gordon Braun flet me Rio Ferdinandin, jo vetm pr sportin
mbi sportin e shum fusha tw tjera. Do t filloj menjher, pasi nuk dua t'ju humbas koh. Jam i ftuari i revists "Observer Sport". Mrekulli. Po, sht dika e bukur nga ana e tyre. Po lexoja se jeni tifoz i Raith
Rovers. Ather duhet t jeni n dijeni edhe t problemeve t ktij klubi. Kur u bt tifoz me kt skuadr? Kur isha fmij, luaja futboll gjith kohs. Nisa t shisja programe kur Raith...
NE FAQEN 20
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009 14
NDRYSHE
Operacioni Gladio Dokumente amerikane t deklasifikuara n vitin 1970 dshmojn se gjenerali italian, Giovanni de Lorenzo, shefi i Sifar (Inteligjenca Ushtarake Italiane), bashkpunoi me SHBA-n n vitin 1950, pr prgatitjen e nj plani kundr nj triumfi t mundshm t komunistve, por nuk e informoi qeverin e tij. Sipas ktij dokumenti t br publik nga Andreotti,
I bindur se shkenctart gjerman do ta ndihmonin SHBAn, Presidenti Harry Truman ra dakord n shtator 1946 t autorizonte projektin Paperclip. Ky program synonte t merrte n SHBA shkenctar gjerman t zgjedhur, t cilt do t punonin pr Amerikn gjat Lufts s Ftoht
CIA dhe Sifar hartuan n nntor t vitit 1956 nj plan t koduar me emrin Gladio, pr formimin e nj force prej njmij njerzish t aft pr beteja guerile dhe spiunazh. Pr strvitjen e tyre ishte krijuar nj baz n Sardenj dhe depot e armve dhe municioneve u fshehn n veri t Italis. N vitin 1990, ushtria sekrete italiane u ekspozua nga Kryeministri Giulio Andreotti n Senatin italian. Shtypi italian u shpreh se bhej fjal pr sekretin e ruajtur m mir dhe m t dmshm politikoushtarak q prej Lufts II Botrore. Masakra My Lai Masakra My Lai ishte nj seanc e vrasjes masive t rreth 504 qytetarve t paarmatosur n Republikn e Vietnamit. Ata ishin thuajse krejtsisht civil dhe shumica e tyre gra dhe fmij. Masakra u krye nga forcat e ushtris amerikane m 16 mars 1968. Prpara se t vriteshin, disa prej viktimave u prdhunuan, torturuan dhe gjymtuan. Gjasht muaj m von, Tom Glen, nj ushtar 21-vjear amerikan, i shkroi nj letr gjeneralit Creighton Abrams, komandant i ri i Prgjithshm i Forcave t Armatosura amerikane n Vietnam, ku prshkruante brutalitetin e rregullt ndaj civilve vietnamez. Letra ishte e detajuar dhe prmbajtja u bnte jehon ankesave t tjera t njjta nga ushtart. Colin Powell, n at koh nj major 31vjear, u ngarkua t hetonte letrn dhe n nj raport ai shkruante: ...marrdhniet mes ushtarve amerikan dhe vietnamezve jan t shklqyeshme. N vitin 2004, Powell i tha Larry King-ut n CNN: Un shkova atje, pasi My Lai kishte ndodhur. N luft, kto gjra t tmerrshme ndodhin her pas here, por ato duhet t dnohen. shtja Plame N mes t korrikut 2003, sipas procesverbaleve t Gjykats Federale, zyrtar t administrats Bush, duke prfshir ktu Richard Armitage, Carl Rove dhe Lewis Libby, diskutuan me disa reporter pun-
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009 15
CIA ka kryer shpeshher eksperimente apo projekte, t cilat m pas jan hapur pr publikun. Disa jan projekte q kan dal n shtyp n kohn kur kan ndodhur, t tjera jan dosje t hapura pasi ka kaluar numri i caktuar i viteve pr deklasifikim. Nj prej tyre sht eksperimenti MKULTRA
simin e nj agjenteje t CIA-s, Valerie E. Wilson, e njohur si Valerie Plame. M 16 tetor 2003, CIA i drgoi nj letr Departamentit amerikan t Drejtsis, ku shkruante se statusi i Plame-s si operative sekrete ishte informacion sekret dhe nuk duhej t ishte br publik. Prokurori i Prgjithshm, John Ashcroft, ia referoi shtjen Kshillit Special t Zyrs s Departamentit t Drejtsis, t drejtuar nga Patrick Fitzgerald, i cili mblodhi jurin. Sidoqoft, hetimi i juris nuk rezultoi me dnimin e dikujt pr ndonj krim n lidhje me nxjerrjen e informacionit. Sidoqoft, ndaj I.Lewis Libby-t, shef i stafit t zv.presidentit Dick Cheney, u bn pes akuza pr pengim t drejtsis, shkelje betimi dhe deklarim t rrem para juris. Libby dha dorheqjen disa or m von. Operacioni Paperclip I bindur se shkenctart gjerman do ta ndihmonin SHBA-n, Presidenti Harry Truman ra dakord n shtator 1946 t autorizonte projektin Paperclip. Ky program synonte t merrte n SHBA shkenctar gjerman t zgjedhur, t cilt do t punonin pr Amerikn gjat Lufts s Ftoht. M i famshmi i ktyre shkenctarve ishte Werner Von Braun, njeriu q ishte truri i krijimit t fotove t hns, si dhe antar i shum organizatave naziste. Ai gjithashtu kishte nj rang t lart n SS. Dosja e tij e hershme e inteligjencs e prshkruante si nj rrezik t siguris. Presidenti Truman kishte krkuar q shkenctart gjerman t mos ishin t przier me nazizmin dhe fillimisht mendohej q ata t qndronin pr nj koh t shkurtr, por duke par njohurin dhe ekspertizn e tyre, Departamenti i Lufts vendosi ti mbante. N vitin 1958, ky operacion ishte informacion i zakonshm pr t gjith dhe madje sht prmendur hapur n nj artikull t revists Time. Projekti Casandra Projekti Casandra sht nj term arti i prdorur pr t prshkruar nj projekt parashikimi t financuar nga CIA apo
Kryeministri britanik i kohs s lufts, Winston Churchill, kishte n plan ta ekzekutonte Hitler-in n karrige elektrike, nse lideri nazist do t binte n duart e forcave aleate. sht ky nj prej sekreteve t zbuluara shum vite m von. Dokumente t zbardhura zbulojn se Churchill ishte kundr planeve t aleatve pr gjyqet e lufts
agjenci t tjera inteligjence. Me asistencn e sovjetikve dhe operativve t CIA-s, faza fillestare e projektit ishte t zbuloheshin dhe trajnoheshin individ, t cilt kishin aftsin pr t lvizur gjrat me shikim. U b progres, por projekti u braktis, i cilsuar si shum i paparashikueshm. Projekti MKDELTA Ky ishte nj operacion pr kontrollin e mendjes, i prdorur nga CIA. Operacioni prfshinte prdorimin e lndve biokimike dhe veprime klandestine. Fillimisht n kt operacion prdoreshin substanca t ndryshme, si ndihm pr t ecur prpara me hetimin e personave. Nj procedur speciale e krijuar nga MKDELTA u krijua pr t kontrolluar prdorimin e materialeve t MKULTRA jasht vendit. Projekti ARTICHOKE Projekti ARTICHOKE ishte nj projekt i CIA-s, q bnte krkime mbi metodat e marrjes n pyetje dhe e kish burimin nga projekti BLUEBIRD m 20 gusht 1951. Ky projekt u krye nga Zyra e Inteligjencs Shkencore. Projekti studioi hipnozn, varsin e detyruar nga morfina, si dhe prdorimin e substancave t tjera ndr metodat e marrjes n pyetje, pr prodhimin e amnezis apo gjendjeve t tjera t pavullnetshme te subjektet. Operacioni Merlin Operacioni Merlin sht nj opera-
cion i dyshuar i SHBA-s, nn administratn e Clinton-it, pr ti dhn Iranit skica me t meta pr ndrtimin e nj programi brthamor, n mnyr q t shtyhej programi i armve brthamore t Iranit. N librin e tij, Gjendje lufte, autori dhe korrespondenti i inteligjencs, James Risen, pretendonte se CIA kishte zgjedhur nj shkenctar brthamor rus pr t prodhuar pajisje jofunksionale brthamore. Operacioni Mockingbird Operacioni Mockingbird ishte nj fushat e CIA-s pr t ndikuar n median vendase dhe t huaj. Ky operacion filloi n vitet 1950. Ekzistenca e ktij operacioni u b publike gjat hetimit t Church Comittee n vitin 1975. Sipas librit t Deborah Davis, njerz t medias ishin rekrutuar dhe infiltruar nga CIA pr qllime propagandistike, por deklaratat e saj jan cilsuar si kontradiktore, pasi ka pohime t gabuara. Operacioni PBFORTUNE Ky ishte emri i nj plani t krijuar nga CIA n vitin 1951, i cili synonte rrzimin e Presidentit Jacobo Arbenz, nse ai prcaktohej si krcnim komunist n hemisfer. Plani ishte pararends i operacionit PBSUCCESS, emri i koduar pr operacionin e fsheht q u vu n jet me sukses n vitin 1954. Edhe pse PBFORTUNE u aprovua zyrtarisht m 2 shtator 1952, m prpara at vit ishin ndrmarr plane t tjera. Operacioni WASHTUB Operacioni WASHTUB ishte nj operacion i organizuar nga CIA pr t krijuar nj depo t fsheht armsh sovjetike n Nikaragua, pr t demonstruar lidhjet e Guatemals me Moskn. Ishte pjes e prpjekjes pr t rrzuar Presidentin e Guatemals, Jacobo Arbenz Guzman, n vitin 1954. Ngjarja u b publike nga Presidenti Somozoa m 7 maj 1954, por nuk u b shum publike dhe shtypi e publiku u shfaqn skeptik.
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009 16
SERIAL
NA TYRE NATYRE
"NIKITA"
Nga e hna n t enjte, ora 21:00
Nj organizat klandestine anti-terroriste sajon vdekjen e nj vrasseje t burgosur, duke besuar n bukurin dhe aftsin e saj pr t vrar. E trajnuar pr t qen nj lufttare perfekte, nj vrasse e ftoht dhe e bindur, vajza me emrin e koduar "Xhozefin" nuk sht aq e pamshirshme sa 'kishin menduar. Nga e hna n t enjte, ora 21:00 n Digi+.
"T RNT"
ORA 21:30
Regjia: Ari Taub Aktort: John McVay, Fabio Sar tor, Sergio Leone etj. SINOPSI: Fitues i tre mimeve kinematografike. Nj ngjarje e Lufts s Dyt Botrore, q ka n qendr t saj disa ushtar gjerman dhe aleatt e tyre italian, t cilt prpiqen t mbijetojn deri n fund.
TALK SHOW
DRAM
"LOJTARI I POKERIT"
ora 21:30
Aktort: Matt Damon, Eduard Norton, John Turturro, Famke Janssen Regjia: John Dahl Fakte: Fitues i "Luanit t Art" Prmbajtja: Nj djalosh u futet rreziqeve t mdha n lojn poker, me qllim pr t ndihmuar nj mik n nevoj t ngutshme pr para. T papritura i presin t dy.
"SABRINA SHTRIGA"
do dit - ORA 19:00
PERMBAJTJA Sabrina rikthehet n ekranin e Junior Tv me serit e saj m t reja dhe m t papritura, ku magjia s'mungon asnjher. Tashm, m e strvitur me fuqit e saj, Sabrina do ta prdor dhuntin e jashtzakonshme jo vetm n shrbim t s mirs por edhe pr t mirn e saj.
07.05 08.58 09.00 09.20 09.23 09.30 09.52 10.55 11.26 12.00 12.20 12.27 13.23 14.16 15.00 15.30 15.35 17.00 17.28 17.30 17.50 17.56 18.30 19.28 19.30 20.10 20.18 21.00 22.30 23.02 23.10 01.00 01.35 02.13 03.30 04.05
TV Show premiere "Wake up" Programi i dites Lajme Moti Horoskopi Newsroom ritr. Filmm Serial "Kjo eshte Toka Jone" pj.4 (sezoni 1) Film Serial Vizatimor "Oborri i fermes" pj.15 Film Serial Vizatimor "Spongebob" pj.115 Lajme Moti Film Serial "Smallville" pj.116 (sez.6/6) Film Serial ritr. "West Wing" pj.82 (sez.6/14) Reportazh "Rrugetim:Ku Jugu bashkohet me Veriun"pj.5 Lajme Moti Top Fest Pr. (direct) TF Pr. "100 vitrinat" pj.1345 Programi i dites Lajmet Moti TN Pr. "Parajse tropikale" pj.124 TN Pr. "Nje zonje e vertete" pj.128 Programi i dites Lajmet Moti Program TV Premiere "Fiks Fare" Talk Show Pr. "SHQIP" Lajme Moti Show Premiere "Procesi Sportiv" Lajme e Moti Program TV "Fiks Fare" (rit) Top Fest (rit) Lajme e moti Muzike
HOROSKOPI
DASHI DEMI
Sot do t hasni nj situat t vshtir, ku do t jeni t pasigurt pr gjithka. Veproni me inteligjenc, duke mos anashkaluar asnj detaj. Nj moment nervozizmi mund t ket ndikim negativ n sfern sentimentale.
PESHORJA AKREPI
Interesa t reja ose puna n grup mund ta bjn m t gjall jetn profesionale. Periudh interesante q duhet shfrytzuar pr t arritur objektivat tuaja. Pak pushim nuk do ju bj keq n nj dit ku do t ndjeheni t stresuar mbi nj shtje familjare, ose nga nj mosmarrveshje me partnerin. Hna, Jupiteri dhe Afrdita do t mbretrojn n qiellin tuaj. Edhe sikur t doni, nuk do t gjeni asnj mnyr pr t'u ankuar. Miqsit n pun do ju ndihmojn pr prmirsimin e pozicionit tuaj profesional. Hna e favorshme gjithashtu ju dhuron nj klim t qet dhe besim t plot te partneri. Ekonomia do t jet n plan t par sot. Nga pikpamja financiare, do gj do t shkoj pr mrekulli. Financat tuaja do t ken rritje, si shkak i disa punve ekstra dhe fatit n ann tuaj. Sot sht nj dit me fat, tentoni ndonj spekulim t vogl.
Ndjeheni t fort dhe keni t drejt, sepse keni gjasht planet n favorin tuaj. Do t punoni n nj klim bashkpunimi, q do t stimuloj mendjen tuaj dhe do ju lejoj t jeni m aktiv. T reja pozitive ju presin edhe n dashuri.
E HENE 02 SHKURT Arizona-Pittsburgh 00:00 Arizona-Pittsburgh 20:00 Man Utd-Everton 21:00 E MERKURE 4 SHKURT Juventus-Napoli 20:45 Paris SG-Bordeaux 20:45 Unicaja-Panathinaikos 20:45 Sevilla-Athletic 21:00 E ENJTE 5 SHKURT Barcelona-Mallorca 21:30
BINJAKET
Dita e sotme ju krkon t impenjoheni shum, por knaqsit q do t merrni do t jen t papaguara. Financat tuaja do t lulzojn do dit. Iniciativat tuaja n dashuri do t priten mir nga partneri dhe do t forcojn m shum lidhjen tuaj.
SS1
SHIGJETARI
N qiellin tuaj ka disa aspekte kundrshtuese: disa planet ju favorizojn, disa t tjer aspak. N pun, disa situata t lodhshme do t fillojn t lvizin pozitivisht. N dashuri gjithka do t komplikohet. Nuk dini si t vendosni, t'i kushtoheni partnerit ose t lini dern hapur pr aventura t reja. N qoft se jeni ift, do t dini si t krijoni nj atmosfer t mrekullueshme t mbushur me pasion. Ata q jan vetm, jan n kushtet ideale pr t jetuar nj histori dashurie: mund t eksplorojn situata t reja, t takojn nj person trheqs, ose t transformojn nj miqsi n dashuri.
GAFORRJA
BRICJAPI
LUANI
Nga pikpamja profesionale mund t'ju rastis nj okazion i paprsritshm nga ana financiare. N mbrmje mos u dekurajoni n qoft se partneri duket m pak entuziast se m par n lidhjen tuaj. lodhuni, flini m gjat, ushqehuni n mnyr t shndetshme dhe praktikoni nj sport.
UJORI
T shklqyer dhe t vendosur. Keni para jush mundsi t mira nga pikpamja profesionale, sidomos n qoft se zhvilloni nj aktivitet artistik. N mbrmje jeni t disponueshm dhe bujar me njeriun e zemrs. Prve ksaj, kushtojini koh pushimit, sepse keni nevoj.
VIRGJERESHA
sht nj dit e veant pr sa i prket dashuris. Bashkimi midis Hns, Afrdits dhe Jupiterit ju lejon t fantazoni n mnyr t lir mbi marrdhnien tuaj dashurore. Optimizmi, sensualiteti dhe komunikimi me personat q ju rrethojn ju lejon t bni njohje t reja. Yjet do ju mbshtesin dhe n fushn profesionale.
PESHQIT
Jeni n qendr t vmendjes t planetve dhe do t shijoni nj dit t shklqyer. Puna po ecn sipas planeve tuaja, ndiheni pozitiv pr t ardhmen. Pr ata q jan ift, do t jetojn nj moment t shklqyer, por nuk do t mungojn dhe njohje t reja pr ata q jan vetm.
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009 18
NDRYSHE
N Turqin Lindore, mes vendeve arkeologjike dhe fetare t Mesopotamis s lasht, aty ku 13 mij vjet histori jan ende t gjalla
N fillimet e bots
jat kohve t shkolls, nuk m plqente as historia dhe as besimi fetar. Profesori im na prballte me t gjitha lndt me t njjtn rreptsi viktoriane: "Nuk ka histori, nuk ka as prralla. Fakte djema, fakte". Por, pas radhs s mrzitshme t t dhnave dhe emrave, fshiheshin histori personazhesh t vrtet, q vinin nga vende t vrteta. Grekt e quanin Turqin juglindore "toka mes dy lumenjve", pra Tigrit dhe Eufratit. sht pikrisht n kt rajon ku lindi Mesopotamia dhe ktu filloi historia e njerzimit. N pes dit kam prshkruar 13 vjet t historis: pushtimet, zaptimet dhe traktatet mes kurrikve dhe ititve, sirianve dhe armenve, shiitve dhe kaldeasve, pr t prmendur vetm disa nga popujt q banonin n kt rajon, shum m par se sa t shfaqeshin grekt, romakt, bizantint, kryqzatat, otomant, turqit dhe kurdt. Paraardhsit e tyre vazhdonin t jetonin n kto toka. Jan arabt me lkurn e errt dhe mjekrn e gjat, si dhe t tjert, t rruar e me pamje t zbeht. Ose aziatikt me mollzat e faqeve t dala dhe hundt e drejta si ato t gdhendura n relievet titite. Edhe veshjet e ushqimi nuk kan ndryshuar shum. Tregu n t cilin shkoj pr t bler aj, u shkel nga mbretrit magjistar. Profesori im do t kishte thn q n Mesopotamin e lasht historia merr frym, ka arom, ushqehet, qesh dhe jeton do dit. Ajo q t habit, prve bukuris s ktyre vendeve, sht mirsjellja q u rezervohet t huajve. Dhi n aeroport Sapo mbrrij n Diarbakir, gjja e par q shoh sht nj dhi q ushqehet n lndinn e aeroportit. Muret e qytetit jan t zeza, t ngritura n kohn e romakve, ndr m antiket pas murit kinez. N Diarbakir mund t hash nj mngjes t jashtzakonshm n nj han t shekullit XV. Koh m par mirpriste rreth 500 kuaj, ndrsa sot u ofron shrbime turistve q vizitojn xhamin e madhe Ulu, e ndrtuar n vitin 639 pas Krishtit, mbi rrnojat e kishs ku Shn Thomai predikoi Ungjillin. Kaq shum histori dhe sht ende mngjes. Vazhdoj udhtimin tim drejt lindjes. Pas t ngrohtit t Diarbakirit, rruga pr n Batman rrihet nga nj puhiz e leht, e kndshme. Topografia e Turqis sht jashtzakonisht e pasur, sidomos ktu n juglindje. N do cep skenari ndryshon: prerit me grur degradojn n skrka t rrpirta glqereje q drejtohen pr nga gropat neolitike; male t zhveshur ia ln vendin pyjeve t bushit; shkmbinjt e humbur transformohen n preri t mbuluara nga trumza e egr. Rrugt prshkohen nga makina t vjetra, dhi dhe dele t fshatrave rrotull, si dhe nga autobus t mbushur me pelegrin iranian q drejtohen pr nga varri i Aliut, nipit t profetit. Hyjnorja dhe mbretrit Sinonim i pushtetit n kt rajon jan i nxehti dhe mungesa e ujit. N urn e Malabadit, binjakut m pak t njohur t Mostarit, gjendet nj rudiment i shtpis s ajit. Ka nj pamje t mrekullueshme, q sheh n drejtim t harkut m t bukur t ndrtuar ndonjher mes urave t gurta. Ndrtesa, nj kryevepr e elegancs dhe funksionalitetit, u ndrtua n 1947-n nga artuqidt. N at epok kishte edhe dhoma n t cilat mikpriteshin udhtart. Mbi shpin t shtpis gjendet nj dig gjigande. Digat po riformatojn historin e gjith Mesopotamis s lasht. Projekti "Gap", i financuar nga Bashkimi Evropian, parashikon nj seri prej rreth 40 digash mbi Tigrin e Eufratin, si dhe degt e tyre. N vshtrim t par ngjan nj ide e mir: t
N Mesopotamin e lasht historia merr frym, ka arom, ushqehet, qesh dhe jeton do dit. Ajo q t habit, prve bukuris s ktyre vendeve, sht mirsjellja q u rezervohet t huajve
rrissh fuqin hidroelektrike me mime t pranueshme, t vsh n pun terrene q dikur ishin t pakultivueshme dhe ta transformosh zonn n nj hambar t Lindjes s Mesme. Por, pr shkak t projektit "Gap", brthama banuese romake e Zeugmas tashm sht zhdukur nga uji, edhe pse nj ndrhyrje arkeologjike emergjente ka shptuar mozaikt m t mrekullueshm (q tashm po i hiqet pluhuri n muzeun Gaziantep). Zeugma buronte nga nj vend shum m antik, sekretet e s cils tashm jan varrosur prgjithmon. Shum shpejt ky fat do t jet edhe pr Hasankeif. Ujrat e Tigrit do t mbulojn qytetin antik dhe punimet pr ndrtimin e digs do t fillojn vitin tjetr. Uji do t mbuloj edhe minaret m t larta. Popullsia e Midiatit, n rrz t kufirit me Irakun, sht nj shumic e krishter jakobite. Banort e saj jan artizan t punimit t fijeve t arit q nga shekulli III pas Krishtit. Jasht Midiatit gjendet Mor Gabrieli, nj manastir i ndrtuar n 297-n, ndoshta m i vjetri n bot. N kt zon gjendet edhe manastiri i Dejrulzafaranit. Pasi ka mbijetuar pr qindra vite n nj temperatur prej 46 gradsh, n portn e Dejrulzafaranit
NDERTHURJA N rrugt e rregullta t Mardinit, mund t admirohen fushat me pluhur sirian. N ajr, tingulli i gjuhve antike przihet me aromn e mishit t qengjit n hell: qebapi i Mardinit ka nj shije biblike, q serviret n pite; buka tipike armene, ngjyr lajthie. N Rido, nj lokal i ndrtuar nga rrnojat e mureve t qytetit, shijoj qebapin me nj sallat qepsh, majdanozi dhe kajmaku. Imagjinoj q edhe Jezusi e ka ngrn kt pjat, gjithmon nse nuk ka qen vegjetarian
takoj mitropolitin q ka veshur nj tunik t kuqe dhe nj qafore t zez. Ka jetuar 65 vjet nga 70 vite jet brenda manastirit dhe nuk flet as turqisht e as anglisht. Kisha jakobite prdor aramaiken, gjuhn e folur nga Krishti. N rrugt e Midiatit dhe n afrsi t Mardinit sht e leht t dgjosh edhe gjuhn kurde, turke ose arabishte. Burri m tregon kupoln ku do t varroset si paraardhsit e tij. Plantacionet e kikirikve ia ln vendin shkrettirs argjilore dhe kodrave. N kmbt e tyre gjallron qyteti Mardin. Nga rrugt e tij t rregullta mund t admirohen fushat me pluhur sirian. N ajr, tingulli i gjuhve antike przihet me aromn e mishit t qengjit n hell: qebapi i Mardinit ka nj shije biblike, q serviret n pite; buka tipike armene, ngjyr lajthie. N Rido, nj lokal i ndrtuar nga rrnojat e mureve t qytetit, shijoj qebapin me nj sallat qepsh, majdanozi dhe kajmaku. Imagjinoj q edhe Jezusi e ka ngrn kt pjat, gjithmon nse nuk ka qen vegjetarian. Mardini sht nj vend i mrekullueshm, ku mund t humbassh. Rrugt, t shprndara mes konstruksionesh t rrmujshme, jan pak m t gjera sesa nj mushk dhe ngarkesa e saj. Fabrikuesit e sitave, prodhuesit e sapunit, artizant e bakrit, djegsit e glqeres ushtrojn zanatet e tyre antike me nj ritm krejtsisht jasht kohs. T moshuarit tregojn histori prpara dyqaneve t vjetra. Mbi gur jan regjistruar imazhe t hyjnores dhe mbretris, ndryshe nga njerzit e pasur dhe virtuoz. Ka edhe nj prfaqsim t stilizuar t logos s "Pepsi"-t. Mos vall markat jan shndrruar n hyjnit e reja? Mbretrit antik ishin shits t aft t vetes s tyre: marrim Mbretin Antiok t Komagjiens, n shekullin I para Krishtit. Ai shfaqet n basorelieve gjigande, ndrsa shtrngon dorn si i barabart me Herkulin. Por kryevepra e Antiokut n artin e t shiturit t vetes gjendet n malin Nemrut (ose Nimrod), nj mal i dukshm dhe jo mikprits. N orn tre t mngjesit zvarritem deri n 2200 metra me nj grup turistsh. Dritat e para t mngjesit prshfaqin nj panteon hyjnish, mes t
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009 19
QYTETI
Mardini sht nj vend i mrekullueshm, ku mund t humbassh. Rrugt, t shprndara mes konstruksionesh t rrmujshme, jan pak m t gjera sesa nj mushk dhe ngarkesa e saj
cilve: Luani, Shqiponja, Herkuli dhe plaku Antioko, me vshtrimin e drejtuar nga peizazhi sensacional q shtrihet prtej. Kokat, t larta dy metra, jan zhvendosur n terren pr shkak t trmeteve t shumt. Legjenda (kt her pa fakte) tregon q Nimrodi, qejfmbetur pr vendimin e s bijs, pr t prqafuar monodeizmin e Abrahamit, ka hedhur paraardhsin ton n zjarr. Por, n momentin q artet e tij prekn tokn, u shfaq uji dhe artet u transformuan n peshq. Sot, n liqenin e Abrahamit, n Urfa, gjendet peshku krap. Atmosfera n qytetin e vjetr sht e njjt me at t nj parku argtimesh. Pelegrint hyjn dhe dalin nga pazari, shtisin prgjat bregut t liqenit, mes xhamive, kishave dhe kopshteve rrotull, prpara se sa t gjenden n vendin ku lindi Abrahami. Urfa (e shndrruar m pas n Edesa) sht vendi ku Jezusi i drgoi Abgarit, Mbretit vuajts t Osrenes, imazhin e tij: nj tjetr shembull i aftsis s artit pr t shitur veten. Kleopatra dhe bakllavaja Harrani ishte qyteti ku iu krkua Moi-
Historiant tentojn q t na bjn t jetojm historit e tyre, por Mesopotamia e lasht jeton q prej t paktn 12 500 vjetsh, ose ndryshe 4 562 500 ditsh. Dhe ky sht fakt
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009 20
NDRYSHE
Njri prej tyre sht nj nga futbollistt m t rndsishm n Britani. Tjetri sht Gordon Braun, Kryeministr, sprinter i talentuar, tifoz i Raith Rovers dhe i bindur ta kthej Kupn e Bots n Angli. U takuan n Downing Street, selin kryeministrore, pr t folur mbi sportin e shum fusha t tjera
Dikur luaja shum regbi dhe merrja pjes n kampionatin skocez t atletiks. Kam luajtur shum tenis, shum futboll, dhe m pas u dmtova e u detyrova t hiqja dor. N cilin sport do ishit br profesionist? Mendoj se n futboll, sporti m i bukur. Por luaja shum regbi, pasi kam qen tepr i shpejt. Por pr t qen futbollist i mir t duhen edhe cilsi t tjera. Ndrsa ju po kaloni nj sezon t shklqyer. Po, tani jemi n pozicion t mir. Kupa e Bots pr klubet na ishte kthyer n njfar ideje fikse, por e fituam dhe kjo na risolli besimin. Keni futbollist shum t mir. Menaxheri pr ndeshjen me elsin (u fitua n Old
Traford 3-0 nga Manester Junajtid) hodhi n fush nj skuadr t pabesueshme. Askush n bot nuk do kishte vepruar ashtu. Por Ferguson sht gjeni, sht i pabesueshm. Kushdo do kishte hedhur n fush Skollsin apo Karrik, por q t dy mbetn n stol. Ndrkoh q Ferguson zgjodhi Gigsin dhe Darrel Fleer. sht djal i mir Fleeri? Po, vrtet djal shum i mir. Kt vit ka luajtur shum mir. sht ndoshta futbollisti m i mir. I bie fushs kryq e trthor, punon shum pr skuadrn. Skocez tipik. Mora pjes n nj strvitje t Aleks Fergusonit para ca kohsh. sht vrtet mbreslns. Flisni ndonjher me
krert e shteteve t tjera pr skuadrat apo rezultatet? Shum shpesh. Shum prej tyre jan tifoz. Kryeministri spanjoll, Zapatero, pr shembull, sht shum i dhn pas futbollit. Vetm n Amerik sht dika m ndryshe, pasi futbolli nuk sht ngritur n nivelet m t larta. Shum prej shteteve t reja n Evropn Lindore e shohin si rrug pr t'i br vetes emr n arenn ndrkombtare dhe t gjith kryeministrat apo presidentt bjn t pamundurn q skuadrat e tyre t ken sukses. Mendoni se kriza financiare botrore do t luaj ndonj rol n Lojrat Olimpike t vitit 2012? Jo, po vazhdojm ndrtimet pr Lojrat Olimpike dhe po shpenzojm para n nj ast kur krkesa pr ndrtime ka rn,
kshtu q ndoshta dika e till mund t na vij edhe n ndihm. Por megjithat, kriza mbetet dika aspak e mir dhe po punojm pr t'i prmirsuar gjrat. Gjat vitit t ardhshm do ndrtojm shum shkolla, ku do t punsohen rreth 100 mij vet. N gjith Anglin? Po, kemi vendosur t ndrmarrim nj program pr ndrtimin e shkollave, ashtu si ndrtime rrugsh, hekurudhash, spitalesh, n mnyr q n nj ast kur sektori i ndrtimit punon shum pak, t hapen fronte t reja pune. Mora pjes n ceremonin e inaugurimit t nj shkolle t enjten. Kt moment po hapen shum shkolla t pajisura me ambiente t shklqyera sportive. Pasi jan t domosdoshme pr t pasur sukses, apo jo? Kjo sht ajo q beson menaxheri yn, se detajet n
dukje t parndsishme kontribuojn s bashku pr t t kthyer n skuadrn m t mir. Kjo ndonjher kuptohet me vshtirsi nga njerzit, sidomos nga lojtart vet. Mir, skuadrat nuk mund t bazohen tek aftsit individuale apo tekat e disa futbollistve. Gjithka ka t bj me faktin se sa mir punojn s bashku. Pikrisht. Por sht edhe dika e re q po bhet gjithnj e m shum pjes e futbollit. Prgatitja psikologjike. Lojra mendore. Si ato q bn Rafael Benitez. Ekzakt. Edhe nj pyetje t fundit. Cili sportist mendoni se do vlente si politikan? Aleks Fergusoni do t kish qen
Dikur luaja shum regbi dhe merrja pjes n kampionatin skocez t atletiks. Kam luajtur shum tenis dhe futboll
gjith kohs. Nisa t shisja programe kur Raith Rovers gjendej n divizionin m t lart dhe ndeshej me Reinxhrs, Seltikun e Aberdenin. Lojtari m i mir q kemi pasur sht Xhim Bakster, i cili u shit te Reinxhers pr 17500 paund. Njerzit nuk qen dakord me kt mim. U dukej shum i ult. Luajti edhe me Kombtaren, por Xhimi kishte probleme me alkoolin. E kam takuar shpesh m pas. Vdiq shum i ri. I kemi ngritur nj statuj. Cila la qen ndeshja e par q keni ndjekur n stadium? Raith Rovers-East Fife. Si prfundoi? Besoj se fituam ne, 2-1. Isha bashk me baban dhe ai kishte zakonin t duartrokiste edhe skuadrn kundrshtare kur luante mir. Pyesja veten: Si mund ta bj kt? Jemi tifoz t Raith Rovers. Kshtu q kam ndjekur shum ndeshje dhe do kisha dashur t luaja m shum futboll. Por kshtu sht jeta. Merreni sot me sport?
Po vazhdojm ndrtimet pr Lojrat Olimpike dhe po shpenzojm para n nj ast kur krkesa pr ndrtime ka rn
nj politikan i shklqyer. Do kishte br shum rrug prpara. Menaxhert jan lider t mir, pasi jan n gjendje t bashkojn individ t ndryshm n grupe. N t gjitha rastet, duhen plane t kujdesshme. Menaxhert drejtojn skuadra, dhe besoj se edhe n politik gjrat funksionojn n t njjtn form. Ke gjithnj rrotull njerz q nuk shfaqin gjith potencialin vetjak dhe ti duhet t gjesh mnyrn t'i motivosh pr t'u shpalosur trsisht. Gordon Banks m tregoi nj histori t mrekullueshme pr Alf Ramsin, nga koha kur ky ishte trajner i Anglis. Ramsi u shtrngonte duart futbollistve t shtunn pas ndeshjes, por donte gjithnj t'i mbante peng e t mos u premtonte se do luanin edhe hers s ardhshme. Dhe Gordon Banks m tregoi se nj dit bri gabimin t'i thoshte Sr Alfit: "Shihemi hern tjetr". Dhe Alf Ramsi i tha: "Ashtu"? Dika e till t mban t tendosur gjith kohs. Dhe Ramsi nuk e grumbulloi n ndeshjen tjetr.
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
POLITIKE AKTUALITET
Gjat operacionit Fenix, policia arrestoi shtat antart e grupit
21
Tiran
hkatrrohet nj band e vjedhjeve me arm dhe dhun. Mes shtat person ave t arrestuar ndodhet edhe nj oficer i policis ushtarake, ndrsa t tjert jan persona me precedent penal. Policia e Tirans bri t ditur se n kuadr t operacionit t koduar Fenix, strukturat e hetimit t krimit kan realizuar kapjen dhe arrestimin e shtat personave, t dyshuar pr nj sr grabitjesh, t ndodhura n harkun kohor t tre muajve t fundit. Por vetm pak dit m par, policia ka mundur t gjej prova t forta pr kt grup kriminal, duke i arrestuar brenda nj harku kohor prej 72 orsh. Sipas policis, grabitja e par e ktij grupi ka ndodhur n muajin gusht t vitit 2008, n qytetin e Durrsit. Por n at koh, vjedhja mbeti pa autor. Grabitsit u rishfaqn n muajin nntor n Tiran, duke kryer nj tjetr grabitje. Duke studiuar mnyrn dhe mekanizmin e ngjarjes, policia dokumentoi se vjedhjet kishin ndodhur nga t njjtt persona. Kshtu, n muajin nntor, nisi nj hetim intensiv pr zbulimin e tyre, duke identifikuar t gjith personat e prfshir. Por vjedhjet e tyre nuk reshtn deri n mes t muajit janar t ktij viti. Para katr ditsh, policia mori nj informacion t detajuar pr kt grup, duke prgatitur edhe operacionin pr goditjen prfundimtare. Nn drejtimin e Prokuroris s Rrethit Gjyqsor Tiran, n bashkpunim me Drejtorin e Policis s Qarkut Kuks, pas nj hetimi t gjat, u arrit dokumentimi ligjor i nj sr vjedhjesh me arm t realizuara n kryeqytet, n koh e vende t ndryshme. Gjat ktij operacioni u mor masa e arrestit pr shtetasit Adnand Dauti, 22 vje, Pajtim Cahani, 24 vje, Ermal Dida, 24 vje,
Vjedhjet e realizuara
M dat 8.12.2008 n rrugn Lord Bajron n Tiran, dyshohet se kan vjedhur me arm minimarketin n pron t nj shtetasi M dat 10.12.2008, n rrugn Muhamet Gjollesha n Tiran, dyshohet se kan vjedhur me arm marketin, n pronsi t nj shtetasi M dat 11.12.2008, n Bathore, dyshohet se kan realizuar vjedhjen me arm t nj marketi M dat 12.12.2008, n Kamz, dyshohet se kan shkatrruar me eksploziv automjetin n pronsi t nj shtetasi M dat 19.12.2008, n fushn e aviacionit, dyshohet se kan vjedhur me arm dy shtetas M dat 4.1.2009, n fushn e aviacionit, kan vjedhur me arm marketin n pronsi t nj shtetasi M dat 10.1.2008, n fshatin Laknas dyshohet se kan realizuar vjedhjen me arm t nj familjeje N muajin nntor 2008, n Rrugn e Durrsit, n Laprak, dyshohet se kan vjedhur me thyerje lokalin Dibra N muajin gusht 2008, dyshohet se kan vjedhur me arm nj shtetas kosovar, ndodhur n qytetin e Durrsit, ku dyshohet se morn shumn e parave prej 2 mij eurosh M dat 8.1.2009, vjedhjen me arm t nj banese n fshatin Rrushbull, Durrs
T arrestuarit
Adnand Ramadan Dauti, 22 vje, banues n Kuks, i proceduar m par pr veprn penale t vjedhjes Pajtim Sylo Cahani, 24 vje, banues n Babrru Ermal Selman Dida, 24 vje, banues n Durrs Ismail Qemal Gjana, 24 vje, banues n Tiran, me detyr nnoficer n Policin Ushtarake Behar Nuredin Rexha, 18 vje, banues n Tiran, i dnuar m par pr marrdhnie seksuale me dhun Besmir Asllan Toilla, 23 vje, banues n Kuks, i dnuar m par pr veprn penale t vjedhjes Gazmir Jah Shehu, 23 vje, banues n Kavaj, i padnuar
Ismail Gjana, 24 vje, Behar Rexha, 18 vje, Besmir Toilla, 23 vje dhe Gazmir Shehu, 23 vje. Deri tani, policia ka dokumentuar pr kta persona dhjet vjedhje me arm ose vjedhje me dhun. Aktualisht nga strukturat e hetimit t
krimit t Policis s Tirans po punohet pr dokumentimin ligjor edhe t nj sr ngjarjesh t tjera t rnda, pr t cilat jan t dyshuar ky grup autorsh. N cilsin e provs materiale jan sekuestruar dy pistoleta, nj granatahedhs
i leht, nj kundrtank, katr automjete, 13 celular, nj televizor plasma, nj kompjuter Laptop si dhe mjete t tjera, t cilat u kan shrbyer pr kryerjen e ktyre veprave penale. Ble. Gi.
ajdutt nuk kan kursyer edhe nj xhami n fshatin Prush t Tirans, duke bastisur do gj q kan gjetur brenda. Ngjarja e rnd ka ndodhur pa u gdhir dita e djeshme, ndrkaq q policia ka nisur punn pr kapjen e autorve. Sipas policis, nga seksioni kundr vjedhjeve n orn 06:00, n fshatin Prush, Komuna Vaqar, sht konstatuar vjedhja e xhamis s fshatit. Pr kt vjedhje ka njoftuar nj person nga xhamia. Policia tha se me t shkuar n vendngjarje u kryen veprimet procedurale, ku rezultoi se persona t paidentifikuar kan shqyer rrjetn e avllis dhe kan hyr nga dera e pasme e xhamis, e cila qndron e hapur dhe kan vjedhur nj magnetofon dhe 3 mij lek n nj kuti.
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
22
AKTUALITET
plumbash apo fraktura t shkaktuara me mjete t forta, ka prjashton paraprakisht mundsin e nj vrasjeje. Ekspertt kan hedhur si pist kryesore t hetimeve at t mbytjes, por ende nuk
sht prcaktuar seksi i viktims dhe koha kur mund t ket ndodhur vdekja gj q i bn krert e policis s Lezhs t jen t kursyer n deklarime. Pr t qartsuar m shum sit-
uatn, n polici jan thirrur peshkatart q gjetn kafkn. Ata jan pyetur pr vendin ku kishin hedhur rrjetat dhe si njohs t mir t detit u sht marr mendim pr rrymat ujore q prshkojn zonn. Ndrkoh, bhet e ditur se policia ka planifikuar t nis n det krkime pr gjetjen e pjesve t tjera t trupit t cilit i prket kafka e gjetur, megjithse duket e vshtir t ket rezultat, pasi kafka sht peshkuar n thellsi t madhe dhe nisur nga niveli i dekompozimit t saj, mendohet se trupi sht coptuar dhe eshtrat jan shprndar n fundin e detit. Ky sht rasti i dyt i gjetjes s nj kafke n harkun kohor t katr muajve. M 16 tetor t vitit 2008, disa fmij gjetn n Sarand nj kafk njeriu. Policia dhe Prokuroria e Sarands kan vendosur pr ta transportuar kafkn pr n laboratorin e ekzaminimit kriminalistik n Tiran, por ende sot nga ky laborator nuk ka dal asnj prgjigje pr identifikimin. N fillim u dyshua se bhej fjal pr kokn e nj 45-vjeari nga Konispoli, trupi i t cilit u gjet n vitin 2005, por kjo pist u rrzua nga ekspertt. K.Velaj
Qndrimi
Vendimi
Qndrimi
nga Gjykata e Lart, shtja penale n ngarkim t saj pr shprdorim detyre nuk do t pushohet. Nga hetimet e deritanishme sht arritur n prfundimin se pallati peskatsh i ngritur n nj kodr n lagjen 11 Janari, u shemb pr
shkak t punimeve pr hapjen e themeleve dhe ndrtimin e nj godine t re shum pran tij. Fillimisht pr kt ngjarje jan ndaluar dhe arrestuar nnt persona, por m pas pr dy shtetas sht pushuar shtja, pr dy t tjer
sht marr vendimi pr gjykimin n gjendje t lir dhe tani s fundi sht marr vendimi pr t hetuar n arrest shtpie nj prej t arrestuarve pr ngjarjen e bujshme t 9 nntorit t vitit t kaluar n Gjirokastr.
Tiran
Elbasan
j 16-vjear nga Tirana sht aksidentuar dje pr vdekje nga treni i linjs Vlor-Tiran. Aksidenti hekurudhor ndodhi dje paradite pran Kamzs, kur adoleshenti Saimir Elezi po kalonte shinat e trenit. 16-vjeari u prplas nga treni dhe u mor zvarr disa metra. Policia bri t ditur se i riu Elezi ka gjetur vdekjen e menjhershme nga plagt e marra si pasoj e prplasjes. Policia nisi hetimet pr zbardhjen e plot t ngjarjes. Aksidentet hekurudhore jan br disa her shkak pr vdekjen e qytetarve. Policia ka nxjerr si shkak pakujdesin e qytetarve. Shkak jan konsideruar edhe mungesa e nnkalimeve dhe mbikalimeve n rastet kur shinat jan shum pran shtpive.
j vajz 17-vjeare i ka dhn fund jets t shtunn n Elbasan. Burime policore bjn t ditur se sht vethelmuar me helm t llojit fostoksin 17-vjearja me inicialet Rr.C. nga fshati Bradashesh i t njjts komun, rreth 7 kilometra larg qytetit t Elbasanit. Msohet se kan qen prindrit, q rreth ors 10:00 t paradites s t shtuns e kan uar vajzn n spitalin rajonal. Ekipi i mjekve, me gjith prpjekjet nuk ka mundur t jap garanci pr jetn e saj dhe e ka nisur 17-vjearen drejt Spitalit Ushtarak n Tiran. Ndrkoh policia sht duke hetuar pr shkaqet e vethelmimit t adoleshentes. Rasti n fjal e on n 7 numrin e femrave t vethelumara pr muajin janar t ktij viti n rrethin e Elbasanit. be.dy.
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
24
SOCIALE
Msuesit e Letrsis, t Matematiks dhe ata t lists s lndve me zgjedhje jan angazhuar pr fondin e pyetjeve
Buxheti
Matura Shtetrore nnkupton dhnien e katr provimeve, nga t cilat dy jan t detyruara dhe dy jan me zgjedhje
dhjetfishi i krkesave q do t prmbaj testi. Pilotimi i njohjes s karakteristikave t krkesave, procedurave logjistike dhe administrative pr realizimin e provimit kryhet nga fondi i krkesave t hartuara nga do grup lndor, nn drejtimin e specialistit lndor. M tej, pasi fondi i t gjitha pyetjeve sht mbledhur, ata q bjn przgjedhjen e testit final t lnds jan nj grup specialistsh t caktuar posarisht prej ministrit t Arsimit e Shkencs. Ata emrtohen prgjegjs t testit prfundimtar (PTP), n kushtet e ruajtjes s plot t sekretit (KOEPS), brenda ambienteve t izoluara t AVA-s. Menjher pas przgjedhjes s testit kryhet shumfishimi dhe paketimi i Test-broshurave. Prjashtim nga przgjedhja e pyetjeve prej msuesve t shkollave t mesme t Tirans bhet vetm pr shkolln e mesme pedagogjike pr minoritetin grek, pr provimin gjuha dhe letrsia greke. Pr kt profil, prgatitet tez e veant nga Drejtoria Arsimore Rajonale e Gjirokastrs. Matura Shtetrore nnkupton dhnien e katr provimeve, nga t cilat dy jan t detyruara dhe dy jan me zgjedhje. Provimeve me zgjedhje do t'u nnshtrohen ata nxns maturant, t cilt n prfundim t shkolls s mesme, duan t vazhdojn studimet n shkollat e larta. Lndt pr provimet e detyruara pr t gjitha gjimnazet jan: "Letrsi dhe Gjuh Shqipe" si dhe "Matematik". Lndt pr dy provimet me zgjedhje do t caktohen nga vet maturanti (kandidatt pr shkoll t lart) duke i zgjedhur ato nga lista e lndve pr provim me zgjedhje, t prcaktuara nga ministria e Arsimit dhe Shkencs. Ato jan Histori, Gjeografi, Njohuri pr Shoqrin, Njohuri pr Ekonomin + Filozofi, Gjuh angleze, Gjuh frnge, Fizik, Kimi, Biologji. Pr provimet e detyruara dhe ato me zgjedhje, maturantt sikundr edhe nj vit m par, do t prgatiten me programet orientuese lndore. Ato drgohen nga MASH n Drejtorit Arsimore Rajonale, Zyrat e Arsimit t rretheve dhe kto t fundit i shprndajn n t gjitha shkollat e mesme q jan n juridiksionin e tyre. Periudha e zhvillimit t provimeve pr sesionin e par, pr provimet e Maturs Shtetrore sht fillimi i qershorit deri n mes t korrikut. Nxnsi, i cili sht mbets qoft edhe n nj nga provimet e detyruara t Maturs Shtetrore n sesionin e par, nuk ka t drejt t futet n provimet me zgjedhje. Ky nxns duhet t jap riprovim lndt e detyruara n sesionin e dyt dhe, n qoft se i merr ato, ka t drejt t futet n provimet me zgjedhje vitin e ardhshm. A.Rr.
uxheti i Universitetit t Tirans pr vitin 2009 sht disa her m i lart krahasuar me nj vit m par. Tashm me miratim t senatit dhe n baz t nj formule t re, fondet q iu ndahen fakulteteve vetfinancohen nga vet ato. "Asnj njsi e Universitetit t Tirans nuk bhet m keq se vitin e kaluar. Pra gjendja sht pozitive pr t gjith. Financimi buxhetor dhe t ardhurat dytsore jan t tilla q t gjitha fakultetet e UT-s kt vit kan financim buxhetor shum m t madh se sa vitin e kaluar", u shpreh rektori i UT, Dhori Kule. Pr sa i prket investimeve q bhen pr godinat, tashm universitetet duhet t konkurrojn me projekte. Universiteti i Tirans ka gati projektin e ndrtimit t kampusit, i cili pritet t kaloj pr shqyrtim n mbledhjen e senatit dhe m pas t'i prezantohet Ministris s Arsimit. Deri tani sht br publik vetm projekti i paraqitur nga UT dhe nuk sht prezantuar ndonj projekt tjetr konkurrent pr ndrtimin e kampusit q do t'u jepte zgjidhje problemeve q kan fakultetet me sistemimin e studentve n auditor.
FIER
rjes s Ujsjellsit kan depozituar pran Prefekturs s Fierit kundrshtimet prkatse, me justifikimet e dokumentuara pr disa nga shkeljet e konstatuara. Por formulimi i raportit prfundimtar jo vetm q ka rrzuar kundrshtimet e ngritura, por ka prezantuar t gjitha shkeljet e regjistruara nga administrata e Ndrmarrjes s Ujsjellsit. Kreu i Auditit n Prefekturn e Fierit, Dervish Baraj, deklaron se sht kontrolluar e gjith puna e periudhs 2005-2007 n Ndrmarrjen e Ujsjellsit. "Gjat ksaj kohe, administrata drejtuese dhe krert e Ujsjellsit kan kryer mjaft shkelje. Duhet prmendur se shkeljet e konstatuara nga kontrolli yn
Vzhgim
Bashkia e Fierit premton investime. Ekzistojn projektet e rikonstruksionit t rrugve t brendshme
Kreu i Auditit t Brendshm n Prefekturn e Fierit thot se, pas kontrollit t Ujsjellsit prezantohen mjaft abuzime t kryera n kt ndrmarrje
kan qen t natyrs financiare, si dhe shkelje administrative. Shuma abuzive e gjetur si shkelje shkon n disa dhjetra milion lek, ndrkoh q dhe shkeljet financiare jan t mdha", shprehet Baraj. Ai sqaron se shkelje jan gjetur si n zrin financiar t fondeve pr investime edhe n at t pagave dhe dietave. Ndrkoh q n Ujsjellsin e Fierit, kontrolli i ushtruar pr periudhn 2vjeare 2005-2007 ka konstatuar edhe emrime n pun n kundrshtim me Kodin e Puns. Prve pasqyrimit t shkeljeve t gjetura n Ndrmarrjen e Ujsjellsit, auditi i prefekturs do t propozoj edhe masat prkatse pr abuzuesit. Msohet se t implikuar n kt abuzim jan gjasht persona, kryesisht drejtues t administrats s kaluar t ksaj ndrmarrjeje. Sipas kreut t Auditit t Fierit konfirmohet se pr personat e gjetur me shkelje do t krkohet ndjekje penale, si dhe dmshprblim. M. Troka
mi i tyre. Uji dhe balta shkon deri te banesat, ku shpeshher banorve u sht dashur t ndrhyjn vet n mnyr primitive, duke vendosur gur pr t'u futur n shtpi. Po n situat t ngjashme, pa rrug dhe me balt deri pran dyerve t shtpive, gjenden edhe banort e lagjes "Liri" t qytetit t Fierit. Te kjo lagje, prve infrastrukturs s munguar q ka sjell balt, dimr e ver mungon edhe ndriimi. Gjat orve t mbrmjes dhe t nats aty sht e vshtir t kalosh. Kreu i Bashkis s Fierit, Baftjar Zeqaj, jo vetm q ka pranuar me keqardhje mungesn e investimeve n kto segmente dytsore t lagjeve qendrore t Fierit, por ka pohuar se "investimi n kto rrug sht i vonuar". Sipas tij, rruga e lagjes "Liri" dhe "Kryengritja e Fierit" do t rikonstruktohen gjat muajit shkurt. Pr kto dy lagje ekzistojn projektet n zyrn e zhvillimit t Bashkis s Fierit dhe n buxhetin e vitit 2009 sht parashikuar ndrhyrja me investime. M. Troka
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
SOCIALE
Pritja
25
Ambientet
Godina e urgjencs sht e vogl, me tri dhoma, me nj tualet dhe me nj korridor, ku pas dyerve presin fmij e prindr. sht ftoht, dhomat jan t vogla
Jasht ders, shikon nnat q mbajn n duar t vegjlit e tyre t mbshtjell me batanije. Ato presin n radhn e gjat derisa t vij ora, kur mjeku ti bj konsultn
REPORTAZH/ Nj dit n urgjencn e Pediatris, n godinn e marr borxh deri n rikonstruksionin e ekzistueses
hyrjen e dyt t spitalit Nn Tereza, n portn e pasme, busulla e orientimit pr t gjith sht Pediatria. Prball ports ndodhet nj tabel orientuese, e cila t jep drejtimin pr te Pediatria e Specialiteteve, godina ku priten, trajtohen dhe shtrohen fmijt e vegjl, nga 0 deri
aturn e lart e kan frik t gjith. Tre mjek q ndodhen n urgjenc mundohen t presin, t prcjellin, t kshillojn nnat dhe t prshkruajn receta n ato pak metra katror ku ndodhen me qira. Urgjenca e Pediatris, godina q i takon ktij shrbimi, aktualisht sht duke u rikonstruktuar. Nj ur lidhse mes tyre, do t jet investimi q do t sjell prmirsim pr shr-
bimin e fmijve. Kshtu do t ket m shum bashkpunim, mes urgjencs s Pediatris dhe spitalit ku shtrohen fmij me probleme t vshtira, pediatris s specialiteteve. Deri sa t prfundoj ky rikonstruksion, mjekt dhe pacientt duhet t kullandrisen me dhomn e dhn borxh nga spitali ngjitur. Sipas parashikimeve, ajo duhet t mbaroj deri n fund t
vitit, por asnjher nuk i dihet... Pacientt Godina e vogl e urgjencs pret pacient nga kryeqyteti, si nga zona q kan qendra shndetsore, ashtu edhe nga lagje t reja q jan populluar vitet e fundit. Sauku, Bathorja, Farka, Dajti, t gjitha kto zona nuk kan nj poliambulanc ku t ojn rastet me urgjenca, thon mjekt. Si-
Sauku, Bathorja, Farka, Dajti, t gjitha kto zona nuk kan nj poliambulanc ku t ojn rastet me urgjenca, thon mjekt
n 12 vje. Godina sht n form L-je. Nga nj der futesh pr te shrbimet speciale, ku trajtohen fmij me smundje t vshtira, ndrsa nga dera tjetr futesh pr tek Urgjenca e Pediatris. Gjat rrugs pr t shkuar aty, n t dyja ant, jan t parkuara makinat, taksit, t cilat presin, ojn e sjellin, prindr e fmij-pacient. Ndrsa jasht ders, shikon nnat q mbajn n duar, prkundin t vegjlit e tyre t mbshtjell me batanije. Ato presin n radhn e gjat derisa t vij ora, kur mjeku ti bj konsultn. Godina e urgjencs sht e vogl, me tri dhoma, me nj tualet dhe me nj korridor, ku pas dyerve presin fmij e prindr. sht ftoht, dhomat jan t vogla. N tavane varet teli i nj poi. Brenda dhomave ku bhen vizitat ndodhet nj krevat, nj tavolin, nj peshore q llogarit peshn e fmijve dhe nj dollap ku vendosen ilaet. Mbi tavolin qndron regjistri i fmijve t paraqitur n urgjenc. do dit, n t shnohen emrat e m shum se 200 fmijve. Urgjenca Ka pasur temperatur, vetm grindet dhe qan, menduam ta sillnim m mir n spital, se ktu mjekt din m mir, thot Shega, nj nn e re, e cila mban djalin e saj n krah dhe e tund q ai t mos qaj. E prkdhel me fjal q ai t hutohet derisa mjeku ta vizitoj dhe ti thot se kur do t shrohet. Nnat bhen bashk e n hyrje t ports, duke mos dashur ti fusin fmijt brenda se mos infektohen m keq nga smundjet e pacientve t tjer, flasin e shkmbejn mes tyre pr shqetsimet e fmijve. T vegjlit jan prekur nga viroza t stins, kan temperatur t lart, shqetsime n stomak, koll dhe probleme me frymmarrjen. T gjith e din q sht thjesht nj viroz, por temper-
pas tyre, pacientt si t zonave pa mjek dhe zonave ku ka poliklinika, nuk e zbatojn sistemin e referimit, nga qendra m e afrt n spitalin universitar. Kjo krijon dhe fluks t madh pacientsh, papastrti t madhe, mbipopullim dhe radha. Shum prej tyre mbeten n trafik, derisa t mbrrijn n spital dhe pavarsisht ksaj, srish nuk zn mend, prap ndalojn te stacioni m i largt, n spital dhe jo n qendrn m t afrt shndetsore. Pediatria e Specialiteteve, edhe pr shkak t smundjeve t vshtira q trajton, ka pasur mungesa me ilaet, por urgjenca e fmijve sht furnizuar rregullisht me ilae. Por si pr barna t veanta, edhe pr ato m minimale, shpeshher edhe n ort e vona t nats, prindrit falnderojn Zotin, q kan farmaci pran godins, pr t bler ilae. Ndryshe mjekut i duhet, q me peshore, stetoskop dhe ndonj aparatur tjetr t ul temperaturn, t qetsoj fmijt, derisa t vij zvendsi i turnit tjetr. Gripi Viroza e stins l n krevat 4-5 mij shqiptar do jav, shumica e tyre fmij. Duke nisur nga muaji janar, kjo viroz ka prekur rreth 20 mij qytetar n t gjith vendin. Shtama e virozs sht ekzaminuar nga laboratort e Institutit t Shndetit Publik dhe ka rezultuar se sht e ngjashme me shtamn e nj viti m par. T gjith ata q jan vaksinuar nga gripi kan krijuar imunitet dhe kan qen t mbrojtur nga viroza q ka rn. Presim q t mbrrij gripi i cili po qarkullon n t gjith Evropn, tha shefi i Epidemiologjis, n Institutin e Shndetit Publik, Dritan Ulqinaku. Sipas tij, muaji shkurt dhe mars sht periudha kur do t qarkulloj n rajonin ton gripi australian, q tashm ka prekur shumicn e vendeve t Evrops.
Situata
SALLAT
Brenda dhomave ku bhen vizitat ndodhet nj krevat, nj tavolin, nj peshore q llogarit peshn e fmijve dhe nj dollap ku vendosen ilaet pr rastet urgjente
FLUKSI
Mbi tavolin qndron regjistri i fmijve t paraqitur n urgjenc. do dit, n t shnohen emrat e m shum se 200 fmijve q paraqesin simptoma viroze
VSHTIRSIA
Tre mjek q ndodhen n urgjenc mundohen t presin, t prcjellin, t kshillojn nnat dhe t prshkruajn receta n ato pak metra katror ku ndodhen me qira
Fier
Mjekt ankohen se prindrit e ktyre t miturve nuk i lejojn t kryejn kt proces shndetsor t domosdoshm
dhe e zbuluar ndaj smundjeve t ndryshme dhe t rrezikshme si lija, tuberkulozi, sifilizi etj. Nj nga arsyet kryesore q kjo popullsi nuk i kryen vaksinat pr fmijt e tyre t moshs nga 0-14 vje sht migrimi, ka pohuar Moi. Ajo shton se punohet me grupe t vogla shtpi m shtpi, por hasen vshtirsi pr shkak t natyrs lvizse t ksaj popullsie. Por mbi t gjitha, nga fakti se vet prindrit nuk na lejojn q t kryejm vaksinat, duke protestuar ashpr kur ne shkojm me detyrim, pohon Moi. Epidemiologia tregon se prindrit rom kan frik ndaj
vaksinave dhe shpesh i cilsojn si t rrezikshme kundrejt shndetit t fmijve t tyre, pavarsisht se sht e kundrta. Gjithsesi, sipas informacioneve t marra nga Drejtoria e Shndetit Parsor, ndrsa n vitet e kaluara m shum se 80 pr qind e numrit t prgjithshm t fmijve rom ishin t pa vaksinuar, kt vit kjo shifr sht ulur. Komuniteti rom n Rrethin e Fierit z nj prqindje t konsiderueshme. Ai sht i prqendruar m shum n Levan, Baltz, Zhupan, Driz, Roskovec, Mbrostar etj. M. Troka
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
BOTE
27
Kryeministri izraelit, Ehud Olmert, krcnoi pr reagim disproporcional ndaj sulmeve t ndrmarra dje nga lufttart palestinez kundr territorit izraelit
oreja e Veriut parala jmroi se spiralja e prkeqsimeve t raporteve me Koren e Jugut e ka afruar gadishullin n pragun e lufts. Deklarata nga shteti komunist erdhi dy dit pasi kishte br me dije se po prishte t gjitha paktet e deritanishme me fqinjin kapitalist e t pasur. Analistt thon se retorikat me tone t ashpra synojn t detyroj Presidentin e Kores s Jugut t heq dor nga linja e ashpr, por njhersh edhe t trheq vmendjen e Presidentit t ri amerikan, Barak Obama.
Iran
ideri i organizats Ha mas, Khaled Meshal, u takua dje me liderin suprem t Iranit duke i ofruar Ajatollah Ali Khameneit nj pasqyr t detajuar t triumfit t Hamasit mbi Izraelin n konfliktin e Gazs. I tregoi se Izraeli kishte dshtuar n prpjekjet pr t zhdukur rezistencn e armatosur. Mediat iraniane bn me dije se Meshal, numri nj i Hamasit, organizata q ka nn kontroll Gazn, mbrriti n Teheran po t dieln. M par Meshal qe takuar me ministrin e Jashtm, Manuer Motaki.
Kenia Synimet Tashm Izraeli po krkon me do kusht fundin e sulmeve me raketa, por njhersh edhe t mos lejoj militantt islamist t riarmatosen. Por analistt thon se politikant izraelit q urdhruan ofensivn n Gaza shohin me shum vmendje edhe zgjedhjet e 10 shkurtit. Sulmet Sipas asaj q raportohet npr disa media, nj prej raketave t lshuara dje ra mes dy shkollave infermiere n rajonin Eshkol n jug t Izraelit. T shtunn, nj raket e lshuar nga Gaza shprtheu pran qytetit Ashkelon, por pa shkaktuar dme n njerz.
Presidentit francez nuk i plqejn manifestimet e aq m pak frshllimat dhe pasojat i paguajn funksionart
Rusi
shqip shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009 E DIEL, 1 SHKURT 2009
28
28
e rinj LIBRAT
eksa nis e zbulon jetn dhe veprn e George Simenon t vjen natyrshm t pyessh: por, a ishte njerzor? Sepse Simenon ishte i pajisur me energji, krijuese dhe erotike, t jashtzakonshme. Shkroi m shum se 400 romane nn pseudonime t ndryshme, nj numr t pafund tregimesh dhe skenar pr filma dhe kur ishte n fund t jets, pasi kishte vendosur se do ti jepte fund t shkruarit, la n dorshkrim me mijra faqe kujtimesh. Ai arrinte t shkruante nj roman pr nj jav ose n dhjet dit, duke shtypur n makinn e shkrimit pa pushim, pa iu kthyer asnjher mbrapa puns (dhe ndonjher kjo vihet re). Thuhet se n Paris, n vitet 20, shkrimtari i kishte dhn fund marrdhnies me Josephine Baker, yllin amerikan, kngtares s klubeve t nats, sepse gjat vitit q qndroi i lidhur me t, pasioni e kishte shprqendruar prej krijimtaris. Kishte shkruar vetm tre apo katr libra. E jo pak her shprqendrohej nj tip si ai. N vitin 1976, kur ishte 70 vje, n nj intervist, i rrfen mikut t tij, Federico Fellini, se kishte pasur marrdhnie me 10.000 gra. George, lindi n Liegi, n Belgjik n vitin 1903, nga nj baba shpirtmir, por i dobt dhe nj nn e tmerrshme me t ciln gjat gjith jets s gjat q ajo pati, pati nj marrdhnie urrejtje-dashuri t prhershme. N moshn 16-vjeare la shkolln pr tu br reporter i Gazette de Lige, dhe u bashkua me Caque, nj grup dandi dhe bohemian q kishte si udhheqs shpirtror piktorin Luc Lafnet. N vazhdim Simenon e prshkroi at t diel qershori t vitit 1919 kur u njoh me Lafnet si nj prej ditve m t rndsishme t adoleshencs sime. Caque ishte nj grup t rinjsh t shfrenuarish q pinin alkool e prdornin drog dhe predikonin dashuri t lir. Ishim nj elit, shkroi m von Simenon. Nj grup i vogl gjenish q na bashkoi rastsia. Por ata ishin edhe t rrezikshm dhe n m shum se nj rast treguan se ishin edhe vetshkatrrues. N agimin e nj dit dimri, pas nj nate t kaluar duke pir nj nga djemt e grupit, Joseph Kleine, le petit Kleine, aspirant artist dhe kokainoman, u gjet i varur n portn e kishs Saint-Pholien n Liegi. U mendua pr vetvrasje,ose pr nj vrasje t kamufluar. Mngjesin pasardhs Gazette de Liege shkroi se t riun pa dyshim q e kishin vrar. Kaluan shum vite para se Simenon t pranonte se ishte ai autori i atij artikulli, i cili doli para se policia t vazhdonte me hetimet. Doja t deklaroja pafajsin ton, shkroi n kujtimet e tij. Ose edhe mungesn e paramendimit pr vrasje... Nuk e dinim n far gjendje ishte petit Kleine. Por n fund t fundit, nuk jemi ne ata q e kemi vrar?. Imazhi i trupit t varur i la shenj Simenonit. Romani i dyt i personazhit t tij ta famshm, Maigret, titullohet I varuri i Saint-Pholien, dhe n nj nga romanet e tij m t bukura Gli intrusi, publikuar n vitin 1940, ka n qendr nj band t rinjsh t shfrenuarish dhe vetshkatrruesish, q sht quajtur qartsisht Caque, mendurit e t cilve kulmojn me nj vrasje. Simenon e njihte shum mir at q prshkruante. N vitin 1920, n moshn 17-vjeare, publikoi romanin e par Au Pont des Arches, i shoqruar me ilustrime t artistve t ndryshm, mes t cilave edhe ato t udhheqsit t tij shpirtror satanikut Lafnet. Kt libr, Simenon e kishte firmosur me pseudonimin Georges Sim, nj pseudonim t cilin do ta prdorte edhe pr disa koh edhe pasi u transferua n Paris me piksynimin pr tu br shkrimtar. Nisi ti rrfej historit e tij Colette-s, q n at koh ishte bashkpunto-
LENNA LANDER
Titulli: Urdhri
Botoi: Dituria mimi: 800 lek
ili sht krimi q ka br Miina Malin, far ngjau mes saj dhe Aaro Harjulas, far fshehin t gjith, far krkon vrtet t msoj gjykatsi Emil Halenberg? Nj grua revolucionare e burgosur, e akuzuar pr nj krim mizor, nj ushtar q nuk i sht bindur urdhrit pr ta vrar, nj gjykats-shkrimtar i ngarkuar me shtjen. I gjith romani zhvillohet mes ktyre tre personazheve dhe mes tensionit t vazhdueshm t raportit t paqart q i lidh, mes armiqsis dhe trheqjes, urrejtjes dhe dashuris, vullnetit pr sundim dhe prirjes pr ligshtim dhe shlyerje fatale.
George Simenon
do gj e menur dhe e bukur q populli grek ka thn prgjat viteve, sht prmbledhur n kt libr, n 10.000 proverba q ai prmban. Libri cilsohet si nj thesar i vrtet i urtsis popullore, si nj burim i freskt diturie, si esenca e menuris popullore e t gjith shekujve ku fuqia dhe vlera e saj jan t prhershme dhe e vrteta e saj sht e pranueshme nga t gjith. Proverbat jan eksperienca t njerzve t thjesht, por t ndritur, q n pak fjal t thjeshta prmbledhin msime t menura pr t gjitha veprimet e mendimet e njeriut.
re e gazets Le Matin, e cila e kshilloi t prsoste n maksimum stilin e tij. Kjo ishte me siguri kshilla m e mir q pat marr ndonjher, t ciln e ndoqi me prpikmri. Nisi t shkruante tregime popullore duke arritur nj sukses t dukshm, shkroi edhe rreth 20 libra t gjith nn pseudonime t ndryshme. Kur ishte 25 vje, tashm i pasur nisi nj seri udhtimesh n Evrop, Afrik dhe m 1934-n npr t gjith botn. Puna e shfrenuar dhe t mosgjeturit asnjher qetsi, karakterizojn nj pjes t madhe t jets s shkrimtarit. N vitin 1923 lidhet n martes me piktoren e re, Rgine Renchon, por martesa merr fund kur n Nju Jork, menjher pas lufts takohet me Denyse Ouimet, nj franko-kanadeze rreth 18 vjet m e re se ai, t ciln e njohu ndrsa krkonte nj sekretare. U martuan n vitin 1950 n Reno dhe shkuan t jetonin n Connecticut, ku qndruan pr pes vjet. N vitin 1955 u kthyen srish n Evrop, ku u stabilizuan n Lozan n nj shtpi t madhe, t projektuar nga vet ata. Kur edhe martesa e dyt u fundos (Simenon prej kohsh kishte nisur nj marrdhnie me shrbyesen), Ouimet bie n depresion. N vitin 1964 l shtpin pr t shkuar n nj spital t vrtet. Pak m von edhe e bija Marie-Jo nisi kurat psikiatrike edhe pse pa asnj rezultat. N vitin 1978 vret veten. Marie-Jo q n fmijrin e hershme kishte qen dshprimisht e dashuruar me t atin. N volumin e kujtimeve t tij, t publikuar n vitin 1981, Simenon akuzon Ouimet pr kt tragjedi. Ouimet m par kishte dshmuar versionin e saj t ngjarjeve duke akuzuar t shoqin n kujtimet e saj t publikuara n vitin e vdekjes s t bijs. N vitin 1930, kur pr her t par botoi nj libr me emrin e tij t vrtet, u shfaq edhe personazhi m i njohur i Simenon, inspektori Maigret, detektivi me ibukun gjithnj n goj. Mes viteve 1930 dhe 1973, vit kur vendos t braktisi prfundimisht aktivitetin krijues pr tu marr me kujtimet e tij, Simenon shkroi rreth 80 romane me n qendr inspektorin Maigret. Mbi kt personazh ngrihet edhe fama e ktij shkrimtari. sht prllogaritur se jan shitur m shum se 500 milion kopje t Simenon-it n m shum se 50 gjuh, por veprat e tij m t mira mbeten prher romanet durs, romanet e forta. Letrsia policeske, edhe kur sht e fort dhe krcnuese, zakonisht ka nj brtham sentimentale, sepse gati t gjith shkrimtart e romaneve t verdha jan romantik t zhgnjyer. Willliam T. Vollmann, e krahason me shkrimtarin belg, Raymond Chandler. Romanet e Chandlers, shkruan Vollmann, jan noir, (t errt) por t prfshir nga nj drit melankolie; ndrsa Simenon e ka veshur noir-in me nj t errt t fort e solide si zemra e nj ylli xhuxh. Ndoshta sepse gjithka nisi me nj dhun t madhe, n gjak e n t vjella q do gj arriti kaq shpejt n kt pik, shkruan vet Simenon pr krijimtarin e tij. E megjithat, kta romane durs mbeten gjithsesi vepra arti, t mdha e mjaft t rafinuara, edhe pse t maskuara me veshjen e nj letrsie popullore. Andre Gide, q e admironte Simenon, mendonte se ai nuk kishte shprfaqur t gjith potencialin e tij artistik dhe ka shum mundsi gjith sa Gide ka menduar t jet e vrtet nse do t kishte gjetur mundsin pr tu vn fre obsesioneve t tij e mbi t gjitha nse do t kishte mundur t ngadalsonte ritmin, ndoshta edhe do tia kishte dal mban t shkruante veprn e madhe t ciln kaq shum Gide e priti prej tij, por kjo vepr me siguri q nuk do t kishte qen nj Simenon, sepse n Simenon-et q Simenon shprehte veten, gjendej edhe shpirti i vrtet i tij.
ROGER. BACKHOUSE
skush nuk mund ta injoroj ekonomiksin. Nuk jan kurr t mjaftueshme burimet pr tiu qasur atij, ngaq shoqria njerzore gjithmon sht prballur me shtje t rndsishme t paras, tregjeve, shkmbimeve, mimeve dhe prodhimit. Kt histori autoritative, Roger Backhouse e ofron nga grekt e lasht deri n shekullin XXI. Me analizimin e gurave t mirnjohura, autori sjell disa ide mbi tema t rndsishme t patrajtuara m par. Historia e teorive ekonomike ofron nj panoram prmbyllse t ktij subjekti t rndsishm.
FATOS KONGOLI
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
KULTURE
29
estivali i vetm i muziks moderne shqiptare vjen n nj maraton t gjat transmetimi televiziv n "Top Channel", "Top Albania Radio", "My music" dhe platformat dixhitale. Kngtar t njohur e t rinj nga t gjitha trevat shqiptare konkurrojn n edicionin e gjasht t "Top-Fest". Pr 32 dit publikut do t'i ofrohen rreth 200 krijime
EVENIMENTI KNGT
Rreth 200 krijime jan przgjedhur pr konkurrim n edicionin e gjasht t "Top Fest". Transmetimi i tyre nis sot n "Top Channel" pr t vazhduar pr 32 dit me radh. Publiku do t ket mundsi q do dit t dgjoj 6 kng konkurruese
EDICIONI 6
"Top Fest", festivali i vetm i muziks moderne shqiptare mbrrin n edicionin e tij t gjasht. Kngtar nga t gjitha trojet shqiptare, Shqipria, Kosova, Maqedonia e Mali i Zi kan zgjedhur t prezantojn krijimet e tyre n kt festival
NATA FINALE
Maratona e transmetimit televiziv t kngve konkurruese do t finalizohet n nj spektakl t prmasave t mdha. N natn finale, artistt, t cilt gjat m shum se nj muaji do t ken fituar simpatin e publikut, do t vlersohen me mime sipas kategorive
prfshirja n konkurrim e t gjitha rrymave muzikore. Kjo larmishmri e bn t dallueshm dhe t suksesshm n krahasim me festivalet e tjera. Formula e zgjedhur pr kt produksion sjell alternativa dhe koncepte t
reja t muziks, mundsi q edhe kngtart shqiptar t prezantojn tendencat q vijn edhe si pasoj e ndikimit t muziks botrore", shprehet Proko. Ndrkoh q sot fillon transmetimi televiziv n "Top Channel",
puna e stafit vazhdon q gjithka t jet gati pr spektaklin final. Nj element i rndsishm i nats finale sht skena, skenografia, e cila i sht besuar Fatmir Mings, ndrsa ndriimi Vladimir Markos. "Spektakli sht nj form artis-
tike pr t qen pjes e programeve televizive mes gams q ka "Top Channel" n prgjithsi dhe e rryms novatore q ndjek. Spektakli sht nj finalizim i rrugs s gjat me 32 seri, prmes vlersimit t artistve edhe me
mimet q jepen pr kategori t ndryshme", shpjegon regjisori Bojken Lako. Nata finale sht gjithashtu nj spektakl i konceptuar ndryshe, duke iu prshtatur fryms novatore q prshkon n trsi festivalin "Top Fest".
85-vjetori
Vlersimi
ot do t festonte 85-vjetorin e lindjes. Por Sulejman Pitarka, aktori i njohur i skens teatrore dhe kinemas, do t'i mbyllte syt dy vjet m par. Kujtimi i tij i fundit lidhet me shfaqjen "Pjata prej druri" me regji t Gzim Kames, kur aktori 82-vjear, mbshtetur mbi shkopin e drunjt hynte n dern e Teatrit Kombtar pr t'u ngjitur n skenn e provave. Roli i tij, ai i gjyshit t familjes ishte edhe njher nj konfirmim i suksesit t tij autorial. Protagonist i mbi 70 roleve n teatr dhe rreth 20 roleve n kinematografi, Pitarka kujtohet nga publiku pr secilin nga kto role, t vlersuara nga kritikt si mjaft realiste. T gjitha rolet e tij jan vlersuar si portrete origjinale q aktori i krijoi me zrin dramatik, her-her imponues n sken. "Halili dhe Hajria", "Borgjezi fisnik", "Epoka para gjyqit", "Vajza me flok t thinjura", "Prefekti" etj., jan disa nga pjest teatrore ku interpretoi, ndrsa pati role edhe n filmat si "Debatik", "Furtuna", "Horizonte t hapura", "Gjenerali i ushtris s vdekur", "Gjeneral Gramafoni", "Ball pr ball". Sulejman Pitarka lindi n Dibr m 2 shkurt t 1924-s. M 1927, kur ai ishte n moshn trevjeare, familja e tij u vendos n Durrs. Ktu kaloi fmijrin. Pas mbarimit t shkolls s mesme, filloi pun n bank. Disa prvoja skenike, pothuaj rastsore, gjat shrbimit ushtarak (1945'47) e shtyn t interesohej m shum pr teatrin dhe t prfshihej n lvizjen amatore t Durrsit. M 1951 u przgjodh pr t'iu bashkangjitur trups, ende n formim, t Teatrit Popullor (sot Kombtar) n Tiran, ku u b menjher margaritari i kurors. Ka hyr n historin e drams shqipe si autor i drams "Familja e peshkatarit". U nda nga jeta m 24 mars 2007.
oeti i njohur, Ali Podrimja, dhe studiuesi i ri, Nysret Krasniqi, jan dy laureatt e mimit letrar kombtar "Azem Shkreli" q jepet nga Ministria e Kulturs, Rinis dhe Sportit t Kosovs. I pari sht vlersuar me mimin pr veprn jetsore, ndrsa i dyti me mimin pr librin m t mir n fushn e letrsis t botuar brenda vitit. N baz t vendimit t juris profesionale, ministri i Kulturs, Rinis dhe Sportit, Valton Beqiri, ka nnshkruar vendimet pr dhnien e mimit Kombtar dhe atij vjetor "Azem Shkreli". Sipas vendimit t juris n prbrje t Jusuf Buxhovi (kryetar), Arif Demolli (antar) dhe Dr. Avdi Visoka (antar), mimi Kombtar "Azem Shkreli", i cili i jepet krijuesit t dalluar pr vepr jetsore, i cili me krijimtarin e vet ka ln gjurm t thella n fushn e letrsis, n krijimtarin dhe n veprimtarin e tij, i sht dhn poetit Ali Podrimja, ndrkoh q mimi vjetor "Azem Shkreli", pr veprn m t mir n fushn e letrsis t botuar brenda vitit, i sht dhn Nysret Krasniqit pr veprn "Udha kratilike". N arsyetimin e juris pr ndarjen e mimit kombtar "Azem Shkreli", ve tjerash, thuhet se Ali Podrimja sht padyshim zri m i veant, m origjinal, m kumbues, m deprtues, m me ndikim n poezin ton t gjysms s dyt t shekullit t kaluar dhe t fillimit t shekullit ton, duke shtuar se ky mim sht nj mirnjohje e vogl pr krijimtarin e madhe e t jashtzakonshme t ktij poeti. Podrimja ka qen i vetmi i nominuar pr kt mim, prandaj edhe nuk sht surpriz dhnia e ktij mimi atij, pasi nuk ka pasur ndonj konkurrent. Pr kt mim ai ka qen i nominuar nga "Pen Qendra" e Kosovs.
shqip shqip
30
NDRYSHE
30
SPORT
Derbi
"Paraqitja n derbi tregoi se ne kemi skuadr t mir dhe dim t reagojm n situatat e duhura. Demonstruam gjith potencialin ton dhe n fund e merituam fitoren"
Besimi
Nga drejtuesit m t lart t klubit, donatort e deri te lojtari m i fundit i ksaj skuadre, t besoj edhe m shum tani te Tirana kampione e 2008-2009
Objektivi
"Shpresojm t ruajm kt ritm dhe n sfidat e ardhshme t kampionatit, n mnyr q t fitojm titullin, i cili sht objektivi yn madhor pr kt edicion"
Mundje
Partizani
OPTIMIZMI
"Theksoj, kjo transfert ishte e vshtir pr ne, por n fund t 90 minutave ne ia dolm mban"
dhe pse n efektet e nj krize t rnd financiare, e cila nuk duket se do ta gjej nj zgjidhje t shpejt brenda klubit, por e ka "shtrir dorn" jasht tij, Partizani arrin t rrmbej nj fitore n Ballsh dhe t shoh m shum munds pr t shmangur nj rnie t mundshme n nj kategori m posht. T shtunn, t kuqt kan mundur 1-0 Bylisin n shtpin e ktyre t fundit, duke fiksuar fitoren e tret n kt sezon, por t dytn n transfert, pas asaj ndaj Lushnjs n fazn e par. Kjo fitore ka knaqur trajnerin Shptim Duro, i cili si t gjith lojtart, preferoi t mos e braktis klubin n momentin e tij m t vshtir. "Sigurisht q jam i knaqur, pasi kjo ishte nj fitore e rndsishme pr ne dhe theksoj se ky sht nj fillim i mbar pr kt pjes t sezonit, thot trajneri i Partizanit, i cili, duke vlersuar kundrshtarin, por edhe situatn e trazuar, n t ciln ndodhen t tijt, e kishte parashikuar si nj sfid t vshtir ndeshjen. Srish theksoj, ashtu si e kam shprehur edhe m par, kjo transfert ishte e vshtir pr ne dhe ne ia dolm mban. Arbitrimi ishte korrekt n kt ndeshje, mund t them edhe m korrekti nga t gjitha ndeshjet e tjera. Bylisi kishte rastet e saj pr t shnuar, n prgjithsi luajtn nj loj t mir. Gjithsesi, un i uroj suksese ksaj skuadre pr takimet q vijojn". A. M
Bundesliga
Ansi Agolli
as triumfit spektakolar dhe shum emocionues n derbin e t shtuns ndaj Dinamos (4-2), t gjith te Tirana jan br me "krah". Nga drejtuesit m t lart t klubit (donatort) e deri te lojtari m i fundit i ksaj skuadre, besojn dhe m shum tani se, bardheblut do t mund t shpallen kampion t ktij edicioni t kampionatit shqiptar. Nj prej tyre sht edhe Ansi Agolli, mesfushori tiranas, i cili u rikthye te ish-skuadra e tij e zemrs, jo vetm pr t ushtruar profesionin e tij si futbollist, por edhe pr t'ia shprblyer ksaj skuadre, q e lanoi n tregun ndrkombtar t futbollit. 45 minutat e para i kan ln nj shije t hidhur, pasi edhe pse skuadra e tij po prpiqej, goli vazhdonte t mungonte dhe dizavantazhi qndronte ende n fuqi. Por fraksioni i dyt i lojs, i dha mundsin, pr t qen ai protagonist i prmbysjes s madhe, kur n minutn e 58, mundi t kthente n gol (barazim 2-2), nj kros t Abrahamit. "Jemi t lumtur pr kt fitore, shprehet mesfushori bardheblu, i ardhur n form huazimi nga skuadra finlandeze e Vaasa PS. Luajtm me nj shpirt karakteristik, sidomos n pjesn e dyt. Paraqitja n derbi tregoi edhe nj her se ne kemi skuadr t mir dhe dim t reagojm n situatat e duhura. Demonstruam t gjith potencialin ton dhe n fund e merituam fitoren". Pr 26-vjearin mesfushor krahu, ky triumf ishte i rndsishm. Ai rrfen edhe presionin e madh n prag t derbit. "Kemi qen nn tension para ndeshjes, pasi e dinim se kjo sfid kishte rndsi pr vazhdimsin dhe besoj ia dolm mban, shton Ansi. Situata aktuale n klasifikim, vetm nj pik larg Vllaznis kryesuese e knaq. Dhe pr kt, ai nuk harron t falnderoj Shkumbimin, q frenoi arratisjen e shkodranve t Agim Canajt. Humbja e Vllaznis n Peqin, duket se ia ka br me t leht rrugn Tirans. "Kampionati sht i gjat, por fakti q edhe Vllaznia bri hap fals n Peqin na ndihmoi t ripozicionohemi sipas dshirs ton n nj vend shum komod n tabeln e renditjes, pohon mesfushori. Nj gj e till do t thot se do ta kemi m t leht pr t prmbushur objektivin sezonal". Megjithat, ai preferon t mbetet me kmb n tok dhe uron q skuadra t mos tregoj m ulje-ngritjet e deritanishme, pasi ather gjithka mund t komprometohet. "Shpresojm t ruajm kt ritm dhe n sfidat e ardhshme, n mnyr q t fitojm titullin, i cili sht edhe objektivi yn madhor pr kt edicion, shprehet Agolli, i cili rrfen se ka mbetur shum i knaqur nga kjo fitore. N fund t sezonit, mesfushorit do t'i duhet t rishikoj t ardhmen e tij, pasi pr momentin sht vetm n form huazimi te Tirana, ndrsa kartoni i tij i prket finlandezve t Vaasa PS.
Klasifikimi
"Kampionati sht i gjat, por fakti q edhe Vllaznia bri hap fals n Peqin na ndihmoi t ripozicionohemi n nj vend shum komod n tabeln e renditjes"
ampionati Evropian i Mundjes sht n prag, ndrkoh q n Federatn e Mundjes, drejtuesit e rinj ende nuk e kan kapur n dor si duhet situatn. Por nj gj e till nuk po i shkon pr shtat sportistve dhe trajnerve t tyre, t cilt po prgatiten pr t zbritur n tapet n muajin mars, n takimet e vlefshme pr Kampionatin Evropian t Mundjes. 12 nga 15 ekipe shqiptare t mundjes kan krkuar nga kryesia aktuale e Federats s Mundjes q t sqaroj situatn e krijuar pas zgjedhjeve t reja. Prfaqsuesit e klubeve kan gjetur rastin t mbshtesin edhe nj her organet e reja drejtuese, si dhe t shprehin paknaqsit pr drejtuesit e mparshm. Trajnert e ekipeve si: Kuksi, Vllaznia, Besa, Dinamo, Partizani, Tirana dhe Apolonia krkojn marrjen n zotrim t dokumentacionit t federats, pr t marr pjes n aktivitetet kombtare dhe pr t prfaqsuar Shqiprin n garat ndrkombtare. T shqetsuar jan edhe vet sportistt, t cilt jan strvitur pr nj koh t gjat pr t marr pjes n kampionate ndrkombtare. N muajin mars pritet kampionati evropian, por ata jan siguruar nga presidenti Zeneli dhe sekretari Hasa se do t marrin pjes n t gjitha aktivitetet sapo t disponohet i gjith dokumentacioni n Federatn Shqiptare t Mundjes. Trajnert e mundjes kan gjetur rastin t shprehin shqetsimet e tyre n nj mbledhje t thirrur nga federata pr organizimin e nj aktiviteti mbarkombtar me munds t rinj nga Shqipria, Maqedonia, Kosova, madje edhe nga Greqia. Gjithsesi, shpresohet se n ditt n vazhdim, gjithka do t zgjidhet n lidhje me pretendimin e fundit, ka do t lejonte nj vazhdim t qet t puns drejt Evropianit. A. Manallari
Seria A
shqip
E HENE, 2 SHKURT 2009
SPORT
Bravo Rafa... Ke luajtur n nj mnyr t pabesueshme dhe e meriton trofeun. Ishte nj tjetr finale fantastike
31
Australian Open
Finalja
Australian Open i fundit nuk i ka tradhtuar parashikimet: n finale sht luajtur nj betej epike mes dy tenistve m t mir t bots, por q u fitua nga nr.1
Mos harro se je nj kampion i madh dhe jam i sigurt q ti do ta arrish dhe do ta kalosh rekordin e Pit Samprasit
PREMIER LEAGUE
DJE
Njukasll-Sanderl Liverpul-elsi 1-1 2-0
SERIE A
DJE
Atalanta-Katania 1-0
Rekordi
Roxher Federer, jo vetm q nuk ka mundur t mposht rivalin e tij m t ashpr, por ka humbur edhe mundsin pr t arritur rekordin e Samprasit: 14 tituj Slam
SPANJ / PRIMERA
DJE
Atletiko M. - Vajadolid 1-2 Deportivo - Vijarreal 3-0 Espanjol - Rekreativo 1-1 Osasuna - Majorka 1-0 Racing S.- Barcelona 1-2 Real B.- Getafe Valencia - Almeria 2-2 3-2
oger Federer vs. Rafael Nad al, finalja e radhs mes dy t mdhenjve t tenisit botror, n Australian Open, ka shkuar srish pr spanjollin. Imazhi i Rafael Nadal, q ngushllon Roxher Federerin, t mbuluar n lot, do t duhet t na shoqroj edhe pr shum koh. Nga nj analiz siprfaqsore, fal edhe harxhimit t m pak energjive n gjysmfinale, mund t mendoj se, Federer ishte favoriti i ksaj finaleje, ku ai do t mund t mund t celebronte titullin e 14 t Grand Slam, gj q do ta ndihmonte t arrinte rekordin e t famshmit, Pit Sampras. Por nuk ka ndodhur kshtu. Dshira Nadal fiton shortin dhe zgjedh ti lr krahun nga fryn era Federerit, q humbet edhe rastin e par pr t shnuar pik, duke shkaktuar dy faulle t njpasnjshme. Ishte e dukshme se t pakt ishin ata q i kishin br llogarit n lidhje me dshirn e madhe t Rafael Nadalit (trofeu i shtat n Slam). Por spanjolli, n fund t nj beteje epike, q zgjati plot katr or e katrmbdhjet minuta (7-5 3-6 76 3-6 6-2) e ka merituar at fitore t madhe prball kundrshtarit t tij. Tashm zvicerani do t mbetet n kuotn e vetm 13 titujve t fituara n 19 finale t luajtura deri tani. Dorzimi N Melburn, numri nj i bots e turproi rivalin e tij m t fort, duke triumfuar kshtu n provn e par sezonale t Grande Slam. 22-vjeari mngjarash nga Manakor i Spanjs e shkruan srish emrin n listn e art t turneut dhe kt e ka br pas pes seteve shum luftarak. Federer sht dorzuar dhe do t duhet t pres t paktn disa muaj pr nj shans tjetr, ku t shpresoj se, jo vetm do t prmbys kundrshtarin e tij m t egr, por edhe t shpresoj t arrij rekordin e Sampras. Gjithsesi, momenti i fundit i takimit ka dhuruar dy tablo: at t gzimit t fituesit dhe lott e zhgnjimit t humbsit. Lott Dukshm jashtzakonisht i zhgnjyer, Federer e ka falnderuar pr ngushllimin dhe kurajn edhe m pas e ka komplimentuar Nadalin: Bravo Rafa, ka thn ai menjher pas ndeshjes, me lott q i rrshqisnin mbi fytyr. Ke luajtur n nj mnyr t pabesueshme, e meriton trofeun. Ka qen nj tjetr
BUNDESLIGA
DJE
Bokum-Karlsruhe 2-0 Verder B-Arminia B. 1-2
Konkurrenca
Rrfimi
Refuzimi
se Karim Benzema do t linte Lionin vern e ardhshme, destinacioni i tij do t jet Spanja. Sipas L Equipe, sulmuesi transalpin, nn kontrat deri n 2013, dshiron t qndroj, pr tu prgatitur sa m mir pr Botrorin 2012. Nse do t ikte, mundsia e par do t ishte Reali i Madridit, ndrsa nuk ngelet m pas Barcelona, e cila tashm ka ofruar 40 milion euro e Erik Abidal.
Shkmbimi
SKANDALI
t bashkuar me nj grup femrash dhe sht br thumb: Nuk bhen shum festa n Kolumbi, por kur Felps vjen n festn tnde sht nj gj e jashtzakonshme. Atleti sht bashkuar me admiruesit dhe admirueset duke pir hashashin: Mund t thuash se e kishte br edhe m par. E mori epruvetn, e dinte mir se duhej t bnte, ka thn burimi. Ndihej n qejfin e tij, ashtu si dukej n pishin. Ishte pr medalje t art edhe n pirjen e hashashit... Pastaj filloi t bhej paksa paranojak, dukej nervoz dhe m pas iku. Prve ksaj, mesa duket, Felps kishte marr pjes edhe n nj fest tjetr n mbrmjet e mpasme. News of the World lajmron se, kur Felps ka msuar pr artikullin, ka ofruar shifra t jashtzakonshme pr t mos e publikuar foton. Notari, q prej pak kohsh ka rinisur strvitjen, duket se sht shtyr nga ky fakt, pr t hedhur hipotezn e trheqjes s tij pas lojrave Londra 2012. Komiteti Olimpik Ndrkombtar, Federata Amerikane e Notit dhe trajneri i notarit, Bob Bouman, nuk e kan komentuar akoma kt shtje.
Sulmuesi