Aktualitet

faqe 2 Kastriot Dervishi, Enkeleid Omi, Artan Zeneli, Jeni Myftari, Agim Shabani, Anila Hoxha, Shefit Domi, Web-design Shefdomi.com www.thealbanian.co.uk albania7@gmail.com

DREJTOR: PETRIT KUANA Kryeredaktor: BASHKIM METALIA

REDAKSIA Akil Koci, Daut Dauti, Pranvera Smith,Brixhilda Ndini, Diana Pepi, Blerim Ciroka, Majlind Goge, Claire Fletcher, Flori Slatina,

Tel/fax:02082169527

NGA YLLI PATA

KiE i hap rrug vots s emigrantve

Kshilli i Europs i hap rrug vots s emigrantve. Nj e drejt q sht krkuar n Shqipri prej vitesh, duket se nga ana e s drejts ndrkombtare ka marr nj drit jeshile dhe pritet q vetm t zbatohet nga Tirana zyrtare. Bhet fjal pr t drejtn e m shum se 1 milion shqiptarve t cilt nuk kan mundsi t zgjedhin dhe t zgjidhen n institucionet e shtetit t tyre. Komisioni i Venecias, i cili mund t cilsohet si Gjykata Kushtetuese e Kshillit t Europs, u ka br thirrje shteteve antare t tij, ku bn pjes edhe Shqipria, q t plotsoj t drejtn e qytetarve q jetojn jasht vendit pr t votuar pr qeverin dhe institucionet e tjera t vendit. Pr Shqiprin, ky opinion i konstitucionalistve t KiE-s sht nj vendim i mirpritur, pasi jan rreth 1 milion zgjedhs q presin t ushtrojn nj nga t drejtat kryesore civile, q nuk u sht lejuar prej vitesh. N nj studim i cili ka prfunduar m 24 qershor me krkesn e Kshillit pr Zgjedhje Demokratike t KiE-s, theksohet si konkluzion se: Megjithse prdorimi i t drejts s vots pr qytetart q jetojn jasht vendit nuk hyn tek parimet e trashgimis zgjedhore europane, Komisioni Europian pr Demokraci Nprmjet Ligjit (si quhet zyrtarisht Komisioni i Venecias), sugjeron se kto shtete, n kndvshtrimin e nj mobilizimi europian dhe n prputhje me situatn n disa shtete, adopton nj qndrim pozitiv n lidhje me t drejtn e vots s qytetarve q jetojn jasht vendit, derisa kjo e drejt t kujdeset pr zhvillimin kombtar dhe qytetaris europiane. Raporti i Komisionit t Venecias pr kt problem sht prgatitur nga dy ekspert prestigjioz europian, prkatsisht nga konstitucionalistja franceze, Josette Durrieu dhe juristi i njohur hungarez, Lszl Trosanyi. Dy dokumentet e dorzuara n selin e KiE-s n Strasburg prshkruajn situatn n shum vende europiane n lidhje me votn e qytetarve q jetojn jasht vendit. Ky raport sht adaptuar si nj dokument bazik nga Kshilli pr Zgjedhje t Lira i KiE-s, gjat takimit t 37-t q u zhvillua n Venecia m 16 qershor t ktij viti, si dhe nga Komisioni i Venecias. N kt dokument theksohet se, zhvillimet n legjislacion si dhe nj shtje e shqyrtuar nga Gjykata Europiane e t Drejtave t Njeriut pr nj rast n Greqi, ku theksohet se qytetart do t duhet t mbajn lidhje t forta me vendin e origjins. Faktikisht, personat q ndodhen jasht, jan me banim t prkohshm jasht vendit, por definimet e natyrs s qndrimit duhet t sqarohen n mnyr m t prer. Sipas Komisionit t Venecias, zgjedhjet kombtare, pra pr Parlamentin e vendit, jan shum t thjeshta q t hapen n mnyr pr t votuar qytetart q jetojn jasht. sht legjitime, sipas Komisionit, q emigrantt t votojn edhe pse n regjistrin kombtar do t duhet t votojn vetm ata q jan rezident. Detyrimi pr t votuar n ambasadat apo konsullatat krkon praktika t qarta. Por ndrkaq, mund t prdoren edhe votime t tjera si me post, votimi elektronik, por edhe votimi me delegim. Dy ekspertt e njohur kan hartuar raportin, i cili n mnyr t detajuar ka hartuar rekomandime si pr zgjedhjet e prgjithshme, si i quajm ne ato parlamentare, por edhe pr zgjedhjet vendore. N lidhje me zgjedhjet parlamentare, Komisioni i Venecias thekson n mnyr t qart se e drejta e vots pr emigrantt sht shum e mundshme.

inistria e Diaspors n nj konferenc pr shtyp sht prononcuar lidhur me nevojn pr themelimin e saj si dhe pr planet, programet e dhe fushveprimtarin e vet. Kosova ndjehet e plot vetm ather kur ajo e ka n vetvete edhe pjesn e popullit t saj q jeton n diaspor. Pr kt qllim sht formuar edhe Ministria e Diaspors, e cila gradualisht sht duke e kompletuar stafin i cili do ti realizoj projektet e parashikuara t ksaj ministrie, ndrsa pjes prbrse dhe e pandashme n realizimin e objektivave tona, patjetr se do t jen edhe mrgimtart tan. Gjat muajve t par, q kur sht themeluar kjo ministri dhe nga emrimi i Ibrahim Makollit ministr, prpos q jan prgatitur projektet konkrete n t cilat do t angazhohet kjo ministri, paralelisht ka filluar edhe kompletimi i saj me ekspert dhe struktrurn prkatse. Tashm jemi n fazn finale t krijimit dhe kompletimit t departamenteve, t cilat do t jen pjes e Ministris s Diaspors. Mirpo, aktivitetet tona fillestare nuk jan shtrir vetm n konsolidimin e administrats, por kemi qen n vazhdimsi n kontakt me qendrat funkcionale t diaspors. Pra, krahas organizimit ton t brendshm n Ministri, thuajse e kemi prmbyllur edhe kompletimin e harts s qendrave t bashkatdhetarve tan q jetojn jasht vendlindjes si dhe identifikimin e problemeve parsore me t cilat prballen mrgimtart tan. Kshtu q paralelisht me konsolidimin e Ministris jemi angazhuar n hartimin e projekteve konkrete q duhet realizuar si dhe n prcaktimin e afateve dhe dinamikn e realizimit t tyre, t cilat do t prfshihen n strategjin e Ministris s Diaspors dhe do t jen kahje prcaktuese t planit ton t veprimit. Ndrsa, m konkretisht n nj afat t shkurtr kohor vet ministri Makolli do ti bj publike projektet konkrete (qendrat kulturore, konferencat me mrgimtar, bashkpunimi me institucionet e shteteve ku sht e koncentruar mrgata e jon ) etj. Ministria e Diaspors s shpejti do t

MINISTRIA E DIASPORS N SHRBIM T MRGIMTARVE M

jet nj trsi q do t jet n shrbim t diaspors son, e me kt edhe n shrbim t Kosovs. Njkohsisht, gjat ktyre muajve kur vendlindjen e vizitojn numr i madh i mrgimtarve, Ministria e Diaspors, n bashkveprim me institucionet e tjera relevante, sht angazhuar q brenda kapaciteteve ekzituese tua lehtsoj qndrimin n vendlindje. Shfrytzojm rastin t falemnderojm: Ambasadat n Kosov, t cilat kan shprehur gadishmrin pr t bashkpunuar ngusht pr integrimin e komunitetit shqiptar n diaspor, Policin e Kosovs pr shtimin e pikave t kontrollit dhe ndihmesn e dhn mrgimtarve tan gjat pjesmarrjes s tyre n trafik, Ministrin e Punve t Brendshme dhe Ministrin e Punve t jashtme, t cilat kan ofruar shrbime efikase pr paisjen e mrigmtarve me dokumentacionit prkatse, Ministrin e Arsimit Shkencs dhe Teknologjis, e cila bashkarisht me Ministrin e Diaspors sht e prkushtuar nq prmes projekteve konkrete t stimuloj krijimin e kushteve pr arsimimin e mrgimtarve tan n gjuhn shqipe, n shtetet ku ata jetojn q do t ndikoj drejprdrejt n ruajtjen e identitetit kombtar, u tha n kt konferenc pr media t Ministris s Diaspors

Alba Alb ia A ania Albania

Landline Landline

C Call

FRE Inte E
up t o 10m b pe r da y

rne t

Top-up Top-up o

Ly Lycamobile PLUS to Lycamobile PLUS ycamobile Ly ycamobile

FREE Minutes FREE Te Texts exts

30 20 10 5

2000 500 250 100

2000 500 250 100

Landline

For your FREE Lycamobile SIM visit www.lycamobile.co.uk or call 020 7132 0322
Buy and top up online or in over 115,000 stores

Customers may not be able to use Electronic Top-Up at all locations where the top-up logo appears Ele onic Top-Up ectr o where top-u up
*Free *Free minutes and texts in the table are valid du are during the promotional period and only applied to the rst 3 top ups in any calendar month. The free minutes and texts are valid for 30 days from the date of top-up. Onc the free minutes and the free texts have been used o if all the free minutes and texts have expired, uring promotional free d are from Once ce free free or free expired, Lycamobile 7p p/min Lycamobile t off ffer time. The off may be withdrawn at any time in full or in part at the absolute discretion of Lycamobile UK Ltd unless the offer is withdrawn, it is valid from ffer discretion Lycamobile d. ff calls to Lycamobile PLUS will be charged at 7p/min and texts to Lycamobile PLUS will be charged at 9p per SMS. This offer is valid for a limited period of t offer Ltd. offer from 1/07/2011 until 31/08/2011. Any changes or w withdrawal will be notied at www.lycamobile .co.uk. Pric are correct at the time of going to print 08.08.2011. Free mobile web off is valid until 31/08/2011 with a download limit of 10Mb per day per customer. The cus ces .# ffer stomer www.lycamobile Prices are correct 08.08.2011.# Free offer customer. customer must top-up once to activate the Free Free mobile web promotion. promotion.

Aktualitet

faqe 4

NGA BASHKIM METALIA

j turm njerzish , prej afro 300 vetash ishin mbledhur, prpara stacionit t policis s Tottenham , duke protestuar dhe krkuar q t zbardhet e vrteta mbi vrasjen nga policia t 29 vjearit Mark Duggan . N fakt autoritetet policore nuk kishin dhn asnj shpjegim prball turms , prve asaj q kishin deklaruar zyrtarisht , duke thn se Duggan kishte qlluar m par policin, prpara se ta ndalonte taksin n t ciln udhtonte , duke e detyruar policin q t kundrprgjigjej dhe si pasoj t qllohet pr vdekje. Protestuesit q ndodheshin prball stacionit t policis kan prshkallzuar protestn e tyre duke goditur me sende t forta ndrtesat prreth . Grupe t rinjsh me fytyr t mbuluar me maska, kan shfrytzuar nga kjo situat dhe kan vazhduar t thyejn dyqane duke vjedhur dhe plakitur, dhe duke u vn zjarrin. Ksaj gjendje kaotike, policia sht munduar ti kundrprgjigjet por n pamundsi , pasi turma ka marr prparsi duke djegur makina t policis , mjete t transportit publik dhe ndrtesa biznesi.

TRAZIRAT N ANGLI NJ NDRR E KEQE

Ndrkoh q policia arriti q t qetsoj situatn duke u shtuar n numr dhe duke ndrmarr nj sr arrestimesh , tashm kishin filluar q t solidarizohen me situatn dhe n zona t tjera t Londrs dhe n disa qytete t tjera t Anglis. Pr katr net rrjesht Londra kryesisht n Hackney, Ealing Broadway, Enfield, Southwall, Peckham si dhe n Croydon , po ashtu n qytetet Birmingham, Manchester, Liecester, Nottingham, Bristol, Liverpool, Salford, West Bromwich, Wolverhamton etj, jan ngrysur nga paniku, zjarri, plakitja dhe vjedhje t njpasnjshme. Pr katr net rrjesht kto qytete kan prjetuar nj skenar akoma m t keqe , bile akoma m keq nga sa kishte ndodhur 26 vite me par n nga trazirat e vitit 1985 n Brixton , ku policia kishte vrare aksidentalisht nj grua (nnn e nj te dyshuari), dhe grupe t ndryshme jan prleshur duke shkatrruar gjithka kishte prpara. Ndoshta kjo situat nuk ishte par n qytetet britanike as n Luftn e II Botrore. Situata e trazirave t fundit ishte e pa precedent duke filluar q nga mnyra e organizimit , degjenerimi i mnyrs s protests, aktet e dhuns , ku t paktn deri tani jan t deklaruar nga autoritet ,tre t vrar n Birmingham dhe nj i ri tjetr n Croydon, shum t plagosur si nga bandat , njerz t thjesht ashtu dhe nga forcat e

LONDRA ULI QEPENAT

policis. sht dashur, q Kryeministri Britanik David Cameron, t kthehet nga pushimet dhe t mbaj nj fjalim n Parlament, n nj sesion urgjent dhe t jap mbshtetjen pr policin dhe t shtohet numri i saj vetm n Londr nga 10 000 n 16 000, pr t vn kshtu rendin dhe qetsin n mnyr q grupacione t tilla kriminale t mos ken mundsin q t destabilizojn vendin. Kryeministri dha urdhr, grupeve t tilla kriminale, se do tu hiqen maskat , do t identifikohen t gjith pa prjashtim dhe do t prballn me forcn e ligjit. Nuk do t rrim duarkryq pr vendin ton . Nuk do t lejojm q kultura e friks t ekzistoj npr rrugt tona, dhe do t bjm do gj q t rivendosim rendin dhe ligjin dhe pr t rindrtuar komunitetet tona. theksoi kryeministri prball deputetve n kt sesion urgjent parlamentar. Ndrkoh policia ka br m shum se 1500 arrestime(ky numr arrestimesh sa vjen e rritet) dhe gjykatat po punojn pandrprer , me or t strzgjatura pr tu dhn dnimet kapitale ktyre njerzve me mendje kriminale. Ndr t tjera Kryeministri Cameron krkoj q t merren masa t nevojshme pr riparimin e shoqris son duke premtuar masa t patolerueshme kundr bandave. Dmet q shkaktuan bandat kriminale jan t mdha. N fjalimin e Kryeministrit u dha nj shifr rreth 200 milion , por q Kryeministri premtoj se do t kompensohen t gjitha bizneset e dmtuara deri n nj. Qytetet britanike , ndonse pa par e dgjuar ndonjher si kt radh , ishin prfshir nga tmerri dhe terrori , do biznes privat kishte mbyllur dritaret me kompensata dhe qepena metalike. Kjo t ngjallte panik dhe pasiguri. Policia si asnjher ishe e alarmuar dhe n gatishmri t do situate. Njerzit nga asti n ast pyesin se kush qytet a krahine a ka radhn , pr tu djegur e plakitur. N shum vende vet njerzit q zotronin biznese dhe prona private ishin mbledhur s bashku pr ti mbrojtur ato. Grupet kriminale kishin vendosur t prmbushin urin e tyre pr pasuri , jo me pun por me an t shkatrrimit dhe vjedhjes masive npr rrugt e qyteteve. Nj dhun ndaj kulturs qytetare dhe demokracis britanike. Si e till nj paralajmrim pr t shqyrtuar pasojat dhe shkaqet t tilla t sjelljes shoqrore. Ndonse zanafilla e ktyre protestave ishte zbardhja e vrasjes e nj t riu, kjo as q e justifikonte yryshin ndaj prons private dhe shtetrore dhe shkatrrimin n mas . Por ky ishte vetm preteksti. Shum londinez fillimisht e menduan se dhuna ishte nj reagim ndaj papunsis s vazhdueshme, mkmbjes s ngadalt ekonomike dhe shkurtimeve n shpenzimet publike nga qeveria e re e vendit. Por n kto trazira nuk kishte parulla, slogane, thirrje apo krkesa. Tashm u b e qart se kto trazira ishin dika tjetr. Profesori i gjeografis, Kris Hamnet nga Kings College n veri t Londrs, jo shum larg nga vendi ku ndodhn trazirat thot se - Ajo q pam ishte kryesisht trazira pr t sjell pshtjellim dhe pr t prfituar. Kta njerz nuk po shprehin zemrimin e tyre ndaj nj shteti shtyps. Kta njerz mendojn se sht trheqse t bsh rrmuj-tha ai. Trazirat u shfaqn kryesisht n lagjet me popullat t madhe afrikane dhe ata nga ishujt e Karaibeve, lagje q historikisht kan patur probleme me policin. Profesori Hamnet thot se banort e ktyre lagjeve n prgjithsi jan m pak t arsimuar, kan papunsi dhe prqindje kriminaliteti m t lart se britanikt e tjer. Ka nj dimension racist n tr kto trazira, por ato nuk jan si pasoj e diskriminimit racial. Por padyshim n kto trazira ka element t dallimit klasor dhe ekonomik-shtoi Profesor Hammnet

aktualitet
donse trazirat e fundit shkaktuan nj panik t frikshm, tek qytetart pse jo dhe tek politika britanike, askush nuk mund t jap dhe shpjegoj n detaje t prshtatshme pr at se far ndodhi , ku i dihet dhe mund t prsritet i njjti skenar. Por ajo ka prflitet do dit , npr media vizive dhe t shkruara, nga njerz t thjesht dhe politikan, jan nj sr faktorsh q mund t jen dhe nxits t ksaj dhune t papar . Trazirat gjejn shpjegimin si nj prishje morale deri te nj konsumerizm i tepruar apo dhe varsi t mirqenies. Kjo e fundit e intensifikon iden e nj oroditje sociale duke e vn theksin n lirin personale n shkall absolute jo vetm tek nj nivel i ult apo i mesm i shoqris por edhe tek shtresat e larta , bie fjala tek politikant , t cilt prfitojn nga taksapaguesit qoft edhe ushqimin e kafshve shtpiake ; sdo mend q edhe t rinjt apo grupacione nga t gjitha klasat e shoqris nuk marrin udhheqjen , kulturn e duhur. Prjashtimi social sht edhe nj ide tjetr q interpretohet si nj nxits i trazirave . Studime t bra sugjerojn duke jetuar n zonat e nj privimi social mund t jet nj faktor q mund t prshkallzoj n paknaqsi. Po ashtu edhe shkurtimet e shpenzimeve jan nj shpjegues i revoltave. Ish Kryetari i Bashkis s Londrs Zoti Ken Livingston thot se masat shtrngese jan prgjegjse dhe se: Nse jeni duke br shkurtime masive, ka gjithmon nj mundsi pr shprthim t nj revolte t ksaj natyre. Po ashtu sht prfolur aq shum edhe pr shkurtim t forcave t policis dhe protestuesit kan perceptuar iden se nuk mund t kaplohen leht nga forcat e rendit. Nj ide tjetr q prpiqet t shpjegoj situatn e krijuar sht edhe mungesa prindrore , sidomos mungesa e modeleve t rolit t mashkullit n familje. Pasi nse shohim shumicn e t rinjve q ndodhen npr qelit e burgjeve kan nj t prbashkt ; mungesn e babait n shtpi. Edhe racizmi sht prdorur

faqe 5

A KA PRGJIGJE PR KA NDODHI?

si nj efekt revoltues , duke marr shkas edhe nga kjo vrasje e fundit, q policia londineze i bri t riut me ngjyr Mark Duggan. Kjo dhe n lidhje me kompetencat e nenit 60- t: ndalo dhe kontrollo (stop and search) , policia sht konfrontuar mse shumti m t rinjt kryesisht me ngjyr . Megjithse kjo kundrshtohet me forc qoft nga autoritet policore apo dhe aktor t rndsishm social-politik.

Forcat e policis si garantuese t rendit jan t konsideruar si t dobta dhe t pafuqishm q t jen zbatues t plot t ligjit . Duke mos prdorur logjistikn e duhur n raste t veanta si gazi lotsjells , topat e ujit etj ka br q revolta si ato t vitit 2009 kur u mblodh G20 n Londr , t studentve dhe kto tani i jep kurajm tepr nj revoltuesi. E gjitha shpjegohet me frikn

e zyrtarve se mos prballen me veprimet juridike, nga aksionet parandaluese q ndrmerr policia. N revolta t ndryshme n vende dhe koh t ndryshme sht par q krahas konfrontimeve me policin jan thyer dhe djegur objekte t ndryshme. Por n rastin n fjal krahas ktyre kan ndodhur shprthime npr dyqane dhe vjedhje masive . N studimet e krimeve t rrugs kjo lloj plakitje dhe vjedhje sht shpjeguar si nj faktor i pamundsis pr ti pasur dhe shfrytzohet rasti pr t gllabruar do gj q del prpara. Oportunizmi sht nj mundsi pr t shtuar masn e revoltuar n rrug . Pasi ideja e ndshkimit kolektiv sht m e pamundur sesa individuale ka br q t shtohen dhe t shprhapen n territore t ndryshme. Po ashtu edhe media sociale dhe prdorimi i teknologjis ka br q revolta t tilla t bhen t organizuara dhe t

shpejta. Prdorimi i celularve BBM (blackberry messages) ku policia ka qen e pafuqishme ti gjurmoj ka br q organizimi i revoltave t bhet n mnyr t fsheht dhe pa pengesa. Realisht ajo far ndodhi n Angli sht si nj ndrr e keqe por assesi nuk mund t anashkalohet. Megjithse t dy forcat politike ; Partia Konservatore n pushtet dhe ajo Laburiste n opozit i dnuan kto trazira megjithat kjo e fundit e shprndan prgjegjsin tek keqqeverisja konservative. Ndonse Kryeministri Cameron paralajmroi nj all-out war n bandat e rrugs duke fajsuar pr trazirat , fmijt pa baballar, shkollat pa disiplin, shprblimet pa prpjekje, krimet pa dnime, t drejtat pa prgjegjsi dhe komunitetet pa kontroll, ai premtoi nj reformim n forcat e policis dhe hallkat e tjera qeverisse. Drejtuesi i Partis Laburiste Ed Milliband , n krahun tjetr, akuzoj qeverin pr mashtrim t politikave t deritanishme, ku n klasat sociale mbizotron varfria dhe mungesa e nj trajtimi t barazis shoqrore. Edhe pse polemikat politike vetm sa kan filluar pr diferencat dhe mungesat n at se far solli n kto rrmuja t pashembullta , nj gj sht e sigurt; kt kosto po e paguajn taksapaguesit dhe njerzit me moral qytetar. Kjo do nj prgjigje dhe zgjidhje imediate.

aktualitet NGA VETON SURROI

faqe 6

j fitore e rrejshmeVeton SurroiArtikujt tjerNj fitore e rrejshmePortat e negociataveSi t ridefinohet interesi strategjik i Kosovs (III) Si t definohet interesi shtetror i Kosovs? (II)Udhzime pr dmtimin e shtetit Kjo sht kriz, nuk sht rrufPublikuar: 08.08.2011 20:37

Kosova ka pse t brengoset, me gjith propagandn e zyrtarve t vet: n shtator, Prishtina po hyn me t dy kmbt n negociata t thella politike q kan t bjn me territorin e Kosovs, me rregullimin kushtetues t saj 1.Kryeministri i Kosovs e quajti suksesin m t madh pas shpalljes s pavarsis. Nj prshkrim t ktill do ta meritonte nj ngjarje shum e madhe, posarisht duke marr parasysh faktin se shpallja e pavarsis u b n nj koreografi t detajuar deri n imtsi nga sponsort e pavarsis s Kosovs: edhe fjalt e thata t belbzuara nga prfaqsuesit institucional at dit ishin t shkruara gjetiu (testi pr t gjith lexuesit: kush mban n mend ndonj fjali t shqiptuar n Kuvendin e Kosovs at dit, cila fjali do t citohet n nj t ardhme n mbamendjen ton kolektive?)

NJ FITORE E RREJSHME

Pr fat t keq, jo vetm pr kryeministrin e vendit, por m shum pr qytetart e vendit, marrveshja e arritur mes Qeveris s Kosovs dhe komandantit t KFOR-it (pasi q ky kishte mbrritur marrveshje me prfaqsues t Serbis) nuk sht sukses i prmasave historike pas shpalljes s pavarsis. Brenda nj fjalori ushtarak, aplikuar n zhvillimet paraushtarake t dhjet ditve t fundit, komandanti i KFOR-it ka arritur nj armpushim q do t zgjas fillimisht deri n gjysmn e shtatorit. Pr Prishtinn zyrtare ky armpushim prmban n vete tri lajme t mira. S pari, sepse, duke mos qen n gjendje t marr vet kontrollin e pikave doganore n Jarinje dhe Brnjak dhe e detyruar t trhiqet fizikisht nga aty, Prishtina zyrtare del nga nj situat e pakndshme, nj si rrug qorre. S dyti, mbrrin q duke i shpallur zon ushtarake, kto dy pika doganore rrjedhimisht, t mos lejojn qarkullimin normal t mallrave, pra edhe t krijohet prshtypja se po zbatohen masat e reciprocitetit t proklamuara nga Qeveria e Kosovs. S treti, shtja e dy pikave doganore q nuk kontrollohen nga institucionet e vendit nxirren nga dosja e shtjeve t harruara dhe vendosen n at t shtjeve aktuale, duke e pasur KFOR-i nn kontroll t prkohshm.

fillestar i Prishtins i fituar me njsitin ROSU q dshmoi se pikat kufitare mund t mbahen, qoft edhe pr disa or. Me barrikada e djegie objektesh, Beogradi srish u vendos si pal negociatore. S dyti, duke e prjashtuar Prishtinn zyrtare nga prania fizike n kufi, e me arritje t marrveshjes me NATO-n, kufiri i Kosovs mes Serbin prap e ka cilsimin e dyfisht t fjalorit status neutral kufi-vij administrative, gjegjsisht nuk sht as mish, as peshk. S treti, prej nj situate ku me pranin e doganierve dhe policve kufitar kosovar n pikat 1 dhe 31 ka mundur t krijohet nj realitet i ri, gjithsesi i pakndshm pr Beogradin, tash kjo shtje shkon pr tu trajtuar n Bruksel, nj terren bukur i prshtatshm pr Beogradin zyrtar, gjykuar nga avantazhet e krijuara deri tani n negociata me Kosovn. Dhe, lajmi gjithsesi i mir pr Beogradin: e tr marrveshja u arrit me NATO-n, duke u konfrontuar me t (bllokuar rrugt), duke djegur pikn doganore dhe duke vrar nj polic kosovar - n vend t ndshkimit u arrit nj shprblim.

rveshje ka lajme t pakndshme, t cilat po prpiqet ti fsheh me nj tepri formulimesh t rrejshme (t tipit fitore historike). Pikat 1 dhe 31 nga mesi i shtatorit do t jen objekt shqyrtimi n negociatat e Brukselit. Ekziston nj rrug e shkurtr mes problemeve praktike, si jan quajtur dhe tr kompleksit politik t marrdhnieve mes Kosovs dhe Serbis, e kt rrug t shkurtr e kan kaluar t dyja palt pr dhjet dit. Prej vulave doganore u kalua n pikat 1 dhe 31, e prej aty te tr territori i veriut q nuk kontrollohet nga Prishtina, e prej aty te qndrimi i Beogradit ndaj pavarsis s Kosovs. Prishtina po hyn me t dyja kmbt n negociata t thella politike q kan t bjn me territorin e Kosovs, rregullimin kushtetues t saj dhe natyrn e marrdhnieve mes Kosovs dhe Serbis pr nj koh t paprcaktuar. Nj proces i ktill negociator do t duhej t ndodhte herdokurdo, por lajmi i keq pr Kosovn sht se po ndodh n nj korniz negative pr Kosovn, gjegjsisht n nj korniz ku me natyrn e precedencs po ndrtohen parimet udhheqse, e parim udhheqs i ndrtuar gjat ktij viti sht se Kosova dhe Serbia kan sovranitet t prbashkt pr disa (ende nuk e dim as listn) e shtjeve problematike mes dy vendeve. Ashtu si u

arrit pajtueshmria q t dyja vendet t ken legjitimitet pronsie mbi regjistrin civil t Kosovs, nuk do t ishte aspak e befasishme q t ndrtohet nj sistem kontrolli t pikave 1 dhe 31 nprmjet sovranitetit t ndar mes Kosovs dhe Serbis. Prishtina zyrtare, zaten, me mendjelehtsin q e karakterizon prej kohsh, ka pranuar, as gjasht muaj pas shpalljes s pavarsis, q shtja e pikave 1 dhe 31 t trajtohet brenda kontekstit t planit gjashtpiksh t Ban Ki Moonit, pra t prgjegjsis s prbashkt t Prishtins dhe t Beogradit pr kto pika dhe pr kto shtje. Pa marr parasysh se ka thon zyrtart e Prishtins n kto dit propagande, ata kan pranuar q n korrikun e vitit 2008 q doganiert dhe polict kufitar t Kosovs do t vendosen n Jarinje e Brnjak vetm me plqimin e Beogradit. Ky qndrim mbetet po i njjti me marrveshjen e negociuar nga komandanti i KFOR-it: ai ka krijuar nj hapsir sigurie n mnyr q palt t merren vesh mes vete se far do t jet natyra e pikave 1 dhe 31, gjegjsisht se far do t jet regjimi civil i kontrollit pasi t skadoj regjimi i tanishm ushtarak. Pr pozitn negociatore kosovare, ndrhyrja e 25 korrikut ishte nj atu,

ndonse jo shum e madhe, e vullnetit q Kosova t ushtroj sovranitetin e vet, jasht marrveshjes me Serbin. Me marrveshjen e komandantit t KFOR-it, Kosova nuk ka m atu t ktill - pikat 1 dhe 31 do t mund t jen pjes e sovranitetit t Kosovs vetm nprmjet procesit negociator, assesi e ndrhyrjeve t Prishtins, q do t quheshin t njanshme, ani pse jan ushtrim i sovranitetit t vendit.

4. Rrjedha e mtejme e ngjarjeve sht leht e parashikueshme: ka pak gjasa t jet e mir pr Kosovn. Hapsira negociatore me Serbin do t jet edhe m e ngushtuar, pozicioni brenda Bashkimit Evropian gjithnj e m i keqsuar edhe pas nj Raporti negativ t progresit, hapsira ekonomike gjithnj e m e keqsuar pr shkak t keqmenaxhimit t paras publike, deficitit buxhetor dhe kmbnguljes q ky t mos trajtohet tani me rebalanc. N rrafshin e praktikave qeverisse, nj spirale e prhershme keqsimi u konvenon vetm regjimeve jodemokratike, t zhytura n korrupsion dhe krim. Duke e prkeqsuar gjendjen e sotme, mbrrijn t zvetnojn problemet e djeshme.

2. Pr Beogradin zyrtar, ky armpushim po ashtu ka lajme t mira. S pari, nprmjet t organizimit t barrikadave e pastaj edhe djegies s piks doganore, u neutralizua avantazhi

3. Pr Prishtinn zyrtare me kt mar-

aktualitet

faqe 7

NGA FLORIANA ODHISE PASKALI

DENONCOJ ABUZIMIN Q PRESIDENTI BAMIR TOPI DHE STAFI I TIJ PO KONSUMOJN NDAJ VEPRS AUTORIALE T TIM ETI. NSE VAZHDOHET KJO FYERJE NDAJ NDERIT T KOMBIT ODHISE PASKALI, FAMILJA SHT E DETYRUAR T KTHEJ MBRAPSHT NE MNYRE PUBLIKE, TE GJITHA DEKORIMET E INSTITUCIONIT T PRESIDENCS

"PAKUJDESITE DHE HESHTJA E PRESIDENTIT TE VENDIT TIM

HESHTJA E BAMIR TOPIT PR ABUZIMET Q PRESIDENCA PO KONSUMON ME VEPRAT AUTORIALE T TIM ETI
sander Flloko, me profesion veteriner, qe Ju e keni zgjedhur ne kete post te larte zyrtar, sme jep pergjigje prej 2 vjetesh, megjithe kerkesat e mia zyrtare, per punt e porositura nga ky njeri, ne emer Tuaj. Ju bej me dije, Z. President Bamir Topi, se per keto vepra, jane shpenzuar leke, nga buxheti yne familjar, per tu paraqitur ne sallen e re te Presidences, denjesisht ashtu sic qendrojne te gjithe veprat e Paskalit, dhe presin per tu terhequr, nga Institucioni qe Ju drejtoni. Keto veprime te pajustifikueshme, te z. Aleksander Flloko, qe Ju e keni emeruar ne kete post te larte te Presidences se vendit tim, ia shpreha ne nje moment ne janar te 2011, edhe Zonjes se Pare te vendit, zonjes Tuaj, Teuta Topi, duke e informuar, qe keto vepra te shkonin ne destinacionin e porositur. Pr personin e Aleksander Fllokos, ajo ndau te njejtin mendim me mua dhe me tha: Ai ashtu ben me te gjitheeshte i pandergjegjshem dhe pin shume dhe justifikohet se smban prgjegjsi. Per sallen e re te Presidences, salle qe i perket imazhit te shtetit shqiptar, dhe jo apartamentit apo viles se Zotit Shef Kabineti, Aleksander Flloko, ky i fundit u kujdes me shijen e Tij. Ne median elektronike, sa here paraqitet Presidenti ne ceremonialet zyrtare ne kete salle, ne shohim nje Skenderbe tjeter, nga imazhi i bustit te Paskalit, te Pallatit Presidencial. Nje President i vendit, qe del ne publik para bustit t 2 Sknderbeve, dhe ky imazh artistik, nuk Ju ka shqetesuar aspak, Ju President i vendit tim! Kjo kopje anonime, e shmtuar, nje plagjiature e vepres simbol te Skenderbeut, e punuar nga dora e arte e babait tim ne 1939, kjo kopje e shmtuar, eshte e vendosur sot ne sallen e re te Presidences, nen kujdesin e Aleksander Fllokos. Ne baze te ligjit te te drejtes se autorit, respektimi i se ciles, eshte ne Kushtetuten e vendit tim, si dhe nder 12 pikat qe Komiteti Europian i ka vene Shqiperise per zbatim si kusht, per te marre statusin e vendit kandidat, per ne familjen europiane, kjo veper do hidhet tej, si plagjiature e shemtuar dhe veper abuzive. Ju bej me dije Z. President Bamir Topi, Se busti i Skenderbeut dhe Monumenti i Skenderbeut, si 2 vepra tashme Imazhe te Shqiperise, jane veprat qe mbajne vulen e Mjeshtrit te Madh, Odhise Paskali.

1 2 3

e memorie te 105 vjetorit te lindjes se babait tim dhe me rastin e 540-vjetorit te vdekjes se heroit tone kombtar Gjergj Kastrioti Skenderbeu, ne bashkepunim me Muzeun Historik Kombetar, organizuam ne 17 janar 2009, ekspoziten me 25 vepra ne skulpture si dhe u botuan per here te pare, 810 Esse-te filozofike te tij, Shpirti im i Riprtrir. Ne kete aktivitet, perve te ftuarve dhe shtypit, qe i pranishem edhe Shefi i Kabinetit te Presidentit, z. Aleksander Flloko, i ardhur enkas per kete aktivitet, nga Presidenca. Z. Flloko, ne emer te Presidentit, na informoi per sallen e pritjes qe po rikonstruktohet ne Presidence dhe porositi disa nga veprat e ekspozites se babait tim, per sallen e re, qe do te emrtohej Salla Sknderbeu si dhe nje vepr per n shtepine e Presidentit. Po jetoja nje ndjenje te perafert me ate qe ndjeu babai im, Odhise Paskali, kur kreu i Shqiperise, Mbreti Zogu I, i porositi tim eti, skulpturat te cilat qe nga 1940, dhe sot pas 70 vjetesh, hijeshojn Pallatin Mbreteror apo sot Pallatin Presidencial. A e dini Ju Z.President Bamir Topi se: . Q n hyrje t Pallatit Mbretror apo pallati Presidencial, gjendet Harku i rrethuar nga grupi skulptural i 5 patriotve t mdhenj shqiptar, grup skulptural i vitit 1940, vepra t krijuara nga babai im, Odhise Paskali? . Q n hyrje t ders kryesore t Pallatit Mbretror sht nudoja m e madhe ne Shqiperi dhe m e arritura artistikisht Pjelloria, vepr e vitit 1940 e babait tim, Odhise Paskali? . Q n salln kryesore t ktij Pallati, Ju Presidenti i vendit tim, jepni dekoratat m t larta t kombit Gjergj Kastrioti Sknderbeu dhe Naim Frasheri t arta, prisni personalitetet me te larte zyrtare, shqiptare dhe te huaj, dhe keto i beni, prpara bustit t Sknderbeut, vepr e vitit 1939, e babait tim, Odhise Paskali, q ka 523 pune n skulptur t krijuara n 62 vjet veprimtari artistike? Zoti President i vendit tim Bamir Topi, Ju bej me dije publikisht, se veprat e artit, te babait tim, te porositura nga Shefi i Kabinetit, shoku juaj i klases, Alek-

Ato riprodhohen pa te drejte autori, dhe ne kundershtim te hapur me ligjin qe Ju vete e keni dekretuar, dhe eshte ne themelin e Kushtetutes sone, per pronen intelektuale. Dua tJu bej me dije, qe per keto 2 vepra qe Ju i dhuroni, dhe i merrni me porosi, tek nj argjendari e kryeqytetit, ne menyre te perseritur dhe flagrante, jane shtje tashme ne proces, te ndjekura nga te gjitha organet e ligjit, si Prokuroria e Rrethit Tirane, Policia e Shtetit dhe Gjykata e Tiranes, ku jane ngritur padite civile dhe penale. Njekohesisht kam vene ne dijeni Kryeministrine, Departamentin e Antikorrupsionit, Ambasaden Amerikane, OSCE, dhe Komitetin Europian nepermjet Ambasadoreve perkates, me nje leter te detajuar, me te gjitha abuzimet qe per 20 vjet rresht, shtetit shqiptar, jane bere 40 milion euro dem ekonomik, duke shkelur Copyrightin e veprave te babait tim. Arsyeja e vetme sot qe po Ju shkruaj, Zoti President i vendit tim, sht se jam trashgimtarja e denj e Odhise Paskalit, q luftoj do dit me jetn, ne menyre te ndershme, dhe te pabarabarte, duke u prballuar me t gjith mafien e atyre q kan guxuar

paturpsisht, t kopjojn n mnyr t flliqur, veprat e babait tim, Odhise Paskali. Elementet qe prfitojn me miliona dollar, duke br kopje, plagjiatura dhe konkurse t turpshme pr veprn e Sknderbeut, e duke i shitur ato ne t gjitha pikat e Souvenireve ne tregun shqiptar, ne tregun e Kosoves e m gjere neper bote, me kane kercenuar mua, trashegimtaren legjitime te ketij Artisti te madh, me buken e gojes, e duke me bere presion, te largohem nga Shqipria, qe te jene te qete, ne vjedhjet e tyre e porosite e pista, ne rruge antiligjore. Veprat e babait tim, gjuhen dhe vidhen hapur nga mafia shqiptare e artit, per perfitime marramendese, sepse e dine, q dalta e babait tim, Odhise Paskali, u ka dhne ketyre veprave, vuln e prjetsis, si vepra t paarritshme. Zoti President i vendit tim Bamir Topi, Ju bej me dije se: Qeveria Shqiptare, nepermjet Ministrise Turizmit Kultures Rinise dhe Sporteve, duke vleresuar krijimtarine 62 vjecare ne sherbim te kombit te tij, te babait tim, ne kuader te Viti Odhise Paskali per artet figurative, botoi me kete rast ne vitin 2010, ne bashkepunim me mua, te bijen e artistit, te parin Katalog me vepra te zgjedhura nga krijimtaria e tim eti, ku ne kopertinen e tij, eshte nudo Pjelloria qe qendron qe nga viti 1940, ne hyrjen kryesore te Pallatit Presidencial, ku JU kaloni do dite, si nje veper arti me vlere te rralle. Po ashtu Ju bej me dije Z. President Bamir Topi se: Ju kam derguar nje leter zyrtare, per gjetjen e Bocetit te rralle te punuar nga babai im, te Monumentit te Skenderbeut, bocet i vitit

1955, me qellimin e mire patriotik, qe ky bocet me vlera te rralla, historike, te vendosej ne Pallatin Presidencial ne vend te vepres I Urituri (1924), grabitur si plake lufte, nga ky Pallat Mbreteror, dhe prap JU, vetm heshtni. Ju bej me dije Z. President i vendit tim, se: Une e bija, Floriana Odhise Paskali, jam gjall dhe ne damar me rrjedh gjaku i babait tim. Ju bej me dije Z.President Bamir Topi, se: Une Floriana Odhise Paskali, si qytetare e thjeshte, me dinjitet dhe ndershmeri, qe ndodhem e papune, dhe pa asnje te ardhur ekonomike, perve vlerave te Copyright si trashegimtare legjitime, qe m ka lene babai im i nderuar, nuk do te hesht, deri diten e fundit te frymes time, dhe heshtja Juaj, heshtja e Presidentit te vendit tim, mesa duket po prshpejton varfrine, sukses i mirstudiuar me bllokade cfilitse ekonomike nga njerz te interesuar, deri ne asgjsim.timin. Turp i madh!! Dhe Ju vetm heshtni!!!! Une nuk krkoj lmosh, Zoti President. Une krkoj te marr vetem ato qe me ka lene babai im, Odhise Paskali, ne respekt te amanetit te Tij, dhe te rroj me ndrshmri e dinjitet. Ne qoftese me heshtjen tuaj ndaj meje Ju zoti President i vendit tim, Bamir Topi, mendoni se fyeni pasardhsin e Nderit te Kombit, Odhise Paskali, obligohem t kthejm mbrapsht ne mnyre publike, te gjitha dekorimet ndaj familjes PASKALI. Po e mbyll kete shkrim me nje proverb hebre. Kur nje njeri sheh nje padrejtesi dhe hesht, quhet ta kesh mire me te gjithe, si me viktimen dhe me at qe kreu krimin. Por kur je dhe i pari i vendit, dhe ke mundesi te nderhysh e ta mbrosh viktimen, por ti svepron por hesht, athere heshtja nnkupton baraz krimin.

(Diplom Kritike Muzike, Arts Administration, New York University, USA)

aktualitet

faqe 8

NGA VISAR ZHITI

jithmon dita m pas ka rndsi tjetr, dita pas fitores, q mund t jet humbje, pas rnies, q ka brenda hovin e ngritjes, pas kryqzimit nga ku rrjedh gjaku i ringjalljes. Nj dit pas datlindjes s 85-t t Kasm Trebeshins 'do t themi pr kundrshtarin e pandreqshm dhe t zemruarin e gjithmon, q duket sikur kumton tani vetm me heshtjen, por folse, me t shkruarin, por sa m shum t pabotuar, me t burgosurin e lir, me t lirin e vetburgosur?

NJ DIT M PAS E 'DO T THEMI PR KASEM TREBESHINN?

jo vetm gjerman, por edhe partizan, duke ju bindur ligjit t lufts, vrit se do t vrasin, etj, etj. Po konturohej kshtu lufta civile n Shqipri. E tmerrshme! Megjithse pati zra q buitn q athere: "Ah, o bijt e nns, pse kshtu prar./ Qoft i mallkuar kush s'do t'ju bashkonj,//Pse e bt Kombin n gremin t shkonj. (Hekuran Zhiti, "Dy kundrshtart", poem, marr nga "Lufttar' i liris", "Oshtima e Kors", shkurt 1944.) Mes asaj ploje, thn tro, vetm duke i prfytyruar, un jam ndjer keq si n nj vorbull infernale dhe m sht dukur se isha n zanafilln e krimit dhe t ndshkimeve t mpastajme. Ndrkaq moj kurajon pr t thn dhe t vrtetat e rnda. Se s fundmi, kur shkrimtari gjerman Gynter Grass, vrsnik me Trebeshinn, gati nj vit m i vogl se ai, rrfeu n nj libr autobiografik se n rinin e par kishte qen me forcat esese, u trondit jo vetm lexuesi i tij n Gjermani, por i gjith opinioni letrar botror dhe gazetat hapn anketa, madje dhe n Shqipri, pr qndrimin ndaj tij, aq sa u shkua deri atje, q a do t'i hiqej mimi "Nobel". Ndrsa nj shkrimtar shqiptar shprehej n shtyp pr Trebeshinn q pse t mos e marr dhe ai "Nobel"-in? Natyrisht q letrsia ndahet nga ai q e prodhon at dhe bn jet m vete, por pr ndrgjegjen e njerzimit kan rndsi n kt rast dhe realiteti jo letrar. Poeti Ezra Paund si simpatizant i fashizmit u burgos n nj kafaz n nj shesh t madh t nj qyteti t Italis. teksa ai si natyr sht i kundrt me fatin e tij, i gjall, i hapur, i iltr deri n nj egocentrizm, i paqet, fantazist, kshtu m vjen t them, pr aq sa di pr t. Trebeshina dhe fati i tij q t dy ishin kmbnguls dhe duronin. M i fort doli Trebeshina, me t vrtet nj kalors hijernd i misionit t tij. Kali i tij sht Pegasi, q ai gjith kokkrisje nuk pranoi ta bj kal ushtrie, pr t trhequr topa apo t ngarkohet me patatet e batalionit dhe as e futi n kooperativat rurale t Realizmit Socialist, edhe pse kishte qene lufttar i egr dhe bnte pjes me fitimtart dhe u prkiste atyre q kishin marr prsipr t ndrtonin nj Bot t Re duke dashur me gjak ta shkatrrojn t vjetrn me gjithsej. Edhe kur e rrzonin poetin dhe e merrnin pr ta hedhur pas telave me gjemba t ferrit, ai mbahej pas frerve t yjeve dhe flatrat e Pegasit si me magji i kalonin pas kurrizit, aty i mbillte npr turpin e vet dhe kqyrte botn me mosprfillje krenare dhe mllef t pazakont. Kshtu dhe Kasm Trebeshina u shndrrua n mit, n nj lloj kentauri t habitshm, gjysm pegas dhe gjysm rob, me flatra dhe me patkonj, me bajonet dhe pen. Pse ta fshehim, vrass dhe kundrshtar i vrassve. U shpreha kshtu metaforikisht, n stilin e Kasm Trebeshins, si i hazdisur, nga q i moj guximet e tij, qendresn dhe shprfilljet filozofike pr gjithka q sht dhun, prulje, padrejtsi dhe jo virtyt. Aq m tepr q tani Trebeshina nuk sht aq kollaj i kyshm, por dhe arkivat pr t jan t tilla. Por jo dhe aq. Dosjet e tij, q nga ajo e puns, e hetuesis, e gjyqit, etj, etj, nse kan mbetur, nuk jan ln t'i shfletoj hulumtuesi i mundshm. M shum se sa mister shkrimtarsh, npr to me siguri jan ndrydhur kundrshti dhe krim, prplasje dhe mkat, denoncime, turp, vrasje t pabesa, t ngadalta, aq sa ke frik se mos n vend t fletve do t gjesh pergamena prej lkure t rrjepura njerzish. Kasm Trebeshina sht njeriu q ka krkuar vazhdimisht t ndeshet, qoft dhe me t ultn, se pr t beteja sht e madhe. Kur pa mbaruar mir adoleshencn, ai rinin e tij qysh n fillim e vuri prball lufts. U b partizan dhe luftoi kundr pushtuesit, kuedrs botrore t nazi-fashizmit. Pastaj kundr komunizmit si me nj kuedr tjetr. Nuk i la koh vetes t ndihej fitimtar. U fut n burg pr t sfiduar dhunn shtetrore dhe mungesn e lirive. Pasi ran diktaturat komuniste, ai prap s'u ndje fitimtar, por humbs, ama, asnjher. Kurr. I prkushtuar si nj murg ndaj shkrimeve t veta. Kshtu pohon. Duke pasur si ikon rrfimtarin e shklqyer t shqipes, Mitrush Kutelin. Q edhe at e burgosn. Shkrimtarit do t t'i duhej t ishte i mir dhe i but me kdo. Madje edhe me pleqrin e vet. Por, si tham, Trebeshina mbetet egrshan gjithmon. Me diktatort, me sistemin e tyre, edhe pse luftoi me ta, me haren dhe harresn kolektive, me fitoret, me nprkmbjen, me kompromisin, me Realizmin Socialist dhe Lidhjen e Shkrimtarve, madje dhe me miqt, kshtu m duket, ndrron demokracin, nuk knaqet as me t, i ikn t gjithave dhe urren disidencn, madje edhe t vetn. Kasm Trebeshina na prshfaqet partizan, trim i artur, q lufton me fanatizm duke mos besuar n drejtimin, komediant, i quan ata t shtabit, ndrkaq ka drejtuar vet beteja dhe gjyqe partizane, ka ekzekutuar dhe ai, Rebelin Kasm Trebeshina e burgosn bashklufttart e tij si kundrshtar dhe, sipas ritualit, dnuan dhe veprn e tij letrare, t akt-ekspertizuar nga kolegt e Lidhjes s Shkrimtarve dhe Artistve t Shqipris. Fitimtart ishin br m pushtues se pushtuesi q mundn. Lidhja as sot, q gati nuk ekziston, (ashtu si sht br nga ana tjetr grmadh dhe burgu i Spait,) s'di 'qendrim t mbaj me Trebeshinn, me veten, me shkrimtart e Realizmit Socialist, me ata q u dnuan me burg, q u pushkatuan, me veprat e tyre, me Kohn, me kohrat, me t tashmen, me risit letrare, etj. Fjala s'sht se 'mund t thot, por far mund t bj dhe Lidhja e Shkrimtarve s'ribhet dot, kurse shkrimtart si individualitete, si qytetar edhe shqetsohen dhe ndodh q ta ngren zrin, por t kondicionuar nga e kaluara e tyre. Duke mos qen t lir, duket sikur nuk prodhojn dot liri. Kurse n gjysmn matan t kombit, n Kosov, Presidenti Ibrahim Rugova i kishte thn shkrimtarit Adem Demi, kur doli gjysm i verbr nga burgjet e gjata t Jugosllavis, se "ktu mes nesh ishte nj karrike gjithmon bosh, t priste ty".

Dim q diktatura e dnoi shkrimtarin, kur shkrimtari e kishte dnuar diktaturn. Ndshkimin i ndrsjell, q, si t thuash, nuk i ngjan thiks me dy presa, se n rastin e par kemi t bjm me nj krim shtetror, kurse n t dytin me nj qndrim dhe credo, at t liris s vrtet dhe t vrtetave t liris n misionin e lart t shkrimtarit, q pengohet. Duket sikur njeriun e vn n prov fuqi t mbinatyrshme, prmbytje, murtaja, perndi dhe gjysm perndi, luftra dhe shtypje, por dhe gjera m t pakta n dukje, uri e frikra t ndryshme, por dhe nj hetues, gardian, e gjykats, por edhe dashuria, miqsia, mirnjohja, bmat e qndrimet, qofshin dhe fare t vogla pr t zbuluar sfidat dhe se sa njeri sht. Po n prballje me njeriun cilt jemi? Duke gjakuar pr t qen sa m i vrtet dhe m i natyrshm, vetmitar dhe shoqror gjithsesi, kam krshrin t shpalos n jetn dhe n veprn e Kasm Trebeshins, ku m faniten t fshehta t tjera t pazakonshme dhe t zakonshme, prapaskena dhe interesa klanesh, qllime t mbrapshta, ndrrn ku ndeshen t gjall dhe t vdekur, fantazma dhe t pushtetshm, mbrrijm tek tirania dhe sistemi i saj dhunues, por dhe zbresim te vetburgimi i mpastajm sokratik, ku njeriu mbyllet si n shpell. Pra, duket si nj kthim n gjenez. Tani shkrimtari vrtet sht mnjanuar shum, gjith mister t zymt edhe kryenesi mosprfillse, demiurg n mbrmjen prthellonjse t moshs, por dhe n at q quhet horizonti i pritjes. Nuk ka rndsi n arrin t thinjet fantazia e shkrimtarit, ndrkaq ende nuk jan botuar shumica e dorshkrimeve t Trebeshins, na thuhet, t nj krijimtarie ethanake, treerek shekullore. Jetshkrimi pr Kasm sjell mjaft bma, por dhe karakterin e tij t uditshm, prplasjet, pabesit, dashurit si dhe do t mund t na jap njrin nga elsat e leximeve t teksteve dhe nnteksteve t librave t tij, pr t cilat m shum flitet se sa jan lexuar, nga q kan mbetur ende t panjohur, megjithse her pas here dalin nga mugtira e mosbotimit. 2. I till ka qen fati i shkrimtarit Kasm Trebeshina dhe i krijimtaris s tij, fat(kob) q ja bn t tjert, por q e zgjodhi dhe vet me asketizm dhe q ndryshon ngadal, fat i mbylljes rrnuese dhe i mureve brenda mureve,

Aktualitet
PROF. DR. AGRON FICO
VAJET N SHQIPRIN E JUGUT asil Tole shkruan se n kt shakllzim t vajtimit, futet edhe e qara me bote, n t ciln gjenden rrnjt e prejardhjes s iso-polifonis popullore shqiptare n Shqiprin e Jugut. Dhe m tej shkruan: e qara me bote, shihet si brthama arkaike e t menduarit dhe e praktiks muzikore shumzrashe, por njkohsisht edhe lnda artistike, q krijoi ansamblin e par artistik n bot: korin.Autori, si duket, ka marr prsipr detyrn e vshtir t trajtimit t enigms problemore t burimit, zanafills s iso-polifonis popullore shqiptare. Prandaj ka vn n qendr t krkimit dhe t studimit shqyrtimin e detajuar t vajtimit e qara me bote edhe pr karakterin arkaik, sipas asaj q shkruante Faik Konica m 1887. E qara me bote, si nj vajtim tragjik njerzor me grupe (burrash e grash), sht lidhur ngusht me reagimin e jets pas vdekjes, pr t triumfuar artistikisht ndaj saj. Autori prshkruan t gjith elementet e ksaj dukurie etnomuzikore popullore shqiptare si: etimologjia e fjals, koncepti pr botn e prtejme, dshmit e hershme n lidhjet me t qart me bote, ksodhi-ksolli, kulti i diellit, vajtimi masiv, simbolika e ngjyrave kuq e zi t identitetit kombtar shqiptar.

faqe 9

E QARA ME BOTE ANSAMBLI I PAR N BOT

E qara me bote haset edhe si e qar me vome n Malshov, Prmet. E qara me bote ruan n strukturn e saj brthamn e shum zrave, t lidhura ngusht me ison, kt ngashrim masiv t pjestarve n t qarn me bote. Aq i fort sht emocioni q sjell e qara me bote sa n Gjirokastr thon kulloi odaja nga lott.Autori, n dshmit e hershme t qarjes me bote sjell dhe permend t dhna arkeologjike, historike, arkeomuzikore, burimesh autorsh antik etj. pr kultin e diellit, pr vendndodhjen e Hadit ose mbretrin e vdekjes, Lumin e vdekjes - Akerontin etj, q lokalizohen vetm si t till n rajonin e maleve t Sulit, Thesprotia e dikurshme, amria e sotme. Tole nga ky parashtrim historiko-gjeografik shtron pyetjen se cila sht lidhja e vajtimit shumzrash me vendndodhjen gjeografike t Hadit? Nga argumentet e faktet q sjell, autori anon nga mendimi se Thesprotia, amria e sotme, mund t jet djepi i lindjes s t qarit me grupe, t qarit me bote. por ndrkoh ai gjente brenda telave me gjemba kundrshtar t vrtet, t lart, t hapur kundr sistemit dhe ideolog antikomunist, martir t liris, qendrestar t zymt, nj pjes e t cilve tani ishin nndh?, pa varr, t pushkatuar nga bashklufttart e Trebeshins nga po ato gjyqe, vazhdim i gjyqeve mizore partizane, ku dikur dhe ai pati br vet. Po ndaloheshin libra, po digjeshin bashk me to dhe diploma t atyre q ishin lauruar n Perndim, n Franc e Austri, n Itali e Gjermani, etj. Mbase ishte inati gjeneral q diktatori s'kishte kryer dot asnj universitet asgjkundi, as n mal, si kishin qejf t thoshin admiruesit e tij. Do t vazhdonin persekutimet e mdha. Do t pushkatoheshin dhe poet, djem t rinj, do t vareshin, dhe athere kur s'po ndodhnim m n perandorin komuniste. Po i afroheshim jo vetm shekullit t ri, por edhe nj mijvjeari t ri. Me shpres t przishme. 3. Megjithse i padshirueshm pr ne, madje dhe i pakuptimt, na duket se ka mbetur nj konflikt q shfaqet her pas here dhe n shtyp, me ndrprerje natyrisht, por i pambaruar dhe i pambyllur mes Trebeshins dhe Kadares apo Kadares dhe Trebeshins a i t dyve, i nisur n diktatur, i heshtur mbase deri sa nxori krye, kur I.K. nprmendi inicialet e dnuara dhe t komplotura me heshtje t "K. T"-s, gj q u gjallrua n postdiktatur, gjith pezm, hapur, me akuza dhe kundrakuza jashtletrare. Do t doja t ndalesha pak ktu. Trebeshina, sipas meje, ka nj prkushtim deri n sakrific pr t vrtetn e letrsis, por kshtu dhe Kadareja pr letrsin e vrtet. I pari i thot burgut: Vajtimi me bote sht pjes e nj vajtimi masiv t errt mistik, nj vajtim i prmotshm solo dhe n grup, nj e qar deklamuese dhe muzikore njherazi, pra nj vajkndim.E qara me bote e iso-polifonis sht kultur shpirtrore kundr dhembjes q shkakton vdekja e njeriut t familjes ose t t njohurit. Vajtimi bhet nga burrat dhe nga grat, sipas zakoneve q ka vdekja n vende dhe zona t ndryshme t Shqipris s Jugut, kryesisht n fshat, i cili sht vendi ideal i ruajtjes i ktyre relikeve mijravjeare. E prbashkta gjat vajtimeve sht nderimi ndaj t vdekurit, i cili gjat ritualit t vajtimit vendoset n mjedisin m t mir t shtpis. Kur vdekja ka ndodhur larg shtpis, ather ndodh dhnia e mandats, fatkeqsis, nga njerz t afrm t familjes. Kronisti turk Evlija elebia, n vitet 1660-1664, shkruante se ...Gjirokastritt kan nj zakon t uditshm q vajtojn njerzit q kan vdekur gjer 70 a 80 vjet prpara. do t diell gjith far e fisi i nj t hapu, n ferr vete si shkrimtar, sepse ruaj brenda vetes lufttarin, ndrsa i dyti, do t ruaj me do kusht shkrimtarin brenda vetes duke pranuar dhe kundrdnimin si mosdnim, luksin q i lejonte ajo koh dhe m pas pr t krijuar si dhe mundsin e t qenit dshmitar letrar dhe prball atyre q sundonin. Ndrsa i pari zbriste humnerave duke u harruar si shkrimtar, i humbbotshm, i dyti ngjitej lartsive duke u br shkrimtar i prbotshm. Zbritja kishte terr dhe lehtsin e dhembshme t asgjs. Ngjitja ishte e vshtir dhe me vezullime mkatesh, q t bnin m t dukshm pr t'u goditur. Por dhembja mbetej prreth. Trebeshina, duke hyr n burg, mbrrinte mjerimin e liris, t asaj lirie t mbytur, q s'kishe 't'i bje m, kurse Kadare donte t'ia hiqte kthetrat asaj lirie t mjer, ta barabiste me lirit q shikonte npr Europ. Trebeshinn letrsia nuk e linte t jetonte, Kadaren nuk e linte t vdiste. Shkruanin t dy, pavarsisht nga njri-tjetri, njri si t thuash n parajsn e rrem t ferrit dhe tjetri n ferrin e parajss s rrem. Njri fshehurazi me polic te kryet q i kujtonte abazhurin e fikur, q nazistt i bnim me kafka t burgosurish, tjetri me abazhur t prndezur q i kujtonte policin e kuq dhe q duhej t fshihte mesazhet. Njri s'kishte koh t veten dhe shpikte moskohn, absurdin e saj vrastar, tjetri krijonte koh edhe pr t tjert dhe shpikte t ardhmen duke risjell t shkuarn si pjes t prjetsis. Nse njri s'botonte dot dhe i goditej vepra e tjetri botonte radhazi, me zulm dhe godiste me veprn, shteti ndrkaq t dyve u shtonte dosjet. Realisht i donte t dy ashtu, mendoj, dhe nuk i donte ndrkoh. Por prdorte imazhe t tilla dyshe pr t trembur dhe torturuar njeri-tjetrin dhe t gjithn. I burgosuri shpresonte lirin e shpirtit, i paburgosuri shpresonte shpirtrisht burgun. vdekuri mblidhen n nj shtpi dhe qajn dhe vajtojn me z t lart dhe mallngjyes duke derdhur lott si rrke.N rastin e vdekjes s trimave dhe heronjve, e qara me bote bhet nga burrat, q zakonisht jan nj grup i prbr prej 40 e m shum. Kapitullin e fundit, kapitulli i katrt, Tole ia kushton ritualeve tragjike tek Iliada dhe Odiseja e Homerit. Prshkruan ritualet e vdekjes dhe vajtimet pr Patroklin, Hektorin dhe Akilin. Edhe n pjes t tjera t librit gjejm referime nga poemat homerike.Dihet se Homeri sht ati i artit klasik dhe se Iliada dhe Odiseja jan kryevepra t njerzimit, q kan mbetur modeli m i lart dhe i paarritshm i artit poetik.Homeri ose m sakt shtja homerike u b objekti kryesor i studimeve krahasuese filologjike nga shkenctart amerikan t Universitetit t Havardit, Milman Parry dhe Albert B. Lord. Ata, n laboratorin e epiks s popujve t Ballkanit Perndimor, duke prfshir edhe Shqiprin, zbuluan ligjin e ngjizjes dhe krijimit t poemave homerike. Albert B. Lord shkruan: (Poemat e Homerit do ti kuptonim vrtet vetm kur t kuptohej e plot natyra e poezis gojoreNjohja dhe pranimi i ksaj teorie, q ata e quajtn letrsia gojore, teori e pranuar nga gjith studiuesit e institucioneve botrore (do vit organizohen konferenca shkencore botrore me emrin e Alber B. Lordit) do t mundsonte t perceptoheshin m sakt dhe m gjer marrdhniet, prqasjet, midis ritualeve dhe kngvajtimet e hershme prehistorike dhe antike t letrsis gojore t etnosit shqiptar dhe poemave homerike jo vetm n vijn horizontale, por edhe vertikale e, ndofta t dyja bashk. Lambertz, prmend autori, thoshte se qysh n epet e Homerit gjenden forma t njjta vajtimi, t cilat edhe sot ekzistojn n Shqipri (Vepr. cit. 136). Ndrsa Eqrem Bej Vlora v re se n zona si Myzeqeja dhe Labria gjenden shum forma arkaike dhe mbase t rndsishme pr studimin e muziks s vjetr, por edhe asaj greke t lasht. pr krijimin. E them me siguri q veprat q dalin nga urrejtja kurr nuk jan aq t bukura sa krijimet q dalin nga dashuria. As dhe aq t rndsishme. Sa m larg zilive t burgut dhe jashtburgut, t lavdis dhunuese, sepse q t dyja, edhe burgu edhe lavdija nuk jan letrsi, por nj pjes e vogl e lnds pr letrsi. Veprat e urrejtjes n jet vdesin m shpejt dhe shrbejn pr ndrprerjen. Dashuria sht krijuese dhe punon hyjnisht pr vazhdimsin e pafundme. 4. Vlersimet pr veprn e botuar deri m tani n proz dhe poezi t Kasm Trebeshins, pr risit dhe mesazhet q mbart ajo, sa e vazhdon traditn dhe sa e thyen at, sa thyen heshtjen dhe t tashmen, shqetsimet q sjell dhe pasurimin q u bn letrave shqipe, jan biografia e shkrimtarit dhe ajo q mbetet sht letrsia e tij. Aty jan vlera dhe mbivlera. Megjithat nga ana shoqrore kemi t drejt t dim se 'ishte dhe 'bri shkrimtari mes nesh, si qytetar. Po ne 'bm me t? Aq m tepr "n kohn sot dhe n vendin ktu" jemi t detyruar t pyesim pr kdo: me k ishte, me ata q shtypnin apo me ata q shtypeshin? Sepse duam t farktojm guximin qytetar dhe ndrgjegjen e shndosh kolektive. Kasm Trebeshina sht m emblematiku i disidencs shqiptare n diktaturn e letrave, i kundrshtimit t hapur. Ashtu si vepra e tij, na trheq edhe jeta e tij. Datlindjet e tij na shtojn mundsin e psiatjes. Rrfimet, dshmit, kujtesa pr t dhe pr t gjith ata q vuajtn si heronj pr t Drejtn, t Vrtetn dhe lirit e njeriut, pr fjaln, q u prleshn me t keqen vrastare, jan t nj rndsie t domosdoshme. Demokracia nis me to, si me nj datlindje e prditshme.

Intelektual t shquar t Prishtins, s bashku, na dshmon poeti yn i fuqishm Ali Podrimja, i ishin kundrvn uniformitetit n art, servilizmit krijues, tiradave, pra Realizmit Socialist dhe policis letrare, aq m tepr t huaj, duke guxuar t dalin n mbrojtje t vlerave, liris s mendimit e t krijimit dhe botuan si nj manifest t tyren tekstin problemor "Vox clamantis in deserto" qysh n tetor t vitit 1971. Tetori si duket qenka edhe muaji i kundrshtimeve t mdha, se edhe Kasm Trebeshina, "Z i humbur n shkrettir", n tetor, por m 1955, gati dy dekada m par, guxoi athere kur nuk guxohej dhe i shkroi nj promemorje diktatorit Enver Hoxha me akuza t rnda, por t vrteta, largpamse, e paralajmronte pr batakun ku po e onte vendin dhe kulturn e tij, akt q nderon jo vetm inteligjencn shqiptare, por t gjithn n perandorin komuniste dhe racn e atyre q shkruajn. Thon q ajo letr nuk gjendet n arkiv, t tjer thon q ka qen dhe sht. Pr mua ka rndsi kumti i saj. Kasm Trebeshina e mbart kt kumt. Gjithashtu Trebeshina u kacafyt n vendin am t Realizmit Socialist, n Leningrad dhe n Mosk, kundr ksaj medtode, e prjashtuan, e burgosn n atdhe, nisi greva urie, kur i gjith populli n nj far mnyre do t ishte n nj grev t till, kur intelektuali i njohur Xhevat Kora i kishte dhn fund jets me nj grev t till uriej, i pari fare n burgun ku do t mbyllej Kasmi, q pasi t dilte do t krkonte t drejtn ta linin t ikte nga Shqipria, por e morn pr t mendur ata q ishin m t mendur dhe pastaj ai vet e krcnoi shtetin se nuk do t votonte m. Dhe e burgosn prap. Kur Trebeshina hynte s pari n burg si disidenti i par, bashkkohs si t till kishte dhe Sejfulla Malshovn,

Po dikush mund t thot se edhe Kadare i ka knduar Partis dhe shefit t saj, madje bukur, po edhe un kam t drejt t them q pse t mos i brtasim partis dhe shefit t saj q pse s'ishin ashtu si u kndoi poeti, n at lartsi. Nse nuk i meritonit ato vargje, athere nuk u prkasin atyre, por arsenalit t letrsis shqipe, iluzioneve t saj, harrimeve dhe gabimeve. Shpresoj t jet kshtu. Trebeshinn s'e la vendi ta botoj veprn dhe tani pritet q ajo t dal m shum n drit dhe t zr vendin e merituar. Shkundllimn dhe vettimat e shpeshta i ka dhn. Nga thellsit erdhn dallgt e saj si t nj lumi t nndheshm. N apokalipsin e ngjarjeve mes gomoneve t arratiakve fanitet dhe skafi biblik i Noes. Por ne, kur dalim jasht letrsis, duam qetsin e brigjeve, pushimin e stuhis, paqen, ku lexuesi t shkoj lirisht te njri breg e te tjetri, te ishujt apo n detin e pamat dhe t'i gjej t gjitha, mrekullin e ndrruar. Kur Faik Konica botonte shqip n SHBA prrallat arabe, gati 100 vjet m par, midis t tjerash shkruante n hyrje t tyre se nj kardinal i njohur, por edhe Darvini, sipas nj ankete, q t dy i lexonin m ndje ato prralla dhe i fusnin n dhjet librat m t mir t tyre. "dy njers t larguar njri nga tjatri sa nj bot nga tjatra, bashkoheshin n dashurin' e ktij libri". Dhe un shtoj se dashuria prbashkuese pr librin duhet t na bj m t mir dhe m t drejt, jo vetm ne, q e lexojm, por edhe ata q e krijojn. Polemikat dhe mosmarrveshjet t mos jen n emr t urrejtjes. Nderim dhe dhembje pr vuajtjen dhe

aktualitet

faqe 11

NGA NDUE UKAJ

j shtet a komb, e prbjn trsia territoriale dhe ana e tij shpirtrore, pra do komb a shtet ka integritetin e tij territorial dhe at shpirtror, dy kategori t cilat sbjn pa njra tjetrn. Andaj, ashtu si nuk guxohet dhe nuk duhet lejohet t cenohet integriteti i asnj shteti, po ashtu nuk guxohet t preket imuniteti shpirtror i asnj kombi a shteti. Sepse ky imunitet, sht forca q i v n lvizje gjitha damart e kombit. Sulmet, prbuzja dhe prbaltja e figurave t shnuara kombtare, sht tendenc e rrezikshme q e v n rrezik imunitetin e kombit ton. Andaj, prball ksaj gjendje t rrezikshme, duhet reflektuar drejt dhe qart, pa hamendje dhe ashtu si paraprcakton nevoja pr ta mbrojt kombin dhe figurat e shenjta t tij, nga sulmet e ndryshme. Kur preket imuniteti shpirtror i nj shteti, ather rreziku me e cenua trsin e tij, integritetin e tij, sht shum i leht. Kjo pr faktin se vetm ky imuniteti shpirtror, i bn kombet dhe shtetet t jen t bashkuar dhe unik prball sfidave. Madje, sht ky imunitet dhe kjo nevoj psikologjike e kombeve, ajo domosdoja q i motivon qytetart e saj ta mbrojn trsin territoriale t tij. do komb, q dshiron t gjalloj dhe t qndroj stoik prball t papriturave, e ruan t paprekshme kujtesn historike, historin dhe heronjt, e mbi t gjitha, ka masa preventive, q ta ruaj imunitetin shpirtror kombtar. Si kurr m par, n kohn kur shqiptart jetojn si asnjher m par t lir, imuniteti kombtar po ndjehet i krcnuar. Ai, do dit e m shum po lndohet, tani nga brenda, pikspari nprmjet tendencave t orkestruara dhe tejet t rrezikshme, q synojn t cenojn integritetin e figurave kombtare, t proveniencs s caktuar. A sht lufta e ndyt politike kundr pjess m vitale dhe m t madhe t figurave t ndritshme kombtare, prpjekje pr me shkatrrua imunitetin kombtar? Prgjigja pa hamendje sht po. A duhet lejuar shqiptart nj gj t till? Pa hamendje, jo. E kjo shtron pyetjen tjetr, a munden shqiptart ta ruajn t shndetshm imunitetin kombtar, nse ata lejojn q t anatemohen figurat e ndritshme historike, mbi t cilat rroj kombi yn, si Sknderbeu, Pjetr Bogdani, Naim Frashri, Gjergj Fishta, Fan Noli, Faik Konica, Ernest Koliqi,

A PO E HUMBIN SHQIPTART IMUNITETIN KOMBTAR?

shqiptart brenda rrymave dhe lvizjeve t ndryshme shoqrore, me nj qllim, t hiqej ndryshku, prapambeturia dhe injoranca, plag kto q kishin ln pushtuesit dhe t organizohej kaosi i brendshm kombtar. Ishin kto vitet e arta, kur u bisedua shum pr nevojn q shqiptart t ken nj identitet unik, pa nevoja pr mbishtresa t ardhura dhunshme. E gjith kjo oj te nevoja e lirimit nga e keqja, e pr t ciln tem pata shkruar para disa kohe. Sot, krizat e identitetit shqiptar shprfaqn hapur. Madje shohim se nn petkun e nj fetarizmi q pretendon t bhet model politik e ideologjik, reduktohen tiparet dhe shenjzimet q identifikuan dhe identifikojn shqiptart si komb me identitet t caktuar dhe qartsisht t njohur europian. A ka nevoje shqiptart t lirohen nga e keqja? Edhe naivet m t mdhenj dhe patriott e dalldisur, e kuptojn se kombi shqiptar sht n rrezik. Ai, nuk sht unik, as n raport me historin, as n raport me t tashmen dhe ka sht m e rrezikshmja, as n raport me t ardhmen. Kjo sht nj dshmi se prball tij ka sfida t shumfishta, por nj nga ato m t rrezikshmet mbetet humbja e imunitetit kombtar. Kjo ka b q n ambientet tona, duke filluar nga familja e deri tek institucionet m t larta shoqrore, t shohim gjithfar przierjesh kulturash, prpos atyre shqiptare. Nj mik i imi, i zhgnjyer tej mase me zhvillimet shoqrore, m thot tej mase i tronditur, si tia bjm t jemi pas robrive t gjata, vetm shqiptar? I trishtuar numron ankthet e t qenit shqiptar, n nj shoqri ku filozofia e duam babn synon t merr timonin e drejtimit t shoqris, nn trysnin e fshehur t identifikimit t shqiptarve t islamizuar me otomant e dikurshm, pra turqit e sotm. N rrethana t tilla, kur krizat e identitetit shqiptar shprfaqn gjithnj e m shum, shqiptart kan filluar preferencat personale fetare, ti kthejn n modele kombtare. Kjo sht nj tendenc e rrezikshme, q ngacmon imunitetin kombtar, at imunitet t domosdoshm pr t cilin npr gjitha koht u b shum dhe u investua pamas.

Mithat Frashri, Ismail Kadare, Nn Tereza, Ibrahim Rugova, e shume e shum figura tjera. Prgjigja pa asnj mdyshje, prap sht jo e madhe. Kjo pr faktin se n kto figura sht thandruar historia dhe kujtesa jon kombtare. Andaj prpjekja me e tjetrsua at, sht e dshtume. Ka nj koh t gjat q shfaqen hapur apetitet oroditse t disa grupeve religjioze n trojet shqiptare, q krkojn t tjetrsohet historia, pse dikujt ju paska tekur turqit ti shohin vllezr, ndrsa shqiptart ateist, katolik, protestan dhe ortodoks, si t huaj. Ky soj diskursi, kohve t fundit, i dalur n siprfaqe lakuriq, re-

alisht sht rreziku m i madh pr imunitetin ton kombtar, i cili ka bashkjetuar dhe ekzistuar, vetm duke qen i till far e njeh historia. N emr t nj doktrine t verbr ideologjike, q fryn nga errat e kqija, tek ne, ka filluar t sulmohet heroi yn kombtar, Sknderbeu, anatemohet korifeu i kulturs dhe letrsis shqipe, Pjetr Bogdanin, gjuhet shigjeta helmesh kundr Gjergj Fishts dhe Anton Harapit, vjellt vner urrejtje kundr Faik Konics, Mithat Frashrit, Fan Nolit, urrehet pamshirshm dhe prbuzet Nn Tereza, ekskomunikohet dhe prjashtohet Ismial Kadare, stigmatizohet Ibrahim Rugova, e kush jo tjetr. Pr-

ball ktyre hordhive, shteti duhet t veproj, ashtu si vepron n do shoqri, ngase prbaltja e figurave t ndritshme kombtare, sht krcnim serioz i integritetit t tij. Edhe n kto dit vape e pushimesh, bisedat e bezdisshme pr politikn dhe pr fatin e kombit, jan t paevitueshme. Kudo dhe nga do kush. Kjo domethn se ne ende nuk kemi tejkaluar fazn e embrionale t aftsis pr ta ruajtur t paprekur dhe t shenjt identitetin kombtar. Shqiptart, historikisht ka ndodhur q t bashkohen n koh t vshtira, ndrsa tani n liri, jan t prar, si sht m s keqi. E ndarjet jan shum t thella. Pr m tepr, ato jan historike, politike, fetare dhe far jo tjetra. E gjith kjo dshmon pr nj gjendje t strngarkuar, n t ciln duhet vepruar dhe reaguar me shum maturi, me qllimin m t mir, t ruhet substanca kombtare dhe imuniteti kombtar i paprekur. Shpjegimet e lehta pr kt q po ndodh jan t pamundshme. Ato t primta, t orientojn npr histori, ku krkohen zakonisht shkaktart e ksaj gjendje. Kjo arsye, do njeri racional e shtyt t bj analiza t thella dhe krahasimtare, n mnyr q t arrij n konkludime t caktuara. N t kaluarn shqiptare, ka pasur debate t shumta pr plagt shqiptare. Madje, n kohn kur u b Shqipria, por lypsej bheshin shqiptart, u organizuan

ALMOH ENGINEERING (UK) LTD

Hand Car wash Specialists
All chemicals &Accessories for Car washwe also repair Pressure washers and vacuum
Ne disponojme gjithka qe ju duhet per autolarjen tuaj me 15vjet eksperience ne ofrojme cilesi te garantuar dhe mimet fantastike ejani dhe binduni se ne kemi gjithckaa qe ju duhet per Lavazhin tuaj Nese do te hapni Lavazhin tuaj te ri ne ju ndihmojme per gjithcka

Mos harroni Ne bejme te gjitha riparimet e paisjeve te lavazheve tuaja

UNIT G , PEGASUS WORKS 8-10 ROEBUCK ROAD, HAINAULT IND ESTATE, HAINAULT ESSEX IG6 3UF MOB 07940042781, 07506174533 TEL: O2085002093

Transportojm makina dhe mallra pr n Shqiperi apo Kosov

Na kontaktoni:

07585802477

Expert in Relationship and love

Sheikh Salem
International Hearler & Spiritualist order with many years experience in Europe, Asia, Usa & Africa. I can help you solve all your problems regarding relationship, love and back, curses, unexplained illnes, union or separation, black magic problems, exams, business flushing, Love matters etc. Your satisfaction is my concern Tel:02070550227 Mob 07950592908 3 days result 100% guaranteed Un mund tiu ndihmoj n zgjidhjen e problemeve n lidhje me marrdhniet n ift, problem n dashuri, mallkime, smundje t pashpjegueshme, problemet e magjis s zez, provimet, problem biznesi, problem dashurie etj etj. Pr tre dit rezultati i garantuar 100% Me kontaktoni Tel:02070550227 Mob 07950592908

www.flowersonline24.com

Drgoni lule n t gjith botn. Mundsia m fantastike pr t kujtuar t dashurit tuaj n mmdhe apo n bot A ka dhurat m t muar sesa nj tuf me lule pr t dashurn tuaj n Tiran apo gjetiu? Drgoni Lule n Shqipri dhe Kosov!

TELEFONO: 07788406825

E NIT! AJIN RAMAZA R MU M T ZUA G ESH NI N SHQIPRI100 HRU DRGO SOV DERI NES MAD O AG DHE K 4.90 P
*

VETM ME

PI PR SHT PARA N N PR T RGO D HANCI ATUR S ** T P 200

FITUAR

Pr m shum info informacion vizitoni ww.m ormacion ww.moneygram.com ose telefononi n numrin e telefonit: 00800 8971 897 moneygram.com telefononi telefonit: 8971 71
DRGONI NGA: MERRINI N SHQIPRI TEK: M T MERRINI N KOSOV TEK:

Kudo q shikoni simbolin MoneyGram MoneyGram

*Prve tarifave t transferimit t zbatueshm pr nj transaksion, nj vlersim i kmbimit t mo zbatueshme me monedhs t vendosur nga MoneyGram ose agjenti i tij do t aplikohet. **Promovimi drejtohet dhe organizoh nga MoneyGram International Limited, 1st Floor S onedhs organizohet het Senator House, 85 Queen Victoria Street, Victoria London EC4V 4AB. Kjo oferte eshte e hapu per te gjithe banoret ne Mbreterine e Bashkuar qe jjane mbi 18 vjec. Cmimi zgjidhet automatikisht pas cd transferimi te MoneyGram qe behet nga agjentet e MoneyGram ne Indi, Pakistan, Bangladesh, Turqi, Ko hapur automatikisht cdo Turqi, Kosove dhe Shqiperi, nga 1 gusht deri ne 1 ur ane do osove 2011. www.moneygram.co.uk. T gjith agjentt e msiprm jan agjent t MoneyGram International Limited n ofrim e shrbimeve t transferimit t parave. ofrimin shtator 2011. Jane 6 cmime me 200 qe do terhiqen. Kjo varet nga rregullat e percaktuara. Per m shume informacione per keto rregulla vizito www.m o me moneygram.co.uk. min autorizuar Financiar. 2011 rezervuara. MoneyGram International Limited sht e autorizuar dhe e kontrolluar nga Autoriteti e Shrbimit F Financiar. 2011 MoneyGram. T gjitha t drejtat e re ezervuara.

CS3823

Aktualitet

faqe 14

SI NDRYSHOI JETA IME

P
rpara katr vitesh erdha n Angli bashk me burrin tim. Pak pasi arritm linda djalin ton. Pr arsye se nuk dija anglisht burri im kujdesej pr gjithka. Kur djali yn mbushi 3 vjet, un linda nj vajz. Kur ajo ishte nnt muajsh nj letr na erdhi posht ders. Burri im e lexoi; ishte shkruar Kurse anglishteje falas tek Rising Stars Centre. Ky lajm na erdhi n kohn e prshtatshme. Kur morm pjes n ditn e hapjes, ne pam q qendra operonte me koh t plot pr prkujdesjen e fmijve t gjith vitin dhe n bashkpunim me kshillin e Harringeyt ofronin edhe kurse anglishteje falas. U regjistrova n kursin 12 mujor q filloi n shtator. sht knaqsi shum e madhe q fmijt e mi do t marrin pjes n RISING STARS NURSERY & DAYCARE falas, ndrkoh q un do t jem n kurs. Un dhe burri im jemi t lumtur n perspektivn e plotsimit t kursit dhe un do t jem n gjendje t ndihmoj fmijt tan n detyrat e tyre si dhe t prmirsoj njohurit e anglishtes. Un tashm po ndrroj q marr punn time t preferuar tek Marks& Spenser kur t kem certifikatn n fund t kursit tek RISING STARS CENTRE.

OPEN DAY, BANK HOLIDAY MONDAY 29TH AUGUST, 2011 12.00 - 4.00 pm
m ndryshoj jetn dhe do t na sjell familjen s bashku, nse sht dikush n kt situat I sugjerojm t telefonojn n 02088084630 Faleminderit Rising Stars Centre q bri gjith kt ndryshim

Prfundimi I kursit t Anglishtes do t

Jasmina

FJALA E MIDHAT FRASHRIT MBAJTUR N RADION BBC N LONDR, N GUSHT 1949

iqt e mi! Po bhet java q u lajmrua krijimi i komitetit Shqipnija e Lir. Ndoshta shum dgjues kur muarn vesh kt lajm pandejn se gjendeshin prpara nj realizimi t papritur. Por, ata q kan ndjekur zhvillimin e ngjarjevet n kta katr vjett e fundit, padyshim do t kishin marr vesht se nj far aktiviteti ishte tue zhvilluar prej shqiptarvet q ndodheshin n mrgim. Pushtimi i Shqipris prej komunistve dhe largimi i aleatvet nga toka jon detyroi shum shqiptar q t marrin udhn e mrgimit, jo pr tu larguar nga rreziku komunist, sa pr t vazhduar veprimtarin e tyre dhe pr t mos prer marrdhaniet me fuqit liberale t oksidentit me t cilt kan qen n kontakt edhe n Shqipri. Puna padyshim nuk ishte e leht. Shum ide t gabueshme t prhapura gjat lufts dhe sidomos nga fundi i saj kishin nevoj q t ndreqeshin. Edhe gjith bota e di se sa gj e vshtir sht q t ndreqsh gabimet e pranuara si t vrteta. Sjellja e atyreve q zaptuan fuqin dhe themeluan t ashtuquajturn qeveri t Tirans, sjellja e atyre fare njerzore, me vrasje t paligjshme, me komedi gjyqi, ku nuk shihesh

asnj pik drejtsi dhe pa shkuar shum koh atituda e sunduesve t Tirans prkundrejt fuqivet t mdha demokratike t bots, kishin zgjuar n opinioni publik nj urrejtje dhe nj prbuzje kundrejt fajtorvet t ktyre vepravet barbare. Edhe fatkeqsisht m tepr se gjysma e bots nuk ishte n gjendje q t bj dallim midis popullit shqiptar t pafajshm dhe atyrevet q kishin zaptuar pushtetin me ndihmn e Rusis. Duhesh pra, n do mnyr q t ndahesh prej popullit shqiptar e vetthanuna qeveri e Tirans. Ishte nj detyr q populli i pafajshm dhe viktim i nj grupi njerzish pandrgjegjje t mos bhesh ujem me satelitt e Rusis, t shptohesh nga urrejtja dhe nga prbuzja e bots s qytetruar. Prve ksaj, duhesh theksuar q jo vetm ky popull nuk ishte n ujrat e qeveris kuislinge t Tirans, por ishte viktim e veprimtaris gjaksore t tyre. Paralelisht me detyrn e par ndjehesh edhe m tepr akoma nevoja t vnit n evidenc vuajtjet e parrfyshme t ktij populli t mjer, q jo vetm i refuzohesh e drejta e rrojtjes me burgime, me internime, me ekzekutime dhe me mbytje t mfshefta n burgjet dhe udht e ngushta t ferravet, por edhe gj m e zez akoma: i prgatitesh nj vdekje e ngadalshme, e dominutshme, duke iu refuzuar buka e

gojs, duke mos i dhn ushqimin e duhur, duke i prer do ndihm ilaesh dhe mjeksh. Se shpirtzezt e Tirans ndjenin nj knaqsi sa her q shfrynin urrejtjen e tyre kundr njerzve jo vetm t pafajshm e t ndershm, por edhe fisnik dhe t dobishm. Nga ana tjatr edhe t emigruart jasht msonin, mund t themi shihnin me syt e tyre se qysh do dit q kalonte, sundusve t Tirans po u zhduksh fuqia, po u paksohshin antart dhe po u ndahshin nga radht e tyre ngadal e ngadal. Raca shqiptare, ajo rac q vuan, por q edhe ndjen, q ofshan, por q edhe shpreson dhe nuk harron, ajo rac themi zuri t shoh t vrtetn, t shoh rrezikun dhe fatkeqsin n t ciln e hodhn matrapazt komunist, po i elte syt dhe po e mprehte vullnetin e saj. Bashk pr t ndihmuar kt zgjimin e popullit dhe pr t shpejtuar forcimin e ndrgjegjjes s tij sht formuar

komiteti Shqipnija e Lir. Vija e jon do t jet kurdoher e drejt, programi yn sht t fitoj indipendenc dhe t siguroj integritetin e vndit tn. Duam q shqiptari t ket shpirtin dhe mndjen gjithmon pr t mirn e Shqipris. Do t prpiqemi t themi kurdoher fjaln e drejt dhe t rrfejm udhn e mir. Kjo sht lutja e jon ndaj Zotit t madh dhe lusim q gjith shqiptart e vrtet t rrfehen t denj pr t qn shrbtort e Shqipris.

OPEN DAY, BANK HOLIDAY MONDAY 29TH AUGUST, 2011 12.00 - 4.00 pm

Vende te lira prej 2 muajsh deri ne 5 vje 15 ore ne jave falas per femijet 3-4 vje Sesione te pjesshme dhe te plota Ambjente te pershtatshme dhe teper komode kend i madh lojerash jashte nderteses
Staf profesioal te kualifikuar dhe te devotshem

Ushqim i shendetshem falas

Forum

faqe 16

NGA KASTRIOT DERVISHI

PAS DEKLARATS S DEPARTAMENTIT AMERIKAN T SHTETIT N VITIN 1956 SE SHBA ISHTE E GATSHME T NDIHMONTE POPULLIN SHQIPTAR ME USHQIME, QEVERIA KOMUNISTE E TIRANS, ME REKOMANDIM T MOSKS, HOQI N VITIN 1957 SA PR SY E FAQE SISTEMIN E TRISKTIMIT
N dhjetorin e vitit 1956, burimet zyrtare komuniste n Shqipri, njoftonin se gjat hedhjes s trakteve nprmjet avionve, Komiteti Shqipria e lir (q vepronte si nj qeveri shqiptare n mrgim), i bnte t njohur popullit shqiptar se kishte krkuar nga Departamenti Amerikan i Shtetit, ndihm jo vetm politike, por edhe ushqimore pr popullin e vuajtur shqiptar. Ishte viti 1956, koha kur n Lindjen komuniste kishin ndodhur ndryshime. Regjimet staliniste kishin ndryshuar brenda fryms hrushovianiste, stalinizmi kishte marr goditje t fort n Bashkimin Sovjetik. Ndrkaq populli shqiptar vuante prej vitesh nj uri ekstreme t shkaktuar nga represioni i nj regjimi thellsisht antipopullor. Prej vitesh vepronte nj sistem trisktimi q prve t tjerash mbante shum lart nivelin e varfris dhe skamjes. Kjo i takonte asaj q prodhonte nj regjim i till. N vitet e para t vendosjes s regjimit komunist u ngritn marrdhniet e reja socialiste. Sistemi i grumbullimit u merrte bujqve sasin e teprt t prodhimit dhe u linte at q konsumohej. N qytet vepronte sistemi i marrjes s ushqimeve dhe veshmbathjes me an t trisktimit. Fshatarsia trisktohej nga shteti edhe pr prodhime industriale. Pas prishjes me Jugosllavin, n vend u prdor nj sistem i ri grumbullimi e i furnizimit t popullsis. N fillim t janarit 1949, sipas nj vendimi t KQ t PPSH-s dhe t qeveris u vu n prdorim nj sistem i ri grumbullimi, n baz t t cilit bujku i shiste shtetit nj sasi t caktuar drithi e prodhimesh t tjera, ndrsa tepricat i prdorte vet. N kt mnyr kishte filluar planizimi i detyrimeve. N vend u krijuan tre lloj tregjesh: -Tregu i garantuar, i cili siguronte ushqim e veshmbathje pr t gjith punonjsit n marrdhnie pune, t pajisur me triska. Garantimi ishte n fakt formal se kurr nuk garantohej gj. -Tregu reciprok, i cili furnizonte fshatarsin prodhuese, nprmjet shkmbimit t tepricave t prodhimeve bujqsore e blegtorale me prodhimet industriale t racionuara. -Tregu i lir, ku shiteshin artikujt e ndryshm me mime t larta. Me kt sistem, tregu i zi, zhvillohej natyrshm, pavarsisht se n kushte klandestine. Heqja e pjesshme e sistemit

Viti 1956 VUAJTJET E POPULLIT SHQIPTAR N DIKTATURN KOMUNISTE

Sistemi i trisktimit dhe propaganda
planin Marshall e m raste t tjera. Si regjim i lidhur me Bashkimin Sovjetik, ata e kishin t vshtir t pranon se shteti m i fuqishm i bots ishte SHBA-ja. Deklarata e Departamentit Amerikan t Shtetit e vitit 1956 dhe hedhja e trakteve ku thuhej kjo e vrtet, e detyroi regjimin e Tirans t krkonte ndihmn e Mosks pr t hequr trisktimin. Heqja e sistemit t trisktimit m 1957, m s shumti i dedikohet deklarats n fundit t vitit 1956.

Amerika dhuron prsri ushqim popullit shqiptar

N 28 Nntor, Ditn e flamurit, n prgjigje t letr ftess q z.Hasan Dosti, kryetar i KKSHL (Komitetit Kombtar Shqipria e Lir), i drejtoi Departamentit Amerikan t Shtetit, edhe Departamenti Amerikan n nj deklarat shtypi, njoftoi botrisht: Populli amerikan sht thellsisht i interesuar mbi fatin dhe vuajtjet e popullit shqiptar, pasi Amerika ka luajtur nj rol me rndsi n rivendosjen e independencs shqiptare pas Lufts s Par Botrore. Amerika beson se regjimi komunist n Shqipri, mbajtur n kmb nga sovjett, nuk mund t ndryshoj rrugn e historis. Ndrkaq Amerika, bn sht e mundur pr t lehtsuar vuajtjet e popullit shqiptar, prandaj prsrit dhuratn ushqimore. Shqiptar! Vllezr e motra. Dhurata ushqimore amerikane me 1 milion dollar, sht gjithnj n dispozicionin tuaj. Pritet pranimi. Prse n t kaluarn, regjimi i Tirans, nuk pranoi kt dhurat dhe nuk lejoi organizatn asnjanse t Kryqit t Kuq Ndrkombtar ta shprndante ndr fmijt e uritur? Prse Kremlini lejoi Gjermanin Lindore, ekosllovakin, Hungarin t pranojn ksi dhuratash dhe Shqiprin jo. Prse qeveritart e Tirans nuk lejojn popullin t prfitoj nga dhurata, kurse ata vet, prpiqen t mbledhin dollar amerikan? Nse hambart i kan plot, sikurse pretendojn, prse nuk zhdukin triskat ushqimore dhe nuk ulin mimet? Popull shqiptar! Ke t drejt dhe detyr t krkosh prgjigjen e ktyre pyetjeve. T drejtat fitohen, nuk dhurohen. Asgj nuk mund ti qndroj presionit dhe veprimtaris s prbashkt t nj populli t vendosur!.

t trisktimit, u b vetm m 28 dhjetor 1955. Prfundimisht sistemi i trisktimi u hoq pr efekte propagandistike n vitin 1957. Ky sistem do rikthehej n fundin e regjimit, n vitet 80. Ashtu si e hapi qeverimin e tij, me triska, ashtu edhe e mbylli. Ndryshimi ishte se doli fjala tollona n vend t fjals triska.

rrugzgjidhje, kshillohej shtim i ritmeve t kolektivizimit. Dy vjen m pas, n fushatn pr zgjedhjet n Kuvendin Popullor, n fjalimin prpara zgjedhsve E. Hoxha tha se brenda 14 viteve Shqipria kishte br ndryshime t mdha t cilat, sipas tij, ishin realizuar nga uniteti i elikt i popullit me PPSH-s. Pasi prmendte ndihmn e madhe t BS-s dhe demokracive t tjera popullore, Hoxha theksonte se ishte rritur niveli i kolektivizimeve n vend dhe numri i kooperativave bujqsore nga 129, q kishin qen n vitin 1953, n 1912, ose rreth 70% t siprfaqes s prgjithshme t toks. Udhheqsi komunist e quante kolektivizimin t vetmen rrug t drejt pr bujqsin shqiptare si e dhe vlersonte ndihmn jashtzakonisht t madhe, q kishte dhn BS pr Shqiprin, si faljen e kredis prej 422 milion rubla, t dhn deri m 1955, 31 milion pr zhdukjen e trisktimit dhe 161 milion pr bujqsin e kuadrot. Hoxha mbrojti me t madhe BS-n, qllimet e t cilit i quajti fisnike, ndrsa prmendi ndihmn e madhe q i jepnin shtjes arabe sovjetikt, duke prmendur me kt rast presidentin e Republiks s Bashkuar Arabe, Gamel Abdel Naserin. shtja arabe, ka zn nj vend t konsiderueshm n fjalimin e Hoxhs, ndrsa nuk jan ln jasht vmendjes, sukseset e Kins, vendeve

t tjera socialiste dhe shptimtari i lavdishm Bashkimi Sovjetik, ndrsa u qortuan revizionistt jugosllav. Kryeministri Mehmet Shehu, n fjaln e tij tha se qeveria e re do t ecte n t njjtn rrug q kishte ecur ajo paraardhsja. Sipas tij, ajo do t udhhiqej nga vija e Partis s Puns. N politikn e brendshme prmendej prmirsimi i vazhdueshm i gjendjes materiale dhe kulturale t popullit ndrsa, n at t jashtmen,s sigurimi i pavarsis dhe sovranitetit t atdheut, sigurimi i paqes, duke u bazuar n miqsin e pathyeshme t vendit ton me Bashkimin Sovjetik dhe vendet e tjera t kampit socialist. Kryeministri bri nj krahasim t prfundimeve t zgjedhjeve kuvendore n vend, duke nxjerr se gjat viteve 1945 1958, jan br ndryshime t mdha kualitative n prbrjen e klasave si dhe n raportin e tyre. Sipas tij, volumi i prgjithshm industrial ishte 64.2% m i lart se n vitin 1953 dhe ai bujqsor 119.2% m shum. Ai prmendte se tani vendi kishte 2700 traktor, se ishte hequr sistemi i trisktimit, ishte rritur volumi i prgjithshm i qarkullimit t mallrave, ishte hapur Universiteti i Tirans, etj. Heqja e triskave dhe propaganda Komunistt kishin refuzuar disa her ndihmn bujare t SHBA-s. Ky refuzim ishte br qysh me UNRRA-n,

N fjalimet e drejtuesve
Gjendja e vshtir ekonomike dhe prdorja e sistemit t trisktimit, arriti deri n nj pik q u prodhuan edhe triska false. N vitet 50 organet e policis zbuluan nj grup t vogl pr t cilin u tha se shprndante triska. N nj treg t vogl si Shqipria, futja e letrave t tilla dilte menjher. N kongresin e 3-t t PPSH-s kryeministri Mehmet Shehu foli pr Planin e Par 5-vjear dhe pr at pasardhs. Ai theksonte se sistemi i trisktimit q vazhdonte n vend, nuk mund t ishte nj sistem normal dhe, nse nuk ishte hequr deri at ast, kjo ndodhte, sepse nuk lejonin mundsit materiale pr ta hequr kt sistem. N lidhje me Planin e Dyt 5-vjear, Shehu tha se vrehej nj mosbarazi n ritmet e rritjes midis industris dhe bujqsis. Kjo e fundit cilsohej si e prapambetur dhe pr kt, si

Trakti i hedhur n emr t Komitetit Shqipria e Lir.

Forum
bi 20 vjet m par, n mesnatn e 17 dhe 18 dhjetorit 1981, n shtpin e kryeministrit t athershm t Shqipris, ndodhi nj dika e pazakont q u quajt nga zyrtart komunist si vetvrasje e Mehmet Shehut. Si pasoj e ksaj mngjezi i 18 dhjetori 1981, e gjeti Shqiprin me kryeministr t vrar. Dhe n mnyr t kuptueshme q nga ajo koh e deri sot nuk kan munguar pyetjet dhe enigmat n lidhje me kt vrasje. `far ishte ajo? A ishte vrtet vetvrasje? Pse pikrisht n fund t vitit 1981, dmth n vitet e fundit t jets s Enver Hoxhs. far ndodhi n t vrtt n mbrmjen e asaj nate n shtpin e kryeministrit Shehu? Si dhe prse u eliminua figura nr 2 e hierarkis komuniste? A mund t ishte pa qllim politik vrasja e Mehmet Shehut. `far ndodhi pra me nj ndr njerzit kryesor t diktaturs komuniste n Shqipri? Kush i kontrolloi depozitat financiare t Mehmet Shehut n Perndim pas vdekjes s tij. Pikrisht pr kto dhe enigma t tjera, tentojm t zbardhim t vrtetn me an t ktij dossier-i, pa marr absolutisht ann e ndonj personazhi t ktyre ngjarjeve, efektet e s cilave jan reflektuar thell skematikisht edhe n politikn e sotme shqiptare n kahun politik t majt. Pr m tepr vet ngjitja e Ramiz Alis n majn e pushtetit komunist n Shqipri sht nj fenomen q fatkeqsisht kurr nuk ka pasur analizn dhe vmendjen e duhur qoft n shtyp apo n botime t veanta. - KONSIDERATA T PRGJITHSHME shtja e pushtetit komunist n Shqipri n 50 vitet e fundit sht m shum se nj histori m vete. Ajo i ka fillesat e veta qysh n vitet e Lufts s Dyt Botrore kur dy jugosllavt Miladin Popovi dhe Dushan Mugosha formuan m 8 nntor 1941, shtojcn e agjenturs jugosllave n Shqipri t quajtur Partia Komuniste e Shqipris. Qysh n kt koh ata piketuan edhe udhheqsin q do t drejtonte Partin Komuniste t Shqipris e pr rrjedhim edhe shtetin shqiptar n vitet pas mbarimit t lufts. N historin aspak t lavdishme t PPSH-s, ka pasur tre momente projektimi t pushteteve. Momenti i par ka qen ngritja e Enver Hoxhs n krye t PKSH-s nga jugosllavt. Momenti i dyt ka qen prgatija e terrenit dhe ngritja n pushtet e Ramiz Alias nga Enver Hoxha dhe momenti i tret sht ai q shnon fundin e vitit 1990 dhe fillimin e vitit 1991 kur Ramiz Alia prgatiti dhe la n pushtet pasardhsin t tij Fatos Nano, t cilit i dorzoi elsat e Partis e Puns. Vet politika e ktij t fundit ka ecur n ato piketa q pat prcaktuar Enver Hoxha dhe ka vijuar Ramiz Alia si n partneritetin e fsheht me jugosllavt ashtu edhe n doktrinn e Dy popuj miq q doli pas vdekjes s Hoxhs. Historia q zyrtarizon lidhjet e komunistve t Shqipris si e tham edhe m lart fillon qysh nga koha e Lufts s Dyt Botrore. Njeriu i jugosllavve Enver Hoxha, q gjithsesi sht e vshtir t besohet se nuk ka qen shrbtor i bindur i ndonj agjenture historikisht antishqiptare, u b drejtues i PKSH-s n mars t vitit 1943 n konferencn e Labinotit. Pr shkak t ksaj ngritje Hoxha kishte detyrime ndaj armiqt shekullor t shqiptarve

faqe 17

Rruga e pushtetit t Ramiz Alis

q ishin serbt. Sa pr kujtes po kujtojm nga ajo koh nj ndr direktivat m t rndsishme e m t njohura t Enver Hoxhs, at t dats 3 nntor 1943, drguar n emr t KQ t PKSH-s, komiteteve qarkore, ku ndr t tjera thuhet: Duhet t popullarizojm luftn nacional-lirimtare dhe veanrisht t jugosllavve dhe grekve. Duhet t shtrojm haptazi dhe pa ndrojtje problemin e vllazrimit ton me popujt jugosllav dhe grek. T demaskojm pa mshir reaksionin dhe shovinizmin q mundohet t na vr n luft me fqinjt, ta bindim popullin se interesi i lart i atdheut krkon q t jemi t vllazruar me popujt grek e jugosllav, t`ia heqim maskn shovinizmit q mundohet t dal si mbrojts i Shqipris nga t huajt dhe t`i tregojm bots se ne dhe vetm ne e mbrojm Shqiprin nga okupatort dhe nga imperializmat e huaja. Duhet ta bindim popullin se lvizja nacional-lirimtare greke dhe jugosllave jo vetm q nuk cnon indipendencn ton, por ndihmon pr ta fituar( shih PPSH Dokumenta kryesore, vllimi I, faqe221, Tiran 1971). Nj model tipik jugosllav ishte edhe Kongresi komunist i Prmetit (24-28 maj 1944) , si kopje e pastr e Mbledhjes s Dyt t AVNOJ-it (29 nntor 1943) t mbajtur n Jajce t Jugosllavis. T gjitha organet q doln nga kongresi i mbajtur n Prmet si KAN-i (Komiteti Anifashist Nacional-lirimtar) dhe Komiteti Antifashist Nacional-lirimtar q ishte nj lloj qeverie, ishin t njejtat gjra q doln nga mbledhja e Jajces. Nuk po zgjatemi n t tjerat por po kujtojm se n deklaratn e kongresit ju kushtua rndsi e madhe vllazrimit me popujt e ballkanit dhe domosdoshmris se krijimit t nj federate ballkanike. Pas Lufts s Dyt Botrore pushteti q u ndrtua n Shqipri u vu plotsisht n shrbim t jugosllavve. Kjo u pa edhe n vizitn e kryeministrit Enver Hoxha n Jugosllavi m 23 qershor-2 korrik 1946 dhe n traktatet q nnshkroi Shqipria me Jugosllavin. Veojm nga fjala e Enver Hoxhs n aeroportin e Beogradit: ...Ju siguroj se sot gjith populli shqiptar sht uar n kmb dhe brohoret pr popujt e Jugosllavis. .......U elnikos miqsia dhe vllazrimi do t jet i prjetshm pse prej ktej varet e ardhmja e lumtur e popullit ton, pse ky vllazrim dhe kjo miqsi sht e ngusht sht nj nga faktort m kryesor t vllazrimit t Ballkanit dhe sht nj faktor pr mbrojtjen e paqes dhe demokracis....(gazeta Bashkimi 25 qershor 1946). Enver Hoxha n prshndetjen e tij n Beograd ndr t tjera ka theksuar: ...N t kaluarn populli shqiptar ishte ndar nga Jugosllavia pr shkak t veprimtaris s kombinuar t klikave t vendit dhe t jashtme, q kishin qldhe ministr i Industris Boris Kidri. N baz t ksaj marrveshje u hoqn barrierat doganore dhe tregu shqiptar n nj periudh tre vjeare u boshatis krejt. Kto traktate dhe goditja e elementit nacionalist shqiptar apo i elits shqiptare ishin shrbimet m t muara q Enver Hoxha mundi ti bnte Jugosllavis. I prmendm kto fakte edhe sepse n to gjejm disa nga parimet e hapta dhe t fshehta q ndiqte Hoxha n raport me Jugosllavin pavarsisht nga deklarimet shpeshher t hedhura pr konsumim popullor pas s ashtuquajturs prishje t madhe t vitit 1948. Enveri Hoxha n t vrtet e mbajti pushtetin e duke ruajtur Shqiprin si pjes t Jugosllavis. N kt pik at e favorizonte karta e Jalts, e cila ashtu e parashikonte. Pr ta zbatuar kt gj, pas vitit 1948 nuk u zgjodh m nj lidhje e hapur e miqsis serbo-shqiptare, sepse kjo nuk mund t jetonte gjat dhe nuk favorizohej nga konflikti q nisi mes Stalinit dhe Titos. Ather si zgjidhje u zgjodh nj linj diabolike. Shqiptart furnizoheshin me patriotizm folklorik antijugosllav nga njera an, dhe nga ana tjetr i pritej rruga nj organizimi nacionalist dhe sabotohej kjo lvizje edhe n Kosov prmes orientimit ideologjik marksist-leninist n vend t fryms kombtare. N kt mnyr n Kosov dhe n emigracion vepronin mjaft grupime politike me orientim komunist si Partia Komuniste Marksiste Leniniste e Shqiptarve n Jugosllavi, Fronti i Kuq Popullor, Lvizja Popullore e Kosovs etj. Po ashtu Sigurimi i Shtetit kishte shtrir ndikimin e tij tek kto formacione politike dhe tek emigracioni kosovar. N mjaft raste Sigurimi ka pasur bashkpunime me UDB-n dhe ka shitur shum nga ish bashkpuntort e tij shqiptar nga Kosova,t cilt mendonin se i shrbenin Shqipris s prfytyruar prej tyre si shtet solid me parametra ndrkombtare. Ktu mund t kujtojm srish se n vitin 1945 i gjith arkivi sekret i Zyrs Sekrete t Ministris s Punve t Brendshme t Shqipris, u nis n Beograd ku gjendet edhe sot e ksaj dite. Jugosllavt pas shtnies n dor t ktij arkivi, ndr sekretet e shumta gjetn edhe listn e agjentve shqiptar n Jugosllavi, t cilt u vran t gjith. Lidhur me orientimin komunisto-lindor t Shqipris, ish udhheqsi komunist Ramiz Alia n librin e tij Un Ramiz Alia dshmoj pr historin, n lidhje me pozicionimin politik t Shqipris thot: Orientimi politik i Shqipris nga Lindja nuk sht nj fat q e kemi zgjedhur ne shqiptart(faqe 45). Mirpo Alia prve disfatizmit politik q ai reklamon, nuk thot asgj m tepr se kaq, ka e bn edhe m enigmatike kt thnie t tij. Ndrsa Enver Hoxha n librin e tij Titistt (Tiran 1982), n t vrtetat e ktij libri ndr t tjera thot: M 1946 u krijua Byroja Informative e partive komuniste t Evrops ku morn pjes 9 parti duke prfshir t gjitha partit e vendeve t athershme socialiste si dhe t partit komuniste t Francs dhe t Italis. Jasht mbeti vetm nj parti e nj vendi socialist t Evrops: Partia Komuniste e Shqipris! Nuk dua t shpreh asnjfar paknaqsie se pse nuk u prfshi n kt forum t rndsishm edhe partia jon, por fakti q mbeti vetm nj parti komuniste e nj vendi socialist, t bn t dyshosh e t mendosh se n kt mes dika nuk shkonte. Vinte kjo nga mosnjohja apo nga keqinformimi i t tjerve-kt problem do ta vrtetoj koha. Bindja jon sht se ktu fshihet dora e agjenturs titiste.. (faqe 466). Edhe n vitet e mpasme, dmth pas prishjes simbolike t 1948-s (e ndodhur nn efektin sovjetik pr shkak t konfliktit Stalin Tito), Shqipria nuk doli dot nga kuadrati jugosllav. N Jugosllavi eksiztonin dokumeta t shumta q vrtetonin se si udhheqsit e Shqipris kishin qen n shrbim t Jugosllavis. Nisur nga kjo, jugosllavt nuk e kishin t vshtir ti bnin presion udhheqjes komuniste t Shqipris q t paktn kjo e fundit t mos e hapte kurr gojn pr Kosovn. Dhe realisht ky presion ka ndodhur dhe si pasoj e tij kuadrati bashkpunues jugosllavo-shqiptar nuk u deformua kurr. Natyrisht q t ruhej ky kuadrat bashkpunues me jugosllavt n vazhdimsi dhe pas vdekjes s Enver Hoxhs, duhej gjetur ustai q do t vazhdonte politikn e vetlavdrimit folklorik dhe t vasalitetit real. Me t drejt shkrimtari Ismail Kadare n parathnien e librit Vjeshta e ankthit thot: Kur Enver Hoxha me lehtsin m t madhe i akuzon bashkpuntort e vet si agjent t Jugosllavis, sht ndoshta nj nga astet e rralla kur nuk gnjen. N t vrtet, n nj mnyr a nj tjetr, ata ashtu ishin, agjent t jugosllavve (Kominternit). E vetmja pasaktsi e Hoxhs n kt rast sht se n krye t lists mundon emri i atj vet. Kshtu vazhdoi historia e regjimit kriminal n Shqipri pr vite e vite me radh. Mirpo n fund t jets s Enver Hoxhs, n kohn kur ky i fundit kishte dhn shenja pr nj gj t till, filloi t dilte n plan shtja se kush do t ishte pasardhs i tij. Shumkush nga antart e Byros Politike n baz t lojs teatrale t Hoxhs besonte n vitet e fundit t jets s ktij t fundit se mund t ishte trashgimtar i tij. Si kritere disa prfytyronin vjetrsin n parti dhe detyra shtetrore, besnikrin ndaj partis, rrethin favorizues farefisnor dhe parametra t tjera t njohura dhe t panjohura. KASTRIOT DERVISHI

lim t pranin dy popujt vllezr. Me gjith kt populli shqiptar tregoi gjat lufts dshirn e fort q t`ia pres rrugn ksaj politike antipopullore. M n fund populli shqiptar e gjeti rrugn e drejt dhe sot ai sheh tek Jugosllavia jo vetm popullin vlla e aleat por edhe mikun e tij, popullin q i ka dhn nj prkrahje t fort si gjat lufts ashtu edhe tani n paqe pr ndrtimin e nj t ardhme m t mir.....(gazeta Bashkim 26 qershor 1946). Gjat vizits s tij n Jugosllavi Enver Hoxha shkoi kudo prvese n Kosos. Ai u takua edhe m udhheqsin komunist Josip Broz-Tito. Kur u kthye n Tiran m 2 korrik 1946 Enver Hoxha do t deklaronte n aeroportin e Tirans: ..Ne, popujt vllezr t Jugosllavis i kemi miq t mdhenj dhe nga m t sinqertit, dhe kt miqsi do ta ruajm si syt e ballit, ta forcojm dita-dits pse ajo sht garancia shum e madhe e mbrojtjes s indipendencs dhe sovranitetit t vendit ton, sht nj nga faktort kryesor t prparimit t vendit ton......Prandaj t vem t gjitha forcat tona q vllazrimi mes popullit shqiptar me popujt e Jugosllavis t forcohet shum e shum pr t ardhmen e popullit ton....(gazeta Bashkim 3 korrik 1946). Pjes e politiks s gabuar t ndjekur ndaj Jugosllavis ishin edhe traktatet skllavruese t nnshkruara me kt shtet. Kshtu m 9 korrik 1946 u nnshkrua n Tiran Traktati i Miqsis dhe Ndihms Reciproke, ku parashikohej edhe ngritja e ndrmarrjeve t prbashkta shqiptaro-jugosllave dhe m 27 nntor 1946 u nnshkrua n Beograd Marrveshja e Madhe Ekonomike midis Shqipris dhe Jugosllavis. Pr paln shqiptare nnshkroi ministri Nako Spiru dhe pr paln jugosllave nga presidenti i Kshillit Ekonomik

forum

faqe 18

kulture

faqe 19

NGA DIANA SKRAPARI

argaret Theer ka qen Kryeministre e Britanis s Madhe nga viti 1979 deri ne 28 nntor 1990. Ajo u be Lideri i Partis Konservatore britanike ne vitin 1975 dhe zvendesoi Edward Heath. S bashku me Presidentin Ronald Regan, Margaret Theer montoi perden e hekurt pa asnj krisme pushke dhe shkaterroi Perandorine e djallit, qe perbehej nga Bashkimi Sovjetik dhe aleatet e tij. Politika e jashtme e Margaret Theerit bazohej mbi antikomunizmin dhe atlantizmin. Pas fjalimit te saj Britain Awake, te mbajtur m 19 janar 1975 ne Kensington Town Hall, shtypi sovjetik i kohes, ose me sakte gazeta Ylli i kuq (krasnaja zviezda), organ i Ushtrise se kuqe Sovjetike e quajti Zonja e hekurt (the Iron Lady). Ne kete fjalim ajo u kujton te gjithe qytetareve britanike se Bashkimi Sovjetik eshte nje diktature, e udhehequr nga njerez te vendosur per te bere vendin e tyre fuqine me te madhe detare dhe ushtarake qe bota mund te kete njohur. Ata nuk e bejne kete per vetmbrojtje - thekson ajo ne fjalimin e saj - por rust duan te dominojne boten. Per Margaret Theerin, ideologjia komuniste sovjetike eshte pseudo-paqsore. Ajo vazhdon fjalimin e saj duke thene se duhen marr parasysh mendimet e disidentit rus Aleksander Solzhenicin, i cili paralajmeron se Perendimi po lufton ne nje Lufte te trete Boterore qe nga viti 1945 dhe po e humbet kete lufte. Ruset me qellimin e tyre per te dominuar boten po ndrhyjne ne vende te ndryshme te botes se trete. Vende si Angola, Vietnami, Indokina u perfshine nga agresione komuniste. Ajo trheq vmendjen duke shtuar se Partia Konservatore beson se politika e saj bazohet ne marrdheniet e shklqyera me aleatin tradicional, Amerikn. Gjate javes se Konferences se Helsinkit, Zarodov, nje ideolog i njohur sovjetik, shkruante ne Pravda, qe partite komuniste ne Evropen Lindore duhet te harrojne kompromiset taktike me partite socialdemokrate dhe duhet te jene me ofensiv per te sjelle revolucionin e proletariatit. Me vone Leonid Brezhnjev beri nje deklarate ne te cilen jepte pelqimin e tij per kete artikull. Margaret Theer shprehet keshtu per kete: Me kete mund te kuptojme fare duan te thone sovjetiket me zbutjen e marredhenieve midis dy blloqeve te luftes se ftohte. Margaret Theer mbeti nje opozitare e politikes se Bashkimit Sovjetik sepse ajo e konsideronte kete politike agresive dhe jo paqsore. Kjo politik, sipas saj ishte kunder zvoglimit te armatimeve ne te dy kampet e luftes se ftohte. Zonja Theer ne kujtimet e saj (10 Downing Street, memories I) shprehet kshtu: Nato-ja ka qene gjithmone nje Aleance mbrojtese e demokracive perndimore. Nato u themelua ne prill 1949 si kundrprgjigje e agresivitetit te politikes sovjetike e ilustruar nga grushti i shtetit i Prags ose bllokuesi i Berlinit. Amerikant, megjithese jane fuqia kryesore e Nato-s, perpiqen te bindin aleatet e tyre dhe jo ti detyrojne ne veprimet e tyre. Ndersa Pakti i Varshaves ka qene qe nga themelimi i tij ne maj 1955, nje instrument ne duart e fuqise sovjetike.

Margaret Theer dhe fundi i komunizmit n Evropn Lindore

Ne Hungari ne 1956 dhe ne ekosllovaki ne 1968, sovjetiket treguan se do levizje qe kercenonte interesat e tyre ushtarake ne Evropen Lindore do te shtypej pa meshire. Zonja Theer mendon se sovjetiket ushtruan nje presion mbi polaket sepse levizja Solidarnosc (Solidaritet) e udhehequr nga Les Valesa, sfidonte monopolin e komunisteve dhe kishte kerkesat e saj antikomuniste. Ne fillim te viteve 80, amerikanet ishin te bindur qe sovjetiket kishin ndrmend te nderhynin me ushtrine e tyre per te shtypur levizjen e reformave, ashtu si kishin vepruar ne pranvern e Prages ne vitin 1968. Ligji marcial u dekretua ne Poloni ne oren 12 te mesnats, ne daten 13 dhjetor 1981 dhe kshilli ushtarak i shpetimit kombetar i perbere nga oficere te larte udhhiqej nga kryeministri gjenerali Zharuzelski. Sipas zonjes Theer, kjo situate ishte moralisht e papranueshme dhe ajo dyshon se sovjetiket ishin pas ktij grushti shteti, me qellim qe te favorizonin kthimin ne komunizmin e egr dhe qe polaket te vareshin nga Moska. Ne vitin 1979, sovjetiket pushtojne Afganistanin. Sovjetikt, thote zonja Theer ne kujtimet e saj, kerkonin te influenconin Afganistanin me traktate miqesie. Ne fakt, qellimi kryesor i tyre ishte te dominonin kete rajon dhe me pushtimin e Afganistanit, ata kercenuan stabilitetin e Pakistanit dhe Iranit, qe ishin tashme te destabilizuar nga ajatollaht. Por nje qellim i tyre i fshehur ishte se ata ndodheshin 500 kilometra larg nga ngushtica e Hormuzit dhe nga vendet naftmbajtese te Gjirit Persik. Zonja Theer mendon se komunizmi sovjetik preferon agresionin dhe jo diplo-

macine. Megjithate, ajo mendonte qe ne luften e ftohte ose ne lufte - shkurt fare - m e rendesishmja ishte te njihje armikun dhe pse jo nje dite ta beje nje mik te mire. M 16 dhjetor 1984, Zonja Theer takoi Mikail Gorbacovin, i cili u be ne vitin 1985, pas vdekjes se ernienkos, sekretari i pare i Partise Komuniste sovjetike. Ne fillim, ai u duk si nje aparatcik i vertete sovjetik, por ajo deklaroi me vone ne nje interviste te dhene BBC se ata mund te bashkepunonin se bashku. Ajo zbuloi njeriun e duhur qe do te sillte ndryshimin ne Evropen Lindore. Gorbaovi nuk ndoqi politiken e Brezhnjevit dhe paraardhesve te tij, duke derguar ne vendet e Evropes Lindore, qe donin te shpetonin nga zgjedha sovjetike, tanke dhe ushtare. Ai i la te lira keto vende te vendosnin per fatin e tyre. Zonja Thecer e vizitoi Bashkimin Sovjetik ne mars dhe prill 1987. Nderkohe Gorbaovi kishte ndermarre reforma si Glasnosti dhe Perestroika. Gjate diskutimeve me Gorbaovin, ajo foli per nderhyrjet sovjetike ne vende te botes se trete, per te burgosurit politike dhe eliminimin e armeve nukleare. Ajo gjithashtu mbajti nje fjalim ne televizionin sovjetik, qe spati asnje censure dhe kuptoi qe mund te kishte besim tek Gorbaovi. Gjate vizites se saj ne Bashkimin Sovjetik, Zonja Theer ndjeu qe toka po i rrshqiste nn kmb sistemit komunist. Asaj iu kujtua nje fraze e Tokevilit: Eksperienca na meson qe momenti me i rrezikshem per nje qeveri te keqe eshte zakonisht ai kur ajo fillon te reformohet. Ne fillim te viteve 80 marrdheniet midis Bashkimit Sovjetik dhe vendeve

perndimore ishin te tendosura. Zonja Theer u be ambasadore e denje e Perndimit ne keto vende per te permirsuar marredheniet midis dy blloqeve te luftes se ftohte. Ajo vizitoi ne vitin 1971 e 1975 Rumanine, ne vitin 1984 e 1990 Hungarine, ne vitin 1988 dhe 1990 Polonine dhe ne vitin 1990 ekosllovakine. Ne keto vende, ajo solli mesazhet e demokracise perndimore dhe tha e bindur se banoret e ketyre vendeve nuk ishin komunist, por ishin te shtypur e te frenuar nga pushteti komunist. Banoret e ketyre vendeve ishin te etur per liri dhe demokraci. Ne Poloni, ajo vizitoi kishen e Shen Stanislas-Kostka ku prifti Zherzi Popielusko kishte mbajtur mesha me fjalime antikomuniste deri ne vitin 1984, vit ne te cilin ai u rrembye, u torturua dhe u vra nga sherbimet sekrete polake. Sipas zonjes Thecer ishin mendimet e ketij martiri demokrat qe do te triumfonin ne Poloni, dhe jo ato te vrassve te tij. Dhe profecia e saj u realizua. Keto vende e hodhen poshte komunizmin dhe tani jane anetare te Bashkimit Evropian dhe te Nato-s. Zonja Theer u impresionua nga fjalimi i Vaclav Havelit kur u be President i ekosllovakise. Ai foli per jeten ne nje ambient moral te shprbr, ne te cilin terma si dashuria, miqsia, keqardhja, modestia dhe falja kishin humbur kuptimin dhe dimensionin e tyre. Shekulli XX mbaroi me rnien e murit te Berlinit dhe komunizmit ne vendet e Evropes Lindore. 10 vjet me pare, ne 1979-1980, filloi trmeti me ardhjen ne pushtet te Margaret Theer dhe Ronald Regan. Theeri dhe Regani ishin forca e ndryshimit, ose me ndryshe ajo qe Karl

Marks quante forca revolucionare e kapitalizmit. Dhe mesimi qe dhane ata te dy se bashku u dgjua ne te gjithe boten. Regani e fitoi luften e ftohte duke nxitur garn e armatimeve dhe e gjunjezoi Bashkimin Sovjetik duke e detyruar te fillonte reformat. Perkrahja e tij me e madhe ne bllokun perendimor ishte Zonja e hekurt, Margaret Theer. Ajo tha me shume hidhrim gjate funeralit te ketij Presidenti te madh ne 5 qershor 2004: Me patriotizmin amerikan, ai ngriti gjithe boten, dhe bota sot, ne Prage, ne Budapest, ne Varshave, ne Sofje, ne Bukuresht, ne Kiev e ne Moske, qan vdekjen e ketij lirimtari te madh dhe i ben jehone lutjes sone: Zoti bekofte Ameriken!

Ajo u gezua nga triumfi i demokracise ne Evropen Lindore. Pas renies se murit te Berlinit me 9 nentor 1989, the wind of change u ndje ne te gjithe Evropen Lindore. Endrra e zonjes se hekurt u realizua ne kete Evrope pa mure ndares dhe te lire. Ajo do te jete gjithmone nje personazh i jashtezakonshem qe se bashku me Ronald Reganin dhe Papen Gjon Pali II shkundn nga themelet boten komuniste, bile e rrzuan at.

estetike
orcimi i rezistences se organizmit duhet te jete pjese perberese e do individi. Organizmi duhet qe gradualisht tu ekspozohet disa faktoreve dhe kushteve ne te cilat e forcon rezistencen. Fortesimi i rezistences se organizmit arrihet me shfrytezimin e rregullt te faktoreve te jashtem: diellit, ajrit dhe ujit. Drita e diellit ka cilesi shume te dobishme, ku ne ndikimin e saj kryhet nje numer i madh i proceseve ne qelize. Kryesisht efekte pozitive kane rrezet ultraviolete, ndaj te cilave lekura ka ndjeshmeri te ndryshme. Personat me semundje te lekures duhet tu ekspozohen rrezeve te diellit vetem sipas udhezimeve te mjekut. eshte e nevojshme marrja e rrezeve te diellit ne det. Por ky veprim duhet te jete gradual. Rekomandohet qe diten e pare ekspozimi ndaj diellit duhet te jete vetem 5 minuta. Se pari, duhet te marrin rreze duart dhe kembet pastaj shpina dhe gjoksi. Lekura e barkut i merr e fundit rrezet, per arsye se eshte me e ndjeshme. Te ndjeshem ndaj rrezeve jane personat neurolabile, si dhe personat shume te dobet fizikisht. Personat me semundje te zemres dhe eneve te gjakut duhet te ekspozohen me kujdes ndaj rrezeve te diellit.

faqe 20
qe nje numer semundjesh perkeqesohen dhe per disa te tjera, dielli mund te jete me pasoja per jeten. E mira eshte qe te behen banja ajri ne hije dhe ne oret e mengjesit.

Dielli sa i mbl dhe i frikshm...

BANJAT PER FRAKTURAT DHE PLAGET

Ne raste te frakturave ose te plageve veprojne mire banjat e ajrit prej 15 20 minutash e deri ne dy ore, dy tri here ne dite ne temperaturen e ajrit 16 22 grade. Banjat e diellit perdoren te pjeseshme dhe te pergjithshme. Te pjeseshme kur plaget mbyllen me veshtiresi. Jane te dobishme edhe banjat e ujit, nese nuk ka pengese prej ndonje semundjeje tjeter. Banjat e mengjesit jane te keshillueshme per semundjet e kockave dhe muskujve. Banjat e detit kane veprim pozitiv ne sherimin e reumatizmes qe ka kaluar fazen e acarimit para 6 7 muajsh. Per te tille te semure keshillohen banja ajri dhe pas nje jave banjat e diellit ne oret e mengjesit. Behen 15 20 seanca te pergjithshme. Mund te behen edhe banja dielli te pjeseshme, duke zbuluar vetem kyet e semura ne 2 3 seanca. Nese nuk ka prirje per tu perseritur semundja, perdoren edhe banjat e ujit, por per kete, i semuri duhet ambientuar mire, duke u lagur me uje deti disa here. Temperatura e ujit ne fillim duhet te jete 34 grade Celsius, pastaj mund te zhytesh ne uje qe zbret ne 22 grade.

PASOJAT E PLAZHIT
Njolla, myk, quka, djegie te thella, dehidratim, por edhe skuqje, infektim jane disa nga pasojat e plazhit. Me te ndjeshem ndaj ketyre jane femijet e vegjel, grate dhe te rinjte. Lekura dhe organizmi ne njefare menyre jane te rrezikuar nga dielli. Pas plazhit shfaqet tharja e lekures dhe te tjera probleme qe shkojne deri ne infeksione serioze, si te mykut mbi lekure etj. duhet te perdoret mbrojtesi me filter maksimal. Per ata qe kane nishane te ngritura mbi lekure, eshte i keshillueshem mbrojtesi i larte, sidomos ne zonen e kurrizit. Jo banja deti per tuberkolaret, te semuret nervore, dhe kardiaket Semundjeve si psoriazis vulgaris, ekzema kronike e thate, deurodermitet, faza premykotike, tuberkulozi i lekures, semundja e leshmanozes, aknejuvenilia, alopecia areta, urtikaria kronike etj., te cilat kane vetem perfitim nga banjat e detit. Ne mjekimin e ketyre semundjeve ndikojne mjaft mire rrezet ultraviolete, aerojonet dhe radioaktiviteti i ajrit, si dhe faktore te tjere te ajrit, te tokes dhe ujit. Rrezet e diellit nuk mund te zevendesohen ne asnje menyre me rrezet ultraviolete qe prodhohen ne menyre artificiale. Megjithate, ka edhe raste kur banjat e diellit nuk jane te keshillueshme dhe kjo me konkretisht u mohohet atyre qe vuajne nga tuberkulozi aktiv i mushkerive, qe kane eksitime (shqetesime te forta te sistemit nervor, dhimbje te vazhdueshme te kokes, marrje mendsh me te vjella, rrahje te shpejta te zemres). Po ashtu, nuk rekomandohet banja ne ato semundje te lekures qe acarohen si fotodermatozat. Banjat e diellit nuk u keshillohen atyre qe vuajne nga epilepsia, nga semundjet infektive, nga semundje te renda te veshkave, atyre qe kane prirje per hemorragji ne tru, qe jane shume te dobet, me stenokardi (shtrengime ne zemer), qe kane tension te larte te gjakut etj. Banjat u ndalohen njerezve me moshe te thyer dhe grave ne periudhen e dyte te barres. Edhe te moshuarit qe kane predispozicion per tumore te lekures nuk duhet te qendrojne ne diell me shume se dy ore. Per do rast eshte e nevojshme te merrni parasysh keshillat e mjekeve. Kura per semundjet e sistemit nervor Per semundjet e sistemit nervor (neurozat), banjat e ajrit zhvillojne nje veprim shume te mire. Per kete qellim praktikohet gjeresisht gjumi ne breg te detit si naten, ashtu edhe diten. Keto procedura jane te mjaftueshme per 10 15 dite rresht. Ne disa te semure veprojne mire edhe banjat e diellit, si nepermjet syrit edhe nepermjet lekures. Rrezet e gjelbra qe reflektohen nga bimet e qetesojne te semurin, ato i frenojne proceset nervore, kurse rrezet ultraviolete, i ngacmojne. Rrezet e diellit kane vetine te ndikojne edhe ne uljen e dhimbjeve. Tek i semuri permiresohet gjumi, largohet dhimbja e kokes, dhimbjet e zemres dhe ai e ndien veten te rigjalleruar. Keto banja behen ne temperaturen e ajrit 22 18 grade nga 15 minuta deri ne 1 ore e gjysme, ne 15 20 seanca. eshte mire te zgjidhen vende malore. Njerezit duhet te jene te kujdesshem ne ekspozimin ndaj rrezeve te mbasdites ne plazh SI MUND TE MBROHEMI NGA DIELLI RECETA TE SPECIALISTEVE DERMATOLOGE DHE KESHILLAT E TYRE Mungesa e informacionit ben qe shume njerez te mos e kene idene se cilat jane oraret me te pershtatshme per tu ekspozuar ne diellin e veres. Kjo do te mundesonte respektimin e orareve te antidiellit. Po ashtu, shume plazhiste nuk e kane bere te tyrin vajin e plazhit, e, per me teper, nuk perdorin as kapele dhe as adra. Mjeket porosisin qe kur je i pambrojtur ne diell, ne nje temperatutre qe shokon ne mbi 35 grade Celsius, rreziku per kancer te lekures, ose trauma psikike eshte evident. shume pak ata plazhiste qe e kufizojne ekspozimin ne diell ne keto orare. Po ashtu, gjate gjithe kohes se banjes se diellit eshte i rekomandueshem perdorimi i kremit sa here qe te futeni ne det e te dilni qe andej. Specialistet thone se do nje ore duhet perseritur mbulimi me krem solar. MOS E TEPRONI ME NGJYREN OKOLLATE TE TRUPIT Plazhi shihet si nje menyre per te larguar stresin. Te gjithe, sapo hyn stina e veres, mendojme pushimet ne bregdet. Synojme qe nen rrezet e diellit te marrim ngjyren okollate te deshiruar, edhe pse e dime qe ajo seshte gje tjeter vese teprim me qendrimin ne diell. Por, ngjyra okollate e trupit eshte teprim edhe me nje pigment kanceroz. Njerezit qe jetojne dhe punojne ne mjedise te mbyllura gjate gjithe vitit ne vere, ne menyre te parregullt dhe jograduale, marrin rrezet e forta te nje dielli nen temperatura te larta, pa u mbrojtur prej tij. Keta njerez nuk i bind as fakti shkencor se nxirja eshte shfaqje e dukshme ne lekure e nje mbidoze rrezesh ultraviolete. Shqiptaret shpenzojne pak per kremrat anti-diell Shume pak shqiptare shpenzojne per krem mbrojtes ndaj diellit. Krejt ndryshe ndodh ne vende te tjera rreth nesh. Ka nje tendence te klienteve per te blere solar qe sherben per mbrojtje nga rreziku i tumorit te lekures. Keto dite temperaturat po arrijne kulmet ne Shqiperi. Nderkohe, shqiptaret u jane drejtuar plazheve ne bregdetin e Adriatikut, Jonit dhe te liqeneve. Cilesite kuruese te klimes bregdetare Terapia e ujit te detit Terapia e detit kuron me sukses mjaft semundje dhe lehteson perparimin e shume te tjerave. Por nuk duhet abuzuar me deshiren per banje dielli, pasi rekomanimi i saj ose jo, mesohet vetem ne kontaktet me mjekun. Dihet

NXEHTESIA, E DOBISHME PER SEMUNDJET VESHKAVE

Banjat e diellit veprojne mbi veshkat. Krahas me zgjerimin e eneve te gjakut te lekures, zgjerohen edhe enet e gjakut ne veshka. Nese shtohet djersitja ne lekure, nuk ka ndonje ndryshim ne funksionin e veshkave, por kur nuk shtohet djersa, banjat e diellit shkaktojne rritjen e punes se veshkave duke shtuar nxjerrjen e urines dhe bashke me te, edhe te lendeve e tjera qe permban urina. eshte vene re se veprimi i rrezeve te diellit nuk shkakton ndonje dem mbi veshkat, jo vetem kur ato jane te shendosha, por edhe kur jane te semura. Klima e nxehte pergjithesisht ka nje ndikim te mire ne funksionimin e veshkave. Banjat e ajrit behen 1 2 ore ne dite, veanerisht ne semundjet e gureve te veshkave dhe fshikezen e urines. PYJET DHE BANJAT E HIJES, ILAI PER SEMUNDJET E TIROIDEVE Semundjet e ketyre gjendrave jane te lidhura me funksionin e prishur te tyre nga shume faktore. Semundja qe do mjekim klimaterik eshte tireotoksikoza e grades se mesme dhe te rende, por pa rregullime te thella. Kane efekt te mire vendet klimaterike ne pyje dhe bregdet. Per keta te semure, rendesi te madhe ka qetesia fizike dhe psikike, krahas mjekimit dhe ushqimit. Ka te dhena se ne disa nga keta te semure, bregdeti krijon shqetesime, sidomos gjate veres, prandaj eshte mire qe te bejne banja ajri ne hije. Banjat e ujit ne det dhe lumenj ti bejne me kujdes, kurse banjat e diellit ti evitojne. Ne semundjen e strumes (gushes) qe lind si pasoje e mungeses se jodit ne ushqim, keshillohen banjat e detit ku ajri eshte i pasur me kripera te jodit.

ME TE THEKSUARA, DJEGIET E LEKURES

Problem serioz per plazhistet dhe njerezit qe ekspozohen ndaj rrezeve te diellit jane djegiet e lekures. Ato nuk mund te shmangen ndryshe, perve se me ane te perdorimit te solareve, me mbrojtes me filter te larte, si edhe duke mos u ekspozuar ne diell pas ores 10.00. eshte e keshillueshme qe pas plazhit te perdoren kremra hidratues pas diellit per lekuren, pasi nga plazhi lekura thahet jashte mase. Ne raste djegiesh te thella, rekomandohen edhe preparate ne forme xheli. As qendrimi nen ader nuk te mbron nga dielli, pasi edhe rera, edhe guret rrezatojne. Probleme shkakton rrezatimi diellor edhe te nishanet mbi lekure. Njelloj ndodh me njollat dhe qukat, prej te cilave ankohen shumica e njerezve qe vuajne nga shfaqja me tepri e pullave te bardha mbi lekure, pa pigment. Zakonisht, per mykun dhe njollat rekomandohen preparate me ekstrakte bimore.

KESHILLAT PAS EKSPOZIMIT NE PLAZH

Pas do banje ne det ose ne pishine trupi duhet te shplahet me uje te paster. Pas shfaqjes se mykut mbi lekure, duhet te nderpritet plazhi dhe te niset kura. Ne raste djegiesh jo te lehta, duhen perdorur antibiotike dhe xhel pas diellit.Per njollat dhe qukat,

NUK DUHET TE EKSPOZOHEMI SHUME NE DIELL

Dermatologet keshillojne qe nuk duhet te ekspozohemi ne diell nga ora 11.00 e deri ne oren 16.00, per shkak se ne kete orar rrezet e diellit jane me te demshme. Megjithate, nga sonadazhet e bluzave te bardha rezulton se jane

estetike

faqe 21

HAPI 1. Uj. Pini sa t kini mundsi gjat dits. Rekomandimi ditor pr uje sht 8-10 gota n dit. Uji sht shum i rndsishm sepse ndihmon tretjen e ushqimit, shpejton metabolizmin e trupit, e shplan organizmin gjat dits dhe n t njjtn koh sht shum i rndsishm pr funksionimin e kyeve t trupit, si gjunjt dhe brylat. Nj e mir tjetr e ujit sht q t bn t ndjehesh i ngopur, pa ngrn shum kalori. Gjithashtu organizmi funksionon n mnyr optimale kur nuk sht i dehidratuar. Pr 'do 2% dehidratim, muskujt humbin 14 % fuqi. HAPI 2. Konsumoni ushqim me cilsi. Trupi sht si makin, dhe si do makin ka nevoj pr karburant pr t funksionuar mir, bile karburant me cilsi. Mbani mend, makinn mund ta ndrroni sa her q t doni por trupin e keni deri sa t vdisni, kshtu q trajtojeni mir. Zakonisht, 5-6 porcione t vogla ushqimi sht m mir sesa tre porcione: mngjes, drek dhe dark q ne jemi msuar t ham. Porcionet m t vogla treten m shpejt n sistemin e tretjes dhe japin me shum energji trupit. Pr ato q nuk kan mundsi pr protein pluhur, qumshti pluhur, sht pothuajse njsoj sepse ka shum amino acide t rndsishme pr trupin dhe shndetin. Kini kujdes, kto porcione duhet t prmbajn me tepr protein dhe m pak karbohidrate. Zakonisht 2 gram protein pr do kilogram pesh trupi sht mse e mjaftueshme. Me pak fjal, nj porcion ushqimi duhet t ket nj njsi protein dhe nj njsi karbohidratesh. Nj mnyr tjetr pr t peshuar sht me masn e dors. Kjo sht m e thjesht dhe e arsyeshme. Pr shembull: masa e dors grusht sht nj njsi karbohidrate, ajo sht zakonisht nj patate apo nj portokall (ngaq kemi shum ktu n Florida), ndrsa masa e nj proteine sht sa dora a hapur pa matur gishtat. Kjo sht zakonisht masa e nj berxolle. HAPI 3. Ky hap sht pak i uditshm pr shum njerz megjithat sht shum efikas. Pas dreks dhe darks, hani nj lug vaj ulliri. Vaji i ullirit quhet ndryshe yndyre e mir (poly unsaturated), dhe ndihmon n heqjen e dhjamit nga trupi. Prve ksaj vaji i ullirit i jep trupit energjin e duhur pr t kursyer djegjen e proteinave pr energji. HAPI 4. Suplemente ushqimore. Nuk ka nevoj t prdorsh t tilla suplemente, por vetm nse nuk keni koh pr t gatuar apo jeni i lodhur duke prtypur 6 her n dit. Prdorini me kursim. HAPI 5. Suplemente vitaminash dhe mineralesh. Nj tablet Multivitamine/Multimineral zakonisht mjafton pr t'ju dhn sasin e caktuar t vitaminave. Ato zakonisht jan t parrezikshme pr trupin. HAPI 6.

Doni nj trup t bukur? 10 hapat pr tu ndjekur

HAPI 8. Strvitje force. Ktu bhet fjal pr strvitjen me pesha. Si pr meshkuj dhe pr femra strvitja me pesha nuk ka zvendsim. Esht mnyr m e mir, pr t shtuar mas muskulore, q ndihmon n djegjen m t shpejt t kalorive dhe ndihmon n zbukurimin e formave t trupit. Tre deri n katr her n jav, 30 minuta deri n nj or sht e mjaftueshme pr t arritur kt synim. HAPI 9. Shplodhuni. Nuk mund t theksohet n mnyr t mjaftueshme. Trupi ka nevoj pr lodhje. Kur bni strvitje organizmi futet n nj faze stresi fizik dhe vetm shplodhja e ndihmon pr t'u rekuperuar. Duhen t paktn shtat deri n tet or gjum, dhe gjysm ore gjum pasdite sht mjaftueshm pr t lodhur organizmin, megjithse ka shum faktor q e ndikojn gjumin, si psh: cilsia e gjumit, volumi i stresit mbi trupin, dhe ndryshime gjenetike. Shum njerz lodhen me 5 apo 6 or gjum, shum t tjer kan nevoj 8 apo 9. Shikoni me kujdes dhe studioni trupin tuaj. Nuk ka tregues m t sakt sesa vet trupi. HAPI 10. Strvituni me nj shok. Kjo mund t jet kshilla m e rndsishme q ju jepet. Ndjehemi gjithmon m rehatshm kur kemi dik me vete. Ndaloni dhe mendoni pr nj minut! Kur niseni pr t bler dika n dyqan, gjithmon merrni nj shok me vete apo jo, pr t ndihmuar dhe pr t kaluar at fazn e parehatshme t zgjedhjes s rrobave. Nj arsye, pr t pasur gjithmon nj shok, sht se sa her q ndjeheni t lodhur apo to stresuar, dhe s'e keni mendjen pr strvitje e dini se shoku juaj po ju pret n palestr apo n park pr tu stervitur. Nj shok gjithashtu sht i rndsishm pr t'ju shtyr sa m tepr pr t vrapuar at kilometrin e fundit apo pr t ngritur ato dy prsritjet e fundit t peshave. Ashtu si n jet, do njeri ka nevoj pr nj partner pr t prballuar dhimbjet e jets. Ashtu dhe do njeri ka nevoj pr nj partner pr t prballuar dhimbjet e muskujve. PERGATITI G.CAMI

Bheni zakon strvitjen. T paktn tre her n jav n mngjes ikni n palestr dhe vraponi ose bni biiklet pr 45 minuta, pastaj pas pune rreth ors gjasht apo shtat bni strvitje me pesha pr rreth 45 minuta. Esht vrtetuar q dika duhet t prsritet 21 her para se t bhet zakon. Pra, t paktn 21 her shtyjeni veten pr t

shkuar n palester. Ather do ta ndjeni ndryshimin menjher! HAPI 7. Strvitje Kardiovaskulare. Ktu sht fjala pr vrap, not, biiklet, patina, Stairmaster, Crosstrainer etj. &Ccedildo aktivitet q e ngre nivelin e

rrahjeve t zemrs n zonn e strvitjes pr nj koh t caktuar, forcon zemrn. Rreth 20-45 minuta, tre deri n katr her n jav sht e mjaftueshme pr t humbur peshn n mnyr graduale dhe t shndetshme. Pulsi duhet t jet dika si 120-150 rrahje pr minut, megjithat ka nj formul t caktuar pr kt.

info@thealbanian.co.uk

TEL/FAX:02082169527 07947177160

Pyetjet ne anglisht tashme te perkthyera ne gjuhen shqipe per vetem 25 Mesimi i pare 15 ora

Red Driving School Instruktori Shqiptar Artan Jakupi ne sherbimin tuaj Menyra me e lehte per te marre patenten angleze Ju ndihmojme edhe per marrjen e testit te teorise

Mesimet e tjera 20

Kontaktoni Artanin

Per 10 ore 190

07769628835

english

faqe 23

Welcome to Albania
In the heart of the Mediterranean, on the Adriatic and Ionian Seas, Albania is fast becoming one of the world's most interesting getaways. Still relatively unspoiled by globalization, tourists will notice an inspiring mixture of civilizations and cultures - making this European country truly unique. Come - discover Albania for yourself!

Explore the heritage of a country influenced by the Greeks, Romans, Italians and Turks. (The Bradt Travel Guide) by Gillian Gloyer