Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Boetiiennodiifel 01 Boet

    Uploaded by

    Claudini Gutierrez Marfull
    132 views734 pages

    Original Title

    boetiiennodiifel01boet

    Copyright

    © Attribution Non-Commercial (BY-NC)

    Available Formats

    PDF, TXT or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    Attribution Non-Commercial (BY-NC)
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    132 views734 pages

    Boetiiennodiifel 01 Boet

    Uploaded by

    Claudini Gutierrez Marfull

    Copyright:

    Attribution Non-Commercial (BY-NC)
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 734

    :

    PATROLOGLE
    GURSUS GOMPLETUS
    SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

    mmM

    SS. PATRHil, DOCTOIllJi

    SCiypTOEUiPE ECaEMASTiCOIKJill,
    III

    SIVE LATINORUM, SIVE GnyECORUM,

    QUl AB

    MVO APOSTOLICO AD TEMPORA JNNOCENTII


    ET CONCILII FLORENTINI
    {ANN. U39)

    (ANNO

    1216)

    PfiO
    :

    LATINIS

    PRO GR/ECIS FLORUERUNT

    RECUSIO CHROIVOLOGICA
    OMNIQM QU;E EXSTITERE MONUMENTORUII GATIIOLIG.E TRADITIONIS PER QUINDEGIM PRIORA
    ECCLESIiE SiEGULA,
    JUXTA KDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGENTEH castigata; dissertationibus, commentariis, variisque lectionibus continenter illustrata; omnidus OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU^ TRIBUS NOVISSIMIS S^CULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA INDICIBUSPARTICULARIBUSANALYTICIS,SINGUL0SSIVET0M0SSIVE AUCTORESALICUJUSMOMENTISUBSEQUENTIBUS,D0NATA; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM niTE DiapOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINAHUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBjECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQOA VERO auctoritate in ordine AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA DUCENTIS ET AMPHUS LOGUPLETATA INDIGIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CHR0N0L0GIC13, STATISTICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGIGIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNGTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUB(ilGUM, GANONIGUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNGTA ALIA SINE ULLA EXGEPTIONE SED PRjESERTIM DUOBUS INDIGIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUI3QUE PATRUM, NE UNO QUIDEM 0MIS3O, SCRIPSEniT, UNO INTUITU GONSPIGIATUR ALTERO SCRIPTUR/E IN QUODLIBET THEMA SACR^, EX QUO LEGTORI GOMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATBES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SiNGULORU.M LIBRORUM S. SCRIPTUR/E VERSUS, A PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIUUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT
    ; ; ;
    ;

    EDITIO ACCURATISSIMA, CETERISQUE OMNIBUS

    CHART.

    FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERU.M NITIDITAS QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFEGTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, TUM NU.MERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROL0GI.E DECURSU GONSTANTER SIMILI3, PRETH EKIGUITAS, PR.ESERTIMQUE ISTA COLLEGTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA, SEXGENTORUM FRAGMENTORUM OPUSGULORUMQUE HACTENUS HIC ILHC SPARSORUM, PRIMUM AUTKM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES ^TATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.

    SERIES LATINA,
    IN

    QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE EGGLESIiE LATIN^ A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.

    AGGURANTE
    SIVE

    J.-P.

    MIGNE,
    EDITORE.

    &Sibliothcoie ClerS universse,

    CURSUUM COMPLETORUM

    IN

    SJNGULOS SCIENTI^ ECCLESIASTICiE RAMOS

    PATROLOGI^ GRMCM WMUS


    ENNODIUS, HORMISDA
    papa,

    LXlll.

    TRFIOLIUS presbyter, ELPIS, uxor

    boetii,

    BOETIUS

    PARISUS,
    APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUGCESSORES. IN VIA DICTA: AVENUE DU MAINE, 19, OLIM, CHAUSSEE DUMAINE 127.
    1882

    typis socictatis ilicta; ?ocictas

    imprcssionis ol

    librari;;

    administratioimm viariimqiic rcrratarum.

    PAUI.d DUPOM'.

    Parisiis. iu via

    dicta Jenn-Jacques-Rousscau, 41, (Cl.) 10J.lO.32.

    77?8,

    BOETII
    TRIFOLII PRESBYTERI,

    HORMISD^

    PAPvE, ELPIDIS UXORIS

    BOETII

    ad

    lucubrationum facem pr^^eferentibus editionibus variis scilicet de consolatione philosopiii^, ad usum Delphini accuratissime excusa est altera, inter omnes amplitudine principem LOCUM OBTINENS, MEMORATISSIMO GlaREANI NOMINE PR^SIGNATUR tertia; qvje est opusculorum theologicorum, eruditissimum Vallinum agnoscit auctorem quarta demum, nonnulla

    necenclonem

    quarum

    boetiaivarum una, librorum

    c^terorum

    monumenta inedita exhibens, illustrissimo cardinali Maio debetur vero auctorum exemplar suppeditantibus Gallandio, et Breviario Romano.
    ;

    Mansi

    necnon

    BOETII

    TOMUS

    PRIOR.

    C^.TERORUM TOMUS UNIGUS.

    PARISIIS

    APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUGGESSORES, IN VIA DIGTA: AVENUE DU MAINE, 189, OLIM, CHAUSSEE DU MAINE, 127.

    JOMTINETNUR

    ENNODIUS.
    Epistolarum libri novem Opuscula dccem
    col.
    ,
    .

    13

    16T

    CarminumHbri duo

    309

    HORMISDA PAPA.
    Epistolee et decreta

    363

    TRIFOLIUS PRESBYTER.
    Epistola ad B. Faustara senatorem

    S33

    ELPIS
    Hyrani dno in honorem SS. Petri

    UXOR

    BOETII.
    '

    et Pauii

    837

    BOETIUS.
    Dc unitatc et uno Be Arithmetica libri duo De Musicahbri quinquo

    OPERA PIIILOSOPHIGA.
    /

    De consolatione Philosophia3 hbri quinnuo

    84T 1018 1079


    1167

    : :

    ANNO DOMINI DXXI

    AGNUS FELIX
    (Ex Gallaud.)
    Eiinodius Gallum prosapia (a), et I. Maguus Felix quidem illuslriadmodum, natumque Arelate sefuisse
    testatur
    .A

    EPISGOPUS TICINENSIS.
    PROLEGOMENON.
    perstes exstitit.
    aliisque relato,

    Nam exejus epitaphio a Sirmondo (o) ipsum exhoc vitain coelum emigrasse
    Augusli Valerio
    ejus

    quai est seutentia virorum eruditorum, (6) quibus Galiicam historiam litterariam aeceptam re:

    intelligirnus xvi cal.

    V.

    C.

    consule,

    quo die in
    recolitur;

    Ecclesiae tabulis

    memoria quotannis

    ferimus

    (c), licel

    Sirmondus

    (d),

    Sollerius

    (e)

    aliique

    hac de re ambigere videantur. Ejusortus anno Christi 473 illigandus comperitur, quippe qui anno 521,
    ajtatis 48, e vivis excesserit, ut iufra

    manifestum

    liet.

    Litteris

    primuni

    liumanioribus Mediolani a puero

    excultus (/), deinceps vel ipsa

    nomina se dum anno

    studiorum liberalium fuisse detestatum profitetur (g). Postmo489,


    8etatis

    suae

    16, amitoj

    quae

    ipsum

    aluerat solatio destitutus, nobilissimam ac prsedivi-

    tem usorem duxit

    (h). At paucis post annis sseculo nuntiumremittens, ecclesiasticsemilitiajnomendedit atque ab Epiphanio Ticineusiantistite diaconus ordi-

    adeoque anno Domini 521, annum ]agenHujusmodi autem cbronica notatio ex 'eo desumitur, quod sanctus prsesul annorum ferme JG esset, ut ipsemet testatur (p), quo tempore in Italiam ingressus est Theodericus, anno scilicet i89, qui quidem aetatis annus si cum Valerii consulatu componatur, quo currente depositus fuisse describitur; annus Ennodii postremus fuerit 48, Christi 321, ut recte arguit Sirmoudus (q). II. De sancti hujus pr<esulis Ticinensis litterarum monumentis plura erudite observantaccurati Gallic*

    tem

    48.

    natus

    (i),

    religiosi propositi

    uxorem (j). a quo sacris institutis fuit imbutus (k) ut propterea minus recte censuerit Sollerius (l), Eunodium sub Servilione liberalibus discipiinis operam dedisse.
    est,
    :

    consortem quoque liabuit Clero addictus, Servilione magistro usus

    Intereaiu legatione Burgundica quae in


    dit

    annum

    inci-

    494 comes additus episcopo suo Epiphanio Enno;

    dius perhibetur (m)

    et

    quidem dum diaconi munere

    (r), quos proinde conNe vero penitus offlcio nostro deesse videamur, huc afferre libet de iisdem doctissimi Sirmondi judicium (s) Siquidlimi, ait, Ennodio sua aetas aspersit, non idcirco lluentem in ejus scriptis ingenii eloquentiaeque fontem possumus non amare aut quia in ejus poematis claudicat interdum versus, rectam ubique sententiam et acumen non amplecti. Quid illa, propter quaminfiinae quoque

    Historiae litterariae scriptores

    sulere operae pretium fuerit.

    fungeretur

    eo enim in gradu diu ipsum constitisse

    notae auctoresexpetisolent,
    stratio? Quis

    temporum
    in

    notitia et illu-

    quod anno 513 egregium Apologeticum pro synodo Palmari adhuc diaconus conscripserit
    illud suadet,

    enim

    est

    qui

    epistolis

    Ennodii,
    Boetios,

    Symmachos, Hormisdas,

    Cajsarios, Faustos,

    quade re Pagium consulas velim (n^.Quin etiamforte Liberios, Aratores, Elpidios et reliqua ejus aetatis haud ultraeum gradum processerit usque ad annum lumina non libenter recognoscat? aut quem in uno 510 aut 511, quo, Epiphanii successore Maximo II Q Theoderici Panegyrico, vel in una Vita Epipbanii Tivita functo, ad Ecclesiae Ticinensis episcopatum fuit cinensis, varia rerum illo sa^culo in Ilalia, Gallia, evectus. Multa prfeclare gessit in cathedrali sede Germania, Grjecia gestarum commmemoratio non afconstitutus
    ;

    ejusque imprimis enituit spectata virtus

    ficiat?

    Dictiones quippe declamationesque


    qu;e

    prseter-

    et doctrina in

    gemina

    illa

    legatione ad Anastasium

    mitto

    mea quidem

    sententia sunt ejusmodi, ut


    natae videanlur,

    imperaturem,
    lidei

    quam

    sub Hormisda papa orthodoxtc


    517_,

    cumposlremae omniuni apud Latinos

    causa suscepit annis 515 et

    licet

    utraque

    cum
    Et

    primis mediisque conferri' possint, et tanquam

    veteratoris principis artibus ad irritum cesserit, ut ex


    ecclesiasticis Baronii

    rosae alienis
    alibi
    (t)

    Annalibus constat.

    Ad Ecclesiam

    suam
    (a)

    reversus beatus antistes, liaud multo post su-

    mensibus ortae cariores esse debeant. Ennodius ea ingenii fama floruit et doctrinae, ut non solum in pretio essent quae sua
    :

    Ennod.

    lib.

    i,

    epist. 2.
    8.

    (h) Id. lib. v, epist. 14.


    (i)

    (b) Id. lib.


    (c) Ilist.

    vn, epist.

    (d)
    (c)

    litteraire de la France, tom.III, pag. 9(5. Sirm. Vit. Ennod. opp. ejus prsem. SoUer. Act. SS. tom. IV Aug., pag. 271,
    5.

    Soller. I. c, pag. 272, num. 2. (m) Ennod. Vit. Epiph., pag. 133, (n) Pagi ad ann. 502, 3 et 4.
    (o)

    c.

    Sirm.

    Vit.

    Ennod.
    e.
    1.

    num.
    (/)

    Ennod. Euchar.

    infra, pag. 159,

    c.

    (p)
    (q)
    (r)

    Ennod. Euchar., pag. 160, Sirm. ad Ennod. Euchar.,


    Hist.

    c.
    III,

    (g) Id. lib. IX, epist. 1. (ft) Id. Euchar.,pag. 160, e, a. (i) Id. Vit. Epiph, pag. 196, 6.

    litteraire de la Frauce, tom. 100 seqq. (s) Sirm. epist. ad opp. Ennod.
    (t)

    pag.

    (;)Id. Euchar., pag. 160,

    (/.

    Id. Vit.

    Ennod.
    1

    Patrol. LXlll.

    ENNODIUS EPISCOPUS TICINENSIS. PROLEGOMENON.


    sponte scriberet, sed amicorum quoque suos impensissinie coluit, rogatu in diclandis aliorum nomine
    orationilius, epistolis, epitapliiis ac

    12

    ctenus

    diversarum rerum
    dare
    cogeretur.
    illu-

    epigrammatis,

    assiduam
    sed

    operam

    Quo

    in gi'nere

    multasane ad gloriam Ennodio


    niliil illustrius

    stria fuerunt;

    Apologetico et Pa-

    Theodericum regem publice Homana? causam tanta cum approbatione defendit,ut asynodo
    negyrico,

    quorum

    altero

    laudavit; altero Symraachi papa? syuodique

    Baunio veterum pontilicum de Ennodio testimoniis Sirmondi opera primum collectis, addere libet exeodem Baunip et istud insigne auctoris, seeculo sexto circiter medio, Floriani scilicet ex monasterio Romano in epistola ad Nicetium Trevirensem episcopum, quod sic se habet. Vide ergo quantis adjutoribus uteris, cum pro me cceperis obsecraresanctoe raemorice dominum
    ille.

    Hic vero

    recensitis' obiter a

    Ennodium pontificem
    rosi sanguinis

    Ticinensis Ecclesice, |qui gene-

    universa bonorificenlissimo elogiodecretoque ornatus


    sit.

    nobilitatem

    humilitate prsevexit

    ad

    Hactenus V. C.
    Porro his de opusculorum Ennodiiprsestantia illud potissimum animadverlere preestat,
    exstitisse qui

    gloriam, ut in coelestis patria senatu fieret et

    ibi se-

    III.

    nator; cujusincomparabilem doctrinaefacundiamnon


    soluni testatur Occidens, sed et Oriens instructa miratur. Nestorii fulmen, Eutychis exstinctor gloriosam
    ,,

    delibatis,

    non neminem

    sauctum Ennodium de
    (a).

    gratia et libero arbitrio disserentemFausto Reiensi ac

    dominammeam
    et

    inviolabilemque MariamChristotocon

    Massilieusibus accensere ausus fuerit

    At iniquam

    criminationem viri docli solide propulsarunt [h). Certe quidem, inquit eruditus Sirraondianorum
    editor
    (c),

    Theolocon, apostolica auctoritate perdocuit. Ipse ergo meus est pater ex lavacro, quem credo apud

    sententia cpiscopi doctissimi ac sanctis-

    celernum Patrem per Filium intervenire pro tllio. IV. Variee circumferuntur scriptorum Ennodiano-

    simi, et ingeutibus erga Ecclesiam meritis clarissimi,

    rum

    editiones.

    Earum primam exhibuere anno


    Basiliensia,

    tS69

    qui fidem orthodoxam tuminOccidentetum in.Oriente


    strenue propugnavit,

    Orthodoxographa
    vatius,
    nihil

    quem
    1

    illustri elegio ac

    decreto
    Gre-

    inquinatius in

    qua tamennihil depi'alucem exiisse censent


    quaj deinceps

    Romana synodns
    Hormisdu
    (e),

    ornavit

    (d),
    (/'),

    quempontificessummi,
    Joannes VIII
    (g),

    eruditi. Porro, ut eas prietermittamus

    Pairum, Coloniensi, Parisiensi et Lugdunensi fuerunt intexta^, sub initium saeculi supegorius VII (h) magnis prseconiis extulere, quem Ecrioris, uno et eodem anno 1611 gemina prodiit Enclesia sanctis confessoribus ascriptum annuo cullu nodii ey.rJoiji;, altera Tornaci curante Andrea Scholto, prosequitur; tanti, inquam, antistitis sententia (de Lutetiaj altera quam Jacobus Sirmondus ad duo spearbitrii libertate) non potest magni apud omnes cactatae fidei exemplaria, Vaticanum et Nicolai Fabri, tholicos ponderis non esse utmirum,iimo indignum prorsus ac minime ferendum sit, Ennodium ad Se- G diligenter exegit, eorumque ope lacunas qua? multa; et maximaj erant implere, ac prave detorta et trajemipelagianos atque ad Pelagianos nostro sceculo a cta suis locis reponere studuit; omniaque demum nonnuliis ablegari. Qnasi vero Pelagiana aut Semioperajex pristina perturbatione in certos ordines et pelagiana, ac non potius his plane contraria, sint quasi classes digesta, ut ex ipso intelligimus, exquiista (i) Nemo dubitat, nemo condemnat, quod auctoi^e sitis adnotationibus illustr.ivit. De his autem duabus gralix ^raestante, et ipse sequitatis hominibus callis editionibus adisis viros eruditos subinde laudaaperitur. Dux enim honorum et prxcessor, gratia. Ergo tos (j). Prseclaram itaque hanc Sirmondi editionem debemus gratix quodvocamur, quod occultis itineribus,
    Nicolaus
    bibliothecis
    : :

    nisi resistamus, sapor nobis vitalis [infunditur.

    Quam

    prelo

    committeudam consignavinus. Notis

    V. C. ani-

    diserte ibi gratioe,

    et

    quidem|interioi'is, necessitas
    vir

    asseritur

    !....

    Attamen

    maximus

    a quibuidam
    :

    velut hffiretica; doctrinee

    defensor traducitur

    cum

    madversiones Barthii subjecimus quas ex ejusdem Adversariorum libris excerptas ad calcem voluminis primi Sirmondianorum rejecit Baunius atque ap:

    contra ob illam ipsam causam orthodoxis omnibus

    debeat esse prsecipuo jure commendatus; qui confutaverit pestiferum

    morum
    (a)

    disciplinie

    dogma, quo religionis omnis ac fundamenta convelluntur. HaVI, pag. 27.

    pendicem adjecimns ex novo Thesauro Anecdotorum Marteniano (k), Ennodii scilicet Dictionem in natali Laurentii Mediolanensis episcopi, una cum ejusdem Epistola Venantio cuidam inscripta.
    (g)

    DuPin
    Baun.

    Bibl.
    I.

    tom

    (6) Soller.
    (c)

    (d)
    (e)
    (f)

    c, pag. 273, num. 13, 14. ad tom. I Sirmond., 12. Concil. tom. V, pag. SOl edit. Ven-Labb. Hormisd. epist. ad Anast. imp. Nicol. I, epist. 8 ad Michael. Aug.
    pra;fat.

    (h)
    (i)

    Joan. vni, epist. ad Bercar. abb. Greg. vii, in Dictalu.

    Ennod.

    lib. ii, epist. 19.

    I.

    (j)

    Hist. litteraire

    de

    la

    France, tom.

    III,

    pag.

    101,

    not. 1. (fc)Marten. Thes. Anecd. tom. V, pag. 61.

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS EPISTOLARUM LIBER

    I.

    14

    EPISTOLARUM
    LIBRI
    IX.

    LIBER PRIMUS.
    EPISTOLA PRIMA.
    ENNODIUS JOANNI.

    A menta
    ita

    aemulari

    vincere posse, sicut

    nemo

    credidit,

    nullus optavit.

    Vides

    quantum ad unguem

    polita

    Dum
    bis
    :

    salutn quaeris verbis in statione compositis,

    conversatio pretiis

    bene nascentis adjungat? Quod


    superavit induslria casti-

    et incerla liquentis elementi placida orat.ione descri-

    jubar sanguinis
    gantis. Crsdidi

    pra?stitit,

    dum sermoQum cymbam

    inter loquelaj scopulos

    rector diligens frenas, et

    cursum

    artiticem fabricatus

    libus

    votorum summam fatigari, si te natareddidisses; illud non expendens, quid claritati


    "^

    trutinator expendis, pelagus oculis meis,

    quod aqua"

    tua5 cohabitator infuderet.


    arbitrii

    Sit forte in

    Kstimatione

    rum
    sffivit

    simulabas, eloquii demonstrasti. Deus bone,


    1

    in

    quantos se usus dives lingua dispergit

    Cum voluerit,

    ut bestia, currit ut fluvius, fluctuat ut profun:

    mei defraudata cognitio. Neminem credidiad Olybrium pervenire quem vicinis calcibus pernix insecutor adjunges beatum facturus nempe, si vice:
    ;

    dum

    et

    quamcunque

    fucatis

    verborum imaginibus

    ris.

    Deum

    precor, ut adolescentia in te,

    qum

    (perfe-

    pingit speciem, veri astipulatione reprsesentat. Timcre


    te scriptiouem, quasi fronte tener, insinuas;

    dum

    dc-

    ctionem) primordiis monstrant, bonae frugts germina convalescant. Domi habes, unde exhortationis meai
    viva siimas exempla. Te pater

    clamationum
    tio; et
    dit,
    fit

    pompam

    refuga laudis deposcit asser-

    morum

    tranquillitate,

    avara glorise,dura pudori parcere se osten-

    socer eloquentia similem producat. Si


    facere coelestia regna dignentur,

    peregrinammentita formidinem. Ago atque habeo gratias, quod nobilia rudimenta facundiae tuae in
    amici,
    licet
    t

    me voti reum unum precor, ut


    quoque

    mei merainisse digneris

    neillius,

    cujusperfectionem

    quantum

    ifistimas, prteconiis consecrasti.

    Et

    inter dicendi siraulacra meditaris, oblivionis

    non agnoscam mea esse quse loqueris; religionem tamen narrantis amplector, diligentiam pectoris
    laudo,
    casti.

    par esse contendas. Sed ad epistolse

    morem

    revertar,

    quam

    gratiae per

    sudum

    rutilantis luce dedi-

    Tibi fax ista pra;tenditur,

    quam
    :

    in

    opinione

    mea blandus
    scientiffi

    elocutor accendis
    etsi

    ego noctem con-

    mi doamantem tui frequentibus cole muniis littene amoris contestatio sola sicut solet in quibusdamesse,'' praevii in te putetur exstitissesermonis.
    produxit. Salve,

    quam

    afTectio tua in
    et
    ;

    longum

    mine,

    rarum

    mece,

    non

    fugi,

    novi tamen oBstimare.


    transeat, qui vult dete episto-

    EPISTOLA

    II.

    Graves hiatus patitur aliena; gratice commissa credulitas


    :

    KNNOmUS FLORO.
    Novi me duram cepisse provinciam, et gravem sarcinam humeris inlirmis attollere, qui sublimitatem tuam, quantum ad me, quietam verborum stimulis excitavi. Sic minaces dentes bestias invalida lacessit adolescentia et dum majora viribus provocat, quod evenire optat, spectaculum putat esse, non prselium.
    :

    quanquam omne crimen

    cipere confidentem. Gaudia


    laris alloquii

    tamen mea de

    dotibus adimplesti;
    serenitate

    dum

    novitatemsendecora
    Sat fuerat

    suum monstras

    sermonum,

    et veteris

    prosapioe novelli vincis

    nitore colloquii,

    parentum tuorum
    '

    desideriis, seniora te famiiioe orna-

    dii,

    Felicis Ennodii] Tria heec nomina Ennoquce in antiquis e.xemplaribus leguntur, nonquiin fronte operis, neque passim per omnes titulos, sed in eo duntaxat qui prcefixus est Vita>, beati Antonii. In CKteris satis habuerunt antiquarii prioribus omissis tertinm, quod verum et proprium auctoris nomen erat. adnotare. Proprium inquam. Nam Ennodii adhuc sevo mos durabat, qui apud Latini quondam oris gentes, atque adeo in Urbe tandem ipsa post eversam remp. obtinuit, ut cum tribus fere quatuorve nominibus uobiliores uterentur, proprium

    Magni

    modo

    in titulis aliisque illorum

    dem

    omnibus librorum, in marmoribus, temporum monumentis, quandoplura

    unius hominis nomina occurrunt, dubiumnon est quin verum acproprium id ejus nomensit, quod ultimum collocatur. Qua; nunc paucis admonuisse sit satis quia justam huic rei diatribam * alio, si Deus volet, luco destinamus. In quanios se usiis] Leg. in quaniosse visus. Nam velut ob oculos poni res ipsas descriptas ait quod omnino poscunt quffi sequuntur. Barthius, Adversar. pag. 9io.
    :

    !>

    tamen unum cujusque nomen esset, quod postremo semper loco post ca;tera statuebant, et quo unico,
    pluribus abstinere placuisset, singulos designabant. Verbi gratia, M. Juniani Justini (sic enim breviatorem Trogi Pompeii appellat codex Vaticanus) proprium nomen fuit Justinus, et Fabii Laureniti Mabii ViCTORiNi, quae integra est nomenclatio clarissimi rhetoris, qui in Ciceronis libros de Arte rlietorica scrisi

    6 Quantum sesi.'] Quem sest. Id., ibid. c Novi tamen lesiimare] Omnino reducendum est, quod in veteri editione est extimare, quasi sejungere a nimiis preeconiis, ne pluris sibi videatur quam sit.
    p,

    Id., ibid.

    SH

    rum editionum
    etc. Id., ibid.

    forte in wsiimatione] Non debuit mutari vetelectio extimatione, hoc est sequestra:

    tione. Et puto legi debere

    Sit, fero,

    psit,

    in Avieno, Liberio,

    propriumitemnomenquodpostremum. Idipsum Symmacho, et aliis ad quos Ennodius scribit, suis locis ostendemus. Eodemque

    inextimaiione,
    Id., ibid.

    Vrxvii in

    te puieiur]

    Prxvii sinere put.

    Habes in

    edit. Sidonii posi prssfat.

    ENNOmi EPISCOPI TICINENSIS


    Sic

    mens congressionis ignara cerlaminibus ante pe- A


    debet affeclum.

    stilistis,

    etiam

    illaesus

    incipiam. Deleniflcam allega-

    riculum
    Quaj

    Leonis rabiem,
    te,

    et

    quam

    Libya alitbestiam,

    quam

    lingua censeo raitiorem.

    me

    praecipitavit inscitia? qui

    animi fervor a cout nesci-

    tionem amplexus epistolaris eloquii, ago atquehabeo gratias, quod me diii trislium noluistis esse participem fecistis hoc forsitan voto et studio consiilentis.
    :

    gnitione tui

    peregrmantem duxitin devium,

    Sed ascribo peccatismeis, quod majoribus,


    peratis alloquio,

    dum

    tem-

    rem quid

    inteutioni lacessitus deberet, qui

    seraper

    sum

    jactatus angoribus. Mihi uni in

    contumelias primus incipit, qui injiiriarum gj-mnasiis

    nunqnam meruit
    scuti dentis

    posthaberi? Clericorum certe eser-

    in mcerore aestirao, quce tacentur

    citatissimus maledictor; qui ad eos

    semper

    uovelli et

    morsus exhibuit, quem evadere ad un-

    ducta vita non meruit; cui cessit omnis eruditio; et quasi cometem sidus religiosorum fugit universitas. Hunc ergo improbus et fronte debilis excitavi. Hac fiducia provocassem veutos ad flandum, ad

    guem

    adversum provisa contingunt, dum graviora semper quia credo quod de mediocribus stepe communioenturverba languoribus, cum proximitas funeris imperet silentia cito rumpenda. Deo gratias, qui ea qua^ dura aestimantur, clementia bene vertit, et qaas ex merito nostro ventura
    :

    collcgimus, ex sua facit miseratione transferri.

    Vo-

    luissem tamen, talem circa parvitatem


    tio

    meam

    digna-

    cursum tlumina, Faustum


    le

    meum

    ad facundiam, qua

    vestra tenuisset affectum, ut

    quem comitem sape


    acceptum rae

    ad garrulitatem loquendi parcus ferratisverborum calcibus animavi. Ignosce, qu8eso,et quod in aliis vi-

    gaudiis adhibuisti,
    partiri.

    cum

    eo elegissetis etiam adversa

    An

    putatis tale benefioium in

    tium putas, taciturnitatem amantis sperne ahstine aresponsis, provocantem danina conteraptu. Tecum
    :

    esse relaturum,6i ab aestibus pectoris vestii,

    tanquam

    decertet de mediis cnnae iioibus eductus, circa Gal-

    lum prosapia
    talione

    conticesce,

    silentii

    tui,

    si

    praivales,

    mulcemur. Cave, mi domine, ne

    incipias mi-

    norem
    enim

    luquacitate provocaiido humilis aestiman. Quid

    jacentem iu ea parte ,superare, et triumphura de eo ducere, qui se ante conflictum imparem confiletur? Esto mihi tamen apud dominum Faustum auiuris mei fibula, si querclas, quamvis anlaboris est,

    gustas, et rusticas, studesevadere.

    male tidelis excludar? Non est, ut video, apud vos mei ratio dispensata consiliis. Ego mihi perire gratiam puto, nisi eam reriim omnium vobiscum communicatione nutriatis. Desinite, quaeso, in hac mihi parte consulere, vestra impendio verba cupienti. Cui si votivi negentur aifatus, fatiscam, ut terra cui coelo nihil liquitur, nec venas suas succo bibuli humoris infundit, unde innatis aliinenta culmis exhibeat, etad falcem gravidas aristas adducat. Ut piscis aqua absti'actus vitalibus indumeutis privatus exstinguitur,
    sic

    EPISTOLA
    EN.NODIUS
    '

    III.

    F.iUSTO.
    :

    Q Quajrant

    ego subduotis alloquii vestri fluentis interimor. alii quod deleclet ego res ad auimam per:

    Acta estcausa desiderii mei benelicio querelarum meruit impudeutia, quod negabat urbanitas. Diligenliam sancti pectoris quam artife.x silentium tegebat,
    elicui;

    tinentes expostulo
    stra pariunt,

    mihi non tara delicias verba vesalutem.

    quam

    Rem
    :

    fateor nullis colo-

    taciturnilatem quaj ad fomenta ardoris mei


    :

    nebularum depictam mendaciis, decerptum aliquid quia non sum simulandi artifex
    ratara fucis, nullis
    vitte

    parata fuerat, terminavi

    prorogando

    viles paginas,

    mese censui,

    dum

    tacetis.

    Male vos lideles asse-

    pretium vincentis accepi. Sic usuram cultori vexatis reddit terra cespitibus, et feturam nobilem de singularibus parturitgleba germinibus sicad vocemunius horainis montium secreta respondent, et dum angu. tus clamor vincitur, valitudinem suam elementa
    :

    ritis, si

    ad aures meas geueraliter deflenda per vos

    deferantur

    stiano liceat

    incommoda quasi nescire alicui Chri^ malum, cui Roma succumbit. Barbaras
    :

    nationes, et a nostro limite toto pene orbe divisas,

    continuis hsec conjicio lamentis ingemiscere, et ad so-

    manifestant. Evangelicis (Luc. xi, 9)

    tali facto

    obsc-

    latium nostrum laciymas commodare. Hiijus rei ma-

    cutus oraculis, fiiictum de


    sortitus
    ;

    prai^cepti

    sum

    veritate

    gnitudo vestra adhibere se indicem fugit, ut in per-

    cujus declarat instructio,


    si

    quod pulsanti

    sfepe
    vel

    surgat Deus, et tribuat,

    non propter mentum,

    propter importunitatem. Facessat posthac inlidelium

    male cauta

    discussio

    integritati sententise periculis

    nuntiorum diabolica cum ut non sit, ad cuius veritatem post fabulas redeam, nec qui animum meum veridemonstratione sustentet. Cavefaxis, mi domine
    niciem
    fallacium
    securitate vota mentiantur
    :

    meam

    prtesentibus idoneus mihi testis astipulor. Frequenti

    vobiscuni milii alia res est


    clinii.

    aliud fori jus, aliud tri-

    oratione optata promerui


    assiduitati

    concessum est precum quod negabaturexamini. Debeo vobis ami: :

    Audiat
    familia

    te qua; in

    conversatione publica didi-

    ceris,

    citiam, querimonia; meai


    tribuitis, plus

    quas,

    dum

    votis clfectum

    animos, et

    domestica retexentem. Subjectorum tideles, ut putatis, mentes relationum vene jejunaamicorum corda talibus

    amabo. Fueritlicet origo vestra a justo


    ;

    strarum
    ferculis

    cibis alite,

    dolore veniens

    frequenter a vobis, postquara pree-

    impasta moriantur.

    ' Fmii-(o] Nullius nnmen in operibus Ennodii smpius occurrit quara Fausti cujus consulatum, quaesturam, pra>fecturam, patriciatum variis locis commemorat. Is est Faustus exconsul, quem pro S3'mmacho papa in Laurentii schismate stetisse, atque adversus Festum et Albinum item exconsules, qui Laurentio favebant, fortiter pugnasse, auctor est Anastasius. Sed Fausli consulares hoc tempore duo fuerunt. Unus consulatu sine collega functus anno
    :

    Qui Aginantus Faustusdicitur in tnmulo Mandrosse. Alter Fl. Faustus junior : hic fortasse, de quo agimus, qui septimo post superiorem anno consul fuit cum Longino. 2 Malum cui Roma succumbit] Ob faetionem videiicet schismatis Laurentiani, gravesque contentiones, puRuas, caedes ex ea natas, de quibus in Sj^mmachi Vita idem Anastasius, et Enuodius ipse in Apologetico.
    Christi 483.

    17

    EPISTOLARUM
    EPISTOLA
    IV.

    LIH.

    I,

    A quod cum
    suavis
    credidi

    pudoris dispendio veuter acquirit. Vilia

    ENNODIUS FAUSTO.
    '

    fuerint forte quae sustulit, aiit negligentia, aut usu,

    Anagnostici fidem
    et

    secutus,

    et
    -

    oratiouis

    aut tempestate peritura

    sapore provocatus, pene vitium


    virtutis;

    rem

    esse

    non fuit culpa vacuus tamen, juxta Apostolum (Rom. ii, 21), raptor carnem
    : :

    sermonum diademata credo valere quam conscientiam, culpam quam mens uon agnoscebat, incurri. Non sic servis sibilo arlilicibus
    plus
    insidiis

    dum

    quam animam
    dicens
    (Tob.
    :

    plus amavit. Tobias propheta hujusoccurrit, et divina voce testatur

    modi commissoribus

    Non
    21).

    licet nobis

    aliquid

    manducare furiimm
    dixit,

    blatidus venator illudit

    non

    ita

    pinnarum

    II,

    Cum

    dixisset,

    manducare, nou
    1),

    mentita formidinem discoloribus fucis ultro expH-

    Non

    licel

    nobis aliquid lecliture furtivura. Josiam, ut

    tenda retia manus magistra componil : quemadmodum me captum, et sponte capistris ora porrigeutem magnitudiuis veslra; teuuere sermones. Coramissi nescius, vobis impugnantibus, diu u trum essem iimocens
    inquisivi. Aliud

    narrat historia
    instruxit.

    (IV Reg.

    xxii,

    subrepta papyrus

    Ego homuncio hoc non facerem, quem vos

    conlra ingenii vires ad scientiam diligendam verbo-

    rum

    stimulis foditis?Sed revertor advirura

    optimum,
    :

    qui praefati, qiiantum scribitis, sceleris admissorem sentiebam de epistola vestra, aliud de proposito meo. Quis rogo fuit patrandi sceleris tam ve- in utraque parle tidem violans, nec vos securitate, nustus admissor, qui purgationem crederet, si alieno nec me facti, si scripsi, perfeclioue donavit. Continse fateretur praecepto suo militare flagitio, cum nemo gat mihi, salva magnitudine vestra, coram posito se-

    de se confesso juste credere possit crimen alienum?

    cundum mandata

    Dei, tanli viri, prout liabet

    animus

    Sed credo juris et legum expertem fuisse personam, et solacalliditatecompositamicui etiamimitandi in scriptione aliena
    proprietatis

    meus, terga multare.

    EPISTOLA
    *

    V.

    imaginem

    veritatis (usus) indulgeat et

    ENNODIUS FAUSTO.

    simulacrum lenocinia pudenda

    concilient.

    Nolo cujusquam

    uomen

    incessere, nec contra


    :

    con-

    Abundantem Dei misericordiam precalus commendo ipsi anni felicis auspicia; et beneficiorum ejus
    muneribus
    sublimis jam consularem virum
    quasi

    scientiam accusantis subire personam

    sufticil

    pudo-

    rem meum

    in statione constitui et si

    alios jactent iucerta


    talia calcari-

    ventorum. Ego tameu,


    tatione

    imperare

    bus armatae lectionisadigeret, patriarcharum ine imi-

    Hactenus trabealis cothunii pompam familitu nostraeperegrina ornanieuta tribuebant, et pertinere nos ad eum magis aftinitate quam genere
    ajqualis aggredior.

    gaudebamus, qui anno nomen imposuit. Munus erat non debitum, quod inter curulium possessores dilitum obtinuit, quem natura non dederat. David dum C gentium fabulis addebamur. Quotiens nos obnoxios lustraret (/ Reg. xxi, 6) devia studio fugce et angusta sibi fecit lingua, quae apud alios exaltavit, ut coiiiterrarum, propositionis panibus famem depulit et mutato conditionis ordine alienis nostrfe nobilitatis contra legis vetita quae minores habet aculeos, esuinsignia deberentur stipeiidiis? At nunc facessat inriem corporis eifugavit. Ego inediam quam de divinis vidia, velustorum reparator fascium novellus consul Libris anima impastus conceperam, marcentibus diu illuxit, et dignitatum nostrarum cariosas fores robudebui tolerare visceribus, donec coucepta lues ad stus reseravit impulsor. Ad redivivam valetudinem vitalia secreta percurreret. Daniel propheta divina tremebunda marcescentium cardinum limina juvenedogmata regiis subduxit penetralibus; quae ad instruscunt quEe nullis credo, Deo auspice, quia posthaec ctionem suam pudicus et imitandus raptor adjunxit. obicibus claudeuda patuissent. Nam Avieni mei non Quid juvat ire per singula, cum ad munimen impuunus, sed primus est consulatus. Stirpis sud3 geslagnatcB una sufticiat de numeratis persona conscientura aquilas agmina prffivius antecessit, et ad prineitiae? Quae tamen verecundiae suae, et naturali ut ita palem militiam iter virtutis ostendit. Si qua est swdixerim debilitati, ante necessaria petitione prospexit. cularium reverentia dignitatum, si quis honos est hoNam et si sum post negationem qui me reum fecerim, minem vivere post sepulcra, si quid providit astutia aestimate. Doctorem Libycum asseritis sublata a se velerum, per quod ab hominibus anni vincantur ' pyri poma tlevisse. Merito lamentis expiandum est, adulti jure fastos hujuscemodi putantur invenisse
    defenderem. Furto Jacob primogeuiti
    :

    fratris

    vicit

    aitatem (Gen. xxvii)

    cujus benelicio principa-

    A^iagnosticQ Epistolee tuae. Lib. viii. epist. a, Fa.\ist. idem,deanagnosticiproUxilalefaslidium.'\jv.yvoxTTizov Graecis id omne est quod legitur aut recitatur; sicut i-.poKf/.a et azo-jt7a, quod auditur. Itaque ut acroama etiam Latini usurparunt pro dicto, seu re alia quae auribus excipialur sic anagnosticu m, pro epistola aut scripto quocunque. Dici etiam posset ana' ;

    sibi et Fausto gratulatur ob Avieni filii consulatum. Fausto quidera, quod fasces per lilium in ejus familia continuentur sibi vero, quod suae per eumdem postluninio reddantur. Ennodii enim consanguinea erat mater Avieni quare ad En*

    Abundanlem] Et

    ejus

    gaosma.
    Credidi rem] Male libri omnes crediderim. Pyri poma^^ Sic restitui pro peripoma, quod in antiquis etiam libris legebatur. Emendationis auctor Augustinus ipse de quo hic sermo, quem Libycum doctorem appellat, lib. ii Confessionum, cap. 4 Arbor eratpyrusin vicinia vinese nosirxpomis onusta,nec forma nec sapore illecebrosis. Ad hanc excutiendam atque asportandam neqitissimi adolescentiili perrexi'
    '
    :

    nodii domum pertinere Avienus videbatur. In Fausli ergo familia interpolatus consulum ordo non fuerat. Nam et consulatum Faustus ipse gesserat, ut dictura est, et ante ipsum pater Gennadius Avienus, Valentiniani principis collega anno Christi 4o0 et ante Avienum alii non intercisa serie. At iu familia Ennodii series interpolata et abrupta, nec ullus fortasse consul fuerat post Magnum Ennodii, ut nostra est conjectura, propatrnum; qui collegam habuit Apollo-

    nium anno
    a

    Servis]

    460. \n cervis^

    mus

    nocte intempesta.

    EiMNODII EPISCOPI TiCINENSIS


    consilia,

    20

    quorum

    longeevitas et senectutem refutat et

    A sectando

    masculse dictionis bracliiis eequales ad cer-

    terminum. Deus bone! quantum est, unius vocabulum hominis impensum ia dictandis legibus laborem vel
    '

    stabilire

    posse, vel solvere? Macte insignium ado-

    lescens virtutum, qui oblilteratum materni stemmatis

    callem vitales

    honorum

    secures

    att.ulisti,

    quibus an-

    tamen eduxit. Sed quo me rapiat processus affectionis terminum refutantis, agnosco divisus proposito consulem eruditum ingenio impar appello. Ad vos revertor, cum quibus mihi commune gaudium, par desiderium, eequaiio s:ipplicatio est. Oremus Deum,
    ;

    nosas, ne posteritatem

    tuam

    retiaerent, splendidis-

    quia vota nostra

    modum
    :

    refutant, ut ipse faciat pe-

    simi itineris obices araputares. Cedant huic prisoorum laudes, quibus nobilitatem duutorum commeuta pe-

    renne esse quod tribuit

    nec unquam- circa nos

    neribus suis terminum ponat, qui largiendo

    mudamna

    pererunt,

    qua

    phaleratis

    verborum

    superciliis

    meri-

    non

    tum

    a relatore mercantur. Necesse

    enim

    est exilita-

    bono, quibus
    cceleslis

    tem thematis narrantis opibus ampliari, ut dos quae in materia non invenitur, styli processionibus inseraUt taceam Fabios, Torquatos, Camillos, Decios fuisse superatos; teipsum, midomine, qui universos
    tur,

    Vos gaudete tamen vestro tam excellenti fas est post trabeas suas habere tilium in obsequio consularem. Si tamen in sententia mea
    sentit.

    ejus primordiis existimo votive cessisse. Tu per duratum proavorum avorimique = scipiouum travicisti,

    mitem jam grandior, pene prajcedeatium counexus


    lateribus ambulasti
    ;

    ita ut

    sub conjunctione
    et

    nunquam

    interpolatse felicitatis incederes.

    Ad Avieni mei adhuc


    continuare
    gratias intentioni in
    :

    mens humanis delictis non subjacet, lidelium orationum vestrarum retributio est circa sobolem dignitas impetrata. Urb sufflcerent quantos habet domus una precatores. Felix mater tot imperatorum domina; vos apud Deum precibus suis matrona fortis attoUit per tantos regnum cceleste vim patitur, quorum meritis a divina clementia quod postulatur, exigitur. Scriptum enim
    vigor operatur, ettota
    inclinata
    :

    tencri virtutes

    pertinet,

    tuo generi

    merainiraus, dicente

    Domino

    discipulis: Si convenerit

    fasces, et nostro reddere.

    Ago

    commune augmentum
    beneflcio natalium

    profuturae

    per

    bonorum

    claritas

    quam cum Dei hactenus inter-

    clusaresplenduit: per
    guis agnovit.

    Quam

    voluissem votorum

    mam

    coram positus

    quam diem suum lucidus sanmeorum sumintueri, si non peceatorum maquod non potuit
    desideriis,

    duobus auttribus vestrum quidquid pelieritis impetrabilis [Mattfi. xvin, 19). Gredo Redemptorem, justorum raritate prospecta, pro mundi salute petituros duos dixisse suflicere licet conjectura perpendi, si
    :

    possit tribus aliquid denegari pro suoruTi utilitate


    poi-cenlibus.

    His ergo spebus animatus, et justorum

    guitudo

    munus

    cosleste,

    cognatioue subiimis, confldo de superna benignitate

    etiam me ad optataj copiam gratioe perventurum. Si sit hominem uno eodemque tempore universa optata promereri Illud C Abrahaj meritis (fjera. xu) Loth sanctorura turbis tamen inter raaximas Redemptoris nostri remuneraasoribitur si hi qui caruere propriis, propinquorum tiones credo numerandum, quod limen felicis infanad celsa perduoi meruere virtutibus annus iste fatia3 consul meus cum honore senis ingressus est. milia? vestra; pariet dignitates. Nam si vobis cordi

    denegaret aspectibus, et nefas

    Sed

    pra=.cipio quid paretur laboribus, cum talia primordiis exhibentur. Inauspicatis successibus illi provectuum incrementa ventura sunt, quem coepisse vi-

    sum,

    facile

    ad coelestem gratiam optata impetratione


    sol-

    perducor. Domine mi, salutationis reverenliam


    vens, veniam postulo de prolixitate
    difflcile

    sermonis; quia
    loqui esse con-

    demus
    tatis

    a fascibus.
    iu

    eventu

    Minus est quod sibi de prosperiantiquorum prfeconiis vetus Tama

    est

    magna gaudentem parva


    EPISTOLA
    VI.

    tentum.
    ENXODIUS FAUSTO.
    tibus, et

    blanditur.

    Quod attrita pulvere canities, quod vila sub fasce acta vix meruit, quod grand;evus de impe-

    tratione

    pius adolesoenti
    ditur,

    nuuquam certus optavit, hoc memoratu saemeo supernum munus ingessit. Adin principio vitaa disoiplinis optimis in:

    Deus bone, quam nihil est arduum magna curanqua quiete divinse mentes visa describunt
    I

    quod

    quibus ornantur dotibus loca, quas lingua dives, et


    j,

    stitutus, videtur

    meruisse quod adeptus est nec dignatur totum in se felicitati, in quo possunt etiam dari plura vu-luti. Natura; in decus soholas et littera-

    dicendi

    peritus aspexeril,

    si

    religioso

    lioeat

    sine

    discrimine confessionis enarrare proposito!

    Quasdam
    stupenda meLius

    mundi
    alias

    arlifex

    Deus provinoiis
    :

    felioitates

    rum
    tor,

    studia consecutus, paternaj perfectionis aBmula-

    secreti sui largilate conoessit

    alias uberius,
    aliis

    talem se industria sua fllium reddidit, qualem Quidquid Attica, quidquid Romana pra?cipuum habet lingua cognovit aurum
    alter vix poluit legisse.
    :

    vinum

    jussit elfundere
    :

    contulit triticeae

    segetis ope gratulari


    ulilitate donavit.

    multas

    pomorum

    varietate vel

    Demosthenis, et ferrum Ciceronis expendit, utraraque dicendi seriem Latinus relator implevit. Grammatica;
    instruotionis repagula, et illas dicendi legales
    stias

    angu-

    Quibus baec tamen ipsius naturBe repugnantis merita non dederunt, fecit eas relatore sublimes. Non est unde jejuna cautibus gleba desperet, nec unde non respondentia cultori arva subjaceant.

    pro libertate complexus

    est.

    Oratoriam

    pompam

    Linguarum genio

    terris

    merita tribuuntur:

    et

    In dictandis legibus] Quia nirairum edicta et constitutiones siue die et consule auctoritate carent, ex lege I codicis Theodosiani. ^ Scipionum tramilein] Soeptrorum, aquilarumque consularium; ut in panegyrico, Serranum scipionibus aralra pepererunt et in ParaMie.^i, ante scipioncs et
    '
    :

    trabeas pomposaestreciiatio.

    Quo minus de Soipionum

    familia interpreler, ut magno viro visum est, faoit Sidonius, qui Gennadii Avieni quem Fausti patrem fuisse doouimus, originem non ad Scipionura, sed ad Corviuorum familiam refert lib. i, epis. 9.

    EFISTOLARUM
    qualiter quis loqui potuerit, taliter rem de qua fuerit locutus, attoUit. Crescitis provincice cultura sermonum oris est, quidquid in vobislectorstupuit. Uber
    :

    L1I3.

    1.

    22
    in eo

    dit

    qui agnosci

    nunquam,

    nisi

    per turbida

    fluenta, potuerunt. Tanti fuit divitias facundice in rebus laude carentibus ostentare, quanti nonfuerant

    solum,

    et divitibus

    quae

    te

    jactas terra

    palmitibus,

    quaeper modicos sulcos scalpenlem dorsa pascis agricolam, quae venas divites in ipso proscissionis pandis exordio, quae suscepta germina multiplicata messe
    reslituis; uibil tibi

    hsec omnia naturae benelicia, si dedisset. Ccelorum tamen Dominus qui hoo vobis posse concessit, munera sua sub perennitate tueatur. Quia haec ego non

    quasi a vobis diversa sentiens scripsi


    lector agnoscat,

    sed ut ex

    istis

    commune cum maximis,

    si

    ad te

    Comum
    videre.

    per stylum vestrum melius


    VII.

    domuus Faustus Romani status eloquii non serenus Ecce Comus puUff quodam pene in siaccesserit.
    '

    csse legore

    quam

    EPISTOLA
    Quantus
    est
    fascis

    lentium missa conditio, quce nuUal se hactenus commoditate, nulla, ut aiunt, formositate jactavit, quanto

    ENNODIUS FAUSTO.
    invidiae,

    gaudet ingenii privilegio? Quse per prserupta conval lia, et patulos coheerentium hiatus montium testivis nivibus miseram scil exhibere concordiam : cui per pericjila pendentium cum via cultorum ante terram per scopulos opus est seminare, quam germina cui calamiiatis genus est, riparum Larii confinia canis
    ;

    via, quotiens prcecedenti

    quara facilis nocendi opinione laborat impetitus!

    quid factum sit, ut video, quidve infectum read impugnationis fidem solum advocatur pro teste propositum. Deus omnipotens mutatas ordinum vices vertat in melius, et rerum statum qui labe temspicit
    :

    Nemo

    poris aut meritorum

    nostrorum nebulis

    obsolevit,

    ornasse nemoribus, ut subridens illecebrosa visione dominantibus blanda fecunditatem fronte mentiatur,
    et

    aurei saeculi candore perfundat.

    Quando non homi-

    num

    obscenissima criminainnocentisofficii texit


    et qiiidquid a

    um-

    in perniciem possessoris pulchritudinem nutriat

    braculum,

    morum nube

    descendit,

    exsecrandam. Ubi

    primum

    fabricis suis

    domini tributa dissolvunt,

    dum antiquorum

    per prsetoria lacunas

    parca nituntur frugalitate reparare, et protligantia patrimonium fulcire culmina. Indigenarum copia ad

    At nunc in aucupium trahitur male creduli interpretis clericatus, et quod ante religiosam professionem admisisse non decuit, hoc postquam per titulum ecclesiasticum culccelestis militiae serenitas excusavit ?

    hoc tantum servata, ut functioni publiciE ^ peraquatoris etiam vota transcendens numerus non deesset. Piscium populos non ad delicias, sed ad horrorem per quos discimus, quid laudis captorum nutriens
    :

    pis renuntiavimus, sine honesti

    credimur considera-

    Qua me tempestate procella immanium peccatorum ire ad famosum officium 'compulisti? In quo omnes errorum rami magistra vivendi
    tione peragere.

    alibi

    sapor mereatur. Ubi aer pluvius perenniter, et C solent falce truncari, in eo de


    et

    me

    facinus credi facis

    minax coelum,

    quaedam

    vitae sine tota

    luce trans-

    omnes

    actio. Dulcia Larii oculis fluenta transeuntibus, et

    ad

    natatum quos perdat invitantia. Quis ferat decorum gurgitem sub hac deceptione fallentem? Quid dicam insulam relatione factam habitabilem ? quis non lioc miretur? in qua minus amatur vita servata? in qua
    portio fuit evasisse discriminis? circa quara piscibus

    mancipia sua a me sublata deflexit, et contra potentiam ecclesiastici militis advocandam credidit regiam defensionem. Rogo, quis hoc commentator vel in scena proponat ? quis poefallentibus. llle
    fucis similibus aut

    tarum fabellam

    commentitlis per-

    sonis instrueret? Novit Dominus, qui

    manu

    valida in

    adjutorio veslro mei propugnator assurgat, totius


    esse technae

    me

    hominum

    ministratur esca cadaveribus? Nulli enim

    hujusmodi ignarum. Ante aliquid temad opem


    se Ecclesiae.

    prwter aquas Larii defuncti ibidem sepulcra meruerunt. Maria, fluvium ' Adduamque laudastis, quod
    per confusos ductus discrimen lacum tumoris osten-

    poris pueri duo, qui sibi a praefato asserebant inferri

    violentiam

    sub interpellatione

    publica contulerunt. Preces adhibuisse memini, ut

    . Ecce Comus] ComusEnnodio, quod aliis Comum, millium transituhospitales suastanium, nec largiores nota planaj Ligurise civitas ad Laquam intulere, aquas evelientes. rium lacum, per quem delapsus es Alpibus Addua Ad opem Ecclesise] Hincliquet, servosad ecclesias confugere solitos non solum declinanda poenaj causa, tluvius ita decurrit, ut aquarum discrimen appareat. IIujus laudes scripserat Faustus. Ennodius contra im- D si quid peccarant, sed juris etiam obtinendi gratia, si vim paterentur. Pro his ergo intercedebat Ecclesia parem illam suis laudibus afflrmat. Sed re vera jocatur. Nam Comensis agri urbisque tanta erat pulchrinec ante abduci illos fas erat, quam de impunitate tudo, ut ad deliciasinstitutavideretur quod deComo aut justitia sacramento a dominis cautum esset. Dato inter csetera praedicat Cassiodorus lib. xi. epist. )4. sacramento, servi, ne cumdominorum fraude retineri AureUbi pluribus eam describit, et nonnulla habet quae viderentur, ad obsequium, ut est in concilio faciunt ad Ennodium. lianensi can. o, redire jubebantur. Neque hoc reme2 Persequatoris] Tributorum moderatoris, I^itmtov. sed miseris omnidio servis duntaxatsubveniebant, Nota est GregoriiTheologioratioct; 'lo-jAtzvov s^ia-oirtiv, bus et afflictis, qui potentiorum injuriis oppressi ad et munus ipsum peraequatio quod docetGregorii maid est peraequatorem Ecclesiae opem refugissent dicitur nov. t6 Theod., de quo genere oflicii tjtuli gni epist. 38, lib. viii, ad Jauuarium episcopum Caexstant in utroque codice. Nam et in aliis etiam larit. In quo nescias pietatemne cum aequitate veterebus fuerunt, wi-perxquatoresreramvklualium apud ris Ecclesiffi mirere magis, an maiorum erga EccleHas intercessiones Cassiod. in Formula magisteriae dignitatis. siam fldem ac reverentiam. 3 Adduamque laudaslis] Hoc Plimus inter aquarum Intercesappellabant. Ennodius in Vita Epiphanii miracula recenset lib. ii, cap. 103 Quxdam vero et sionum tantamsibi proposuit curam,ut ipsam se misedulces inler se supermeant alias utinFucino lacuinverisinferre crederet molestiam, quamper negligentiam clus amnis, in Lario Addua,in Verbano Ticimis, in a quibuscunque permisissetjinferri. De qui bus etiam ibiBenaco Mincius, in Sevino Ollius in Lemano Rhodadem pauio superius in Epiphanii diaconatu.

    70 Kwu.o'j Graecis,

    '

    nus.

    Hic tians Alpes, superioresin

    Italia

    multorum

    23
    circa eos,

    ENNODH EPISCOPl
    qnod defunctus
    voluit,

    TICINENSIS

    24

    servaretur

    audi-

    nectare liquentis elementi mella eomponis, peregri-

    lurum

    se deceptiosis

    et blandis

    promisit illecebris,

    num

    Ut ad obsequium reverterentur

    ad quod deputati

    culci certaminis et

    fuerant, sancto episcopo palre vestro preesente qui

    meissaporem epuli divitis infudisti, Hertriumphalium Antaei casuum faciens mentionem. Sicse equidem exercita litterarum
    labiis

    tatus

    eisdem praebebat auxilium, sub notitia civilatis horsum. Quid postea evenerit, ignoravi, nisi postquam male retentatoris nomea accepi. Ha3c men'

    gymnasiis

    palffistra

    dilucidant, sic madefacta stu-

    tior, nisi

    impugnatoris niei attestatione constiterint


    quoe milii niultum doloris

    cui ta

    en gratias! refero, quia sub quavis occasione


    :

    votivas e.xegit epistolas

    diorum oleo loqucnti artificiis oris membra submittunt. Sed noluissem, f^Leor, illius, ut aiunt, pugnas commemoratione morderi. Antaeum fabula senior, ne elisus vinceret, matris solatium, postquam coepit non cadere, Joquitur perdidisse. Qui per callidi hostis

    De me enim ulrum audiam quie jubetis, in ancipiti esse cognosco. Nulla me tamen nec magniludinem vestram ex ea parte apud Deum
    jussionis vestra; dubitatione pepereruut.

    fabricam fertur stando esse superatus,

    et in

    pe-

    deliberatum esse video,

    si

    vos,

    ctore

    animam

    posuisse certantis. Res scilicet

    digna

    memoratu, sed amiciliarum indigna proposito. Nos

    nempe niemini
    inler

    fcederis

    certamina

    suscepisse, sed
    ofticiis
    :

    culpa respiciet, quia


    lius

    pr<iefatos

    mox

    ad servilium

    il-

    per qua; mutua; vincamus caritatis

    ut

    dum

    boni

    viri sine alicujus

    audientise libra ire

    com-

    puli.

    Domine mi, salutationem largissimam


    vellem,
    si

    diceiis,

    quam

    non negetis, aut accusatores meos ipse componere, aut quod


    istis

    negotiis paginas

    est familiarius frequenter errare

    EPISTOLA
    '

    VIII.

    hujusmodi luctamina nitimur, et vinci ambo optemus et vincere. Nobis per communia peccatorum secreta vivendum potius, quam obeundum est matris Ecclesiffi ope sociata, quae utrosque, ut vera loquamur, tidei ubere lacte pascit altrici. Cessentaniliuni commenta poetarum fabulosarepudietur anti: :

    FIRMINO EN.\0D1US.

    quitas

    status innocens ruinee

    Jucunda sunt commercia litterurum docto auctore concepta illa, iu quibus ad unguem politi sermonis
    :

    alterius.

    Nobis,

    si

    placet in novellum

    nequaquam misceatur usum majoPyladis et


    si

    rum exempla

    revucare,

    potius

    Orestis,

    splendor eUulgurat, ubi oratio dives frenis peritiai


    contiuetur.

    Nisi et Euryali, Pollucis et Castoris

    nihil his clan-

    Quando abundantem

    loquelae

    venam

    la

    boriosus in lucem scrutator adduserit, tunc proce-

    dunt

    oflicia suscipientis

    desideriis paritura.

    At ubi
    stu-

    destinorum actuum decerpit obscenitas, convenit gratiae meminisse vel hdei. Quos inter se ita concors animorum devin.xit EBqualitas, ut horum duos expetitus

    scaber sermo angustiam pauperis signat ingenii, nec

    cum

    amicis juvaret inleritus, alter amico vitam

    conceptum suum

    in

    ordinem digerendo noctem


    nebulosae

    q pretio

    suae mortis afferret. Ista sunt digna roemoria,

    dio elocutionis interserit, et

    narrationis

    quotiens inter novos concordiae. nexus, udo, ut ita

    ambiguo quamdam generat de ipsa explanatione caecitatem quis non personae talis in eloquentiae arce
    ;

    dixerim,

    animorum

    libro,

    cespitibus validis felura


    Illas

    nobilis juncta maritatur.

    mentes promiltunt

    conslitutus

    spernat affectum?

    Gravat conscientiam
    vis

    bona

    concordiae, quae quid in culturasudoris sitopus

    perfectorum amor indocti.


    periri quid possit,

    Sed

    caritatis

    internae

    agnoscunt. Gaudeo tamen, quod jam indissolubilisocietate

    necessitudinis vinculis adjuta

    non

    fertur. Nescit es-

    moribus jungimur,

    et

    ab ostio affectionis per

    quem

    caritas stimulissuise.\agitat.
    perfecti,

    examinis lancem caritatisincrementa pensamus.

    Solent tamen
    Soletis quid

    dignos venia judicare


    dicere

    quos

    EPISTOLA
    Vicem redderem,
    nisi

    X.

    inler epistolares vias nutanlia

    deseruere
    attendere,

    vestigia.

    EMNODIUS JOANNI.
    oneraret diligentiam amici
    :

    voluiinus

    quotiens
    perla-

    non eloquuntur vota sermones. Idonea; tamen


    tricis

    pectoris restituta laudatio

    ne

    dum

    in praeconiismu-

    viaticum prsegravavi

    vivis potiiisset

    jme prassentaie affatibus, ea epislolam comitante per;

    et quaj

    duxi

    minus nobis

    periculi esse coulidens,

    sub

    iurv

    tercessoris boni

    me

    praesentia deliquisse. Valeergo,


    veslri

    tuum videmurscabere, adulationis suspicionepolluaet amor currat in vitium, dum illud tur affectio quod apud alios debemus facere, nobis incompetenter ingerimus. Amantium enim ornamenta inter fa;

    mi domine,
    beneficiis.

    et

    amantem

    peculiaribus
    si

    fuvete

    Sic

    apicem vestrum,
    attuUat.
    IX.

    est

    quo crescat

    adhuc diviuus favor


    '

    EPISTOLA

    OLYBniO ENNODIUS.

    Dum
    '

    favos loqueris,et

    perdomoscereas eloquentiae

    ne miliares paginas relinenda sunt, non loquenda tantum conscientias nostras vacuis sensibus relatione laudis honoremus. Sunt ubi bona tua, ut apud te propter affectum taceam, amice concelebrem. In his quae de profectii tuo sentio, religiosam |tibi tantum debeo taciturnitatem. Possem quidem, vitia temporis
    ;

    Retentaioris] Alienorum scilicet mancipiorum, ut in lege Valentiniani cod. Theod. de annona et tribiitis, qui vagos servos penes seretentant quanquam et in omni re aliena dicitur retentator. Cod. eodem li'g. 12. Qui bonis ex lege Julia cedere possint, et apud Ennodium in Vita Epiphanii, et in Panegyrico. Itera apud Cassiod. lib. i, epist. 22.
    :

    quentiam celebrat

    lib. ii, epist.

    9 et 13,

    et

    peculiari

    Firmino\ Lib. ii, epist. 8. Olybrio] Causidico ejus aevi disertissimo, de quo 1, quaiadJoannemOlybrii generum scripta est: Neminem credidi adOlybriampervenire. Ejusdem elo'

    epist.

    opere carm. 8. Cassiodorus vero magnum Olybrium propterea vocat lib. viii, epist. 19. ' Pafxstra dilucidant] Basiliensis editio, dilucidai: hoc nimirum postulabat usus, et origo vocis vod^aiirrpci. Sed Ennodius tk palaestra tanquam plurale usurpavit etiam lib. ii, epist. ad Pomerium, et in praefatione dicta Aratori et creber est in simili enallage, ut cum t6 aether dicit, t6 epitoma et haec lampada, thoraca, et alia id genus permulta.
    :
    ;

    EPISTOLARUM
    secutus,

    LIl?.

    I.

    26

    laudes tuas nunc inexhausta

    pra;dicatione

    humilitate persolvens, precor, ut tandem

    aliquando

    reserare, totam

    paginam

    fucatis

    colorare blanditiis.

    non immemores admonitionis

    et foederis, rescribatis.

    hoc a proposito, facessat a moribus, ut quem mente teneo, ista tantum velim esse remuneratione contentum. Tibi non deleniticam orationem, Sed
    absit

    Girca quae opera pigros vos esse

    non convenit, quia

    nec conversationi vestrEe sancta conscientia, nec uber

    sermo potest deesse coUoquiis.

    sed vocem debeo castigantis.


    runi illudens
    retinens,
    artificiis,

    Non

    tibi, pictis

    verbosine
    Si quaeras,

    EPISTOLA
    ENNODIUS
    '

    XII.

    sed totum profunda mente te


    :

    AVIENO.

    possem dicere
    :

    Ad arcem
    :

    scientise,

    cur a silentio vestro multata


    et
    si

    non

    reti-

    tenera? ajtatis proejudicio, pervenisti


    feclionis adeptus es

    summam

    per-

    nulla debes oura dislringi, sed


    ornari. Scd

    cetprodiga frons pudoris, pudentia vocetur atfectio ;

    male interpretando imgarrulitatem


    :

    meam

    fru-

    bonis tuis tanquam locuples possessor


    heec, sicut prsedixi, a

    ctu dicas cessante debuisse compesci

    me

    aliena sunt

    ore te parentis
    in cano eio-

    stimulo

    dico

    sinl licet grandia, quse

    quentiui flore poUiceris,ego

    tamen

    nisi

    de messe non
    ubertateui

    ego te, illugtrissime hominum, illu quae infamilia tuadomestica est siuceritate convenio, ego foideratam promissionem quasi obsidem mentis amplector. Doleo quidem
    procuratas
    longi causas silentii
    :

    gratulor

    ut solet

    avarus

    agricola, qui

    dum

    et caritas et
    sibi

    anni nisi in horreis non metUur. Jam in te et sinon gravidas aristas, multo tamen videmus lacte turgen-

    necessitudo negligitur. Sed quia

    metotum

    amor

    Jam prope ad aream vota perveniunt. Sed plus timendum est, quotiens desideria noslra spes vicina
    tes.

    tuus vindicat, adhuc ctedo excusationem posse recipere quod fecisti, et purgationis tuse in hac parte
    causas aestimo esse, quas invenire non possum. In

    succendit.

    Labora circa studia, lucem in colloquiis


    devotus insiste, ut fructus eloquentiee

    buna
    divi
    :

    te

    dilige, lectioni

    valetudine degere, voti compos semper ausudorem tuum circaornamentum generis Scepe

    multipliciumauctorumventilationepurgetur. Pulchra redimita sunl quK scribis; sed ego amo plus fortia
    :

    epistolaris alloquii luce tersisti. Nihil praiter

    contem-

    sunt tloribus; sed


    ne, et haec ea
    et

    poma
    in

    plus diligo. Salve,

    mi dumiperpende.

    qua insinuavi

    sinceritate complectere,

    amorem meum

    admonitionis fide

    plum monstraf, quotienstaciturnitasnon habet necessitatem. Ego taraen spem de responsocapiens semper scripsi, et sub quadam claritatis tuse prajsentia legenda dictavi visa estmihi,dum loquor, pagina mea
    :

    Scito epistolas tuas nullis

    doctorum a me esse deneet

    te reddidisse, te sapere, etluis

    pictaimaginibus verba
    tua dulcedinis,
    si

    gandas, ut quod
    qui ad

    me

    per inscitiam fugerit, per eos


    sunt emendetur
    te
    :

    couferre.

    Quid esset in epistola


    accipere,

    unguem

    docti

    ideo ad
    :

    eam daretur
    q quando,

    quaeso

    diligeuter

    jexpende
    le

    scriptionis

    culturam multo sudore

    pra^para

    ut

    licet a

    nobis procedentia, tamen quas ad


    ariditatem

    vota qu;e circa te pro venerandi patris tui meritis

    veniunt, verba complectimur. Jara rogo ad aftectunj


    scriplionis
    erigere,
    et

    amore coucepi, ad eflectum sub hac


    tentione perveniant.

    ciaritatis tuaj in-

    Huentis infunde, ut quid miuisterium


    valeat impetrare, cognoscam,
    si

    nieam colloquii meum a Deo


    eemu-

    EPISTOLA XL
    ENNODIUS CASTORIO ET FLORO.

    epistolas tuas

    las paternae perfectionis accepero. collo-

    Nolo metuas, quod


    Perito-

    Amantem
    quii, et

    vestri

    gratia deberetis

    relevare

    illum formidandum doctissimis loquor, et quasi ante


    oculos tuosin

    monis
    et per
    ris. tio,

    amicam diligentiam testimonio quia muta caritas pene obtinet

    reserare services ingrati,

    exemplum

    elocutionis adduco.

    paginarum abstinentiam intercipitur vis amoAbsentium animis sola litterarum medelur oblaquse

    quodam mentis

    artiflcio

    pingit scriptione

    medicorum, in venis deprehendere vires corporum, et de successu hominis digitos interrogare. Nec|aliter iucipientum possunt ingeniacognosci, nisiutquinon debenttenerae adhuc aetati robustas
    est

    rum mos

    quod

    loquitur. Haec

    apud vos supervacuumi putamus


    prffi-

    declamationes, inquirentes de futura ubertate


    centet

    IjEtifl-

    asserere, quos instituta nobilia acuunt, quibus


    sto est sanguis, doctrina, consortium. Nihilest

    messem

    peritiae inVadice manifestent.

    jDomine
    ostendit,

    bona-

    ut supra, salutationishonore, reverentia solita, spero,

    rum
    sitis

    artium, quod nescire sine negligentiae culpa po-

    ut mei te esse

    memorem

    si

    meritum non

    quos post lucem natalium


    institui.

    Faustus
    oiferre.
    '

    Romanorum decus Ergo magis fatendum est, me non


    mihi, salutationis[debita effusissima

    saltem importunitas

    mea quee eslindefessasignificet. EPISTOLA XIII.


    '

    mereri quod postulo,quam vos nescire quid debeatis

    ennodius

    agapito.
    [aequi

    Domini

    Male est animo,

    postquam magnitudo tua

    In edit. Scholti, mei. * Avien.ol Fausti Ulio, de cujus consulatu vidimus epist. S. Idem in quarta synodo fiomana S}'mmachi,
    et in Tlieodorici regis

    Fideli, Acito, Opilioni,Joanni, Silverio, Clemenlino


    el
    illustri cui post palatinum honoilli hoc loco gratulatur Ennodius i't de quo iteriim lib. iv, epist. 6, delata est etiam a Theoderico rege praefectura Urbana, ut aliquot ejus epistolae ostendunt apud Cassiodorum lib. sub an1, tum patriciatus, et legatio in Orientem, Cassiodori. num, ut reor, 510, de qua lib. ii, epist. Denique ordinarius consulatus anno ol7, cujus non solum testes sunt Fausti, sed etiam synodus Epaunensis, quam Agapito consule convocatam fuisse docent vetera exemplaria.
    '
    :

    Ampelio. Agapilo]yiro

    ad eamdem s^^nodum litteris Rufius Magnus Faustus Avienus omnibus suis nominibus appellatur. Errant enim, qui duorum ibi consulum nomina exponi putant cum unius sint Avie:

    rem Ravennatem, quem

    ni

    cui a patre Fausti, a

    cognomen inditum. Ad hunc

    materna cognationeMagni ipsum, opinor, tum

    inter senatores primarium multis post annis scriptas exstat dogmatica Joannis papae ii epistola, cujus ha^c inscriptio Joannes episcopus Romanus illuslribus ac magnificis viris Avieno, Senaiori, Liberio, Secerino,
    :

    27

    ENMODII EPISCOPI TICINENSIS

    28
    fideli

    observantissima et amicitiarum tenax, in tianc meae


    oblivionis se vertitincnriam,iit diligentice

    jussa respexit. Pueros destinavi, qui


    speritate

    me

    de pro-

    immemor,
    epistola

    culminis vestri, vel

    toiius

    sanctse
    et inter

    bona melioris

    saeculi,

    qu

    accesserunt de profeclu
    felici

    relatione perdoceant.
    et

    Pendeo rursus,

    domus spem

    honorum

    tuoruTn,

    fama potius quam


    illa

    metum

    dubia ajstimatione distringor, cui necesse


    ? quis aestus

    nuntiasset. Ubi sunt

    sanctte conscientiae tuae in

    est

    de alterius parentis esse prosperitate sollicitum.


    sequipatali

    conversatione veneranda penetralia? Qiiando invenire potuisset relatu dignioraanimusde amantisbila-

    Quis ad curas meas se porrigat


    rare vaieat

    divisione distraeti? Sed haec ad

    Deum

    Sed quero,iiemalignorumquispiam austnim fontibus, autpetulcum animal rosetis immiserit. Nuuquam enim sine offensa amicis prosper eventus absconditur a conimotione evenit longe degentibus tacere quod gaudeas. Procul a moribus veputo bona ve=tra me stris malilia? facessatobscenitas
    ritate sollicilus?
    :

    justius reportantur; cujus clementiae est vota vincere

    snpplicantum,
    riis.

    et tluctuantibus

    portum pararedeside-

    Interim ad

    usum

    revertor querelarum. Paginas

    vestras illico

    latium

    me suggero subsequi debuisse, et ad someum, vel propter recentem petitionem,

    scripta prorogare, ne inancipiti de profectione vestra

    meruisse nescire. Qua sermonis frequentia pensabitur tale sileutium? Docedentem a desideriis

    amicum

    animus meus pependisset auditu. Sed banc credo culpam scriptionisemeudari posse frequentia. Superest ut divinitas a vobis

    nulla delinire potest cultura caritatis. Haec quantavis,

    ea indicari
    ut quae

    faciat,

    quae juvat

    midomine, nobilibus

    scientiai tuae

    verborumpin-

    agnosci.

    Domine mi, effusam

    salutem reverentiffi

    et

    gas imaginibus, raro curantur malef.icta colloquiis, dolor qui a te descenderit, sanari non poterit per
    erit, ut

    vestrae dicens, precor,

    mundavi suggerenda

    adipiscantur effectum.

    loquelam. Vix
    contempsisti.

    scribendo deleas quod scribere

    EPISTOLA XV.
    E.NJJODIUS
    '

    nunquam

    est,

    Sed revertor ad propositum, a quo si miseretur divinitas, discedendum.


    in

    FLOniANO.

    Idemest, terminum inarrogantia non tenere, quod


    bumilitate transcendere. Supercilii affectus
    est,

    Deo debeo, quod prospera lua, te silentium procuranle, in Liguria] primus agnovi. Perdidisti fructum
    studioscB taciturnitatis

    justo ampliusesse subjectura. Farailiare est

    graviter

    gua celebratur.

    bonorum felicitas mundi linIgnorari non potest quod summis


    :

    hiantibus, novas invenire blauditias, et grandis co-

    thurnus, in eloqueutia simulare formidinem, velexaraen raetueredelaude securum. Ego vero diligentiam
    proposito irapenderem,
    si

    accesserit. In honoribus, illa

    magis amplectenda sunt

    quse redduntur. Male ad fasnes attoliilur, cujus


    intercuricB sidera lucis suffragia
    tulis.

    mens
    in
    ti-

    sanguini non deberem.


    dote locupletem, et

    non agnoscit
    :

    Suscepi epistolam tuam


    _

    Romana

    Venit ad vos cana dignitas sera, sed debita. Vo-

    stylum Latiarem in ipsa principiorum luce raonstrantem. Cui


    coegit

    cavit

    eamlingua, quam sequilur


    habuit

    exegit innocentia,

    me

    respondere, opponente raanus inscitia,


    :

    quam

    quondam

    setate

    conjunctani.

    Sedjam

    redeo ad gratiam farailiaris alloquii etiam post offensara. Salve, mi domine, et quod in damno promissi
    foederis neglexisti, restitue ubertate sermonis.

    cum diu esset, quod antiquaverat apud me scribendi studium spes tacendi, et inlocum
    affectio

    EPISTOLA

    XIV.

    EMNODIUS FAUSTO. Nollem, fateor, inorarum causas aperire, ne aai-

    computabat. Sed nisi respondissem, deprehensum, quod minus fabricatis ingeniis artifici facundia, etsucco Romuleae calliditatis illuseris. Non aequa ad secandum virtus est polinec patae lamina?, et ejus quam rubigo possederit
    gloriae silentium

    nescires te esse

    mus meus

    sera in

    pacem cum
    turbetur, et

    laetitia

    reductus, mcesta
    tristitice

    rem conflictum usus


    converto
    rus,
    :

    potest et torpor assumere.

    Nunc

    iterum relatione

    habeam

    meaj
    sibi

    epistolae brevitate contentus

    redivivumin narratione principium. Pene enim

    ad salutationis debitame quod eloquio non potui, gratia pensatu-

    debet anguslias suas, qui earum relegere transacta non refugit. Quis ad calcem perductas anxietate,
    suas reparet intempestivi cecessitate sermonis? Sed

    reddendo amicitiam pro schemate et porapa sermonum. Ecce quantum occupationi subducere potui, celer scripsi. Dabit Deus, ut si responsa desideras
    curis pulsati pectus invenias.

    vobiscum mihi
    sinceritas.

    et cum proposito rerum iides est, quibus debelur in replicatione ex quacunque causa

    D vacuum

    Patior libens aculeos revocati moiroris,


    veritati nilpereat
    falsitate
    :

    EPISTOLA XVI
    ENNODIUS FLOHIANO.
    lllud fraternitas tua
    re,

    dummodo

    etne pervitium teneraj


    sponte fero

    mentis paginam

    dehonestem,

    quod refero. Sancti episcopi patris vestri propein dubium salus deducta me tenuit in cujus oegritudine quamvis cuncta illacrymaret Ecclesia, me tamen
    :

    quod vera

    liberalitate

    amori meo potuisset Impendecum tribuentis compendio

    proliceret etpudori. In ea scilicet parte, ut

    cum

    indi-

    specialis

    moeror

    afflixit,

    qui ejus debeo plus amori.

    jam teneres, abscriptionis te cura suspenderes. Quisquam ne coloratis frontem


    cesstudiimei
    litteras

    Vidi pacein civilatis urgente discordia urbis nostrse limina transcendentem, et ab oculis nostrisqiiasi in-

    pingit illecebris, et

    famam

    valida impugnatione la-

    befactat; nec manifesta excusatione contentus,

    certumaliquod aut vagum numen elapsam. Sed


    ciat tristibus

    suffl-

    credulaa conscii>ntiae sufflcere


    bavit
    ?

    non

    ajslimat

    male quod pro-

    stricta

    narratio.

    Jam ad bonam valeturespi-

    dinem
    rat.

    sancti Patris salus

    optandaet diligenda

    fauces
    rautet.

    irritat,

    Qui vario sapore colloquiiedacium araicorum ut dum blanda subjicit, deflnita persilentium amare
    lib.

    Nam

    ubi

    mens mea ad
    s

    statioiiem rediit, statim

    Nam postquam me

    scripsei,

    Floriano] Viro

    ectabili, si

    modois

    est ad

    quem Theodericus

    rex Scribit apud Cassiodorum,

    ep. 5.

    29

    EPISTOLARUM

    LIB.

    I.

    30

    ram, quasi pro allegationis responso, prolixiores paginas impetravi, et diu forte repositum post negatio-

    EPISTOLA

    XVIII.

    ENNODIUS AVIENO.

    uber elicui. Quid faceres, si certaniina promisissem, si studiorum tuorum fervorem quocuuque dente inoautus attingerem, nec mei idoneus sestimatorpenetraliatuta servarem? Adliibita,
    eloquii

    uem meam

    Quam
    taris, et

    bene quod verecunde renuis,

    feliciter

    imi-

    dum

    difticilibus

    maguitudinem tuam exeiu-

    plis quoeris incitari,

    narrandi
    ostendisli

    pompam quam
    !

    assertor

    credo, adversus
    gitis,

    me

    idoneus

    refugis,

    Amplector amabilem
    in te ingenii divitis

    fuisset Tulliani

    profunditas gur:

    allegationem formidinis,

    quam

    Chrysippi proprietas, Varronis elegantia


    parte

    nec
    reti-

    in ulla invenissem
    profuit,

    subsidium,

    cui nec illud

    quod scribendi contentiones nec, cum

    cerem

    lacessitus, elfugi.

    Me

    vena commendat. Nolo colendum bonis patrem ia adhortalionis tuae posilum pavescas exemplis ab ipso veniunt ista qua; loqueris. Scio quae aurum pa:

    etsi

    peritia? conscientia,

    riatterra nobilius

    cujus soli nutrita sinibus metalla

    et dicendi vigor

    attolleret; post diversa

    scribentum

    discrimina, laudem quani multo sudore vos petitis,

    plus rutilent. Saepe mihi labor efficax inquirenti alIricia terga fulvi ostendit

    formidarem. Huc accedit, quod rhetoricam in me superbas pretio gemmas includant unde veniat lapis dixisti esse versutiam cum diu sit quod oratorium g imperiis genium collaturus. Non imperitia", quod fcci schemaatFectus a meorationis absciderit, et [nequeam applices, non errori. Viri foitis progenies armorum occupari verborum floribus,quem ad gemitus et prefaciem inter patris agnoscit amplexus, et dum naturse ces evocat clamor offlcii. Deleniticaergo et malesuada obsequitur, discit amare terrorem. Doctorum radix compesce coUoquia. Si flcta sunt quEe scribis, et peMaro, vestri formator eloquii, sic animatum verbis niculo decorata\mendacii, muta propositum, vel po:

    elementi. Scio

    quK

    concliae

    stea
    Si

    quam

    vides (mentem) innotuisse


    et a judicii

    patris

    fllium

    memorat, ut dicat

    Disce, puer, virtuille

    quae

    feceris.

    verasunt,

    lance descendunt, profundo


    ut reverentiam diligen-

    lem ex

    me

    et alibi,

    Et pater ^Eneas. Nunquid

    ea pcctoris include secreto,


    tiae,

    jam
    virili

    furtibus ad

    certamiiia brachiis assurgebat,

    aut

    dum amico

    valetudine imminentia

    putabatur bella gestu-

    res integras servas,

    exhibeas.

    Mihi

    immutabile cor custodiens, alios demulce colloquiis. Ecce epistolse modum, dum productse pagiuce cupio respondere, transcendi. Sed non est culpa speciali plectenda supplicio, quae in erratis habet auctoreni.

    rus? Sed melius virtus recentibus exemplis animata, quam monitis, profectumcorporisexspectabat. Scientes

    rerum aquilas ferunt pullos suos

    in ipso vila;

    limine,

    quoovorum

    tunicis exuuntur, ad solis [ponere

    Domine mi, salutationem debendam


    cor, ut si desideriis

    radios et
    restituens, pre-

    meis quae de amore taciturnitatis


    saltem

    ctione cognoscere.

    lucem seminis sui immensi splendoris objeNunquid est in districta proba-

    concepi,

    pernix te scrutator interseris, occupatiouibus quibus impedimur, ignoscas.

    tione impietas,

    sententia? Nolunt aves

    cum recta sit judicii quemquam perire de

    in

    electione

    fotibus,

    sed

    EPISTOLA
    Si a
    tis,

    XVII.

    suos essse qui cesserint,


    illa inter

    non agnoscunt. Recte enim


    putatur esse
    vi-

    E.NNODIUS FAUSTO.

    sublimitas, genitrix

    consuetudine ofUciorum temperet mens amanipsam cessationem sinistrumesse putat auspiciuni

    moerorisenim ipse sibicausa est, qui non semper in vicinis ajstimat habitare quod diligit. Quisquam ne digressus ad longinqua censeat, quem mento contingit? iNam si spiritus res est divinitatis in bomine, prolixarum sentire usu potest damna terrarum. Dixi causam, quaj me faciatjscripta porrigere. Reddo salutationis obsequia, propter quae
    stolaj
    :

    meum, bene coeptapersequere; et favente Deo, ut' avum nomine, itajpatrem redde doctrina. Non aestimes grave esse quod
    ctorum. Nunc ergotu, dulce

    moneo. Et quia ego te de germine censeo, tu de primordiis non pavescas fuitjet ille incipiens qui tinie:

    tur

    et

    quotiensscalpente tsrram digito ductus aquae

    per pulverem trahitur, turbidum fluit primiim est. De reliquo vaie, mi domine,
    tui frequentibus cole

    omne quod
    et
    :

    amantera
    quse

    promulgantur

    muniis litterarum
    es,

    circa

    epistudia,
    venit.
    si

    Deo supplicans utccelestisdispensatione bene-

    mei memor

    pigrum

    te esse

    non con-

    ficii,inbona valetudne degentiprajsentia magnitudini


    vestra;,

    tor,

    verba reddantur. Quod recipiat tamen portiqui alloquii occasionem prsestitit, ame pro vicis-

    EPISTOLA XIX.
    ENNODIUS
    -

    DEUTERIO
    visitationis omittere,
    si

    situdine comraendatur.

    Quara velim seepe officium

    nomine, palrem doclrina] Avieni avus fuit Gennadius Avienus, Fausti pater, quem anno -ioO consulem fuisse monuimus, de quo Sidonius lib. i, epist. 9. Et patrem et avum nomine referre videbatur Avienus, nam Faustus Avienus vocabalur. Sed quia uuum, ut docuimus, verum cujusque ac proprium nomen erat quod ultimum, idcirco avi tantum
    '

    Avum

    appellat, et in eplgrammatis magistrum. Felicis rhetori Romani fuerat auditor. Is enim videtur cujus in Parmensi codice Martiani CapelUe fit mentio his verbis ItlEMOR V. SP.
    :

    SECURUS

    FELIX

    plaribus

    Avieni nomen reddebat. 2 Deuterio] V. S. Grammatico, ut est in epigraphe carminis 2. Hoc igitur est, quod doctorem optimum.
    Petrus Burmanuus ad Hem-iciValesii lib. i de Critica. pag. 181, admittenda esse arbitratur correctiouem Petri Nannii Miscellan. lib. .x cap. 4. ubi ex vestigiis scripturie veteris cimpcntUariiE codicis bibliolhecceEgmondiaiice, in quo liunceuuulem titulumMartianopreefixumse invenisse tradit, legeudum conjicit Felix Asper, comes Consistorii,
    :

    R. ex mendosissimis exemcon/ralegente DEUTERIO scholastico, discipulomeo. Romcsad portam Rapenam cos. Paulini v. c. sub D. non. Martiarum Christo adjuvante.

    COM. CONSIST. Rhetor


    emendabam,

    Romanx, etc, contra tegente Eleuterio. Recte etiam eruditissimus Fontauinilib. de Antiq. Hortse, cap. Securus Melior Fc3 pag. 231, produxit hunc iu modum ii.x Asper, elc, nam perperam Sirmondus exhibet Secur/ietor iirbis
    i
    : :

    rus

    Memor

    Felix

    V. Sp. quasi Vir spectabilis.

    31

    ENNODII EPISCOPI
    tribuit cuipa
    :

    Tir.llNENSIS
    in dubiistulisse
    :

    32

    dulcem

    inercedem et cceleslis raandati sententiam soiens prudensque negligei'e, si desideriis copiam vindicanda conciliant! Mihi uni contigit de oifensioms merito evenisse quod gaudeam didici nunc tali remuneratione errata sectari. Non sunt adversa, doctor optime, amicitiarum religioni, quae
    :

    A quem

    probamus auxilium rogemus eum, qui scit nempe servare quod praestitit, et virtutum suarum viva testimonia in longum producere.
    Taliasunt

    mecum

    circa vos venerandi vota collegii

    per totam Liguriam consistentium servorum et ami-

    corum

    Dei. Tali nititur

    domus

    sancta suilragio: pre-

    profero coactus in

    medium. Imo propter


    :

    confessio-

    ces pro serenis pignoribus sine cessatione funduntur.

    nenidignamproposito valetudinistuaedubia.nunquani veliit ingratus optavi quin etiam, quantum in me


    fuit,

    Verum me
    est,

    dicere, testis est divinitas, qua; quod ipsa veritatem diligit; omnibus qui de vitae possunt

    contra

    ingruentes
    ecce

    tibi

    incequalitates

    precum

    manus opposui. Sed


    Don
    in prospera
    pagin.n,

    quam alacer sensus est, membrorum salute fuudata ostendit

    in qua utraque luce fulsisti. Tua, quasso, lumina nube doloris bebetantur, cujus lam clara suntcarmina? etquilucem loqueris, de visione causaris ? Quara timeo, ne parcus iu meritis tuis laudator

    inlegrilate conlidere, vestram nimis amarain esse mcestiticim. Sed nunc ad epistolae usum reverlor. Salve, mi domine, et gerulum praesentium Bassuni V. C. illa quacaros meos soletis, dignatione suscipite quia ioter omnes quibus affectus est meara propter vos amicitiam custodire, quamdam praedi-

    innoceutia et

    ctus

    arcem

    puritatis ascendit. Juvate ergo petitiones

    inveniat.
    et

    Tibi

    recte

    ascribitur,

    cunctis

    dare

    ejus, ut

    fructum de impensis capiens adpotiora prae-

    oculos,
    radiare.

    obscura mentium peregrino splendore Ergo putas tibi validum non esse quod tri-

    paretur.

    EPISTOLA

    XXI.

    buis? Pelle, quaeso, animo curas superfluas, forsitan


    sollicitudine aut cautione conceptas.

    E.\?<0DIUS FAUSTO.

    Dabit Deus, ut quidquid corporalis accessit incommodi, vice animae

    Diu super adventu aoiplitudinis

    vestrae ancipiti

    mens mea pependit

    indicio.

    Sed postquara

    me

    divina

    tuEB per

    sudum

    rutilanti nitore

    mundetur.

    misericordia ab hujusmodi an.xietate laxavit, statim

    EPISTOLA XX.
    iiN.NODlUS

    FAUbTO.

    Vere gratias Trinitati quam veneramur et colimus, Deo nostro, quse sub persunarum distinctione
    et ffiqualitale et
    tit

    mirabili,
    ;

    unam

    nos pie jussit sentire


    coraites ad

    ad consueta ofticiamecontuli quanquam paginarum obsequia nec digresso ad longinqua suppresserim. His ergo valetudinem meam indicans, segritudinem animi refero,quam de moerore contrasi. De luminum nostrorum salute sollicitor, in eo loci constitutus ad
    ;

    adorare substantiam
    in

    quse planctum nostrum ver-

    quera' ditticile
    in solatio est,

    nuntius expectatus allabitur.

    gaudium
    :

    quoe

    dolorum
    :

    obsequium C

    Deum

    precor, ut nulla

    Quod servum suum

    lacrymas 'commutavit ut vere cum Propbeta dicam Quis dabit capili meo aquam, el oculis meis fontemjletuum [Jerem. ix, I)? ut beneficiurum ccelestium magnitudini sub hac devotione responde;im
    laetitioe
    :

    patiatur amplius

    meorum

    in

    cura macerari; sed de reducta solidum prosperitate aestibus meis celeri

    ciii

    contigit ante accipere ccelestia doua,

    scere, et prius quid boni evenissetjegere,

    quam poquam quid


    dispenet

    medela subveniat. Salutans debita servitute, precor, utcognitis hisde quibus animus meus varia aestimatione Jactatur, sedulo mihi hilaritatem deferentium
    litterarum beneficio succurratis.

    mali minarentur peccata sentire.


    sator omnipotens,
    futurae innocentiai ha;reditate, iu

    Tuum
    illa

    est,

    EPISTOLA XXII.
    EiNNODIUS
    *

    quod de serenis pignoribus,


    :

    OPILIONI.

    quce praecessit

    Coeperat

    parvitatem meara magnitudo vestra spe


    dignationis attollere, et ccelestis
    facere beneflcia
    sua,

    anxietale
    letudinis

    non timui
    quasi

    qui reductae etiam statum vain


    confiisionis

    quM

    vota transiret,

    stupefactus accepi,

    instituti

    more,

    clariora

    dum
    mon-

    similitudine

    collocatus, qua; supra

    meritum

    meum
    Vere

    mea

    merita nullajudicii lance pensabat; vel censurae


    quac esse

    collocata sunt

    prospera evenisse vix credidi.

    negligens dare pretium muneribus,


    strabat indebita:

    supernae remunerationis divilias

    humana

    meiis nescit

    quoniam

    affectioquae circa humiles

    expendere. Sic animo fragiles temperantur, ut prius stationem videant quam periculorum incerta deprehendant. Deus
    tunc,

    "

    bone

    in

    quo abrupto pependiraus

    exhibetur, non habet necessitatem, et speciem suam per sudum rutilanti splendore signiflcat. Diu ergo tali fultus post Deum praesumptione, non tiraui quid-

    cum

    potentia

    ccelestis, ut

    plenum

    esset parvu-

    quid obloquentiura (toxica promittebant. Ast ubi

    me

    lorum in reducta saluteUestimoniuni, plus est nostrum labefactata pci raeritum? Dico integre, et vocem quam proposito debeo, nulla mendacii nube concludo (confundo verba singultibus, ut sub solida gratulatione, uberionbus in fletum oculis) saepe me respicere quod evasi. Ubinam gentium fuimus? de qua nos ad humanam conversationem ruina clementia superna restituit? Referaraus ergo strictioribus verbis hujus boni largitori ]irolixis gemitibus quod debemus: invitemus adcustodiammunerum suorum.
    '

    ad antiquum pulverem vestri reduxit oblivio quod in defensore contingere, quasi solatio debet uudatis

    querelarum perlatrices litteras prorogavi, promittens mihi de earum importunitate [responsum. Sed per occupationum forsitan amplitudo vestra praepedientiura incrementa signiflcat ad haec vos oflicia non
    venire. Replicabo,
    vestri

    quia ideni

    status fuit

    culminis

    dudum

    paginas destinanlis.

    Ad morem tamen
    addat prolixi-

    scriptionis epistolarite

    me

    reduco, ne

    tas ingesta fastidium, et

    denegari paginas faciat ma-

    Opilioni]

    Lili. v epist. 3.

    33
    gis allegatio quai

    EPISTOLARUM
    poposcit.
    et

    LIB.

    I.

    34
    inter loci illius frenata glacie flumina,
    frigus, tui jecoris

    Domine mi,

    salutationis
    iit

    A tameu quod
    ffistuat,

    olisequium solvo,

    de valetudine veslra

    animo

    et sine successione

    flamma plus
    :

    obligatus interrogo, cupiens relationis indicio ad ge-

    mina desideria

    perveiiire.

    KPISTOLA
    ENNODIL-S
    *

    XXIII.
    SENARIO.
    debilitata tor-

    aliquam sortitur pectus de mansione temperiem. ^ttas defervescit in senium est domus qua? lymphas in metalla convertit, et contra naturam
    nec
    gurgitibus sua lege domiiiatur
    sic
    :

    tu

    tamen

    inter ista

    Perdit affectio valetudinem silentii

    vivere diceris, quasi

    ignis tuus algoris pabulis

    pore
    si

    nec ad

    usum suum

    diligenliae cursus exuberat,

    irritetur.

    Ego

    te

    oro parenlis

    stimulo,

    quia

    tibi

    et
    est

    nudetur communioiie colloquii. Muta caritas pene reprsesentat speciem nonamantis, et odiorum simulacrum est non aperire quod diligas contestatione
    sermonis. Ista sublimitati
    tuaj

    proposito
    post hcEC,

    meo debeo vocem


    si eligitis

    castigantis. 'Vestrum

    uitione gratulari.

    litteras meas accipere, |de admoEgo autem praeter ista cum hoilla

    coram pusitus

    inti-

    nore salutari, quae scribere possim


    tu diligis, ellubie vivcntibus,

    carnis

    quam

    mavi,

    cum

    ad solatium absentiBe meai lilteras pro-

    miltebas. At nuuc quaa


    obiivio,

    animum

    'vcslrum niei invasit


    spatia,
    '.q\ix

    uon inveni. EPISTOLA XXV.


    vestrarum facta
    est

    ut nullas

    per tauta temporiim

    EN.NODIUS OLYBnlO ET EOGENETl.

    bonam

    valetudineui

    vestram

    significareiit, litleras

    Desiderio

    paginariim

    mihi

    suscepissem? ne de amoris, credo, testimonio animorum indices epistolas convenirem. Irreligiosum


    ergo circa amantem tui in meliorem parlem verte propositum, et ad memoriam promissse fidei scripta transmiUe. Domine mi, salutalionis debita solvens,
    precor, ut
    si

    prodiga fons pudoris;

    et diiin

    tabula promittit pro-

    vos

    in anliquae circa

    me

    dignationis

    statu pagina

    directa

    repererit, responsa

    mereatur

    mulgata responsum, iutra verecundum penotrale annosamcontinere nescitinfantiam. Deberem quidem sanguini et proposilo silentii venustatem,postquam spei mea; fructum prima negavere culloquia. Sed nescio utrum male pertinax judicetur inlenlio, quae sine alterius dispendiis sollicilse per ainorem experientiae pericula

    quia puto inter nos gemina vincula disrumpi non


    posse, caritatis et sanguinis.

    multiplicat. Valete,

    nii douiini, et

    ad scriptionis
    ASTURIO.

    mecum

    EPISTOLA XXIV.
    ENNODIUS
    Quae,
    ^

    Evangelii faciatis
    getis,

    remeate concordiam, ne conlra monita, si et importunitati dene-

    quod

    juste forsitan impetrasset affectio.

    malum!
    ipse

    ratio est, ut ita sis parcus in gratia,


    et

    EPISTOLA XXVI.
    ENNODIUS KAUSTO.

    prodigus in querela,

    exigas frequentiam litteraillud

    rum quain
    quod

    non

    tribuis, viperiais oculis

    Votis et

    desideriis

    satisfacit

    pagina,

    qua? apud

    alter deliquit inspiciens, tuas culpas nulla falce

    amantem
    quium.
    tribuo,

    vestri

    necessitatibus

    alienis

    praestat obsevetaret,

    resecando? Anni plures

    sunt,

    ex quo Alpibus

    vici-

    Quam

    vellem,si

    propositum non

    nam habitationeni delegisti, senator et doctus. Ubi ibi, dum pruinosa respicis juga, apparuitinauspicata
    nix
    capitis
    :

    multorum
    mei,

    saepe quieta titubare,

    utdum

    dubiis
    !

    debitum obnixae

    caritatis

    exsolvam

    vocem Domini
    se-

    ubi etiam glande


    'rei sibi

    te vesci

    scriptione

    patris

    vestri jussionibus
    :

    impendo

    priBsentis

    signasti.

    Cujus

    lidem litterarum tuarum decora bujus siguificantia in ructu turAlpini sermonis [apparuit.

    scriptionis officium
    curitati providet,

    cujus animus

    dum omnium
    *

    fecerunt,

    cum

    suam

    qiiietem sub hac iulentione


    post Mauricelli

    gidi pectoris,

    et

    Miror

    contemnit.
    in cod.

    Quidummala Ligurum

    'Senario] De quo lib. iii, epist. U. * Asiurio] Diversus videtur ab Asturio collega Praesidii anno i94, cujus antiquae

    consule
    pietatis

    monimentumhodieque apud Leodicos


    in
    :

    Remensi,post epistolam Sedulii ad Macedonium scriptum legimus his verbis Sume, sacer meritis, * veracia dicta poetoe,
    :

    eumdem

    servari dicitur

    Que siue figiuenti condita sunt

    vitio.

    eburneo sacri Evangeliorum libri operculo, cum Fl. Asturics v. c. et inl. com. hac inscnptione UTRiusQ. MiL. coNs. ORD. Nam Eunodius ET MAG. senatorem hune tanlum vocat, non consularem. Sed non minore, mea quidem sententia, in errore versantur, quiTurcium Rutium Asterium V. C. et ipsum consulem ordinarium atque patricium, qui Sedulii
    poetae versus post ejus mortem ex ejus scriniis colleclos recensuisse dicitur, cum Asturio Praesidi collega confundunt; cum ad illum Asterium haec pertinere videantur, qui cousul fuit cum Protegeue

    Ouo

    caret

    alma

    tides,

    quo

    sancti gratia Christi,

    ])

    Per quam justus ail talia Sedulius. Asterisquetui semper meminisse jubeto, Cujusope et cura ** edita suut populis, Quem quamvissummi*'" celebrent per siEcula fasti, Phis tamen ad meritum est, si viget ore tuo.

    anno449, tumquia liaec illi nomina potiuscongruunt, tum quia id tempus cum Sedulii obitu cohaeret, quem ex integris Gennadii exemplaribus Theodosio Juniore, cui opus suum dedicavit, et Valentiniauo regnantibus vita functum didicimus. Deniqueomnem dutiitatiouem adimit ipsius Asterii epigramma, quod
    * Veracia dicla poetsj Ex scheda vetustissima, dictapoets Barth., Adveisar. pag. 705.

    Epigrammati verojpriEmittitur hsec adnotatio Hoc opus Sedulius inter charlulasdispersumreliqult. Quod recollectum adoinalumque ad omnem eleganiiam divulgatum est a Turcio Rufio Asterio V C. consule ordinario atque palricio. n edit. Schotti, mei. * Posi Mauriceili obitum] Qui advocatione fisci fungens Liguriae provinciam fisci columniis opprescontra officii videlicet raoderationem legibus serat prffiscriptam. Qua de re gratissima et elegantissima sunt Theodorici regis prsecepta ad Marcellum advo: . :

    veracis

    calum

    iisci,

    apud Cassiodorum
    :

    lib.

    i,

    epist. 22.

    Edita] Didita. Id., ibid. '" Celebrent per saicula Fasti] Fastus vero disertissime iu iioslra scheda editumest. Fa4'(!'Ai;spro/as<iS dixisse notat, ui fallor cory[jhos;usgi'aiiiaiaticorum Priscianus. Lociis

    "

    est lib. X, ubi loquitur Caesar

    Nec meus Eudoxi vincetur fastibus annus


    Porro inscriptio Sedulii
    ita iu

    ms concepla

    est

    Domina

    meo sanctissimo ac

    beatissimo patri Macedoniopresbyt. Seduiius in Cliristo salutem. Id., Ibid.

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    obitum nonduDi vidifoccidisse, confunditur. Recidivis enim provincia nostra, quasi praefatum sepulcra

    36

    evenire posse quod metuit. Hanc a

    domno meo

    epi-

    non tenent,

    laborat

    insidiis.

    Advocationera
    nituntur

    fisci

    scopo aliegationis suscepi provinciam, ut conscientiam vestram obsequio paginse convenirem, ne cujus
    subreptio ad

    dum

    aliqui per iniqiios tiomines

    oblinere,

    hujus

    rei

    perducatur
    solliciti

    effectum. Vos

    ante votorum copiam quid in ea meditentur oslendunt. Ego quidem deliberationem magnitudinis vestrae

    lidissimam pollicitationem
    tate propositi.

    custodite integri-

    de bono publico non celavi, asserens vos

    prce,-

    fatam

    digaitalem uulli vobiscum Deo adnitente, committere. Sedanxietas provincialiura totum credit.

    Ego salutationis officia dependens quaa susceperam alleganda, testatus sum. Spero tamen ut, quid de eaparte deliberatum sit, instruar ofticio
    litterarum.

    LIBER SEGUNDUS.
    EPISTOLA PRIMA.
    '

    ejus verba converte, qui tibi flens


    rit.

    consolatoc occuret

    Amisisse

    te

    lilium

    pene unicum

    bona; indo-

    ENNODIUS ARMENIO CONSOLATOIUAM


    feslinante voto consolato-

    Diu, frater carissime,

    quod patria nonminusrequiritalTectio, provinciee ululatus ostendit, cum ad solatiumgemituumtuorum


    lis,

    riam ad te paginam dum misi, ne putarer vel mihi subducere llelus, non verba compono, et in lamentationis

    suosjuugens, quid de eo censeret, testatur universitas. Tu tamen inter ista quasi specialis mali pressus
    nece concluderis, nesciens temperandum quod per multorum dispersum corda commune est. Quare ergo propriam oestimes auxietatem, quam suam per
    alTectum
    quasi

    dispendiis

    facere de gemitibus

    decora ser-

    monum, debitum planctum per loquela; schemata dissipare cum contra amicitiarum religionem et
    :

    consanguinitatis vincula, secretum conscienti patescat

    tuum

    fecere

    quamplurimi? Tecum,
    affligitur
    ;

    ut de

    defunctum id est, si oculorum ministerio netlere, uon facias quaquam jungas oris officium. Ubi, dum lumina stimulis acta doloris illacrj^mant, feriata sunt verba
    hostilis,
    si
    :

    cum

    possis dupliciter

    cognata gentetaceam, Gotlius


    solus
    te,

    et tu adhuc,,

    propriis

    aistibus

    subjacens

    inclinaris?
    :

    Inslruant

    quaeso, veterum

    ornamenta 'majorum

    et a moeroris

    plangentis?
    tristitiaj tuae

    Sed

    ego,

    hominum

    sincerissime,

    qui

    tuant.

    "

    bonam valetudiuem intentione restiAbraham unicum tilium morti quasipius


    ad

    pater, quod majus est, l<Etus eshibuit, et ad necem obsequium in omni debeo parte quod mucronem genitor misericors pra^paravit. Tu filii valeo, moerorem meum in;quo tibi comes sum, volui ne in una ffitate effusarum inter- C translatum coelesti judicio, quasi orbatus, inquiris scriptione testari et quem non obtulisse sacrilegium fuit, hunc oneras ciperetur memoria lacrymarnm, vel ajstimaret poiletibus evocatuin. In qua causa Davidicura tibi ocsteritas me in filii tui morte hoc solum debuisse quod currat exemplum, qui feretrum filii ovans, et Deo habens in hac via venerandorum exempla solvi referens gratias antecessit, quod dignatio superna pontificum, quoruni imitatione nobilitantur, quos in de venerandi prophetae semine, quem forte muneraumbram merita concluserunt. Ambrosius noster * docedentem germanum teste afflictionis suse libello retur, acciverat. Tu si ejus ajmulator non prorumpis in gaudium, certe tempera sub aliqua praedicti imiprosecutus cst. Quem cum recenset secuta proles,
    :

    et scrrptoris

    bene meminit,
    :

    et si

    Satyri fratris ejus

    tatione moestitiam. Replicabis forsitan, vix ista a>gris

    obitu lamenta conjungit quia ejus provisione contigit recentem dolorem ostentare dum loquitur, et

    anle legentium

    oculos

    semper exhalantia spiritum


    ;

    jam

    diu defuncti

    membra monstrare
    fide

    nec

    unquam

    pati veterescere relationis

    funus, quod anni poita

    tuerunt sepelire transacti.

    His
    et

    se

    habentibus,
    si

    animo posse suaderi, et in gravi tribulatione locura nonhabereconsilia orbatum non respicere quidquid hortatur ad vitam unicum desolatos habere in evocanda morte subsidium. His addas, quod frugi'sobolem, et quo teneram aetatem vinceret, morum mo destia perdidisti allegans juvenemtuum immaturos
    : :

    oculorum flumina refrena,


    '

    animum,

    placet, ad

    annos, qui peccatis amici

    sunt,

    '^

    glorioso flne clauscriptor,

    Ennodius Armenio consolatm-iam^lta.

    in antiquis

    exemplis

    utitur

    Commodianus antiquus

    concipitur hic titulus, verbo suppresso. Quimosillum non infrequens in epistolarum inscriptionibus, in quibus etiam ipsum argumenti genus indicabant. Talis est inscriptio carminis Sidoniani ad Thaliam, quod insertum est epistohe II lib. vni.
    Dileclee uimis et peculiari Phoebus commonitoriuin Thaliae

    cujus meminit Gennadius, lib. ii Instructionum, ia ea qua; inscribitur Filios non lugendos. Non pudet iufrenem gentiliter plangere nalos? Os laceras, laudis pectus, vestimeota deducis. Nec metuis Dominum, cujus optas regnum videre ? Et post alia
    filium mactandum ad aram, Dolore nec vates lilium duxit defunctiim. poenitentiam, de qua actam Glorioso fijie] Ob mox, et in carmine 34, ubi tabula describitur in qua angeli hunc Armenii filium qui poenitentiam egit Christo offerebant. Nec enim dubitabant quin ad

    Nec dolore duxit pater

    Sidonii vulgatis editiouibus hi versus cum reliquis inepte cohffirent, cum sejungi debeant, quia titulum faciunt, similem illius apud Gregorium lib. Sabinus homini Jesu Christi cap. 10 111 Dialog., servus cmnmonitorium Pado; et hujus Zosimi papae Zosimus episcopus commonitoriumpresbyteris ei dia-

    Verumin

    oonibus quiRnvenncB sunt. 2 Lib. de obitu Satyri Iratris.


    3

    beatam vilam evolarentqui pcenitenlise excedercut. Unde sicut de neophytis


    zatis, ita

    sacris expiati receiis hapti-

    Abraham unicum] lisdem AbrahfE

    et

    Davidis

    de iis qui post pojnitentiam obibant, hoc sa^pe usurpabant, ut iisse aut migrasse ad Dominum

    EPISTOLAUUM
    sisse, et
    iii

    LHi. U.
    sanctas conversationis in
    si

    38

    aetalis

    naufragio ab eo de portii animaj

    A plum
    mei,

    longum producere,
    :

    et

    Quibus ego dolorum tuorum foraenmoestus, opponam. Minus peccavit, quod tis licet imniaturus abruptus est.Junxit ad vitam perpetuam
    fuisse tractatum.

    mereor, meminisse dignare


    breviLati,

    epistolari

    dans

    veniam

    quam

    in

    angustumarctavit festinaIII.

    tio portitoris.

    melioris sa^culi

    quod

    in

    isla servavit
    si

    poeniteutia

    EPISTOLA

    quam eum
    venisset

    egisse loqueris, etiam


    dilueret, invenerat

    in ipso

    uon in:

    ENNODIUS SPECIOSjE.

    quod

    quolies innocentibus datur,


    alTectione
    conciliat.

    quod ornaret qu.-c coronam pro liumilitatis Ad hseo respondeas Quo rae
    :

    Quanto deprimuntur peccatores suorum fasce

    fa-

    ctorum, quibus ab oculis toliilur quidquid offertur, et ne in oblivionem desideria mittautur, vicinum fit,

    verlam, frater, qui pra?ter lacrymas in prsesenti luce nihil habeo? Adjiciam, Dei proximitatem inveuire
    posse hominem, qui de homine non lastatur. In loco
    lilii

    nec contingi

    licet, omne quod cupiunt? Ad Ticinensem urbem votivam susceperam necessitatem, et

    succedere posse conscientiam,

    qum
    licet

    sanctos ejus
    si

    aeslimans hoc sacerdotem credere suis imperiis impendi, quod meo

    molesti itineris universa transieram;

    haaredes inveniat.

    Non unam ergo viam,


    :

    audire

    railitabat affectui

    cum

    subito contra

    metasvotorum
    fructus effugit.
    tra-

    digneris, vita melioris ostendam

    tua non egeat


    sit

    summo

    labore petitus

    jam de area

    mouilore perfectio; nec magistro opus


    feceruut actuum

    ei

    quem " Proh

    dolorl qui

    me

    de epistolari alloquio ad

    suorum emendationes
    :

    et honesta-

    meuta conspicuum

    nisi

    tantum ut adhortationis

    quam
    ter

    consilio tuo et prudentiEC dcbes, iidem diligeiiet

    expendas;

    ad coeleslium

    muuerum

    affectum

    te

    revoces, unde vitales auras et accipimus et

    amamus;

    Muros venerandae, post religionis jam grati paloca, propter te civitatis aspexeram rabam verba colloquii, vereor dicere, quod remansit; ne loquendo cogar denuo sustinere transacla. ' IUustrem virum Erduic quem me tu, Ecclesiae
    goidiam vocas!
    :

    et gratum nobis sit beneflcium, cujus colimus te veneramur auctorem. Ista sunt, quiE brevi serraone dolens magna contexui; ruptam singultibus conlestationem pro styli ubertate dirigens, dum muto lamenta colloquiis.

    decus,
    ingessit

    desiderare feceras,
    :

    improvisus oculis casus


    ibi

    ibi

    comites mei videre, quid peterem,

    animi mei aestus innotuit,

    quem

    ante sub prcedictae

    claudebam umbra caritatis tormenta quod


    colorare

    personaj.

    Nescivi occultare

    per

    volui,

    nec fucis aliquibus

    EPISTOLA
    ENMODIUS
    Silentium
    scere,
    '

    II.

    conscientiam.

    Moereuteui

    me ad dumum

    SPECIOSyE.

    reduxit, qui

    prolixioris itineris

    causas iucidit. Fati-

    dum

    meum dolor exigit, qui passus est crede vindicta cogitat, dispendia caritatis.

    galiouis meae, fateor,

    contestationem

    diligenticB
    si

    compendia non amavi. Ecce meaj et mentis asserui.


    cogno-

    Qnid enim fieri potuit, nisi ut tacendo vicem restituerem litteras deneganti; ut conteraptus circa me,
    qui per abstiuentiam venerandi sermonis innotuit,

    Yestrum
    scere.

    est,

    vera dixerim, vos interrog.ite, et


    affectionis vestraeoestiraatione

    animum meum

    Domina mihi,

    saluto

    et

    deprecor, ut Iibens,

    dura subduco colloquia, pari mucrone feriretur? Dicas


    forsitam,

    per prffiseutium portitorem suggereuda cognoscas.

    vindictam inimicam esse proposito.


    ita

    Sed
    Nulli

    EPISTOLA
    dubium
    est inter

    IV.

    omnia errata
    quibus
    vos

    computo, quasi
    contiugit

    legis

    obsequium, iu

    E>;N0DIUS OLYBRIO.

    auctores. Quisquamue quod fecisti, et plectendum judicio divino censeat, quod a te processisse cognoscat? iEquo ergo animo sustine quod deliqui dum ea in re prfficedis, lux Ecclesiae, ipsa voluisti. Ego
    esse

    prudentes sacrae fidem proest

    culpam putet

    facere

    missiouis impleri,
    raaritata fomitibus,

    et

    amicitiam quaj fertilibus

    fructum nobilitate gaudere. Ego conscientiam vestram appello jam statutis fidelibus
    obligatara.

    Ego tanquam de bonai arboris

    reditu, ita

    servo

    animum, quem

    proniisi,

    ut in universis,
    rei
    fidera,

    si

    de caritate rautua idoneus carpo

    poma

    possessor
    fieri

    mereor, semulator existam.


    ostendit.

    Cujus
    et

    dum
    ^

    nulla partium in aucupio discessionis quod


    luit

    vo-

    tacentibus vobis taceo, et quod

    loquentibus loquor

    neget impletum. Apud

    Ad

    scriptionis ergo officiura, postquara vi-

    debetur, aut proemium. Ego in

    Deum votis aut supplicium me religiosi, in vobis

    sus

    penetrale, quae

    sum, me reduxi;qui hactenus intra verecundum non amabantur, verba continui; simili in paginispariturus obsequio. Salve, mi domina, bonae splendor sine nube conscientias, et ad esem-

    nobilissimi considerationepropositi,ad effectum inter

    nos concordiae asstimo pervenissequce cceptasunt :nec


    adolescentibus
    tibus frugibus
    gratiffi et in novam lucera erumpenverborum potuit negare commercium;

    dicerent. In arca sepulcrali Romae, Jun. Bassds v. c. QUI VIXIT ANNIS XLI. MENS. II. IN IPSA PR.WECTURA URBI NEOFITUS IIT AD DeUM VIII KAL. SEPTEMBR. EuSEBio ET HvpATio coss. Et altcra inscriptio Aquis Sextiis Heic in pace quiescit Adjuior, quipost ac:

    proxima
    12
    :

    cepiampmniteniiam migravitad Dominum


    LXV.

    vixit

    annos

    MENS. VII. DIES XV. DepOsitUS S. D. VIII. KAL. Januar. Anasiasio V. C. consule. Cieterum D. Augustini sententia fuit, ut Possidius in ejus Vita scribit, etiam laudatos Christianos et sacerdotes absque digna et competenti poenitentia exire de corpore non debere. ' Speciosm] Religiosae feraina; Ticinensi, ut docet

    epistola cujus ac sororum mentio epist. Sed qux injunxistis de religiosis feminis Speciosa germanis ejus, male esi animo meo quod implere non polui. 2 Illusirem virum Erduic] Nomen restitui ex Vaticano, nisi quod in eo Erdui tantum detracta littera legebatur. Sed Erduic appellatur, alque iuter Gothorum nobilissimos nuraeralurin panegyrico. Ticinum
    :

    ei

    ergo ab episcopo Med iolanensi ad Erduicum missus Ennodius, gaudebat sibi oblatam occasionem visendae Speciosae; sed contra votum accidit, ut Erduicum
    iu via otfenderit,

    priusquamTicinum

    esset ingressus,
    sit.

    ac

    domum cum

    eo spe frustratus redire coactus

    39
    ciiiii

    ENNODIl EPISCOPI TICINENSIS


    culpa dignus
    sit,

    40
    pinguesceret. Taceo

    qui in vicinitale positus noluit

    A tuum
    lestis

    saturitate

    summam
    bumano

    cse-

    primus incipere. Inliacergopartepudorisvolens vitare dispeudium, nolo evadere opinionem temerarii, dummodo ad eilectum me ostendam pervenisse perfecti, Opportunissimum portitorem sarciua imperiti sermonis oneravi, afTecLa delinquens, per quem qui peccaverit, et veniam meietur et gratiam. Rogo ergo salutationis effusissimffi debitum solvens, ut si me cordi
    liabetis,

    collatam beneficii, et dotibus sine

    ad-

    jutorio supernis instructum. Recte

    tur venire de superis

    quod inter

    euim boc aestimahomines uullo constat


    :

    exemplo. Sed bsec melius secuturis, vita comite, censeo reservanda temporibus ad illud venio, in

    de uberrimi ostendatis directione colloquii


    et

    Quantum habui praesentium portitoris sancti Felicis assertio, in epistolis meis sine cura dictatisRomanam requalitatem,
    instruxisti.
    et Latiaris

    quo me sejunctissimus

    quia sicut anioris elocutor


    nescis alicui blanda

    copiosus assertor

    es, ita

    undae venara alumnus Rhodani perquirecredo,


    scrutator
    et diligens,

    sermonum fucatioue EPISTOLA V.


    '

    deludere.

    bas.

    SoUicitus,

    quid
    dis-

    lima, poliret, invenit,

    dum

    per infabricata verba

    ENNODIUS

    LaCO.NIO.

    curreret.

    Nescimusquia quid qua inente horao


    deliberatione sententiam?
    :

    legerit.

    Nunquam
    tas,

    offeusa. Gravius

    amantes silentio bene multatur inventorem percutit vindicts' noviquam errantem. Nefas cst pro eniendatione culinter

    quod

    liac profert
    sit

    maxime

    cum scriptum

    Ipse parens vatum, princeps Heliconis

    Homerus.

    parum

    culpas adliiberi

    dum

    studio curationis, qui

    Judicis excepit tela severa notae

    ^.

    medetur

    aegrescit. Volui

    taciturnitatem

    quam

    circa

    Rogo

    et

    si

    indigenas,

    et

    si

    inter studiorum

    suorum
    si

    me bactenus, mei immemores servastis, imitari. Sed bomo levis animorum fortium non potui a>quare contemptum. Victus sum naturae fragilitate, contiteor;
    et

    palaestra versatos

    fulget Latinitas,

    mirum

    dictu,

    amat extranoos. Periculum facere de eloquentiae pompa non debeo, necprassumo, qualiter quis valeat
    experiri;

    quod vos credo computare

    inter vitia plus

    amando

    abstinentiam elfusa loquacitate pensavi, et longi dolorem silentii sermonis ubertate composui. Exst3'li

    studere

    doctrinoe. Si

    cum professionem meam simplici sufticiet me tamen quondam studiorum

    liberaliura

    spectans

    quidem

    a vobis prajvium

    munus

    in litteris

    sed nolui mibi ipse,

    dum
    :

    diu ta:eo, negare respon-

    sum:

    ffiitimans,

    loquendo, non possem


    tationis

    quod loquendo, formam dare, nisi proinde, domine mi, saludebendae obsequium solvens, perlalorem

    adhuc nobilitate gaudentem aliquis tali parassem vel quod ad excusationem essetidoueum, vel quod non puderet objectum. Nunc vale, mi domine, et circa me ecclesiasticas magis fautorem. Scribe vel manda, disciplinae exerce Melchisedecb parentes quos babuerit, explanationem
    dente
    tetigisset,

    prajsentium ad vos specialiter destinatum solita di- C gnatione suscipite, et sublatum de consuetudine
    scribendi

    arca,

    circumcisionis secretum,

    et

    quae propheticis

    usum

    reparate, ne in

    damnum
    VI.

    mysteriis

    includuntur.

    Ista quae

    sunt

    saecularium

    gratiae par-

    scbemata, respuantur, caducis intenta persuasionibus, tela? similia Penelopse.

    citas contingat ista

    verborum.

    [EPISTOLA
    EN.NODIUS
    '

    POIIERIO.

    EPISTOLA
    EiNNODIUS
    *

    VII.

    quousque fan;a nobilis epistolaribusdestituta commerciis veterascet? Nolo evadere opinionem temerarii, dunimodo ad notitiam possim pervenire perfecti. Volo esse paginarum prwvius destinator, ut Galliarum boua ad

    Quousque tantum

    licebit absentiae?

    FIRMLNO.

    Exigat
    fectio et

    licet

    amor, quod non potest implere pertacendi


    ',

    impetret caritas, ut per loqueiae audaciam


    dicendi,
    ut Tullius refert
    nisi

    quae ornare poterat, pereat spes

    cum

    sit

    maxime cum neces;

    Italiam migrent,

    sine ullo formse suse translata disin

    saria,

    nimis inepta conditio. Sed inter narrationum

    pendio.

    An

    forsitan putabas te

    quocunque

    loci

    vias et itinera

    aperienda falce

    doctrina;, teneri

    ne-

    delitescere,

    quem

    scienliaj

    lu.x

    longe positorum

    scius virium consideratioiie regnat affectus.

    Impera-

    toris loco dominatur semel penetrabilibus cordis monstrabat aspectui? Et nisi me in laudibus tuis, domeslica quid relatio, sed per imperitiam sui pau- n infisa dilectio; credens quod non de verborum pondere vel pompa capiatur, qui de absentis propinqui per angustet, et amplissima meritorum tuorum praj-

    conia perlatoris arctet exilitas; utriusque bibliothecre libula perfectionis ex gemino latere venieutis partes

    est salute sollicilus

    nec existimat quod nasci possit


    Iffititiam satis esse conji-

    olfensa de gratia
    ciens,
    si

    boc ad

    maximas momordisti, procurando


    '
    ''

    ut tali

    ingenium

    optatam uuntiet epistola sospitatem. Sed

    Laconio] Lib.
    ;

    ui,

    epist. 16.
    vita S.

    Pomerio] A'elatensi. Oyprianus in


    E?'ai

    Cae-

    sarii episcopi

    autem

    illis

    admodum

    familiaris

    jEonio Arelatensium episcopo petit uti Pomerium ad se venire jubeat, lib. ii. epist 8. Sed abbatem appellat, ut quceri jam possit plures ne lioc nomine fuerint,

    Vomerius quidam professione rhetor, Afer genere; quem ipsis singulariler carum grammaticae artis doclrina reddebal. In catalogoseu appendice Gennadii, ubi Pomerii opuscula recensentur, uatione Maurus dicitur ac presbyter in Gallia ordinatus. Ennodius Gra^ce Latineque doctuni. nec ssecularibus lantum litteris eruditum, sed sacrarum etiam peritum fuisse signiticat, Rbodanique alumuum vocat, quia Arelate versabatur. Ruricii quoque exstant epistolae duae ad Pomerium et ipsum Arelatensem quandoquidem ad
    :

    an unus idem, quod mihi facile persuaserim. ' Claudianus, cpig. ad Alethium. Tirmino] Propinquum suum vocat Ennodius. Itaque Arelatensem illum puto quem laudat Cyprianus idem in Csesario. Erat ium, inquit, bi ea urbe Firminus, vir illustris et iimens Deum, ejusque propinqua Gregoria clarissima maierfamilias quorum siudio, cura et benigniiaieergaclerum ci monachos, ergacives
    :

    el paiiperes ztrbs illa illustrior


    ^

    reddebatur.

    Lib.

    i.

    de Orat.

    41

    EPISTOLARUM

    LIB.

    II.

    42

    vos, quos libra peritite in eloquii lance pensabit, qui-

    Osfenditur mihi liqnido,

    qnam

    sit

    rerum nescia mens

    bus ubertas linguae, castigatus sermo, Latiaris ductus quadrala constat elocutio; quceritis nimirum in aliis quod exercetis, quceritis quod amatis nos ab scho:

    larum gymnasiis sequestrati, arentis ingenii guttis lychnis qua-dam oceani fluenta provocamus, quasi
    '

    humana, quw, dum pretiiim propriaj ambitionis inplus amare ad quod tarde pervenit; et dum abundat in prsesentia quo delectetur, magis superest quod requirat. Nunc confileor, in litleris
    telligit, assuescit

    vestris

    superforaneam cautionem meL sstimator ex.


    ubi

    contra solis radios pugnaturi. Mei macies longe se

    pavi

    dum

    secundis in altum loquelie veatra;


    deesse

    monstrat studii; et

    nisi

    escusetur pietate garrulitas,

    portarentur vela proventibus, et in obsequio militaret

    dispendium proprii pudoris est quod amavi. Vena quidem linguce a generis fonte trahitur; et fervore genuino solet fetura nobilis incitari. Ego mea sum impar prosapia me dolibus vestris quasi peregrinum scientiae plenitudo non tetigit ego vos tantum laudare magis quam imitari valeo. Et quamvis nondum in me ad florem venerit matura facundia, et pressus onere gratiaj solvendi deserar facultate; committo
    :

    quidquid spirat; remiginm vestris


    licita,

    dicitis

    coUoquiis. i^on est

    vcri diligentia sequestrata


    :

    quam pingunt
    tiens uullo

    verha, formido

    remis opus

    est,

    quo:

    flaminum puppes juvantur impulsu his non eget, cui secundam navigatioaem fecit conspiratio devota ventorum. Sol facibus non juvatur;

    tamen cymbam tenuem placido mari; quia parum ab ingratitudine ditlert muta gratulatio. Unde nascitur
    ut prospera quffi de vobis perlatoris relatione cognovi, inter ccelestia mihi beneticia computentur. Et

    minorum siderum Domine, ut supra, honorem salutati exhibens, precor, ut apud magnitudinem vestram studiorum meorum fructu non caream postquam vobis quid cuperem non celavi, ut
    nec lunaris globi claritudinem

    aliquando illustravere collegia.

    scriptionis

    operam quam hactenus

    protulistis,

    slyli

    quamvis deberem reddere sermonis oflicium


    quia portitorum negligentia
    aut retinerentur aut perderentiir epistolse

    sed

    frequentia vel ubertale pensetis.

    fecit ut directae a vobis


    :

    EPISTOLA
    Meritrun

    X.

    ego ta-

    degentem ad incerta deduxi, et totum me legeudum sapori vestro committo. Salve, mi domine, et amantem vestri
    in statione

    men verecundiam meam

    meum

    ENNODIDS FAUSTO. regnatur cffilestis

    si

    attenderet,

    aut exigua bona adipiscerer, aut


    et

    magna

    supplicia;

    mei idoneus sestimator, quo meritis pervenire

    frequentibus colite
    studia

    muniis litterarum.

    Circa

    quEB

    pigrum esse nec diligentem convenit, nec facundum.

    non poteram, voto non tenderem. Sed gratias illi, qui delicta nostra sic ne extollamur resecat, ut spem ad latiora perducat. Domini Avieni dictionibus a me

    EPISTOLA

    VIII.

    C debentur

    ista praeloquia

    ENNODIUS APOLLINAW.
    aliena",

    letudinem reductus,
    catena laxaverat,
    auxii vota penderent,

    qui necdum animum meum


    :

    ad

    bonam

    va-

    sollicitudinis

    Pro voto militant desideriis propriis- necessitates dum in gaudiura nostrum aliquorum preoibus

    dum adhuc

    exhibemus obsequium. Quis non pretio propter se quod alteri sub hac occasione prsestatur? Debent mihi nunc perlatores prcesentium debita mea, et non solum me ad solutionem non pertrahunt, sed se fatentur obno.xios. Non est incurias, quod raro a me scripta prorogantur similia frequenter, ut nunc reperi, bona subtrabuut. Inveniant ergo hujus benequsereret
    :

    quo lonaret

    eloqiiio.

    inter spem et metum naturam respiciens indicavit Judicio quidem ista praeceperam,

    et altricem nobilis metalli

    pepererat agnoscebam. Sed etiam

    quos hoc peccator evenire vix credidi, quod assequi nou merebar. Vein thesauris in

    venam

    rum

    dico, teste divina clementia,

    si

    sunt aliqui in
    dictione labo-

    Liguria, qui de litterarum possunt genio et splen-

    dore judicare
    rasse,

    vos crediderunt in

    illa

    licii

    fructum,

    si

    me

    diligitis, portitores.

    Qui sicut

    me

    quam

    a-tati

    praejudicans canus
    illis

    jam

    in

    puero
    coj-

    ea que erant oiferenda, esegerunt; ita ad vos, ut opinor, scriptionis commercio optata perducunt.

    sensus excoluit. Sed ista magis

    cum
    :

    lacrynioso

    Domine

    gaudio dixi, quos aut effusus sanguis albo curia;


    lestis

    mi, salutationis obsequia restituens,


    hcec vobis in
    illico

    Deum

    precor ut

    ascripsit,

    aut clara confessio

    qui secundis

    bona valetudine porrigantur,

    pagina, quee

    meam

    qucErat,

    et reddatur vestram nuntiet

    confirment primordia nostra successibus. Vos famuli humilitate et obsequio salutans, opto inter quaevis,

    sospitatem.

    dum
    EPISTOLA
    IX.

    istis

    animum

    relaxatis,

    adversariorum mala

    ENNODIUS OLVBRIO.
    Vix aliquando mihi ea quae diu cupita sunt es sententia successerunt, ut sitim quam es litterarum

    gaudere. Nihil est enim in quo possimus inimicorum damna sentire. Hoc nobis Deus contulit, quod invidia terrena

    non subtrahat.

    EPISTOLA

    XI.

    vestrarum ardore

    unda

    satiaret, et

    conceperam, eloquentia; divitis testus quos exspectatio longa gemi-

    ENNODIUS FAUSTO.

    naverat, arridentia labiis fluenta restinguerent. Sed

    cur me ad votorum asseram summam fuisse perductum, cui majus nascitur de impetratione desideriura, dum de sermonum vestrorum flumine pectus ardescit?

    Quid faciam, quando rescribenda vos scribitis, et pro bono praescientiie coelo vobis obsequente concessae, quidquid alienum pectus potuit investigare,
    narratis? Liquet supra hominem osse, duorum sic implere personas. Sed ad illum referantur ista, qui

    pro

    Lycknis contra solis 7-adios] Facilis fuit emendatio lignis quod in omnibus exemplaribus vitiose legebatur. Apologia pro synodo Nescitis stolidi solem
    '
    :

    facibus non juvari, nec ad yr<Bsidium diurncB lucis lychnos accendi.

    Patrol, LXIII.

    43
    prsestitit.

    EKiNODII EPISCOPI TICINENSIS

    44

    Ego tamen

    reraittere rne oratiouem, per

    Ameata
    mor

    sunt maculatffl conversationis

    non

    sibi

    credere

    quam
    misi.

    in

    umbram

    antiquus Tullius trudetur, non pro-

    esse participes. Ilajo illa

    Quippe quiacceptura quaternionem sub majori,


    ingenio raeo commodabat, celeritate reddide-

    propositi

    mente descripsi, qua meodium compellor debere criminibus.


    nisi

    quam
    ram
    ;

    Nullum dens meus,

    de

    se tetigit

    confitentem

    dum

    fidei serviens,

    quae ad profectum pote-

    rant pertinere contempsi. Nihil apud

    me

    de veneranda

    tunc dictione

    remanserat,

    nisi

    quod

    ad fructum,

    quantum
    ria

    aestimo, bonaj opinionis reposcenti

    memo:

    furante

    subduxerara. Nolo dicere, quale fuerit


    restitui,

    quod invitus

    quale etiam quod amavi

    ne

    reum ira manifestat. Nam injurius sim, si slyli loco vomerem sentiam, aut mihi scripta computem, quas relogens non agnosco. Scit enira Dominus, quia si non nostro noraine notata fuisset epistola, ad quem fuisset directa nescirem. Tibi habe facetias tuas aut illis reserva cum quivitia incessimus,
    :

    dum

    manifesto credatis vos alleganda sine sui dispendio


    praedisisse. Curis

    bus vobis sine oris


    ritatis

    officio,

    per clandestinae familiaest

    meis iamen super hac parte, semiseratio, licet incisuccurrit,

    communionem clamor

    actuum. Ecce salu-

    rense lucis mea3


    pientis,

    domni Avieni tamen jam probata


    ipsi
    :

    tationis honoriflcentiam solvens deprecor, ut in di-

    quamdam
    :

    rigendis epistolis loca, tempora, personas attendas

    remanere potuit, ostrum mihi ne quod ego ad me scriptura non coraputo, alterum nobilitatis ingessit hanc hactenus habui inde sum B forsitan kedat. Quia cestimo te hujus epistolse formulam ad plurimos destinasse, et sola nominum et locutus, et sapui. Sed postquam et aliena bcnecommutatione, eam per singulos sine meritorum conficia jussas sum pendere, perlatore eam sequente non eam in me pro peccatis meis intellisideratione transmittere. destinabo gens benevolentiara, ut quod esternorum muniret EPISTOLA XIII. ingenia, bene credulus non negarem sciens me hoENNODIUS OLYBRIO. Ut tradit quaadam cloquentise persona sublimis, minibus, quod impugnat propositum, cautione miIss est in epistolis negiigentia, et auctorem genii sceri. Verum dico, illo teste cui nota sunt omnia, a arlifes se prEebet incuria. In quo opere illud subdume illas mundi ore celebratas dictiones vestras, cit gratia?, quod cruci tuum testis sudor invenerit. quod credo inscitia mea fieri, cuiquam dari nec torCaminis excocta fabriiibus verba non flagitat salutis menta compellunt. Domine mi, salutationem reveschedulam quaj
    :

    rentia; vestrffi

    exhibens, contestor quia negligentia


    affectum.

    sufc

    nuntius, et qujesilor aliena^.

    Melius

    si

    in

    his
    :

    judicium

    meum, nec adulatio impugnat EPISTOLA XII.


    ENKODIUS ASTYRIO.

    Proplieticis

    oraculis sublimitas tua prajstat obse-

    '

    ad fidem veterum sanctionum militat novellis excessibus. Providisti ne segnior admonitio remaneret valetudine substracta neglectui. Scriptum enim est per Dei cultores, quorura aures prudentium debeat doclrina transire, quos falsi sermonis sapore pertrahere; allegans perire monita, quos in alia con-

    quium,

    et

    commerciis pura elocutionum fronte congredimur dindemata simplex colloquii cultus abjurat epistolaris co.aimunio, si quando aflectatum decorem fugit, obtinuit. Sed magnitudinis vestrce dives et elucubrata narratio mendicis limitibus nescit includi; nec oris thesaurum quibuscumque arctare conflniis magnorura raore Iluminum riparum frena contemnit.
    : :

    Non dum compositum velamen


    signiflcat, ad quffi vel occasione

    occupationis locuples

    lingua transgreditur, his tantum se studiis militare

    perducta

    est.

    Et nisi

    stitutis

    deliberatione

    pra2stantur.

    Ego laraen loco

    vobis, quietis nostra; testimonia, reipublicffi guber-

    humilis, lingua mendicus, solis anlea necessitudinis


    stimulis verba concessi, et ad contestationem diligentia3,

    naoula sentiremus fuisse commissa, et rera laboris


    veslri esse,

    quidquid ubique disponitur, vel


    :

    Italiae

    curam didioissemus unum pectus ingressam pene vos sola putaremus paginalis st^-Ii cura et assiduitate tate responsum. Nuno male est animo, quod injuriamacerari. Deo debentur hffic munera, qui et amatorum fructu carens, sumpsisti forsitan mentita apud rera scientia; sensum oontulit, et liraam studiorum te urbanitate jactantiam nesciens quod auctorem ajther repetunt tela, qua indooilis adversus alterura manus d ad oris fabrioam non negavit. Non sic pernix acta nervis arundo prosoindit emiserit. Quis putet contumeliam, quse solam conquemadmodum inventa ingenii vestri sermo describit. Nulla languescit scientiam destinantis affligit? Improbornm natura obioe, nullis tardatur obstaculis fit pervia quiecumest, hoo sentire de omnibus quod merentur, et in que se illi difflcultas obtulerit et mirum in modum malis solaiium nusquam videre innocentiaii). Torprioribus
    litteris

    exhibui

    sub sanguinis liber-

    '^

    Sub sangidnis

    oonsanguineus

    erat,

    libertaie] Quia Ennodius Astyrii sive parens, ut scripsit lib. i,

    epist. 24, cujus libertate

    otfeusum

    illius

    animum

    pla-

    care hac epistola conatur.


    - Ut ait qumdam eloquenticB] Symmachus. Assentior enira Fr. Jureto, qui alludi censet ad cjus epist. 9, lib. vij, in qua fllio de epistolm slylo prajcipit his

    solere scribit quod de suis quoque afflrmat Seneca epist. 73 Qualis, inquit, scrmo meus esset, si una sedereniusautambularemus,illaboratuietfacilis,tales esse epislolas meas volo,qucB niliil habeani accersitum, ni/iil fictum. Artemo sane apud Demetrium Phalereum eodem modo epislolani, quo dialogura scribi oportere ait; at Demetrius paulo magis quam dialo: :

    verbis
    cultu,

    IVam

    ut in vestilu

    hominum, ctsteroque

    vilai

    gum ebborandam
    ^

    docet.

    locoac tempori apta sumuntur : iia iiigeniorum varietas in familiaribus scriptis negligentiam quamdani debet imitari; inforensibus vero quatere armafacundice. Eadera est Ciceronis sentontia lib. ix, epist. 2 1 ad Pajtum, ubi quotidianis a se verbis epistolas texi

    2Elher arundo proscindit] Non CBihera. Sic enim inlerdum Ennodius, ut (Eitier vacuum lib. vii, epist. 38, et pro synodo, Videbant cether ianluvi di~ rectis a sejaculis verberari.
    solet

    'iS

    EPISTOLARUM
    :

    LTR. TL

    iO
    est

    per allegantis peritiam mutatur natura causarum

    hoc

    facis in

    merito negotium habuisse, quod cupias

    quodcunque pro veritate narratis. Hinc non licet repugnare minutissimi discussores opinionis lucrum aestimant, si sequantur quo pertraliitoratio imperiosa captivos. Iluio ergo
    veritas est,
    cautis

    judicibus

    opus fervorem in vobis cajlestem animare colloquiis. Habet incrementa sua divinaj virtutis incendium. Nec opus est eos in tropa^o jam positosattolli laudibus, quisine monitore vioerunt. Gravat conscientiam Christiani quidquid afferunt blandimenta pra3Conii. Res quidem virtutis est, quam feciProlixis

    non

    linguaj,

    his

    opibus reverentiam, fateor, ad

    quam

    primus cucurri, debeo singularem. Et opto esse plurinia, quaj mibi ad caritatis fibulam agenda mandentur. Sed qum injunsistis de religiosis feminis, Speciosa et germanis ejus, male est animo quod implere non potui. Nihil enim nunc mihi cum illis residuum est familiaritatis aut pignoris; masime quia in disjunctis civitatibus degunt. Ad quas tamen missas ad me litteras mos diresi; quae responsum usque adilla quibus se viderent, temporaprotulerunt. Ego, nemagnitudinem vestramsuspensamtenerem, scripta prorogavi mox ad vos perveniet, si quid mandaverint, quod libeat iudicari. Nunc honorificentiam salutationis impertiens, rogo, ut mihi magis cuni Ecclesia sublimititas vestra si quae sunt agenda, committat quia puto me in afiinium vestrarum causa, vet matrona^, amici circa vos diligentiam pectoris non
    : :

    sammipra;mii restitulione superanda. Quod nostrum - H. diaconum litteris sperastis, beatorum martyrum Nazarii et Romanibenediotionem poscentes,fidelibusnonnegamus. Accipite veneranda patrooinia inviotorum militum et quia vestram jam fidem in praeliis imperator agnostis
    :

    sed

    tamen

    directis ad filium

    vit, feliciter

    confessionis

    Deus,

    cum

    ipsi placuerit,

    munera consumraate. Dabit reducem Ecclesiis quietem


    :

    ut moerorem
    consoletur.

    quem

    indixit adversitas, paois dulcedine

    EPISTOLA XV.
    ENNODIUS
    Coelestis
    ^

    EtPEEPI.E.

    dispensatione

    mysterii,

    uno

    tempore

    mihi sororis
    et

    Lupioino refusus est matris alfeotus,

    geminse copula necessitudinis peregrinantem recipere meruitpost intervalla pietatem. Revixisti apud
    nos post dilectionis
    uefioio litterarum
    :

    celasse.

    quem proouraveras obitum, bevidimus amorem quasi de quaInauspicato nobis inoo-

    EPISTOLA
    '

    XIV.
    inter pericula

    dam
    si

    sepultura

    surgentera.

    jiFRIS.

    lumitatis vestrae nuntius accessit auditu, quara cre-

    Lucrum
    quffi

    forsitan putaret inimicus,

    debamus per contemptum nostrum viventem busta


    complesse. Credimus te dura perpessam
    :

    Christianis indisit, credentium

    animos subegis-

    sed oonfi-

    temur irrogasse durissima. Quod sustinuistis, comper diversa Domini grege disperso, non superesset vel inter paucos, a quibus possit flde perse- C mune cum bonis est cum crudelibus, quod fecisti. verante calcari. Regnat adhuc ille in numero vestro, Ubinam gentium maternahactenus cura delituit?ubi qui sibi non tam in multitudine, quam in devotione quod fratri debebatur, erravitV ad longiora animus
    set, et
    :

    complacuit. Scriptum enim


    statem,
    tico

    est,

    datam Satanfe pote:

    ut servos Christi cribraret

    ut quod^de tri-

    quam corpus abscesserat. Si te ad ultima terrarum confmia peregrinationi socia dispulisset advertuus
    sitas, illuc

    horreis jungeretur; quod de ad ignium alimenta transiret. Ad vos specialiter dictum est Nolite timere,pusillus grex coniplacuit Palrivestro dare vobis regmm [Luc. xii, 32). Venit iuter vos gladius pertidorum, qui marcida Eocleinveniri posset,
    paleis,
    : :

    sequi debuit germanae fides, et soUici-

    tudo genitriois. Sed in oocasusolis cui proxima fuisse narraris, frigidum pii amoris pectus habuisti. Imiaetherei sideris circa debitam diligentiam defectum felioiter renascentem, et feriatum a. gratia non perpetuo animum gessisses. Suscepisti
    tata fuisses

    siffi

    membra
    :

    reseoaret, et

    ad coslestem gloriam sana

    perduceret.
    ostendit

    Quod habeat Christus milites, certamen qui triumphum mereantur, per bella co-

    mentem
    nem,
    Italiaj

    provincialium, quos adisti

    mutasti regio-

    et

    propositum

    pietatis abdioasti.

    Nam

    abjurans

    quod pontificalis a vobis apicis infulas abstulerunt. Vobiscum est sacerdos illo, vel -hostia, qui non tam honoribus consuevit
    gnoscitur. Nolite raetuere,

    oommunionem, non solum

    oiroa

    amioos, sed

    f*

    etiam circa interna pignora repulisti. Postremo anima3 tibi mutatio acoessit commutatione telluris.

    gaudere,

    nis prEemia,

    quam mentibus. Majora sunt quam norainatae munera


    :

    coufessiodignitatis.

    Quam

    tiraeo

    quod longis incuriam tuam incesso


    studiis

    col-

    loquiis! quid oifensa faciet, quae illaesa contempsit?

    Ad

    illa

    plerumque

    eliam minoris meriti personas


    ista nisi gratia

    Dedisti justum dolorem


    te

    non amantis
    ;

    quae

    favor

    humanus adducit
    meretur
    et inter

    superna non

    innocentem
    si

    faciant,

    causas ingessi.

    Sed exprosi

    tribuit. Ipse

    enim invobis etpugnavit

    et vicit,

    quem

    bratio ista,

    per se respioitur, aspera est

    origo

    fides
    '

    hominum tormenta

    sociari.

    ejus inquiritur,
    ^.

    omni

    dulcedinis melle condita. Gra-

    Afris\ Exsulibas episcopis Africas, quos Trasarex Vandalorum fidei oausa in Sardiniam relegarat, numero 220. His quotidiana subsidia ministrare solitum Syramaclium papam auotor est Paulus diaoonus llistoriaj Miscellse lib. s.v. Nuno illos hao epistola consolatur, et sacras martyrum reliquias mittit, quas postularant. Scripta enira est ab Ennocujus etiam nodio quidem, sed pro Symmaoho mine inter alias ejus epistolas legitur in antiquis collectionibus.

    II.

    cZMConMTn] Hormisdam, opinor, qui diaconus

    mundus

    erat Eoclesiaj RomanEe : qui de Eunodio interpretantur, ut ccetera omittara, a monogrammo disce-

    dunt.
    ' Eiiprefix'] Sorori suae, matri Lupicini quaj tum Narbonensi, patrito nirairura solo, peregrinabatur, id est Arelate, ut docebit epist. 7, lib. VII. Ad Euprepiam sunt epistolce complures de Lupicino autem aget tum aliis saepe locis, tum maxime Dictione 2 Scholastica.
    :

    in provincia

    47

    ENNODII EPISCOPl TICINENSIS


    qui parentis
    si

    viter fert circa caritatem negligentiam,

    A meam

    litterarii

    sermonis

    visitatis

    aflalu

    et inter

    silentium liber accusat. Poleris errata corrigere,


    prsesentia

    occupationes
    distriugit,

    et

    excubias quibus universos Ravenna


    efTu-

    non

    vales,

    scriptione multiplici.

    Salutis

    mei cura non ponitur. Reddo ergo


    salutationis
    officia,

    ergo grattam praesentans, quaiso, ut mei memineris, qui preces tuas circa communem flliiun et vota
    preecessi.

    sissimfe

    sperans

    ut

    prcesen-

    Ante enim quid debuissem consideravi,

    apud dominos meos amantis vestri, pro diguatione qua credentem fovetis, faciatis optatiam
    bilem.

    meam

    quam

    quid velles agnoscerem. Tu

    Deum

    religione
    :

    placa, et

    preoum

    circa nos assiduitate

    compone

    qui

    EPISTOLA
    Probabiles

    XVIII.

    intentionem

    meam
    ut

    in ejus profectum et cordis se-

    creta respiciat,
    praestet auxiiio.

    quod ego labore


    XVI.

    polliceor, ille

    EPISTOLA

    ENNODIUS FAUSTO.

    Par quidem fuerat sublimi viro Pamfronio commeante ministerium pagince ad vivi sermonis ofticia
    transferri
    :

    unanimitatem mei morsu, quamvis rubigine sordentis, incessam quas, cum sis abundans naturae bonis et ingenii facultatibus locuples, purgare non possis. Ego unquam credidi ad alium reditus vestri citius indicia posse perferri? Ego curam mei inter quasvis
    vestram
    styli
    :

    ENNODIUS JOANNI. causas habeo, quibus

    nec illum epistolari fasce onerari,


    contigit uosse,

    quem B
    Sed

    occupationes, illud amicis censui consecratuni pectus excedere? Ecce anle oculos

    non tam verba mea


    ejus in bis ofticiis

    quam

    studia.

    manus dantur imperio. Postulat adjutricem paginam latentium scrutator auimorum


    :

    paginse, et amica exspectatio sub

    meos redduntur aliis omni credulitatis


    litteras

    meas despectione frustratur. Nolo


    jurgationis felle complere.
    narratio. In eo

    majori ob-

    et

    ideo ne quid

    apud eum

    nostri

    deesse contingat

    Sufficit tristibus stricta

    obsequii, scripta concessi, et

    necessaria, prajceptis ejus

    si commendationi non accommoda. Quibus enim

    nem tuam
    vestrum
    est,

    adhuc animus meus, quod magnitudidiscedentem monuit, persistit statu


    :

    sermonibus prosequendus
    nis
    vestrae
    licet

    est, cui

    totum magnitudi-

    si

    temporum mala

    contemnitis,

    pro-

    sperare de gratia? Ita eveniet, ut

    angustiora sint supplicantis verba, quam merita perlatoris. Quid enim pra^stes juvaminis illi, pro quo

    missam servare concordiam. Salve, mi domine, et amantem tui releva communione sermonis, ut scribendo deleas dolorem, quem vides amico per scriptionis abstinentiam conligisse.

    quantumvis poposceris, plus meretur! Ergo ad styli exercitium junguntur baec, non ad benelicium commeantis. Juvat

    EPISTOLA XIX.
    ENNODIUS CONSIANTIO.

    animum sub

    quavis occasione vestri


    quae prsestantur
    '

    meniinisse, licet nominato scriptione uihil tribuam.

    Abundo gaudio, nec clauda

    Isetitiae

    meae

    fides est,

    Ecce tamen quia jussus sum,


    exlraneis,

    illa

    ideo aliqua per diabolicam inspirationem nasci cer-

    iusinuationis

    peculiariter

    dicta subjungo. Juvate vos expelentem, fiduciam ejus dignatione


    :

    tamina, ut tu, qui te ultra emendationem


    protuiisti,

    omnium
    est, ut

    triumphi honore gratuieris. Non


    :

    ut si quidquid spe praacipit, inveniat meritorum suorum angustus ajstimator est, ad me referat quidquid fuerit consecutus. Obsequium salu-

    roborantes

    video, elTeta Liguria

    nobilitatem pariendi nec in


    deposuit.

    tatiunis

    impendens supplico, ut

    crebris

    me

    relevan-

    dum

    ducatis affatibus;

    cui inter
    solatia,

    moeroris sarcinas
    potest esse sub-

    nullum, praiter oris vestri


    sidium.

    Inimicum vitiis incendium in cujus favillis ultrix criminum flamma non moritur, nechostis errorum ignis operitur. Quam timui ne velut exhausta cessaret, dum epistolce vestrte frontem alienis
    extremitate

    temporum
    adhuc

    et in cineribus nulrit

    fuscatam praestigiis sollicitus trutinator aspicereml

    EPISTOLA
    'eNNODIUS
    '

    XVII.

    more
    condemnat; quod sequitute

    parentis attoniti, qui

    cum carum pignus ad

    CONSTANTIO.

    bella transmittit, nec de explorata 'esse patitur vir-

    Nemo
    tur. Sui

    peritiam

    pomposa

    eloculione
    dicit

    securus.
    filii

    nec spernendum

    cum pudore

    esse

    pbos

    impugnator est, quisquis elucubratis ser- ^ felicitati, ignara cautionis monibus iinguas cultum praedicat abjurari. Ego tamen
    in epistolis

    Ad incrementa sollicitudiuum triumnumerat, non quietis plus expertaj metuit cui formidinem ministrat allectio quia
    : :

    est

    mens

    instituta

    victoriis

    et in

    magnitudinis vestrce diligentiam semper,


    :

    acie
    cari

    amor

    laudis sahitis oblivio; tropaji gustus abdilucis aftectum.

    non verba pensavi nec adjutricem malitice faoundiam majus pretium habere censui quani simplicitatem, qua^ infucata fronte secretum mentis enuntiat.

    imperat
    qui
    :

    Sapor

    vitse

    illos

    tautum

    possidet,

    de conflictibus venientia bona nulla

    didicerunt

    semper ad gloriam jungitur, quod de

    Hoc in sanctis hominibus Ago nunc atque habeo

    et

    amavi semper et colui. gratias, quod parvitatem

    incolumitatis propriae cura decesserit. Sed mihi in

    praesenliarum

    supersedendum

    est

    hujusmodi

    scri-

    Constantio] Virum illustrem appellat lib. iv, epist. 13. Et patria Mediolanum, et eloquentite pietalisque laus qua? Constantio huic tribuitur, epitaphii admonent Constautii togati Mediolanensis, quod non

    abhorret ab aevo, nec

    a stylo

    Ennodiano. Quare hoc

    loco subjiciam, ut legitur in monimentis sacris ve-

    terum inscriptionum.
    Igenii

    legumque potens Constantius

    atra

    Mortis sorte jacens conditiir his tumulis. Ilinc gemat hunc probitas, tristis suspiret honestas], Et comitis funus plangat amica fides. Quis per bella fori totiens de jure triiimphum Uettulit, soevos percnlit ore reos? Ornavit proprio seuiper fulgore togatus Eloquio mores, muribus eloquium. Nou mullum mors dira noces iu fuuere justi Nil tua tela gravant possidet astra pius.
    : :

    49
    ptione.

    EPISTOLARUM
    Non
    sunt militis nostripiiis pra;dicanda,quam

    LIB,

    II.

    50

    labor praestet obsequium, ad periculum et

    gehennam

    assereoda certamina.
    nil

    Ubi jaculis opus

    est,

    verba

    non
    aut

    iraperio aliquo, sed

    sponte devolvimur. Itaque

    conferunt. Licet promulgasse

    meam
    hoc
    sit

    sententiam
    respondere,
    precatus,

    pncmium

    devotio, aut

    poenam contemptus opequae aut

    faerit,

    dum

    vestram praedico,
    :

    et

    ratur. Alioquin

    non

    erit justa retribulio,

    quod responsa laudare


    obsecutura
    styli

    Dei tamen

    opem

    per supplicia refertur

    necessitate
    operi,

    peccantibus,

    aut

    fldei

    verba subjungo; ad illuraconvertens

    bonam mercedem
    inviti.

    oflert

    ad quod trahuntur
    :

    curvis terra vomeribus, se famulis suis

    mei cultum, qui quotiens scribenda est infelix germina colpromittit


    esse,
    :

    Ergo debemus

    gratice

    quod vocaraur
    :

    debe-

    raus gratiae,

    quod

    occultis

    itineribus,

    nisi resista-

    laturiim

    qufe jaciant, dicendo

    Ne

    cogiteiis qiiid

    loquamini Pa/er enim vester est, qui loquiturinvobis (Matth.z^lQ). Ipse ergo ad facien:

    dam promissi veritatem veniat ipse oris mei labantem conUrmet infantiam, ut allucinationis nostrae concinnatio inhumana videatur. Sed quid diu replicanda circumloquor? unum rogo ut pro modulo meo
    rescripta taxentur
    sioni deesse,
    :

    nostrEe tamen vitalis infunditur quod beneflcia demonstrata sectamur. imperatrix nostra esse leVia enira scelerura non gitur sed famula, cum de peccatis dicitur ; Sub ie erit appelitus eorum (Gen. iv, 7). Quid enim sibi vnlt

    mus, sapor nobis


    electionis est,

    universa prophetae, quasi


    confidere in

    sertis

    redimita elocutio
    1
    ) ;

    Noli semulari inter malignantes (Psal. xxxvi,


    lile

    No-

    nec putelur aut legi aut defennescio.

    principibus (Psal. cxlv,


    et

    3);

    Nolite

    quod

    Ergo, ut scriptione testaChristi,

    fieri sicut

    equas

    malus (Psal.

    xxxi,

    9); et

    Apo23)?

    mini, inventus est

    bomo, qui servos


    de
    *

    quem-

    stolus

    Noliie

    fieri servi

    hominum

    {I

    Cor.

    vii,

    admodum

    ipse

    promisit esse faciendum,


    arbitrii

    sub hac
    libertate

    occasione cribraret, afferens

    homini in una tantum parte quEe deterior est, elischismaticam progendi datam esse licentiam? positionem, quee juxta Apocalypsin scriptas habet in fronte blaspbemias (Apoc. xvii, 3)! Quce ista libertas est, si valet, edisserat, ubi hoc datur solum velle,

    quod puniat aut quare electionem nominet, ubi unam tantum partem asserit fuisse concessam? Quod si veritate subsisteret, locum divina judicia nou haberent. Quid enim boni a nobis Deus noster recte
    ;

    quo respicit, si aliud velle non licuit? Deinde quamvis in persona Chrisli, tamen pro arbitrii astipulatur ejusdem prophelae nobis libertate testimonium Ut facerem voluntatem luam, Deus meus, volui (Psal. xxxix, 9), Vofa mea Volu7itarie sacriflcabo tibi. Et Et alibi Domino reddam. Et iterum Vovete et reddite. Illud autem beati Apostoli quo se muniri credit, exemplum, nobiscum facit, si qufe sequuntur advertat. cum inimicus arrogantiae dixit Gratia Dei sum, quod sum (I Cor. xv, 10). Mox enim, ne sic fugax
    Toties Noli in superna admonitione,
    :
    :

    quaereret, qui appetentiam ejus de voluntate subtra-

    gloriae crederetur, ut

    longo intervallo a veritate de:

    xerat? Sed juxta Apostolum,


    absit (Qal.
    ii,

    Nunquid iniquus Deust


    a recti

    scisceret, sapiens architectus adjunxit

    Abundantius
    me, quem

    17).

    Inter homines

    discordat

    omnibus laboravi,
    (Ibid.).,

    et

    gratia Dei in
    est
    :

    me

    egena non fuit


    invenit.

    alfectu, qui a subjectis exigit,

    quod

    in potestate

    non

    quod

    dixisse

    Christus in

    tribuit
    vertite.

    hoc de Deo qua conscienlia sentiatur, adUbi est illud Apostoii clamantis, et pro arFe^Ze adjacet mihi, perficere

    digne

    aut

    abundanter muneraretur,
    est

    Non

    enim pauper

    divina gratia

    sed meritorum no-

    bitrii libertate testantis,

    autem non iuvenio (Rom. vu, 18) ? quid est aliud, nisi dicere, Novi de.\trum iter eligere; sed nisi ingredientem juverit gratia superna, lassabor? Nemo dubitat, nemo condemnat, quod auctore gratiae picestante et ipse aequitatis hominibus callis aperitur. Dux enim bonorum et praecessor est gratia, quando coelitus multiplici ad requiem invitamur hortatu quando nobisdicitur Venite, filii, audite me (Psal. XXXIII, H); Venite, benedicii Patris mei, possidete paratum vobis regnum (Matth. xxv, 31); Vbi ego sum, ibi erit et minister meus (Joan. xii, 26). Sed nisi
    : :

    strorum puialur quadam raacie aut exilitate tenuari. Quae tunc nonsuisae;tiraatur meatibusfluere, quando
    de ejuscursibus ariditatis nostrae vena nil recipit. si epistolaris pateretur angustia sacrorum volumi-

    num
    terit,

    arcana reseraril Sed timeo ne qui nullam po-

    calumQuid illud, qua mente suscipit jBcce aquam et ignem,ad quodvis porrige manum (Eccli. xv, 17)? quid alia quae copiosus assertor ipse replicasti? Credo more aspidis clausa, ut aiunt, aure transivit. Video quo se toxica

    Deo inspirante, in

    fide nostra invenire

    niam, de paginte

    prolixitate causetur.
    :

    Libycae pestis extendant


    sola

    arenosus coluber non haec


    :

    talibus moniti, et voluntas nostra


    1

    qu*

    libera est,

    et

    habet perniciosa,
    xat
    v'jci^$'joL

    quae reserat
    TraXtv

    ad sestimatioauTO,
    xat

    De arbitrii /f&er^afe] Tacito nomine quemdam refellit, qui liberum arbitrium, quod ut lib. de Correplione et Gratia docet D. Augostinus, et ad malum etad bonura faciendum conlilendum est nos babere, deteriurem tautumin p.irtera dalumaffirmabat. Quam hseresiu cum aptissime redarguat Ennodius. revincatiirque ab universa scbola theolngorura, tum veterum, tum recentiorura, qui de libero arbitrio disserunt, raihi satis est Grasca Irena?,i verba e lib. iv, cap. 72, quse Ennodianis argnmentis favent, et vulgo obvia non sunt, in medium proponere. Et 'fuasL oi p.'sv yau),ot, ot Si v.yry.Qcil yiyo-jaai, ovQ' ouTot iTratverot, ovte;
    yci.Qor
    IJ.ZU.1T-0L,

    ayaSoy,
    TyotiJTat,
    vot;,

    ocT7oSai\eLv

    p^

    SvAy.iaq
    7ro),u

    zat

    Trajo'

    icjQpciii^oLc,

    TOt;
    pttv

    Uvof.touf;i'-

    xat
    OL^ic/.<;

    7Tp6Tpov

    Tzc/.pv.

    0&) ot

    7TatvouuTat,

    zat

    T\jyyci:JoijcjL

    ptapTuptag
    ot
    <?

    t^; tou
    x-at

    x.a)iOU

    xa96).ou
    c/JcJ.v.q

    z'f\oyl]q

    '/.at

    iTTtptovi??,
    'C^np.iy.q

    xaTatTt&JVTat,

    xat

    T\jyyJ/.'jOMijL

    t?; tou
    a.yci.Qo-j c/.yc/.^o-j
    '/.C/L

    -/.a).ou
    '

    ayaSou
    &

    ttoSo),!?;

    Kat

    (?ta

    TO^JTO

    ol iTpocjiriTaL izafj

    Tot; V
    lToXkY)TJ

    octi-rroLq
    f

    '/.at077pc/.yZL'j,

    '/.c/.t

    t6

    t^zpydct,zcjQc/.L,

    flfttv

    6'vTO;
    Sflv

    TOU TOtOUTOU

    SlOL

    TrfJ

    C/.p.z\ZLCCJ

    t; t(

    Avj-

    |-/-7r;rTMK6TMV,

    /.c/X

    yv&ipty;;

    (Jsofilvwv

    aya6^;,

    ijv

    hycj.Qbq
    yicp

    0;

    T:c/.picjyz yfjciiC/.Zfj (?ta

    twv

    Trpo^vjT^uj.

    TauT
    /at

    rrci'JT

    to auTE^oua-tov
    (z),)a p.n

    ZT:LSzi'/.'jviTi

    tou

    ocjQpcoizoi),
    ptEV

    zoloHzol yap xv(iKuao-9iio-av out' Izetvot OUTO); yeyovoTsq. 'A>V z-rsL^-n .o'l ttk-jte? TJj;
    (JuvK^jVOtTS
    y.ct.Tc/.nyji'j

    TO (ruptSou),EUTtx6v TOU
    SzL'j aiiTSi,

    0U aTTOTpETTOVTO;

    TOU

    7Tt-

    pLxKopLivou.

    kOt^5

    sltl yua-sw;,

    y.t

    Trpa^Ki to

    51

    ENNODII EPISCOPI TlCliVENSIS

    nem occuUorum facinorum fereuda sunt qufe fatetur. A et quamvis utilitati ejus uihil adjiciam, amorem tamen mereor, quod praedicti jussa complevi. VeneraVult enim ad illud pertingere. Neminem suo vitio bili ergo domino salutationis obsequium impertiens, aut negligentia perire, si liomo utriusque rei boni et precor, ut circa diligentiam suam pradictus vir mamali per potestatem concessa electione privatur. gnificus recipiat, quod mihi, dum vos colit, exhiHos tantum jactat potuisse salvari sine labore uUo, buit. Novi enim cito amplissimura virum ad cordis sine inandatorum amicitia, quos peregrinantes a vestri esse penetralia perducendum, quem innocens merito favor tantum cffilestis eripuit. Proinde, quod propositum suis erit apud vos dotibus adjuturum. in ipsum referatur, illos periisse intelligit, quos gratia noluit divina liberare. Tu mi domine, salve EPISTOLA XXIII. et si sanari mancipium dicto, fac apud te ut sies DOMNO SUO FAUSTO ENNODIUS DIACONUS.
    :

    ne cum te mortis noii potest, a contentione desiste fidei radice fultus valida niteris, ille sub occasione
    :

    Sine dispendio
    tinere contigerit
    :

    tutelffi

    orbantur, quos ad vos per-

    hujus controversiee, ante editionis tempus, divini minis ab aliquorum utero partus excutiat.

    se-

    EPISTOLA XX. ENNODIUS CONSTANTIO.


    Dabis veniam quod celer rescripsi, qui setati adhuc debeo indocilem festinationem. Vos maturitas et

    non desunt illis paterna subsidia, quos fovetis. Lupicinum ^ Euprepiee nostrae filium loquor ad ipsum pertinet prajfata generalitas de
    :

    J5

    cujus

    substantia sublimis vir, venerator vester


    dixit mihi, a^

    co-

    mes Tancila

    domno

    nostro rege, quod

    referri grave sit,

    impetratum.

    Nam

    universas matris

    pondus decet. Proinde credentem fovete,

    meas a publico rigore subducite


    stra
    '

    quia

    si

    nugas pagina noet

    ejus facultatulas a Torisa, vel aliis asserit fuisse |competitas.

    Aliud quod

    infelicitati

    pupilli potuissem

    prcestare,

    non habui,

    nisi

    ut vestram

    notitiam in-

    res

    crepera atque anceps

    est, jussionis vestrce

    se tuetur patrocinio,
    fastidit.

    ab

    Iioc

    quod nemo imperata

    struerem, et veri fungerer relatoris


    est,

    Vale ergo dicens, legenda

    commendo

    inspirante Deo,
    :

    circa

    Vestrum miserum providere quod


    officio.

    iiet

    etenim ut posthac bene accepti ad parendum


    nificaj

    adjuvet
    dele-

    ad

    me

    respexit, qua;

    mihi resignata suut,

    obedientia?. stimulis incitemur.

    indicare.

    EPISTOLA

    XXI.

    ENNOmUS
    et
    vit

    ALBINO.
    accusor
    lingua
    milita-

    Dominivere mei salutationis obsequia praesentans, de clementia divina postulo, ut laborem vestrum juvamen coeleste comitetur.

    Quater ad magnitudinem vestramscriptaprorogavi,

    EPISTOLA XXIV.
    DOMKO SUO FAUSTO ENNODIUS DIACONUS.

    adhuc tanquam

    deses

    assiduitas diligentiam nou meretur. r alfectui, Dispendinm credo esse diligentiaj, nullas comCredo portitoris aut negligentia aut invidia, ad meanlium manus litterarum dote munerari, qua; sohanc me offensam fuisse perductum. Ecce lamen lent lectione etiam vultus ad ,longinqua portare, et
    scripta multiplico,
    et

    pro voto vestro prosperitatis

    ororum imagines

    officio prajsentare

    sermonis. Adista

    mefe indicia faciens, de vestra cupio felicitate gaudere. Salve, mi domine, et amantem vestri sub omni quia Deo proximam rem facidignatione relevate tis, patrociuio vestro credentem plena iide et com:

    jungitur eliam bene de utriusque merentis subliraissimi Luminosi portitoris ocoasio,

    qui ad religionem

    munione

    relevare.

    EPISTOLA XXn. ENNODIUS FAUSTO.


    Supervacuis ad benelicia laborat impendiis, qui solem certat facibus adjuvare gratiaj plenitudo adnec ulla requirit commendajectione non indiget tionis augmenta, quem ad amicitiarum cumulum merita perlulerunt. Illustrem et patrioium virum Albinum parentem^vestrum styli mei cura prosequitur cui per paginam non impendo necessaria, sed votiva
    : : :

    meritorum vestrorum suai quoque gratiae fructus adjungit. Quis geminus patiatur ut sub quacunque negligentia haberetur affectus, si a paginis temperem, quas dignatio vestra exegit, et si illas nominatus non aocipiat perferendas? Deo gratias, quod in fronte epistola? locandum fuit, quia felicitas vestra votivis erigitur aucta successibus; quod tumida inimicorum cervis Christo Deo non graVata succumbit. Spe praeceperam quod affectus ostendit. Bene enim senten-

    tiaB

    coelestis

    finem pranoscit, qui novit qualitalem

    actuum humanorum serenitate coUigere. Vale ergo longum, mi domine, et amantem vestri
    ejus

    de

    Res crepera aique anceps] S^^mmachus epist. I Ita res crepera atque anceps dubium me habet. Vos
    *
    :

    autiqua, pro dubio et incerto. llaque Martianus Capella lib. i opponit perspicuo. A^e lu, iuquit, desipis, admodumque perspicui operis ysLpofj.-j-i]ij.zi.o'j, noscens creperum sapis nec liquei Hymenxo praesuliante dispositas nupiias 7'esuliare. lude et crepusculum dictum volunt, quia in lucis noctisque conlinio. Symmachus idem epist. 7 Ausonio Prius quam manijesius dies creperum absolveret. - Jlbino] V. I. patricio, quod docet non solum proxima epistola Eunodii, verum etiam epistolaj aliquot Theodorici apud Casslodorum. Item consulari. Nam consul fuerat anno 493 hoc est triennio post Faustum. Itaque Albinum cousularem vocat Boetius
    ;

    de Consolatione, de acousatione agens, qua 1 majestatis apud Theodoricum falso delatus est. Sed es Ennodii verbis hoc prasterea discimus, Albinum Fausti parentem, hoc est propinquum et consanguilib.

    neum
    ^

    fuisse.

    Euprepix
    III,

    nosiree] Sororis

    Ennodii.

    Supra

    epist.

    io, et lib.
    "

    epist. lo ac 28 et aliis.

    Taacihe
    siodoro

    Comes nomen
    :

    Tancila]

    Locus antea mire depravatus.

    restitui es libris antiquis, et es Cas-

    is enim estTancila, vir spectabilis, ad queni de perquirenda ajnea statua quaj e Comeusi civitate furto sublata fuerat, soribit Theodoricus lib. ii Va-

    riar., epist.
    5

    33.
    :

    Domno nnstro rege] Theodorioo atque ita perpetuo, cum autregem nominat, aut rerum dominum.

    53
    styli

    El']STO!.Ai:iJM

    1,1!!.

    U.
    est in

    usu

    relevale.

    ut quidquid subtrabunt intervalla

    rui. Vestrnra

    tei-rarum, tabellaria

    compenset

    oblatio.

    judicia culminis vestri,

    me fovere quod recepistis ne me jacente, patiantur examen.


    ;

    EPISTOLA
    '

    .X.XV.

    Exponit enim

    ccnsurae sententiam
    tuetur.

    suam

    quisquis

    FAUSTO QUyESTORl ENNODIUS DIACONUS.


    ccelesti

    quod

    elegit

    non

    Domine mi,

    salutationis re-

    Pro
    iiullo

    dispositioDe reditus

    mei

    indicia fleri

    magis quam amico Ravennam properante


    :

    con-

    verentiam pleno dependens obsequio, Deum rogo, ut beneficiorum circa vos suorum incrementa multipliqiiia solus census est meorum plenissime comcet
    :

    Hdelis relatio cliara pagina cessante Sed usu abstinere non potui quo si sub quocunque neglectu temperem, videor damnasse styli frequentiam quam amavi. Jungitur, quod prredioto obvias in negatione manus exhibere non potui,
    venit
    ciijus

    modorum, qui cels^tudinem vestram ad


    dobentur extulerit.

    fastigia quse

    suflecerat.

    EPISTGL.A
    4

    nONOE.4.TO ENNODIUS.

    lu vicinitate vos degere


    stis,

    moderna

    scriptione signa-

    qui scit ab amantibus sui securus exigere, quod eis pro religione conscientias novit fideliter cxbibere.
    "

    stra;

    jungentes ad dispendia gaudiorum, statum vevaletudinis imminutum. Nonnego, sic mereor,


    te-

    Ravennam ergo
    vita

    digressus,

    quee quidquid in pra;-

    ut

    semper mihicum duloibus amara socientur. Hacte-

    senti

    liabeo

    dulce

    compleclitur,

    Mediolanum
    liienie

    nus vos Ravennatibus occupatos excubiis adversa

    salva corporis

    valetudine, Cbristo prosequente, per-

    veni

    male ferens

    quam

    in redeundo,

    impel-

    nuerunt. Unde quia laxari contigit, corporis in vobis est hbefactata substantia, ne in totum liceret oplata

    lente,

    optavi forsitan contra desideria

    celeritatem.

    promereri.
    tio, quffi

    Qnam

    dura

    est

    humanarum rerum

    condi-

    cuncta referenda sunt, cui adjacet bumana facta componere, et diligentiam corporalein asterni amoris sapore mutare. Nunc ad scriplionis

    Sed ad

    Deum

    quotiens desideriis aliquo soporeresponderit,

    mox
    sione
    nolle

    et in foribus

    caluraniara,

    quam

    concessa permutat. Expavi tamen oratoria et nirais Dajdala proviut injuncta pro utilitato tua

    causam

    dicta bumili

    salutatione et
    :

    commendatione

    litteris indidisti,

    me

    confero perlatoris

    qui

    si

    pro mentis vestra^ seagnoscit se aut rece-

    reuitate
    pisse

    gratuletiir beneliciis,

    quod
    :

    vestris prrostitit, aut qualiter

    amaro de-

    beat,

    incitari.

    Quem

    si

    vel

    nolit,

    festinum redire

    compellite
    neccessaria

    quia et afFectui
    ;

    meo

    non potuisse signavero. quod plus commoditati prospicit, quam de amore conlidat Deus testis est me tibi non negaturum esse quod valeu. Tu Deum
    si

    me credas,
    ingenii

    efficere

    artificis

    secretum,

    praesentia ejus est

    roga, ntactionem

    meam

    infelicium, quas diligit,

    lit-

    terarum non patiatur calamitatibus impediri. Nihil ipse jusserit, C enim est, quod magis pro obice metuam aotionis EPISTOLA XXVI. impositaj, quam illud quod novi, accipere scholastiENNODIUS ^ LIBERIG. cum nil mereri. Confer magis ingenium tuum ad squaper quaj quidquid scabrida poposcitlinlentia jura Aut alitur, aut sustentatur scriptione diligentia gua, mox meruit aut si non raeruit, mox avulsit. ministra atrectionis est epistolaris confabulatio muta depretiat Domine, salutationis gratiam solvens spero, ut efTusis caritas simulacrum reprcesentat ingrati laborem meum precibus juves quia cum non habeam genium suum, quse. in vocem non prorumpit, amicidocti aut eruditi meritum, Scepe in causis suslineo tia. Bene secretum peitoris reseratur clave sermo: :
    : ; : :

    et si

    Deus promissionem statuerit, cuni utilitati exspectatur accommoda.

    nis
    nii

    dignationem vestram jam patior. Ha;.c pro ingepaginalis commercii libaraenta dedicavi, per quoe usurpo vindicare raihi meiitura plus araanora porrigit, tis. Nemo enim taciturnitatis repagulo
    :

    facta perfecti.

    viribus

    EPISTOLA
    =

    XXVIII.

    .4VIEN0 ENNODIUS.

    Deo

    gratias,

    quod principis

    loco

    ponendum

    est

    quam

    decisi fcederis

    memorem
    et

    proditor mentis lo-

    qui magnitudinem tuam, qua3 a


    fecit exigere.

    me

    erant offerenda,

    quela non deserit. Principem ergo locum in litteraria

    Dedisti pretium garrulitati,

    quam
    :

    vix

    conimunione possideo,

    majori cultura dJguus sum,

    bactenus intra verecundura penetraIe!continui


    utor styli genio,

    eliciti

    qui prior quid gestirem, patefeci linguaj te.-timonio.

    quem

    duriter

    ad importuna scri-

    Ecce religionem dirigendce paginre sine nube disso' Pavsio quxsigri] Summas Faustus ordine consecutus est.

    ptione revocavi
    2
    ' *

    meritum

    coactee vocis inusitata lo-

    omnes

    dignitates
    offi;

    Nam

    magister

    ciorum ante aliquot annos fuerat, Albino consule in eoque bonore legatus a Theodorico rege niissus ad Anastasium Aug,, ut constat ex Gelasiipapas commonitorio ad Faustum magistrum legationis officio
    Constantinopoli fungentera. Nunc quajstura sacri palatii fungitur. Post banc prtefecturse pretoriana5 cingulum adeptus est. Epigram. 142 et lib. ix. epist. 18 ad Stephaniam Fausti sororem Nem-pp. illius domni Fausii germana es, incujusprsefecturaquodmonackos inslitual inveiiilur : et passim in Variis Cassiodori elsi in bis vitiose ubique Fausto prseposito scriptum est, ^ro priefecio prxlorio. Denique patriciatu ornatus cst cujus testis Ennodius ad Agapitum lib. v, epist. 26. Ante orania autem consulatum iam grandior gesserat, ut dictum est-ad epist. b, lib, i.
    :

    In edit. Schotti, Ravenna. Liberio] De quo ad epist. I. lib. Honoraio] Fratri Decorati, cui etiara novo exemplo in quajstura; honore successit, ut est apud Cassiolib. v, epist. 3 et 4, verum hwc postea. Nunc excubiis Ravenuatibus, boc est alio quodam aulico

    dorum

    munere nuper defunctus

    erat.

    ^ Avieno]Uu]la sunt in hac epistola quse ostendunt Avienum a Fausti lilio, de alium esse hunc cujus consulalu actum est lib. I. epist. b. Et tamen bunc etiam consulem appellat. Quo adducor ut credam ex duobus Avienis, qnorum nniis anno Chrisli alter anno b02 501 consiil fuit, coUega Pompeio cum Probo priorem Fausti filium fuisse, posteriorem hunc allerum de quo bio ser no, qui Avienus junior in Fastis aliisque monimentis dicitur, non o&tate, sod ordine consulatus.
    ;
    ;

    bS
    quacitatepossideo.
    destinare,

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    56

    Nam postquam me jussistipaginas A


    :

    tur accipere. Gemina, pudor, milii liilaritate profuisti

    animo meo, quod tacueram, commendasti.

    cum

    tu in statione certus es, et

    cum

    frequenter con-

    Euge, frons diu prodiga

    aliquando miLii contigit ad affectionis copiam sine tui dispendio pervenire. Di-

    tempti desiderantur alfatus, facta est ecce melior ejus


    sententia
    suli

    quem amamus. Nobis

    ergo verecundia, con-

    soamus non odisse quud adjuvat.


    utte libera

    Silentii gratia fecit,

    nostro emendatione prospeximus. Sed ne in lon-

    jam loquamur

    exspectantur a nobis SEepe


    :

    gumprocedatpaginatranscendensterminospraefinitos,
    el

    fdslidilaculluquia.

    Nou

    ibo iongius

    asserilur, ut vi-

    loquendo multa, quod tacuimus, demoustremus


    fuisse consilii
    :

    deu, liDgutE ofticium raritate

    sermonum.
    :

    In

    qua parle

    nou

    vale,

    mi domine,
    :

    et

    amantes

    tui

    non clauda
    veri

    ItEtitiae

    meae

    fides est

    sententia nustra

    bac communione dignare

    quia praecelsi

    honorum

    astipulatione

    fulcitur.

    epistolas graudi dotatas


    biis vix libabat, tabeliaj

    Ecce ille qui doctorum messe colloquii summis lanostras culmos non dedigna-

    tuorum

    apioes haec sola recipiunt argumenta, quae de

    liumilitate nascuntur.

    LIBER TERTIUS.
    EPISTOLA PRIiMA.
    '

    prffistari.

    Videte

    si

    reus sum, qui elegi virum anti:

    SENATORI EPISCOPO ENNODIUS.


    res
    est

    stitum moribus congruentem

    qui vel contra aequi-

    Prima

    sancto conveniens sine dubitatione


    alii

    proposito,

    sponte projustitia facere, quidquid


    :

    tatem repuguantium indoEiita posset corda mollire. Effectum mihi negotii jam promisi, qui legati meri-

    solent moniti exhibere

    sed bonestati proxima


    gravari. In

    vcl

    tum
    si

    coinprobavi.

    Providete,
    sit,

    si

    religionem deceat,

    qua parte et si principem locum non possidet qui monetur, habettamen Deigratiam, quod veritatis insinuationibus non repugnat. Causam ergo prajfationis insinuo, ne et ego uiilitalem meam differre videar
    prolixitate
    stulavi, ut
    sollicitata

    secunda, rectis suggestionibus non

    a pontifice

    dignum

    illum qui potest cautibus

    imperare, contemni. Duo sunt quae


    negotii sinceritas, et genus

    mecum
    :

    faciunt,

    supplicantis

    quidquid
    raox

    contra boc ubstiterit,


    retur.

    bonorum sententiam
    II.

    me-

    sermonum. Dudum per me


    de mancipiis
    constabat,

    suppliciter po-

    EPISTOLA
    -

    qu de

    casa

    mea

    a vestris

    unum mihi quod

    remanserat,

    EUGENETI ENNODIUS. Qaamvis commercia litterarum magis sunt

    laetitise

    redderetur. Dedistis pncibus meis sancta promissione

    responsum, ut etiam si vobis puer ipse jure competeret, vos tamen gratiam commodis anteferre. Regresso

    me

    de Ravenna

    quod dictu nefas

    est)

    pro

    nec secretum pectoris aut amicitiEe diligentiam bene in lucem digerat clauda recenti confusione elocutio virtero tamen, utrum dispendium caritati inferat sermo rarior monstrat tamen,
    mosroris
    ;

    quam

    peccatis meis effectum sacerdotalis

    diftinitio

    habere

    si

    nuUus prorogetur, infantiam


    lingua?. dedit officium.

    testem

    divinitas

    non potnit. Ascribo meritis meis. quod cujusnre damnatur mendacium, statuta violavit. Ecceiterum me ad conscientiam vestram reforo ecce, quod filinm decet, exbibeo, ut per sublimem et maguificum vi:

    gratia?

    haec aliena esse ab eo

    quem
    :

    Sed dicas, mi domine, noverim maximis dolo-

    ribus

    rum domnum Victurem

    ad hamilitatem

    conferam,

    quidquid mihi poterat legum sa?,cularium auctoritate


    '

    occupatum pressum pectus angoribus, ad amoris verba non erigi nec quidqiiam delenificum lameuta sentire res quse mentem premit, repudiat quod obJectat auditum qui major animae fuit portio
    :
    :

    Senaiori episcopo] Cujus sedis fuerit episcopus, fuit Cassiodorus, a quo filius Cassiodorus Senator incertum. Neque enim de Senalore Mediolanensi et omnibus nominibus Magnus Aurelius Gassiodorus epitcopo intelligi potest, in quem scriptum est epiSenator dictus est, sicut a' Fausto patre Fauslus gramma 87. Is enim haud panlo anliquior cnm MeAvienus. In quo rursum refellendi sunt, qui Cassiodiolanensem catbedram post Senatoremrexerit Tbeodorum, cui patriciatus post prasfecturam a Theodedorus, post Theodorum Laurentius, qui Ennodio haec _ rico rege defertur, et de quo, cjusque avo et patre, scribente florebat. Senatoris sane nomeu illu sajculo multa lib. i, epist, 3 et 4, ipsum auctorem Variarum gossere complures. Inter quos notissimus, et scriptis esse credunt, cum de ipsius patre accipi onuiia dehonoribusque clarissimus Variarum auctor, quem beant ad quem etiam scripta est epist. 28, lib. iii. Cassiodorum inolilo, si decere licet, errore appellaScnaturi siqnidem filio prcefecturam, ac deinde pamus. Audiendi quippe non sunt, qui Senaturem triciatum detulit non Tbeodericus, sed Athalaricus k^ayjiv dictum putaut, quasi proprium ejus nomen ejus nepus lib. ix, epist. 24 et 25, jn quibus recto fuerit Cassiudorus. Nuu verum ac proprium ejus nonomine Senalor nuncupatur Cumulavimus, inquil, men fuit Senator quod ipse suis omnibus epislolis P. C. heneficiis nostris copiosum virlulibus, diviteni praefixit lib. xi et xii Variarum, et quod unum suis moribus, plenum magis honoribus Senatorem. ipse Fastis indidit anno 513, cum de suo agerct - Eugeneli] De quo ad epist. 24 lib. iv. Doctun^ consulatu. Tam igitur hoc ei verum nomen fuit, quam Eugenetis fratrem cujus obitum hic deplorat, suspiverum fuerat alteri Senatori, qui anno 436 consul fuit cor fuisse magnnm Olybrium, de qtio dictum e.'! cum Fl. Anthemio Isidoro. Sed invaluit error ex ea epist. 9 lib. i. Ilinc fst fortasse quod una jungunlur quam dixi opinione nutus, quasi Seuator epitlielum in epist. 25 gusdem libri Olylirio et Eugeneti et in esset, non nomeu, ut Cassiodorus tanquam proprio epistola Alhalarici lib. vii Variarum 19 et quod Olynomine vocitetur, cum id coguomen re vera fucrit, a brii deinceps nulla apud Ennodium mentio. patris nomine ductum. Patri enim Senatoris nomen
    :

    -/.(/.t'

    EIMSTOLARUM
    frater in suporis,

    LIB. IIL

    hanc

    transtulit

    ad sepuicra: qnid

    tias,

    qui sanctorum meretur coiloquia.

    exigendum ab
    clauserunt

    illo sit,

    cujus dimidium salutis busta

    ssecularis licentia
    viri upices

    immunda
    :

    possedit,

    Quaredum me nunquam tanti

    ? in suramis afflicliouibus quaerinon posse vocem, gemitibus subjugatam lacrymarum tempore importuna narratio. Respondebo, quod par dicatur
    :

    merui

    post etiam per longa intervalla,


    suscepi.

    nunquam hujusmodi buna


    diguitatem servieutibus

    Deusmagne, quam
    quos respiVere
    I

    jtibi

    tribuis, ut

    quoque meum pectus acerbi casus mosror intraverit nec dividi me posse ab ejus tristitia, quem mihi pro
    vuluntatum similitudinenonnunquamlasta junxerunt. Ostendo tamen sspe gravioris mali in luctibus indicera fuisse scrmoneni, et intercepta taciturnitatis remedia proditore colloquio. Dicam, qui lamentationi su;e paginas denegat, in una setate vult perire

    cere coeperis, etiaraamicis tuisreddasacceptos


    :

    semper vos singulari cultura suspexi semper venerandis moribus gravata peccatis colla submisi.'
    Ecce jam quasi aequalis appellor
    stodita subjectio.

    oslendis

    Fove enim paginis,

    me

    erexit me diu cuergo orationibus tuis


    : :

    fragile a vobis

    patrociuium.
    ditus

    Nam

    et isti suscepti

    non exhiberi sunt,quimihi bona


    redeo. Perepi-

    quod

    deflet

    non meretur recordatio


    est

    fratris et docti,
    :

    de quibus gestio, contulerunt.


    ille

    Ad rem

    ut nobiscum quid

    de ipso senserimus, occumbat

    clericus expavit

    causam dicere apud

    feriato ore in planctibus parcus

    animus

    amati

    commemoratio quae mandatur

    tabellis, viscera caro:

    rum

    aculeis

    violenter irrumpit

    nunquam

    palitur

    obitum veterascere relatio funeris digesta per litteras. Hoc studio magnitudinem tuam flens consolator appello, ut vicarii sermonis beueflcio, et promissus sub
    invocatione Dei inter nos nutriatur affectus, et personafacundiae quee meritis suis occasum nonjpatUur,
    nostra

    scopum, postquam defendi a me vidit eos quibus meum deputastis obsequium. Suggero, si jubetis, et unus de ipsis Ravennam ambulet cum vestris ad filium vestrura domnum Faustum commendatiis, ne in praejudicio ipsorum venalis judicium qui Mediolani exuberat, sententia depromatur.

    EPISTOLA V. ENNODIUS MAXIMO.


    Grandes hiatus paterer litterarum vestrarum elesi non mei conscius imperitiam pudore comprimerem, etjudicii lancem tenerem, etiam cuni laudor immeritus. Vos dignatio censurae fecit
    vatus alloquio,

    quoque confabulatione

    reviviscat.

    EPISTOLA III. DOMNO SUO FAUSTO ENNODILS.

    Cum

    scribendi occasio, et domestica et amica sup-

    peditet, quare a paginis

    perlatoris

    temperem, tanquam indigus maximecumsedalitaslitterarum responsa


    ?

    immemores
    amanles

    me propositum
    : :

    intra verecunduin de-

    gere penetrale compellit


    attollitis

    vos scripta

    mea tanquam
    metuere, qui

    mihi soleat Scepe prasstare


    dedit honorabilis
    stantii postulatio,
    viri,

    Huic se studio comitem

    me

    necesse est

    illos

    C rancido despicientes cuncta neglectu, etiam edecimata condemnat. Ago tamen gratias quod apud quiindustriani suam qua apud vos
    veneratoris vestri fratris Con-

    Domnus,
    beneficiis

    ut efflcacem decel, innotuit, meis desiderat

    domnum

    Palricium talem

    me

    judicare scribitis, qua-

    subjugare. Transcribit enim ad alienajura

    sudorem suum, quidebere vult commendatitiis quod meretur. Dedi tamen manus precibus, et pro ejus desiderio sub occasi(me exhibendse humilitatis scripta prorogavi,

    Deum

    rogans, ut sub omni celeritate


    consideratione

    nuntius'me
    lat.

    vestrfe valetudinis et prosperitatis attol-

    lem vestro testimonio reddidistis. Insinuationi ergo amor debetur iste, non paginffi, quam scaber stylus sine eloquentiae dote signavit. Salutationem tamen magnitudini vestrae dignam referens, Deo gratias ago, quod votivis vos auctos successibus reduxit ad propria, quos mens mea pro connexione caritatis

    Nominatum tamen pro mei


    si

    ma-

    nunquam

    sentit absentes.

    gnitudo vestra gemino,

    indignus precator non

    sum, favore comitetur.

    EPISTOLA IV. ENNODIUS 1 ABB.A.II STEPHANO.


    Litterarum vestrarum

    quam

    dulce

    negotium
    !

    est,

    EPISTOLA VI. ENNODIUS LADRENTIO. Dandae sunt manus amons imperio vinctum me tenet affectio cui verba concessi, ut quod ad salve debitum pertinet non tacerem. Domestici perlatoris
    : :

    quod mihi
    deriis

    spiritale

    munus
    qua?,
    !

    exhibuit

    quam

    votiva

    perlatorum necessitas,

    remedii sui studio desi-

    occasio mihi perire non potuit, nisi ad diligentiae stimonium scripta transmitterem. Salutans ergo

    te-

    re;

    proposito,

    alienis Confiteor, nisi repugnaret inimica peue ad turbandam aliquorum securitatem vola conciperem. Ecce prsestant) adversa,

    medetur

    verentia debita, precor ut vicario

    me

    relevetis afiatu

    quia

    promitto mihi

    litterarum

    prorogatione

    re-

    sponsum.

    quod secunda non tribuunt. Sanctorum litteras tranquillis rebus unde peccator acciperem, quas nunquam meritorum meorum nitor exegit? Ecce quantum mibi contulerunt suflragium, qui a vobis obtinuisse se confltentur. Divinaiu aBstimo providentiam
    illa

    ENNODIUS

    EPISTOLA VII. ADEODATO PRESBYTERO.


    iii-

    Quis vestrcB alfectionis iramemor, nisi qui est

    tribuere

    multum jam

    credo,

    quod de malae

    humanus, existat ? quis totius religionis persona' apud Deum nolit habere suffragium ? Ego maximr, qui et gravibus peccatorum sarcinis premor, ct
    vestram gratiam
    :

    conversationis fasce deposui. Proximus est innoceu'

    obtinui

    quae res mihi absulutic-

    Ahbali Steph.ano] Ad q\iem iterum epist. 12. Adeodato prcsbylero] Ecclesiae Romanae, ut dequa?,

    clarant

    ad eumdem scribit lib. vu, epist. 27. Is est fertasse, qui in synodo prima Symmachi subscn-

    S. Martini Til. Ne prorsus afflrmem, facit^ quod in synodo duo ejusdem nominis et gradus Adeodati presbyteri numerantur.
    bit his verbis

    Adeodatus presbyter

    Equitii.
    IV

    59

    ENNODU
    inlegrara pollicetur. Saliitans ergo
    spero,
    :

    EPISnOPI TICINENSIS

    60
    affectionis voto

    aem

    veueranter

    A mur.
    cium,

    Index merEe
    si

    pectorum liugua
    oris offl-

    et debite,

    ut

    pro

    me

    per omnia

    sanctorum

    - signaret,

    ad desiderii copiam militaret

    looa vota facias

    qufe consecutus, Dei beneficia sine


    ;

    et

    penetrale mentis resignatum

    teneretur in
    :

    mora dissolvam
    mereris audiri.

    quia

    compertum

    milii est,

    quod

    Tunc nullo caritas neglectu veterasceret lunc diligenti mutuae devinctionis usu polita fulgelitteris.

    EPISTOLA VIII. ENNODIUS AYIENO.


    Si olTensa prfestat,

    ret,

    nec scabro

    memoria

    vestri

    torpore Iffideretur.

    Sed quid faciam quod mihi meritorum


    tuai

    meorum

    nepro-

    ut magnitudinis
    illa

    scripta

    bulse

    serenitatem bene

    amanlis obducunt,

    et obli-

    geminentur,
    lui sito,

    quam

    vellem sajpe

    sereni pectoris

    vionemmei peccata mea

    conciliant? Facessat a

    tranquilla turbari? et nisi adversaretur propo-

    posito mco, imitari quod factum doleo, et per silen-

    causas indignationis ingererem

    amor non meretur obtinui per


    errore vacare

    culpas.

    quando quod Ego tamen

    tium sumere de vestra taciturnitate vindictam. Geminis ergo


    potui
    stimulis

    me

    nuntio in ea

    causa in qua,
    aliud,

    dom
    ,

    commercium

    epistolare,

    accusatis^negligentiam, pra;mium contulistis.

    turbatus diresi, per

    quem

    nihil

    Puerum quam quod

    scit et gratia. Scitis

    Negare non popooptime quas a vobis, et per me


    verba
    concessi.

    quod

    et

    causa

    et ore

    proprio sanctus pater vester

    domnus

    episco-

    opus essot ostendi. Libero pectore lingua vacat officiis mens confusa gratiam salutationis abjurat. Ecce Deo in utroqiie gratias, quia nec ego reus sum, et
    :

    pus postulavit, ut expensa qua^ pro necessitatibus domni papfe Ravennfu faota est, ^ redhibitione pen-

    commotio vestra contulit, quod vix dedisset affectio. Ego 'juid tibi debeam,' explicare non possum pauper est caritas in cujus narratione sermo non deflcit. Domine mi, 'salutem debitam dicens, Deum rogo, ut quolibet animo gesseris, semper scribas. EPISTOLA IX.
    vos

    me

    reuni esse credidistis. Benefloium miiii

    enim potentibus quorum nomina tuscripto signari, novit Dominus, quia plus quam quadringentos auri solidos erogavit. Hos me fldem dicente concessit frons mea apud ipsum libera esse non potest, donec per vos, sicut confldo,
    saretur. Certis
    est

    tum non

    pollicitatio

    compleatur.

    Idcirco

    direxi prffisentium

    perlatorcm,

    hominem

    religionis et fldei, ut

    ab hac
    sub-

    me quam
    levetis.

    prajfatus

    sum, conventione

    et injuria

    E.NNODIUS 3IAKCELLIAN0. Scio magnitudinem tuani grandibus Dei beneficiis abundare, et promissam circa amicos servare constantiam.
    Nescit

    Unde

    salutationis

    honorem

    tota humilitate

    persolvens, rogo, per illum


    nia circa

    contestans qui
    ut

    commuordinetis

    sanctumpapam

    vota respexit,

    amorem
    securum

    sine aliqua

    animus vester incerta polliceri. qualiter ab hujusmodiinquietudine relever. Tamen, immutatione custodiens et ideo C si verecundum esse non creditis, indicate, et de pro:

    me
    et

    post

    Deum

    vestris trado et

    commendo
    negotiis

    pria

    facultate restituo,

    quidquid

    me
    :

    spondente a

    manibus,
    pra,

    Dei beneflcia in quibuscunque


    evenire

    sancto
    sancti

    per Yos mihi


    ;

    non ambigo. Domine,

    ut

    su-

    expensum quia litteras papaj haheo, quibus jnssit, quidquidopus esepiscopo


    constat

    salutationis

    frcquenti

    me

    honorificentiam solvens, rogo, ut epistolarum vestrarum relevetis alloconceditur,

    set fieri,
    .

    cum mea debere


    vestraa erit

    securitate

    compleri. Si

    mereor laborare,

    provisionis expeudere.

    quio
    si

    quia summum mihi a Deo munus de vestra meruero sospitate gaudere


    :

    quia

    tides

    et integritas

    omnibus qui

    Ueum
    X.

    timent, facit acce-

    ptos.

    EPISTOLA
    ENNODIUS
    Posset
    '

    EPISTOLA XI. ENNODIUS ' SENARIO. Si diligentiEe memoria circa personam meam animus vester non exueretur, si reverti eum ad judicium sublimitas tiia non cogeret post favorem, frequentia scripta prorogares. Sed quid faciam, quia non validis radicibus nititur amor indebitus, et cito ad examen reducitur, quidquid gratiaj aura subripuit?
    bari
    :

    LU.MINOSO.
    et adultce

    amicitiarum
    si

    religio,

    inter

    nos
    re-

    planta

    gratifx;

    nulla discreiarum

    sentire

    damua

    quod negatur aspectui, pensaretur alloquiis et pigro corporum onere divisi, per illam quam e coelo sumpsimus partem, animis jungere:

    gionum,

    Me solum novi prius debuisse diligi quam prohunc tantum fructum de caritate possedi quem
    vos conveuerat
    tov -pd-r,-j 6-so

    incognitus provisione subtraxi. Sed


    strse

    Luminosol Veteri araico, et ab ineunte setatesodali. Sublimissimum superiorelibro appellavit, epist. 24 ad Faustum. Quo tempore Symmachi papa? causa adversus schismaticos Ravenna^ tractabatur, episcopiis Mediolanensis opinor, illiusnomine quadringentos solidos sponsore Ennodio, erogarat. Eos cum reposceret episcopus a Luminoso petit Ennodius,
    *

    interpretantur, ro
    7:p6rzpov
    :

    ttolijtv.i

    'iyii->

    uti

    cum Symmacho

    agat, ut refundantur.
    scribit lib.

    Qua de
    16,

    re
    et

    iterum eidem Lurainoso epist. 33 ad Hormisdam.


    -

    vi, epist.

    redhibere rationem dicit AviApollinarein episcopum fratrem Si pro omni verbo otioso, quod locutifuerint homines, ralionem redhibere cogentur. Denique redhibere Ij.tOmc, usurpahant pro reddere. ' Senario] Propinquo et amico singulari unde gemmum sibi cum illo, carit.ntis et sanguiuis, vincuium esse dixit lib. I, epist. 27. Coraitem patrimonii creatum a Theoderico Senarium anno 511 docent
    et

    uys

    cum
    :

    tU5 Viennensis episcopus in epistola ad

    ':

    Redkibitione pensaretM-] Restituerelur ut lib. vi, epist. 16 de hac ipsa re, ?ne ei redhibilionem promillente. Hoc enim plerumque est redhibere, reddcre quod debeas, quocunque titulo deheas. Sed lalius interdum sumitur, ut in redhibitoris actione apud jurisconsultos, quibus redhibere est, ut GIossk no:

    epist. 3 et 4 lib. iv. Variarum etsi raale tertia inscribitur Comiti privatarura. Antea vero, ut ea^dera testantur, in ejusdem regis aula diu inter exceptores militarat qucm honorem hoc loco forlasse intelligit
    : :

    Ennodius.

    iPISTOL.\P,UiM

    LW.

    111.

    62

    ab eo cui imposuislis amici nomen, aljsce- A breviter explicans, ad usum me.paginalem converto, per quod magniludinis vestraj mihi preesenliam sedere ne non semper ad meam culpam redeat, quod cretis animorum itineribus exspectata per paginas promissa milii non tenetur airectio. Solet enim esse

    non

    cito
    ;

    ignara districlionis deviiicti conscientia, et opus est ut perpetuo teneat quidquid semel iidum pectus acceperit.

    Salutem ergo debitam dicens, spero, ut de-

    spicientes rancida

    slrum, et
    litatis

    potentum quam Deus tribuit


    confirmet,

    honorem vehumipossibilitatem,
    fastidia,
    '

    Vale ergo, mi domine, et illa debes generi, serenitate frequentibus amantem fove colloquiis quia nullum est tam venerabile munus sollicito, quam si seepe vos agnoscam vestram

    vcrba conceduut.

    quam

    nuntiare,

    meam

    qurorere sospitatem.

    fascibus sublimetis. Cujus rei fidem


    et

    interpres

    leslimouium fidele nientibus deferat caritas monstrata perliUeras. EPISTOLA. XIL

    animorum lingua

    EPISTOLA XIV. ENNODIUS PROMOTO.


    Frequentia et necessitudini et amori exhiberet coUoquia pectus obnoxium, nisi desideriis remedia subduceret discretarum consideratio sine medela terrarum. Quidquid enim caritate junctum est quid-

    ENNODIUS ADBATI STEPHANO.

    Geminantur Dei dona sperantibus, et duplici exuquid sanguinis catena sociatur, lioc distractum vix berat superna gratia beneficio. Largis meatibus co3transeunt hau- ^ respirat per intervaUa regionum. QuEe enim possit lestium munerum unda procurrit habere subsidia, cui frequens denegatur copia et rientis ambitum, quoe a Christo veniunt fluenta domuta inter absentes diligentia paginalis alloquii norum. Sola vena est quM maciem nescit et defectus quo teste pandatur? Aut enim opportunitas comabjurat, tantum cursibus suis suggerens, quanlum meantium exspectata subtrahitur, aut inveniuntur meretur pectus sitientis accipere. Cui advertile quid tales, quibus non possint reddenda caris scripta occultus sapor infundat, quando ardorem lymplia committi. Vix tamen usque ad domesticura periatoconciliat, et siccitatem labiis sestuante animo irri:
    !

    gaitas vivi fluminis gignit. Talis est vestrarum ratio

    rem diu anxia vota suspendi


    salutati exhibens, speritatis indicia,
    et

    per

    quem honorem
    spondeam proest sani-

    litterarum
    tero,

    quantam aiferunt desideriis satietatanta pariunt et augmenta quarum profundi:

    quae

    optata vobis patefaciam meee pro-

    litterarum mihi

    tas et bibitur et

    optatur

    et ita

    puro ditant gurgite,


    et pocula, et diver-

    ut occulto ab

    eis

    viscera

    suffundantur incendio. In

    mulgatione responsum, quibus, si in portu tas vestra, amplectendis reseretur alfatibus.

    quibus coguatas video llammas,


    sitatem
    naturje
    in

    peregrinam coisse concordiaui. Domine mi, longum terris, Deo nostro tribuente, vi- P
    beatissimae

    Rarum
    :

    est

    EPISTOLA XV. ENNODIUS ^ EUPREPI.E. uecessitati amor fultus necessitudine ut


    :

    ta3

    sanctce

    exemplum ,presta, et por religionis philosophiam non in in hac vita tantum sperandum esse, contemptu sKCuJi preesentis ostende. EPISTOLA XIII. ENNODIUS 2 APOLLINARI. Quantum cura mea, quee affectui vestro per nemilitat,

    colla submittat

    vix contingit ut serviat qui impera-

    cessitudinem

    in

    dies suggerit,

    nulla com-

    meantium
    iilud

    essent

    damna

    contenaptus, nisi ad
    litteris

    unicum

    solamen absentium quod in


    concurrerent.

    invenit pro-

    videntia superna,

    Sed quid faciam,

    semper et suo jure dominatus atfectus. Quo tor est unquam regium diligentia nomen impeditur obstaculo?cui libera caritas mancipatur obsequio? Excusalionem de aliquo timore non adhibet, nisi qui animum deviuctionis abjeoit. Mens qute pietate militat, etsi sint dura principum jussa, non metuit. Nulla sunt tam barbara jussa populorum, quae non reddi fllio debita materna patiantur quidquid inorbe genltum est, ab humanitate non discrepat quidquidin
    : :

    quando tanta est venientium confusio, ut nescias qui potissimum deligendus sit, cui reddenda sanctEe conscientias vestraj possent scripta committi? Trahunt enim in occasionem compendii sui viliores,
    quidquid nos prcestamus afFectui
    serviat
    cupidita,ti
    ;

    mundana
    rainis
    :

    luce gignitur, fructus uteri requirit et se-

    sola nobis

    cum

    cunctis animalibus causa et


    est.

    soUicitudo

    cominunis

    Cujus

    ajstimabitur esse

    et

    grave

    est,

    ut

    quod

    esigit vis

    amoris.

    Idcirco

    curam sobolisposterior D ab irrationabilibus invenitur? Germanitatem tuam respicit prsefata concinnatio. Tu unici oblita pignoilla feritatis,

    mens

    quaj erga

    animum usque ad
    tcni

    domestici perlatoris opportunita-

    ab

    scriptione

    suspendi

    ne

    diligentise

    ratio

    miserationem orbati, et felicitatem ejus cui mater superest, abstulisti. Vere fateor sub libertate
    ris, et

    sparsa pcr immeritosperlatores aliena importunitate


    ranciscat^ et ad
    psit
    *

    propositi,

    modo maximaquando

    ei

    a te et colloquia

    me

    culpa redeat quaj a rue non sumsiientii

    denegantur, pace Deo propitio inter regionum no-

    exordium. Necessitatem ergo proourati


    \

    slrarum dominos omni radice solidata, tigridem

    te

    Humilitatis fascibus Cassiodorus epist. 4 Sed


    :

    Hajc proprialaus Senarii. hsec ainplius cormnendabai


    esi

    cinum

    humilitas, qux tam clai-a qiiam rara esl. Novum enim sub amore principis custodire modesliam.
    -

    Apollinari]

    Sex

    epistolffi

    avJzrJoTot
    scriptis.

    nunc primum in Ad Apollinarem jani


    lib. iv,

    sequentes lucem dantur


    scripsit lib.
    in

    hactenns
    e.x
    i,

    manu-

    fllium nihil scribat, tunc inaxime, quando pace inter regionum domioos, lioc est inter Italiaj unde scribebat Ennodius, et provincioe Arelatensis in qua degebat Euprepia, principes firmata, libera eraiit et sine suspicione lilterarum commercia. Reginnum ergo dominos interpretor Theodericum Italiaj

    epist. S,

    et

    Gundbbadum Burgundionem regem, qui Pro11

    scribetque iteriim

    epist. 19,

    qua fratrem

    vinciaj

    raagna ex parte domiuabatur, vel Alaricun;

    eum
    **

    anioris et a^tatis causa vocat. Euprepise] Expostulat cum sorore,

    cui parebat Arelate.

    quod ad Lupi-

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    immanitate superasse. Quando inveniri potuit, aut

    A meam
    quam

    pontiflcalis

    non accuset

    auctoritas

    vix est, ut

    quod plus amare possis a filio, aut propter filium quod timere? facultatum cura debuit postliaberi quia nunquam bena heereditas quaesita est hKrede contempto. Ecce dico, ni Ueus per sollicitudinera meam servi sui malivolis obstitisset, omnis generis
    :

    diligentia quid juris possit habere


    se metitur,

    respiciat.

    Num-

    quem

    stimulat caritatis imperium.

    Additur quod perlatori prEesentium obvias


    adhibere non potui, nisi ut ;Benenatum,
    Gallias

    manus hominem
    coronse
    :

    pro

    certis

    negotiis

    expetentem, ad

    tui fuerat planta succisa.

    Leeenae catulos tutis silva-

    rum aut eremi commendant penetralibus, ne partus earum praeda sit hominum. Dicas forsitan, quod hffic
    axprobratio gravitei rae
    ferre

    mei perducei-em sermonis officio quem tota humilitate commendans, rogo ut per eum vicariis relevari procurer alloquiis. Domine mi, savestrae notitiam

    impactam de adole-

    lutationis servitutem tota devotione persolvens spero

    scente sarcinam monstret. Novit Deus hoc solum

    me
    to-

    acerbe perpeti, quod et praesentia tua careo,


    tius te

    et

    ut precum vestraruni serenitas meae quoque mentionem non omittat facere, cum. difini-

    principe loco,

    per silentium

    immemorem

    afFectionis esse co-

    tati

    supplicat sine intermissione, personae.

    tamen Dei paterna puero nostro EPISTOLA XVIII. non dercgatur instantia. Imbuendus liberalibus di- ENNODIUS EULALIO EPISCOPO. sciplinis limen nobilitatis ingressus est. Ipsam quoAd quantum me fastigium perduxerit donum spiritalis alloquii, angustia testaretur. si sermoue valeque ad te dictionem qua commendatus est, destiret ambiri. Ad quod enarrandum idonea non est navi in qua non eloquentiam, sed vota cognoscas. mentis exilitas, nec sufficit oris egestas. Vos enim Vale ergo, mi domina, et si fieri potest, nostris te cum Dei ordinatione redde conspectibus. mei memores exstitisse quid aliud computabo, quam EPISTOLA XVI. peccata superari? Memoria vestri omne quod actuum ENNODIUS - LACONIO. obscenitas potuit ministrare, jam depulit, et per suDiu est quod animus meus illa quia solebat reledum respicere supernura munus indulsit. Domine vari, exspectatione torquetur. In longum traxistis mi, salutationis obsequia decenter impertiens, Deum silentia, nulla necessitate compulsi. Non fui hujus rogo, ut circa parvitatem meam illa aniraa in qua imitator negligentioe, ut mea ego scripta prorogaomne quod Deus mandat, exuberat, dignationem rem sed ad dies conticui, superventuri spe iilusus pollicitam sine aliqua procuret irominutione servare. alloquii. Nunc tamen vicit deliberationem meam jam Quam rem ex arbitrio mihi contingere, frequentium matura amplitudinis vestrse taciturnitas. Debet evelli declarate testimonio liiterarura. EPISTOLA XIX. silentium, quod duriter in quadam radice convaluit. C Geminis ergo prospiciunt scripta nostra compendiis ENNODIUS FAUSTO. Deo gratias, qui juxta desideria, ne aliquando ab et perlatorem ^ Benenatum hominem * propter fugaet desideriorum scriptione teraperem, negotiosa facit esse colloquia ces suos venientem commendo. bona non differo. Ergo vale, mi domine, et pro voto potest enim et utilitati prodesse, quod exigit jus
    gnosco. Beneficio
    '^

    '

    tuo circa

    me

    geri prospera cognoscens, paribus


    :

    me

    attoUe sermonibus

    quatinus et perlator de beneficio gaudeat, et ego sublever de responso.

    EPISTOLA XVII. ENNODIUS ^ STEPHANO EPISCOPO. Postquam meritis vestris dignitas vestra restituta
    est,

    domine, indicia meaa valetudinis fugacem puerum veslrum, Germanum vocabulo, qui ante Iriennium lapsus est, me suspicor invenisse de quo indiculum destinavi qui si vere vester est, mature sequenda cognoscam.
    araoris. Proinde,

    faoiens,

    et

    honor quem
    vestrae

    exigit vita, coUatus, nulla beati-

    EPISTOLA XX. FAUSTO ENNODIUS.


    Multiplicibus veneratoris vestri
    liani
    '

    tudinis

    pro

    peccatis

    Aliena est

    a proposito vel a

    supplices, quaj in
    '

    me

    meis scripta suscepi. moribus vestris circa servatur oblivio. Temeritatem

    afflnis

    mei, Ju:

    qui ad querelam tantummodo paratus, de judicii integritate

    negotium Marcellini laborat

    insidiis

    Dictionem qua commendaius\ Praefationemdiclam

    Lupicino, quaj secundum locum obtinet inter dictiones scholasticas. 5 Laconio] Gundobadi regis consiliario, et velut quaestori, viro nobili ac pio. In Vita Epiphanii At ille, Gundobadus, vocato Laconio, cui etrerumeivei-.-

    THEOFILA FECIT LXOR EJUS. Propter fugaces swoj] Servos fuga elapsos Epist 19 fugacem servum vestrum, qui anleUriennium laFugacem servum pro fugitivo dixit etiam psus est

    BENENATO
    :

    '

    borum fldes ab illo semper tulo mandata est : quem et prxroyativa natalium, et avo?-um curules per magistrx prohitatis insignia sablimarunt cuni quo confert, quoties pia et sicut non est cum vitiis sociata nobilitas, nec astringilur ad illecebras lux naturse, siquidillebenignefacere valuerit, iste hortatur adhibitus. ' Benenatum,] De quo et epist. sequenti, et fortasse apudCassiod. lib. iv epist. lo.Ad eam forniam nomen etlictum, qua Seronatus apud Sidonium, Citonattus apud Gregorium Magnum, et alia passim. Epitaphiura Romee Siylar-urrj Lupicino et Jovino
    coss. cujus heec portio
    :

    Honorius imp. ieg. 8 cod. Theod. de jurisdictione, et Gregor. Turon. lib. vi, cap. 31. ^ Stephano episcopo] Haud dubium, quin Ecclesise Lugdunensis, ubi et Laconius, ad quem de eadem re scripsit. Hanc igitur gratiam Ennodio Lugdunenses
    debent, quod episcopi sui memoriam, qua? tenuis apnd ipsos et obscura restabat, hac epistola conservatam vident. Eulalio episcopo] Vide an Syracusano, qui synodis aliquot Sj-mmachi papae interfuit et multis lau'^
    :

    EN EIPHNH ANEnAH BENEKATOC eioeiAA * EnoiHCA cvMBin.

    dibus ornatur in Vita S. Fulgentii. Sed fieri potest, ut alios eliam habuerit setas illa ejusdem uominis episcopos. ' Affinis mei Juliani] Ad quem lih. iv, epist. 7
    *

    OEOO]

    Sic editio Sirm. Forle

    rescribendum

    OEO'1'.

    tib

    EPISTOLARUM
    :

    LIB.

    III.

    diffidit

    vitat quas optat

    examina.
    vester

    Nam postquamne- A
    exliibuisse

    standi

    scio

    quod prseceptum' ad Gevicam


    supplex

    perhi-

    mos est, tarditate depretiat. Virgilius sublimis.vir, tam sanguine quam hoaestale prajoipuus,
    impoai
    sibi

    betnr, prcedictus
    fori

    ad

    Mediolanensis
    aut
    sicut

    ab

    illustri viro

    sacrarum comite Raven:

    audientiam

    mos

    conciirrit,

    et per triginta

    nam
    si

    excurrendi necessitatempiurimum deflet

    cujus

    quadraginta dies
    oportebat,

    praesenliara

    suam

    publico,
    est

    ingessit judicis.

    Contestatus

    ipsum
    :

    ut Gevicam, qui ' ordinatus asserebatur impulsor susceptum suum ad judicia destinaret, |admonait.

    boc haberent desideria, obvias manus aetas afferret, Qui apud vos me precatore utitur, ut ab eo hujusmodi sarcina iiat aliena relationibus frequenter,
    :

    Domnum quoque Trasemundum,


    ipsius poteritis agnoscere, fecit scire.

    sicut

    es

    litteris

    quid egerit instructam prsedicti suggerit potestatem. Domine, honorem salutandi exbibens precor, ut consideralione mei in testimoniura
    tis

    Sed nihil eum profuit, cui solte lalebroe in causa misera sunt esse remedio. Pro quo rogo, quaiiquam vos precibus opus non est, ubicunque veritas
    tescit,

    apud
    pos-

    diligentias

    postula-

    detur ellectus.

    apud
    inno-

    EPISTOLA XXIV.
    ENNODIUS HASCATORI.
    Novo me genio infucata
    '

    quia omnia hujus rei instrumenta transmisit,

    ut ordinatione vestra ab

    bujusmodi molestiis
    obsequia

    efficia-

    pectoris vestri ornavit di-

    tur alienus.

    Domine,

    salutationis

    deferens

    ligentia

    eliciti

    utor styli testimonio, qui doctis su-

    spero, ut apraedicto
    soletis curafaciatis, et

    inquietudinem removeri,

    qua

    meam

    sollicitudinem

    de pro-

    speritatis vestrae statu litteris sublevetis.

    garrulitate displiceo. Coactus sermo pretium quod non habet ex eloquentia, ab impacta necessitate subripui. Nunquam fuit digua ultione

    pra inscitiam

    EPISTULA XXI. ENNODIUS FALSTO.


    Paucis asserendus
    est,

    contumelia,

    quam

    jussus exhibuit.
    :

    Nemo

    obediende
    qua'

    tem

    juste

    condemnat

    sibi

    debet

    illatas

    injurias

    opinionis bonae lingua


    lixitate

    quem et notitia senior, et commendat non indigetpro:

    eloquio rusticante, qui provocat imperitum. cilium est, celsioribus non parere majus,
    :

    Supersi

    sermonum, qui suisapud magnitudinem vestiam dotibus adjuvatur. Siiblimem virum Vitalem
    loquitur praefata concinnatio,
    sacri consortio

    noveris descendisse ab .obsequente,

    despicias.

    Imobest,

    probi desiderii

    putatur

    assertio,

    non amare quod


    censuram de
    districtio

    quem

    gaudere

    collegii.

    os vestrum Ergo extraneis

    fecit

    exigit. Astipulatur judicio suo, qui

    mucu-

    temperante suspendit. Male pertinax


    quse raeritum
    statione
    in

    nictur epistolis, qui orationis

    vestrse

    beneiicio

    pareute considerat.

    Pudorem ab

    riam non peregriaus ingreditur


    bertatis penetralia,
    illi

    ? et cui reserastis li-

    pectoris arcana

    claudentur
    :

    Ego autem gaudeo scriptione multiplici

    qui

    etsi

    quod loquitur debet imperio. Itaque iu nobis quod sordet eloquentia, comC mendatur obsequiis. Vos viderilis quale sit quod

    non

    expulit, qui

    parum tribuam perlatori, nulla proprii desiderii damna sustineo. Domine, salutationem restituens, quam debeo, precor, ut et circa prcefatum gralia se
    culminis vestri propius manifestet, et mihi prospiciat restitutione alloquii.

    jussistis offerri

    meruisse sestimo quod

    ergo vos sine frontis meas dispendio desiderastis accipere. Taceo


    ;

    inter ista quse principe fuerant loco narranda

    ec-

    clesiasticam humilitatem,

    quod placere

    poterat,

    ab-

    jurasse; orationum

    pompam, qui orationem


    :

    diligit,

    EPISTOLA XXII. ENNODIUS FAOSTO.


    mihi spes, quae exigit frequentiam litteraHac enim fretus, ineflicacibus animum pasco coUoquiis. Diu est, quod siue intermissione scripta prorogans, silentium quod expugnatum esse credidi, coufirmatur. Sed quid faciam, quando vix ad consilium reducitur pio amore pectus obsessum ? putat remedia et quae comperit nihil juvisse. Salutati ergo obsequium reverenlia exhibens consueta, commendo pra;senlium perlatorem ipsum Constantinum, cui suffragium honestas etpudor est cui quamvis plura per affectum debeam, majora tamen coactus solvo
    Illudit

    nou secutum fugere quod


    aut sublimat

    propositi considerationc

    et illud

    me

    ducit ad gloriam
    attollit
    :

    quasi vitium decli-

    nare quidquid
    :

    culpam putare,

    quod

    erigit

    i'um.

    perdere justEe laudatioais meritum favoris affeclu. Excusationem veritatis coloratam peniculo

    dum replico, quod illud, non praetendam quidquid studiorum dederat cura liberalium, jam re:

    liqui:

    quod alveo
    usus

    quondam
    fecerat,

    copiosi fluminis vix

    arentis gutta fundatur eloquii. Taceo,

    quod linguam
    :

    quam
    ligi

    mobilem

    alter

    usus hebetavit

    esse pro facundia silentium,

    abjectionem a nobis
    :

    dili-

    pro cothurno.

    Ad

    illud redeo

    quia mihi non

    cuit intra

    verecundum penetrale

    delitescere, nec de;

    per judicium.

    bilitatem ingenii tegere taciturnitatisindumento

    hoc

    EPISTOLA XXIII. ENNODIUS MARCELLIANO.

    ad defensionem integram, quod prtetuli, computabo. Sed amore provocatus epistolares terminos inconsibeneflciorum
    cui

    Apud amantes
    affectus in
    '

    et

    honore pollentes
    est
    :

    derata loquacitate transcendi. Vale,

    mi domine

    cui

    promptu

    nec

    illa

    preces,

    prse-

    honorem exhibens

    salutantis,

    probabo quid de epi-

    sisteret ut

    Ordinaiusasserebalurimpulsor] Instigator, quiinlis judicio decerneretur; ut contra mora-

    Rhetoricam in medixistiesse epist. 16 ad Florianum versuliam ; cumdiusilquodoratoriumscliemaaffectus


    :

    tores

    apud Ciceronem

    in Divinatione,

    advocatorum

    orationis

    ame

    absciderit

    et

    nequeamoccupariverbo-

    genus, qui ad morara facieiidam adhibebantur. ' Ecctesiasticam humititatem] Cui rhetoricos flores et schemata miaime convenire judicabant. Lib. i,

    rum

    ftatibus,

    quemad gemitus etprecesevocatclamor

    officii.

    67
    stola

    ENNODII EPTSCOPI TICINENSIS

    mea

    sentias,

    aut taciturnitate

    aut scriptione

    A tum,

    ut nec benefacta
    ;

    ipsorum justa interpretatione


    fieri

    multiplici.

    pensares

    nec excessus debita tantum reprebensione

    EPISTOLA XXV. ENNODIUS EUGENETI.


    In slatione

    corriperes. Sed quid opus est doloris epistolam

    longiorem
    potest,

    ingenium vestrum nulla

    eloquii poterit

    apud vos non


    sestimare

    esse gratiam
    :

    qui

    fide claudus est,


    tioi

    volo

    tamen ad diligen:

    testimonium prorogari frequentiam litterarura ne animus de amantis prosperitate sollicitus, dum


    salus in

    vale, mi domina, el, animique compone. Un tamenLupicinonoveris, non quodtibidebeo, sedquod


    affluentia.
    restat,

    mutare

    Quod

    prout

    e.xpedit,

    ordinem

    vitaj

    animas mea3 conveniat, impensurum


    quc

    quia sola

    est,

    valetudine est,

    fuspiciouibus

    ventiletur.

    majorem a Deo retributionem meretur,


    nullis

    affectio,

    mei ex
    bus

    Ecce habes, mi domine, unde serenitatem pectoris desiderii proditione cognoscas. Adesto partituis, et sicut

    cum

    hominum

    dotibus provocata concreditur.

    me

    impetrati muneris prajrogativa

    EPISTOLA XXIX. ENNODIUS EUGENETI.


    sensuum pignoribus verba famulantur, speculo, ita in paginis sermo sibi amicam pingit efCgiem, cum qua viva voce colloquiQuotiens
    quasi in

    sermonis attoUat. Ergo salutem debendam restituens, precor ut quid promoveat in me desiderium tuum, sub cujuscunquc
    sublimat, ita vos
    exbibiti gratia
    signilicationis

    quodam

    ,,

    nube

    '

    ''

    dilucides. Vale.

    tur, et dulci

    simulaoro desideriis obsequente gratulafosderati pectoris


    sint faciliora eloet

    EPISTOLA XXVI. ENNODIUS AVIENO.


    Adest magnitudo tua partibus suis, et asseruit splendorem sanguinis testimonio puritatis. Caritatem nesciunt pia corda deserere religiosam diligen-. tiam mens generosa custodit, Gemina ergo luce fulgentia scripta suscepi. dum quod pectus sanctum
    ;

    tur. Nulla

    quidem conceptum
    :

    quitur oris affluentia


    beneficiis,

    cum

    verba

    nec esistat quod crescere nequeat ambi;

    tione dicendi

    ego in explicanda circa

    vos diligentia

    arentem testor infantiam. Unanimitatem tamen vcstram taciturnitatis incesso, quod gemina scriptione
    donatus nihil de vicaria relatione cogitasti. Ecce
    ite-

    reperit, dextera serena

    signavit.
    si

    Deum
    diligit,

    precor,

    ut

    rum
    Valo,

    paginas mitto,

    sciens tribuere,

    quod exspecto.

    piam

    in vobis indolem,
    ;

    Romam

    sub perenstudia sub

    nitate conservet

    et

    hujusmodi circa

    me

    mi domine, etamantem tui alloquere nitore quo clarus es, fove integritate qua prsvales.

    ea qua promisistis cura mulliplicet.

    EPISTOLA

    XXVII.

    EPISTOLA XXX. ENNODIUS AVIENO.


    Miror favis magnitudinis tuseinjucundacopulari,
    latam,
    et

    ENNODIUS AVIENO.
    Nescio utrum magnitudini vestraj grata sint cre-

    serenitatem conscientias verborum austeritate macu-

    bra colloquia

    ego tamen semper quod exspecto ab amantibus, exhibebo. Patior aliis aliud esse proposi:

    dum

    scribis

    imperare

    me
    :

    potius paginas,

    quam

    diligentia exactrice

    promereri

    putans
    illud,

    '

    ullum genus

    tum

    mihi

    meo vivendum

    est

    more,ut amoris plenifugiente


    est,

    dominandi esse sublimius, quam


    nos
    subjicit.

    quod amori
    a

    tudo reseretur clave sermonis. Ego in afl'ectione ca-

    Nulla sunt,

    domne Aviene, culmina

    riosam subrepere
    perfero.

    taciturnitatem usu

    non

    jugo

    carilatis

    Nunc
    aliis

    si

    culmini tuo par cura


    :

    monstrelittera-

    est, tali

    quidquid in orbe libertalis non subtrahitur servituti. Ecce ego loco huimniunia
    :

    tur assiduitate colloquii

    patescat frequentia

    milis, ignotus honoribus, vestris fascibus sic jubebo,


    parili

    rum. Sin
    tentiam

    liactenus

    praaoccupatus
    diligentia

    studiis,

    in

    contentus

    ordine subjacere.

    Nunc

    vale,

    et

    meam modo
    ;

    concesseris

    imperante senet

    quantum
    lis

    tribui tibi senseris,

    quantum de tuo jure submiseris, tantum de


    suscipe,

    restitutor, aflectionis

    tantum mihi, impende.

    sicut fide-

    meis obsequiis possidebis. Ergo vale, mi domine,

    munusculum

    non

    vilitate

    sui,

    sed taxatum

    EPJSTOLA XXXI. ENNOUIUS AVIENO.


    Quamvis epistolarum
    qualitas pro ingeniis

    prelio destinantis.

    compoaf-

    EPISTOLA XXVIII. ENNODIUS EUPREPIyE.


    Quamvis caritatis vestraj paginam solemnibus tantum muniis accepissem obsecutam, nec affectui, res tamen postulanec necessitudini congruentem
    :

    natur, etscepe solemnitati militet,


    fectionis testetur indicia
    ceritas
    :
    :

    nonnunquam

    quas aliquando

    dictat sin-

    plerumquefuci

    similis concinnatio ;qua5can-

    dorem imaginata
    innotescit,

    diligentia^,

    urbanitate qua tegitur

    dum

    fabricatis

    nudata
    in

    tegminibus intra
    paginis

    vit,

    me

    vicariis

    per

    stj^li

    similitudinem peregrinante
    :

    velamen aperitur. Ego tamen

    speculum

    diligentia respondere

    colloquiis

    ne

    subtracti ser-

    monis officiumnon vestram mihiinnotuisse astutiam,


    sed nostrara revelaret infantiam. Nolo, soror Euprepia,

    puto esse conscientiaj, per quas amicitiam discernere absentia vix prajsumit. Glarum est taraen, quid in
    illis

    simplex, quid

    artifex

    sermo

    deferat.
    :

    Scindit

    quidquam de

    dixisti,

    hominum
    :

    provinciarum malis, vel sicut immissione causeris. Quocunque

    nubes eloquii mens


    rato.

    dictationis interpres

    cito

    ad in-

    tellectum pervenit falcibus suis verborum calle rese-

    quantum res docet, mentem male credulam non omitlis vitia nostra regionum rautatione non fugimus. Circa propinquos tibi fuit tale proposiabscesseris,
    >

    Ergo

    his valde delector offlciis'quibus panditur

    sinceritas,

    nec occasio se interserit secura fallendi. Gaudeo tamen mihi vel causas scribendi, vel perlatores accidere ; ut sub hac frequentia meo voto sa-

    Ullum]

    An nullum

    tisfaciam,-et

    pudorem vestrum onerem

    nisi

    a vobis

    (3t)

    EPISTOLARUM

    Llli,

    IV.

    70
    :

    suscepta reddantur. Salve, domine, et in sententiara

    serunt lacrymas submissorum. Sed hinc aiias

    cum

    meam

    alTectu

    imperante concede. Vale. EPISTOLA XXXII.


    caritatem,
    si

    perlatorem videritis, votum dictantis agnoscetis. Ufi-

    Si

    ENNODIUS P.iSSIVO. ad exsequendam sufficeret sermo


    ;

    totum infantia explanaret affectum cui magis quam vobis paginarum frequeijtiam prffistaremus? et nisi
    arctaret meritum pectoris, nulli dignius militaret sermonis ofiicium. Alii affectum quem mente nesciunt, ore testantur, et pingunt illecebrosis epistolarum momenta commerciis, quando feriatis penetralibus

    apud magnitudinem vestram supplicationis me litteras impetravit. Mulierem religiosam, pauperem, de bono negotio pra^sumentem sermo prajfffitus insinuat mstimate si fragilitati, si justitiaB oportuit verba subduci
    illo

    nam

    evcntu alleganda conciliet, quo a

    convenit me vel officio deesse, vel moribus. Ecce ego reverentiam salutis impendens, quid partibus meis deberem conteslatus sum vobis quid remansi
    :

    serit, attendite

    quia sicut personam

    amor

    totus in lingua est, nec aliud ad interiora pernisi

    pra
    ciet.

    dicta; voluntate petitio, ita

    meam pro suvestram affectus aspi-

    ducitur,

    quantum

    in scriptione

    confertur.

    At

    Vale.

    meus erga
    tia2

    vos animus, eloquii pressus macie, amiciTi

    ubertate conticuit. Metuo enim, ne gratias termi-

    EPISTOLA XXXIV. ENNODIUS SENARIO.


    Nihil est

    num

    ponat mendica confabulatio


    et foederis.

    ne idem modus
    aesti-

    equidem quod non a

    veritate in

    altum

    putetur esse sermonis


    diligentias

    Melius est plus

    ambitioso tollatur eloquio. Sed ego ad diligentiam


    circa vos patior

    malioni per silentium dimittere,

    quam

    monstrare,

    meam

    sermonis infantiam. Nunquani


    :

    damna per

    litteras.

    Ecce sarioris colloquii

    par

    fuit

    lingua caritati
    conscientia3.

    sempcr subjacuit

    oris offi-

    causas asserui, credens apud vos a sinceritate debita

    cium boncB
    nitoris.

    Ob hoc utor

    securitate

    mo-

    facundiam posthaberi. Quod superest, salvete, mi domine, et divinis usi beneficiis, procedente vita in longum, ccelestia mandata complete. Invenit enim apud vos, cum a cumulo coeperit benignitas, incre-

    Non

    credidi,

    tanto

    tempore amplitudinem

    montum.

    Vale.

    tuam mei immemorem sic futuram, ut etiam solemnibus colloquiis abstineres ut illcE qucC solent affectionem imaginata fronte simulare, negarentur inter personas catenis fosderis obligata9. Hcec si valerem nar:

    EPISTOLA XXXin. ENNODIUS FAUSTO.


    Proposito obsequuntur paginaj, quibus
    tio praestatur afflictis.

    rare,

    poteram sustinere. Ecce iterum


    sit

    scribo, et quae

    verbis assero, sequenda testor exemplis. Vos videri-

    commenda-

    tis

    qualc

    posthac desideria honesta negligere

    egu

    In his

    enim

    clara est religionis

    dolori patientiam usu institutus adhibeo. Vale.

    integritas, quffi nullo potentiorihus fuco blanditae as-

    LIBER OUARTUS.
    EPISTOLA PRIMA. ENNODIUS SVHMACHO PAP.E.
    '

    Marcellianura episcopum directa est a fratre vestro


    :

    instructa legatio

    sed quid promoverit ipse rescripsit.

    Boni imperatoris est probatam in acio militis ani-

    mare
    in

    virtuteni; ut fortitudo laudis pabulis invitata,

    secundis

    congressibus

    dediscat

    lucis

    aflectum.

    Quod restat, porrectis salutationis precor offlciis, ut quidquid Eegrum est medica oratione curetis et inter latentium secreta morborum, qui in generalem necem
    :

    Cujus robur ducis prtx-conio non nutritur? quibus se denegent etiam minus valida tironis raembra confli-

    servatur, ferro spiritali resecetis errorem. Vale.

    quando rectoris testiraonio videt sibi non quod gesserit? Sola via est qua ad prseliandura crescat intentio, quotiens bene gesta non delet oblivio. Utinam divinitas vestris mota precibus ^ diabolicum certamen interimat! utinam devotionera meam in pace manifestet ut cujus studium resignavit adversitas, illius concordia commendet obsequium. Ad
    ctibus,

    EPISTOLA II. ENNODIUS ALICONI.

    perire

    dum ad vos paginas exigit, rera devotionis mea; sui esse fecit imVenerabilis Amantius presbyter,
    perii. Felix necessitas, quae votis praestat

    obsequiura

    libera prajeminentis jussio, quje servit affectui. Debet

    mihi coactor, quod


    est scriptio, quaj

    raeae prajstitit voluntati bis

    prospera
    :

    testimonium tribuit

    amori

    dum

    uni Romano pontifici tanquara proprium et peculiare, primus, ut videtur, asseruit Ennodius. Nam cum episcopos omnes papas caeteri fere qui ejus aevo proximi fueriint, appelldre soleant, ut Sidonius, Faustus, Ruricius; ipse perpetuo discrimine antislites reliquarum Ecclesiarura episcopos vocat, papam solura Roraanae sedis pontificem, sive cura illi scribit, ut Sj-mmacho papa?,
    1

    Symmacho papx]

    Papaj

    nomen

    aliarum civitatura prajsules, non aliter quani episcopos vocat. Neque omnes tamen hoc ita exemplum postea secuti sunt, quin permulli diversarum
    et alios

    gentiura, prajsertim extra Italiam, scriptores papa? nomen reliquis item episcopis tribuerint, usque ad vii, qui in s^-nodo Romana primus, ut a Baronio cardinale observatum est, edixit, ut papse nomen unius sit in orbe Christiano.

    tempora Gregorii

    et

    domno
    lu,

    lib.

    post

    Ennodium
    et

    nem

    cum de illo apud alios agit, ut lib. vi, epist. 33 et passim. Pari discrimine in ejus vocis usurpatiousus est Cassiudorus qui cum Bonifacium,
    papre, sive
    10,

    Diabolicum
    quaj

    certamen]

    Laurentianaj
    variis

    factionia

    epist.

    schismaticcc, gnavit.

    Symmachum

    modis oppii-

    Agapetum

    pas nominet, Eustorgium

    Joannem Romanaj sedis pontilices paet Datium Mediolanensis,

    3 MarceUinum episcopimi] Aquileiensem. Ad hunc pro Symraacho scripserat Laurentius episcopus Mediolanensis, quem ab Ennodio designari puto.

    ; ;

    71
    et

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    72

    novum

    in jus diligentiK attrahit, et atnici senioris

    quEeritar qui in amoris lance promoveas, sed quale

    pectus obligat.

    Qui

    dum

    magnitudinis

    tuaj

    fidelis
    fecit

    prseco est, prius vos per astipulationem


    eligi,

    suam

    ad prfejudicium aestimanti nomen opponas cum apud prudentes frustra sobolem dicimus, nisi exhibet
    :

    quam
    apud
    :

    agnosci. Raro notitiam prsecessit affe-

    ctio

    cui contigit ante placere,

    quam
    :

    inspici?

    Quanad

    tuni

    me pondus

    est

    perlatoris,

    advertite,

    cujus

    nutum

    judicia nostra Ilectuntur

    vidiraus

    quem

    quod vcatur. Nsm qui in prole censuram negligit, conceptum magis designat sibi placere, quam meritum. Facessat in posteris hoc solum nos cogitare quod libuit. Etenim fructus uteri, nisi honestate respondeat, plus in testimonio lascivise videtur evenisse
    fidele

    didicit

    quem

    laudat amplectimur. Ssepe in solido


    cedit examini. Merito
    extollit.

    constituta

    mens propria amico


    gratise

    quam

    gratise.

    Fas enim est germanitatis semper


    :

    ergo

    suspicimus,

    quos probatus

    Nunc
    si

    si

    consortium etiam partubus anteferri


    originis
    sic

    datur

    ubertatem

    ingenii macies esplicaret;

    ad

    parti>;ipem

    haberi, ut nec consideratio

    fontem
    si

    fo3deris aridi

    sermonisnon lassaretur

    infantia;

    sanguinis negljgatur, et descendens a merito laudetur

    epistolaris qualitas quffi eliam copiosis eloquentia

    frenos imponit, progredi

    me

    ad longiora permitteret
    accessi,
    et

    verba prseloquiis,

    assererem quanta uobilitas tua mihi debeat, quod ad


    epistolare
    diligentia;

    examen. Et ideo ne sinuosis in longum procedant et quod re angustum est, crescat aflatu; dono in fraternitatem tuam confero, et juri
    tuo perpetua liberalitate transfundo mancipium juris
    iliud, et caetera. Vale.

    commercium primus
    reseravi clave

    januam

    sermonis.

    Bajulus tamen

    mei

    precor ut pro his quoe tribuit redametur. Eoclesiae


    causas insinuo
    bis crescit ad
    :

    quia quod spei mee impenditur, vo-

    EPISTOLA V. ENNODIUS FAUSTO.


    Sublimis vir Dalmatius, animse meee portio non
    defraudata, sed solida, cui ad praerogativam sanguinis

    lutationis
    est

    meritum. Domine mi, effusissimae samunus impendens, quEeso ut si vobis cordi

    oblationem

    meam

    de libamine caritatis accipere,

    morum

    splendor accessit, hoc negolio suo credi-

    religionem amicae conscientiae reseretis alloquio.

    dit convenire, si

    EPISTOLA
    Trinitati gratias

    III.

    tur alloquiis. (Juod


    putavi,

    meis apud culmen vestrum juvaresupersedendum ejus consciusnou

    ENNODIUS EULALIO EPISCOPO.

    faciens urbanitate

    quadam

    personEe tribui,

    quod vos novi debere justitiaj. In Sicilia enim pra'Deo nostro, qui fascem quo dea dicti prsedium, bono bactenus jurc possessum primor peccatorum, fortis apud se viri alacritate susconsortibus perhibetur invasum. Nunc ad juvamen qui memoriam mei in illo sancto pectoris tentat civilitatis impenditur, quidquid ego promovero suptui templo quo gaudet Christus, subtilis fabricator interseri't ut quod proprire couservationis nube fus- ^ plicando. Domine mi, salutationis obsequia plena hnmilitate persolvens, deprecor ut circa memorali nocavi, splendida couscienliae serenitate detergeat. Jam bilis viri compendia pudorem, leges, ac reliqua quEe novi quia non inefficaciter funduntur lamenta pec:

    canlium. Hoc mihi principe loco oratio mea, hoc lacryma3 contulerunt, ut robustus pro me peccator ejsurgeres,
    auxilio

    per conscienliam vestram subsistunt, reipublicae or-

    namenta muniatis.

    Vale.

    ut labantibus

    humeris

    coelesti

    munitam
    quia sola

    dexteram subrogares. Verum

    est

    EPISTOLA VI. ENNODIUS AGAPITO.

    apud

    Deum

    desperatio perdit errantem. Ecce

    jam

    lo-

    lium nostrum, spiuEe vel tribuli, hordea, triticum, vineas pollicentur. Age, electe Dei, pro me humiii
    in

    dum precum quod ego coliegi ubertate culparum. Freq\ientibus etiam susceptum pasce colquod
    ccEpisti; et partibus tuis adestu,

    me

    assiduitate diluis,

    loquiis
    litate

    ut insulsum pectus, nec ulla virtulum stabisubnisum, admonitionis sale confortes. Ad ob:

    est impensa generalibus, et otium migravit in gloriam postquam Ravennatibus excubiis occupati, dum quietem vestrara negligitis, nostram omni soliditate firmatis; et privatus genius ad regni decora transivit; quando novam lucem, de domesticis abstractam sinibus, Palalinus sibi fulgor adjecit; et angustiorem

    Credidi,

    postquam magnitudo vestra bonis

    sequia salutationis revertor, et epistolarum trangres-

    terminum, unum velut garrulus, sed pro necesimportunus adjungo, ut me sine cessatione tantum juves precibus, quantum conflrmas alloquiis.
    sus
    sitatibus

    fuisse regni sui pompam rerum dominus cum vos non habuit, recte metitus est, pro vicinitate regionum, crebris me relevandum esse colloquiis. Sed

    inefficacibus

    spei

    meae luserunt peccata


    si

    consiliis

    nullas paginas ad diligentia? testimonium


    transmittit. Grave est,

    mens serena
    :

    Vale.

    amorem non merui


    forte

    gra-

    EPISTOLA

    IV.

    vius,

    si

    quem exegeram

    turbavi. Scio

    tamen
    littera-

    EXEMPLAR EPISTOL.E QUAM IPSE DICTAVIT.


    ERATRI SOROR.
    Quamvis summatim gratiam
    ritati

    haic

    congruentibus veritati excusationum

    nubibus

    esse claudenda. In privatis inveniri

    munera

    aliqui debeant etiam

    rum

    malis in affectione pignoribus, nec illud quod postetribuitur beneficium,

    non recte ab occupatis ista disquiri. Sed novi firmam in affectione conscienliam inter quaevis pon:

    putetur esse debitum

    cum malignus
    dit imperiis,

    interpres judicium cordis naturaj subet tollens

    dera et adversa districtam debita sua gratia non negare. Nunc nolo esse prodigus in querelis. Salutationis reverentiam solvens, deprecor, ut

    saporem

    diligentiaj, sola vi:

    suggestionem

    vendum
    ditur

    putet objectione pariendi

    iilii

    quando plus crevocabulum valere quam obsequium, ct non

    quam apud

    vos deposuerit praesentium portitor, ad

    votivum perducatis effectum.

    EPISTOLARUM
    EPISTOLA
    ENNODIUS
    Suscepi litteras
    in pretiuni
    '

    LIB. IV.
    vos dedistis.

    VII.

    A
    :

    Cujus negotium

    cum

    sanota Ecclesia
    sed hairedes

    JUHANO V. 1. C. P. gemino splendore radiantes

    vestra legitima pactione decisum est;


    qui-

    ejus per annos plurimos, debitos sibi fructus dellent


    fuisse subtraotos. Pro quibus vestri consciusprecator

    bus purpura dictatoris vestrse juncta dignationicrevit


    :

    gi-atias

    oranipotenli Deo restituens, qui


    :

    accedo

    quia cui

    mos
    qui

    est

    pia jugiter facere, justa

    votorum macieui benelicii nbertate transgreditur ut quando in desideriis, meritorum conscii, sectamur angustiam, rtivili? indulgentiaj copias non refrenet.
    Credidi satis esse,
    si

    me

    feceritis

    amplissima

    scri-

    proprium, aliena non Deo pro.^imam conscienliam detrimentum est sanclse coinmodis oredit invitari voluntati non exhibere beneticium. Sola putatis luiion dospiciet;
    et qui largitur

    subtrahet. Errat

    non hoc, tantum contenti quod babet mendica postulatio, linguce maidoneas et lauJe locupletes paginas destinatis
    ptione sublimem. Sed vos
    praestare,
    :

    cra, quas vobis de liberalitate nascuntur; qui divitias


    tribuitis, accipitis. Avara estdispensatio sanctorum, quse nil reservando, universa proprium reducit ad meritum nulla sunt potiora, quam quje vobis evoniunt de largitate compendia. Ergo securus com:

    dum

    gni raore fluminis, qui quotiens ab alveis, ut aridita-

    tem tinitimam temperet, ad obliqua invitatur, optanti tenuem rivulum totus illabitur, et marcida profundo
    squalore terga perebrietatem undffisalutaris infundit.

    prehensi superius, hairedibus laboris promisi vestra contemplatione jacturam vos poUicitationem ineam
    ;

    Forlium tamen servans consuetudinem personarum, magnitudo tua circa exiguitatem meam bene ccepta non deserat iit in testimonio diligentiai cura paginalis habeatur, et puri amoris astipulationem deferant blandimenta coUoquii. Occasumnesciat caritas, quam tanlum circa me crescat ante culmina promisistis
    :
    :

    benigna dispositione complete


    relevate colloquio.

    et illos effectu,

    me

    EPISTOLA

    IX.

    EX.NODIUS FAUSTO.

    Solet epistolaris conciunatio,


    tur, judioia

    qundo favore

    rapi-

    non amare,

    et oopiosius

    facerebeneflcium

    gratia,

    quantum

    vobis invicta sunt fastigia dignita-

    dum

    attollit

    tuni

    ne amicitiam

    qnam

    fovit mcdiocritas, videatur

    renti, qui

    immeritos. Ille enimdebet araplius assequod moribus non exigit, gratia scriptoris
    :

    abjurasse potentia.
    castigat,

    Nam

    qui fastum in snblimitatc


    est.

    suffragante consequitur
    tise

    quia uullis adjutus oonsoiensi

    doeet se meruisse quod adeptus


    libera

    Resi-

    dotibus, jure ad allegantera reportat,

    quid adi-

    gnate perprobitatemconscientia>, felicitatem submitti


    posse amoris imperiis.
    Illa

    piscitur. JAliud est in eo qui

    procerum

    colla,
    sit

    nobile germen, ita


    rere
    ;

    commendatur, tanquam peregrinantia bona verbis inse:

    dum formam

    tribuiiis,

    subjugate diligentiee. Fas

    aliud innata viilgare

    quemadmodum

    si

    rusti-

    de vobis assuesci, ut amplissimus in societate reti- C cum pecus Tj'ria conflrmes purpura sponte vestiri; neat, qnem minor acquiret. Ludit de illis casus, quiet virus generosum, quod vellus aheno inebriante

    bus oblivionem suorum indicet, quos ad celsa perducit.

    non

    sorbuit, dicas rura diffundere.

    Tinguut

    alii lin-

    Apud scientem rerum

    relegere bona,

    non

    est
    fa-

    guse murice, quaj nullus ad regalem


    buit, et discreti

    usum

    fucus exhi-

    admonitionis necessitas, sed laudis occasio. Novi

    bricatam ad bona studia ingenii vestri tranquillita-

    cem

    bibit eloquii

    maris ignota codileis lana solam lurediitur digi-^m principalibus


    :

    tem quam ideo specialim commemoro, ut ostendam, ubi afiectio solida est honoribus nil licere. Sed epistolarem transcendi lerminum, dum commenda:

    indumentis, quidqnid in
    ooloraverint. Sed ab

    vili

    munere Tolatorum verba


    uifcinitate vires

    hujusmodi me

    pariteret vota subduount. Nulla clarioiis fuci flamina

    tioni mese

    multus inbcEreo

    redeo ad

    officia paginalis

    per

    me

    splendore rutilabunt

    nemo dictum

    de aliquo

    alloquii, et valere

    me

    nuntians, prosperitatis vestrce

    actutum secunda disquiro.

    EPISTOLA
    Usque ad temeritatem
    promovistis
    :

    VIII.

    ENNODIUS SYMMACHO PAIVE.

    me

    apostolica

    dignatione
    r.

    non agnoscat. Hiuc pudori meo vel proposito manum porrigo, quod illi prasvium impendo oris offlcium, qui ad notiliam vestram rebus bene geslis ooourrit. Venanlium V. C. loquor idcirco a me paginale impetrasse obsequium,
    invoniet,

    quod in

    ejus aclibus

    mater audacice. Sed qui me bumilitalis putat ignarum, obediontem probabit, si jussa consideret. Prajsumptio est, si dominorum beneflcia famuli non sequantur obsequium seslimandum puto, qaod pariturus impendo. Ecce eausam scriptionis asserui, quia veritus sum ne post imperatam styli curam tacens prsecepta respuerem. Huc accessit quod in causa venerabilis memoria^ Marii, dum apud Urbem essem, spem meis precibus
    iiducia concessa exstitit
    1 Juliano V. I. C. P.] Id est, viro illustri, Vomiti patrimonii, Haec monogramma cum Basilienses uon intelligerent, Jidiano episcopo inscripserunt. Sed vera lectio, quam reddidi ex Vaticano. Ilic enim est Julianus comes patrimonii, ad quem exstat Theodorici regis resoriptum lib. i Variarum. epist. 15, eoque

    ut in se oculos vestrcemagnitudinis iovitaret; ne


    inter

    eum

    cnrarum moles contingeret ignorari. Sunt illi sutfragia sna, per quae inter susceptos vestros mereatur asoribi. Exhibuit vobis modestiam, religionem, inuooentiaro, quibus penetralia serenaa mentis comitibus introiret. Exuberant, mihi credite, apud eum insignia quee fovetis non laudalorem me continuoin eo probabitis fuisse, sed testem. Vos, mi domine, perlatori dignationem principe loco tribuite, ne vir
    :

    lib. vi idem Cassiodorus, et GlossES juris nostr.T, quffi primum ejus dignitatis auctorem faciunt Anastasium Aug. Sic enim habent : nJtTpLij.ovta)via' osa exaaTO^ paai).su? eauTw v.raTar u-Kb sctlv 6 i^supwv xa'. T'^,v [i^xuCKitii^ 'Ava:7Ta(7LOU* auT^^ yap 7:poTr,yopLav TauTT,v, xaL ttv ipyrjV xou xo[J.'.To; tou -Tra-

    docet in ejus formula

    alludit Ennodius,

    cum purpurani ejus nominat. Quodnam autcm inunus fiierit Comitivae sacri patrimonii,
    P.\[i',oL.

    TOLaOVLOU.

    LXill.

    75 bor.us novitate turbetur


    et vita:
    :

    ENNODII EPISC.OPI TICIiNENSiS


    liquido aderit partibussuis,

    7G
    :

    A genus

    inquiro. Vide quid faciant serena diligentise

    opibus pensabit

    damna verborum.
    '

    quasi totum

    mihi ex sententia

    fluxerit, ita

    simplici

    EPISTOLA X.
    ENNODIUS
    TRASIMUNUO ad
    y.
    I.

    munere

    Non

    temeritas

    me

    paginale duxit officium,

    pUicatus, errata concessi. Habes unde pii amoris formam possis assumere, et circa amicitiam constantias exempla mutuari. Me si sequeris, nec

    quandu ad omnem coinmuuioneni subditum suum regite stirpis germen invitat. Est onini hajt claritas

    plura

    te a

    conjunctione peccata retrahuut, et


    tui culpas

    unum

    beuefactum sodalis
    frater,

    absolvet.

    Me

    silentii,

    dominorum
    los,

    inserta natalibus, ut culmina sua digna-

    me

    oblivionis incessis? Ubi erat iste animus,

    tione subliment. Vultis quasiaiquales tractare famuut

    ab ipsa vobis per


    generalitate

    amorem

    conditione plus
    exhi-

    debeant. Unde,

    piissime domine,

    obsequium

    bens

    cum

    solvendum, signitioo

    me

    ad
    :

    quando nec promulgata colloquia meruure responsum nec ad styli imperandam solliciludineni praeviu3 existebas? ubi fuit inabstinenlia tabellarum non circa omnes in Liguria custodita? Multis a desiderio
    ;

    aliqua suggerenda perlatorem prffisentium destinasse vos effectu donate supplicem,


    tor accessi.

    tuo peregrinautibus, in solatio doloris paginas exhi-

    quia spe fultus preca-

    beudo,

    el mihitaciturnitateni continuasti, etillis proe-

    buisti contra vota

    colloquium

    quia est ista huniana-

    EPISTOLA

    XI.

    ENNODIUS LUMINOSO.

    Qui amicam conscientiam -manifestis pandit indiciis, toUit otium, quibus gratiffi prae,stiteril dignitatem. Vix enim feriata sint ora ejus, qiii consuevit quia magnum dispendium pudoris est, veraudiri
    :

    rum rerum ratio, ut pro magna cognatione par studium semper exstat. Cujus ordinis imraemor, voluisti sociare qua^dam imperita cum litteris putans
    ;

    coire posse in affectum toto calle distantia. Quid pro-

    borum
    fecistis,

    retinere beneiicium,ut

    dum

    linguas parcimus,

    movit suada oratio tua, elucubratis concinnata sermonibus, quando bonarum artium nescios appellabat amante poslhabito? Sed hinc alias; nolo excessum
    niultitudineni relegere, qui brevi satisfactione deliuilus

    liouestatis

    prodiga frous laboret. Vos

    me garrulum

    quipreces raeas consuestis admittere. Sed ne

    sum.

    Nam

    parcitale in

    eloquendis
    in

    illis

    usus

    prfestanda circuniloquar, et epistolae prolixitate im-

    fueram,

    nisi

    uosse vos crederem, de offensis illud


    tegitur, et

    petranda suspendam, ad rem redeo. Sublimis vir Laureulius reditus sibi debitos, quos Romana Ecclesia

    remanere quod

    quod

    vocem erumpit
    (juce

    amoveri. Doraine mi, precor, ut posthac ad ea

    facta
    .

    cuni auctore ejus est pactione pollicita, a

    asserit sub nescio qua oppositione dene ,. ut crescat dos lacundo, .. , 1 j c r diiige, => gan. In quo negotio tavorem per me vestra; defen- tj raento concordiae. legibus, visionis implorat ; ut rem quam debetis

    domno papa

    male haberi didicisti, non tanquam emendationis contemptur aspires, sed crebro ujihi dulces paginas
    .

    '

    dum
    ,

    servat

    sacra

    deamini exhibei'e diligeutiae, et illud crescat affectui, quod denegari non licet aequitati. Vos hanc rem ut quantum nominato juxta desideriamea tribuite viro commoditatis accesserit, tantum me muneris accepisse conlitcar. Salutem ergo dicens, spero, ut
    :

    EPISTOLA

    XIII.
    I.

    EN.NODIUS CONSTANTIO V.

    Servat magnitudo tua circa araicos et saiculares

    proprios illud quod sibijungit ad gloriam.

    Dum enim

    circa

    munia litterarum, nec sincerus amor


    accipiat,

    vacatiote-

    nem

    nec facundia totius orbis celebrata

    nos memoria dignos ducitis, vos probatis. Nam diu in consolationem scripta suscipiens, abseutiae vestriB

    stimonio conticescat.

    damna

    suspiro.
    !

    artilicem scientiam bonis ccelesti-

    bus institutam

    ne

    liceat aliquid prolixae sequestra-

    EPISTOLA

    !XII.

    tionide affectu decerpere, praesentantes sacram ima-

    ENNODIUS JOANNI.

    Natura partum est, ut cura migret in gaudium, et mutetur querela prajconiis, quotiens cupita tribuuntur. Incerlus animi fui quid sibi vellet subliaiitatis

    ginem lilleras promulgatis. Novit Deus discussor sensuum, me culminis vestri recordatione macerari, et nullum invenire de optimi viriperegrinatione subsidiura. Reddo tamen epistolari cura salutationis obsequiura,
    et

    tam longa

    cessatio

    sed

    cum

    potiri

    datur

    dignationi vestrse

    gratiam

    referens,

    optato, ipse pro partibus tuis

    honestum excusationis

    fratrem quoque

    meum Joannem

    per vos mihi resti-

    '

    Illustrem virum
    in

    Trasimundo V. /.] Regi Vandalorum iu Africa. regem vocat, quia Illiistratus titulo
    :

    hensum, tum quia cum

    ipsius regis

    nomine scriptum,

    nullus honorilicentior propterea hunc regibus tribuebant. Maneut hodio prisci moris vestigia in diploraatis punliticum, in quibus reges viros illustres appellant. Qiiin et reges ipsi hunc sibi titulum addebant. Nam in antiquis regum nostrorum praiceptis et constitutionibus nihil usitalius, quam Childebertus, Clotarius, Pippinus, Carolus rex, vir illuster. Caeterum Vandalici hujus regis qui Hunerico fratri successit, iiomen varie scribitur a diversis. Thrasauundus dicitur in acrostichide veteris epigrammatis a P. Pithceo editilib. ii, quod quidem etsi antiquariorum vitio depravatum snbjicere non gravabor, tum ob ejus artiticium hactenus minime depre-

    Romano imperio

    thermisque ab eo conditis appositum sit, quo modo scribi hoc nomen tum soleret certius indicare videatur. Id vero est hujusmodi
    :

    '-3

    K
    S3

    > > 5, ~ ^ ^ ^
    cfi

    Tranquillo, nympha?, decurrite fluniinis ortu. Hic proba Dagranti succedit vimiae flebo, Rii|.iibus excelsis ubi nunc fastigia surgunt, yEquanlurque polo tsctis praecelsa lavacra. Sedibus hic maguis exarfleut luaruiora signis, Ardua sublimes proeviucunt culmiua Iherma". Muneraque eximius tanti dat himinis auclor. Uni contiuuos prfeuoscens prKmia famai Noii hic flamma nocebo tumdem discite carmen, Discite vel quanta vlvat sub gurgite lympha.

    < o H
    !>*

    ^ ^
    jg

    pj -z j
    5;

    o^

    Vaudalicimi hic renovat clarum de semine Sub cujus titulo meritis statgratia factis.

    nomen

    EPISTOLARUM
    tutum esse contiteor. Cujus hactenus in oblivionem A mei silentium quid gereret non tacebat is nunc vestro mihi reformatusalfectu ad adjuratam styli curam revertit. Rogo tamen vos ut maturetisreditum; aut si
    :

    LIB. IV.

    EPISTOLA XVI. EMNODIUS AGAPITO.


    si

    Jurc responsum multiplicibus posceretur alloquiis, non ingratas exstitisse paginas meas magnitudinis
    silentium testaretur. Clama enim taciturnitas ve;

    felix

    mora

    detinet, dilectionem manifestetis alloquio.

    tiui:;

    EPISTOLA

    XIV.

    ENNOmUS FAUSTO.
    Quce sa>pe mediocriter gratis impensa sunt, quotiens exhibentur verba conjunctis, quidquid favori

    garruhim displicere et novum vindicta; genus, ut opinor, inquirit, quando se non videt promovisse
    stra,

    quod
    ritis

    siluit. Agitis epistolari abstinentia, ne ab impead vos scripta miltantur. Ademptus tamen est
    :

    effectus

    providentias vestra; profutura tractate

    cre-

    obsecutum

    est,

    sereno mancipetur affectui.

    Non

    de-

    brior factus sum, in scriptione contemplus. Sed bre-

    vem sermonem decet cohibere eum, qui magna dopictis amorem mentitur alloquiis, qui perlatori caro luerit. Cultorem vestrum fratrem meuin Panfronium, reddenda dominis scripta committit. In sublimis et epistolaris apud culmen vestrum cura comitatur magnifici viri Panfronii mei commendatione, ore fecui quidquid gratiae concessum ftierit, me quoque riato mens dictat epistolam. Nescio enim in quale " impensortim vinculis obligabit cui etiam aliqua de culmen merita apud me viri, quam sum praefatiis, vicariw. dignitate suggerenda commisi. Vos petitioextollam in quo litiguae macies debitum pectoris nem meam ad effectum perducile; qtiia adsum parnequit exprimere. Sed abdicandum esset mihi, etiam tibus meis quotiens apud emendatissimos hominum quia pauper si suppeleret, facundite lenocinium cogor subire testimonium, dum certis exhibeo. sermo uberem diligentiam rectius conlitetur et si EPISTOLA XVII. elevamus per elfusas paginas illos, quos arcana netabella ENNODIUS sciunt, jure tribuenda amantibus in artum DECORATO. Recte creditur enuntiatrix lingua esse penetralium, concluditur. Causani ergo modici sermonis elocutus, foederatum fratrem quanquam paucis verbis insinuo quap, latentis secreta animoe ad lucem vocat eloquio tamen niultis obsequiis ut jutus magnitudine venesciretur amor peotorutu, nisi illum proditor indistra, in negolio suo circumstrepentium aliquando caret. Jure veterum sapientia epistolis usa, quasi videatur superasse commenta. Quod restat, famuclavibus, repositum per eas vulgavit airectum. Tracta laiitem sahitationem exhibens, me valere signilico est in testimonium scriptionis mens testata diligensi taraen prospera vestra cerlis indiciis mihi dispentiam mutari caritatem non licuit, quam desiderans satio superna concedat. P pagina interveniente promisisset. Huic me ego con:

    '

    EPISTOLA XV.
    ENNODIUS FAUSTO.

    suetudiiii vel legi potius

    mancipavi, asserens
    in

    litte-

    rarum
    levit.

    iide,
    si

    quod de magnitudine tua sensibus ino-

    Vos

    mecum

    pari eura

    devinctionem con-

    Proclivior ad
    ligioso aliquid

    impetrandum

    via est, quotiens a re:

    venientes,

    si

    fida interpres amicitia se ajstimans vo-

    exigit abjectio deprecantis

    coactus

    tum
    cet.

    eniin prtestat affectum,


    talur
    :

    qui miseriis supplicis invi-

    non potest

    afferre obvia

    manus, cui imperat


    spei sua; resi-

    responsum deferens tabella signifiEgo munera salutationis impartiens, deliberationem meam non tanquam verborum avarus occului.
    videt alterius,

    propositum

    afflictos

    audire.

    Perlator prrosentium

    avito se cespite

    deflet ahjectum, qui

    duum

    in vestro ponit

    examine

    ne adversarii ejus

    polentia de lucro et securitate gratuletur. Vos legum

    sacramenta, vos defensio respicit submissorum. Ego


    partes

    EPISTOLA XVIIL ENNODIUS FAUSTO. In asserendis quibus suum non denegat honestas plena sulfragium, multiplicibus non utor alloquiis ne prolixus sermo tanquam a uegaturo videaturim:

    meas
    nec

    commendatione
    beneficiis
    :

    munivi.
    quia

    Venerabile
    justa tri-

    petrasse

    beneticium

    soletis

    ergo

    nomen augete
    illa

    dum

    sunt, precibusanteferre.

    enim qufe poscenda Ad sublimem et magniffcum


    :

    huitis,

    qua3

    ad

    misericordiam

    pertinent

    posthabetis.

    Domine mi, reverentiam

    salutati acci-

    piens, itaprecibus meis effectum tribue, ut

    proprium

    desiderium,
    1

    dum

    honestas asseritur, possit impleri.

    virum Opilionem, parenles ejus in Africa consistentgg (jirexerunt certam diligentiainspirante personam qua ad patrium soluin remeaute, hoc mihi muneris prsefatus injunxit, ut ad magnificum virum - AgnelHiuc, Spoletane, gemis; paleris hinc damna, viator, iDcassum qiijereas quis ferat auxilium. Nam fessis tribuit requiem, miserosque levavit. JiistitiiE cultor, largus et hospes erat. F.iscibus insigois, generis nec stenioaate pejor. Hic lumou patricC, hic decus omue fuit.
    p'asces intelligit, quam diximus quaRsturam. Spoletinorum meminit quia in eorum tribunali causas egerat, ut post ipsura Honoratus, auctore ibidem

    Decorato] Major hio natu frater Honorati, ut dictum est ad epist. 28 lib. ii. Nobile par fratrum advocatorum et ex advocatis qUcRstorum. De quorum utriusque laudibus multa Theodericus rex lib. v Variaruui epist. 3 et 4 Honorato. Tu inquit, Ttecoratus ex illo es,ille Honoraius ex te esl. Itera de quoeTali igilur omine Vecoralus evaluii stura Decorati evaluit, inquam, ac se Iwnoribus palalinisjudicio nosiro laadalus immiscuil, dignilalem sumens, quamsolemns dare prudeniibus. Sed quifstor cttm ad eum scripsit Ennodius, nondiim erat. Humili conditum sepulcro fuisse testatur ejus epitaphium, quod inter Chrislia:

    Cassioiloro.
    - Agnellum] Patricium, qui in Africa versabalur. Theodericus rex Festo patricio Idcirco decernimus domus paii^icii Agnelli ad Africam discedeniis, qui regnum pelens a.lleriusnoslris esl uiililatibus servilu:

    na monimenta legitur his verbis Hanc Decoratus opem subducta luce


    :

    ut
    petivit,

    Conderet exiguo ut sua membru loco,

    rus, salais legibus tuaiuiiione vaIletur.L\h.

    Var. lo.

    ENNODII EPISnOPI TICliNENSIS


    li;m pi'o reatur.
    gabitis,

    80
    sic

    commendatioue suorum
    emendatissimi

    a vobis scripta

    me-

    ,^

    ne petitionem negatus frustretur effectus,


    s\im meritis vestris
    valla teneatis.

    concesinter-

    Quam rem

    hominum non ne-

    locumper longa temporum


    XXII.

    non contenti benignitatem vestram solos in Italia positos agnovisse. Nunc obsequia mea litteris reddens, causam scriptionis verborum compendiis
    indicavi, Vos dicenti

    EPISTOLA

    pauca prtEstate prajcipua.

    ENNODIUS SYMMACHO PAPyE. Quamvis sublimi viro Laurentio assistat pro pignorum commendatione probitas sua, et patris prudeutia causas sobolis exsequatur
    :

    EPISTOL.V XIX.
    EN^'OUIUS
    .\POLLIN'-VIlI.
    vestri silentia
    :

    attamen soUicituin

    dine genitali ad ampliora procedit, et vix credit pro

    Producendo

    circa

    amantem

    ad ab-

    liliis

    sufticere

    quod meretur. Adjutricem


    :

    astipuladifi-

    sentiam corporalem aninium trausmisistis retinendo paginas, in immensum crevit, quae bactvmus divisio
    nil valebat.

    tione

    germinis paginam queerit


    si

    et trepidante

    gentia palrum ardorem nititur


    tiri.

    cum

    universitate par-

    Res eo

    rediit

    rum, ut

    veteris sevi providentia conferat

    per abstinentiam tabellanil amori.


    avarus
    despicit

    Cogitate

    viro

    optimo negari

    effectus potuit, et

    pia et justa poscenti. Tribuat divinitas effectum precibus ejus, et huncbeatitudinis vestree nominatis coneiliare

    Rancessit caritas,
    ntiiare
    :

    quam verborum
    :

    sine

    cultura est diiigentia in


    styli

    usum non B

    dignetur atfectum, ut erigat parvulos implo:

    reducta per paginas

    frequentia vivaci pabulo

    rata coronae vestrai miseratio


    ut promissa

    qualenus anxii circa

    iusitam pectoribus nulrit amicitiam. Facilius, frater,


    fuerat desideriis meis le nuUo tomporc cupita triquia corda buisse, quam sa:pe indulta subtrahere
    :

    ipsos genitoris vota superentur.

    Domine mi, spero

    dudum

    benignitas in ea parte testimo-

    nium

    ferat, si

    comprehensis superius geminatam im-

    nesciunt, quae cibis dulcibus pastor arlifex irritasti. Aliquanto enim tempore continuando scriptionem,

    pendi gratiam, qui per

    me

    precatur, intelligat.

    immemorem me

    sequestrationis effeceras,

    dum
    :

    efU-

    at giem venerabilem placido inserebas alloquio nunc commeanlium vacuas manus nudus inquisitor, inspicio. Ego tamen nolo errore meo alienas culpas asserere, ut quod factum doleo, admisisse convincar.

    EPISTOLA XXIII. ENNODIUS DO.MINATOHl. Oportuerat quidem desideria vestra,


    elicienda colloquia
    ret
    :

    quse fratris

    Agnelli patefecit allegatio, ut tabella reseraret, et ad

    formam sermo

    prajvius exhibe:

    quia potuit

    tibi restitui

    quod debebis

    nec ullo

    Accipe ergo, emendatissime hominum, desideriorum solatia, per ccelestem gi-atiam absentibus altributa,

    me
    tio
    ^'

    colore defenderem, te loquente, a paginis abstifuit,

    nendo. In tuo Jure

    lingua^ nostrcE ferias exerci-

    memores, sublevate; ut nesciant peregrinationis incommoda, dum nominatis patriam comaiendatio amica conlulerit. Quibus reet perlatores,
    si

    mei

    estis

    commutare, et rubiginem rusticantis eloquii fabrilibus studiis amovere quia sicut damnum caritatis
    :

    est

    primum cupientinon

    dedicare

    sermonem

    ita

    pro-

    meantibus, nuntio rae vestraj valetudinis sublevate.

    mulgata; scriptioni silentium reddere,

    nec amicitia;

    EPISTOLA XX.
    ENNODlUS JULIANO
    Exercetur diligentiie
    linguaj
    V.
    I.

    suadet memoria nec pudoris. Nunc tamen accessit ad genium meum, quod paginas imperasti; et si subtrahitur testimonio,
    :

    quod nunquam

    in

    amore

    vires in-

    bonum

    scriptione mulliplici

    terrogo.

    Facessat ab ingeniis liberalibus, ut credas

    enim indicio animorum secreta panduntur. curam irapendit eloquiis, qui otium amore commutat. Heeo suut oflicia, per quse tacitus innoteAssiduis
    soit affectus. Familiaris perlator, nisi

    fascem esse intolerabilem, quem amicus imponit. Tu tantum exacta complectere, et censuram castigans
    rancida judicantium depone fastidia. Absit a te

    eum

    reddendas culesse ne-

    mini vestro pagiuas accepisset,


    tia;

    me

    oblitum reverencaritatis

    yestras testarelur. Nescio

    enim

    gligens,

    nec partam labore gratiam quieti serviens scd ad brevitaffugare. Multa debeo verba foideri
    :

    j)

    tem
    tati

    cogit epistola. Vale, accipiens, ct circa


    Sic

    mi domine, honorem
    serva

    salu-

    spem altioris meriti traliitur, etiamsi veniat a moneta triviali, qui tibi impositum oris mancipavit obsequium. Ergo vale, mi domine, quia nolo fieri prolixa, quae. uon sunt ad perpendiculura fabricata colloquia. Tu messem gratiae justa fiduciam meam, tanquam uber solum restitue
    non fovere qui
    paruit. In
    :

    me adultam

    dignatio-

    quia in tuo posthac

    erit arbitrio, si

    crebro epistolas

    nem.

    bono in medium ascitus

    reipubliciP, de fe-

    meas accipere

    volueris, his

    me

    muniis invitare.

    licitatis tuffi riiuturnitate graluleris.

    EPISTOLA XXIV.
    ENNODIUS FAUSTO.
    JEger animus sicut silenlia non patitur, ita processum narralionis abjurat contestationi mreroris nec
    ;

    EPISTOLA

    XXI.

    ENNODIUS CONSTANTIO EPISCOPO.


    Vigilius subdiaconus vester experiri volnit quanta

    taciturnitas, nec colloquia prolixa conveniunt

    arcta-

    mihi a vobis caritas redderelur; et ad occasionem profectus sui conjunctionem nostram conatus adducere, statum inter nos amicitioe, dum augetur bonoribus, vultmetiri
    :

    tur pagina, cui vix inter gemitus verba tribuuntur.

    quatenus ad ipsum fructus redeat,

    Sed quid assero linguse ferias plus loquendo, et coactam necessariis epistolam terminis garrulitale polliceor? Deum quffiso, ut anxietali mesD de manifesto
    prosperitatis vestra; succurrat indicio. Ille

    ex diligentioe messe condidimus. Hunc si meut dignitas reor, ad diaconii sacramenta perducite prfefati ad spem mihi proficiat majora poscendi. Sed

    quem

    admittat
    :

    lacrj^mas meas,

    cui clausa
    sufficit

    ora fabulantur

    cui

    ad

    ydenam legationem

    ex compunctione deOuens

    81

    EPISTOLARUM

    LIB. IV.

    Ego labefactalam non solum quietem meam, sed et salulem, inimicorum valetudine et
    iniber oculorum,
    procellis agnosco. Potens est diviuitas immenstp tempestatis incertabono serenitatis amovere. et amanti in vobis Vos, si de Deo mereor, salvete conscientiam, non Ravennates excubias, tabellarum

    principis defluat,
    derit.

    quod

    in vobis ajternus

    imber iufu-

    rumorum

    Ecce qu;c debui vota rudimentis, licet coactis in artum sermonibus, enarravi. Vos mementote promissi amocis et fcederis, ut sine mutationisdispendio debitum mihi quaestura dissolvat. Tenete circa ine ''animum decessoris digiiitatisvestraj pollicitatiouon frangalur variata personis. Doraini mei, salvete pro desiderio supplicis, et inmagnabeneliciorum promulgatione suscipite parca colloquia. Talis enim est usus
    :

    promulgatione consulite.

    EPISTOLA XXV.
    BASSO. E.NNODIUS Si vetus diligentia quae aparentibus meis ergaamplitudinem tuam frnctus uberes de gratias messe condebat, circa personam meam pro iidei memoria servaretur, monstraret frequentia litterarum, et insepultam caritatem testis pectoris sermo recluderet. At nunc oblitum mei te sentio; nec aliquam melioris sa?'

    felicium et natura meliorum, ut linguaj copias rebus


    et prfestitis antecellant.

    EPISTOLA XXVII. ENNODIUS SEN.ARIO.


    Festinatio perlatoris in

    dolenlem magna

    fecit

    artum coegit epistolam, pauca dictare. Apud eum tainter

    quando nulla qux solliciculi retinere concordiam tudinem tuam resignet, scripta diriguntur. Sed ego qui scio desiderii impatientiam ad verba converti tunc novellam amicitiam habere dulcedinem, si an; :

    men

    ista

    non gravant, qui


    et

    sermonum

    augustias

    interpres

    Fausti

    et

    sensuum. Super tarditate enim domni opinionum varielate discrucior. Vos post

    Denm
    festaro

    anxietati

    mes

    celeri rescriptione succurrite

    nosa servetur
    nostri

    etillud essein affectione purius,


    :

    quod

    quia deterius
    Valete,
    tiva vel

    est incerta

    macerari spe,

    quam mani-

    luni

    examinavere majores sciens qnia - si Camilmente retines, Ennodium iion omiltes. Qua de

    re salutationis

    munera
    et

    epistolari cura persolvens,

    desperalionem indicio amantis agnoscere. mi domini, et advertentes quid cupiam, vonecessaria promulgate colloquia.

    precor

    ut

    bajulum prasentium,

    clericum

    meum,
    Quo
    si

    quem

    ad Gallias

    suse utilitatis et

    meje jussionis
    reut

    EPISTOLA XXVIII. ENNODIUS AGAPITO.


    Si mihi es sententia dies fluerent, non negotiosis operam paginis polius quam obsequentibus exhiberem; nec munus caritatis ad officia peregrina trans-

    causa perduxit, susceptum habere digneris.

    meante prospera vestra scriptione signate in amore damni fecit oblivio, epistolaris
    restituat.

    quid

    sollicitudo

    EPISTOLA XXVI. ENNODIUS " EUGENETI V. I. Faustum ccelo omen adveniens auspiciavestra
    roboret,
    et

    (.

    cor-

    ducerem. Sed coactus rem diligentise necessariis commutavi. Sublimis enira et magnificus vir pro dolosis inimicorum laborat insidiis qui per me ffiquitalis veslrte implorat patrocinium; ne prava concin:

    tirocinia can;e

    dignitatis

    suis

    divina consiliis. Per vos supernus favor regat

    muniant domi-

    natio

    opiuionem ejus permiltatur incessere,


    forte

    et fabri-

    cati ruraoris feral

    compendium.

    Domine mi,
    ille

    num
    '

    libertatis

    ut ex pectoris vestri fonte ad aures

    salutationera largissimam dicens deprecor, ut


    est lib.
    I

    qui

    lib.

    Basso] Callo V. C. Sic enim appellavit epist. 20, Ennodii parentibus vetus fuerat neI. cui cum

    Variar., epist.

    12

    et

    13, in

    quibus Euge-

    cessitudo, 2 Si Camillum mente retines] Quipatrem amasti, filium non spernes. Ennodii ergo pater Camillus. Jam Ennodii parentes Gallos fuisse scimus e provincia Narbouensi, lareraque in ea habuisse totam ejus ferme cognationem. Quibus sane arguraentis, ac duorum simul Ennodii prcenominum conjectura ducor, ut

    doctrinacum eloquentia singulari preeconio celebratur. Itemque ab Ennodio ibidem. Elenira principes fori Romani inter advocatos fuerat Olybrius et
    netis

    augurer Caraiilum ejus patrem illum ipsum fuisse, qiiem Sidonius carmine ad Felicem, suramum ipsius patruelium vocat. Felix siquidem filius fuit Magni pater Camilli, ejusdem Magni frater. Sidonius idem in descriptione convivii Arelatensis lib. i, epist. II Recumhenle post se, post Magnum scilicet exoonsule, Camillo fUiofralris ,qui duabus LUgnitatibus et ipsedecursis pariter ornaverat proconsulatum palris, patrui consulatum. Quare Felix et Cdmillus fratres erant patrueles, fratribus prognati. Camilli autem, ut conjicio, lilius Ennodius noster, qui Magni Felicis praenomina a propatruo ejusque iilio derivarit. Verum ha?c nostra tantum est divinatio. 3 Eugeneti V. I.] Quaestoripalatii Theoderici regis. quam etiam Hanc enim illi dignitatem gratulatur expressit carmine 2, quod de Eugenete ipso scriptum
    :

    unde Athalaricus apud Cassiodorum lib. 19 de Felicis ad qusesturam proraotioue Advocationis, inquit, laudem scribens ad Senatum inter primarios eloquentise frequenter meruit invenire. Is contramagnumOlybrium stetit, is palmarum Eugenetis linguse ubertaie suffecit; et illis parfuit quos singulares Roma cognovit. Porro Eugeneti pro Eugeni mutata declinalione eo genere metaplasmi diEugenes
    :

    VII, epist.

    '^

    Niciatem,

    quo Eutychetem, Diogenatem, Eusebelem, pro Eutychem, Diogenem, Eusebem, Niciam apud inferiorisa^vi scriptores nonnunquam of-

    ctum

    est,

    fendiraus, et in antiquis ut in hac Romana


    :

    inscriptionibus

    saepissime,

    D. M. S. TI. C L AU D V
    I

    EUGENETIS A N XI. D
    .

    TI. A

    CLAUDIUS
    1

    IX.

    IN

    C E T U S
    a^vw
    '.
    :

    PATER. FEC.
    'A-TTATipuT' ittSfi, Ti [Lz VfjTTLOV Tjp aaa;

    est

    Vox
    Fuit

    justi quEestor,

    legum substantia, nobis


    ''

    Ti uto-jSsi?;

    oii

    uoi TraVTSq 6ajei)vO|ie8a

    Ceu Phoebus mittet carmina, plectra, lyram.

    etiam

    poslea magister
    :

    ofticiorum,

    ut videre

    decessoris] Fausti, opinor quaestorem vidimus lib. n, epist. 2o.


    miii-

    Animum
    aut

    quem supra
    non
    tibi

    * Hoc est ad litteram Inexplete mferne, miare me Juniorem rapuisli subito ? Quid festinasl Non tioi omnes delje-

    forte potius

    cum punoto

    iuterroganti,

    omnes dehemw^. Edit.

    83
    in vobis notus est vigor assurgnt, et
    vestris poscitur

    ENNODII EPISCOPl TIGINENSIS


    quod apatribus

    84

    pudeat. Nefas est euim credentem adobliqua provocare, et

    mei sermonis obsequio, ad impetrationem congruara perducatur.

    quem

    alTectu obligastis, per incerta deducere.

    Vale.

    EPISTOLA XXIX. ENNODIUS PAP^.


    Non
    sere
    bi.
    :

    spicata bene de

    sequacium cui-adisponit. ^ InauDeo nierentibus dona tribuuntur.Ingerit superna dispeusatio etiam quod supplicare liumanitas non praisumit. Agnoverunt adversarii sedis quod proxime vestroe, quo propugnanle vincanlur de Aquileiensi redemptor nosler persona reseravit. Et ideo inter excellentia munerum divinorum peto, ut mei corona vestra meminisse non abnuat. Invitat enim ad famulandum plurimos, qui quamvis longe positum diligit obsequentem. Vale. " EPISTOLA XXX.
    Coelestis utilitatem
    :

    sestimo

    EPISTOLA XXXII. ENNODIUS EUGENETl. rem obbeqLiii frequentia

    posse raiices-

    nec culturam diligentiae vitio garrulitatis ascri-

    tio illis,

    Suppetat forte de abslinentia tabellarum excusaqui publicffl utilitatis muniis occupantur


    :

    veniam uonmeretur,
    tiam, qui
    nis

    si

    a scriptionis assiduitate tem-

    peret absolutus. Liquido confitelur amoris negligen-

    cum

    possit, epistolas in
    ;

    quibus est affectio-

    pabulum, non ministrat error otiosi est, sibene comperta mens per linguai ferias desideratisattenuetur impasta colioquiis. Sed sicui nos religionem gratise

    fovere convenit, curis Scecularibus nil debentes

    ENNODIUS EUGENETI
    Postquam prima
    quia,

    V.

    I.

    ita nisi

    spei meae effectum dedere collo-

    ad usum sermonis ora diu feriatu laxavi. Animalur enim successibus, etiam cui per couscientiam uou suppetit Latiaris eruditio. Cessantibus studiis
    scepe

    magniludo vestra partibus suis adfuerit promulgutiune responsi, damnatis probe factareticendo quia si tollantur virtulibus pra-.mia, quem laborasse non pudeat? Ecce quantum, wstimo, brevi elocutus utrorumque proposituui; animo meo male esse con;

    facundum gaudia reddideruut

    moeroris nubila

    titeor,

    hilarilas depellit,

    mox

    rutilantia

    per

    sudum verba
    monstrat,

    discurrunt. Itaque aut perfectos nos

    laetitia

    aut infantes facit adversitas. Ha-c, mi domine, vobis etiam astipulantibus confirmantur. Ergo tempus prosperilalis amplexus, reddo debendee salutatiunis affectum sperans ut circa rae nobilis promissio quaj a pleuitudine gratiaj sumpsit exordium, quasi incrementis egena gemiuetur. Vale. EPISTOLA XXXI. ENNODIUS AVITO. Licet multam nobis per litteras magnitudinis tuae occasionem gaudii elementa pepererunt, cum ad hilaritatis obsequiura index fuueris sermo militasset, non tamen par lacrymisjucuuditascontigit, nec moe;

    quod remeante Montanario, cum dedissem pauon recepi quod debitum posco lege restitui, pudore geminari. Nunc vale, mi domine, et vestram quairens, propriam nunlians sospitatem, Deum precor, ut si mei memor est, prospera vestra mullipliginas,
    :

    cet.

    EPISTOLA XXXIII. ENNODIUS SENAUIO.


    (]

    Si

    amor pudori

    acquiesceret,

    si

    caritatis

    impatienofficiis

    lia verecundiffi lege teneretur,

    a paginalibus

    temperarem, et silentii formam vestri imitator assumerem non improvidus aestimator conjiciens, illa quibus remuneralio a vobis subtrahltur, non amari
    :

    nec suaderi facilius tabellarum abstinentiam, quam viros comilatensis exercitii per linguae tacendo
    : ''

    roris

    turbidum ex toto colloquii serena depulerunt. Retinet aflliclionem mens de tanti ^ decessione ponab hoc, quia tilicis, etiam post desiderata colloquia uatura rerum est, ut quffilibet Itetitia vel modici angoris collatione superetur. Sed quid novaconimemo:

    ferias

    Sed non ita est maguitudo tua lineis quadrata fabrilibus, ut quolibet tecla velamine amantis oculos possit efFugere quia
    clamare, quid respuSnt.
    sine obslaculo vestium penetralia respicit
    ci.

    mens amiapud

    Nemo

    asstimet,

    quod

    lutentis internaconsilii

    ratione facimus, quaj


    jactatione
    rio

    animum
    :

    clandeslina hactenus

    caros aulicis excocta fornacibus celet urbanitas. Sed


    credo, querelis meis illud ordinis vestri
    satiouibus genus opponas
    :

    domuerunt? Votis vestris eum Dei adjutocomitem me promitto dummodo salva donini

    aptum excuoccupatis

    Non

    recte ab

    papaj nostri incolumitate, talem vos elegisse cogno-

    y otiosorum munia

    postulari; vix ad hxo. officia posse

    scam,
    ^

    quem eum

    cui anima;

    cura
    :

    est,

    laudare uon

    descrndere obsequiis principalibus

    adhserentes.

    Au-

    Ennodius papse] Symmacho quem papae nomine omnes siquidem epistolas aut perpeluo sigiulicat pene omnes illo superstite scripsit. Inauspicala] Nova signilicalione inauspicatum meliorem in parlem posuit pro improviso et insperato bono, quod praiter spem et exspeclationem eve:

    niat. Sic lib.

    i,

    epist.

    ii

    Inauspicalis sucessibus

    illi

    provecluum incremenla venlura sunl, quem capisse videmus a fascibus. Item lib. ix ad Ca?sarium episcopum U7ide parenlibus meis inauspicala sublimitas'1
    :

    et aliis quoque locis : cum dici soleat, quod sinistrum


    Iib. xxviii,

    inauspicalum, contra id et infaustum, ut Plinio

    Comitatenses, sicut Palatini, generaliter inlerdum vocantur omnes qui iu sacro palatio militant in priucipis cumilatu. Quo sensu fumitatensis jure dicitur Senarius, quem in regis obsequio iuter exceptores meruisse osteusum estadepisl. II, lib. iii. Interdum Palatini peculiariter appellali, qui in officio eraut utriusque comilis largitiunum. Quorum ex numero, ut antiqiiai juris glossae ducent, qui iu palatio subsistebant, comitatenses nominabauiur qui in provincias dirigebantnr, mittendarii. Sic eniiu distiuguunl xoivw naX :p naXaxtvos 6 iia)vaTiav6i; u-CT|peTT,i;
    ; :

    ovdixaxL
    O-fiaaupoi;

    -iiavTet;

    exaXouvxo

    o'. o:

    ev

    TOi?

    xaTa

    t6

    aXaxtov
    cteL

    cap. 2.

    uxTipetoOvTe?
    irpoaaopeuovTe^,
    6 xoTZOi

    ^Decessione poniificis] Aquileiensis. Ibi enim versabatur Avitus lib. v, epist. 20. '^Viros comitatensis exercilii^Qooi munus comitatense dicitur leg. 38 cod. Theod, de Decurionibus.

    EuTaf iXX' ot {i^v eXeyovTO xop.LTaTLatOL*


    Stayet 6

    T^

    xojit-

    xa-uov

    Y^ crapyia?
    CTTeXXo).

    cv

    (j

    ^aotXsu;-

    ot

    Si et? Ta?

    Tre(iTc6|i6vot,

    [itTv5apt0f

    MtTu

    yip

    t6

    'Atuo-

    El']STOLAfiUM LIB.
    divi

    V.
    :

    RH

    qnidera S8spe talia

    sed confiteor, non recepi

    froiis

    picta proposito

    nos ad hanc fabricam nuUa


    :

    quia frequentes necessitates desideria transcendunt, et sine intermissione tinior cedit aflectui. Voluntas

    quiw concinuata excusatione defenditur. Ecce, mi domine, quam magna doleam, cum officio perlatorem utrique carum, pro salutatinnis asserui
    in ciilpa est,
    ;

    iide

    sua

    et nobilitate

    commendans,

    ut benelicio cul-

    nudam composuit ooncordiam urbanitatem inter caros ut venena respuimus. Ergo, mi domine, salutationem accipiens, amantem tui in hac potius parte sectare, et ut culturam fidciperfrequentiam s(!rmonis impendas, et ex secreto pectoris infuprascedentium stiidiorum lima
    scimiis ad conjunctionem afTerre
    :

    minis vestri inimicorum insolentia technis suis oppressa subjaceat. Vale.

    cata tfxspectanti verba concedas. Vale.

    EPISTOLA XXXIV. ENNODIUS HORMISD^.


    '

    EPISTOLA XXXV. ENNODIUS - APRONIANO.


    In usu est viris

    morum
    fotu

    claritate fulgentibus religio:

    Postquam votiva mihi


    tno ad

    necessitas veslra benetlcio

    nem

    amicitiae per culturam nutrire colloquii

    ut

    dum
    enim

    proximitatis desiderii ccepit spondere elTeolum, ani-

    gratiae

    germina

    confabulalionis animaulur, ad

    longiora transiistis
    contingitis,

    et

    cum Liguriam pene


    deputastis.

    messem conjunctio

    foederata perveniat. Perhsec

    Minus munia voluit senior providentia absentise nil licere. Merito de vobis emeudatissimus hominum domnus licuit absentiae dum sanctitatera vestram prolixa viaFaustus praedicat singulare testimonium. Sine nube rum intervalla tenuerunt: pensabat confabulatio dis-

    manu

    linguam

    feriis

    pendia visionis, et in remediis provisa diligentia? litterarum commercia prajstabantur per qufe officia
    :

    tus attollit. Sed

    datur agnosci, nihil de eo dubitaudum, quem prob;inunc ad epistolee angustias me redu-

    inter habitatione discretos nil

    peribat affectni. Sed,


    :

    cens, secretis debitam

    credo,
    tantes
    quiis.

    eligitis

    amicis difflciliora tribuore


    si

    non pu-

    beneficium,

    pascar in tanta vicinitate collo-

    At ergo casum

    meum

    versa sestimatione sus-

    piro,

    ne beatitudo tua retulerit ad judicium, qnod exhibuit blandimentis dura quod pra?cessit, ascribit
    ;

    laudem claudo penetralibus, est, apud vos importunitate ranoescat. Vale, mi domine, salutationem obsequentissimam accipiens Deum precor, ut prospera vestra in longum produoens, mihi quoque sene quod apud externos faciendum
    :

    cundis amicoruui
    Vale.

    successibus spondeat auctionem.

    tempori, non amori.


    '

    Facessat a nostro in amicitiis


    Lib. viii, epist. 33.

    Hormisdx] Diacono.
    :

    priva/arum. Sed nondum, opinor, hoc honore fungebatur.

    lib.

    A-proniano\ V. I. comiti rei privatEE. Cassiodorus viu, epist. ultima Apronianoviro illuslri comiti

    LIBER QUINTUS.
    EPISTOLA PRIMA. ENNODLUS LIBERIO PATIUCIO.
    '

    C mediocrem, ne

    praecelsi

    esset suspecta prtedicatio.

    Dum
    initiata

    pro venerandse religioue conscientiaa verba


    lingua oultibus militat consecrando, in ignoli
    :

    Clarissimorum testimonia ut vires accipiant, culmina castigantur. Felix saoerdotium, cui facem prcetulit
    plena inens luminis. Beata conversatio, quae idciroo in discussionem deducla est, ut tanto viro astipulante
    superaret
    :

    dirigitis in Aquileiensis electione pontificis, et divinis

    nos diligentia sermonum vincula teiiuerunt


    hil superat judiciis, quotiens aliquid

    quiani-

    quoe

    non

    didicis et saporein viotoriaB, ni^i

    probalus extule-

    subjacuisset incertis. Seinper innocenlibus gloriam

    enim sententitc sequacium derelinquati rit. Quid quando justitiae obsequilur, cujus in examen definitio non vocatur? Agitis bono conscientiae quod vestro
    vix negaretur imperio. Exhibuit
    cellini venerabilis
    -

    adversa pepererunt

    providet defensores fortissiraos

    mediocris .impugnatio. Sed quid epistolae terminos


    loquacitate produxi, coaotas lege paginas in

    humana

    inter arbitros Mar-

    concinnatione transgressus? Jungo et ,ego, amplissimi, partibus vestris pro raodulo exiguitatis propria3,

    collegam maximus hominum, hu:

    ne potestati favor per obliquos ascriberetur interpretes, quod de proprio demilitate subiimior
    et

    cerpsit
    '

    genio,

    laudati junxit

    ad pretium.
    1

    Egistis

    obsequente, consensum et quod mirabile homines hnbetur, oonsideralione vestri attralior ad amorem. Iiispirata mihi per alterum placet afcoelo vobis
    :

    inter

    Liberio vatricio] In synodo Arausicana 1 omnibus Patrus Mahcellus Felix suis nominibus subscribit LUIEHIUS V. C ET INL. PRyEFECTUS PR.ET0R10 OALLI.iRUU ATQUE PATRICIUS C0NSENT1E,-<S SUBSCRIPSI. Nlllil habuit aetas illa Liberii noraine illustrius. Primum
    :

    lib. ii Variar. II et fj; lib. VIII, epist. 6, et lib. xi, epist. I. Procopius idcm lib. i de Bello Gothico et Ennodius ipse lib. ix, epist. 23 el 29, ubi plura dc Liberio. Hanc porro epistolam

    auctores nobis Cassiodorus


    et III
    :

    enim pro Odoacre


    :

    adversus Theodericura fideliter stetit post illo devicto sub Theoderico, quandiu is regnavil, sumuiistogae militia^que honoribus perfunctus, multa in llalia et Gallia praeolara cum laude iteraque sub Athalarico. Theodati etiam regessit gis legatus ad Justinianum iraperat. delectus a Justiniano denique ipso inilitariljus copiis adversus Gothos in Italia et Sicilia praepositus, v^p, ut Procopius.
    : :

    tanquam S^-mmaohi nomine scriplam ab Ennodio inler Symmachi epistolas collocarunt.


    - Inter arbitros Honoratos videlicct, Marcellini qiioriim arbitrium in antiquis episcoporum electionibus ao testiinonum exquirebatur. Leo episoopis proExspectarentur certe vinciaj Viennensis epistola 89 vota civium, lestimonia popidorum quxretur honoratorum arbitrium electio clericorum, qugs ia sacerdotum solent ordinationibus ab iis qui norunt Patrum
    \

    testatur, xa).o: te
    id:r,f)o\ic

    y.y.i

    cr.yy.06; (?tac?iOovTw^, 'j.oyov zi

    i-vj.-r.v.r^fjy.i.

    iiz-i.Tzy.u.zvj:.

    Qiioriini

    rov uliinium

    rerjulas cuslodiri.

    87
    fectio
    ;

    E.MNODIl EPISCOPI TICINENSIS


    durn manet
    caritas imis inserta

    visceribus
    coelestis

    peregrinante persona. Comitem se tamen


    gratia desideriis jungat
    ctus,
    ('
    :

    EPISTOLA III. ENNODIUS * OPILIONI

    V.

    I.

    et

    dum

    cupitis

    datur effefaciat.

    Debeo equidem prioribus responsa


    cante displiceam,
    ,ic

    colloquiis, et

    aut invoniat

    bonum
    et
    si

    pontiticatus, aut

    in obsequio proposili vel pudoris, nisi pagina rusti-

    Valele,

    mi domine,
    :

    araantem

    vestri crebris rele-

    epta geminare

    ne potioris

    di-

    vate colloquiis
    tia

    ut

    non

    esigat negotiosas frequen-

    gnalio ad pcenitenliam
    dii.

    redeat de abjuratione fasti-

    paginas, preestentur alfectui.)

    EPISTOL.-V
    '^

    II.

    Nostro enim vitio ia culmine constituti supercilii memoriani non amittunt, si illud male genus sectari
    et

    Dum

    inter

    ENNODIUS MARCIANO. spem et metum animus meus de


    incerto,
    solida
    :

    humiles suspicentur.

    Cum

    eniin 'eminentissimos

    te an-

    attollat castigatio sua, et

    honorum

    pleuitudo sBeculapariat
    status

    xio jactaretur
    colloquii melle
    tuaj

    profectus tui indicia

    rium hoc

    solo artiiicio patiatur

    augmenta, couside-

    reserasti

    quia domesticam origini

    randum
    striE

    est

    quid abjectis detrimenti

    facundiam
    illo

    fidelis doctrinae ha;res insequeris.


    ;

    Non
    suc-

    angustia non metiti. Ergo sufliciat "magnitudini vesenlio quid per Sed timui, confiteor, ne ad vitium me duceret fuga culparum et sermo deputatus ad gratiam, dum nuUa peritife lima comeretur, inveniret offensam. Refugi horrorem, qui ignaris de parendi occasione generatur. Ecce asserui habuisse me et animam deposilum contitentis, et bene de viribus conscii in restitutione verecundiam. Restat autem, emendatissimi hominum, et illud placere vobis allegationis meaj inspectioue cognoscam, quod

    degerat, ut video, vena linguarum


    cessio

    et peritia;

    quod post duplicem scriptionem

    quo patrimonia jure discurrit. Putabam scientiae dotes rem tantum ingeniorum esse, non familia;, nec duci per stemmata quod labor continuus et indefessus sudor adipiscilur. Sed, quantum
    apparet, ordines suos servat eloquentia, et oris

    silentium erroris inturrerim.

    pom:

    pa quse exundavit in veteribus, migrat ad posteros


    concordat scientice cursus
    tos alveos et dicendi
    et

    fluminum
    bono
    fateor,

    per consueVenit ad te

    unda
    Invidi,

    prselabitur.
    et

    cum

    censu patris eruditio;


    restituunt.

    sobolis

    Asterium

    sepulcra

    bactenus annis

    hdctenus aecepta non reddidi.

    Fida enim index est


    ;

    senioribus.
    spiravi.

    Et a?tatem cui

    ille

    concessus fuerat su-

    possibilitatis nostrce consiueratio

    et

    sicut in

    omnifa-

    Beneficiorum coeiestium negligensfestimator,

    bus praecipua,

    ita

    fama muniens

    circa linguae

    maciem
    :

    quando potui desperare de togee fructibus, radicis manente substantia? Sed superna dispensatio, ut det genium beneficiis, improvisum facit esse qiiod tribuit
    :

    custodita, quasi crescit eloqueutium dos


    cile prudentiffi

    pudore

    et

    dum

    vola transgreditur, potentiam

    suam

    li-

    cum per ipsum conticescat infantia. Causaj tamen quam injunxistis, C jacturam fronlis exhibeo, etdum imperata exsequor,
    nomen
    adipiscitur,

    beralitate manifestat.

    Non

    est

    bonis partubus infequEe libenter


    ^

    opinionem ad incerta transmitto. Agnellus de


    per varias perraissionum mihi
    a nobis
    illudit eftigies,

    casis

    cunda Liguria
    amplectatur
    et

    nutrit foro gerrnina,


    curia,
    :

    volens

    Nota prosimitate sociantur


    his qui

    summam

    pretii designari.

    Sed mali hominis


    nisi

    bene toga usi fuerint, feseratis susceptura sinibus palmata blanditur. Vale dulcissime, et ad hsc decora multus incumbe totum te studia lionesta suscipiant festina, ut ad messem patriam venias, linguam leclionis sarculo, mores bonorum imitatione purgando.
    causidicus et senator
    : :

    ardorem insatiabilem esse didicistis, qui temptu pecuniffi non sanetur. Domine rai,
    rogo ut religio circa

    con-

    saluto et
    foaderis.

    me

    pii

    amoris servetur et

    EPISTOLA IV. ENNODIUS HELISE^E.


    ^"

    Diu quffisitus desideriis meis evenit effectus


    gessit
    stat.

    ut

    '

    Valete\ Omissis quae sequntar, codices

    Symma-

    cliiani

    concludunt /->o/a xvili calen.d. vni, hoc est anno, ut di.xi, CDXcix. Ex quo patet epistuhis Ennodii ordinem suuin non retinere. Alioquin lia; quae de iMarcellini electione
    epislolam
    ita
    :

    ralensi prcefixum est,

    Novembr.

    die, indictione

    auno 324 cujusque nomen concilio Carpentoquod eo anno celebratum conQuod enim perperam ibi a sciolo quodam anti-

    lus,

    quario Opilioni consuli adjeclus est collega Vincomaquia Opilionem alterum quem eumdem credebat,
    fuisse

    agunt, superioribus pr.Tpoui deberent. 2 Marciano] Advocato, Asterii lilio. ' Causidicus et senaior] Ad curiam et senalum aditus per bonores patebat ad bonores autem gradus erat advocalio. Unde Valentinianus novella de postulando, qua' est 34 inter Tbeodosianas, advocatiouem appeliat semi.narium dignitatum. Vel quia ex primoribus advocalis plerumque liebant qurestores, consulares, prfesides et alii litterati magistratus : quod in Decorato et Ilonorato vidimus passimque exstant
    :

    D cum Vincomalo consulem anno 463


    :

    memine-

    cum pari audarat; id mirum videri niinime debet cia in epistolas Ilormisda?. fapajad Possessorem, qute Rustici consulis, cui collega iuit Vitaliamus anno o20
    in antiquis exemplaribus ; Rustico Olybriura, qui cum Rustico altero ante annos sex et qumquagiuta consul fuerat, inplerisque edilionibus suppositum videamus. Sed ut ad Opilionem redeamus, diversus a consulari eadem aitate fuit Opilio Boetii delator, quem prestringit lib. i, de Consolatione. Is nimirum, quem Alhalaricus postea, ut est apud Cassiod. lib. viii,epist. 16, comitem sacrarum largitionum fecit indict. vi, hoc est anno 328, triennio postquam a Theoderico eadem comitiva ornatus fuerat Cyprianus ejus frater, delator et ipse, ut scribit Boetius, Albini consularis. Quiu et horum quoque fratrum pater Opilio alius, qui comes item sacrarum largitionuni fuerat sub Odoacre lib. Vari^ir.

    subnotatum nomen habet

    cum

    exemplaapud Marcelliuum

    el

    Cassiodorum

    quo qui-

    sensu locutum hoc loco arbitror Enuodium. Vel quia qui praelixum legibus numerum annorum in advocalione expleverant, diversarura deinceps dignitatum privilegiis ornabantur. Quo spectans Sidonius
    II, advocatorum dignitdtes tum incipere cum actiones liniuntur. Opilioni V. /.) Sublimem et magniiicum virum dixit lib. IV, epist. 18. Illum puto, qui postremis Thcoderici tempoi-ibus consulatum cum Justino Aug.
    lib. I, epist.

    dem

    dixit,
    '

    X, 61.
    '

    Helisex] Matri Aviti, Eunodiipropinqua", epist.

    3.

    ; ;

    89
    detiii'

    EPISTOLAHUM
    genius beneliciis, transmissa in longum exspesequestratione corporum sanguini.-i
    :

    LIIl V.

    '.)(}

    replet,

    ctatione tribuuntur. Vivitinquacunqueterrarumparte'

    proximitas

    ca-

    tena non rumpitur

    per discreta

    rcgionum

    caritas

    pudore meliorat. Superni ergo secreti dignatione confabulationis vestra; fruges elicui. Vos de corporis mei sanitate sollicitos ille reddidit, quia aninitc mece curam per spiritales medicos ad statum
    indutffi valetudinis redire

    damna non

    sentit;

    quando

    inter eos qui liabitatione

    compellit. Qua;
    religiosai

    sil

    in

    me

    separantur, prcesenlice vice tenetur afiectio. Deo

    om-

    substantia

    membrorum,
    :

    sollicitudinis in-

    nipotenti gratias refero, quia vos meraores fecit esse


    pietatis,
    nisci.

    vestigalione perquiritis

    et

    prosapiae sub religiosa occasione remi-

    tem negligens,
    Agite

    tolo

    quorum status animse parmundi istius gravatur imperio.


    iieri,

    Teste Deo, postquam mihi

    domna Cynegia me-

    me
    :

    talem oratione

    qualem

    asseritis blan-

    ritum vestrjE conversationis exposuit, visionem vestram speciali ardore requisivi, si votis copiam dedisset optata occasio. Domina, salutationis reveren-

    dimenlis
    annuntiat

    quia fuci nescia propositi vestri claritudo,

    tiam
    statur

    dicens,

    in

    designato

    litteris
    :

    vestris

    negotio

    miiiisterium devotionis spondeo

    quia tantum prcestudiis.

    animae,

    quantum
    diri

    sanctis exhibetur

    quem bonum esse pra;dicat ante tempus innocentite, mox futurum. Fratribus meis et conservis quos direxistis, quantum exhibere solatii potui, voto potius quam re idoneus, non negavi. Superest'ut accipientes obsequia mea cum universo cui prceestis
    concilio,
    rali,

    Vere dico
    et

    me nunquam

    dilexisse

    quem

    detestamini

    veritum ne ad

    hominis profectum vester quoAd.'it

    Deo pro parvitate mea precibus


    fiducia,

    per Dei omnipotentis misericordiam conjuinsistatis, utcui

    que inclinaretur assensus.


    incude formatus.

    Deus, ne ad eccleinstitutionis

    deest per actiones suas


    gia vestra contingat.

    bonorum per

    sulfra-

    siasticam diguitatem veniat

    nuUa bonse
    V.

    EPISTOLA
    EPISTOLA

    VII.

    EN^'ODIUS AVITO. Vellem produci causam, si propositum noii gravarem, perquam frequentia amantis scripta, promerui. Dum enim negotiosaspaginasdestinatis, ministerium
    prffibetis aiTectui.

    EUPREPI.E ENNODIUS. Quainvis Scepe ingenii mei maciem cognovisses, periclitari tamen jejunia oris olim probati jussionis celerilate voluisti. Sed ego non abnuo obedire diligenti, ut si facundia^ deest meritum, gratia veniat
    obsequendi. Varice sunt donorum coelestium,
    licet

    Sed apud prudentes

    et

    animorum
    pro-

    ab

    Alium "commendat perfectio, alterum insinuat quod sine tarditate nec eis quibus aniuiam missionibus esse non sapio aliqua vult parere. Domnaemese Cynegise epitaphium debeo, fucata fronte blandiri. Vos tantum coeptis in tractandi spatium inelimata vesistile, et raandatis coelestibus obsequentes, malum q vix una hora habens
    conscios sulliciunt parca. coUoquia. Urbanus in
    ;

    uno auctore fR'ogrediantur,

    species.

    hominem quera
    ceri
    :

    dicitis,

    a desideriis

    deducatis.

    Me

    locitate

    composui. Vide necessitatem, ut illam tansaltibus expli-

    convenit plus rebus ostendere,

    quam sermone

    poUi-

    torum meritorum feminam verborum


    carera.

    quia quod tribuo, hoc mihi restilui incunctanter exspecto. Domine mi, salutationem plenissimam dicens rogo, ut domna^ Heliseae communi matri pro

    Parcat

    sterilitati

    mcce

    veuerabilis anima,

    suscipienspro schemale dictionis studium sine nube dictoris. Tu, domina, epislolam prajsentitB meai vice
    coiiiplectens, ora ut spiritus illius

    me

    gratias agas

    quae dignata estlitteris suis vincula

    scabridis

    nequa-

    proximitatis ostendere.

    quam

    Ifedatur ofliciis.
    ^

    EPISTOLA VL
    LEONIIO ABB.\TI ENNODIUS Supra meritum meum summa circa me
    '

    EPIIAPHIUM CYNEGI.E.
    nil lila

    Nil sexus,

    nec busta nocent,

    sororum

    beneficii

    Jlixla

    coelestis adolevit,

    dum

    qui poena dignus sum, justoexsulto. Frustra delinquentes


    prsecipilat,

    rum prasmiaconsecutus
    periculi

    Ultima, fallaci pnllice qiu-e tenuant. Deo mulier vivit post fuuera factis, Mascula femioeo tramite gesta ferens. Sanguis, honor, genius,probitas, constautia, vultus.

    Vicerunt tantis exitiumi

    pretiis.

    mater desperatio ad extrema


    constituti,

    In

    errore

    maximo

    meo

    ad solidam spem re-

    parenturexemplo. Nescio de quo opere mihi, de qua q EPISTOLA VIII. innocentia epistolarum vestrarum fructus accesserit ENNODIUS ' PETRO. et animam peccati ubertate locupletem coelestisboni Postquam venerabilis judicium principis, periclimelle satiarit nisi quia ille qui vulnera nostra sustatis moribus magnitudinis tuae, donavit te honorum cepitet pro nobis doluit, mutata meritorum condigermine pro messe virtutum, per lingure ferias fotione, quos tlagellis dignos viderit, castigat muneri:

    Moribus asseruit magnorum stemma parentum, ludicium generis ^ mcnscui clara fuit. Instituit natos vitam servareserenam, Dum docet exemplis semper amare Deum.

    bus
    '

    et

    versa vice

    noxiorum animas,

    dum

    secundis

    veus irreligiosa silentia, ad Ratramnura


    :

    et in eloquentia

    tua et in

    Leoniio abbati] Cujushortatu vitam beati Antonii scripsit, quara eidem nuncupavit. ^ Cynegiseepilaphium] Fausti]uxoris.Hocenimdocet alterumejusepitaphium,quodsubjioitur ep. iOlib.vu. ' AJe7is cui clara] Ita libri antiqui. Basilienses mens luaclara, inepte. Sed movebatillos vocuio.> cui dijequaj tamen veterum poetarum resis et dimensio et Pauliui Nolani in epithalamio exemplis nititur Utsi eivertex vir, cui Christus apex. Nec Juliani ignoravit Goteschalcus monachus Orbacensis, cujus sunt versiculi quos subjiciam in proceraio oarminis
    : : :

    Age, quaeso, perge Clio, Propera celer virago,

    Kepeda sagax propago, Cui frater est ApoUo. Fer amico ovans Ratramno. Domino, patri, magistro,
    Calanio

    metrum

    Quod
    *

    ei

    impolito, libens remitto.

    Peiro] llTi fortasse qui postea consulatu ordinario functus est finno 516, cui nunc aliam quampiam

    dignitatem adepto gratulatiir Ennudius.

    ENNODll EPISCOPI TICINENSIS


    Quia naturalibus adolescit elocutiomunita superciliis, quotiens prosperum famulapeccasti.

    meo amore

    tur indicio

    copiosior facundia

    honorum

    militat incre-

    Heic pyra gurgitibus, scintillis fluctuat hutnor Vivitur alternae mortisamicitia. Ne pareat, nymphis Vulcanus mergitur ilUs, Foedera naturae rupit concordia pugnai.

    mentis

    profectus suos

    non imparibus

    signiflcant pe-

    ritorum ora successibus. Ecce inamabilistaciturnitas, et vobis dicendi abstulit genium, et mihi laetilia?, invidit effectum. Referatis forsilan
    :

    EPISTOLA IX, ENNODIUS V.4.UST0.


    Secundet desideria honesta divinitas
    :

    felix

    anspi-

    Posses me, amice,

    de ignoratione culpare.
    niiscuis

    si

    quid tibide apicemeo pro-

    cium bonis non negetur studiis ingenuae intentiones prosperorum fructibus convalescant. Votorum obsi-

    dedicala nuntiis

    fama suppressit. Sed ego


    :

    dem

    tradidit

    honestati, qui ad liburales aspirat, su-

    et agnoscere carorum culmina rumore non patior nianifesla gaudii colligere de opinionis inconstantia.

    peris faventibus, disciplinas.

    Bunarum

    afFeclus

    artium

    diti

    Noveram quam mihi devinctionis spem simplex erududum fecisset allegatio credebam frustra me
    :

    in

    illa

    parte serenis

    animum

    auribus committere,

    dirum dedignaturingeninm,adeloquenticeornamenta Parthenius non tendunt nisi moribus instituti. His noster, germanae Ulius, incitatus stimuiis Romam in qua est naturalis eruditio, festinat invisere cni
    '-^

    unde tu me hilarem esse non jnbebas. Illam ipsam mille alarum fabricatam! remigiis scriplionis tua;
    aestiraabam pedibus potuisse superari, ne amanti exspectata bona tibi fructum prceripiensaller iugereret.
    Ecce,

    magnitudinis vestraesuffragia sum paterna pollicitus.

    Datur culmini vestro par supplicantem genius,


    :

    dum

    quod usus exigit, precibus imploramus ceu si quis credat se ortum solis, cursum flumiuisoratione promereri.

    mi domiue, houorem salutati accipiens, agnitis dolorum causis, remedia prseparala non deneges
    :

    Non

    est

    beneticium,ubi ordo servatur

    mori

    obsequitur, quod obligat universos. Ego tamen supra

    quia,

    ad

    quantum praesumo, nec fldes iu diligentia, nec unguem ductus sermo vos deserit in loquela. Non
    caradjeci
    :

    cursum a quo nequaquam


    rus occurro.
    Direxi

    disceditis,aliquid acceptn-

    personara, in

    qua

    contentus tamen uno dicendi genere displicere,

    meornm
    tio

    status Eestimetur. Alios forsitan


    :

    meritornm 'commenda-

    men
    '

    ut post epulas

    Antenorei gurgitis, quas

    lavacra Aponi, coacta in artum! carnis lege, casti-

    parentibus minus est quidquid juvet indebita superare non possumus. Dominemi, servitia saluta-

    gant, dum illud quod aquarum fetibus distenditur, aqua desccat; ego quoque qui Heliconif Uuenta non Accipe ergo risum tetigi, poeta novus admiscear. motura poemata; et ^GIoviderium tuum te solum

    tiouis repracsentans,

    portitorem paucis ejusque ne-

    gotium elocutus,

    restat ut

    agnoscam quid mereatur


    X.

    persona, causa, proximitas.

    EPISTOLA
    c

    agnovisse contentus, a publico rigore

    me

    subtrahe

    SYMMACHO

    PAP/E EXNODIUS.

    quod forte placeat, sententia mihi vestra sit, secretum puto si qnod morsu dignum sufficil quod de aniici culpis agnoveris. Dabis etiam veniam, quia oculorum pressus angore poemata fortasse clauda composui. Non enim possunt esse versuum solidata vestigia, luniiuis ofUcio destituta. Lege ergo aquas
    quia
    si est
    :

    Dum sedem

    apostolicam coronae vestrae cura


    ^

    mo-

    deratur, et coelestis imperiiapicem regitis, btanditur

    profectibusparentum, quod
    turofliciis.

    meis promissum tene-

    Spem

    sine labore obtinet

    apud constan-

    tem virum
    praestantis,

    fideliter obsecutus.

    Grandis est

    pompa

    calidas,
    3

    quas invises.

    VERSUS.
    Tollitur adclivi tellus subuixa tumore, Leuilerelato fulta supercilio.

    qu ,tiens quod unus meruit pluribus repensatur. Superiorum inslitnta sectantur, per quos generatio recipit quod persona condiderit. Sic Israelitici delicta populi propter David poena non tetigit,

    Verticibus uuUis caput admovet illa snperbum, Nec siiuilis pressis vallihHS ima petit.
    hic patuHs Aponus fluit undique venis. Pacificus mi.xtis ignis anhelat aquis Unda focos servat, non sorbet flamma liquorem; lufuso crepital fons sacer iude rogo. Ebrius hic cunctis medicinam suggerit ardor. Corpora desiccans rore vaporifero.

    dum genti

    opilulata est

    praecessoris integritas,

    et

    fi-

    Fumiger

    des hominis aut eripuit de errore populum, aut juvit in gratia. Partheniusigitur praesentium portitor, ger-

    manaj fllius, hac ad coronara vertram fiducia animante directnsest quem sollicitudo liberalis Romam
    ;

    '

    lissimi fontis, qui

    Lavacra Aponi] Corruptum hicnomen erat nobihodieque propter salntares aquas

    donicum hominem.nihil cum/uco autcoiurno loqueniem. Sed gurdonicum a gurdo deduci, Iioc est lento
    et inuttli, ut interpretatur Isidorus, facilisest conjectura gluvideni quajnam sit origo, non itera. 3 Tollilur adclivi] Claudianus de Aponi balneis Alto coUe miuor, parvis erectior arvis, Conspicuo clivus moUiter orbe nitet. Arilenlis fecundus aquEe, quicunque cavernas
    :

    magna hominum
    colonia?,

    frequenlia celebratur in agro Patuvino qua^ Apona tellus ab hoc fonle dicta Martiali, nt Antenorea Ennodio et aliis, ab eo quam Trojana^

    auctorem ferunt. In Aponi aquas lusit etiam et Cassiodorus suo peculiari carmine Claudianus more iu epistola quam Theoderici regisnomine dictavit ad Aloysium architectum, ut Patavinarum thermarum sediUcia instauret,totam Aponi naturam, vim
    :

    Perforat, offenso truditur igne latex.


    *

    Hic pyragurgttibus^Siclegendum-pro pera, quod


    :

    atque usum scitissime atqne ingeuiosissimedescribit,


    lib.
    II,

    epist. 39.

    - Glovidenumluian] Inprsefationecarminis ad Faustum Ad Camsenalem tamen ignomirdam^ quibus nun:

    ut lib. i, antiquis, nota litteras mutatione pertpoma pro pyripoma. Paribus antithetis de eadem rescribensutiturCassiodorus Juvat videre secretum, lalices vapores igneos exhiilantes, amicum undisindcsinenler ardorem. elcalorem venire decursu
    cst in

    epist. 4,

    quam

    gluvidinvs deist, versus adjeci. Satis apparet

    rivi,
    ^

    glovidenum ab Ennodio saeculi sui voce eo fere sensu poni quo gurdonicum a Suipicio Severo, pro rudi et impento. Vereor, inquit, ne offendal vesiras nimium U7banas aures sernioruslicior. Audielislamen, utgur-

    imde usualiler solebat exsthigui. Parlhemus nos/er] De quo lib. vi, epist. 1. officiis] Qua? in Symmachicausa praestiterat, tum ca;teris inrebus, tum raaxime iiiApoIogiapro sy^

    Meis

    nodo,cuiusdefensioneSvtnniacIii inDOcenlianitebalur,

    EPTSTOLARtlM
    coeo-it expetere. Sancta siint studia litteraruni in qui-

    LIB. V.

    9i

    tlieniu?, sororis

    meee

    tilius,

    per
    :

    libei-alis

    studii disci-

    bus ante incrementa


    ilinere cana

    peritiffi

    vitia dediscuntur.

    Hoc
    :

    plinas ingenuus vult videri


    veslri

    optat, ni fallor, peculii

    adannos pueriles solent venire


    cetas
    :

    consilia

    dum quod
    uitale

    refugit

    norunt institula prsestare.

    Fovele ergo

    '

    veniendi causas patefacta consangui-

    tcstimonium. Magnitudo igitur vestra pr;i'teritorum tenax, memor prffisentium, prudens futuri, perlatoreui pro mea commendulione susciliabere
    piat
    :

    didicistis. ILibetis obsidem, in quo dilucide merilorum apud vos meorum qualitas inuotescat.

    et qui erit

    per visionem vestrara scribente fe-

    licior,

    peregrinationis non patiatur adversa sentire.


    nii,

    Doniine, ut supra,

    salutationis

    reverentiam obse-

    Domine
    vel

    debitum servitium reddens precor ut


    illinc

    quiorum dcvotione

    restituens, precor ut perlator prae-

    per banc occasionem qua

    Parthenius susce-

    sentium famulus vester felici sorte peregrini apud quia quod attributum fuerit vos nomen excipiat precibus meis, vestrum supra dotes suas ornat ofli:

    ptas poterit paginas destinare, desiderati mulliplicetur

    forma coUoquii.

    EPISTOLA
    Scimus
    religiosi

    .\11I.

    cium.

    ENfiOUIUS HORMISD.E.

    EPISTOLA XI. ENNODIUS LUMINOSO.


    instituti liberalis

    sacramenta propositi ab obnoxia

    Videor apud quos plurimis asserendus est, quem cura sollicitat: vos patronos ineruit

    peccatis multitudine, innocentia et tide separari, et titulosvenerabilisofticii mores potias insignire quam

    corpora.
    rat, si

    causa commuuis.

    Non

    iguari peregi^inos suscipitis,

    Quisbonum conscientia' inter bominesqua;mundi adbibenda est oirca pontilicum statula


    si

    nec erudiendos animatis. Expertis mauus necessitatibus frequenler adliibetur,

    necessitas,

    sacerdotum

    promissio

    circuraspecta
    in
    affectu

    dum

    ad eloquentiae pal-

    cautione

    servabitur?

    Nunquam

    habuit

    mam

    feriato ore eos qui titubant invilatis.

    Exemplis

    constantiara, cui facere


    licuit.

    aliud de pullicitatione

    non
    :

    bortatur ex peregrinopotens, ex insipiente perfectus. Utraque Partbenio, germanae mea; filio, pars convenit
    :

    Saiculi

    conversatio

    legum metu

    retinetiir

    cui ad venerabiles disciplinas


    suflicit

    Romam

    petenti,

    Dei famulos quod bonum est exhibere convenit non formidini, sed amori. Dudum dum nobis metus instaret,
    et

    pro ferratis calcaribus

    vos videre.

    Si

    ab hu-

    manitate non discrepat, sublimitatem tuam gerens ante oculos, rebus ad virtutem potius quam monitis
    excitatur. Magistra laboris est laudis ambilio, pra3cipiie

    Sistimatione

    de clementia pii regis dubio meritorum penderemus incerto, camelos tot danpapse
    ut
    si

    dos

    domno

    tali

    reverentiaj veslrcB conditione

    tradidimus,

    quando in

    illo

    esuberat,
    si

    quem

    similis retineas

    fuisse fortunae.

    Sed

    vobis cordi sum, circa

    memo-

    nobis animalia ipsa non essent necessaria, justum pro ipsis pretiura mitteretur. El quia novit optime ' sanctitas vestra, nos, dum potuiraus, per allegationem

    ratum patrem reddite, ut amor mutuus de vicaria impensione gratuletur ut quidquid in magnitudine
    :

    manae

    Ecclesia?

    tua

    dudum laboris exbibui, mihi per alterum reformetur. Domine, ut supra, salutationis obsequia decommendationem credidi, si qui essot portitor non lateret. Precum prolixitale utitur de impetratione diffidens argumentum est nil
    satis

    facile de veritate

    tuam utilitates sanctcc Ronunc pro vicissitudine benelicium. Qucesumus etiam, salusublevasse,

    talione praafata,

    tit

    pendens,

    esse ad

    vestra habeat, indicetis

    quid super hac parte deliberatio quia credimus nec praefa:

    tum

    sedis apostolicoe prEesulem, nec vos qui

    media-

    tores existitis, aliud cogitare, nisi

    quod

    et

    proposito

    raerentis,

    diu rogare. Facessat a moribus tuis, ut perdas benetioiorumgeniura, dum longasupplicatione produoitur de elfectu celeri sublevandus.

    et jusliti^e sine dubitatione conveniat.

    EPISTOLA XIV. ENNODIUS ' SEUVILIONI.


    De perfectione coniidunt
    discipuli, quotiens

    EPISTOLA XII. ENNOnUiS FAUSTO JUNIORI.


    Deo
    gratias praefatus, qui
    inexplicabilis dolor pepererat
    :

    magi-

    oculorum mecrum nubes abstersit ad ipsum beneliciasuareferens, quilumen deditet reddidil. Vix enim post innumeros dies sanitatis fiducia animante respiro. Et hoc ad sententiam culminis vestri

    strorum praesentiam priBstolantur. Spes eruditionis manifesta est, ut fruatur genio suo, invitare doctoquas clara sunt ingenia, qua; instruentum agitantur jure p rem
    :

    desideriis:

    monitorem requirunt, qui

    felici sorte didi-

    cerunt. Sic ergo sanotitatis tna; alfectione possessus,

    quanquam me

    prulixiorem respicit, ut
    nebulas,

    quem
    :

    genius suus de
    ille

    vici

    tamen prtcceptoris exspecto


    ecclesiastioum gerinen
    vis
    filio

    de peritia jactare non audeam, vultum ne degeneri te credas


    :

    nitate descruil, nil videret

    sed potens est


    serenitate

    qui

    commisisse
    se

    quia quamfructus

    corporis

    tollit

    rerum

    elocutionem necessitatis, redeo quod coactum impetravit alloquinm. Amabitis, ut spero, bajulura quem asserit causa veniendi. Parstitiam. Post
    '

    mutare triad negotium

    memoria mea ad centenos

    non

    va'eat

    semina muliiplicata redhibere cultori. Veni ergo, ut coram positus segetem tuam boni agricolas vice respicias. Deus procul avertat inextollere; scit taraen

    In edit. Schotti, cujus veniendi, etc.


    :

    2 Domno pap?e'] Symmacho et hoc igitur inter Ennodii er!?a Symmachum benelicia numerandum. ' Sanctilas vestra] Mi Bcatitiido iua, supra lib. iv, epist 3t Hormisdte eidem. Rata compellatio in allocutione diaconi, cujus ordiuis erat Hormisda. Est enim episcoporum potius vel presbyterorum T^ooa-

    Attamen eumdem Horraisdam diaconura tanomine sanctissimum etiam vocat lib. vii, epist. .Maximum Habes quse cum diacono sanctissimo deinstitalismorum nota dicendi uberlate communices. " Servilioni] Ennodii magistro, a quo ecclesiasticis
    ytJvviTt;,

    cito

    28 ad

    institutis fuorat

    imbutus.

    Ob

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    06

    vidiam. Ita \omeribus tuis ecclesiasticae fecunditatis


    planta convaluit, ut

    nuUa
    :

    ssevientis

    procellae possit

    EPISTOLA .XVII. ENNODIUS AVIENO.


    Bene magnitudo vestra, dum origini et moribus obsequium, emendationem sine intervallo conjungit errori et quod peccatum sapienter intelligit, priusquam altero denuntietur, avertit. Quis
    prffstat
    :

    impulsione subverti. Nolo prfejudicio laudi sanctitatis tuae gravare conscientiam inspicies qute litterarum
    lestimonio declarantur. Superest, salutationeprcelata,
    ut

    ad gaudia tua jam properes


    et

    quia divina benelicia

    gradibus semper accedunt,

    quibus boua conferunt,

    credat deliquisse in correctione velocissimuni? pene

    meliora pollicenlur.

    non vocandus

    EPISTOL.\ XV.

    manum

    est sectator excessum, qui obviam ponit in subreptione culparum. Hajc, mi do-

    ENNODIUS SENAKIO.

    Nunquam apud Deum fusa deprecatio votivo nudatur etfectu, apud quem liilaritas lacrymis obtinemoeror Iraasit in kctitiam. Adfuit Divinitatis auxilium desideriis meis, et te, animse mec-e major
    tur, et

    mine, ad ea quaj dignatus es scribere, gratia vestra duce respondeo. Cajterum humiliorem me proposito

    portio,

    '

    vocavit. Vere

    de prolixis gentium iinibus gratia duce renon possum epistolam iu multa verba

    actuum meorum pondera reddiderunt vix raiseria remansi idoneus reformare colloquia. Domine mi, salutationis obsequia praesentans, Deum rogo, qui g culminibus vestris fructum pro bac qua humilem non
    :

    spernitis, consideratione restituat.

    dilfundere, impeditus, flelibus, quos gaudia in

    cumu-

    lum adducta pepererunt.

    mi domine, parvitati meae coelestis doni plenitudinem non perire. Unum uterque babeamus bospitium nec de parietum angustia [soUicitudo generetur; quando uuum pectus
    Fac,
    :

    EPISTOLA XVIII. ENNODIUS FAUSTO.


    scat

    Vix est ut intentus rebus felicibus adversa praenovelut sinistrum enim animi omea repudiat, si
    :

    sufliciens aniraabus nostris praestat habitaculum.

    quid de austeritate futurorum intellectu praecedente respexerit certe ne et alieno tempore araarai se
    :

    EPISTOLA XVI. ENNODIUS ^ P.iNFnONIO.


    Magna sunt gaudiorum imperia expers est continentiae bilaritas, et in vocem gestit erumpere. Venit
    :

    misceant, ipsa molestiarum horret aguitio. Nullo cre-

    optatis desideriis dies, et


    rilis

    ille queni nunquam de memeis, sed semper de superua pietate postulavi,


    :

    nuno inamabilem Ravennam, dum non me sic sitientem fons, ojstuantem aura, ut illa ad se non lassum requies invilabat. At nunc ipsa Roma puto ad longiora, pro peccatorum meorum fasce, translata est.
    intervallo
    erat thesauris meis plena, distare
    :

    debam

    magnitudini tuo; splendor accessit redditus est ge- ^ Ubi est illa, quae rara putabatur, frequentia littera^ rum? ubi crebra visio? ubi tot solatia diligentiae? neri et moribus tuis apex, per quem conscientiae fiVere pro meis partibus loquor detestor vitam, quae delis iu lucem prodire non formidet integritas. Deus nec in aerumna constitutis est;odio. Allegat forsitan bone, indulta auge
    :

    custodi

    successibus quod dedi-

    sti

    fac

    summus
    tur.

    circaservum tuum primum esse gradum, qui est. Praecipio spe futura, quaj deprecor :ne-

    culmen suum,
    cofltigisse.

    sibi

    pro superna dispensatione cupita

    Non

    est plenafelicitas,

    sciunt in foribus baererc, quas ccelo auctore tribuun-

    aliquis miseriis duraa sequestrationis affligitur.


    credite,

    quando nostrorura Deo

    Semper incrementis ad culmen ascenditur, ubi


    prffistat

    non suut

    fucata qnte defleo; nec ad expli-

    supernus favor

    exordium. Quis hoc in vita hominum vel eorum qui conversationem suam nulla custodiunt nube sordentem, accessisse sibi die una
    gratuletur; te

    candam
    tio

    cordis tragoediara, aut epistolaris concinna-

    sufflcit,

    aut sermonis angustia. Christe,


    necessitati;

    rerum

    arbiter,

    propriae succurre

    ne humnna

    bonorum

    auspicia ingressum, et dulce

    fragilitas,

    ad immensi fascem doloris non sufflciens,

    Seuarium ab ultimis terrarum partibus restitutum? Brevis horarum cursus iuterfuit, ut et tu palatio

    meum

    pressa succumbat.

    natus, et

    ille

    sit

    reddilus. In veritate dico, et

    Domine mi, salutationis servitia dependens, rogo, ut pjginalis circa me cura servetur ut vel hoc remedio inter aestus mens constituta
    :

    de Dei misericordia mihi securus spondeo, fragilitati n respiret. meae prfesidia coelo obsequente concedi. Spondetur mibi, quod vobis est pr;i3stitum. Domine mi, salutationis
    tribuis,

    EPISTOLA

    XI.X.

    ENNODIUS PARTHENIO.
    :

    me

    obsequia suscipiens, rogo ut si quid amori meo dominum animae meae Senarium, ut apud maneat, exorare pleniter non omittas. Quod nisi

    oblinueris,
    psisti.

    multum mibi

    dehilaritatis

    cumulo decer-

    admiror sermonis abstinentiam quia nil producit. Credis sub hac occasione profectus tui latere substantiam? et taciturnitatis imperitiam prodit, el infabricata confabuin te

    Non

    qui exigua condiderit,

    latio

    manifestat infantiam. Interea ante inops gratiae

    prolixis geniium finibus] Epist. sequenti Senarium ab ullimis tcrrarum partibus reslilulum ex legatione nimirum aliqua. Frequenter enim delectum iu legationis honorem fuisse constat. Cassiodorus lib. IV, epist. 3 Senario Subiisti ssepe ardux legalionis officiam restitisiiregibus non impar assertor coacius jusfiliam nostram et illjs osiendere, qui ralionem vix poterani crudaobstinalione senlire. Non teterruit contcnlionibus inflammata audoriias : subjugati quinimo
    '

    De

    audaciamverilaii,etobsecutusordinaiionibusnostrisin conscieniiam suam barbajvs coegisti. ^ Panfronio] Sublimera et magnificum virura appellavit lib. ii, epist. 10, et lib. vi, epist. 14, quibus illum Faiisto commendat. Pro eodem scribit et Agapito epist. 10, ubi aliquid insinuat de Vicariaj diguitate,

    quam

    illi

    fortasse hoc loco gratulatur. Illustrera


    1.

    virum dicet

    lib. vii, epist.

    !)7

    EPISTOF.AKUM
    fuisti,

    I.IIJ.

    V.

    !)8

    non

    sciensquid diligentia, quid amantis soUi:

    .V

    citudo tlagitaret

    factus es

    bonafum rerum
    et

    nescius,

    postquam
    toris

    to

    ad obtinenda qua; putantur maxima,


    accipiens

    tranjmisimus. Quod restat, vale,


    verba,

    moni-

    melioralum

    te

    scriptiouis

    assiduitate

    meo fragilitas olaris moribus inimica subripiat. NuUa est, quani opime lexuistis, in vobis erroris causa quam recolam et si pro meritis meis exstitisset, honorum veterum recordatione sopiretur. Quod restat, valete, mi
    avertat divinilas, ne

    unquam

    testimonio

    divulga.

    domine,

    et iter

    nieura votorum benignitate prosecuti,


    pensate.

    EPISTOLA XX.
    ENNODIUS AVITO.
    remedia sua quserit aflectio, et festuni soUicimediante relevari, ardescit animus provisionis beneiicio unde exstingui creditur, geminatum diligentia'. surgit iucendium. Saepe mibi b.ijulorum copiam perquirenti inde asgrescere conligit, unde opinabar quod prodesset accidere. Ecce medetur desideriis meis, qui suorum ad vos
    tudinis colloquio cupit
    :

    caritatis

    recordatione absentiae mea;

    Dum

    damna EPISTOLA XXII. ENNODIUS ^ VENANTIO.

    Si

    proximitas sanguinis ad diligentiam mentes inprcBstitisse

    vitat, pii

    vium

    amoris obsecutus imperiis, gestio me praesermonem, et orditum paginas am-

    plectendis

    viam reserasse

    colloquiis.

    Diu

    quidem

    cassa exspectatione maceralus,

    non B

    emisi.

    causa properavit

    flt

    adjumentum

    necessitalis aliena;,

    alfectio, et

    quod proprice consideratione suscipitur. Videro quid commendalione mea Bonifacius promoveat interim opitulatur sludiis meis, quod prolixis a me precibus impelravit. Hunc bonis ortum natalibus testis sanguinis mens designat. Germanum suum prcefatus in
    ;

    dere.

    Sed calcaribus ad tabellarum munia priorem fecit acceHabes praerogativam, si bene conjicio, plus
    :

    dum operior paginas, suis animum nieum fodit

    qui et post productum silentii vestri studium loquor, et debeo verecundia commendare quod tacui. Nunc tamen, ne epistolaris concinnatio transgressa terminum devenustet auctorem, salutationis

    amantis

    vioinitate .\quileiensis civitatis asserit

    essecaptivum

    servitia

    deponeudo,
    :

    etsi

    mereor,

    dignationi vestrae

    qui nt a vobis juvetur,


    str.x'

    exposcit, Sancta3
    est
    :

    consuetudo vulgata

    domus vetalem vitam bonornm


    qua velut debitum

    conciliandus occurro

    quia potiorumsublimitas comet

    munione geminatur,

    facem praefert eminentissimo

    actuum obsidem jam

    dedistis, a

    gratia concessa subjectis.

    poscat, qui calaraitate deprimitur.

    Domine mi,

    acci-

    pientes pleuce salutationis obsequium, facite exorari,

    quod sponte
    alteri

    consuevistis, ut qui vestris supplex est,

    eum

    esse

    non

    liceat.
    r.

    EPISTOL,\ XXL

    EPISTOLA XXIIL ENNODIUS CONSTANTIO. Si liceret cum raagnitudine vestra ffiqua sorte contendi si honores, ajtas, meritum quod vobis faceni prtetulit, nos non in umhram cogeret, ego potius
    :

    ENNODIUS AVITO.
    Astipulatorem
    ita

    me

    opinionis suaj magnitudo vestra

    culmen vestrum de tabellarum abstinentia jure culparem qui postquam ad urhem Roniam profecti estis,
    ;

    supplicalione postulat, quasi ad amicitias recenti


    :

    nulla

    me

    recordationis fruge sublevastis. Sed vide,

    adhuc sim incude formatus aut non genio suo defraudet, qui propositum diligentiaj sub quacunque occasione commutat. Facessat a Christianis moribus varia de amante sententia qui oflicium oris sui dedicaverit laudibus, liberum non habet inchoata dese:

    per rerum providentiam


    disjiensatio,
    et fabricatis
    :

    quam
    et

    cauta est seniorura


    :

    plena sermonibus

    praevein lu-

    nitur querelis innocentia


    cera producat, arguitur
    :

    ne dolorem suum

    fit rea, ne faciat. Ergo haec mihi digrediens promissa contuleras? hffic deoscula-

    rere,

    ne devenustet prsefati mella praeconii


    '

    vilitate

    tum
    ut

    iiducia sublevasti, ut crederera


    ?

    mei immemores
    nisi

    seq\ieutium. Videro qui


    ctari

    ingenium credat

    esse seita in

    vos futuros
    secreta

    an ad aliud allrihuta; sunt pagina;,


    oris

    novitatem

    ego ut tarde amicos eligo,

    pectorura

    clave

    manifestent? Sed

    adsum, quotiens coufahulatio producta rancorem. Ad salulationis obopiuionem vestram astris ajquavero quia apud quos sequia me reduco, rogans ut pro me apud apostolos ignoti sumus moribus noslris, de sodalibus asstimaD Dei preces effundas, ut eorum beneliciis mortalis anmur. Vere fateor splendorem conscientia^ vestrse, gustioe supcretur obscenitas, et de puro mandatorum fanice vice, copiosius ^ effudi. Ante adventum culmicoelestium tramite mens serena gratuletur. nis tui, obsequio sermonis mei in Liguria, quanti EPISTOLA XXIV. essetis, innotuit. Deo gratias, qui cum sententia mea ENNODIUS LACONIO. generalitatem fecit habere coucordiam. Utinam me
    his indemutahiliter persevero. Mihi
    :

    ahstineo prolixitate paginali, ne grandiorem generet

    non humiliaret paupertas eloquii


    de meritis
    tUBB
    tuis,

    plus habent vota


    :

    Bene cupitis superna dispensatio dedit effectmi,


    et

    quam

    proferat lingua de laudihus

    de negotiosi occasione colloquii fralernam refovens

    inops facundiaj per quoscunque strepitus quae glorice

    diligentiam, quod putabatur necessarium, fecit optahile.

    potuerunt eonvenire, non tacui.

    Facta est lux

    Hinc

    coelestis

    cura nepti

    me

    prooul non

    om:

    genii vestri conscientiae


    '

    mece

    demonstratio. Procul

    nino a sanguinenoslro peregrinantera jussitaccedere


    fuisse cura

    In edit. Sthotti, ingenuum. In edit. Schotti, effundi. renantio] Viro clarissimo, lib. iv, epist. 9.
    !Evi

    Duos

    hujus

    Venantios

    commemorat

    Cassiodorus.

    Unum

    nihil vetat. Alterum Liberii liliura, virura illustrem, qui coraes domesticorum vacans, creatur a Theoderico lib. ii, epist. 13, et Venantius patricius dicitur lib. iv, epist. 36.

    Ennodiano

    virum spectabilem, correctorem Lucanioe et Brutiorura iib. iii, epist. 8 et 46, quem quidem eumdem

    In edit. Schotti, Uabeo.

    Generalitatem]

    An generalem

    Sed

    nihil

    muto.

    99

    E.NNODII EPISCOPl TICliNENSIS


    :

    100

    potior sitis est, quam undarum gustus ut dum consulendi instat opportunitas, sancto amori a pereunt exaggerat non urunt memoriam prima fronte nepabula prKstarentur. Vis sustinebam, fateor, procugata beneticia quis ferat ingestam oculis asquo animo sed interpres mitior putarati studia longa silentii se perdidisse dulcedinem? Sedrecte ista ad supernam bani applicandum limori quod subducebatur aflectui. remittuntur provideatiam quae coelestis dispensatio Deo gratias qui ad usum styli frateruitatem vestiarii mv^sterii idcircohumanis dispositionibus manus oppoDivinis tamen legibus cognatiureduxit et gratitc. nit, ut votorum prsestet effectum. Sanctus pater vester nem iudiculo comprehensam in matrimonio licere libenter se pariturum jussioni magniludinis vestrae sociari, sine dubitatioue noveritis. Sed continuo ad
    :
    ; : :

    '

    urbem Romam homines meos


    uerabili

    dirigo, exacturus ave-

    fuerat de

    mea

    occasione poUicitus
    utilitate,

    papa super hacparteresponsum, ut aniuium vestrum potioris prajcepti lirmet auctoritas. Domine, ut supra, saUitalionem plenissimam acoipientes, sanctum quoque et coinmunem patrem parilis noveritis
    esse sententiffi
    :

    in diversam

    partem pro

    sed animumejus quantum dicit, Ec:

    clesiai supervenientia rapuere consilia sicut pi'a?fali pagina ad vos directa declaravit. Prsestulatur tamen super negolio designato magnitudiuis vestrae secunda
    ;

    cujus ad vos per

    hominem meum,

    si

    colloquia

    quo manifestius

    in

    fratris vestri

    Fausti
    :

    divinusfavor annuerit,
    litteras destinabo.

    cum

    sedis apostolicae apicibus

    patricii utilitate

    me

    esse necessarium reserelur

    cu-

    B jus

    gratiae nihil sibi sestimat

    liberum derogare. Quod


    me;e curam
    est

    EPISTOLA XXV.
    EN K
    D
    I

    restat,
    .

    obsequii mei humilitate suscepta precor, ut


    *

    US

    V1T

    opifex qui culmini

    vestrae parvitatis

    dignatus infuudere, ipse per vos sequeuda dispouat.

    Quam
    a nobis

    soepe aliena peccata nos ingravant, et

    quod
    !

    non
    didici

    oritur, jure nostro

    Ex me

    imputatur excessui fidem velerum non perire, dum per

    EPISTOLA XXVTI. ENNODIUS EUGENETI.


    Supra

    modum me
    :

    sollicitant procuratistudia inde-

    negotia novella canapoetarum reparatur annuntiatio.

    fessa silentii

    et licet

    animus

    in statione

    sit

    positus,

    D3 me dictum sestiino, Decidit infelix alienovulnere {Mneid. x). Super e.xspectandie memoriai viri Sabini - iilio qui hactenus exhibetur proefata concinnatio
    :

    contristat sermonis abstinentia,

    qu

    vivis

    imaginibus

    secretum pectoris

    oris clave

    manifestat. Patior qui-

    dem interdum
    tione

    caritatem sub paginarum promulga:

    ajgritudiuis tentus obstaculis, sine vitio suo constituta


    violavit.

    Fateor, pene

    animum meum reum


    et

    simulari
    qui

    nunquam tamen
    diligunt.

    credo his muniis


    forte

    fecerat

    abstinere

    Referat

    raagnitudo

    curam locum scriplis pam esse familiaribus non dedisse. Sed idem status erat, cum P Ecce, ut primum in bonam valetudinem reductus est, prtecedente tempore culloquia culmen vestrumcrebra Mediolanum cum summa properatione commeavit. nec ^ aulicis deputatus ita premebatur prajstabat quia Cirtera apud vos alleganda esse non credidi excubiis, ut promissi amoris memoriam non haberet. qui comniendat magnis viris justiliam, oblivionem Quis favis toxica, quis coenum fontibus clandestinus videtur sequitatis opponere. Domine mi, salutalionis susurrator admiscuit? aut forte quod fuerat de affeplenissimre munus exhibeo et quod superest, qufeso ctione subreptum ad judicium retulistis? Sed ego ut status circa me gratia? vestrfe, quamvis sit plenisoccupare vos paginarum promulgatione non differo simus, adhuc tamen recipere cogatur augmenta. ut ad usum veterem, cessautibus promissa^ dignatiovestra publicai

    magnitudinis vestraj dives assertio,

    credebam culpropriam, quam conscientia non habebat.

    occupationis

    EPISTOLA X.WI. ENNODIUS AGAPITO.


    Resistunt peccata desideriis, et ul meritorum status

    nis

    stimulis,

    vel

    garrulitatis

    redeatis.

    Domine mi,
    ;

    salutationis

    mefe provocati fruge obsequium plena


    vestris

    humilitate persolvens, indico aspectibus praesentari

    me

    cupidum

    esse

    delinquentibus innotescat, a labiorum


    cupita subtrahuntur.

    proximitate

    sitamen faciendum,perpensis

    Acrius

    affligunt oblata,

    cum
    D

    quai vobis cordi esse non dubito, rescribatis.


    ac principum legibus gradus fere consiste-

    Divinis iamen legibus] Cogn,iti goneris matrimouia et divina^ legescoercuerunt et humanaj, tum civi'

    Lilleris

    bant,

    iit

    synodus Agathensis
    10.

    c.

    61,

    Epaunensis

    c.

    les

    tum canonicffi. Ac sacris quidem Litteris apud Hebrffios de paucis iisque proximis cautum fuit nec longius fere prncessit interdictum, qiiam ne cui fra;

    30, Aurelianensis iii, c.

    Sive ergo divinas leges

    tris

    stiani

    ** filia copularetur. Imperatores Chrieliam consobriuas jungi vetuerunt, ut TheoAo^ia^, tantum, ut Sex. Yictoris verbis utar, pzfdori tribuens et contineniise, ut consobrinarum vuplias vetuerit tanquam sororum. Quare siue principis venia

    sororisve

    hoc loco interpretere qua^ sacris Litteris continentur, sive sacros canones ita vocet, quo modo Graeci Seiou; parvum xavovKc, et divinas regulas passim Latini erat illo tempore discnmen. 2 Sabini filio] Pro eodem scribit etiam epist. 13 et
    ;

    14 libri sequentis ad

    Avitum eumdem.

    duci non licebat qiiud declarat Cassiodori Formula qua consobrina legitima fiat uxor. Ecclesiastica; vero leges, quai iuceslas hudie nuptias quarto gnidu detiniunt, ad septnnum usque gradiim aliquando provectaj sunt. AtEiinodii saeculo mos adhuc indulgeiitior. Qui enim de ea re canones eranl, intra' vetitos sacris
    :

    ^ Aulicis eTCubiis] QuEesturae palatiuaa qua fungebatur, ut dictum est ad epist. 26 lib. iv.

    Culmini
    *"

    vestrse]

    Malim equidem,

    c.

    vestro.

    Sed

    E^tin opusculis Sirmondi,ea dere quaslio Iriplex.

    KinSTOLARlJM

    LIB. VI.

    102

    LIBER SEXTUS.
    EPISTOLA PRIMA.
    ENNODIIIS
    Nisi te efflictim
    '

    transmitto.

    Quod

    superest, reverentiai vestrai quid-

    P.\.KTHEN10.

    diligerem, et pii cordis soliditas

    supplicans ut litteras vestras vel pro mearura assiduitate

    quid habet humilitas devotionis offerimus,

    indemutabili radice constaret, posset injuriarum dolore

    jam merear.

    provocatus,

    vel

    cum

    pueriliter

    irasceris,

    vel

    EPISTOLA

    III.

    cum
    fero

    arroganter supplicas, commoveri.

    Nihil

    enim
    transit

    E.NNODIUS EUPUEPI^.

    invenio,

    quod

    sit

    fabricata humilitate superbius. Pro3frontis

    Rerumomnium
    rum
    tas,

    oursus obsequiis corporis, auima:

    contumelias fucatte

    obsequiis

    constat imperio
    aliud

    aliud nobililat ccelestis aftini-

    amaritudinem dulcedo simulata. Nou opus


    cationibus,
    si qiioe te

    est depre-

    caleua nectat intclligis, Poscant

    pro e.xcessibus veniam, quibus est liberum non parere. Ita famulos nobis coelestis judicii claritudo deputavit, ut in

    submittit. Nec liberura quo mens Deo parente collata deflexerit, quod de ultimis assumptum est non sequatur nec licet militem obviam manum decretis imperatoris atTerre.
    abjectio terrena
    est ut
    :

    quacunque mens parte


    inolinetur.
    si

    deilexerit, illo-

    Ilinc Crispus asseruit

    aliud

    nobis
    ^

    cum

    diis,

    aliud

    rum

    necessitas

    Ille

    exspectat clemens,
    possit

    qui destrictum,

    velit, refutare

    imperium.

    cum cum

    belluis

    esse

    commune.

    Ilujus secreti ratione

    absentibus peregrinamur, et salva

    membrorum
    :

    Haud procul
    a

    Deo

    ab hoc ordine evagari potestas mihi attribula patietur. Optare te convenit ne


    te

    valetudine,

    amantum

    febribus ajstuamus

    per hsec
    et

    vincula nuUa

    itinerum interjectione dividimur,

    mansuetudinem quam in me prasdicas meritorum tuorum consideratio justa devenustet, et pietatis tramitem culparum multitudo depretiet. Licet, ni fallor,
    misericorditer vindicta comilatur errantem, nec nlla

    segregati habitaculis, in
    Nosti, soror venerabilis,

    unum studiis convenimus. et omnem apud me transet

    gressa dulcedinem, quae praefationem exegisset ocoasio.

    Nuno aperta teoum


    Vix
    quse
    :

    prodiga pudoris fronte


    direxeras

    aditum non recluquia quod dit, a te taraen facessatindignatio nostra deliqueris, non inclusus dolor et gratia filiente servatus, sed verbera castigabunt. Nunc uno modo in cicatricem cogere vulnera iutemperatis sermonibus, ingesta prfevalebis, si te per culmina iiberalis studii ingenuum doctrina monstravcrit. Veniam, nisi peritia sulfragante, non exiges mutata, qua notus sum lege paroendi, circa desidem sEvitiam sub perenni- C
    est potior patienlia nisi quje vitiis
    : :

    oongrediar.
    sustinui
    ris

    ante

    blandimenta
    litte-

    post ad.nonitionem meara duplicia in

    mella fudisti, quas tota pectoris secreta concute-

    rent et ad desiderium tui captivara


    corporis sede transferrent.

    animam

    relicta

    Quam
    ;

    timeo ne
    et

    rursus

    ad incertum remittatur
    diligentiae vela

    alfectio

    cum
    fuoi

    tota

    mens
    sta-

    laxaverit,
    I

    subduota periculum
    sit

    tione patiatur

    Animus meus quia

    nescius

    cognovisti

    nec detestabilem inter amantes urbani-

    tate servabo.
    et

    Quod

    restat,

    Deum

    precor, ut valeas,

    de versibus tuis, coelesti favore comitalus,

    spera

    tatem possit assumere. Tua rursus diversum sexus et natura pollicetur, ut dioit sapientissimus Saloraon
    :

    augeas

    quam

    dedisti.

    Anima
    xxvii,

    qux

    in saiiirUate esl, favis illudil [Prov.

    EPISTOLA II. ENNODIUS FAUSTO.

    7).

    Scit

    verborum raeorum
    (nisi

    testis

    et judex,

    disposuisse
    cipiar, et

    me

    forte subdolo gratia; sapore decaritatis sitienti

    Summa gaudiorum
    obsequium
    commeiidat,

    est

    opportunitas perlatoris, qui

    degustatse

    pocula oblata

    miuister diligentiae per necessitates suas desideriis


    prtestat alienis.
    et
    :

    subinoveris) spiritalis conjugii

    non simulacrum, sed

    Hunc quidem honestas


    ofticio
    ei

    ipsam implere veritatem.


    velle,
    et

    Ut

    dum

    inter nos iinum

    peregrinus ab
    jungitur,

    mercatoris pu-

    unum

    nolle constiterit, vel

    quod bonos ad
    afticiat,

    dor
    vestri

    insinuat

    quod

    notitia

    culminis
    scriptionis

    imitationem stiraulet, vel quod raalos

    om-

    ad fidem probitatis

    accessit.

    Nam

    nium

    oculis et

    mentibus exhibere. Tu tantum, Deo

    venerandte frugibus ipso commeante satiatus sum. Refundo ergo depositum, officii lege constrictus et quem in Liguria positum pro virium mediocritate
    :

    medio, adversus

    omnem

    qure ex invidia noscitur

    suscepi, ad potissima patrocinia tabella prosequente

    impugnationem, firraara promitte et indemutabilem servandam esse constantiam. Quooirca vale, mi domina, et brevi pro maiimis admonitione oontenta,
    hujus epist. 23. Quibus argumenlis duoor, iit de Partbenio illo conjiciam. qui magister offioiorum ac paad quera exstat elegiacura cartricius tandem fuit
    :

    ' Parlhenio] Germanse Ennodii sororis filium fuisse doouerunt nos aliquot superiore libro epistolae, quibus Partheuium Romam studiorura causa proiiciscentem comraendatione sua prosecutus est. Sed sorori nomen quod fueiit, nusquam indioat. Euprepiara enim non esseid otendit, quod Euprepiae filius quem unioum habuit, Lupioinus, non Partheuius vo-

    men Aratoiis, quod lib. ix producemus, in quo singularem ejus eruditionem cum ^eneris nobilitate conjunctam, ac diversas legationes commeraorat.
    -

    SalUist. in Catil.

    cabatur. DeindeEuprepia vidua erat Parlhenii vero pater superstes lib. vii, epist. 30 et 31. Parthenii porro nobilitatem et felicia eruditionis auspicia celebratin Dictione i soholastica, qua gratias egit graramatioo, quando Parthenius bene recitavit item libri
    :

    '

    cap. 13

    est xDpiot^ E^jTKtiJst .Nec

    Anima quse in saiuri^ate] Cassianus collat. 14, Anima quxin satietale esl,favisilludit. Ea T-j^jii h ri.ijo-fiovi; o-jo-a lectio interpretum LXX
    :
    :

    multum disorepat Vulgata, Ani^na

    saturala calcabit favum.

    103

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS.

    104

    quia

    nec epislolaris concinnalio plura patitur, nec A una obscquitiir debito, altera pra-statar afTectui. ratio peiietraliuQi paginis debere comrnitti, si od Credite, nefas putavi non cum fenore suo restituere luTc quae indicata sunt voto et fide respondes, proquod mens venerabilis prima contulerat. Dulciora
    pria3

    scriplionis teslimouio poUicere.

    EPISTOLA IV. ENNODIDS FAUSTO.


    Non
    nus
    scripsi, ut
    ;

    sunt ante exemplum bona diligentiaj : nec tantum habet virium aut genii qui amiciliarum callem fecundus ingreditur. Summatim sibi graliam non poindicio
    test vindicare,

    amaro incommoditatis meaj


    convenirem.
    Male

    vos gravarem

    sed ut sollicitudinem vestram, quate-

    dentise est
    res

    cuiiu amore forma prcestatur impunon respondere caritati, cum manifestet


    :

    insistat orationibus,

    oculos

    meos ante
    Satis
    sit

    receptae valetudinis substantiam impositus

    bene orta virtutem. Hsecin festinatione perlatoris celer scripsi. Latius posthac verba diffundam nec
    :

    labor accepit,
    speritatem

    omne

    me vobiscum lumen
    quod patior. Vestrum Deo quem precibus

    abscessit.

    maciern ingenii mei,


    aspiciam
    ;

    dum

    merita vestra respiciuntur,


    salutationis uber-

    significasse

    est

    pro-

    si

    tamen

    desideriis meis tabellarum fre-

    meam

    plaeatis

    quentiara commodetis.

    Domonimi,

    exigerc, et reseranti
    ferre colloquiis.

    litterarum fores crebris

    opem

    rima; servitia dependens, qua?,5o, ut

    memoriam

    pro-

    Domine mi, Deum


    quod me

    quajso, ut ilhid a

    vobis indicari faciat

    delectet agnoscere.

    p "' missione

    ximitalis vos ^babere signent

    promulgata sine inter

    colloquia.

    Non
    gentiaj

    est

    EPISTOLA V. RNNODIUS AURELIANO. flducia mea pra^cogoitis nudata


    est,

    EPISTOLA
    successi-

    VII.

    ENNODILS AVIENO.
    Diu
    est

    quod

    desideriis veracibus suspensus solo


    :

    bus. Validus in afleclione

    qiiem animo
    cestimatione

    meo

    dili-

    litterarum pascor officio

    dum enim magnitudinem

    memorem

    justa

    sum

    polii-^itus.

    Gratias tibi, superna dispensatio, quaj

    humanis rebus

    vestram alloquor, votivo me ajstimo nou deesse conspectui. Sed remediis suis animus egrescit afflicti
    et quod diligentiee pabulum invenitur, hoc magis macerat de amoris fruge jejunium. Vere, domine, sic vos lumina mea Deus servet incolumes quia si aut vires corporis mei sivissent, aut festinatio domni,
    ;

    prosperorum fructum de
    giris,

    adversitatis occasione lar-

    nec patcris in ordine suo tristia permanere. Nescio quid maguitudini vestras hostilis malitia de palrimonii ubertate decerpserit tamen sub hoc ti;

    tulo invictissimi doniini

    multum locuplctem gratiam


    substantiae,
    si

    Ravennam
    Sed
    si

    totis intentionis

    meae viribus expetissem.

    comparavit.

    Bona

    est jactura

    inclyti

    notitia principis dispendiis invenitur.

    Non

    est facul-

    tatum formidauda decessio, si per eum qui onines summi Domini amor acquiritur. Huc accedit quod nec illa imminutio, dum facta est lucri mater et honorum via, impacta; humilitatis potuit
    vincat divitias,

    Deus voluerit, salva vita domni mei patris domna^ matris, post Pascha cum adjuiorio superno veniam, ut vobis visis ad opem vitic revavestri, et

    lescam.

    prccor, ut

    Domine mi, salutationem uberrimam dicens omnes sanctos drare pro me instanlissime

    procuretis.

    tenere substantiam. Sic reparata sunt quae inimicus


    eripuit, ut adhuc gaudiorum cumulum prtestoleris. Supersunt qufe in spe habeantur, cum culmini tuo

    EPISTOLA VIII. ENNODIUS SENARIO.


    Quamvis pro
    peccatis meis etiam litterarum vestra-

    contigerit

    maxima jam

    tenere.

    His beneficiis,
    nostra^
    r.isi

    cffilo

    rum
    quo
    ut

    solatia suhducanlur,

    communionis jungamus. Quaudo mihi tantum virum,


    auctore coUatis,
    nolitiffi et

    ego tamen

    bona
    illa

    memor

    debiti

    per

    quse pra?.fatus sum, contigisset agnoscere

    per gratiam vestram, ut Dei memores, obligastis, 'scribere non omitto sperans, domne Senari,
    :

    me

    Sed au-

    geant superna quae tribuunt


    vale,

    Deum quem
    Domue

    in

    me

    cogitasti,

    et

    ad qua? desideria
    fove collo-

    frequenter mihi litterarum vestiarum


    tias.

    porriguntur, divina nos cura perducat. Quod restat,

    semper attendas et munus imper-

    mi doraine,
    ;

    et

    amantem

    tui crebris

    et

    imploro ut per

    quiis

    quia

    nisi epistolaris

    concinnatio teneret ter-

    minum

    lege prajscriptum, gaudia

    me

    afflictione

    plurimum reverentia consueta, omnes sanctorum basilicas pro mea Deum rogare non desinas.
    mi, saluto

    in

    multa verha

    diffunderent.

    EPISTOLA

    IX.

    EPISTOLA VI. ENNODIUS BOETIO.


    '

    ENNODIUS FAUSTO.
    Quamvis ad tutelam
    ejus conies assistat; nec
    pontilicis innocentia
    officii

    Par quidem fuerat unis litteris magnitudinis tua; rcspondisse simpliciter, nec geminare debere colloquia semel obnoxiuni sed cautiono ad hoc, non
    :

    opus

    sit

    humanis

    solatiis ei

    iuscitia

    devolutus sum. De utriusque enim epistolis,

    qui humanitatem professione superavit, scit tamen omnipotens Deus, me sancti episcopi portitoris prtesentiun jussioni exactum impendisse colloquium.
    riabant sculpti lapides, ut

    Boetio\ Haec secuuda Ennodii ad Boetium est epistola et contra prima videtur quos sequentis libri cst duodccima. Adeo verum est quod monuimus, epistolarum Ennodii seriem ubique rectani non esse. Jiim in nominis scriptura variant codices. Nam alii Boelium scribunt, alii Boethium quod quidem, si Grfficae vocis origo spectetur, rectius erat. Sed usus obtinuit, utBoetium potius dicamus. Etjam olim va:
    :

    Romanus

    hic iu ajde beatEe

    Agnes suburbana.

    VALENS
    KAL.

    V.

    D.

    COMIT. DEPOSITUS

    JUL.

    CONS

    BOETIH

    V.

    C.

    Et aliter in D. Laurentii tetrastvlo extra muros.

    GENEIIOSUS
    IN

    EUNUCHUS

    PACE

    VII. ID.

    DEPoSlTUS OCTOB. BOETIO V. C. CONS.

    EPISTOLARUM
    '

    LIB.

    VL
    Quod
    restat, valere

    106

    Diu cnim renisus sum, nc arrogans vidoretur, si miuister autistitem, et apud sauctissimam conscienmediocris tiam potissimum vix assereret. Sed perfecta obodientia est, quidquid summus exigit, nou negari. Et ideo prajlato

    alleganda non supprimit.


    et

    me, Deo

    auspicc,nuntians, prosperitatis vestra? bona disquiro, plenuni reddo salutationis obsequium, deprecatus,
    ut fiduciam

    meam

    incorrupta dignationis vestrtc non

    debitte salutationis obsequio,

    denudet integritas.

    precor, ut ad consolationem multis impugnationibus prregravati subsidium oonferatis quatenus singularis


    :

    EPISTOLA XIII. ENNODIUS AVITO.


    Importunum me facit aliena necessitas, quia debeo pro deprecante sermonem. Lex propositi intercessionis

    boni rera facientes, non patiamini immeritum sacer-

    dotem diuturnaj subjacere

    moestitiae.

    Deus, qui
    tetate tueatur

    EPISTOLA X. ENNODIUS FAUSTO. bonorum operum animo


    :

    refutat avaritiara.
    si

    Nam

    ad conscientiaj meoi

    sarcinam jungitur,
    vestro inseruit

    affectum, ipse obsequontem sibi longa felicissimum

    quia quamvis innocentia quara fovetis,

    respuam supplicantem. Exspectandaa memoriaj Sabini filius ad diem constitutum sententiam preestolaturus occurrit sed agcllumsuum
    :

    indesinentes pro vobis ducat excubias; obligati tamen

    ulilitatis ratione est

    coactus espetere

    quia et fide-

    non possunt qusj pro vobis Deo debent vota comprimere quia pro impensis gratias non referre et Deus in carne constitutus exhorruit. Utinam tantum valerem pro rebus verborum tribuere, quantum sentio me debere Ilis tamen, quod ad aliam mercedem vestram pertineat, suggerere non omilto, ut
    beneficiis vestris
    : !

    B jussor

    et

    exsecutor defunctadie defuerunt. Abjurantem

    me

    de prsefati negotio ultra vilescere bajulus impulit, ut ad eum nuntios, quatenus rursus occurreret, de-

    stinarem: quod mefecissesignilico. Nunc salutationis mere dicens obsequia, in potestato cst culminis vestri,
    in prKdicti causa, quid justitia
    flducia

    quam

    fovetis,

    quid

    cbartam quam in causa Laurentii tabularii comensis fecistis, impletam mibi transmittijubeatis; et proilla cajca muliore quam Martinus conductor - de Moditia
    opprimit, comitis patrimonii litteras
    juboatur,
    tollatis,

    quam

    dedistis

    mcreatur ostendere.

    EPISTOLA XIV. ENNODIUS AVITO.

    quibus

    quod
    :

    reformare
    pit, facere

    mancipium, sine dilatione quia quod in prEesenti in mandatis acceei

    abstulit

    mea apud vos clamare silentia nec quidquam quod non secreta interpretatione teneatur. Ego tamenascriptionenon destiti; nec sublimis memorias
    Scio
    ;

    fleri,

    pro rustica temeritate contemnit.

    viri

    Sabini filium fabricato ingenio a judioatione sub-

    Digresso de

    EPISTOLA XL ENNODIUS AVIENO. Modiolanensi urbe 'communi domino,


    :

    traxi, qui violentias in agello suo perpessus,


    P^

    hactenus

    operam
    aderit

    dicitur navasse

    cum
    et

    barbaris. Credite mihi,

    secutus examini,

    disceptationem vestrani

    remanserunt solatia litterarum quia dum sermo ad vos dirigitur, aliqua prajsentiaj vestriE desideriis meis imago blanditur. Quod et a vobis dominis meis, ut crebro faciatis, exposco; cogitantes absenliam vestram hac sola posse assiduitate
    sola in consolatione
    sustineri. liabeant
    felicissimi

    sine aliqua formidine veniet ingressurus.


    salutati

    Dominemi,

    reverentiam

    dicens,

    precor

    ut pcrsonam

    meam

    tanti habeatis insitaj

    dudum

    aflectionis recor-

    datione fuloire.

    votivam prwsentiam

    EPISTOLA XV. ENNODIUS FAUSTO.


    Bene providentia superna disponit, ut
    beneflcia postulantur, sic sollicitudo

    mihi delicta mea cogitanti epistolaris cura sufficiet. Domine mi, salutem uberrimam dicens, precor, ut per sanctos Domini pro me preces fundere minime
    desistatis,
    et

    dum

    me

    mea
    aliis

    votivos in-

    veniat perlatores.

    Facessat negare

    Domino

    gratias referte, cujus circa

    me

    tribuo

    et

    illud avaritia sordente continere,

    quod mibi quod

    beneficia etiam insperata tribuuntur.

    sublevat largicntem. Simplicianus praBsentium bajulus, adolescens nobflissimus,

    EPISTOLA

    XII.

    natalem

    scientia^

    sedem

    conatus expetere, hoc sibi crodidit pro sinD gulari evenire compendio, si ad notitiam culminis Uberioribus opus est paginis, ubi fides claudicat vestri duce pagina perveniret. Cui ego noquaquam perlatoris per amantem mei cultorem vestrum Stevolui cupita subtrahere, sciens consuetudinis vestra;

    ENNODIUS LIBERIO, EUGENETI, AGAPIIO, SENARIO,


    ALBINO.

    Romam

    phanum diaconum,

    sufficitparca collocutio

    quitransprsefert

    esse

    quod

    reliqui faciunt exorati. Nunc,

    mi domine,
    prfefatum
    crebra

    grediens epistolas in multa verba diffusas,


    affluentibus nocessaria,
    '

    servitia salutationis accipientes,

    facite ut
    :

    dum compendio

    fidelis arcani

    peregrinationis

    dura Jion onerent

    meque

    Si minister aniistiiem] Diaconus episcopum. AiK/.ovo; est minister. Quos ergo diaconos Gra^ca voce in Ecclesia nuncupamus, ministros etiam simpliciter
    appellabant.

    SiRebus in diversis exemplum date parati. ^luelinate caput vestrum pastoribus ipsi. cSic fief ut Christi populo sitis probati.
    ^ De moditia] Modoetia quod notum est Liguria; oppidum haud procul Mediolano, ubi Lougobardorum
    :

    Commodianus

    MI^MSTRla.

    S
    1-1

    Ministerium Cbristi, Zaoones, esercete caste.

    2;
    i-H

    w
    1-3

    Idcirco ministri facite prtecepta magistri. Nolite fugere personam judicis ifiqui. Integrate locum vestruni, per omnia docti. Sursum inteudeutes, semper Deo summo devoti. Tota Deo reddite iulcesa sacra ministeria arae.

    olim coronati. Moditia pro Modoetia pari antiquariorum licentia scriptum, ac mira pro moera, id est iJ.oipK apud Sidonium, et metici pro metoeci ij.i-oiv.oi^ vetere Galli auctoris panegyrieo.

    et Italiaj reges

    '

    Communi

    Fortasse mysterium.

    do?nino] Fausto, patre Avieni,

    Patrol. LXIII.

    107
    scriptionis vestrae per

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    hanc impatratam frequentiara

    dignetur; quatenus

    sub

    confabulatione votiya pia

    revelare

    munia non

    desistant.

    desideria subleventur.

    EPISTOLA XVI. ENNODIUS LUMINOSO.

    EPISTOLA XIX. ENNODIUS b'AUSTO.


    Postquam
    psa
    est,

    Non deberent esse negotiosa colloquia quae pro remedio sibi amor invenit, nec religionis stipendium ad necessaria nos oportet evocare commercia quia
    :

    desideriis meis videndi vos facultas ela:

    cogitur iterum ad litteras mens revertitur abjuratum poscere paginale subsidium, et institutam

    dulce esset epistolarum


    diae,

    munia

    soli

    railitare

    concor-

    melioribus copiis animam, quasi vilioris cibi alere


    aut sustentare commercio.
    variis necessitatibus

    nec rem diligentia; in aucupia transferre compendii. Sed res ad hoc rediit, ut nisi senior caritas quae internos ab ipso vitse lumine sumpsit exordium,

    quam

    grave

    est,

    quotiens

    obsequentem fugitivalibertas ad

    nova

    instituta transducit! Quae


    :

    profectuum vires messem gratiae perduxit ad aream, compulsa pro meis partibus stimulo scriet per varias

    tione franguntur
    incidit;

    multum de

    dura sunt, continuagravitate oneris usus

    ptionis assurgat, grandi ingratitudinis st detrimento-

    rum

    sterilitate percutiar.

    Meminit amplitudo

    vestra,

    quae de expensis quee apud


    fecerat,

    Havennam episcopus meus

    me

    ei

    apostolicae

    ulilitate,

    redhibitionem promittente, pro sedis vobiscura fuerit coUoculus. De


    :

    ftebilis conditio ad optata quae non sunt mansura perducit; levior sors est curisjugibus occupati. Hoc sum infelicior peccatorum fasce, quod de bonarum rerum sapore gustavi. Sed hinc alias. Deo relinquenda sunt, quae humano remedium nesciunt

    habere

    consilio. Vobis interim

    reverentiam salutatio-

    qua restituenda celerem promiseratis elTectum sed pro peccatis meis nescio qui casus opposuit manus.

    nis irapendens, reditus

    mei facere indicia non omisi,

    cupiens pari scriptionis vestrae hilaritate relevari.

    De qua ad me
    destinandi.
    potestis et
    et

    praedictiantistitis se convertit intentio,

    ut vix inducias ad sacratissimam

    urbem

    tribuerit

    Nunc post Deum in vobis causa est; qui personam meam offensione pontificis mei
    eripere; ne ofllcium fidei mibi

    EPISTOLA XX. ENNODIUS FAUSTO. Ignoratur bonorum sapor in prosperis


    scilur superni

    vi.x

    digno-

    qualitas beneficii,
    ;

    dum

    tenetur; post

    detrimentis

    uni

    peperisse videatur adversa. Domine mi, salutationis

    qua? patior; nec inter res secundas, quasi malignus propriae felioitatis interpres, quae per absentiam vequid amplius facerem invenire non C stram evenire poterant suspiravi. Non debui merita potui, nisi ut cum allegatione manifesta fidum mihi mea, si abhominenon separarer, agnoscere, nec indirigerem perlatorem. telligere fugitivum esse, quod sectanti peccata hlan-

    munera persoWens, Dominum

    precor,

    ut

    animum

    migrationem cupita dulcescunt desiderii pretia in manibus constiluta nescimus. Vere fateor, quandiu Ravenna vos habuit, sinistrura omen credidi cogitarc

    vestrura ad utilitatis meae considerationem incunctanter invitet. "Ego

    EPISTOLA

    XVII.

    ENNODIUS MARCELLINO EPISCOPO.


    Magnifici viri domni Stephanioni iilii vestri facit dignatio ut beatitudini vestrae legondus occurram, cujus beneficio iiineriscaritasdetrimenta nonpatitur,
    et

    quod

    praesentia

    non

    valet,

    sermone compensat.
    :

    Sed quid epistolaris concinnatio castigatfe terdictionis exoedit? Ferat his rebus medelam, cujus iiiiperio universa famulantur. Ego tamen propter quod atlributae sunt paginae, valeo substantia corporali; et per haec munia, sub Dei ope, ut prosperitas vestra nuntietur exspecto. Accipite ergoobsequia
    ditur.

    niinum

    His ergo servitia apostolatui vestro debita repnesentans, quaero ut me orationum suftVagio sublevetis

    mca;

    et si quid inter haec qucB mecum geri didicistis, eventus dester altulent, sine dissimulationis obsta-

    quatenus insertus venerabili conscientiee, de


    ;

    onini

    culo uuntiate.

    merear dignationis vestrae fruge gratulari quia fiduciae meae coronam vestram non ambigo responsuram.

    EPISTOLA XXI. ENNODIUS FAUSTO.


    In occasione rapui solvendae humilitatis personam domeslici perlatoris. Desideriis meis militabit, quod in aliorum negotiorum efUcacia providistis. Fateor,

    EPISTOLA XVIII. ENNODIUS D0.M1NICjE.


    Fecit

    magnitudo vestra quod

    et

    sanctis

    moribus

    suis debet et sanguini, ut propinquitatis


    silentii

    memoriam

    non patiatur torporelanguescere. Inquacumque terrarum parte vivit alfinitas, nec separantur
    regionibus parentelae catena sociati. Credite raihi, dilectio sancta non deperit, nec uUura patilur per
    divisionis

    duruni credidi vicinior litterasdenegare, quinunquam potui in longinquo constilutus abstinere colloquiis. Visum enira raihi sum, Ravennatibus occupatus excubiis, magnitudinem vestram quadam menlis dextera
    conligisse. Idcirco ad

    levamen desiderii scripta pro-

    itinera natura dispendium. Nam generum vestrum tantum mihi uoveritis caritatis impendere,

    subtrahebatur affatibus, lectione pensarem. Ergo honorem salutati exhibens, rogo, ut me hujusmodi, quotiens opportunitas ingesta fucrit,
    rogavi, ut
    vivis

    quod

    idonea.

    quantum ad vicissitudinem nulla satisf.ictio existat Quod superest, domina mi, accipientes deaffectum,

    remediissublevetis, in q\iibus absentia


    ratio aflectione languenti

    unicum habet
    sit

    divina provisione subsidium. Agnovistis qua;


    :

    cu-

    bila; salutationis

    Deum

    precor, ut in

    bono

    vestrum

    est

    medelam

    tegris

    mutuo

    felicitatis

    videndi vos occasionem

    conferre

    animis non negare.

    Inf. epist.3:!.

    100

    EPISTOLARUM UB.
    EPISTOLA
    XXII.

    VI.

    no
    me
    verba conferre, et magni-

    A usu
    paginarum.

    est,

    vos beneflcia,

    ENNODIUS EUGENETI.
    Diligentia
    est

    mulliplicium
    debetur,

    causa

    Reverentite vestra'

    tempero

    teslis

    gaudii

    quod a scriptione non non palitur vos defectum,


    la^tus escepi. Valele.

    quia statum valetudinis vestrw

    EPISTOLA XXin.
    ENNODIUS PARTHENIO.
    Deo auspice
    scant
    :

    tudinem rerum desideriuni vincere postulantis. Si ab his muniis temperem, salvo munerum vestrorum genio, ego votum bonevoli non habebo. Perlator pra?.sentium Pertinax teste apud vos natalium suorum pudore vulgabitur ; qui in astipulatione stemmatis usurus est bono verecundiaa, per quem, indiciis valetudinis mese pro vestro

    desiderio factis, precor ut

    dilectionis

    tuaj

    primordia

    convale-

    flduciaj

    suae

    fruetum
    :

    capiat ex

    dignationis

    vestrffi

    communibus, per quem vires studia sortiuntur. Declarasti te scriptionis luce urbem amicam iiberalibus studiis jam tenere prKniisisti in foribus quod avara pa''cntum vota superarot. Non
    adsit desideriis
    :

    messe locupletem

    et

    quotiens votivus

    commeantum
    amo-

    cursus accesserit, ad sublevandum me, quas in


    ris solatio accipitis, pagirias destiuate.

    sum

    dictionis

    tua3

    rigidus

    ajstimator,

    neo respuo
    blandiuntur.

    EPISTOLA XXVI. ENNODIUS EUPREPI.E.


    p
    Debentur quidem necessitati
    diligentia?.
    silentia,

    tenuitatem prassentium,
    venturae frugis elevatur
    clivitias

    cui secutura

    sed scripta
    ;

    Quotiens vomeribus terram scribimus, animus de spe


    :

    Exigit

    metus abstinentiam tabellarum

    semper de herbis aristarum


    :

    sed interdum cedet alfectui. Vix aliquibus acquiescit


    obstaculis raens amantis, servet ad redhibenda gratiffi

    amicus rationis
    '

    intelligit

    diligens rusticandi

    adhuc in cano"llore
    Facessat

    pomorum
    et

    populos jam metitur.


    pariunt
    si

    stipendia potius

    cum

    vetatur.

    Ecce

    pi-ffilocutus
    ;

    adversitas,

    quidquid

    peccata

    quai

    me

    causa ab his muniis suspenderet

    relinquo

    discedat. Ductus mihi oratiuncula; tute et


    liai

    eloquen-

    conscientiai vestra?. quae faciat obsequentem.

    Deum

    tamen vensa sapore radiavit. Flusit sermo non absonus lectionis tamen opibus ampliandus. Sed quid ego post tantum judiuitore

    non

    subsistit, Latiaris

    cem, cujus oribus operis


    signasti,

    tui

    concinnationem placare
    Illi

    tamen precatus, in bona me valetudine, vel Lupicinum nostrum esse signiflco hoc de vobis cupiens, quas a me sunt prorogata cognoscers. Nolo tamen curam vestram sequestrati pignoris fasce deprimatis:
    :

    quasi
    placuit,

    post olores anser, strepui?

    qui-

    credite conscientiae meae

    cunque
    ab
    illo

    examen securus

    ingreditur, facundia

    quam

    ipsa eshibere poteras


    illius

    piffdicata prevalet favorem etiam ab inimicis

    genium

    illi per studium debeo, pernaturam. Utinam inbeneflcia superna meliorent Vere dico,
    ;

    plus

    exigere.
    extollat

    pende
    fuge

    Labora ergo, ut felix bene cojpta eventus honestorum te obsequiis indesiiienter imeos qui consortio se suo poUuunt, debens
    :

    vobis ad longiora digredientibus, utriusque parentis


    sollicitudo me respicit, quam potuimus in unum positi cum ambitione partiri. Domina mi, salutationem ple-

    monitis nostris reverentiam, velut veneni poculum


    ;

    nissimam dicens, precor

    ut

    tantum mihi

    caritatis

    ct

    profectum tuum paginis

    scire
    et

    cupido semper

    orationis sufliragium concedatis,

    quantum me ad

    de-

    annunlia.

    Quod

    superest,

    vale,

    favoris adjutus auxiliis, familise

    omnibus superni tue de peritiaj messe

    siderii vestri effectum tendere comprobastis.

    responde.

    EPISTOLA

    XXVII.

    EPISTOLA XXIV. ENNODIUS 2 ARCH0TAMI.E.


    Quamvis jus affectionis, consanguinilatis lege constrictum, regionum prolixitatenon pereat, nec catena generis, quae animas nectit, terrarum separatione
    dividatur, attamen pabulura caritatis est, aut videre,

    ENNODIUS SENARIO.
    tione vicissitudo comitetur

    Uber conscientiam vestram pro superna dispensareddatpro parvitate mea Altissimus quod aguoscit a vobis, qui semper aman;

    tibus fldeles exstitistis, fuisse collatum. Certus portus


    est,

    pectoris vestri invenisse diligentiam

    estis

    bac

    aut officio sermonis appellare queni diligas

    nesci-

    conversatione praditi, ut
    collatione
    vincatis.

    rentur secreta mentium, nisi proditione linguarum.


    Hasc in usu vocavit antiquitas, ut
    clausa sunt,
    illa

    amicorum spem beneiicii Secundam admonitionem desi-

    quse pectoribus

    dero, ut injunctum iter arripiam. Date felicem dexte-

    non

    laterent.

    Ego
    si

    Gallias quse

    totum

    me

    ram

    huruililati

    mea3, et prospera

    mecum

    vestra di-

    propter vos sibi vindicant,


    ctione
    tori,

    oculis

    non

    inspicio, atfe-

    non

    desero. Gratias
    suaj

    tamen

    qui necessitatis

    prffisentium perlaoccasione desidenis meis

    Domine mi, salutatioais obsequia prwstans, quseso, ut si rerum dominus apud Ravennam feliciler commorabitur, indicetis quatenus sine ambiguo prcevidite.

    priBstitit,

    ut inter sestus

    animarum quibus

    bajulus

    cepta vestra perficiam.

    deerat,

    optatum prseberet officium.


    qui in gaudio

    Salutans

    ergo

    EPISTOLA

    XXVIII.

    servilio debito, precoi ut portitor beneficii sui

    vicem
    conceditur,

    ENNODIUS GUDILEYO.
    Solent quibus felicitas et potentia, Deo ordinante,

    recipiat, et

    meo

    opitulatus

    est, suis

    votis restitutum per

    me

    credat eflectum.

    humiles consolari

    offlcio

    litterarum, et

    EPISTOLA XXV. ENNODIUS FAUSTO.


    magnitudo vestra quo me honorent praejudicio studiornm liberalium sectatores, tanquam rem sibi debitam commendationis meae scripta poscentes. In
    Scit
    '

    prospera sua paginarum promulgatione partiri. Ego

    multo tempore ut his sublevarer muniis, exspectavi. Sed cessantibus vobis necessarium credidi non tacere, ut quod amor non exigit, juxta evangelicam lectionem mereatur importunitas. Domine mi, salu-

    Forte

    saiio7Tis.

    Archotamice] Arelatensi consangaineee,

    lib. vii,

    14

    IH

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    H2
    ansiis
    is

    tationem plenissimam dicens, quaaso, utme antiquum cultorem yestrum illo foveatis quo olim promisistis
    afTectu
    :

    rat

    quam cum negat

    qui nullo labascit

    ia-

    et

    prospera vestra paginarum

    me

    facialis

    directione cognoscere.

    non teneri. Paveruut diu animum meuma magniludine vestra destinata colloquia, et hilaritati congrua pabula prajstiterunt.
    certo, resignatse diligentia

    EPISTOLA XXIX. ENNODIUS FAUSTO. Quamvis sublimi viro et omni integritate praedito, Sabino Romani properante, tute paginarum officia

    Quorumnunc

    abstinentiam non ailert tristitiam, sed

    enim saluti opem tribuere, quod ante militavit affectui abjurata est caritatis religio, quando profulura mea3 valetudini verba decogit ad exitium. Potuit
    ;

    commisissem, ut resignanda per litteras fidelis relator assereret, attamen sollicitudini mea; debui duplicibus magnitudinem vestram indiciis informare, ut perlator ex litteris secutus principium narrationis
    assumat. Ha2c scripto degustata sufSciant
    revertor, propter
    :

    negantur.

    Agnovislis quid fecerunt silentia vestra


    :

    nam apud vos si mei non dominatur oblivio, scriptione mutantur. Domine mi, salutem largissimam referens, Deum dequibus emendatione succurrite
    precor, ut
    ffistibus

    ad illud

    meis superni dispositio favoris

    quod epistote destinantur. Valere me corpore nuntio Deo supplicans, ut stalum anima!
    ;

    occurrat, et in solatio

    mcerorum meorum

    illa

    a vobis

    indicarit faciat, quaj delectet agnosci.

    de vestra faciat prosperitate reparari.

    EPISTOLA. XXX.

    EPISTOLA XXXIIL ENNODIUS HOR.MISD/E ET DIOSCORO.


    Scio

    ENNODIUS

    F.\.USTO.

    conscientiam religiosam

    grande

    ffistimare

    Nonpotest doloris magnitudinem eloqui oris infantia, qui mibi de illa re contigit, quod liaruni porlatoribus ad Liguriam destinatis a scriptione temperaslis quorum commeationem vos ignorasse non cre:

    compendium, si prcestandi nascatur occasio, his maxime quos devotos esstitisse meminerunt. Ergo quamvis prima reverentitE vestrae causa sit scripta
    mittendi,
    ligentia3,

    et

    utilitatis

    allegatio

    sit

    subjicienda
    scepe

    di-

    didi,

    et prffisentiam

    magnitudinis vestrcE a petitionis


    :

    attamen anxius

    animus
    episcopus

    necessaria

    qualitate deprehendi
    tis

    datur enim inveniri a disposiferia?,

    prseponit affectui. Retinet fraternitas vestra

    domnum
    resii-

    tractatorem.

    Me tamen urunt epistolarum

    papara de expensa,

    quam

    meus apud Raest ut vix

    repulistis.
    et

    quas ad levamen moeroris mei etiam occupatissimi Nunc ad vota redeo. Valete, * mi domini,
    ccelestem circa

    vennam pro

    ejus utilitate

    me

    spondente fecerat,

    vos gratiam multiplici resignate


    vestris,
    cst,

    tutionem fuisse pollicitum. Sed actum vos dirigendi prajstaret inducias, et de

    ad

    mea

    sibi sa-

    colloquio. Partum est enim actibus tempore de ea qua? in laboribus sata messe gaudere.

    quietis

    tisfaciendum esse substantia protestatur.

    Nunc quia

    innocentia; C grandis
    est

    summa non est quce reposcitur, et summum beneficium me ab ingratitudine ejus quaj vidcsubtrabere, ordinate quod vobis retributio

    EPISTOLA XXXI. ENNODIUS DOMNO PAPyE.


    Pervigil
    positos, in
    ct sine

    tur justa,

    beatitudinis

    vestra^

    cura,

    quasi

    coram
    pra^stat

    superna corapenset, Domine mi, salutem abundantissimam reddens, Deum quKso, quo animis vestris,

    quocunque
    feriis,

    locisint,

    obsequentes altendit,

    qnod me sublevare
    partibus meis,

    possit, inspiret.

    Ego autem

    adfui

    ullis

    dum

    gratiaj suffragium

    qui

    cum

    contestatione mceroris

    pcr
    qui

    expertis, invitat e.xtraneos. Etenini plures de specta-

    paginas indicati direxi fldelissimum perlatorem,


    nobis perferenda sine imminutione suscipiat.

    culo fructus capiunlur

    laboris

    alieui

    quia

    discit

    operam navare
    sudoris et
    et
    fidei.

    in cujus oculis redduntur pra^mia Atque utinam par votisesset elTectus!

    quod Domlne

    didici proreligione,

    cuperemdareturiinplere.
    buniilitalem

    EPISTOLA XXXIV. ENNODIUS FAUSTO ALBO. Quamvis magnitudo vestra per longum
    oblivionem mei fuerit contestafa,
    laribus muniis temperat,
    jecerit,
    '-'

    silentiura

    mi, famulatus

    raei

    esbibens,

    et

    dum

    ab episto-

    parca in masimis elocutione contentus, quid domnus episcopus frater vester super directa legationc senserit,

    memoriam

    obsequentis ab-

    patefaciendum

    prcefati litteris derelinquo.

    EPISTOLA XXXII. ENNODIUS AVIENO.

    Cumsemper
    commercia,

    sint litterarum

    interamantes jucunda
    eliam
    si

    et ex bis muniis,

    spartana adhi;

    attamen providentia coelestis desideriis meis prospera vestra non patitur occultari, et variis indiciis successum circa vos resignat optatum. Nunc tamen animus meus usque ad hoc devinctione productus cst, ut proprium ad vos dirigerem perlatorem, qui vivis pastus aspectibus, bona ad me manifesta
    perducat. Credite, domini,
    gatione

    beatur brevitas, gaudia proli.xa

    nascantur

    sintque

    magna me

    vobis esse obli-

    bujusmodi ofQcia remedio absentibus, votivasollicitis: altamen wger animus super eorum de quibus pendot, prosperitate jactatur, ethac tantum curatione respiV. Sabino] Ilujusce nominis pra?.fectum annonoe paucis post annis babuit, cujus hoc restat in basilica Ostiensi epitapbium, sed mendosissime exa'

    nec ullas pectori meo ferias dari, quibus visionem vestram non plena intentiono disquiram. Superest ut, - reducta in Ecclesia Roconstrictum
    ,

    S.

    DIES
    ^

    XXIV.

    Up.

    XV.

    KA L.

    AU G.
    .

    SYMM.

    Roma

    ET BOETIO W. CC. CONSS.


    scbismatis Laurentiaui,
    "

    ratum
    IIIC

    Reducia Ecclesim concordia] Sedatis motibus


    3Ji

    REQUIESCIT IN PACE. SABINUS V. S. PR/EF. ANN. QUI VL\IT ANNOS LIII ET

    domini] Forte, mi dominc, ut

    alibi saspe.

    113

    EPISTOLARUM
    concordia, occurrendi vobis contingat occasio.

    LID. VII.

    H4
    EPISTOLA ENNODIUS JOANNI.
    XXXVII.

    mana

    Domine mi, salutationem reverentite vestraj plenissimam dicens, deprecor ut suggestionem portitoris,
    liominis mei, grato suscipiatis auditu, et defelicitate vestra vel totius domus statu recurrenti nos instruatis alloquio.

    Ergo falso creditur


    lacilis

    amorem

    reddi diligentia?, et

    animas se interrogare colloquiis, fidem mentium sensus asserere, ut quod impondimus vicaria
    nobis relatione debeatur
    ?

    Vocem montium
    in

    secreta

    EPISTOLA XXXV. ENNODIUS DOMNINjE.


    quibus pro peccatorum fasce subjicior, elegi singulare subsidium, ut ad vos domnas meas litteras destinarem; quarum precibus onmia mihi secunda contingerent, et ad serena ItcInter curas et molestias
    depositis angustiarum nubibus, reformarer. Prima enim mceroris causa est, quod prospera vetitife,

    restituunt, et in obsequio humanitatis

    tur
    tigit

    sed

    magnitudinem tuam

    mutafamulancontemptu raei con-

    silentium pro scriptione reddere; et in astipu-

    temperando a paginis, pertinaciam garrulitatis opprimere, naturaj lege calcata. Facossat a moribus meis, sequi quod admissum doleo, et sublevare culpas imitando. Ecce iterum appello
    lalione artificis genii,

    linguai ferias foveutem, et in longioribus persequor,

    stra,

    dum

    in longinquo degitis, vix datur agnosci

    habeus promissaj
    bupra,

    caritatis

    memoriam. Domine, ut

    ei qua nascitur circa personam meam omnis adversitas. Adeste ergo supplici precibus vestris, ut pcr

    sanctorum Dei suffragia ajgro animo medela tribuatur. Domina mi, servitium salutationis impendens,
    deprecor, et per
    ut continuis

    largissimam offerens, qua'SO, utdebitum gratia^ vel nunc esigat iraportnnitas, duni providetur quatenus ardorem desiderii prolixis satiesalutalionem
    tis alloquiis.

    Deum
    vim

    vos,

    quem

    colitis,

    obtestor,

    me

    postulationibus et lacrymis, quibus


    patitur,

    EPISTOLA XXXVIII. ENNODIUS FIRMIN/E.


    Quotiens votiva res repente contigerit, pretium de
    ipsa temporis
    brevitate
    sortitur. Coelestis

    regnum
    quia

    cfflleste

    Domino conmiendetis
    computo,
    et

    lioc

    munus

    speciale

    omnibus

    enim ut

    commodis antepono.

    EPISTOLA XXXVI.

    ENNOmUS ADEODATO PRESBYTEEO.


    Coelestis dispensatio religiosis desideriis

    subitum facit esse quod tribuit, ne devenustet sperantum prolisitas misericordiam largitoris; quis enim affectum desiderii repente
    crescat beneficii genius,

    negat ellectum
    stat studio.

    nuuquam nam quod piecupimus, maturo praj-

    suscipiens

    non avidius impetrata veneretur?

    Sic

    lit-

    teras magnitudinis vestrie sitiens, temporeprofcctio-

    nis accepi. Dolebam, fateor, et vehementer angebar, Desideranti enim milii per litteras oradum necobsequiorummeorum perlator existeret, nec tionum vestrarum postulare suffragia, perlatorem domesticum vota pepererunt; ut stimulo scriptionis C sospitatis vestrse digressurus bona cognoscerem. accepi pariter Ecce utrumque frons bona concessit admoniti, pro suscepti anima supplicetis, quia ' docindicia optata quse refero, et uno eodemque tempore tor gentium clamat, Omie pro invicem (Jac. v, 16). regressum me - de Alpibus Cottiis, et Ravennate siNihil enim est quod Deum diligens, etiam pro delingnifico iter arrepturum. Orate ut variis laborum jaquentibus obtinere non possit. Laborate ergo proctato incommodis patientiam supernje benedictionis missis dudum patrociniis, et gaudia mihi per lacrymunus infnndat. Me autem quod ad custodiam gratiaj mas comparate. Veniat ad me fructus innocentiaj culminis vestri splendor hortatur, facilius credo curmeritis ignoratus. Hoec sunt de quibus sanctum Dei sus tlumium in diversa revocari, et relictis fluentoadmonere pra?sumpsi, Timeo enim facere prolixa
    :

    colloquia, quia res necessaria strictis est postulanda

    rum

    alimouiis ajther

    vacuum

    jpisces espetere,

    quam
    Quod

    sermonibus, Nimc in Christo valele, mi domine, et sentire me deprecationis vestraj niunera prosperis indicate.
    1

    tantorum
    superest,

    me immemorem
    valete,

    delicta restituant.
    et

    mi domina,

    redemptori nostro

    pro persona suscepti incessabiliter supplicate.

    Doctor genlium]

    Paulo

    tribuit,

    quod

    est Jacobi

    nerario Brigantionis. De Firminsj autem annulo est

    apostolicap. v Epistolaj catholica;.


    -

    epigramma
    in iti-

    93.

    De Alpibus

    Colliis]

    Hociterquod describit

    LIBER SEPTIMUS.
    EPISTOLA PRIMA.
    ENNODius
    Prreceptis
    '

    D
    de-

    litas

    quee ab amico veritatis agnoscenda committi-

    JULiANO.
    fit

    tur, cautione instruit

    animum

    cognitoris integri

    af-

    magnitudinis vestrae ministerium


    quia
    sequitati

    fectionem infudisset nobis magnitudinis vestrae consideratio,


    si

    votionis

    essolvimus;

    proximus,

    studia

    non

    dedissent. In negotio

    igitur
    et

    qui justi viri monitis obsecundat.


    '

    Negotiorum qua-

    quodinter Bautonem^, regiaadomus conductorem,

    Juliano] Comiti patrimonii, lib. iv, epist. 7. - Regi( domus conductorem] Qui fiscale aliquod praedium conduxeraut, hi conductores domus Augustaj dicebantur, de quibus est titulus in codice, et lex Valentiniani HL quaillos nullius militiie dignitatisve privilegiis frui docet. Domus Augusta, qnando

    imperatores erant, vocabatur; nuno domus regia, regnante Theoderico, et conductores domus regite, Cassiodorus lib. v, epist. 39. Eorum coguitio ad comitem patrimonii pertinebat, qua comitiva Julianus fuugebatur. Tbeodericus Juliano eidem C. P. Conductores Apuli deplorala nobis adilione conquesii sunt,

    HS
    "'

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    verlitur,

    H6

    Epiphanium chartarium

    dum

    anceps ia

    dis-

    ceptatione nostra eventus nutaret, etalterna se partes

    multis in promissionibus subvenisti; dicendo suslentandum me esse paginis, qui propriee lucis privarer
    absentia.

    intentione colliderent, asserenteBautone se sexaginta

    Ecce et poUicitatio flde claudicat, et spe


    de remedii preesum-

    quatuor solidos publicos, quos de reliqua indictionis illius emisso chirographo fuerat debere confessus,
    et

    irritatus ardesco. Egit veniens

    ptionefiducia, ut difficilius dura tolerentur. Sed nunc,

    idcirco

    non posse

    mis

    viri Projecti

    restituere, quia per manus subliquadraginta solidos Epiphanio suf-

    quam apud

    mi domine, honore.m salutationis accipiens, postvos, quod male est animo, declaravi, curatio properata succurrat
    est vel gratia principalis,
    :

    fragii

    nomine

    contulisset, pro quibus

    nulhim bene-

    ut qui salutis veslro3 status

    ficium secutum fuisse doceretur; et replicaret ipsc

    exspectatis reseretur allo-

    Epiphanius, se

    si

    quid accepisset, labore meruisse,

    quiis.

    nec frustra

    Bautone quidquam f uisse coUatum, vel prolati testis fidem laudibus incessanter attolleret; statuimus ut sub jurejurando mihi nominalus superius vir nobilis Px-ojectus et sperali genus declasibi a

    EPISTOLA IV. ENNODIUS AGNELLO.


    Semperfamulantes
    diligentiae paginas

    ditione sui dolor exigit, et

    nunc inprogaudiorum ministras in


    nec contenta fuco

    raret beneficii,

    et effeclum,

    si

    ita

    esset,

    assereret

    vocem

    reserandffi

    taxit injurioa;

    non secutum

    quod cum

    fuisset

    impletum, Epipha-

    dissimulationis urbanoe secreta pectoris aut taciturnitate vestivit,

    nius acceptam pecunice refunderet quantitatem.

    Nunc

    aut in partem aliam transtulit blau:

    in polestate est culminis vsstri decisionem nostram,


    si

    dimento. Novi quidem fabricata, sed fugio


    plicitate

    et

    sim-

    placet, auctoritate fulcire.

    contentus,

    cum amantibus

    sereni

    animi

    EPISTOLA II. ENNODIUS FAUSTO.


    Quantum ad facem
    tribulatio,

    fronte congredior. Ubi gentium fuit sub obtestatione

    Dei inter nos promissa

    devinctio, ut proflciscentes

    moeroris adjungit interrupta

    quando ut acrius urat adversitas, prosperorum mutatione blandiitur! Ad cujus unquam onus accessit, quod continuata? sarcinam calamitatis abjecit?

    insalutatum me, velut incognitum linqueretis, nec polestatem ramanens sortircr necessaria suggerendi?

    Credo providistis ut imbecillus oculis totum vobiscum


    luQien amitteret, nec diem
    tia clausis

    meum
    si

    Quam

    beue

    me

    ad patientiam absentiae vestrM

    orbibus intuerer. Haec

    sub amici praisenper negligentiam

    longus
    licitas

    temporum usus aptaverat; dum hoc quod fenon habebat, didicerant nec vota prssumere!

    contigerunt, asstimationi relinquetis

    quem apud
    si

    vos

    locum obtineam

    ferenda sunt acerbius,

    intelli-

    guntur accidisse per studium. Nuncvale, mi domine. obductam cicatricem rescindit ictus C et animo meo quem in statione consistere suadet inacutior. Imploraveram a discedente misericordiam, nocentia, origo, propositum, potiorem gratioe partem ut quod de prffisenti confabulatione perdebam, littequa vobis sinceritate patuit invilate. ris pensaretur; nec hanc frugem omnibus desideriis EPISTOLA V. jejunus emerui. Ego consuetudinis meae non negliENNODIUS SE.NAHIO.
    Ecce iterum de inveteratis doloribus passio novella

    me

    lacerat, et

    gens
    viri

    inter laceymas

    scripta concinno

    quibus de

    Quaniviste

    dominum meum per

    intemeratce docu-

    afflictione

    mea

    credidi nil putius indicandum, illustris


    relatione contcntus. Nunc,

    meuta

    fldei

    priucipalis sibi cura conjungat, et

    mo-

    domni Pamfronii

    mi

    rum
    lis

    claritudo ita publicis rebus misceat, ut amabite

    domine, obsequia famuli


    state.

    vestri dignanter accipite, et

    saporem

    quietis

    excludat,

    credo

    tamen

    animaj in angustiis constitutaj remedia consueta prte-

    ita

    reIigionemamicitieposthaberi,utnonsatisfaciens,

    Deo adjuvante, regnantis imperiis debita sua refun-

    EPISTOLA III. ENNODIUS AVIENO.


    Quibus magnitudinem tuam discedentem precibus
    imploravi, merito retexerem, nisi memoriaj vestra;
    irrogare contumelias devitarera.

    das affectui. Nostis quid poscat aula, quid gratia

    uno eodemque tempore nec rerum deestis domino, nec amori, quando Chrislianaj mentis integritas per
    has partes divisa solidatur.
    )

    His ergo solliciludinem

    Nam

    qui

    amantem
    sit

    meam

    credo relevari, quibus venerabilis consuetudo

    de his quae recens sunt acta couvenerit, fugiendam


    bonis oblivionem importunus opponit
    peculiare
    conjunctis,
    ut
    :

    servatur studiis.

    Tantum

    est,

    tu

    Dei nostri

    solatiis

    cum hoc

    magnitudo vestra adjuta gratuletur. Domine mi,


    amici vestri domni Fausti statu hilarem
    tivo litterarum contingat indicio.

    saluvel

    sub

    quadam
    votis

    praescientia

    tatiouis obsequia prcesentans, spero ut de vestro

    mutuo

    sibi cupita sufliciant; et

    ad substautiam cari-

    me

    fieri vo-

    tatis efflcaci
    est, effectu

    dispensatione,
    seniore
    si

    quod

    poscendum
    dispensatio

    concilient.

    Coelestis

    quid amor optat, inquiras. His jungitur quod sestuanti anima?, dum iter arriperes,
    facienda suggerit,

    EPISTOLA VI. ENNODIUS FLORO ET DECORATO.


    Permisi hactenus magnitudinem vestram mobilitaAthalarico lib. viii Variarum, epist. 22, ubi nominat sedis Burgantini comitis patrimonii. - Principalis sibi cura conjungai] Vel propter legntiones ad quce snj.pe adhibitus Senarius, vel propter exceptoris officium, quo in regis aula fungeba-

    frumenia sibi inimicorum subreplionibus c.oncremata posfulanies ne coganiur ad iniegiam prwsfaiionem, quibus comvierciorum sunt commoda diminula, etc. Epiplianium chartarium[ Lapis sepulcralis Roma, Locus Valeriani CHAnTARi. Sed chartarius hoc loco
    :

    ab

    chartarios

    '

    non

    chartaj opifex,
    :

    comitis patrimonii

    aut negotiator, sed chartularis quomodo accipi etiam videtur

    tur, lib.

    III,

    epist.lt, et lib. v, epist. 15.

    EPISTOLAHUM
    tem Ligurum urbanse fuco disputationis
    quia
    incessere,

    LIB. VIL

    118

    arte contendis, cui nec satietatem de prsesentia tua,

    origo reddebat alienum, et vos ab eorum culpis constantia promissa sejunxerat. Sed cum una sorte ab oculis vestris et mente discessi, praexonis

    etme

    nec oblivionem de silentio pateris subvenire. Scit mentiura discussor altissimus, lectione apicum tuorum animam meamintra penetralia sua non potuisse
    consistere, et
    lasse melle
    tio,

    voce contestor,

    neminem damnare

    posse quod se-

    quitur, nec salvo pudore sententiam excessibus dictare peccantem. Fas est liberos a reatu detestari;

    compulsam.

    ad proesentiam tuam diligentia; evoHabuit Arelatensis habita:

    quisffiquo
    struit

    anima ferat monitorem quod verbis deaotibus noi vitare? Evangelii sententia est,
    et doniierit sic

    cum Mediolanensibus muris includerer et dum ad dulcem sodem libertas mentis excurreret, intra
    Italiam

    me

    corporiscaptivitas inoludebat.

    si

    sup-

    Qui feccnl

    [Matth.v,

    10)

    dignum Dei
    est,

    peteret sermonis

    gratia possejudicari. Vobis copiosus

    sermo

    quo-

    exponenda,

    aut]
    !

    abundantiaad ea qu cupit animus ad illa ad qufe lingua sufflcit, non


    Parvus amor
    est,

    tiens errorarguitur, et sub conversationis negligentia

    pudor eriperet
    qnotiens in

    qui oris testimonio

    puritas amplectenda verborum. Perdidistis lacrymarum mearum memoriam, quam discedentibus gemini
    doloris ictus effudit. Ecce quanti dies sunt, in

    suflicienter aperitur.

    Confessio est tepida; caritatis,

    ea non cedit

    eloquium.

    Quod

    restat,

    qui-

    Deum

    precor,

    ut valeas et ad sublevandum mceroscriptione tua

    bus sub tanta frequeutia commeantum nulla neque domini mei, amioi veslri, neque vestra, quse de illo

    rem meum quem

    nimis deedala arte

    geminasti, bono prosperitatis mutuae reserveris.

    remvoti

    indioent,
    :

    scripta suscipio. Absolvistis imi-

    EPISTOLA

    IX.

    tatione oulpabiles

    non quod Liguribus evenerit


    dicitis,

    pro-

    ENNODIUS AVIENO.

    positum, quantum vos

    inlidelitatis

    amittere,

    sed quod eos contigerit invenisse in bis quae sunt vitanda consortes. Rogo tanien, servitio salutationis

    Pompam quam
    oustodire
    :

    in

    litteris

    fugitis

    obtinetis; nec

    aliud est loqui vestrum, nisi declamationum insignia

    tanquam boni domini precum mearum memores, prosperitatem vestram, vel domni mei, amatoris vestri, reseretis muniis
    exhibito, ut tandero aliquando,

    mater Sed miseriis meis evenire nulla consolatio potest, quando ante
    indeliciens

    hoc in vobis natura, hoc congessit. lectionis cura


    merui,
    et

    peritia'.

    litterarum.

    ooulos sunt locata, qua;


    tus indignior exstiterit,

    quanlum

    pra>la-

    tantum

    in aperlo fiunt

    pec-

    EPISTOLA
    ENNODIUS
    Perfecta caritas
    patitur,

    VII.

    ELPIDIO DIACONO.

    corporalis absentiae

    damna non

    Quid animum meum, illustrissime hominum, conaris attollere ? quid in vita quae fplena moeroris est, reservare '|liceat tribulationibus meis?
    cata
    superati.

    nec aniraorum serena conjunotio itinerum quorum animee Cbristo in sequestratione multalur
    :

    pro bono dispensationis


    constitui. Vobis

    cceleslis

    flnem vel

    cum

    vita

    tamen

    insuflioientes refero

    gratias,

    caritate sociante conveniunt, nulla possunt separari

    qui illam oirca


    tionis

    me

    servatis

    diligentiam, qua potio-

    interjectione terrarum.

    Hac ego spe

    vel securitate,

    rem nec dignissimis


    reverentiam

    praestaretis.

    Domine mi,

    saluta-

    de conscientia vestrasecurus,

    amantem mei

    alloquor,

    solvens,

    spero ut orare pro

    me

    amplexibus constitutum. Fove, domne Elpidi, quem Deo medio suscepisti. Habeat suas mundus astulias, et urbanitatem fallendi prudentiam

    tanquam

    in

    minime
    tia

    desistatis, et

    ad calamitatum

    solatia feren-

    opem

    scripta mittatis.

    EPISTOLA
    '

    X.

    Tu ilii dulcedini quam probavi, nibil admisceas, nisi quod gradibus ad perfectee caritatis nos bona perducat. Domine, ut supra, saluta-

    damnandus

    appellet.

    ENNODIUS FLORO ET DECORATO.


    Compulsorisfunctusofficio, adredbibitionemprout
    missionis suae vix advocatum coegi,
    catis

    quoi advo-

    tionem plenissimam reddens, quseso ut prosperitatem vestram vel eorum qui nos diligunt frequentibus mihi indicetis alloquiis.

    debebat essolveret. Genus durae professionis, ut a vobis dicenda preeveniam, ad verecundiam clericus inclinavi. Quale sit quo molliuntur obstinatisI*

    EPISTOLA VIII. ENNODIUS EUPREPI^.

    simi, et quid sibi velit

    qui

    raptores

    spoliat,

    sesti-

    Quam

    bene

    animum meum

    ad patientiam

    sequepro-

    mate. Argenti libram quam frater Epiphanius dedit, perferendam tradidi, paclis fratri Gaiano ad vos

    strationis absentise vestrae usus aptaverat,


    lixa silentia

    dum

    tamen adhuc
    Restat ut,
    si

    apud

    me

    quae

    suscepi constitutis.
    designetis.

    contemptum dulcedinis rerum suarum


    pariebant
    !

    tradere debeam,

    Domine
    ut pri-

    necessitate

    rescissa est cicatrix

    qua; ad

    mi, salutationem plenissimam dicens, rogo

    medicinam

    pii

    amoris

    accesserat.

    Confiteor,
    litterae

    soror
    tuae

    mumpro me
    cupere
    scitis

    sanotos orare dignemini. Deinde

    venerabilis, ad

    antiquum me desiderium

    nis araatoribus nostris obsequia

    mea

    sub

    illa

    domqua me

    nimis noto conditee sapore revocarunt. Ecce vide qua

    humilitate reddatis.
    :

    Helpidio diacono] Lib. vni, epist. S.Sicjam olim scribebant, pro Elpidio quod est il-rcirfw; ut Helpis,
    '
    :

    Ne

    collationis translatiopostuleretur
    lib, vii,
    ;

    et

    apud Cassio-

    Euhelpistus, et alia id genus. Quare ita quoque soriptum ab Ennodio verisimile est. - Compulsoris officio] Fiscalium onerum exactoris, qui publicis funclionibus obnoxius ad solutionem c&mpellit. Leg. 7 cod. de Exsecutoribus, et leg. 4.

    4o lib. ix, 4; lib. xii, 8. Editio Baetiam mutila erat. Priori enira hujus epistolae membro alterum attexuit, quod epistolae igitur epistolas sequentes ad 13 debebatur. Tres Agnellum, Hormisdara et Boelium ex manuscriptis supplevimus.

    dorum

    siliensis hic

    H9
    EPISTOLA XI. ENNODIUS AGKELLO.

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    120

    prffidicare virtutes,
    setatis prfejudicio,

    quem

    in annis

    puerilibus,
    ;

    sine

    Male est animo meo, quod de facundise suae dotibus mihi abundantia vestra nihil tribuit et ita
    :

    diligentiam

    industria fecit antiquum qui per implesomne quodcogitur; cuiinter vitsB


    su-

    exordia ludus est lectionis assiduitas, et delicieE

    partem ex eis facere, sacrilegium computetur. Turpis est equidem universarum rerum avaritia eontigit tamen, si verba deneges, plus pudenda. Stepe etiam evenit ut frequenter scribentes minus diligant nunquam tamen
    : ;

    eloquentiaj opibus incubat, ut

    dor alienus

    in cujus manibusduplicato igne rutilat,

    accessit ut aliquid caritati reservet.

    qui in perpetua

    taciturnitate perdurat. Potest nasci

    de epistolaribus ab
    eo
    qui quaj in fes-

    blandimantis ambiguitas
    tinatione perlatoris

    certa

    fides est

    servat silentium ;non amari. Hffio sunt


    celer
    scripsi,

    geminis stimulis

    incitatus, vei properationis bajuli vel doloris.


    ta^dio

    Ergo
    :

    qua veteres face fulserunt. Nam qucd vix majoribus circa extremitatem vitfe contigit, hoc tibi abundat in limine. Vere dedisti pretium loquacitati mea;, dum desiderantem colloquia primus aggrederis. Contigit nova res garrulo, ut usque adeo produceretur, donccexigercnt scripta rcsponsum. Deo gratias, qui occultis itineribus de propinqui vos necessaria affectione commovit. Ecce geminse causas injurise jani tenetis nam postquam agrestis innotui, prsesumo me dicere parentem. Domine mi, salutis offlcium
    :

    animi mei remedia incunctanter adhibete ut quamvis defuerit bactenus affectioni pabula sua, in statione esse tamen promissa caritas innotescat. Domine mi, salutem plenissimam dicens, qumso ut espectationi meaj quod suflicit loquendi peritissimo non negetur.

    dicens, spero ut circa litterarum

    commodetis

    in

    quo opere assiduitatem

    munia frequentiam et amans

    exhibet et facundus.

    EPISTOLA
    ENNODIUS
    lla
    tis,
    *

    XIV.

    ARCHOIAMI/E.

    EPISTOLA XII. ENNODIUS E0RMISD7E DIACONO.


    Nullus remaneret imperitis
    locus veniae,
    si

    supra claritatem generis

    morum

    luce profecis-

    ut quos etiam vobis

    non

    nectit propinquitas,

    plura

    actuum vestrorum bona


    perfectam reverentiam
    sit

    subjiciant. Quis

    enim non
    se
    facit

    loquerentur

    sola brevitas

    commendat
    diu

    indoctos. Su:

    paratus impendere animaj

    pra errorem

    est prolixa narratio rusticantis

    quando

    in Dei cultura sublimi? quia

    peregrinum
    suscipit

    ab ignaro

    extortum fuerit quod


    vult fastidienda

    legatur, sibi

    Redemptoris gratia, qui Deo non


    tes.

    obsequenpraecipuai,
    est

    rancorem suum debet esactor.

    Quisquamne homiet nuUo sapore condita breves terminos nonhabere? Romana G

    Indicium

    num

    in

    longum

    procedere,

    Gliristi nostri

    enim amare

    est

    conversationis

    cultores,

    datissimis, qui

    diligit

    emenjam probatos, testimonium


    proximus
    si

    hoc, frater, et nimiura arlifici subtilitate

    flagitasti.

    datbonorum|sine dubitatione meritorum,


    tos,
    flt

    studeas

    Sed nos contra fabricatos munit simplicitas nullis colorata prsestigiis. Etenim quamvis me delenifica epistola3 tuaj oratione produxeris, mei immemorem nonfecisti. Scio artare paginam, cujus pretium promulgator intelligo. Noveris me tamen meis partibus non deesse, quamvis vocet in medium et urbanus et clericus. Sed quid produco paginam, cujus superius angustiam pollicebar ? Ilasc mihi cum amanle concertatio
    :

    laudibus prosequi sub debita continuatione perfecsanctis prosimus,

    qui in

    illis

    sine fuco prae-

    dicat sanctitatem,
    prffituleris,

    quemcunque

    diligentia

    hortante Quis
    iter

    dispendium pudoris

    est, ni sequaris.

    salva verecundia per spinosa gradiens


    attollat, et

    purgatum

    viam

    salutis aspiciens calles eligat


    est,

    noxio-

    rum

    professio CECcitatis

    bona ante oculos in

    talis

    fructus

    est

    litterarum.

    Domine mi,
    tri-

    salutem uberrimam dicens, precor ut Dei nostri

    buente misericordia crebro


    mihi,

    salutem vestram votivis

    exemplum locata respicere, et unde imitatione proflcias non tenere. Ha3c, mi domina, de te non incerloquax vulgus per tis fama nuntiavit indiciis, non ignara judicii ora jactavit cui mos est de humanis
    ;

    dum meam

    qua;ritis, nuntietis affatibus.

    actibus,
    fideliura

    dum

    scintiilas in

    rogos animat, amplificatas

    EPISTOLA XIII. ENNODIUS BOETIO.


    Si liberum esset imperata differri, concederetur adhuc mihi ornamenta silentii non perire. Nam taci-

    Dammas

    estinguere.

    tione propinquorum, prsecipue

    rore Euprepria referente,

    Hoc nostrorum relatamen domna et sopercrebuit non solum vos


    ;

    dignas esse prseconiis, sed instituisse celebrandum,


    et venerabili filio

    turnilatis

    munus

    est,

    quodnon inhumanum
    est

    loqui

    me

    cum

    prosapia" radiis facem conver-

    posse crcdidistis. Videte quantum lingua; genium vox


    pressa contulerit. Sed res
    clitata

    vacui

    pectoris

    peri-

    remedia non tenere. Agit sermonis cura, ne promulganti celetur inscitia, quando otii labor gloriam intercipit. Ecoe ego ille ante probationem laudatus subdor examini, etferias meas, ne videar 'pra3dicatione dignus, irrumpo.
    dit

    quantum comperi, Lirinenquod de sancta matre discat, etiam quaj urbana domicilio non reliquit. Simihi credit
    sationis ingerere. Habet,
    sis

    habitator

    pietas

    tua, plus est

    in acie

    vioisse sseculum,

    quam

    vitasse; resignat
    est ulla virtutis,

    timorem fuga certaminis; nec spes quando ante congressionem declinaacquies:

    Nam dnm

    humilitas red-

    tur adversarius. Conscientia roboris paucis


    cet ad latebram

    obsequium, impetrata par silentium nou habemus. Tu in me, emendatissime hominum, dignaris
    Archotamise] Nobili viduaj Arelatensi, Ennodii consanguinea; cnjus pietatem tantam esse ostendit, ut fllio presbytero, qui religionis studio ad Lirinensem eremumse receperat, esemploatque incitamento
    '
    :

    hoc

    est

    secretum eligere, quod os-

    tendisse formidinem. Hasc ego


    esse possit. Archotonia

    non dominum meum,


    scribitur
    ibi

    mendose

    siodoruui lib. iv, 12. Nam de ut oslendemus ad epistolam 33

    eadem

    apud Cassermo cst,

    lib. viii.

    EPISTOLARUM
    et familiaj

    LIB. VIL
    le.x;

    122
    est et

    nostrsejubar, presbyterumjarguens soribo:

    cui ncc ibi credo


    rer
    ;

    impugnationes deesse, quas supe-

    Tunc cQim universa seculi blandimenta calcavit, quando totatis, opum, natalium profectionem ejus retinere catena non valuit. Sed vobis quantum sc^tus infirinior, tautum debetur potissima de palma; adeptione laudatio. Prope est ut etiam illius tu sis tutela propositi quaj mala viduitatis ct orbitatis paticns, de
    in

    quo

    loci visus est declinasse conflictum.

    natur imperium, bilaritatem mentis opibus scriptionis effluere. Emanant enim vel siarclentur secunda conclavibus. Sed ia magnitudine
    Ilumanitatis
    vestra,
    sicut retas

    cana

    est,

    pudoris et scientiaj dote

    moderationis astrinSed nunquid in damnum gratia; disciplina deminui et boc amicorum diligentiaj, bet excurrere
    maturescens,
    ita lajtitiam frenis
    gitis.
    ;

    venerabilis
    nil perire.

    filii

    meritis

    solatii

    tui occasione pateris

    Ecce ubi femina,

    fragilitatis oblita, castelli

    virum et juvenem ab hostili impugnatione Hujus facta dux gloriosa perdures, et usque ad illud in sseculo perseveres, quo illum, si ita res poposcerit, jam maturum mundi istius campus
    vice,
    et

    subducit.

    quod ad morum ornamenta sociatur ? Quamvis monetam Latiaris eloquentite teneas, non potes tamen invenire quemadmodum jure factum asseras quod exspectanti mihi verba non tribuis. Decet ergo beneficia superna sola amantibus opinione nuntiari, et de solida gratulatione trepidare gaudiis jam potitum? Hac ergo necessitate puerum diresi, qui non ,reposcat scripta, sed exigat.
    pliciter

    Nostis quas
    prp,cipue

    sit

    fiducia

    sim-

    accipiat.

    ,Vellem

    confiteor,

    si

    epistolaris pateretur

    amantum, eorum

    in longum verba producere, et de actuum vestrorum ornamentis pauca sub loquendi ubertate narrare. Sed bKC ad alios scribenda reser-

    concinnatio,

    retinetis gratite

    quorum spem promissione flrmatam. Domine mi,

    salutationem plenissimam dicens, quroso ut frequentes et

    non

    in

    ventur. Sufflcit vos scire, quia quamvis

    quam

    sis visa,

    cognosceris, et

    me nunadorandis inserta moa

    dete animi

    arctum coactas epistolas dcstinetis. Vimei securitatem prolixas posco paginas,


    ;

    qui adhuc nullas accepi.

    numentis radice animi jam teneris. Scriptum est, meministi Laudenl 'e proximi tui (Prov. xxvii, 2). Vere sola mihi vellem causa esisteret Gallias espe:

    EPISTOLA XVII. ENNODIUS AYIENO.


    Si vobis

    tendi, ut

    cum domno meo

    de parvitate

    mea

    fuisset
    :

    uUa

    curatio, tanti
    ina;-

    presbytero, utrique oseu-

    lantes

    manus

    temporis silentium non maneret


    qualitas

    maxime cum

    flictione

    beatam te in quavis aftemporis redderemus. Dominamihi, propter


    et oculos tuos,

    quod mittuntur
    et

    epistolse,

    corpore

    me

    valere signifi:

    cans, prosperitatis vestrce statum requiro

    deprecans

    per

    Deum

    conjurans ne

    unquam mihi orationum C duco


    teris

    domnte meaj, matris vestra3, per varios rumores sine remedio affligat absentem. Scio enim hoc solo sanctam feminam fasce pra?gravari, quia immodicam pietalem exhibet non merenti. Sed quid proverba catenis obligata
    ccelestis
    tristitia; ? si

    vestrarum adjumenta denegetis.

    bonam

    valit-

    EPISTOLA XV. ENNODIUS AGNELLO.


    Deo
    dicet

    letudinem ejus

    favor refudit, properato

    nuntiare. Expecto

    enim

    ut

    tunc

    mecum

    pro-

    spera concilientur, quando


    Didicistis

    gratias, qui circa

    protulerit cupita,

    magnitudiuem vestram licet non repulit. Etenim ne fides clauquia deve-

    cum

    illa

    esse comperero.

    causam moeroris indifferenter post Deum

    date remedii.
    sentans,

    supplicantis desideria ditferuntur,

    genium velox impetratio. Et vos quidem honores meruisse, non optasse, manustat secuturre hilaritatis

    Domine mi, salutationis obsequia preeDomino pro me, supplice vestro, obsequia

    digna porrigite.

    nifestum

    EPISTOLA
    Si judex vilium

    XVIII.

    est,

    sed praecedens concinnatio eloquitur

    ENNODIUS AYIENO.
    personarum laboret injuriis, neboc onere alios sublevare, cui ipse succumbit. Gravibus medica manus est adhibenda vulneribus, ne impunitate morbus adolescat. Sublimis virvicarius \sic\ hsaa a me, quamvispro justitise consideratione deberentur, tamen estorsit alloscio

    vota diligentium. Novit omnipotens, et generis vestri luce permotus, et gratite quam polliciti estis invitatus liducia, praBcessit in prosperis vestris quidquid

    utrum

    possit ab

    vos disciplina aut ratione cohibetis. Sufficiant in flo-

    ribus stricta coUoquia

    respondete de prosperitate

    vestra sollicito, quamvis de

    amore non dubio. Doquia mihi


    sperantes

    p,

    mine mi,
    dens,

    salutationis

    plenissima; obsequia depen-

    litterarum portitorem comraendo,

    quia
    ipse

    quid pertulerit, ipse manifestet.


    discipliiiae

    Unum

    scio.

    Ude
    de

    et honestate

    compertus

    est,

    volens universis quid


    taceri, ut

    quia nisi succurritis, generale futurum raalum, cui


    est

    dignationis vestrai

    babeam non

    tutor

    expositus.

    ,Hoc

    communis

    gratias

    messe pascantur.

    alienum a Christianitate,

    cum

    defero, quia

    non est impium

    EPISTOLA XVI. ENNODIUS AGNELLO.


    jucunda
    dispergere sermonis quidquid boni facundis accesserit, germana gaudiorum per populos voce disfestivitas
    :

    est rerum ordinem sub hac permixtione confundi. Domine mi, salutationis honore pra;lato, vos vocem

    Solet

    prosperorum

    indicia

    supplicis gratanter accipite, ut qui tanti fascem la- -

    dum

    boris arripuit, convalesoat effectu.

    currit. Facilius est

    ignem

    in pj'ras

    animatum lingua

    EPISTOLA XIX. ENNODIUS ' SIMPLICIANO.


    Divini favoris adjumento adolescentioB tuae

    comprimere, quam silentium inter optata servare.

    rudi-

    Simplidano] Is est de quo ad Faustum lib. vi, epist. I o Simpliciamts prxsenlium bajulus, adolescens nohilissimus, natalem scienllx sedem Romam co'
    :^

    naius expelere hujus


    libri.

    cui nunc felicia eloquentife primordia gratulatur. Fit ejusdem prEeterea nientio epist. 29
    :

    123

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    solidentur. Ipse

    124

    menta

    det successum frugibus, qui

    vel

    contulit

    ornamenta

    principiis; ut

    quod

    in

    cano flore

    blandimenta saeculi religionis districtionerespuantur. Domine, ut supra, salutationis munera praesentans, precor ut gratanter accipias

    pncmisisti, in

    pomorum
    ad

    maturitate non subtrahas.

    quod

    inter

    curarum

    Est propositi nostri

    laude

    solliciti

    prima curatio, ut de incipientis Deum vota mittamus quatenus


    ;

    moles exigit

    iieri

    jocorura

    non respuenda
    XXI.

    subreptio.

    EPISTOLA

    quod

    in bonas indolis eruditione


    Ille

    prKsumptum

    est,

    de

    superaa ope maturoscat.


    cat ad horrea,
    e cespite
    ;

    ingenii segetem perduexegit


    triti-

    ENNODIUS MAXIMO.
    Ubi est fides splendentis periclitata conscientiae,

    qui altricem

    bominum herbam

    ipse

    de terreno lacto expressam in


    erudite

    quam
    quit,
    tatis

    in annis puerilibus

    cana reverentia non relin-

    cuni formet efligiem, cujus imbre soli facies maritata

    quam per

    aevi

    pra-judicium observantia hones-

    fecundatur. Tibi autem,

    puer,

    habeo

    gratias,
    et in iJla
    ris,

    quod quamvis dicendi splendore

    nituisses,

    urbe litterarum scientia astipulante laudeprajconii.


    Ai;-

    irradiat, quae in tempore juventutis actibus maturescens infantiam ingressa praelabitur? Nunquid ffiquum fuit amantis paginis tantum mandata
    restitui,

    moi quoque desideras adjumenta

    aut par fides est liberaa scriptionis etfamuli"?

    cessit tibi fruclus diiigentiaj

    mem,

    et si

    nulla tribuuu-

    tur rusticantis

    ornamenta

    testimonii.

    Libens dicta

    Nunquid dignum probatis moribus censuistis provoB cantem ad officia religiosa non subsequi, vel nefas
    putastis epistolas reddere quas vobis inter excessus
    contigit non cepisse? Hcec igitur est tua disciplina? Non talem te probitas olim manifestata disseminat. Ego tamen loquacitate qua notus sum indurata nitor niutare silentia. Nunquid impar est tibi lingua natalibus? aut non testimonium generis annuntias llore

    cum facundissimis prajdico, cum quibus sententiam meam, ut bonorum ditescam societate, conjungo. Proximum est ut non dividantur meritis, qui
    tua
    qualibet judicatione consentiunt. Unus est, nec enim procul evagatus ab arce sublimium, quiadhoc quod illi prffinuntiant, non dispari admiratione concordat. Ad epistolos tuaj tamoa dictionisque mella
    in

    serraonis ?
    ris

    nunquid ostrum loquendi deseret pectonisi

    me
    de

    refero

    cui sic est blanda de

    prajsenti et tenera
    virtus et genius

    fecunda dictatio ? Nihil

    malitiam designat,
    tribuit.

    ojtate proefatio, ut

    non subtrahatur
    concavalis

    qui

    cum

    possit, desideranti

    verba non
    sciatis

    Ecce

    futura.

    '

    Constitit

    Latiaris

    elocutio,

    inler ructationes Lj-co

    debitas

    qualia Silenus alter

    dum

    per alveum

    suum Romanae

    eloquentiaj

    unda
    In

    verba compono. Scribendum


    ad genii mei purpuram, et
    :

    nomen vestrum
    inseren-

    pra?labitur.
    ffistimatio,

    Ad
    qui

    quEe se porrigat, vix comprehendit

    libellis propriis

    maximus apparescat

    in foribus.

    matutina luce meridiano fulgore


    circa te coelestis gratia

    rutilasti.

    Tueatur
    frequen-

    dum ut etiam si nihil tribues de responso, ego tamen arcem teneam, quod ad doctos viros dirigo sine
    C trepidatione aliqua quod legatur. Domine mi, accipe
    nostrffi

    munus suum,

    et ut

    tibus

    amantera epistolarum colas muniis, salus nos-

    salutationis

    obsequia, reddens

    debita

    tra Christus inspiret.

    litterarum.
    Sic tibi virginitas

    EPISTOLA XX.
    ENNODIUS
    ^

    MAXIMO.

    Sic

    prelorum famuli autumni dotem complerenf, et teneras uvarum tunicas properata calce disrumperent, ego ad summatem virum parentem fratremque meum et oculos et verba revocavi justum esse
    :

    Dum

    mansuro constet in aevo Nec pereat quidquid vita beata dedit. tua non maculent nigrantes membra puellae Nec propter jaceas Tartaream faciem.
    :

    Ut cupidura sanctis releves per scripta loquelis

    Deque

    tuis fratri fontibus

    unda

    fluat.

    EPISTOLA

    XXII.

    conjiciens,

    dum

    vineta

    uberem tribuunt liquorem,


    hilaritate

    mcsobriamalloqui cum jucunda


    peritiaj et facundiaa

    personam,
    et

    ENNODias MAXIMO.
    Fidelius a sublimitate tua

    Solve ergo Pythagoricam taciturnitatem,


    tuai
    :

    mecum

    vocem suscipiunt aut

    interrupta montium, aut secreta silvarum. Praebent bona partire sit inter nos felicium vindemiarum vice coUoquium currant dul- Q hominibus naturae institutione et muta responsum redit ad mortales vicissitudo clamosae solitudinis cia musta sermonum. Ilabes qua; ' cum diacono sannon perit quod lingUce acceperint vel lustra benectissimo de instilutis morum nota dicendi ubertate
    ;

    communices.
    bite

    Nam

    qui ecclesiastica, ut vos, probitate

    iicium

    quare istud in roagnitudine tua laudis

    et

    subsistunt, silentii

    apud

    illos

    justa vitatio

    est.

    Scri-

    philosophiae genus est, nihil dicere, et silentii tenere


    intcr declamantiura incerta

    qua

    aurea castitas

    districtione

    teneatur,

    por

    cautionem

    Ilomo,

    quem
    af-

    quem

    callem obscena fugiatur avaritia, quibus mo-

    nec infecundum natura protulit, nec infabricatum


    doctrina dereliquit. Sed,
    fatu
    ;

    dis turpis fallendi declinetur obscuritas. In

    sumnia,

    credo,

    me

    dedignaris

    sine dissimulatione docete quaj geritis. Illud pra;ci-

    '

    opicis

    nolens

    pretiosa

    dare verba judicio.


    viri,

    pue
    '

    scire

    cupidum diguanter.instruite qua sponsuj


    :

    Quid quod signum

    est divitis

    eloquentia

    nec in-

    aulem
    rat.

    ConsLUit concavatis] Ita omnes libri antiqui quid sibi velit, sequeus alvei commeuioralio decla:

    ordinarius anno S23, hoc est biennio post morteni Ennodii. Ad eum enim consulem scripta exstat epistola Theoderici de ludorum pompa quain datiirus
    erat, lib. v
    ' *

    scripsit

    - Maximo] Viro spectabili cujus epithalamium Ennodius atque his etiam epistolis ad ejus nuptias alludens subiude jocatur. Postea consul fuit
    :

    Variarum

    42.

    Cum
    Opicis

    diacono sanctissimo] Hormisda. nolens] Veteres omnes obicis mendose.

    : :

    125
    doclis sermoDuni cupita sublraliere?

    EPISTOLARUM
    mendicus
    et Ilu-

    LIB. VIL

    126

    de guttulis ut fratrem decot a fratre, directa suscipite.

    minum
    fiare

    cursus

    est,

    qui tantum nobilissimorum saubertas

    Erubesce

    tu,

    quia nec ajgrum requiris, nec de

    putatur ardorom;

    imbrium

    niliil

    nuptialibus deliciis quae possent fastidium relevare


    transmittis.

    paritura saxa perfundit.


    ut

    Liquidoe rationis ordo est,

    paupertatem resignet qui damna formidat; quidquid non procurrit, exile est. De volucribus tamen munus singula destinavi, quod cepit accipiter. Nam
    progressi ad
    bella

    Exigit a

    EPISTOLA XXIV. ENNODIUS STEPHANO. me fllii communis Marcelli

    adhortatio,

    Bromium
    :

    et

    Bacchi orgia,

    inter aves

    quem natura
    nis

    vobis, mihi dedit affectus, ut ad scriptio-

    profuit quajstui nostro certamen pennarum. Memento quod solam anatem direximus scientes quia numero Deus impare gaudet. Dona nostra institutio est sume, si diligis, pro dogmale quod Jocamur. Fac moam frugiferam esse la3-

    cornmisimus

    munia

    prfevius aspirarem, et solatium litterarum

    sociale

    per quod vetustas voluit absentise


    victus
    tiara,

    nil licere, amore impendercm. Jam debes mihi duplicem graet si responsa restitueris, ob hoc quod primus
    Ille

    incepi.

    dilectionis

    titiam. Si tibi perpetua? diligentiam castitatis indixerit,

    quiis praistat

    januam pandit, qui in colloexemplum propositam custodiunt for:

    laborabit in laudibus tuis lingua, quae

    modo

    exer- _ raulam, qui scripta restituunt. Ergo, auctore Deo,

    cetur in monilis. Vale, domine, etamanti, ut doctus,


    si

    mereor, sequestrata dissimulatione responde.

    EPISTOLA XXIIL ENNODIUS MAXIMO.


    -

    Producit magnitudo tuanuptiarum festa tempori;

    nuntiam prosperitatis nostraj epistolam destinamus. gaudium vestrum, quo uberius patcrna mens essultet, adjungimus, fllium vestrum in studiis liberalibus ingenuitatis testimonium jam tenere, et talem se in hac cura pra?stare, ut avara suorum vota
    Illud ad

    bus

    dum rem

    ad

    quam

    coactus

    es,

    sub diuturnitate

    transccndat.

    Spes perfectionis

    est,

    honesta in adodistat,

    prosequeris, subito necessitas tua facla est deside-

    lescente inchoatio,

    ncc ab erudito

    qui inter

    rium.

    Aliquis negotio

    illi

    perenniter incumbat, ad
    Sic
    recessisti

    exordia boni gloriam occupat instituti. Salutansergo


    aflectione
    tate de

    quod descendit invitus?

    a custoditaj

    beatitudinis diligentia, quasi prolixis temporibus didicisses qualiter institueretur uxorius.


    citer dies abierunt,
    et te civitati

    Triginta

    feli-

    qua debeo, spero ut reparata opportunibono me faciat vestrae prosperitatis attolli. EPISTOLA XXV.

    ENNODIUS ^ SYMMACHO. adhuc meis ooulis Lex desideriis scripta vix creditur. Impatiens rilongame macei-ans exspectatione subducis. Vere quidgidioris praecepti diligentia, non jugiter dignum faeit quidvis facias, sivixero, qui tibi dicenda tesui, non tamen honore salutationis accepto, gustum C reprehensione quod libera est. Redditur ssepe amatacebo
    :

    Mihi certa visa est castigatio, ut opici legamus, hoc est, ut mox declarat, rudis et indocti; quo sensu et opica translatio dicta Sidonio lib. viii, epist. 3, ab Opicorum gente deducta signiticatio, cujus sermo incultus et barbarus. oVt/.wv ywvvj, apud Suidam in voce
    Tilrx.
    ' Inter aves bella commisimus] Sidonius idem in panegyrico Aviti Quid volucrum stiidium, dat quas natura rapaces In vulgus prope cognatum? quisdoctior isto Instituit varias pernubila jungere lites?
    :

    los notis
    ris

    dislinguam ducto a patre Symmachi oratoIs fuit.

    exordio.
    1 L.

    AuRELius AviANUs Symmachus prsefectus urbi anno 364. Cujus meritorum series auctoritalisque, prudentia? et eloquentiai testimonium in statuge inscriptione continetur, quam illi duplicem, Roma; scilicet ac Constantinopoli, principes poni jusserunt. Virum doctum et modestum appellat Marcellinus Rerum gestarum lib. xxvii. Sed ejus exstat unica epistola ad Symmachum fllium cum paucis epigrammatis, quro supersunt ex iis qua; in octoginta illustres
    L. F. orator; cujus Epistolarum lib. ix ac decimus Relationum quas in prajfectura urbana scripsit: in quibus et famosa relatio de ara Victorige legitur, cui S. Ambrosius et
    sui saeculi viros conscripserat. 2o Q. AuRELius Symmachus

    Alite viucit aves, celerique per aithera plausu Hoc nuUi melius pugnator militat unguis.

    temporibusfrequens, nec ignota quibus eam tamen postea canones vetuerunt, ut in illa ipsa Liguria synodus Ticiuensis auno 830, can. 4 Ut episcopus omnes affectiones qux in sanctaconversatione asacerdotaliabhorrent of/icio, penitus repudiet, et non canibus aut accipitribus vel capis, quos vulgus falcones vocat, per se ipsum venaigitur venatio
    :

    Avium

    illis

    clericis

    Prudentius

    responderunt.

    Proconsul

    enim

    Africee

    fuit

    '

    tiones exerceat.

    anno 370, pra?fectus Urbi anno 384, consul denique ordinarius cum Tatiano anno 391. Uxor illi Rusticiana Orflti fllia mater Acyndini consulis, quem avunculum propterea vocat, germana. Is est quiapud
    :

    froducit magniiudo] Septem quae sequuntur epistolas desiderantur in exemplaribus quibus usi su-

    mus.
    ^

    Symmacho] Non papEe,

    sed patricio, socero Boetii


    :

    qui illum hoc ornat elogio lib. ii de Consolatione Atquiviget incolumis illud pretiosissimum generis humani decus, Symmachus socer, et quod vitx pretio non
    segnis emeres, vir totus ex sapientia virtutibusque factus, suo7-um securus tuis ingemiscil injuriis. Item lib. i Symmachus sanctus, et xque ac tu ipsa reterendus. Enuodius originariam SjMirmachorum familiaj eloquentiam, nobilitatemque esse ait nec frustra, quia docti fere omnes fuerunt, et summis dignitatibus illustres. Quo loco nou abs re facturus videor si, quoniam Syramaclios, qui Ennodii setate et superiore soeculo floruerunt, plerique confundunt, suis singu:

    iMacrobium disputat in Saturnalibus cui Griphum mittit Ausonius de quo luquitur Augustinus, cum a Symmacho P. V. Mediolinum ad rhetoricam professionera missum se scribit lib. v Confess., cap. 13. De quo item Prosper lib. iii de Promiss. cap. 38, Sidonius epist. 1 et aliis locis; Socrates lib. v, cap. 14; Cassiodorus lib. xi, 2. 3 Q. Flavianus Memmius Symmachus, unicus oratoris fllius, a quo et patris epistolEe post ejus mortem digestas et editaj. Proconsul itidem Africaj anno 413, prajfectus Urbi anno 420. Hujus siquidem sunt Relationes quce de Eulalii adversus Bonifacium papam contentione ad Ilonorium Aug. scriptae Annalibus ecclesiasticis sunt inserta?. Qucestor etiam candidatus, et prastor ineunte a^tate fuerat. Nam utriusquo filii sui honoris crebra mentlo in epistolis Symma;
    :

    127
    bilior de reatu,

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    128

    nium plus
    fatione

    cum per effrenationem sortitur ge- A tum studiis etprobitate suspiciam? Videtur mihinon nam delictum suum quodam placendi longe ab honestate desciscere, qui colit emendatos;
    :

    ipsius praisumptionis melle

    commendat. Ego
    si

    a pree-

    me

    tueor,

    quia ad epistolas primus aspiro.


    sustinere

    Hestat in potestate celsitudinis vestra?,


    eligelis

    dum creditur quicunque sectari posse quod diligit. Proinde vale per gratiam Dei, et studium meum approbans amantem tui ampliflca muniis litterarupi.
    EPISTOLA
    XXVIII.

    garrulum, non tacere,


    lacte

    et

    de originario

    Sym-

    raacliiani foutis
    ijostro,

    me

    pascere. Vale in Christo


    et

    Romanffi gentis nobilitas,


    et

    mejam

    ut clien-

    ENNODIUS ADEODATO PUESBYTERO.


    Voto

    tcm etfamulum pro morum

    naturai luce dignare.

    meo

    obsequitur, quos ministra ad vos scri-

    EPISTOLA XXVI. ENNODIUS AGNELLO.


    Pro voto meo produsistis epistolam, dum res nulla fuscatas nube purgatis. Felicissima defensionis sorle

    ptionis existit occasio.

    Nam

    et prajsentife vice blan-

    ditur alloquium, et promittit sibi de

    paginarum pro-

    mulgatione quod exhibet: quia emendatissimi homines, sicut derogari virtutibus suis restimant, aliquos

    semper omine per se splendenlibus usuram vocis impendimus. Facile ejus lucem qui nitet affirmas nec deest sermo qui commodetur absolutis. Sic de caballo promisso procesinnocentia;, et dextro
    :

    adsumus

    in diligentia3 teslimonio pra3vios exstilisse; ita ignorj

    miniam reputant, exempla negligere. Vixit inter sanctos viros ista communio, ut per intimi hominis
    providentiam
    est,

    nil

    noceret terrena sequestratio.

    Par
    de-

    sistis affatibus,

    quasi vobis aliquando obscena raen-

    domine, ut

    et

    votum

    meum

    sequaris et formam.

    Vere per animam meam facrederem labi in hanc foveam posse pontilices. Yitia maturos nesciunt, nisi quos primajvos imbuerint. Infitiatio in hominibus nova non germinat quidquid in moribus nostris est, et sequitur et prrocessit. Proinde valete, ostrum Latiaris elotiendi fuisset affectio.
    cilius

    Ergo salutans principe loco, ut mei


    divina3
    gratiae

    memor

    sis

    sacros

    precor; ut quod mihi per negligentiam subtrahitur.

    per vos suffragio conferatur. Indico


    -

    ergo non mentiens nocte tertia

    a profectione mea,

    ingratam mihi dominam


    in ipso lucis exordio, et

    meam Cynegiam
    ab ea

    apparuisse

    multum

    me

    de itineris

    quii, et

    mihi vicissitudinem amando restituite

    illud

    properatione culpatum, quare etiam nullis versibus

    sepulcrum ejus essct honoratum. Ha:c quidem ego non ad imaginem propheticas veritatis accepi nec EPISTOLA XXVII. nocturnis forte illusionibus operis mei sudore litavi. ENNODUIS ' PROBO. Sed quia facile suadetur amantibus, debitum opus Eligo jacturam pudoris, ne subeam dedecus non C non laboravit exigere qui monebat. Salva est domiamantis, sciens facilius sarciri posse frontis damna na3 reverentia. Versus quos direxi, per diem judicii quam lidei. Indoctum esse infelicitatis est virlutes te conjuro ut in pariete supra ad pedes scribi mox familitc vestrfe odisse, res criminis. Potuimus disfacias. Gratum noveris et lilio tuo futurum, vult Iiberalibus defuisse non delinquentes ciplinis enim merita illius multorum ore celebrari, sed in eo nuUi sufiicit, undo mores escussit. Ego in amplitumodo quo illos hic invenit. Domnam meam Stephadine vestra tot coacervata epistolari sermone bona niam et domnam Sabianam, sed et domnam Fadilmihi munere vestro equus succurrat.
    ; ;

    providentes, ut pro compensatione tarditatis dignus

    non venerer? ego nonillud generis lumen


    chi
    :

    amplilica-

    lam pro me

    saluta. Si scripti fuerint,


    patricii filius, sed

    mox

    rescribe.

    et

    sumptuum

    ejus prseturaj

    meminit Olympio-

    non Symmachi
    Rusticiana
    lib. VIII.

    nepos

    fuit,

    ex

    filia
    1

    dorus Thebajus apud Photium, Symmachos inter Ilomanaj urbis dilissimos numerans. 4o Q. AuuELius SYasiAcnus. Sic enim appellatur novellai Valentiniani. Consul ordinarius cum Aetio iii consule anno i-iO, avus, opinor, Galke viduo? in epistola Fulgentii, quia Gallam Symmachi patricii liliam sic alfatur : Et licet avo,pa(re, socero, manto consulibus

    ct Boetio

    prognalus, ut dicetur ad

    epist.

    Ex annis autem quos in singulis descripsimus, facile erit de principum rescriptis ad Symmachos qua3 in codice utroque leguntur, ad quos referenda sint, judicare.
    ' Pro6o] quem inter alios proceres Viro illustri urbis laudat in Para:nesi. Item lib. viii, epist. 21 ad
    :
    :

    pridem fueris inter sseculares illustris. D Beatum Tu feceras quodsapiens, qui soli domno '6" Symmachus patricius, cui hoc loco scribit EnProbo, ariem (forte arcem) tenenti inter doctos, vernodius, cujus meminit lib. viii, epist. 28, hoc est sus meos relegeras. Et poeticas igitur facultatis, et Q. AuRELius iMEiiaius Syumachus escons. ord. et panobilitatis in hac epistola mentio facit, quod inter. TRicius, ut legere memini in antiquis esemplaribus Chrisliana monumenta editum est his verbis
    :

    generi, qui aliquot ei opuscula sua inscribit, Consul fuit sine collega sub Odoacre, anno ;i8j a Theodorico rege judex in causa Basilii et Pra3te.\tati, qui magicarum artium accusabantur, inter alios delectus: epist. 291ib. ii, apud Cassiodorum, apud quem et aliffi sunl Theoderici ejusdem ad Symmachum epistolaj. De eodem Uormisda pontifex epist. 28 et 66. Caiterum ab eodem Theoderico impiis dclatorum criminationibus incilato crudeliter uua cum Boetio genero caasus est, ut narrat Procopius lib. i de Bello Gothico. Ilujus hliai dua3 memorantur, Rusticiana usor Boetii et Galla, de qua, prseter Fulgentium, Gregorius MagnuslV, dialog, 13. FiliumnuUum reliquit. Nam qui sequitur. 0SrMMACHUScolIegaBoetiiinconsulatuanni 322,
    IJoetii

    Spes geueris

    clari,

    magiiorum

    gloria palrum,

    Sollers ingenio, carmiue doctiloquus.


    lulustris, sapiens, humilis

    moderatus, honestus,
    aitatis avitse,

    Communis,

    gratus, pkis bonitate pius.

    Ante anuos animumque gerens


    :

    Clarior iu palria nobililate Probus, cum lieic vivis laude perenni, Nil tibi mors nocuit Et Christi in regno dnm sine fine maues.
    Ilcec tibi
    -luae ceciui,

    non suut proecouiafalsa:


    testis

    Pro moritis fama est


    -

    ubique tua.

    profeciione 7nea] Dum ab urbe rediret. Epitaphium Cynegiic aliud vidimus lib. v, epist. 7. Illud Euprepia3 soroiis rogalu scripsit hoc a Cynegia ipsa

    nocturno viso admonitus composuit, sit, ut parieti ad tuinulum inligatur.

    et

    Romam

    mi-

    129

    EPISTOLARUM
    papte dignare dicere ut aliqiiid
    '

    LIB. VII.

    130

    Domno

    per secun- A
    ia
    ct

    dia Iloscoruni dc

    mea causa
    potui,

    ordinet.
    scripsi
    :

    festinatione veredarii

    Quantum dominum

    Solida

    'est

    EPISTOLA XXX. ENNODIUS FAUSTO. spes adolescentium, quam magnorum


    :

    fratrem Hormisdam satis pro


    ut clavem illam mittat.

    me

    saluta,

    cui dicitc

    cultura prosequitur
    transit in lolium.

    si

    cessat curatio, ubertas tritici

    Partbenium, sororis moai fllium,


    litterarum,

    EPISTOLA XXIX. ENNODIUS BEATO.


    Non ego epistolam meam
    Spartanto
    intra breves terminos,

    diu

    circa

    diligentiam

    quantum

    patri?
    at-

    ipsius reseravit allegatio, culminis vestri


    traxerat.

    metus

    memor

    concinnationis, includo; nec for:

    mam
    me

    tuam

    studio coacti sermonis irrideo

    abest a

    loqui pauca

    cum

    raodicis.

    Urbanorum

    est esiguis

    producta subtrahere, et sine aliqua necessitate paginas, quales poscit

    Sed nunc per absentiam vestram venerandte solutus lege formidinis, molitur obscena ajtas illa peccatis amicior multos reperit ad errata ductores. Implorat fidem propositi mei pater, et incolumem filium loco deflet esstincti. Sic faciunt, quibus
    :

    in

    me

    de his que prsefatus

    hominum mensura, formare. Quod sum subtile putaveris,


    artis

    de profectu suorum fiducia

    nuUa

    responderit. Nihil

    " de excessibus ante dicti juvenis festinus instruerem. Vos medicam manum, vos opem prajstate consueErgo causam scriptionis insinuo, quam tibi prcelata tam, ne vitiorum profectus universa in eo quse boni salutatione commendo. Digresso mihi urbe procul aliquid potueruut ferre succidat. Commendate amidomnas meai Cynegiai occurrit admonitio, quare secis quaj agantur; insinuate doctori, et quidquid potesl pulcrum ejus non honorassem laude ducti in carmen subvenire, concedite quia hrec sunt quaj, preefatis eloquii. Quod, quamvis reverentia viri ipsiusfacerem, salutationis obsequiis, consanguineo possim, profesIractavi, quia quod radiat luce moritorum, styli ubersionis meai memor, sine dissimulatione prajstare. tate celebrandum est. Nam nec Deus offlcium respuit imperiti, etcontentus ipse quod tribuit, a rusticantiEPISTOLA XXXI. bus verborum diademata non requirit. His ergo verENNODIUS PARTHENIO. sibus scribendum epitaphium destinavi. De quo quid Par quidem fuerat silentio degeneri vicem tacisentiatur, sic pater tuus vivat, et Roma te, quantum turnitatis opponi, ut per ipsum callem vindicta per ad illa quaj in ipsa reprebenduntur, non suum faciat, quem venerat error exiret. Nunquid a?.quum est ut ut simplioiter et pure indices; nec auribus meis aut

    festinatio

    non semper amica


    est, si

    et casus exhibuit.

    mihi residuum fuit, quod remedii loco precibus victus ingererem nisi ut eminentiaj vestra?, conscientiam
    ;

    Magnum mihi

    dederunt fortuita quod mireris.

    in excessibus tuis vox, quid deliqueris, et

    non mutus

    sensui fuco mentilce gratiai blandiaris.


    et

    Non

    erubescas,

    dolor ostendat? Crede mihi, manifestato3 indignationi

    etiam aliquibus, praacipue tamen dominaj, et rae-

    rito

    domina; BarbarM paginani

    meam

    recensera; quia

    tecuni locatur.

    Opto tamen ut tantum tabella mea

    quantum spes tua sapiat, qua; in cano flore, et mea parentum suorum, quamvis sint avara, * et vota trausgreditur. Dominum Cethegum et dominam Bleet

    sillam sororem ejus, pro

    me

    saluta.

    Fidelem,

    Iviar-

    cellum, Georgium, Solatium, Simplicianum pro


    saluta
    nffi
    ;

    me

    quibus dic
    quia

    Si vobis cordi est disciplina doni-

    Barbarifi,

    dominum,
    est

    longum debuit intamen non ex toto ab humanitalc ^ discessisti. Quid deliqueram, postquam primoribu-i litteris veniam fabricata humilitate poposceras,? hn?c est correctionis flda promissio, ut postquam deleniflca oratione conceptam iram extorseris, erubescas te minora peccasse? Quantum video, post contestr,tam verecundiam, solas errorum vitas angustias, nufas a?stimas circa pnrentem et nutritorem tuum non
    vicina curatio est. Te per
    clusa commotio,
    si

    ferire

    vel patres, aut ftatres ejus,

    in

    tantum

    extolli

    supercilium

    quanta debuisti pro

    frequentate;

    casta luxuque

    carens

    qui

    aliud fecerit, ad

    me non

    tot beneficiis

    communione

    submitti.

    Aut

    forte putas

    sperat se esse rediturum.

    quod me

    puerilis ira sollicitet,

    aut ulla necessitas

    EPITAPHIUSI CYNEGI.E.
    Obtinui pretium votorum munere Christi QuEB mihi vita fuit crux, dedit hanc tumulis. Dissolvens carni sobolem siae vulnere mentis, Quod Fausto feiix conjuge prKmorior
    : :

    maturum expugnare possit afTeclum? nunquid geni_ tori natorum non grata sunt verbera? aut creatores
    reptantium parvulorum non et mulcentur injuriis? Nihil amarum putant, quibus inter desideria quod
    votis pro parte adversetur efferbuit.
    triticeas segetes spinas

    lacrymas medela cordis. Quae servat meritis torum iidelem. Exoptet similem matrona sortein.
    Disjecit
    ' Pe?- secundia Hoscorum] Quia deserunt nos hic codices, ut dixi, et conjectura utendum est, non aliena, ut opinor, fuerit emendatio sl pc7- sanctuin Dio-

    Invenimus intcr

    etlolium;

    et

    dum

    frugiferam

    herbam carpimus, infecunda suggeruntur. Nunquid


    didicimus, legatumque a Romanis missum ut Belisarium in Urbem evocaret. Verum hoec omnia muUo

    scormn legamus. Dioscorus enim is est ad quem ot Ilormisdam de hoc ipso negotio suo cum papa tractando scripsit lib. vi, epist" 33. - Fidelem] .Uediolanensem. Huic inter cfeteros senatores scribit Joannes papa, ut observatum est ad epist. 7, lib. i, Sed illo tempore quajstor Athalarici jam fuerat. Postea vero prajfectura etiam proetoriana functus est, ut testatur Procopius lib. i Belli Gothici
    a

    nunc juvenis erat. Procopii autcm post Ennodium de illo verba hajc sunt ^kJsIcov ts 7rs'fii|/avr;, abjSrjc.
    :
    :

    iv.
    '

    Msr?to).!ZVMV

    6pu.rj>y.zvov,

    ij

    Ev

    krvXv.piytii Trcp^ijSpsvz

    TrpoTspov,
    I.

    v.pyrh-j TKiJTViv

    Y.rjXo-iJiji "S? tii ui.cio

    ALyoiipotq y.zi-xi (05 Sz y.ODciGropc. 3i Ti;v

    ),Tiz),t(jxpwj

    iq 'Pwp.v;v

    r/),ouv, aTTK^vjTt TT^v


    3

    7yd).ty

    7rapa(?wG"=tv j'ZOf7'^Qu.-jot.
    Eti-

    Primoribus
    t

    litteris
    lib. vi.

    veniam] Ad quas rescripsit

    nodius epist.
    *

    quo prreterea Mediolanensem patria Fidelem

    fuisse

    Et vola] Conjunctio hic redundare videtur.

    131

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    est,

    ideo culturre respuenda diligenlia


    est a

    aut cessandum

    aliquando liominem, qui a laboris intentione


    pernicibus
    alis

    destitit

    vomeribus,

    si

    non

    in toto satisfeceril terra cul:

    negligentes fugit scientia et quidquiJ

    tori?

    Deum

    precor, ut a te quod detestor eicludat


    si

    ego tamen nunquam,

    credis,

    deseram monitoris
    adeptus
    sis,

    ollicium. Audivi te, patris tui relatione, circa studia

    mora et sudore partum est, sub celeritate transfertur. Tu salutatum et vigilem volo, ut profectus tui messem quotidiana? catenis lectionis astringas. Ad

    jam remissum,

    et quasi

    arcem

    scientiaj

    me
    si

    vel

    nunc,

    si

    quid

    te deceatcogitas, rescribe

    quia
    inve-

    ita imllatenus esse

    de lectionis instructione

    sollici-

    credis,

    nunquam similem dictionum tuarum

    tum. Nosti, fili, istius rei summam, nisi assiduitate nimia non teneri. Non profuit in lioc opere laborasse

    nies in qualibet orbis parte fautorem.

    LIBER OGTAVUS.
    EPISTOLA PRIMA.
    ENNODIUS
    Optinice spei plenus, cui
    '

    et

    Demosthenis

    enituit, et
    in ipsa

    utriusque propositi acucollegit.

    mina quasi natus


    BOETIO.
    ,-,

    artium pace

    Nemo

    ad curam

    otficii epistolaris

    fautum (a72faustum)cupio, aspiro. Decet enim vestris

    dissonantiam Atticee perfectionis metuat et Romana, nec pra?cipua gentium bona societatem dubitet convenire.

    Unus

    es

    qiii

    utrumque complecteris,

    el

    fascibus liac proefatione delibari; et inter purpuras,

    possessoris luce crescentes, qualicunque

    non

    absti-

    nere colloquio. Nuuquid solius

    doctrinse

    beneficiis
    est,

    quidquid viritim distributum poterat satis esse, avidus maximarum rerum possessor includis. Eloquentiam veterum, dum imitaris, exsuperas, dicendi for-

    amor

    agnoscitur, nec fas esse

    credendum

    pro-

    mam

    doctissimis tribuis,

    dum

    requiris. Est

    apud me
    vene-

    direin

    medium

    desideria rusticantis? simpliciusinno-

    epistolae vestraj, quaj

    hujus rei fldem

    faciat,

    tascunt vota nullo peritiae velata prasstigio. Ergo nos

    randa corapositio. Utinam quoe a vobis diriguntur,

    hoc sumus ore, quod pectore non amara prsecordiorum deleniflcis possumus mutare sermonibus pudens laudator est, cui in concinnatione blandimenli
    : ;

    tam essent crebra quam suavia Dicatis forsitan Par fuit propinquum laudare, in commune augmentum laborantem, quia non est proprium, quod quasi
    ! :

    dicenda mcns suggerit. Deo ergo omnipotenti gratias,


    qui in vobis, dtim velera
    dit,

    singulariter videtur palmata conferre, Venit ad

    me

    familiffi vestra^

    bona custovestrse

    equidem portio de

    curuli. Sed,

    si

    mihi

    creditis, plus

    nova multiplicat,

    et

    quod phis

    est apice dignitalis

    dign.is facit esse culminibus. Redditur

    quidem

    quod est clarius, f uerit in morem veteribus curulium celsitudinem campi sudore mercari, et contemptu lucis honorum luce fulgere; sed aliud genus virtutis quaeritur, postquam prtemium facta est Roma
    gloria ista origini, sed,

    erigor de genio et studiis sublimati. Interdum accesC serunt ista de casibus, soli contigerunt illa virtuti. Prope inops ad scriptionem adducilur suffragii conmerito imsularis,

    pelrante personee.

    qui tantuni de
    in peculio

    parentibus gloriatur.
    Latiaris
    scientia
    et

    Tibi

    utrumque
    ratio in

    est,

    vena

    purpurarum.

    si mihi non styli epistolaris considclongum equidem producta manus opponeret


    I

    victorum. Noster candidatus post manifestam decer-

    quod
    fusis

    alii

    relatione dictant, ego crudum, et

    si

    confi:

    tationem debitum triumphum,

    dum nunquam

    viderit

    ordinibus explicarem. Redeo ad tabellarum


    et

    bella, sorlitur. Judicio exigit laureas, et congredi

    nou

    dem. Valere me nuntio,


    ad

    utrum

    valeatis

    imploro

    necessarium duxit armatis. Inter Ciceronis gladios


    *

    summam

    beneficii postulans ut dignatio

    me

    reci-

    Boeiio] Consuli ordinario ejus anni, hoc est SIO.

    HicnimirumANiciusMANLius Severinus Boetius,


    philosophus et orator

    quod

    si

    cujus laus prfeconio non eget desideretur, nullum hac Ennodii epistola esse
    :

    poterat, si ante 20 eoque plures annos consules fuissent. Boetii ergo filii fuerunt Symmachus et Boetius quorum uni nomen a socero, filii avo, alteri suum
    ;

    imposuit. Multa sunt

    possit illustrius. Onufrius Panvinius iterum consulem cum Symmacho socero fuisse censet anno 322. Sed

    menta

    consulatu notata moniunicum proferam, quod propter ascriptam

    horum

    exeuntis indictionis
    :

    notam memorabile
    suburbana
    S.

    ut omittam, Boetium,
    fui'S"t, collegte

    si

    secundum cousul

    illo

    prEeponi debuisset, cum in Vastis et antiquis omnibus lapidibus poslponatur: mihi certum est Symmachum et Boetium consules anni 522 Boetii ipsius lilios fuisse illos inquam, de quorum ipse copulato consulatu lib. ii de Consolatione scribit bis verbis Cum duos 'pariter consules liheros iuos domo provehi subfrequentia pairum, sub plebis alac7'ilatevidisli. Et: Quid dicam liberos consules, quorum jani ut in id setalis pucris vel paierni vel
    : :

    Symmacho

    anno D mus id Romaj autem habet

    in asde

    videtur. VidiPancratii. Sic

    aviti

    specimen elucet ingenii ? Scio aliter visum auctori Vila? Boetii, i|ui filios ejus consules facit Patricium et

    HIC REQUIESCIT MAXIMUS PARVULUS QUI VIXIT ANNOS VI. MENS. VII. DIES X. DEPOSITIiS EST SUB D. III. ID. AUGUSTAR. SVMMACHO ET BOETIO YT. Tx:. CONS. IN FINE INITXV. Qui utrumque complecteris] Grfficam simul LaKnamque eruditioneni, quod omnia ejus opera testantur, et

    epitaphium

    Ticini.

    Hypatium, qui anno CbristibOO consulatum una gesserunt.

    Verum

    Prceterquam

    baeo profecto niniia est allucinatio. enim quod ruerainisse oportebat Grascos

    Mffiouia et Lalia liugua clarissimus et qui Consiil eram, heio perii missus iu exsilium.

    Gerbertus item nostraslib.

    ii

    et Orientales illos consules fuisse, et

    Epigrammatum

    Pithcea-

    ad Boetii familiam nihil pertinere, revincere poterant quaj modo citata sunt verba Boetii, e,x qiiibus liquet hosce ejus iilios consulares a^tate adhuc pueros fuisse, cum exsilii sui Consolationem scriberet quod sane dici noii
    :

    norum Tu
    :

    pater et patriae lumen, Severiue Boethi, Consulis officio rerum disponis habenas. lufundis lumen studiis, et cedere nescis

    GrEecorum inaeniis.

    133
    proci sermonis atlollat
    :

    EPISTOLARUM
    Iioc

    LIB. VIII.
    officio

    134
    salutationis

    quoque deprecan,
    reliquit,

    ut

    Vale,

    accepto,

    et

    correctum

    te
    lit-

    domum quam
    quo
    vullis

    in

    Mediolanensi civitate et abundantia

    suggestionibus meis frequentihus resigna muniis

    vestra et neglectus

    propemodum jam

    mihi

    terarum.

    genere concedatis. Justum est enim ut parentes vestri habeant quod de patrimonii mole descendit. Credite mihi, Deo tesle, quia si impetrare
    sine

    EPISTOLA
    ENNODIUS
    ^

    IV.

    AHATORI.

    Ad longinqua
    tisti,

    digrediens caritatis

    immemor

    exstiexire.

    detrimeuto ceasus vestri nieruero, quasi dono

    non

    licuit

    tecum piam diligentiam muros

    obligatus, obsequiis potioribus respondebo.


    parte, sic vobis feliciter universa contingant,

    De qua
    si

    Dum
    sine

    urbis habitator es, fahricatas blanditias, non


    dffidala arte custodis, at ubi rus

    se-

    curus esse debeo, plenarii milii documenti dirigite


    firmitatem.

    decreveris,

    quasi graves sarcinas

    petendum esse amicorum memo-

    riam derelinquis. Tu

    villares delicias expetisti, et nos

    moenium mala remansimus. Non habuit radicem affectio, quam velul curarum tormenta seENNODIUS AVIENO. parasti. Dicas, unde tam velox exprobratio ? nec Par erat magnitudinem vestram ingenii sui opulentiam, duni sancti patris sectatur instituta, depro- g a^quum esse parari ante delicta tortorem. Scripturura
    II.

    EPISTOLA

    apud

    te inter

    mere, etmulto acquisitam sudore doctrinam pro diligentise testimonio ventilare. Gemina vobis contingit antefata concinuatione

    te,

    mox

    fuisses ad optata pervectus, sine cunctatione

    laudatio;

    quando

    crc-

    scente susceptorum devotione fertur in

    ma
    rat,

    sermonis, res quai nobis


    vos
    eitoliit.

    medium palamorem vestrum reseet oris

    quantum pater tuus semper culparum tuarum vulgator esposuit, jam a te pueri paginis vacui commearunt. Timeo ne ista taciturnitas diuturpromisisti:
    nitate convalescat; et in

    usum

    silentii turpis crescal

    Uno eodemque usu


    fjdei.

    ponipa

    incuria.

    Domine mi,

    salulo ego, etpromissite

    memo-

    multiplicatur et

    In pace constituti illam sub-

    jectis alfectionem

    putanturimpendere, quam loquunille

    rem debere esse convenio, quatenus mora redimitus hederis efferaris.

    inter cana ne-

    tur. Haec,

    mi domine,

    occupatissimus pater et in

    EPISTOLA

    V.

    humana

    locatus arce custodit.

    Nam contemptum matribuit. Legisse

    ENNODIUS FAUSTO.
    Directos a sancto episcopo artiflces prosequi

    nifestat, qui

    inotiodegens verba non

    me memini, Sermonis
    perest ut suggestio
    loquii.

    avari nullus honor.

    Nuncergo
    valere. Su-

    com-

    servitiis salutationis adbibitis, indico

    me

    mendatione non opus

    est.

    Res enim plus suo placi-

    mea

    tura genio, de devotione laudatoris abjurat injuriam.

    eliciti

    gaudeat ubertate colIII.

    Q Familia

    est

    quam, cum

    videritis,

    non

    possitis

    ambilibe-

    EPISTOLA
    ENNODIUS
    Post
    *

    gere ab Ecclesia destinatam, et de ejus thesauris et

    gremio suh hoc studio processisse, ut tractata


    raliter pariat vobis in illa melioris saeculi

    MESSAL.E.
    victus crebris scriptio:

    commutaannun-

    unam

    epistolam

    quam

    tione

    mercedem.

    In quibus mancipiis, justa

    nibus emisisti, in continua faciturnitate perduras


    et

    tiationem beatissimi Laurentii niartyris, opes esso

    credo necessitate,
    nil

    phiam
    lentii

    dicendi;

    non studio, servas ' philosonon respiciens veteres, ut loquenil locutos, et illam si-

    masimas

    quis negahit? Sunt

    enim

    feminse, qua3

    quam-

    vis exterioris

    rentur melius, iu prEesentia

    hominis lumina perdidissent, mpntiuiii splendore radialjunt quidquid enim corporibus de


    :

    curam nutricem
    "

    fuisse

    sermonis. Tu videris
    lideliter parte se:

    prosperitate subducitur,
    Nolite male accipere,
    videri
    :

    mihi
    ctari,

    disciplinas Atticas in

    muta

    adfrugem crescitanimarum. quod nec videre poterunt, nec


    illiciens

    nolens

    silentio

    acquisita vulgare

    ostende

    proaul a maturitate vestra

    decore

    post oris ferias quas tibi per aurium callem divitiee

    formositas. Qui vitam suam, sicut vos in hoc inno:

    commearunt. Destinasti mihi dictiones tuas; in quicentia^ calle disposuit, si tales pascat, in ccelis est bus et si non fuit optanda sublimitas, non tamen decrede mihi, quamvis vobis gaudia pariat fusa ad Deuin prehensa est quce sorderet ahjeclio. Egi Deo gratias, D ubertas illa lacrymarum, contenti eritis possidcre quia jam te de vinculoin quo negligentia constringesub continuatione plangentes. Inter ista bona qum baris, exemeras. Promisi sequentibus potiorem sucprtefatus sum, licet magno vobis labore et pretio constitissent, adjicio quse sequuntur. Una inter ipsa=, cessum a?stimatione principii. Sed vos inchoationem, quantum ad me cui nihil dirigitis, cum extremitate et ingenua, et siae filiis, et puto, quod fit sanctis junxistis. Domine Messala, quotidie cujus sis filius, vicinum desideriis, nec hahebit. Est enim in Christianis hominihus fecunda sterilitas, etmaximum sohahere anle oculos cordis Dei nostri dispensatione
    contingat. Sed nolo prolixa esse, quse aspera sunt.
    '

    latium sreculi adjutoria non habere. Sed ne forte anicroare raos fuit hoc
    ^

    Domum

    in Mediolanensi civilaie]

    De hac rursum
    :

    ffivo

    non

    infrequens.

    epist. 30, 38 et 40
    -

    Fausti filio quod docet lib. ix, episl. 12 et26. Is eloquentiEE operam Romffi dabat. Ideo ejus dictiones laudat, ut hoc stiuiulo incitetur. Aliae pra?terea sunt ad eumdem epistolae hoc libro et sequenli. Rursum Messala hic videtur de cujus consulatu, qui incidit in annum o06_,
    fratri,

    hujus libri. Messalx] Adolescenti, Avieni

    Philosophiam

    nil dicendi]

    Pythagoricam

    lyju:j-

    Bia-j.
    '

    Bianplinas Ailicas] Sacrorum Eleusinionim, quaj

    epigrammate

    lusit

    Ennodius.

    Ita

    pueros

    consules

    Atliea religiosissimo silentio colebantnr. Unde Cereris mystae Papinio; et proverbinm 'AT-ty.ot ilivijvjw. de iis qui arcana sua silentio tegunt quia Cereris mysteria non initiatis evulgare nefas erat. ' Aralori] Lib. ix, epist. I.
    in
    taciti
    :

    135

    ENNODII EPISCOPI TIGINENSIS


    vester in occupationes publieas debeat de
    ;

    136

    mus

    '

    ana-

    loqui loquendo faciam, et illam Atticam eruditionem

    gnostici prolisitate faslidium


    cipiis locata vos

    quamvis bona inprin-

    ad epistolas
    pervenisses,
    forte contra

    alia garrulitate

    producam. Justum

    fuit

    animent,

    et

    quemlibet rancorem de-

    ut tot diebus a promissione desisteres, et qualiter

    tergeat in esordio, juxta oratoriam disciplinam, lo-

    tamen ne desideria vestra fabricata dissimulatione suspendam, nuUa ex illis documenta proraerui. Quia commemorationemmularumfacerem,
    cata dulcedo
    ;

    nuUa paginee directione signares? aut illam tuam cautelitatem festimas esse servandam? Dedignaris colloquio, quorum gratiam

    me

    episcopo
    fratris

    durum

    videtur

    et

    quamvis famuli

    vestri

    multa sudore qusesisti? Crede mihi, nisi ab hoc te vitio sub ea qua ambulare soles velocitate suspenderis,

    Gaiani instilisset efFicacia, et supra

    modum

    nos

    necesse est ut ad alios nostrapatrocinia transfe-

    pressisset importunitas, nibil

    commuui
    inseri,

    aclione pro-

    ramus, qui memores constituti


    obsequiis.

    amorem munerentur
    amico
    et

    fecimus.

    Hoc tantum volunt

    multis sanctum

    His ergo salutans,

    medico in-

    patrem vestrum beneficiis vestris etgratia invitatum, muneris vobis vicissitudinem prospexisse quod genus documenti si placet, sine cunctatione rescribite, aut quaj ejus forma esse debeat intimate. Nunc ego
    :

    dico

    me

    gravi corporis incequalitate laborare:

    quam

    nisi te

    dictante pagina jocos eshibitura curaverit,

    distensam per tormenta ranulam longis hominibu?


    coasquabo.

    ille

    periclitatK utilitatis et in obsequiis vestris annis

    pluribus

    jam probatus, quantum egerim, qiiod vix alter per iniinita cbarltc damna narrasset, pernicibus sum verborum saUibus elocutus.

    EPISTOLA IX. ENNODIUS MESSALJ;.


    Si

    jam

    te

    favor divinus a proposito negligentiaj ad


    si

    votiva ducit studia,

    quo

    te

    vena, quo te

    domnus

    EPISTOLA VI. EMNODIUS AVIENO.


    Credo ad justitiam pertinere, ut quod a vobis esspecto, primus exhibeam. Decet enim ut qui bona opera praistolatur, invitet exemplo. Expiignat calcarjbus tarditatem, qui

    Faustus vocat, attendis, optata non taceas scriptione.

    Sed timeo, ne
    rusticantem,

    dum

    officiosum desidero, fustineam

    et incipiat

    hoc desideriis meis resistere

    quod

    cupivi. Crolestes divitioj illam inertiam stimulo

    pietatis exsuscitent, et

    formam ministrat officii. Ilis ergo salutationis munus impertiens, sanum me esse, posl ina?qualitatem quam pro peccatis sum passus,
    enuntio;
    rans ut
    et
    iii

    mendicitatem oris tui superna ope locupletent. Ecce injuriis provocatus scribe. Salutem ergo dicens, rogo ut quid circa te agatur tabularum promulgatione cognoscam.

    statum vestrae prosperitatis inquiro, spehujus rei solutione multus incumbas.

    EPISTOLA
    Q

    X.
    V. S.

    ENNODIUS MAXIMO

    EPISTOLA VII. ENNODIUS SENARIO.


    Apud
    pii

    Bene disponantur suporna fota nostra judicio. Ipsy ad nuptias tuas veniat, qui primo parenti, dum adhuc
    nativa immortalitate gauderet, supernEe benedictionis

    sanctas conscientias

    non negat

    caritati de-

    bita sua gratiae principalis

    occupatio, nec eliminat


    solidae

    munus

    indulsit. Faciat tibi Christus noster

    amoris aula fervorem. Testimonium dat

    custoditiE

    integritatis
    Sic

    affectioni, qui

    obruit.

    eam inter impedimenta oblivione non Commendate mibi scriptione culmina vestra,
    :

    nuptiarum.
    tati tuo3

    nec fructum perire, nec munera virginitas prosil ad sobolem, ut casti:

    fecunditas nihil decerpat

    et

    miro dispensaes,

    qua3 voto importunus emerui

    cuslodia communionis,

    tionis arcano, nec sajculo,

    dum

    pater

    pereas, nec
    te

    bonor
    lutans,

    est dignitatum.

    His ergo obsequentissime sasciens posse

    Dei

    gratiw,

    dum
    fllio

    pudicus.

    Veniat super

    quod
    xxvii,

    epistolas

    brevitate constringo,
    :

    Isaac juniori
    28). lllis

    pie inductus optavil [Gen.

    productas borreri
    referatis, qui

    faciens ut pro

    me Domino

    gratias

    molestiam

    quam

    pertuli,

    antequam ea

    domum socrus auspiciis uxor introeat, quibus ad Tobi penetralia nurus accessit (Tob. vi). Sit
    tibi

    discere potuissetis, abstersit.

    causa perfectaj dilectionis in conjuge, in te vir-

    Solam illam deputatam tibi noveris, non esses, ex mundi fsece servasti. Ecce D quia venire non potui, oratione non desum. Domine Qiiibus modis fraternitatem tuam ad scribendum, mi, spero ut, honore salutationis accepto quffi a mc quave arte sollicitem, quando homo verborum locu-

    EPISTOLA
    -

    VIII.

    ginitas custodita.

    ENNODIUS

    ELriDlO DIACONO.

    cui te quasi

    ples in
    '

    me

    silentia

    peregrina custodis? Elegi ut


    lib.
    i,

    te

    directa sunt, dignanter accipias.

    jnagnostici] Dictum
    llaqiie

    epist 4.
    fiiisse

    extrema epistola quin bic sit Elpisigniticat. dius medicus Tbeoderici regis: cujus ad ipsum esstat epistola qu Helpidio item diacono inscribitur, in qua cum impensi ab eo servitii lib. IV Variarum sedulitatem commendat, hoc ipsum medicinte obseProcopius lib. i Belli Gothici Mcr intelligit. quium
    2

    Elindio diaco7io] Medicum

    dubium non

    est

    Rustioo Helpidio V. et lnl. ex quojstore, cujus carmina leguntur in Collectione sacrorum poetarum. Casterum vel hoc exemplo patet clericos a medicinn^ usu primis illis sfficulis non abstinuisse. Quod ipsum etiam testalur Dionysii alterius diaconi et medici, qui Romse urbe a Gothis capta floruit, epitaphium inter Christiana monimenta, cujus hoc est initium
    :

    Ileic Levita jacet Dionysius, artis boneslfD

    Ss, TravTK ei?

    'E).7rt(3'to-j
    -,\iiJ.iiv.'/6v

    riv

    iv.Tpov

    -u.

    ^v^TztcrovTa ?

    Functus

    et officio,

    quod medicina

    dedit.
    :

    vsyy.wv, Tr;v Ei;

    7z zat Boi-iov uiJ.aprdSa lx),iv.

    Qux a me

    directa siint] Epithalamium, opinor

    Postea vero, inquit, Etpidio cuncta qux acciderant commemoram, admissumin Symmachum ac Boetium facinus deflere caiint. Mediolanensem fuisse indicat epist. 21, lib. IX. Sunt qui putent eumdem esse cum

    quod Masimo scriptum in antiquis exemplaribus proximco ad Aratorem epistola? qua illum ad idcm

    argumentum hortatur

    subjioi solet

    nos iuter ca^tera

    Ennodii poematia rejecimus.

    137

    EPISTOLARDM
    EPISTOLA
    XI.

    LIB. VIIL

    138

    diligentiam

    vostram

    esl

    tota intentione

    captivus.

    E.NNODIUS ARATORI.
    Miror cur devenustes turpi silentio ad Romanum decorem politi in te bona coUoquii, et coactas multo

    Ergo salutationis honorilicentiam debita humilitate persolvens, nibil valetudini mea3 de itineris confractione indico decessisse. Ecce qua sollicitudinem vestram benigni studii cura remuneror facite quod scriptum est, acoepta restituentes, de prosperitatis
    :

    judore divitias fugiens dispensationem taciturnitatc consumas. Quidquid dignis collatum fuerit, dum in usu
    est,

    ornat auctorem

    ingeniorum elegantiam qui


    est,

    vestraj

    me

    signiflcatione gratulari.

    concludit,

    extenuat, unus error

    prodire rusti-

    cantem,
    sus
    ria,
    sit,

    et

    dignum

    laudis honore delitescere.

    Nun-

    EPISTOLA XIV. ENNODIUS FAUSTO.


    Tacerem molestias meas,
    sollioitudo vestra
    nisi intellexissem

    quid non habuisti digna memo-ratu, aut ego

    tibi vi-

    quod

    sum non colendus quEe sic onmium cum magna

    eloquio? Fuit aliquando mateliuguis et litteris celebranda

    me

    sublevat.

    Nam dum

    cognoscitis,

    quando ad nuptialem copulam perductus homo


    sit

    est, cui

    lux natalium, abandantia fa-

    variis morborum fatigor incommodis, pro pecmeis febribus frequenter addicor, et vires quaj videbantur restitutaj, franguntur. Ergo vos remedia
    catis

    quam

    cultatum, disciplina et pudor utrumque transgreditur? qui vitia carnis abjurans, pro blandimento turpi
    et respuebat quidquid leges dedere pro remedio nolens uxoris corpus deputare servitiis, putavit se addicere, .si quidquam mundo impenderet liberam
    :

    nis impendite
    valet, fusis

    consueta prcestate, etusum illum sanctaj oonversatiout quidquid medioina mortaliumnon


    :

    ad

    Deum nostrum

    precibus impetretis.

    EPISTOLA XV. ENNODIUS EDASIO.


    Ante experimentum amicorum fides occulta est postquam in lucem processerit, eorum qui aliquid saporis habuerint, sibi mentes obligat. Est tamen mi:

    castitatem?

    Ilajc et

    si

    non

    diligis,

    ingenii tui ostentatione laudare.


    te

    bonum

    fieri, si

    audiamus
    et

    quffi

    debes tamen pro Possumus credere honesta sunt pne-

    dicantem. Nunc salutem largissimam dicens, ut rescribas

    admoneo

    non me de

    epistola

    mea

    as.stimes

    quam, Deus

    testis est,

    d.um de basilica remearem,


    XII.

    nus libera servitus, quae caris exhibetur. Confiteor magnitndini tuas latebat me ante relationem hominis .niei, quid in sublimitate tua, et saporis et gra:

    transcursione dictavi.

    tias,

    sub nobili humilitate delitesceret


    in fide beatitudinem,
    tractat,
    :

    didioi

    homi-

    EPISTOLA

    nem, qiiioanam
    diligentia comple-

    dum amioorum
    Plura quidefli
    oonscientice

    EIVNODIUS FLORO.

    absentiam bene
    tuce

    exsuperat.

    Qua de devinctione teneam, qua


    clar,

    discedens promiseras

    sed ad

    genium
    fili,

    ex animi tui potes qualitate colligere. Vix enim

    majora

    prsestitisti.

    Domini

    salutationis effu-

    amari continget, nisi quos sinceriter araare constile- C sissima; raunus impartiens, ago atque habeo insuffiCongreditur imer se ccelestis vigor animarum, cientes gratias de his quae mihi in prima ^ potitiae et studia sua mutis sibi pandit affatibus et ideo fronte collata sunt. Quod restat, depreoor ut residua vicissitudinem mihireddere disponis. ' Insiste domno illa mancipia teneri jam faoias. Ecoe flduciam de ut suburbanum illud, si dignatur, dato a rne pretio bonis praicedentibus descendentem qui ante ignoto comparari jubeat quod dum in Liguria fuero, felipreces metuebat olferre, jam non dubitat imperare. citer habebam, et post obitum meum ipse suique EPISTOLA XVI.
    rit.
    : :

    possideant. Mihi tanien post

    Deum,
    si

    libertatem, sub-

    ENNOmUS
    Non ego
    debiti

    "

    BARBAR.E.
    temperavi; neo ab obsequii postquam ab urbe regresofflciis

    stantiam videtur ipse conferre,

    hoc beneflcii per


    tua vivat
    ;

    immemor

    ab

    ipsum fuero consecutus. Sed


    de
    illa

    sic fllia

    sic

    constituta despioiens garrulitatem

    meam

    quales optas

    filios

    teneas; sic

    Deusanimam

    eshibitione suspendi. Sed


    sus

    tuam

    sanctis suis faciat coeequari, et frater tuus vi-

    sum, continuo rae

    variae eegritudines,

    et

    quid-

    vat, ut insistas suppliciter,

    importune, quatenus ad
    perducas. Cogites
    nihil
    est

    quid ad mortem vocat, arctavit. Vere


    sio

    domna mea,
    quam-

    effeotum petitionem
    cogites necessitates tentia ipsius,
    prasstare.

    meam
    affectus

    Deum,
    possit

    vobis vestrisque laeta contingant, quia ad testimoveteris mysterii Christus noster iterum

    meas; quia

    quod po-

    nium

    quod

    circa

    me majus

    nec ut illum qui amicus dici meruit, sed rursus vocavit Lazarum de sepuloro [Joan. xi,
    vis peccatorera,
    1 f). Est facti unitas in distantia personarum: et nunc amplior magnitudo divini operis, quia quod ille meruit, mihi oessit indebite. Haeo causa me ab offlcii promulgatione revocavit. Postquam tamen ad vitam reductus sum, oontinuo me ad servitia vobis solvenda converti rogans Deum, ut vos vestrosque superno
    ;

    ENNODItJ-S

    EPISTOLA XIII. AURELIANO PRESBYTERO.


    si ^

    vobiscum digrediens non mecum quamvis locatam in statione, non detuli et quia animus in me, ut in caeteris, imperator est corporis, ipse circa
    Affectionem mentior,
    et

    rsmansi,

    beatitudinem vestram
    :

    prsetorio : ad quem epist. 19 ita scribit Spero, ut ipetitionem meam meumfrairemFlorum destinaquamper confamulum vi, solita benignitate dignemini. Nec spes fefellit nam obtinuit, ut ostendent epistolae 21 et 22 lib. ix. ^ Vobiscum digrediens remansi] Ruricius lib. n, postquam a vestra germmntate disepist, I ac 9 : cessi, divisum esse me seniio, partemquemei vobiscum
    3

    InsisLe

    domno\ Fausto
    :

    prffifecto

    resedisse cognosco. Nec absentibus vobis inleger esse mihi videor: et cum me in vie non i?iveniam,apud vosme

    advosreversusiiiquiro:atqueibidemquantumnieivobis
    reliquisse, tanium vestrimecum abstulisse, conspicio. ^ Politix] Fabri liber, potentm, Basiliensis editio, puerilix.
    " Barbarx] Gujus cum laude mentio ep. 29, ad quam iterum soribet epist. 27.
    I. vii,

    Nam

    Patrol. LXIII.

    : :

    139

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    140
    ista cui

    tueatur auxilio. Promitto mihi etiam et desideriis


    rreis

    penso
    derit,

    tamen pars

    impenditur, nisi responsalutationis

    quod cum

    felicitate vestra et

    gaudio, ad comi-

    ab humanitate sejungitur. Ergo

    tatenses escubias, quffi vobis meis satisfaciat, dignitas

    officia pra^^fatus,

    Deo tribuente indico

    mecum

    sanagi,

    adepta vos evocet. Noli, domna, huic te labori, huic oneri submovere. Videant bona Romanae civitaprovinciae, et quae monitis vix instituunlur,

    ctorum
    et

    suffragiis et vestris precibus

    jam melius

    illam desperationis et febrium intepuisse valetu-

    tis

    per

    bona quae vobis Deus contulit, formentur exemplis, Rogo tamen, reverentia salutationis exhibita, ut exspectatissimo

    dinem. Nunc, quod restat, spero ut pelitionem meam quam per contamulum meum fratrem Florum destisuscipere solita benignitate dignemini quia mihi ad prresens res videtur esse compendii, vobis quibus magis futura cordi sunt, utilitas ex hac
    navi,
    etsi
    :

    me

    relevetis alloquio

    sed nec alterum


    :

    dictarepatiamini, quai adme scribetis ab impetratione oratio vestra pellatur.

    sic

    nunquam

    parte

    summa

    respondet.

    EPISTOLA XVII. STEPHANIiE. ENNODIUS


    '

    EPISTOLA XX. ENNOniUS AGNELLO.

    Credo vos et ignorantes meis periculis subvenisse: Si valerem corpore proseqai, verbis abstinerem : aut quare confidamnescire quidquam, quosper Deum at cum illa res valetudini deficit, ista succurrit. Scit coritingit universa prsenoscere? Postquam enim ab secretorura discussor, me et divisum praesentia a et url)e redii, reparata sunt in me divina mj-steria vobis abesse non posse. Proinde sollicitudinem ve:

    quod senuerat temporibus,


    plis.

    Iterum vocatus est quidem illius par merito qui

    exemnon Lazarus de sepulcro


    novellis resurrexit
    :

    araici

    Redemptoris no-

    stram nuntio meae prosperitatis relevo et propter quod concessum est epistolare commercium, vestrum requiro, indicans, honore salutationis impenso, pue:

    emeruit, sed in diversitate actuum unius convenit forma mysterii. Deductus per a;gritudines mul-

    men

    tiplices
    liaec

    ad sepulcra; sed coelestis voce revocatus, ad quaa vobis solvuntur oflicia me converti credens placere Deo, si cultoribus ejus per linguam

    rum me ad suscipiendum caballum direxisse. Tantum est ut talem mittatis, quem et vos dedisse clareat, et ego pro honoris summa me gaudeam suscepisse.

    primum

    quam
    quia.

    ipse reddidii principe loco exhibeantur obse-

    meara, hoc facere intentione procurarem. Sed quia non est fas hominera non errare; ego ille canus, per meritum vestrum divina clementia dignetur coniirmare quod tribuit: etfrequenter me pia litterarum P sed pater tuus, ne unquam prioris epistolae meae sis memor, exposco. Sic te pater et patria talem, quavcslrarum promulgatione sublevetis. Rogo ut nuUum lem per singulos dies omnibus protestor, excipiat. alium dictare facias, per domni Asterii animam et Alienis scriptis credidi, ut styli mei importuna feprofessionem tuam. Sic ei nitor quem optas, usque stinatione morderem. Tu feceras quod sapiens; qui ad consummationis tempus assistat. soli domno Probo, artem tenenti inter doctos, ver-sEPISTOLA XVIIl. sus meos relegeras quod facere decuit. Ego imporENNODIUS FAUSTO.

    Ergo reverentia salutationis impensa, deprecor

    Si

    EPISTOLA XXL ENNODIUS BEATO. possem scribendo delere paginam

    ut pro me, sicut poposci, orare attentius procuretis, ut

    multiplici

    ad studia mea portitor praesentium litterarum, et quod volebam, prope importunns exegit. Sic contulit beneficium, qui exigebat. Iste innegotio
    Coegit

    me

    tunus,

    qui alteri credere

    video, frustra

    non debuissem, quantum commotus sum. Vade ergo ad dom:

    num Probum

    suo probatum

    mundo

    justitiae vestrai poscit

    examen

    nec ab aliquo veritatem causse sua?. discerni aestimat, si cessetis. Pro hoc pcccator accedo, ut dum adestis

    (sic pater tuus vivat sic me, quem semper amasti, viventera audias, quia ista pene mortuus dictavi) et osculare illi genua pro me, et dic illi

    de extremo versu, Terentianus me induxit in illo exemplo, mandalis coelestibus et veritatem tota intentione perSic fatur lacrymans, classique immittit habenas. quiritis, afflicti hominis necessitatibus succurratis. /Eneid., vi, 1. Spero etiam, salutationis officio impenso, ut indicio p Omnia tamen quae fuerunt digna correctione, praavime prosperitatis vestra;, non neglectis quae frequendit. Saluto, amore quo debeo. Si evasero, versus ler se ingerunt occasionibus, sublevetis.

    EPISTOLA XIX. ENNODIUS FAUSTO.


    Quamvis omnis frequentia litterarum videatur rara
    sollicitis

    ipsos

    emendo,

    et sic dirigo.

    Nam

    litteras tuas

    quas

    per infantera Rufinum

    direxisti, Julio

    mense

    suscepi.

    Unde me
    ter

    contingit nescire quodactumfuerat, ut tali-

    nec

    sufticiat

    providentia pro

    pietate sus-

    moverer.

    < Slephanise] Supra lib. vii, epist. 20, soror erat Fausti praefecti. Lib. ix, epist. 18, Asterii uxor, ut ad calcem epistolai innuere videtur ac proinde Marciani mater; quia Asterii hlius Marcianus, lib. v, epist. 2. - Si possem delere] In Cynegiae epitaphio, quod superiore libro epist. 29 vidimus, primam ia matbona syllabam extremo versu corripuerat Ennodius. Hac de re admonitus aProbo Beatus, cum aliis indicassel, qui Terentiani, ut sibi ad aures pervenit Ennodii videbatur, auctoritate nixus, cum nulla in eo versu
    : :

    litteras dedit. errore Beatum excusat, prioresque illas epistola hujus libri. 29 cupit. Ea est deletas litteras Quare et hic praeposterus est ordo, ut de aliis ante

    culpam putaret, objurgatoriasad Beatum

    Nunc agnito

    monuimus. 1 Artem tenenti inter docios\ Leg. arcem ienentis. Idem Ennodius Paraenesi ad Beatum et Ambrosium Ergo ad disciplinarum arcem properanies. Barth.,
    Adversar. pag. 97S.

    141

    EPISTOLARUM
    EPISTOLA XXII. ENNODIUS FLORO.

    LIB. VIU.

    142

    A
    indicia, nisi

    Qui jusUus prosperitatis mea3 cognoscit


    prius alterum desideria alienacognoscere
    tio salutationis exhibito, indico
    ?

    gligentiajam sanari. Hsec quidem prioribus intimata sunt sed ne occasio prceteriretur, adjeci sperans, obsequio salutationis oblato, ut me de prosperitatis
    :

    qui sinceriter et indesinenter optavit, nec convenit

    vestra; de

    Ergo

    servi-

    me,

    ccelesti

    beneficio
    :

    quapendeo, sublevetis alloquiis. EPISTOLA XXVI. ENNODIUS AVIENO.


    scripta

    postquamcessavithumana curatio, moi sanatum


    titerunt.

    re-

    Necesse est ut qui desiderat


    taceat
    :

    vestra

    non

    vncavit ad spemprosperitalis resilla, quia medici des-

    necsilentii

    esemplum

    tribuat, quicupit allo-

    Nunc gaudia

    vestra, sicut

    deme

    Estimo, co-

    gnoscentes,
    ncticii

    mecum
    :

    laudibus prosequimini tanti beet


    si

    largitorem

    adbuc vos longior

    mora

    quium. Juxta orationum vestrarum suffragia, quos innocentia et devotio Deo nostro fecit acceptos, meliorem me esse jam sentio desiderans honoriflcen:

    detineat, quambenevaleatis, litteris intimate.

    tia salutationis

    impensa,

    quam bene

    valeatis

    agnoest
    so-

    EPISTOLA XXm.
    ENlNODIUS FLORO.
    Spectabilis vir
    a

    scere

    quia post receptam salutem,


    vestrffi

    unicum

    latium bono

    prosperitatis attolli.

    Eleutherius in

    negotio suo, quod n

    domnoprwfecto audiendum Vicarius susceperat,ad

    EPISTOLA XXVn. ENNOnlUS BARBAR.B.


    Qiiamvis adhuc inter extrema sim positus, et pro

    ampiitudinem vestram a
    vit
    :

    me

    conimendatitias sperasibi

    credens, salva juslitia,

    opem

    integram posse

    suppetere, simeis apud vos juvaretur alloquiis.

    Rogo
    :

    ergo bonoresalutationis exhibito,


    tra ffiquitatem laborat,

    ut, ei, si

    vere con-

    manum medicam

    porrigatis

    peccatorummeorum mole, somni mei benelicia, dum mereor in longum conteri, non sequantur reverentiae tamen vestra; obsequiis quod debet pendens anima non omisit. Pene jam vocatur ad judicium, et
    :

    quia nefas est, ut in prBejudicio bonas caus. prodesse


    sibi calliditas videat,

    adhuc
    Ergo,

    stispicit in

    hac luce quos


    servitiis

    coluit.

    Quam

    vera

    est

    quod molitur.

    illasententia,

    quod sanctus
    rogo

    affectus

    necmorte pereat!
    salutatio-

    EPISTOLA XXIV. ENRODIUS FAUSTO.

    domna mea,
    illo

    vos debitje

    nis prosequens,
    tur,

    ut, agnitis

    quaj circa
    et

    me

    gerunet ca?-

    Dsum suum
    cata custodit.

    benignitas vestra supra homines lo-

    pro

    quo omnibus eminetis

    sanguinis nitore
    apostolo

    Vere medicina
    conscientia

    est

    cura sanctissimi;
    insinuat

    et conversationis radiis,
    teris

    domno meo
    :

    nani

    venerabilis

    Deo semper

    ejus fratribus supplicetis

    ut per vos esorata

    quod
    sit,

    me calor esus desperationempra2cipitante diabolo ^ vela patuerunt. Venit ad me medicus, et dixit se quod
    requirit. Digressis vobis, acrior
    et ad

    Dei potentia, clementiae suo; que tarda esse non so^^^' ^^'^'^^'^^^

    omnem

    ^^

    refrenet.

    EPISTOLA XXVIIL
    E.XNODIUS BEATO.j

    faceret

    non habere. Hinc mihi major


    Continuo

    spes,

    quando
    Victoris

    homo
    lestis

    cessaverit.

    me cum

    lacrymis ad coei

    medici auxilia converli; et


    corpns,

    domni
    :

    qua obsequiorum cura pensabitur, quod te et in frequentibus paginis allovicissitudinis,

    Qua mihi

    olco totum

    contra febres armavi.

    magni militis idoneum poposci, incunctanter


    ille

    quod jam sepulcro parabatur, Scit Deus meus mox adfuit imperator, et quod per testem ejus
    obtinui.

    quor et officio sermonis non detestor? Non me


    dere,
    diis
    ;

    tui in

    lucem exire publicam

    setas tua,

    non ingenio meo

    potest revocare parformula. Eligo benignisplus cre-

    Mox

    fervor

    quam
    quod
    ;

    peritis
    fidelis

    ut

    ceternifrigoris procurator intepuit, et hora nona,

    es, divini

    bona originis anteferant stuest muneris: in natura


    Necesse est

    sicut legitur,
    iv).

    Domino meo mandante


    vestrae

    discessit {Joan.
    scio

    eruditio ut

    per

    Deum

    veniet res secunda.

    Scio

    orationis
    in illo

    tempora

    lacrymalabo-

    rum copiam

    quoque momento
    :

    juvisse

    rantem. Ecceindicia votiva non tacui

    sed

    portito-

    rum raritas desideriuni communesuspendit. Nam me multum juvat relevatio vestra, quK a vobis minime, D
    qui
    Iseta respuistis,

    totum tibi amor integritatis exhibeat, primarum partium insignia jam tenenti. Ergo honore salutationis accepto, noveris me, juxta petitionem vestram, epistolam ^ ad vos admonitionis, quamvis sub festinatione, dictasse quam ad domnum patricium
    :

    optetur.

    Symmachum

    idcirco dirigere procuravi,

    ut

    quod

    in

    EPISTOLA XXV. ENNODIUS FAUSTO.


    Mox ubi me
    gratia superna respexit, et

    ea emendatione
    ribus informavi.

    dignum
    Qua de

    est,

    corrigatur. Sed propter

    surreptionem negligentias,

    animam

    ne

    tibi

    ad

    te

    quoque ejus exemplaapud te esto et cave perlatam manifestes comprehenso supete

    re tu

    dejudiciis coelestis vicinitate trepidantem, concesso, ut melioraretur, vivendi laxavit spatio, magnitu-

    rius eminentissimo viro, ceu

    quia

    si

    ejus

    beneficiaper litteras divina non tacui. Vere, cessantibus medicis, illius qui innocentia et
    dini

    vestrce

    notitiam
    bis.

    eam eorum

    rem novam postulans magisterio placuisse cognoveris, ad perferre qui sapiunt non time:

    lacrymis emitur, medicina non defuit.

    Credite,

    nisi

    mihi subvenisset destitutio curantium, nil valerem. Nam quia ffigrescebam hominum studiis, ccepi ne1 Domni Victoris] Martyris Mediolanensis. [De hac mirabili curationecopiosius^aget in Eucharistico vitse

    EPISTOLA XXIX. ENNODIUS BEATO.


    Non
    milii tuus error illusit, nec retroversa decepit

    - Epistolam advos admonitionis] Parsenesim didascalicam Beato et Ambrosio scriptam, cui locum de-

    suae.

    dimus

    inter opuscula miscella.

    143
    affectio
    disti
    :

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    :

    144

    tu aetatis, naturai, propositi

    ordinem custo A

    tas,

    judicando.

    ergo deliqui aliter de te quam poscebat veriAd hoc redeunt, quos diligentia in:

    EPISTOLA XXXII. ENNODIUS SYMMACHO (PAP^).

    Rem

    necessariam providet,
    :

    qui

    parenti

    omnium

    sulsa captivat

    proinde jam sine circuitione loquen-

    orbatos et peregrinos insinuat


    latus vestri solatium,
    afflictos dicere,

    unica via est apostoexternis. Absit


    :

    dum
    illis,

    est.

    Quo

    te

    immemorem

    tui

    duxit insana praein

    quae

    medetur

    sumptio, ut

    sancto presbytero diceres,

    versibus
    ali-

    quos ad vos contigerit pervenisse

    quamvis in temporis momento compositis,

    creatoris patriam, opesalibi

    non requirunt, quos

    co-

    quibus videriaffeclum conjugalis gratiae non expresdiffamare volui quod scripseram ? aut epitaphia hoc poscebant, aut ratio? Quis hoc impe-

    ronae vestrae

    cura

    susceperit. Praesentum

    bajulus,

    sum ? Aut ego

    ortus nobiliter, profutura ad testimoniura ingenuitastudia Romana requirit. Nunc beatitudini mea supplicis vestri commendat assertio, ut
    tis

    vestrae

    ritus, quis

    tecum

    sanitate vacuus dixit,

    ut

    carnem
    excepit,
    '

    salutafacitis,

    quod

    in

    summam

    gratiam domnus Faustus

    tionis servitiis dignanter acceptis,

    quod usu

    te et participibus tuis rodentibus lisderetur ? Forte

    de

    pro mei consideratione geminetur.

    tertio Phaleucio, qui


    rint,

    Terentianum nesciunt, habuequod de una syllaba quaerentes occasionem lodignus


    vii,

    EPISTOLA XXXIII. ENNODIUS ^ HORMISDvE DIACONO.


    Et quod es, miseratione ornatur
    es, pietate
    ;

    querentur. Vere

    fui ista quae pertuli,


    6),

    quia B

    et

    quod futurus
    his

    scriptum est {Matlh.

    margaritas ante

    im-

    conquiritur

    et

    diaconum

    studiis ex-

    munda

    animalia non esse mittendas. Quamvis dictio-

    tulisti,

    cujus rei promittit cura pontificem.

    Presen-

    meae bene sim conscius, te tamen nec scire aliquid, nec sciturum ante didiceram. Vale, etad alios te quibus debeas loqui, converte.

    num

    et imperitiae

    EPISTOLA XXX. ENNODIUS ADEODATO PRESBYTERO.


    Acerbo aegritudinis impetu
    mietate contritus,
    et valida

    febrium nitestimonii

    tium bajulus, honestus moribus, natura sublimis, gemini solatii orbatus praesidio, Romam pro honestis artibus, licet peregrinaturus, expetiit. Vide si mereantur a religioso, bene nato, locupleti, juvari ista quae praetuli. Nunc ofiicio salutationis exhibito, rogo ut si me, si bonam quam coemisti] opinionem diligis,
    impensis portitor adulescat auxiliis.

    cum

    ut fidem

    veteris

    Christus noster in me, quod in Lazaro fecerat, ostendisset, et Evangeliifidem praesentibus declararet exemplis
    :

    EPISTOLA XXXIV. ENNODIUS * PORTIANO ABBATI.


    Divinis declaratur exemplis, nisi per Dei

    litteras vestras accepi. Ordinavit ille

    qui potuit,

    gratiam
    Quae

    ut diebus quibus vitam lestituerat,

    suorum eam et conlirmaret et versibus unde tibi portentum illud


    stultajudiciafecerunt. Scias illos

    amicorum quoque visitationem hominum fulciret alloquiis. De C enim recordatio potest


    dixit,

    coelestium non venire.

    esse peccantium, nisi occultis

    risum mihi
    pretio

    itineribus favor coelestis operetur, et

    perviam men-

    in

    summo

    tibus inspiratam quae propler peccata] surrepere poterat, eliminetur oblivio? Impetratse

    apud
    stia

    domuum

    habitos,

    quaravis in temporis angu-

    et viridarii

    transcursione conscriptos.

    Sed

    si

    sericordiae fiducia est,


    esse.

    eos

    non
    qua3

    scripsisti,

    nec

    facias.

    Mihi

    sufticit,

    dum

    feci,

    jam divinae micultorum Dei animis non deErgo gratias refero Trinitati Deo nostro, qui ut
    alloquiis visitaret, exegit.

    vota complesse.
    ro,

    Nunc ad eam partem me confeposcenda est; ut pro attentius ores; si mereor, crebra

    me

    reverentia vestra

    Su-

    specialiter a sanctis

    aegro et

    amante

    mihi

    et instructionis et consolationis prajstes alloquia.

    EPISTOLA

    XXXI.

    ENNODIUS BOETIO.
    commercium
    Consideratio magnitudinis vestrae exegit'epistoIare sed festinatio portitoris epistolam bre; :

    enim exiguus cultus debetur obsequentibus, cum Christi gloria maneat iraperantem. Orate pro me, qui humanitatis imbequos conticilla, dum adhuc estis homines, evitastis git, necdum corpore sequestrato, ponderibus carnis absolvi; et servitiis salutationis acceptis, frugem circa
    scipio obedientiam vestram :nec
    :

    ir.e gratiae,

    dum sermonis

    adolescit cultura, concedite.

    sed vitate conclusit. Non potuimorari properantem nec his vacuum muniis propter res necessarias emisi. Q

    EPISTOLA XXXV. ENNODIUS ' AURELIANO PRESBYTERO.


    Inamabilis quidem
    sio,

    Crebras super

    domo quam

    poposci,

    litteras

    desti-

    navi. Sipossibile est cupita tribui,

    jam

    referte,

    quia

    et votis

    desideriis meis militavit occaaditum necessitas vix ferenda patefecit


    :

    omnia ajdificia ejus sub negligentia consenescunt. Domine mi, salutationis obsequia dependens, rogo
    utvosjuvetis sine vestro

    amplexus paginam praefatione blandientem, sequenti ejus elocutione confusus sum. Nam dulce principium
    et sereni

    dispendio

    supplicantem.

    mella colloquii, relata

    calamitas,

    quasi

    '

    Sando presbytero] Adeodato, epist. seq. De tertio Phaleucio] Id est, Exoptet similem ma:

    irona sortem

    quo versu clauserat epitaphium Cyne-

    paulo ante retractavit,


    2

    gicB lib. VII, epist. 29. Hajc igitur est epistola epist. 2i.

    quam

    Hormisdx diacono'] Ejus nomen inter Ecclesiae Romanae diaconos in synodo Symmachi, quae Avieni junioris consulatu coacta est. Jamque apud Ennodium
    saepius occurrit
    prffisagit
    : :

    gnrium, quia Symmacho papae successit. * Portiano abbali] Etsi tempoja non discrepant, tamen non ausim, hunc nostrum esse S. Portianum qui Candidobrensis apud Arvernos monasterii abbas fuit, eique et oppido non ignobili nomen reliquit. Sanportianum enim appellamus. Fuit et Porcianus episcopus in provinciaqui synodis Caraffirmare

    pentoratensi et

    Vasensi interfuit paucis annis post


    :

    nunc

    illi

    pontificatum non obscure

    Ennodium.
    "

    iterumque epistola 39, Esto, inquit, specialis tulor ; omnium moxfuiurus. Nec vanum fuit au-

    Aurelianopresbyiero] Axelalensi

    quod sequentia

    declaraat.

    145

    EPISTOLARUM

    LIB. VIIL

    146
    credis exhibeas; et

    veste noctis, obnubit. Vere loquentibus vobis ingesta

    guitatem

    quam

    dum
    *

    amantis te-

    sunt oculis, quee legebam. Nam dum absentiae felicitatem pagina sapientis intercepit, coactus sum ' illam jEtheriam nimis vidisse terrenam, et a sublimitate vocabuli in Tartarum duce culpa depositam. Taceo

    porem metuis,
    bro ad
    his

    in affectionem frigescas.

    Domine, ut

    supra, salutationis gratiam persolvens, spero ut cre-

    me

    epistolarum commercia dirigas, quia in


    te

    quid debuerit parentibus, quid pudori


    infelix

    ex qua

    domo

    muniis et diligentia multus incumbas.

    admonet

    et perfectio ut

    processit ad scelus

    quod secuta

    est, relictis

    Dei cultoribus, lupanaris vice


    mihi, ultionem criminis,
    secuta est
    et
    :

    conjugium. Credite
    admittit crimen, exet flagitium
    et

    EPISTOLA XXXVII. ENNODIUS BOETIO.


    Quamvis
    qualibel
    teniii effectu

    dum

    petitionis surgit eloquium,


    res secundae, in
    si

    et turpi

    mersa contubernio,

    conciliant et dotant facundiam

    poenam flagitii reperit in marito. Secum rei personam portavit et judicis mulier, dum elegit indignum. Producerem litteras, nisi memoriam infaustee
    :

    verborum

    saturitate pagiuce
    :

    repudientur,

    ab impetratione jejunant
    betur laudatio
    state

    plus felicibus epistolis de-

    quam
    :

    peritis.

    Jure loquitur verbis


    viros dicendi venu-

    feminse
    Galliee

    desiderarem

    oblivione

    sepeliri.

    Vos,

    ut

    nitore sublimibus, qui


    captivat
    :

    summates

    expulsione illorum subleventur, eligetis: nos,


    coinquinetur.

    quodvis oratorium schema sinistra

    ne
    si

    Italia
    :

    Expetant potius
    fugerint, hinc
    ^

    Libycas " sors dissipat


    :

    ditescit

    enim lingua

    nutrita beneliciis.

    syrtes

    et

    ab humanitatis consortio dividantur

    quia

    Dudum

    ad eminentiam vestram direxi qualicunque


    ita

    inde

    domnum Aurelianum

    Enno-

    audacia producente colloquium; quod


    genio sublevastis, ut crederem
    favoris

    responsi
    digni

    dium, ad quee loca declinabunt?


    quae jussistis, pressius intimavi
    gia
    :

    Domno
    '

    praefecto

    me

    perdidisse

    qui

    [praecepta re-

    mox

    exegit, per quee

    credimus viros bonos et


    :

    amicos occasionem invenisse praestandi

    et

    vostamen

    animum
    ciet

    ab anxietate removete

    quia ccelestis sufli-

    ad ultionem malorum vigor examinis. Domine


    salutationis

    tempora per quietem, quando modicus sudor judicium arcem tenentis illexerat. Promiseratis etiam domum quam poposceram, non negandam. Geminis elevatus successibus incedebam si et opinio perfecti astipulatione, et census locupletissimi crevisset im;

    mi,

    obsequia preesentans,

    precor

    ut

    pendio. Sed detestor

    moram, quam

    sterilia

    quidem

    crebro

    me

    prosperitatis vestrse, quia

    commeantium

    peccata pepererunt.

    Nam

    et
    :

    homo

    culminis vestri

    opportunitas ingeritur, relevetis alloquiis.

    quem
    esse,

    praestolabar advenit

    et nihil sibi

    mandatum
    :

    EPISTOLA XXXVI. ENNODIUS BOETIO.


    Perdiderat eruditionis pretium lingua,
    ccs
    :

    quod desideriis meis prodesse posset, asseruit. Vide meritorum meorum fusca commercia quorum

    dum

    reti-

    P contra

    me

    nitentia fidem frangere nequeunt, exigunt

    quia

    dum

    venustatem eloquentiee taciturnitas


    in

    tarditatem. Absit a conscientia mea, de vestra claritate diffldere


    :

    includebat,

    credebatur non esse quod nuper eifer:

    obscenae mentis

    est,

    putare constituti
    ut

    lucem novum jubar eloquii et dum diem in epistola facis, splendorem recens adeptus crederis jam maturum. Gratias ago, quod me ad amicitise custodiam paginae tuse flore compellis. Sed si fidei mecE esses conscius, dubitationem de rebus constantibus non haberes. Timeo ne ambibuit. Produxisti

    memoriam non manere. Sed rogo


    vestri

    dum

    propositi

    lucem

    asseritis,

    eorum

    quae mihi

    debentur,
    saluta-

    obscura superetis. Ergo pra^stationi vestrfe genium

    dono

    celeritatis infundite.

    Domine mi, cultum


    ^

    tiouis impertiens,

    preces adjicio, ut

    consularem

    sportulam

    cum responso

    praefatse petitionis accipiam.

    Illam Mtheriam] Nurum Archotamiee, de qua lib. vii, epist. 14. Sed tota hnjus epistolaj interpretatio ex Cassiodoro petenda est, apud quem Theodericus de hac jEtheria Merabaudo comiti sic scribit lib. iv,
    '

    9 et aliis locis. In conscribendisenim epistolis quibus honorum titulis initio epistolae singulos appellarant, eosdem sub linem iterare mos erat. Verbi gratia, Volusiani ad sanctum Augustinum epistola sic incipit: Domino vere sancto acmerito venerabili patri Augustino Valusianus. Eadem sicclauditur Incolumem
    :

    venerationem tuam divinitas summa tueatur, domine asserens AStheriam nurum suam, mariti-postposita di- n vere sancte ac merito venerabilis Pater. Rursum Aulectione, cuidam se Liberio jugali fcedere sociasse gustini epistola qua Volusiano respondet, hoc habet et cum omatior cupit novis thalamis apparere, studuerit initium Domino illustri et merito insigni etprsestanpiioris viri facultates evertere: allegans dictatam fitissimo filio Volusiano Augustinus. Sub finem vero liorum spoliis, quibus magis decuit congregari. Incolumemfelicioremque temisericordissima Deiom2 Domno prxfecto] Fausto. nipotentia tueatur, domine illustris et merito insignis ^ Prseceptaregia] Illa nimirum quse proxima quam etprsestantissimefili. Eademquein plerisque.\ugustini laudavimus Cassiodori epistola continentur, ubi Aret aliorum cpistolis cernitur repetitio. Quam ut vitachotamiae adversus /Etlieriam nurum causam Theorent librarii, compendio utebantur, praefixis verbis, dericus MerabauJo committit. Sublimitatis vestrse juuT suPRA, hoc est, ut initio epistolae scriptum fuit. dicio hanc caiLsam legibus committimus audiendani Quanquam apud Ennodium tituli omnes epistolarum, utomniincivitilalesubmota, mediis sacrosanctis Evannudis tantum nominibus relictis, omissi ."iunt. Q.uod geliis, cumtribus honoratisquospartiumconsensus eleitem accidit rescriptis Principum [in codice ac nogerit, qui legum possint habere notiliam, quidquid vellis eoque factum ut illa Have Tatiane carissime prisci juris forma consliluit, inler eos considerata disnobis, et Albine Parens Karissime Augustorum, ac siciplina noslri temporis proferatis. Prolata sententia, milia quae bis, ex more quem dixi, repeti solebant, cum praegravatam conjugem suam questus esset Libe- semel tantum, quia integra rescripta non sunt, nunc rius, Theodericus epist. 46 iterum rescripsit, ut causa in fronte, nunc ad calcem ascripta videamus. per arbitros retractaretur. ^ Consularem sportulam] Quia consul erat Boetius, * Domine ut supra] Sic lib. i, epist. 12, lib. ii, ep. epist. 1 hujus libri. Sportulae autem amicis novis
    :

    epist. 12 Archolamiaitaqueillustrisfemina flebiliter higemiscens nepotis sui calamitatem tali conquestione deploravit, dum semper avise cura tenacior est suorum,
    :

    147

    ENNODU EPISCOPI

    TICINENSIS.

    148

    EPISTOLA XXXVm. ENNODIUS SYMMACHO (PAP/E). Non inefficaciter poscit, qiii parenti omnium
    regrinos insinuat
    tio,
    :

    A tum animas
    pe-

    pascunt esca colloquii. Bene enim per


    sibi pingit efligiem;

    stvhim dilectio amicam

    cum qua

    sine laboris patientia misceat mella

    nobilibus generalis debetur asser-

    hoc magnitudo tua artifex

    sermonum. Ad ne impastam gratiam lin-

    maxime apud eos qui beneficia tribuunt non rogati. Beatum sublimem adolescentem, preesentium
    bajulum,
    si

    queres, scripsisti. Debeo vicissitudinem, quia

    memo-

    rem mei
    pra^ditos

    te esse

    cognovi.

    coronavestra dignanter accipiat, prajclapontiticis ornat ofiicium. Est

    exbibito, rogo ut

    quod

    scis

    Honore ergo apud caros

    salutationis
    et affectione

    enim qui gratiam vestram et natalibus et moribus mereatur sufficit dignis stricta laudatio. Nunc servitiis

    rum

    juxta

    morem

    esse pretiosum

    sub continuatione facere

    non omittas.

    salutationis exbibitis,

    rogo, ut

    me amantem

    vestri

    EPISTOLA XLII. ENNODIUS ayieno.


    jEgritudinis vestrae indicium in mese coutingit in-

    orebri relevetis promulgatione colloguii.

    EPISTOLA XXXIX. ENNODIUS HORMISDjE DIACONO.


    Si dignatio circa

    crementum. Nara
    solliciti,

    talis

    semper

    et

    usus etpene natura


    :

    ut vix credat transiisse quod metuit


    locata suspirat. Vere

    et quai

    me
    :

    frequentia litterarnm

    promissa duraret, assereretur vix respiciunt humiles, quos


    :

    fecit

    Redemptor nosler

    ccelesti benignitate prseterita,

    quasi sint in occultis

    domne
    :

    ad arcem eventus prosper evexerit grave est, si spes non desecundarum rerum caritatis nexus incidat
    :

    Aviene, jam in

    me

    nihil de

    usura

    lucis istius, nisi

    vestra tantum, post

    amorem

    Dei, remansit affectio

    bet prwjudicare diligentiae, cui


    ditur. Si
    vivit

    secundum vota blangratiaj custoditis;


    si

    quando melius mecum


    stris

    agitur, talis

    sum, qualem

    me

    tamen

    aliquid circa

    me

    in desperatione dimisistis. Superest ut precibus veet peccatorum remissio concedatur, et si ita Deo videtur, pro vice remedii obitus celer eveniat, ne amarius sit morte quod vivo. Domine mi, sahitationem debitam tota bumilitate persolvens, rogo

    amoris

    pollicili scintilla,

    Beatum commendo

    nobilissimum adolescentem praHsentium portitorem; cui justum est ut consideratione mei, et pareutem
    bealitudo vestra impendat, et patriam. Esto specialis
    tutor,
    tionis

    omnium mos
    humilitale

    futurus.

    Domine

    frater,

    saluta-

    ut per vos, quid in causa vestra de

    Roma

    nuntietur,

    depensa, rogo ut

    sub celeritate

    agnoscam.

    quam bene

    valeatis, scriptione signetis.

    EPISTOL.^ XL. ENNODIUS BOETIO.

    EPISTOLA XLIII. ENNODIUS MESSALjE.


    oblivionis

    Precum
    accusat.

    iteratio

    bonam

    conscientiam

    Nunquid aliquando ab effectu destitit, qui Deo q cum flducia supplicavit? Si animus in fide non clcmdioet,

    Sed facessat stimulare currentem, et constantem virum ad memoriam promissionis impellere. Ha^c de his qua; a me dudum culmini vestro sunt scripta, perstrinxi; ut domum de qua jam paginali judicio voluntas vestra est patefacta, perficiam. Reliqua epistoUe salutationis nuntio mancipavi ut sicut apud nos valetudo in statione est, ita de culmine ve;

    egit

    et vota et votorum copia conjunguntur. Ecce apud vos silentium meum, quod tanti temporis

    non
    tos

    valuit obtinere loquacitas.

    Quantum

    video, sori:

    pta vestra nisi taciturnitas non meretur


    putatis, alloquimini: ab his quibus
    creditur, abstinetis. Fecistis

    quos mu-

    lingua csse
    gravi segri-

    tamen quod decuit domut

    nuna

    et, ut ipsi dicitis,

    parentem;

    me

    stro coelestis faciat favor agnosci.

    Insolabiliter

    EPISTOLA XLI. ennodius agapito. amantum ferretur absentia,

    tudine depressum dignum putetis alloquio. Rogo ut hoc sub continuatione faciatis. Domine mi, salutationis reverentiam solvens posco ut pro
    nisi

    opem

    nes Dei sanctos supplicare


    vita;

    darent remedia litterarum, quoe jejunas desideran-

    redditus, de visione

    me per omnon desinas, quatcnus vestra gaudeam.


    O

    honoris causa debebantur. Sj-mmachus epist. ultima Sportulam consulatus mei et amidtix nostrse lib. IX
    :

    AYP. AM^IKTYflN
    dyoiv iroq

    ei hojiori tuo debeo.

    Vice remedii obitus] Qui diuturno morbo languet, mortem optat, ut remedium. Vetus epitaphium,
    '

    Venisti tandem viia mihi dulcior, et


    Solvisli

    me

    morbis

    tristibus, et

    podagra.

    AUR. AMPHICTYO

    No-jo-wv, -/ML zafiKTWv

    -/.1

    ^oyspoiq TToSa.ypai;.

    annum

    agens lxx.

    LIBER NONUS.
    EPISTOLA PRIMA.
    Velim
    *

    prtBstes ingenio, quia nefas est in devotionibus despici

    ita

    ENNODIUS labori meo

    ARATORI.
    ut jejuno veniam

    faveas,

    gratiosus obtulerit, durus

    quando quod amabilem discendi cupiditatem rerum interpres evacuat.


    :

    cardinalis, Aratorem tus versibus exposuit.

    Aratori] Libens accedo adconjecturam doctissimi huno esse qui apostolorum AcVerum is hoc tempore adolescens adhuc erat, et Musarum tamen in castris miles

    prseter hanc bina; superioris libri epistolse ostendunt. Ligurem patria fuisse, facundo patre natum, atque in Liguria ipsa eruditum, et cau-

    non ignotus, ut

    sidici offlcio

    functum

    legationem etiam pro Dalma-

    I4y

    El'lSTULA.Rl]M Hli.

    I\.

    150
    instructam] esse

    Laudandus est ia studiis, vel qui faeundum eequare non putatur eloquio. InterbeniRnoset eruditos, quid
    eligatur iucertum est,

    contesui. SufUcit Deo placentis viri

    pietatem

    et

    causa et persona,

    cum
    IIL

    Dei solatio, ves-

    cum
    et

    pars ulraque det pretium.

    tro disponatur studio.

    Ergo crede
    sitatem

    diligenti,

    amaritudinem temporibus

    EPISTOLA

    legitimi amoris amollire. Nolo


    ;

    rem

    voti facias neces-

    et desideria

    quibus liumaQumgenus natura


    culpa est
    conjugalis
    virtutes,

    ENNODIUS MERIB.4UD0.
    Quasi solemfacibusadjuvet, etmareexiguo
    se placitura

    peperit, digeras in

    mojrorem. Non habiturus conti:

    humore
    per

    nenliam,

    nisi nuptias optet, in

    locupletet, ita superfluis laborat impendiis, qui

    copulaj vitans

    remedium, electurus

    est aut

    aut crimina.

    pra
    tra

    Tu te ut metiaris, imploro, ut nec subominem plenum casibus iter arripias, nec inbominem qua; sunt plectenda mediteris. Vix denon
    deviat.

    commendat. Sed stultum est perire occasionem beneiicii, quando auxilium fortis iraplorat
    ;

    opum

    largus supra copias ditatus

    est, si

    credit

    sub-

    linquit, qui a natura et lege

    Ergo post
    viluit,

    Musarum
    ad curam
    rusticari

    castra,

    et

    inanes

    ffitate

    nostra cantilenas,
    :

    te serendae sobolis

    muta

    vita

    quod

    munus lit, oui insigne pretium picestat accipiens. Domnus Faustinus de prolis suae profectu supra quam poscit paterna cura, sollicitus, Ambrosium nostrum hac apud
    sidium quod pauper obtulerit. Regale

    quia inter imperitorum exercitus


    :

    furor est

    nolle

    B vos

    credidit

    prosecutionecommuniri
    et

    ffistimansquod

    juvat sapientem, hoc esse quod plurimos.

    sanguis ejus, quod prudentia, quod census, intra Li


    guriffi

    Facessat philosophia in nostrorura nota conventibus : ego donasse curis cupio, quotiens infelicem insciliam

    angusta delitesceret
    :

    quod artisfama

    nobilis

    arctareturobstaculis
    in

    sequitur qui prfficedit. Ergo


    piens, rescribe
    egerit.

    honorem salutati accimihi quid cum animo tuo pagina mea


    mihi
    sit

    suam Roraanam lucem putat erumpere. Facessatab stualienoprajsidioclaritatem

    diis

    meis negare testimonium quod plus opitulatur


    :

    Nam

    si

    quae

    sententia flagites,
    detestor.

    ego

    ipsa studiorum liberalium

    nomina jam
    II.

    EPISTOLA

    ENNODIUS FAUSTO.
    Stat

    apud conscientiam culminis vestri quid suostendit faciat divinitatis dispensatio ut per vos debeam et generi et ideo principia ejus liic bene locata solidentur. Ego honoquamvis apud vos credat sufficere quod pro filio pasalutationis ai,^ipii,o, petitioni paterna, 11rem ^'""''"'^""' accipite, oi et ^^oi ..i^^u meae ^ xx^a, ic ^^"^ ter rogavit, per me tamen quia parum putat ejus q sicut praBceptores vocavit antiquitas, pietate resollicitudo quod egerit, preces frequentat, sperans spondete. ut noster adolescens ad maturos, Deo auspice, mores
    blimis viri Faustini voto
    .

    qui enim bonos asserit, approbatur. Videte quaedevobis fiducia sit,icui quidquid prajcipuum habet nobilis terra commisit. Nolo putet apud nos quod hac sit familia potius inveniri. Sufficit honorum cupidissic plures vincere, ut potissimis comparentur. Honestatem juvenis vulgatusnatalium pudor
    auctori
    :

    erigatur

    vos detis praecepta, quid sequi debeat, quid

    EPISTOLA
    1

    IV.

    apudquos necessarium credideritis scriptione prosequamini. Hocscio culmen vestrum, etiam


    cavere, vos

    ENNODIUS
    Si

    PROBINO.

    apud eminentiam vestram supplicatio meare:

    nec debui tanti viri precibus deesse, nec potui :qua dere permotuslacrymis superius comprehensi, et ego flens supplico per
    si
    :

    taceam, esse facturum

    sed

    cordatione subsisteret, crebra scriptione patuisset

    nec quos apud Liguriam vestros


    tis,

    dignatione vocabaopibus
    divisi,

    sepeliret oblivio. Sed quia loco et

    illam quse vobis a


    (sic

    petitiones vestras pia

    Deo concessa est, conscientiam martyrum Salvatori nostro


    suppli-

    nec diligentia;lege comparantur; ideoperfectamsubjectis caritatem,


    si

    digni sint allocutione, prajstatis

    commendet
    pro
    cet
    :

    assertio), ut efficaciterapudvos et creator

    fllio et

    domnus Faustinus pro Ambrosio

    juvenem, et orate pro nec vitiis possit, nec moribus exstinguere. Scio vos plura apud homines, sed majora apud Deum prsevalere. Et idoo securus jam etfectum illis polliceor quos commendo. Ergo reverentiam salutationis exsolvens, paucis multa
    et

    ordinate praedictum

    ipso, ut

    adolescentem

    Roma

    hac in amicitiam discretione coeuntes, ut vos cogamini tantum respicere, nos amare. Erit vilium superba conditio, si plus a potentibus quam verba prajstolantur. Ad querelam descendi caritatis imperio
    :

    debuistis

    me

    post periculum quod videratis,

    di-

    gnum

    putare

    colloquio, vel quia recentis


    assertio
    :

    mysterii

    reviviscentem
    digni sint

    commendabat bonorum gratia de

    sepulcris

    puto quod Redemptoris

    cum laude obiisse testatur Variar., epist. 12, qua comitiAratori decernit. Postquam comitiva etiam rerum privatarum, priusquam aula relicta Ecclesiaj manciparetur, ornatum fuisse, docet nos vetus adnotatio, quse in plerisque exemplaribus Aratoris libris prffiiixa est. Qua ratione Vigilio oblati et suscepti ab eo fuerint. Ejus enim in codice Retis

    ad Theodericum regem
    lib. viii

    tur.

    Athalaricus,

    vam domesticorum

    Pangendi sacri carminis, lioc est Musje ad divina convertenda; auctor Aratori olim fuerat Partbenius Ennodianus. Idcirco cum apostolorum Actus cecinisset,

    mensi monachorum S. Remigii hoc est exordium Beato domno Pelro adjuvante, oblatus hic codex ab Araloreinlusiri, ezcomite domesticorum, ex comite privalarum, viro religioso, subdiacono S. E. R. sedis apostolicse, sancto alque apostolico viropapm Vigilio, susceptus ab eo die viii id. Aprilium et quae sequun:
    :

    opusque suum Vigilio, ut dictum est, obtulisset, ipsum in Galliam misit ad Parthenium, ut ibi ejus opera ederetur. Qua de re praeclara in eodem codice Remensi exstat Aratoris ad Parthenium ipsum elegis versibus epistola quam quia nondum vulgata est, si velut peregrinum emblema his notis inseram, neque ingratum, neque inutile T.i/.oipyrn fore conUdo. ' Probino] Viro illustri, patricio, utpatet ex Theoid
    :

    derici ad illum
    toris

    epist.

    ii

    Variar.

    M,

    et Pareenesi

    filium

    ab Beatum et Ambrosium hunc ipsum quem Probino commendat.

    auFaustini

    m
    nostri potentia
    restituti.

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    Ego tamen, qnamvis sim Avit. Venit ad me
    sera

    quidem

    relatio,

    sed

    votiva

    prodigus frontiset garrulus, nec dum de me fiduciam gerens, propinquos insinuo. Prsesentium portitor,

    domni Faustini
    quia bene nostis

    lilius,
    :

    sufficienter

    bona

    pollicetur

    impleat quod inclinatus supplicj.tione concessit.^Domiue mi, salutationis reverentiam soivens, rogo ut actionis vestraj summam
    adsit Piedempfcor noster, et

    merita de parente

    hunc ut vos qua sit creator

    foveatis,

    imploro
    nisi

    de suburbano

    illo

    cum parente

    vestro

    '

    domno
    :

    Li-

    ejus

    morum

    luce

    berio, Christo vobiscum adnitente, compleatis

    qua-

    conspicuus
    vos,

    nec debet ad alios

    festinare,

    ad

    tenus

    si

    evenit commutatio, pretium dignetur acci-

    quemcunque vitaj auctoritas armat et generis. Ergo, domne mi, obseqiiio salutationis impenso, rogo ut prosperitatem vestram epistolaris cura manifestet.

    pere, ne diutius sub permissionis

    nutemus ambiguo,
    in hac
    supplici

    quia vos nostis nihil plus esse quod


    vestro

    mundi conversatione

    prcestetis.

    EPISTOLA

    V.

    EPISTOLA

    VIII.

    ENNODIUS HDRMlSDi! DIAr.ONO.


    Ccelestis dispensatio epistolaribusbeneficiis junctos

    ENNODIUS YIGTORI.

    Dum
    asseris.

    inscitiam sublimitas tua praslocpitur,


    :

    erudi-

    caritate consociat
    lixitas, in

    dum

    quos discernit itinerumproaffectio, si sit

    tionis secreta patefecit

    remedio sollicitudinis jungit

    Nam dum

    te

    impugnas perfectione quod salvo pudore illitteratum esse


    Credat mihi sublimitas tua,
    discipliuis

    curasermonis. Silentium tamen vestrum nimis

    ad-

    conDrmas, quid naturse vigor, quid studiorum lima


    contulerit,
    declarasti.

    miror, quod post depositae sarcinas ffigritudinis nulla

    me

    allocutione

    sublevastis.

    Sed quia loquendo op-

    imbuendum
    facunda

    liberalibus

    jam
    et

    suis

    bonis

    portune cogimus, ut loquaris, vel garruli imitatione responde. Bene enim res desiderii et poscitur, et
    impetratur
    exemplis.
    indico me,

    ditavit. Sitalis lingua

    prosequitur fratris Pauli filium,

    astipulatio et

    commendat

    edocet.

    Nihil

    Ergo honorem salatationis

    louge degentibus magistins opus

    est,

    quando digna
    :

    impendens,
    nedicas.

    Deo

    propitio,

    jam

    valere,

    supplicans, ut vicaria milii styli promulgatione

    be-

    EPISTOLA.

    VI.

    qui dirigit ^ad docentem. Erubesco insinuatum minus invenisse quam detulit Deum rogans ut quod dc me per alfectionem prtesumitis, ingenii valeam virtute complere. Vos tamen, honore

    laude loquitur,

    ENNODIUS BEATO.
    Si

    salutationis accepto,

    quibus

    libet

    impendite
    proferenda temporibus de eruditionis messe pctate
    ^

    dummodo

    sollicitudini

    officium sermonis meae de prosperi-

    multiplex scriptionis cura respondeat.

    ctoris

    horreo condidisses, jejunse


    dexteras

    ab epistolis

    tuis

    commeantium

    uon venirent. Sed quia negligentiam et sterilitatem tuam sermonis prodit abstinentia, nos necesse est iterum ad culturam admonitionis assurgerc, et terga jactis

    EPISTOLA
    ENNODIUS
    Intercepisti
    '

    IX.

    CAMILL^.consilibera-

    infecunda seminibus

    lium.

    nostrum, nescio quem secuta, Nam parvulum tuum quem studiorum

    recidivis ad

    ubertatem
    te

    sulcis urgere.

    Ubi sunt mo-

    nita quee

    apud

    asserebas esse victura ? ubi stuet scientia patescat et

    dium colloquendi, per quod


    carilas?

    Clamant silentia tua, te nonassecutum quod borii dignumpossit esse judicio. Nam sicut rara doctos, ita continua prodittaciturnitas imperitos. Ergo erubesce, et tandem aliquando rumpe vincula, et inpedimenta sermonum. Ostende quid valeas, ostende quid promoveris, si tamen te juxta votum nostrum gratia superna non deserit. Nunc salutationis hono-

    lium debuitcura suscipei'e, ante judicii convenientis tempora, religionis titulis insignisti. Veneranda quidem ecclesiastici forma servitii, sed quaj ad duas ununi et difhcile iter partes animum non relaxet estquo itur ad Christum, nec occupatos multipliciter aliquando vitaarctasuscepit. Properantesad se dedis:

    ciplinis sajcularibussalutis opifex

    non

    refutat

    sedire

    quemquam de suo nitore non patitur. Jam si eum mundo subtraxeras, mundi in eo schemata non
    ad
    illas

    requiras

    erubesco .ecclesiastica proiitentem

    orna-

    rem
    patri

    accipe,

    et

    brevi

    contentus

    epistola, agnosce

    mcntis

    sjEcularibus expolire.

    Annueram quod per

    tuo qua}

    longa correptione reserentur fuisse

    mandata.

    D Patricium diaconum, quantum ipse asseruit, postuquid oportuit eum aliter ad me, quam diebus lasti
    :

    EPISTOLA VII. ENNODIUS AVIENO.


    Oenedico Dei nostri tripliceni iu majestatibus uni-

    ipsis
    sulis,

    inventus
    volo ad

    est,

    destinari? Si judicium

    meum

    con-

    me

    pertinentes magis merito sanctos

    esse quam-titulo.

    Vere animura

    meum
    "

    de quielis

    tatem quK
    tatis loco,
    '

    me

    inter angustias

    meas, perfectaj sani-

    stalione ad cogitationum pelagus oxpulisti. Suscepi

    de conjunctionis vestraj
    Liberio] Patricio

    munere subleva:

    tamen, Deo auspice, sanguinis mei

    vernulam. Nunc

    Oomno

    epist. I.
    ' ^

    item de quo lib. v, Aliudhoc suburbanum ab eo quod a Fausto


    lib. viii.

    superius per Fiorum postulabat epist. 12,


    Schot., vestra.
    :

    vocabuli. Ideo Patrioium diaconum Camillse fllium, non fratrem, sed sanguinis sui vernulam vocat. * Vernulam] Nic. Fabri liber, venulam, quod probari posset quia venam sauguinis recte diceret, ut
    :

    CamillaijYidwm consanguinese in Gallia, id est Camilla 'parens mea intra Arelate. Infra epist. 29 Gallias el viduitalis miseria, eigemina etiam captivitatissuccuhuisseferiur incommodis. Parentem dicit, non matrem, sed sanguine conjunctam, militari olim et barbara, sed Ennodii ajtate recepta, siguiticatiouo

    vcnam familia; Symmachuslibro nono, epist. 65, vernulam prajferrent alii codices quod rectius
    :

    nisi est

    couflrmaturque glossemate Basiliensis editionis, quod expunximus, inquo vernula e.^jponitur servitialis, hoc
    estservo editus
    ancillis
    :

    vernuiaj enim

    primum

    dicti,

    quiex

    domi natiessent.

    133

    EPISTOLARIIM

    LIB. LX.

    I3i
    constitutum.

    restat ut coiiatibusmeisfavorccelestisarrideat,et neg-

    A losum

    de publicata promissione
    si

    Vere

    ligentias
    nat.

    hominum pite

    modei-ationis ubertate

    compo-

    dicerem,

    doleret ista

    discissio

    quod

    tales

    homiesse,
    inillis?

    Domina, ut supra, salutem debitam dicens, precor ut nunc geminam sollicitudinen pro utrisque suscipias, et Deo nostro commendare assiduis precibus non omittas. EPISTOLA X.

    nes noc

    iila

    quam

    dicitis

    nutricem mendacium

    Liguria potuisset mittere. Quid


    fallaciie,

    arguam prius
    perdiderunt

    aut fatuitalis obscena?

    duos,

    qui inter se sanctorum impetratione

    sociantur,

    per

    ENNODIUS * CELSO. Lenocinium est, non gratiffi sacramentum, quod amicitiaj sincerilas tantum prassentibus [eshibetur et longe positos non relinquit. Quid possitveraiides, intelligat qui tunc adipiscitiir beneficiaj quando desinit supplicare ego mihi debeo quod ad stationem pieoum trans Gargara positus pervenisti. Tu luce conscientiw amicos et litteras uno a te tempore divi:

    umbram coactee familise scintilla reparari. Memores estis, domnum Avienum vobis in ecclesia dixisse, Deum se de illa
    quos potuisset diu jacentis
    et in

    puella specialiter

    non rogare. Videprogeniem


    procedentem.

    sanctis

    creatoribus ad usurara vitee

    Intellige-

    bat plus se parenlum fletibus

    quam

    actione

    promo-

    tuium. Gratiastibi, omnipotens Deus, gratias, rector


    iidelium, qui ancillae tua3 vota respiciens, prophetia;
    iu ea pollicitationes implesti,

    dicentis

    Anima

    ejus

    sisti,

    sectans

    nonsolum longinqua, sed

    abdita,

    ita

    in bo7lisdemorabitur,etsemenejus hsereditabii terrarn

    ut

    nusquam te sagacis boni persecutor inveniat. Semper et hic quidem latentia inter lepores cubilia
    ;

    {Psal. xsiv, 13). Perfice, pie arbiter,


    et
    si
    ^

    quod remansit,

    in alterius servi tui eopula serenus aspira. Mihi

    diligebas
    vestigia

    sed sa^pe latebram tuani, qui presso


    altiori

    oro

    haac videnda

    rimatus est invenit. Nunc


    ^

    consilio,

    vit

    substanliam, non relinquit,

    morbus qui jamj vitalem prseoccupavideat de illis bona

    credo, ut majores

    accenderis, te

    hominum

    coetibus

    pater, et avi proavique ante transitum


    accipiat.
    tia

    submov.bli. Ergo solam pueriliam debuisti iMediola-

    nensibus tuis?

    et

    virum
    ;

    te

    tenere

    debuerant,

    qiii

    suBm nomen Me tamen, quamvis peccatorem, adhuc grasuperna non deserit, qui admonitionem cautione

    puerum possederunt

    et

    quos

    lcPtincasli de

    amplexi-

    pran'enio.

    Nam

    desideria
    licet

    bus, debuisti juvare consiliis. Sed hincalias; tu tibi

    iiomen acciperem,
    exigi

    meane * legati provincialis cum dolore, suspendi. Timui


    hajc a se
    et

    provisionum tuarum autgaudia debebis antlacrymas. Ego interim salutationem prajfatus, [memor debili, donalionemde puero deslinavi; hoc apud me [reputans, ut nec importunus in tempore diflidentise suse vinceret, et cessans inter ds;speralionis mala gauderet.

    neautrerum dominus, vobisdisponentibus,


    crederet,

    quee

    cogit

    necessitas postulari;

    ego redderer
    dus,

    offioiis

    onerosus

    et actionibus infecun-

    /T

    quamvis nec exsequi nec injunctis par esse sufRogo ut supplicetis Deo, ut me vel usquead votorum communium tempora in mundi istius serficerem.
    vet incerto.

    'EPISTOLA XI. ENNODIUS FAUSTO.


    Suscepi litteras multiplici gaudiorum dote
    pleies, et

    locu-

    EPISTOLA XII. ENNODIUS MESSAL/E.


    Fero vestrarum absentiam litterarum, si sic ad iucrementa gaudii mei pertinet quod tacetis, Non est
    molesta
    paginalis
    intermissio,
    si

    gratiam circa vos Dei


    Iiilaritas,

    tiantes. ProtinustestibusGhristi nostri,

    quam noveram nuncum lacr^^mis


    :

    quas suggerebat

    indicata patefeci

    et

    quod
    qiiasi

    cum

    splendidis

    per ipsos impetratum fuerat, gratias referens,

    dictionibus junguntur rara colloquia.


    circa vos Dei,

    Quod
    Dei

    de gratia

    novus relator asserui. Yere, domne Fausle, simpliciter in hac causa vulgatum est, quid liaberet meriti,

    quod de
    est,

    sanctis parentibus ^praesiima-

    tur accipio.

    Jam

    sufffagiis

    amicorum

    qui

    tibi

    auima quaj preecessit. Nam etsi sit spes nostra adhuc ca^ca mundi luce vestita; sed quod couveniens esse noverat siue
    illa

    quid virium in precibus

    sancta

    pater et frater

    agnovisti.

    Vere dictionem tuam

    sine lacrymis quas dabant gaudia,

    apud

    te

    quce de te

    sentio

    non relegi. Nolo verborum iraportunitate

    producere. Labora ut quod suggerente in sensibus D vena invenis, componas eloquentia. Nihil tibi a distantes, felicius tribuens necessaria quam cupita domni Fausti et domna; meaj matris tuae filio minus Ergo mundus iste veri aliquid habet est, nisi quod ^ ipse studiose subtraxeris. Parcat tibi aut si non habet, non de ejus ditione mox rapitur. Mentiti sunt tamen Deus, ut credas me immemorem esse tui, hominesqui sejurabant accipere beneficia, si dedisdum impedieutibus morbis frequenti te scriptione sent etiam superna dispensatione conjuncti sunt, non veneror debes nosse dignum esse venia quida quibus nec accepimus blandimenta, nec dediquid necessitate delinquitur. Domine mi, salutationostrsB actionis labore promeruit;
    a nobis
    divi-

    cum

    dcret res inmanibuscoilocatas, obtulit longa statione

    mus
    '

    certa

    ne desperatione contidentia,

    et

    nebu-

    nera pleuissimam

    dicens,

    beuedioere

    me Deum

    in

    Celso] Mediolanensi. - Scbot., accenderes:. ^ In alterius servi lui copula] Nuptiis Avieni, de quibus epislola sequenti ad Messalam, et supra epist.
    7,

    itemque ad ipsum Avienum.Ergo puellacujusobi*

    provincia, sed a civitate tantum aliqua mittebantur, ut Hierapolitansecivitatis, cod. eod. lege 8 de Censitoribus, et lcgatio Alexandrina,' leg. 42 de Episcopis, etc. Oblatam sibi ad Thoodericum legationem subire propterea cuuctatur Ennodius, ne ob
    a tota

    non

    liic describitur, Avieni soror, lilia Fausti. Legaliprovincialis]Provincix Llgarise: ut legaiio Proconsularis provincix lege 186 cod. Theod. de Decurionibus. Nam alii erant iegati civitatum, qui

    tus

    summam cum
    ^

    regi moveat, qute

    Fausto necessitudinem, suspiciouem Ligurum nomiue postulanda erant,

    ea Fausti suggestione postulari.


    Schot., ista.

    lo3

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    136

    operibus ojus de domQi Avieni conjunctione significo


    ;

    et

    de

    te

    quod

    ejus pietas

    pollicetur, exspecto.

    EPISTOLA XVI. EiVNODIUS ADEODATO.


    faoile fuisset

    EPISTOLA XIII. ENNODIUS PANFRONIO.


    Peregrinari
    crederes,
    et

    Olim ad beatitudinis tue scripta responderam, si Romam pergentium itinera deprehendi.

    me

    in

    solo

    patrio

    vobis absentibus

    Ecclesiastica humilitas a

    etiamsi

    valerem.

    At cum jegritudo mibi


    inter

    peregrina transitur. Ut
    scorus
    cio,

    mundi potentibus quasi res primum tamen domnus Dioofti-

    quorumdam

    insistat

    inflrmitas,
    et

    utraque
    ferat,
    et

    Romam

    perfunotus pii laboris remeavit


    debiti,
    IIos

    quid faciam? quis unotempore,


    civitate nostra,
    :

    morbos

    ad

    restitutionem
    aspiravi.

    reverentiam
    vestros,

    vestram

    porfldos? Scias nulla cautione,nulIa


    quae

    innocentia,

    in

    suspiciens,

    fllios

    domnum

    Deo medio promissa


    ;

    sunt, cu:

    stodiri totum felicitati tribuitur, nil amori circa humiles rara diguatio optimus ille, qui celsior. Sed hsec ego non pro mei, cui nihil superest quod sperem, consideratione suspiro, dolet mihi illos perire quos diligo. Plenius vobis rem omnem, et quam propter

    Paulum, vel sanctam progeniem ipsius redire Romamcupitis, nos manere dispar sententia ad unum affeotioniscallem sine errore revertitur. Deus tarnen optimus dispensator, quod felicitati ejus scit convenire, disponat. Mihi domni Fausti, suorumque pro:

    speritas prajsentiae vice blanditur.


    tationis

    Domine mi,

    salu-

    studium vestriim iuvidiam contraxerim, homovester salutationis impertiens, insinuabit. Ego honorem rogo ut seripta mea, et domno Avieno, et |domno Liberio protinus contradatis; etperipsum qui vobis

    cultum
    vos

    pleno

    amore

    dissolvens,

    codicem

    quem
    si

    dedistis, fllio vestro


    :

    domuo

    prsefeotoremeante,

    transmitto

    meum,

    aut illum

    quem

    promisistis,

    plaouerit, destinate. Ilud

    tamen

    specialiter

    con-

    Pamfroniam nostram sanam contribuat, conjuro, ut


    vos

    ferentes, ut

    me

    quid

    responsi dederint instruatis

    quia

    si

    orationum vestrarum nunquam me propugnatione nudetis, quia nullus mihi murus potior
    esse adversuspeocati arietem poterit,

    regius occupatione aliqua negatur adventus, ego ad


    vos,

    quam

    si

    illa-

    Deo meo suffragante, sub quavis membrorum


    fragilitate venire festino.

    rum me

    tutela defenderit.

    meorum

    EPISTOLA XIV. ENNODIUS ELPIDIO DIACONO. Deus sanctitatem tuam miserioordife suaj
    amici faciens, dignaris esse solUeitus, et
    promittis peculiari
    affectione
    te

    EPISTOLA XVII. ENNODIUS APODEMIyE.

    Non clauda
    et gratise

    fldes opinionis antiqnae, quae

    perhibet

    prosequatur insignibus; qui de humilitate mea, rem

    quodpropinquitas generis non defraudeturlonginquitate regionis. Manent familiarum suis jura cardini-

    me meosque
    Scio quia

    bus;neoquse sunt
    C animabus
    :

    divisa

    habitaculis,

    dissooianlur
    car-

    colere.

    perourrit setherius vigor, ubicunque

    Deus propitius
    lulit,

    tibi sic

    gratiam invicti principis cou-

    nis cognatione

    producitur;

    et

    illa

    ooelestis

    porlio

    ut humilitas ecclesiastica
    Elpidi,
    si

    non

    periret.

    Vere,

    unius patrise non continetur angustiis. Sio


    ellerendo desideralis nobile

    tu,

    domna

    domne

    dignatur pius res de servo suo esse


    cujus

    mea, longe a corpore degentem Ennodium perquisisti,

    sollicitus, tu

    fecisti,

    vicem poterit repensare. Scias


    diversa aflligi qualitate

    animo nullus amicorum me tamen quotidie morborum, ita ut de vita de-

    munus

    aspectibus.

    Aooepi cucullam qualem debuit dirigere, religionem


    profltenti. Sanotissima, ora, ut

    dignumme humilium
    vestra, tamen Domina mi, salutem

    sperem. Hogo tamen, honore salutationis accepto, ut domnum Faustum et fllios ipsius, memor animae tua;,
    '

    indumentis,

    et si

    non invenerunt dona

    meriti sui nobilitate perficiant.

    et pro anima mea, quantum preenon eesses quia non remansit in luoe quod sperem. Rogo etiam ut me frequenti digneris

    sinceriter diligas
    vales, orare

    largissimam dioens, rogo, ut crebro venerandis relevetis alloquiis. ' Lsenam et racanas, cujus vos volueritis coloris
    dirigite.

    rubei aut fusci, mihi

    sub celeritate

    alloquio, et
    est,

    si

    domnus

    noster ad' Liguriam venturus

    intimare procures.

    EPISTOL/^ XVIII.

    EPISTOLA XV. ENNODIUS SIEPHANI.E.


    Bene
    est

    ENNODIUS STEPHANIjE.
    Sufflceret
    fasce

    equidem pro

    epistolari

    commercio me-

    animo meo, quod gravatum peccati


    et inter illas seori pectoris curas,

    meministis;

    quan-

    tum

    epistolse

    ad

    domnum Avienum
    meae non

    destinatse mani-

    festant,

    pcrsonaj

    emergit oblivio.

    Deo
    cle-

    rJtum portitoris, oui et vena sua quod loquendutii estet pura circa me ministrat aftectio. Sed animus meus adduplioatum festinat obsequium; nec simplioi quam reverentia vestra exigit huniilitate contentus,

    'gratias ago,

    qui per indebitam delinqucntibus

    domno Avieno

    scripta

    conjungit,

    illi

    quem

    mentiam solita miseratione sucourrit, dum eos sanctarum animarum inlercessione sustentat.Non oredo quod inter orationes deseratur, quem nobilitalis alloquio. Saluto ergo humilitate qua dignum est, et
    rogo ut
    illi

    de stirpe vestra procreatum

    et vita prodit

    et oratio.

    Graviter tamen fero quod rustioas voces nimis urbana etsubtili elocutione narratis. Non ita oirca familiam vestram gratia ccelestis innotuit, ut aliquem
    in

    assidua

    orationum

    donetis

    suUragia,

    ea

    lioeat

    majoribus suis

    aut lingua

    esse

    aut

    quem commemorationispasoitis
    '

    ubertate.

    actione dissimilem, nisi forte


    :

    quod vos supra


    quod
    uti

    clari-

    Lsenam
    *

    et

    racanas]

    Ita distinote
    :

    Vaticanus
    recidit.

    reli-

    tzangse lege 3 cod. Theod. de Habitu


    teat intra
    *

    opor-

    qui

    Lxna ineha canas

    quod eodem
    videntur,

    Racaliquet,

    urbem. Intra urbem


    le St.

    Romam nemo velrogis,


    II, p. 287.

    na3 autera

    quod genus vestimenti

    fuerit,

    non

    veltzancis utatur.
    Videsis

    ad calceamenta referendse

    ut

    et rogae et

    Moine Vat. Sacr. tom.

    157

    EPISTOLARUM
    ir-

    Lir$.

    IX.

    tatem seniorum sanctse viduitatis in vobis fulgor


    radiat.

    precatio

    fructum

    sibi

    videatur

    aseribere
    est,

    laboris
    ef

    Nempe

    illius

    cujus prsefectura
    tur,

    domui Fausti germaua es, iu quod monaclios instituat, inveni-

    alieni. Saluto

    ergo humilitate qua dignum

    ut

    prtefatos

    quem

    plus est actione venerabilem esse,


    vos,
    servitio

    quam
    ut
    Etsi te
    tas,

    cum gaudio ad me remitfatis, EPISTOLA XXI.


    ENNODIUS ELPIDIO.

    imploro.

    titulo.

    Rogo

    salutationis

    exhibito,

    nunquam
    sanctis

    scholasticorum

    indociles
    ;

    'compositiones

    immemorem mei
    imitari

    dictationibus
    si

    misceatis

    sufficit milii

    quod

    me tamen

    Pontica facit inhumaninon decet quod accuso. Sic

    admirer, quod

    mereor sequi debeam,

    in vestris

    de civitate Mediolanensi quasi Icarus avolasti, et ncc

    sensibus invenire.

    EPISTOLA XIX. ENNODIUS AGNELLO.


    Longo animus meus pependit incerto, utrum pro januam scriptionis amabili prKsumptione pulsarem, et excellentissimi bominis per hunc callem pectus ingrederer, an per homines
    diligentia notitia; vestrae
    vestros,

    mandati me salutationedignatus es. Sic faciunt quos potentium lateribus jungit inopinata sodalitas. Musca moritura justum est, ut si per naturam non popossunt tes, ad eftectum meo inviteris exemplo
    :

    tibi alii

    pro abundantia facultatum utiliores existere,


    dulciores. Sed redeo

    esse

    tamen non valent

    ad

    con-

    sidei'afionem patrioe, cuij debes


    et

    bonorum oblivionem

    vaga salutatione contentus, secreta

    quibus

    obsidebar irrumperem, quia visum mihi est non esse

    tionis

    miseriam qua laboras. Nunc ergo, honore salutaimpenso, servum tuum ad hoc direxi, ut filio

    Iiominum numero computandus, quem hominum illi nec mores suggerunt liduciam, nec natura, qui io arce locatis abscondilur vobis praecipue, quos uterque orbis amica diversitate complectitur, quod Dei timor et socia gratiK suae comitate flrmatos fecit jam lionorum buiuma largiri, et ad quod vix prajcipui perducuntur ad opinionis gloriam dare subjectis. Laudandi sunt
    in

    tuo

    domno

    prajfecto et tibi nuntiaret in Christi noillo

    potissimus ignoraret. Et plane

    mine,

    me

    de suburbano
    vos

    documenta tegitima
    vestro

    sus-

    cepisse,

    ut

    cum

    filio

    domno

    Triggua,
    \sic].

    quod necessarium

    videris, agere

    non omittas

    EPiSTOLA XXII. ENNODIUS FAUSTO.


    Spero in Trinitate Deo nostro, per suffragia veneranda sanctoruni, quod servos in quocunque loco pocustositos, quemadmodum munitur oculi pupilla, diat, et ad bonam valetudinem reducat quidqnid

    apices,

    sed

    ad

    eos

    Quod tamen

    feliciter

    sudore maximo vix venitur. dictum sit, et inter munera ve-

    Ergo salutans reverenter, episloinimica fregit ineequalitas. Ego tamen, et^si corporo lam brevitate concludo, ne ante dignationem venequeo, sequor officiis. Nam imperio soUicitudinis stram videatur importuna laudjlio. Latius post re- Q verba congessi, deprecans ut quam sani sitis edosponsum paginale, quod moribus, quod potentia? cear. Ecce vix fero brevem, absentia longa fatigauvestra; convenit, eritis mundo mecum attestante ledus sed potentes sunt et amici domni, quibus vos cturi. anima sancta commisit. Ego memores, ut deposituni
    stra sunt culmina.
    :

    EPISTOLA XX.
    ENNODIUS MASCATORI. Et me sperare quod pium est, et vos
    nuere.

    servent, sine cessatione convenio


    suis, et

    quod ab

    eis

    susceptum

    est,

    aderunt partibus sine imminutioiie

    decet

    an-

    servabunt. His addo, prsestanfe omnipotentis Dei misericordia, servos vestros de Venetiis
    -

    Nam disparibus
    intentio.

    viis

    ad ununi finem remuneauxilium.


    Sic

    jam regressos
    iegibus,

    randa tendit
    a

    Vos solatia rebus impenditis,


    prEestolatur
    tit

    exhibuisse documenta confirmata de


    illico

    hic

    me

    tenui

    sermonis
    possit

    introductionem solemnem

    fuisse

    confectam.
    illa

    ut cui incumbit per officii considerationem prffislare

    Reddat ingenuitatem horao palatii, quia Eccles'h'c niliil amplius sufficit quam precari. Scitis pro ascinis a quo veniat retributio, sijuventur. Succurrite his quos et palria
    potiora,

    vix

    exigua.

    Nunc, utrum amico a vobis dici aliquid debeat, qua soletis maturitate cousulite.

    '

    EPISTOLA XXIIl. ENNODIUS ^ LIBERIO.


    Datum
    est mihi, coelestis

    infusione mysterii,

    li-

    terra captivat, quibus


    et conditio

    et invidia est

    cum

    originariis

    bera habere iudicia, etiam

    num

    et

    dolenda cum profugis. Pluribus Christiasapientem non decet admoneri, ne longa de-

    cum sim

    beneficiis oJlisi

    gatus. Est

    enim superni muneris ut ingenuam

    n-

    tentiam ferat

    obnoxius, nec delectetur immanilale

    ' Pro ascinis] Qui laribus et tecfo carent. Ao-x^voi enim asceni dicti, qui sine tabernaculis sub dio vivunt. Hos ergo clientes domo sua vi forsan ejectos Mascatori commendat, ut ejus ope postliminio restituantur.

    Nam durat titulis nescia famamori. Rexit Romuleos fasces currentibus annis, Successu parili Gallica jiira tenens. Hos non imbelli pretio mercatus honores,
    Sed pretio majus detulit alma
    fides.

    Exhibuisse documenia] De suburbano Mediolanensi, quod Faustus Ennodio concesserat. Epistola


    '

    prEeced. 3 Liberio] Certat haec epistola Liberii|laudibus cuni ejus epitaphio, quod patri olim a filiis Arimini 'positum est his verbis
    :

    Ausoniis populis gentiles rite cohortes Disposuit, sauxit foedera, jura dedit. Cunctis mente pater, toto venerabilis ajvo Ter denis lustris proximus occubuit. quantum bene gesta valent! cum membra receduiit, Nescit fama mori, lucida vita mauet.

    Hnmano

    generi legem natura creatrix Hauc dedit, ut tumuli membra sepulta tegant. Liberii soboles matrique patriqiie superstes
    Triste ministerium

    mente dedere
    sed

    pia.

    Heic sunt

    membra quidem,

    Hoc epitaphium primum in lucem edidit Pithceus post illum Baronius, exemplar nostrum secutus, in quod rectius vidi'({no supcrstes \6Ts\i tertio legitur tur, quod se^ulcrum, (\uoA'e.va\. in Pithosano ; cum unius tantum Liberii sit epitaphium.
    :
    :

    famam non

    tenet urua.

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    vigor examinis. Divinum corruptione de te loquitur cui mala contuleris, nec iniquum ponit aliquid in lance veritatis douorum
    gratiae
    est,

    100
    valere

    quando sine A

    tationis

    exhibitis,

    me

    nuntio, et

    de vobis

    quod voto meo

    satisfacere possit, exspecto.

    de potissimis sermo est, et in aures mundi itura formantur, publicum testimonium privata actio cur obumbret ? De-

    tuorum opibus subjugatus.

    Nam

    ubi

    freBene erat quens portitorum suggereretur occasio, quia in re-

    EPISTOLA XXIV. ENNODIUS AVIENO. animo meo, si vel ad scriptionem

    beo qnidem celsitudini vestrte plus quam universitas -\ nolo majus aliquid quam universitatis poset epistolaris angustice lege sunl ora depromere contentus, satis modicum de illa meritorum messe ])ra3libo. Felicissime bominum, hoc totis hostilitas virium suarum laborat impendiis, ut per totum or; :

    medio

    desiderii senior providentia

    munus

    litterarum

    comparavit, in quo ad
    mediis

    vicem praesentise formato


    :

    aestuantibus blanditur alloquio

    et licet

    de ipsis re-

    mens

    aegrescat

    absentium,

    sollicitudinis

    cura

    geminentur,

    medicina attamen non sunt


    et

    de

    deserenda

    quae sola sunt. Ergo infante

    Valentino

    bem

    tu solus

    dissipata
    sit ille

    mauet

    qualis

    cui

    componas. iEstimationi remilitas, quando lapsa, exu'

    Romam
    "

    petente,

    quantum sub

    celeritate' potui,

    de

    sta, perdita,

    cum

    te

    aspeserint, convalescunt.

    Vis

    pascebatur Italia publici sudore dispendii, quando tu


    ea sine intervallo temporis, et ad
    nis, et

    spem

    reparatio-

    loquenda subripui, breviter significans valetudinem corporis mei fuisse turbatam. Satis est tamen, si nuntio prosperitatis vestrse, dum fit hilaris anima, convalescam. Domine mi, salutationis
    his quffi erant

    ad

    prcebitionem
    te

    tributariam

    commutasti.

    muniis,

    sicut reverentia vestra

    postulat,

    exsolutis,

    moderante inferre asrariis publicis quod cum masimo dolore solebamus accipere. Fuit semper ubertas uostra dispensatio tua. Juverunt venerabile superna consilium. Nam vires vectigalium tu vel nulristi pro bono publicOi vel dedisti. Culminibus omnibus sublimior, tu primus fecisti regales
    La:ti

    ccepimus

    rogo

    utjammede votorum

    effectu et de bonis ve-

    stris epistolaris sublevetis

    promulgatione colloquii.

    EPISTOLA XXV. ENNODIUS AGNELL^.


    Gratum raihi est ad magnitudinem vestram litterarum munera promulgare, quia et generi et conscientia3 vestrfe, non tam exhibetur honoriste, quam redditur. Justum est ut religiosi homo propositi sanctam viduam et nobilem veneretur ingenuus. Ago Deo meo gratias, quiabonus opinionis vestrEe, adnos odor emanavit. Ille usque ad consummationem vitae
    fructus tribuat,
    '

    copias sine malo privataj concussionis post Deumdebetur,

    affluere.

    Tibi

    quodapud potentissimum domi-

    ubique victorem, securi divitias conlitemur: est subjeclorum opulentia, quando non indiget. ^ Quid quod illas innumeras ' Gothorum catervas, vix scientibus Romanis, larga prasdiorum

    uum
    luia

    et

    enim

    qui

    bonam radicem
    :

    in hac

    sseculi

    collalione ditasti ? nihil

    enim amplius

    victores

    cu-

    conversatione plantavit.
    la,

    piunt,

    et

    nulla senserunt

    damna
    eloquii,

    superati.

    Taceo,
    et

    mundi

    istius

    Beue fecisti, domna Agnelblandimenta respuere et dum celpotuerunt venire a


    :

    consideratione paginalis

    communionis

    siora sequeris, etiam quse

    legiti-

    blandimentorum tuorum mella prseceptis coelestibus instituta, non minus rebus nobilitata quam verbis orationem meam adea quaj eminentife tuaj debentur,
    :

    vota transduco, quia

    mecum

    ''

    Gallios in

    hac astipu-

    mis remediis, non habere scisti non solum veniam qurerere, sed coronam. Gaudeant de medicina languentes prope est ut proximior sit integritati, cui conceditur ut feliciter dediscat illecebras. Ergo, do:

    latione conveniunt, ul, Christo


    ordinatis
    illis

    Deo vivo disponente,


    multos annoad
    Italiam

    mina mi,

    salutationis gratiam honoriiicentiamqueper-

    quibiis

    civilitatem post

    solvens, rogo ut pro

    rum

    curriculos intulisti, quos


    libertate

    ante te non contigit


    gustare,

    saporem de Romana
    tuam,
    et caris. Sic

    poscentibus nobis, et

    illis

    tenentibus, reduindi-

    me amico et parente tuo apostolorum liminibus non desinas supplicare, ut merear servare quod praedico, et quod in aliis extollo ipse non negligam.
    EPISTOLA XXVI. ENNODIUS MESSALjE. equidem vos pro desiderio meo
    :

    ulriuique orbis per sanctas actiones

    gena, venerabilem donium et summates filios cum universis Italiam possidens videntibus, felicis prajsentiae tue

    Scio

    fuisse

    sub-

    dotesublimes. Ego autem,

    tractos

    sed aliud spei de sollicitudine vestra prae-

    servitiis

    salu-

    ceperam.

    Nam

    et

    qualiter

    domnus Deo
    :

    praestante

    Vix pascebatur Italia] Pertinent hajc omnia ad fasoes epitaphii, hoc est ad prwfecturam qua functus est Liberins primis annis Theoderici, quem de ea sic loquentem facit CasSensimus aucias illaliosiodorus lib. ii, epist. 16 nes, vos addita iribuia nescilis. lia utrumque sub admiraiioneperfecium est, utetfiscus cresceret, et privata utilitas damna non sentiret. ' Schot., imperalor. 3 Gothorumcatervas]-^piiaphium, Ausoniispopulis gentiles rite cohortes disposuit. Cassiodorus ibidem Juvat referre ,quemadmodumin tertiarum deputatione
    '

    assignari jussit

    Romuleos

    quod
    est
    "

    suis

    hoc est Tjotrvjpopiov antea largitus fuerat Odoacer, ut auctor


    Theodericus

    prsetorii ItaliK,

    Procopius iuitio belli Gothici. prastorii Galliarum Galliai] Prtefecturam etiam gessit et sub linem regni Theoderici, sub ejus succujus exstat apud Cassiodorum cessore Athalarico epistola ad Liberium PP. Galiiarum lib. vui. Var., 6.
    :

    Verum hanc Ennodius non vidit. Quare quse hoc loco commemorat ad superiora tempora pertinent, in qua perdiu, cum primum in Gallia missus est
    :

    Golhorum Romanorwnque possessionesjunxeritet


    mos.

    anicum se homines soleant dc vicinitale collidere, istis prxdiorum communio causam noscitur prxslitisse concordisB. Tertiam agrorum partem Gothis

    nec una tantumin administratione versatus ut auctor est militaresetiam copias duxit des iu rebus Geticis.
    :

    est.

    Nam

    Jornan-

    Nam

    ^
    ^

    Forte circulos. Schot., gemineiur.

    161
    valedixerit, et qui vobis
    itineris

    EPISTOLARUM
    esses,

    LIB. IX.

    162
    obliviodoloris est; quia quod

    ordo fuerit, si agnoveram. Sed quid facio, qui neglisuggerendo formam affectionis gentiam vestram, nec expugno? Ergo si te, Cliristo Deo nostro tribuente, spes nuptiaiis afflaverit, Ennodii memoriam non i'uquando nulla sic cessit major diligentia, et gabis pius amor exclusus est, tantum a pectore tuo,' quan-

    mei A Nam semper remedium


    ratione
    nuis.

    memor

    non possumus, temporum prolixitate sepeliBene est, quia diuturnitate senescit afllictio, et
    doloris consolatio

    magni

    per silentium procuratur.

    submovebor. Sanus esto, salva vita paDeus vobis benefaciat agnoscant quod pascat auditum, quale vuUis circa me exbibete propositum. Unum te rogo, honore salutationis eshibito, ut apud domnos apostolos jiro me digneris preoculis
    tris et fratris tui,
    :

    tum ab

    hujusmodi negotiis plus agitur nil agendo. Sed quid facio, quia epistolae lectio jam obducta cicatricis penetralia rescindit, et sepultam immaturi fuueris recordationem amara sorte viviflcat? Ergo
    iu

    Nam

    ego

    communi
    si

    fratri

    consolationem [dare

    poteram,

    cum

    quid humauitatis in
    aut

    me

    esse creditur, sio do-

    lerem

    unquam

    flens placuit

    consolator? ergo

    ces oflerre

    ut ipsi miserias

    rent, nec patiantur

    me quidquam

    meas medicinaliter cuvelle quod non


    tua

    medicina de morbidis? Non de me, domneAgapi, bene judicas, si et injgermani tui moiroribus, et in obitu spiritualis lilii, ego quasi opiexspectatur

    decet

    castigent praesumptiones mentis et corporis,


    facias,

    nioni tuae disputator occurro. Sana pectora iter curationis inveniunt,


    absolvit.

    Quod

    si

    credo pro innocentia et puritale


    si

    nemo alterum unde


    alias
    :

    ipse laborat

    te melius pro

    me, quam

    essem coram positus, au-

    Sed hinc

    potens est Deus, qui solus

    diendum.

    ad
    '

    ista valet

    occurrere et

    communis mali sublevare

    EPISTOLA XXVII. ENNODIUS AURELIANO EPISCOPO. Debeo equidem dolori meo vocem, sed reverentise
    taciturnitatem. Et forte melius mreroren de abstinentiasermonis veslri sequeretur muta dissimulatio
    :

    pressuram. Vos tamen honoriflcae cultu salutationis


    impertiens, rogo, ut crebro mihi epistolaris
    cii

    commermunera conferatis, ad quas studia pigrum esse nec amantem convenit,nec facundum.

    EPISTOLA XXIX. ENNODIUS LIBERIO.


    Si
    ret,

    urbanum enim
    bus in
    ut

    et

    subtile erat ut

    eisdem

    lineis qui-

    me

    delinquitur potiorum delicta ferirentnr,

    secum haberet culpa vindictam. Sed quo me vertam qui immemorem mei, et humilium notiliam respuentem, pertinacia amoris insequi non desisto? Nunquid non repudiati importunitas mater horroris
    est, cum placendi per assiduitatem desiderium materiam exigit displicendi? iNam quidquid mente fugimus, ingestum oculis vix videmus. si mihi liceret adhuc sequali cum beatitudine tua sorte contendere sed dormiunt apud coronam tuam propiuquitatis privilegia, postquam pater esse meruisti. Retinet quis-

    poetarum

    spiritus disciplina paginalis admitteet

    centena ora,

    vox ferrea

    vix

    quod

    celsitu-

    dini vestrce a
    raret.

    me

    debetur verborum ubertate

    rese-

    Sed quia magnis obnoxius vix ad pauca sufUcio, providi post Dei miseiicordiam vestrse gratiae repensorem. Nam frater vester domnus Faustus,

    dum

    debere se beneticium quod mihi tribuistis elo-

    quitur, ab imbecillis cervicibus gravis oneris sarci-

    nas amolitur. Sunt inter duos praecelsos istacommunia


    :

    vos vobis et dare digna nostis,

    et

    reddere

    me

    quam hominum
    mentis, et
    diligentiee vincla

    perire suis jura necessitudiiiis incre-

    sub fasce vestri muneris constitutum sola manet de

    dignitatis, et generis et obnoxietate confessio, dum prseventum gratiai \yeErgo decuit evectionem straj mole quod voti compotem fecit, hoc imparem, meriti vestri instabili mihi esse rumore, compertam, Adsum tameupartibus meis, et inter orandum,quamet de communibus gaudiis adhuc pendere opinione vis peccator, Deum, ut pro me quoque vobis reddat, contentum ? Eleclus sum cui bonum generale taceimploro. Ecce duoistasufticiunt nam etde coelo pro retur, ^ut rem aurei Sceculi solus pro conscientiee me exspectatis quod vos exhibuisse meministis: et meae obscuritate nescirem. Nobilis vita et genere est eequalis, qui se debere fateatur in terris. Exspeapicem ecclesiastici honoris ascendit, et me dedicto tamen beneticii vestri celeriter supplementum, gnatur alloquio. Vere tale factum, aut studio aut neut litteras, quales persublimem virum Tranquillinum gligentia evenerit, non probatur. Ego tamen servi- D sum precatas, accipiam. His tameu aliam vobis misesalutationis impendo, et Italica simplicitate, lia rendiviam bene morum vestrorumconscius exhibebo. unde tristitiam habuerim, sine dissimulatione maniCamilla parens mea intraGaliias, et viduitatis misefesto. ria et geminaj jam captivitatis succubuisse fertur EPISTOLA XXVIII. incommodis. Nemo est qui tam multiplices necesENNODIUS AGAPIO. sitates praeter celsitudinem vestram possit avertere, Duriter offlcium gestientis animi ad memoriam generis mei patronus quod in Italia positis prasstitristium mens recordatione stimulanda revocavit. tit, non negetin Gallia, ut^ de casellulis ipsius, or-

    accessione pise
    dissolvi?

    ' Aureliano episcojJO.] Cujus cathedrae, libri non indicant. Cave putes Arelatensem. Nam qui hoc nomine episcopus fuit Arelati, 30 ut minus anuis post Ennodii obitum eam sedem sortitus est. Hoc vero lempore Arelatensis anstistes erat Caesarius. Non ab-

    ' De casellulis] Cassiodorus lib. vii, -i5 Formula qua census relevetur ei quiunam casam possidet jtrseyravatam. Cui enim gravior sequo canon imposi:

    nuerim tamen, novam hunc cujuscunque civitatis episcopum Aurelianum illum videri presbyterum Arelatensem, ad quem rescripsit epist. 3Slib. vm.

    tus erat, a persequatore minuebatur. Id revclationis seu peraequationis beneficium dicebatur. Glossae nostrae, Relevatus ager, avazsxoi/yia-fisvo?, iJ.aojowSets ToO ^flfiO(7ioy ^upouq.

    163
    clinatione vestra,

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    164
    credat

    dum

    ab

    eis fisci

    onera derivantur,

    exercitus ad

    triumphum. Quis
    habere

    militemejus

    ad prsefatae alioienta sufflciant. Domine mi, salutationis servitia dependens, rogo ut portitorem pra?seutium, hominem meum quem ad liaec exsequenda
    destinavi,

    in labore et perfectione
    gloriara, sed

    quidem superantis
    remanet
    :

    continentiam subjugati? Consummatis


    irae hajreditate nil

    cougressionibus de

    uno
    cee:

    Deo vobis

    inspirante,

    meum

    effectum

    tempore, quos perniciosos adversarii viderint, blandos sentiunt tributa pendentes. Et hssc quidem
    losti

    eminentia vestra jubeat commeare.


    tare de postulationibus suis
    vit et illa

    Nunquid dubi-

    eum

    convenit, qui seno-

    prceparantur

    pro

    hac

    repensione

    suffragio

    qu non

    poposcerat, impetrasse?

    quia fldes nostra apud eum, (cum) aliud ipse sectetur, in portu est. Mirabilis

    EPISTOLA XXX.
    ('

    propositi sui, claritatem


    et

    patientia, quando tenax non obumbrat alieni nam


    :

    SYMMACHO
    est ut

    PAPjE.)

    Ecclesiarum noslrarum

    patrimonia
    est,

    relabi, nisi

    N.itura

    rerum

    potfit de prajsumptione culpari, quia

    etiam idoneus ore vel pectore omnis verbojin

    aucta fuerint, ingemiscit. Sic factum

    ut et sta-

    rum commoditas
    tur
    ita
    :

    humilitatis terminos egressa calcapretio,

    tum suumlocupletes pauperum substantiaa teneant, et mediocres adsupremam opulentiam .convalescant.


    In sacerdotibus virtutes et innalas
    colit,

    et sicut

    habenda sunt quae exiguntur

    et

    non|re-

    ingesta \ilescunt. Importunitas

    cum facundosopivestit indoctos.

    pertas inspirat. Sed cur beatitudinem vestram preejudicio


    dilFusi

    nionis nobilitate dispoliet, dedecore

    sermonis articipem? Continuo expeperfectio


    :

    Sed hac me ratiocinatione sustento, quia est quidem audax, sed amabile prKvium prsestitisse sermonem et sicut vicinnm temeritatis, ita proximum diligen:

    rientia vestra et spiritalis illa


    fnisse in
    lilii

    vestri laudibus accusabit

    et

    jejunumme cum so-

    leant ampliflcari facta colloquiis, sterilem

    me

    rela-

    liEp

    ad caritatem pertinens iter aperire. Inter Ecclesiariim homines nunquid reatus est, si pari amori

    torem devirtutum ejus messe causabitur. Jam


    lares apices, curules et trabeas,

    ssecudi-

    patricias etiam

    contenderint dispares dignitate ? aut excedunt modici honorisangustiam, qui desiderant suflfragio gratiffi

    gnitates

    qualiter aut

    naturse reddat

    aut

    moribus,

    domestici perlatoris astipulatione vulgetur.


    veteres in antiqua generis kice durare

    Nam
    et

    et

    summatibus comparari? Non habet superbi conscientiam, qui se tantum in alfectionis muniis non metitur. Praesumo dicere, subditorum error est, qui
    in hac re

    fecit,

    no-

    praecedentem antevenit. Ecce


    voluntarise
    allocutionis

    sic

    partes

    vos splendore inopinati fulgoris irradiat. Facilius respublica ejus bono dispensationis in privatam migrat opulentiam, quam famulantum census in pala-

    meas quasi
    purgavi. Sed

    fuscatas

    nube

    tinalucra coramutetur.

    Nunc quod

    superest,
    ut

    mese

    dico

    quod ad

    defensionem

    spectat
    coegit

    servitiis sakitationis acceptis,

    prospicite

    Christus

    uberrimam.
    a

    Filius vester
    styli

    domnus Rhodanius
    quod jussit
    :

    Redemptor noster qua3

    in praefato clementissimo rege

    me

    in

    usum

    prsesentis erumpere. Fateor tafuisse

    servientibus sibi contulit, longa setate conservet. Det

    men,

    in studio

    meo

    quia qui vo-

    etiam regni de ejus germine successorem


    tanti

    ne bona

    lentem coegerit, non laborat. Deo gratias principe ioco, et tota epistolffi concinnatione referamus, quia
    in societatem capitis sui aliquando

    Romana membra
    Petrus apostolus

    hominis in una eetate veterescant, et antiquata temporibus pro sola aurei sajculi commemoratione nomiuentur.

    coieiunt. Justura erat ut et beatus


    sedi sua3

    Ecclesias et

    senatui

    liberiori

    per

    Domi-

    EPISTOLA X.KXI. ENNODIUS AVIENO.

    num

    partes debitas reformaret. Dignus regnator, dignus in quo cum setate votorum summa contigerit. Nam etsi itura ad posteros felicitas perseveret, litandum illi est laudatione prtecipua a quibus sumpsit
    efflcaciter

    Dum

    jucundis adhuc, Deo dispensante, fruerer de

    praesentia? vestree vicinitate conspectibus, et amabilia

    colloquiorum

    mella

    venerabili
    scriptionis

    mendacio retineret
    oblata
    est.

    auditus, occasio mihi

    Fateor,

    exordium. Deo
    cistis

    supplicaslis, ut illius

    vos
    Didi-

    diu nolui medicinam desiderii,dumalteraprocuratur,

    virlus erueret, cujus potest servare clementia.

    irrumpere. Delectabat series animo

    meo

    pia ludiflca-

    ejus

    eventus

    prosperos,

    superest, ut mandat secutam bella victoriam. mansuetudinem mentis illiusita profundam teneatis, quasi sit ignara procinctuum. Deo tribuente, nec

    quem Parum

    videtis

    dum D

    tiune blandita, nolebam, conscius deprehendere quae

    pascebat in amore fallaciam. Bene enim sapit studiis nostris obsecuta seductio, et pro vero libenter ad-

    pax ejusturbari dubiispotest, nec forlitudo qualibet


    objectatione confringi. Nihil
    plicante
    vicit
    :

    mittimus dulcium imagines nuntiorum grata somnia et illud quoties fugantur vigiliis, ingemiscimus,
    :

    apud illum
    acies,

    tutius sup-

    mortis

    solus evasit prasliares

    qui rogavit

    armorum impetus qui obtulit devotus obsequium. Quod vix veteres principes praesentia; suae sudore potiti sunt, hoc_ semper regis nostri brevis dirigitur felix procuravit epistola. Per excursus
    1 Symmacho papx} Titulum adjecimus, cujus vice in antiquis exemplaribus scriptum erat In Chrisii signo. Sed perspicuum est epistolam esse ad Sj-mmachum papam, et quidem scriptam post exstiuctas

    simulacrum de placidis decepLionibus plus Ergo nunc mihi, quia illud quod praefatus sumstare nonlicuit, exsequendum estquod remansit.
    araatur.

    Aliquis

    hominum pro

    peccati sui onere


    :

    sic

    laborat ?

    ad cupita perductus viderem maceror, quia qua; poscebamus, Deo tribuente, conaffligerer nisi vos

    membris omnibus, ut Ennodius ipse loquitur, in capitis sui societatem Theoderici regis quem propterea laudat, operarevocatis.
    schismalis reliquias,

    EPISTOLARUM
    cessa sunt.

    LIB. IX.

    ie

    Nunquid
    trislitia;?

    alicui accessit

    de

    Isetitiaj

    occa-

    A quKtenemus.
    pienles

    Vossalutationismeajobsequiaprosancti
    suscipite;
    et

    sioue

    quod torqueat, autde messegaudiorum egressa


    Gratias

    pectoris vestri puritate

    codicem recipromissus
    est,

    est planta

    inseparabili Trinitati,

    meum, cum

    illo

    qui a

    vobis

    Deo

    vero,

    qui
    Ipse
    ipse

    ut

    vota

    impleat,

    aliquotiens
    tuse

    vota

    destinate.

    contemnit.
    respiciat
    :

    ergo conjunctionis
    faciat

    copulam

    minis
    tibi

    unum corpore, dum

    ex duobus, inprimi hoet

    EPISTOLA XXXIII. ENNODIUS C.ESARIO EPISCOPO.


    '

    adhuc nativa
    ut

    iutemerata
    Rebecca, ut

    Quod spe prceceperam,

    litteris

    iudicastis

    Nam

    imraortaHtate gauderet, utrosque formavit, Jungntur


    uxor,
    ut Abrahae Sarra,
    coelesti

    Isaao

    venerandi promulgatione coUoquii, quid coelestisimperator domnum regem circa vos facere compulisset,

    Jacob Rachel
    gati
    legi

    benedictione sociata
    et

    continentis praeviam frugem,


    :

    est. Habeas dulcedinem conju-

    agnovi
    patuit,

    ego sum, cui

    postquam meritum vestrum


    felicitas

    nequaquam

    se

    actionis abscondit.

    Dei pareat solulio virginalis,

    dum quod
    :

    in

    Qui

    hominum

    nobilissimo inChristiservitutepontilici
    et

    externam diligeutiam bene in vobis solidata communio illa matrem tuam moribus et conversatione restituat, tu parentem. Nonpareat mundo majorum tuorum, dum iu te renascitur, amplectenda formatio. Nequaquam peregrina vitae esempla, nec non adventitia postuse subtrahit, reddit in sobole. Nesciat

    terrenas dominationes nesciat esse subjectas,

    mi-

    nacera reis potentiaminnocentiaj objectionesuperari,


    ''

    lantur

    in

    oculis locata
    tuis interesse

    sectamini.

    Ecce

    ego, qui

    hymenffiis

    non

    potui,
    :

    hac

    ^te

    precum

    mearum prosecutione convenio vos ad vicissitudinem eshibete crebra coUoquia. Salutationis amorem et reverentiam persolvens, rogo ul si memoriam
    mei de
    illa [locupleti

    quando principacis purpura aut cilicia dexpexit, aut quando libertas illa potissima credidit, sibi ante Christianam humilitatem licere quod voluit; aut quando ei licuit velle quod iccderet? Quod si inter ha?c canae Eetatis exempla recolantur, et stovitiam circa cultores Dei tyrannicam reducas in medium, scimusquia ab illis nostri dogmatis sectatores, ne unquam morerentur, occisi sunt. Tunc militibus
    paliium
    ;

    suis vitam, ceternitjtem.obsequente gladio perpetuus


    ille

    recordatione

    non

    truditis,

    et

    dux

    contulit.

    Illi

    inimicorum suorum ministerio

    orationtbus

    me

    et colloquiis sublevetis.

    EPISTOLA XXXII. ENNODUIS ADEODATO PEESBYTERO. Quantum a me merilo, quantumactione sis clarior, orationum tuarum reserabit effectus. Ecce domni
    Fausti
    filii

    in orbe

    perdiderunt originariam vilitatem. Te, mi domine, jam Chnstiano diva les peperit, "et apostolici
    uberis lacte nutrivit

    tudo

    tu cajteros velut solis magniminoribus comparata transgrederis te qui interioris hominis oculis inspexit, instructus est.
    :

    astris

    tui abstractam de solatio

    meo partem ^
    :

    Nam

    et

    cum

    faeie ipsa foveas puritatem,

    maximam
    tanta

    tu tenebis.

    Ego quidem

    sanctis et legali-

    tes feriato ore castigas.

    delinquenBoni de conversatione tua,


    :

    bus desideriis precum impedimenta non attuli

    sed

    quocunque processeris, imitanda inveniunt


    fugienda demonstrantur.

    malis
    tri-

    me domni

    Avieni perculit pro ejus caritate


    et

    Beatus tu, cuia Deo


    et
    :

    discessio,

    utlacrymis prosequerer

    ad optata ten-

    tutum
    tasti
    :

    est

    ut monitis

    dentem. Patuit
    votiva;

    humanarum rerum
    Illum

    in

    hac causa de
    Christo duce,

    pii itineris

    exemplis qui ad directum semper existens praevius invioptet,


    te

    doceas

    diversitate formatio.

    evocant,

    quis

    non
    ?

    loquente,

    ut

    sciat

    plura,

    me feriunt. Illi blanditur de conjunctione vicinitas, me de sequestratione compungit. Ecce de precum mearum fruge soUicitor et adeptos nos, si
    :

    non legere

    Tudum librisgenium
    informas
    :

    relationeconcilias,

    et magistros

    tibi

    debet

    quicunque

    ille

    scriptorum maximus, quod


    amplificas. In te

    eum

    dote elocutionis
    et operis.

    quiJ in hac parte postulatum

    est,

    quod cum

    Christi
    dili-

    lux convenit

    seimonis

    pace

    dici liceat,

    ingemisco. Sed inter heec

    tali

    Unde

    ha?c praerogativa Transalpinis?

    gentia? curatione sustentor, quia

    domnum Avienum
    :

    superantem vota reddidimus. Habet de origine ejus Roraa jactantiam, Liguria de profectu ibi domno
    Fausto
    filius

    naturailege concessus
    fuit

    est,

    hiceruditione

    bus meis inauspicata sublimitas, ut serint? Sed cur inter terrena quaeritur res coslestis? Potuit ergo ante te quodibet palatii supercilium non jacere? potuit tibi cupita subtrahere,quem mitiorem

    unde parentitalem virum mi-

    patefactus.
    nasci,

    Minus

    cum

    generalitate

    hominem D

    quam quod

    inimitabile videbatur, Fausti sobo-

    lem comprobari. Referamus ad Deum beneficia sua, et ipsipro illo redhibeamus gratias,aquopoposcimus
    ' Cxsario episcopo] Arelatensi. Episcoporum sui SKCuli, ut jure vocat Ennodius, nobilissimo, doctrina, eloquentia, vita^ sanctitate clarissimo. Isergo conlicta criminatione ad Theodericum delatus, Ravennamque sub Icustodia pertractus, angolici vultus aspectu, et

    ovibus sola faciunt errata pugnacem? Latius me et meritum vestrum vocat etdiligentia sed loquacitatem meam lex epistolaris includit. Quod superest, benigni ssrvitutis meae munus accipite, et me Deo
    :

    in Surii editione desideratur, in S. Martini coenobio Parisiensi vidimus, de miracnlis S. Caesarii ejusque obitu compositum in quo praeter alia Liberium patricium narrat, lethali lancea? vulnere confossum ac:

    pene exanimem, admota

    Ccesarii vestecuratumfuisse.

    innocentiresecuritateregemitapermovit,ut nonsolum pacatehumaniterqueillum exceperit, sed oblatisetiam muneribus honestarit. Nec dispari antealiquot annos
    eventu, cum Visigotliis adhuc pareret Arelate, falsaeque proditionis accusatus apud Alaricum fuisset, cum honore postea dimissus est. Utramquehistoriam (de priore hic sermo est Ennodio) lib. i VitiE Ctesarii complexus est Cyprianus. Cujus etiam librum ii qui

    Variae pra?terea exstant pontificum Romanorum epistola? ad Caesariuni. In quibus et illa F^elicis, quae viros doctos fruslra exercuit ob deprvatae subscriptionis suspicionem, quasi P. C. Boetii scripta dicatur cuni Arelatensis codex ex quo depronipta est, diserte habeat. P. C. Maberti, scu Mavortii, qui annus erat Christi 528 Felicis IV papse secundus.
    :

    167

    ENNODir EPISCOPI TICINENSIS


    de

    nostro orationum suffragiis intimate, frequenter


    his quae

    efflcere, et

    homini
    '

    ipsius classici illum de

    quo

    se-

    vobiscum aguntur vel acta sunt, informantes. Deprecor etiam ut quid apud vos proraoverit Russupplicatio,
    qui,

    curus sum,

    grate

    animum condonare. EPISTOLA XXXV.


    mentium

    tici

    suas

    nomine

    vestit

    quantum audio, fornicationes uxorum, et vocabulo legis putat


    criminis, mihi manifestes

    EiNNODIUS MESSAL/E.
    Solent inauspicata felicitate superbarum
    colla

    escusari posse

    rem

    mini-

    sterio iitterarum.

    EPISTOLA XXXIV. ENNODIUS AVIENO.


    Ubi sunt, qui dicunt inter habitatione
    disoretos

    diligentiam non durare, et affectionis calorem terra-

    rum

    divisione tepescere, nec longius procedere mentes posse, quam oculos? Ecce araoris mei pleni-

    tudo violentia sequestrationis esaestuat, et colloquii medicina languidior corporis sedibus non tenetur.

    novo gaudio supercilia'tempsrari.Namb:;nignitatem seminatquidquid votis obsequitur, nec plus aliquid humiliat potissimos quam optata subiimitas. Indicium communionis et obsequii est, ad apicem pervenisse. Tu postquam ad cupita provectus es, ignorato hactenus tumore me despicis et quid in melle tuo respicias oblitus, de sola amicos veteres futuraj uxoris opulentia coutemnis, nesciens sarcinam venire unde
    moUescere,
    et rigidioris propositi
    :

    ffistimas

    Deum tamen
    nuiitiat,

    qui, circa vos respexit vota nostra, be-

    B bilem

    esse

    commeare rem pra;mii primum quod monon decet, qui originis suse radios non
    :
    :

    nedico, qui vos

    nonsolum

    nobili, sed,

    quantum fama

    moribus uxore donavit. Cultores Christi perfecta omnia promerentur, ipsis solis in
    sancta
    conjunctione,

    obumbrat deinde, quia unde despicior, vindicabor. Ergo ad usum promissionis benigne revertere, ne
    videar manitesta suspicatus. Ego, quia hactenus ab
    scriptionis

    opum, mentium

    et

    sanguiais

    claritas

    munere temperastis,

    in

    bsec

    verba pro-

    non negatur. Ipse prsecipiebam quod possit talis effici, qualem ad te audio jam venisse. Transit a;stimationem meam quid de ejus liominis profectu sentiam,

    rupi

    vos aut factum diluere, aut aflirmare innoceuut


    qui

    tiam convenit nobilitate sermonis. Domine mi, salutationis plenissimEe offlcia persolvens, spero

    quem

    audio ab optimis inchoasse. Domine mi,


    patris vestri

    diligentem neglexisti, saltem alloquiis facias dignum

    gratiam salutationis impertiens, spero ut petitionem


    sancti episcopi

    arguentem.
    '

    dignemini incunctanter

    Schot., gratix.

    MAGNI FELIGIS ENNODII

    OPUSCULUM PRIMUM.
    PANEGYmCUS DIGTUS GLEHIEMTISSmO REGI THEODERIGO.
    "

    Illum, princeps venerabilis, in laudibus


    scribat professio, illum a
    lat consideratio,

    tuis

    pro-

    C posse
    totum
    stas

    transcendere
    tibi militare

    erit

    dispensationis sacraj de

    prajconiis propositi

    repel-

    famulis sestimare quid exigas, in quibus

    cognoscis

    quem

    a defensione tua aliquod subtibi generalitas

    quod

    prajvalent.

    Propriis

    maje:

    traxit ollicium.

    Refundat

    rebus

    obli-

    tua oblationem litterariam dignetur altaribus

    gatasermonem, dum iuffiqualis vicissitudocompensat laudibus quod adeptaestdesudore. Armis tuis libertas obnoxia, quod solum potest, hilaritatem [didicit annuntiare prajconiis.

    quia ne senescat claritudo operum, advocanda

    sunt
    sibi

    linguarum

    exercitia

    quid egeris,

    ne vetustas
    :

    vindicet, obliget catena

    referentum
    ccelestis

    disciplinarum

    Tuum

    est,

    inclyte,

    devotioni

    enim quietem vos


    ffiternitas. Nihil

    tribuetis,

    per quas vobis continget


    dispensator arcani

    pretium dare, quam


    1

    intelligis vires

    subditorum non

    amplius

    Panegyricus] Panegyricus ubi aut quando dictus est. Hoc constat, sit ab Eiuiodio, eeque iacertum Romsedictum non fuisse, cum Romam ut absentem alloquatur. Mediolani crediderim, aut Ravennte. Si ergoMediolani dictum placet, exceptum hac laudatione adventantem Theodericum dicendum est, quo more Lugduni a Sidonio exceptus est poeticopanegyrico Majorianus. Sin Ravenua', in legatione aliqua pronuntiatum, qualem his fortasse verbis indicat Ennodius, Nunc ecclesiadirigitlaudatorem. De tempore hoc modo afflrmare licet, ante Cethegum consulem, hoc est annuni Christi b04, dici non potuisse, cum de recepto Sirmio disserat, quod Cethegi receptum est consulatu. Sed etalia suntquae posteriorem serie operum ostendant. Quod si quis ordo est

    Ennodii qua in antiquis exemplaribus digesta sunt,


    facilis est
    ^

    conjectura panegyricum hunc in 507 vel 308 conjici oportere.

    annum

    Tlieoderico] Regi Italise. Ostrogothorum, "dum adhuc in Pannoniis versarentur, reges ex Amala stirpe germani tres fuerunt, Valamer, Theodemer et Widemer. Theodemeris ex concubina iilius fuit hic Theodericus, coiisul ordinarius, et magister militum cui in Thracia sub Zenone, ac tandem rex ltalia3 Valameris cognomentum tribuit Marcellinus comes
    :

    in Chronico. Malchus vero Sophista [Philadelphiensis iu Ilistoria Byzantina, Valameris tilium, sed perpelocis

    ram, nominat, cum Theodemerem asserat Jornandes in rebus remqueilliuspatruum vocet.

    illi

    Geticis,

    patrem multis Valame-

    169

    PANEGYniCUS THEODEUICO REGI DICTUS.


    quod
    sapiunt.
    Inter

    170

    ab humanis poscit ingeniis, nisi ut iiitcUigant, quo


    veniat auctore

    A nemo indignationi tu nisi humilitate subtractus est; cum in sociorum profecisset numero, qui rogavit. Deo proximos
    :

    agnovisse qui

    prastitit,

    reddidisse est beneficium

    Non
    orbis,

    tibi

    ignotus est algor

    Scythiaj

    non Meroen,

    hymnoruni licet merfabricator mundi ad potiora munera cede taxari modulatis invitatur eloquiis. Dicite, si non pr.Tmii loco opifici suo lingua blanditur. Juugitur, quod de sacrario mundi pectoris laudatio debet principalis nec solum linguaj nitorem postulat comeffluere memoratio numinis tui, bono asserenda conscientiee. In divinis obsequiis feriato ore peragit mens serena actuum munitus claritate, in ajtherio sacriticium cultu etiam mutus obsequitur. Ergo et me titulus qui obstare putabatur, invitat; utinam mundior proquod descendit a
    ;

    superis, sola

    aut anhelum ajstibus Cancrum, ut alterius possessor

    ignoras

    didicisti

    universa
    Ilajc

    subigendo, quaj

    uobis vix auditu patuerunt.

    quidem majora sunt

    homine

    sed qui ad

    mundi paratur gubernacula,


    :

    necesse est ut universis veniat cardinibus institutus.

    Nimis velociter tempus maturae laudis arripui et quasi non in primordiis fluvius etiam torrentis fatiscat ingenii, sicper narrationis
    cetatis invasi.

    famem

    fruges perfectm
    et ce-

    leritate

    Laurearum ordines quoerit, qui earum superatur et numero. Citius

    a te,

    inviclisFirae,

    insignia quaj retexinius impleta sunt,

    fessio

    habeat concordiam

    cum

    secretis,

    ne dissentiat
    '

    quam
    ^

    dicantur. Quis ferat in gestorum

    splendor cordis a corpore.


    Salve nunc, regum maxime, in cujus dominio saporem suum ingenuitatis vigor agnovit. Salve, status reipublicaj
    collata
    :

    cutione torporem,
    venturi

    quem

    in actione

    suorum elonon pertulit?

    Educavit te in gremio
    :

    civilitatis Grfficia, prffisaga


    vita3

    quem

    ita

    ingressum

    limen erudivit, ut

    nam

    nefas

    'est,

    separatim a

    te

    simul

    dum adhuc

    de puero haberet hilaritatem,

    mox eam

    narrare, et unius bona temporis

    verborum

    sequeretur securitas de tutore. Adhuc in cano flore

    divisione discernere. Si bella regis


    tot invenio,

    mei numerem,
    :

    quot triumphos
    qui
    restitit

    congressui tuo nulhis


    mili-

    degebas adolescentiaj, nec virtutum messem lacteus adhuc blanda antc experimentum culmus attulerat
    :

    hostium, nisi qui laudibus adderetur, occurrit


    iavit iropseis,

    voluntati

    nam semper

    aut

    pietati tuaa

    peperit subjectus gloriam, aut qui prse-

    sumpsit
    tus est
    rabilis
    ;

    tela, virtuti.

    Qui

    te in acie conspexit,
    :

    supera-

    imago pubescentis, nec cingens faciem lanugo quando ffivi purpura et tlosculus supervevestibat nientis imperii promittebat sollicitis de gratias commutatione terrorem, cum in probationem roboris et
    erat
    :

    moram

    necpromissio veneclaudicavit inter prospera nec passus esl vigor in prceliis. Callis tuus multo vallatus
    qui in pace, nil timuit
    ;

    clementiae tuae ruptis vinculis furor emicuit


    ceratas diuturna

    et evis-

    quiete mentes

    occasionis pabulo

    subjugavit.

    '

    Pulsa est estemplo principalis urbe re-

    obstaculo, et quotidianas victorias vidit, et profectio- n verenlia, et in

    vacuam possessionem nullo


    :

    ascitus

    inimicorum interclusus agminibus, ut negaret accessum sic tuo patefactus impulsu, quasi hostium providentia nil nocenis detrimenta
    attulit
    :

    non

    sic

    sanguine tyrannus accessit


    vit,

    qui aula potitus, defini-

    ret.

    Hajc

    si

    felicitati tuae
    :

    ascribenda sunt, est plena

    dos principis

    Prima

    dextris

    omni honore angustior, si labori. omnibus contra naturam certamina


    munisi,

    postquam metu hostes suos debellaverat, niliil cum animos tuos sine annorum suffragio impulit lux naturee, ne aut causa melior te coram posito subjaceret aut non beneficium necessitatis tempore redderes, quod pacis acsuperesse quod gereret
    :

    suscipiens, ne resistendi spes relinqueretur inimicis,

    ceperas. In ipsis congressionis tuae foribus cessit invasor,

    varias tibi loco priucipe coeli leges, terrarum

    cum
    :

    profugo per

    te

    sceptra redderentur de

    mina, fl.uminum

    '

    superbia

    subdidisti.

    Mentior,

    salute dubitanti. Ventilemus historias, interrogentur

    unquam
    tate

    dispositis tui
    :

    impedimentum eshibuit
    si

    ardor,

    annales

    apud quos

    constitit,

    refusum exsuli quem


    nec

    aut frigus

    si

    tumore gurgitum,
    :

    bibendi necessi-

    cruore suo rex genitus emerat,principatum? Castrensis

    constrictus es

    si

    Alpium

    juga,

    connexis poli

    gloria

    turmarum

    participatione dispergitur

    sublimitate sociata, cursibus tuis attulere tarditatem.

    ad

    unum
    :

    referri potest

    quod venerit
    est

    collatione

    mul-

    Nescierunt resistere, quos devictis locorum munitionibus invenisti


    :

    torum. Singularis boni fructus

    ambitionis refresine

    quia

    securos

    faciunt interrupta,

    natio

    illo

    maxime tempore, quo

    opinionis

    quos protegunt; et laxatis in otio animis vivunt, qui


    tutiora possederint. Adversus te nec campestris habitatio pares protulit
    ;

    damno

    possis acquisita retinere. Par te, inclyte do-

    nec quos amplexa sunt invia,


    deprsedatione subduxit.

    mine, laus respicit donati diadematis et defensi. Si te illarum rector partium non amavit, perculsus praefuit

    aisi exstiterunt supplices, a

    reipublicoe
    fide

    si

    dilexit,

    obnoxius

    usus es in

    In possessione
    indicavit

    tua positus sine formidine divitias


    juvit,
    si

    tuorum

    meritorum
    in jus

    teste purpurato. se palatia ipsa contulerant.

    nec rebellem

    pauper innotuit

    Jam tuno

    tuum

    Editiones aliquse, swperba. 2 Editiones aliquae, convexi. = Educavit te Grxcia] Constantinopolis. Obses enim a patre Leoni Augusto datus, cum annum wtatis septimum vix escederet, in ejus aula educatus est, principisque, ut Jornandes eodem libro scribit, gratiam meruit a quo post decem tandem annos ad patrem
    :

    in Isauriam profugit. Vacua aula biennii ferme spatio potitus est Basiliscus, Zenone ipso ii consule, anno Christi 473. Hic igitur est quem ty-raunum vocat. Post baec Zeno collecto exercitu, cedente Basilisco, imperium recepit. In eaque expeditione Zenoni ausi-

    remissus
    *

    est.

    Pulsa

    est principalis urbe]


    ,

    Zeno Augustus Verinse

    socrus fraude circumventus

    Constantinopoli relicta

    liatum oportet Theodericum, quando integram ei laudem restituti Zenonis tribuit Ennodius etsi nulla ejus hac in parte mentio, neque in excerptis Candidi apud Photium, neque apud alios qui de Zenonis rebus scripserunt.
    :

    Patrol. LXIII.

    ni
    nemo
    ferre,
    credidit,

    ENNODII EPISCOPl TICINENSIS


    non
    te

    172
    :

    posse ad

    quem voluisses

    trans-

    agnovisse resistentem

    quaa prolixis temporibus solo

    quod reddideras. Sed parcus


    quasi
    sufficerent
    :

    in exigendis praB-

    ad vicissifudinem operum non quo tibi accederet tuorum, ' fasces accepisli genius de curuli, sed ut de te pretium palmata mereretur. Quis hanc civilitatem credat inter familiares tibi vivere plena essecutione virtutis? Ille annus habuitconsulem, quirempublicamnontamsoUicitudine, quam opinione tueretur ^ quo in segmentis posito, qua3 ab bostibus sumpta fuerunt arma, tremuerunt. Quando talis contigit sorte lictoris, qualem dedit ab ipsa mundi infantia regum examinata claritudo? Nolo per casus errare dominatuum in tuo stemmate probati sunt, quireperti. Serranumscipionibus aratrapequi dum grandia sulcis semina commenpererunt daret, honorum ei messis oborta est. Sed minus "
    miis,
    :
    ;

    Hos non montanae strues, non fluminum objectio, non negati egestas alimenti in artum necessitatis lege continuit dum credunt
    bella consumrnavit excursu.
    ;

    satis esse

    ferat

    ad delicias equini pecoris lac potare. Quis pernicis jumenti benefioio currit et pascitur? Qiiid quod ;et illis animalibus indicunt studiosaa famis patientiara, per qua? esuriem
    adversarium, qui

    vitare didicerunt?

    quemadmodum

    tit,

    ut jejunEe corilla

    nipedis sessor visceribus cibos extrahat, quos

    ne

    conderet, diligentia instruente prospexit?

    His ante

    mundus
    tueris.
    vitio

    nunc illam sibi tantum orbis partem interclusam aastimant, quam Cursim multa transcendo nepigrioris stellae
    pervius esse credebatur
    :
    ''

    serus advenias

    ne Romanaj fax curiee diu in


    vita

    umbram

    coacta lardius elucescat. Inter

    tiroci-

    diligo prospera, quaj

    sumunt

    desperatione princi-

    nia et triumphorum maturitatem, peotori sacro affe-

    pium

    vixpaucos contigit degenerare nobiliter, cum

    ctum nostri
    terra

    cojlestis

    favor infudit.

    Jam

    diuturnae

    familise tua3 debeas actus generis nobiiiter custodire.

    quietis dispendio, per

    gubernantum vilitatem potens


    attulerat
    :

    Quid mihi, vetuslas objicias agrestia membra paludaraentis decorata? Ego tibi, quod admirationem vincat, oppono principem meum, ita ornatum, ut eum non liceat improbari ita agere, quasi inter iraperatores adhuc precetur adjungi. Sed quid faciam, cui fecunda actuum tuorum seges
    :

    consenuerat

    jam

    publicis

    opibus

    pax intemerata defectum


    populator
    '
    :

    cum apud
    '^

    nos quotidianse

    depraadationis auctus successibus

    intestinus egeret

    qui suorum prodigus, incrementa serarii


    vectigalibus,

    non tam poscebat surgere


    contraxerat
    :

    quam

    rapinis

    sajvientem ambitu pauper


    sed nec

    dominum

    odia effusione

    occurrit, ubi universa eligentem superaat? nescio quas aristas horreis inferam, quas relinquam. Stat ante oculos meos ^ Bulgarum ductor * Libertem dex-

    defrudatis viribus,
    affectu.

    nuebat opulentiaj, jungebatur


    aulaj angustia ia

    quod miTunc enim


    :

    artum

    res privatas agitabat

    nec

    tera tua asserente prostratus


    ;

    micare usquam scintillas famulantum exstinctus tynec intactus, ne viveret arroganriret monumentis P ranni fomes indulserat. Metuebat parentes exercitus, quem meminisse originis suas admonebat honor aliein gente indomita domestious astipulator supertia3 qui si sufficiens letlio vulnus nus nam ire ad nutum suum legiones, et remeare futurus- roijoris tui pavore algidus imperabat. Suspecta enim est obedienexcepisset, personam viceras quod in luce substitit,
    ;

    nec esstinctus, ne pe-

    submisit originem. Hsec est natio, cujus ante te fuit

    tia,

    quaj famulatur indignis

    et quotiens praelatos

    omne quod
    pus
    est

    voluit

    in

    qua

    titulos obtinuit, qui


    ;

    emit

    convenit conscientia stirpis ultimEe, et illud metuunt,

    adversariorum sanguine dignitatem


    vulgator natatium.
    ille

    apud quam camplus rubuerimt

    quod timentur.
    cordiaj,

    Nata

    est feliois inter vos

    causa dis-

    Namcujus

    tela luctamine,

    putatus est sine

    mior
    '

    quam

    ante dimioationem

    ambage sublituam non contigit

    propinquorum tuorum necem Romana prosperitas invitavit. Genein

    dum

    perduelles animos

    rata est ab invalidis

    causa certandi, et ne vel a ne-

    Fasces accepisH] Consul a Zenone designatus iu annum 484 Marcellinus oomes. Theodericus rex Gothorum Zenonis Aiig. viujvi.ficentiis pene pacaius,mayisterqueprwsentis militixfacius, consul quoquedesignalus,crediiam sibi Riyensis Dacide partem, 31cesixque inferioris cum suis saiellitibus pro tempore tenuit. Consul fuit Orientalis, collega Romffi Venantio. Cassiodori Fasti eo anno, D. N. Theodericus et Venaniius.
    - Quo in segmeniis posito] Quandiu consul fuit in toga picta seu palmata veste consulari, quaj segmentis aureis ornari solebat, Sidonius de Asterii consulatu Elillam Sarranis ebriainsuccisinier lib. viiiepist. 6 crepiianiiasegmenta palmatam pluspicia plus aurea oralione convenustavit. timc igitur certa videtur emendatio, \-ir ofigmentis, quodin omnibus libris legebatur. 5 Bulgarum ducior Libertem] Dehoc bello, ni fallor, Athalaricus lib. vm Variarum, 21 ad Cyprianum patrioium, qui in ea expeditione sub Tbeoderico meruerat liabuisii sub divx memorise domno avo noslro in uiraque parie laudatus semper excubias. Vidit ie non ie ierruit adliuc gentilis Danubius bellaiorem Bulgarum globits, qui etiam noslris crat prxsumptione ceriaminis obsiaturus. Feculiare iibi fuitet fenitentes barbaros aggredi et conversos terrore seciari, Sic vi:

    cloriamGothorumnontamnumero,quamlaborejuvisii.

    Idem
    dicit.

    epist.

    10 Bulgares toto orbe terribiles fuisse

    Forte libertatcm.
    Schot., siyli. /^ifej^rtmMi^popwZa/o?*] Odoaoer,

    ^
    p,

    Is

    quimoxtyrannus. Momyllo Augusto ultimo Romanorum imperatori regnum eripuit anno 476, jamque annos pene fi- regnarat, cum Italiam sibi a Zenone Aug. concessam, ut Odoacrum debellaret, ingressus est Theodericus. Hino omnia in Ennodii verbis perspicua. Potens enim terra, gubernantium, hoc est postremorum principuin, vilitate attrita est Italia cujus affeotum desideriumque apud Zenonem profes^

    in exsilium pulso

    sus est Theoderious. Quod prteter caateros copiose desoribit Jornandes iu Geticis. ' Edit. aliquaj, sxvieniem ambitumpauper dominus

    odiosa effusione contraxerat.


    ^ Naia csi causa discordiw] Ne injuriabello titus videatur Odoaoer, lacessitum ab eo dicit

    dericum, stimulatumque Cfcde propinquorum


    est, ut conjioio,

    appeTheohoc
    :

    Rugorum, quo

    bello cajsos afUixerat

    Odoaoer, Phceba rege capto Friderico ejus iilio cui aperte favebat Theodericus, semel atque iterum aoie fugato, ut in S. Severini Vita narrat Eugippius.

    : ;

    173

    PANEGYRICUS TIIEODERICO REGI DICTUS.

    174

    gotio periluris veniret fiducia, pars fugacium praelia Ajejunas

    ribus,

    Tunc a te commonitis longe lateque viinnumeros diffusa per populos gons una contraliitur migrante tecum ad Ausoniam mundo, nullus prajter parentem iter arripuit. Sumpta sunt plaustra
    concitavit.

    peclorum crates acta validioribus lacertis lancea transmeabat cum inter naufragia terrena, et
    :

    cruoris

    undas,

    invictissimus
    :

    ductor

    apparuit,

    tali

    vice tectorum, et in

    domos instabiles confluxerunt omnia servitura necessitati. Tunc arma Cereris et solventia frumentum bobus saxa trahebantur onera:

    muuiens astantes alloquio Qui iu hostili acie viam desiderat, me sequatur non respiciat alterum, qui dimicandi poscit exemplum. Virtus multitudinem non requirit: ad paucos vadunt bella bellorum fructus ad plurimos. De me asstimabitur exercitus et in his
    :

    ta;

    fetibus matres inter familias tuas oblitas sexus et


    '

    ponderis, parandi victus cura

    laborant,

    Tunc

    in

    quaj gessero, gens triumphat. AttoIIite signa per quee ne lateam, providetur noverint quem petant aut
    :

    campo hiems et jugi pruinarum candore velata cae.barbam stiriis implicuit crine possesso. Nam quod diligentius indumentum matrona neverat, durante gehi, ut adhcereret corpori, frangebalur. Pastum
    saries,

    cujus jugulis acquiescant. Qui congressu


    rerint,

    meo

    occur-

    nobiliientur

    exitio.

    Ilis

    dictis,

    poculum

    causa poposcit auspicii, et laxatis in prcelium habenis,


    ellusus est. Ut torrens sata, ut leo armenta, vastasti:

    agminibus

    tuis aut indevotse

    nationes, aut educata

    lustris fera suggessit.

    nec concurrens quisquam substitit, uec evadere potuit " insequentem. Portabaris per universa, jam deficientibus telis,

    Inter hfec,

    quse tibi

    cum

    glacie aut ardore cesse-

    adhuc

    ira

    crescente. E.xtempIo Gepida:

    runt, unani certaminis tui lineam


    attingere.
    vice
    -

    summotenus

    libet

    rum

    versa conditio est

    palantes visi

    sunt mutata

    Ulca lluvius est tutela Gepidarum, qua?

    sorte victores.

    Nam

    tu, venerabilis,

    qui incomitatus

    latus provincia3

    aggerum munit audaces, et in jugorum morem quibusdam muris amplectitur, nullo ariete frustrandis. Ad hunc te callis tui rigor addusit
    :

    gustum luctaminis arripueras,


    eriperet

    vallatus millibus ince-

    debas. Ca3sa est multitudo adversaria, donec paucos

    nox vicina

    dum
    :

    ad vaga horrea copiis ur-

    ubi pro legatis

    et gratia" postulatione, obsistendi


    :

    bium

    referta veniretur

    qufe

    non solum

    satisfacerent

    animo gens diu


    tes tuas ante

    invicta properavit

    cum pene

    cohorspei

    necessitati, sed sublevarent inter deliciarum

    secunda
    :

    inimicos famis necessitas obsideret. Dic

    fastidium. Ita prosperis tuis militavit adversitas

    et

    qu;eso, cleraentissime domine,


    erat

    quid praster

    te

    contra

    famem tuorum

    esuries pugnavit hostilis


    :

    vicit

    rando

    residuum in populo arenaj aut sideribus compa? Instantibus Gepidis, amne, pestilentia, iter

    quod declinasset fugiens, contra nudatos vagina glanuUius inscii mersa cceno hffisere dios transvolasti
    :

    inediam inimica congressio nec redisses ad valetudinem, si certamina defuissent. Hsec de innumeris actibus in ordinem digesta sufficiant. Transeo SarmaP
    tas

    cum

    statione migrantes, et
    sileo

    plebem conflictuum

    vestigia
    currit.

    nullus vitse prodigus periculum ignarus in-

    numeratam
    ^

    de tropceis.

    Vincitur humanse mentis auctoritas prrevi:

    labascit fortium conscientia, quoformidanda oculis ingeruntur. Stelit ante indomitam juventutem certa de mortibus optio, cum nulla videretur seouritas de salute. Quid Catonem extulistisprisca monumeuta, quod per Libycas Syrtes duxit

    sione discriminis
    tiens

    Tibi

    cnm

    rectore

    meo, Odovacar, occurro qui


    nationes,

    universas contra
    sor, exciveras.

    quasi orbis concusTot reges tecum ad bella convenerant,


    :

    eum

    quot sustinere generalitas milites vix valeret

    depre-

    hensum
    dinis,

    dum humanas neces ludibria faceret esse vel cum sine virtutis pretio educatum cceli vaporibus veneni frigus expertus est? Neminem dum contigit chelydros ante videre, quam exitium
    exercitum,

    mentes coacervata? multituneo spem victoriaj venire de numero. Adhuc


    est varias esse

    serpentum

    tuorum
    suflicit

    dextrae de praecedenti tabe titubant

    nec per-

    agebat votivos

    impetus

    membrorum

    imbecillitas

    per flamen prodigiosum et corporis fabrica, ut assolent animae, in auras evolaret.

    tamen unum velle pro viribus, et indiscretum consilium de inimicis loco roboris attulit ultionem.

    Non cum

    viri

    fortis

    Non D

    laude perimitur, qui unde venit nescit occasus. Nec


    illius
    iiec

    te castra longo munita tempore non fluminis profunda tenuerunt datum est hostibus tuis vallum
    :
    :

    militis cuneis tuis

    fortitudo

    comparanda

    est

    par est in duce sapientia. Illumcivilis bellifuror


    ;

    ngitabat

    te orbis

    domina ad

    status sui

    reparationem
    tibi

    Repente aequora fugacium disper quai superandam domesticam tempestatem abeuntibus indisisti interea acies tuaj
    tueri.

    construere,

    non

    cursus obnubit,

    Koma

    poscebat. Sed quid diflero,

    quod

    eventus

    aspectu
    fores

    consummant

    praelia,

    non

    labore.

    Illic

    tibi

    dexter exhibuit ? Cesserunt confertissimis

    hostium"

    reseravit

    felicitas,

    tuorum turmis, quos


    bantur
    '

    ulterior ripa susceperat. Urge-

    qui primore loco cesserant,

    manifesto detegens, quod secunda eos luctamina


    in deceptione

    telis,

    quos vorago aut irruptio non tenebat

    non manerent. Sed

    instruxit rursus

    Schot., laborabant.

    ^ Ulca Auvius est Gepidarum] Theoderici regia hoc iempore, ut Eugippius idem et Marcellinus in Chronico docent, Noveusis erat civitas in Mcesiainferiore. Noua;, Novas appellat Ptolemceus. Inde orsus Italic&m expeditionem, Sirmium recta contendit. Eo in tractu qui interjectus est, in Dacia Gepida^ Gundaritho rege habitabant: quos iter impedire ausos Theodericus ad Ulcam fluvium profligavit. ^ Tibi Odovacar occurro] Pnma Theoderici cum

    Odoacre congressio ad Sontium Venetse provincice fluvium facta, Probino et Eusebio coss. anno Christi 489, in qua Odoacer, ut Cassiodorus in Chronico notat, cum suis omnibus fugatus est. Flumen ergo cujus memiuit Ennodius, est Sontius, sive ut in Cassiodori

    est

    Chronico scriptum est, Isontius. Sed Sontius item Jornandi, et Cassiodoro ipsi lib. i Variar., 18,

    Ex qiw, ait, Deo propiiio Sontii Jluenta transmisimus, ubi primum Italise nos suscepit
    verbis Theoderici,

    imperium.

    : ;

    175
    sui
    :

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    '

    176

    dum apud Veronam tuam A dum tumefaceres gurgites de cruore, in parte alia mens vaga conflictum sistebatur impetus fluentorum. Itaque ne ensibus non apparatum nubeli laxis manibus pugna instruebatur sufficeres, pro te et lympha militavit. Salve fluvioimpendiis. Nihil forLius adversariis tuis ante aciem
    :

    cum maxima
    sed

    belli

    cecinerunt classica, nihil

    inflrmius:
    si suffi-

    rum

    splendidissime, qui ex majore parte sordes

    Italiae

    in luclaminis promissione virtus, et

    ceret lingua pro dexteris, copia

    summa verborum.
    utilis,

    Electus est locorum situs,

    non tam congressui

    quam

    pavori

    providentes ne ascriberetur casui pri-

    ma

    candida

    etiam discessio perfugarum, et tamen reipublicae fortuna perurgebat, ne ccepto desisteres.

    Itineris tui permensus intervalla, conspesisti ignes hostium astrorum more rutilantes ut si aliquando tibi fuissent nota formido, in abruptum te pendere
    :

    mundifaecem suscipiens sine dispendio puritatis. Ecce ille tectus armatis campus enituit humanorum ossium candore nobilissimus habemus, quotiens vetusti doloris urgemur memoria, quod tueri. Scenam pulcherrimam servet terra. Sublimes tandiu maneat quod passi sunt, quandiu deleat oblivio quod utinam voracibus abripere aliquid bestiis fecerunt. non liceret Perit desiderabili spectaculo, quod acdeluisti,
    ;
    !

    quisiverint furta belluarum.


    Illic
    T-

    didicisses.

    Nunquam animi tui statns,

    aut

    secundarum

    vellem

    utffitatis

    immemor, Roma, commeares.


    aevum

    rerum tumore

    elatus est, aut dubiis acquievit. Insta-

    Si venires

    lapsantibus tremebunda vestigiis,


    ut plures

    bat certandi dies multis tenebras allatura.

    Cum
    :

    pri-

    gaudia commutarent. Quid semper delubris immersa


    concluderis? Hic actum
    sules,
    est,

    mum
    cum

    aurora bigis in croceis ortum jnbarisindicavit

    habeas concle-

    de oceani lymphis solis flamma surresit

    jam

    quam

    ante videris candidatos. Agnosce


    :

    raucum buccinff.concinebant, jam


    rebat esercitiis. Qui
    includeres,

    te sui oblitus quce-

    dum

    ocreis armarere,

    dum munimentis chalybispeclus dum lateri tuo vin-

    mentiam domini tui saporem te voluithaurire triumphorum, quam dubia elegit nescire certaminum.
    Ecce iterum ad deditionem
    letho debita pars c\icurrit
    :

    sibi

    cognitam hostium
    excessissent oc-

    dex libertatis gladius aptaretur, sanctam matrem et venerabilem sororem, quK ad te diligentiaj causa convenerant; duiu inter spem et metum feminea soUicitudo penderet, dum de everitu attonita; vultus
    tui sidere pascerentur, talibus alloquiis confirmasti

    et

    cum

    cumbentes numerum, ad servitium tamen armis in-

    agmina convenerunt. Flexus est animus tuus pronus semper ad veniam. Credidisti quod fldem assuescerent magisteria necessitatis,
    structa radiantibus

    Scis,

    geuitris,

    partus tui honore universis nota


    natalis

    quam nunquam

    exhibuerant studio conciliante prin-

    cipibus. Servavit te, regum prajcipue, quod abjecisti mei tempore virum fecunda sacramenti confidentia cautionem. Pependimus anxii dies est, quo fllii tui sesum campus angenuisti nuntiet telis agendum est, ut avorum per me decora C ne mererentur, quos de hostibus tuis receperas, non perire. Gratias tibi, mundi arbiter Deus, qui consine causa parentum titulis nitimur, non pereant scientias veterno errore possessas ad ultores gladios nisi propriis adjuvemur. Stat ante oculos meos geni-

    nationibus,
    :

    quod

    tor,

    de quo
    :

    nunquam
    :

    fecit in

    certanimefortunaludi-

    impulisti. Puderet

    me

    recensere levitatem origina-

    brium

    qui dextros sibi ipse peperit valetudine exigente successus hoc oportet duce contendi, qui om-

    nia incerta

    non

    timuit, sed ipse sibi secunda conscivit.


    et

    tuis laudibus obsequentem. Quid dissimulo gesta persequi? Libuit eos rursus tendenti inermem dexteram ^ Odovacri regna polli-

    riam, nisi

    eam viderem

    Vos Lamen elaboratas vestes,


    devehite
    :

    liclorum tormenta

    ceri.

    Innotuit

    illico

    rebus in luce deprehensis hosti-

    cultiorem
    :

    me

    acies suscipiat,

    quam

    festa
    oesti-

    consuerunt

    qui

    me

    de impetu non cognoverit,

    lium error animorum. Advocasti providentiam actuum tuorum comitem et ne impunita esset libido discur:

    met de
    menti
    terit
    :

    nitore. Invitet

    cupidornm oculos honor indu:

    rentium, ultionis vexilla concutiens,

    fecisti

    consilio-

    pretiosior species feriendos exliibeat

    habeat

    laboris solatium, cui


    :

    jugulum
    Ilis dictis,

    moum

    fortuna prfesti-

    inhient jacenti splendori, quos non contigerit


    excepit te tergo soni-

    rum participem in secretis populum jam probatum. Neminem adversarium agnovisse contigit, quod tecum pars mundi potior disponebat. Mandata est per
    reffiones disiunctissimas

    videre pugnantem.
    pes, lituorum
    sisti affatibus,

    desideriis inquietus.

    Sed

    dum

    indul-

    inimica legiones tua3 premebanLur in-

    stantia.

    Dedisti inertibus fiduciam,

    dum

    moraris

    et

    hoe credo provisione coelicolum, ne deberetur multitudini, quod vicisti. Protiuus adventum tuum indicaexsecutorem provit hostibus populus occisorum didit caidis enormitas. Sed nec illis remedia defuere consueta. Continuo alas quas tribuit formido, sum:

    nex votiva. Quis hsec pra^ter unms ictu temporis eflunderetur Romani nominis clades longa temporum improbitate collecla ? Ilic quo me vertam nescio. Gradum referam, qui suscepi officium laudatoris an arreptum prajconiorum tuorum iter ingrediar ? Con-

    supernam voluntatem

    prasstitit, et

    sumpta
    fallacia

    res est prospero fatalique bello

    succisa est
    contigit de

    Odovacris pra^sumptio, postquam

    eum

    pserunt

    cursu prffipeti interitum mortis cligentes.


    veritati nescit

    non juvari. Quid Herulorum agmina fusa coramemorem? Qui ideo adversus te deducti sunt, ut
    hic agnoscerent, .etiara in propriis scdibus

    Qui
    deat

    me
    tua

    obsecutum, Athesis undas


    ;

    vi-

    quem

    ti-

    vice opulentas exstitisse cadaveribus

    et

    merent
    '

    egit causas longai quietis tua? furor alienus.

    ' Dumapud Veronam] Eodem anno, inquit Cassiodorus, )'epe(!ito confliciu vincitur Odovacer. Jornandes Quem ille Odoacrem Theodericus, ad campos Veronenses occurrens magna sirage delevii.

    Odovacri regna polliceri] Tusa duce atque auqui cum dedititio exercitu ad Odoacris partes iterum defecit unde secuta est obsidio Ticinensis, quo se Theodericus recepera^ ut est in Vita Epiphanii.
    ctore
    :

    177

    PAINEGYRICUS TIIEODERICO REGI UICTUS.


    *

    Taceo ubi
    dio
    :

    tibi
    sic

    injuncta est pax diuturna, Burgun-

    desistis

    castella
    :

    propagare, curas tuas ia longum


    viri fortis in

    quando

    foederibus obsecutus es, ut deputetur,


    constantiee,
    notitioB

    producens

    nec

    te deest securitas,

    nec

    quod vivis feriatus, quoque quis patiatur


    citalis tuai

    non pavori. Ilhid perire, quod bono felialiis

    cautela metuentis.
    !

    geminam

    in

    uno principe vir-

    concurrentia inter se vidiraus tela periipia

    doruin, et inimicas acies te occupatum in

    tutum plenitudinem quce Dominum resignat auctorem quia non babet inter bomines, a quo videatur sumpsisse quod eshibet.
    :

    congressione cecidisse? Quotiens


    te

    tibi vicit

    qui contra
    ^

    Sed ecce rursus


    verba revocamus
    seniores
    :

    sumpserat vota pugnandi? ^ Dicat Fridericus, qui postquam fidem Iffisit, bostes tuos interitu comitatus est; contra iilos arma concutiens, quibus fuerat erquando nata est inter sceleratos de rore sociatus
    ;

    post quietem solidam ad acies iterum ad se tubavocat eloquium.


    :

    boc quod intelligebant se unum velle discordia. Adsit qua Divinitas, et beneficia sua in ajvum producat disponente votiva inter reos evenere litigia. Nam
    :

    Sirmiensium civitas olini limes Italiaj fuit in qua domini excubabant, ne coacervata illinc flnitimarum vulnera gentium in Romanum corpus excurrerent. Haec postea per regentium neglectum in

    Gepidarum jura
    tio,

    concessit

    binc quolidiana insulta-

    Fridericus, postquam tibi de adversariis tuis triumpbum, de se prsebuit. Trabit me ad aliam partem venerabilium pars magna meritorura. Video inspiratum decorem urbium

    incomposita legationum frequentia mittebaperegit _ tur. Urebant animum principis dolosi blandimenta commenti; et circa alios Gepidas quorum ductor est
    et

    Gunderith, intempestiva Traserici familiaritas. Crc-

    cineribus evenisse, et sub civilitatis plenitudine

    '

    pa-

    latina ubique tecta rutilare. Video ante perfecta sedilicia,

    debas in tua injuria perire, quia diu licebat Italiae possessionem te dominante retineri. Nec sufficiebat cum imconsolatio, quod eam tu non perdideras
    :

    quam me contigisset, disposila. Illa ipsa mater civitatum Roma juvenescit, marcida senectutis membra resecando. Date veniam, Lupercalis genii sacra

    rudimenta
    disse

    plus est occasum repellere,

    quam

    de-

    principia.

    Huc

    accedit,

    quod coronam

    curiae
    tetigit

    non inter minui stimas quod non crescit imperium. Postquam tamenliquido Traserici patuere commenta, Gothorum nobilissimos Pitzia, Herduic, et pubem nuUis adbuc dedicatam

    mensus

    esset dolor, cur illam retentator


    :

    dominationis tua? exordia reddidisset

    irmumero
    scientiaa
    :

    flore velasti,

    Nulium de bonoribus

    prceliis destinasti

    ut

    si

    oblatis pactionibus

    acquie-

    desperatio,

    quem

    juverunt deprecantem bona con-

    sceret,

    semel invaso locorum potiretur arbitrio. Sed


    felicitati

    nescit

    de eflectu petitionis dubitare, qui

    usus inconstantis

    tua; obsecutus est

    fugit

    splendidis inopsmeritis

    proposito nostro,

    sponte aliena, et sine impulsu exercitus tui deseruit non rogavit. Aut boni sumus aut tuo informamur exemplo. Cre- C quod debebat. Continuo Pitzia, qui et de te eventus
    :

    cum privatorum profectibus nusquam in aula tua ambitus et opum ubique dilfusio est nemo indonatus abscedit, et nullus incommoda
    verunt reipublicas opes
    :

    utiles sumpserat, et consiliorum

    momenta
    est
    ;

    librabat,
    :

    non acquisitam

    esse terram

    credidit, sed refusam

    nec rapinis ut lucrativa populatus

    sed dispensas

    proscriptionis ingemiscit. Legationibus tuis inest vi-

    tionibus servavitut propria. Quibus ibi ordinationem

    gor immortalis; mandatorum ordinem digeris, prius-

    moderantibus,

    per foederati Mundonis attrectatio-

    quam

    legatos aspicias

    nec replicationibus tuis reotia

    nem

    Grfecia est professa discordiam,

    secum Bulgares

    periuntur contraria; nec objectionibus facilisoccurrit


    resolutio.

    suos in tutela deducendo; quibus inter Martios conflictus castelli vice

    Excubat pro armis opinio principalis


    :

    usa minitatur. Tunc Mundo cresi

    nostra magni regis sollicitudo custodit


    1

    nec tamen

    dens ad praesidium sufflcere,

    cohortes tua3 quid

    pax diulurna Burgundio] Pacem intelligit cum Burgundionum rege Gundobado ictam, atque
    Tibi

    occultam, ut Ennodio placet, cum aliis Gepidis, quibus Gundarithus prajerat, conspirationem, per Pit-

    Ostrogotha; Tbeoderici tilia3 cum Sigismundo Gundobadi iilio nuptiis copulatam, de qua rex ipse Burgundio ad Epipbanium episcopum Theoderici legatum Concedat tamen divinilaiis assensus, utsolidaiuminler nos fcedus longa xtaie serveiur. - Dicat Pridericus] Fajbani Rugorura regis filius. Is pro Theodorico primum hoc bello militarat postea lldem fregit, et hostibus sociatus est. Tum orta inter bosles ipsos discordia, collatis signis, Fridericus victus est. Ita qui Theoderico triuniphum de adversariis suis ante pepererat, de se ipso iisdem praebuit, quando ab eis prostratus est. ^ Palaiina ubique iecta] Cassiodorus Patricio et Hypatio coss. de Tlieoderico Sub cujus felici imperio piurimse renovaniur urbes, muniiissima casiella conduntur, consurgunt admiranda palatia, magnisque ejus operibus antiqua miracula superanlur. Idem intercreteras ejus fabricas formara laudat Ravennatem instauratam. * Sirmiensium civitas] Sirmium caput Pannoniffi inferioris, qua? proinde Sirmiensis Pannonia dicitur lib. iii Variar., 23. In ea regnabat hoc tempore Trasaricus rex Gepidarum. Quem Theodericus propter
    :
    :

    comitem devioit, et Sirmium Italiae regno Cetbego consule, ut Cassiodori notat Chronicum, anno Christi oOi. Jornandes de Rebus GetiSuumcomiteminicrprimos eleciumadobtinendam cis: Sirmiensem direxit civiiatem. Quam ille expulso rege ejus Trasarico filio Trastilse, reienta ejus matre obiinuit. De hac ipsa expeditione et sequenti, Atbalaricus
    ziam
    restituit,
    VIII Variar., 10. Pilzise vero comitis celebrataj opinionis viri merainit Theoderious lib. v. epist. 29. ^ Fer feederaii Muudonis attrectaiionem] Hoc est, Mundonem aggressa, qui foadere junctus erat Theoderico. Mundoni igitur, qui collecta latronum et abactorum manu, Ilertaque munitione ad Danubium occupata, illinc agresti ritu circumquaque prsedasagens impetitabat, cura illum oppuguare adjunctis sibi Bulgaribus aggressus esset Sabinianus, militum per lilyricura magister Anastasii Aug. jam pene desperato, ac deditionem meditanti opem tulit Pitzia, Sabinianique copiis ingenti strage ad Margum deletis, Mundonem eripuit, ac Tbeoderico regi volentem subjecit,

    lib.

    Sabiniano ipso ac Tkeodoro coss. anno 'iOj, ut fusius narrant Marccllinus comes, et Jornandes in Rebus
    Geticis.

    79

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    pernicibus
    nuntiis
    periculi
    i\.

    pateretur agnoscerent,

    remearunt
    sibus
    :

    dicta

    more veterum prEecepta Sirmien-

    iidom
    suis

    coraiiiisit

    qui ante defensoris iaire pro partibiis

    de suis per vicinitatem tuam dubitant, qui


    *

    conspexit certamina,

    quam

    moliri didicisset

    hactenus nostra tenuerunt.

    tamen eminus Pitzia indomitam Bulgarum juventutem speculatus est, ardentes adolescentium impetus potioribus yerborum armavit inteudiis Blemini:

    Quid
    satis

    castigatas

    Vandalorum

    ventis

    parentibus

    eloquar deprasdationes, quibus pro annua pensione


    est amicitia

    tua? Evagari ultra possibilitatem


    ;

    stis,

    socii,

    cujus ad

    liasc

    loca commeastis imperio

    nesciunt, duce sapientia

    affines esse

    meruerunt,

    nemo

    absentes credat regis nostri oculos, pro cujus


    est
    :

    quia obedire non abnuunt.


    Hojc de gestorum tuorum cumulis, major voto q lam
    eloqueutia, strictim digesta replicavi, melioribus intacta derelinquens. Videro quis

    si ccelum lancearum imber telum jaceret, non laleret. Ferro pectora immergite, ut veniat de liorrore vitae spes manifesta victoria3. Credo regii testem roboris jam defunctum; nec superesse qui illis quem habea-

    fama dimicandum
    obtex.eret,

    qui fortius

    me

    vincat facundia,
    afiectu.

    nemo

    ciica te

    transcendere valebit

    Habes

    hauc, Deo inspirante, mansuetudinem, ut te plus credas posse diligentia

    mus dominum, consueverat indicare aut forte gentem nostram dedignanlur a'stimare de principe. Intelligant ab eo fluxisse quod gerimus nec liceat illis, quod rector nostertransmisit ad originem, uni tantum
    : :

    quam
    :

    timore. Excellentia bona

    sunt gloria; tuaB inserta monumentis,

    utcum

    tereges

    metuant, famuli ament


    negari.

    nam quEecunque tibi, metitis

    debere personae.

    Hcec eloquia lituis commutavit

    subjectorum viribus, dari imperas, credis posse deregem omni tranquillitate corapositum, qui
    devotioni nostne imputat, quod irapendimus
    tuti

    conlinuo ut assolet ater nirabus tectis crepitautibus

    servi-

    procellarum mugire discursum


    plebs Martis immiScuit.
    titubavit
    :

    sic se

    prfficipitcm

    Incerta diu contlictus lance

    dum

    par ex utroque latere pugnandi sur-

    Concurrebant duas nationes, quibus nunquam inler gladios fiiga subvenerat miralaj sunt mutuo sui similes inveniri, etin bumano genere
    rexisset asperitas.
    :

    Quid quod a te ' Alamanuice generalitas intra Itaterminos sine detrimento Romanaj possessionis inclusa est? cui evenit babere regem, postquam meliaj

    ruit perdidisse. Facta est Latiaris custos imperii sem-

    per nostrorum
    cessit fugisse

    vel Gotlius resistentem audere, vel Bulgares. Interea

    popnlatione grassata. Cui feliciter patriam suam nam sic adepta est soli
    :

    dum

    anceps esset fortuna

    certaminis,

    et

    pennatffi

    nostri opulenliam. Acquisistis quce noverit ligonibus

    mortes sibi eethera vindicarent, superavit nostri metellus acquiescere, quamvis non conligeritdamna nemoriu principis, dum agerent, ut singulorum apud scire. Sub te vidimus eventus optimos de adversitate cum merila campus assereret. Versa est in fugam Q generari et heri secundorum matrem, occasionem natio punita gravius, quod evasit lellus excita trepericuii. Ulvis liberata gratulatur, terram incolens quaj hactenus dehiscentibus domiciliis solidiori'' cha3muit concussione cornipedum cum ingenti biraennicem mergebat beneiicio. talione properabant, postquam viderunt non esse se dubios de salute. Coeli arbiter Deus, munera collata Parfuit etiam, ut eloquenliam laudis pra'miis incimultiplica. Illi nunquam dubiidetriumphis iili quos tares; ne adoreas tuas silentio perderemus. Nullasuspexit universitas, perditis bellorum signis, et perrum artium cessat industria solers ubicunque latet terque beatos esse clamagistr.itum, etiam si longe deguerit, culsi incolumitate discedunl inquiritur
    ;
    :

    mitantes, quos oppelere contigisset. Quid strages militum revolvam, et Sabiniani ducis abitionem turpissimam? cum a ratione dividatur, retexere exterminatis patrociniis quid evenerit iudefenso. Tuuc ne

    exiget qui nieretur

    prodiderit innocentia
    caris voce,

    nunquam absconditur, quem dum subtiiis arbiter non plaParentum noslrorum qui cujus bene acla servautur
    :

    sed aclibus.
    te

    occubuerunt, apud

    videretur celebrandus sajculis Pitzia

    non tam

    miii-

    mansueludini

    tua? fides innotuerit, haareditatis jure

    Habequod auctori debueris, soboli mox mus de majorum obsequiis fructum; et tamen de escampi laborem, cum jejunum militem opulentis detrabere cadaveribus nihil juberet. Sed heec quibus D cessibus supplicia non timemus. Finitur indignatio moderata cum homine; cum propter relributionem linguis suffioienter explicauda sunt? qua poterunt qua?rat tua pietas successorem. Restant adhuc multa facundiffi dote reserari? Diu tu vicisti in univorsis qua; dicerem; sed inter plures actuum tuorum praecougressibus tuis, nunc incipiens in obsequio habere cones convenit iUibatum aliquid reservari. Debent victores. Interea ad limitem suum Romana regna
    tasse gloriaj quani cupiditati, liquit feris aut avibus

    refundes.

    1 Casiigatas Vandalorum deprxdationes] Cassiodorus Olybrio Juu. cos. Tumeiiam Vandali, pace siippliciler posialata, a Sicilix deprsedatione cessarunt. Antea euim per Siciliam et Italiaj omnes oras, qno veulus iuipulerat, cuutinuo prse.dabantur. ' AfHnesesse nieruerunl~\Ver Amalafredam Theoderici soroiem, quaj Thrasamundo regi nupsit. Joruandes: Et ut adpienum progeniem siiam dilaiaret, Amalafredum germanam suam, malrem Theodabati qui postea rcxfuit, in Africam regi Vandalorum conju:

    rege nostro subacti fuissent, rege amisso, ad Theodericuni confngerunt. Sio enira apud Cassiodorum scribit Tlieodericus ipse Clodovajo lib. ii, epist. 41 Aiainannicos populos, caiisis fortioribus inclinatos,
    :

    victrici subdidistis.

    Sed moius veslixs in fessas reliquias temperate: quiajure gratix merentur evadere, quos ad parentum vestrorum defensionem respicilis

    confugisse. Estote .illis remissi, quinostris finibus celaniur exterriti. His ergo profligati Alamannorum exercitus reliquiis sedes in Italia datas a Theoderico,

    gem dirigit T/irasemundo. ^ Alamannix generalilas intra Ilalise terminos] Ala. manni Suevis iu Germania tinitimi, cum a Clodovaso

    docet Ennodius.
    " Chxnicem] Unus, Scheniem Chasnicem collegimus.
    :

    ex aliorum vestigiis

    181
    tibi

    PANEltYRICUS THEODERICO REGI DICTUS.

    182

    veneranda studia, quod loquuntur. Amaverunt prtecessores tui insoitiam, quia nunquam laudanda
    gesserunt. Sordebat inter

    et

    implent actionem fortium,

    dum

    jocantur

    agitur

    vioe spectaouii,

    quod sequenti tempore

    poterit satis

    aratra facundissimus,
    :

    et

    esse virtuti.

    Dum
    dum
    :

    amentis puerilibus hastilia lenta


    arcus quotidianaj capitum neces
    di-

    quod

    peritia dederat, vis

    negabat

    muto mo3rebant

    torquentur

    auctore tribunalia; nec ulla concedebatur palma diceuti. In casum negotiorum nutabat eventus, quando

    rigunt. Urbis
    nis atteritur

    omne pomerium simulacro


    agit tigura certarainum,

    congressio-

    ne cum peri-

    unus ubique ingenia mceror oppresserat; quia atterebant otia eloquentium facultates pompam seniorum edas negligentia poslilteris

    genius non dabatur

    culo vero nascantur.


    ctus

    Ad

    hsec quis credat

    unum

    pe-

    posse

    sufficere,

    vinoat in prseliis, et

    per procinctus indomitos agat consilio, ne dimioandicausa


    ut

    neo accendebatur tiro Eemulatione seotanda. Vide divitias SEeculi tui tunc vis fora habuere perfectos nunc Ecclesia dirigit laudatorem.
    sidebat
    ;
    : :

    contingat? Rutilium et Manlium comperimus gladiatorium conilictum magistrante populis providentia


    contulisse, ut inter theatrales caveas plebs diuturna

    Eat nunc, et cothurnatis relatioiiibus Alesandrum jactet antiquitas, cui famaj opulentiam peperit dos

    pace possessa, quid in acie gereretur, agnosceret. Sed tunc feriatis manibus frustra socife mortes ingerebanr,

    loquentium; ut per adjutricem facundiam videatur crescere rebus mendica laudatio. Regis nostri merita solatium non postulant asserentis minora sunt ejus
    :

    tur aspeotui.

    Nunquam bona
    :

    sunt, quaj a crudelitate

    veniunt instituta

    ut armarentur contra inimicos


    illa

    animi, prius videre esitia suorum. Interea


    gressio (quod docuit exitus)
    :

    con-

    veris actibus,
    daciis.

    quamvis aucta
    poetfe,

    sint

    veterum gesta mensed fateri vos

    non tam

    peperit incre-

    Simulastis,

    grandia;

    convenit prajsentem

    dominum
    :

    gessisse potiora. Pel-

    keus duotor prseconiorum suorum summam Choerili ne fallendi votum multituvoluit constare beneficio do deprebenderet ; et fieret testis impudenliaj, qui
    adsciscebatur in astipulatione victoriae. Nihil detraho
    senioribusj quos prcecipuos habuisset antiquitas, nisi

    mentarobori quam pavori inter secundas res didicit imhellium animus, quid timeret. Yide adinventionum illis vera cruoris diversitates pleno calle distantes hic adoleeffusio animos a dimicatione submovit
    :

    Romani nominis

    erectio te dedisset. Ilium verte reli-

    scentium vigor de imagine mentitaj ooncertationis incanduit quos prsecos Eetas tot mortes adversariorum ^ non per repositas doouit habere, quot spicula exotioos discursus assueti pharetrarum dispendia
    : :

    gionis ignarurn obtinuit erroris

    mater

    inscitia

    te

    negligenter eilundere

    nec in auras exitia manifeanimas, quot tela vibra-

    summi
    vitalis

    Dei cultorem ab ipso lucis iumine instructio


    instituit.

    sta torquere, tot exacturi

    Nunquam
    esse
    :

    applicas

    laboribus tuis,

    verint.

    quod eventus dexter

    obtulerit. Scis ia te

    ouram peues C
    agis

    Deum
    auctori

    perfectionis

    substantiam

    ut pro-

    spera merearis adipisoi


    :

    sed potius universa asoribis


    vigilantia,

    Sed inter praeliares forte saooessus, quibus omet concilias omina fecunda vinoendi, civilitatis duloedini nii reservas. Quis credat heroas
    nes instruis,
    tuos peregrinam non respuere, dum sint tranquilla, formidinem? Nam indomita inter acies ingenia lex

    eshibes robore,

    prosperitate

    prinoipem, mansuetudine saoerdotem. Quid frustra majores nostri divos et pontifioes vocarunt, quibus
    soeptra collata sunt? Singulare
    est,

    actibus implere

    meus

    sanotissimum, et veneranda nomina non habere. Rex dicatur alienus. Ut divus sit jure Alamannicus
    ;

    submittunt prseceptis colla post laureas; et hostium cuneis, quibus arma oesserint, decreta dominantur. Solus es meritis et natura compocoercet
    :

    caloatis

    situs,

    cujus
    dedit

    vitam agat ex fructu conscientiaj


    poso3 vocabula
    ritati militant

    nec requirat pomcujus moribus ve-

    dem

    magnanimi jussa sectentur. Origo te quidominum, sed virtus asseruit. Sceptra tibi
    :

    nuda

    jactantiffi, in

    conciliavit splendor generis

    cujus

    si

    deessent insi-

    Vellem,

    blandiraentamajorum. fateor, ad orationis terminum,

    gnia, eligi te in principem


    victus

    mens

    feoisset.

    gestorum tuorum enormitate, desoendere, et novellas adoreas hebetatus prisoorum luoe transire. Quem-

    randum

    Sed nec formse tuee decus inter postrema numeest, quando regii vultus purpura ostrum diSeres, indumenta, pre-

    gnitatis irradiat. Exhibete,

    admodum

    si

    astherii asis

    innumerum

    redigere orna-

    "

    menta voluissem, et Trionum fulgure comprehenso, cceli decorem impotenti lingua describerem, oederet
    divino splendori mortalis obscuritas; jubaris lampadi

    non

    suftlceret

    humilium

    scintilla

    sermonum

    ha3c

    me

    murice quaj fucatis, et non uno aheno bibentia nobilitatem tegmina prorogate disooloribusgemmis sertum taxatur; et quera vehementior vipera custodit, lapis adveniat. Quajcunque ornamenta mundo obsequente transmissa fuerint, decorata venerandi
    tioso
    :

    conditio resignat

    imparera, qua; testata

    est

    obseGetici

    genio oorporis plus lucebunt. Statuta

    est,

    quaj resi-

    quentem.

    gnet prolixitate regnantem

    nix

    genarum habet conserenitate


    tri-

    Nam

    illud

    quo ore celebrandum

    est,

    quod

    instrumenta roboris,
    otia nostra, oustodis; tuis

    dum

    provides ne interpellenlur
    oculis

    cordiam continua
    buant,

    oum
    :

    rubore

    vernant lumina

    dignaj

    manus

    qute exitia rebellibus

    etpubem indomilam sub

    honorum vota
    :

    subjeotis.

    Nullus intempestive
    aliis

    iuter bona tranquillitatis faois bella proludere? Adhuo manent in soliditate virium viotricia agmina, durantur lacerti missiiibus. et alia jam oreverunt
    :

    positum jaotet
    natura.
    Illos

    quia quod aguut in

    dominis dia-

    demata, hoc in rege meo operata


    faciunt tot

    Deo fabricante, divitiarum adjumenta conest,

    Non per exoticos] Libri omnes,

    jion

    te rexolicus,

    ex quo germanam, ut reor, lectionem eruimus.

    183

    ENiNODII EPISCOPI TICINENSIS


    :

    184
    saeculi

    spicuos

    sed hunc edidit simples, et indemutabilis

    buta perfectos. Sed utinam aurei bona

    purpu-

    tigura meliorem. Quid cultu laboreut, qui cupiunt

    ratum ex

    te

    germen

    amplificet! utinani ha;res regni

    peregrinam obtinere puichritudinem? Italiaj reclor ut sit in ira iu amicitiam colligit duo diversissima sine comparatione fulmineus, in laititia sine uube
    ;

    in tuis sinibus ludat! ut bajc quis tibi offerimus ver-

    borum

    libamina, sacer parvulus a nobis exigat simi-

    formosus. Feriato ore legatis gentium, aut pacem

    lium attestatione gaudiorum. Ecce satisfaciens debito et obsecutus officio, orationem me.im oratione coaclusi.

    blauda proniittit

    efligies,

    aut bella terribilis. Tantis

    constans insignibus, quanta facerent viritim dislri-

    OPUSGULUM SEGUNDUM.
    PRiEFATIO.
    Solet

    adversarium debilem expavescat? Invidet


    :

    sibi ipse

    dicendi aiTeotum rerum ardor exigere

    si

    victoriam, qui conscientia vulneratum aggredi cessat

    avarus laudis est auimus et favorem desiderat sudore B inimicum.


    mercari; et per blandimenta gloria^ crucem narrantis

    flictibus

    Ad lucrum bostis sui procedit, qui in connon prius causas, quam aliud expendit dat
    :

    ignorat

    aut

    lucri

    compedibus, lingua; vendit

    vires jaculis

    obsequium^ ut
    sic

    dum animus
    slyli

    habendi cupidine suIjju-

    gatus prresumptum testimat jam tenere compendium,

    mucronem acuunt ex percutiendi impetum fequo venientia vota bellandi plus justum dolorem scimns dedisse quam brachia.
    innocentia,
    et
    :

    ingruentia per
    :

    exercitium nescit timere disconclusus,


    profert
    et

    Indc paucorum
    ergo

    telis

    multitudo non
    :

    substitit.

    Dicente

    crimina

    aut

    necessitate

    elo-

    mecum
    illis

    propheta

    Plares nobiscum sunt,

    quam

    quiura sine quacunque lima captivum,

    nesciam
    inten:

    cum
    tum

    {IV Reg.

    vi,

    16); placiturum bonis, quan-

    pudoris frontem monstrat in mediura, ut


    tioni famulatur,

    dum

    cEstimo, opus incipiam.

    diligentiam decoris abjuret

    quia
    for-

    dicendi ornaraenta non sunt negotii, sed

    quietis

    nec militise sunt picta verba, sed

    otii

    campus
    :

    pax profunda redimitum qui profutura asserit, loquelam qute penniculo artis est coloinnotescat immundi, dicenipsa signilicantia oneris * ita se habentibus, causam ^ .. rata, contemnit. Ihs ergo INCO.NGBU.E. EgO _ C tlUm ADVERSUS SYNODUII jiBSOLUTIONIS narratiouis insinuo, et coactam vocem pravorum tamen nunc si agam, quasi opus sit alieno esse pescriptum esse latratu religiosis mentibus commendo rire mala proponentem. Istud prKloquium potest, reminiscens, Tempus iacendi, tempus loquendi [Eccli. demenlissimi hominum, tantum inscientiaj ascribi? ^ oraculi cujusdam prophetici post lidem vel III, 8)

    tem

    postulat,

    quidemschismaticam imperitiamproposimaxime cum secum habeant objecta responsum, et mereatur titulus sine lectionis discuscura in prajuotatione sione cum auctore damnari
    Sufficeret

    tione cecidisse

    '

    '

    oratoris

    exemplum, qui

    refert,

    nisi

    cum

    Estne

    aliquis pra^ter vos, sic

    inter

    oves

    ulcerosas

    necessa-

    riam, dicendi nimis ineptam esse conditionem. Oris

    deputandus et erraticas, qui magnum regem potuisset lacessere pastorum? dicente propheta Filios nutrivi
    :

    ergo ministerium pro ingenii valitudine sacerdotibus dedo, adversus quos sibilautium effusa sunl venena

    el exallavi, ipsi

    autem spreverimi me

    [Isai.

    i,

    2J

    et

    liuguarum:

    licet scuto munita lidei spiculorum im-

    brem

    palientia religiosa

    non

    timeat, et ad auclorem

    redeant tela quaj sine bellandi arle diriguntur. Qui-

    Qui vos sperrdt, me spernii [Luc. X, 16) quos episcopos fuisse propheta testaEt episcopatum ejus accipiai tur, de Juda dicendo aller [Psal. cviu, 8). Apostolo ajque Paulo procla-

    Domino de

    apostolis,

    bus enim pro lorica Christus est,


    et inimicos

    vim non metuunt,

    longa exspectatione prosternunt. Quisacie prtelium putet esse for-

    mante, Obedite prxpositis veslris, quoniam ipsiexorabunt pro vobis [Ucbr. siii, 17).

    quainne tamen in hac

    midini, in qua Deo et pontiflcibus infertur sine vi-

    rium ajstimatione certamen? quisquamne fluxum et lacessentem hostem videat, et prteliorum causis
    Conira synodum scribere prxsum-pserunt] Synodus libello defendit Ennodius ea est qua? inler Uomanas Symmachi papas quarta numerari debet, X cal. Novembris Ruho Magno Fau'Sto Avieno v. c. consule peracta, qiire et palmaris cognominata est. In qua cum absolutus fuisset Symmachus a criminibus quibus impetebatur ab adversariis, reperti sunt inter
    *

    Sed redeamus ad gravem et venerabilem non solum ^ ex ala productam,sed mysticam propositionem. concis Non omnes, inquiunt, sacerdotes regis ad

    quam boc

    schismaticos,
    LUXio.MS

    qui contra illam scribere audercnt,

    ti-

    tulumque operi suo indere, advehsum syiNODum absoiNCONGRU/E. Quibus Ennodius, ex synodi mandalo atque auctoritate, boc Apologetico respoudit, et singula eorum argumenta refellens, universam Symmachi synodique causam diligenter accurateque tutatus est. Quo nomiue adeo episcopis omnibus probatus est liber, ut eum synodus altera quse post

    consulatum Avieni habita est, suffragio suo conflrmarit, atque interquartam et quinlam synodosSymmacbianas collocari, decretique vim obtiuere jusserit. Hodie tamen perperam post synodum Avieno juniore coactam ponitur libellus Ennodii, cum alteri quse Fausto Avieno, ut dixi, consule habita est, subjici debeat. Hkc enim, non illa, synodus fuit absolutionis, et quarta, et palmaris, a Symmachi a-mulis oppuguata, ab Ennodio defensa. - Cujusdam oratoris] Ciceronis dialogo 1 de Oraquid tore, ubi Crassum sic loquentem inducit est ineptius quam de dicendo dicere, cum id ipsum dicere nunquam sit non ineptum, nisi cum est necessa:

    Nam

    rium'}
    '

    Ex

    ala pi-oductam] Sic

    libri

    omnes, quo sensu,

    LIBELLUS APOLOGETICUS PRO SYNODO.


    lium adscivit auctoritas senserunt. Mancipia Tartari,
    :

    '

    neo omnes in judioatione


    et

    verentiam contulerunt, qui


    ergo de gravidse
    aitatis

    putabanlur

    bonorum
    :

    liquido

    Sataiiaj

    meritorum suffragio in longum


    quos
    distis,

    fuisso servati

    ipsos

    quoscunque non evocavit scriptum priucipis, novis nexibus, et actuum vestrorum spiris causa pertraxit. Nolo dicere in quo fuerint voto, in qua demiuistri,

    fatigationibus queri
    i<

    decuit,

    ajtas

    jusserat allegare.

    Viri

    optimi, subdi-

    ex prreceptis regiis evocationis causam fuisse


    et Italiai

    liberatione disoedentes
    esspectatio,

    quibus tEedium

    illa

    pepcrit

    jam cognitam,
    fuisse,

    summa moderantem non


    :

    cum

    viderent venerabilem

    papam longas
    llis

    quasi

    de novo negotio oonsuleudum

    plus

    in vita contra fas

    suum

    inducias accepisse. Videbant

    asther
    liceret

    tantum

    directis a se jaculis verberari.

    ne

    charta et scriptioni religionis debitum, quam pra?scntia} principali. Nullus ergo in prsedicto negotio
    titulus remanserat,

    infelicibus in

    malorum actuum
    vestris

    consolatione

    ad cujus inquisitionem pergentes

    secreto
    diti, et

    delitescere, libris

    per vosin turpi facto

    nudantur absconiiabere solitudinem non

    illud jure prteloquerentur exordiiim.

    Ex hinc

    di-

    gressi
    colitis

    bonarum rerum

    in rege laudatis allectum, ct

    sinuntur; dicente
    lus odil

    Domino
    ^

    in Evangeliis:
    20).

    Omnis

    nia-

    verbis innocentiam,

    quam

    actibus ignoratis.
    :

    lucem [Joan. m,

    Si taraen oultus est in loquela vestra

    quam

    scabro

    Post ha^c asseritis,

    adversarios papaj

    Romani

    dici

    non debuisse, qui praedictum

    prolatis petitioni-

    bus accusabant.

    Dolose videlicet hoc agentes, eo

    vomere, velut agentes per devium aratra, proscinditis, marcenti solo lolia commendantes, recepturi pro tali impendio paleas, quibus gehennaj in perni-

    quod adversarios suspectosque, canonica synodalibus


    clamante in decretis auctoritate, in suam recipi accusationem episcopos minime oportuisse, vos non laluisset:
    isto
    a

    ciem vestram ignis animetur. Sed nunc, ut quidam fertur dixisse, qum quibus anteferaml Contra Apostolum dicilis impugnatores summi pontificis non auditos, qui ccelestis mandati
    xerunt. Hic
    ^ a consortio adulteri subduriiuosam non incesso ignorantiam memoriam non accuso. Nolo dicere quod prophetae

    ad assertionis tidem jungentes, quod eos

    honomine prfeoepta regia non vocassent. mines omni artis lima compositos, et caniinis fabrilibus excoctos, qui ad stipuiationem dictorum desudata
    invenere testimonia!

    memores

    parteni suani

    Amamus,

    reverendi

    viri,

    sen:

    tentiam vestram, et ut aiunt, in ipsam pedibus imus

    cognosoimus

    errata, quse dicitis. Inimicuni vocet ali-

    verba Apostolo contulistis qui novi et ipsos apostolos recte vooitari, quos missos esse non nescio. Da;

    quis accusantem, et tragioo nomine appellet contumeliam non mereutem? Debinc subjunctam quaistio-

    vid

    enim

    dicil:

    Furemvidebas

    et

    currebas

    cum

    eo, et

    cum
    n

    adulteris portioneriituamponebas [Psal. xlix, 18).


    se de illa vestra
    :

    nem

    rhelorica libula momordistis, allegando

    Te- Q
    et

    Deinde quis

    enodem

    faciat

    qum-

    stis est

    Romana
    "

    civitas,

    si

    omnes episcopi senes


    viri

    stione,

    qua

    dicitis

    In criminibus objectis, quod non

    debiles cunvenerunt.

    Ecce orationem

    nervis

    excluditur, approbatur?
    sise

    nitontem, et

    ipsi

    Cepasio prEeferendam nitore serse ineptos

    militibus congruentem,

    En vocem Romauce Ecclein qua nescias utrum


    Putasne, aujuste exsequeris (Deut.

    monum. Ergo
    becilles esse

    quia se Eetate valentes et corpore imipsi

    prius nitoreni prcedices, an saporem.


    distis legi
    :

    dixerunt,

    judicio

    esse

    Qmd justum

    est,

    testantur,

    sustinere dispendia
    tissimi

    quoniam membrorum se dixerunt jam maxime si hoc ingerere clemen:

    XVI,

    20)? Audistis de malefactis

    hominum,
    Ubi

    si

    tamen

    aliquando convei-satio

    humana

    vos tenuit, quidquid


    est illud

    domini auribus prcesumpserunt. Vos putatis, illo vestrorum more congressum ubique narranda confundi, et apud principem de colleotione pontificum alios protulisse sermonem, nisi quos astatis maturitas ordienda3 loquelcB fecit auctores; quibus anni veteres reab universis Dei conspectibus pulsij

    non

    suis ordinibus approbatur, excludi?


    :

    propheta3

    Dominus ad judicium
    iii, 1 i).

    venict

    cum
    :

    senibus

    populi sui {Isai.


    (Ibid., 9)?

    Et de vobis dictum

    Peccaium

    suumquasi Sodomaprxdicaverunt: vxanimabuseorum


    desperatis

    Sed quid facto opus est, quotiens nulla medela sucourrit, nisi implorandus es
    fra:

    non apparet. Sed allusit Ennodius ad locum alterum Ciceronis in Pisonera Conjer nunc, Epicure noster, ex Iiara producie, non ex schola. Quare legendum censeo ex hara produciam. iSon solur.:, inquit, non ex hara productam, sed mysticam etdivinam. Diotum ironice, et non solum positum pro non viodo non ut
    :
    :

    ceronianum, atque ironicum. Cepasii enim duo


    tres

    D quorum

    alias Scepe.

    Nec ovines in judicaiione senseruni] Quia nonnulli episcopi morse tasdio, post primum aut secundum
    *

    synodi conventum ab Urbe discesserant. - Adversarios dici non debuisse] Male habebat schismaticos, quod Theodericus Symniachi accusalores,

    tanquam adversarios, e judioum numero repulerat. Infra /n electione enim venerandorum judicum ipse accusantes extra ordinem repulii, et ad spem reiulit acmsatum. ^ Dolose videlicet] Hanc periodum, tametsi necessariam, nec ignotam Suriana^ editioni couciliorum, nusquam in manuscriptis ofiendi, praeterquam in co:

    dice bibliothecas Tiiianaj.


    *

    Ipsi Cepasio prxferendam] Et hoc etiam est Ci-

    fuerunt, oratores deterrimi aique iueptissimi alterius, hoc est majoris Cepasii, verba quajdam profert ac deridet Cicero in orcitione pro Cluentio. ^ Virg. IV yEneid., vers. 371. ' consoriio adulteri] Symmachi. Satis aperte declarat quodnam crimen fuerit, cujus insimulabatur ab adversariis. Sed et in Pra?cepto de Cellulanis eodem spectat, quod recenti perstricti Romani pontilicis exemplo vitandam clericis docet flagitiosi coiitubernii suspicionem et hoc ipso libro in prosopopreia beati VaaW: Docetis, inquit fornicantibus nemiessemiscendum, nem adulteri Laurentii aut sequuces, aut prxvii. Itaque quod Xysto III anle annos fere 70 contigerat, ut fosdi criminis infaraia pulsaretur a Basso exconsule; id ips im Symmacho, Festi exconsulis item ac principis senatus potissimum instiganam uterque ab tione accidit, nec dispare eventu infami labe synodi, cujus se judicio sua sponte subdiderant, sententia purgatus est.

    187

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS.

    \i

    prophetam {Isai. ii, 12), A quis alteri, quod ipse jam perdidit. Nunc recte vobis cum propheta dicam: Omnia quse loquiiur populus iste futurum se super omnem superbum et escelsum, et conjuratio est, et timorem ejus ne iimeatis nec formisuper omnem arrogantem, ut humilietur? Sed fetiDominus, qui promieit per

    dum

    opus vestigiis insequar et ferrata, si valeo, calee contundam. Ut vere dicam, res cum re, causa cum
    causa, ratio

    detis [Isai.

    viii, 12).

    Facessat a nobis, quiia vobisest,


    :

    pruritus iste linguarum


    arguit

    quos vere idem propheta


    1).

    cum

    ea

    quam

    pulant, ratione pugnabit.

    Scribentes injusiltiam scripsisiis (Isai. x,


    sicut dicitis,

    Oblocutos sacerdotes prfeceptionibus regiis allegatis, et quoddam sacrilegium creditis, mali aliquid, cum
    coalestem nesciatis, de
    tiri
    :

    Non nos beatum Petrum,

    Domino
    peccandi

    cum

    sedis privilegiis, vel successores ejus,

    terreni domini jussione sen;

    judicamus licentiam suscepisse.

    llle

    perennem

    oportuisse

    papam opponendo, quis regi dcbuit dicere synodum convocare? certe quod in hac
    *

    meritorum dotem cum hfereditate innocentice misii ad posteros quod illi concessum est pro actuumluce,
    :

    parte constat
    nosis

    exemplum? Illum praicipue, qui crimi" multorum propositionibus jam jacebat, quem

    ad

    illos

    pertinet quos par

    conversationis splendor

    illuminat. Quis
    tantffi

    hoc fuerat damnare, quodargui; cui prserogativam ccelitus ascriptam hostium suorum oblocutio jam tulisset? Ad hanc vos dementiam malorum actuum per gradus suos incrementa traserunt, ut hoc credatis esse lacessere, quod convincere? nec apud vos habeant a veritate differentiam odia, quse plerumque
    contra meritum impetiti, studiis, non rationi obse-

    enim sanctum esse dubitet, quem apex dignitatis attollit; in quo si desint bona acquiqua?.

    sita

    per meritum, sufficiunt

    loci

    decessore

    praestautur? aut enim claros ad htec fastigia erigit;

    aut qui eriguntur illustrat. Praenoscit enim quid Ecsit habile, super quem ipsa moles innititur. Sed hinc actibus vestris coelestem potentiam putatis esse sulfragio, quod ad praesidium beati apostoli adjutricem, iit dicitis, dexteram commodatis. Nescitis, stolidi, solem facibus non juvari,

    clesiarum fundamento

    queutia vota concinnant? Ubi est illud, Priusquam

    agnoscas
    sec.

    ne adjudices

    quemquam

    [Eccli.

    xi,

    7J,

    LXX)? Olim vos accepit grex ])ositus in sinistra collegas apud quos ex pro3Judicio excepisse senten:

    nec ad preesidium diurnaj


    ptura enim est
    VII,
    :

    lucis

    lychnos accendi?Scriet

    Scruiaiur corda

    renes Deus (Psal.

    tiam creditur, qui meruit ad examen adduci,


    est

    et

    hoc

    10; Jer. xvii, 10).

    reum

    existere,

    Prajlocutioni

    ipsum

    mendacio sermonum technis assuitur? Cur, insi audiri non licebal catori dicit Deus Quare iu enarras jusiilias meas Q impetitum? Sic vos ic stuporem pecualem peccati nebula aut divinus horror oblimat, ut verecundam [Psal. XLix, 16)? Huic dicto conserentes, quasi ad excusationem aut fraude mens vestra transeat, aut sacerdotes apostrophen, quia beati Petri apostoli vibelluarum pressa hebetudine non agnoscat? An forte carius sestimatur. ' Prohibetis archiatrum ejus aliud putatis fuisse, quod dictum est, ipsum debuisse corpori afferre medicinam quomodo vos animre ejus synodum convocare, cujus opus erat ofhcio? ut vos curationem exhibere renuetis? Magnum per divina

    exemplum

    quodlibram disceptationis intrare. tamen optime divinum subdidistis quod ita quadratis constat alloquiis, ut
    Archisippum tenere lineam putes. Pec:

    Sed in illa parte quis audeat argumentis vestris respondere, nisi quia sine arte dicitur verum, et
    iides

    in eo

    quiunt, ad principem convenistis,

    ridiculum, an
    alienae febri

    maxima lamenta

    sint nescio.
    fatiscenti

    Vos

    videlicet per pontiticale

    examen sententia

    percelleret,

    curam

    quseritis, vos

    anima?.

    medelam adhiberi cupitis, et in lethi proximitate positi, vestri immemores de alterius salute tractatis. Quid si illud vere vobis a propheta dictum Nunquid parum est quod molesti estis hominibus, molesti esiis et Deo meo (Isai. vu, 13). Et iterum Medice, cura ie
    :
    :

    Novimus, quia non potest conclaraatus, et (Ptov. xviii, 3) improbus in profundum deveniens mira temeritate D concludor? Quis, rogo, vestrum Symmacho benedictionem, dum patri plus deservit, eripuit? cui tantorum contemnit. Sed credo vivit in istis, et in malaj con-

    ipsum

    (Luc. IV, 23)?

    Sed hinc

    alias.

    sanari

    quos a capitis sui corapage in salutis detrimento insanus fervor absoiderat. Post, Esau mentionem operi vestro, nescio verbis, an latratibus indidistis, ^ comparantes ei antistitem nostrum, qui senioris naturce benelicium unius cibi commutatione perdiderit, et primogeniti canam dignitatem amiserit faucibus obsequendo (Gen. sxv). Ad ista quid referam, qui ex omni objectorum parte

    versationis suaj morte,


    1

    consilium; et potest optare

    munerum

    Jacob vice est collata nobilitas? quis ex

    oporluisse synodum convocare] Hoc Theoderico Ravenna', ut esl in aclis synodi palmaris, opposuerant episcopi, cum ipsius mandato evocati Romam ad synodum proliciscerentur. Sed hanc episcoporum libertatcm, tanquam regi scilicet contumeliosani, taxarant schismatici. At non iniqua visa est Theoderico, qui non abs re id causari episcopos sentiens, ipsum quoque papam in colligenda synodo vo-

    Papam

    accessit, et claritaiem veterem novis dai de Chrisii dote recioribus. Sic enim postreraa hffic verbalegenda suut. Quod ergo de sedis auctoritate dictum a synodo fuerat, ad sanctimoniam quoque transtulit Eunodius cujus ex hoc loco sententiam laudant Joannes VIII

    in epistola ad in Dictatu.
    5

    Bercarium abbatem,
    ei antistitem

    et

    Gregorius VII

    luntatem suam
    ^ '

    litteris demonstrasse testatus est. Archisippum] Colniensis editio, Chrysippum.

    Comparanies irum legunt; sed

    nosirum] Plerique vesres exigitut noj^rwm legamus, quod

    Forte probelis.

    ris,

    * Ille perennem meritorum dotem] Synodus palmaMaxime cum illa quse prxmisimus inter alia de auctoritaie sedis obstarent, quiaquodpossessor ejus quon-

    sequentia declarant. Schismaticienimcum EsauSymmachum comparabant, cum Jacob Laurentium, per quem Symmacho pontilicatum, tanquam benediclione.m eripere conabantur. Paulo post, in illis verbis, Frxterea tunc Jacob, Isaac legeudum videtur.

    dam

    beaius Peirus meruit, innobilitatem possessionis

    189
    vobis ca^ci
    pcirenlis

    LIBELLUS APOLOGETICUS PRO SYNODO.


    desideriis pariturus

    190
    ^in

    occurrit?

    tibus

    non credendum;

    quibus odio succcnsa

    vici-

    qnis vestrum devotione

    sua genitorem venerabileni

    nitas per

    captnm

    oculis nullafecit lucis danina sentire ?

    Nonne

    exsuscitat,

    nutrimenta arida flaramam persecutionis et universam doli fabricam sumptu et


    secreta dispositione

    collatione

    tenebrarum vestrarum nos putatur j^per suostendere, et omnis obcuritas, actibus vestris collata, decorem solis assumit? PrKtorea tunc Jacob, quamvis congruentem moribus

    macliinis cohajrentibus

    compo-

    dum

    rutilans- jubar

    nit;istos

    quce

    domus evomeret, qui


    nisi

    scire potuisset

    nostra

    coUectio,

    prffisentes? et

    impugnationis

    Dlii,

    benedictionem tamen contulit jam promissam

    qualitatem unde nisi ex scripta propositione didicisset? in quibus sententiam criminum, dum simulato
    ferunt persecutionemsedebereoriminibus, agnovisse? Post illa quse.de aecusatoribus prolata sunt, addidistis
    :

    (Gen. XLViii).

    Nuno
    sint,

    qui

    bis

    longius

    immoramur,

    cum docendinon

    quicalces stimulis intulerunt?

    Crediie mihi, pacis inimica sunt, impugnationi non

    Cur personas

    jussae sint proesentari,

    quas

    sunt idonea, quae profertis.

    ssepe imperialis flagitasset


    ffinigmate,

    auctoritas, ad

    defrauda-

    Sed sequitur vinculum

    cum

    qua

    replicatiouis arte solvamus. ITullianas

    quod nescio enim pro-

    tionem genii pertinere


    lica,

    ejus, qui

    nunc in sede aposto-

    quasi in

    quadam
    ;

    arce consistit. Vere vobis di-

    funditatis pelagus ingressi

    cymbulam nostram qua;- cit Sapientia Homo injirinus et exigui iemporis ad stionum flatibus per littorum incerta traiismittunt. intellectum non perveniet, sed laboret, ut sciat quid acIn qua tamen, Cbristo clavum tenente, portum inceptum sit apud Bominum (Sap. ix, o). Et iterum digrediar,
    et sigillatim

    de turbinibus vestris universa

    eunt Proverbia: Odit^ se quinecjligii studia, imperitis

    discutiam, habiturusin ductu illorum facultatem

    non

    enim obviat mors (Prov.

    xv, 32, et x, 21).

    Quid enim

    meam, Aiuntenim
    sedis apostolicai

    Vera

    est

    episcoporum
    dislricta

    assertio,

    prajsulemminorum nunquam subjaconvenhic in

    illam qua; ex viperina scientiadesoendit, ignorantiam fingitis? quid adhibetis mira latrocinandi arte prajstigia,

    cuisse seutentice; cur ad judicium

    simplicitatem fronte
    :

    monstrando? De vobis

    tione produclus est?

    Multum quidem annosa


    :

    vere dictum est


    loquitur (Joan.

    Qui loquitur mendacium, expropriis


    viii,

    nobis laborat infanlia


    ineluctatos

    cui ille advocandus est, qui nobiscum semper pondus propositionis

    44). Istam lajtiliaj faciem, ex ju-

    diciorum censura venientem, vafra provisione sacerdotis nostri oculis abstulistis


    ;

    exsuperat

    cum

    manifeste pro sacerdotibus


    :

    cum

    pro-

    ut

    eum

    talibus adver-

    pheta clamitem

    Nunquid
    ?

    gloriabiiur securis [covira

    sus acies vestras

    instructum

    munitionibus, et innoprovidentes ut nec sine

    eum

    qui secai inea

    aut exaltabitur serra contraeum

    centise in testimonio

    orbis tela deferentem. ab ipsis


    :

    quitrahit

    eam
    ;

    [Isai. x, 15)? utsitmihiillludsuffragio


    :

    judiciorum adytis pelleretis

    divinum oraculum Quomodo si cessavit exactor, iri- C impugnatione insons viveret, nec haberet solatium butum quiescit itacontrivit Dominus baculum impiode incorrupta jndicum inquisitione pulsatus. Vos pfi.erum (Isai. xiv, 4). Tribue, Domine, quod prtedixisti fato etdedislis et invidistis examen, cum uno eodeminillis: ut sicut errat ebrius et vomens, ita pereat que itinere a vobis disceptationum dubia subire et
    incredulus qui infideliter agit. Propter hoc, propheta vobis insultans vociferat Audileverbum Domini,viri
    :

    prohibetur, et cogitur

    et

    per singularem callem ad

    illusores

    [Isai.

    xxviii,

    14).

    Quisquamne causarum
    et rabidis

    causam arcendus evocatur; ne manifestam salutem aut non lacessitus obtineret, aut subriperet absolutus.
    Adolescentiffl
    <

    ex prrecognitione sancit

    eventum,

    termi-

    mese

    memini me
    :

    legisse

    temporibus

    num positura conflictibus sic metitur, ut pernix decisio, dum inquisilione esse senior innotescit, favorem
    censentis accuset?

    de

    quodam dictum

    Exsuli exsilium imperas, nec


    sententia: Isti sicnt viri
    et

    das. Vos impetit Prophetaj

    Nunc paulisper

    ore, actibus,

    annis indignus, pontificali voce vosarguam. Nos, qui statuta nostra non una apud vosvolumus lance con-

    quiconcusserunt regna Excidentur ramusculi eorumfalcibus, etqux derelicta Juerint, abscindentur


    qui conlurbaverunt terram,
    [Isai. XIV, 16).

    Et ilerum

    quibus de impugnatorum qualitate lati sunt canones, apud quos nefas est cana patrum diffinita
    stare,

    (Isai. xvin, b).

    Et rnrsus

    Dum

    non

    speralis, veniet

    contritio vesira,etcomminueturmultitudovestra, sicut

    transcendere, quibus scriptum est in


    concilio,

    Carthagiuieusi

    quod

    apostolioaj

    sedis per

    Faustinum

    epi-

    scopum qui tunc ab ea missus

    interfuit,

    approbavit

    auctoritas, Accusatoribus^ de inimici


    *

    domo prodeun-

    lagena figuli (Isai. xxx 14). Nec non propbeta ad Dominus hanc causam specialiter locutus intonuit inclinabitmanumsuam, et corruetquifert malis auxilium, etcadetcuiprxstalurauxilium,simulqueomnes
    :

    Carthaginiensi concilio] Septimo, quodin secretario basilicaj restitutoB P. C. Honorii xii et Theodosii VIII celebratum est, cui et Faustinus Potentina? in Piceno Ecclesia; episcopus, Bouifacii papaslegatus interfuit. Aliudit autem ad canonem 4concilii. ^ Cur personx jussx si7itiSiymmd.ch\ mancipia infra, Quxro a vobis, cujus conditioyiisjuerintistamanscriplis principalibus cipia, quxpostulata iniimastis Ibique papamabeo Item ubi de Visitatore disserit salulatum suo ore jussiiajfari, ut traderet coepiscopo 7nancipia, nullis subdenda tormeniis, servanda ad disceptationem synodalis examinis. De his enim a Theoderico impetrarant adversarii, ut repraesentari, et quod legeset canones vetant, contra dominum in: :

    terrogari juberentur. Quare et illatradit per libellum a synodo postularunt. ' Oditse qui negligit studid] Quod in Vulgatanostra Qui abjicii disciplinam, scriptum est Prov. xv, 32 despicit animam suam : apud LXXinterpretes sic legitur "O5 v.TToiBzLrcuirxirhM-j, y.LTzi ic.ii-6-j. Qui repellit disciplinam, odit se ipsum. Quod sine dubio prius est
    : :

    Ennodii. Posterius ex cx, 21, sumptum viubi quod Greecis est, 01 Sz d'spa-j-; yj irairiziv. rt).vjzr,im, nos legimus, Qui auiem indocti sunt, in

    comma
    detur
    :

    cordis egestate morieiitur. * De quodam dictum] Jasone. Medea; sonem verba sunt e Senecae Medea.

    enim ad Ja-

    191

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    {Jsai.

    192

    consunientur
    tusta

    xxxi,

    3).

    Redeo tamen, postve-

    A muelem

    etiam prophetam miriflcum de conscientise

    exemplorum
    :

    suffugia, ad novellas

    canonum

    de-

    suaj serenitate vulgi dicitis implorasse

    testimonium.

    linitiones.

    lium

    Clamat in alio loco Cartbaginieuse conciQuascunque ad accusationem personasleges

    Quid enim Samuel disit?


    lius

    scire

    Dominum, quos nulest

    unquam
    se

    substantiam,

    nullius pecus abegisset,

    publicse

    non admittunt,

    his
    :

    impugnandi alterum

    et

    adversatum

    muneribus, et quod

    supra homi-

    nos licentiam submovemus et, Nullee accusationes ajudicibus audiantur ecclesiasticis, quee legibus steculi prohibentur. Quajro
    est

    nem, sponte venientia dona vitasse : providens scilicet, neper suspicionum prdejudicia, opinionis damna
    pateretur.
    fecit

    a vobis, viri quibus indita


    perfectio,

    Postremum sub

    divina attestatione pate-

    ad

    unguem

    polita

    cujus

    conditionis

    innocentiam, ne
    optat evenire,
    respicit,

    humanum
    vestra
    S.

    subiretesamen. Reinter se et

    fuerunt ista mancipia, quaj postulata scriptis principalibus intimastis? Si


    gationis compedibus

    demptor noster judicium, quod

    vineam

    ea servilis adbuc in potestate nulla ad


    in

    suam
    mala
    drinae

    dum

    in pra^senti negotio

    alterius catena retinebat, et

    obscenae obli-

    magis iraplorat.

    Athanasius Alexan-

    vestigia

    libertatem missa

    urbis episcopus,

    dum

    participum vestrorum
    sibi

    laxabant, vel vobis disceptantibus fldemaliquam[pra2-

    argueretur invidia,

    agnoscens

    per contumelia-

    dictorum verba portassent. Sed, credo, replicabitis veritatem quara sponte prolata in illis vox haberenoa
    :

    rum multitudinem

    exercitium contingere, non timo-

    rem, vere ad coronte pretium junxit, quodde dignitate submisit: et ante ccelestem de absolutione sen-

    poterat, hanc diversis [cruciatibus e


    ligiosus tortorexegerat
    :

    latebris suis re-

    ut

    dum

    pojnis corpora sol-

    tentiam, personam rei innocentiajbonus


    implevit. Sic

    sestimator

    verentur, quoe gesta fuisse noverat anima non celaret.

    enim

    Christi milites sudore suo

    honofasti-

    Sed qucBso,
    sic

    primum
    :

    ad leges

    publicas,

    deinde ad

    rum

    sibi

    incrementa parturiunt,
    :

    dum

    concessa

    Judices ora convertite

    qui possuntin defensione sua

    giacelsiore humililate castigant


    los mercaturi,

    inde laudum cumu-

    Nos quosDei servitium post istarum requi servulorum insultantium contumelias aut despicimus, aut ridemus: quibus scriptum est de famulis per Apostolum Memeniote quia vesier et illorum in cmlis c.st \Dominus [Ephes. VI, 9), ad hsec sEeculi mala revocabimur? faciendum a nobis est, quod facientem alterum profanum esse contendimus? quod per ministerium juseloqui
    :

    rum

    abjectioneni fecit ingenuos

    unde indepta culmina sublimi parciquamvis beatum Athdnasium Romano antistiti, quautum nosse datur, imparem locus ostendat; facto tamen in negotiis comparantur. Ille praasto fuit judicibus iste quantum et vos ditate

    moderantur. Sed

    citis,

    advocavit.

    Ille
    :

    intentatam discussionem ut Dei


    istetriumphi suispemindiscus-

    famulus non refugit

    sorum

    collectione constituit.

    Sed
    et

    quid his'longius

    sionis et

    manus

    alientc
    ?

    incestaret aspectum, iiostro

    C collationibus

    immoremur?

    Judicia et iste voluit,


    :

    peragetur imperio
    sias

    Nolite hanc ad universas Eccleet

    aniavit, attraxit, ingressus est

    quod posset

    fldeli

    mentem rapacium luporum more


    :

    natura ser-

    vare

    quia postquara

    nos maculasset forte pro desi-

    corda doloris justi aculeis excitare, venerando ^ concilio auctoritatem etiam contra se, si mereretur, indulsit.

    quo non haberet. Sed dicente vobis propheta Fonamus circulum in naribusvestris,el frenum in labiis, ei reducamusvos in viam quavcnisiis [Isai, xxxvii, 29 IV Reg. six, 28) qui eodem propbeta asserente impugnamini, qui dicit Erunt quasinonsint,et petenditii,
    :
    ;
    : :

    deriis vestris cruenta discussio, effectum in his,

    Quis in hac allegationis ipsius fronte nesciret

    fultum ad coepiscopos puritatis testimoniis convenisse, qui hoc quod districtionem eorum minus licebat, exhorruit, ajstimans illud magis quolibet modo labefactandum, quod statuisset censor invalidus? Quid
    prtefalum incessislis canina loquacitate? quidlajditis

    ribunt

    viri,

    qui coniradicunl vobis {Isai. xli, M).

    nonmerentem
    esse terrorem
    :

    Votumejus

    est

    quod vestrum putatis

    novo adversus nos subdidistis invento, ipsum Dominumet Redemptoremnostrum, servorum


    lloc etiami

    sed astutior in vobis,

    quam

    in Atha,Illi

    nasii adversariis novelli virus serpenlis iusibilat.

    subiissejudicia

    et

    ccelioperatorem particute cuidam


    :

    nescierunt quod vos optime

    calletis, qualiter

    trium-

    sponte subjacuisse terrenffi


    iar,

    dura testatur,

    et loqui-

    phus tolleretur impetito.

    IUi provocatum,|iie audien-

    Homo Juda, et qui habitas Jerusalem, judicaie D dusnon occurreret, formidabant: vos moram quam habebant examina non ferentes, ^ venientem jaculis inier me et vineam meam {Isai. v, 3) hoc etiam
    :

    beatum Petrum

    hoc Paulumapostolumnonhorruise

    repulistis; et ta?dium vobis

    de sententia pra>paratum

    narralis, et illam vestram elegantiam ad juspertra-

    hilisexemplorum nexibus prsecedentem quasivobis in hacparle remanserit cum renitente contentio, et


    :

    malorum cummemoratio, quK vocem et proBstat et subruit; dum illos quos in clamorem coegerit, eorum

    armorum

    ultricium assumptione commutastis.

    validis facundiai vestra; digitisexigantur


    ^

    oblata. Sa-

    etiam gravitate

    facti

    verba confundit.

    prxsio fuitjydicibus] In sjmodo qure contra ipsum Tyri fueratconvocata: ad quam etsi propter apertam vim et conjurationem adversariorum, aliquandiu, ut Sozomenus lib. ii, cap. 21', scribit, aa vocalus veniret, cunctatus est, postea tamen innocentia fretus, et ne judiciumdecliuare videretur, proItle

    quit, ordinis corrigendi, sicut poscebant ecclesiastica

    fectus est. 2 Concilio aucioritatem] Synodus ipsa de Symmacho, cum synodum qua2 ipsius causa ad basilicam Julii convenerat, esset ingressus Auctorilatem, ia:

    omnium qui ibidem convenerantepiscopoprxseniia se dare professus cst. ^ Venie7itemjacuiisrepulisiis\Sjmmach.um papam, cum ad alterum synodi conventum pergeret, qui in basilica Sessoriana coactus erat. Tura enim, ut synodi acta narrant, ab irruentibus s?mulorum turbis ita tractatus est, ut Cfesis quicumipso erant presbysiatuia,in

    rum

    teris, ffigre

    rat,

    ad beati Petri septa, unde egressus fueincolumis a comite Aligerno reductus sit.

    193

    LIBELLUS APOLOGETICUS PRO SVNODO.

    m
    :

    Quis patiatur vos Eequo animo garrientes? Ergo

    A medicorum
    borum
    nat, obvias

    esercitus subveniret

    quia quotiens mor-

    nos secundum assertionem vestram, novellce

    utilitatis

    violenlia celeri gressu ad anima; secreta festi-

    commoda non
    ditis
    :

    amannis,

    dum

    deiiuitis

    senioribus

    manus

    afferre

    non potest salutare consi-

    pra?stamus obsequium?

    Ilic

    tota ingenii vela suspen-

    lium, nisi es collatione multorum.


    praijudiciis de

    Nam

    et

    hoc a

    hic resupinas cervicis ex secessu pectoris quid:

    rege nostra'poposcit ailegatio, ut absoissis clericorum

    quid habuit flaminis ructus emovuit. Aiunt enim Moysi a vobis jejunia, et Elisaji miracula quse egit

    num

    os
    si

    supernum
    placet,

    accusatorum papae merito per humajudicaret imperium. Videamus


    et
    :

    dum mortuum suscitavit, si annosa tantum sectamini, condemnantur. Quid hic rationis invenit scrutator idoneus? non si auri pallidus inquisitor occurrat, in sensibus vestris latentium venaruni motus inveniat, et insuetis lucem latebris sermonum fossor adraittat. Idcirco ergo cana miracula non probamus, si juveconsensum non pra?.bemus excessibus? Si servum Domino discipulam magistro Evangelii memores subjungamus (3Iaiih. x, 24; Luc, vi, 40;
    nilibus

    tamen
    los

    illas ^

    didascalici libelli vestri

    relegamusargutias
    sentiiia
    aliis

    habentibus etiam nobis ante ocupatrum sanctiones, quibus escessuum vestrorum


    ponderetur. Lex ecclesiastica pontificem ab
    esigit

    accusatum, priusquam sub lucem objecta con-

    stiterint,

    non

    relinqui.

    Vos vero

    divini,

    ut

    puto, juris memores, qui levia errata despicitis, qui


    peccati nobilitate gaudetis,ne qua vos es desertione
    sacerdotis

    culpa

    respiceret,

    accusastis

    cum

    increille

    Joan.

    VI, 40,

    et ssv,

    20),

    quidquid potuit prodesse

    mentis delictorum.
    est prajvius vester,

    Ad hanc

    vos valitudinem

    qui

    negligimus? Alia sunt, improbissimi hominum, quae

    addusit, ut post desolatum, post

    ad usum recentem sine injuria velustatis adhibemus. Novam deinde culpam, et quam invcstigatio nostra
    transierat, reclusistis
    :

    Quare papa, sine exempli


    convocavit, ut de cri-

    instituto prsecedentis,

    synodum

    impetitum pontificem, sine ullius vigore sententise, totius pene Italice improbandam antistitum crederetis esse censuram quomodo quidam disit de cohorte vestra Fesiinantem animam morti non credidii uni.
    :

    minum

    ejus objectione cognosceret? Post baec nos

    Potestne

    mens

    indocilis,

    criminum jam
    effecit,

    ditata

    suc-

    falsitatis arguitis,

    cur a principe, quaj in prfefato ne-

    cessibus, a detestabili proposito, velut efleta feriari?


    Ille

    gotio scripta sunt, dicimus postulata. Praesta, Domine, ut labyrinthi hujus sine errore sinuosos supe dirige semitam, quam flexilis remus anfractus
    :

    vos locupletes malis

    cui elationum copise

    coluber juxta fabricam proprii corporis aut mentis


    :

    12) et divinum censum nocendi quo exuberat, thesaurus invidit. Sed promissi memores universaqu operiipsorum

    opes angelicas sustulerunt (Isai. xiv,

    operatur, ut vere dicamus Dominus virtuiiim nobisrecolimus inserta, tangamus. Arguitur stylo splencum, adjutor Deus Jacob (Psal. slv, 8). Et cum Q didissimopapa Symmachus, quare conventionem prseveniens, cum populorum coetibus esamen intravit, Salomone exsultemus dicente Equus paraiur in die et postea judicia, * cum evocatus quater fuisset, belli; apud Dominum est auiem omne prtesidium (Prov. sxi, 31). Superforaneum quidem est absurdis sprevit. Sic a vobis veri discessit affectio, ut menrespondere propositionibus, dicente proplieta Ne daciorum nebulis urbis testimonium putetis involvi, respondeas impi-udenii ad imprudeniiam ejus (Prov. et fallacise perniculo depicta verba plus virium credatis habere, quam veritatem Roma quam retinet? ssvi, 4). Sed si quid contemptus transierit, vereor Ergone ille disceptationem vel importunus adiit, vel ne quasi validum putetur non tetigisse formido. Meexspectatus aufugit? Ergone illam multitudinem delius est nobis cum beato Paulo insultationis causas vota:; Deo plebis, non pro fldei diligentia Christiana incidcre, et plena voce testari Facius sum insipiens, magis esspectatio, quam furor evocavit? Quisquamvos me coegisiis (II Cor. sii, 11). Hoccine ergo nullo ne ad inferendam violentiam currens lacrymas coconstabat esemplo, ut sacerdotum papa concilium
    :

    convocaret, cujus arbitrium est collectio synodalis?

    mites habet, et qui studet esse formidini,


    timentis ostendit? Multitudo
    offlciis attulit
    telis
    illa

    vultura

    aut parva erant, qUcS de vestris


    facinoribus damnarentur?

    cum hac

    multitudine

    juncta sacerdotis
    :

    canonum
    serit,

    * Nonne directa verbasunt Quicumque clericorum ab episcopo suo, D

    ad nos lamenta, non jacula nec venit minax, sed fletibus miserabilis una tantum in:

    ante sententiaj tempus, pro dubia suspicione disces-

    tentionem vestram ostentatione gravatura; quia uberibus oculorum fluminibus demonstrabat,

    manifestam in eum remanere censuram? Ad hujus rei ministerium devotum Deo oportuit agmen
    occurrere, ut perditi et profligati gregis ulceribus

    quam

    esset
    et

    per acerbitatem vestram conditio dolenda pulsati,

    in sobrietate venerandi esaminis afllictione propria


    didascalicaj disputationes

    Nonne directa verba sunt canonum] Symmachi nomine, non Ennodii citatur hic locus a Gratiano VIII, q. 0, quia cum libellus Ennodii synodis Symmachianis, ut paulo ante dictum est, cum pari auctoritatis
    '

    docendum
    tur t6
    '

    idoneaj

    unde ab

    dicuntur accurataj et ad Aristoteie una copulan-

    K-/pt'550""pov

    '/.ai

    t?tt?aa">ca).ty.wrpoy

    qua? in eo erant, pro Symmachi ipsius decretis aut sententiis haberi coeperunt. Percellebant autem canones illi schismaticos, qui criminum obtentu quibus Symmachum impetebant, discessionem ab eo ante judicii, nedum sententiae tenipus fecerant.
    praarogaliva insertus
    esset,
    ' ^

    Dist. 8, quaest. 4.

    evocaius quater fuisset] Ingressus est synoconventu, qui in basilica Julii actus est; ad alterum item Sessorianum proQciscebatur, cum ab adversariis in via circumventus ac caesis suispene oppressus est quod utrumque jam supra commemoravimus. Post eam coidem commonitus an rursum ad synodi judicium exire veliet, compelli se jure posse negavit.

    Cum

    dum Symmachus primo

    Didascalici

    libelli] Ironice.

    Nam

    StSK<j-/.c<.luoi loyoi.

    193

    ENNODII EPISnOPI TICINENSIS

    196

    commendabat, quem voce nou poterat. Sed iiabetis manifestum ex hac re quibilem furor accendat quia pene absolutus ad judicia venit, pro quo orbis illa:

    A dum

    alimeutis distributor egebat, ut fleret in domi-

    natu servitus, et in servitute dominatus? Que hoc qualitas praecedentis a2vi per memoriam in medium
    transacta reddebat? Qualis habuit
    convictus,
    in
    effici

    crymat,

    et

    dum

    rebus extraneam in prsedictum invipaulisper reverentiaj nostra

    ex censura

    diam sermone

    colligitis,

    diu cervix superba submittitur. Sacram enim congregationem tunc vocatis, quando exslinctorem nostrum

    Non

    fuit

    quo causam adjudicatio prLCcedebat? privilegium, quo spoliari potuit jam nuvobis putastis residere in sacra colle:

    datus,

    Ucum

    Symmachum vultis
    rum

    asserere

    et crudeli pietate honori

    nostro pulatis accrescere, quod residens in Ecclesiaarce perdiderit. Nos ista


    :

    non solum non

    sensi-

    mus, sed diversa sentimus ad alios magis tutelaj vestrae venena convertite. Non habet testimonium defensoris,quirepugnantiimpenditorisobsequium:perdit

    ut ad tuendorum immanitatem criminum sacerdotes vobis comites jungeretis, et fieret impunilnm facinus pollutione multorum. Nunquam convenienti tempore censor adsciscitur, qui ad decisum pene negotium convocatur criminosi etsi
    ctione subsidium
    ;

    est

    meritum,
    licere,
    :

    tollit

    accusator, qui eo plus furori suo


    judici.

    quam

    esse putat beneticii gratiam, qui aliquid prte:

    vult

    quam
    est

    Dicit

    enim vos impetens

    stat invito

    quia non est

    munus nisi quod

    velis accipere.

    propheta
    et sors

    Hiec

    pars eorum, qui vastaveruni nos,

    Nunc longa non opus est admonitione jam perodium debemus operi, de cujus jam non supere.-t quod damnetur auctoribus. Mulierum turbas asseritis urbanis coloribus cum prcpfato ad judicia
    ditis
    ;

    diripientium nos. lie, angeli veloces, ad gregem

    convulsumeidilaceratum, etpopulum ierribilem^Isai.


    XVII,

    14,

    et XVIII,

    2).

    Ad vos angelus

    niissus

    est,

    scilicet

    per sacerdotes, quorum voce- atque merito

    convenisse

    et illa

    subtilitate ostenditur sexus,

    qui

    perferenda Christo dona suscipiunt, etplacato domi-

    majorem antistiti debuisset affectum. Profanissimi Aliudesimaie dicere, hominum, scriptum retineo Reprobanies aliud accusare. Et prophetam dixisse
    :

    nante impetrata mortalibus vota concedunt, per quos

    '

    verbum
    eo
    :

    s-peraslis in

    calumnia ei

    in iumuliu, ei estisin

    munera repudiata concordiae qui poenam merentibus dilectionis prtemia detulerunt, qui dum se considerant, in nullo quod merebamini,
    vobis oblata sunt
    :

    propterea

    erii vobis iniquiias

    hxc

    sicui interrupiio

    respexerunt.

    [Isai.

    XXX, 12). Quia pro nobis dicit

    Dominus

    Eos

    Quis eum, inquiunt, vidit


    aperta,

    cum

    accusatoribus suis

    qui judicant vos, ego judicabo (Isai. sltx, 23). Et Noliie timere opproiterum ad servos suos dicit brium hominum, ei blasphemias eorum ne metuaiis
    :

    ut aiunt,

    pugna

    confligere? Impudentissimi
    vultis decertare, respi-

    hominum, quem cum quibus


    cite
    :

    et

    ulriusque partis,

    si

    quid salutis in vobis


    :

    [Isai.

    u,

    7).

    Rursus etiam vobis clamat


    :

    huc semen adulieri etfornicarii super quem dilaiaslls os ei ejecisiis linguam

    Accediie Q resedit, loca, tempora, personas attendite et si vos super quem lusistis, nofarie congesta cordis adhuc pravi non subegit opu:

    nunquid
    Indicta
    :

    lentia,

    oculos ad

    Deum
    ^

    paulisper attollite,

    et vel

    non vos filii


    Quffi

    scelesli esiis,

    semen mendax

    (Isai. lvii, 3)?


    :

    brevi tempore sinistri monitoris jussa

    contemnite.
    vos in his

    quibus copulatis advertite, dicentes


    derelictis
    et

    Agnoscitis
    quffi

    summi

    regis prfficeptionibus

    causa,

    defensoribus, papa decessit

    fori

    merito plectenda sunt, non muniri. Quia quamvis


    qualitatem
    dictent

    nobis in negotio prajsenti,


    hypocritffi,

    plalearum quarumestis
    :

    responsi
    pelitio

    dogmata

    postulati,

    et

    Nobis scriptum exempla proponentes quibus cruest per Paulum apostolum {Gal. i, 14) ciflxus est mundus, quid illis cum foro? sed ista nescitis, But quod est gravius, nota contemnitis. " Peregrinum credo aliquid, et a ratione separatum postulans papa discessit. Nonne hoc speravit pro
    :

    dum

    existit prajvia

    quae sint secutura, descri-

    bat

    verba cepistis
    ditatis

    nunquam tamen casibus vestris libera regnantis nunquam desideriis per aucupia calli:

    imperialia vobis scripta militarunt. Quotiens

    vanis hiatibus nocendi inefficax morsus increpuit ?

    quotiens de accusato quidquid spe tenuistis, effugit,


    et

    statu

    labcntis
    et

    EcclesiEe

    pastorali

    cura constrictus,

    quod

    religiosa providentia, et caustB ipsius

    ordo
    j)

    Deo

    vacuos imago pra'sumptione occupata deseruit? gratias, qui hanc providentiam indidit ei, cui

    flagitabat? Qua2

    enim judiciorum forma

    pra:cesserat,

    rerum
    tia.

    humanarum summa

    commisit. Spes

    certa

    ut vobis hostiliter disruptis, etiani per suggestionem

    quietis est, et salutis perfecta in gubernatore sapien-

    vestram sublatis Ecclesite opibus, qui diu fuerat cibus


    esurientium, famis mancipium
    videretur effectus
    :

    ctus

    Puppis cujus magister ad clavi regimen intelledote praeparatur, ubique stationem, ubique

    * Aliud est male dicere, aliud accusare'] Verba sunt, Ciceronis in oratione pro M. Coelio cum ea refellit quaj adversus Goelii pudicitiam sine probatione objiciebantur. Quare aptissime ab Ennodio in re simili

    regi tamen, ,cum synodus ad

    ut
    2

    Symmachus
    ille

    eum retulisset, placuit ante restitutionem judicium subiret.

    Qnod

    promodestia sua minime detrectavit. Regis prxcepiionibus vos non muniri] Etsi multa

    usurpantur, ut tacitum schismaticorum


    retundat,

    convicium
    oflicii

    quod

    ex

    mulierum Symmachum

    causa proscquendum turba captabant. - Pe.regrinum credo aliquid] Duo, ut ex actispatet, a synodo postularat Symmachus unum ut cederet visitator, de quo postea; alterum ut omnia qua; per suggestionom inimicorum suorum amiserat, ante judicium ipsi redintegrarentur. Quod etsi neque alienum neque iniquum videri poterat, cum spoliatos ante omuia restitui, ecclesiastica; leges jubeant;
    :

    quaj Symmacho adversari videbantur, a Theoderico praicepta ac rescripta expresserant schismatici, ut de visitatore, et quod modo de intercepta redinteirrita gratione recitatum est, atque alia id genus tamen omnia et inania fuerunt. Neque unquam his praesidiis assequi potuerunt, quod moliebatur, ut Symmachus damnaretur. Nam ubi synodo tandem a rege integra permissa res est, illum protinus ab:

    solvit.

    LIBELLUS APOLOGETICUS PRO SYNODO.


    portimi haliet in
    seciiritas,

    108

    fluctibus.

    Certa est generalitatis


    regit
    arli-

    segregent,

    si

    uno

    in supera

    mansione conclave

    reti-

    quando rempublicam nobilibus

    bus instilutus. Scit imperatoris nostri cojlo iufusa dispensalio obviam manum famosis in fallendum ingeniis

    exkibere.
    sortita est

    Labore apud

    eum non

    opus

    est,

    nemur. Vere hinc conjicimus esse vosservos ventris et corporis, et per hanc sententiaj vestree vilitatem declaratis mancipia vos esse terrena. Scriptum est enim Animaiis homo non percipil ea qux suni spi:

    quem

    olim nuda veritas defensorem. Cessent impii commentitia apud illum simplicitatem quidquid se adversus justitiam mofi-aude mentiri
    :

    riius (I Cor. u, H).

    verit,

    mos

    tenetur
    ;

    nibil

    apud prffidictum tutius

    Postj ha;c, versis in fugam ordinibus, lymphatici more sermonis addidistis Ergo concilia sacerdotum ecclesiasticis legibus quot annis decreta per
    :

    innocentia est
    principibus

    legatiooe valida utitur, qui ffiquitati


    :

    provincias, quia prajsentiam papa3 'non habent, vaii-

    res congruentes insinuat

    quai gravis est plerumque

    iuipugnatio,

    non

    lcgatur. Sed haic

    minus fldelium blauditiis Deo minus narrantur, a quo


    amica

    tudinem perdiderunt? quanuo in illis prajter


    aliquid constitutum, et

    Legite,

    insanissimi,
    apicis

    ali-

    apostolici

    sanctionem
    negotiis,

    non de majoribus
    :

    ad

    frugis hujus planta descendit.

    Ad
    vare

    vos

    me

    reduxit propositi operis non

    quid ocourrit, prsefat sedis arbitrio fuisse servatum. Sic enim habet ^ Si quis episcocollationem
    si

    conditio,

    qui melioribus, hactenus

    operam volui na:

    porumjudicio provinciali depositus

    fuerit,

    Romanum

    sermonibus,
    qualitale

    dum
    ejus

    captivam orationem exigit

    papam,
    est,

    si

    plaeet, rursus appellit

    et ipse, si videtur,

    imperiosa necessitas. Dixistis enim


    causa vel

    primitus

    tractabatis,

    Quomodo de eum
    frontem

    reparetjudioia in opitulatione damnati. Ecce enode

    quod ad laqueum
    illa

    praeparastis

    nisi

    forte arctis-

    necdum haberet

    sj-nodus firmitatem?

    simis in

    parte nexibus
    itinera

    astringamur, et replica;

    dictionls immundffi, et faciem libelli,.quam

    non

    sola

    tionum nobis

    non patescant

    dum

    callis

    ante

    maculavit imperitia.

    Traotatus noslri provinciam et

    pervius dumetisnovellainterclusione vestitur.


    His enim nos eloquii vepribus, dum gradimur per plana, retinetis, cum dicitis, laesum principem, quare" attributum visitatorem, contra ecclesiasticas

    narratis et quajritis. Ilinc

    eramus nempe

    dubii, quia

    quemadmodum
    tatem
    :

    loquimini nonbabebat synodus flrmitransibat negotii qualitas audituros, et plus


    in

    adbuc remanserat

    reverentia pulsati,

    quam

    esset

    regulas,

    primavoluimus fronte discedere


    vitiis,

    et nihil

    in nostri integritate collegii,


    Deinde pro quajstionum tormentis venerabilem Laurentium et Petrum episcopos, a communione
    -

    ne duresceret lolium, ne profanamessis,. nulla disciplinoe ante maturitatem succisa falce decumberet. et putaretur licere quod

    amplius liceret huno

    papae se suspendisse replicatis, et quidquid


    cautio

    providit

    Q judices non vetabant. Unde es aperto


    vos, extra

    constat, nulla

    convocatorum, ducitis ad crimen impetiti. UUone ergo tempore, dum celebrarentur ab his
    a nominis ejus

    praestantiam piissimi regis,


    copulari,

    quam

    frustra

    sacra missarum,

    commemoratione
    vestris sine

    cessatum est?
    ritu catholico

    Unquam
    et

    pro

    desideriis

    cauo more,

    semiplenas

    nominati

    antistites hostias

    vestro ascribatur,

    obtulerunt? Aliquando, quod capiti facta est apud Deum odensa per

    exemplorum auctoritate fulciri, Superest, ut et ipsum doceam in his exoessibus, quod bono universitatis contingit non teneri quia directum non occasionem litis, nec fomentum prajvidens jurgii, sed causam voluit esse concordiEe scilicet, quos nisi simplicem jussionum suarum tutela
    desideratis, noxae
    :

    gratiam, et exstitit nutrix veniae, peccati mater obla-

    vallaret, cito

    in

    esoam

    dissidii toxica
    :

    vestra subre-

    Fuerunt quidem corporis tantum conventione separati, quos loqueris animarum tamen prajsentiam non vitarunt. Si eos putas a consortio mutuo dissociatos quos fibula religionis pio mordens dente conjungit, procul te ab ffistimatione catholica culparum duxit affectus. Mandati coalestis habitatio nos aut mitio?
    ;

    Vir simplex credii omni verbo (Prov. xiv, 15). Idcirco mandati limitem fixit, quem nuUa liceret transgressione violari. Prajfatum
    perent. Scrip.tum est enim

    ad beati Petri basilicam,


    fuisset,

    mox Romam

    perductus
    sacerdotis

    mandavit occurrere, faciens de

    voto regis^imperium. Quis

    enim non putaretpontiti-

    scet,
    ^

    aut separat

    non

    interest quse intervalla nos

    D oem

    sponte pariturum in ea parte

    quam

    lioere sibi

    haberet synodus firmiiatem] Cum adhuc incerti penderent episcopi an Symmacbus illam approbasset. Quodubicoram ab eo conlirmatum fuit, Tam, ut est in actis synodi, causa de sacerdotum animis quss de concilio nonduin firmaio irisliliam ministrabat, abscissa est. :Sentiebant nimirum episcopi concilium hoc sine pontiiicis assensu ratum esse non posse. Quod ipsuni tamen, sed frustra, improbabant
    schismatici.
    ^

    Necdum

    cium aliquod facere viderentur, in partem rapiebant, quasi de


    criminibus
    esset.
    3

    id adversarii aliam objectis Symmacho

    compertum
    3.

    ipsis

    exploratumque jam

    Syn. Sardio. cap.

    " Attributum visitatoreyn] Petrum episcopum Altinatem qui aTheoderioo rege, flagitantibus schismaticis Ecclesice Romanae prajter fas moremque datus

    fuerat visitator,
    et

    Laureniium
    ille

    Petrum

    episcopos~\

    Quorum

    hic

    Mediolanensis, synodi ambo moderatores ac prajsides : quod declarant synodiipsius subscriptiones, et Theoderici regis ad synodum prEeceptio quae Laurentio, Marcelliano, Petro ao reliquis episcopis inscripta est. Sed Marcellianus Palmari conventui non interfuit. Quod vero studio egerant Laurentius et Petrus, ut a Symmachi consuetudine ante judicii disceptationem abstinereat, ne prajjudi-

    Ravennas,

    quem propterea submoveri, ut ante dictum est, postulabat Symmaohus. Acta synodi Sperans ui visiiaior qui contra religionem, contra staiut.iveterum, conira regulas majorum, a partecleri
    :

    vel aliquibus laicis fuerai posiulatus, ex ordinatione antisiitum, sicut decebat sanctum proposiium, prima fronte cederet. At Ennodius non solum Symmachi

    desiderium, utaequissimum defendit:sed Theoderici etiam factum, quasi Symmacho ipsi visitatoris preesentia consulere voluerit, excusare conatur.

    199

    ENNODIT EPTSCOPI TTCINENSIS


    ?

    200
    sectator esse
    desisteret, si reve-

    princeps non credidit, etianisi vetaret


    ab eo salutatum suo ore jussit
    affari,

    Tbique

    papam A errorum vestrorum


    rendaj
    habetis
    passionis
    [in

    ut traderetco-

    penetralia
    auctoritate

    contigisset.

    Ecce non
    ecce

    episcopo
    minis.

    mancipia,
    castitatem

    '

    nuUis subdenda

    tormentis

    regia

    subsidium
    vos
    et

    post

    servanda profecto ad disceptationem


    praecepti,

    synodalis exa-

    coelestem

    commotionem
    fecistis,
    si

    juste

    principalis

    sentibus praefert temporibus, in

    qua dum facem praeumbram cogit antisplen-

    quam

    sperni

    censura percellit.
    de regulari proposiet aliis

    Videamus

    superest aliqua

    qua
    dore

    quje rapit
    novitatis
    !

    lumen veteribus inauspicato


    Quis taliter

    tione defensio. Visitatores, inquiunt,


    scopis ipse dedit,
    et

    epi-

    commentitiis laudibus

    locupletavit

    fama dominum actuum suorum veritate mendicum?Nou derogo vobis de scriptoribus, quorum beneficio contigit ornata ad nos majorum gesta
    quia prinperduci sed Dei |,beneflcia non tacebo ceps noster rebus superat decora sermonum. Ob: :

    justum est, ut facti sui lege teneatur. Non vos in hoc titulo falsitatis incesso diu mendaciis adhajrentia verba non arguo. Dico tamen, latorem juris definitionis suce, nisi velit, terminis
    :

    non

    includi

    et nisi

    princeps

    fastigii

    summa

    niodere-

    tur, frustra ad illud

    quod

    dederit,

    jus vocatur.

    Lex
    sine

    noxiam

    linguis gloriam venerabilis


    :

    causarum

    truti-

    probitatis et mentis est, qua;

    hominem viventem

    nator inspexit

    ut cuni

    petitioni

    vestrae effeclus

    lege castigat
    sitati

    omnibus tamen jura ecclesiastica custodiret. Qua; ad hanc sestimationem, quamvis acutiora caiteris corda, sufficiunt? uno tempore,
    artifes prffistaretur, in

    num

    proprie moribus impendit, qui necesnon debet disciplinam. ^ Aliorum forte homicausas Deus voluerit per [homines terminare
    : :

    sed istius prajsulem suo, sine quEestione,


    arbilrio. Voluit beati Petri

    reservavit

    una

    scriptione,

    sine ffiquitatis detrimento, desideria


    et

    apostoli successores coelo

    vestra supplentur,
    religionis, et

    eadem

    cliarta

    ad ministerium

    tantum debere innocentiam, etsubtilissimi discussoris


    indagini inviolatam
    aestimare eas exhibiere conscientiam.
    Nolite

    vestrum destinatur ad gaudium. Boni enim principis praividit inquisitio, servilem assertionem inuocenti examine non probandam. In electione enim venerandorum judicum ipse accusantes estra ordinem repulit, ipse ad spem retulit accusatum.
    :

    animas de inquisitoribus nonhabere formidinem, quas Deus pr<B caeteris suo reservavit examini. Non habet apud illum reus de allegationis nitore subsidium, quando ipso factorum utitur te-

    ste, quo judice. Dicas forsitan, omnium animarum talis erit in illa disceptatione conditio. Replicabo Yideamus tamen ista si facta sunt si Dei inimici, uni dictura Tu es Peirus, et swper hancpetraTnxdip.etiam terreni domini non fuistis, dum Christum et cabo Ecclesiam meain [Maiili. xvi, 18') et, Quxcunque regem parili temerilate despicitis, et unus vobis ad utramque contumeliam ductus est criminum. Desti- C solverissuperierram,eruntsoluiaetinccelo(Ibid., 19);
    : ;

    natus antistes ab ipso complendae jussionis conlinio oris vestri spiris adripitur, et ad incentivam confusionis aptatur, qui paci militaturus'advenerat. Invisis

    et

    rursus sanctorum voce pontificum dignitatem sedis

    ejusfactam toto orbe venerabilem,


    fidelium
    est,

    dum

    illi

    quidquid

    beati Apostoli liminibus ad

    usum

    nescius sui advocatur

    et illud

    furoris vestri jam quod ex omnibus or-

    bis cardinibus devotos attrahit,

    positum in vicinitate transitur. Ecclesiarum fundamentum adirenonpertunc spem bonorum mittitur structura mediocris
    :

    ubique submittitur, dumtotius corporis caput esse designatur; de qua mihi videtur dictum per proph.etam Si hxc humiliatur, ad cujus fugietis auxilium, etubirelinqueiis gloriam vestram (Isai.^s,
    :

    3)?

    Quid

    si

    immunda mihi

    labia habenti, et nullis suc-

    fructuum perdidit a radice separatus.


    tan,

    Dicatis forsicoeli

    censi carbonis, ut Tsaia3 concessum est, undis

    ablula,

    Apostoii genio

    decerpi,

    si

    putatur

    civis

    ipsum ad possessionis
    apostolum
    liceret

    sua3

    tuenda privilegia Petrum


    et

    terrarum

    locis includi.

    Tamen quamvis
    :

    benedictio

    evocare,

    quod

    agit

    precibus,

    humanavoce loqueretur? quem si audiretis, hoc dinegari non martyris fldes et devotio supplicantis ceret Filii hominum, usquequo grar.es corde ? ut quid postest, diligentise natali solo plustribui, et majorem diligilis vanitatemet qusriiis mendacium? Sciiotequoaffectum loca impetrare, de quibus ad supernatrans- ^ niam mirificavit Dominus sanctum suum(Psal. iv, 3).
    poscentibus ubique prajstetur, et exigat prresentiam
    :

    jam

    aliegationi curationum multitudo utimur post obsidionem diabolicam testibus jam sanatis. TTasc licet per Redemptorem est tamen non nostrum in toto orbe celebreutur modica monumenti illius per frequentiam comparata
    itur.
    prffistitit? et
    :

    Quam fidem

    nobilitas

    quia per

    eum

    qui

    hominem mutavit
    telluris.

    in

    angelum,

    illustrari potuit

    natura

    Hancvisiquia

    tatori vestro
    '

    invidistis

    gratiam,

    asstimantes

    Quid stabilita Christi manibus cupitis fundamenta subrucre? quid canumpossessionis genium illiusqua per culpas juvenescit, ariete pulsatis, 'et divisione ecclesiastici gregis novis me et post icarnem passionibus subjugatis ? Tnauditum sacrilegii genus est, quod mentitce religionis honore coloratis: dehonestat venerandi reverentiam nominis, qui adjutorem se in his quE in Deum jactat commissa, poUicetur. Condos quibus sacrorum hodie locorum, neque advota et preces concipiendas, neque ad coelestia beneflcia consequenda, nuUum est discrimen. ' Aliorum forte hominum causcLs] Et hic quoque illustris est locus de primatu summi pontiflcis, et
    proerogativa sedis apostolicoe.

    Nullis tormentis subdenda] Ac proinde Symmasi contra ipsum testarentur, nihil obfutura quianon ignorabat, utlmox dicet, Theodericus, servilem assertionem innocenti examine nonprobandam. Ita regii pra^icepti invidiam hac etiam in parte amocho, et
    :

    litur.
    ^

    Dicaiis forsitan] Locus insignis

    ad eos revincen-

    LIBELLUS APOLOGETIGUS PRO SYNODO.


    tumelife genus
    est,
    :

    202
    sajculicymba-

    quasi in solatio adesse sublimi,


    quis es, qui judicas alienum ser-

    post

    hominem;

    et irrisam a sapientibus
    Tlla

    juxta Apostoluni

    Tu

    vum {Rom.
    et

    xiv,

    4)? Quid auribus imperitis illuditis,


    vindicta;

    ditat

    lam non reliqui. probatum


    :

    me

    per mundi freta sustentat

    in

    captione

    bominum
    ovile,

    rete,

    quod
    essetis

    graviorem

    speciem

    facitis

    esse,

    quam
    :

    cernitis.

    Redite ergo, quia fuga vos nec


    currite ad
    :

    dum

    culpee? Si

    odium
    est,

    debetis excessibus,

    vos

    mundate

    agrestes eripuit

    ne luporum vos
    amittatis graliam

    cur liberius condemnatis scelera

    quam
    ofticiis

    vitatis?

    Sui

    exponatis insidiis

    ne per
    :

    moram

    impugnator
    teria, et

    qui fornicationis

    urget adul-

    sponte

    venientem
    si

    per animarum stupra carnis accusat. Scriptum nempe retinetis Maledicii omnes qui fornicantur abs te (Vsal. lxsii, -27). Foedera ergo a nitore
    :

    gehenna subsequitur. Ego,


    debui;
    gister, implevi. Providete

    quia contemptam invitationem si quid dulcedinis utpater

    quid districtionis, ut attributus a Deo

    ma-

    Domini sui obligatione dissolvitur, qui status ccelestibus minus mera flde depeudit officia. Possessionis nostrae vobis, utvideo, claritas movit invidiam;quam
    simulata in mali possessoris indignatione transfertis,

    ne diutius qualemcunque angulum rara Lcvitarum corona circumne dolenda etiani extraneis in longum soliludo det dominetur ne labor uteri mei sterilitatis vice hostilem peperisse familiam, et numerosa proles persinicrucis meae
    : :

    dum
    cui,

    desudatis impeudiis.
    crebris

    Arcem qua
    ictibus,

    fuistis

    conspi'

    stros actus

    infecunditatem parentis ostendat. Pauca


    aesti-

    labefactatam

    nisi

    obsisterem,

    sunt quae asserui, sed quanta ex his pendeant,

    proposuistis obruere; et ccelo stabilitam

    macbinam,

    mate. Venite,

    filii,

    audiie
    12).

    quanta

    sit,

    ostendere per ruinam. Nolite pra^stolari


    :

    vos (Psal. xxxiii,

    iimorem Domini docui Romam respicite, quam ab


    :

    me

    de clade vestra victoriam

    nolite

    triumphum supequajsi:

    idolorum servitute sine

    auri, sine argenti pretio libe:

    rando perdere, meis laboribus,

    meo sudore
    :

    ram

    sanguinis Christi fecit effusio

    cui eliam
    Quiie

    meam

    tum. Quidquid ad tropa^um ducit, obtinui


    vos illustres faceret, in sede congessi

    quidquid.
    putatis

    servuli sui

    mortem

    jussit

    impendi.

    per multa
    :

    vobis tribuit

    tempora famosis cultum delubris exbibuit


    venerata est in imaginibus daamonum,
    rante censu indiderat
    suspesit

    quse diu
    labo:

    claritatem

    fax ista

    quam

    viperino liquore

    quem

    exstingui. la perniciera
    ssevit in gratise suce

    propriam accenditur, qni sic germina, ut plantas abscidat


    plus

    manus magistra terrorem quse potestatem numinum emptam pretio metalcui

    liberior justo

    iracundia

    quam

    alios

    lacessit
    si

    lorum

    sublimiores
    :

    deos

    peperit

    exercitalior
    fa-

    auctorem. Symmachi quos vocatis excessus,


    illa
    :

    sunt
    est,

    manus

    arlificis

    et divinitatem

    quam homo per

    qua et vos, exspectatione sustineo nefas peccantem patientiam judicis non amare. Quid
    ultionem
    in altero
    flagitat,

    nisi

    bricam contulit, apud homines Dei habuit forma majorem. Ecce jam, Christo propitio, ad novas fornaces

    qui

    dum

    reus

    et ipse sit,

    vindictse

    q simulacra redierunt
    teri

    ecce

    moras accusat? Haec


    quia

    illis

    me

    vox debetur

    tione usus vester accipit,

    jam de obsoleta superstiquod la^tetur dum de ve:

    studiis

    Deum

    dixisse teneo,
    et

    minem

    in

    malitia,

    pronum esse hoomnem carnem amicam esse


    possessio
    :

    Tonante nova merito vascula praeparantur. Quid hanc adnitimini interrumpere quietem? quid ludere
    vanis

    peccatis.

    Nolo occasione persouce innumeris .datura


    fiat

    intentionibus
    iste, si

    felicitatem? excusationem
    creditis
    :

    non
    iti-

    dignitatem,

    in abjectione

    ne

    dum
    illis

    babet furor

    non

    interest quibus

    homo
    si

    incessitur, lex divina frangatur. Mihi credite,


    ista quaj
    dioitis,

    sunt

    respicio

    quia et in

    neribus ad mundi principem currat, qui a sancta unitate desciscit pingues hostias litat diabolo, qui
    :

    quibus nihil tale dicebatur,


    Errat, qui
    et ego
    falli

    quid fuisset inspexi.


    credit
    :

    constristat Ecclesiam.
    las
    :

    Deo proximum
    ,

    Mihi vindiciam,
    ;

    reiribuam dicil Dominus [Deut. xxxii, 35 Eccli. xxxvni, 1 Rom. xii, 19 Hebr. s, 30). Vos potius olim filii, de quibus spiritalis ventrem partus onerabat, ad
    ; ;

    Vanas ergo repudiate tendicusimplicem babet defensionem pacis affectus nimis armatus est, qui illa quce adversarius concordiae
    :

    abjuratam redite concordiam


    est

    pio vos

    sinu,

    sicut

    ministrat, tela contemnit: sufflcit contra omniajacula jurgiorum fidei nuda oppositio. Quid Eulalii et Bonifacii tempora, dum malorum solatiiim quseritis,

    habuit hactenus, Ecclesia mater accipiat.


    sera correctio
    :

    Nunquam
    la-

    revocatis in

    medium? quid

    incrementis excessuum
    delictis facitis nil li-

    scit

    diu exspectare

    immodico

    prsesentatis

    vetusta contagia, et per iniquam volun-

    bore quaisitos: nescit pro vilibus despicere magno pretio comparatos. Multis gradibus recursus est ad salutem : prseter desperantem nullus excludiiur
    :

    tatem senectuti in operiendis

    cere? Alia tunc fuit causa discordise: et nisi narrando

    fructus venise prosiraus est coronse. Nolite

    Symmareus est,

    cogerer sustinere transacta, ostenderem vobis nullum evenire solatium de comparatione factorum quia
    :

    chum papam
    mihi
    credite,

    pressuris vestris juvare

    si

    illos

    cum

    cessaverit

    humanse impugnationis

    ministerium, divinum
    debetiir, aut
    et

    mox

    succedit arbitrium.

    Nonne

    in splendidissimi cognitoris lance prsedicto aut pcena

    quos ad pontiflcale fastigium intentioni obsequens fervor evexerat, utrosque repuli; hunc elegi quia de illis, teste exitu, nemo mihi placuit de istis, contra regulas nitentem profugum feci provectum
    :
    :

    prsemium ? Syllogismos
    quseratis.

    me sermonum,
    reti

    legitime

    mundo impugnante
    :

    servavi. Scitis ista,

    non

    schemata non

    Antiquo adhuc utor

    nova sunt

    quia

    dum

    ille

    truditur,

    iste

    firmatur;

    Quid Eulalii ei Bonifacii] In schismate quodpost Zosimi papse mortem inter hos duos diviso in partes clero exortum est, cum propter factionum studia,

    Bonifacius ad S,
    secessit.

    utrumque ab urbe interim jussit abscedere. Itaque Hagnes basilicam, Eulalius Antium

    utrius legitima fuisset electio, decerni vix posset, longiusque protraheretur disceptatio, Honorius

    tur.

    Quod exemplum in Symmacho renovari voluissent adversarii, ut uua cum Laurentio pellereSed dispar fuit ratio.

    Paxroi.. LXIII.

    203

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    204

    vester mihi militavit assensus. Deinde cur in perni-

    bus,

    qui ventilationera ipsorum raultiplici ad aures


    Pauli est
    sesententia, qui
    :

    ciem vestram

    laeditis

    sacerdotale eoncilium? cur la-

    posteras relatione transmittit. Beati

    qua inspirante Christo oracula superna patuerunt, et inter Deum atque homines interpres exstitit lingua pontificum? quid generalis Ecclesiae dolorem facitis, quamvis in principali, tamen ia una comraissum? lUa enim cceli curia, variarum dotibus aucta curulium, et multo Redemptoris
    ceratis sententiam in

    quenda
    et

    monet per discipulum cunctos

    clamat Inanes quxstiones eviia {11 Tim. ii, 23). Multa enim sunt in propositionibus vestris, quae ita feculentis ulnis peccandi amor amplectitur, ut fiant indigna memoratu plura levitas dehonestat, dum
    :

    subductis eviscerantur verba vestra ponderibus,

    et

    nostri auro ostroque decorata, nihil in illa discus-

    sione auctore se protulit

    sed per humanoe linguaj

    de religionis causis elocutio ventosa componitur, auris congruara sortita gravitatem quae in palearum
    :

    ministerium divino militavit imperio. Intellexit non nihil habet esse suum, quidquid impulsa constituit
    :

    abundantia nihil
    et

    est horreis illatura

    de tritico,

    dum
    :

    infecundam frugibus culmorum parturit ubertatem,

    in

    tur

    sententia, msi unde de sola devotione gratulaperegrinum stylus sensit oloquium,inde sumens solam gloriam, quod infusa sibi servavit et coluit. Quid his de exemplis evangelicis praeparastis calumniam? sicut de vobis scriptum est Erraveruni in
    illa
    : :

    spem de herbae luxuria mentilur agricolis de quibus nihil lucri ventilabra reperiunt, igni debita, incendioque peritura: de his scriptum est Dormierunt viri somnum suum, et nihil invenerunl [Psal.
    :

    Lxxv,

    ehrietate, nescieruntviderttevi, ignoraverunt judicium


    (Isai.

    xsvni, 7).

    Nam dum

    profanis

    memoratos ver-

    bis cseditis, et inscitiam proditis et livorem. Isti ergo

    resurrectionem corporis
    dentes,
    hcereticis
    se

    quam

    pra?.dicant,

    non
    Isti

    cre-

    miscuere contagiis?
    '

    quod

    6). Nihil est, carissimi, pace dulcius, si tamen saporem ejns non plenura amaritudine pectus excludat. Breviorem quidem admonitionem debueram, quam prolixam non parva vestri consideratio, et diu in vobis jurgiis exercitata frons protulit. Usus est multa peccantum, stricta allocutione non corrigi et
    :

    abjurant linguis, corde sectautur?


    runt,
    et

    eum animam

    Ergo quia dixetimendum esse qui potest corpus occidere


    mittere in

    eifusionem plurimi,

    quam

    in delictis habuerunt,

    in
    est

    monitoris sermonibus hanc requirunt.


    et diligentiae vestrae, et jussis coelestibus

    Me

    satis

    gehennam

    ideo a flde aliena

    obsecutum.

    texuerunt? ecce profundam imperitiam. En beatum Liicam cujus potestis assertioneconviuci, qui clamat:

    In his quae
    :

    relinquam per vestras iiiteutiones esse prostratam, et nutricem Timeie eum qui posiquam occiderii corpus,habei potepontificii cathedram, quasi ultimum videre sedile staicm animam miitere in gehennam (Luc. ii, 5). Quis hic locus erroris, ubi congruentia pari ductu Q despectam. Cujus vocera beatus Paulus excepit, et illa qua exempli et historia3 verba concurrunt; nec diversum
    ;

    secutura sunt, locura sermonibus non quia haec refero mundi caput Romam

    est

    fertur?

    ab intellectu catholico, et lectionibus quod proNunquam bene nodus in scirpo quseritur


    :

    seniper usus est eloquii intonuit libertate


    lorura principem lenitatis incessens,
    profligatis

    apostoet

    quod

    fluxis

    non

    involvit nebula prsedictee lucis auctores. Resur-

    raentibus

    parentis

    adhuc servaret
    ferro

    affe-

    ergo carnis non credunt, quia posse corpus confltentur occidi? quia peccalricem animam gehennaa mancipari? Densis cor vestrum vepribus

    rectionem

    ctum :*nec in profundum ductisulceribus

    medi-

    cante succurreret rescindenda docens lanienis secreta

    morborum,
    esse vulnus

    et

    manifestas desperationi
    :

    salutiferum

    suffocatur,
    2

    et

    interna vitia

    aliis

    certat

    ascribere.

    adhibendum
    teli

    ne

    dum manus
    :

    medici per

    Joannis etiam apostoli jactatis scripta violari, quia


    :

    pietatem a sectione carnis corruptaj suspenditur, de


    abstinentia
    invitetur exitium

    Si dicamus quia peccaium ex verbis ejus dictum est non habeinus ,mendaces sumus, et veritas in nobis non esi (I Joan. i, 8). De codicum diversitate nil queror. Ideo ergo corrupta sunt apostoli monita, quia non

    quia

    dum

    parcit

    asgris dextera,

    curandos

    interficit;

    nec grandis est


    :

    junxerunt.

    Nos

    ipsos decipimus, et quia junxerunt

    utrum lethum inferas, an adraittas mortem languentibus, qui cum possit non excludit, inflixit. His ergo adversus eos oris januam patefecit
    differentia,
    alloquiis.

    mendaces sumus ? Non solum divinae, sed etiam hu- D manae rationis ignari, qui veritatem non habet,

    mendax
    nus
    est,

    recte censetur

    nec

    alia re nisi falsitate ple-

    qui integritate vacuus innotescit. Sed haecin

    vobis

    tuum
    aut

    non curanda sunt linguse oratione, sed gemineo magis sunt vobis exhibenda verba, quam
    :

    Omnis qui judicas, in quo alium judicas, te ipsum condemnas eadem enim agis qux judicas. Scimus auiemquiajudicium Deiest secundumveriiatem ineos, qui talia agunt (Rom. ii, 1). Et iterum Beaius qui non judicai, in quo probat seipsum [Rom. xiv, 22).
    : :

    lacrymae

    quia liquido nocens

    est,

    qui insontibus

    Quae
    stiat

    malum
    :

    ratio est, ut

    pra;dicetnonfurandum, qui

    meritum

    culpabilis, aut noraen opponit. Reliqua

    furatur

    et

    prodigum verecundiae frontem nube ve-

    silentio
    '

    objectionum vestrarum capita non revolvam: praestat damnanda sepeliri. Nobilitatem dat facinori:

    impugnationis alienae?
    suscipit,

    Nemo

    recte monitoris

    personam

    nisi qui actibus suis errata con-

    Ergo quia dixerwit] Verba synodi Senatum amplissimum monentes et insiruenies causas Dei ipsius judicio esse commitiendas qui valet corpus occidere et animam mitiere in gehennam. Qui in his verbis haaresin astruebant, non in beatum Lucam injurii, sed in Christura ipsum qui apud Lucam loquitur,
    ,

    impii erant.
    2 Joannis aposioli scripla violari] Non tam verba ipsa Joannis citarat synodus, quam ex verbis sententiam. Sic enim habet: Quamvis nullus esi, qui delicto careai, sicut Joannes iesiaiur apostolus,Si dicam,

    quia peccaium non habeo,

    mendax sum.

    ; :

    i03

    LIBELLUS APOLOGETICUS PRO SYNODO.


    et

    206

    demnat,
    strat.

    amorem innocentise conversatione demonadjacet etiam publicanis, amica moribus

    Nam

    mina quam religiosus reddebat varia devotione mendicam, quam egestas oppresserat frequentia a
    ;

    vitia

    damnare sermone, et sceleratioribus lingiiEe ofticiis punire quod diligant. Quasi non quoddam genus sit majorum excessuum, dare rei allectura labiis, quam mente despicias, et ingenii virus coUo;

    diis

    suis

    beneficia postulantem

    quae Curios, Tor-

    quatos, Camillos, quos Ecclesia non regeneravit, et


    reliquos misi plurimae prolis infecunda mater ad Tartarum, dum exhaustis emarcui male feta visceribus quia Fabios servata patria non redemit, Deciis multo sudore gloria parta nil pnestilit profligata est
    :

    quii melle vestire. Haec sic ago, quasi si vobis esset

    pudor, pudicitia, venustas affectui

    liceret
    lividi

    accusare

    doctorem,
    aptare
    vos
    :

    et

    adversus

    electum oris

    morsus

    operum
    sequi
    Scipio.

    sine fide iunocentia

    criminosis junctus est

    cum

    ante futuri praescius per epistolam ad


    :

    observantissiraus,

    datam plena voce monuissem Quis actusabii adversus electos Dei? Deus quijustifical quisesiqui condemnei {Rom. vm, 33J?Et iterum; ho?no, qui judicas eos qui talia agunt, ei facisilla, puias quoniam
    :

    quia Christum ignoravit, Per totara vellem stylum ducere, si orbatae


    relegit,

    pectus pateretur, infantiam. Sedquisquis lamentationis transacta

    optare.

    Nemo
    :

    creditur

    lacrymarum tempora videtur non odisse, quorum relatione

    effugies

    judicium Dei

    An

    diviiias bonitatis ejus, et

    non

    patientiss, el longanimitaiis

    coniemnis (Rom.

    ii,

    3) ?

    laeditur quisiccam faciem de filiorum funeribus referens servat, certo teste crudelitatis arguitur, IUa

    Accusalis malitiam repleii iniquitate, fornicaiione,


    avariiia, nequitia, invidia, homicidiis, condemnatione,

    posteritas puls moeroris attulit perdita,


    ditatis acquisita.

    quam

    jucun-

    Relegamus tamen quibus mutata

    dolo,malignitale, superbi, elati, inventores

    malorum,

    sint ista successibus. Ecce


    tatis nihil servile

    jam

    in illo sacrario liber:

    parenii non obedienies, insipienies, incomposiii, sine


    misericordia

    de idolorum cultibus invenitur

    ecce

    {Rom
    :

    i,

    29).

    Docetis

    fornicantibus

    iieminem esse miscendum, adulteri Laurentii aut sequaces, aut praevii per quos ille aut exseruit quae
    liabebat toxica, aut quae effundens monstravit, accepit.

    orbis genius flos Romanus, quae diu venerata est plena sanctitate calcat altaria. Ecce jam curia mea ad ccslum vocatur, laudatur, accipi-

    honorum

    corona,

    tur

    nec possum dicere, perdidisse

    me sobolem
    mors

    post

    Post illam illecebrosae comraunionis maculam,

    gratiam baptisrai,

    quam
    vei

    vel repentina

    abstulit.

    pestem toto orbe essecrabilem, sacerdotes Dei, quasi obsoleta comparatos communione, culpatis reos putatis esse, qui subiere consortium nullo teste
    ct
    :

    Multos trabearum

    curulium possessores supre-

    mus

    regnator sine dispendio cultus, aut dignitatis

    convicti

    jam terreni munificentia triumphi diviuum mercatur affectum; et hoc ad Christi graiQscriptionis, non dicam stylo, sed ense perfossum. tiam proficit, quod mundo studetis esse venerabiles. Quod licet, nonlicet; et quod non licet, licet. Quem- ^ Mentior, nisi egena agraina consulatus vestri in subsiamplectitur. Pene
    :

    et

    sectamini

    hominem

    toto

    ecclesiastica;

    admodumJamnesel Mambres

    restiterunt verilaii; sic

    dio raiseriarum pra;stolantur adventum.

    elvos menie reprobi, circd fidem proditores, protervi,

    Deum; habenspeciem quidem piciatis ,virtutem autem ipsiusabneganies {II Tim. iii, 8, et iv). vira doloris internil
    ies

    inflaii,amaniesvoluptatem magis quam

    Etenim purpura vestra qua anni vocabulum nobilitatis, subripientem miseris vestimentorum largitate pellit algorem. Prope jara iterum necessitatibus fuerunt auxilium decora fastorum et veteri infldelitate depo'
    ;

    qui nequit espedire quod concepit

    qui profundis in-

    sita, in tali

    praeparatione census dispendia efficiuntur

    gestum visceribus loquendi affectum quem imperavit, irrumpit. Nihil vobis ultra plus eloquar quod de oratione remanet, lamenta supplebunt.
    :

    lucra

    apostolicae confessionis
    tos, et

    animarum. Ecce nunc ad gestatoriam sellam uda miltunt limina candidauberibus gaudio exactore fletibus collata Dei
    ,

    Post haec
    a>grescitis,

    si

    inter

    manus medicorum curatione


    urbem vestram
    Ts

    beneflcio dona geminantur. Quis tempore

    nec aliqua a coepto salutis consideratio


    ;

    vos reducit
    respicite
    :

    saltem orbis parentem

    quo pretiosis siccamus ubera partubus, quo prolem nostram aeterna genitrix rursus paritura nunc suscipit, cujus
    post
    nativitatem grandaevis fetibus alvus immihi prolem regenerando dulcem facit esse, quam peperi, quae ad se venientes senium facit exuere, et ad vitae principia redire contractos, quis hanc felicitatem, rogo, interpellatione commutat ?
    pletur, quae
    rei

    ipsa vos post

    defensores suos apostolos

    primam

    mcerens aggreditur, ipsa compellat; et si quid est pietatis in reliquum, orditur impetratura sermonem.

    Me quam Dei summi templa,


    ,

    cultibus,

    et novae

    lucis nitore

    repudiatis fanorum gaudentem, fecerunt

    esse

    niulto

    conspicuam: quam post sacella sordentia, et pecudum tabo polluta, ab hostiarum cruore,
    et apostolici

    Quis per discordiam viperina mente compositam aumihi sseculi jubet perire beneflcia ? quis in reno-

    dominici

    sanguinis effusio purgavit

    quam
    ;

    vatione

    mea occasum

    clandestinus inspirat, et per


    vires acquirit ?

    reducta post longum

    sanitas febrium fecit delubra

    blandae frontis speciem iuimicitiis

    contemnere
    cui
    '

    quam

    a viclimis liberavit oblatio

    quae

    pacem Christi per idolorum inimicitias acquisivi non fuerunt pene numerosiora dona, quam nuPrope jam iterum] Consulum olim mos fuerat in populum spargere, cum procedebant

    prosapiem non agnosco. Si qui sunt tamen summorum, quos vilibus tempestatis hujus procella sociavit, aliis auctoribus facinoin tali negotio

    Geuerosam

    pecunias

    abrogarat Marcianus, Iege2 cod.de Consulibas, Itaque Eanodii tempore nou spargebantur.

    um morem

    Sed quia ejus oevi consules, in honoris sui auspiciis multa in pauperes erogare solebant, pristinum morem quodammodo, sed feliciori liberalitate, renovare videbantur.

    207

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    participatione maculantur. Splendor sanguinis, Agionis gaudetis impunitate yitiorum
    :

    208

    rum
    et

    quorum
    aut quietis

    labia
    :

    communionem criminis incurrit, nescit tamen si ducem se praebere peccantibus. Habet forsitan reatum de neglecta cautione, non habet dignum supplicium de scelerum prmcipatu. Sub quadani verecundia
    jungitur delinquentibus, qui ad adulta jurgia convo-

    fas

    nunquam omne

    aut

    honorum sapor

    tetigit,

    qui

    parendo violatis, quos de latebris et specubus productos prsesens causa monstravit. Quis aute concinnationemmali hujus, qui essetis, agnovit? diu fovistis secreta, quibus vos nox generationis
    origini

    non meretur desperationem perditi, in quo tantum crudelitas improbatur. Vos potius video, Iriviorum germina, vos agnosco in quibus uaturae vilitas convenientes sibi mores peperit quos degecatur
    :

    abdiderat. Redite potius ad


    bis

    amicam

    cEecitatem
    :

    no-

    facilis

    nerasse claritas fuerat

    qui per mentitae titulum

    reli-

    serenam et diuturnam lucem relinquite concordiam Ecclesia2, aut absentia, aut correctione preestate. Si tamen vultis vos numerari inter splendidas prosapies, actuum emendatione cognoscam.

    OPUSGULUM TERTIUM.
    *

    Vlta beatlssimi viri epEplliauil epi^copi ticinensis ecclesiae.


    urgeat suscipiendi operis anceps ne- B ut plerique solent, vividi sermonis araplificem. Testes sit, neo meo labore etenim oalenliumcitabo negotiorum, et tropsea illius

    Quamvis

    me

    cessitas, et e

    regione impositus

    vacuus, nec maledicorum disceptatione tractatus ; in quo gemina cautio dictionis, hinc ubertatem exspectet ingenii, inde etiam lingua divilibus

    narrandi

    fre-

    nos imponat
    in saeculo

    cum

    ipsas eminentissimas, utputentur,


    si

    vana inflatione personas

    quis ventoso

    nimium studuerit elevare prEeconio, aut intra gestorum terminum inopia eloquii continere, utrumque
    turpe est

    apud eas judicetur ingratum. In laudibus enim ipsis illa cudere, quja nec ille de quo narrantur,
    agnoscat
    :

    adhuo fumantia, et exornata de manubiis diabolicee nuditatis ostendam. Nemo enim sub oculis prssentia pene et nimium nota eommemorat, nisi qui de veritate confidit ut quos forsitan flcta dicturus, velut impudentiae meae conscius, evitarem, corum auribus relegam illa qure cognovit aspectus. Igitur praefatus vir insignis Epiphanius oriundo Ticinensis oppidi indigena fuit, patre Mauro genera:

    tus et

    matre Focaria
    oonfessoris et

    editus, qua;

    '

    sancti etiam Mi-

    sic

    injuriosum et dolore dignum putatur,

    rocletis

    episcopi tangebat prosapiem

    quod relatio vera possit attolEtenim res bene gestai veterum nostrorum pro referentis apud nos accipiunt faoultate virtutem. Nam verae aut perit notitise, aut attenuatum transit ad posteros quod ad esplicandum pauper verborum veaa susceperit et illa haud justo - liberior laudatio tanillud praeterire silentio, lere.
    :

    hominibus ex liquido ingenuitatis fonte venientibus. Sed quid illorum retexam sanguinis praerogativam, quorum familiae et nobilitatisoaput est fllius? Qui sub
    decessore suo viro integerrimo
    ooelestis militiae
    '

    Crispino pontifice

    tirooinium sortitus,

    annorum ferme

    ooto leotoris ecclesiastici suscipit offlcium, signo ante


    cffilitus

    tum

    decerpit glorise,

    quantum

    falsitatis

    adjecerit.

    demonstrato.
    infantiae,

    Nam dum
    ejus
    :

    esset in crepundiis

    plerumque, ut fide carens cumulus minuat probe facta multorum, et sit vana narratio qufe creintempestiva et mendica nimium, scit es mendaciis quae non pertransit ad terminum. Quocirca vitam beatissimi Epiphanii Ticinensis antistitis narraturus, invito Spiritum sanotum testem ^actuum ejus et comitem, ut ipsius auxilio gloriam conscientise serenissimaj quam eidem concessit, tradam chartis victuris ut exemplum praebitura virtutum nunin saeculo quam fama moriatur. In quo tamenopere, si me anFit vero
    :

    lactentis

    fulsisse

    lumine videre complurimi


    ritatem lustrans

    ut

    cunabula superno futuram mentis cla-

    eum

    etprffioedens fulgor ostenderet,

    secuturumque splendoaem in moribus jam tunc typioa luce signaret. Notarum in scribendo compendia, et figuras varias verborum multitudinem comprehendentes brevi assecutus, in Exceptorum numero dedicatus enituit, coepitque
    possit sine

    jam

    talis

    excipere,

    qualis

    bonorum

    oblocutione dictare. Igitur pro-

    gustia

    non
    :

    coarctaverit

    eloquentiae

    sub certa lege

    j) a?tatis

    currentis, ut saltem cruda per

    meritorum

    nihil

    ordinem digeram facta tamen Oe laboribus ejus tam me-

    diocre vel humile inveniam, ut necessariis illud bullis,


    1 Vita beatissimi Epiphanii] Hujus Vitae vis tertia pars erat in editione Basiliensi nos reliqua supplevimus ex manuscriptis. Ao sane intererat publici
    :

    et laboris ad sextum et decimum annura divino favore perductus, oana consilia in annis puerilibus meditabatur. Vernabat in illo prje caeteris mater bonorum operum verecundia. Ita famulabatur antistiti libens, ut si quid operis gereretnr ab

    cessu temporis

    in epigrammate, quod beato Anatholoni episcopo praedecessori suo posuit, clausitque hoc disticho :
    Hic ttulum,
    et picto veuerandos pariete vultus Miroclis reddit Pra?stitis alma fides.

    juris iieri

    diana, ut
    ctitiir.

    totum hoc opusculum, quod inter Ennoita optimum videtur, et variam ac multiplicem illorum temporum historiam comple-

    maximum,

    MIROCLES EPISCOPUS.
    Crispino pontifice] Ticinensi, cujus nomen exstat inter caeteros illins provinciaa episcopos, qui synodicEe Eusebii episcopi Mediolanensis ad Leonem Magniim epistolai subscripserunt. Meminit eiusdem Ennodius carmine 9, eique acceptura fert quidquid laudis fuit in ejus discipulo et successore Epiphanio.
    '

    In edit. Schotti, liberialor, Bollandus, illa justo justo liberalior. S. Mirocle/is] Episoopi Mediolanensis, qui judex Cfficiliani, temporibus Concausa alios sedit in inter stantini, ut narrat Optatus lib. i. Mirocletis saeculi vitio dictum, pro Miroclis, quo usus est Mirocles ipse
    -

    liberior. Forte illa


    ^

    209
    aitero, graviter

    VITA B. EPIPIIANII EPISCOPI TICINENSIS.


    ferret

    210
    auctoritate plenus,

    subreptum

    sibi fuisse servi-

    corripiendos

    singulos

    ad exhor:

    tium. Accipiebat senes graviter, juvenes comiter, et

    tandos quosque
    sonora, succo

    necessario lepore dulcissimus


    elegantise condita, nec
    infracta

    vox

    coercebat

    jam tuncfacinorosos audacter

    erat primis

    virilis

    tamen

    subjectuSjprioribussanctainjungentibusobsecundans,
    sequalibus blandus atqueofficiosus, sequentibus|mera
    caritate

    agrcstis ac rustica, nec

    gradatimque a mavidit,

    scula soliditate deposita.

    IUum quicunque

    cum

    communis

    nulli se praeferens,

    cum

    religioso

    cursu per coelestem tramitem omnibus anteiret, laudationis

    amore vacuus, cum quotidie


    :

    in eo

    laudanda

    adolescerent

    cumque

    res gloriaedignasper

    horarum
    opina-

    momenta consummaret, perirefructum


    soli

    glorise

    batur atque mercedem,si prsstulissenthomines, quod

    necdum dignitatum aliquod limen intrasset, omnia eum transisse credidit, qu* sequebantur insignia. Talis jam ad decimum octavum setatis suae pervenit annum. In quo, secundo a levitis numero dedicatus, senum ccetibus puer adjunctus est. Stupuerunt plurimi, sed externi, qui mores illius cum setatis immajungebant seram credebant diguitatem hanc redditam esse qui noverant. At ille venerabilis Crituritate
    :

    Deo exkibebatabscondite. Insumma,apostolici me-

    mororaculi, assentationesrespuens,insemetipso,teste conscientia, pro boni operis recognitione plaudebat.


    Illud vero

    spinus episcopus, favoris


    districtione

    nescius, pertinaci

    tenens

    libandum

    esse

    non abnuo, quod formofuit, et tan-

    censuram,

    sitas in illo lucis corporeEe

    index animse

    conscientia duxit ad
    sibus, ut

    quem nunquam nisi bona gratiam, sic eum mulcebatsenet

    tum contra
    forti

    studiumillius forma; decusenituit, ut nec

    viropossetoppugnantesubverti. Ridebant gence,

    etiam
    simul
    :

    cum animus mffistitudine torpuisset nitida labia commendabant dupliciter mella sermo:

    num necnonquocunque vertisset oculos,serenitatem


    mentis nuntiabat aspectus
    :

    frons cerese pulchritusolis

    dinis, et candoris illius quse

    passa radios colo-

    morderet obtutu; et sub specie frontis rigidiscipulum nutriebat affectum. Pascebatur alumni sui optabili conversatione pater, et omnibus ejus actibus oculos amajnabat. In quo tamen ille subdiaconi ordine nihil amplius quam biennio commoratus, meritorum suorum saltibus evectus exsiluit, nec se diu in-tra angastias modici
    dse clandestinumcirca

    rem

    traxit

    ab sethere

    nares

    in tanto naturaliter

    honoris anima est dives passa refrenari. Festinabat

    splendore formatse, utillas nequiret imaginibus cor-

    ad leviticem dignitatem conscientia,


    vota prcesumpserant
    Girca metas
    ejus
    :

    quam nunquam

    pora reprsesentans pictor semulari: manus teretes, prolixi digiti, de quibus aliquid et alienigena gauderet
    accipere. Staturse proceritasdeoens, quse

    exigebat conversatio, quod de-

    sideria penitus ignorabant.


    ,

    tamen pra>fati honoris et terminum, opusculum summo tenus libet attingere. tamenmodum ornatissimffi prolixitatis excederet. C - Summias vocitatur as;er, quiineo loci situs est, in quo terrenum marginem gulosus Padani gurgitis morSed ne quis forsitan malitiosus interpres intempesus arrodtt, et flexuose serpens fluvius largitur in stive pdsitum jactet, in viro tantarum virtutum de conipendio alterius, quod furatur ab altero simulque lepore carnis factam esse mentionem, cumin illa veteri mandatorum ccelest-ium radice sitinsitum, sacerfit lucrum flnitimi aliena calamitas. Dehujus prsedii finibus antiqua cum clericis Burco quidam lite cerdotum corpora sagaci debere insinuatione lustrari ad quod jurgium dirimendum senilenimis, et tabat ne quid debile, vel de forme, ne quid plus minusve pra?ter quam conjici possit annosum, adhuc puer esse contingat, neve inolitam maculis cutem supersecuturse
    dignitatis

    eminentiam nec prceflguraret in membris


    ;

    unum
    :

    ficies fceda

    dedecoret

    Lev.'x\m, 21 seq.);
    et

    ne fra-

    iste

    dirigitur. Electus est enim, qui et

    fortiter

    illas

    ctura manus, aut fractura pedis aut gibbus indignum


    altaribus reddat

    intentiones exciperet, et maturitate

    consilii

    inferen-

    antistitem

    clamet doctor gen-

    das temperaret. Attulit

    tamen, quod

    solet

    omnium

    tium

    et electionis vas

    (Rom.

    xiv, 2),

    hominemmun:

    dura ad

    ejusmodi debere offlcium pervenire

    quod

    mater intentio. ipse Burco qui


    sensu,

    processu sermonis, et scandali, malitiae suse sordido lenocinareturassine aliquo timore commisit
    fuste percussit, ut sanguis

    Nam

    non solum de animse, sed etiam de corporis creditur nitore dixisse. Qui deformem ac debilem a libaminibus suis mandat arceri, invenitur eos qui multipliciter grati sunt, admittere libenter
    :

    summumfacinus
    ita

    nam sanctum virum


    protinus ebuUiret. At

    ills

    paratissimusiram repressit,
    efferbuit
    :

    prfesertim in

    nec vindictse spe provocatus


    bat affatu. Illico
    filio

    turbatumque

    quo lucem membrorum animse fulgor exsuperat ;nec


    naturaliter illud terrenum

    potius etattonitum percussorem blandissimo delini-

    decus

    aliquibus

    artiliciis

    miseram
    facti,

    se

    clamans, et orbatam

    adjuvatur.
    Prsestrictis ergo

    ob atrocitatem

    Capraria Burconis

    mater

    his

    qua; oportuit

    non

    omitti, ut

    occurrit. Credere

    eam

    circa funus pignoris sui illa

    immensus, praisentaretur transeam ad illa qusede cultoribus Dei non mediocriter laudanda fronte narrantur. Erat in eodem sermo ad doctrinam congruus, fabricatus ad blanditias, ad intercessiones jam tunc artifex, ad
    cui innotesceret opere vir
    et vultu
    :

    lamentatione

    qua fugatur omne consilium in carorum mortibus, jactari. Lambebat vestigia sanctissimi
    et,

    juvenis ejulans mater,

    Parce, clamabat,
    vis

    illi,

    quem
    At

    nunquam ad indignationem
    ille

    ulla compulerat.
    sibi

    '

    supplicantem prohibebat, ne
    :

    invidiam ro-

    Ad intercessiones jam arti/ex] Ad deprecationes quas pro miseris et oppressis apud potentiores adhibere solebat Ecclesia, ut dictum est lib. i, epist. 7, de quibus semel atque iterum paulo inferius. - Summias ager] Ticine vicinus. Padi alluviones

    scite describit

    de quibus

    et

    Lucanus

    dominos, his rura colouis Accedunt donante Pado.


    Illos terra fugit
    ^

    Schottus et Bollandus, illatas.

    211

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    concitaret, ne se

    212
    continuo
    ex ore ipsius
    libri

    gando

    non merentem

    delati lionoris
    :

    Scriptura index revelasset,


    docuissent, vita signabatur.

    sarcinis impediret. Turbata est

    repente civitas

    om-

    dulciora favis verba fluxerunt.

    Postremo quid

    nium Cliristianorum
    tudine

    in

    furorem vers8e"mentes. Burco


    et in

    ad esilium poscebatur,

    tanta

    hominum

    multi-

    Domum

    taliter

    regebat Ecclesiae, ut nec profusione


    exhauriret, nec odia

    nemo
    est.

    placidus, nisi qui injuriam fueratpassus,

    immoderatacommissam penum
    tunc certaminaproludebat.
    esigebat beneficium
    sibi in

    inventus

    Flebat egregius pontifex, de infirmili-

    sordenti parcitate contraheret. Intercessionum etiam

    tibus suis et molestiis gaudente" discipulo.

    Nam

    ita

    Nam

    ubicunque pro reut sentirent

    satisfaciebat pro eo qui putabatur inimicus, singulis,

    modiis miserorum episcopi miltebatur imperio, tanta


    arte

    ut nec gloriam paroendo

    jaotanter

    qusereret,

    nec

    supplicandi,

    vindicando raandata coelestia prseteriret.

    vicesimum bene barbata. Turbabatursuscepti honoris tirocinio homo, qui jam ducem poteratimplere Christianum singulorum pro pudore declinabat aspectus, quem universa civitas, quasi salutis signumaliquodaltendebat. Intereasupra
    Brevi post ad diaconii evectus
    ajtatis ascendit, facie
    iiifulas,

    complurimi, ipsum per se episcopum non venisse. Augebatur circaeumperdies


    causis

    profuisse

    annum

    nec

    dum
    :

    affectus et magnis successibus cumulabatur amor, qui ex judicio descendebat. De-

    singulos popularis

    siderabaturin eo sacerdotium,
    r.

    cum nemo

    nutritoris

    sui optaret interitum.

    Ipsum tamen ne odorquidem


    :

    hujus opinionis afilaverat

    arbitrabatur ad profectum
    eestimatione ser-

    dictus antistes

    omnem

    ecclesiastica?

    conversationis
    in ejus

    suum
    viret.

    sufQcere,

    si

    cum bona semper

    potestate committit, volens ante episcopatum cognoscere, qualem futuris temporibus praepararet episcopum. Et cum vis sit, ut ab 'eorum personis, de quibus successionis seritur qnantulacunque suspicio, invidia temperetur in istius gratia sibi credebat
    et divitias
    ;

    substantiam

    pauperum suorum

    Postquam tamen

    invalida senectus, et

    semper

    de inflrmitatibus querula venerabilem virum Crispi-

    num

    pontiflcem occupavit, istius


    in

    sustentabatur

    mapes

    nibus,

    hujus

    nitens

    erigebatur
    ;

    amplexus,

    illius erat, oculus,

    dextera

    cujus ministerio, quid-

    perire

    '

    sanctus pater, quidquid fuisset

    minus

    exhi-

    bitum

    quajdam
    iste

    in

    illo

    sua, quffidam volebat esse profectibus, etiam

    majora. At

    quotidianis

    cupi-

    quid optasset fleri, ante jussionem suam videbat impletum. Praesentiunt enim bonae mentes eorum desideria, quibus cum' integritate famulantur. Talis in diaconatu, a vigesimo incipiens, octo annos explevit
    et quidem tunc status Ecclesice iTicinensis boua clericorum fruge pollebat. Erant coelestes viri, quos iste a perfectione incipiens ' amabat fuit Sil: :

    dissimi in oratione genitoris voto transcenderat. Erat

    enim genitor, cujus eum per Evangelium conceptum


    verbi ccelestis semine feta alvus
    pudicitia juvenis
    elfuderat.
    in

    C vester archidiaconus ea tempestate, homo in vetusta sibistaluerat caslitas, et continentia radices fixerat disciplinarum instructione probattssimus Bonosus in profundum? Virum seesse, nisi per laborispatienpresb3'ter, tam nobilis sanctitate quam sanguine; tiam, ignorabat carnem habere,nisi cum moriturum Gallus quidem prosapia, sed coelestis indigena ; fuere se esse meminerat, nesciebat. Quoties tamenilhim aliiet numero plures et virtute pra^stantes, quorum corporeus appetitus, sicut ab ipso didici, hidebal idcirco facio mentionem, quia parva laude dignus imaginibus somniorum, illico ad vigilias sanctas, est, qui tantum miseris antefertur. continuata jejunia, standi diutissime necessitatem Circa finem tamen vitcB quem splritu praavidebat plena aviditate currebat talemque bellatris dextera sanctus antistes, Mediolanum viciuam expetit civianimEe suis certaminibus reddebat carnem, ut illi tatem, ubi nobilium germinamesse quadam mundae opus esset postea pro necessitate succurri. Nectamen ingenuitatis excreverant. Quos visitationis gratia rerefecto corpusculo indulgebat otio quisitos, talibus vir Dei sermonibus appellavit. Ecce, utebaturlectione pro requie, librorum venerabilium pro blandimentis filii, jam uie aHas compellit ad transitum. Jam origiinstrumenta suscipiens memoriter semel transcursa nariam ad jus suum revocat terra particulam. Comreddebat et ne crederetur Scripturarum divinarum mendo civitatem, commendo Ecclesiam, commendo tramitem verborum tantumraodo celeritate transvohunc, cujus labori et gratise debeo, quod usque ad lasse, pingebat actibussuis paginam quam legisset. hoc tempus vixi, et grandaevus et debilis. ' Corporea Si prophetafuissetin manibus, prophetantem videres soliditas et virtus animae imbecillitatem meam porcodice amisso lectorem si Testamenti Veteris retavit sine fastidio cujus ambulavi pedibus, tenui censuisset volumina, Mo^^si dignus oeniulator incedealiquid manibus, vidi oculis, ordinavi sermone duo bat taliter ac si illum Israelitica per deserlum videbamur intuentibus,cum unus perjconcordiam tieagmina sequerentur. Si apostolicum lac [verborum et ret ex duobus. Ha'c, " Rustico illustri viro dicta mel dominicae passionis severitatem legis condiens penitus insederunt, qui in omni dicendi genere exer-

    mei quid loquar?

    quo

    Nam de domum

    Sancius paier] Basilienses sancius papa, quod quia papae nomen quibusvis episcopis plerique tribuebant, Ennodio tamen non conveuit, qui ut ad epislolas docuiraus, unicum
    '

    nomen hoc

    etsi in aliis ferri posset,

    exemplaria,

    Romanse

    sedis ponliiicem objici posset, Epiphanium

    papam

    vocat.

    Nam quod
    infra in

    quoque papam

    hoc opusculo appellari, id nihil efficit, quia Eurici verbo sunt quas eo ioco recitantur, non Eonodii. Idemque judicium de Vilaa titulo, ubi papa dicitur Epiphanius nam ascititiura videtur. Itaque patris
    :

    quod asserunt vetera loco reddidiraus et quaj mox sequuntur,satis confirmant, ubi genitor nuncupatur. - Bollandus, anieibai. ' Schott. et Bol., cujus corporea. Rastico 1. V.] llli, opinor, qui pancis ante annis consul fuerat cum Olj^brio, anuo scilicet 462. Hic alter eodem tempore in Husticus Mediolanensis, GalliaRusticus Burdigaleusis, ad quem scribit SidoSaiis niuslib. ii, et de quod item lib. viii, epist. 11
    : :

    213

    VITA
    o

    B.

    EPIPHANII EPISCOPI TICINENSIS.

    214

    citatissimus, tali est orsus eloquio.

    Scimus, sancte
    aetatis

    vobis

    Pater, scimus, et profunda consideratione perspexi-

    mus, juvenem istum non oportere pro


    teneros pro

    immanamque

    turitate censeri, nee debere gravis concilii

    hominibus

    quadam
    si
    illi

    obice annos afferri

    vir

    communionem servandam cum omni humili" tate pollicetur; neque futurum esse quemquam, qui me, nisi cum Deo nostro, possit olfendere auctorem bonorum omnium servate pudicitiam, et ne injuriosum putetis quod grandsevos et presbyteros de
    :

    cana

    morum
    est,

    integritate probabilis

    gemfnata laude

    continentia et integritate servanda p\ier appellat


    conversatio,

    dignus
    puerile

    ad venerabile mentis imperium

    non

    anni, aut adolescentiam aperit, aut

    Vive tu tamen, vive, forma bonorum operum, et uberiores in eo, si adbuc possunt crescere, lucidae conversationis fructus adjunge. His dictis conticuit. At ille piissimus pontifex benevolentiae ejus impendens grapari de discipulo exstimatione tias, quod secum atque Ticinum quasi senliret, dicto vale, discessit qui aliquantis ad sepulcrum festinans regressus est diebus emensis morbo regio perfusus, lucem sseculi nostri superna habitatione commutavit. Esemplo in istum bonorum omnium consensum

    corpus obtemperet.
    et

    senectam. Speculamini meaa conversationis interna,

    exemplum

    indignum aliquid agnoscitis, coercete. Nemo ut principem admonere timeat, si probat erHis ita dictis, conticuit. Surrexerunt omrantem.
    et si

    Ecclesiee

    >>

    nes, et consona,

    quasi ex pristina meditatione, sub


    :

    momentanea tamen voce dixerunt


    batissime, ave pontifes singularis
    :

    Ave, Pater pro-

    universorum sensit
    testantur
    alloquia.

    electio

    sed

    te quidem optimum etiam tua

    bonum

    Crescis

    sanctis

    conscientiam nostram,

    et aperiris luce

    meritis apud operum, supra

    quem
    Mox

    porrigebatur opinio.
    suscepto
    sibi

    Quibus breviter perdiscesserunt.

    adducitur

    magnus

    illico

    in tota urbe ooncursus

    strictis,

    omnes munere

    rapitur a lamentatione funebri in

    gaudium populi
    intemperanter

    consecrandus

    antistes.

    Flebat

    iste

    beatus antistes proprio ore leges quibus se posset tenere, dictavit. Primum statuit non lavandura, ne nitorem animaj et interioris hominis forti-

    dolore mortis patern, cui reddi debitas aliquas la-

    tudinem balnea magis sordibus amica confringerent. Deinde decreverat nunquam esse prandendum; sed ne propositi sententiam supervenientium vis ulla temeraret, et aut jactantiae nebulis, aut avaritim fama ut titudine magna solus erat, qui se vocitaret indignum. laederetur, diffinivit nunquam sibi coenandum Nunc quid pluribus utar, qui omnia explicare non commutatio horarum, ac per hoc semel in die reficiendi tempus afferret. Cibos jussit sibi placere vivaleo? Finitimarum civitatum junguntur studia, et attrabitur tanta collectio, ac si iuitiandus esset totius p liores, nihilque in apparatione ferculorum nares saporemque suum posse offendere, nisi quod aromaorbis episcopus. Ducitur Mediolanum adhuc reluctans, tibus condiretur. Olerum et leguminis pascebatur et magna si dimitteretur munera promittens, qui ut epulis sed neutrum horum usque ad satietatem cafieret, noluit spondere vel minima. Consecratur cum piens vini quiddam parum, quam tamen exiguitatem omni celebritate cunctorum. Exsullabat mundus de apostolicai admonitionis memor sumebat ob stomachi tam sanctfe ordinationis insignibus. Extranearum habitatores urbium tanto se tripudio jactabant, quasi cavendam debilitatem. Procedendum censuit omnibus

    non sinebat. Resistebat in quantum poterat, et indignum se jam apostolica imitatione clamitabat sed tantum magis surgebat in eo dilectio cunctorum, quantum in raulcrymas promiscuce multitudinis
    Isetitia
    :

    ipsis

    proprie profuturus infulas sacerdotales e.vce-

    in quolibet aeris terrore maturius

    ita ut

    vigiliarum

    tamen magnarum urbium incolas edax consumebat invidia, quod tantum oppidi Ticinensis angustia habere meruisset antistitem, cum apud ipsos
    perit. Aliquos

    formam
    ret

    lectoribus antecedens

    ad ecclesiam praebealtaris

    episcopus.

    Postquam vero ad
    nisi
    irapletis

    confinia

    pervenisset, nullam deliberavit futuram esse necessitatem,

    sola

    pontifices

    metropolitanas

    jactantioa

    vocabula
    rediit,

    qua inde

    solemnibus posset

    tuerentur.

    abduci.

    Junctis pedibus usque ad

    consummationem
    :

    Exacto ergo dedicationis suae die, Ticinum


    Iibus eos instruxit et confortavit alloquiis.

    mystici operis stare se debere constituit

    ita

    ut hu-

    convocatisque universis presbyteris ac ministris, ta-

    more vestigiorum looum suum depingeret,


    j)

    et

    longe
    sibi

    Quamvis me, fratres carissimi, inter primordia immatura titubantem judicii vestri et susceptae dignitatis pondus oppresserit, memini tamen quid gratiae vestraj debeam, cui maxima contulistis. El licet parendi vobis magis quam jubendi habuerim voluntatem, mutavi tamen per ofliciura personani serviendi, animum non amisi. Estote paeifici, estote unanimes onus meum mecum dipidite fit euim ad portandum facilis sarcina, quam multorum colla sustentant meam
    ;
    :

    aspicientibus indicaret.

    Intercessionum tantam

    proposuit curam, ut ipsum se miseris inferre crederet molestiam,

    permisisset inferri.
    otii,

    quam per negligentiam a quibuscunque Ad patientiam laboris tempore


    sufficeret,

    necessitati ut

    corpus

    aptavit.

    Hoc
    pro-

    sibi vivendi

    pragmaticum

    vel disciplinoe

    dogma

    posuit, aggressus est, servavit, implevit.

    Mox vero per universum mundum sanctam


    conversationem
    illa,

    illius

    quse licet in gloriosis actibus


    tacuit.

    tardior esse solet,


    vili

    fama non

    Sed

    '

    ad aures

    facelum, Solo etnomine Rusiicum videto. Verum prsecipuaj notae codices hoc loco Rusticium legunt. Ad aures Ricemeris] RicimerAnthemiiAug. flliam usorem duxit anno 467, ut docet nos Sidoraius, qui sub ejus anni finem Romam ingressus nuptiis inter'

    bello adortus interemit anno 472. Nec posterior igitur hoc anno, nec prior illo potuit esse legatio, qua

    venit,

    iib.

    i,

    epist. S.

    Idem Anthemium socerum

    ci-

    Ricimeris nomine functus est ad Anthemium. Sigoet abi partim ad annum 471 referunt, parlim ad sequentem, perspicuo anachronismo. Novus enim adhuc episcopus erat Epiphanius, ad Ticinensis urbis
    nius,

    213

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    Ricemeris, qui tunc secundis ab Anthemio principe

    parcus,

    ad Ricencrem

    patricium perrexit

    quo
    pe-

    habenis rempublicam gubernabat, detulit.

    Nam

    in:-

    simul visus et electus

    est.

    peratore Romae posito, seminarium inter eos jecit


    scandali illa qase dominantes sequestrat, invidia, ct

    tiit.

    Mandato ergo sibi legationis ordine, In quo itinere quid molestiarum

    Romam

    sustinuerit,

    par dignitas causa discordise. Surrexerat enim tanta rabies atque dissensio, ut mutuo bella pra3pararent;

    quidve virtutum gesserit, festinans ad majora preetereo.

    Moi tamen
    est,

    ut supra dictae urbis portas infecerat,

    praeterquam origo irarum proprios suggerebat stimulos, lis isla circumstantium consilio nutriebatur. Nutabat status periclitantis ItaliiB, et affligebatur
    et

    gressus
    digito
    oculi,

    fama quae absentem illum notum


    ostendere.

    coepit

    Conversi
    ejus

    illico

    omnium

    stupuerunt aientes attonitae, quod tantam sibi


    reverentiam imago
    ^

    ipsis discriminibus gravius,

    dum

    exspectabat futura
    collectio Ligu-

    exliiberi

    index sanctitatis

    discrimina.

    Interea apud

    Ricemerem patricium, Melit

    requireret.

    Inexplicabilis se culpae
    si

    reum fatebatur

    diolani ea tempestate residentem,

    quilibet potentum,
    est
    :

    tantum genua ejus amplexus

    tuliebatur clamor in ccelum: nemo illum in mortalium numero computabat, cui omnia ccElestis partes desinerent, occasiones gratiffi ab una precagratise videbant bona constare. Perfertur ad princibantur olferri. Quid plura contexam? mulcetur Ri- " pem Anthemium, studio legationis episcopum venisse cemer, et veile se reparare concordiara permotus Ligurise, hominem quem uullus possit etiam dives
    nobilitatis
    :

    rum

    qui flesis genibus soloque prostrati,


    et ut

    pacem orabant principum,

    ab scandalo utrseque

    multorum

    fletibus pollicetur.

    Sed quis,
    '

    aif, potissi-

    eloquio sufhcienter exponere. Atille,

    Callida

    mecum
    :

    mum

    bujus legationis pondus excipiet?

    quem

    tantai

    Riccmer
    dirigit,
    sit

    et in

    legationibus suis arte decertat

    tales

    molis cura maneat? quis est qui

    Galatam concitatum revocare possit et principem? Nam semper, cum rogatur exuberat, qui iram naturali moderatione non terminat. Tunc uno omnes ore responderunt
    Vester

    qui supplicatione expugnent, quos illelaces:

    injuriis
    si

    perducite tamen ad
    precatur,

    me hominem
    si

    Dei

    qui

    possibilia

    admittam;

    difficilia,

    supplicabo ne excusationem
    tineat

    meam

    gravetur accipere.

    tantummodo ad pacem

    declinetur assensus.

    Dubito tamen an Ricemer apud me, quod poscit, ob:

    Est nobis persona

    nuper ad sacerdotium Ticinensis


    -

    cujus scio votorum intemperantem esse peret

    urbis adscita, cui et bellure rabidaj colla

    submit-

    sonam,

    in

    conditionibus

    proponendis
    eftigiem.

    rationis

    tunt

    cui ante preces olferatur beneticium,


    :

    quod a
    catbo-

    quolibet petiturus advenerit


    milis,

    cui est vultus vitce sisi est

    terminum non tenere. Sed veniat et laudatam jampridem prsesentet


    diuutur
    officia

    directus autistes,

    Egre-

    quem

    venerari possit quicuuque,

    urbe tota

    palatina.

    Jube,

    rogaris

    lious et

    Romanus; amare certe, si videre mereatur p audiebat episcopus. Jam si ad sermonem illius veniamu: At venerabilis et sae.culis omnibus probatus pontinunquam sic diras aspides verborum digitis incantafex, posteaquam introgressus cst, et proferendi seret Grseculus.

    tor Thessalus violentis poterit evocare

    carminibus,
    a negaturis

    mouis donatus
    insignia,

    licentia,

    quamvis

    fugitivse potestatis

    quoraodo

    ille

    elfectum petitionis

    suse

    ostruni

    gemmasque
    in se oculos

    rutilantes

    reverendse

    extorquet. Pendet in arbitrio ejus,

    cum

    loqui coeperit,

    iniaginis fulgore compresserit (etenim quasi absente

    scntentia audientis. Pendet jus suura, qui excusare


    disposuit,
    si illi

    imperatore,
    tali

    ita

    traxerat
    oris

    singulorum)
    reseravit
    :

    allegandi coj)ia concedatur.


    ita

    Tunc

    narratione

    incipiens,

    januam

    patricius

    Ricemer

    respondit
    exponitis,

    Detulit ad

    me
    :

    Samma

    coelestis

    Domini, venerande princeps,

    est

    hmc bominem quem


    beat laudatores;

    in lioc magis admirationi mihi est, nullos ejus

    fama gloriosum et quod omnes ha-

    ordiaatione dispositum, ut cui tantfe reipublicBe cura mandabatur, per catholicEe fidei dogma Deum et au-

    quibus per invidiam

    abundare
    rogate
    preces.

    solet novitas, prudit inimicos. Ite ergo, et

    hominem

    Dei, ut ambulet: jungite etiam


    consilio {an

    meas

    Egressi de

    concilio?) statim
    y.

    Ticinum petunt, causam narrant, fusis, ut istum laborem susciperet, beatus Epiphanius rogatur lacrymis qui ne extenuaret benehcuim, si fllios diutina
    :

    ctorem et amatorem pietatis agnosceret; per quem bellorum furorem pacis arma coafringunt, et calcans colla superbice concordia superat, quod fortitudo non prc-evalet. Sic namque David prcBdicabilem parcendi magis inimico animus reddidit, quam iutentio vindicandi.
    Sic perfecti sfficulorum reges et domini, sup-

    plicantibus indulgere coalestiarte didicerunt. Supernse

    supplicatione torqueret,

    antecessit desideria postu:

    lantum: quos tamen

    Quamvis tantse rei necessitas probatissimae personae pondus inquirat, et titubet sub gravi fasce portitor immaturus, alfectum tamea quem debeopatriae non negabo.
    taliter allocutus est

    namque dominationis instar possidet, qui imperium suum pietate subliraat. Hoc ergo Italia vestra freta
    judicio,
    *

    vel

    Ricemer
    :

    patricius,

    parvitatem

    meam

    oratu direxit
    ^

    indubitanler conjiciens,

    quod Ro-

    manus

    Quibus breviter narratis,

    quomodo

    erat

    loquendi

    barus. Erit

    Deo munus tribuat, quam prtcatur et barenim triumphus vestris proprie profuturus

    adscitus. Quare cum octavus ejus annus, ut postea dicetur, inciderit in tempora Nepotis, primam hanc legationem sub annum 468 contigisse necesse est. ' Gatatam concilaium] Anlhemium quem Graaculum mos vocat. Sidouius item de Arvando scribens, ejusque litteris ad Euricum lib. i, epist. 7 Hxc ad regem Goihorum charia videbaiur emitii, pacem cum

    cathedram nuper

    Grxco imperatore dissuadens. Greecum namque imperatorem appellat, non Leonem principem Orientis,
    cui rei nihil erat cum Eurico, sed Anthemium qui e Graecia nuper exortus Romaj regnabat. ' Bolland., submittant. ' Schot. et Bolland., Inexpiabilis. * Schot. et Boll., oraium.
    '

    lidem. Dominus-

    217
    annalibus,
    si

    VITA
    sine

    B.

    EPIPHANH EPISCOPI TICINENSIS.


    A
    disposueram, per
    limus,
    te

    218

    Simul nescio qua3 species forlior possit esse bellorum, quam dimicare contra iracundiam, et ferocissimi Getae pusanguine
    viceritis.

    primus exhibeo. Profunda enim

    deiiberatione compendiis nostris in hac parte consusi

    in incertis procellarum erroribus

    navem ex

    durem onerare
    si

    beneficiis. Gravius

    enim

    perccllitur,

    veri gubernatoris ordinatione flectamus.


    tibi

    Quis enim

    postulata impetret,

    quem puduit hactenus


    peccata

    suppli:

    care. Tractandus deinde anceps bellandi eventus

    in

    oportuerat ante preces offerri?


    venerabilis sacerdos
    :

    excusare pra^sumat benelicium postulauti, cui Hseo imperator. At

    quo tamen
    vestro

    si

    ita

    prffivaluerint

    certamine,

    Gratias, inquit, omnipotenti


    :

    regno defraudabitur, quod partes utrceque perdiderint. Nam queecunque apud Ricimerem, si

    Deo, qui pacem suam principis menli inseruit quem ad instar superni dominatus vicarium sua^ potestatis
    voluit esse mortalibus.

    amicus

    est,

    salva

    sunt,

    cum

    ipso a

    vobis

    Patricio

    possidentur. Cogitate pariter,

    quia bene causaj suaj


    obtulerit.

    ordinem
    tinem
    se

    dirigit,

    qui

    pacem primus
    pontife-'?

    cordiae flrmitate ab

    Quibus breviter narratis, accepto etiam pro conAnthemio sacramento, discessit,

    Hactenus admiraudus
    fecit.

    proseculus, loquendi
    oculos,

    festinans ad Liguriam reverti,


    dominica?.

    quando resurrectionis

    Tunc princeps erigens


    vidit aspectibus,
    :

    desertum
    invilatos

    tempus instabat
    ;

    per quod maceratis jeju-

    omnium

    atque in

    eum

    vultus esse cunclorum


    sinebat.
    est
    :

    quem

    admirari nec ipse deita

    Tunc

    alto traliens

    verba suspirio,
    sit, et

    orsus

    niorum cruce corporibus, carne frigida spiritus hirecalesceret dum a Redemptore nostro moriendo mors vincitur, et fidelis spei cibis anima
    laris

    Quanivis inesplicabilis mihi,


    causa doloris
    a nobis

    sancte antistes,
    nihil pro-

    sagiaalur.

    Vicesimo a

    se,

    cum Uomam
    :

    egressus

    est,

    adversus Ricimerem
    fuerit
    ciis,

    masimis eum

    donatum

    fuisse

    beneQ-

    eliam (quod non sina pudore et regni et sanguinis nostri dicendnm est) in famihae stemma copulavimus, dum indulsimus amori reipublicse quod
    viderelur ad nostrorum

    quem

    futurum Pascha dies promittebat tanta tamen iter celeritate confecit, ut quarto decimo die improvisus et famam praeveniens, Ticinum ingrederetur, comitibus sane plurimis in via derelictis,

    quia nec absti-

    odium pertinere

    quis hoc

    nentiam ejus sustinere poterant, nec laborem. Ecce concursus praestolantium tanli antistitis adventum,

    namque veterum retro principum fecit unquam, ut inter munera quce pellito GelE dare necesse erat, pro quiete communi filia poneretur? Nescivimus parcere
    '

    domi positum

    videre,

    quem nondum Romam

    egres-

    sum

    fuisse cognoverant. Laetae urbis tripudia attonito


    :

    Ricemeri indicantur
    ore clamitabant.
    et sicut

    pacem factam consono omnes


    provinciarum
    ;

    sanguini nostro,

    men
    nis:

    servamus alienum. Nemo tahoc credat proprite causa factum esse formidiin tanta circumspectione salutis

    dum

    Essultatio inflnita

    nam

    omnium, r

    ditur,

    hominum mos est, gratius habere quod quam si omniao non pereat dulcior
    ;

    rederat

    solum pro nobis timere non novimus. Bene enim apud nos compertum est, perire imperatori laudem su;e virtutis, qui pro aliorum cautela non meruit. Sed ut tuce venerationi ad liquidum conatus illius aperiamus quotiens a nobis majoribus donis cumulatus est Ricemer, totiens gravior iuimicus apparuit. Quanta contra rempublicam bella prasparavit? quantas externarum gentium per illum vires furor accepit? Postremo etiam, ubi nocere non potuit, nocendi tamen fomenta suggessit. Huic nos pacem dabimus ? liunc intestinum sub indumento amicitiarum inimicum sustinebimus, quem ad fcfidus concordiK nec
    ;

    concordia quaj post litem revocabatur, et pas quae

    jam pene desperata

    contigerat.

    Et vocabatur reve-

    rendus pontifex, ut diu exspectatum iMediolanensibus praesentaret aspectum. At ille, ne velut debitas gratiarum actiones praesens videretur exigere, visitatioues eoriim sub colorata specie declinabat. Igitur processu temporis et laboris, quotidianis successibus vita; in eum meritum geminabatur. Erat illi germana natu minor, ruligione non impar, ' Honorata nomine cujus vitam per singula virtutum genera longum est

    afhnitatis vincula tenuerunt ? Grandis cautio est, adversarii

    tamen ad laudum ejus cumulum, sororem dixisse. Hanc in ipso quo de legatione rediit, consecravit anno quam tamen
    eloqui.
    Sufflcit

    dignam

    tanti viri

    animum

    cognovisse
    ;

    sensisse, superasse est

    etenim liostemprotiuus perdunt semper deprehensa


    :

    imbuendam
    natura

    disciplinis
    sufflceret,

    coelestibus,

    quasi sancta

    illi

    odia stimulos,
    in his

    quos occultata

    conceperant.

    Sed

    si

    omnibus reverentia
    et

    tua, et vadis et mediator

    accedit, qui potes spiritali indagine consilia

    nefanda
    et tu

    Luminosa* cuidam fcminae stupendas sanctitatis et singularis exempli commisit: cujus oporteret fortassis natalium culmina relegi, nisi insignior fuisset vita quam sanguine. Hajc enim fuit

    non

    invenire,
    poscis,

    inventa corrigere

    pacem quam

    talis,

    de qua se crederet habere

    et ipse

    quod

    disce-

    uegare non audeo. Postremo


    etiam
    :

    si solitse calli-

    ret,

    qui erudiendam consortem uteri committebat.

    ditatis astutia

    te fefelierit,

    certamen jam vulreipublicse


    et

    Nam

    brevi apud hanc depositum


    et

    antistitis

    pignus

    neratus assumat
    tuis

    me tamen, statumque
    commiendo manibus,

    eflloruit,

    committo

    et

    gratiam

    maturitatem bonae frugis plautaria onusta perduxit. Interea per propositum sibi callem
    ad cursu praepeti sacerdos venerabilis incedebat,
    et

    quam
    '

    supplicanti et profuso per se Ricemeri negare

    vitae

    Pelliio GeiSB filia] Filioe Anthemii, quae Ricimeri nupsit, nomen incertum. Nam quod Ascilam nonnulli dictam putarunt, error est. Scripserat e consularibus antiquis Gregorius Turonensis lib. n Hist. ex Rici-

    eos

    temporum

    intervalla distinguant, et patriae.

    mere

    et

    Ascila

    natum Theodemerem regem Franco-

    enim Francus fuit: hio noster Suevo matre natus, teste Sidonio. ' Honoraia] Hujus Deo devota; virginis Ticinenses meraoriam quotannis agunt ni idus Januarias.
    Gregorianus
    patre, Getica

    rum. Hiunum eumdemque Ricimerem natisunt, cum

    219

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    :

    220
    ;

    eleemosyais sine retractatione operam dans

    quod A tatesque non valeam per ordinem digererj nec si munus acoipientibus vultu et animo blandissimo mihi centum linguarum fluminibns per meatus irricommendabat ita ut quicunque sermonis solius graguos verba fundantur. Nam egressus Ticinensi optiam praestitisset, nequaquam se indonatum putaret pido, donec ad destinata loca pertingeret, tali via' abscedere erat enim summum praemium, talem suae fatigationem arte geminavit, ut si temperius, saltem vidisse pontificem. Crescebat in dies singulos jumentorum defectum considerantes, in futuraemanfama gloriosis successibus, et totum pene mundum sionis diversoria successerunt, praeter psalmornm
    : :

    illius
    '

    praedicatioue complebat.

    continuationem,

    praeter

    lectionis

    perseverantiam,

    Defuncto tunc Ricemere vel Anthemio, successit Olybrius qui in ipsis esordiis diem clausit estre:

    quorum

    nihil nisi stando faciebat, eligebat

    secessum

    mum.

    Post hunc Glycerius ad regimen accitus apud quem quanta pro salute multorum gesserit,

    est

    stu-

    nemorosa fronde conclusum, ubi connexis arborum brachiis nox domestica texeretur: quod solum refugus per umbracula opaca sol nesciret, et torum
    viridanti cespite gratia naturalis stei'neret. Ibi profusis

    dio brevitatis incido.

    Nam

    sancto viro, inlatam matri


    :

    a ditionis suae hominibus concessit injuriam

    cura

    apud illum reverentia

    praefati sacerdotis esset

    etiam

    rum
    esse

    n decessore sublimior. Post quem ad regnum Nepos " accessit. Tunc inter eum et ^ Tolosae alumnos Getas
    quos ferrea
    trans

    in oratione continuis fletibus exsortem pluviaterram oculorum imbribus irriarabat. Reddebantur arva illa fecunda orationum copia, que frugum

    non poterant.
    exerciiio
    se

    Euricus rex dominatione gubernabat,


    :

    Tali

    macerans,

    Tolosanam

    in

    qua
    esfet,

    orta dissensio est

    dum

    illi

    Italici fines

    imperii quos

    Euricus tunc rex degebat, urbem ingressus

    est,

    queni

    Gallicanas Alpes porrexerat, novitatem sper:

    jam
    nis,

    praevia opinio
    :

    Gallorum auribus, qualis

    nentes non desinerent incessere


    trictius cuperet

    diverso Nepos,

    intimaverat

    sacerdotibus prfficipue ejusdem regio-

    ne in usum presumptio malesuada duceretur, discommissum sibi a Deo regnandi ter-

    funda

    minum

    vindicare.

    Hinc utrinque litium coeperunt

    fomenta consurgere. Et

    dum

    neutra; partes conce-

    rum quem per

    quos attonitos de advenientibus inquisitio prosollicitat. Erat prseterea ea tempestate consilioprincipis et moderator et arbiter ^ Leo nomine,

    ptum tumorem vincendi


    perabat causa discordiae.
    tio

    studio deponunt, sic exsu-

    eloquentise meritum non una jam declamationum palma susceperat qui cum summo gaudio adventum pontiflcis indicavit notitiiE publicaj. Evo:

    jam beatissimus vir octavum in sacerdoannum, cum repente Nepotis animum summovendffi dissensionis amor infudit ut repulso simul- r
    Attigerat
    :

    catur ex tempore regi praisentandus antistes, ad


    illico

    quem
    est.

    ut ingressus

    vidit,

    salutavit,

    aggressus

    Quamviste, slupende terrarum princeps, multorum

    tatis

    veneno servaret inter reges


    viri maturitatis,

    caritas,

    quod tueri

    arma

    vix poterant. Evocantur ad consilium Liguriaj

    auribus reddat virtutis fama terribilem, et gladii quibus finitimos continua vastitate premis, segetem

    lumina,

    qnorum

    possit deliberatione

    quamdam
    bitio
    :

    inimici germinis metant

    nullamtibitamen

    labans reipublicae status reviviscere, et in antiquum

    superni gratiam numinis dira bellandi praestat

    am-

    columen

    soliditas desperata restitui

    tantique

    ad

    nec

    ferrum

    fines

    tuetur imperii,
    te

    si

    coelestis

    tractatum colere ex jussu principis, quanti poterant

    Dominus

    offendatur.

    Regem

    habere memento, cui


    :

    ordinanda legatione sermo: in beatissimum virum Epiphanium mentes omnium


    esse rectores. Seritur de
    et oculi diriguntur
    :

    oportet considerare quid placeat

    qui cumsusceptum

    hominem
    tatis

    portaret ad coelum, pro immensae haeredi-

    fluntcunctoruni sententia, quasi


    et pectore.

    unius et ore proferrentur

    Quid plura?
    aesti-

    cum

    lajtitia

    Christi miies

    occasionem laboris am;

    plectitur, et spe effectum prtecipit

    de negotii
    et valde

    matione
    cilem

    confldens,

    agendi

    speciem

    mehoraturus
    diffi-

    inquirit: actionem pene


    coelestis potentiaj

    conclamatam

    munere pacem discipulis iterata saepius admocommendat. Cujus nos prEecepti necesse est esse custodes praecipue cum noverimus virum fortem dici non posse quem vicerit indignatio. Deinde perpendere nos convenit, quod nemo diligentius propria tuetur, quam qui aliena non appetit. Quocirca
    nitione
    :

    prsesidio percunctatus est,

    Nepos, cui regimen

    Italiffi

    ordinatio divina commisit,


    ;

    suscepit,
    *

    implevit.

    Cujus itineris molestias necessi-

    D ad

    haac nos impetranda

    destinavit

    ut

    reductis ad

    Defunc/o Ricemere vel Anlheviio] Anno 472. Rici-

    armorum jure

    vel promovet,

    nec nobis peccatoribus

    mer enim Anthemium,


    in

    creato jam in ejus locum Olybrio. interemit: ipse 40 post dies, ut Cassiodorus Fastis notat, defunctus est, xv cal. Septembris. Post ha;c Olybrius septimo imperii mense decessit Romse x cal. Novemb. Sequenti anno 473 vacuam aulam Ravenna; occupavit Glycerius ni nonas Martias. Idem proximo dehinc anno imperio dejectus est, levatusque imperator Julius Nepos viii cal. Julias.
    ' Tolosse alumnos Geias] Vesogothos. quorum res hoc tempore fuit Euricus, Alarici pater qui es crebrisprinclpum Romanorum mutationibus occasionem nactus, ut Jornandes quoque in Rebus Geticis notat, Arvernos oppugnabat, et regni sui limitem per Romam imperii Unes promovebat, Sidonius lib. vii, epist. 6 Evarix rex Golhorum, quod limiiem regni sui, rupto dissolutoque /xdere aniiquo, vel tutaiur
    :

    liic accusare,necvobis sanctis hicdiscuiere permissum est. Ha?c igitur Nepoti Aug. causa cur Epiphanium legatum mitteret ad Euricum, ut antiqni fcederis jura

    renovarent. ' Leo n07nine]


    ep. 3. his verbis
    :

    Ad quem

    Sidonius ideni

    lib.

    viii,

    Sepone pauxillulum conclamalissimas dcclamationes, quas oris regiivice conficis. Erat enim velut quiestor Eurici. Sed aliis etiam locis
    doctrinae nomine laudatur a Sidonio, ut 22, et in Narbone.
    lib.

    iv,

    ep.

    Sive ad doeliloqui Leonis redes bis sex tabulas doceute juris Ultro Claudius Appius lateret Claro obscurior iu decemviratu, At si dicat epos, metrumque rhythmis Flectat commaticis tonaute plectro

    Quo

    Mordacem

    faciat silere

    Flaccum.

    221

    VITA

    B.

    EPIPHANII EPISCOPI TIGINENSIS.

    222

    lidem mentibus, terrae sibi convense dilectionis jtire socientur. Qailicet certamina non formidet, concordiam priiis exoptat. Nostis in communi, quo sit do-

    cumulo, humilitas ia eo pariter sentiebat augmentum.


    Igitur

    dum
    et

    talibus

    se

    disciplinis

    et

    laboribus
    ecce
    illc

    minorum
    Sufliciat

    antiqiiitas limitata

    conQnio

    qua sustinueamicus
    dici,

    Christi

    Dei nostri operarius

    exercet,

    rint partes istae illarum rectores

    famulandi patientia.

    quietis nescius et scelerumpatrator inimicus,

    magna

    quod

    elegit, aut certe' patitur

    qui meruit dominus appellari.

    Hsec vir insigniisi-

    mus Epiphanius.
    At Euricus, gentile nescio quod murmur infrinmollitum se adhortationibus ejus vultus sui serenitate significat. Leo vero nominatus superius
    g.ens,

    dolorum incrementa conglutinat, et inquirit quibtis virum integerrimum passionibus lacesseret. Exercitum adversus ' Orestem patricium erigit, et discordire

    crimina clandestinus supplantator interserit. Spc


    :

    novarum rerum perditorum animos inquietat Odovacrem ad regnandi ambitum extollit. Et ut hsec
    pernicies in Ticinensi
    civitate

    tanto allocutionis ipsius tenebatur miraculo, ut crederet verbis hujusmodi expugnari


    fas est dici,
    liter

    contingeret, Orestem

    posse

    mentes,

    si

    ad

    eam

    fiducia
    se

    munitionis invitat. Episcopus

    cum
    :

    etiam

    si

    contra justitiam

    postularet. Ta-

    omnibus ad

    pertinentibus prsesens invenitur

    fit

    tamen

    fertur ad interpretemrex locutus: Licet


    lorica

    maximus
    descit
    :

    pectus

    meum

    vix deserat, et assidue

    manum

    urbe concursus, praedandi rabies inarubique, luctus, pavor ubique, etmortisimago


    in

    necnon et latus muniat ferri tamen hominem, qui me armatum possit espugnare sermonibus. Fallunt qui dicunt Romanos in linguis scutum vel spicula non habere. Norunt enim el illa quae nosmiserimusverba repellere etquEea se diriguntur, ad ^ caedis penetralia destinare. Facio ergo, venerande papa, qua3 poscis quia grandior est apud me legati persona, quam polentia destinantis. Accipe nunc fidem etpro Nepote poUicere, quod servet intemeratam concordiam, quaudo te promisisse, jurasse est. His dictis, inito etiam pactionis vinculo, verendus pontifex vale dicto discessit. Ad quem statim precatorum turba
    orbis Kratus includat,

    praesidium, inveni

    plurima discurrebat. Ille sollicitus poscebatur ad poenam, cujus substantiam notiorem fecerat amicitiarum fides antiquior. Alii llammas ruituris ajdibus supponebant alii ad exitium poscebant dominum, pro cujus convenerat salute pugnari. Currunt ad
    :

    ecclesia'.

    domum,

    totis direptionis

    incendiis aestuan-

    tes,

    dum quem

    videbant erogare plurima, perimnefas


    I

    mensa suspicabatur abscondere. Proh


    sauros cruda harbaries
    quEcrebat

    theille

    in terra,

    quos

    ad

    coelestia

    secreta

    transmiserat.

    Diripitur

    etiam

    sancta ejus germana, et seorsum ab


    sorte deducitur
    :

    eo captivitatis

    omnes nobilium

    a suis familite se-

    questrantur
    (;

    Luminosa, gloriosissima feminaparili


    tota ci-

    dirigitur,

    ut seouturo die

    regis

    epulis

    interesset;

    necessitatisconditioneconstringitur. Odolor! utrajque


    ecclesise
    vitas,

    quem
    non
    vesci

    ille

    jam compererat
    :

    jugiter persacerdotes suos


    cui excusavit, disitque sibi
    alienis aliquando prandiis
    ;

    flammis hostiiibus concremantur

    polluta habere convivia


    esse in
    :

    quasi unus rogus, effulgorat.

    Cunctorum voces
    :

    more positum

    sacerdotem requirentium audiuntur


    sui

    nemo
    salutis

    periculi

    perinde se magis velle proficisci


    raaturavit implere,
    est,

    quod
    tantis

    consti-

    meminerat,

    dum major

    ab

    illis

    portiu

    tutum
    nostro

    et

    Tolosam

    comi-

    divideretur. Cui quamvis confusa in singulorum exi-

    tantibus egressus

    ut

    pontiiice cerneretur.
    sibi'

    pene deserta urbsdiscedente Tantos enim in brevi

    tium turba fremeret, honor tamen et intergladios impendebatur. Nam illico non fuerunt, quos potuit
    :

    caritate sincera, ut captivitatem tlevidere captivos * venerabilem germanam suam, apud patriam remanere necessitas conpriusquam in vesperam diei illius lux funesta labestringebat. Inde tamen regrediens singulasanctarum retur/eripuit. Plurimos etiam civium absolvit prehabitationum loca visilavit. Medianas ' insulas, catu suo, antequam durissimae conditionis vincula Stoechadas, Lerum, ipsamque nutricem summorum sentirent matres familias praecipue, quas immanior montium planam Lerinum adiit. Unde singulos vitae iii hac necessitate poterat manere commoratio. Poflosculos decerpsit ex omnibus, quos in se boni gerstremo status civitatis quem multitudo barbarica minis fames insereret, et ad maturitatis tempus D succidebat, unius fortissima; columnai sustentatus gravida pomis coelestibus arbor adduceret. Interea resurgebat auxilio nec tantum ad delendum suffiexspectatum Italis lumen redditur, et revertente ciebat exercitus, quantum ad reparandum unius singulari sacerdote per sudumrutilans jubaraperitur. persona pontificis. Sublato tamen Oreste et propter Ticinum diu desideratus ingreditur Nepoti elfectum Placentiam urbem exstincto, depraedationis impetus

    devinxerat

    rent, 'quod

    peractse legationis
    '

    insinuat

    et crescente

    laudum

    conquievit.
    polis.

    ^
    '

    Schot.^pa/^ia^itr. Schot. et Bolland., cordis. Insutas Stcechadas] Sic legendum

    Omnes olim

    refertse coenobiis ac

    cellulis

    mo:

    nachorum, quod Cassiaui collationes testantur


    censui,

    ex

    non

    Cycladas; quod habent manuscripti. Stoechada Plinms lib. m, cap. 4, et geographi in ora Massiliensi locant, docentque propter ordinem quo sita; sunt id nomen esse sorlitas. 'LxrjixdSi^ Ptoiemffio. Qui StoechadasinsuIasignorabatantiquarius,CycIadasscripsit, quia notiores erant quemadmodum in panegyrico Cyrillum item scripseruut pro Cochrilo, et Cylindros pro Chelydris. Sunt autem, ut diii, Stcechades in ora Massiliensi at Lerus et Lerinus e regione Anti:

    quibus septem postremae ad sanctos qui in Stcechadibus erant msulis, emissae sunt, totidem ad Honoraet Eucherium, quorum alterauctor, alter alumnus monasterii Lerinensis. * Ores/em patricium] Anno 476. Hicsuperioreanno Augustulo liiio imperium, fuga<o Nepote, dederat. Hoc anno arma in illos movit Odoacer et Orestem, quod Enuodius docet, Ticini obsedit, jcaptumque cum oppido Placentiae tandem occidit.

    tum

    223
    Post

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    224

    quem

    '

    adscitus

    in

    regnum Odovaoris
    hoaorare, ut

    tanto

    Interea ne solis civitatem

    templorum

    Eedibus vi-

    cultu insignem virum

    coepit

    omnium

    deretur ornasse, fessis ejusdem urbis habitatoribus

    decessorum suorum circa eum officia pra^cederet. Interea ne diu favillis domicilia divina premerentur,
    ante gloriosus antistes reaedificandi sumpsit|ammum, quam espensas aut substanliam praeparandi. Ingentis
    pretii fabricas sine

    remediorum

    utilitate prospexit.
    '

    Nam

    directa

    legafisca-

    tione ad Odovacrem,

    quinquennii vacationem
    :

    lium tributorum" impetravit


    singulos dispertienda,
    ut

    ad quse beneficia per


    castitate continuit,

    tanta se
    acciperet,

    nummorum

    attollere condito

    expavit, apostolicse admonitionis


    coelestia

    haud

    inscius,

    non quod

    nemo

    exhis minus

    qtiam

    rant impelrante concessa.


    tur, in

    Dum

    heec

    is quo fuelamen gereren'

    regna quasrentibus indehciens jugiter census


    pleno semper impei'tiat

    perniciem Ligurias possessorum


    prsetorio praefectus

    Pelagii ;qui

    exuberet, et de

    quem non
    Dicebat

    ea

    tempeslate

    erat,

    repositus

    opprimit in largiendi

    voluntate paupertas.

    malitiae

    ardor efferbuit.
    tributa

    Nam coemptionum
    duplicabat,

    enor-

    enim
    rat, et

    Vix est ut

    animum

    divitem possibilitas dese-

    mitate gravissima

    reddebatque

    difncillimum ut sequatur abundantia

    hominem
    per-

    mentemendicum. Jam jamque tamen


    fectionis majoris ecclesije

    fastigia

    onus geminum, quodsimplex sustinere non poterat. Unde mox ad sanctum virum oppressorum turba
    confluxit
    tur, et
    ;

    opus

    attigerat, cedificio et

    qui Isetus succurrendi occasionesamplecti-

    dedicationis insignibus adornato.


    ecclesiae

    Extemplo
    paries

    alterius

    pro cunctorum necessitate alacer

    ambulavit,

    tum columnatus repente

    callidi serpentis ejectus est.


    tiplici ejus possit
    tior,

    impulsu Voluit esperiri si mulAt


    iile

    poposcit, obtinuit.
    species

    Sed quidfrustrageslio singulorum

    vexatione subverti.

    violen-

    ne malis ejuscederet, assurgebat,

    et

    continuo,

    sine alicujus passionisindicio, ad reparationem ipsius

    laborum cjus vel formas eloqui, dum quod non expUcat possibilitas, 'prassumit affectus, datque terminum latiora opinantibus sermonis angustia? Fuerunt tamen ista sacratissimi vatis desideria, ut

    plena se aviditate succinxit. Nimio tamenuniversitas tenebatur rairaculo quod ab ipso templi tholo arti;

    cum innumerabilia

    faceret, optaret

    de laudibus suis
    si

    aut nulla aut pauca perstringi.


    sibus derelinquo.

    Unde

    quid minus
    sen-

    fices

    cum

    ingenti machina corruerunt

    nullus

    tamen

    lingua pauper aperui, audienlium et legentium


    Post multas

    eorum aut crure debilis factus |est, aut aliqua membrorum parte truncatus. Quod orationibus episcopi ut molem contigisse cunctorum sensibus patuit;
    propriam ruina
    sustineret,
    et

    tamen quas apud Odovacrem regem


    supplicationis
    ^

    legationes violentia

    exegit,

    disposi-

    a casu

    suo

    lapides
    ejus

    tione coelestis imperii ad Italiam

    Theodericus rex

    cum immensa roboris sui multitudinecommeavit, ad Q quem vir integerrimus, dum Mediolanijam positus esset, excurrit. Quem cum ille regum prsestantissiprasparationem Jam consummato majoris ecclesicE mus cordis oculis inspexisset, et solita judicii sui orditus, raptim ad fastigia priscse incolumitatis sursacerdotem nostrum libra pensaret, invenit in eo rexisse conspexit domum Dei, qui necdum compondus omnium constare virtutum, cujus integritapererat inchoatam. Quibus tamen ab eo celeriter tem velut fabrilibus lineis ad perpendiculum mentis exactis, mox se in illum divinus favor ostendit. Nam eniensus est qui tali apud suos de illo sermone usus in ejusdem anni curriculo summa dKmonuni turba Ecce hominem, cui totus Oriens "similem non est de obsessis cosperuut clamare corporibus, flagris se habet quem vidisse, prsemium est; cum quo habiet cruciatibus nimiis, utfugerent, sacerdote Epiphatare, securitas. Fortissimo muro Ticinensis civitas nio imperante compelli. Quos ille modica cum fletu incolumi isto vallatur, quos impugnantum nulla vis oratione profusa, ad extima terrarum confinia transpossit obruere, quos nequaquam Balearis funda? mittebat, ac diversis vocibus ejulantes meritorum transcendant excursus.Si qua necessitas inter undas suorum urgebat imperio. Sed cum talia 'per Christi cerlaminum accesserit, tutum est apud istum magratiam jugiter faceret, nihil sibi deprajsumptionum
    suspenderentur. Stupendo tamen
    ordinationis cursu, supra dicti operis perfectionem labor aecepit.
    : : :
    ,

    flalibus assumebat. Tollit

    enim

    illis

    boni meriti pobenignitatis

    trem familias deponere,

    et

    expeditum excursibus
    exercitus

    tentiam, quibus
    attulerit.

    supercilium

    fiducia

    militare bellorum.
    Interea perduelles animos dedititii

    mu-

    imperium

    Adscilus inregnum Odovacer] Regnum ait, non quia Odoacer ejecto in exsilium AuguRomanorum imperio, regis tantum sine purpura et insignibus, non Augusti nomen assumpsit, eoque cuntentiis Italiaj praefuit annos ferme 14. Vetus Chronicum consulare levatum regem proditical. Septembris, et quinto post die Oresleni interfectum.
    ^
    :

    provinciae Alpium Cottiarum, quia exercitus per illam transierat, terfiaj indiclionis tributa relaxavit. Cassiod.
    lib. IV, epist. 36.
    *

    stulo, deletoque

    Pelagii qui prxtorioprsefecius]Prailecior\im

    enim

    prietorii erat tributa exigere, roxjq u.-Kav-ayo<J ydpoi/5 8i(/. ut loquitur u77;ps-ouf;.ivM'j uTots eto--prTiv Zozimus lib. iv. Cffiterum Peiagio huic setate suppar

    Schott. et HoW., repa7-ationem.

    Quinquennii vaaationem]
    est, attritis bello vel alia

    Bonorum principium
    calamitate civitatibus ac

    mos

    provinciis,

    fiscalium vacatione aut ind\ilgenolim ConstantinusyEduae civitati graviter afflicta! quinquennii reliqua remisit. Eumenius rhetor .Quinqueannorumnobisreliquaremisisti. luslrum omnibM liislris felicius! Et Theodericus
    tia subvenire. Sic

    onerum

    Pelagius alter patricius, vir eximius et poetica laude clarus, quem Zeno Augustus anno 490 necavit. Marcellinus comes, Longino 11 et Fausto coss., Zeno imp. Pelagii gulam ininsulaqusePanormumdicitur, frangi prsecipit. * Theodericus rex] Anno 489 Cassiodorus, Frobino el Eusebin coss. felicissimus atque foriissimus D. N. rex Theodericus intravit lialiam.

    225

    VITA

    B.

    EPIPHANII EPISCOPI TICINENSIS.

    226

    tationum incendit ambitio: quorum caput Tufa fuit, liomo in perfugarum infamio notitia veteri pollutus:
    qui concepit raente, ut se desperatis
    ingeati multitudine redderet
    rex
    principali
    :

    enarranda lingua non sufficiet. Juvat enim certa quaeque decerpere, ubi sunt omnia admiranda quae
    referas.

    partibus

    cum

    quod duai TLieodericus


    cognovisset,

    Sub tali cruce triennium duxit, soli Deo dolorum suorum secreta manifestans, a quo ministrari sibi

    soUicitudine

    continuo

    clandestlnum poscebat auxilium.


    digressis

    omnem
    traxit

    illam

    quam

    totus Oriens vix sustinuit, con-

    Post

    hinc

    Gothis,

    civitas

    Ticinensis

    manum, atque ad
    ,'contulit.
    :

    Ticinensis

    civitatis

    angucojtibus

    stiam
    simis

    Yideres
    tuguriis

    urbem familiarum
    :

    scatentem

    domorum imnianium culmina


    cerneres
    a
    ;

    in angustis-

    Rugis est tradita, honunibus omni feritate immanibus, quos atrox et acerba vis animorum ad quotidianascelera sollicitabat diem putabant perisse, qui
    :

    fundamentis sedificia immensa migrare nec ad recipiendam habitantium densitatem solum ipsum posse suffiresecata
    cere.

    illos sine

    faciuore casu aliquo interveniente fugisset.


    antistes

    Quos tamen beatissimus

    sermonum suorum

    melle delinibat, ut effera corda auctoritati submitterent sacerdotis, et amare discerent

    quorum pectora

    Inter haeo

    ille

    in bonis virexercitatissimus, in

    quo
    r,

    pandebat accessum, tempus otferri, quo benignitatis suae pleno austro vela laxaret, et portum glorioB per variarum notitiam gentium et actuum
    cunctis

    animorum amplitudo

    opportunum

    sibi conjiciens

    semper fuisse dedicata cognovimus. Mutata est per meritum illius perversitas naturalis, dum inhonoris mentibus radix peregrinas apud illos affectionis
    odiis inseritur. Quis
    et timuisse

    sine grandi stupore credat dilexisse


    et

    Rugos episcopum,

    catholicum et Ro-

    celebritatem secunda navigatione pertingeret: pri-

    manum,

    qui parcere regibus vix dignantur?

    Cum

    quod uullaj cbartse veterum, nuUi libjTorum de quocunque loquuntur annales, quod cum
    in loco,

    more

    quibus tamen integrum pene biennium exegit


    ut ab eo flentes
    familias regressuri.

    taliter,

    discederent, etiam ad parentes et


    res est misero exitialique

    stupore relator affirmet, vel


    admittat, ut

    cum

    admiratione lector

    cum sagacissimagente habitans, etquam nuUa suspicionum aura prffitervolat, in rebus dubiis, quando metus periculi etiam mitia contra quoslibet
    corda
    sollicitat,
    sie
    illis

    Postquam vero perfuncta


    bello,
    et vicit is cujus

    post

    triumphum spoliatum
    ;

    vagina gladium nullus aspicit


    exercitus sui

    qui praesumptionem
    :

    fidelissimus esstitit, ut iniet


    -

    cum
    :

    praelio terminavit

    illico

    aggres

    micos eorum toto devinctos teneret affectu,

    inter

    sus est venerandus pontifex

    de urbis suas reparadignis compleret

    dissidentes principes solus esset qui pace frueretur

    tione

    tractare

    quam

    ut

    primum

    amborum.

    Applicabat enim ad quidquid priEstabatur ab altero


    dulcedine
    ut

    compendium
    :

    unius,

    habitatoribus, spiritalis prospexit deliberatione con-

    et reverentia

    sonae suce atque

    sic largientis

    per- C silii. El iicet eam, precatu illius faciente, nullus in vastitatem temporalis procellce turbo dispulerat; temperabat

    animum,

    nuUatenus accenderetur, si aliquid a se episcopum et inimicus acciperet. Ille fuit, circa quem concordiam et pugnanles servarent, et cujus quietem bella non laederent, Jam si ad illud veniamus, quod quotidiana et ipsos pascebat humabeneflcii per

    parum tamen credebat posse sufticere, nam omnium Liguriae civitatum Ticinus
    contenta
    indigenis
    exsultaret.

    si

    post rui-

    suis

    tantum

    Coepit

    vicinarum

    urbium finitimos quosque de civibus


    atque ad suos hoitos cultor
    "

    flosculos legere,

    diligenter plantaria

    nitate

    raptores,

    et

    illis

    intra civitjtem

    sumptuum

    jam probata

    portare,

    de quibus frugi et idoneus


    regis Theotantum Romanae

    necessaria ministrabat, qui foris prtedia illius conti-

    aptissima caperet
    Interea subita

    nua vastitate deleverant. uno eodemque tempore,


    reficiebat
    blanditiis,
    Si cujus

    Nam
    cum

    tot millia

    hominum
    poscerent,

    poma possessor. animum prtestantissimi


    illis

    diversa

    derici deliberatio occupavit, ut


    libertatis jus

    humiliabat alloquio, pascebat


    liberi

    muneribus.
    libet

    uxorque, inimicis a quaillieo

    parte fuissent intercipientibus occupati,

    supplicationis illius pretio

    reddebantur
    efl'usio.

    suis,

    quos

    auri redimere nonpotuisset


    et prce

    Regi aptissimus,

    tribueret, quos partibus ipsius fides examinata junxisset illos vero quos aliqua necessitas diviserat, ab omni jussit et testandi et ordinationum suarum ac voluntatum licentia submoveri. Qua sententia promulgata, et legibus circa plurimos tali
    :

    sanctis omnibus venerabilis existebat, ut quoscunque Romanorum bellandi licentia hominum

    lege calcatis, universa Italia lamentabili justitia subjacebat.


    ^

    Itur rursus ad

    illum qni

    manu medica
    :

    ejus fecisset esse captivos,


    sola

    mox

    illi

    restitueret,

    quem

    publicis

    consueverat

    subvenire vulneribus

    cujus

    aliorum libertate ditari. Deinde enumerare nequeam quanta ille subjugatorum agmina solo proprio reddidit quanta, ne vexarentur, impointelligebat
    ;

    suit.

    Jam

    si illa

    retexam, quas inimicorum sustinuit


    laboravit immissionibus,
    virtute contempsit,

    a?rumnarum saepe fuerat ardor exstinctus. Qui dum se diceret solum ad tantam sarcinam sustinendam non posse sufficere, rogatur pariter venerabilis LaurentiusMedioIanensis episcopus qui profecti una
    fonte
    :

    insolentias,

    quibus

    quali

    Ravennam etiam
    renter.

    pariter pervenerunt, suscepti reveillis

    procellas

    pessimorum

    ad

    hwc

    Postquam

    agendi aditus reclusus

    est,

    ^Tufa] Liguriae atque yEmiliae consularis, ut nontradunt. Incidit ejus defectio in annum 490. Inter dissidentes principes] Odoacrem et Theodericum. ' Civilas Ticinensis Rugis est tTadita] Anno 493.
    nulli
    2 "

    ^ liur rursus ad illum] Tertia haec Epiphanii legaqua collegam habuit Laurentium episoopum Mediolanensem, ad Theodericum, de abroganda lege

    tio, in

    quam

    adversus eos tulerat qui steterant a partibus Odoacris.

    Schott. et BoUand., diligens.

    227

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    228

    beatus Laurentius necessarium duxit illi potissimum Aaccessum; et inter res *duas nascentis imperii,pietatis dulcedinem censura;pellit utilitas. Exemplorum peroraadi copiam dari, cujus vestigia frequentium

    legationum laboriosus

    callis

    attriverat,

    et

    per trapublicas

    cuelestium testimonio

    '>

    affectio

    mea

    nititur.

    Offen-

    mitem hujusceniodi
    petitiones

    itineris

    cursitantem non semel


    :

    disse legimus principem, qui coelitus destinatum

    nec

    hispidum castrensis pulvis

    effecerat

    qui

    tali

    inimicum subduxit

    exitio

    pcenam meruit
    :

    lenitas,

    est orditus eloquio. Quantus, invictissime princeps, per innumerabiles successus felici-

    quam

    potuit intulisse districtio

    ultionem suscepit,
    aut attenuat
    potitur, indulget.
    se-

    qui detrectat inferre.

    Vim

    divini judicii

    tatem tuam favor divinus evexerit, si perordinem relegam, ' agnoscis te votorum parcum, majora

    aut contemnit, qui hosti suo,


    Justitia coercendi sunt,

    cum

    quos constat gratiam non

    Deo nostro beneficia accepisse quam optasse memineris. Sufficit tamen hoc unum narrare, sed maximum, quod apud te principem ibi servorum tuorum causas agimus, ubi solebat inimicus tuus hujus solii possessione gaudere. Habes plurimum Christo Redemptori nostro quod debeas pro quibus
    semper
    a
    :

    cutos. Vitia transmittit ad posteros, qui praesentibus

    culpis ignoscit.

    Nam quod
    vere

    de Redemptoris nostri pa-

    tientia loqueris, illos

    amplectitur lac gratise,

    quos austeritas legis informat. Nunquam a medico ad plenissimam cnrationem eeger adductus est, nisi
    ab illo qui primum putria ferro membra desecuit, et lalentem penitus e sina viscerum produxit illuviem. Qui criminosos patitur impunite transire, ad crimina

    rogamus, ipse largitus est. Cavendum nobis est, ne offendatur auctor muneris, si quod preestitit non amemus. Diu suspendo fiduciam meam placetire per singula, quae fando ccmperi, quseque perspexi
    ;

    accessisse tibi Divinitalis


    licebaris

    auxilia. Scis

    quje te pol-

    hortatur insontes. Tamen quia precibus vestris quibus superna assentiunt, obsistere terrena non possunt, omnibus generaliter errorem dimittemus. Nullius

    acturum, quando confertissimis inimicoruni


    et

    cuneis urgebaris.
    tulse
    ^

    circa

    muros

    Ticinensis

    civita-

    Deum nostrum
    siti

    caput noxa prosternet, quoniam potestis etapud agere, ut sceleratae mentes a propodiscedant.

    hostis tuis clangor streperet,

    quando armis
    sola

    sui perversitate

    Paucos tamen quos

    numero

    adversarii

    proestantiores

    subsistere,

    malorum
    cessitas

    incentores fuisse cognovi, locorum


    ;

    suorum

    tecum dimicante coelitu, invisibili virtute, non poterant. Audebat te aggredi, qui exercitus tuos nuda solatiorum tuorum pondus testimatione pensabat omnis bellandi apparatus sustinere non valuit; Quo;

    tantum habitatione privabo

    ne forte exsurgens nevicinos inveniat nutritores, et malorum ad

    juta successibus bellaconsurgant.


    sinius rex
    dictis,
    ^

    His prcecellentis-

    virum illustrissimum Urbicum

    ties utilitatibus tibi


    coeli

    tuis

    aer ipse servierit,


    tibi

    serena militaverunt,

    si recenses, acciri jubet, qui universa palatii ejus onera sustenconvexa pluvias Q tans, Ciceronem eloquentia, Catonem Eequitate pree-

    fuit, et

    pro voto fuderunt. Quis resistere dextrae tua? ausus cum gratia superna pugnanti?quoties imimici
    tui ceciderunt

    cesserat

    cui

    praecepit

    ut
    :

    generaliter indulgentiff-.

    pragmaticum promulgaret
    nigoitatem paratissimus
    contexit, ut et illa
    abolita, qure

    quod

    ille

    ad

    omnem

    be-

    mucronibus sodalium suorum ? quoties libi vicit, qui pro hostium tuorum utilitate certabat? His ergo donis coelestibus vicissitudinem impensa circa homines pietate restitue. Mysticse oblationis
    holocausta sunt supplicantum lacrymas non sperni.
    Illud certe perpende, qualibus in

    illico

    tanta brevitate et luce

    culparum genera cognoscerentur putabantur fuisse reservata. Interea secretius rex prEestantissimus sacerdotem venerandum Epiphanium imperat evocari quem tali
    :

    regno successeris

    compellat

    affatu".

    Judicii nostri

    ex ipsa sententia,

    quos

    si,

    ut liquet, malitia expulit, casus illorum neut sequentes informet.


    :

    gloriose antistes,pondusinteIIige,

    utcum

    tot inregni

    Ruina priEcedentum posteros docet cautio est semper in reliquum lapsus anterior. Non sine exemplo militat, qui recesse est,
    spicit ^qua

    circulo pentiflces esse videantur, tu potissimura in

    tanta re quasi unicus eligaris

    nec enervata per meilludit

    ritum tuum hujusmodi aestimatores


    globis lunaribus

    opinio.

    causa decessor ejectus

    est.

    His freta Li-

    Solus esse juste crederis, cujus splendore,

    tanquam

    guria vestra nobiscum profusa supplicat, ut legum

    minorum siderum lumen


    quserat noctis

    obtunditur,

    vestrarum beneficia sic tribuatis innocentibus, ut noxios absolvatis. Exigua est apud Deum nostrum misericordia, si illos tantum laesio non sequatur, qui
    reatu carent
    :

    et

    medicae lucis radii preefulgida conscientiae tuse

    luce fuscantur. Quis


    solis

    lampadam, ubi

    culpas dimittere cceleste est


    siluit.
    :

    viudi-

    jnbar effulgorat? quis candelaj praesidium, ubi caminis indesinentibus fidei pyra succenditur ? Po-

    care terrenum. Post hajc

    stremo talem a
    riis

    me

    oportet dirigi, qualem suscipiens

    quo loquente, attonita Quamviste, de voluntate ejus corda pavor arctabat. venerabilis episcope, pro meritorum tuorum luce suspiciara, et multa apud me confusionis tempore repoAt eminentTssimus rex
    infit
    ;

    libenter auscultet. Vides universa Italias loca origina-

    viduata cultoribus. In tristitiam

    meam segetum
    campus appor-

    ferax spinas alque injussa plantaria


    tat
    :

    et iila

    mater humanse messis Liguria, cui nume-

    suisses beneficia, quibus frui te convenit tranquillitate revocata


    ;

    regnandi tamen necessitas qua conclu-

    rosa agricolarum solebat constare progenies, orbata atque sterilis jejunum cespitem nostris monstrat obtutibus. Interpellat
    '

    dimur, misericordiae
    *

    quam

    suades,

    noa ubique pandit

    meterra quocunque respicioube-

    Bolland., agnosces. Schot. et Bolland., auxilio.

    "
    *

    lidem, hostilis

    litui.

    Schot. et Boll.. duras.

    Idem, asseriio. ' V. I. Urbicum] Quaestorem sacri palatii, autinstar quaestoris. Quod Eurico erat Leo quod Gundobado Laconius, lioc Urbicus Theoderico.
    :

    VITA

    B.

    EPIPIIANII EPISCOPI TICINENSIS.


    contiislat.

    230

    rem

    vinetis faciem,

    cum

    aratris

    impexa

    A Precortamen,

    ut indultu clementisB tuee Victor, Tau-

    dolorl nullus liumor illorum labris infunditur, quos


    a vini copia OEnotrios vocavit antiquitas. Hai^c
    vis
    '

    rinatis urbis episcopus,

    comes

    roihi et particeps

    hu-

    quam-

    jus itineris adjungatur, in quo clarum est epitoma

    om-

    Burgundio immitis exercuit, nos tamen, si non emendamus, admisimus. Populata; patria', cessamus succurrere, et aurum apud nos babetur in condilis?
    Quid
    interest, pecuniis

    nium virtutum

    quo socio adhibito, de Deo nostro


    ))

    securus respondeo, nullum effeclum propriis petitionibus abnegandum. Quibus auditis, rex eminentis-

    an ferro adversariorum ani-

    simus annuit. At tremendus pontifex, dicto


    cessit.

    vale, dis-

    mos inclinemus?
    vicisse est
    :

    obtulisse

    quod nienles capiat

    hosti,

    occuluisse,

    superari. Suscipe ergo, Cbri-

    sto adjuvante,

    hujus laboris sarcinam, es qua comin coelesti repromissione merceiste

    munem habeamus
    dem
    :

    Ex tempore portandae pro redemptione pecunite egreditur, Ticinum impiger venit. Et quamvis adhuc hiemali tempore Martius
    destinantur, suscipiuntur
    :

    quia novus

    propriis insignibus titulus laudis

    accrescit, per
    stris sine

    manus

    tuas de

    oppugnationibus no-

    mensis glaciales tlurainibus frenos imponeret, etcana nivibus juga Alpium transituris minarentur exilium:
    sed mortiferum frigus et concretas algore glebas iidei ardor exsuperat nunquam in gelu labitur, cujus fun:

    sanguine triumphare. Princeps eorum Gunest,

    dobadus

    cui reverentiam tui vetustas inseruit,


    te

    quem

    videndi

    nimia cupido stimulat. Mihi crede,


    Italicai erit vester

    damentum

    petra solidavit. Ordinato ergo itineris sui


    :

    pretium captivitatis

    aspectus

    re-

    viatico, profectus est

    diceres

    quod universa impel:

    demptos esse putabo quos cupio, si ad terras illas talis redemptor accesserit. Quam magno suflragio vincuntur oculi quibus te offerimus Sed quid demo!

    leret, quae poterat retinere necessitas

    nec cibi ipsius


    singulos

    capiendi

    mora sustinebatur

    et

    cum

    cum

    ipso positos ille plenus discriminibus callis turbaret,

    ror

    manus arva poscentia?


    :

    polliceor tibi redivivum

    solus inter pericula timere


    vitae certa

    non noverat; quem spes


    illa

    statum Liguriaj

    polliceor soli lajtitiam, etpostTrans:

    comitabatur. Interea

    quse itineris ejus

    alpiuam peregrinationem reducem fecunditatem ex accidenti aurum tibi commodatur, pro qua talis legalus acturus
    est.

    fuit

    Ad
    ris, si

    hsec

    episcoporum lux Epiphanius

    c<

    Quanto,

    semper pra^via, et in apparatu diligens, praecessjt fama; et lanta Gallos insignium ejus relatione coniplevit, ut quasi superni nominis adveutu praisentia turbarentur. Concurrebat omnis aetas et sexus;
    et

    venerabilis princeps, pectus

    meum

    tripudio repleve-

    quos a vicinitate

    viae ipsius

    longa intervalla se-

    junxerant, ardor animi proximabat. Quidquid habuit sermone posset ambiri pro divitiis meritorum quisque pretiosum obtulit; et si non habuit, aliunde tuorum immeditata et continua verba profunderem. * patria ubique opulenta diffusio. Sed quam sermoni meo interceptus denegetur suc- Q 5 mercatus est Inemptis dapibusmensa:'CumuIabanturperegrinoruni: cessus, monstrant lacryma?, gaudiorum, quas dolorum et illis quis nisi comparatas incolae habere non poalumnas nunc parturiit exsultatio. Proinde intellige, terant, escis sine pretio utebantur externi. Tunc ad referendas regi tam pro nobis, quam pro se ipso quoscunque indigentium reperit, illis quae erant dogratias, plus me sentire posse quam eloqui. Justitia nata dispersit. Domi, forisque pascebat miseros neprius an bellorum exercitatione, an quod bis praeque fieri potuit, ut quod ad ipsum delatum est paustantius est,_omnes retro imperatores te pietate susubtraberetur. usibus perum perasse commemorem ? Habes unde gentis nostrae Hoc ordine mira celeritate Lugdunum ingressus rectores accuses tu redimis, quos illi persaspe aut est, ubi Rusticus tunc episcopalem catbedram posfecerunt ipsi captivos. David permiserunt fieri, aut
    : : :

    legimus, pro singularis laudationis exemplo, idcirco

    sidebat,

    homo

    qui

    et in

    smcularis

    tituli

    praefiguratione
    fori

    maxime ccelorum proximitates indeptum, quod


    manibus
    cessffi

    oblato

    sacerdotem semper exhibuit, et sub prcetexta

    suis Sauli pepercit ininiico, et in testem con:

    gubernatorem

    gessit Ecclesiae

    qui trans

    Rhodanum

    exuviarum ejus particulam rapuit fluvium adventui ipsius spiritalis laetitiae copia reprobaret et votum. Deus bone pletus occurrit, causam commeationis inquirit, quae in quanta remuneratione hujus factum suscipis, pro D essent astutiae regis, edocuit. Quem ne inopinantem objectionum aut responsionis calliditas inveniret, tot millibus oppressorum libertate tractantis, qui ilintra penetrale pectoris certaminum se prolusione lum pro unius servati bominis sanguine sublimasti. formabat. Quem postquam Gundobadus terrae illius Perage ergo coepta festinus, et felicitatis tuae obladominus venisse cognovit, Ite, inquit ad suos, et tionem laetus apporta, meque, quamvis sim paratus, videte hominem quem et meritis et vultu semper stimula, ne in offerendo tam odorato sacrificio tarditatis obice refreneris. Christi Redemptoris nostri erit ego Laurentii martyris personse conjunxi: qui quando concedere, sicut ex operibus futurum conjicimus, ut nos velit videre inquirite, et cum jusserit invitate. Mox ad eum omnis Christianorum principis assistenvere holocausta tua per manus meas possis offerre.
    potestatis

    per

    quam

    et licentiam

    '

    Burgundio immiiis] Gundobadus Burgundionum

    rex Liguriaai hostiliter populatus, multa captivorum millia Lugdunum abduxerat, agrosque colonis pene vacuum reliquerat. Ad hos redimendos quarta legatio imponitur Epiphanio, adjecto ipsius rogatu collega Victore episcopo Taurinate anno 494. * Schot. et BoIL, oppugnaioribus.

    Bolland., mercatus est patri. Schot., patria ubique, ubique, etc.

    ^ *

    ad
    *

    quem

    Rusticus iunc episcopalem] Successor Patientis exstat epistola Sidonii, decessor Stephani

    cui scripsit

    Ennodius

    lib. in, epist.

    17.
    epist. 24.

    Vide Sirmondi adnotationem primam in Aviti

    231
    :

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    232
    si

    qui affatim admiratione catium turba confluxit piebantur, quod illa tot linguarum fama tam minorem se in isto, quamvis esset ampla, monstraret cui nunquam sufficeret paupertate sermonum, quamvis
    :

    debat displicere posse,


    sunt, quos

    perderet. In

    summam capti

    nemo

    fugientes invenit. Agricolarum labo-

    riosse stirpes, et duris exercitatae ligonibus soboles,

    ditior justo esset in reiiquis. Constitutus ergo videndi

    regem
    et

    dies

    ad

    quem cum
    si

    ingressus

    est,

    salutavit,

    sua uterque visione

    leetati sunt.

    Dedit

    summo

    viro

    Victori licentiam,
    tionis ordiri
    fuit
    :

    juberet ipse, principium lega-

    quos per terram suam pascit infabricata simplicitas, cum loris coila necterentur, et palmas vinceret arcta connexio, nihil pro defensione sua aliud clamitabant Scimus, et evidenter agnoscimus nonne vos estis Burgundiones nostri? Videte, ne ante pium regem
    :

    qui ad illum

    omne pondus

    retulit,

    ut

    quae

    facitis,

    excusetis; et illa

    urbanorum consuetuditributa solverunt ?


    jussit.

    ad cunctam humilitatem paratissimus. E vestigio decus ItaliaB antistes noster talibus ver Inesplicabilis mihi jam dubis regem cospit affari
    :

    ns crimina supprimatis. Quoties quas ligare prcesumitis,

    Novimus quia

    manus domino communi ille fieri ista non

    Hac auctori-

    dum, probatissime

    priuceps,

    vestri

    amor imposuit,
    :

    tate miseri pro solatiis utebantur. Multos


    gritatis tuoa fiducia fecit interimi,

    tamen

    inte-

    per iter istud contra naturam et tempus bella suscipere, et crustati montis pericula non timere quibus

    dum

    capti superpatriae;

    bius
    '

    responderunt.

    Redde ergo residuos


    tuae.

    dum

    metallum aquas arctaverit, coagulatum ex liquore minatur exitium. Transcendi alienis mensibus ninguidos sallus posui gressus quos in suis locis vis frigoris obligabat. Postremo mortem non timui, ut tibi celer prajmium aeternae lucis afferrem. Inter
    in
    :

    redde origini, redde gloriae

    Antiquus dominus

    provinciam diligit, quam et modernus amplectitur. Remitte quamvis ad alienam ditionem, qui se et ibi
    positi tuos esse cognoscant. Parum enim gratiae impendimus illius imperio, cujus misericordiae nihil debemus. Vacua sentibus illam quam bene nosti Ligu-

    duos optimos reges testiraonium in coelestibus dicturus adhibeor,


    si

    quod

    iile

    misericorditer postulat, tu

    riam, et reple culturis.


    ribus tuis intelligit,
    verit.
    si

    clementer commodes. Munus repromissionis domiet cum ambo amplius hanicffi aequa lance dividite bueritis, damna nemo lugebit. Certate, duces invi:

    faciem

    Quantum obnoxia sit munesuam aliquando cognoest

    Domesticum
    sicut

    tibi

    semper

    indulgere suppliSic

    cibus,

    superbos

    opprimere.
    ^

    ctissimi,

    et

    alterutrum vos

    exsequendo
    sic

    mystica superate. In qua conflictatione


    victor
    accipiet, ut victus

    prwcepta bravium
    Se-

    fortissimos, ibi per gladium, hic per

    triumphos acquires. Nostris


    liaeres accrescat,

    in utroque temperantiam nostrorum commovere

    praemium non
    et

    amittat.

    fletibus. Sic in successione regni istius legitimus tibi

    quimini consilium
    pares exstabitis.
    sine

    meum,

    ambo

    superiores,
    ille

    ambo
    :

    Redimere cupit

    captivos

    tu

    pretio redde

    genitalibus glebis. Mihi

    credite,
    accipiet,

    nemo quam

    uberius in hac causa,


    qui nihil acceperit
    :

    nemo majus

    et per spem adultae ^ progenies ad q Burgundionum gubernacula reviviscas et licet hoc Deo tribuas, adjice et illud; quod nec hominibus externis istud impendis. Jam tibi Italiae dominus et
    : ^*

    defraudabitur praamium

    necessitudinis aftinitate conjungitur


    sa Latialargitas, absolutio suai

    sit filii
    :

    tuispon-

    compendia lucrum transit quos et vendere gloriosum est, donare disponas. Pro quantum dispendii de pollicitatione divina offerenti aurum in hoc negotio, si remittatur, infliget; vel quantam pauperiem, si suscipiatur, apportat Divites exercitus tuos faciet contempta pecunia, acquisita mendicos. Audi Italorum supplicum
    partis illius, atque ad tua
    alterius,
    si
    !

    captivorum

    offerat pactae

    munus, quod et Christus accipiat. Haec cum dixisset, commonito sancto collega Victore surrexit, et usque ad pectus regium lacrymantes, et cum omnibus propter astantibus capita submiserunt.

    Tunc rex probatissimus,


    verbis taliter verba rcposuit
    :

    ut erat fando locuples,

    et ex eloquentiae dives opibus, et

    facundus assertor,
    jura pacis sua-

    voces, et de te
    te.

    praesumentum preces serenus admit:

    Belli

    Audi Italiam nunquamate divisam, et multumde quae si una voce animi tui clementia conhdentem uteretur, haec diceret. Quoties pro me, si reminisceris,

    sor ignoras, et conditiones gladio decisas concordiae

    auclor evisceras

    lex est certantium


    iniraicitiae,

    rorem
    stianae

    frenum nesciunt

    quem putas erquem tu, Chritemperantiam

    ferratum pectus hostibus obtulisti


    consilio,

    quoties pu-

    lucis jubar, ostendis.

    Praeliis

    gnasti

    ne bella

    subriperent? ne aliquis
    orbis parte captivus?
    :

    nullus annectit, quae oris tui nitore, egregie


    rator, attollitur. Statuta sunt

    mode-

    eorum duceretur in quacunque Quos nunc detines, tu nutristi


    tua beneficium
    durai sorti
    praestitit, si

    dimicantium, quidquid

    estcustos, invasit.

    dolose mihi virtus quos ab extraneis tutatus Quis catenarum nesibus impeditus

    non

    licet,
    :

    tunc licere. Ista forte quies vindicet, quse

    non uberiores lacrymas exhiberet, cum se ad conditionem liberator impelleret? quis se subdu-

    hostem suum qui non laisit, adjuvat. Paulatim adversarius a regni sui mole succiditur, cujus imperii radices ^ viribus amputantur. Reposui regi partium illarum contumeliam, quam putas illatam.
    narrasti

    cum armorum tuorum crepitus audiretur, in quo in necessitatibus tutissimum habuere praBsidium? Elisis collo manibus matrona sublimis, cum traheretur ad vincula, promisit sibi vindicem te futurum.
    ceret,

    Ludificatus

    specie foederis nihil egi studiosius, nisi

    ut quod est cautelaj, apertos inimicos agnoscerem.

    Goncedat tamen
    tes illse
    *
    ^

    divinitatis

    assensus,
    :

    ut

    sohdatum
    sibi

    inter nos foedus longa a^tate servetur

    invenient par-

    Virgo ab stupratoris insidiis


    '

    pudorem suum

    tibi

    cre-

    constantem in amicitia,

    quem

    senserunt

    * '

    BoIIand., subreperenl. Schot. et Boll., nostrorumque movere. lidem, progeniei.

    lidem, etiam.
    Bolland., vicibus.

    233

    VITA

    B. EPIPIIANII

    EPISCOPI TICINENSIS.

    234
    ille

    perniciosum fuisse
    viri,

    dum

    litigatur.

    Vos tamen, sancti

    Post prEeceptum venerandi regis impiger

    ver-

    ad domos in quibiis manetis sine tribulatione dum ego animse meae et regni utilitale discussa, qure me conveniat praistare pronuntiom. His
    discedite
    :

    borum
    suit, et
    ille

    saltibus indulgentiae species aut formas

    expo:

    chartas ad insignem antistitem detulit

    quas

    cum

    exspectatissima devotione suscepit, et porest.

    auditis pontifices abscesserunt.

    titorem tanti doni amblenter amplexus

    Qui post-

    At illevocato

    '

    Laconio, cui et rerum et verborum

    quam rumor

    innotuit, tanta istius


    astitit,

    jam
    :

    libera; multi-

    fides ab illo semper tute mandataest, quem et prajrogativa natalium, et avorum curules per magistra? probitatis insignia sublimavcre, cum quo confert

    tudinis frequentia subito

    ut desolata crederes

    quoties et pia

    et religiosa

    meditatur; et sicut non est

    nam testis hujus ego sum, per cujus manus pictacia ad clausuras jussio sacerdotis elicuit, quadringentos homines die
    esse etiam incolis rura Gallorum
    rei

    cum

    vitiis

    sociata nobilitas, nec astringitur ad illecesi

    una de

    bras lux naturre;

    quid

    ille

    benigne facere voluerit,

    duplicari iste hortatur

    adhibitus.

    Cui priaceps,

    Vade, inquit, Laconi,


    libenter auditus est

    et tota

    votorum tuorum vcla


    et

    Lugdunensi civitate rediluros ad Italiam Identidem per - singulas urbes Sapaudiae, vel aliarum provinciarum factum iudubitanter agnovimus. Ita ut istorum quos sola; preces beasola
    fuisse dimissos.
    terris propriis redderentur.

    suspende. Et sacerdos a nobis


    :

    beatus Epiplianius tissimi viriliberarunt, plus

    cujus te precibus fuisse permo-

    quam sex milliaanimarum Eorum vero quiredempti

    tum, cum apud nos verba faceret, animorum i&dices lacrymEe testabantur. Vade, pleno pectore dicta sen-' tentias, per quas pactionis illius durissime nexus irrumpas. Liceat Itaiis omnibus, quoscunque Burgundionum noslrorum rnelus captivitatis fecit esse captivos, quos famis necessitas, quos periculorum timor advexit, postremo quoscunque concessit aut addixit
    consensus principis
    sui,

    tui

    auro sunt, numerum ad liquidum agnovisse non poquia inter eos etiam multos fuga eripuif. Sic fa:

    ctum est, ut tunc ad liberationem omnium subjugatorum transeundi occasio concessa sufliceret. Postquani tamen pecuniarum ille cumulus effusus est,
    continua ad expensas redemptionis suggessit necessaria illa, quae ibi est thesaurus Ecclesiae, Syagria :
    cujus prolixam quaerit vila narrationem
    :

    noster absolvat

    at paucos,

    sufficit

    ta-

    quos quasi ardore prselandi tunc ab adversariorum suorum dominatione rapuerunt, pro illis pretii quantulumcunque percipiant, ne detestabiles apud illos fiant certaminum casus, quorum cum discrimina sustinuerint, lucra
    '

    men

    ut ex operibus agnoscatur,quam verba transcen-

    dunt. Dedit etiam praestantissimus inter Gallos^ Avitus Viennensis episcopus, in

    quo

    se petitia, velut in

    diversorio

    lucidae

    domus

    inclusit.

    non

    sentiant.

    auro illorum ex
    '-'

    maxima

    parte actum

    Quid pluribus? est, ne Gallis

    Laconio\

    Ad quem

    ternas vidimus epistolas En-

    nodii.

    Singulas urhes Sapaudix] Sapaudia jam dudum Burgundionibus concessa fuerat, post memorabilem illorum cladem, et victoriam Aetii. Tiro Prosper in Chronico, Sapaudia Durgundionum reliquiis datur cum indigenis dividenda. Quce hodie Sabaudia dicitur, veteris Sapaudiae parlem tantuui retinet. Nam longius olim porrigebatur, cum in Notitia imperii occidentalis Ebredunum Alpium maritimarum caput in Sapaudia collocetur, itemque Cularo Allobrogum,
    '^

    quae est Gratianopolis. ' Aviius Viennensis episcopus] Doctrina et pietate clarissimus, Alcirous Ecdicius Avitus omnibus nominibus appellatur in sua ipsins epistola, qua poemata sua quibus in codice S. Victoris praetigitur, Apollinari fratri suo, Valentiae episcopo dedicat his verbis
    *

    Domino sancto

    in Chrislo piissimo ac beatissimo

    ApoUinari episcopo Alcimus Ecdicius Avitus fraier. Nuper quidem paucis homiliarum mearum in unum corpusredaciis, hortatu amicorum discrimen editionis intravi. Sed adliuc te majora suadente, in coihurnum pjelutaniioris audacix eduratafronteprocedo. Injungis namque, ut si quidquam dequibusqite causismetri lege conscriptum est,subprofessioneopusculivestronomini dedicelur. Recolo equidem nonnuUa me versu dixisse, adeo ut si ordinareiiturnonminimovolumine stringi potueril epigrammaium muUiiudo. Qwjddumfacere, servato causarum et temporum ordine, meditarer, omnia pene iniUanotissimx perturbnl-ionis necessiia.te dispersasunt.Quxquoniamsigillatimauirequiridifficile,aut inveniri impo^sitjile foret, abjeci ea deanimomeo, quorurn miliivel ordinaiio salvorum ,vel dispersorum reparatio dura videretur. AHquos sane libellos apud quemdamfamiliarem meum postea reperi: qui licet nominibuspropriis tiiulisque respondeant etaliasiamen cau^as inventa materix opporiuniiate pers tringuni .Rier,

    gn,quiajubes, elsiobscurisunt,luosaUimnomineillustrabuniur: quanquam quilibel acerille dociusque sit, si religionis propositx stylum 7ion minus fidei quam metri lege servaverii, vix aptus esse poemaii queat. Quippe cum licentiameniiendi, qusepictoribusacpoetis xqueconceditur, satis proculde causarum serietatepellenda sit. In sxculari namque versuum opere condendo ianto quis perilior appellatur, quanio degantius, imo, ut vere dicamus, ineptius falsa texuerit. Taceo jam verba illa vel nomina, qus nobis nec in alienis quidem operibus frequentare, ne dicam in nostris conscribere licet quss ad compendia poetarum aliud ex alio significantiaplurimumvalent. Quocirca.isecutariumjudicio, qiii aut imperitix aut iynavix daljuvt non uti nos lieentia poetarum, plus arduum quam fructuosum opus agqressi, divinani longe discrevimus ab iiumana existimalione censuram quoniam in asserendis quibusque rebus, vel etiam prout suppeiit explicandis, si quacunque ex parle peccandum est, salubrius dicente clerico non impletur pompa quam regula, et tuiius ariis pede
    :

    quam

    veritatis vestigio claudicatur.

    Non enim

    esl ex-

    cusata perpetraiione peccati libertas eloquii.

    Nam si

    pro omniverbo oiioso quod loculi fuerint hominesrationem rediiibere cogentur, agnosci inpromptu esi, illudpericulosius Isedere, quod tructaturn atque mediiatum et antepositum vivendi legibus loquendi lege prsssumilur.

    Ex hac epistola docemur, homilias etiam ab Avito editas fuisse. Et quidem sola una restat de Piogationibus a Mamerto ejus praedecessore institutis. Sed pluscularum fragmenta in antiquissimi libri reliquiis V. I. Jac. Augusti Thuani amplissimi senatus prsidis vidimus ; unam in conversione dictam domini Segisrici Lugduni, postridie quam soror ipsius ex Ariana hwrese est recepta; alteram in basilica sanctorum Agaunensium, in innovatione monasterii ip' Hanc epistolam Sirmondus postea edidit inter opera S. Aviti aliquanto emendatiorem.

    Patrol. LXIII.

    235
    diutius servitium pubes

    ENNODIl EPISCOPI TICINENSIS


    Ligurum duceretur. Nec
    in

    236

    \ tifex,

    tua plus egit absentia,

    quanlum
    illi,

    imperavit

    uno loco summus


    pediret.

    vir in illa regione se continuit,

    forsitan in longinquo degentes

    ne dominorumferitas imGodigisclus

    humilitas deprehensa; dicant


    ditissimos reddidisli. Igitur

    quos de exsulibus
    a piissimo re-

    omnia qua;

    Fuit Genavse,
    :

    ubi
    ^

    '

    germanus

    ge pro miseris per paginam petiit singularis antistes,

    incunctanter obtinuit. Serenus piaestitit copiam supsocium dedit. plicanti, cui pro compensatione iaboris sui boc creBrevi tamen tantaj liberatorum phalanges emissce debatur posse suilicere, quidquid per illum beneficii sunt, utvideres longelateque agminibus ferventia itiredemptus et pauper acciperet. nora cum laude Dei, tum etiam splendidissimi sacerPostquam tamen omnes qui revocati fuerant, indotis Epiphanii, cujus ministerio atque labore erepti duitu praaferendi principis jure suo donati sunt, perfuerant, redeuntium. Et ne tanti lux nostra tropaeo functam molestiarum suarum molem admirabilis muneris privaretur, atque ab oculis ipsorum pulcbercensebat episcopus cum necdum biennio esacto, a rimum spectaoulum toileretur, ipse cum bis remeadeliberatse quietis gremio, tanquam a portu cymba vit. Videres duci in triumpbis ccelestibus vulgus libealiis inlata tempestate propellitur. Nam infirmis Lirum, et pro mactandorum sanguine terram madelieri gurum et labantibus humeris vix ferenda tributorum latrymis exsultantium cum Elice cnrrum istarum B sarcina mandabatur. Rursus ad te, afflictorum concoborlium ductor scanderet, et quadrijugum od coesolator, accurritur. ^ Doceres frustra reddidisse pafraternce deliberase

    regis larem statuerat

    qui

    famam

    tiunis secutus, bonis operibus ejus

    lestia

    pro merito suo raperetur excursu.


    Alexander,

    Iseus princeps

    Non sic Pelquem pacatorem orbis vo-

    trice

    cives,

    si

    illis

    in solo
    te

    avito periclitantibus

    non

    adesses. Et quia
    rogavit,

    apud

    nunquam

    fatigatus est qui

    cavit

    vana laudatio, captum gentium dusit esamen,


    sanctitate

    ut iste revocavit. Ecce binc comperimus armatorum

    mentes
    electi

    superalas,

    et

    cessisse

    precibus

    suscepisti causas infelicium, et te protinus ad recidiva onera praeparasti. Raveunam pro nobis regem rogaturus excurris; quam ne te ibi quisquam

    principem,

    qui obvium semper lanceis pectus


    fuit acutior
    :

    post Gallicana insignia


    coeli,

    laudaret,

    ingessit.

    Quantum

    verborura,

    quam

    ferri

    procellarumque discrimina,
    aut
    valentia corporis
    tibi

    Minas adhuc quasi aevi


    effugeras.
    se

    lamina, hinc lector agnosce


    se gladii
    tali

    espugnavit sermo, cui


    ergo tertio mense cuni

    integer,

    munitus, exsuperas.

    subduxerant.

    Dum

    Nunqnam
    jejunia,

    ad officium animorum
    :

    membra
    sine tecto

    Ticinum remearet antistes, ut ^ Tarantasiam venit (sic enim vocitatur oppidum Alpibus vicinum), ibi queedam mulier gravi immundi spiritus
    tropaso

    qiiamvis invalida subduxerunt


    navigatio,
    ripis

    frigus, pluviae, Padus,

    periculum, tonitrua,
    incerti

    mansio in
    r.

    fluminis,

    pene sine terra


    ille

    vexatione laborabat

    quae continuo percepta benedi-

    portus, virtuti tuae dulcia fuerunt, et grata successui.


    ^

    ctione absoluta discessit. Ipse

    tamen

    suis inopinatus

    Contristatus est de prajsentia tui et


    te

    eminentis-

    nec suspicantium oculis astitit. Visus est subito, de quo vis credebatur aliquis posse rumor audiri.

    simus rex, qui


    ceres, et quales

    videre ambienter optabat. Expo-

    suisti aecessitates nostras

    Mox tamen
    gat,

    ut rediit, curis ex

    more animum

    fati-

    adventu tuo, autequam ditecum habitantium lacrymae te com-

    ne forte quibus absolutionem Deus per illum proprii ceusus possessione turbarentur prtecipue ob nobilium considerationem personarum;
    dederat,

    pulerint, docuerunt superata discrimina.

    Ast ubi ad principem


    coepit. Solita,

    tamen ingressus
    :

    est,

    italoqui

    rex venerabilis, menlis tranquillitate


    intellige
    et

    quibus immauior apud suos poterat constare calami-

    famulorum preces
    est,

    me

    ad postulanda ne-

    vitaminopem reduces sustinerent, et de peregrinationis incommodis sola misericordias solatia perdidissent. Ad regem invictissimum Tbeodericum
    tas,
    si

    cessaria, et vos ad tribuenda usus informat.

    Lex tua pisen-

    ductor invicte, misereri jugiter

    tu

    semper nu-

    tristi

    viam supplicationi nostrse paledinem in relatione gratiarum, autiu exhibitione muf ecit ad reliqua, semper apud vos beneflcii fldes imnerum coramposilus viderelur exigere flagitatenim petrati. Liguribus tuis largire quod proferas tribue quasi debitam rctributionem, qui prufligatis princi- D quod reponas futurorum quasstus est, temporalis inpum jussiouibus, ipse quid actum sit auctor annun- dulgentia. Boni principis mos est, cum virtutibus tiat. Hoc ergo ille tolius acuminis vir prospiciens amare famam; et regnum ita ordinare, lanquam ad declinare gestiebat. Scripsit tamen, et quaj gesta stirpis suce posteros transiturum. Nutantes domini sunt, loqui commisit epistolis; ne aut tacendo conhaec tantum quae accipiunt, diligunt flrmissimi illa tomptor, aut occurrendo per arrogantiam pronunputius, quaj dimittunt. Sic terris semina parva comtiaretur intemperans. Quantum tunc admirande ponmittimus, ut multiplicata capiamus fenus sine criire noluit
    :

    per se

    mox

    ne

    forte laboris sui vicissitu-

    tibus

    spem non

    intercessionis in posterum,
    resistis
    :

    dum

    tertiam in restauratione baptisterii in civitate sua Vienna; quartam iu basilica S. Petri, quam sanctus episcopus Tarantasiae condidit; quintam in dedicatione basilicffi GenevEe,, quam hostes incenderant;
    sius
    ;

    et alias qua, vel inci-iptionibus ipsis nimium quantum sui desiderium excitant, reliquorumque beati Aviti

    Taraniasiam] Tarantasia olim oppidi nomen, Alpium Graiarum caput. Sic enim et in vetere Itineratio yEthici, et in Aviti homilia quam modo commemoravimus. HodieTarantasiam vocitant nonoppidum, sed pagum ipsum, tractumque totius Centronum ci'

    vitatis.
    ret,
    * ^ ^

    Itaque contra

    illi

    accidit

    quam

    plerisque

    aliis

    quae recensent Isidorus et Ado Viennensis. Godigisclus] Ita scribunt libri omnes, non Godigisilum, ut vulgatae habent editiones Gregorii Turonensis aUorumque. - Schot. et Bolland., /ormam.
    '

    operum

    GallicB locis, ut princeps oppidum regioni non regio seu civitas oppido.

    nomen da-

    Bolland., impetravit.

    Idem, docens. Baronius es Vat. cod. consolatus.

    237

    VITA
    fit

    B.

    EPIPHANIl EPISCOPI TICINENSIS.


    est

    238
    et

    mine
    tis

    triplioatum

    boni imperatoris

    posses-

    dicorum.
    et

    Stabaut

    mussitantes

    attoniti

    populi,

    soris opulentia.

    Concede immunitatem anni prtEsen.


    nativitatem

    casum inuuo homine


    pinatum
    luctus
    tifex,

    totius provincite considerantes,

    Liguriae, qui eos externis qui supplicant, redusisti.

    funus mundi metuentes. Septimo tamen die inosoelus,


    ineffabilis

    Quam uberem

    prcesentem

    habuerimus,

    calamitas,

    inexplicabilis

    clementia vestra astantes interroget. Nemo illi mentitur, cui serviunt qniconvincant. Ad hsecprinceps
    :

    aocessit.

    Sed

    cum
    :

    beatissimus
    cujus vox

    cerneret ponse ad

    saroina carnis

    abjecta maturius

    purum

    Licet nos

    immanium
    vis

    exponsarumpondusilIicilet,et
    Jar-

    ajtheris evolare

    fulgorcm

    pro ipsorum quiete legatis indesinenter munere


    giamur, tamen

    meritorum tuorum traotatibus nostris reverenter iutervenit. Opus est.fieri quidquid oestimamus juvat omne quod praicipis injunxeris enimcompendiis nostris adjici, quod ipse decerpseris.
    ;

    21),

    Mihivivere Chrislus est, el la?,to animo ac vultu sereno


    dicos saepius repetebat
    in seternum cantabo.
    :

    semper fuit, mori lucrum (Philip. r,


    illa

    illos

    versiculos Davi-

    Misericordias iuas, Domine,


    et;

    In generatione

    progeniepro\).

    nuntiabo veritatem taamin oremeo {Psal. lxxxvik,


    Et illud
    :

    Nihil tu quasi ex

    accidenti depreceris, qui

    liabes a

    nobis plurima

    qua;. reposcas.'

    indictionis iiscalis calculi

    partes

    Duas tamen praesentis cedemus tertiam


    ;

    tantummodo suscepturi, ne aut terarii nostri angustia Romanis pariat majoradispendia, autsupplicatio tua exspectata patria? gaudia non reportet. Taliter praefato regi egit gratias

    dicens abscessit.

    quo vale Heu dolor atque gemitus? omnibus


    antistes
    :

    summus
    vel

    Domine, commendo spiriium meum (Psal. xxx, 6). Nec non adjiciebat de perfectione securus Conp,rmatumestcormeuminl)omino, el exaltatum est cnrnu mcum in Deo salutari meo {I Reg.u, 1) :uthymnis et canticis et in morte resonans ad sedem suam coelestis anima remearet quai quinquagesimum " octavum eetatis annum duxit ad tumulum triginta in hac sacerdotali, qualem, et
    In
    tuas,
    : :

    manus

    quasi supremi

    officii

    ultimce visitationis studio

    si

    exoerptim leotor attendis scalptam, conversatione


    Illud

    impiger occurrebat. Et cum domus ipsius Christianae multitudinis turbas evomeret, ipse tameu omnium peuetralia adibat nullum humanoe mentis crassitu:

    exemit.

    namque

    silentio praaterire

    ejus sanctas reliquiiE usque in

    non debeo, quod diem tertium, quo cum


    visae

    dine hebetatum tangebat tam funesta suspicio, quod


    instaret transitus ejus

    summa

    veneratione rcoonditae dinoscuntur, tanto luvestilce

    quem

    ille

    spiritus

    relevatione

    mine ao decore

    cunotorum

    sunt ooulis
    et de-

    cernebat. Ninguido aere, et quali


    tecta confugere,

    solent

    homines ad
    est,

    ut splendorem vitae vultus

    signaret defuncti,

    Ravennam
    civitates celer

    egressus
    venit,
    :

    omnes

    jEmilice

    sepulcri receptaculum properans

    positam gloriam jam nunc percepisse gloriosum vas tanquam ad crederetur, in quo vere fuit thesaurus magni regis omnibus sacerdo- C inclusus.Quaetibifueruntfluminalacrymarum, quanti
    planctus, silebo, ne post annos ac curricula novellum

    et per

    tibus in itinere positismunificus,communis, alfabilis.


    et quasi
    '

    exagellam relinquens,

    se ipso prajstantior.

    dolorem scriptor inculiam. Qucecunque


    venit, liberatum clamavit ab illo fllium
    ;

    Parmam tamen, ejusdem vi ingressus est civitaeum coagulatus in vitalibus humor inqui se medul= fudit, quem catharrum medioi vooant
    Ut tem, continuo
    :

    ibi mater quaecunque

    uxor, maritum
    lebs, se

    queecunque soror, fratrem; qui caeipsum. Postremoin illa tantahominum mul;

    litus inserens in

    ruinam publicam
    quid velut
    est
    ^

    serviebat. Sed quid

    titudine et couventu,
    orbis beret.

    ut

    audenter
    illius

    dicam, totius

    formidas oratio
    diota est,

    navis fragos soopulos


    si
    :

    nemo

    fuit

    qui benefioiis

    aliquid

    non de:

    perhorrescis?VeIis, nolis,

    et

    strictim,

    cujus vita
    nulla pro-

    narrandus
    libelli,

    obitus

    quoniam

    tensione
    velut

    nullis

    dilatationibusl promulgatae

    laudis, transitus ipsius poterit oocultari. Et


    ScyllEeos canes
    et

    quamvis

    patulas

    Charybdis fauces,

    Sed quaeso jam temperemus a luotibus contractam tristitia resolvamus frontem. Excelsa cum Deo possidet, ob cujus obitum mceremus in terris. Sed quid faciam, quod remediatoris vestri siagultus verba
    diflioiunt? laoyrmae ora
    j.

    fragosa

    discrimina

    murmure

    minitantes velifloans

    earina diffugiat, obitus ejus naufragium

    non

    omittit.

    nat

    omne quod eloquor?

    profundunt? mugitum resoet intelligo quod nunquam

    Quid

    fletus narrare

    cesse est ut monslret effusio ?

    metuo, quos oontinuasemper neErgo dum se oppido

    ad flentem flens bene veniat consolator. Haec sancto


    Patri et dootori peritissimo idoneus affectu
    tia

    non

    scien-

    Ticinensi,

    nuno misero, propinquavit quasi alacer et sanus apparuit quod licet cum ^ omnibus exsulta:

    impendi,ut aliquos deconversationeilliusflosoulos relegerem ut est longum iter agentibus iu usu po;

    tionibus ob reditum
    vertit in

    suum

    introisset,

    illioo

    gaudia

    lacrymas

    cegrum

    se esse

    ipsa die signifl-

    omnes obvios consalutent. Tu mihi, anima apud Redemptorem nostrum praspotens, trisitum, qui non

    cans, altera graviorem.

    Etcum

    grandior per dies sinimperitia me-

    bue, ut cura vaouus et pectoreliber,

    munda

    tibi sicut

    gulos appareret inflrmitas, adjuta est

    debentur prasconia mundus exsolvam. De caetero ha-

    normam
    >

    Exagellam relinquens] Hoo est, ut interpretor, et exemplum. Exagellam enim appellasse

    gium
    -

    facere est ponderare exagella.


    Alii, Alii,

    trutina

    qua ponderamus,

    videntur libram seu trulinam, ab eo scilicet fonte a quo et aginam et esagium. In antiqua inscriptione quae contmet edictum Aproniani P. V. sub exagio pecora vendere, est appensa vendere. Zeno item sermone 6 ad neophytos, Habetis, inquit, ayinam : exagium facite, quemadmodumvuliis ponderate. Exa-

    navifragos.

    '

    omnium.

    * Quinquagesimumociavum] Decessit beatus Epiphaniusxii cal. Februar. anni 497, anno aetatis duodesesagesimo nondum expleto. Quare natus videtur

    an. 439, ereatus

    epi^c-opusanno 467.

    239

    ENNODII EPISGOPI TICINENSIS


    te

    240
    rec^de participem,

    bentemin

    postDeum flduciam non

    relinquas, et

    vinam repromissionem

    quem

    religionis titulis insignisti, religiosorum in di-

    OPUSGULUM QUARTUM.
    De
    Tita Heati Anlouil monaclii S^crinencis
    '.

    qui servum suum Antonium, tanta virtutum dote sublimem, circa Danubii iluminis ripasin civitate Valeria, Secundino patre Uicis Iiujus januam jussit inritas ad potiorem cursum ferrata calce provocatur trare. Qui quamvis de splendore natalium conscienita dum majorum virtus sollicitat, ingenia novella tiae jubar hauserit, tamen fulgorem stirpis praacipuse confortat. Qui cana exercitia et veterum gesta relemorum radiis obumbravit, vincens decorem sanguigit, ad disciplinarum frugem propositis laudum praemiis inardescit. Imago praicedentis gloriae, utad po- B nis ingenii claritate dum coruscantem germinis sui non licet lampadam actuum serenitate trauscendit et factus sterosveniat, linguarum catena retinetur est victor stemmatis sui.per quoduniversos nascendo per aetates perire, si quid lectio serenis actibus amica superavit. Qui dum adhuc de matris penderet ubesusceperit. [Itaque eloquentiee diuturnitas, mortalis

    PR^FATIO.

    Ut prceliantes assurgunt buccinis; utequorum cele:

    naturae sine congressionis periculo vincit angustiara,

    ribns,

    quem

    proescivit Dei gratia,

    non

    reliquit

    nec

    per

    quam optimorum

    conver5atio,ipsis decidentibus,

    passa est inopem favoris


    stis,

    existere dispeusatio
    studiis

    ccele-

    quidem corpus origini, etdestinatus a superis spiritus ad proprium recurrit auctorem quorum tamen probitas libris mandata fuerit, eorum vitalisest obitus. Dicat forsitan internoscit occasum. Restituetur
    :

    quem remunerandis plenum

    approbavit.

    Qui ne sancti instiluta propositi per parentum blandimento frangeret, annorum ferme octo genitoris tutela

    nudatus

    est

    mostamen adillustrissimum virum


    fuci aetas

    pres austerior

    Abjurat praidicationis

    dulcedinem

    Severinum ignara
    mulceret
    ditum,

    evolavit

    qui

    dum eum

    perfuncta mens sseculo, et carnis vinculis absolutus non desiderat qus inter incerta mundi gessit, agnosci sed
    illos

    osculis, fulura

    inpuero bonaquasi transacta

    relegebat. Fuit enim, cujus merilis nihilessetabsconIlle

    humanus
    ;

    carcer,

    sine iibertalis dispendio,

    hunc

    sibi
    :

    futurum participem,pia ubique

    refudit opifici

    dum

    inter polluta gradiens,

    nitorem
    ;

    Toce praedicabat

    credo, ut incipientis tirocinia spes

    suum anima Deo nostro mandatorum coelestium


    lucis

    intenta
    lineas

    geminavit

    et

    lenucinantem

    bujus

    per G annuntiata sohdaret. Sed postquam beatus vir humanis rebus exemptus
    est,

    non

    sensit errorem. Nobis vero istareviviscant,

    Constantii antistitisea tempestate

    florentissimi,

    nobls profutura serventur; quibus si a stiidio deest sectari meliora, de illorum qui facem conversationis
    suae praeferunt, veniredebet

    junctus obsequiis, gloriosis operibus


    dedicavit
    :

    vitce

    rudimenta

    qui

    eum

    inter

    ecclesiasticos exceptores
    :

    exemplo. Tu autem, veinjunxisti,


    et siccitatem styli
    :

    coelestem militiam jussit


    bilis
    ille

    ordiri

    erat

    enim venera-

    nerabilis abbas Leonti, quiid mibi operis

    sacerdos Antonii nostri patruus. Sed


    magisterii rigorem consanguinitatis

    nunquam
    molli-

    adjuva oratione titubautem,

    san-

    lege

    ctarum precum imbre locupleta facies enim, utconfido, meritis priEcipuum, quod aggredi me ipse jussisti.Pronumest,beatitudini tusejejunameloquentiam
    fecundis inuocentiaj ferculis anipliare
    :

    vit

    nec fecit securum de necessitudine


    cui gratiam doctoris
    fuit

    discipulum

    non timere,
    prajstitil.

    nisi

    censura

    non

    Tantus

    circa

    sectatorem
    :

    diligentise

    credite niihi,
    :

    vos respiciet extortoe autculpa, aut genius dictionis

    cujusnisisubstautiamreligiosaauctoritate lirmaveris,
    videbitur judicii tui clauda iides delegisseminus ido-

    meritum suum modus, quantum in facie monitoris agnovit. Sed jam peccatorumconsummatio Pannoniis minabatur excidium. Nam sucjudicia contulerunt
    cisa radice substantiae regionis illiusstatus
    ])

    inpronum

    neum, cuivenerandi
    Spiritus sancti mihi

    laboris provinciaai commisisti.

    Igitur beati Antonii narraturus insignia,


    raajestas invocanda
    facit,

    primum
    ut qui

    est,

    enim variarum gentium quotidiana gladiorum seges messem nobilitatis absciderat, et fecundas humani generis terras ira populante
    defleserat. Per incursus

    illum rebus divilem

    me

    in his

    explicandis per

    desolabat.

    Jam

    Franci,

    Heruli, Saxones.

    multipli-

    liDgUiB frena moderetur, etlabiorum sordes

    prophe-

    ticicarbonisdiluere maturet incendio, ne conscientice

    nebulis lucera conversalionis

    illius,

    aut amplissimis
    deve-

    pauperem faciam iaudibus, aut

    infantia areute

    belluarum morelparagebant mancipata qnae nationum diversitas superstitiosis culturis, deos suos liumana credebantcaede mulceri nec unquam propitia se habere numina, nisi cum ea
    ces crudelitatum species
    :

    nustem. Benedicitur indivisa Trinitas Deus noster,


    ' De vita beali Anionii] Beatum hunc virum, quem paucispost obitum annis primus omnium celebravit Ennodius, jure quodam sibi vindicant tres provinciai: ortum Pannonia, poliorem viliB partem Italia, obitura et sacras corporis exuvias Gailia. Natus quipiie in Valeria Panuoniae, atque a beato Severino primum abbate, deinde a Constantio episcopo Laureacensi patruo suo institutus, inde in Ttaliam profectus est : atque iu valle Tellina, qua Abdua fluvius, priusquam

    sequalium cruore

    placassent

    cessare

    confidebant
    ali-

    Lartum subeat,
    lacura,

    decurrit,

    cum Mario

    presbytero

    quandiu versatus, iude rursus eraigrans, ad Larium hiud procul a sancli Felicis Comensis mornominis tyris sepulcro sedem fixit, clarissimamque famam adeplus est. Quam ut declinaret, Lerinensem denique maris nostri insulam petiit, in eaque vitae

    cursum
    peregit.
    '

    inter sanctissimos ejus sevi

    monachos biennio

    In

    martyrologio Romano

    die 28 Decembris,

    241

    VITA

    B.

    ANTONII MONACHI LERINENSIS.

    242

    iram ccelicolum innocentis effusione sanguinis, qui ut in gratiam redirent cum superis suis, propinquorum consuerant mortes offerre quoscunque tamen
    :

    venit illictamen duos senes, quos

    jam

    ita inter lustra

    religiosi titulus declarabat oflicii, hos quasi serenio-

    res hostias immolabant,


    gratiaj locus

    a^stimantes,

    jugulis divinitatis cessaret indignatio, et fieret


    teria
    offensoe.

    quod piorum main

    belluarum habitatio longa miscuerat, ut nihil de illis mundo fama nuntiaret quorum vitam scientiamque plene videor elocutus, cum expetitara pro Dei tiraore habitationcm sine nube vulgavi. Brevi post, horum unus assumptus est, et terreni carceris mole depo:

    Inter

    quas temporum

    sita,

    procellas Constantius pontifex,

    ne quid

    mundo
    hufa-

    eetheriam valetudinem felix anima resumpsit nara absolutionis ejus terapore colurana ignea beati
    coilura

    haberet

    subsidii,

    teri'a

    hostilibus

    deputata,

    Antonii oculis est ingesta, ad

    usque pertinille

    mana

    lege liberatus est.

    gens

    credo, ut venerabilis viri fides, et ardor

    Post cujus resolutionem, Antonium

    nostrum

    vitiorura decoctor typico raonstraretur incendio.

    Tunc

    muli ad

    Italise

    partes quibus coelitus fuerat deputatus,

    dum

    ibi

    Deo cultor

    tota disciplinis coelestibus virium

    Christo duce perducunt. Principe loco Tellinaa vallis,


    quas id sortita est vocabuli, limcn ingreditur
    :

    suarum
    jejunia,
    '
    '

    vela laxaret, et per sinus animaj corporisque

    quam

    extrudentia paleas flabra susciperet: cujus vigilias,


    lectionis assiduitatem jure replicarem, nisi

    monlium ex utroque
    ditat

    latere bracbiis fabricata naturfe

    amoenitas, et de verticibus fecnndis


    :

    amnium

    haberera digniora raemoratu.


    surapsit,
    nisi fatiscente
    officii

    Nunquam

    ille

    cibum

    plebe locupletat uber solum

    quod

    avaris respondet

    corpusculo, nunquara nisi

    juxta desideria immoderata cultoribus,


    ita aristis

    non tamen
    aut

    exemptis

    muniis, sollicitudinem quiete laxavit.

    praegravidum

    aut dotatum

    pascuis,

    arbustis compositum,

    aut fluminibus Uetum, ut

    non
    Illic

    Sed quid retexam, que perfectionis habuerit instrumenta perfectus, aut per quos gradus ad celsa conEcenderit,

    plus supervenientis personae gratia preestaret,


    ipsius originis

    quam

    quem

    liquido
    ille

    declaratura

    est

    obtinere

    variata et distincta formositas.

    sublimia? Scivit
    arrogantiara

    sic

    per labores varios discipliut

    Mario presbytero qui spiritibus immundis dorainabatur, adjunctus est quia hsec est rerum conditio, ut novi hominis mores divulget inventa sodalitas et qui ignoratur per originem, similium clarescat affectu. Deprehenditur mens secreta per socios, et
    :

    narum lineamenta

    sectari,
    :

    nunquam assumeret

    pra?coniis quEe gerebat,


    fuisse

    omnia essent digna dispendium virtutis credidit laudatum. Sic totum de ejus actibus opinionis
    de labore
    et cura
    :

    luce radiabat, ut nihil prseberetur ostentui

    prcemi-

    cui

    ad liquidum supervenientis ffistimare conscientiam, conceditur ut de suis deprehendat exlicet

    non

    nebat censura raentis in corpore.

    et

    iracundiam

    quam

    contra culpas aniraa ejus susceperat, facies infucata

    ternos.

    Nam

    cura

    eum

    beatus Marius

    illis

    oculis

    C pingebat. Yideres adversus


    railitem
    bella
    tractare.

    tJagitia

    raundana torvos
    Christi

    quibus mentes videntur, inspiceret, et interioris decorem hominis absconditis percontareturobtutibus,


    clericorum sociare collegio, et inter ecclesiasticos coetus prsestantem meritis dedicare pervoluit

    oculos, et indefessa contra sfeculi blanditias

    Quando

    illa

    imago statum

    eum

    suum

    resolvit in risum, et

    ab ordinis proprii rigore

    laetitiae

    debilitate

    confracta est ? Interea

    dum

    velut

    sonam. Sed fugit honorem, velut veneni poculum, qui semper potentiam credidit suljjacere, et servire
    patienter preetulit regali dominatui.

    obsignatum monachi in universis implet officium, vir quidam quem sponsas suae amor in facinus impulerat,

    et

    ad effusionem humani sanguinis affectu


    ;

    et

    Ne tamen diu humante conversationis mixtus


    cebris,

    ille-

    indignatione provocarat
    didit fugere

    sum

    societatem contagionis hauriret, elegit seceshaud procul a beati martyris Felicis sepulcro,

    mutatione

    conscientiam se creterrarum, et in aliis pro-

    dum

    vinciai partibus

    innocentiara reperiri

    quam

    furore

    ubi Larius Jonii

    marmoris minas deponit

    quando

    duce

    perdiderat,

    ne evagetur longius, objectis ripis resistunt frena telluris. Illic inserlio nubibus vertice mons coruscat,
    qui sublimitate sua vincit aspectum. Sed

    ererai portavit

    velatum simplicitate ad secreta homicidam, putans in Dei obsequio


    obtutu
    et

    constitutis de actibus suis prseter eftigiera nil patere.


    Artifici

    quam
    ;

    su

    hnmilera siraulavit
    consilii, fabricata

    perbus est raagnitudine, tam difncilis ascensu. nuUis ante monaclium nostrum patuit gressibus

    Nam D commenta
    nec
    estpraiter

    per

    dolosi

    subjectione corapositus,

    cautioribus scelerum sordes texit obstaculis. Difficile

    per prserupta saxorum humani generis admisit, formidine repugnante, vestigium. In prsecisis cautibus
    tuta feris

    Deum deprehendere, quidquid obsequendi argumentis involvitur: proinde flagitium celat abjectio
    :

    longum

    praiibuit nullo esterrente cubilia

    raro in lucem

    erumpunt crimiua, quee auctor

    quo terribilius agricolarum rainatur excursui. In hoc Dei famulus sedem diligit, in quo sola fuit placendi causa, quia nequaquam lenocinabatur aspectibus. Nihil secum amplius, nisi parum leguminis et ligonem quo terram sollicitaret, de mundi beneficiis assumens dedicavit callem subjecta asperitate nescitum. Juga illa indomitam naturEe legem Antonio congrediente perdiderunt reserata
    eo bestiis blandior,
    :

    obtemperandi
    adfuit
    ille

    sepelire. Protinus taraen index consuetus, et latentis secreta con;

    scierit fuco

    reseravit in his sermoAntonium, quando eum plus quam homo possit docuit cognovisse, illum denudans, qui crasso indumento latronera tegebat Cave, in-

    scientise divinse vocis clave

    nibus

    adorsus

    itinera post

    ingressum ejus patuere cupientibus. In-

    velis miscere ne lupum ovibus, agnis viperam negligens aestimator adjungas. Iste aniraam Dei manibus con-

    quiens, ne tanti criminis


    :

    reum sancto

    collegio

    '

    Schot., hosiibus.

    243

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    244

    cessam per ensi fragmenta gutturis elTugavit, et internecivo fratris furore constricti vitam e sedibus
    suis,

    ipse pertractans, brevi

    dum

    infert

    faucibus vincula,

    dissolvit

    hunc

    animum suum allocutione firmavit. Quid agimus, mens adbuc mundani oneris fasce depressa, quam nondum ad auctorem suum
    corporeus carcer evomuit
    fectione fiducia,
    nali
    :

    debitum exitium sequitur, nec a jugo


    alienus qui

    supplicii erit
    :

    uon

    tibi certa est

    de per-

    bumano

    sanguini non pepercit

    miseri-

    dumadbuc

    includeris fragilitate car-

    cordia est, circa facinorosos servata districtio. Ergo

    periculis plena sunt, quae videntur esse tutissi-

    terminum ponens, mandatorum coelestium hostem depelle, ne candida conversatio tecum babitantum fusca supervenientis contagione violetur.
    sopori
    Illico

    ma

    lenocinia bostis tui intelligis,


    laudaris. Vide

    dum universorum
    insidiis
    : :

    voce

    quantis labores

    abs-

    divinis

    obsecutus

    imperiis

    bominem

    vocat,

    mentientera convincit, feriato ore male conscii omnia


    ejus gesta persequitur. Expavit deprehensus,
    gitia sua recenseri videret ab

    cum

    fla-

    bomine, quse sine


    :

    teste

    humani generis commiserat


    :

    viaticum poposcit, fu-

    gam tremens apparavit continuo tamen pedissequa reum ultio [comprebendit, et expiatum scelus palratoris

    conditum esse non licet, quod adimus latebram nostram persecutio manifestat hostilis. Sanctorum petamus exercitum, et illamLirinensis insulae cobortem irriguo inquiramus ardore quem solum bacteEus pulsavit adversarius, timebit inter inimicam sibi multitudinem constitutum. Instructa prailiis acies illa semper invigilat, et variis perfossum ictibus abigit
    :

    " infestantem

    quot bella
    :

    morte nuntiavit.

    Ita

    sermo

    justi viribus carere

    rant tot triumpbos

    illis diabolus intulit, numeuon metuunt quotiens adesse

    non

    potuit. Interea sanctus vir perregiones tiuitimas

    insidiatricis famae

    linguis innotuit

    quae ne pareret

    Satanam, ut dimicantes acuant, classico fuerit stridente nuntiatum: semper eruditos et fortes reddidit

    de celebritate jactantiam, ante provisa sunt remedia, quam morbus adolesceret. Qui enim grandoevus aut
    debilis,

    quotidiana
    >)

    decertatio,

    quomodo

    prolixior pas

    solutos.

    His dictis, dimissa fratribus cellula, quos

    duce diligentia, non

    itineris illius

    transmea-

    bat abrupta,

    cum
    ;

    dantibus valetudinem desideriis

    etiam segritudines corpora non tenerent ? Hac perad secretiora eremi beatus Anterritus frequentia
    tonius credidit

    ibidem praedicti amor congregaverat, apud Lirinum improvisus apparuit. Nuntiavit virum insignium meritorum facies jejunii pallore decorata. Num dum secreti nitorem bominis splendidissima macies indicaret

    non defuit actuum ejus prasco consuetus immaculatam conversationis ipsius speciem sub verborum abundantia et relationis ubertate describens. formi gratia rigidioris propositi ruina nasceretur. Mox tamen secessus quem pendula rupes commenMixtas grandcevis et praecipuis gestorum suorum dabat, electus est in quo annis pluribus solus, et p lampadam non minori intellexit igna rutilare metivere monachus vitam sine humani generis consorte tus est fomitis sui lucem, dum vidit alieni. Quasi transegit. Dabat feras pro sodalibus montana soliinter ornaraenta coeli et sidera pleno fulgore micantudo: mugitus ursi aliarumque belluarum minax tia, supervenientis astri claritudo societur: certant immurmuratio, pro blandw confabulationis commusine invidia geminare radios, et per augmenta luevolandum, ne singulorum devotio
    inamabilis arrogantiie mater existeret, et de multi:

    nione ponebatur. Denique ea tempeslate ursus petulantior, gloriae plus daturus, caules ipsius puberibus
    foliis laetiores,

    minis speciem superare novitatis. Alia prolixiori crine

    facem suam
    ditat

    stella

    et

    quadam domino

    hilaritate gestien-

    potior

    comraendat flamma, nobilitat

    alia

    puriore

    unam
    spatia

    alteram per

    immani ingrediens contritione vastavit, ita ut nusquam de simplici fruge spes residua linqueretur quem ille baculo mulcatum districtius abire prai'cites,
    :

    nocturna sincerior. Sic Antonium nostrum per universas locorum mutationes a Christo veniens disciplina comitata est.

    Providit tamen,
    insula,

    ne cui in

    illa

    piens, testem virtutis suae, et


    alias ire

    bestias

    mox

    coegit

    nuntium passionis ad ut impleretur Domini


    veneni
    ta

    nutrice
    proRferri

    sanctorum

    cum
    :

    pra?slaret

    meritis

    videretur honoribus

    sciens in bumilitatis

    fidelis pollicitatio, qua; sectatoribus suis totius

    et omnium ferarum promisit obsequium. men gradienti ei per destinatum callem

    Rursus

    rugiens se

    plantatum ad centenos fructus assurgere. Blandus juvenibus, gravis maturis, doctus peritis. submissus existendo simplicibus, totam illam domiradice
    nici gregis

    fera suggessit
    fecit aperire
    ;

    quam

    ille sola

    jussione turbatum iter

    et occupata vi claustra deserere. Sed

    bus, quasi
    Ibi

    ecce iterum

    alis

    pernicibus, per proditionis

    suk

    or-

    legionem distinctam actu, variatam gentiunam animam in sua affectione collegit, biennio, se ipso potior, mundi istius sarcinam

    dinem, Dei servnm in quo loco degeret fama vulgavit ; aliud de ipso, pro sententiarum varietate,
    diversis opinantibus.

    deponens, victor insidiarum quas antiqui serpentis


    parat astutia, diem nostrum et lucem prEesentis sasculi perpetui luminis adeptione commutavit. Taceo
    qualiter vitam ipsius mortis claritudo signaverit, ne

    Tunc liquido

    patuit per occursus


    ;

    multiplices nihil obstare cupientibus


    solidari scissa, pendentia
    insidiis,

    planari ardua,

    non

    timeri. Sed potioribus

    universa digerens, non tam veritatem narrasse,


    praedicti

    quam
    quis
    ;

    ne per arrogantiam hostis subriperet, for-

    laudibus videar immoratus. Veluti

    si

    tiori consilio

    manus

    opposuit, ne

    jam grandaevus
    :

    perderet, quod inler tirocinia virtute servasset

    acrius

    enim

    circa robustos diaboli


    illos

    certamen

    est, et

    majori-

    ex consitum lucum frondium densitate repererit quo coronam ferro stringente subripiens, genium non amovet; meliorisilvffi, dum praesumit parva,

    bus copiis

    aggreditur, qui conflictus ejus experti

    roboris sudore

    domuerunt. Universa tamen secum

    bus equidem de Antonii nostri factis, qua; stylo non attigi, narranda servavi. Vincar forte eloquentiae flu-

    245

    EUCHARISTICUM.
    :

    246

    mine

    nemo me

    circa illum superabit alfectu.

    qui secutus fuerit, de peritise

    Habeat messe jactantiam mihi


    :

    gratiam beati hominis

    uemo

    preeripiet, qui

    ad

    expli-

    canda ejus bona primus

    accessi.

    OPUSGULUM
    '

    QUINTUxM.
    Bffi

    SuclliaHsitScuni

    %'ila

    sua.
    tu

    nomine Patri et Filii et Spiritus sancti. Oraculum est scientissimi doctoris gentium {II Cor. XII, 9) quod pariat infirmitas nostra potentiam, cuni et quod terrena contritione anima convalescat
    In
    :

    deliniunt verba, sed puritas

    apud quem SKpe

    muti loquimur,
    concinnationis

    et

    clamantes tacemus. Sic


    in
    rhetoricis
    et

    dum me
    poeticis
    se-

    superflufe

    campislepos agitaret, a vera sapientia mentitam


    cutus abscesseram, nihil aliud oupiens, nisi
    vauffi

    virtus quae de substantia carnis fluxerit,

    currat ad

    auris

    spiritum; et

    dum
    si

    labefactatio nostra cixlestem

    bo-

    laudationes aucupari.

    Erat orandi fastidium,

    minem,

    et in divina

    gem

    spiritus;

    locaudum arce componit ad fruquando sine cuUura aut messe sunt


    et

    dum
    ]3

    perorandi tenebar cupiditate mercari. Infelix

    ego

    homo

    quis
    VII,

    me

    separaret

    de corpore

    mortis

    corpora,

    dulce

    est,
    :

    cum

    accesserit propler aug-

    hujus [Roni.
    concessa
    aniraae

    24)? gratia Dei, medicabilis morbi

    menta diminutio
    jejuna et
    sterili

    ad divitem Dei gratiam perveuitur


    tibi de-

    ministerio.

    Nam
    :

    ecce

    repente

    ad

    sedem
    est

    paupertate membrorura. Ergo


    imbecillitas nostra,

    formidanlis dolor ingressus, et secreta cordis

    hetur post

    Deum,

    quod de rerum
    meae

    hostili pavit

    incendio

    tunc quidquid
    et

    homo

    jugi

    sublimium

    affectione surresimus. Votiva febris

    consenescebat ardore,
    se interna reserabat.

    per aditus naturales coctio


    e latebris suis pelle-

    necessitas, et exustio amplectenda medullarura, de-

    Nam dum

    quamvis adhuc aliqua de superstitioso, tamen jam de superstite nihil habebam. IIoc et in i[)so gaudere de reditu. Lsetatur nunc iu auctore solum remanserat de conscientia viventis, quod a te, nostro mentis sanitas procurata lauguoribus. Ubi est Deus meus, sanari me posse confidebam, queni ad superbia divinae salutis quaesita ludibrio ? ubi supercommotionem errore perduxeram. Nec tamen vastacilium, per quod omnium munus credebas esse rem trix illa et magistra pestis latebat, viscerum immissa propriam? Repente deseruit te constantia roboris tui, conclavibus nec contenta velamine, totum meluridi et segritudinis subjecta ponderibus elisa cervice japostquam fugit prosperitas tua, seram raedicoloris nube vestierat; ut quidquid in caeteris pascuisti tata poenitenliam, quod pra?valueras, Dei nostri fuisse C sionibus medicorum quteritur digitis, hoc propositum cognoscis. Gratias tibi, ccsli moderator et condilor, pro correptione sui vulgus videret. Urebat amantes qui dispensatione subtili, et occullis miserendi itinemei louga calamitas; urebat inimicos alios desperibus, vias nostras et de afllictione compouis, et ad ratio obitus mei, alios angebat instantia, concors
    deruut mihi
    et

    timere

    Deum

    de abitione sospitatis,

    retur arrogantia,

    Yirlutem perfectam pia laceratione nos reparas.

    Ad

    erat oivitalis

    in

    studii divisione sententia.


    offlcio, et

    Interea

    medicinam tuam venire, nisi suffragio vulneris, non Vdlemus cum duritiam cordis assuescimus te perou:

    me

    edax ignis interno vastabant


    ita

    continuis

    curantium
    aleret,
    cessil.

    tiente mollire, et suggestionem terrense vilitatis nobili


    et

    nutriebatur studiis. Nam quasi morbos quidquid contra ipsos providebatur, acilla

    dulcissima molestiarum nostrarum passione

    primere.
    alacritate

    Ecce ego

    ille,
    ;

    qui iu

    comloogum ducta mihi


    fruerer, quasi

    Tunc

    SEecularis

    pompa3 philosophia, Hip-

    pocratis et Galeni contrita subsidiis, ad adjutoriura


    iidele se transtulit,

    plaudebam nuUa intermissione


    nis successibus,

    qua

    dum perpeti

    aliquando sentiens raundi blandipreesidiis

    solveretur, qua;rebam

    qualiter

    peccati stipendium mors veniret.

    Nam

    elevatus insa-

    menta vanescere, et humanis homiueni non juvari. Jam duorum ferme mensium
    cladis hujus

    curriculis

    poetarum

    me

    gregi,
    :

    ignarus vene-

    me

    sibi

    pressura submiserat.

    Jam re-

    randae professionis, indideram

    delectabant carmina
    et

    quadratis

    fabricata

    particulis,

    ordinata

    varietate solidata.

    Angelorum
    :

    choris

    pedum me fluxum aut

    medii vice transitum pra;stolabar, et nihil suave de usura lucis istius recolens, abrumpere moras, etsi cum
    peccati iturus fasce cupiebam. Expendite legentes qiia?
    hic flagella, quae tormenta

    tenerum poema miscebat et si ovenisset, ut essem clarorum versuum servata lege formator, sub pedibus meis subjectum, quidquid
    coeli

    me

    raanserint

    ut suppli-

    tegitur axe, cerne-

    bam. Ineptum diu volulavit vita mortalis, et certa miseriarum csecitas de falsa dicendi felicitate perextulit. Quotiens acclamantium flatibus propter religiouem vertex nudatus intumuit, et mendacibus labiorum lusus illecebris, credidit amorem sui habeutium pectonbus imperari? Tu autem qui in ecelis habitas, irridebas me {Psal. ii, 4) tu quem nou
    :

    ciorum priEsentium metu gehennre poenas expetorem, el ut ad illa iramortalis camini et dirum anhelantis piacula festinarem. Scd non defuit mihi Dominus, qui morti/icai ei vivifical, deducit ad inferos et reducit
    (I Reg.
    II,

    S),

    majestate sua
    ore tuo,
    6,

    ille,

    cujus est promissio.

    Adhuc verbain
    nus
    {Isai.
    lit,

    Et

    eccs

    adsum,

    dicii

    Domise

    et lviii, 9).

    Nam cum

    unus

    ex

    his qui assidebant mihi, et persingnlos dles ditabant

    inccqualitatem meara dispendio facultatum, lassatum

    Eucharisticum] Liberatus gravi morbo Ennodius, gratias Deo, tum de reddita salute, tum de cseteiis quae in reliqua vita acceperat beneficiis, hoc egit cui cum anepigraphum esset, nisi quod opusculo
    '

    uno codice Relalio cursus viise suse inscribebatur, Eucharisliei uomen indidimus, Paulini Burdegaleusis exeniplo, qui ejusdem argumenti ac tituli carmen
    in

    composuit.

    247
    se

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    testaretur,

    248

    fuisse

    nec aliquid remansisse quod

    dendi aditus paleret. Deus meus, redemptio mea,


    qua; mihi occurrunt de his qufe fecisti

    fieret; illico
    toris.

    Nam

    illic

    mihi spem vitai detulit desperatio curapromptiora sunt coelestis bona juvainfausta lan-

    mecum
    si

    quse

    de

    illis

    quae gessi adversum

    me

    quae

    conferantur,

    minis, uhi se subtraxerint obsequia

    guentibus. Continuo
    praesidia

    me

    ad

    '

    beati Victoris martyris

    nullum tempus aut ope tua, aut delicto meo sit vacuum. Libet ex innumeris in me collationibus tuis

    sape experta transvexi, et opem fortissimi Deo per ipsum cum lacrymis alleganda commisi. Satis esse ad promerendam clementiam ejus, si semper ante oculos suos statuat, unde nos
    precatus,
    surapserit; nec facile ad
    illius

    unam

    libare, et prcetereundo populos largilionum tuarum, singularem summo tenus atlingere. Tempore quo Italiam optatissimus Theoderici regis re-

    susoitavit

    ingressus,

    cum omnia
    et
    :

    ab inimicis

    ejus

    sublimitatem mandatorum

    inexplicabili clade
    gladiis,

    vastarentur,

    quod superesset

    riam. Quamvis per secundam pii naturam baptisma:

    fames necaret cum excelsa montium castrorumque arces penuria perrumperet et in culminibus locatos armis ssevior egestas obsideret tis ablutum sit quidquid de limo parente sordaimus ^ ego annorum ferme sedecim, amitsa quaj me aluetamen quia dum inimicus salutis nostrae inclusum remansi rat, ea tempestate solatio privatus sum blandimentis fucat interitum, dulci vitia sapore condivit; et dum pruritu aurium, dum gustandi oble- " solus, inops re et consilio destitutus, cui sola remedium tribuere possit adversitas. Ne inter parentes, ctatione producimur, mors per fenestras ingreditur quod est captivitatis sorte amarius, subsidia vivendi {Jer. IX, 21); quo fugiendum est ab ira ipsius, nisi liber poscerem, extemplo porrexisti consuetam ad misericordiam ejus, qui reducem tilium et condexteram, defensio mea; et domum censu et relicessaj prodigum portionis, quem postquam cum porgione praedivitem, ut solatium meum non respueret, cis per obscenum siliquarum cibum addixit immunda compulisti. Poposci in matrimonium cujusdam nocommunio, ad stolam candidam, adannulum pretiobilissimae et tibi bene compert* parvulam filiolam sum, ad divitias illas paternae possessionis, quasi protinus, te ut ad te veniret procurante, quasi hoc semper servasset jussa, revocavit {Luc. sv, 12)? a me sperari debuisset, exceptus contulit mihi Precatus sum per electum ejus, ut debita mihi plura placentium tibi consortium, et ut alimentis affluedimitteret, ut plus diligentise absolutus exhiberem. rem, et ad culturam tuam fugiens inlidelitatis obEt hoc eum promissionis sufe chirographo et casta scura commearem, pene anle agnitionem desolasponsione conveniens, poposci, ut daret etiam per tionis meae, coeperunt mihi largienda suppetere. quia prfficepta sua amabili devotione me currere cum sit illius, quod vocamur, illius quod vocati ac- r Tunc primum ex mendico in regem mutatus, afttictorum orditus sum mala deridere, et quasi debita quiescimus, a nobis tanquam sint orta munerantur mihi fuisset prosperitas, sic illorum negligere auctoet velle vecta, et perficere ipse suggerit tamen ceu rem. Non tamen perduellis animus et durae cervicis pro nostra obnoxius devotione dat pra?mium. Procontiuuo a te tumor elisus est pi'oduxisti ultionis misi etiam, si clarioris studii me per gratiam suam terapora, ne forte compungerer, et hoc tantum, quis donaret alfectum, de manu linguse meai confessio
    velocitate

    cum

    extremam migrare posse mate-

    ista

    procederet, de muneribus ipsius ingenioii mei


    litarera;

    esset

    prffistitor,

    sanatus

    sentirem. Sed quia


    facile

    homo

    eidem adipem

    ut

    nunquam

    st}'Ii

    cura de

    non

    corrigit ex injusto,

    nec
    in

    ad candidum post

    stecularium rerum ventosa exsecutione lassaretur


    reliquas etiam quibus suggillahar fceditates abnuere;
    si

    tameu

    ipse,

    quod loqui

    inspiravit, velle

    me

    faciat.

    Supplicavi ut adesset in
    teret se ab eo,

    me

    beneficiis suis, nec averprajsidii tutela destituet


    illis
    :

    sententia mea illa qua tuam conlinuatione peccati. Et quia, cum sis clementissimus, non semper justitiam repouis, nudatus praesidio tuo, vocem illam

    maculas

    sedetur
    vici

    steti

    caderem,

    patientiam

    quem genuini

    quae

    directa

    est

    ad anres primi parentis, accepi,

    iii, 9)? lu confusione mea, quanamiserim clementice tuEe thesauros, et qua nudarerum a te collatarum rentur non vicem innocentiai meae reddidit, sed quan- D tus sim dote, numeravi redii ffistimatio tunc concessa est, cum mihi periret tum gratiae ejus deberet felix et eruditus peccator, ad me atque ad aerumnas meas, et propter gaudia ostendit. Nam si recti custodiam pietatem secutus

    tum

    fovisset

    misericorditer,

    qui parentuni

    Adam
    tos

    ubi es [Gen.

    la^tabantur defensione, preetulisset

    etut hfec tribue-

    non

    linqueret, et nos terreret ut arbiter, et

    pater foveret;
    '

    nusquam

    via salutis,

    non ut nusquam eva-

    producta lacrymavi. Statim quidem

    alio itinere,

    non

    tamen impare,
    excessit.

    subvenisti. Ordinasti, ut per ofhcium

    mus et sedes Ennodio. De hac quam infuso beati Victoris oleo

    Beaii Victoris] Martyris Mediolanensis, ubi doipsa curatione sua consecutus est, vidimus lib. vni, epist. 21-. Alterum ejnsdem martyris, etsi re ac modo dispar, in Apollinarem nostratem praeter usitatum niorem collatum benelioium narrat Gregorius Turon. lib. i Mirac, c. 4o. ' Ego annorumferme sedecim] Hinc petenda epoche annorum Ennodii. Nam si sedecim annorum erat, cum Theodericus Italiam ingressus est, nempe anno 489, consequens est ut, Valerio consule, qui fuit annus Christi S21 et Ennodio postremus, annorum fuerit non amplius 48. Itaque hunc numerum uon

    Nam dissimili argumento aetatem suam, et quo anno suos libros ederet, prodidit Prudentius, consulem iudicans quo natus erat, in Cathemerinon
    quam vetera exemplaria, ut totius operis Prudentiani prooemium, in prima ejus fronte merito
    pva^fatione,
    locant.
    Irrepsit subito canities seni, Oblitum veteris me Saliae arguens, Sub quo prima djes mihi.

    consul cum Philippo fuit anno 348. His adde reliquum est ut annos 57 quos egerat Prudentius hsec scripserit anno 403.
    Salia
    :

    249
    levitarum coactus sanares,
    cina
    et

    PARyENESIS DIDASCALICA.
    impacti honoris sar-

    250

    rilitatem,
    tiretur, et

    religiosK

    mecum
    in

    habitudinis decora par-

    quod premebat a me pondus amoveret. Sed postquam venerandaj nie pressura dignitatis absolvit, habui de titulo genium, non de actionis nitore
    conscientiam.

    fieret preclari

    nam sexum
    et

    fragilem
    nobili

    dux femina tituli. Sed utianimi virtute sequeremur,


    excelleret

    actione

    non tantum

    merito,

    mens

    rigore

    inebriata Yenofico, nec


    !

    quantum femincce
    lentu.
    Ilia

    imbecillitatis sequi videretur ob-

    Si desunt tibi veesemplis instructa, nec monitis narabilium magisteria librorum ad profectum, in-

    pretiosas vigore

    constantiae

    mala carnis
    obstinate

    vota perdomuit, et atlectiosam servavit pudiciliam,

    formare suppliciis et nisi te coeno perditionis immergis, habere potes de poena doctrinam. Sed hcec
    :

    non coactam.
    diligit,

    Illa

    recti

    observantiam,

    dum
    ;

    ire

    compulit in naturam. Utinam non mihi

    faciat in

    nobis

    ille

    qui praecepit, et ut pares ejus

    in illa dislricti proponatur

    hora judicii

    et

    dum

    in

    existamus imperiis, ipse nobiscum quod injungit, operetur. Hfec et alia plura, sicut pra;fatus sum,

    intirmitate sua fortis apparuerit, ego iu naturali virtute sim fragilis


    !

    Ecce,

    Domine, recensui ipsa quas


    Adesto,

    probatissimum beatum Victorem inlimanda suggessi nec requies, neo mora procuranda
    per testcm
    :

    noveras, et in ea tantum fui fidelis parte, ut non ra-

    perem quod

    tenebas.

    rex

    gloriEC,

    adesto

    supplicanli, et secundum benignitatis tuse consuetudinem, secutura dispone. GLoni.i patri, et i-ilio,ei nuit. Hoc amplius suffragator meus emeruit, quam poposci, ut [illa quse mecum matrimonii habuit paSPIRITUI SANCTO.
    lentavit; petitionem
    suscepit, replicavit, obti'

    meam

    disse

    Religiosx mecitmj Simile quiddam Ruricio acciscribit Faustus Reiensis epist. 7, ut cum ipso

    fldelissima Saira, id est conjus sua, sub

    uno

    Christi

    jugoad communem tenderet coronam.

    OPUSCULUM SEXTUM.
    ParaenesSs aidascaaica
    Deo obsequimur, dum ejus convenienlia monitis imperamus nam quod petitioni vestraj studio cari:

    ati Anifts-osiwm. et iSinitum.


    Resolvat studio jubente fortes:

    At no4
    In

    Pieriaj

    modum

    loquelae

    talis

    acquiescimus, mystica sunt

    prsecepta.

    Multis

    tantum sequimur, monente cura,


    dat genius, vigorque veri

    etenim supplicationibus exegistis, ut pagina vobis


    concinnationis didascalicEe fingeretur. Volens

    Quantum
    Q

    me

    in

    Christi militis insitum

    rigorem

    multorum jura submisi


    adhibeatur examinis
    tis.
    ;

    quia videbo, quid in verbis

    Elumbem patimur

    cavere ductum.

    sufficit si

    me

    in voto prajdice-

    Ergo dictorum aliquotiens amoena fugientes, materiam solidam suo ore celebremus, ne sentiat
    litas

    quod vivilicat non tacebo. Deum tota mentis intentione mundis tenele visceribus, et circa vos precum frequentatione
    in foribus

    Ego tamen

    scriptionis

    viri-

    operis

    enervati

    damna
    :

    sermonis.

    Non

    refugit

    professionem meaia monitoris offlcium, quia decet


    praecedentes emendatio
    et sicut

    mulcele, nullis ab eo
    transactione
    facit

    animarum

    fornicationibus, nulla

    posttergum
    :

    relictis

    Fovete etiam proximos, quos naturale coUegium ; et ne quod vobis factum


    deducti.

    facem de innocentia proferri; ita ratio nt etiam verbis iter quod sequantur ostendas
    par
    est

    flagitat,

    cum
    et

    di-

    dolori esset,
    ctus est,

    vos focisse gaudealis. Hujus boni fru-

    vini voce constethortaminis,


    hit Le (Prov. ix, 8)
    :

    Argue sayieniem

    ama-

    quidquid optatur. Me tamen diu lenuerunt anxium deliberationis incerta, utrum ad vos per cai'men, an epistolari lege verba promulgarem. Elegi
    affectionem
    patefacere
    cutio, et
    styli
    :

    et

    non

    reticeat spscularis asserlor.

    Qui preeceptorem sancti voluere parentis esse loco.


    Jure enim iu aflectionis supercilio collocatur, benignitas corrigendi promptius asserit
    erudisse

    meam

    circa vos utroque

    dicendi

    calle

    quem quam ipsa

    quia et ptaecipientem decet fortis elo-

    natura generis. Genuisse etenim libidinis testimonium


    j)

    pressis

    admonitione mentibus

    mollioris
    susci-

    est

    pietatis^.

    Ergo ad discipiinarum arcem


    vere-

    cura subvenitur. Ergo benigne exacta


    LAi:S

    properantes,

    matrem bonorum operum amate

    pite.

    cundiam

    quse ita ex se variarum speoies virtutum


    virgo parturit, ut impudentia procax et

    VERSUUM.

    fecunda

    et

    Quamvis sit tenerum madore mellis, Quodcunque strepuit parens Camcena, Et lictum lepido nitore carmen
    Captivet docilis

    corrupta vitiorum. Haec


    tendatis, hortetur.

    vos

    hac voce, ut ad eam

    VERECUNDI.i.
    Tinguite candentes roseo de raurice vultus,

    momenta

    cordis:
    virtus,

    Nec semper deceat poema

    Atque fldem

    morum

    pandite de facie.
    sis

    Quod
    '

    lex prascipiens tenere

    fluxum
    tum,

    In niveo spargens maculas


    etsi patris

    pulchrior ore,
    prodit,
    nobilissilib.
    viii,

    Parxnesis didascalica] Auctor ipse sub initiura


    :

    ejus

    nomen non

    concinnationera diadascalicam vocat, et lib. vni, epist. 28, epistolam admonitiouis dignam sane quffi adolescentibus omnibus, qui ad virtutem et litteras informantur, legenda ac paedagogi loco sectanda proponatur. Beatus et Ambrosius ad quos ea missa est, ex epistolis noti sunt. Ambrosium enim Faustini fllium fuisse docuit lib. ix, epist. 2 et 3. Bea-

    mum
    stola;

    et

    sublimem adulesceutem appellat

    epist. 38 el 39.

    Ennodii, in aleatorem. Ambrosius vero is videtur qui postea quaestor fuit Athalarici rogis, apud Gassiodorum lib.
    viii,

    Ad eumdem etiam aliquot sunt epiet Ambrosii nomine controversia "

    epist.

    13 et 14.

    231

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    252
    volitat potentes
    :

    Cum

    sudans tenerum roscida colla feras.

    Nec per urbanos


    Slagna

    Nil tibi plus lingua tribuas,

    quam schemate
    [frontis.
    tibi concilia.

    Conscius recti tenet inter undas


    salutis.

    Quidquid amare

    libet,

    hinc

    Barbarum quamvis tumeat Gelonus,


    Parthica et lalret Morinus hgura,

    Nefas est huic tam sacro

    manus negare

    consilio,

    quando

    et ipsa

    quae loquitur, qutestuosi decoris dote


    quee

    Omne quod mundi

    rabies susurrat

    redimita, nobilitatis vel amplilicat bona vel suggerit.

    Despicit, arcet.

    Pudori ergo cogaatam sempersociatepudicitiam


    aetatis

    Intrat excelsi penetrale regis,

    prasjudicium cana

    moderatione

    temperans,

    Divitum
    Ille

    tutis

    manet

    in ruinis.

    annis fervore tumentibus peregrinae. frigus dispeosationis admisceat


    :

    nec legem patitur sepulcri,

    et

    edomita erroris appetentia, carconversationis


    in
    illiciens,

    Nec mala

    vitae.

    nem

    sapore

    sanctffi

    recti

    diligenliam studiosam

    vobis videri faciat,

    non

    coactam. Hoec tamen


    tur,

    ventris castigatione procureTj

    sfudiorum liberalium deesse diligentiam, perquam divinarum bona rerum quasi pretiosi monilis luce sublimentur quia
    prajfatis virtutibus facessat
    :

    De

    nec inimica ejus feroulorum populosis nutriatur

    non multum
    sitas
    :

    a foeditate sejungitur imperfecta

    formo-

    erroribus. Exigit

    enim comessatio, magno

    queesita
    et

    et

    qui

    non

    sufficienter

    magnorum

    tetendit ad
    Ista3

    dispendio, etiam

    bonorum damna merilorum,


    his

    culmina, miserorum infirma vix reliquit.


    prae foribus quasi nutricem

    tamen

    uno
    Hajc

    calle
    si

    morum

    veniunt detrimenta vel censuum.

    cEeterarum anteponunt
    illiciat, et

    ad vos gressum protenderit, C.4STITAS.

    eam

    tonare

    grammaticam, quaj adolescentium mentes sapore


    artiticis et

    oportet eloquiis.

    plauEe locutionis

    ad Tullianum
    adducat. Fa-

    calorem

    scintillas prtefigurati vaporis

    Nil

    moror

    afflictos

    constanter prodere vultus,

    bricatum Martius campus militem

    suscipit,
    :

    quem

    si-

    mihi praeniteaut casli monunienta decoris. Pinguia nam tonuom suffocant corpora sensum, Et m;ile farla suas conculcant viscera mentes. At mihi crux cuspis, crus scutum, cruxque
    '

    Dum

    mulacrum

    mentitaj dimicationis animavit

    necpe-

    dem

    retorquet a classiois, cui buccinarum clangor

    et miuisteria belli inter pacis

    blandimenta crepuegrandescit, et de ia;

    ruut. Usu

    enim

    virtus nutrita

    [thoraca
    Ilac

    stitutiune nascitur periculorum tolerantia


    fir-

    consum-

    tegar, hac

    feriam,

    bac pacis foedera

    mati roboris viros principia viderunt timentes. Bene


    est, si rhetorum dextera, et libertas illa linguarum C formatos grammaticorum fornace enses accipiat qui ne manifestis cedant ictibus, frequens contulit imago
    :

    [niem.
    Haec

    mihi dux

    belli

    est,

    quo

    viclrix

    lubrica

    [calcans,

    Dira cupidinei detestor mella veneni.

    Ad me

    currentos

    puerum

    seponite

    factis,

    hac cautione opus est, ut supra aetatis immatura; naturalem pene licentiam artis crescat
    feriendi. In
    affectio
    :

    Deque meo juvenes canam presumite vitam. Hanc admittentes fidei ornate consortio quia sicut in emendatis moribus principem locum obtinet, ita suis spoliata dotibus non teaetur nec fas est quasi singulare occupari quod constat ex pluribus. Nubilia serta nisi multiplicibus pratorum non componuutur spoliis ex variis gcmmis una diadematis solet constare formatio. Semper admirabilis electri corpus numerosa metallorum membra pepererunt. Proinde, quia nihil est quod fidem possit anteire,
    :
    :

    et

    de continua per pajdagogos,


    clari

    et indicta

    necessitate

    operis

    spontaiiea cura prosiliat


    se tendere,

    ostendit

    tamen ad bonam voluntatem

    qui ut cogatur acquiescit. Jam pene in studio habet

    honestatem,

    quem non

    offendit sollicitudo monitoris.


    :

    Tamen

    sectatoribus ista sic loquitur

    GRAMMATICA.
    Mentibus

    damus saporem,
    si

    dum
    quid

    polimus
    errat

    fa-

    [bulas.

    foveatur,

    et ita

    in

    diligentico

    ipesse coalescat,

    ne

    Judicem tenemus cequum,

    par-

    lacteus alimenti divitis


    falce moriatur.
    pollicitatio,

    culmus importona demessus D

    [vulus.

    et

    Ergo recedat ab instituto vestro clauda per usum in naturam transeat res

    Abstinens manu, pudorem aure et ore verbero. Quidquid ars habet pavendum, ars loquendi
    [temperat.

    sequenda. Haec tameu his vos convenire putetur affatibus.

    FIDES Qui cupit coelo sociare torram, Linquere et luxoe vitium parentis,

    Cum pusillisjet jocamur inter ipsa dogmata. Nam jubet rigor magister, ne per omne terreas.
    Nos parentes
    dixit ajtas illa

    major optimos.
    esse nostra pignora,

    Quod

    favore

    computamus

    Me

    petat, cert\im decus,

    etcoronam

    Muneris

    alti.

    Quaj dedit venter tumescens litterati seminis, Nec libido subjugavit jura clari pectoris.
    IIoc vos digredientes

    IUe nec dirummetuit tribunal,

    jam

    instituto, rhetoricis lituis

    Pro thoiaca, hoc est lorica, Basilieuses ut labanli metro subvenirent, ediderant corona. Sed nos lidem veterum librorum sequi maluimus, quam seduli nimium emendatores videri presertim cum hujus generis exemplis abundet En

    Cruxque thoracd]

    nodius, thoraca igitur, pro eo quod est tborax ut lampada passim pro eo quod lampas. Sed primam prjeterea syllabam corripuit, cum iu 9^; produ:

    catur.

    : :

    233

    PAR./ENESIS DIDASCALICA.

    254

    evooat Mavors eloquentioe; et quasi loricam hamis,

    ab urbc saoratissima
    bilis curice

    non recedunt.
    :

    la ipsis

    est no-

    itacomponil variiset connexis causarum muuimeula particulis. Nam nodosis orationis artubus in solidam
    et

    simplicem formam coactis,


    :

    unam sermonum
    eonjunclioni,

    pin-

    git efflgiem

    ia

    qua

    ita

    quadratis sociantur diversa

    mensuris, ut nec divisio deroget


    virilim

    nec

    aggreganda valeat, cum opus est, segregare partitio. Vos pra?.misso laudis sapore mascula dictio
    et

    humani saporisLatiare supercilium sicadhortatur


    Postapicem
    divinitatis
    ;

    egoillasumqua; velcomnuito sisint facta, vel facio quantisvis actionum tenebris involuto lux sufficit, quam loquendo contulero. Ego sum per quam exspectant homines realum de turbida et innocentiam de serena: per me fusca splendorem
    conscientia, per

    quos vidisse, erudiri est. sermo de ludicris, neo pantomimorum vix ignoscenda commemoralio. Illi auram popularem per pudoris detrimenta non capiunt ; contenti rectis magis placere quam plurimis, sortiuntur de innocenti aotione testimonium. Istorum quamvis in omnibus jussa sequenda sint, est tamen in illis et magistra taciturnitas, et eruditi forma silentii. Est etiam Probinus patricius, placidi germinisexaminata claritudo: quem eruditorum familiaj mores ad unguem
    prinoipatus

    Non apud

    eos

    duoti contulerunt
    sit

    qui et de patris et de soceri hauest.

    fonte,

    quod mundus

    Est patricius

    Oclhegus,

    ejus filius vir consularis, qui

    canam prudentiam mi-

    me

    lucesua radians adventitia nocte

    uor transgrediens, sine

    tegitur

    vel

    si sit

    ignara tenebrarum, est quud nec

    confidit puritas, nec culpa suspirat.

    Ad

    meum
    :

    com-

    pendium ubicunqno
    divitias,

    est

    Romanus

    invigilat

    fasces,

    ajlatis pra?judicio habet et provectorum soporem et mella pueritite. Est Boelius patricius, in quo vix discendi annos respiois, et intelligis pucritiam suflicere jam doeendi de quo
    :

    non ornaveris, abjecta sunt nos regna regimus, et imperantes salubria jubemus. Quid quod declamationumnostrarum ohlectatiovincit universa quas sapiunt, et opinionem quam conciliamus seterna est? Ante scipionos et trabeas est pomposa recitatio de virorum fortium factis quod volumus creditur actum nemo sestimat quod silemus nobiiia germina, ex nohis fusa, orbom totum sole
    honores,
    si
    :

    emendatorum

    judicavit

    electio.

    Est 'Agapitus patri-

    cius, et honestate dives et scientia.

    Est
    et

    probus V.

    I.

    quem

    si

    sequamini, illum Faustum


    viros

    Avienum quos

    prsedixistis praesentes, etiam


    Cffiteros claros
    tulit, silentio

    oum desunt habehitis. quos tantum ad me opinio de:

    relinquo

    per vos,

    si

    vobis

    jam

    cordi

    est maturitas, aut per eos


    :

    quos sum prajfatus, agno-

    enim patet iudiciis amicus bonoscite clara perfectionis irradiant. Poetica, juris peritia, rum nec in altero mores quisquam hominum, nisi quos in se formavit," ampleclitur. Jam si matronadialectica, arithmetica, cum me utantur quasi genirum delectat aditio, habetis doranam Barbaram, trice, me tamen asserente sunt pretio. Audite tamen et carmen, alieni quod nobis suggerit ludus G Romani flos genii, qua? testimonio vultus patefaciat lucem sanguinis et saporis in qua invenietis et veofticii. recundam securitatem, et de bono aotionis confidenRHETORICA. tem verecundiam sermonem naturali et artifici Sit nosteriantum, non stringunt carniina quemmanifestis
    :

    [quam.

    simplicitate conditum, ut nec lepos devenustet


    quii,

    allo-

    Nos vitajmaculas tergimus


    Si

    artis ope.

    nec duris splendor feminarum

    rigescat

    affalidili-

    niveo constet merito quis, teste scnalu,

    bus, in

    qua
    si

    sio

    in

    naturam

    transiit

    honestatis
    possit

    Cogimus hunc omups dicere nocte satum.


    Et reus, et sanctus de nostro nascitur ore
    :

    gentia, ut

    vel

    mentiri

    velit,

    non

    errorem.
    est

    Sonat pudioam lingua dulcedinem, nec mentis nubi-

    Dum

    loquimur, captum ducitur arbitrium.

    lum
    ris,

    tecto sereni sermonis

    operitur

    hoc

    pecfo-

    Lana Tarentinaj laus urbis, gemma, potestas, Quid sunt ad nostrum juncta supercilium? Qui nostris servit studiiis, mox impcrat orbi. Nil dubium metuens ars mihi regnadedit.
    Hsec ergo,
    duloissimi,
    et

    quod

    loquela?.

    Det veniara

    feminarum diadema
    quieti
    :

    prajsumenti, quod ejus invideo

    velim illam

    omnibus ItalicB partibus imitationem prffiferri, Hl quffi uon acquiescunt monitis, formarentur esemplis.
    et

    assequi

    contendile,
    ista

    Est
    licffi

    illic

    etiam Slephania,

    adepta custodite. Sed replicetis, quibus ad

    magistris, quibus utamurinstitutoribus.quorum erigamur exemplis; cum Faustum et Avienum, SEEcuIi nostri
    beatitudinem, etLatiarisflumen eloquii, auliois distri-

    lumen

    Ecclesiee, oujus
    si

    fuscantur,

    splendidissimum cathonatales ita majore luce mores inteUigas, ao si facem mundi


    :

    oculus sol obumbret

    si

    ingenitce conversationis

    raIsto-

    dios seponas, plus ejus

    sanguine

    nil

    lucebit.

    ctum tcneat sorssecunda


    coniaidem
    est ac
    si

    consiliis?
    :

    quos

    dum manet
    velis

    rum, quoscunque

    praefatus

    sum,

    ccelestis

    vos dis-

    cura, a generalitate nescitur

    quorum

    tentare pree-

    pensatio jungat obsequiis. Ecce

    habetis gratia; mee

    lucem
    istis

    solis et

    potentiam

    bono publico desudantibus, patricii * Festus et Symmaohus, omnium disciplinarum materias et constantes forma sapientiaj.
    divinitatisasserere. Sed

    in

    obsidem paginam, quam velut pocdagogum sectamini. Det nutem vobis Deus quod decet et velle semperet facere. Ergo si pomposa oratione non valui,

    oratione vos,

    memor
    i7S.

    professionis, adjuvi.

    ' Festus et S^jjnmachus] In hocillustriura virorum citalogo dignitatum ordinem seoutus e-^^t. Festus enim hoc tempore, ut Anastasius in Symmacho notat, caput senatus erat, consularium antiquissimus: ex anno videlicet 472. Symmachus eumdem hono-

    rem adeptus anno


    titO.

    Probinus anno

    -189.

    Cethegus

    Probini hlius anno 304. Boetius anno, utmoniiimus,

    Agapitus nondum quidfm consul, cum soriberet Ennodius, sed postea futurus anno 517. Probus fortasse

    anno 525.

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    Per
    te,
    '

    2o6

    per qui te talem genaere parentes,


    sors dura ta-

    Vilia divitibus

    commendans
    clara

    dicta patronis.

    Symmache, ne nostram maneat

    Germina

    [bellam,

    Da dextram tenui, et tecum me tolle per undas. Non facit ad mores credentem fallere sanctos.
    Nihil moror, en supplex

    venio

    miserere pre[canti,

    Sumite sicci Verba parentis. Nobile dictum est, Quod bona monstrat.

    '

    Per

    te,

    per qui

    te]

    Miserat Ennodius Paraenesis

    exemplum ad Symmachum patricium, ut eam corrigeret, lib. viw, epist. 28. Propterea hi versus parae-

    nesi subjiciuntur. Beatum referendi.

    Adonii vero ad

    Ambrosium

    et

    OPUSCULUM SEPTIMUM.
    Pvsnceptww, csnamlo
    Nulli
    scentiaj

    jns^si susii

    omnes episcopS

    '

    ccIlnlaBtos liabere
    Nos tamen
    quos pastoralis
    est

    dubium

    est,

    hominem
    sacri

    qui carnalis

    concupi- B Jestimatione

    percurrit.

    illecebras

    vivendi arle domuerit, et

    amator inslituti, magistra prseceptorum falce cceleradice

    cura constringit,

    quibus tuendarum commissa ne

    animarum

    diligentia,

    summorum
    maxime

    stum
    taria

    erralicos palmites de conversationis suse

    morumque

    dispereat;

    quispiam minicuni mali ipsius


    apostolica^

    sustulerit, vitali traditurus incendio, fructuosa'; plan-

    recens oculis ofleratur


    sedis proesulem, et

    exemplum, cum

    ad supernum fovere valituracompendium, unde


    et

    omnium pene

    Ecclesiarum gu-

    annuas divina jussa capiunt pensiones,


    sinceritate innocentite, ita opinionis

    eum

    sicut

    luce

    gratulari,

    bernacula tractantem, per proximi tumultus incendium inimicorum rabies tali ore momordisset, et in

    Necbonorum facem raeritorum

    maledicentis creden:

    dum

    est exsiingui

    posse conflatu
    vitee,

    quomodo

    et si

    dente tangatur invidi splendor


    nata; oblocutionis excludit.
    br;i",

    umbram
    :

    vene-

    ruinam suamaliquorum furor sine justa indignatione surrexerint. Hanc ergo volentes morborum desecare perniciem, nein locum iniquff' assertionis noslrorum
    aliquis negligentias aucupetur,
    tatis
    et

    Aucforem repetunt tenenitorem


    claritalis
    :

    similitndine veri:

    quee ad involvendum jubar aptantur

    ad impugnalionem fultus

    occurrat

    qui,

    ut

    siderum nox infusa non obruit


    proficit

    ad geniiim
    :

    aiunt, viva

    hominum

    testimonia non formidant,


    loco deputatur
    creditur,

    dum

    cum

    obscuritate conflictus

    lunaris

    globi

    P quod nefas dictu


    perhibetur.

    est, convicti

    incaufacero

    ministerium die recedente plus


    luraine,

    rutilat,

    etplacet suo
    |jus

    tus, et fecisse scelus

    qui

    potuisse

    dum

    fugatalienum. Sub

    externum

    non
    Sed

    Nemo
    :

    Dei oculos,

    quam

    hominis, judi-

    mittitur, qui lucem facere,

    ut auctor, assumit.

    quomodo
    ribus

    noxise mentes definitis se sestimant senioteneri,


    :

    non

    putantes prophetarum praecepta

    dicentium
    veterescere

    Os detrahentis eradicabitur, cum aetate et valetudinem noa habere per tem-

    errorem creditur fovere solitudo, profundam nequitiam incomitatus admittere quasi coelo facinora penetralibus inclusa non pateant, et vindioari malum non queaf, quod homo non credentes quod rem studii possint depurespicit
    cat plus timeri
    et
    :

    pora? quasi novellis tantum timor debeatur statutis, etad poenam reos lex annosa non teneat cum tem:

    tare necessitati
    alio

    et

    dum homo

    horaini custos est,

    maledicendi ordine, pudicitiam valeant accom-

    modare formidini. Nos quidem vel ex una parte carofficio, et pendi occasiones incidimus nos supernae memores unus atque qualemcunque sacerdotalem dexteram disciplinas, idem boni fabricator instituli, circa bomines quod et a ruinae prsecipitio volentibus perire porrigimus praemisit in parentibus, servet in posteris. Sed ad actos stimulis retardamus ut discant diabolicis propositum revertamur. Exercentur quidem sanctEB animEe sermonibus ajmulorum, etad glorieeaugmenta D loquaces, vel post decreta praesentia religiosum amare silentium. deputant, quidquid contra earum meritum accusator ingesserit Nullum ergo sacerdotum, antiquis et modernis sicut doctor gentium claraat, homines oblocutioiiibus exerceri. Ut solent arbores quse ad legibus obsequentem, nuUumque levitarum, sine terrae penelralia validis radicibus pervenerunt, debene probata volumus in quocunque loci manerc spicere flabra ventorum, et certaminis procellarum persona vel quem substantiai exilitas non permistabilitate propria animante contemnere sic illi serit habere consortem, ipse concellaneus fiat alterepudiantes superstitiosi quae impacta fuerit caligo rius. Publicum sit apud religiosos omne quod geriporuni
    operator

    Deus,

    prophetce

    usus
    ;

    antiqua jusserit, et moderna disponat

    et

    ligmenti, per

    sudum

    radios

    bonaj
    illorum

    conversationis
    objectis,

    tur; clandestina repudietur obscuritas;

    multos ha-

    ostendunt.

    Nam dum

    quis

    con-

    beat actuum

    conscios,

    qui Deo debet innocentiam.

    scientia teste, congreditur, ad triumphi


    '

    spem interna

    Videant asmuli, quia qui testes adhibet, vultprobari


    vexatus nuper fuerat
    erat,

    Cellulanos hahere] Scriplam est ab Ennodio episcopi sui nomine. Cumenira jussit essent a papa aut synodo (neque enim proditum est), episcopi omnes, contubernaies clericos habere vitae suae actuumque testes, adamoliendas maledicorum calumnias quibus

    Symmachus

    episcopi, ut par

    cxeraplum secuti, presbyteris item ac diacouis suarum dioecesum id ipsum prasceperunt, ut ipsi quoquo sine aliorum contubernio non essent. Cellulanos itaque interpretatur concellaneos,
    o-uyxsHou?.

    257

    IJENEDIGTIO
    quae

    l',EREI.

    258
    praesulis

    male deprehensa judicetur conversatio,


    optat agQosci.
    vindicta dignus

    non

    Petri, vel

    ejus

    auctoritate

    papee

    subnixi,

    Certe
    est,

    vel

    si

    mens

    sit

    recti conscia,

    quae vitia

    desiderat

    radicitus amputari,

    ut nullus

    qui

    alii

    esistit

    causa periculi
    flt

    religiosorum de memoratis ordinibus, aliter


    praefati

    quam

    dum enim
    terni

    suspicionibus patefacit accessum,


    :

    fra-

    sumus, audeat

    conversari

    vel

    quicunque

    origo discriminis

    et

    qui

    peccandi foraenta
    ait

    prcBSumpserint,

    tribuit, ipse
    et

    jugulum mortis impingit, ut


    : :

    divinus

    cum amissione pudoris honorum damna sustineant Quomodo grande malum est
    dicatam

    heaiiis \^r<Bco

    Noli delrahere ne eradiceris Con-

    fessor
    et

    Ambrosius

    Multi

    non dederunt

    errori locum,
    interitus

    parere.

    Deo personam salutaribus mouitis non Nullus secum estraneas habeat ' mulieres,
    canonibus designatas
    sit
    ;

    dederunt suspicioni.

    Suspicio ista est

    pra?ler personas
    taliter,

    ne agendo
    opinionis

    suspicantis,'"et

    quam non caret peccato qui dederit. Unde mansuro cum Dei et fiedemptoris nostri ordi-

    etiamsi vita

    innocens,

    damnum

    incurrat.

    natione constituto sancimus, apostolicse sedis beati


    ' Mulieres canonibus designalas^Gvsgorms Magnus lib. VII, epist. 39 Si qui episcoporum cum mulierihus degunt, nullo modo patiaris, exceptis eis quas
    :

    sacrorum canonum censura permitiit id est matre, amita, germanaet aliishujusmodi, dequibus pravanon
    :

    possit csse suspicio.

    OPUSCULUM OGTAVUM.
    1

    Petitorltam juo aStsolutus CHt C^crontius puer Agaitlti.


    et

    Deus arbiter universitatis

    conditor
    fideles

    illa res

    bu- B

    civitatis

    gaudere consortio
    largitor,

    cujus ego absolutionia


    :

    manas lance dispensat, ut pcenam rebelles accipiant.


    tione succurrit
    :

    prfemium et Lassis enim devotorum obsequiis valetudinem tribuit dum muneris oblaet
    :

    non tam
    esset

    quam

    testis existo

    abjecta

    enim

    natura

    designati,

    nisi

    ro.oribus

    vulgaretur.

    Hunc quidem sum dudum interveniente commutatione mercatus: sed quia

    perdit laboris

    memoriam mens
    illi

    ter-

    renis obligata carceribus, quotiens

    vicissitudine

    dum quam
    elegi
    :

    subvenitur: in antiquumsudoris juvenescit alfectum,


    qui necessitatera gratiae melle commutat. Sanctorum
    preniP,
    est,

    nullum est majus commoqnod serenum examen assequitur palmam judicii, quam de acquisito habere comillud
    ;

    corona quajritur, abjurantur. Cui dubium quod nec ad ccelum sine fiducia remunerationis
    sunt mortalibus duce sapientia
    ;

    dum

    pendium ostendit mihi justa praidicti servitus personam non esse servilem. Ergo nominato non tam cupio ingenuitatem tribui, quam refundi scio quod
    :

    accedilur? Imitanda
    illa,

    recte vile

    quibus aeternus ordo componitur


    actibus,

    secuturus est

    unde sumpsit originem, dum Deo devote famnlantes quod prsestolamur, offerimus. A superna enim conversatione non discrepat, qui lalem obsequentibus impendit dominum, qualem sibi vult esse salutis auctorem. Gerontium itaque, cujus a me comperta fides, pudor, inlegritas, et exigit
    animus
    libertatem,
    et

    nomen expulerit, qui anle ingenuus credi meruit, quam vocari. Remisso ergo ab eo, quod mihi debebatur, obsequio, quam suam esse convereidem restituo libertatem
    ut perpetuo
    :

    satione docuit,

    suppli-

    cans coronee vestrse, ut gestis ecclesiasticis ex


    obnoxietate
    possit

    omni
    urbis

    solvatur

    Romana3

    exsultare

    collegio,

    omni
    :

    peculio

    suo sine

    aliqua imminutione concesso


    acquisitis

    nec fas est enim de


    polliceor donis

    suis dotibus

    innotescit,

    per praesens

    quidquam minui, quem

    pelitorium a beatitudine vestra Romanaj deprecor


    ' Petitorium quo absolutus est Gerojitius] Manumissiones olim in Ecclesiafiebant, benelicio ConstanMagni, cujus esstat lex ad Protogenem episcopum Sardicensem, quje formulam declarat. cod. De his qui in Ecclesia manumittuntur. Jamdudum placuit ut in Ecclesia caiholica liberiaiem domini suis famulis prxsiare possint,si subaspeclu plebisassisleniibusCtirislianorum antistiiibus faciant u l propterfacti memoriain \vice aciorum intei-ponaiur qualiscunque scripiura, in qua ipsi vice teslium signent Augustiuus iu sermone noudum * edito, sed qui a i\ic. Fabro brevi

    etiam potioribus subsequendum.

    dum ducis in ecclesiam


    derii tui prosecuiio.

    reciiatur libellus,'aut

    fii

    desi-

    Dids te servum tmim manumiltere,

    tini

    in omnibus servaverit fidem Ejus antiqui moris prEeclarum hic exemplum lu Gerontio servo, quem dominus apudepiscopum manumittit. Alterius ergo nomine scriptum hoc etiam opusculum ab Ennodio, Agapiti nimirum, cujusnomen titulo apposui quia in veteribus libris Geroxtius pl'er ss. dicitur, hoc est suprascripti. Suhjicitur autem epistoliE ad qui
    tibi

    Agapitum, qu
    Editus postea

    est 6 lib. iv.


    aliis

    lucem cum aliisexspectat Servum tuum manumitien- D


    :

    cum

    39 ab ipso Sirmondo.

    OPUSGULUM NONUM.
    '

    SSencdliclio cerei.
    et voce solvamus. Etlicet nostra lingua

    I.

    Dignum
    ut quod a

    et

    justum

    est,
    '

    te,

    est. Vere dignum et justum Domine, accepimus, prece saltem

    auctoris sui
    possit affatu
    :

    beneficiis digno

    nequaquam respondere
    et

    Benediciio cerei] loco posita est, nunc

    Harum alteram, quse posteriore primum edimus. Pertinent au-

    tem ad priscam
    schalis

    solemnem

    in

    ecclesia cerei pa-

    consuetudinem, cujus auctorem Zosimum pa-

    2S9
    vult

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    tamen divino mysterio
    caateris
    sit

    260

    profecisse,

    quod

    fdcla est.

    Agnoscit hic odorem


    ubi
    hic turicremis

    suum

    salutiferse virginis filius,

    Nam cum
    crassitudo

    animalibus hebelata caligantium

    sine coitu nascitur quidquid offertur.

    Non enim

    sensunui, vernat in

    hoc dispositione

    Panchajus adoletur

    ignis altaribus

    dominica hominum factura prajstantior, quod sola uberius potest sentire factorem quse tamen cernuis
    :

    non

    perciissa litatur

    est socianda recte

    pecudibus,

    si coelestis

    ignara

    mu-

    neris,

    velut

    elinguis,

    beneficia

    divinitus

    concessa

    conchidat.
    mysticis,
    res est,

    Nam

    ut absolvit a crimine in holocaustis


    offeras
    :

    non habere quod

    ita

    digna piaculo

    otferenda subtrahere. Parili namque judicio censendus est, et qui nunquam loquitur per natu-

    extremum mugiens bos non bidentum fetus carnificis potius, quam sacerdotis mucro desecuit. Sufficit ad reparationem ajternitatis perditaj, quod non a nobis, sed pro nobis, Agnus occisus est. Procul hinc aberit laaista Judaicus, qui per cicalrices inguinum animas sibi acquisitas tot solet numerare quot vulnerat. Christi nostri libamina iufucata simplicitate com.ad trisle ministerium
    :

    ram, etqui quodloquitur, non redditauctori. Idcirco, Domine, stupendi hujus opifex elementi, aliquam tibi a nobis reddi credimus humili satisfactione particulam, quodtotum cognoscimus non debere. Quis enim alius praiter te mundi fabricam perpendiculo repentinae

    plentur. Peragit dedicalionem corporis nostri, crux,

    unda, confessio. Te ergo quaesumus, Domine, ut


    cut typico prisca mysterio,
    ita

    si-

    renovanda agmina
    :

    ducat hsec columna trans gurgites

    sestuet nobis secallis

    mita praeparata per maria,


    lentus in fluctibus.

    et

    sitiat

    pulveru-

    jussionis

    exactam

    liifida

    auctoritate soiidavit

    cum primum

    pra^cepti tui miraculo terra coagulare-

    tur in pelagus, et deductis deinde aquarum impressionibus iUa naufraga post sitiret? Cujus eliam, nisi
    tuaj

    quo discrepent antiqua novis aut moderna veteribus. Tu semper idem Dominus etsacerdos memoratus per prophetas. Hic est ad cujus precatum tluenta siccentur, ut JHeNihil hic est in

    investigabilis

    fotu jussionis suscepta

    germina

    braius transeat, Jigyptius deprimatur, et mersis in

    nutriuntur? qui calorem ,gignit infusis, qui humorem stillat arentibus? qui, nisi Deus noster, succidua jungit

    tempoiibus tempora, quorum

    terraj

    fetus

    nunc

    igne fervescant, nunc glacie temperentur, nunc tepore animentur, uunc bibulo liquore conspergantur? Quis ha!C omnia et fecit ex nihilo, et per lucis ja-

    aqua corporibus, sola sentiat culpa naufragium. Hoc autem tibi, Domine, castse operatricis munus, per et hanc intact matris sobolem commendamus quam meretur habere terra quod cceli est quae per domos cereas divino stipant mella compendio qui; :
    :

    nuam

    pcrpetu noctis

    f\irva

    densitate

    discrevit,

    fecitque perenniter laudanda dispositione piissimus, )ost lucis claritatem non horreri tenebras reverten-

    bus causa est numeroste progeniei nescisse conjugium ne dum copularum nexibus occupautur, laborandi tempus effugiant, etexspectent utproiem suam
    :

    q turgida alvus
    autem
    *

    effundat,

    per dierumdies? Quis|te vel dignus aut facundus laudator eloquitur, cujus tcrminata distributio succedente varietate ht gratior quo jubente dulcior lux
    tes
    :

    tius possunt ore

    profiigare

    quam herbarum fucro ditigenquam semine. In hujus


    Domine, postulamus
    :

    cerei luminis corpore te,

    ul superuce benedictionis
    si

    munus accommodes

    et

    quaj aliquando desinit, neret? Ecce illa nox, quae


    est,

    quam

    si

    jugiter

    perma-

    muadum

    hactenus jugo

    quis hinc sumpserit, adversus flabra ventorum, adversus spiritus procellarum, tua jussa faciens, sit

    crudelissimK deditionis oppresserat, populos a nexi-

    illi

    bus violentai conditionis absolvit, et fit libertatis alIn hujus tibi, Dotrix, quaj mater fuerat servitutis. miue, sanctissima3 noctis ministerio hoc cereum luraen offerimus, per

    singulare profugium sit murus ab hoste lidelibus. Simul etiam quaesumus te ut quia ad vernantis anni faciem passionis ac resurrecliouis tuee tempus
    :

    quod

    caligo vetusta pellatur

    in

    quo species trino compaginata consortio,

    societatis

    cum post concretas hiemali torpore glebas et infrenata glacie flumina, novellas frondium tunicas gemma conscendit, et cum auotore germinum Doaptasti,
    :

    propemodum

    quarum mino nobis omnia reviviscunt da multiplices fructus ia terris, nostrum efflce quod ostendis, et sacerdotis ceram paravit nectareis partubus feta virginitas panostri, vel totius cleri incolumitate servata, ubertapyrum ad alimenta ignium lympha transmisit, lumeu adhibetur e ccelo. Nihil hic habet vox humana D ^^^ temporum sine adversa lempestate concede quod conseoret, ubi totum dirigit superna cognitio
    mystica; glutiuo conjungatur;
    ^

    faciunt rituahum^librorum scriptores Alcuinus, Amalarius, non episcopus Trevirensis, ut vulgo nuncupatur, sed diacunus, qui episcopo ffitate suppar Ludovici imperatoris jussu id opus contexuit. iidem Si quis hinc sumpserit] Mos enim eratquem auctores tradunt, ut ex cereo paschali qui sabbato particulae sancto conceptis precibus sacralus fuerat, decerperentur, ac populo die dominica in Albis,

    pam

    omnes incursus fac dimicare particulam. Caeterum hic mos olim extra urbem duntaxat. Romae euim cerei paschalis vice ceram oleo perfusam benelas vet
    :

    inde particulas in agoorum dicebat archidiaconus efUgiem expressas asservabat, populo simiiiter die qua dictum est, dividendas. Quk res nimirum originem dedti cereis agni cojlestis imaginibus, quse a pontihcibus ipsis augustiore postea ritu consecrari
    cojperunt.
    * Videinter Sirmondiipsius opuscula, deduobus Amalaepistolam ad Constanlinum Cajetanum abbatem Saucti Barout).

    unde post sacram communionem distribuerentur, suffitum in ffidibus suis facerent, vel agros vineasque munirent adversus da^mouum prssligias, aut illa contra fulgura et tonilrua, Quo etiam spectant Ennodii Bened. ii : Sumptavi ex hoc conira procel-

    riis

    : :

    261

    BENEDICTIO CEREI.

    262

    OPUSCULIIM DECIMUM.
    Bencdiclio ccrel.
    Dignum
    Vere dignum

    II.

    et

    justum

    est.

    et

    justum

    duce culpa revocatus exsilium

    flevit.

    Hunc

    nisi

    om-

    est,

    ut principe

    loco fores

    beatoe noclis, adhibito

    nipotentia tua, Domine, rcgeneraret perditum, pa-

    prffisenti

    niinisterio,

    digno quasi clave reserentur

    rum

    adventum, ut proeconis merito secutura ponderentur, sacris fidem mysteriis venerandus praicessor accommodet. Justum est ut proximitatem salutaris aqua3 flamma manifestet elementorum diversitas in peregrina pace conveniat Ij-mpharum in promptu esse reuiedia sacer
    ut nobilis nuntius
    vitie testetur
    ; :

    et nisi opem fernumero et prosperitate fecunda nativitas, prima in qua mortemerror peperit, nonjuvaret. Postremo, nibil esset quod ad fabricam nostram materiam humus prffibuit, nisi unda succurreret unicum nobis sacramenti liujus solatium contulisti, quod aqucC diluunt pcccata telluris. Ergo jam typus rece-

    posset prodesse quod feceras

    ret et

    ignis ostendat

    agnoscatur
    suis

    redemptionis, quod concordat


    La^tetur
    in operibus

    non esse natura?, sed unda cum luniine.


    ille

    dat

    et

    qui imaginibus

    annuntiaverunt sequentia,

    fabricator
    :

    ca^Ieslis,

    cum

    benedicit ipse qiiod tribuit

    cum

    illud

    quod

    se-

    creti sui producit origine, nobilitat


    telligat lingUcB

    sacramento. In-

    nostra ministerio specialem

    quam

    no-

    bis concessit distantiam.

    Mancipetur laudibus ejus

    quidquid

    cseteris

    animalibus jussit in bomine esse

    proestantius.
    ;

    Quia optimi conditoris aperta sunt beneticia et ira a pietate non discrepat, quando et artem nos supplicandi docuit, et suis muneribus vult
    placari. Ipse

    enim hominem
    Ipse

    sibi

    templi vice dcedala

    tenemus quidquid colorata legis umbra promiserat. Tempus est quo corpora nostra, vcl animaj Redemptori Christo feriato mucrone dedicentur quo salus per vulnera non quseratur: quo sacerdotis dextera lanistae opus abjuret quo consecrationem impleat fldes, lympha, signaculum quo humanum genus unde decidit, fons reducat. In bujus ergo suspiciendce noctis oftioio, venerandis compactam elementis facem tibi, Domine, mancipamus iu qua trium copula munerum primum de impari numero complacebit: qute quod gratis Deo
    conticescant. In veritate
    ; : :

    provisione

    formavit.

    penetralia cordis nostri

    veniat auctoribiis,

    sancto eruderata pandil introitu, nisi per propositum


    libertatis foedo

    quod de

    fetibus
    :

    obstruantur interna contagio. Quare,

    marum
    ditas, in

    aliud

    non habetur incertum unum, tluminum accedunt nutrimenta flamquod apum tribuit intemerata fecun:

    universis

    rerum liquet arcanis, vitalem per sapientiam factoris macbinam, nisi per suum studium, non
    perire. Qui nos et ad mejiora formavit, etqnibus
    iti-

    quarum partubus

    nulla patitur

    nitas

    ignis etiam ccelo

    infusus adhibetur.

    damna virgiRedem:

    ptor enim proprio aquas dedicavit baptismate

    inte-

    neribus salus peteretur ostendit.


    ;

    Cum enim

    es

    humo

    gritatem diligit
    incendii,

    quam

    et

    nascendo

    in

    matre servavit

    hominem flngeret cum terra victurara migraret in formam cum putre solum novam transiret in fa- q ciem cum insufflatione spiritus sui moverentur arva
    ; ;

    ut a propheta nosset inspici, innocui corpus suscepit

    cum

    frondibus in rubo crepitantibus nuUa


    ;

    frutex detrimenta sentiret

    cum

    arida

    pabulum

    flam-

    vestigiis, et tellus respiceret

    possessorem es propriis abstractum sinibus inopina dote prajstantem, habentem quod ipsa qufE mater putabatur esse, non dederat
    ;

    mis,

    dum

    lamberentur, ligna non flerent. Ergo pro-

    cum

    referret gloriam
    si

    nobilitata

    pcr sobolem

    imperfectio erat,

    acluum callem non suo jure disponeret. Quotidianus tamen, Domine, beneficiorum tuorum successus munera seniora transcendit, et Eestimatione sequentium vetusta superantur. Ille enim perpetuam destinatus ad vitam, ille de parente limo
    coeli

    prium tibi est, Domine, quidquid in hoc cereo servorum tuorum prasparavit obsequium. Serenis in isto respice oculis, quod contulit ccElum, fluenta, pudicitia. Tu ad tribuendam benedictionem evocatus ministerio humani sermonis, inlabere. Tu resurrectionis tue tempore, quo vernat anni reviviscentis infantia, sumptam ex hoc contra procellas vel omnes incursus,
    fac

    dimicare particulam
    vel

    ut

    sacerdotis nostri
    ejus incolumitate

    civis

    eflectus,
    est.

    ad

    originem voluntario errore

    votiva omnibus,

    totius

    cleri

    detrusus

    Et quir

    dum

    liceret,

    noluil
    feliciter

    sectari

    concessa, ubertatem terrarum


    tia et prosperitate

    cum actuum innocen-

    meliora, sublimitatem perdidit

    quam
    et

    dege-

    concedas.

    nerans dono conditoris acceperat,

    ad prosapiem

    MAGNI FELICIS ENNODII

    ^DIGTIONES.
    DICTIO PRIMA.
    In uMtail liaurentii SSediolanensiR cpfscopi.

    A hoc est dicere et indicio certo monstrare, quia non SACRA PRIMA. diligit, qui pavescit. Sine culpa vincitur oneris imQuousque me iners diffidentia intra angustum pamensitate, qui ad portandan: sarcinam et si irapar, tuit penetrale dolitescere ? quousque nimia cautio tamen devotus occurrit. Illis ita se habentibus, festa terminos honesti pudoris exsuperans, dispendia opinascentis anni cur non votivo sermone concelebrem? nionis quaj evitat, incurret ? Usu enim rerum venit cur lucidi nalalis exordia silentii foeditate dehoneinter homines, ut quantuui famte decerpitur per austem ? Manca est sine sermone hilaritas, et simuladaciam, superfluum non minus pereat per timorem. crum mosroris est, occultare quod gaudeas et afNon enim debet notari velut avariB laudis assumptor, flictionis imitatio, voceni in loetitia non habere. Ergo non ei ascribi cupido affectataj devotionis ostentui tibi, sancte pater, officiiconscius verba non tribuam? apud quem res obnosia pudoris stimulis adacta comLibet tamen dicendi principia consecrationis tuae depletur quia sicut in umbram cogit glorise appetitus, rivare de tempore, et cura anni renascentis infantia, oratione dum quaeritur ita non reddere quod deberi florulenta, si valeo, dictione vernare. Nunc cum terrae noveris.proximitatemnoctisindicit. Superfluuascribe:

    necessaria reticere, contemptus. re, res jactanliaeest Sffipevituperationisnostrsmaterestdoctoris occultata


    :

    succus per venas

    arentium

    virgultorum currit in

    germina,
    gescit
    :

    laudatio. Dicat forsitan aliquis

    animo consulendi, quod

    operis pressa magnitudine exhausti macies arescatingenii, et destiluta dicendi valetudine garrulitas defeclum

    humore maritata turblandam lucem novelli praesegminis comae explicantur arborese, et omnis ramorum pleet alvus sicci fomitis

    cum

    in

    ctura diffunditur, vel qua;intra tunicam naturaarctaverat frondium decora solvuntur


    tilena comitur sapore
    :

    mercetur ex copia ceu si iu alveum magni fluminis stillantis guttam fundas eloquii, nequaquam ad cursum proflcis liquoris impendio, et vix humorem parturit,
    :

    modulato

    cum avium cancum vita segetum


    repagulo
    palmi-

    glebis

    sepulta
    et

    hiemalibus, quasi algoris


    agricola,

    quod ad uadas aptatur. Sed festimanus animo quse dicantur ad pretium meritum di ctionis et vena que est per naturam torrida, frequenter currit a themate
    : :

    emissa

    tepore fota concipitur. Nunc in cano flore

    spem fructuum metitur tum brachiis vinearum

    cum mutuis

    texitur aprica formositas, et

    eloquenlice exilitas propositione pinguescit.

    Sspe pro

    ante maturitatis tempus vultum frugiferum cultura

    eorum

    meritis quibus se mancipaverit oratio, dicenda


    ;

    componit, dans venustatem falce doraitrice,

    et

    luxu-

    tribuuntur

    mera aflectione laudando miriam infecundam ferro fructiflcante compescens. tunc verborum abundantiam transCum profundi gurgitis rabies blandum transit in silitet narraturus bilum, et euervata tepore ventorum ferocitas migrat mittit atfectio tunc amor suggerit, quod negat ingenium. Sancti Laurentii aliquatenus pro mea medio- C in delicias navigantis dum tutum est cymbam salo laxare, et anchorarum morsus absolvere dum fractucritate bona dicturus, plenum quidem laboris opus

    masime
    : :

    si

    aggredior, sed plenura caritatis. Facessat ergo formido venerando inimica proposito fugitiva est glo:

    ra procellarum quae nautas hactenus terrebat, invitat, et

    rise

    clamante Paulo apostolo Perfecta caritas foras miiiit iimorem {IJoan. iv, 18);

    mens subjecta

    terrori,

    admittit,

    per uda asquoris spatia soranum gubernantis cum colore distincta geminato verni opibus
    ;

    prata ditescunt
    VIII,

    et

    in

    ordinatione surami pontiflcis


    :

    ' Diciiones] Dictio interdum est cujusvis generis oratio seu vera seu flcta. Itaque Cicero pro vera us\irpat oum scribitin Bruto malle se unam L. Crassi pro M. Curio dictionera quam castellanos triumphos duos. Ennodius pro flcta in epistolis passim, cnm

    epist.

    H,

    inter aliasic scribit

    i?te,

    zi(!

    arrepium

    Avieni, Messaloe, Parlhenii adolescentura declamatiunculas dictiones vocat suis etiam tum veris tum flclis idem nomen imponit. Quas quidem in unum collectas quatuor in classes digessimus. Duaj primaj veras laudationes continent, pertinentque aut ad res personasque ecclesiasticas, aut ad scholam et auditorium unde illas ab argumento sacras diximus, Iias in scholasticas. In tertio ordine sunt controversia3
    :

    j)

    postremo quas Gra'ci

    hBoi^oilai

    y.ai r;Sr/oiJ? /.oyou;

    nun-

    cupant, qua^ alienos mores et verba imitantur, nos etbicas dictiones appellavimus, Sidonium nostrum secuti, qui de Lampridio rhetore Burdegalensi lib.

    suaseral opus, eihicam diciionem pro personx, iemporiset loci qualiiaie variabai ; vulgo maile, et hic addiiionem nara certa est emendatio. - In naiali Laureniii Mediolanensis episcopi] Nate)em intellige non vita>., sed cathedraj et episcopatus. Hunc enim festum quotannis agebant episcopi, sicut imperatores natalem seu ortum imperii sui, lege 2 cod. Theod. de Feriis, et quod vel ex hac Ennodii dictionediscimus, quemadmodum principesnatali suo panegyrici orationibuslaudari mos erat ut testantur panegyrici dicti in quinquennalibus, decennalibus et alii ita etiam episcopos anniversario die suscepti quod conlirmat altera Ennodii dictio, episcopatus quaj dicta in natali Epiphanii episcopi tricesirao, et sermo in Pelrum episcopum, qui est 107 iater Chrysologianos.
    :
    :

    DICTIONES.

    gaudium elementa testantur. Tibi ergo, an- A sustinebas tormenta multorum, ut ait Apostolus Quis vestrum crucialur, el non ego (11 Cor. xi, 19) ? nunc non reddani quod aliis prscstare jam tistes, Inter isla tamen fractum te non vidit adversitas hoc didici quem ad pontiflcalem apicem graviias, pudor, triumphis suis decerpi sensit iuimicus, quod capti pudicilia, venustas adduxit; qui tot dotibus velut in sacerdotis animum non subegit. Pugnabas adhuc pro acervum coactis, canam dignitateni pra;sentis officii
    naturse
    :

    susceuisti, liabens

    tantarum honestamenta virtutum,

    absolutione plurimorum, et

    tibi

    nihil

    raetuens, de

    quantarum singulae probatum facerent species sacerdotem ? Taceo uuiversitatis in electione tua consonantiam, et discretarum nationum concordem sententiam non rovolvo statuat ista loco laudis, cui non suppede moribus. MomenLis tit quod possit pra^dicare
    :

    plebis tuo? anxietatc pendebas. Nolo diutius tristibus

    imraorari
    rire,

    libens

    nolo tragoediam maligni temporis apede illustri conservatione tua aliquanta

    prcotervolo, ne te narrando

    qucC passus es

    cogam denuo sustinere quanquani doctor gontium in tribu-

    enim plerumqne
    pellitur,
    et

    incerti favoris

    aura popularis imQuiritum,


    te

    latione esercitum se fuisse

    commemoret

    vociferans

    nescia examinis turba

    dum

    studiis rapitur,

    amat incognitos. la
    ccetus
    :

    libram tenuit,
    aut aucto-

    infmnor, lum potens sum {II Cor. xii, 10). Taceo inediam, frigus, et injurias, et illa quai tibi inimici

    Cum

    qui petitionis tuse aut socium se

    pra?,stitit

    animus providit angmenta morborum.


    hffic

    rem.

    ImperitaB

    multudinis

    meritum tuum
    ornanientorum
    censebant

    puerilia,

    et

    Sed, credo, succo antiquaj valetudinis robusta

    expendit lance perfecti


    varietas placet,
    instituti
    ;

    etdum

    in te

    quasi unus ha;res diversissimi fueris

    sio singuli

    hoc de
    :

    claritate tua

    quod probabant quia bona omnia nequaquam omnibus nola esse potuerunt et speciatim ad favorem sideris tui universos iliexeras, alteri ostendendo quod pius es, alteri quod severus, alteri quod bene acquisiti distributor patrimonii, alteri quod
    sufficere
    :

    Nonne emortuis per corapages jam setate distraclis, sola anima flecti nescia sustinebat, et imitanda intentione adversus impugnantes muro constantiai stabilita certabat? Post hc ad redivivum
    tolerabant.

    membra

    artubns, et a possibilitate propria longa

    statum

    libertatis optatae

    nunquam

    pia vota despiciens

    Christus

    Redemptor noster

    raani nominis vires artifici

    et fractas Romedela solidata in vigo-

    occurrit,

    scires recte parta servare. Id studii


    sitas, ut

    sumpsit univer-

    cum

    de proposita laude unusquisque viuce-

    salutiferum res contrita remeavit. Cum ex alto benignis oeulis ccelestis dominator aspexit, Mediola-

    rem

    ret, collatione

    tamen

    in proeconiis tuis raelioris tituli


    istis

    ab altero vinceretur. Nolo

    diutius
    ;

    immorari.

    nensium urbi lux est proprii reddita sacerdotis. Tunc cum rarus habitator, tunc cum error in domibus, et per dulciacubiculorum liminaconfusa discursio tunc cum ubique pavor et luctus, et Dei templa ferarum habitationi deputata sordebant cum mar; :

    Veniendum est ad laboris tui esercitia quia ego, qui non sum in laudatione tnaidoneus maximis, nescio Q
    esse
    *

    parva contentus.

    Novellis te

    adhuc impositai
    temporis
    exercita-

    dignitafis

    labentem

    vestigiis
    et

    ineluctati

    cens incuriajsplendidissima

    dadum

    atria situ vetusti


    dedisti de

    suscepit adversitas,

    tironera

    pontiScii

    humoris obnuberat,
    quibus,

    lietitiam cseteris tuo

    tissimum militem adversus libertatem impacta bella


    reddidernnt.

    reditu, tu regressus ad lacrymas.

    Tunc more avium,

    Tu

    prffidonis neseisti timere

    sfcvitiam

    dum terra nivibus

    vestitur, etalicujus loci in

    tu blandimentorum

    quod

    in malitiosis nocontius te-

    spem

    cibi spoliatur angustia,

    videres quffi reraanere


    et

    lum est, scuto constantiaj venena respuisti. Quotiens te qui certamino non potuit, insidiosa honoriticentia
    lacessivit ? Quotiens in

    potuerunt plobis reliquias conlluxisse,

    ad boni pa-

    storis prsesentiara undiquefatigatis balatu

    nemoribns

    damno

    bonae opinionis servitii

    sui to credidit figmenta suscipere,

    hoc a

    te postulans,

    greges accurrere. Alios tunc, raultiplici sustentandi genere, mulcebas alTatu alios reficiebas impendio ;
    ;

    ut adliibito hostem colludio intra urbis muros con-

    alios

    hortabaris exemplo.
    tibi post
    ;

    Brevi post in

    ovium tnarum dissipanda lupis membra pra3stares ? paris facti, quod dictu nefas est multorum exempla suggerens. Quaj quidem tu vitanda
    cluderes, et
    despicieus, et ad vindictam

    statum qui
    ta revaluit

    Deum

    debetur, urbs

    antiquum jam sepul-

    et

    quoB

    non credebat

    in se reparari posse

    quod
    vitas

    fuerat,

    ccepitjara meliora remulari.

    Tunc qui

    erat omnia ad latiorem n memorio3 commisisti, deteslabilia retinens, ne per " profectum bonis successibus invitari. Curro per singiila, strictim referendo quibus opus est larga naroblivionera impune transirent, et majorem horrorem excessibus debens, dum ruiuam metuis aliorum. Sed ratio ; ad agonem vitoe tuae, ad summi celebritatem remotis dicendi obstaculis, veniamus ad illa quaj repropositi perventurus. ^ Secunda post dubium tem-

    sereni temporis servans

    usus est

    jam cernere

    ligioso

    sunt digna raemoratu.

    Gum

    hoslilis irruptio

    poris nata est in Ecclesia

    Romana

    captivitas, quae te

    more pecorum Christianum populum per diversa


    distraheret,

    quasi

    jam diu dosidem,


    ;

    et laboris

    fugacera de longaj

    piebaris in
    '

    variorum generibus cruciatuum caomnibus, tu paterna conventus pietate


    ut

    sinu quietis abstraheret


    tui

    cum

    vix spe pacis laboris

    arma

    deposita

    resumuntur. Deberetur quidem,


    prislinis

    Schot., parro. Novctlis te adhuc] Sucoossit Laurentius in cathedra Mediolanensi Theodoro episcopo, in quem exstat Enuodii epigramma 88. Paulo post secuta e.-t direptio urbis iUediolanensis et exsilium Laurentii, per Odoacrem opinor, quando Tufa duce, ut in Epiplianii Vita dictum est, adversus Theodericura rebellavit. Theoderico victoria potito Laurentius Mediolanum
    -

    rediit,

    urheraque ex

    oerumnis recreavit.

    'Secunda in Ecclesia Romana captivitas] Obscliismaiicorum machinationesadversus Symmachum ;qua de causa Romte diu versatus est Laurentius, et synodo absolutionis prcefuit, quam senatum curi coelestis nominat, impugnantiamque odiis et furori constantj animo restitit.
    9

    Patrol. LXill.

    : : :

    267
    nisi

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    268
    ;

    me

    laudis tuae censura pertralaeret,

    in

    lugenda
    ubi
    ubi

    verentia fugatis instituafcar libaminibus

    quod sacra-

    causa silentium, ut in una cetate memoriae pereat res


    nefanda. Senatus
    ille

    rium apelletur merito, postquam seniores hostias


    abjuravit, et in adolendi mutatione sacriticii divinoe
    codis

    curiae coelestis accitus est

    ex variis provinciis episcoporum turba confluxit


    coBtus
    ille,

    nomen
    et

    quot

    hominnm

    genera, tot sententiarum

    statura inconcussis

    varietates advexit. Sed quibus inerat spiritualis sapor

    bus

    ducem te principalis deliberationis caritate tenuerunt. Tunc quo minantium impetus blandimentorum melle domuisti, qua superbarum corda veneranda humilitatis erectione fregisti, qua
    intelligentiae, quasi

    adjecit,

    postremo quod in alium migraverunt fundamenta culminicum ad structuram parum humanus sudor queecunque fuerunt innovata siut, dum perassumpserit
    :

    sistunt. In

    summa,

    cujus cestiraandum est miraculi,

    uhi

    dum modum

    leneat machina, adhuc non desistit

    ascendere, et in antiquis constituta vestigiis atlollitur

    labantium animos

    consilii radice

    fundasti,

    explicare

    incremento? Reqiiirendum sane quis hujus operis,


    quis

    non

    valeo. Rei gestse notitiam scire cupiduni ex facli

    innovationis
    parvitatis

    auctor
    2

    exstiterit

    prajdecessor
    '

    contemplatione compello.
    electi,

    Unum

    te seouti sunt

    tot

    nempe

    meae

    Victor antistes.

    Futurae

    sententiam tuam reciderunt tantarum principes civitatnm. Goquitur lamentationis ajstibus, et nihil habet qui a te cruda obstinatione descivit
    et

    in

    annuntiatrix innocentiae divinitas

    nomen imposuit

    nam

    qui de his qua; suscipiuntur adversus vitia


    didiceris, gesta cognoscis. Iste

    mun
    cum

    dana, certaminibus prcedicto eventus accesserit,

    in solatium praeter calamitatis lacrymas, qui divisus


    est.

    vocabulum

    per spiri-

    Dicat aliquis forsitan,

    rerum gestarum malignus


    de hujusraodi constantia
    :

    talem dimicationem, ut victorem decuit, de crimini-

    interpres,

    quam

    sortita est

    bus triumphavit

    et

    quidquid portio sinistra morta-

    prEsens causa decisionem


    te praesule factum,

    quoerat, qui fines de lau;

    libus ingerit, de eo

    dato sudore conligerunt. Huic ego lidens replicabo ne sacerdotes ministros acciperet
    furor alienus
    :

    natum

    intelligas

    casum non requiras, cum nomifuisse quod dictus est. Cujus merita
    postulant,
    si

    orationis

    campum

    me ad latiora progredi
    :

    ne cruentaj indignationi ponliticum sententia militaret ne in usum male commoti traherent evenire posse quod vellent. Postremo improborum loquacitas obmutescat, hujus saltem ajstimaquia odiorum incendia quae non ex tione secreti impugnati merito, sed ex studiorum fomentis arserunt, nec jsancta; deliberationis potuerunt fonte re
    ;
    ;

    aut ingenii macies pateretur, aut meriti

    qufedam
    laude

    enim actuum
    cura

    nobilitas

    est,

    dignum

    inveuiri

    maguorum. Ilunc

    niediocritas nostra in se.diticationis

    dum
    :

    sequitur, ad

    consummationem, Deo auspice,

    ergo debetur venei'abilium custodia canonum. Tibi quod sine episcopali nota contigerit, quidquid in presentia sajvit improbitas. Tibi patuit
    stingui. Tibi

    Nemo sestimet arrogantiae esse quod fas est cum eo vota conjungere, cui par esse dixi nequeas actione quia asserlio conscentiae est meC liorem in quacunque parte sectari nunquam tenebrosum callem, sicut aestimamus, incurrit, qui eum quem novit praetendere vitae lumen insequitur. Luvota perduxit.
    :

    quod apud

    aliis

    accusantes

    clandestina fraude texerunt

    culentius taraen gestarum fidem

    rerum sermonis panpraestigiis,

    te

    compertum

    fuit,

    non satisfaciendum

    odiis,

    damus

    officio.

    Hic ante fallacibus dedicata

    quotiens iide deseritur qui lacessit. Sed meiius aliis servantur narranda temporibus. Salve, jEcclesiarum
    sidus,
    et
    ;

    ad

    senectutem boriam Abrahaj Eeraulator


    est,

    pecudura cruore perlusa veteres siraulaora ooluerunt hic in divinitatis injuria, per altare infiusfis cumulatum muneribus, res coelo debitas daeet turpi
    :

    accede

    quia teslimonium probitatis


    ecclesiastica
    el dolosi

    diu liomi:

    nem
    Viri

    in

    arce servari, ut scriptum est

    moniis obtulerunt: hic junicum exta semivivis palpitantia motibus misero inquisitorifuturacecinerunt
    hinc fumus sordidis aerem ipsum polluit sparsus per

    sanyuinum

    non dimiiiabuni dies suos


    pietate
    ;

    [Psal. Lxiv, 24).

    Tu

    sevo maturus, et ad religiosuni laudabili

    sndorem primaBvus exsupera. Tu bonis disciplinis exempla suggere

    multa oontagiis. Ad ultima, hinc mactata per lanistas hostiarum multitudo, quidquid Deus est elfugavit,

    malos severitate
    in testir)

    compesce ; et boni utriusque fibula operis monio summaj gloriffi sine labe perdura.
    '

    dum dum
    jiit,

    farra, sangiiis, tura, vervina idolis

    exhibentur

    simplicera ritum aetas Christo iniraica


    et

    non

    reci-

    multifariis'

    censura laborante ohlationibus


    ire

    DICTIO II. Missa Honorafo episcopo Novariensi,in dedicalione basilicx Aposiolorum, ubi templum fuit idolorum. SACRA SECUNDA.

    supernam mercatur olfensam. Liberet


    et

    per singula,

    funestorum secreta

    linguffi clave reserare, ni

    me-

    rilo a?stiraemus

    oris injuriam narrare sordentia, et

    Credo ego vos, fratres earissimi, tota mentis cura venerari, quod in loco hoc, ncanente templi nomine,
    vetus perierit pro religione cultura
    '
    :

    quod illos aclione perculit, nos loquela contaminaret. Explioemus interim, quibus sint ista mutata successibus, quanto pra;.venta nox splendore fugerit. Ubi
    sunt
    sigilla

    quod delubri

    re-.

    numinum

    votis

    iraaginata. f.icientum ?

    Diclio missa Honoralo] Scripta hsec nuidera ab Ennoriio, sed in gratiam Honorali Novariaj Insiibrum episcopi, qui eam recitavit, ut suam. Sic etiam quffi proxime sequilur ab Ennodio compnsita est, a Stevicario pronuntiata. Sunt et aliaa id genus nonquas pro diversis composuit quo more SalV ianum Massiliensera presb)'terum homilias episcopis fecisse niultas auctor est Gennadius in catalogo.

    phano

    nulla>,

    cujus epitaphium scripsit Ennodiiis epigram. 95. At epigraQimate W de hac eadem re Di, quibus hoc patuit, possessas liaquite sedes. Quoil fecit Victor, victor ubique teuet. Addidit ad cHltum merito successor et actia Qiiid morum uomen hiuc Honorale gerji.

    Honorati,

    ^ '

    Schot., Cui futurx. Schot., censu.

    '

    Viclor antistes] Episcopus Novariensis, decessor

    2cy
    quoriiir. facies iu polestate

    DICTIONES.
    pependit
    artiiicis?

    270
    :

    qnibus

    nitor ingenii

    quia in his etiam sine amore blanditur

    pretium aut sollicitudo peperit operantis, aut meta!dii quibus potentiam dederunt homines fulgore gemmarum? En video, omnia ista, ut

    lum? Ubi sunt

    credo, fugeruut

    Christus ingressus est

    respiciamus

    radii,

    quibus fullus auxiiiis. Venerunt cum eo coelorum apostolorum diademata. Petrus et Paulus. Qui
    in

    enim

    restauratione

    cEdis essent necessarii,

    nisi

    architectus et petra? nisi lapis et superoedificans? nisi

    fundamentum etopifes? Quid trepidatis pericula mortalium? quid anxio fugam paratis excursu? ille
    est, cui

    eloquenlia, in illis splendorem suum veritas nuda commendat. Sine phaleris est omne quod dictat alTectio ad unguem fabricantur illa, quoe voluraus non tam speoiem recti habere, quam similitudinem. Ad te, venerabilis mihi antistes Maxime, sermo est oui in meritorum testimonio virtus coepit a vocabulo, in quo actus eloquitur, "qui nomen appellat provida parentum tuorum diligentiaprius te eligi voluit quam probari. Te olimsaecularibus inhcerentem titulis ca:
    : :

    strensis

    sudor exooluit,
    :

    et

    ad Ecclesiae gubernacula

    nullus versutiam vestram lapsus ibscondit


    loco

    non moveatur, quocunque abieritis insequitur. Veui ergo, piissime Domine, et ad consevice humani crationem operis tui plenus illabere
    qui
    ;

    cum

    Deus loquitur per prophetam, Quiinmodico fldelis, elin magno fidelis esl {Luc. XVI, 10). * Te sacrarum judex et consilii comitem meruit et laboris. Bene venerandis initiandus
    pars adversa solidavit
    siout

    por baptisma pectoris purgentur ha^c


    tendo
    sacrificia;
    et

    templa turpi
    altaria

    altaribus, et in laica conversatione


    elegisli.

    quod sacrum
    Satis

    esset

    hactenus dedicata patrocinio. Institue, Doraine, ver-

    Tu

    pudioitise in illa cetate custos inventus es,

    dum

    puris

    cumulamus

    in

    qua

    et lex

    obsequitur desideriis.

    enim

    est

    sancta donari is,presentiam tuse majestatisintersere,

    pueritia; arabitum
    stus milites suos

    quem

    licentia fuloit, horreri. Chri-

    evucatus sanctorum merito sacerdotum, electi

    seor:

    quos inper.sonam ducis attoIIat,inter


    Adsoitus Ecclesise,

    sum

    praesentis

    '

    Palris nostri Laureutii

    conscientia

    acies quasrit hostiles.

    pontificem

    qui tot plenus dotibus ad Ecclesice fastigia

    crevit,

    actibus implesti ante

    tempora

    dignitatis.

    Non

    fuit

    duot fecisseut
    in

    summum

    singula

    quKque

    pontificem.

    quo vernat princeps bonioperiselmater honeslatis

    advena benignitas, quse naturoe iunixa radicibus, de cano,flore germen ostendit. Temporale est omne

    verecundia, religionis sanctse nulrix patientia,


    seraper placatura pietas, qui ecclesiasticis

    Dcum
    :

    quod
    scit.

    membris
    prcevius

    flngitur perpetuum quod cum aetate matureNonHibi sacerdotium rem doni credimus eve:

    non sermone
    qui

    vitse

    instituta tribuit,''sed

    exemplis
    nostro

    nisse, Ped pra>mii. Alius

    vulgi
    tibi

    aura,

    gratia

    lenoci-

    omnem

    callem quo ad
    :

    Deum

    itur,

    dum

    nante,

    commendatur

    rigida

    circa

    culpabiles

    incedit, ostendit

    adjuvante se Domino

    Jesu

    districtio dedit afleotum.


    :

    Manet

    te singularis

    sapien-

    Ghristo,

    cum

    Patre regnante in saecula sseculorum. Q tia

    quss lioet generaliter optanda est, taraen existit

    Amen.
    DICTIO
    -

    in magistro necessaria.
    III.

    Dala Slephano

    V.

    S. vicario

    dicenda

    Maximo

    episcopo

    SACUA TERTIA. votum conscienticP mens laudibus assertio jngenii est, Deo obsedevola pontilicum
    Prodit reIigiose
    :

    Fustra monitoris personam non prtcvalel aestimare pondus officii vilissimis comparandus est, nisi prcecellat scientia, qui est honore proestantior. Dedit tibi apiicem res judicii, non favoris dignus pontifioe amor est, quemcensura conciliat devenustat institutionis geniiim, qui per solam gratiara vult placere. Tu his
    suscipit, qui impacti
    : ; :

    quenlibus manciparequodloquimur. In quorumprteconiis forle auguslus


    nisfestat

    conditus et formatus

    toeli beneficiis,

    sermo vulget imperitiam

    ma-

    pulum

    'inslituis,

    quam

    loquendo.

    Illa

    plusagendo pomonita disoi-

    tamen, si abstineatur, infantiam. Quis raendicam narratiouem a-stimet, quam vota locupletant? Stepe in facundiai dolibus pauper invenitur vena
    pradicantis, ete diverso thesaurus cordis irradiat ia
    egestate verborum.

    pulorum conscientiam eruderant, quae praebentur exemplo sine pudore invitat ad innocentiaui, qui illam non fuerit ipse sectatus. Te inter secreta pene:

    tralium quasi testem metuunt, qui peccare disponunt

    Qui vice

    Deijudicat, non

    desi-

    nasoentibus culpis metus,

    et

    reverentia tua negat efvitiis,

    derat picta colloquia, sed quse infucatus


    '

    commendat

    fectum. Qui inter exordia occurrit

    et

    occasio-

    Patrisnoslri Laureniii\ Episcopi Mediolanensis, quem proinde ut metropolilanum suura patris loco habebaut Novarienses. Quod vero in ejus laudesdigreditur, specimeu habet priscae episcoporum inter seobservanliffi quorum conoionibus si quando aderaut aliarum sedium antistites, aliquam eorum laudationem intexere solebant. Cujus rei obvia sunt apud Graecos et Latinos exempla. Sed illustre Petri Chrysologi sermone i36 in Adeiphum episcopum. ^ Diciio dala Slephano] Diclionem hano Cresconius et aliae quaedam antiqusecoUectiones inter Symmachi
    ;

    continet. Dicta igitur estMaximo episcopo Tioinensi, Epiphanii in ea sede successori, cui postea successit

    noster Eunodius.
    2 V. S. vicario] Viri spectabilis notasadjeci ex manuscriptis. Hino enim vicarianae prasfecturae et jam olim proprius fuerat titulus, etadiiuc erat vo Ennodii. Cassiodorus lib. m, epist. 17 Spectabilem vi:

    rumGemellum, vicarium prxfeclorum, fide


    indiistria
    *

    nobis et

    compertum

    Te sacraruni judex] Comes sacrarumlargitionum.

    papK

    epistolas

    numerant, cum inscriplione, tanquam

    ad Laurentium episcopum iMediobineuseni scriptasil: quo etiam factum, ut in nupera editione Conciliorum cajteris Syuimachi epistolis inserta sit, errore manifesto cum Symmacho minime congruat, et epistola non sit, sed oratio quam quidemad Laurentium referri non patitur allusio ad Maximi vocabulum, quam
    :

    IIujus asscssor fuerat jlaximus, ut olim .\lypius item ante episcopatum. Sio enim de Alypio scrilnt D. Augustinus lib. vi Confessionum, cap. 10 Eomse assidebai comiii largitionumltalicarum; et lib. viii, cap. 6 .Uecumerat Alypiusotiosusab opere jurisperilorum posfassessionemter/ia7n,exspectansquibusiierumcon:

    silia venderet.

    271

    ENNODU EPISCOPI

    TICINENSIS.

    272

    nemlapsus adimit, et concupiscentiae purgat aucto- A gium, de manu factis quod nulla possit senectute viorem. Haec beatitudini tuae quasi strictim pro lingu iari. Occasum enim Deo oblata non sentiunt nec ad meaj commendatione dedicavi. Si precibus tuis vitte vetustatem tremulam pietate fulta mittuntur: stat successus arriserit, gestorum tuorum plena me relasoliditas machinee., quam Christus ingreditur etori: :

    tione consecrabo
    suris in

    ut quse universis nota sunt,


    litteris,

    man-

    giuari oblita
    corantur,

    fragilitalis, adipiscitur

    de possessore
    nobilitate

    posterum

    quatenus gaudeat

    setas se-

    virtutem. Tecta vilia de consecrantis

    de-

    cutura, serventur.

    dum

    rei

    caducse pretium tribuitur habere

    DICTIO IV. In dedicalione missa Maximo episcopo. SACRA QUARTA. Nunquam pauper vena timeatur ingenii, ubi dives est causa dicendi. Transit hominem, "quotiens coelestibas militat mens nostra culturis nec in angustum redigiturnarralionis esilitas, siopiflci suoobsequium referat narraturus. Potest enimlinguam facundice dotibus ornare qui contulit, et dareverbis genium quem " fatemur dedisse sermonem. Nam fpropbetici dudum
    '
    ;

    de Domiuo. Tu
    oblator
    sediticii,

    autem, frater

    sanctissime,

    hujus

    de mercedis retributione

    gratulare.

    Nescit spes titubare, cui

    bonse fructus promittitur

    actionis :abexercitio descendit retributionumflducia,

    neo uUo nutat incerto qui laudanda medilatur.

    DICTIO V.
    ^

    Indpienlis episcopi.

    SACRA QUINIA.
    Par quidem discipulis
    inter exordia doctor nulla

    incipiens
    est

    magister

    est, et

    ab auditoribus sorfe
    :

    maciem

    juvit

    eloquii,

    dum
    :

    ad perfectam

    raagistri

    sublimior

    eloquentiam

    et fortissimi

    monitoris tubam imbecilla


    qui nullis gradibus
    cEtatis
    :

    experlis honor debetur ingeniis vix mediocrem cultum exigunt non probati. Illa sunt vera
    : :

    Moysi erigeretur infantia


    scientiam ad

    dum
    diu

    peritiam meditatureffloruit, nec per

    alicnjus

    messem

    perfectionis ascendit
    :

    qui

    militem infabricato portavit ingenio

    offlcium ducis

    jussus arripere, quia verecunde renuit,

    constanter

    implevit. Sic nosdedicationis festa celebrantes,' iiiter


    spiritalis laetitiae

    blandimentum nonjudicium, quotiens laborem gloria ingesta Inter maculas numeret, quoscunque triumphos ante discussionem campi miles acquiret. Qui properatis subeunt Olympiaca bella vestigiis. Nunquid eisante consummationem certaminis suppeprcBconia, quae longus sudor elicuit
    est,

    prsecesserit.

    bona prsestolamur gratiam, dum pa:

    tit

    spes coronae

    dicente Apostolo

    Non
    s).

    coronaiur,

    remus. Absit formido debilis removeatur tiducia inaniter concepta per studium. Nos de bumanas perfectionis schemate nec praesumimus aliquid, ncc ti-

    nisiqui lerjitime ceriaveril [11 Tim. n,


    illos

    Ecce nec

    decet anle

    meritum

    prsedicatio, a

    quibus juste
    de fruge

    poscitur post laborem. Nostrae diverso prolixo distat


    calle conditio
    :

    memus. Deinde quis in beati Joannisprophetai cujus q templum hoc sanctificavit ingressus,vel muta dubitet
    ora laxari? cujus senior gratia,

    quibus tantum

    decerpitur

    innocentiae,

    quantum

    accesserit de favore.

    Nam

    sicut

    quam

    natura,

    dum
    li-

    positi in tirociniis

    aestimamus, plenum

    necessitatis
    est

    ante lucis ingressum pii vatis implesset officium,

    etpericuli iter est, in quo et sectanda


    dabilis, et
    fil

    vita lau-

    uno eodemque tempore, et matrem fecuuditate nobilem fecit et inofflciosa genitoris labia in loquelam pristinam usu remeante commovit. Nemo Joannem nominans, post exempli praecedentis miracula, pristinam linguas habiturum se suspicetur imperitiam. Post sacratissimum Zachariam cujus faucibus eliminata per istud Tocabulum remeavit humanitas, ab universis jure
    vitae

    men

    hujus virtute signavit.

    Nam

    probris uberrima,
    si

    si

    desideret ab hu-

    manitate laudari. Actionostra,

    de bonis suis fuerit


    eloquiis
    :

    elata, sordescet, protestanlibus divinis

    Qui
    res,

    vos laudant,seducuni vos, et subverluntsemitas pedum

    vestrorum {Isai.

    iii,
    :

    12).

    Splendorem

    pontilicis

    non lingua
    tuta
    sit

    testetur

    plus lucet claritas


    loquela?.

    hujus

    ofticii

    veritatis indicio

    quam

    Ecce cernitis

    quam
    so-

    causa subjecli, et quamlis discriminibus

    creditur Joannes apostolus clavis esse jverborum.

    In

    hujus comitatu Antoninus,

    vetusti heros

    sEeculi, et

    beatissimi Cassiani juncta clantudo, faciunt de aede

    Munia mea plus poteritis fulcire gemitibus, quam clamore. Nemo quod auribus lenocinatiH', credat eximium sermo noster, nisi anima-.
    ciata praeposili.
    :

    sacramentum, de terrena habitatione


    Dictio in dedicatione missa Ticinensi, qui synodo

    ccEleste colle-

    rj

    medetur, abjectus

    est.

    Illum praeferte, qui

    spiritali

    scopo
    chi
    tio

    cum

    caeteris interfuit et subscripsit.


    :

    Maximo dicta fuit tur basilica S. Joannis Baptistae,


    apostolum quoque norainat
    :

    epiabsolutionis SymnjaSuperior oraha?c a Maxinio, cum dedicareut

    Maximo] Eidem

    missumque
    et

    anteChristi Domini adventum

    qucm novo exemplo prodromum nempe, quo modo


    :

    prophetas in Apolcgetico dixit, qniaetipsi missi sunt, apostolos posse nuncupari. Verum a?des illa non solum Joannis Baptistae, sed Antonici etiam et
    Cassiani titulo dedicala. - Dictio incipientis episcopi] Ineertum est an concione hac usus sit Enn.idius ipse, cum episcopus creatus est, an, quod potius reor, fornmlam aliis scripserit qua in episcopatus auspiciis uterentur. Cajterum de Ennodii catbedra longa refutatione non eget, quod a Bernado Sacco in Historia Ticinensi

    lib. VIII, cap. I, scriptnm est, Knnodium anno Chrisedere coipisse. Qui enim poluit illo anno sti 490 episcopus creari, qui anno proxime antecedente quo Ilaliam ingressus est Theodericus, .sedecim tantum erat annuiiim? aut quomodo imponi tum potiiit catliedrae Ticinensi, qnani adhiic regebatet aliquot post annisrexit Epiphanius, ac post Epiphanium Maximusquem synodo palmari interfuisse moniiinuis? Certe et in Apologia pro synodo, et in omnibusepi-

    slplis

    quas toto Symmachi pontiflcatu

    scripsit,

    non

    appellat h^Dnodius.Qiiare cen<ent, Hormisda? temporibns ad eam diynilatem evectum fiiisse. Sed ciim de anno initi episcopatusnou liqueat, de tine coustat ex consule qui Ennodii epitaphio ascriptus est, incidisse in anuum 321.

    ampiliisse

    quam diaconnm
    alii

    certius videtur, qiiod

    : ;

    DICTIONES.
    falce sentibus
    ris

    274
    eo circa nos eris

    diadema

    est,

    purgat interna. Tunc pretiosura pastoquando suasioni ejus grex ecclesia-

    pli

    bonorum

    largitione clementior,

    sticus,
    Ille

    dum

    sine fuco

    ad probitatem graditur, non repugnat. monitorem etferiato ore diligit, quiejus

    clivior.

    quo substantia nostra facta est de peccati fasce proDa, boue imperator, dignam tua electione
    ;

    virtutem

    instiluta seclatiir. Additur

    stam suslinet
    uni-versorum

    quod imperilia nostra judeipsa uovitate formidinem qui nuper


    :

    lorat abjectio

    quia sub pio principe nulla militem decoper Dominum nostrum Jesum Chri:

    stum.

    de ovilibus ad custodiam praeparali, assuescimus de


    fieri

    DICTIO
    '

    VI.

    necessitate suspecti; et cui

    vi.x

    fuit

    Le

    hserelicis el

    synodo.

    pro se fida caulio, suscipitofficium cuncta metuentis. Scimus quantum erit humilior famulautibus, qui ad
    rcligiosum vocatur imperium. Kecesse est ut eliam e.^trenia3 conditionis personis obtemperet. cui imminet sic jubere. Ait enim doctor gentium Omnibus omnia factussum, ulonmes acquirerem {/ Cor. ix, 22).
    :

    SACRA SEXTA.
    Pro ratione solvendum est quod pro ratione tacuiut .pateat et lingu nostrfe officia et silentium ordinatis servi^se temporibus, fide hortante

    mus nam
    ;

    in oflicium serraonis

    erumpimus. Idem enim


    mihi
    ;

    est su-

    pervacue loqui quod necessarie non locutum, dicente


    Aposlolo
    :

    iModo Diviuitatis operalio adsit inuneri suo, et

    quem P enim
    7)
    ;

    Vx

    est,

    si

    non evangelizavero
    iacendi {Eccle.
    iii,

    dignum apice
    Diguuin
    et

    non invenit, efflciat. PnECATIO MISS.iRUM. justum est. Vere dignum


    tanto
    tibi

    {I Cor. XI, 16)

    et alibi

    Tempus

    est,

    ut inter

    nos praecipue quos praelati caeteris hortatur pondus obsequii, decet aut bona facientes elevare, aut

    exordia dignitatis

    priucipiorum Domino supplicemas, qui mundiipsius in novam lucem prodeuntis iufanliani, quanto bonorum tuorum secreto orditus 83, taula potentiaj virtule solidasti. Stabat in admiratione
    sui tenera

    mala coraprimere. Et quidem vos docere non aliud nam quod est quam stimulos admovisse calcaribus
    :

    ex proposito

    facitis,

    superbi sumus,
    :

    si

    nostris deben-

    dum credimus
    storius et

    orbis inchoatio,
    ;

    et

    pene decoris
    requi-

    amplificat. Stat

    proprii concussa slupore titubabat

    ante agnitionem
    ;

    sed qui bona studia probat, apud conscientias vestras quanta NeEutyches, gemina diabolicaj informationis
    institutis

    ardinis solam sortita de auctore substantiam

    ostenta, diu

    castam Ecclesiarum Orientalium

    disci-

    quo esset rotanda lux altributa moderamine qualem unem diei tempus exciperet, si per assiduos semper renasceretur occasus si nox mundum fuscis
    rens
    :

    plinam perfidise fornicatione corruperint, qui juxta Apostoli sententiam Dileciionem veritaiis non receperuni, ui salvi fierent et ideo ndsit illis Deus opera: ;

    iionem erroris, ut crederent niendacio [l Thess. ii, 10) ambitura complexibus, quasi rem originariam perenChristi niter non teneret. In hoc ambiguo, ut certis famula- C dum per subripientem scandali occasionem sicut milites ille contentionum carapus examinat renturperlongumconfusatemporibus, Deinostriexstiscripluni est Oportei esse cerlamina ui probaii matit lex voluntas. Omuis dispensalio statutis prsefixa li; :

    mitibustantum potuit, quantum


    Sic nos, pie opifex,

    prajstitit

    qui creavit.

    nifestifiant [I Cor. ix, 19).


    sis

    Apud quem

    jChalcedonenconcilii, in

    inter sacerdotalis tituli auspicia,


    :

    non

    vivit

    commemoratio veneranda
    et sanctce

    sole conversationis irradia


    Qostris fulgcat dies officii
    :

    per

    sudum de
    :

    meritis

    quo Dioscorus cum sectatoribus


    strictionis addictus est,

    suis stylo

    pise

    di-

    nulla subreptione, nullis

    memorioe Flaviani

    ceat admisisse,

    quod vocamur non liquod non decet: recti studium, teimperante, trjuseat in naturam adsit muniis nostris composita servitute beatum creEequalis operatio scat imperium, nec subjaceat moribus, qui preeminet dignitate per Dominum nostrum Jesum Christum. ORATIO ANTE MISSAM,
    diaboli blandimentis pereat
    : : :

    adoranda monimenta exsultans Constantinopolitana civitas recepit, cujus jam pridem firmaverant coelestia decreta sententiam ? = Ubi gentium Timotheus
    ignoratur, qui propter suscipiendas {an sucpiciendae)
    recordationis Proterii CEedem
    cida
    et
    et
    j)

    fieri

    plus

    quam

    patri-

    non horruit? Nam sacripersecutione ponlificis, genera criminum vicit et nomina. ^ Scitur Petrus,
    Cyrus, et Timotheus,

    Collator

    bonorum Deus,

    cui effectus in voto est

    qui

    dum
    :

    jacenti

    manum

    qui

    de medio populi Moysen in prophetee persona


    :

    Dioscoro porrigunt, corruerunt

    hi

    de prsecessore

    dedioasli

    nam dum quentur


    :

    de imbeciliitate,
    pontiticis,

    te

    au-

    suo et studiorum liffiredilatem adepti sunt et ruinas.

    ctore convaluit

    sumpsit meritum

    dum

    justus sui arbiter se vuciferat nil mereri, cui apicem

    Proinde, fratres, manentein in supernis patrum, et adha^rentem beato Petro tenete sententiam quia nos
    :

    actione subliiuem conciliavit humilitas


    noslris exordiis gratiam,

    da parem

    quia propensiorein deberi

    actibus declaramus offensam.

    Non sunt

    inusitata quaj

    poscimus
    '

    beuignitas tua testimonio tenetur exem-

    non habentis maculam optamus unitatem (Ephcs v, 27). Patienter sufferre non possumus vana in Christum nostrum et blaspheraa ructantes scimus qui in putribus membris non utitur
    mundfe
    Ecclesias et
    .

    Dicdo dehdsreslbus Orientalium\ Lemma dictionis non est Ennodii nani in veteribus libris est anepigrapha, prcefixis tantum his verbis, in Christi noMiNE. In ea porro nihil apparet unde ab Eunodio putius qiiara ab alio quopiam episcopo dicta suspicemur. Sed digna est prorsus optimi cujusque autistitis studio, ut suos ab ha?,resum contagione avucet, atque in orthodoxa et Petro seu sedi apostolicae adhasrente doctrina contineat.
    :

    Ubi geniium Timoiheus] iEIurus cognomento,


    :

    caeso Proterio qui in Dioscori losuffectus fuerat, insessor de quo Liberatus liJ Breviarii. 3 Sciiur Peirus] Petrus Moggus .'Ehiri successor, et Dioscorianae factionis praecipuus incentor ac signifer qui expuncto ex diptychis nomine Proterii et Timothei catholici, Dioscori et ^luri nomen inscri-

    Alexandrise sedis,

    cum

    diac. cap.

    psit. ut narrat

    idem Liberatus

    cap. 18.

    : :

    27 S
    ferri medicina, serpeutibus

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    :

    276
    fax
    et

    morbis prwstat obsequia nam nisi secentur tabefacta, contaminant. Pacifica est cumhis qui recturn niluntur impugnare, coDgressio
    :

    go, nutritor profectuum,


    tatis
    :

    splendor ingenui-

    qui nobilia germina laboriosis purgando sarposteritatis,

    culis in fructibus facis


    vella

    quis a bellis talibus timoris revocetur obstaculo,


    vitali possit

    aguosci qui in cano flore noquantura horreis paretur, osten:

    morte gaudere ? quibus mundi liujus potentibus, vel si minentur, acquiescendum credimus, quando aliud imperat qui regna moderade quibus
    tur? dicente Apostolo
    :

    dis
    lis

    qui de ferarum cubilibus et

    bubonum

    habitacu-

    ad fora nos revocas, unde majores pene


    discesserant.

    jam longa
    loca

    ojtate
    ista,

    Non enim patent

    eruditis

    Non

    sunt condignsi passiones


    revelabi-

    quibus scientiam non


    Cujus

    primoribus labris ipsa

    hujus

    mundi ad superventwam gloriam, qux


    viii,

    coutulerint.

    iur in nobis (Rom,

    18),

    Fluxa ecclesiasticoruiri

    corda aut turbant quse in prsesenti vita sunt, aut delectant quibus ' Acacius qui diro diaboli a senlentia sua motus iraperio, erubuit diu propugnatorem se
    :

    enim tuba cognoscitur eloquii, rudimenta sermonum? Tibi ergo debentur hsec beneficia, quod citaturus
    nisi cujus puerilia innotuerint

    reum

    causidicus

    inler atria
    iucipiet.

    jam probata
    nobilitas

    dictio-

    nem metuendus
    professionis

    Tibi spes nnica honestaj

    fuisse veritatis
    niinis,

    et

    clari

    deserens ornamenta certaBasilisco pio su-

    ascribenda,

    quod

    decursis
    est.

    triumphum suum quem sub


    :

    brevi temiioribus liberali

    sudore placitura

    Sed

    dore meruerat, debellavit

    qui solis pramiis suis

    " quo

    me ignarum

    virium tui rapit

    affectio, narrationis

    pene tempore adeptionis invidet, spem bonorum fructuum perfidiai falce succidens. Gravius enim est, degustata bona quam intacta calcasse. Nihildefensionis superest homini, post dulcein justitiae

    pelagus non pendentem

    ? sufficitin loci

    amici et diei

    Ad vos revertor, quibus paterna conventus affectione vocem debeo commonencelebritate vota testatum.
    tis.

    saporem, venena redeunti. De his quge prasfati sumus natum est, quod in ConstantinopoUtana nuper Ecclesia fertur admissum. Inde patimur sine vocis usura tristitiam qui enim oblatis remediis non obediunt, merito nihil consolationis tempore quo premuntur, habuerunt.
    ad mortifera schismatum
    :

    Reddite vos studendo origini, reddite natalibus


    :

    lectioue

    multiplicate suffectu scientiae

    lucem jubar dictionis ostendat: parentum titulos ornate eruditione decora majorum. Fulvi nobilitatem
    naturae
    :

    melalli nisi ad
    nis

    unguem manus
    :

    ducat

    artificis,

    mater-

    pene hebetatur tenebris

    et si

    non magistra po-

    lilione venustetur,

    nihil ei prodest sublimitas

    quam

    DICTIO

    Vil.

    In

    dedicatione audilorii quando ad forum iranslatio

    veua coucesserit. Adjuvatur quidem doctoris instantia dotibus sanguinis mundioris sed nisi limata non
    ;

    facta

    esi.

    rutilant illa quae se

    erigunt prserogativa nascendi.

    SCHOLASTIC^ PRIMA.
    Ut campus militem, mare navitas,
    fora causidi-

    P Incrementum rusticum matris mammas inter sulcos evacuat et per pascua pecus agere, dum ab uberi;

    cura, sollicitant incerta raptorem, ita auditoria Un-

    bus pendet, assuescit


    terris

    patris brachiis,

    dum

    juveu-

    guas exercent.
    tiura in loco in
    ul)i

    Nam

    quae

    malum

    ratio suadebit silen-

    C05 fatigat, adjungitur:

    prensat dexteram grandia


    et sudorera

    quo sunt praemia constituta verborura? si hie gratia taciturnitatis? Beno solvuntur sudoris pretia, ubi sunt templa victoria? bene elfugatur servitus inler atria libertatis. Vincta hic ora teiieat mens captiva non agnoscit forum Romanipopuli, non liberalis eruditionis gjmnasium, qui adbuc quasi in secessibus conticescit. Sint muta
    orationis palma,
    :

    semina committentem;

    originis

    suaj in ipso lucis limine

    meditatur. Quid vos faciatis

    quos liberalibus pepererunt matres optimie disciplinis ? peregrinandum vobis est a germine ditiori, nisi
    vos nobiles instituta monstraverint. Habetis prffivium
    eloquentias

    stimulis incitati, et

    morumque doclorem currite prosapiae cum vos ad agonem prtpmia pro: :

    forte

    diversoria
    dicendi.

    hic nihii

    est

    tam

    familiare

    quam
    dare
    gravis
    ,,

    pompa
    genium

    Fescenninos sales hymena^is


    professionis
    :

    missa perduxerint, mei meminisse dignamini quia sunt quae a vobis post coelestem retributionem snffragia hortator accipiat, Bxe. sunt,
    licuit

    consuetae
    lituis

    plausus

    hortatur

    quse vos nostris


    pectoris

    eriguntur

    bellatores
    attollit:

    virtute

    debiles

    vocibus

    admoneri. Vos diligentiam


    :

    buccinarum cantus

    data sunt universis amiinfabricata verba intra

    ca incitamenta propositis. Quid ego faciam, doclo-

    rum

    optime,

    te

    loquente?

    si

    verecundum penetrale conlineani, instituti me esse sirailis noa agnoscas. Amicitiarum religionem in
    gratia parcus offendam,
    si

    nec tran^lationis
    exsolvero.

    festa,

    verborum non phaleratus sermo, non illecebrosa tantum et depicta fucis narratio dclectet quKrile apud me non blanda, sed necessaria non deliciosa, sed fortia. Nunquid juvat pompam texere praecepta daturum ? qui probari non magis sensibus quam termone disponit, affectum
    niei expendite consideralione
    : ;

    nec debittP
    '

    tibi

    laudis

    munus

    Salve er-

    monitoris evacuat. Pondeiibus ornetur dictio


    '

    casti-

    mum

    Acacius] EpiscopusConstantinopolitanus, qui priquidem pro synodi defeusione adversus Petrum Moggum stetit, auctorque Basilisco fuit, ut edictum qiiod adversu.s illani scripserat, revocaret, ut ex Zacharia rhetore tradit Evagrius lib. iii Hist. ecclesiasticae, cap. 7. Post haic, inutato levissima, ut Liberalus cap. 17 notat, ex causa consilio, Petro Moggo, quem antea damnarat. favere coepit, gravissimaeque et molestissimffi iu Ecclesia perturbationis auclor fuit, quoe post ipsius eliam morlem diiitissinip dessRviit.

    hi dedicaiione auditorii] De Romanae scholse auditorio sermo est. Translatiouis festa vocat, cum ex pristinis sedibus ad forum schola nugravit, ut ibi
    ludicrai excrcitationes fiereut, ubi seriEe caus agebantur. Sed quodnam in forum fuerit non explicat, cum in diversis olim declamasse rhetores legantur. De Trajano licet conjicere ex iis quae Fortunatus scribit de poematis illic ipsius aetate recitatis lib. lli,
    epist. 21.

    ; :

    277
    pantis
    audiri.
    :

    DICTIONES.
    lancem
    in

    278

    exhortatione teneat,
    virtutis plausus

    qui gestit
    :

    agricolee ligonibus scripserint, triticeam

    Inslitluor

    excludat

    bene

    liurus superabit et lolium.

    messem paMunus Palladium et cana


    India

    morata oralio imperat quod suadet. Iloec si explicare uequeo facultale dicendi, amare tamen didici cousideratiune propositi et leclione consilii. Purs qusedam
    probitatis est,
    si

    uemora

    baccis

    plurimis

    cultura locupletat.

    multo sudore quo


    virga cespitis
    fecit,

    se jdctat

    hebenum

    nutrit. Sabati

    manu

    cessante non proficit. Industria


    rosas

    implere nequeas, nosse meliora.


    iuteutionem
    effectus

    quod

    Prsestaueis

    dumela pepererunt

    Sequi'iur exaiuinatam

    operis

    proximus magistro est, qui diligit ornameuta doctriet quod nee. Deus tamen voti se comitem jungat novellis prfficeplor commendo cespitibus, in pumis tanquam de hasreditaria possessione decerpam.
    :

    quas de spinis, ceu terrae sidera, labor e.xigit. Felix est operantis instantia, quotiens glebis uberibus ma-

    nus adhibetur. Tuqc fessa brachia succo effusae valetudmis intumescuut, quando integrum fenus ruricouascitur exercitii desiderium de lis arva dissolvunt
    :

    Prxfalio

    '

    DICTIO VIII. dicta Lupicino, quando in audiiorio


    lus est Deuterio V. S.

    fertilitate

    telluris

    vomeribus

    agendnm

    est,

    ut per

    iradi-

    palmites exuberet dos autumui.


    tia

    Nunquam spumancultibus plus


    Talis est na-

    labris

    niusta meruit, nisi qui vitium luxuriem


    :

    SCHOLASTICA SECUNDA.
    Quoliens

    curva falce resecavit

    et

    in

    diversis

    amomi

    flosculus,

    aut messis cassiee per


    et

    quam
    tura

    vini

    acciperet,
    :

    liquoris effudit.

    depraedationem lascivi poUicis viduautur,

    ad do-

    tem mauuum humauarum nobile germen adjungitur, meritum cespitis odore signiUcat, et natur geuium prima visione testatur; occultari se non palitur fetura sublimis
    :

    rite comparantur arbustis rudimortalium menta parvulorum. Quos postquam parentum sollicitudo a matris radice decerpsit, providendum est cui sulo juxla vota commeudet. Post deliberalionem

    decus clari sanguinis non tenetur abslicet in ila

    coadito

    vox mundoe originis semper auditur. Sed quamvis


    :

    recessibus,

    doctoribus jura nostra transcribimus. Tunc liunt institutione vestri, quos nobis natura concesserit

    se

    res habeant,
    :

    tunc incipit sibi tantum studiorum lima vindicare:

    humanitatis interest, non tacere quod gestias

    pa-

    quantum
    rium
    patris

    origo vix praevalet. Pene

    enim non
    ;

    inju-

    rum
    csse,'

    suscipit oneris,

    qui quod

    commeudat

    feritatis

    amore dignum maculam non evitat, qui


    scit

    est, vinci

    prosapiem collatione doctrinee quia prBeceptoofficium habet luxuriem comitem


    ;
    :

    genitor fit deliciis, institutor laris, sollicitudinem non festinat asserere, quod meritis novit esse placilibertatem origo tribuit, dignum libertate boribus turum. Diem laudare abnuat? attoliere soiis radios quis metuat qualibel nocte sermonum ? si tliemouitor facit. Ergo magis vestrum est, quod laudanemo enim, si desit testimonium mati obsequium proi-stat oratio, ab ipso suscipit di- Q tur in homine gnitatem. Pruprii ergo macie non turberis ingenii, facundiae, poterit prsedicare quod nascimur. Splenquando eloquii vilitas pretio susceptce dictiouis eledorem familiie prodit lingua, quam tribuitis iit
    :

    vatur

    erigere

    mens

    fasce depressa imperitiae

    dex-

    prajco generis,
    bilitas coeleste

    magistri beneficium

    ineruditala no-

    tera impacti oneris sublevaris.

    Sed cur longis invol-

    munus

    abjurat. Adstringite ergo arc-

    vimur
    lio,

    ? PraesenLi

    adolescentulo militat proefata narra-

    tioribus vinculis per aetatem erratici palmitis lapsus:


    sine sobole

    quem rediturum ad proavos, non denuntiatione augurum, sed post Deum fultus spe mihi veslrae perfeclionis spondeo nec futurum ambigo, splendorem te iste suorum posse reddere, quem aliis contulisti. Polest enim faciie veterum decura ^suscitare, cui fas est nova constriiere. Non credas haec esse solius incitamenta facundiae. Tibi uni concessum est, claritatem aut dare, aut reparare majorum. Stant ante oculos tuos non aunosa pueri monumenta, sed recentia. Periliam tuam Firminus et Licerius, aetatis
    :

    fotu

    ramos ferro castiga novellum cespitem quo cuncta fructiticare soles, attolle. Habet adolescens noster, quodcunque de suis respexit,
    : :

    quod sequatur
    volat,

    nobis crede, actus tot stimulis per:

    quolibet scientiae fuerit aequor ingressus foper tot ordines nidietur prosapiae suae calcaribus hil nisi quod ad lilteras invitat, invenit. Stat ecce
    :

    ante te parvulus noster felicibus initiandus auspiciis et sicut justi hostia devotionem sacerdotis ex: |-.

    sidera,

    hac vuce conveniunt.

    Suscipe,

    doctis-

    sime homiuum, ulriusque plautam

    farailiie, et

    cul-

    mum
    est

    in

    quo gravidas
    fit

    aristas pjrias

    secuudus atsi

    Paternam couveuit ore pietatem, ut qualiin vitce limiue comraendet infantiam, quam de pareutibus non sermone exigit, cogimur subvesed quid desideret errur ostendit
    postulat.

    bet oratione constitutam

    tende. Scalpe sarculis

    uberem terram, quae


    tuis profecto

    nostri

    nire in necessitate parvuli,


    stat.

    quam formido mauife*

    germiuis Ubula,

    laboribus re-

    sponsura. Docendo libru adolescere maritata planta-

    Sponde tuis adolescentule spem solidam de tua perfeclione concipimus


    :

    digne primordiis
    :

    bonum

    na
    ris

    uovelli denlibus virgulti

    fruclum surculi meliosuccessus,

    accommoda
    :

    veniat

    pomorum
    illo

    dum

    ingenium doctori optimo mancipamus. Sacri jam rudimenta venerare collegii ad Latiaris curiae proficiunt
    sidera,

    ore tenero sublimior ab

    te

    docente planta mor-

    quos vides

    scintillis

    modicis futuruni
    sufficiat
    :

    detur

    quia nisi edomitara terram terque et quater

    lumen ostendere. Hoc avos

    dixisse

    mihi

    ' Prsfalio dicta Lupicino] Lupicinum Enprepiae sororis Euuodii filium fuisse uos epistolaj docuerunt hic ulrumque e.jus avum prudit, Firminum et Licerium a quibus et cognomina de more sumpsit ; uam Flavius Licerius Firminus Lupicinus appeilatus est:

    quod quidem ex Vaticano codice Commentariorum didicimus, in quo ad libri calcera Julii Cffisaris
    Julius Celsus Conslantinus legi. Flavius Licerius Firininus Lupicinus legi. Forte digna.

    ascriptum erat

    279

    ENNODH EPISCOPi
    slricta insinuatio.

    TICINENSIS

    remanet

    Propiuquum ad
    religiosus

    te

    con-

    sanguineus,

    orbum parentibus

    exbibui.

    eypendere origine serpentis rivuli, qui scalpente ad ipsam terram ungue perdueitur, quid sit ejus in unum
    coUectus alveus, quid
    vires iluminis
    si

    Quae res mihi affeclum pueri faciant, jam tenetis. Si


    necessitudo respicilur, liber ab amore esse

    ubi nascilur EEstimare, et


    quse accepit. sed de
    illis

    non

    pos-

    non de

    his

    sum

    amica proposito, nostri flunt filii qui parentum suorum preesidio denudantur. Unum ergo
    :

    si

    pietas

    quoa potuit accepisse, colligere.


    lis

    Quorsum, venerabi-

    magister, libertatis index, boni testimonium san-

    vinculum, venit a prosapie


    cium.
    Respice,
    supplices

    alio

    nos adstringit ofUtot

    guinis,

    venerabilis magister,
    et in

    pro isto

    verba praimiserim,
    fateor,

    ingeniorum lima, fabricator sensuum, haec si requiras me me locutus sum,


    ;

    manus,

    spe parvuli majores ejus,


    Acbillis

    me

    me

    digessi

    quem

    inter inscitiee

    dormientis

    leque considera. Genus est singulare laudis in doctoribus, discipuli eruditio.

    infauliam occupationes variae


    ritioe

    lingua Chiron inillius

    notuit

    fecit

    sequacis raeritum opinionem

    plus

    amari, cujus per se forte facundia in lucem non potuisset exire.

    impemater oppressit: cui non datur duris solvere colla laboribus, ut sludiorum lupatis ora decorentur. Meus sermo quod scaber est, et nullo splendescens
    et tristitia fortis

    Maro vester tantis institutores suos dictionis attritu, intelligentiai est et esercilii quod commendavit, quantis ipse notus est et certe illos dedisco. Te inter pala;stra tua originaria linguse per merita sua fama non prodidit. Hieron^^mus no- ^ palma sollicitat teinter clves, mei immemor, su
    :
    :

    sler, nisi

    prseceptorem suum Gregorium diceret,


    :

    illo

    nielior censeretur

    minati,

    quo

    summa,
    ctione

    ut dixi,

    sed illi applicanda sunt bona nosumpsisse videntur originem. In ccelum pulsat magistri opinio perfe-

    perba Delus annumerat. Tu Castalii gurgitis lautus possessor incedis et ego vix arentibus labiis stillantem gultani marcidi liquoris infundo. Te sudore
    ;

    discipuli.

    ublivionem, quia nota


    diligentum.

    Apud scientem rerum uon objicio commemoro avara sunt vota


    :

    contiauo, nulla diversitate interpellante, utpote colonum suum, doctrinaj messis ampliflcat. At mihi
    vix de
    gitur.

    magnoruni horreis pauper

    faseli esca porri-

    Deum

    precor, ut studiis vestris gratiam


    ut
    ;

    Tu

    in sustentationem ruituraj libertatis felix


    :

    buam comitem jungat,


    pisti,

    quos a

    me

    limaudos acce-

    dextera subrogaris

    me

    EcclesiEe

    angulus

    etiam

    doctissimos reddas
    gloria, sed

    et illorum eruditio vestra efllcialur IX.

    quidem

    meum

    obsequium.

    DIGTIO
    'Prsefatio

    quando Arator auditoriwn ingressus esl. SCHOLASTICA lERTIA. Notum cunctis bene niortalibus, quod dicendi la- p burem negotiornm fcrire pariant, et eliminatis curarum procellis oratiouum serena plus rutileut. Diem
    occupationem nebulis fuscata, uon perdunt senlentiarum jubar cura vacuos respicit, et expeditus animus declamationum pompam
    iugeuia,
    :

    bona metueutem sseculi .'praesentis includit. Quid, rogo, visum est dudum insignia eloquentias tuse in me tam longe positum oculos destinare? Fuerunt magis alii, quos dictionis tua? ornamenta componerent, quibus vcrborum phaleras per Latiales elegantias acquisitee

    victurum

    et

    ferreut.
    ctis

    Me

    tacito teneri

    suum

    nisi

    comniendat. Qui
    scindit,

    caeca

    remis lemerarius freta prosola

    nudum
    :

    soUicitudine gubernaculis pectus ac-

    conimodat
    in

    navis conveuit, inquisitione perpendit.


    :

    qua magistrum Tunc stupea vontos ex voto frena laxantur tunc rudentum
    ct

    cla\iregimen

    iraparem et offlciis animos quos alter jam sibi vitca ordo subdiderat? Quid ad te revocaris per longa iterum intervalla distantem hominem, apud quem sicut nefas est non meruisse laudari, ila crimen fuisse laudalum? Tua sunt, tua, ue dubita, aut eorum, si tamen inveuiri potuerint qui sequuutur. Ad adolescentulum tamen,

    apud posteros nomeu oftanlum convenit affectu disequestratum. Quid erigeris

    quem
    runt,

    prKsenlis diei auditoriis tuis auspicia dedica-

    cum quo mihi

    parili infantia convenit,

    si

    venia

    maria vinciuntur, et imperiosis undarum cumulis homo dominaturus ingredilur, viarum incerta astris recludentibus agniturus. Tuuc
    vincujis diu libera

    me
    ris

    donatis, verba converto. Cujus primordia

    quam-

    vis infabricato

    excusor.

    sermone commendem, imperiis amoSub jugum mittitur dilectionis necessi:

    et dum caris prospicimus, quid nos Phosphorum, Pleiadas, Cynosuram, et quidquid iter tate constricti monstrat iuspiciens, ad coeli ductum callis hominis D deceat non videmus. Huuc licet paterna debuisset si tamen niens nullo extranea; occupatiooratio prosequi uon est tamen a patre aliena quam nis mordeatur ambiguo ncc peregrinantem notiporrigo. Debuit tibi, macle, orationem professio et tiam magister inertia; majror attligat. Quod si aut mea. Feiix istud nominis apud doclos auspicium, dipigro torpore hobetatus auimus dormiat, aut divertaudo scieutite frugibus laborem circa studia neces-

    ordinatur

    sis excitans stimulis per devia distrahatur, nescit ad propositum suum totus occurrere, cujus membra

    sarium promittit
    gie,

    et

    nomine. Finde, adolescens egre:

    prudentiaj lanista

    animarum cura

    discerpit.

    Ineffl-

    pinguium dorsa terrarum imprime dentem meris novella adhuc incude foriuatum exerce
    :

    voin

    cax semper

    est,

    et a molis suae

    valetudiuc dissocia-

    tus ostenditur, qui

    non potest, quanlus esl, una tractatuum forma monstrare. Est tamen boni doctoris

    studiorum solo quidquid optimum convenit aratorem. Si scrutatus penitus fueris latentium secreta

    camporum, invenies

    illic

    Deuterium, qui ubertate

    ' Prxfaiio quando Aralor audiiorium] Hseo tota in lucem eruta ex manuscnptis scripta in gratiam Aratoris, cum Deuterii grammatici Mediolani disciplinaj traderetur. Mediolani inquam,

    nuuc primum

    quia ut ad epistolas observatum est, Arator extra Liguriam nou studuit et quse de Deulerio passim scribuntur, ad Mediolanum, ubi scholam habebat,
    :

    referenda sunt.

    281

    DICTlOiNES

    282

    linguarum gcrmina Libi multiplicatis seminibus, et A quem non juvet amisisse patrem, sub lucrosa commutatione si talem conceditur invenisse? Tanti viri sudorem remunerefnr i^npensum- Disce jam nnnc insiguia, qua? implere nequeo, per profana verba verborum luxuxuem artis falce truncare ut novelnon lemero. Ipse est, cujus est dulcis auctoritas, aut lus cospes sub ferri disciplina proficiat. Resecetur borrida dulcedo qui magistrum in ecclesia, magiquidquid infecunda palmitum umbra transmiserit struui iu domo, magistrum in convivio, magistrum ad sulam uvarum spem vites tua3 ramos estcndant. talis ad implet in jocis qui nunquam facit quod sequentes Talis ad genium tuum redeas necesse est nolit imitari. Cujus ad unguem polita conversatio vota nostra respicias et cum te gravidis scientise
    ;
    : :

    cuimis ornaveris,

    tunc te

    magnum

    dici conveniet

    coileste iter discipulis,

    dum

    incedit, oslendit

    minor

    Aratorem. Quocirca spe in te prmii nutriat laudis ardorem. Legi quia non est fortunee. lusus, si quando

    enim

    laus est docere bene, nisi opere

    docenda raon-

    straveris.

    Hujus

    viri
    ;

    suscepto

    adolescenti quid

    mea
    insti-

    quorum ego primus sum, imperitorum greges profeoerit litteratus. Non meluas presinter feculentos

    prtEstitisset oratio

    [queni
    et

    eventus dester de

    tutoris meritis

    raanet,

    de orbitatis prosperitate
    per quas imbulus degenerare Isu:

    suram, qua gravantur instructi


    jacens peritia,

    magrs laudis liabet


    rusticantum.
    incertis

    perfectio? Huic sufliciunt patroni preces

    quam culmina
    ;

    Erigit merebitur institutis optimis

    doctos conscientia sua

    et

    si

    quando

    tempo-

    blimiter.

    rum
    lis

    flatibus

    oppouuntur, suslinent mala, quae ssecu^

    magis sunt ascribenda, quam meritis. Proseculionem meam quam vere rusticam in Aratoris commendatione contexui, felici tantum dicuut aliqui persona; blanditam cui favorem de patris jpo;

    DICTIO X. Gratiarum actio grammalico, quando Parihenius


    bene recilavit.

    testate conciliet

    dilectionem

    mentita necessitas. In

    tantum serviens, temporalem exhibet lingua famulatum. Quoa guini. Aliud est enim utlauderis dicere, aliud dicere quoties in aliquorum praeconio fucatis verborumiraane carparis. Ibi mens avara fanice est subjecta jactangiuibus ludit, fortiori studio ^conceptum mentis abstias, hic servata ratione jure in locum gloriae redicondit. Nonnunquam enim doctis tribuil stylus progit, quod ex dictionis sudore contigerit. Justis namfuadiorum cogitationum latebram, si dulcibus aures que et superfluis declamationibus, et si pari favor uon bene merentium fomentis illeserit. Sed sequeC sermone, discretis tamen mentibus exhibetur strentur a noslro talia instituta proposito. Nos et scire uno quidem tyranni laudationes, et bonorum principum hxc convenit, et odisse. Gautius euim a prudentibus ore celebrantur, mereuec est aliqua inter ejus qui nota quam inopinata fugiuutur. Mihi ad laudationes tur prajconia, diversitas, et illius qui usurpat. Quod amicorumnisi amor verbo transmiserit quoe in penisi gravia judicantum ingenia dicendicau3as'espenuetralibus conscientiEe caritate magistra dictantur, derent, nullum daret hasc qua; etiam indignis coninter relationum vias sub fasce suscepti oneris paltingit, acclamantium aura discrimen. Susceptarum pitabo. Ergo olassico meo, cuipropriumsine fraude secreta dictionum ab audientibus non examinantur servivit ingenium, indices animi mei dictiones atcujus laudis ministerio
    vivis et praisentibus
    : '

    SCHOLASTlC.i QUARTA. Quando debitas beneficiis reddimus gratias, credo quodabjuraraus jactantiam necessariis obsequendo nullo onim arrogantioe tumor honestatis velatur indumento, cum non glorin? militant verba, sed san:

    tuli

    quia sine adulationis suspicioneest inter ffiqua-

    lingua, sed pectore. la

    summa,

    aliud est

    recitantem
    recites

    lcs amicitia

    personas

    et

    tunc tida

    diligentum sin!

    blande
    nibus,

    et libenter audire, aliud

    aflectum quo
    nostraj

    ceritas approbatur,

    quotiens non venit

    a potestate

    approbare. Sed

    jam

    omissis themalis

    commendatioeloquatur.

    quod metuas. Mihi classicus non meretur imperiis, quidquid non imponit obsequio. Ferunttamen aliqui,
    orbo parentibus iideli, auspicato gymnasia litterarum, personam religiosamdebuisse magis verbaprasentare.
    tura?

    rem potius

    mediocratis

    Parthenium quondam ad studia tua properantem, optime magister, sub oratiunculae mea3 insinuatione
    perduxi, tunc

    Orbum parentibus dixi, damna communis pater et

    cui per felicia

    na-

    iatraret,

    tunc

    cum liberalium disciplinarum limen cum incertum esset, utrum prosapia


    ;

    episcopus

    factus est

    proprius, Ille afflictorum


    bus,

    jejunorum cicaecorum oculus, pes claudorum, tot pietatis


    consolatio,
    tot

    sua? species,

    convertit personaj
    rentii,

    misericordiarum gradus ad hujus profectum. Et illud domni Launecessitatibus succurrit,

    quid mundi

    inge-

    nullo enim teste nocujus sanguinem non prodit instruTunc ergo prajdictum prosecuti sumus eloquio, quando fas non erat sermoae nostro, qualis esset natus, ostendi quia bonorum semper meritorum labes est habere lucem sanguinis, et nocte rustici-

    nitorem eruditione loqueretur


    ctio.

    bilitatis utitur,

    nium, in ministerio hujus exercetur infantuli.


    talis

    Cui

    tatis

    includi

    prodi

    stemmatum

    vocibus, et imperi-

    non

    sit,

    ut vere diserim,

    gratiosa

    calamitas?

    tia fuscante delitescere.

    Aurum

    nihil [est, nisi

    manu

    ' Ctassico meo] Mox infra, classicits non meretur imperiis, nerape Arator. Nova signiUcatione classicum dixit auditorem scholasticum, quasijam tum scholarum ordinesin quos scholastici distinguuntur, classesappellarint usus porro eadem est voce lib. IX, epistola peaultima.
    :

    Gratiarumactiogrammatico, quando Parthenivs]

    De Partheaio alterius Ennodii sororis filio dictum est suo loco iuepistolis. Nunc olim,cumstudia auspicaretur, alia dictione prosecutus fuerat Enaodius quee non exstat nuncejus doctori,Deuterio, utopinor, gratias agit, cumspecimen profectus sui declamando dedisset. Sic pro Aratore ducP. sunt dictiones, u aa cum ad scholam deductus est, altera cum ad laudem provectus.
    :

    283

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    artificis,
    :

    284

    componatur

    et fulvo

    fabricanle jungatur

    pretium metallo lima cessante industria, exigua est


    debet
    stu-

    claritas quae veuerit a natura. Fabrilibus


    diis,

    quod iu partu suo terra laudatur


    speciem ferro
    domitrice
    *

    fornacis bein solidi

    DICTIO XI. Quse dicta est, quando Eusebii filius est ad studia. SCHOLASTICA. QUINTA.
    dinem,
    et

    traditus

    neficio et laleQtiuEC foe.cibus


    traxit

    venarum quod
    elfera

    Licet sicut novitas, ita habeant intermissa formi-

    dominatur;et

    hominum
    nisi

    hoc

    sit

    cum

    de

    '

    attrito

    favoris
    disceret;

    publici

    corda,

    affectione

    captiva,

    victum,

    frons refugit,

    quod

    fuit ante

    quam

    dum ad
    senectus

    morlalibus non prffiberent. quod liquidum maris elementum homo securus


    ejercerentur,

    Artis est,
    in-

    eluctatam reducitur usu


    iufantiam.
    Exercitus

    dicendi pereunte

    Olympicis
    si

    certaminibus

    de

    greditur; et parvo discrimine per ingenia


    tis

    iter

    mor-

    palma
    in

    confidit

    eculeus; et

    non
    :

    otio debilitetur,

    exsuperat.

    Magistra agricolarum simplicitas teldistiuguit, vineta

    luris faciem
    nit, et

    dumbrachiis

    compo-

    suojure credit esse victoriam semper ei coronam blandimentis efficacihus spes promittit, nisi
    Artifex
    :

    de prole arborum liquorem quo salus ^nutriatur, extorquet. Multis manifestatur indiciis, operantium diligentia, aut infundi quod origo non tribuit,
    aut

    velocitatiprcemium desidiae languor excutiat.


    jaculandi de triumphis securus optat incerta
    occurrit

    et cui

    quod bona

    tribuit

    universa condilio,

    custodiri. Et si talis est rerum quanto, doctor eruditissime, sol-

    semperinacie gloria, longa pace superatur poetarum hederas nobilioribus corymbis etviridanti
    specie nutrix ingenii comit assiduitas
    :

    cessante fre-'
    :

    licitudo tua est elevanda prcecouio,

    per cujus deste-

    queuti probatione mutescunt ora caiisidici


    tus in puppibus tequor liquidum sine

    educa-

    ram

    libertas

    jam jamque ruitura relevatur? pcr cujus

    terrore

    rauta
    offlcia,

    peritiam aut inslituuntur novella, aut servantur decora majorum? Vere faleor, nisi esses, brevi succiimberet, quidquid monstrat ingenium. Sed quid
    obligor maximis, qui sustinere parva non valeo, et generalem facio gratiarum relationem, qui vix pro persona sufflcio ? Uberes tibi coram multis, eraen-

    perlustrat

    qui

    si

    ad terrenam vitam

    ducat

    nec itinera
    ciis.

    astris,
    si

    nec eventus deprehendit

    auspi-

    Agricola

    aliquando

    vomerem

    iilectus

    urbani-

    tate

    contemnat, in devium bobus duni scribit terga,


    ita

    rapietur. Ergo sicut artium in suo quaeque opere in-

    venitur mater instantia


    intervalla producimus,

    noverca eruditionis est

    datissime

    hominum,

    grates refero, quia agnosci a

    me
    :

    negligentia. Talis est noslra,

    quam

    post

    temporum
    :

    Parthenium institutioue fecisci. Tu de ejus pectore tu scientiaj sarculo paliurum et lolium submovisli triticeam messem qua propinquos pascat, elevasti,
    felici in

    eo eventu per famiiiarum dissonantiam,

    unum
    !

    uon nonon pompam quam aetate mercari debuissetostendit totam flduciam de audiq torum benignitate concipiens, sufflcere credit veniam
    conditio
    dictiouis

    tum scliema

    deferens,

    quod sequuretur, et aliud quod fugeret, demonstranlaudanda supra hominem tuivirlus ingenii In do una eademque persona, qua arte, quod utrumque
    !

    pro favore
    ratio,

    satis

    esse pia vola pro


    :

    merito. Absiste
    orbitatis

    procui, debilis timor

    in^inuandum

    miseubi

    orationem
    faciat

    religiusum
    peritiaj

    commendat

    offlcium.

    descendebat a sanguine, quid disceret, et quid dedisceret, indicasli. Laeto Deus gaudianostra disponat

    Quid

    sermo

    splendore

    dotatus,

    eventu

    sit quodcunque minatur adversitas laudandum est, quia discipulus tuus scit prosapiem vitare, quam quod prosapiem certat imitari. Ecce Parlhenium propinquitas sua ex utroque
    :

    procul

    causa etiam sine insiuuatricis linguae placet offlcio? res mipetravit gratiam sufflcit ut verba mereantur
    :

    plus in te

    alfeclum

    ulraque secundis ad audieutiam vestram ominibus convenerunt. Dicam sane quod restat, quia tantuuidefrudo laudibus meis, quantum remanserit
    :

    generis calle desceudeus, alia


    fi?liciter

    agnoscit feliciter, alia


    prsefata permi-

    in prffisenti causasilentiis. Huic

    Eusebius

    nobilissi-

    non agnoscit. Quam timui ne

    mus

    geuitor,

    parmoribus quam natura,


    :

    dum

    extre-

    sLio

    dum

    ipsadiversitate discordat, in deterioris jura

    meliora vita concederet, et pro vilitate temporum facilius in ipso pars indocta regnaretlSed ostendisti mihi, ffitatis tuse ornamentum, quia plus in consan-

    mis pressus, humanitatis sortem profuluro in longum dum vitalis animae ^igore velit superare consilio
    terreni carceris angusia
    habitaculis,
    calcaret,

    ac se spiritaiibus

    guineo obtiuui

    quam

    poposci.

    Coelestia imitatus es

    ubertale benelicii, quandoimpensione niultiplicicomnieudantisvota vicisli. Ecce jam hiemali pectore et

    Deo vocaretur, refunderet; nihilque in mente ejus esset ,de homine residuum, uisi imuiaculata filii diligentia, illud, quod uec iuhunc mihi quasi bene ter coelestia uUa delet oblivio
    a
    :

    cum

    corde algido dicliouum Uosculi


    ecce postgeutile

    veruant,

    et rideulia

    couscius foveudura,prout vires trihuunt, dereliquit

    verborum germina depiugunt calalhos

    exhibeutis

    murmur

    de ore ejus, quae humanipra^stitisse te

    tatem significent, verba funduntur. His ergo muneribus tuis nisi


    ffistimes

    sunt supremis deponeniis verba suspiriis. Videro quid aliis reliquerit, mihi sub Dei obtestalione dimisit haeredem. Cui saporem vitae labris pri-

    confusa

    reddam vicissiludinem, non merenti. Quisquis enim


    non amare.

    moribus contingenti gustum deprecor ubertatis


    fundi
    :

    in-

    feriata

    liugua

    ut provocatus

    disciplinarum melle et favis

    successus meliores susceperit, ostendit se quod attulit

    prosperitas

    de doraibus cereis ipse sibi liquentis eleassumat. Habet, doclor veuerabilis, laus tua per hunc ad cumulum perducta, quod capiat extalium profectu, meritorum tuorum pleniscientiffi,

    meuti

    neclar

    '

    Schot,, donaiur.

    Forte atirilu.

    285
    tiido

    DICTIONES.
    non
    riifutat

    586
    dicta-verit,

    augmenta

    quia discipuli elegantia


    ;

    per vos, quod cor bene

    linguaproloquitur:

    assertio est sine labe doctoris

    ejus

    masime, cujus

    ad investigandam inter justitiam vos praebetis,


    purgastis

    dum
    fe-

    prosapiem splendidani tempus postulat scientiae radiis adornare, ut decus origiuis in diem serenissimum procedat, quando oris in ipso jubar effulserit.

    oppressum callem dumetis quo expetuntur superna,


    :

    vos triticeam de
    sterilitate

    loliis

    segetem, vos

    cundas de
    tia?

    ingeniorum glebas

    efficitis, et

    gravidas aristas ad scientiae horrea, ne fames infanpossit prsevalere, portatis.

    DICTIO XII. Data Aratori qiiando ad laiidem provectus SCHOLASTICA SEXTA. Thema, laus litterarum. PU/EFATIO.

    Mundse nitorem fami-

    est.

    liae

    servando, obscenam prosapiem peregrina luce

    perfunditis.
    cio,

    Deo proxima

    res est vero infusa benefltraditfe,

    dum

    per cursus elucubrationis

    ne optimi

    degenerent, et Ut mali degenerent, salva


    veritate praestatur.

    stemmatum

    Littera de proprio laudetur splendida censu,

    Per vos de innocentum actibus,

    Advena nam

    cullus nil tribuet genii.


    :

    qun? ad instructionem sequentium pertinebat, gesta

    Ebria vestito plus lucent vellera Sere


    Nil juvat externo

    non pereunt

    vestris in

    medium
    :

    catenis
    :

    transacta

    Persica candentes colla decent lapides.

    reducuntur, et sepulta reviviscunl


    :

    vos instrumenta

    componere membra
    KAllRATIO.

    nitore

    Lux

    naturalis sidera nobilitat.

    g memorias, vos causa pietatis vestris vomeribus humani pectoris tellus ad fecunditatem prseparatadescribitur vos religionis auctores, vos hostes criminum
    :
    :

    Omnibus rebus
    benda
    ticE.

    qua? aestimantur prwconiis, exbi:

    vobis ducibus quae per

    usum

    subripiunt, dediscuntur
    :

    est

    pro dicendi facultatelaudatio

    ab eloquen.

    dote radiantibus reddenda sunt litteris qua; de:

    scelera, per quas bona discuntur aut ad directum homines augetis propositum, aut mutatis obliquum.

    bentur

    quia sicut gratuitum munus, et opes et ani;

    Vestro exsules ornantur indicio, et a

    mundi culmi-

    mum
    tiam

    indicat largiloris
    et

    ita

    aocepta denegari, avari-

    impudentiam reserat supprimentis, Libeinus


    :

    litterarum numini quod de ipsarum fluxit altaribus


    qnanlisvis
    Iionoretur,

    enim materia
    qualibet

    ista

    copiis

    praidicationis

    malas conscientias aut intrare contemnitis, aut in sacrarium ingressae dedicatis. Facessat a litteris vel mutare quod dignuni est, vel non mutare quod noxium vestris vulnerinibus sejunctos vos ccelo sociatis
    : :

    eflluat

    ubertale

    dictorum,

    de

    bus nulla per chalybem vestitos subducit instructio


    ad penetralia illorum,
    nitis
    ,

    possessionis suse frugibus pasta satiatur: quia


    inter vireta quae disposuit,
    tate

    dum

    et

    quos ferrum
    directa ab

    texerit, perve-

    captivat,

    propria oculos amcenihabet quidem ipsa jucunditatem de


    Itaque qui fenus

    vestris
    :

    umbonibus

    adversariis tela

    repelluntur

    nec speculis peritiae vestrse ulla clypeo-

    gramiuibus
    teris

    suis, sed

    majora capiunt messes ingenio- G rum


    lit-

    crates opponitur.
    :

    Vos

    iii

    afflictione

    constitutos
    :

    rum incrementa per dominam.


    solvcrit,

    erigitis

    vos positos in

    corporum cruce mulcetis

    sic

    plus dilescit:

    dum

    per secretiores

    gaudiis

    augmenta

    tribuentes, ut
    si

    modum

    hilarilas et

    nieatus, qua,=i per niagnos alveos, quae. ad illas directa

    producta custodiat;
    dulcoscunt.

    a vobis veniant blandimenta,

    sunt fluenta, reducuntur: nec quod per guttas

    Non
    flere

    licet

    contra imperium vestrum vel


    diligas
    :

    amiseris, aliter
    possidebis.

    quam

    si

    relabentis Jonii jus habeas,

    defunctum
    funeribus
    :

    quem

    vos nupliis, vos aplae

    Quis peritise depositum neget, nisi qui

    scientise istius

    desiderat

    mendicus

    effiei

    dum

    reservat ? Istius rei

    fructus (quod

    mirum

    dictu est) in abundantiam refu-

    tulatur
    et

    concordiam tenet, et utinam vos longioribus


    :

    studium diversissima in utramque partem amplexa gracoli liceret alFatibus.

    sus exsestuat,

    dum

    jejunos faciat incubantes. Ergo


    ars

    non

    vestris

    legibus

    deberetur brevitas, a quibus'


    I

    post

    opem

    coilestem, post superni favoris ausilium,

    copia votiva suggeritur

    Per litterarum species in

    ministra quibus utaris,


    ct

    veneranda, praeconiis
    his quiE a te fuerint di:

    longum
    vixit

    itura vox tuto committitur, et siue

    imminu-

    inventionis tuae

    bono de

    tioue sui relegente solidatur. Ante vos ignara ordinis

    recta, gratulare.

    A te orta in usu landis amplectere nos nihil manet in hac parte, quod dignum sit ultione
    vel prsemio. Fideli oris nostris

    humanitas,

    et

    ructantia glandem pectora sine


    :

    inodis

    verba vomuerunt
    distantiam

    vos

    inter unius natui-te


    coelestibus notitia

    famulatu

    si

    parum

    in

    D homines
    vestri,

    facitis,

    dum

    elevatione meritorum
    sti
    :

    tuorum suggerimus, hoc dediuos horum aranium tistulai sumus, nec quidquam
    :

    pecudibus similes reddit ignoratio. fn propa-

    tulo est, qualis ante

    hanc frugem
    illis

    de copiis commissi liquoris ebibimus


    meritis tuis salisfacias,

    tu ut

    per nos
    ut

    deserta prosapies

    cum
    est,

    fuerit mortalium enim quibus nobiscum

    quasi yEgaium

    pelagus,

    par adventus in luce

    per discrelionem vestram


    Valete,

    Pegaseus gurges illabere.

    morum

    vestrorum,

    si

    Ante oculos vestros sunt bene exempla retiuetis. Salvae

    non

    est

    couditio

    una sapiendi.

    ornaraenla

    melioris saeculi, et
    cesscB a Deo, in

    mundum quem
    DICTIO
    XIII.

    eruderastis conpossidete.

    sunt quascunque de censu vestro ad usuram

    gemmas

    temporum remedio

    admovemus. Ecce verticem meuni coruscans luce vestra diadema nobilitat, et pretiosorum lapidum
    fulgore variato,
    ostenditur.
    pientias
    ;

    ex genio, dum competenter radicem suinunt instituta sapef vos informata proferuntur. Nullus sine
    crescit

    Quando Paterius

    et

    Severus iraditi suntad studia.

    vobis

    SCHOLASTICA SEPTIMA.
    Si

    nec liberlas eloquio vos ingenui testimonium sanguinis, vos materia pudoris.
    vobis pectori sapor est,
    :

    transit itineris

    nauta secundis flatibus feliciter humidi directum si bellatorem ducit successus melior
    : :

    ad triumphum

    si

    per rhetoricos campos litterarum

    287
    miles judicis
    fit

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    favore sublimior
    :

    nostrum est liodierao die momentis paribus gaudere de tbemate. Quid milii esl cum ingenii mei publicata et degeneri paupertale? ecce de susceptae dictionis messe ditescimus jucunda sorte, qnando reUtorem meritum relationis amplilicat, et aclorem causa commendat.

    res secundee,

    adolescit posteritas,

    quando propugnatorum vestrorum et et adhuc patris avique tutela


    Ergo his
    stimulis

    non

    deficit.

    incitatum,

    doctor

    venerabilis,
    et elevatus

    suscipe universorum voces afferentem,

    consideratione meriti
    :

    parem

    te

    multorum

    forma

    seutentice

    labora ut munitio nostra te susti-

    Ubi

    est

    pavor,

    qui nos sibi propter imperitiae con-

    nente solidetur, et ne inimica arietum vincat impugnatio, tu muris patriae studiorum arraa conjunge. Scimus quorum tibi soboles committatur, ut quod nalura validum peperit, confortet induslria. Ducis erit, non originis, si de viri fortis stirpe editus habeat inter bella formidinem. Sufiicit te sic inslructionis tuse sudore crescere, ut pra;sentes pueros

    scientiam subjugabat? ubi frontis trepidatio, usu et exercitatione fragilior ? obliviscimur meriti nostri,

    dum

    claritatem loquimur alieni.


    facere,

    Nuno discimus poquando tantum


    et
    :

    tenles et alios esse, vos

    fama nobilis dat


    si

    prasconi.

    Nibil mibi
    :

    cum

    dubiis

    splendor laudantes illuminat


    jungitur
    datio.

    et

    immersos

    tenebris,

    formam
    :

    ejus meniinerint, sol recludit.

    Sed rursus bilaritas

    cum

    pavore, et

    fit

    socia exsultationis trepi-

    Quando impar
    :

    in modicis, sufficit in
    styli

    supremis?

    Nam

    qui clariludinem non


    et

    obnubilat

    sicut

    ingenio

    commendat, facundorum crescunt


    luce
    ;

    Sed dicas forsitan licet te professio sanctior urgeat, me in istis non habet cura postremum. Ego sum cui Paterium iilium mater et ego in animae ejus virgo sacri fontis alvus efTudit

    veterum

    facias obtinere.

    secunda nativitate aut recreatione sum genitor


    peculiaris eruditionis ejus

    ergo

    modica,

    ita siccitate

    devenustantur amplissima

    et

    nisi ffistimatis viribus aggrediaris sarcinam,


    bis.

    subjace-

    pater et inter ccelestia

    me provisio sum vocatus.

    respicit, cujus

    et

    Ecce Paterius et Severus ornamenta curulium, parentiva vocabula purpurarum, eruditionem ori:

    DICTIO XIV.
    In legatum, qui palriam hostibus prodidit.
    Si excellentius

    ginariam in ipsis vitre prEestolantur esordiis dedignanles non studiorum diligentiam cum sapore haurire lucis, quos indiscretis temporibns Dei nalura
    Pro quibus, quid parentum decora, qaid insignia vetusta novo menlibus relator iusinuem? Levabor hoc onere, si fastos pro me, auditor, interroges: mecum campi solemnis illa vodonavit
    et litteris.
    ciferatio,

    CONTROVERSIA PRIM.V. crimen est, quod digna veneratione

    persona commiserit, babetis, judices, in uno homine duo diversissima, et proditoris meritum, et sacra-

    mentum

    legati.
    :

    Sed vincitur in

    ipsis

    vox 'superata
    :

    primordiis

    facinus vix credo,

    quod arguo

    quis
    ceci-

    aistimet in vocabulo integritatis

    consummatam

    mecum Severum
    : ;

    et

    Paterium

    et

    ratur et curia

    quorum quamvis

    familia meruit sci-

    aula vene- C disse perfidiam. Cogimur dicere, quia nil mali aut proditor metuat, aut verus legatus admittat. Quid
    accusationi mea; pro innocentia

    piones et trabeas
    sanguinis,

    seposita tamen ad tempus dote quod occasum per dignitates et post sepulcra nesciunt, moribus exegerunt. Mentior, nisi
    vivit
    '

    nomen opponis?
    esses meritus

    in-

    sequentem posses effugere, vocaris. Nemo cautius malus


    tur sub appellatione
    exercitiuin,

    si

    quod

    est
    :

    quam
    tutum
    potius

    qui abscondiest iniquitatis

    Paterius in opinione doctorum, et perenni aere

    pietatis

    formatus, illam eloquentise palmis nobilem inter peritos prfEsentat eftigiem. Horum prosapies adhuc

    quod

    honestatis tegitur indumento. Fapraistigiis

    cessat

    propositum
    :

    quam mente

    quidem parva, jam maxima, gemmata pubescentis tlosculi orapraiferens, vocis praisidium quod cxhibeimplorat, hoc taciti poscens allegatioue colloquii. Juvate parvulos, quos habebitis palricE mox parentes
    bit,
    :

    constare

    enei-vata defensio est,

    quaj nudi houoris

    impendite pr.Tsidia defensoribus, et pugnate pro teneris, ne maturiores a',vo succumbamus pro universitate bellantes. Scitis qua? domus pro generali calamilate desudet, cui dcbeatur pro
    litatio: a
    civilitas

    nilitur nihil valitura testimonio. Ut nocenlior contra patriam existeres, viam tibi consilia nostra pepererunt nos egimus, ut fortior hostis, dum propugnanon sentiremus quas torem quserimus, appareres
    : :

    irrogasti

    patrise

    inimicitiarum pondera, nisi sump-

    psissent ab amicitiarum religione principium. Exter.,

    communi

    securitate

    qua

    lluxerit

    quod

    inter

    adversa inter vos


    nutriat
    si

    non

    vacillat.

    Debet vobis origo nostra lianc


    patrias

    tributariam functionem, ut semper


    suEB

    sine intermissione

    custodes. Ergo

    uota sunt
    :

    vobis

    bona germinis

    nostri,

    inserenda suggerite
    quEB tribuat.

    ut

    quod
    radici

    nitet in semine, cultura melioret:

    habeatcespes

    inerme peprorumpit inimici; egimus foederis tempore, ut generalem adversariura, quid gravaret patriam, non lateret. Iste enim, cognitorum splendidissimi, sinegligentius in suscepto functus ofUcio, per animi tasdium sociorum commodis institisset, capitale mereretur exinis adversariis sine labore

    congredimur

    ctus invenit, qui de gratiaj fruge in affectum

    obsecundans poma,

    Non

    sunt

    peregrina, non fugitiva


    testimatus, nos

    quae poscimus. Si Eleis et

    lium quale est enuntiasse hostibus interna patriae, pro quibus certasse sacrilegium fuit ? quibus sunt
    :

    Olympicis conilictibus nutritur eculeus de parentibus

    expianda tortoribus, quando illud perdideris, quod


    nefas est

    adhuc proticienlium creatorum muniamur exemplis. Vobis tantum praebuerunt obsequii


    Paterius] Petronii Maximi n consulis collega et aute cousulatum prffifectus praHorio, ut lestatur Valentiniani Aug. novella ad eum missa. Ennodius ajream quoque statuam doctrinoe nomine
    Vivit

    non juvisse? quantis colorum varietatibus


    ad hoc perductus aaslimatur, ut

    et urbanitate lethali

    auno 442

    Paterio positam fuisse signiticat, in foro Trajano, ubi mos erat, Sidouius
    :

    uimirum

    Ulpia quod rulilat porticus aere

    meo

    DICTIONES.
    legati

    290
    aftlixit
    ;

    personam

    putaretur iraplere? Solet virtusquse


    et

    pus
    tius

    postrema
    nisi

    est in

    novercali

    indignationi.'

    innata non fuerit, cura


    transire iu affectum,

    nutnmentis
    feceris studio

    inslitui, et
    falsitatis
    :

    necis exsecutio. Vellem

    in accusatione, judices, diu

    quod

    immorari,

    usu

    lionestatis

    robur

    adipiscitur,

    qui

    bonum

    sub

    lingua differret.

    poenam prolixioi Nolumus quas peroranti conceditis,


    facinorosse

    diuturuitate mentitur. Servasse adluic benevolentiam

    capliosam,
    jactalione

    nisi inspexisses Iffidendi

    callem legationis

    utaddicenda in luce mereatur inducias. Quotiens, sceleslissima feminarum, subdolis privignum fovisli
    tionibus

    clave reseratum.

    Tale

    est,

    ac

    si

    agris

    sub febrium
    curator

    languentibus

    allaturus

    salutem

    complexibus matrem raenlila? quotiens ionoxiis poegisti, ut dc manu tiia mortem securus
    acciperet? Captata
    sitis,

    adveniat, et
    cinali

    animam

    in penetralibus suis sub


    :

    medibuic

    tempus

    et

    bibendi neces-

    specie exclusurus inquirat


    et in

    quis, rogo,

    sitatem forte ut citius lelhura porrigeres,

    exorabat

    non pandat secrela vitalium,


    nistratur occasio
    illi

    quibus adiiuclocis

    habuisti miserioordis opiniouem ;privigni desideriis


    :

    quotiens matrum loea tenuisti, ui obsequendo exstinguendi minovercam tutius eshiberes? Solet, libertatis pra;quo sanitas postulatur. Sic te, sules, in conjugali consortio unius sobolis ut commune inipurissime hominum, adversus nos intimorum repignus attendi, dum affectio quam pater obtinuil seratione munivimus. Es vestro nunc, cognitores. decedentibus matronis, viroru pendet arbitrio, si qui peccatis vicit universos, non " transit ad fllium providentia, dum ad educandam posteritatem curadebet omnes reos superare suppliciis. Nascituras in
    vigor subsistat, annuntiet? facilis
    a
    :

    eveniet ex unius crucialu posterum culpas iucidite generalitatis emendatio. Genus pietatis est, circa hostem patriaj esse districtum, ne dum persona; parcitis, ad incrementum vitia provocetis.
    :

    rumparticipes quajrunt,

    sic

    novercas invemunt.Siepc

    DICTIO XV.
    Iji

    tamen sub hoc vocabulo mater accedit, eo cautioicirca germen alienura, quo sollicitius nomen tragicum vult vincere. Genitrioem munit securitas, ei sacramentum nominis sui quffi etiam misericorditer
    :

    novercam, qux cum marilo 'privigni odia suadere non possel, ulrisque venena porrexit.

    creduntur
    stitis.

    irasci.

    Vestras,

    infausta,

    blanditias jure

    respuimus, quibus per fucum


    Erubesco,

    malitiae interua ve-

    cognitores sanctissimi,

    damnatani
    :

    COSTROVERSIA SECUND.i.
    Adest, judices, noverca,

    meritis suis diuturna impugnatione sustenlare


    est

    noii

    quae

    ut satisfaciat odiis,

    anceps sententia,
    exquisitis

    quam

    labore suspendo.
    luce
    cruciatibus,

    Utiet
    !

    noa

    parcit alfectibus

    elegit miscere

    ejus casibus,

    quam ne _privignus quem dilexit

    evaderet,
    :

    nam

    effugetur de

    qus8 sae-

    lentis secta vulneribus esistat superstes corpori suo

    vissimarum raore belluarum, de confusis mortibus q non uno tempore de propriis sedibus noceas anima vellatur. In affectum reducilur puritas, quotiens getesseram fecit, dignos lethi forte festimans, quicuu-

    que

    cum

    inimico

    illius

    potuere

    trucidari.

    Ruptis
    neci

    neralitatis oculosexpiaveris oruce noxioruni.

    repagulis accepit furor ejus exercitium,

    quasi

    DICTIO XVI.
    Iii

    deputatum perimens quidquid


    perniciosa esse desiderans,

    occurrit. Generalitati

    nisi

    defecissent toxica

    eum qui prxmii nomine

    vestalis

    virginis nuptias

    adhuc
    qua;

    ira crescebat
    :

    liausta

    sunt'a duobus venena

    postulavit.

    reperit quod in aliorum servaretur exilio nou remansit. Heu! quemadmodum gemuit defectum
    poculi,
    sibi

    COiNTROVEBSI.i. lERTIA.
    Creditis, judioes, pcr
    et

    cum

    cadavera pauca

    conspiceret,

    indignata

    hunc victoriis lamentamisceii triumphorum saporem displioere de pra?mio? ses-

    quod de funeslo liquore plus defunclis, quam quod occideret, dedit. Quassivit de exstinctorum visceribuspretium mortisaliena;, silicuisset, abstrahere;
    ut plurimis per guttas fata dispergeret,

    utaniraarum experimenlaboris pretium flagitat, et hostes et bella commentum perniciosus effundebaturhumorinpooulum:fecit q dat qui exhaustaputat laboris esse suffragia, nisi qusiratis coelicolis conferunlur ut possitcivitas ejus eam quid perdidisset, agnoscere, postquam de succis perdere, quod per ipsum creditur acquisisse. Confidit abundantibus paucos exstinxit. Ubinam gentium fuit genium bellatoris pictis tabulis et imaginibus non teanimus conjugalisdiligentiae? ubi marilalis sacramen;

    deos in eft^ectu rerum, et deduci ad numina, qua; votajuverunt ? Adest liomo nequissimus, qui gemere nos iuiperat, quod patriaqui consummatis prceliis, dum nostraj vicit inimicos
    tiraatis offendi

    pcenitentiara

    penetralia virus nobile possideret. Aute

    tnm copulfe? Plus egitprivigui, quam

    tori recordatio

    ueri

    nec requirit ut servetur saaculis aere formatus


    esse

    dum
    vigni

    immanitati obsequitur, effugatus


    :

    est viri pra;-

    sola opinatur
    aJulterii. Si

    gaudia,
    oasibus

    quibus

    evenit

    munus

    sentis alYectus

    credidit in

    quocunque vivente pri-

    ad

    lioc te

    obtulisti,

    at pro su-

    remanere posse substantiam. Lucem voluit profanaconfundere,ethumani generismessemmundo quidquid in occasum potuit ire labente succidi prcecipitans veternis Erobi legibus diem nostrum cupiens scelerata submittere ne illam vel post in;
    .

    dore tuo nominari pudeat

    possumus scortis amore bella gessisti, quipost adver.=arios in civilalis sine cauja hotej medio cum pudore congrederis
    :

    quod requiris, nos non debere quod vicimus. Non pro

    fernaodiosus inspioeret. Quantisgradibus et profectu scelerum ad venena desceudit ? Diu exitium distulit,

    eorum vicibus fungeris in triumpho. Habuimusstatum honestatis liberum, dum oasibus


    depulisti, qui

    subjacemus
    per

    quod aliquando in tormentis constituto ingessit vice beneflcii. Ante flagris, fame, frigore inimioum cor-

    quam jungimur

    fugienda est virorum fortium miseriis subditorum.

    felicitas,

    Etenim,

    curia; lumina, per minutias scelerura

    hunc opinamur

    291

    ENNODII EPISGOPI TICINENSIS

    ad immaiua vota perdactum? quantis gradibus exercitalum facinuspervenit adiioc ut vitia laudibus mercaretur
    ?

    inter adversa constitutis

    necesse est

    optari,

    quod

    Credebamus eum, dum vitam

    in tentoriis

    Rogo, quibus estbelluis comparandus, qui procuratione sua infert durasine


    ponit amaritudinis.
    cujus doli,

    modum

    ageret, etadinsignia roboris duris corpus


    invitaret, civico
    ;

    successibus

    termino

    ut per militiam amore constringi ejus, nec incendium urbis, nec sacras corruptela virgines possideret. Iste enim emit tot vulneribus, ne alter facinorum fruge potiretur. Quid tibidebeam, crudelissime hominum, datur inlelligi, percujus bene-

    lucis, letho

    nitor istius

    dum manus abstinet ab auctore commutanda pepererunt? Jam erat geannorum fasce contritus jam per tre:

    meuda

    senis

    membra
    :

    eevi

    depopulatio vestigia olim

    superati exitum victor ingemisco. Dioite, prcesules libertatis, quem potius habuimus quianimos nosiicia

    robusta subverterat jam diuturitatis morsihus in rugas quas declarabat hominem, forma vergebat non tamen sine spe subsidii ad maturitaterapervenerat,
    :

    cuijaiu major soboles arridebat.

    Potiori fiducia ad

    trospossedit, intubarumclangoreterrorem,

    dum

    ferri

    victum congregata dispersit,

    quem semper sciraus

    hor-

    seges equorumfremituminaretur esitium? Credo, ne ne libera patrum colla catenarum rigor: astringeret
    :

    rea sua in pignoris alacritate posuisse.

    Omen

    putavit

    cogitare de substantia, cuiesistebat natus incolurais:

    matribus pudorcivitatis escidio deperiret: ne votivavirginitas sacris mancipata culturis pra3donis igne raperetur ne famula castilas hosti preinviolabilis
    :

    ad

    gelidam canitiem hoc putans

    posse sufticere,
    viridioribus
    tali

    quod reparatus in prosapie annis


    peribat
    :

    nun

    cum

    repente egregius juvenis

    patrem

    tium

    tieret insultanti

    ne corporibus ex humana con-

    ditione liberatis, vis inimica subriperet, et adversariffi

    pudicitialibidiniadultimumdeducta serviret. Quajro a heroa magnanime, quid de patria tua mali ,depute
    '

    leris, si haec

    quae

    timui victor optasti,

    dum

    mortes

    hostiumictibustuisnuminumfavoraddiceret.Percunctor utrumpoposcerissuperosin
    illa

    necessitatefauto-

    re3?Si feci3ti,perfunctuspericulis sacerdotibus

    eorum

    pro debita oblatione minitaris? si non adhibuisti pia vota certamini, quid tibi debeo, quem sine precibus
    suis generalis prosperitas comitataliberavit? Si intclligis,

    si studuerunt dederunt victoriam nou petenti. Q dam districtiaiquitaterestituunt. Non putant volucres quale est ingenium esse liberum accepta denegare Credo, digressuse prffilio, loco principedelubravenequod circa diligentiam suorum alites nescit imitari? ratus es, et ibi gratiam retulisti, unde prcodam fe-

    multum
    :

    est

    quod debes numiuibus,


    si

    Vellem paulisper, venerandi cohunc verbaconvertere sed reor perire monita, qniB profligatis moribus exhibentur. Putamus, venerandi hominum, ad hos ususprolem cujuspiam magisterio pervenire sufficit germini institutio naturae; quando quod solent facere doctores, infundil eorum pectoribus lexhumaua. Non est exaccinec deesse potest denti bonum, debita complere ratione prasditis, quod avibus probamus iusertum. Versa vice, aquilas legimus fetuum ministerio pasci parentum, quod implumes nati, et beneficium quando ovorum tunicis exuuntur, indepti sunt, quasecuritate nudavit. gnitores, ad
    :

    supplici

    majus,

    riaiis

    manibus

    certas

    abripere.

    Vereor ne templis
    sors

    nullaface consumptis, ducat vestalem virginem

    jejuno

    Transeo multiplicibus eseraplis luporum rapacitates, et impasta viesca.s parentibus ore deferunt,
    sceribus fera ad creatores suos
    currit ore
    rei,

    secunda captivara.

    locupleti.

    DICTIO XVII.
    In eum qui seni pairi cibos subtraxit. Data Aratori.

    Vos perpendite
    sit,

    conscientiam
    :

    quali poeua digna


    ira-

    qure inusitata commisit


    vitia,

    quia propagantur

    punilate

    et

    nisi

    judicanlium censura succurcorpus exiret.


    ]

    reret, peccjndi vis per generale

    CONTROVERSIA. QUARTA.'
    Nescio, judices,

    utrum inveniatur poena,


    impetiti.

    'quoe cri-

    DICTIO XVIII. In tyrannum, qui priemii nomine parricidse statuam


    inter virosfortes dedit.

    minibus
    copia,

    satisfaciat

    Interim deest linguiE

    quando

    facinoris novitas superat

    arguentem.
    asso-

    Data Aratori Y. C.

    Iste est filius qui

    grandevo patvi,
    :

    cum

    posset praebere

    COKIROTEUSIA QUINTA.
    Quamvis, judices, virorum fortium
    nesciant obitum vel sepulli
    efflgies

    alimenta, deuegavit
    cians, ut esset patre
    sisse te

    id genii sceleribus suis

    man-

    iucolumi parricida. Putasevadebilum de non illata genitori morte suppli-

    suro perenniler sere serventur, et per ha!c simulacra


    :

    quamvis

    in seternitatem
    et
    :

    cium?

    ut esses ^innocentior, pepercisti. Putuissescru-

    migret perhas artes imago mortalium,

    ciatus quosiutuleras, ullimo, patris fine concIudere,si

    humauaj naturaa legera vincat indualria


    tutis

    angustam tamen virnec

    manum

    jugulo medicara prsestitisses prima est malorum tuorum adinveutio, creatoris proprii exitium nec reraovere ut pium lilium, ueo ut crudelem decet, inferre. Quid est quud inter utramque viam, exquisiti inveutor periculi, neutram sectatuspasceris promuigata tabe geuitoris? vixit, te procurante, eo infelicior pater, quod raori te procurante noa meruit. Nemo, sanctissimi, dubiiat raundi istius mala advocata nece sepeliri et communem sortem votum esse
    :

    pretium nec parricida aliquando

    meruit,

    tyrannus exsolvit. Quando


    Slatua,

    munus innoccntum aut


    libertatis

    sceleratus elicuit, aut oppressor

    ingessit?
    est,

    venerandi

    prsesules,
    :

    sudoris

    fructus

    judicio reddenda purissimi


    nitor nec

    utiu utroque congruus


    si

    suscipientera

    devenustet,

    indigno au-

    ctori provenerit, nec,siconferatur iramerito, raaculel

    largientem. Si libera adversus tyrannum vox est vitia


    detestantis, silicetsub

    tutorecrimiuum culpasurgeri.

    Heros

    vet. cod.

    apud Schot.

    '

    Sahoi., 7iocentior.

    293

    DICTIONES.
    sontio. Inter

    dicam quod
    cederet, nec

    duos nefarios res honesta


    praisidio, nec a

    si

    qui animabus reliquus vigor

    est,

    delletit

    prismi

    volitavit, et neutro

    munita

    quo pro
    Res
    suf-

    sua, quaj

    annisu roboris exegerunt.


    fereas

    Ubi honests

    ad

    quem

    deQueret, cognoscebat.

    dndum

    decretasortibus, et sangninis

    comparanda
    :

    fragiis, ad

    quorurapervenerit jura, respicile


    nescio

    ut

    eam

    tribuat usurpator imperii, et accipiatpatris exstinctor.

    munus pro patria formas artis possessor exibet, et qui genitoris funus procurat, obtineat? Vos tantum digna meritis exbibete tornicnta ne si impar
    ubi studii liberalis efficaoia, ubi
    dimicantis,
    si
    :

    Quo me vertam,

    intor virtutum tuarura, ve-

    poena impetitos addixerit,


    datio
    directa censendi.

    nuc vobis debeatur


    itinere

    iau-

    nerande princeps, deprebensu? abrupta, nescio utrum accusem quod tyrannus es, an quod bonoras prseraio
    parrir.idas.

    Uno

    vita pellantur,

    quibus pene par

    exstitit sors delioti.

    Utrique digni crucibus,

    et

    de prEesenti vita

    culleis effugandi.

    Non

    creditis suflicere, vos

    debitum

    vitasse supplicium, nisi et tu


    et ille
    ista

    quod non licet, tribuas, quod non meretur acceperit. Jam dudura a te per audaciam praesumpta sunt, cum arcem juprofligator intrasti, bis ad

    DICTIO XIX. Data Ambrosio, inaleatoremquiagruminqvoparentes ejus erant positi, pro ludi pretio dedit. CONTROVEnSH SEXTA. Postquam, judices, deformu aleatoris studium deductus ad exilitatem ceusus evaserat,
    certandi
    e et

    stitire

    dominatum evectus
    fovere quod

    crescenteni

    suffragiis,quibusinaltero statuam contulisti. Necesse


    est,

    iram facultatum defectus addixit, ccepefavillis, et

    amplissirai
    :

    bominum, universos
    est,

    runt a turpi prcemio nec parentum sepulcra subduci


    cosperunt exspectari dubia casuum de
    riden-

    fuerint

    nec

    utiliter, nisi

    ab emendatis, corriguntur
    qui punitorem mali

    excessus.
    credit

    Prodigus frontis

    stringitur necessitate

    facinorum sectatorem. Judicis conscientia consecreti, et non putat liberum


    in subjectis,

    da proponi contentionum momenta de lacrymis. Ubi sunt, qui dicunt perfunctas luce animas nihil cum
    hujus mundi cultoribus babere comraune,
    saeculi
    et

    post

    condemnare
    crementis ad
    tibi liceret

    quod ipsa non dubitavit

    segregationem diem suum liaberc translatos?

    adraittere. Quantis successibus aut


    bffic

    quam

    variis

    in-

    Ecce jam majores istius prope quse obtiuuerant sepulcra senuerunt, et de ipsis per diuturnitatem fiunt

    sentiua crirainum pervenisti, ut

    ad sublimia pervenienti in tantum pecvelles, ut

    care,

    cum
    :

    probrosos ad potiora statuis in-

    vit.jres?Ta libertatis saporem felle servitii


    ta=iti

    commu:

    ille

    obsequia patri debita vertit ad gladios.


    sint

    jam tumulis et tameu apud coramessatorein improbissimum adbuc creduntur in illis intentionis pretia non perisse. Post longi vitffi curricula fortuito nil debentes, eventura manes jubentur exspecbusta
    :

    Quantum laudanda

    quae

    Isesislis,

    advertite

    et

    tare de tesseris

    post profligatas,

    quas parentes
    ;

    tui

    post quid mereatur pater, et inge- q per longam parcimoniam opes collegerant multa argenti aurique pondera, quae jutura haeredem nuitas a?stimate. Tu absoluta colla jugo miserrimce parcitas sub dimensione servavit urnas veterum, conditionis astringis apud illum nibil prasvaluit
    ferialo ore accusantis
    :
    :

    lexnaturae: hoc tu circa patriam geris,


    hic

    quod

    intulit

    ut essent in prsemio tabulfe, sterilitate deterior proles


    honorasti. Si mausolea praecedentium

    parcnti

    in eo fortasse crudelior tu

    credendus,

    minor

    posteri

    quod dura
    sas
    :

    iraperia sub vitali

    quadam morte dispenobitus, quasi


    :

    cultus oruaret, esset plectendanegligentia,et spectarct

    nec

    illis

    quibus

    est

    desiderabilis

    de illispoenam judicibus,quiIiliorum suoruni moresin


    alienis cupiunt

    medica manu praestas exitium ille non passus genitorem in niundo subsistere, perniciictueripuit vitam lucis auctori. Nescio qua sunt criminuni diversitate discreti: interim si liceat, pcena jungendi sunt. Si
    te

    emendare commissis. Pro


    lege redeunte,

    festivitale

    certa

    etquibus animse pascuntur muneribus, credidisfi nefas si genitorum tuorum sepulcra dominos non rautarent. Nou
    sertis, tibi licuisse

    temporum

    pro

    tumor elevasset, communio, et privatcP abjuratorem dalcedinis immoderata nunliaret erectio. Si


    circa cives

    alicujus

    supercilii

    domos ullimas pro abducta ab bostibu^


    :

    reum

    te

    designaret

    laesa

    pignoris tui redemptione distrahere


    necessitas

    qucero quaj

    sit

    quod alienum video


    :

    in

    parentum tuoruni
    nisi

    creatorem torvo lustrasset aspectu genitore incolumi, habuisset meritum parricidaa. Videte quiddigille

    cineribus possessorem

    et nihil

    mihi aliud
    et

    ludus

    opponitur.

    misera mortalis conditio,


    et

    cum denesu-

    num

    his

    sit,

    qui ad delictorum fastigia pervenerunt.

    gantur desideria,
    spiriis,

    cum

    infelicius

    conceduntur

    Nihil est

    quod residuum, aut affUcta credat patria,

    Quotiens creatores tui

    sollicitis

    Deum movere

    aut pater exstinetus. Facessat a nobis, principes viri,

    ne de hujus usura

    lucis,

    quod infaustissimum

    argumentis acerbare comraissum. Sufficiunt nuda reorum vocabula, nullo defensionis munienda privilegio. Addam sane delicto qua^dam qua2 sunt pra?celsa realuum, ne ulla res videatur, actione subtracta,

    creditur, et sine legitimo haerede transireut? Editus,


    institutus, eruditus, ad hanc messem, judices, jejuna pudoris mente pervenit, ne in jure suo patiatur esse, postquam universa perdidit, patrimonii largitores.

    quam

    sagacibus, ut festimo, vestigiis invenistis.

    Am-

    bitur parricidae statua, fortium vallata lateribus, et

    simulacrum, quod aut


    Duriter,
    si

    ' litteraris cura pepprit, aut Martius campus refudit, hujus imaginem posthabetur.

    Damnamus in scelerato voluntatem turpissimam: nam contigit forsitan, ut ad probos dominos priorum tuorum ossa beneficio levitatis emi;e;'is. Co:amunis
    est universis

    creditis, ferunt tot evecti

    titulis,

    nulla ab
    :

    religionem sorte

    ultima

    defunctorum reverentia, et circa conditorum dignam poscit


    :

    effusore se paterni sanguinis retributionc distare

    et

    humanitas universa culturara

    excellentius

    tamen

    '

    Schot., Htteraria.

    295

    ENNODII EPTSCOPI TIGINENSIS

    296

    majoribus nostris debita suprema redduntur, quos


    ita

    in utroque deprohensi, nulli exibent stabilem con-

    sibi veneratio

    proponit ante oculos, ut


    ia quibus

    diis cre-

    scientiam.

    Pollicentur

    enim

    pcenitentice

    tempore

    defunctorum mandata peraguntur. Servamus universa qute jusserint non credentes impune contingere, quod de eorum fuerit
    ;

    damus exhibitum

    honestatis affectum, quos fidem videris exhibere peccatis. Si te, scelestissime

    hominum

    ante Veneris de-

    lubra positura stimulasset

    praeceptione violatum.

    Non

    invenio,

    novum

    facinoris
    fuit

    genus

    q\ia

    explicem novilate sermonum. Quibus


    quale est

    sacrilegium non parere,


    res, stare
    ctae

    eorum suprema

    domicilia pro ludicris vendidisse? Credite, cognilo-

    utramque potestatem male diligens ingenii tui memoria lcBsisset? fugisses illius domicilium, cujus adversariam mente retinebas qui honor est ibi ejus statuam collocasse, ubi dea pudicili potuisset commemoraIVlinervaj recordatio,
    :

    ante oculos vestros tot istius atavos vindi-

    tione violari? Nesciendo, infaustissime, gradibus ad

    tempora prsestolantes, quorum placatione ^mansura in posterum circa parentes diligentia poterit sine
    labe sanciri.

    DICTIO XX.
    In

    eum

    pene postliminio bellum inter ccBlicoIas excitasti. Yident illi oculi semper turpia, detestati junctos quadam obscenitatis lege complesus. Dum procurante te interest lupanaribus captivum numen; solus es qui ostendisti servire

    fastigia exsecrandi erroris accedere,

    qui

    'in

    lupanari sialuam Minervse locavit.

    humanaj

    libidini

    CONTROVERSIA SEPTIMA
    Semper venerandorum judicum ancipitem
    crediIbi

    eos constringi locis,


    putati.

    superorum potenliam et illis quibus fuerint a raortalibus de:

    Quam

    dissona erit in adolendis impensa sa-

    mus
    ratio,

    fuisse sententiam

    de

    confusione

    peccati.

    crificiis?

    unius oblatio numinis alteri dabit injuriam.

    cognitoris,

    quo potissimum vergeret,


    delicti
    :

    hfesit delibe-

    Nam dum

    ubi dubia exstitit sors

    nam

    definitio-

    neni cequitati
    ita

    congruam

    sicut vitia

    manifestaexigunt
    est

    per providentiam tuam simplex pulvinar gemina superorum potestas obtinuit, et in una aede pudor et luxuria convenit, neuter devotionem no-

    obscura suspendunt. Quando in luce


    et interna

    facinns,

    stram favor aspiciet

    quas tu habilatione miscuisti,


    sacriflciis
    :

    quid spei remanet addicendo? Percipite, quEESo, animis,


    asstimatione tractate, qualis
    sit,

    nos propriis habebimus ofFensas


    cestas
    lascivia
    et

    qualia

    qui
    :

    erunt munera qufe gregatim portanda sunt per invirgines? una offendenda est hilaritate, et
    et

    et virginitatis oculos, et lupanaris secreta violavit

    et

    in utroque sacrilegus, nec flagitia veneratur quibus

    placanda altera. fnter verbenas


    erit

    thura ho-

    inimicam testem adhibuit,

    et castitatis profligat

    ru-

    stiarum

    causa certamen, et inde efhcienda irata

    borem quam
    Minervae

    indignis associat. Expostulo a

    generis ostentum, qui levitatem

    numina, unde mulcentur'. Submovero sacrilegis te, humani tuam ad erigendam C prolixam narrationem moras quas in luce reus ac:

    dum

    simulacrum religionis cultus adduxerit, integritatis hostem illata de loci foeditate mon:

    cipiet,

    inter

    supplicia consumat

    quia devenustai

    referentem et alienorum actuum turpitudo.

    stret injuria

    nec reverentiani

    te

    exliibere Venerice

    DICTIO XXI.
    In pa/rem quemdam, qui cum plium a pirata captum redimere 7ton dignatus esset, ab eo tamcn ali peiebat.

    poUutioni clamat publicata corruptio. Nesciunt peccandi terminos, qui ad transgressionem sceleris ex-

    cessnum amore provocantur:


    ignorant,
    qui

    modum
    moliti

    in

    erroribus

    crimina

    excelsa

    sunt.

    Dum
    :

    CONTROVERSIA OCTAVA.
    Thema. Lex. Liberi parentes alant, aut vincianpirtaas tur cuidam duo fllii, frugi et luxuriosus
    :

    Dionera

    et

    Palladem, diversissima numina, peregri-

    nantibus mancipata sententiis, in unum fabricata deridens arte conjuDgis,focisti religione tua acerbius quod delinquis. Res summo digna piaculo, miscere dis-

    utrique incidere
    optio data est,

    scripserunt patri de redemptione.


    :

    Pater vero venditis facultatibus piralas expetiit

    cui

    cordantiam,

    et in

    unum

    colligere, quibus nisi secre-

    quem
    Ille
    ;

    vellet, redimeret,

    quia parum

    tum
    niri

    prfEstiteris,

    contumelias irrogasti. Creditis invenec

    pretii detulisset.
    erat,

    elegit

    luxuriosum, quia ajger

    hominem
    vitiis

    de hac mundi gemina conversatione


    et

    redimere

    qui

    cum
    :

    reverteret in via
    ;

    mortuu?
    ille

    neutrum tenentem,
    nec fldum

    amicum

    virtutibus existere,

    est

    frugi pir.itas evasit

    pater pelit utalat

    con-

    inveniri ? Solent aliquos erigere ad


    et

    tradicit. Actio coiitra

    Quintilianum suscepta.

    Ille

    eaim

    despectum boui opcris patrocinia culparum,


    de saporolaudis alieni sunt, de
    lari.

    qui

    patrem

    tuetur,

    nos filium.
    fas

    Rogo ne arrogantiam
    est

    licenliae

    frjge gratu-

    putes, qui legeris.

    At

    te quae

    meliori ordini contrarias

    istarum rerum invenit seclatorem? manus attulisti: nec imobsecutus

    Prxfatio.

    Nunquid
    aviditas,

    adversus Quintilia-

    num

    nisi

    pro veritate dicere? aut


    facit

    immemorem

    sui

    probis sinceriter
    principes

    coUa submitteris. Odi,


    :

    loquendi
    dacii

    qui tribuit verba justitiee?

    conviri, morum suorum remissosjudices demno, qui per negligentiam serenoram actuum in dubium trahuntur: essecrabilius tamen detestor qui
    '

    Fallentes decet urhanilas,

    dum

    peniculo fucata

    men-

    peregrinum decorem laudanda verbo tenus sumit eloculio. Sane solatio oratoriaj artis sequitas asseAncipitem palmam Quinlilianus habet.

    Schot., Submoveo.

    Nunquid fas adversus Quintilianum] Qnama.mi\ssimum Romani generis declamatorem appellat Tre^

    Quinla

    est Quintiliani declamatio.iLfiEii

    redemptus,

    cui

    bellius Pollio in

    Postumio juniore. Ausonius de Proludorum evolvere,


    htes,

    fessoribus

    Seu

    libeat fictis

    contradicit Eunudius. Thema autem controversife, .Tpud Qumtilianum iisdem pene verbis legitur, et priucipiura, quorum utrumque in vulgatis libris desiderabatur, ex antiquis adjecimus.

    quod

    297
    ratiir
    :

    Dir.TlONES.

    298

    eugo pompam, quam proljilas defensa partu- A clamat examinis, ditiorem esse quodammodo a quo aliquid poscitur. Talem technam in supplicationibus riet. Procedat contra eloquentissimum viriim ccElefucata servat urbauitas, ut utatur composita hude flducia partium stiiim favore manita simplicitas quatenus commanto superbse militale pro jaculis noslrarum oritur quod audemus. Vos tantura,
    : :

    prinoipes

    viri,

    benignitatem vestram,
    proestate
    :

    salva au-

    abjectionisnihil

    ei

    relinquat

    liberum, qui rogatur.

    riam animorumque cautione


    ille

    ne cothurnus
    pos-

    sublimior, oris facultate

    qua

    praevalet, in

    sessione sua

    crodat

    esse

    victoriam. Quid est aliud

    adversus ejus impetusnos juvare, nisi peregrinantem reducere post intervalla juslitiam ? Gauderem, cognitores amplissimi, Vrincipiuin.
    evasisse
    nisi
    ret.

    Licilatum pro ambobus censum testatur, quera pro uno constat expensum; exspectat geminam gratiam de beueflcio singuiari. Nescio utrum quairendum sit quid cogitaverit, cum apud universos liqueat quid fecerit. Exhausit partium tuarum defensiones pirata,
    qui de nobis
    prsesliLit

    optionem
    filio

    teneat quse

    sola

    me

    pedorem
    a

    carceris,

    vincla piratarum,
    loco pater esiste-

    desideravit sepulcra de

    pater, qui

    tantum morisuit,

    regresso miln
    Quffirit

    me

    myoparonum alimenta, quem

    turum redemit: nam qui sauolanguentemprcepo


    :

    nec

    auro

    liostibus, nec lacrymis liberavit. Putat quod illi beat regressus ejus proflcere, quem cum potuit

    ab denuntiavit sehorruisse victurum quid de superstite de- _ poscas, nescio, habens iu cousolatione lacrymas quas

    non

    emisti.

    redemit. Fruslra

    pastum beneficio
    :

    legis

    iraploras,

    qui factis tuis natura^ jura solvisti. Exhiberi victum


    patribus jus decercit

    non

    est

    tantummodo
    si

    sacraes.

    mentum
    quam

    istud in

    nomine. Dicat vcl pirata,

    pater

    Meliorem

    me

    fuisse

    mortuo

    saepe

    cum

    loqueris,'nun-

    ostendis esse, cum judicas. Viam culparum germani decedentis attendite ipse magis genitoris moribusparuit,qui prselatusest; ego quo ominevitam
    :

    culturam in ffitate peccatis amica servavi subtrahens impensas desideriis puerilibus, unde posset aevi gaudere raaturitas. Hujus rei frugalitate fecimus ut remaneret patri quod pro luxurioso filio posset offerre. Quid de patrimonii exilitate causaris? si par moribus exstitissem, usque eo perducta res fuerat,
    et
    :

    Narraiio. Perpetuo, judices, honestatis

    ut neuter potuisset absolvi. luiEqualis est arbiter, qui

    meam
    ratum

    per extraneos ab
    est

    istis

    actus exegerim, decla-

    pniflcere

    voluit

    alteri

    quod nostro pudore

    condi-

    paterna districtio, causa adversussobolem argumenta nobis diuturnaj captivitatis probitas fuit. Sanus diliproponere, cum propensioremgratiammeruisse jactet gens, palri fratrique sedulus, talis reduci non meculpabilem filium, et proximum sepulturae. Quaeso, et uisi esstitissemus una sorte retur in patriam sorduisset suspicione^ nostra regressio judices, pronuntiate quid debeam. Interim clarum C captivi, a;qualescalamitate fuimus sed patris amore distanest meet cineribus vitiosi fuisse postpositura. Non

    cum me

    pater prcEdonibus sponte dereli-

    dimus.

    Quautum

    asserit

    quit. Validasibi videtur

    erubescit
    in

    quidquam ab eo

    auctoritate parentis exigere,

    tes. Felix luxuriae

    suftVagio juvenis,

    etante

    magnam

    quo esse noluit quod vocatur. Utinam mihi ad hos usus valetudinem piratarum catena reservasset facerem pra?bitione indebiti alimenti patrem meum
    !

    partem communis exhausit substantiEe, et ipsi profuit quodremansit. Itfe miserum, et semper paterna
    judicatione captivum! Prolusi in pace ante quod pertuli et dum recti iter teneo, indicio parcimoniae,
    ;

    pudore captivum, ut injuslus Lirbiter de propriae gemeret iniquitate sententiee. Cibus enim qui ab illo jejuna prajstatur, cui nihil boni mereris, eshaurit sunt-saturitate sua viscera, quEE non habent conscientiam beneficii ante coUati. Nescioquidde duobus flliishomo ille spei sua; residuum putet, qui unum terrffi reddidit, alterum passus est in perpetua raptor^m dominatione servari. Accipiat, nisi confunditur, quidquid exhaustasuppliciis raembra gemuerunt. Non
    :

    qualiter interhostesviveretur, agnovi cibo

    Hinc

    est

    quod,

    quem

    ministravit

    feritas

    illa

    contentus, vixi

    inter ultimasolatio
    raptoris. Qusero qui
    si

    consuetudinis,

    non

    humanitate
    frugalior,

    me

    servavit usus

    ille

    novi quid senex a debilitato flagitet adverto,

    interea
    niihi
    :

    quod
    re-

    patrum meretur offensas? Objectio. Quid quod barbarus dixisse se perhibet, Unius pretium pertulisti? debitum semper aocipiunt objecta responsum. De nulla pependisti auctione solaurum quod exhibueras ante preoes inilicitus
    sequi observantia
    :

    sumus ambo pascendi. Quid

    rationem

    micorum

    ooulis obtulisti.

    Dum

    sic tibi

    universa prodeintra

    modicae facultatis adducis in

    medium
    suam

    qui

    unum

    cederent, a nullo
    sideriis tuis

    potuit ambigi quo suffloeret

    diraere voluit, sic substantiam

    vendidit, ne pre-

    unius liberatio.

    Mox tamen

    ut

    illa

    tium pro utroque


    quis miserias
    ipsa

    sufflceret: quis infelicitatem

    meam,

    repleta squalore morlis intrasti, quid essss jeleoturus,

    possit

    exponere?
    esse
    si

    cui post Cilicas et

    quam

    resumpsit

    fertur libertas obnoxia?


    et in patria

    antequara optionem tribueret pirata, cognovit non descendit ista de amore trepidatio; nihil ostendit
    :

    Dicite

    quKsumus,

    judices,

    mea

    debito-

    ambiguum, qui de duobus


    ligentioe,

    flliis

    per omnia signa di-

    res pronuntiabimur, quid evasi? Addidit creator san-

    otissimus dolere

    me quod emisissent vincla germanum. Quasi vero tantum a nobis exigat natura servitium,ut compenset erepti fratishilaritasquodremansi.

    unum venisset, annuntiat. Post egressum tuum fortiores me arctavere custodiae divinitati gratias, silibertatem meam et hio tutaverit,
    quasi ad
    :

    quod

    evasi.

    Tua interim ad inimioos vooem videtur

    Amorem debemus
    :

    carnis sociis absoluti

    credite

    emisisse sententia, nisi studiose


    vetur, elapsurus est.

    quem

    frelinquo ser-

    dicenti manifesta

    nesciunt intrare de altero

    gaudia

    Diis ducibus
    fuit.

    fuga nostra ante

    hominem pro

    se

    timentem. Illud enira improbati more

    oculos hostiumlooata efflcax

    Patrol. LXIII.

    10

    299
    Excessus. PrEeterea,
    iit

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    est

    300
    nisi

    fandi locuples pater,

    A macem.

    et vivendi diuturnitate didicit

    praesentare

    quod

    lo-

    quitur, callens impenere necessitatem mentibus per

    quod effugi de barbaris pater intulerit nihil est unde declinenturpreedones, si sors ipsa sequatur in patriam, una est, quautum
    Miror tamen,
    :

    auditum,

    dicit

    omnibus

    in
    et

    humanitate degentibus
    deberi

    video,

    genitalis

    soli

    et

    peregrinationis adversitas,
    et

    cibum
    licet

    communem, quemquam negare,


    esse

    ab uno' flagitat quod non

    nec dispar amaritudo redeuntibus

    captivis.

    generaliter allegans

    quaquam tamen quid


    tissiraum cervices

    intersit invenio,

    Nenec quae po:

    universis quidquid lerra

    produxerit.

    Sed quando in
    liquodistri-

    meas catena nectat inquiro

    ri-

    communem usum
    rem
    :

    seges triticeam sobolem et

    geutisferri nexus incurram, aut gulae vectigal exhi-

    vineta fundebant, nec viritim tellus erat

    beani, unaconditio est.


    tiato, et,

    Jejunus epulas portabo

    sa-

    nullus inter liostes filium sic relibuta cultoribus gemitus preetulisse servitiis. quit, ut crederetur gnoro, judices, postquam elegerit lacrymas, de superstite quid requirat.
    ctat, et

    quod

    est

    deterius,

    non

    araanti.

    Quantis
    miseri-

    oblataame
    tionem

    projioiet alimentaMastidJis?

    quo devo-

    meam

    rancore.^calcabit?

    homo quem

    Sed metum

    nobis legis obje-

    quod

    inter parentes et liberos

    scriptum

    est,

    cordem habere, et dum essem inter extrema, non potui. Ex ffiquo meet germanummeum redemptione
    litteris

    sibi deberi vult, qui nihil exhibuit de parente.

    Volun-

    poposcisse

    denuntiat,

    paribus absolutionem
    epistolas constitutos

    tatem nostram, dura

    cogimur, qua;rit;et

    desiderat

    implorasse lacrymis, in simili


    sorte
    dictasse.

    hoc nos eshibere pietati, quod ipse professus est escusantem non posse negare formidini. Nunquid

    imperium? quod non possumus dicere liberalitate conferri clementia nisi ingenua non vocatur quidquid non dare praevales, ceuintermunus computa, si
    miserioordiae locus est ubi instat

    non

    licet subtrahi,
    ;

    refuto, habeat de hao objectione victoriam. IUud tamen flagito, quae causa feoerit ut quod duo poposcerunt, duobus est debitum, unus acceperit? Pro utrisquemariaintrasti,
    et liquentis

    Non renuo, non

    elementi minas,
    Quis
    -

    quantum

    asseris, 'pie-

    tate

    duoe

    transisti.

    de gemina caritate credat


    misericordianisi

    dedisti.

    At frequens nobis naturaB


    obsistet,

    iteratio et

    san-

    hominicum uno redeunti? Nunquam


    periclitata laudatur;

    quo pudore cessante effeotu prtedicatur affeclio? Nunquid semper secretum peinter illa quce ab hominibus sacrilegium est superoctoris innotescit veraoiter clave sermonis? pietas tribuuntur possit ascribi quaj non etiam muta rebus tenetur, ostentum est. rum indulgentiam semen dixisse mortalium, de sola luter oranes homines inoonvulsa amor radice subhabet libidine testimoninm pater crudelis. Jungit sistet, si valet ista jactatio. Lex dicit Aulalat,aiit etiam oneribus meis, dum reposcit solatia destituti, dicens sibi civitatem potuisse succurrere, ni redis- C vinciaiur. Clamat pater Paslus iste 'parenti, vel si non redimat, jam debelur. Ad has te equidem partes, sem. Quid aliud voluntas ista manifestat, nisi ut rurcum ab officio cui eras per naturam obuoxius cessasi gravis est inempta visio sus me pirata suscipiat ris, armasti proflcit ventoso munimini, quod geprolis tUB certe, vel quod' soles magno comparare, meum bustum sine pretio possidcbis a3tas quidem nuinee negatum est turpiter puritati. Crede mihi, lex cum parentem loouta est, non tacuit redemptorem pollicetur vitam.sed tormentorum magnitudo, quam

    ctum creatoris [nomen dono parta coelestium,

    quasi usura lucis,

    acerbiorem
    proposito

    te

    digresso pertuli, promittit exitium.

    hortata

    est, jussit,

    extorsit universa sufficienter im-

    Exempla. Deindeprotulisti exemplapaterno digna


    :

    pleri religiosi operis


    tas

    saoramenta per nomina. Galamidiligentia necessitudinis,

    sed interpretatione viluerunt

    quasi

    ffitas

    mea

    sensus luos ad bujus reiintellectus obnubit


    filii

    cana desideriis tuis formam, et non imitationem sanctis prasstiterit institutis. Quid magni JSnea; hu-

    redemptio
    esse

    quaj est in

    non poluit

    in prajceptis.

    meri

    ponderis

    de creatoris

    fasce

    senserunt
    fuit saepe

    aut

    in liberatione fratris invidiam,

    Impietatem meam, et dum Ledsea pignora


    tuae distri-

    pressit iiliumcorpore, cujus

    ipse

    bajulus

    laudas, accusas. Nescis quia siiuter illos

    aotione? Vis scire

    quia eripi de hoslibus meruit?

    butionis prooessisset

    aequatio, generasset

    errorem

    ante oculos locatum est

    quod

    noluit,

    ne gravaret,

    namunuiu

    in perpetuo decore lucis, alterum in jugi


    si alia

    credens
    stari
    lia
    :

    sibi

    et

    sepulturam procumbentis Ilii ruina pra3ne procedentam natum vita digniorem seniretinerent,

    "

    noctis possessione damnasset. Mentior,

    judicia

    tua exsliiere de

    filiis.

    Quidnam

    esse

    censuisti,

    cum

    membra

    occasum

    civitatis

    dixit

    satis

    unum nunquam

    habiturus pirata dimitteret,

    alium

    esse pro tumulo. Ule prajdonibus evadente

    fllio

    re-

    manere
    ras ?

    voluit

    remeasti ad palriam turelicto.


    facta

    Quid

    nobilia Scipionis pro genitore suo

    commemo-

    nunquara relicturus quasi patre tradente retineret? quidquid post oculos tuos in illaferali terrasustinui, a te processisse non dubito. Spes mihi universa con-

    pro auctore sedulo dum se obtulit, totum dedit, sed nou consumpsit universa qusedebuit. Semper votorum bonorum est causa cousimilis, nec discreta sunt studia benignitatis. Pronuntiat quid de

    cum ille

    sumpta est, postquam inerme de solo barbarico redemptor abscessit. Quas naves ad littora inhumana tendentes non primus inspexi, et quidquid vanesoente visione non sequebantur oculi, mente comprehendi?
    quia sagacius insoipiunt aliquid, qui promptius pra?stolantur. Quotiens ante

    mereatur, qui eum ad officia natura;, nisi coactum, aestimat non venire. Vincla, nisi paream, lex minatur quid refert? Ad hanc me consuetudinem suppliciorum a te procurata formavit diuturnitas,
    lilio
    :

    adventum tuura,

    si

    quando

    nos lustrare aerem pirata permisit, inextraneis mibi personis pater occurrit, et vidi has quas sibi amor
    sine mentiendi dedecore pingit effigies ? His imagini-

    quamvis longa pcenarum tolerantia non

    faciat contu-

    301
    biis

    DICTIONES.
    diu
    sollicilata

    302

    corda feriuntur.

    Heu!

    quotiens

    A
    De cayla

    IHEMA
    civiiale

    LEX.
    ei Veslales

    rennenti mihi cibos quos pirata praestabat, hac barbnrus consolatione subvenit. Nil metuas, nil de bac
    alBictione suspires
    :

    hostium sacerdoles

    virgines liberi dimiitantur.

    si

    creator tuus superest,

    parum

    a libertatis statione sejungeris. Ecce aliquando adfuit

    alacer mihi adventum istius et pra^do Non longe fuit ab integr;e amore clementiae, qui redemptorem lajtus excepit. Non habuimus, jadices, dominos inhumanos fuerunt qui potuissent

    sors cupitis,
    nuntiavit.

    Post secundos bellici certaminis eventus, inter triumphos et laureas vires habere non potest lex ad resistendum rccitata victoribus. Quid gladiis per affectionem mortis egimus, si erit quod post prfelia formidemus Jacet ante oculos meos quidquid hacte'?

    et prece molliri

    si

    auri inopiam compensassent la;

    crymse, nno tempore utrosque reduxerat


    est noluisse fieri,-quod

    testatns

    non

    est

    magno

    precatus imjure postulet,

    pendio. Espendite, quajso, quid a

    me

    qui mihi in uUimis nec supplicatione subvenit.


    jecisti

    Ad-

    munitus sis, et quod in me deliquisti non liceat vindicari. Sed non habet innocentiae prserogativam, qui defensionem suam loquod
    privilegiis naturae

    cat in apice. Insonsactionisluce niteat:citradissimu-

    lationem crimina confitetur, qui in hoc tntelam suam


    aestimat
    tas
    ;

    quod praecedit

    reos nulla defendit auctori-

    nus minabatur exanimum, et postquam fusa est inimica congressio, nescio quid nobis afferunt defunctorum principum decreta terroris. Nescit probata? qualitatem virtutis espendere, qui de chartarum freno superbit armatis. Acquiescant istis inertia corda repagLiIis ego quidquid mihi licentiam tollebat, ense dispersi. Illud tantum potest nobis quisque negare, quod nolumus. Illud contentus sum habere terminum, ad cujus me transgressionem desideria nou vocarunt. Mihi quidquid prasvaluero habere lex tribuit. Otium et toga denegnantes aliquid ferant mihi totum natura peperit, quidquid in procinctu consti; :

    in facinorosis sacramenta nominis evanescunt.


    sanctissimi cognitores, ita post
    alio

    tutus extorsero. Sola

    nobis scripta jura sunt, nil

    ti-

    Epilogus. Et hoc,
    cnstodias
    quasi,

    mere. Et haec quidem


    esset

    auribus vestris,

    quasi

    bona

    latronuni

    labore

    pectoris

    allegavi,

    etsi

    essem debitor,

    valerem exhibere quod

    Non considerat spoliata carnibus ossa, domiuorum inhumanitate sordentia, et patefacta per carnifices naturae secreta non respicit. In corpore meo in lucem quidquid homo est protulerunt torposcitur.

    formula quae objectabatur, asserui. Nutris tafortium les, vindex libertatis, patriae munimentum, Jubet post certamen heroas suos reci divam intentionem habere de praemio et gestis non

    men virorum

    contenta felicibus,

    dum

    tollitsudoris pretium, frangit

    menta,

    et

    penetralia viscerum instante cruciatibus

    barbaro, cura pater mihi dedignaretur adesse, vulgata sunt.


    tis

    Modum

    trausit atrocitas, quae vel in debi-

    exigendis non principe loco vires interrogat.


    videas cetatis in

    Tu

    cum

    me valetudiuem miseriarum
    robur multiplicium calamiet

    fasce mollitam,

    cum

    asvi

    tatum varietate contritum, cum


    nectae
    sistis

    necessitate

    se-

    bona sunt praecepta quaj ne boni efficiamur occurrunt? Qufficunque fructum n adimunt laborum, censores prudentissimi, de aliena nos facultate castigant. Nunquid a^quum esthabere valetudinem sanctiones de externo jure conscriptas ? aut videtur rationi vicinum spem de futura possessione prsecidere? Quid nobis religionis insacerdotum personis opponitis ? Deo duce, quem in illis veneraris,
    studia dimicandi. Ergo ne
    obtinui. Cujus intuitu desideras eos
    servitutis

    habeam

    et invidiam juventutis,

    non
    et

    me

    de-

    de jugo nostrae
    illo

    poscere quod et

    hostis

    reniisisset

    exhausto.

    evadere,

    ipsos noveris

    teneri

    impefe-

    Tu

    accipies tributariam functionem,

    adhuc

    magniludine nominis, et genio parentis incessis, miseralionem quam debes cuicunque homini, despicias exhibere vel pignori. Superna dispensatio hac intentionem tuam mercedelocupletet, ut rursusprolis
    tuae funera

    me cum

    rante captivos. Contra superos nititur qui quoscun-

    que illorum sententia prosternit extulerit


    stinas eripere,
    si

    quos

    nequaquam
    quasi non

    fuerant effecti

    hominum,

    meruissent ministri esse coelestium. Ecce tecum


    legis,

    de sapore
    objiciam
    illa

    habeam

    quaj responsiioco

    votiva respicias

    et qui gravaris de vi-

    tela,

    contendo.

    Quam

    justitiam

    putas in

    vaci pra3sentia, desideriorum


    pulcris.

    summam

    capias de se-

    jussione, quas ut
    ?

    DICTIO XXII.

    propagantes addicit
    certaminis; et
    si

    hostem fulciat socio imperia Tolle spem praeda?, tulisti vota

    CONTROVERSIA NONA.
    P7-sefaiio.

    defrudatur genius laureati, ad poenitentiam rediet quidquid contemptu lucis expetiit.


    Facessat a prudentibus a-quitatem hujusmodi dico lege, sed tyrannica inscriptione requirere,

    non
    qua'.

    Copiose quidem egregius adolescens

    suorum
    dit,

    divitias in

    inventorum ordinem digerens, verborum quopro religione esse creditra-

    que ubertate

    ditavit, et quce

    digno reverentia ore deprompsit. Sed procul opi-

    ingrata numinibus, inimica virtuti, conlra fas et justitiam pugnat mentito colore pietatis. Nescis, loquacissime hominum, quam justus dolor de amissa laboris

    nionis insidias cessent

    malignorum commenta

    fruge nascatur. Hoc est dicere, quidquid diis du-

    ctatuum. Nos contra Aratorem dictionis pectus opponimus. Sed nec erumpentem iu lucem laudis

    cibus acquisistis,

    eripimus.

    Vidi

    urbem inimicam
    :

    palmitem inimica

    falce

    truncamus
    si

    sed

    quem

    ver-

    quasi uno inccndio senescentem, et illas coelicolum sedes desertus et spoliatas divinitate prosterni et

    borum callem
    in illo nobis

    sequi debeat demonstrantes, scimus


    clarius,

    putas remansisse
    victoris?

    quidquam quod non debeat

    esse

    eam

    praeferri contigerit,

    triumphandum quia de
    amplificante de scientia

    nostris hausit quidquid

    Deo

    Quid quod ipsa frivula et inanis constitutio obscuritate confunditur? Dicit enim, sacerdotes vel
    Vestales virgines

    opum

    largius effuderit.

    debere libertate gaudere.

    Credo

    303
    illos

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS

    nominat in quibus domicilium suum esse ccsli A perditus filius, postquam neoavit patrem, opinionem habitator ostenderit, quos majores esse bominibus matris coutendit exsiinguere dolens quod evasimus setherius favor sua luce signaverit. Indicit eorum repugionem, telo famam insequitur, cui pro sexus veverentiam quos agnosci volunt divina pontiflces. rocundia plus timemus, Non ruptum patri, non sceleVidimus miseros quos tuetur iste inter favillas lapsce rati iter ostendimus. Ille contra verba non poenitet.urbis de sola esspectantes lamenlatione prassidium, Ne quod nobis fldum videatur exstitisse subsidium et, nihil habentes fiducice de proposito, inter turbas ad sententiam suam traxit parvulum nostrum, queni fuci nescium fabricata verborum arte subvertit, captivitate pressas errare. Non illis erat divinus
    ;

    laritas.

    splendor in vultibus, non quse offlcium nuntiaret hiNesciunt inter adversa turbari, quibus in
    tempestatibus de innocenti conscientia portus

    faciens etillum perire, qui putabatur esse

    residuus,

    Quid

    praesligiis

    nudam

    desideras velare justitiam?

    saeculi

    nec odiosus parcere potuit, nec


    percutere.

    quem

    mentiris amasse,
    est,

    occurrit.

    Vidimus

    afflictiores

    cae.teris

    trepidantibus,

    Nunquid argumentis opus

    ubi factum

    quibus nuda nomina lex ridenda concedit. Qnis re-

    stium propria voce voritas testatur? perdidisti spem


    defensionis,

    mansit loous in meritis,


    restat in
    titulo ?

    si

    sacramentum
    aliud
    esse

    istud solo
    pontifl-

    cum

    genilricis ferro

    membra

    describeres.

    Dici

    credo
    et

    Sed

    licet

    procurator formosus

    et nitidus,

    nos ad haec

    cem. Vidi ssepe ante confectas jejuniis facies directa


    in

    inspicienda oculos non habemus.

    jugulum

    tela cecidisse,

    retusos ab inermibus

    DICTIO XXIV.

    gladios rigentem perdidisse naturam. Si creditis religiosa

    Ex

    tempore,

    quam

    ipse Deuierius injunxit.

    dicturo,

    non

    fuit

    templorum minister, qui

    inter quselibet discrimina

    humano

    eget ausilio. Scit


    luce ve-

    ETHICA PRIMA. THEMA.


    Perfunctus pelago Diomedes, tutus et arvis

    supremus
    stire.

    arbiter possessionem

    suam nova
    ;

    Non latet coelestis illa permistio et quamvis humanse fragilitatis tunica vestiatur, elfulgorat. Quid quod ipsi parati adfamulandum veniuut, qui tralii ad servitia non merentur? Hac estremitate qui indignus est, non rebellat. Occurrunt ad obsequia, quorum mens est digna culminibus et pervicaciam mortali;

    Naufragium

    deflet,

    quod sine lympha

    fuit.

    Quam propter

    varios contendens vicerat 6estus,

    Uxor ad alterius transierat copulam. Causa querelarum simulato nomine vera est. Hujus verba, precor, comite vos placidi.
    ^

    ALLOCUTIO.

    tatis

    eliminant,
    Isti tui

    quos nefas
    pericula,
    si

    est

    ad inhonesta conabsolvi

    numina,
    ctores.

    si

    vobis

    stringi.

    nequaquam

    mej-.

    tibus, divisa potestas

    Non possunt subtrahi hominibus. quos non intelligimus quidquam amplius habere de hominibus. Juvate me, socii, juvate consortes.: et
    reantur, intendunt.

    Quod

    si

    non eveniunt cuncta disponenest, aut et malorum estis auhumanarum rerum quemquam es
    sollicitat,

    numero

    vestro cura

    felicitatem mibi relinistis ingrati. Si

    deuntis tribuite, aut errorem

    quem

    mei auxiliante veritate comprimite. Agitur res de qua quid senserit superorum sententia jam tenemus. Addicantur immeriti, ut bonos possimus habere antistites. Instituantur per istos quos suos esse non conciliatrix fabula,
    garrulitatem impugnatoris

    cojlum vocanda piorum possessio, sipropter


    laetitiaj

    momenta

    mortalibus orata tribuuntur, nolite beneflciis

    veslris sociare vindictam.

    Cur

    taliter

    ad etfectum vota

    telendimus, ut pararetur ccelitum suffragio de occasione prosperitatis adversitas ? Reddite, qujEso, propitii

    non

    incerta defensio,

    sed

    ipse

    summi Dei

    fulgor

    incommoda

    quaa tulistis

    restituaturpelagus, ne

    enuntiet.

    terreno pereat fama naufragio. Secundis rebus proxi-

    DICTIO
    '

    XXIII.

    mum

    In abdicatum, qui, patre necato, matri quoque


    insidiabaiur.

    CONIROVERSIA DECIlMA.
    Postquam, judices, abdicatus fllius, iu j,usti exsecutionem doloris, patris factum,matris consensum, gladio vindicavit,, turbare se Kstimat innocentiam cognitorum, etaliquid de manifesti facinoris absolutione subripere. Nescimus quaj in defensione sui verba
    coramentitia sceleratus inveniat, ad cujus nos con-

    est quEecunque accesserint mala nesciri. Ignominia quai me in facie perculit, non tetigisset absennisi ad eam rediissem, tem. Uxorem, pro nefas inflexit statum meum abjuamisisse non crederer
    ! :

    rata calamitas. Stationi proprior fuit liqueutis error

    pelementi

    portum

    in

    genitali

    solo perdidi,

    quem

    seepe in vasti gurgitis sinibus acquisivi. Hssccine est

    domus

    optata, cujus desiderio periculorura promitte-

    batur oblivio,

    cum

    spe

    sequcntis

    gaudii

    prtesens

    malorum

    poterat forma nesciri? Cui

    unquam

    de mi-

    futationem vulnus ostendimus.


    '

    Malo perseverantiee
    :

    serarium terminis suntnata principia, aut de perfuu-

    In abdicaium] Tiinlo caret in duobus antiquis in inscnbitur luvecliva in Orestem qui occidit Clytemiiestrain matrem. Sed deceplus est quisquis hujus inscriptionis auctor fuit, argumenti simiiitudiue. Nam Orestes matrem occidit, non patertio, qui receutiorest,
    :

    trem hic autem patrem necavit, matrem non potuit. Quare indeUnite scripta est iu filium abdicatum cujusmodi aliaecomplures sunt apudSenecam, Libanium
    : :

    et alios
    71

    in abdicantes vel

    abdicatos

    aiTo-/.y)puTTovTs

    mus, eani Latini sseculo Ennodii allocutionem vocaruut. Sic enim et Priscianus in Prseexercitamentis rhelorica^ Allocuiio est imitatio sermonis admores et suppositas personas accomomdala, ut, Quibus verbis quod est uti potuissel Andromache Hectore mortuo apud Libanium, zhac v siVot \6yovq AvSpoiiu^/ri xctu.EVM if' "ExTopt. Hoc enim modoGrceciethnicarum dictionum themata proponebant. Latini in hunc fere niodum, Verba Diomedis, cum jEgiales uxoris adul:

    K7TOXyjpOl/TTO(iSOU5.
    *

    teria cognovit.

    .^ZiocM^io]

    Quam

    ethopceiam a Grsecis dicimonui-

    305
    ctis

    DICTIONES.
    easibus evenit exordium ? Aliquando optata con-

    306

    tigit

    non amari? aut


    :

    accessit ut

    hominem

    laederet
    ictibus

    vincimus interitum, vel subire. Stat anteoculosmeos orbitas, idcirco deterior, quia illam pro ffiternitatis

    fuga discriminis?
    fortiina porculit

    Jle novis

    semper pessima

    cujus

    si

    in deterius vergit mutatio,

    simplicem nocendi fervet speciem, ne successionibus iiisolescat. Uxorem, malorum comites, habui ad pudicitiam naturse luce transmissam, cui splendor oriundi creverat institutis, ut gemino defensa propugnaculo nuUatenus facinorum crederetur ictibus subjacere, nec dura castiinoniae obscenitatis evisceratione moUire. Illa
    vit

    lugendam numinum fequod de adversis ignorari non licet, non donatur avertere! Recordor praeteriti sollicitudinem temporis, et curas miis quibus nequidmeae sublimitate praescivi.
    licitatem,

    cum

    illud

    quam

    invigilavi

    reminiscor.

    Quid

    profuit

    Stygiae

    paludis auxilio nati corpus armatum, dumillud


    a nobis sumere

    quod
    ?

    debuit

    nusereremus
    digitis

    gurgite

    In

    membris
    vulneris.
    souit, ut

    prolis nostrfe,

    q^iem dea tenuit,

    locus est

    nunquam

    fulvura mctalli qua^.si-

    Cur non laxioribus


    extoto

    ornatum, nec pretiosorumcandore lapidum nivem corporis imitata est, non ulla babuit decoris adjumenta, dum placuit, scivit conjugalisjura sacramenti facatis studiis non juvari, nec obligatum tenuisse

    exclusisset ictus superis

    lympha se miunda su-

    blimior? quid etiam juvit Chironis elegisse magiste-

    rium, qui

    aetalis

    lubricum doctrina solidaret? Credo

    diversis institntionum callibus, ut bellumlilio place:

    conjugem, quando alium pra;ter eum qui descendit a ^ ret, invenimus apud monitorem fortissimum actum est ut vires quffi sequebantur consilia non habereut. moribus quassivit nupta fulgorem. Mansit illa eduQuis miscendum feminarum latebris virum saporem candorum pignorum servitus libera, dum talem se vellet haurire certaminis, et inde provideat pignori, prtEbuit, qure et desiderari meruerit, et virum nununde facit perire quod providet? Jam duratas spiculis quam putaret absentem. lUa sexum mentis firmitate duraverat, dum illa muliebris imbecilla consilii de manus ad calathos frangebamus, et illos humeros quos spoliatileonis terga calefecerant, auro distincta virili ceperant auctoritate substantiam. Jam lapsibus vel murice palla claudebat. Non facilis transitus fuit, ordinis sui doctrina medicante repugnabat, et transjuvenemnostrum puellam post gustumlaudis imitari lala in usus alteros feminarum ridebat excessus. In nec astute componitur, quod non in teneris aetatis summa, talis periit, quales solent a meritis lacrymas primordiis imperavi. Sed quid transacta recolo, cum impetrare. Gircaso, ut aiunt, poculo a se translata est, animumfuturce calamitatis pulset immanitas? Video et in votum migravit adulteri. Sed quid agamus inter Trnjce fumautis excidia, et statu eam manente subanxia et incertadeprehensi? Recipiat nos pro remeversam; video Hectoris prselia icerba Grajugenis, diisexosa navigatio, lassatae manus rudentibus stupea haereat clavis dextera, rursus vincula meditentur P qui idcirco crevit opinionibus, ut soboli meae, dum occumberet, triumphi crescatj ad pretium raptatum utfrenatse pnppisper gubernaculum juraraoderetur; quadrigis adhuc bellaturi corpus agnosco, et Achillis depiotus sideribus axis reddatur aspectui dispositiomei minui commodis, quod de ponderedecrescit exnis nostrae itineranoctiumdirigantur indiciis.SitsoIavideo, quod irte proficit, perire oompendio. stincti tium luniinibus meis, si profanatinon videatur terra Sed quid his laudibus pascor orbanda?reIiqua silencoiijugii fugiamus patriam, ia qua tale effectum est tio tegam, ne ante doloris tempus narratione coufimatrimonium nostrum, quod et amisisse pudeat, nec ciar. Habeat consolationem delacituruitate aeternitas audeant vota recipere. nostra, quam non habet de natura. DICTIO XXV.
    : ; ; ; ;
    :

    Verha Thetidis, cum Achillem viderei exstinctum. ETHICA SECUNDA. Intercepta est pio qusesita fraus materna consilio. Invenerunt Acbillem nostrum fata et ab alia natura subreptum, nec profuit quod sexum quem ei origo
    dederat astutia

    DICTIO XXVI.
    Verba Menelai cum

    Trojam viderei exustam.

    ETHICA TERTIA.
    Etsigravibus

    dolorem

    meam
    faces

    raptor inflammavit
    injuria',

    commiitavit; feminam diuturnitate

    incendiis, etsi pertulimus

    debito ta-

    non

    didicit, etviri fortis

    animum moUis consuetudo men rogo immensi


    talem meretur,
    Quis respuat
    etsi

    auctor sceleris cumconjunctasibi

    provisionem, mater invenit? Non est praemium immortalitas, quam nec genitrix transmittit ad sobolem, nec per eam quod filium casibus furetur occurdoloribus. subducamur, numina rit. Ut nunquam sumus. Qaae est ista conditio, quando de peneiralibus
    servavit. Quis credat inefficacem fuisse

    universitate consenuit.Pene felix contumelia est quaj

    quam

    et

    dea

    et

    cum maximo

    sudore,jvindictam.

    suscipere necessitatem triumphi ter-

    mino concludendam? sa^or sequentium amaritudinem rei praecedentis excludit dulceiitquod doluimus, quia doloris nostri pcenitet provocantes. Abdu:

    viscerumnostrorum quod letho

    serviat

    exhibemus

    Ccelicolum potcntiam aut liceret posterilati

    conferre

    quod

    possidet,

    aut caris descendentibus pro laraen-

    tatiouis

    termino daretur occumbere. Inferiores homi:

    nibus sumus quibus similes paremus

    hoc deterius Parcarum ludibrio subjacentes, quia nescimus


    in
    e.xitia

    mulieris turpiter occasio nostri exstitit mater augmenti peperit a nobis sequestratauxorimperium, et de adulteri complexibus nobis edidit patriam quam tenemus qui riserunt caBlibem, videant superba hostium colla calcantem. Habuimus conjugem honestis per longum moribus institutam, alieni ignaram conctre
    : ;

    pignoribus obligatae. Superorum maxirae, aut


    fortuitis,

    tubernii, quae

    non optaret desiderare quod non


    prcecipitavit in
    vitia;

    licet.

    prosapiem nostram subduc


    neticii

    aut nos pro besi

    Non

    illam usus

    seJ

    scelerati

    coUatione submitte. Liceat pro caro,

    non

    prsadonis impulsu secuta est Paridem voluntate

    ca-

    307
    ptiva.
    tise,

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS Nunquam


    ad hoc
    illain erexit
    :

    308

    forma conscien-

    ut se crederetadaraari

    quia, ut confidimus, tur-

    pissimis sunt moribus qucB pulchras se esse


    runt. Talis ultio decuit

    meminefunditus

    quod opinione mentiris. Constat Venerisnon essefllium nil amantem ordo rerum est ut prosapiem mores annuntient, et quo quis auctorein lucem
    generis,
    :

    magna peccantem
    hymenfe.is.
    ;

    venerit, ejus facta

    sectetur.

    Diva Idalise nescientem

    procubuit, quisibi veneranda sumpsit culraen uxoris.

    respondere beneficiis non agnoscit.

    Non fama
    :

    filios,
    sit

    Talibus

    utere,

    adulter,

    His

    te

    Alecto

    sed conversationis monstrat aequalitas

    si

    diversa

    pronubum

    sectatur

    insignibus

    et

    placari

    nos

    sic

    conscientia, vis credenda est esse soboles quEe vocatur.

    convenit, et Paridem sic perire.

    Dictavimus matrigladiis,

    Te potius Caucasei
    et

    rigoris prffirupta

    genuerunt,
    alvus

    moniorum juranon sermone,


    ptionum segetem
    Dicite, quae
    ultrici

    sed

    praesumMultis ad

    aut conceptum in recessibus


    elfudit
    a
    :

    montium sasea

    falce

    vastantes.

    conservationem proderit,
    non, quotiens

    nos perdidisse coujugium. ubicunque accepistis nomen uxoris, si


    vitia subripuerint, Jlenelaiet

    ne dira nutrimentis natura mollesceret, eripientes ^ salutem Cytheris HyrcaUce tigrides ali:

    menta preebuerunt
    cidat.

    nutrivit te illa feritas quaj trupollicilor? aut

    nomen

    et

    Nam

    quid mihi dissimulatione

    virtus occurret. Quibus

    quidsperando meliorasustentor? Non reddidit fletierit, ni fallimur, in necessitate et par per omnes b'!s lacrymas, quas ejus amore torta fundebam non disciplina servabitur, ubi unam formam et volentes gemitus meos propriis mens cruenta est consolata custodiunt et coactaj suspiriis. In doloribus meis, quod unicum est remedium, non exhibuit pari dolore collegam, quia pene DICTIO XXVII. B solus est in ajtate terminus invenisse participem. Verba Junonis cum Aniseum videret parem viribus Sed quae eloquar nescio, quse relinquam. Hec nec Herculis exsiitisse.
    est^

    non

    in
    ;

    studio

    pudicitia,

    ETHICA QUARTA.

    dester Junonis

    oculus,

    nec

    summi Tonantis

    patie-

    Tandem aliquando
    inventus
    est,

    qui judicio nostro responderet

    tur aspectus, ut pro tot impensis sequestratione coa-

    qui de inimico nostro, et

    dum vincitur,

    triumpbaret. HerculeK vires, nisi eliserint, non jace-

    bunt

    Stat propriis

    quem providimus, et de casibus est superbus. magnus viribus, sed erit maximus per
    liceat ulla

    ruinam. Nescio utrum Hercules valeat par.esse, vel


    si

    sumar,nec aliud pietatepromoverim, nisi ut merear non amari. Heu fides ab universis proturbata mortalibus, et quod hactenus numinibus homines jungebat, espulsum Suscepi e miseranda naufragium, et ejus ditioni reginam subdidi manentefelicitatis sorte
    !

    AntiEum non

    ratione

    prosterni

    at si

    captivam
    tor.

    feci

    ut ageret

    dominum profugus
    discrucior,

    irapera-

    hosti nostro blanditur adversitas, nos ad laureas per

    Nunc forore succensa

    quare posses-

    venimus. Scimus futura, sed convenit superos loqui c sar me deserat,^ ingemisco. Ergo ApoUinis vocatus auguriis abscedis, et sortis LycicB casum certis et quasi humana mortalibus. Provideat Ilercules quid apud te jam manentis prseponis imperiis? Scilicet eligat esse faciendum. Vincendus est congrediente cffllestibus crudelitas ista procuratur auctoribus, et inimico, vincendus est et jacente. Qui venena lusit
    in cunis, qui pacavit Erimanthi nemora,
    velocitate prsecessit,

    qui cervam optionemhabeat quid sequatur: aut hostem perilurus dejiciet, aut si certamen metuerit, cum suis cautibus jam sepultus. LerDseum periculum, nisi fallor, orietur de consummatione certaminis. Quis non credat nihil superesse quod peragat, cum humifusus aspicitur? At nostraj partis

    interpres

    superorum ad hos horainem compellit exile diffu-

    cessus, ut diligentis littora quasi solurahos


    giat; ut per tempestates

    salutem

    prodat, qui solum

    fugit aftectum.

    Vade, uiterius non morabor.


    raucos tumentium

    Habet

    vindictam mei via qua deseror,


    furore
    aistus

    habebit pelagus ia

    judicium

    procellarum
    Didonis no-

    exaudiam

    vocabis inter pericula


    :

    intentio de oppressione suscitabitur,

    et

    augmenperfuncta

    men, quaj
    timeo,

    et fuit portus, etprsebuit

    aut certe,

    quod

    tandi roboris causam feliciter pro inimico


    res suggeret.

    nedum vindicor mevivente moriaris,


    :

    eventuni

    DICTIO XXVIII. Verba Lidonis cum abeuntem videret Mneam. Nec libi diva pareas generis.
    '

    usuram lucis agnoscam. mercedem perire innocens antecupio quam merentem.


    espetitffi,navigationis post

    Vide sceieribus iudebitam

    Durus

    et

    indomitus Veneris se semine cretum

    Jactat, et abjurans collaudat

    stemmata

    diva;.

    ETHICA nuINTA.

    Edidit ergo Venus fugientem noraen amoris,


    Pectoris et rabidi fudit clementia virus.
    Vidit item praedata

    Quantum
    '

    docet inclementia,perdidisti testimonium

    dcva parens] Hos locos Virgilianos appellabaut, cum Virgilii versus pro declamationum themate sumebantur. Talis est metrica exercitatio quam in vetusto codice Pithceano vidimus, Coronati V. C. hoctitulo et principio
    tibi
    :

    Nec

    manus

    Pertulit, atque iterum,

    quos saepe dolores quas sensit Trojaruinas?


    :

    THE.MA, LOCUS VIRGILIANUS.


    Vivo equidem, vitamqiie extrema per omnia duco
    V. G.
    ;

    CORONATL
    dum
    flamiua

    Aspera diverso laxatur vita dolore, Et morti viciuus eo, vivitque dolori
    /Egra salus
    :

    Vitse flatus nbit

    nostras cruciant quantos post


    :

    mentes,

    sequuntur. Nam vitiosi codicis mendfe progredi vetant. - Saluiem Cyiheris] Fortasse, cseteris. esse lectioa Eripientes salutem Cytheris] Veram nem cxteris sequentia docent Nutrivit te illa feritas qiiae irucidat. Barth. Adversar. pag 932. b Solus est in astate terminus] Rectissime V. C. Schottus, in anxietaie. Id., ibid. cSuscepi miserandanaufi-agiuyn] Leg. naufragum. Id., ibidem.
    et quc-e
    :

    Pergama casus

    ;:

    309

    CARMINUM

    LIB.

    1.

    310

    GARMINA.
    LIBER PRIMUS.
    A
    '

    ITINER.4RIUM BRIG.iNTIONIS CASTELLI.


    Larapade

    Tot leti formas sic vocitare volens. Scrupea descissis pendebat semita plantis,

    Celsior astrigerum TitaD conscenderat axem,

    cum

    plena totus in orbe patet.

    Neo visu facilis, credite, callis erat. Quid labyrinthajos prisoorum fama
    Involvis linguis,
    Illio artiliois

    recessus

    Flammiger ardenti sorbebat flumiaa Cancro, Cum segetem messor falce domat propriam.
    Siccatur

    quod timeat rslegens?


    constitit error,

    laudandus

    dum fonte

    bibens,

    dum

    raundus anhelat

    Cura torsit rectura Daedalus ingenio.


    Hio natura homines

    Jussus in occursum Gallica lustra sequi,

    persummum
    ire

    portat Oiympi,
    valet.

    Torrida non timui quae vincuntarva Syenem.


    Pulvis,

    Quo liquidum tranans


    Ne reparet sermo,
    Duria
    Dulcia
    *

    columba

    flamma,

    sitis,

    dos fuit obsequio.


    [res?

    Parcile, Pierides, pelagus fluviale silendo,


    fors

    Quid jubar,

    et validos

    renovas milii, Musa, vaposuperasse vias.

    nam
    cum

    Sessis, torrens vel Stura,

    bona quod pepulit. vel Orgus


    la3ta periclis,

    PIus erit algentes


    Frigoribus,

    me

    Marmoris
    Effectus
    Nil

    lonii Soevitiam superant.


    variis

    Quidquid plana calent; quidquid sublimiarigent

    sucoedunt

    passum Bellum naturofi, quod


    Jistatem atque

    dic sine lege poli,

    rerum cor

    solidare solet.
    tristi

    discors fecerat annus,


    detulit

    mihi

    cum

    dubiis prosunt oblivia

    biemem

    una

    dies,

    Ebria letheeo pectora fonte fero.

    Indutum nebulis oanassuperare pruinas


    Edocuit
    "^

    Limina sanctorum

    prajstat lustrasse

    trementem,

    Vates fervidus imperio.

    Presserat ssstivo corpus sub fasce lacerna,


    Vestitus tenui tegmine

    Martyribus lacrymas exhibuisse meas. Ecoe Saturnius, Crispinus, Daria, Maurus,


    Ensebius, Quintus gaudia
    Ootavi meritis da, Adventor

    nudus eram.
    fuit

    magna
    ;

    parant.

    Cum

    fugit

    ex oculis constanti tempore tempus.

    redde, Solutor,

    Lampada nam Phcebi dux


    Optanti

    ad glaciem.

    Candida ne puliis

    vita oadat maoulis.

    brumam
    '

    devoto contigit horror,

    Hostiles laqueos soindat

    mens

    oonscia recti
    liceat.

    Quffisitusque calor nil dedit indicii.

    Hoc semper placeat quod decet, hoc


    II.

    Matronas

    taceo, scopulos atque invia diotas,

    In foribus blandas, coetera difticiles.


    Iliexit niiseros facies

    depicta viantes,

    Calcatse diras

    mox

    peperere neces.
    sacra vetustas,

    Nominibus propriis
    1

    nil fallit

    DICTIO^D.iTA DEUTERIO V.S.GRAMMATICO, NOMINE IPSIUS EUGENETI V. l. MITTENDA. Gaudia transcendunt vires, vox Iceta superbit, Ingenii maoiem prospera non metuunt. Q

    nostri

    Itinerarium Briyantionis] Brigantio Delphinatus oppidum est in faucibus Alpium Cottiarum.


    :

    Briansouem hodie vocant, quod Botya-tov, Brigantium Slraboni et Ptolemseo quo modo etiam scripserat

    mus

    lib.

    Ammianus Marcellinus, ubi Virgantiam legiXV Rerum gestarum. Eo igitur episcopi sui

    vocabuium casus /eminse nobilis dedit unde declive quidem iler, sed expediiius ad usque castelium Virganiiam palet. Matronam Marccllinum cis Brigantium oum Ennodio looat. Itinerarii auctor, quia iter orditur e Galliis, post Brigantium Genevrse montis pars
    :

    jussu lendebat Eunodius Mediolano digressus. Mediolano Brigantionem petentibusoccurruntlluvii et alia, qua? describit.
    ^

    Edocuit Vates] Episcopus. Familiare

    vatem ponere pro episcopo, ut


    brosii,
    :

    Laurentii, Eustorgii epilaphio ipsius Ennodii item Petri episcopi Ticinensis


    :

    est Ennodio vatis Cypriani, Amvatis, passim. Sic in

    Hic vates Domini, mundo quia corpore vixit. Adnaixtus gaudet ccetibus augelicis.
    '

    Matronas

    iaceo]
    :

    Prceoelsi vertiois

    nomen haud D

    procul Bfiganlione qua parte Galliam spectat qui Uodie mons Genevra nuncupatur. Itinerarium Hierosol MansLO Ebreduno. Inde incipiunt Alpes Cotiix mulafio fiume, M. xvii, mancio Brigantium. M. xvn. Inde ascendis Matronam. Ammianus Marcellinus In
    :
    :

    est, ut dixi. " Duria nam Sessis] Hunc versum ex conjectura restituimus, nam in antiquis etiam codicibus depravatissimus erat. Sturam, Orgum, Durias duas, Sessitem Plinius lib. iii, oap. 16, in fluviis numerat, qui ex Alpibus in Padum laevo latere deourrunt. Et vero priscis adhuc vocabulis nuncupautur, nisi quod Sessitem Sessiam vocant, et Orgum Orcum ex quo patelnon recte apud Plinium Morgum legi. ^ Redde Solutor] Ootavius, Solutor et Adventor martyres tres e legione Thebcea: quorum sacras reliquiae iu honore sunt Augustae Taurinorum exstalque iu eos sermo Maximi episcopi Tauriuensis. " Dictio daia Deuterio miltenda Eugeneti] Ulerque
    :
    ;

    ex epistolis notus est. dictum est ad epist. 19


    lib. IV,

    Nam
    lib.
    i

    de Deuterio grammatico de Eugenete quaestore


    ;

    epist. 26.

    petit Deuterius,

    Ab Eugenete igilur hortuli partem cujus nomine carmen hoc scriptum

    Alpibus Cottiis, quarum initiimi aSegusioneest, prxcelsum erigilur jugum. A summiiate hujus Italici clivi plaiiiiies ad usque siationem no7nine Mariis per septem
    extenditur millia ei hinc alia celsitudo erectior gsgreque superabilis ad Maironsa porrigitur verilcem cujus
    :
    :

    ab Ennodio. ' Quid jubar, et caiidos] Sic legit Barthius Animadv. ad Papinii Statii i, Thebaid. pag. 1 14-, aitque his verbis ab Eunodio expriuii serenitaiem, lucein, diem, solem.

    311

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    Dulcia temporibus famulantur
    flla

    312

    secundis

    Ludit per faciem

    camporum

    rustica pubes,

    Quod felix meruit, nobile carmen erit. Vox justi qusestor, legum substantia, nobis Ceu Phcebus mittet tympana, plectra, lyram. Docta Camo3narum coeat pia turba sororum, Otferat arguto pollice quod loquitur.
    Turgida
    fatidici vis possint

    Respiciens duri dulce laboris onus.

    Annus

    reptat ovans fractus per

    murmura

    veris,

    Fracta locuturis mella ferens labiis.

    Cum

    rebus noster balbutit carmina sensus,


    principiis dextera portel

    Aurea

    opem.

    pectora vatis
    tuas.

    Blandior ad falcem messor perducit aristas,


    Si rastris

    Virtutum species enumerare

    segetem pectere continuet.

    Tu decus

    Itaiia^,

    spes tu fidissima recti,

    Fax, tuba causarum, purpura nostra, vale. Luminibus locuples solem te Roma vocavit
    Celsa, Quuinali suscipiens gremio.

    Nunc stirpem Proculi dans vernum suscipe,doctor Ne fervor teneros decoquat immodicus.
    Serventur leges; ceu census
    littera currat.
    vicit avus.
    :

    Horum Pindareus flumina

    Eloquio lyncem, tu subdes voce leonem,


    Melle tuo serpens gutturis

    Fetibus orbatae ferrent tibi

    arma premet. munera tigres,


    fati

    Docta CamEenali cecinit qui carmina plectro Cujus Apollinei nil tacuere chori.
    Phoebus in auxilio repetat
    Artis nobilitas
    ^

    mox
    si

    fortior illum,

    Quae dolor elferitas aure pavenle daret.

    Marsya
    IV.

    veniat.

    Te pene demessum ceu florem dextera

    Dum

    lacerat, Christus perculit esitium.

    EPITHALA51IU.M DICTUM MAXIMO V.


    Pi-xfatio.
    sole

    S.

    Reddita se melius nunc vincit vita beati,


    Actibus asseritur quod venit
    Callida fucatis artibus elicui.
    a superis.

    Annus
    a

    Hic fretus, non legatos, nec verba precantum,


    Ipse ego, mendicae transmittens verba Thalise,

    novo teneras dum format aristas, Natura in thalamis, orbe tepente, sedet.

    Pingitur et vario

    mundus

    discrimine florum

    Donum more
    Spem

    Dei

    te

    precor ut tribuas.

    Hortulus esigua sociatus parte retafdat


    solidam,
    largiri
    fleri

    amor, Arbuta vifali coalescunt uda vapore Jgnea concretus semina succus alit.
    soli facies, gratia, cultus,
    ;

    Una

    ne merear dominus.
    spernas,

    Erigitur genio tellus turaefacta marito

    Hanc mihi
    Sic voti Sic
    '

    non

    lumen honorum,
    :

    Torrida lascivis silva viret Lactans cespitibus in


    Vitea

    spoliis.

    compos

    sa^cula nostra colas,

    nodum

    truditur herba,

    te regnantis

    sublimet celsa potestas

    Sic currant meritis aurea fata tuis.

    Amphion

    Dirceus tetigit quod pectine, vixit


    potest.
    ;

    gemmatos brachia dant digitos. In rerum cultu lex jungit pronuba ttedas Aura poli ut sponsum germina cuncta facit.
    ;

    Nullamori rerum tunc animata

    Ergo pari voto

    lux, coelum, flumina,


    fera;

    Nereus,

    Commoda

    de

    i\Iusis

    nunquam
    III.

    lluxere tot annis

    Montes, prata,

    gaudia concipiunt.

    Affectu pretii quas mihi concilia.

    De

    te

    quod vernat

    sortitur,

    Maxime, mundus

    Et naturalem dos tua comif opem.

    PR.EFATIO

    NliPOTIBUS PHOCULI IHCTA SUB DIE XV


    CAL. MAII.
    feta papillas,

    Cui sanguis,censu5, genius, mens,votasuperstai

    Exprimit in spioam tellus jam

    Musarum primo fulta supercilio. Sajcula te fidei monimentum nostra dederunt,


    Corporis et cordis virginitate pareni.

    Lacte maritatis turgida cespitibus.


    Stringiturin prolem sparsus per gramina succus.

    Vincentem meritis sponsam dat candida


    Quae

    vita

    De

    guttis faciens jirogeniem solidam.

    cum

    te

    superat, sie tibi palnia venit.


    labellis,

    gemmis protendit brachia palmes, De gremio ligni pampinus ecce viret. Jussa per augmentum nunc silvam perdere
    Vestitus

    Huic niveis concors arridet flamma

    vites
    jj

    Frugibus ut crescat, vulnera conciliant. Evocat, inquirit gaudens infantia mundi Nutricem, tepidi quam dedit aura poli.
    '

    Alba verecundas spargit in ora notas. Adsit oro fons loquelse, voce, mente, pectine Ars, uatura, Musa, Phoebusqua tumet facundi...
    ;

    Vile nil deoet sonare in

    Maximorum

    laudibus

    Conterunt Phoebeia celsum saepe diola verticeai.


    "

    Sic ie regnantis] Theoderici regis, cujus qusostor


    :

    Epiihalamium Marimo\ Ad Maximum aliquot


    lib. vii et viii,

    erat.

    vidiraus epistolas
    :

    atque

    in iis

    nuptia-

    Nepotibiis Proculi] Liguris poelaj quem Sidonius inter eximios, et utraque lingua prasstantes ajtatis sue poetas numerat lib. ix epist. IS
    '
    :

    rum nientionem in quibus dictuni est hoc epithal.imium quod fo^dis hactenus, ut raetera fere poemal
    Ennodii, versuum trajectionibus interpolatum, ordiiii nitorique suo reddidimus. Vario metrorum geneie constat exemplo Claudiani, qni diversis numeris lu-it in nnptias Honorii et Marite. Nam Sidonins in epithMlamio Poleniii et Araneolaj heroico tantum usus esl, Paulinus elegiaco in epithalamio Juliani Memoii=^ episcnpi F. et lae clarissimas ferainae
    ' Naiwa in ihal. ] Id est, prajgnans est, mo.\snpervenfurai parfioni infenta. Adinodum pleganter, BARTH.ATjimarfv. ad Papinii Siaiii i Achilleid., pag.

    Potuisset ista semper efficacius Humo atque geule creLus in Ligustide Proculus melodis iusonare pulsibus, Limans faceta qiia;que sio poemata, Venetam lacessat ut favore Mantuam.

    Homericajque par et ipse gloriiE Rotas Maronis arte seotans compari.

    Marsya si vmiat] Hoc est, si Phoebo iterum cum Marsya subeundum sit certamen, Proculum adjutorem ac socium habere velit.
    "

    1682.

    313

    CARMINUM
    Orbe captivo Venus alma fusis Dotibus floruni per amosna ludens, Dum facitvernum pretio et micantis
    Sidere formte
    Sprevit aurati decus
    ;

    LIB.

    31i
    '

    Quae viret in pretio

    pasturae flcta smaragdus,

    omne

    pepii,

    Advenae

    pompam

    noluit metalli

    Ditior cultu stetiteffugato,

    Et latet Jn concbis melior custode veueno Alba venit, niveumsumptura ex corporelumen. Palla per accinctos decrescitsplendida lumbos, Et zona teneras compressit dura papillas. Affaturnatum, Quem, spes mea, figere tentas? Quemsequimur? quoveire jubes ? post otia majdr

    Sparsa capiilos.
    Nobilis
    si

    Flarama decet

    discant populi tunccrescere divani,


    nil

    quod

    bibit arte virus

    Cum

    neglecta jacet. Superos

    perdere somno

    Lana, mentilo polior colore,


    Dic
    a

    et algentispelagi lapillos,

    Ostendant gemiois reparata iuceudiacuris. Maximus ecce, vides, generis spes unica summi,
    Dulcibus illudit per longa oblivia
    tcedis.

    Nuda

    superstat.
    filo

    Fulserant raro sub biante

    Sectatur matrem, quae coelo purior ipso est

    Pectoris gemuiaj iu roseis papillis.

    Femina, quam scimus mulierem vincere mente.


    Hic domuit puerum, niores sortitur avorum,

    Invidum membrisabigens amictum


    Altera lus est.

    Ij

    nube corpus, Garcere irruplo niluit serenum Quodque servabat male tuta vestis,
    Proditum
    risit

    sine

    Quod pudet beu, longo nobis nescitus iu ajvo Hujus ad abstrusas veniat mea lampada flbras
    Suspiret, cupiat, discurrat, ferveat, oret.

    esl.
    :

    Hsec ait

    et

    sobolem fotu complexa benigno,

    Proditur arte.
    Aliger laxo remeabat arcu,

    MoUia
    Ille

    mellitis arctavit ad oscula labris.

    volat celeri tranaus per nubila vento,


    lascivo socians

    IMarcidam dainnans
    c

    otii

    pharetram,
    lcetus

    Omnia
    Ut

    elementa furore.
    in ostro,

    Sanguine in nullo madefacta


    Spicula geslans.
    sic

    stetit, et

    juvenem formos couspexit


    :

    Tunc

    alloquitur

    malrem

    fluitantibus armis

    Tune Dionseum tumefactus Huc Venerem culture veni


    In

    despicis? inquit.

    qui tardius arsit,

    Perdidimus, genitrix, virtutis prajmia nostras.

    multum

    calet ille rogus, ceieresque favillas

    Jam nusquam Cytberea


    Frigida consumens
    Virginitas fervore
    '^*=>*i/'ota

    sonat, ridetur

    Amorum

    Fabula, nec proles nascenti

    sufficit aavo.

    Restituet qusecunque pyrfe subducitur arbor. Deprompsit jaculum, quo divos flxerat omnes.

    multorum
    :

    possidet artus

    Tum

    novo

    sublimia carnem
    tenui vix nomine constat,

    domant

    mundus

    pulcher tereteiu flexuram perculit arcus: Singula diverso traxeruut bracbia calle. Pennigeri vultus praasentet dextera fatum.

    Primaevi tremulos fractis imitantur ephebis.

    Moxque
    Ille

    ferit, Iselo

    factum clamore salutans.

    Rara per immensos sseclurum, respice, campos


    Conjugii messis
    :

    ego, qui trepida semper contemptus adhaesi

    per flores sola vetustas

    Visceribus fugitive tuis, hac victima matri

    Exserit albentes jejuna et pallida canos,

    Litamus, multis

    quam

    tu

    non

    suspicis aflnis.

    Una
    Et
    si

    fides

    rerum nuUa dulcedine


    :

    flecti,

    quid teneros potuit transducere mores,


    servatur ubique

    Ecce iterum magno rimatus sanguine cretam Quamthalamis jungat, cernit sublime '.puellse
    Sidus, et attouitus ad

    PrcBceptis calcare malis

    matrem lumina

    Uesit,

    Justitium; culpa est tbalamos nominasse

    pudico

    Germanam
    liique

    credens collaudat nobile furtum.

    Tu remissa jaces, et tanti nescia juris Nudaper effusos respectas membra capillos.
    Surge, age, et obstantem properanter discute som-

    Sed teneram leviore

    ferit puer ille sagitta, virum totos contorsit fortior ictus. Post baec digrediens permulcet pectora dictis.

    [num.

    Nostra tuas, juvenis, confortent vulnera vires.

    Nec

    te,

    quod turpe

    est,

    captivum

    numen

    jhabere

    Nam
    "

    quicunque mea

    est

    percussuscuspide, crescit.

    Jura pudiciticB, veliex malesuadaputetur.


    Talibus arsissent dictis et viscera ponto.
    Colligit in

    Haec faciunt multos,


    Sis felix,

    si

    credis, bella nepotes.

    nodum

    passos lux aurea crines,

    semperque feras mea vulnera tecum. Nuuc me Pierio favore julum


    lajta,

    Etnaturalem concludens veste decorem, Mutavit formam. Tunc quidquid fulget iaspis.
    smaragdus] Pastura est vopi;. Ut ergo vopji diciturinterdum depasc\nsipsis, litquando y.xl Xjiuwvi; copulantur, sic pastura hoc loco jofiai pro pascuis virentibus et epigramruate 10 Herbida pasturam superantia saxa virenlem. Jam smaragdi iaus et pretium est viror. Pliuiuslib. xxsviii, cap. S Herbas virenies frondesque avide spectamiis smaragdosvero tanto libeniius, quoniam nihil omninoviridius
    '

    In

    proceres, locate fronte.

    Sustentent gracilem per

    omne carmen.

    Pastw'x

    ficia

    Totidem
    479.
    i

    litterse

    fortasse, Sic el

    sunt transpositse solnm. Sed rectius algentis, etc. Barth. Adversar. pag.
    nituii]

    Carcere irrupto

    In veteribus scriptis
    :

    et

    editis carcere inrupto. Optime non enim rupit tegmen quod cohibebat, et.c. Id., ibid. Sanguineinnullo madefacta Ixius Spicula geid quod .f^awjj Minime te^us videtur Cupido adesse
    <i

    coniparaiumillisvirei. Tertuiliauusde Judicio Herbosaque virei prxgrandis luce smaragdus. Martian. Capellalib.i de Jove: Calceos auiem smaragdinese fluciu uiriditatis herbososvesligiis ejus lellus innexuii.. Mic Ki algenlis, pelagilapillos]Ceditalgentis, elc.
    :

    arguit etiam allocutio Veneris. Legendum igitur lenutjVelut tristi, lentum gradum ascribat. In ediius tionibus priscis voxilla plane omissa est, et versus quod auget ultimus velut in hexametrum formatus nobis de vitio suspicionem. Id., ibid.
    : ;

    31S

    ENNODH EPISCOPI TICINENSIS


    Qui doctum faciunt benignitate. Quodnunc ingenium premunt pruinae. Distendat refovens decore vernum.
    V.

    316
    respesi marmoris iras.
    vidit vetus accola

    Nec

    siccis oculis

    Cum

    subitoabsorptum

    pontum,

    Risitet objecti restantia signa pavoris.


    Ditia permixto fulgebant arva metallo
    :

    ITINERATIIUM PADI.j
    Ingenii cultor, fons oris, copialinguee,

    Eridanus
    Navita

    claris radiabat

    comptus

    arenis.

    me

    laetus suscepit

    protinus alno,

    Humor

    Castalius veniat,

    quo Thracius Orpheus

    Sarcina cui felix

    dudum

    conoesserat omen.

    Naufraga diifuso succendat pectora fluxu. Adsit, et arentis conjungat cordis hiatus.
    Eridani dicturus aquas, nisi fluraine largo
    Sicca Pegast-eo

    Indootus clavum rexit de pondere tutus.


    Et

    me

    festivis,

    Christo duce, pertulit oris.


    VI.

    perfundam membra

    liquore,

    Torrida jejuno vis stillant verba relatu.

    Undarum

    cuinulos ut narrem, suggere lympha.

    Quam beue

    pandit aquas, cui blandus

    murmurat
    [amnis ?

    Anni tempus erat, quo vernat mitibus uvis Palmes, et autumni proponit dotes in orbe. Imbribus externismadida cum veste Lyaeus
    Distendit tunicas

    uvarum
    ^

    carcere musti.

    petrarum lege subacta Tunc sibi forte Padus captivos teserat agros, Canebant spumis et turgida dorsa minaci. Currebant stantes per fluctus culmina vill.
    Servavit
    Et

    Uberibus pluviis

    raptum pelagus tunc littore tectum, mutans terras mansit fortuna casarum.
    voraces.

    "dictio ennodii diaconi quando roma rediit. Amica est homini ad genitalesolum revertentisemper hilaritas, dum metus quoscunque ei peregiinanti mens anxia peperit, quasi prreiinitos et ocelo gravante dispositos se evasisse confldit. Debetur ergo vox serena Isetitice, ne muta gaudia moeroris imaginem sortiantur. Gui enim pateat exsultantis animi secretum, nisioris clave reseratum ? Reduces etiamcycnos alis ludere Mantuanus asseruit. Quid ego faciamin medio deprehensus abrupto, qui et regrSssui meo debeo dicendi fidem, et proposito tacendi neoessitatem? Secede, qua?so, ad tempus offloii oensura gravioris, nunquam te opportune gaudiis miscuisti. Prophetarum insignissimi sub legem versuum verba redigentes earmine desideria sua et vota' cecinerunt
    divino peotora dedioatacolloquio plectrisecclesiastioa

    Uespiceres silvas stationem perdere jussas

    Ad flammas properare Pado ducente

    Tunc ego ferventi germanae tractus amore, Cui natum Parcae demessum pollice diro Sustulerant, viduamque domum constante marito Reddebant, ' urbis peperit quae semper Averni. Hancut solarervel vitam prodere legi. Regnator Ligurum fluviorum maximus ille Sub juga transmissus gemuit sub pondere eymbae.
    Intumuit, rursusque minas flatusque remisit,

    per populos jura diviseruut. Cur ego in ordinisetmeriti constitutus infantia aemulari summorum facta

    non studeam, maxime cum narrandi simulacrum


    Q
    altaris

    niunt bella corroboret? Nec

    militem ad excipienda quaj contra fidem evedubitabo dicere quod


    fidei hasta

    preesenti oonstatexemplo.Didicimus

    pro amore
    tis

    jacienda
    stylo

    sit,

    jam quo turbine neque nos virtu-

    pretio vel titulis mediocris confliotus elevavit. Dilibens musico

    cam ergo

    gaudia

    mea

    quorum

    Quique polos vicit, soli mihi cedere jussus. Sic pietas elementa domat, sic cuncta coercet Cujusgrata Deo tenuit miseratio meutem.
    Ecce iterum madidis contectus nubibus sether

    perfectionem masimis promitto me, Deo adnitente, eloquii litteris nuntiaturum. Pulsabunt me oblatran-

    Hausitaquas, quibus omneruenssubmergeret arvum. Noncoeli faciem conspexit naufraga tellus,

    Et

    stellis

    viduK micuerunt dira tenebrae.

    tium venena linguarum, sed professionis et ingenii esercitiis aggregabo quidquid contra accusati meritum maledictor ingesserit. Ususiste est bene nitentis conscientice, opinionis lucro jungere morsus a^mulorum, et fama^ compeudia de invidia auoupari. Male
    pertinax dens livoris infriugere
    ;

    Erravit piscis sed non captivusin sedes,

    et

    qui oblocutionis

    Et populus fluvii per meusas lambuit escam.

    fomitem de

    loco gloriaj quaeris, obmutesce. Dic


    meritis,
    si

    unde

    Evomuit pelagus hominum penetrale profundum, Humida pulveribus clauserunt aequora campos.
    Perfunctus primis recidivapericula
    llle

    D fructus eveniat

    jactantiae

    deputas quod

    sudori nostro plaoemus. Labor est disoiplinae amicus,


    etreligioni quadam oognatione sooiatus. Velutuda praesegmina peregrinis maritata fomitibus nobilitatem

    vidi.

    triumphator

    tiro

    ad certamina Nerei

    Frigida per liquidas gestabam pectora lymphas,

    fructuum ramis tribuant,

    quam

    parturieatia diu

    Itinerarium Padi] Padi uomen argumenti vice adjectum est. Navigationem enim describit, qua ffistuante Pado jactatus est, cum surorem suam unico fllio nuper orbatam offlcii causa inviseret. - Peirarum lege subacta] Ruptisaggeribus. Variant codices ua\iiparcarui\tgd,allerparumper terLius parum. Sed nihil mutaiiduui censeo, aut siquid mutandum, riparum ex tertii, hoc est Vaticaui exem'
    : :

    3 Vrbis Avemi] Ita omnes, fortasseu?-rais, ut urnas Averui dicat urnas sepulcrales, sororem significans

    alios

    quidem antea liberos sustulisse, sed vitas brevis omnes atque immatura et aoerba morte raptos.
    :

    ut epigr. plaris vestigiis legendum vult quod Virgilius lib. il jEneidos


    : :

    133.

    Hoc enim

    * Diclio ia reditum ex Urbe] Huicpoematio,et aliis nonnullispra^.fatioues soluta oratiune prajfiguntur quae licet interdum longiores sint, quia tameu ad poemata referuntur in eorum potius tlassem conjiciendasduxinius. Reditum autein ex uibe describit, quando post S3'nodum palmarom et Apologetioum

    Non

    aggeribus ruptis cum spumeus aruuis Exiit, oppositasque evioit gurgite moles.
    sic

    regressus

    est.

    : :

    3)7
    nesciere plantaria
    ;

    CARMINUiM
    ita

    LIB.

    1.

    318

    dotatus liberalibus institutis

    bona mentem cura gravidam ad spem germinis metoxica lioris attollit. Pelluntur animo consiliorum
    liumanis
    pra>parata
    necibus,

    liumor sucat letbalis

    Ad matrem jungens virginitatis onus. Qui mortem propriae superavit munere mortis, Dans vitam mundo, funere quem peperit. Ille per excelsum videat me dexter Olympum.
    Tunc patriam teneam, tunc
    Nubila laxati verrant
    licet

    aboletur, quotiens hujusmodioccupationibus ingenia


    se submittuut.

    stationis

    opem.

    Hinc ad clariora digredientibus divisecreta librorum


    ;

    eequora venti,

    norum patescunt

    quorum januam

    Himosam puppira
    Floribus

    nil

    nocitura petunt.
    novis.
    ;

    sensu pulsantedumreserat, populis se duce pervium facit iter ignoratum, dum fastidiosos eloquii splendore,

    Dulcia compositis quatiam tunc tympana chordis

    etpingam carmina nostra

    parum

    doctos fabricata Lalinitate,


    perducit.

    et,

    ut aiunt,

    Ut fatear, dictis constatbene dicere laetum

    arlitici rusticitate

    Quis talem salutis non


    necessariis dulcia
    vita=.

    Tristia nil capiunt pectora versiloqui.


    :

    diligat indicem,

    non sequatur, qui


    Sed
    istinc alias

    dulcibus severa miscendo araare


    velle cogit invitos ?

    dogmata, et coepti compleanlose-

    Sed redeat vernum, cesset jara bruma timoris Stringite quas neetant frondea serta comas.

    tur honesta vota propositi.

    quimur

    res virtutis

    est,

    Apud scientes rerum gaudium continere


    ;

    Cantem quce Ambrosius


    AD
    ^

    solitus,

    dum plebem
    VII.

    pasceret ore,

    vates carmina pulchra loqui.

    cundae diligentiae per elaboratum tramitem luoulentaj


    dictionis ostendere
    :

    F.iUSTUM DE C.iRMINIBUS EJUS.


    Prsefalio.

    liodie

    maxime, cum mei porlio


    Nisi didicissem

    limen ingressa facundice datparenti exsultatione eloquentiam quam negat ingenium, cum donat causa

    quod

    serenitas conscientise vestras

    hujus mali scabiem

    abjuraret, invisum mihi eloquii

    quod natura non

    praestitit.

    Macte insignium adole-

    scens virtutum, qui incano ilore

    pomorum numerum
    quod tu debes
    proflcimus.

    monstras. Das pellere afflictionis glaciem, et ad ver-

    num me
    studiis,

    dictionis

    invitas.

    Nam dum
    puto

    uber astruerem. Facessat a bonis actibus res amica perfldiae. Me tamen nocitum cautela vestradenuntio. Suspendistis hactenus ab ingenioli mei ariditate imbrera fructuum nutritorem. Deus bone quam pere!

    ego impendo

    IsetitiEe,

    ambo

    grinas in

    me

    et

    ex vestri oris
    1

    divitiis acquisitas di-

    Simile est enim,

    nis affectum revocare

    rudem instituere, et ad declamatiojam desidem.

    cendi opes intelligo

    Adjacet

    dictis

    locupletibus,

    quantum
    peritiae

    sentio, rubiginosos lingua et sensu hebetes

    lima componere. Est vobis


    factore collegium.
    Ille

    quoddam cum ho-

    Post canas hiemes, gelidi post

    damna

    profundi,

    minum

    flnsit ex nihilo, vos

    Tranquillum quotiens navita carpit

    iter,

    P reparatis in melius. Gratias ego refero de suscepto


    carmine, cum de dilato moeream beneflcio. Ad Camoenalem ignominiam, quibus nunquam ' Gluvidenus
    deest,

    Moeret, et infldi desperat prospera ponti,

    Quamque

    videt faciem

    non putat esse

    salis.

    Sibilat aura levis, validas timet ille procellas

    versus adjeci

    et

    periturae,

    ut

    dictum

    est,

    Fluctibus et blandas aestimat esse minas.

    charta>

    Lintea

    si

    crispant Zephyri pendentia malo,


    ;

    prodigus non peperci. Legite jocunditatem motura poemata, et familiari stupenda, ut aiunt, decora comprimite.

    Et dulci ludit spiritus obsequio

    Confusam
    Jurat, et

    ventis

    naturam perdere leges antiquum credit adesse chaos.


    discrimina rebus
    ;

    Gaudia

    sic tollunt placidis

    Fluminis in medio succendis viscera, Fauste, Cujus alit magnam carminis unda sitim.
    Quis ferat ardorem laticum, flammasque fluentis

    NuUa fides lastis integra, nec dubiis. Non aliter variis tenuit quos Roraa periclis,
    Littoris optati reddidit

    ad gremium.

    Permulcent pelagi numen venerabile cantu, Ancbora quod proprium mordetobunca solum. Flamiua sed lassis tenerum factura soporem Perturbant mentem militis a-quorei.

    Cognatas sicco sorbeat ore potans? Fonte vaporiferum pariunt tua verba calorem ,'Estuat unde jecur, pocula prospiciunt.
    Ingenii quisquis festinus tendit ad

    amnem,
    ut sitiat,

    Non

    putet

    ambiguum,
    et

    sic bibit,

    Nobilis occultum condivit

    Arma
    Sic

    remos et lintea vibrat mens naufragium suspicionis habet,


    ratis subigit,
    siccis qui pressit

    Computat

    damnum,

    si

    lympha saporem. minus inde feram.

    Lubrica Cecropio confldens lingua cothurno


    Ni jactet priscos nobilitate senes.
    In veterum

    Adveniat

    ceerula planlis

    Nam
    Qui

    portus felix

    ille salutis erit.

    latices vinxit^fundens in
    solvit,

    pocula saxum,

    Qui per

    morem pangit nova carmina Faustus, membra suum desecat arte melos.
    ;

    Qui lapides

    qui solidavit aquas.

    Quem

    genitrix fudit sseclis sine semine feta,

    Coctus ad incudem verba infabricata referre Quosque facit versus, terque quaterque probat.

    ' Trisiia nil capiunt pectora versiloqui] Sidonius Lampridio Nosti probe Ixlitiam poeiarmn, quoruni sic higenia mosroribus, ut pisciculi retibus amiciuntur Versiloquum itaque vocat non vafrum aut versutiloquum, sed poetam qui versus pangit. - A(l Fausium] Occasione carminis cujusdam quod a Fausto acceperat, poeticam ejus facultatem miris laudibus extollit. Quo scilicet Ennodii praeconio per-

    moti Petrus Crinitus, et Lilius Giraldus Faustum hunc inter illustres hiijus saeculi poetas coUocdrunt. Neque enim ulla, opinor, ejus carmiua viderant, quae nulla exstant praeter distichum quod Ennodius epigrammatis suis inseruit de vino Ligustico lu Ligurum terris potorein qui vocat, errat. Nunqaid vina bibit vina bibens Ligurum ?
    :

    Gluvidenus] Lib.

    v, epist. 8.

    319

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    ^tas cana
    refert digitis

    320

    animasse

    Marouem

    Luce quem mundus veneratur ipsa


    Dexteriorem.

    Quod flngebat opus vivificante manu, Tu verbis faciem Iribuis, modulamine membra. Quod nalura Deo, hoc tibi dant studia.
    In vetulum dexter
    si

    Aurium libram
    Illius

    tenet in Camoenis

    ferrum secat omnevulnus,


    internis latet in medullis

    vertas plectra cadaver,

    Quodquod
    Si
    ^

    Primoevum

    facias aedificante lyra.

    Carminis

    aegri.

    Si flores simules gelidi

    per plaustra Bootis,

    Mox Helicem vernis sibilat aura modis. Ninguida lustra rosas,fundanttibifrigora mustum Ferventi Pallas sidere dona ferat.
    Piscis in aethereo Si jubeas

    meos veliet modicos thyrambos Mente qua cunctum moderatur orbem,


    Inter infantum triviale

    murmur
    est.

    Pendere, laus

    Faucibus e

    quem portas vertice tranet: versu, marmora cervus amat. mediis impasto viscere prsdam

    Lux mea, Fauste,


    Spesque salusque,
    Litterularum
    Miinera parva
    Suscipe
    Sic tua
    Iffitus.

    Ore potenstolias, quamtenet ore leo. Jam scio Castalii quo me traxistis amores
    " Accedunt culpis munera vestra meis. Sutilis ad tumidas rapitur mea cymba procellas, quam navita pauper Hibernos passura Notos
    :

    summus

    Germina Christus
    Lucida servet.
    Porrige dextram

    Rimosam (enui fingens de cortice puppim Composuit, nomenque dedit sine laude phaseli. Illa nec /Egeum pelagus, nec littora Phryxi,
    Nec quoecunque valettrux ajquora verrere fundo.
    iEolus, agnovit
    Prselegit
    :

    "

    Nominis almi.
    Grata Tonanti

    Farra piorum.

    placidos sed gurgitis alti

    bene cauta sinus, ubi serviat Auster, Non ubi regna petat quotiens ibi remige lento Sibilat in tremula discurrens aura carina. Lintea nam summis dara crispant nexa ceruchis,
    : '

    AD

    '

    vni. OLYBRIUJI, DE EJUS ELOQUENTIA.


    Prxfatio.

    Non

    canit fistula, quotiens rusticum pecus agrestis

    pastor inspexerit. Muta

    Qua3portanlmorle3,proestantmihiflaminasomnos.

    dinem pariunt

    et

    ubique metus

    nemora formidolosam soJituest, quando nullus

    insolatium deserti sonus auditur. Sed si anraruni siHuc vertam puppim, certis mea carbasa ventis arborum comaj lingu speciem mentiantur, et Gommendans, cursus artis opisque mese. ^ bilis ridente frondium motu appellet hominem jucunda Flecte viam velis, clavumque ad liltora, Phoebe. concussio, putabitur ambientibus latera ccetibus inAnchora proscissum mordeat unca solum. nec aliquam serumnam gemit, quem inter teresse Musa dictorum caput optimorum. secreta sua ipsa natura quibuslibet alloquitur. Juvat Herbidam fingens hederis coronam, tunc exsulalionis comitem Hstulam labiis admovere, Quam per exsectos numeres poetas,
    :

    Necte capillos.
    Sulcat

    et flatibus per lestudinis

    rimosa dispersis

    quamdam

    immensum

    pelagus carina,

    Nescit ad

    clavum manus apta ferri. Quo vocatdextrum regimen per undas


    Artis aniicus.

    de spiritu et aura componere rationem. Tunc Palajmonem suum rudis et infabricata lingua compellat,

    tunc numerat quantis servare caulas


    biis,

    sit

    opus escu-

    Pergis ad Faustum trutinam loquelaj,

    tunc multiplices luporum insidias quas acuit fames magistra suspirat, tunc in sermonem cadit

    Ore qui vastum valet ut profundum.

    quidquid

    efflaverit

    hujus

    se solari,

    hujus nititur

    Nexa ceruchis] Antennis. KEpoO-/.o5 Gra;cis est carniger. Inde in nnvibus antennas, quia cornuum instar habent, unde et y.-porat dicuntur, cerachos appellarunt Lucanus, Flaccus, Apuleius et alii. Sunt qui antennarum funes interpretentur. Isidorusin Glossis,
    '

    Processius V. S. sedis prfetorianfe togatus, quem Probo jimiore consule, clausisse docet elegans ejus hoc est anno 513, diem epitaphium, quod in beati Pauli basilica marmoreo

    vindicabimus.

    Is

    est

    Pel.ilius

    tumulo incisum legimus his verbis


    P-jst

    Ceruchi naviumfun.es. ' iHeos thyrambos] Meos versus. Duplex in una voce Hcentia. Nam simplex pro coraposito, vel anci^am potius dictionem pro integra, tliyrambospro dithydithyrambos pro rambis, et speciem pro genere quovis genere carminum. Sic ruusum epigrammate 108 Nunquam frugiferis per sEECula longa thyrambis In me fluxeruntcommoda Castalii. nullum unquam ex versibus meis quastum est, Id ut supracarm. 2: feci Commoda de Musis uunquam fluxere tot annis. 3 AdOlybrium] De Olybrii eloquentia dictum ad epistolam 9 lib. t. Nunc auctarii loco, alterius Romani causidici qui eadem ajtate vixit, mcmoriam
    : :
    :

    mortem si vivit amor, si gratia prisca Durat in arcanum mentis adacta bonum Quamvis luctificum, fratris lameu accipe carmen, Ne mala sil lumulis e.ttera lingua tuis. Te nalura parens omni depinxerat arte, Morlbus, ingeuio, corpore, mente, fide. Purus amicitiiB cultor, servator lionesti, Eloquio miseros vel pietatefovens. Hic est quod toto semper te flebimus aevo. Quod fuerit juveni vis tibi multa senis. Te geuitrix, fratresque simul, te compare luctu Perpetuis lacrymis plaugil amata domus.
    :

    REQUIESCIT IN PACE B. M. PETILIUS HIC PROCESSIUS V. S. TOGATUS INL. P. P. QUl VIXIT PL. M. ANN. XXXVIII. DEP. E. SUB DIE KAL. JUL.

    PROBO

    JUN. V.

    C.

    COS.

    321

    CARMINUM Ua.
    Ciii talia

    1.

    mulcere oollegio.

    agenli siquis sermooinan-

    A.

    tem
    lila

    fidibus citharam doctus


    irrisor

    admoveat,

    et

    loquacia

    Tu Pliffibum rcddis funiat libi victima pinguis Pro qua cessissent fulmine coelioolae.
    :

    urbauus

    apportet, in

    ancipiti est quid

    At mihi vix iUud transmittnntpauperes horti,

    oligat niida simplicitas,

    dum

    lyraa tactus, liceterran-

    dulcem et qui animam frangat crepiUim reddit nefas tamenputat, sialienitractus amore propositi, avitam discat scientiam non amare ut dum infrenis ambitus rusticantis doctrinoe terminum aon metitur, superiorum affectu, et ipsase possibilia intelligat perdilurum cum nescientem quid valeat mapalium alumnus ipsa paterncc institutionis mediooritas quasi externa contemnat. l\on aliter me, vir amplissime, inter maxima curia; sidera computande,
    libus digitis,
    :
    '

    Rubra quod acoeptum testa rcfutat olus. Sum, fateor, cujus dislillent verba relatu, Quae maciem monstrent pauperis ingenii. Carmina nuUa cano, nec me modulante Gamoenas Mansurum dabitur pollicis ore sophos. Quidquid Apollineo loquebamur pectine, cessi
    Oblitus linguoe, quara mihi
    lila

    dabant.

    Rustica per tenoras errat raihi destera chordas,

    Ah

    Confringunt dulces barbara plectra modos. quotiens vitreis Helicon mihi fluxit in herbis,
    quae. facit

    jubar facundiae, ingeniorum


    quentiae, dictionum

    flarama,

    splendor eloinvia ad

    Arridens labiis

    unda

    sitim

    census,

    per

    nemorum

    Ah

    quotiens hederis redimitus tempora duxi,


    !

    mstar pastoralis
    ctant,

    fistulse

    qua; viliter narrantur,

    oble-

    metuentem citharamtuam, laudantemplectra,


    meis urba-

    quse, ut superius texui, sgrestibus digitis

    nus adjungis. Amove, quajso,

    quam

    adhibes ad invi-

    tandum me, eluoubrati sermonis illecebram. Absint quibus etiam apud peritos uteris vincula colloquii.
    Compesce verborum digitos, quibus soletis renitenlium animas ad desideria vestra compellere. Liceat

    Aonium mulcens oarmine ooncilium At nunc per silvas, inter spelaea ferarum, Agrestem certus ducere militiam, Grandia per validos coraraendo semina sulcos, Ut germenvita3 destituant lolia. Lactea ne mentem denudent verba solutam,
    Et dictisraollis dicar etingenio,

    Non mihi percarapos

    me

    aut silentio inscitiam tegere, aut per


    aliis triviale

    stridentem
    fa-

    stipuiam

    carmen

    afferre

    vobiscum

    discurrat lingua patentes, Mascula nec lituis dicta feram gravibus. Ne mea grandisono flammentur oorda oothurno;

    bulari, res estmeriti veteris, et nove felicitatis.

    Quod

    simei

    immemorego

    tentavero, adepluscontra utili-

    tatem propriam solis currus, juste subeo Phaetliontis exemplum. De quo quia sermo c^ntigit, et foruia
    cautionis
    accessit,

    Et tumidus scriptis moribus esse puter. Qui niihi tunc portus famam^ietit undique'^ lector. Sed stabilis pudor est, si taceam, proprius.

    Tu

    coelura teneas,

    me

    terris linque quiefum,')


    nil didioi.

    quid facto opus

    sit,

    subjectum q

    Qui solum novi, quod bene


    IX.
    DICTIO QU/E HABITA EST
    SIMI

    carmen

    ostendit.

    [^'ama refert,

    veternm quae nescit perdere gesta,


    fuit.

    IN NATALI SANCTl AC BEATIS-

    Quae loquitur semper quidquid in orbe

    PAP;E EPIPHANII, IN

    ANNUM XXX

    SACERDOTII.

    Germina dumlucis Titan dispergit


    Etditat

    in
    :

    axem,
    et

    'Prxfaiio.

    mundum

    nobilibus radiis

    Sentio quid plerique taciti loquantur in sensibus,

    Uda

    vaporiferas cohibent

    dumlora quadrigas,

    apposita cordis aure

    vooem

    cordis intelligo.

    Cla-

    Et nitidum gurges mittit ubique diem.

    inaul enim ista silentia quid sibi alientE professionis

    Undantes doctis manibus solflexit habenas, Artiflcem dominum lux bene nota tulit.
    Sed Pbaetbontaeo postquam dare regna precatn

    Iiomo quceral ex themate, quid insignitus humilitatis titulis per crepantes ex more vulgi cuneos vocem quos tumescentibus fautorum plaiisus exspectat,
    buUis aura
    popularis
    exsuscitat.

    Non exploratis viribus instituit Degenerem primis rectorem motibns astrum


    :

    Olim

    talia

    dicunt

    debuisse componi,
    floribus et pueritife
    tiae.

    cum

    adulantibus

    adolescentiae
    licen-

    Sensit, et excussis currere coepit equis.

    adhuc in

    illo, et saecularis

    Tunc totam sonipes lucem de naribus efflans Non tenuit legis temporacerta suff'. In flammam cessit splendor, quod luminat ussit, Quodque animat terras exitium peperit. Tuncet Ilyperboreas dum frangit lampade crustas
    Epotis Tanais siccusabibat aquis.

    verna riderent,

    acolamationibus,
    voluptatis specie
    :

    cum reboantibus efferri tunc cum oapi potuit etiam


    nunc cur
    reoitet

    decuit
    fucatae

    publice,

    quem

    laus nec decet publica, nec delectat?

    Hi meminerint

    quod ego
    tis

    rera nostri muneris ago, quera in sacerdo-

    prKconiis constat sentire quae debeam. Cui


    post debebo, in cujus

    quamta-

    Grystallum

    flusit, sed
    solvit,

    cursus fluminis arsit nexuit Eridanum.

    vis

    nuno intempestivis iaudibus reddara modica,


    ministerio

    Quod lapides
    3ic

    men maxima

    quid-

    ego rhetoricum teutans transourrere callem, Aggredior currus soliset imperium.


    quid variis

    ?^escio

    impendam

    sideris oris,

    Nescio quid teneam, cuncta calor superat.

    Curia tepollens teretera forraavit ad unguem, Etpatribus jussit lumina ferretuis.


    '

    quid valeo praesfat impendi. Simu! etiam percepi animo qaod si reddenda est de otioso sermone ratio, non minus de otioso silentio. Erant enim otiosa silentia,si laetantibus circumfusisoranigenum mentibus solus, cum dare possem, verba subtraherem. Quippe
    cura etiam in
    obseqiiiis
    coelestibus

    hymnos deoeat
    igitur

    Innatali Epyj/imiujCum tricesimumannuminiepiscopatus Ticinensis. Inciderunt

    ret calhedrae seu

    autem Epiphanii tricennalia in anuum 496. IUo anno diotus est panegyricus ab Ennodio.

    323

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    Domihoc ab

    324

    adhiberi, et credamus exsortem Iiumaiiitatis

    Vatis in obstequium? Natalistempora sentit


    Festa, nec admissis contemnit tristis alumnis.
    Iste dies cunctis vitas,

    num hominum
    his speciali
    scere.

    quodam

    meris laudibus demulceri,'et jure quos donavit lingua repo-

    cunctisque salutis

    Quid antistes faciat, qui propriis orationibus Dominus dedit egit ut possim?* Scriptum est enim mihi linguam erudiiionis, quando oporteat sermonem et ad dicere [Isai. i. 4). Oportet nuuc, ut censeo loquendi tempus ostium cordis aperitur. Sed nunc
    :

    Causa

    fuit, veteris

    dissolvens vincula noxaj.


    et

    Chri-stus in

    hoc tribuit decus

    tamen

    in arvis

    Ausoniis, parili populos qui mente gubernet,

    Et gentes pietate regat


    PoUicitus simili

    non ego

    in poeticis laudibus ora iaxabo. Absit

    ja

    me
    sic

    sentina carminum, quce 'sicut vera

    non

    laudat,

    nec vere laudatur. Nunc favete mentibus certa dicturo. lu quo opere si minora pro ingenii exiguitate

    quibus auctor Olympi regem probitate paravit, Dexter et ipse Deus solio dat juracorusco. Proximus hic ccelo, cui recli conscia mens est, Semper erit, quem justa probant, quem judice mundo
    :

    Publica vota legirnt

    fateor, sutfragia

    magna

    non

    dixero, pro jactantia

    majora uon fingam.

    Contulit, ut sedis gremio frueretur inemptae.

    Vatibi.s antiquis dicendi

    masima

    virtus

    Libera te
    Servitio

    Illa fuit, doctis si scirent fallere verbis.

    Laus erat in laudum mentitum pangere carmen.

    Tunc

    operi fraus apta fuit

    nam more

    poette

    dominum posnit sibi turba perennem, laudanda suo. Proh quantus ubique Fervor erat sancto mundiplaudente tumultu, Omnibus idem animus,turbis vox omnibus una.
    1

    Servantes quod crimen habet, vetuere pudore Vera loqui, carmenque fides despexit ubique. Ars placuit, quam culpa decet nam doctiorerror Extorsit certis metuenda poemata linguis.
    :

    Sic taraen

    alterutrumcertabant vincere
    diro bellandi

    votis,

    Ceu

    sibi

    cum
    :

    cominus hoste
    vicit,

    Causa foret

    vulgus proprio tunc sanguine

    PoIIicitum quotiens fuerit sufferre pericla.

    Lex docuit sine lege loqui, cum vindicat arte Quidquid jura negat fandum relinacula morum
    :

    Caspia non aliter cumtigris fetaiNiphatem


    Circuit, aut catulos rapiendi

    format ad usus,
    petitore
    [cruento.

    Numina

    fallaci

    finxerunt sordida cantu.

    Ardetin absentes,

    sa^vis

    mortalia mandat

    Phcebum,

    et ter ternas

    dixerunt esse sorores,

    Membra

    anim.is,

    hominumque necem

    Castalium laticem, varias quoque Palladis artes. Tum laurus, tripodas, cortinani, tympana, plectrum

    Alter in hoc senium teneris miratus in annis,


    Alter in antiqua jactabat stirpe parentes
    :

    Narrabant:

    illos

    a veri tramite fugit

    Sensus, et errantes visus delusit imago.

    Alterius contenta

    parum de sanguine mens


    stemmata mille
    tituli

    est,

    Nunclinguam
    tides
    :

    citharae, quaj cantat pollicis ore,


    ille

    Q Digna

    referre viri virtutum


    :

    Sperne Cujus inexhausto reviviscit semper in anno Quidquid terra creat, gignit mare, parturit aelher. Qui freta diffundit, solidum dat corpus in arvis, Saxa ciet jussu, metuit quem cautibus horrens Caucasus, aurito famuli cum fortia sensu

    magis

    veni nunc Spiritus, oro,

    Commemorat

    quanta

    tunc claude superstant,

    Vincuntur quotiens, et morum gloriavictis Parturit insignem per soecula longa triumphum? llle pudicitiam, quEe pulchro in corpore vernat
    Pulchrior, et castaridentem luce figuram

    Laudibus ad ccelum portat


    Sffipe fuit

    decus

    illa

    profecto

    Corda domat
    Fons,

    qui cuncta videt,

    quem

    cuncta tre[miscunt; agnus,

    Attulit huic facies, quce multis causa pericli


    :

    via, dextra, lapis, vitulus, leo,

    lucifer,

    Ha^c nisi de

    pulchrum satis est mansisse pudicum. summo non dantur culmine Olympi.

    Janua, spes, virtus, verbum, sapientia, vates,


    Hostia, virgultum, pastor,

    Sic ubi contingant, vel formaj

    commoda

    sanctis

    mons,

    rete,

    columba,

    Flamma,

    gigas, aquila, sponsus, patientia, vermis,

    Mentibus accrescant, bello se vincere certant Tunc homines, funditque decus vel muneraterra
    Dextra animae, vivitque
    Ilajc sibi,

    Filius excelsus,

    Dominus, Deus, omnia Christus.


    :

    dum

    deperitilli.

    Nunc precor

    ut dictis adsit

    qui pectora prisci

    cum

    multiplici populus narraret ab ore,

    Vatis ut ingressus, Pharaunis tempore regisj

    D Una

    fuit cunctis sententia fixa catervis.


    sajclis

    Adjuvit gracili locuturum voce prophetam.


    Se stupuit tunc ipse, reor, bene conscius oris.

    Turba sacerdotuui, venerandaque curia


    Elegit, voluit, meruit, suscepit, amavit.

    Murmuris

    et soliti,

    coraplentem principisaures

    Pondere, voce, sono, sensu, probitate, pudore. Tu famulum, tu, sancte,.moue da solvere grates,
    :

    Ecce aliud dictuque novum, mirabile cunctis Transieram, quod quisque pavet, quod suspicis orbis. Vix primffivus erat, tremulis
    Calcantur plantis,
    Callida

    cum

    limina lucis

    Quas debere juvat sanctum complectimur omnes Ecce diera, voluit quo se jubar indere terris, Promptius et radiis animas animare propinquis. Quo gaudet mundus, cum non sint gaudia mundi -Cernis adoranlem pavidos submittere vultus
    : :
    '

    cnm

    matris ab ubere raptis


    :

    13landior a tenero succus subducitur haustu

    mentitum genilrix cum

    forte

    saporem

    Herbarum

    querulis infundit dura labellis,

    Nesciat ut natus gustu cognoscere matrem.

    Scriptom e*fe?M'm]
    :

    Isaise

    r.ap.

    l,

    juxta editionem

    LXX interpretum

    ToO yvcjvat ijvtza Sei est Tertullianus lib.

    Kufito; Si'Jt,)ni ^ol yloJo-crau izaLSsixi, EiiitL-j \dyov, quos etiam secutus
    iv

    proferre sermonem. Ilem adversus Praxeam cap. 22: Dominus dai niihilinguam disciplinx adcognoscendum

    quando oporleat dicere sermonem.


    nostra in posteriore

    Nam vulgatalectio
    est.

    adversus Marcionem, 29
    disciplinx,

    minus mihi dat linguam

    Doquando debeam
    :

    membro

    diversa

    325

    CARMINUM
    Uude subornatum sorbetur,
    Istius illa fuit,

    Llb.

    I.

    326

    lacte negato,

    '

    Dum

    madefacta novo jungit plantaria

    libro.

    Faucibus insuetis ridenda fraude venenum.

    Passtanis pariter depingit terga rosetis,

    cum siguum

    contigit, aetas.

    cunabula magno Lumiue, cum tantus micuisset splendor in illo, Quantus in obsequium poluit tum fungier oetlier Cum jussus servire viro, mortalia raptim Membra levat lapsu gradiens celer ignis Olympi,

    Nam

    fulsisse ferunt hiijus

    Lilia

    Regius agresti vestitur murice campus. ' pro nitidre funduutur lumine calcis
    violas,

    Tunc pingit

    cythisos,

    colocasia,

    calthas.

    Cornipedum pernix cursus imitatus equorum. ProsperanonaliterpuerumtuncUammapererrans


    Circuit, illustrat, veneratur, suspicit, ambit.

    Cinnama, serpillum, narcissos, balsama, costos. Tunc rediviva serit quse portat germina [phcenix. Hunc jubet adveniens dominus discumbere servum Surgit, et ipse suis manibus dat fercula mensEe.
    Sic tua ter denis,

    animarum

    cultor, in annis
    ullis

    Halant rura rosas, interpellata nec


    :

    Tum pavidus genitor submisso lumine fatur Summe Deum, sancti custos qui culmine cosli
    Omina destra facis, Hunc tibi de primis
    Sancte paler, voveo,
    Necfaciant:sit,

    Frigoribus marcescit humus,

    quam

    vere perenni

    Servat odorato meritorum cespite doctor.


    :

    quce cernis lumine dextro


    et

    Arbutd siocantur quotiens tua rore negato,


    Infundis lacrymis,
    Stercoris

    adhuc reptantibus annis,


    cassibus arctis

    cophinum quoque congeris


    :

    illic

    quem necdum

    immundi

    tunc ramis surgit opimis,

    Lubrica terrenis innectunt sajcuia culpis,

    Tum

    fecunda Deo nasoendi jura superstat.

    summe

    Deus, tibimunusopimum.

    Heecait, etlacrymas quaspromuntgrandiafundit.

    Grispinum

    pelit inde libens,


    si

    queui dicere digno


    surgat Averno,

    Non datur

    eloquio, nec

    modo

    vitcE lux aurea nostrae, Gaudia qua; faciunt modicum tibi promere carmen. Cum mea vota Deus produserit ordine cepto, Fulserit et docilis quem phntat destera palmes
    ;

    Suscipe nunc dester,

    Qui potuit rigidas de rupibus Apennini,

    Debita post centum reddam


    silvas.

    tibi fortius

    annos.
    ;

    Flumina cum
    Helias fuithio

    starent, ad

    plectrumducere

    En

    mage; nam quis Helisceum Linqueret in terris, duplicato munere palmae. Nutrivit quem lacte pio, quod ab ubere Paulus
    Pi'essit,

    statui quodcunqne tibi nunc soalpere carmen Nodoso subjure, pater, quod nexuit arotis Diversa sub fronte modis les prosima poenae, Usquam ne fallas mutaret syllaba. Dixi.

    evangelicis plena est cui dextra papillis.

    X.
    ^

    Salve, sanote parens,

    semper

    salvete, recepti

    HYMNUS VESPERTINUS.
    noctem
    suscipit.

    Crispini cineres, ad cujus jura redundat

    Nigrante tectam pallio

    QuidquidinhocChristimiramurdogmatedignum. r Tu bene transmissum tibi censum possides ha;res. Res non parva docet triplioatis juncta talentis. Monstrat ab occidui revocatum partibus orbis Quod supplex captum transmisit Gallia vulgus.
    Effera te viso didicerunt pectora flecti,

    Jam

    terra

    Ut viva dulci funere

    Reconvalescant corpora.
    Morlis tigura blandior

    Bustum soporis admovet,


    Anhela
    lucis sestibus

    Armatum
    Sic
    Sic

    precibus supevasti, masime, regem.

    Dum mens
    Ne

    tepescit otio.
    vita, veritas,

    pugnax gladios obtundit verbere lingua, ferrum espugnat verborum lamina fortis.
    sociant qui

    Lus, Christe,

    fusca somni tempora.

    Nam si fanda ferunt,


    Sic

    masima

    parvis,
    arvis.

    Tetris parata umbraculis,

    Dominum expectat domitatis villicus Cum bene moUitos incurvi dente ligonis

    Nos ad tenebras evooent.

    Nos nulla nos subdat


    Sed neo
    caloris ebrii

    sibi,

    Scribit agros, faciemque soli sic pectit aratris,

    In noctis atrae tegmine,

    Ut spumet plenis currens vindemia labris.


    Inserit esternas peregriuo in cespite plantas,

    Mentita pingat corpora,

    Advena conjunctis

    sociatur nesibus arbor, Truncantur stirpes, demessum falce maritat Virgultum, tenero lignum mordetur hiatu,

    Verum reatum
    Tu per
    quietis

    nesoiis

    Falsi ministrans criminis.

    munera
    callidus
    :

    Germine

    nobilitas consurgit

    Surculus ignoto coalescit


    *

    non sua parvo, munere dives,

    Assiste custos pervigil.

    Hostis procul

    sit

    Lilia pro niiidx funduntur lumine calcis] Pictores tabulis quas picturae aptant, colorem primo aliquem illinunt, quem campum vocant. In rusticanis vero picturis quee parietibus inducuntur, calx ipsa et tectorium est pro campo. Hoc igitur est quod in horto suo lingit Ennodius, pro tectorio et picturEe campo
    fuisse lilia
    ;

    rum precum
    soieret.

    offlcium,

    ceruas accendi

    mos

    est,

    quod vespere et quando !uocoaso nimirum sole, peragi


    S.

    Horam incensi appellat


    :

    de Virginibus

    Cerie solemnes orationes

    rum

    actione sunt deferendx,


    :

    cum

    Arabrosius lib. cum graliasomno surgimus,

    pro colorum pismentis reiiquosdiversoIlores.

    rum generum colorumque

    ad incensuni lucernse. Sic enira in optimis esemplanbus inscribitur hymnus 6 Cathemerinon, qui ejusdem est argumenti non ut vulgatum est, Ad incensum cerei paschalis. Unde et Lucernarium dicebant vespertinavesperdnus] Qui Prudentio
    est
    :

    Hymnus

    cumprodimus ,cum cibumsumimus cwn sumpserimus, cum denique cuhitum pergimus. De et hora incensi hymuis porro qui sequnntur, etsi stylo et genio auctorem satis produnt Eunodium, aberant tamen a
    manuscriptis,

    quorum ope

    rehqua

    esset conjecturfe

    nixi sumus. Quare cum divinatio, qui parcius uti


    et

    libuit, pauca eaque aperta

    obvia mutavimus.

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    Quod
    laedit, illud

    328

    dormiat.

    Et ore dives unico,


    Torrentis

    Qui dente saevo maQdere


    Certat cubantes lectulis,

    unda

    gurgitis,

    Hic

    membra

    vinctus lugeat

    Pulsare sese quos foves.

    Madeate carne
    Osnet cubile

    spiritus

    Impacta corau spicula Sermone vincens promulo. Opes verendi pectoris Qui jure Christo reddidit.

    Non enecetur naufragus.


    castitas,

    Nunc munus implet pristinum, Orator orat, obtinet,


    Et dura causis temperat.
    Facit beatos ex reis,

    Quae prima virtutum micat;


    Vivat fides in pectore,

    Quaj luce vernat perpeti.


    XI.

    Peccata rumpens carmine.

    Non

    flamraa, carcer, vinculum

    HTMNUS

    II.

    IN

    TEMPORE TRISTITIjE.
    ,

    Potest nocere quos juvat,

    Mactare jussus hostias,

    Deus perenne gaudium,


    Pas, Christe, cordis anxii,

    Legenda
    Instante

    risif

    numina.
    periculo,

    mos

    Porlusque fluctuanlium. Quera nec procella, turbidis Si verrat ima motibus,


    Potest fugare a pectore.

    Fugit pericla funere.

    Parvas loquendi schemate Moras remisit ictibus,


    Acoivit enses hT.tior,

    Qui raersa ponto sublevas,

    Currente

    letlio
    '

    plus celer.

    Quisubjugata

    sarcinis,

    Proeonsul
    Nequivit

    esse sasvior

    Qui dus propheta; naufragi,

    Dum vivit escabelluffi, Dum nescit eequor quod


    Tutum
    ferino gutture

    ille

    Maximus.
    est

    Dum quod
    tenet,

    minatur munus

    Nec tardat ira lenior Christum volentes visere.


    XIII.

    Exactor abrumpe cibum.

    Diro reductus remige,

    Custode salvus pessimo,


    Vates locutus te

    HYMNUSIV. DE PENTECOSTE. Et hoc supernum muuus est,


    ;

    Deum

    Quod

    linguis lingua mililat.

    Tuno jussa
    Per busta

    gessit fortior.

    Quis non tonantis prsemia

    Immunda lymphis sobriam


    terris vixerat

    Per dona ejusdem proferat? Facit loquendo qui sapit,

    Vivens sepulcra pertulit,


    Vivenlis ornet prandium.

    Dignum

    loquatur ut Deo.

    Infundit ecce Spiritus,

    Secreta ceti prodidit


    Testis verendus intimi.
    Sic nos

    Et ora rursus instruit.


    Tntrat
    ^

    veterno pectora

    precamur, rex Deus,

    Eviscerata nubilo.
    In hoo apostolis die

    Mcerore fractos ut cibum De ventre curarum rape. Vivit medullis quod necat,

    Dum

    verba Verljum dividit,

    Turbantur

    alta viscerum,

    Sermone mundi prsepotens Et corda mundi contuiit.

    In fonte carnis ardor est,

    Summi

    feratur laudibus

    Qui mergit, urit, afficit: Sed si serenus aspicis, Pressura gignet gaudium.
    (

    Homo, habet ora genlium.


    Tbrax, Gallus, Indus unus
    est.

    XII.

    Quod blanda ludit Graecia, Quod Scevit atrox barbarum


    Stridor Canopi murmuris,

    HYMNUS

    III,

    DE

    S.

    CYPRIANO.

    Vatis Cypriani et martyris

    Quod

    '

    lingua latrat Parthica,

    Cor, liugua, sensus, dignitas'

    Pectus replevit hospitum.

    Mortem ferendo proferant. Vitalis iclum nox dedit, Mucrone parta lus micat,
    Dictis fuit prffifulgidus,

    Mundi ad salutem curritur


    Nolente

    mundo

    tot viis.

    Quod sacranunc

    remissio

    Paschalis instar gratiae

    Procul MaxiTims] Galerius Maximus, qui AspaPateruo in proconsulatu Africae successerat cujus audita Cypriauus sententia qua morti addiceDeo onATHs quiii et batur, hoc soium respondit ligatis per manus suas oculis, ut Poutius diacoDUS scribit, moram carniflcis urgere tentabat. Eo spectat
    '

    .sio

    ranique loquendo miuimam attulisse. " Veierno nubilo] Velernus adjective, pro veternoso et vetusto ut in panegyrico, conscienlias velerno
    :

    Ennodiuscum

    ait

    Cyprianum enses

    accivisse,

    mo-

    errore possessas, et dictioue in Novercam, veterni Erebi legibus. ' Lingua latrat Parthica] In Parainesi, Parthica et latret Morinus figura.

    CARMINUM

    LIB.

    I.

    330

    Dum mysticam septemplici Ornat coronam miinere.


    Aiigmenta plenitudinis Opes ministrant diviti. Nunc mente, voce psallile, Hoc nostra vox et mens Deo. XIV.

    Adjectus hinc apostolis,

    Reduxit expulsam fidem,


    Disit

    triumphos martyrum

    LinguEB virentis laureis.


    Hic ore prcBdara sustulit

    De fauce serpentis
    Qui bella Christi

    feri.

    militat,

    UVaNUS V. DE S. STEPHANO. Quid Stcpliano potentius Dicas coronam, martyr est. Hoc est homo, quod priTmium.
    Fructus laboris

    Nudus timetur ensibus.


    Vivit sepultus et juvat,

    Clavum tenens
    Justina
    '

    Ecclesise.

    vires perdidit,

    nomen

    est.
    sit.

    Dat poena Vati praemium.


    Sedis

    Laus ha2c brevis prolisa Sic evocantur inclyti.


    Necis minister, aspice,

    memento

    lux tute,

    Exorna, sanote, posteros.


    '

    Auotore fultus nobili

    De morte vitam conferens. Hoo dat salutem, quod necat.


    Felix sub islis ictibus
    Fit

    Ne dux
    Qui
    -

    sereni oulminis

    In nube teotus horreat.


    pastor est antistitum,
    fucat,

    sempiternusexitu.

    Quod

    omne

    subraovet

    Cruore lucem prseparat,

    Gregeni gubernat prineipum,


    Magister est docentium.
    XVI.

    Cuelum sepulcri niunere, Hostem ut triumphus effugat

    Ceupalraa sic congreditur. Hic primus intravit viam Nullis subactam gressibus.
    Secreta lustravit poli,
    In veste carnisabditus

    HYMNUS
    Jam

    VII.

    DE ASGENSIONE DOMINI.

    Christus ascendit

    polum

    Necavit ante funera,

    Lethum

    sepultus expulit,

    Clamavit, Ecce Filins


    Consistit in dextra Patris.

    Dum Dum
    Solus

    saxa ferrent impii,


    ille lethi

    machinas,
    conscius,

    bonorum

    Mors mortis impulsu ruit. Cantate factum SEeoula, Funus subegit Tartarum, Vioit peremptus exitum Mors inde luget pallida, Preesumpsit unde gaudium.
    :

    Orabat exfide loquens,

    Escis vorator captus est.

    Ne nescientes noxios
    Ccelestis ira perderet.

    Est prseda raptor

    omnium.

    Jam

    rete

    vinctum ducitur,

    Insons erat vesania, Reum furor provexerat,

    Jacet catena in nexibus.

    Serpens venena protulit,


    :

    Per vota currebat labor

    Mitis terit superbiam,

    Crucem geraebat
    Crescente

    carnifex,

    Agnus leonem

    eviscerat.

    quem

    subegerat.

    Plus istud est poteatice,

    HYMNUS

    VI.

    XV. DE S. AMBROSIO.

    Quod

    nostra, Christe, suscipis,

    Et veste servi absconditus

    Coelo ferunt Ambrosium Nomen, honor, vel aotio.

    Nos ad triumplium provehis

    Quam

    si e

    coruscis sedibus

    Nil debet hic facundiae,

    Fulgore terreres reos.

    Dos omnis est a moribus. Fortis juvantem non cupit Umbone munitus suo.
    In carne carnis nil agit

    Deuspatet per omnia,


    Nullo remotus tegmine
    :

    Sed ut jacentes erigat Dignalus esse quod sumus,

    Regina mens in corpore.


    Confregit

    Redemit

    ipse jus

    suum.

    omne lubricum.
    non
    sibi,

    Ovem

    revexit perditam

    Sic vixit ille

    Pastoris ad custodiam.

    Sed totus auctori Deo.


    Justina vires perdidit] :Mater Valentiani junioris '.ugusti, quee Ambrosium Ecclesiamque Mediolanenvexavit. Uaque de '?ni, utpote Ariana, diris modis a loquitur Gaudentius in prcefatione ad Benivolum Nostri namque temporis rei'X magistrum memorice jina Jesabcl, Arianseperfidixpaironasimul ac socia, cum beatissimum persequeretur Ambrosium, Ecclesix
    *
    :

    Levate portas, angeli,

    Mediolanensis antistitem, tequoque ea tempesiatemagistrum memorix, oblitum salularis fidei arbilrata, contra cathoiicas diclcire Ecclesias compellebai. ^ Pastor est antistitum] Mediolanensis antistos qui metrupoliluni jure multis hodieque prceest episcopis, sed muito pluribus olim praesidebat. Orat ereo pro Laurentio episcopo Mediclanensi.
    :

    Patrol. LXni.

    li

    33i
    Intrat

    ENNODII EPiSCOin
    tremendus
    arbiter,

    TiCliNi^^iNSIS

    IVIajor tropaeis

    hoslium.
    XVII.
    VIII.

    De morte lumen addidit. Nerone felix principe


    Diversa perpessus mala,

    HYMNUS

    DE

    S.

    EUPHEMIA.

    Lustravit

    orbem non

    gravi
    :

    Quae lingua possit, quis valeat stylus, Tante triumplios virginis eloqui?

    Pavorecordis algidus

    Nunc mente molles discite masculi Exempla praestat, sumite desides,


    Puella fortis

    Sed utprofanis inderet Quocalleconscendant polos, Verus magister actibus

    cum

    superat viros.
    est,
    ei,

    Exempla, non verbis dedit.

    Virtus teneri nescia semper

    Nam

    ductor

    ille fortis est,

    Nec jura

    sesus, fractaque

    mens

    Quae corde Cliristum conciperet semel. Solvuut caducis pectora vmculis,

    Qui bclla viribus docet. Quemdicta militem trahunt,


    Si

    dux gerendisabslinet?
    linguffi hortatio,
    <

    Quibus repostus mentibus est Deus. Tormenta torsit fortia corpore Lassante poena crevitamor crucis. Si scire posses vincere marlyrem,
    :

    Ventosa

    Quod forma prsestat, non habet. Sed magna postquam semina,


    Scribente terram sarculo,
    Glebis refudit optimis,

    Vesane tortor, parcere disceres. Flammas, flagelium, carnifices, rotas, Cui crux sequenda est, non metuit nimis.

    Hanc eum caminis igne crepantibus


    Jussisse fertur preecipitem dari

    Priscus

    ',

    veneni fonte nocentior

    Mediolanum mox petit, In qua triumpho nobiti Carnis ruinam reppulit. Qui caede non digna jacens, Vatem tremendus raox monet,
    Ut clara rursus muiiera

    feralem tempore sordido Disere sanctce virginis arbitrum) Hujus ministri dum ciiperent nimis

    (Nam

    sic

    Mundo

    refusus adderet.

    XIX.

    Fornacis escae tradere martyram,

    HYMNUS

    X.

    DE

    S.

    MARIA.
    ?

    Lus tunc Olympi luce serenior Opus removit sava volentium


    ;

    Ut virginem fetam loquar

    Quidlaude dignum Marise


    Det partus, ornet, exigat

    Cum Nam

    voce monstrant qui gladium simuL


    dirige Tartaro,
    iiostra

    Noshinc precamur
    Turgescit
    illi

    Quod clausa

    porta,

    quod patens

    sanctam non violat manus.


    felle

    Exposcit, ipsa suggerat.


    Sint verba ceu miraculum. Quid mens requirasordinem? Natura totum perdidit.

    jecur calens

    Mox saxa, fossas, verbera, bestias; Majusvenenum blanditias parat,


    Quibus virago
    fortiter obstitit.

    Hoc

    est salus,

    quod viucimur.
    :

    HYMNUS
    Angusta
    vitEe

    IX.

    XVIIL - DE

    Cum
    S.

    sola virgo degeret,

    NAZARIO.

    Concepit aure filium

    tempora,

    Slupente factum corpore,


    Turgescit alvus spiritu.

    Parvis coacta terminis,

    Mors sancta donat crescere,


    iEterna fines pra;parat.

    De fruge casuum venit, Quosurgat humanum genus In stirpe Nazariusbona

    Quod liugua jecit semen est. In carne Verbum slringitur. De matre cunctus noster est, De Patre nii distans Deus
    :

    Utrisque partus integer,


    Saora triumphalis signat iraago lociim. In capite est tempti vitiE Nazarius almiE, Etsublime solum martyris e.^iuviis. Crux ubi sacratum caput extulit orbe retlexo, Hoc caput est templo Nazarioque domus. Qui fovet seternam victor pietate quietem, Crux cui palma fiiit, cru.\ etiam siuus est.

    exstatsermo S. Ambrosii, multa iis quaj lioc hymno scribuntur, simillima contineus. Sed quod Nerone iuiperanle passus dicitur S. Nazarius, id post Ambrosii

    qiio judice S. Euphe' Asiai prcconsul niartyr Chalcedone atrocissimis suppliciis excruciata est. 2 De S. Nazario] Martyre Mediolanensi, de quo

    PmcM]

    mia

    mortem compertum

    est,

    quia suotempore ignora-

    reliquias transtulit inbasilicam Apostolorum. Qua de monumentis re Ambrosii ipsius versus legunlur in Christianis, quos titulum apposuit Coudidit Ambrosius tempUmi, Dominoque sacravit Nouiine apostolico, munere, reliquiis.
    :

    in tura adhuc fuisse, auctor est Paulinus presbyler Yita S. Ambrosii. 3 Vatem moiiel] Ambrosium episcopum, qui, ut Paulinus idem narrat, iuveutas in horlo S. Nazarii

    Sunt et alii versiis, qiii indicant eam basilicse parteni qua Nazarii cunditaj sunt reliquise, a Serena Stiliconis conjuge,
    fuisse.

    Libycis

    marmoribus ornatara ex votu

    siuuata cavo coasurgunt tecta regressu, Sacrataique crucis flectitur orbe caput, Nazariiis vitse immaculabilis, integer arlus Couditur, e.xsultaus huuctumuli esse locum. Queui pius Ambrosius signavit imagiue Christi,

    Qua

    Forma

    crucis

    templum

    est,

    templum

    vicloria Christi.

    Marmoribus Libycis lida Sereua polit. Conjugis ut reditu Sliliconis Itela fruatur, Germanisque suis pignoribus propriis.

    333
    Quae gignit
    et qui proexipit.

    CARMINU.M

    LIB, II.

    334
    libeus.

    Flagella passus est

    Nil major ille servulis, Sed neo minor creante fit. Fons dicta clausus accipit. Fons merabra clausus accipit.

    Quibus coronam ne.xuit. Compulsus ad antistitem Votum repugnans induit,

    Quod

    sanota complevit fides.

    Nec rima
    Dic,

    cessit arctior,

    XXI.

    Et vera proles emicat.

    HYMNUS
    Quot

    XII.

    DE

    S.

    DIO

    mater

    et virgo, preoor,

    Dionysio Christus dedit


    bella, tot victorias.

    Quisquamne

    claudit esiens

    Arctantur exta fetibus,


    Vinclura pudoris natus
    est.

    Exsul piorum civis est,


    Urbis supernaj particeps.

    XX.
    HYM.VUS
    XI.

    Constantius vatem loco


    S.

    DE

    M.i.RTINO.

    Cam

    gesta Martini loquor,

    Qnondam tyrannus espulit. Non cessit iste turbido,


    Crevit periculis fldes,

    Nil laude

    Divisa virtus

    dignum transeo omnibus

    Unum

    coacta praitulit.
    est,

    Hoo sancta dic professio Te poena tradit prosperis.


    :

    Labore magno martyr


    Victore caruis spiritu
    :

    Optata mercaris malo.


    Persiste tortor adjuvans,

    Hoc

    est

    triumphis proximum,

    Si bella calcent intiraa.

    Lus hoec negando ceditur. quambeata adversitas,


    Si sic

    Perdente vires corpore, Res iixa constat laureis.

    triumphant exsules
    ille destitit.

    Nihil verendo martyre

    Sublimat hostem mentium,

    Confessor

    Qui vota
    Ilicfontis

    membrorum
    ;

    fecit.

    Dispersa mors quos

    afficit,

    ignem nesciens,
    est,

    Ad

    vota mortis evolant.


    :

    Calore fervebat Dei

    Nil lenta perdit coctio

    Undis vapore junctus

    Intrat latenter abdita. Vitale funus mceror est, Velox medela transitus.

    Christo dicatus actibus.

    Qua

    veste luduro teserat


    :

    Hac rex nitebat aetheris Sordente panno acquiritur, Quo fulget aslrorum globus. Quam justa commutatio Astrum rependit indigens Et regna mendicus parat,
    1

    Risit

    farorem principis,
    :

    Fide manente cursitans

    Fixus per orbem ducitur,

    Quasol coruscat acrior, Negans bibendi copiam,

    te,

    tremende, sumimus

    Mo.x sacra vita^ contigit,

    De plebe

    lusit

    da^monum.
    :

    Ceunostra, qucE remuneras Tu mitte sanctum poscere,

    Jussit favillis surgere

    Quod

    ipse nobis conferas.

    Vixere tacfu funera,


    ' De S. Dionysio] Episcopo Mediolanensi, viro sanotissimo, qui pro fide orthosa in exsilium a

    ConstantioAug. relatus in eo vitam posuit, ut docet S. Anibrosius epist. 23 ad Vercellenses.

    EPIGRAMMATA.
    I.
    I

    Non

    esspectatis

    mors venit ordinibus.

    EPITAPHIUJI HOMINISBONI. Mente bonus, probitate nitens, et > nominis auctor Sic jacet angusto dic dolor in tumulo? Spesdomusimmensasmodicocontectasepulcroest Artantur parvis culmina cespitibus. Quid decus in pueris, quid prtf;stantlimina vitae?
    ^

    Quidjuvathuno, tenerisseniumquod praetulitannis Funeribus junxit funera multa suis.


    Ocoidit, heu, juvenis, qui tesit crimina vitse

    Tenipore culparum viviflcante Deo.


    Aspice, primsevos metuis qui forsitan annos,
    /Etas vincentera

    non

    tenuit

    puerum.

    Nominis auctor]
    '

    'ispMvjy.oi;,

    \ere

    homo

    bonus,

    et nomiiii

    respondens. Creber est his allusionibus, ut epigr. II de Honorato, et dictione 3 de Jlasimo. Athalaricus Felici quaestori lib. vut Variarum, ^8: Sumpsisti nomen ex moribus : cusiodiutsejnper Ixteris

    verilaie vocahuli. cum omnis appellatio addeclarandas res videatur imposiia. nimis absurdum est portare 7iomen alienum, et aiiud dici quam possit in moribus inveniri.

    Nam

    335

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    terris linquens, ad sidera raptus
    j

    336
    tibi sat coustitit ajtas,

    Exemplum

    Quid mirum, viduata


    Conjugis ad natum

    Confessis rectum

    quam bene monstrat

    iter

    oum bene
    VI.

    ductus amor.

    Bis denas liiemes, totidem transcendit aristas,

    Quem

    subito ex oculis sors inimica


    II.

    tulit.

    EPITAPHIUM HABUNDANTII

    Y.

    I.

    EPITAPHIU.M MELISS.E. Corpore devicto moritur quicunque, superstat * Donat lethilegem criminasola homini.
    Nil tibi, virgo,

    Nunquam morte perit

    meritis post busta superstes,

    perit

    carnem mens pura


    vixit in obsequiis.

    refudit

    Funera sublimem non capiunt animam.


    Sanguis, bonor, genius, probitas, constantia, census

    Qua;

    nunquam mundi

    Funera, busta, rogi, scelerum stipendia cessent

    Interimunt multis dotibus esitium.


    la
    Fila legunt Parcae

    De

    vita

    ad vitam transitus
    VII.

    iste plaoet.

    commune bonus non damna sepulcri qax dederant miseris.


    sentit
    quffi

    Pendula lassantur

    plebem stamina portant,

    SERPENS yENEUS
    vitce,
    ^

    IN CRUCE.)

    Fortia contingunt licia nobilibus.

    Oocisor mortis, dux


    Aspioe, nunc

    planta salutis,

    Cana venerandi renovabant


    III.

    ssecula mores Inque vicem templi pectora munda tulit.


    :

    serpsns ecce venena fugat.

    Et quod supplicii species et mortis iuiago

    Jam

    fuerat miseris, est mihi certa salus.


    VIII.

    DE EPIGRAMMATIS PER ARMAHIA DOMNI FADSTI FACTIS.

    carmina libris, Suscipiat gaudens littera quod tribuit Nescio'qui tantum non laudet, Faiiste, pudorera, Cum reddis si quid lecta dedere tibi. Depositum perdit mens recti nescia semper, Ad mores redeunt hffio documenta probos.

    Consona

    diversis finsisti

    VERSUS IN BASILICA SANCII XYSTI EPISCOPl FACTI ET

    SCEIPTI,

    QUAM

    LAURENTIUS EPISCOPUS FECIT.

    Antistes genio pollens, probitate, pudore,

    Ornavit donum meritis, et lumina vitse Ad pretium jungens operis, hajo templa

    locavit.
    ;

    tamen admittis dexter mea verba, fatebor, Qui pollet magnis parvula jure fugat. Laudentur tereti quos pingis carmine vates,
    Si

    Lapsa per incertos non spargit fama recessus Sed veteris facti vivit lei aucta per aevum, Quara dester capiat Laurenti munera Xystus.
    Sic

    manet

    oflicium,

    Mascula

    '

    rbetorico schemate lingua tonet.

    Obtulit hic

    quod sanctis contigit olim, templum, veniens quod consecrat ille,


    IX.
    SS.

    CeuPaulusChristumdocuithominemqueDeumque, Quo praestat cunctis gaudeat eloquio. Attica per Graios ditentur dogmata sensus,
    Et nostrum stupeat Gra;cia docta decus.
    Moralis
    strictis,

    ITI^a

    IN

    BASILCA
    IBI

    QUIA ARSERANT

    /EDIFICIA

    QUiE

    PRIUS

    FUERANT, ET SIC FACTA EST.


    culminaflammis,

    Vilia tecta prius facibus cessere beatis.

    narretur physica certis,

    Sic splendor per darana venit, sic

    Historiam monstrans indicet historia.

    Consurgunt habitura Deum.


    Ignibus innocuis,
    si

    Comica per limam numerentur, fortia plausu, Conveniunt operi lucida dicta tuo. Non valet heec alter sed Faustum dicere summa Ludus erit semper, si bene nota loquor.
    :

    Si perdita crescunt dant dispendia cultum


    ;

    Qualis erit reparans crepitantibus aucta ruinis?

    Laurenti tua bella gerens incendia vince. Sordida marcenli latuisset terra recessu,
    Si status

    IV.

    faciem tenuissent antra vetusta.

    DE PLAUSTRO QUOD EPISCOPUS DONARAT.


    Antistes

    Pandit

    summusPlaustro te nobile donat. iter magnis, omina destra facit.


    V.

    Rustica,

    EPITAPHIUH RUSTIC^E. perpetua3 non te sors pallida


    -

    Sed postquam supcri flammas misere seoundas, Ad luraen oineres tra.serunt ista oolendum. IIuc oculos converte pios,.qui cuncta vapore Prosdiois mundanda, pater, rebusque docendos luslrue, ne verbis titubet mens nescia recti.

    vitjie

    X.

    Sustulit, interilum nec tibi

    morte

    dedit.
    :

    d
    .'Edibus ad

    IN

    DOHO UEDIOLANI.
    domini merito.

    Purior setherias graderis sine carne per arces


    Sic

    geuium duo sunt conoessa per avum,

    vitam

    casta;

    funera nobilitant.

    Si niteant crustis, aut

    * Rlietorico schemate Schema, <''%fl,"-, est flgura, ] cultus, habitus. Schemata igitur rhetorico dicere, cst ornatre et qua pompa rhetores solent, dicere. Schema oratorium, et schema ao pompa sermonum iib. I, epist. 15 et 16. Sic mundi schemata sunt oriiamenta seeculi lib. ix, epist. 9, ot humancB perfcc-

    Pari elegantia et antithesi Severianus Gabalorum episcopus serpente illo, quia symbolum erat cruois Christi, salutem, xi uno toO ej7r/-ap-ou iuloyim, a maledicto beuediotionem, fluxisse ait in oratione 2 e decem quas Chrysostomi nomine in lucem dedit card. Sirletus. Sed Severiano hanc asserunt, quam
    dixi,
    *

    4. At pro schemate perperani stemmate scripserant, itemque in hymno in Cyprianum. et epigram. 87. 3 Epilaphium Rvsticx] Superest adhuc Mediolani hoc epitaphium insculptum in lapide, qui nunc iniioc loco

    nonis schema dictione


    antiquarii

    Damasoenus

    et

    Hadrianus papa

    cum syaodo
    :

    Parisiensi.

    ?ertus est ecclesiae S. Francisci


    ^

    Serpens venena fugat] Prudentius in Enchiridio.

    Dux

    sed priideus a;re polilum cruce Buspeudit (jui virus teuiperet angiieii].

    ab eo Mediolani exstructa basilica S. Xysti Eunodius pariemore versibus inscripsit. ^ In domo Mediolani] Domo ecclesia; seu basilicEe episcopalis; quam Laurentius idem variis rebus exornarat. * Dant lege dum videtur juxla leges metri. Edit,

    Laurenlius episcopiis] Uediolanensis


    :

    tes [jrisco Ecciesiaj

    337
    Ilerbida
    '

    CAIIMINUM
    pasturani simulantia saxa virenlem
    arte, regat

    LIB. II.

    338

    Anlica suscipiens

    moderamina raptus inemptum


    obtinuit.

    Illiciantoculos nobiliore dolo.


    Pellat

    opus tamen

    natura Qguras,
    ore,
    uotis.

    Quod pretio mentis quffiritur, Nunc locus irriguo retinet quod

    sorbuit haustu,

    Viscera

    dum

    lapidura lingit imaginibus.

    Prospera custodiens faucibus acta semel.


    Exteraplo quisquis successit mansor et haeres,

    Candorem roseo perfundat doctor ab


    Depingat sparsis congrua niembra

    Ingresso dextrura contulit istapedem.

    Aurum, ciilmen, ebur, tabulas, laquearia, gemn; as Non datur liumanis plus rutilare bonis.
    In pretio cautis fors et sine lege jocalur.
    Jloribus ut constes, crede, laboris erit.
    XI.

    Quid
    Si

    prasstet consors

    ad sanctam

    discite vitam,

    redduntmundos

    tecta dicata viros.

    XV.
    Da, Pater omnipotens, per sajcula longa, precamur,

    Spes

    et certa piis

    hospitibus venia.

    BASILICA APOSTOLORUM NOYARl^.) Antiquum ecce nitet templum, quod sorduit ante,
    (IN
    =

    Candida ne

    raeritis

    fuscentur stamina nostris,

    Perdidit

    Cui faciem veterem lux nova composuit. antiquum quis relligione saoellum,
    pulsis

    p,

    Neu metis sistat palma parata meis. Surgat qui propriae genitricis fotus in alvo Ad gustum vita^ per tua dona venit.
    Tu mea vel tenui perfundis corda sapore, Tu testem linguam sanguinis esse facis.
    Celsa tenebroso frondescunt arbuta luxu,

    Numinibus

    quod bene numen babes?


    ubique tenet.
    actis,

    Di quibus boc patuit,,posses3as linquite sedes.

    Quod
    Qui

    fecit Victor, victor

    Addidit ad cultum merito successor et

    Qute nullis strinxit falcibus agricola.


    XVI.

    morum nomen
    ut faoiat

    binc,Honorate, geris.

    Nubila viperei qui gestat corda veneni,

    Nou datur

    culmina pulchra Deo.


    XII.'

    (ITEM IN DOaO MEDIOLANI.) Aspicede cujus biberitdomus arcta fluentis, Atria quod superat porticibus modicis. Pontiflcis sumnii studio constructa renidet,
    Laurenti propriura possidet ista diem.

    Eloquium certus naturfe constitit index, Perfecti fontem quoerere qui sitiat. Libertas semper studiis reseraturhonesLis,
    Infabricata latet nobilitas studiis.

    Splendida per census consurgunt tecta ruinam,

    Occasum nescitquod

    venit a

    Domino.

    Vix caries senium comitata hoc deterit unquam,


    Gloria factoris quod bene condiderit..

    Captivum venis servasset terra metallum, Ni daret inventor quod vocat in medium. Scrutator fulvum concessit pallidus aurum, Qui polit,ingenium sic facit esse suum. Hactenus Joniuni perluslransremige pauco C Ad portum cymbam iIecte,ThaIia, meam.
    XVII.

    Fabula de magnis nunquam tacitura reservat, Quod vincens cevum nomen ad astra ferat.
    XIII.
    Ille fuit rigidi

    REGIAM THICLINII Navita per postes suspendit munera


    SUPER
    '

    IN DOMO.
    ponti,

    In foribus propriis flumine parta gerens.

    seraper servator honesti,


    vitium, miseratio semper,

    Venator portis opponit missile ferrum,

    TeiTibilis culpis, supplicibusque pius.

    Vestibulum galea coniitur armigeri.


    Discitur in valvis ars, virtus,

    Quem nunquam

    tlexit

    nomen,

    origo.

    Judicium facie certus ubique dedit. Crimina corripuit vultu, compuncta refovit,
    Conscia secreti detulit ora
    tui.

    Ilunc utero genitrix coelestem fudit in aulam,

    Nos frontis signo credimur esse Dei. Sic nostrum pandestudium dux liltera recti, Utdomus ingeniura nontaceat Domini. Qui gestas Latium satiatus pectora rorem,
    Aspice serpentes hic Heliconis aquas.

    Ubera subducens tradidit uberibus. Cana venerandum stupuerunt sKcuIa vatem Moribus ante fuit, quod gerit oflicio. XIV.
    Qui possessa diu
    Qiiae crevit
    '

    XVIII.
    IN
    rj

    MISSORIO,

    QUOD HABET LORICATUM .lUVENEM SUPER


    IN

    EQUUM, TENENTEM VICIORIAM


    Ecce tenet victrix pennatum dextera
    Venit, et ad reditum

    MANU.
    :

    felis habitacula liquit,


    sic

    numen
    vise.

    Domino

    viduata doraus.

    non habet arma


    :

    colore. Prudentius Sideuius in Biirgo

    Herbida saxa\ Marmor Laceda^monium, viridi Qua viridis Lacedxinon habei.


    : :

    ratae fuerant,

    Herbosis quce verDant


    ^

    marmora

    venis.

    gorius Tnron. lib. iv. cap. 12 Dum deambulahant. per ecclesiam, ad regias xdis sacrse quse tunc reset appropinquant. Anastasius Biblioth. iii Honorio Investivit regias in ingressuecclesiss majoris,
    .

    la basilica Apostoloram] In omnibus libris titulus hic erat, versos ibidem, quod talsum est. Itaquealium feciraus ex Diclione '2, quse ejusdem est argumenti. Rursum in codice Vaticano primus versus quinum tantum est pedum abest enim to antiquum pro quo in Fabri libro scriptum est in hne t6 lavacrum, hoc nioilo Ecce nitet templum, quod sorduit ante lava:
    :

    crum.
    ^

    in

    tei-tio,

    anie vetustum.
    Triclinii]

    Super regiam
    Sv.rnli/.ifj ,

    Portam maximam, me-

    diam,

    Sic fores

    et

    ideo postes et valvas iuterpretatur. regias in basilicis appellabant. Gre-

    gu3S appeltanlur niedianx,exargento. Itemin Conone: Qui missi fueratit de exerc.it u adcvstodiendas regias basilicx clausas observabant. Graeci jSaa-utza; vocant. ' In missorio] In lance seu disco utepigram. 92. Missoriiim inter vasa escaria numerat Isidorus Orginum XX, dictumque a mensa putat, quasi inensarium ego a raissuductum malira, ut gustatorium a gaslBtione. Glossie Isidori, lancibus missoriis. Vetus aliud Glossariura. discummissorium. Greeci, u.ii7T'ar>w> Atqne ut missoriom hoc equi*cm habet cum Victoria, ot aiteruin infra imaginem ipsius Ennodii sic Anthologife lib. iv u.vjuMpLov diiplex describitur, unum
    : :

    339

    ENNODI! EPiSCOPI TICINENSIS

    3i0

    Piignacem gestans sonipes per terga minatur,

    Liraitibus certis

    quod junctus

    dividit ordo,

    Advena
    Naturse

    cui terror ridet in arte bonus..

    Unus
    DE
    <

    in argento

    quambene
    FILIUM

    venter habet?
    RFCONCILIARET, FURTUM

    Discat Hjperboreis

    famosum germenin arvis genium, cum simulacra videt.


    XIX.

    XXIII.

    EO QUI UT

    MATRI

    FECIT.
    MITTIT IN DOMO.
    :

    DF LEONE MARMOREO, QUI

    AQUAM

    Aspice deposita blandum fcritale leonena Ore vomit lymphas pectoris obsequio.

    Quis rogo per facinus crimen compescuit unquam ? Amplector sanctas, quae dantbona semina, fraudes,

    Unda fluit rostro, dens mortis pocula mandit, Naturam perdens bellua nos satiat.
    Effera

    dum

    vitreos effundunt guttura fontes,

    Augmento rumpunt dum jurgia sasva perito. Qui natum matris per culpam reddit amori, Hunc odiis constat missurum semina pacis. Ordine perverso fallax concordia pugna est,

    Dira salutiferis corda lavantur aquis.


    XX.
    [IN

    Cum

    belli facies tribuat

    mentita quietem.
    XXIV.

    BAPTISTEHIO

    AGELLO

    UBI PICTI SDNT MARTYRES,

    DE EO QUI

    DICEBATUR MERETRICIS FILIUS ET ASELLIONIS

    QUORUM RELIQUI/E
    Conditor
    *

    CO.NDlTiE

    SUNT

    IBI.
    est Di, prohibete

    ESSE. minas, quaspartus nuntiat horrens.


    fudit asello,

    Armenius, supero quidignus bonore Hic peperit fontem vivificantis aqua.>. Plena salutiferis gestemus viscera lympliis. Ne sitiat potans contulit unda semel. Rapta sepulturis animavit corpora pictor Funera viva videns mors eat intumulos.
    :

    Quemlupa sordenticonceptum

    Conjugis illicibussaliavit viscera prole,


    Edidit et pecori sobolem fera prodiga legis.

    Quid

    Illorum tamen

    iste

    locus complectitur artus,

    faciat rumpens naturam convena discors? Unde sequenda petat natus, quis dicere possit ? Quem stultum genitor, furem dedit improba maler,

    Quos paries
    DE
    -

    facie,

    mens

    tenet

    alma

    lide,

    Nobile degeneranstenuisset culmen ab

    istis.

    XXI.
    SCUTELLIS SEPTEM HABENTIBUS FERAS VEL
    DIAN AM Delia, cervus, aper, tigris, leo, bucula, pardus

    Sed vitiis proprium te norunt, crede, parentes, Elinguem, trepidum, jactantem, fraudibus aptum, Gutturis immensi, sorbentem quidquid ubique est.
    Qiiisemel assuetas

    humano sanguine
    XXV.

    fauces

    Apportat mensis fercula, docte,


    XXII.

    tuis.

    Pandit, et ad viles non vertit terga juvencos.

    DE

    COMPOSTILE HABENTE SEPTEM GAVATAS.

    Q DE

    CAUCO CUJUSDAM

    HABENTE PASIPHAEN ET TAURUM.

    Diversis dapibus confinia

    prosima

    servat,

    EX TEMPORE.
    Pasiphae niveum linques nec in arte juvencum,
    fortasse labor ille gestantium ministrorum tiqui scriptores signiticant. Sidonius lib. i,

    Dum claudit variis


    in
    'ipm-v.q.

    fercula multa viis.

    quo ra SwSr/.x ^wj^ia, alterum ejjov cifpoSiT-nv y.od Idacius orbiculum vocat, cuni de aureo quin-

    quem

    an:

    epist. 2

    gentarum librarum missorio scribit, quod Aelius patricius Tborismundo Gothorura regi ob navatam adversus Attilam operam dedit pro quo numerata a
    :

    Non

    liveniis argenti mensis cedenlibus suspiriosus minisier imponii ; et lib. is,


    ibi

    impolilam congeriem
    :

    Gothis fuerat, cum ad Dagobertum regem mitteretur, jsolidorum milliaducenta, tradit vetus auclor Vitaj Dagoberti cap. 29. De altero item aureo Chilperici regis missorio meminit

    Sisenandu, quia direptum a

    GerulicapiLt plicantes Anaglypiicomeiallo epist. tO Epulas superbiores Humeris feruni onusiis. Interdum

    Gregorius Turon. lib. vii, cap. 5. De utroque Aimoinuslib. III et IV. De aliis duubus, sed argenteis, Flodoardus presbyter iu testamento S. Remigii etSonnalii, prEesulum Hemensium. Condilor Armenius] Ad quem epist. 1 lib. n. ^ De scuiellis septem] Ut in repositorio Petronii Arbitrii duodecim sigua zodiaci pro scutulis sunt et D scilicel ferculo,altilia et sumina,leporemque in medio lancibus, ita hic scptem scutella? in Dianam et sex pennis subornatum, ui Pegasus videretur. " De eo qui ut fiHuin^Sex quse sequuntur epigramferas ellicta;, aut illas certeinsculptas babent. " De compoiiile habenle seylcm gavaia-t] Quud aliis mata iii lucem nuuc primum exeunt. repositorium dicitur, id Eimudio est compostile a "De cauco] Caiicuspoculi genus. Hieronynius lib. ii compositis in eo lancibus obsoniorum, Gavata, ut in Jovinianum de Diogene: Quodam iempore habens Martialis et Fortunatus doceut, laucis est geuus. Isiadpolundumcaucum lignpiini vidilpiierinn mauucondorus lib. sx Lancis gavaia, quasi cavala. Et in cava bihc-re, ei eiisisse ferlur adterramdicsns, NescieGlossario Paropsis gavatavelcaiinus sic enim utrobam quod nalura haberet poculum. Spartianus in Pebique legendum. Compostile ergo Cnnodii septem scenuio: Tantse fuilseverilatis,ui cummilites quosdam gavatas babebal, id est septem lances, vel quasi lanin cauco argenieo expediiionis iempore bibire vidisset, ces iuter se distinctas, diversisque dapibus accomjusserit omne argentam submoveri de usu expeditiomodas. In rcpositorio enim missus unius epulie dinali, addito eo ul ligneis vasis uierentur. Apud Trevcrsis lancibus a structore eomposilai (quas struices bellium quoque Pollionem inepistola Valeriaui cavei patinarias Plautus vocat) mensaj inferebantur. Et etscyphiunajunguntur. Sedfecitinsoleutiavocabuli^ut quidem Petronio repositorium id proprie, cui gravior passim corrumperetur. Nam apud Spartianum et coiua, ut gustatorium Martiali ac Plinio Cascilio, cui Pollionem caveos editum est, eavum apud Hieronygiistatio imponebatur. Ita nimirura fiebat, ut nonsinmum apud Ennodium epigrammate 29, de glauco. gulas lances fapponereut, sed multas simul in uno At veteres libri recte ibidem et hoc loco. de cauco. compostile seu repositorio congestas. Atque hinc
    :

    etiam Compustilis sen repositorii non unica facies quod videre erat, sed multiplex, alia alii imposita Reposilorium, inquit, roiundum est in Petroniano superque prodisposita, signa in orbem 12 habebai prium convenieniemque maierix sirucior imposuerat cibum : super arietem cice.r arielinum, super iaurum, bubale frusium : etpost alia Ad symphoniam quaiuor tripudiantesprocurreruni,superioremquepartejnrepoquo factovidemusinfra, inaltero sitorii absiuleruni
    : : :

    ,S/i1

    CAUHINUM
    DilTiisis

    l.IB.

    11

    342
    pavor, rabies, patientia tempore in uno,

    coUo manibus petis oscula supplex.


    et certis illudis ficta puellis
    :

    Ira,

    Puichrior

    Tot facies gestas pectoribus vacuis.


    X.XXIV.

    Candidus argentum superat bos luce coloris, Vivit amor, taurus, naulier, sine corpore vero.
    XXVI.
    DE EO QUI

    VERSUS JSCMPTI AGELLO


    Suscipit oblatum

    UBI
    1

    FILIUM

    ARMENII ANGELI

    CllRISTO OFFERUNT, Q U
    FILII

    POE N ITEN T I A M EGIT.


    cui contulit lesus.

    NUNQUAM

    NISI IN

    DBPOSITIONE

    PAVIT.

    veniam

    Prcpparat iu fletu qui fercula lauta vocatis, Annua per lacrymas celebret sollemnis magnas.

    Post culpas animce suat holocausta Dei. Perge, puer, teneros superans bene couscius an[nos.

    XXVII.
    .\LITER.
    Victores juvi candida vita pios.

    Nunquam

    stante

    domo

    pascit, mib.icredite, tantos,

    XXXV.
    DE
    ''

    Qui tumulos

    natis, et

    mensas complet amiois.

    EO QUl GALLIS IPSO PR^SENTE OBLOCUTUS EST,

    XXVI II. ALITER.


    Convivse miseri luotus deposcile multos
    :

    CUM ESSET DETRACTOR VENETUS.


    B
    IUudis Gallis, Veneti maie tincta propago. Nil candoris habes, mens tibi quod geuus est
    Despicis insontes maculata=: vernula terraj Sed natosRhodaninix probitatis habet.

    Prandia

    tot venient,

    funera quot

    fiierint.

    XXIX.
    ITEBI

    DE CAUCO' nABEiNTE PASIPHAEN


    Attulit ars

    Blanditur nuilier, sontit bos,

    ETTAURUM. membra uioventur.


    Quod

    EPIGRAMMA
    lloc

    XXXVI. IN SUBSCRIPTO.
    "^

    formas

    quis dedit hic aaimas?

    tibi naturai dederit lex

    germen amice,

    X.KX.

    mihi fons tradat

    vivilicantis aquae.

    ALITER.
    Et flclus rigidam servat, Venus improba, mentem Taurus, ut admolis suspendat roslra labellis.

    XXXVIl.
    IN

    DOMO

    ANTE ORATORIUM.

    Commoda
    Si tibi

    XXXI.
    Si tibi sunt

    de damnis mercaris, gaudia planctu, de Christo est indubitata tides.

    ALITER. anim, pictor, quibus

    XXXVIII.
    iuseris artem,

    ANTE OLEARIUSI.
    Hoc q
    est

    Mollior in tauri claudalur spirilus ore,

    quod

    nitido

    membrum

    completur olivo:

    Fortia

    si

    miserse

    non dantur corda


    XXXII.

    puelliB.

    iSil

    potins sanctas convenit aute fores.


    XX.XIX.

    DE

    QUOD MESSALA CONSUL E.XNODIUS IN C0GN011Ii>)E DICTUS EST. Consulis ad genium nomen pro stemmate junxit: Dans lucem fastis, sum trabeis potior, Quid palmata tuo tantum de raurice vernas ? Plui fucaute dedit ^ purpura nostra tibi.
    EO

    Ilorrea

    ANTE HORREUM. parva licet, sed mens est


    divilias

    largior

    illis.

    Non parcens opibus

    merui.

    XL.

    XXXllI.

    DE OBLOQUENTE SIBI ADVOCATO. Improbe, quid fractis confundis singula verbis? Depiugit mores obruta lingua taos.
    Accipis, exposcis, proesomis, renuis, ardes.
    Tristio,

    ANTE SCALAS. Adveniant animum reserante teste figura, Quo semper votum proditur indicio.
    XLI.

    ANTE CELLARIUM.
    ISulla

    penum

    lusat mentis pressura sinistras

    blanda simul,

    fortia, fluxa facis.

    Effluit expensis

    quod

    spatiis latitat.

    * /fafcen^^e Pa,s7'p/iuen] Ca^latam autinsculptam. IIoc nirnirum est quod sugiilat Pliuius in proffimio lib, XXXIII liL poculis libidines cxlare juvat, ac per- obsce:

    fasli Martiali, et

    inqiiit,

    Messalam consulem
    ipsa palmata.

    purpurissati Sidonio. Non minus, oruat nomen nieum,

    quam
    "
    ^

    lulates bibere. ^ De eo quod Messala consul] Messala consul fuit anno Christi 303. In eo consulatu novum sibi cognoniea Enuoda faslis ascripsit, ut Ennodius Messala diceretar. Coguomen ergo illis sa^.culis appellabant, qiiod vero nouiini, hoo est ultimo, praeponebatur.

    Filium Jrmenii] Lib. (i, epist. I. De eo qui GaUis] Trausalpinis scilicet,.unde ipsi origo. Nam et Yeueti quoque Cisalpini sunt Galli.
    Yeuetus preeterea coloris genus est. Hiuc Yeuetos male tiuctos, et uiacuiatEe lerrEe veruulas vocat, vel
    quia fujijre sunt ore, quam Galli. Insubscriplo] De competente, baptismi candidato. Quibaptismum postulabant, s:riplo nomen ederejubebantur. Concil. iv Carthiig., can. 23. Ferraudus diac. in epist. nondum edita ad Fulgeutium de quodam A-lthiope baptizando Propinquante soleinniiale paschali iniercompetenies offerlur, scribitur, erudiiur. Cyrillus in prologo Catecheseon, dirfi/iii, /K-fiJtwBnq, OTofxK ao\i hf/pk-fr,. Inde eo tempore compeientes et subscripti dicebantur.
    ^
    :

    enim Caicilii Cypriani Hieronymus, et Sulpicii S veri Gennadius, coguoiueuta fuisse scribunt, quae priore loco pouuntur. Alta mens fuit doctissimo Panvmio, qui priscum Romanorum morem jain diu exoIta

    h-tum secutusin fastis scriplum fuisse putat Messala E.^jNODius. Sed hoc niodo Eunodius Messalffi proprium luiuien fuisset, non cognomen. De Messala Eausti liho Avieui fratre, dictum estin epistolis. " Purpura nostra] jNomen nostrum minio fastis inscriplum ab hoc enim scripturae colore purpurei
    :

    343

    ENNODII EPISCOPI TIGIHENSIS


    XLIL.
    i^

    344

    Caridida Isssatnm vix


    Afflixit

    ANIE

    COnuIN.431.
    ;

    langilmembra nietiillimi. pondus pretium fornacis anhelee.


    XLVII.

    Non mihi

    diffus83

    dant prandia celsacoquinse

    Nec plures veater concutit artifices. Fercula pauca damus numerum vincentia
    Gloria nec mensaj
    '

    ALITER.
    cultu,

    Aurea per nebulas

    dissolvit fila

    magister

    damna

    salutis habet.

    Luserunt dociles flamina fulva manus.


    XLVIII.

    XLIII.

    ANTE CANAVAM.
    Quod
    :

    ALITER.
    Contuiit hic ventus pretiosi

    Sobria cella cadis vinuoa quod servat onustis,

    membra

    metalli.

    Corpora confirmat gressibus acta suis. Infundunt multis irarura pocula flammas Mitescunt nostro bellica corda mero. XLIV.
    IN

    flnxere timent, nec capiunt oculi.

    XLIX.

    ALITER.
    Est nihil, etteneo, coavincit dextera visum.
    Stringitur arctatis digitorum nexibus aura.
    L.

    INGRESSU HORTI.
    sinuas per amcena vireta, g

    Respice, qui gressum

    Ut discas cultis lucem pra^ferre diserti, Arridet germen, quod linguse pingitur ostro,

    DE EO QDI FICUS MUNERE ET TESSERAM SIMUL MISIT.

    Damnati
    Ilajc

    "

    fructus mittit tua dextera ligui.


    "

    Ver habet in bruma, qui flores carmine gignit, Per glaciem zephyros exhalant verba tepentes, Ebria fulgenti maduerunt murice diota, Omnibus in rebus sermonum purpura regnat, Oris ad imperium submittunt colla cholj-dri. Algida cum roseo juveuescuut sanguine corda, Primaevos gelidis ostendit littera membris.
    Vertit ad

    hominem

    dira spoliarunt pabula primuni.

    Etnudis, serpens, post fraudem sorte minaris.


    Parce, precor, donis
    :

    casus et

    damna

    reserva.

    Quid nocitura putas insontis poma saluti? Ante ferax lethi tunc mortem depulit ardor, Fixa triumpliigeris cnm ramis vita pependit.
    LI.

    obsequium naturse munera doctus,


    tempora, formas.

    iEtates, species, niensuras,

    DE ADULTERO ET MOLLE. Omnia memphitis retinentur ssecula


    Servivit

    textis.

    XLV.

    nunquam Laurentius
    vicit

    ante Neroni,

    INTRA HORTUH SUPRA


    Collaudet spatiis hortorum

    LIMEN.
    lautis,

    Nec timuit validas

    qui corpore flammas.

    commoda

    LII.

    Plurima cui satiaut jugera culta famem.


    Ditior extentos superat dos larga

    ALITER,
    Vir facie, mulier gestu, sed crure

    minorum:

    quod ambo,

    Nobililas vera est, qua; nilet iu modicis.

    Jurgia naturaa nullo discrimine solvens,

    Venit ad inclusum poslponens gratia campos,


    Prodidit augustis quid facial studium.

    Es lepus,

    et tanti

    conculcas colla leonis.


    LIII.

    Vernat

    in

    ingressu viridanti porticus umbra,


    vitifer ipse

    Cui fudit genium


    ^stivis junget
    Lilia

    Deus.

    Exornaus magnis foliorum texta racemis

    ALITER. Exige mendaces poqulorum uxorcula barbas, Ne minnant quaestum mascula labra tuum.
    LIV.

    commoda

    frigoribus.

    ALITER.
    Respice portentum permixto jure creatum, Communis generis, satius sed dicitur omnis.

    nam, laurus, oleas, commista rosetis De cullu proprium fecit avere diem. Serta triuraphantis frondem quse monstret amicum.
    [

    LV.

    ALITER.
    Ludit in ancipiti constans fallacia sexu
    :

    Conlulit aifectus aurea terra suos. Largus opum poscat majoris prajmia voti Hoc satis est nobis, quod sinc fraude libet. XLVI. - DEMURENA INL. F. QU.E ^ IN SEPTICIO CLAUDITUR.

    Femina cum

    patitur, peragit

    cumturpia, mas

    LVI.' IN BAPTISTERIO M E IIIOL A N ENSI


    Jlundior excocti fulgescal luee metalli,

    ITA lENUIS ESI.


    Spiritus exhausto volitat praelubricus auro.
    ' Ante canavam] Cellam vinariam, S. Auguslinus sermone 61 de Tempore MiiUa sunt quse de hoy?'eo, canava, vel cellario aliquoiies pr oferre non possumus Isidorus in Glossis, Canova, camera post canaculum. Canevaros hodieque Ilali vocant pincernas vel ca:

    Munera disponit qui dare digna Deo. Ante vaporatis Laurenli vita caminis.
    lilatam. 3 In sep/icio] Basilienses, seplacia. 1 Dajnnali truclus Ugni^ Ex euruui senleniia qu;

    iiavtc praipositos.
    2 De Murena inl.f.] Hoc est inlusiris feminx : fortasse Firminas : in cu|us anuUim lusit epigram. 97, nunc in ejus murenulam, hoc est catenulam auream, eam describit cui similitudo piscis nomen fecit
    :

    arburem Atanio velitam ficum fuisse existimant: in quibus Theodoretus quajsl. 28 iu Genesin. Tesser.un autem cum ficubus missam, hospitalem dicit. " Dira spoliarunt] Hic nulla est m melro liceu; quia vetere.- grammatici doceut brevem uatuia sylla1
    1 :

    bain ancipitcm

    fieri,

    quam

    Hieronymus ad Marcellam

    epist. 15. Murenas pro mureuulis frequenter iterat Anastasius in Gregorio iv Murenam in qua pendent gemmx hyacinihicx 3 item murenas prasinales, et murenam Iri^lem, murenam
    :

    cousonanles excipiant. gi'am. n,Pande siudium ; et Virgilius, dale tela, scanditemuros. Martialis lib. viii, cpigr. Pauca Jovcm, l^ondum taxata stuUe, negata pulast Sic euim eum versum legunt probatissim;e fidei exemplaria.

    iu sequeuti dic^tiuue Aiu>' quariim prior sit S. Ila opi-

    3'to

    CfVRillNUiVI H13. ii.

    346

    Coiutilit, nt

    blaadiim nobilitarct opas.

    Marmora, picturas, tabulas, sublime lacunar Ipse dedit templo,qui probitate nitet. /Edibus ad preliuin sic mores conditor addit,
    Vellera ceu

    Saaguiae distentos delicias habuit. Tu reddis similem, scena redeunte, furorem Cui pastum tribuunt agmina debilium.

    Serum mutrico

    tincla feras.

    LXIV. DE EO QUI UT AMICOS EJUS AU SE TOLLERET, PASCE;\i.

    Qualiter inclusus comit lux bospita


    i\ix lapidis

    gemmas.

    quotiens pulcbrior arte rubet.


    LVII.

    Mergeret ut divos in mortem, pabula sorpens Contulit, et vitam munere dira tulit.
    Sic

    quicunque meos paradisi vere labores


    discedit

    DE JOVINIANO, QUI CUU HABERET

    BAHBAM GOTHICAM LA-

    Demulcet, casses convivii patilur,


    Illic

    PROCESSIT EX TEMPOnE. Barbaricam faciem Romanos sumere cultus Miror, et iu modico distinctas corpore geates,

    CERNA

    VESTITUS

    Fit

    quem peetore gessit araicus domiuum cari gutturis hospitium.


    LXV.
    DE DEFENSORE CALLIDO.

    LVIII.

    ALITER. Romuleam tegetem nox oris nubilafuscat Opprcssit vestes tenebroso tegmine vultus.
    LIX.

    Nesciris votis, et cordisnube recedens,

    Ex

    oculis prEesens quEereris in facie.

    Tuque per ambages nuUi


    Calles, mellifluis tosica

    spectabilis esse

    Nobilibus

    tollis

    ALITER. genium, male compte,


    LX.

    dans

    labiis.
    te

    lacernis,

    Hoc volo quod non


    Concutis
    et variis

    vis jurans,

    nolle

    quod

    opla?,

    Discordes miscens inimico fcedere proles.


    BASILICA

    pectora sseva modis.

    Hydram

    verticibus, formis superare

    Prometheum
    :

    l.\

    '

    S.

    CALEMERI QUANDO RErARATA EST.

    Doctus, utad priscos fabula non redeat

    Libera captivum meruerunt culmina luraen;


    Arridet facies nubila nulla gerens.
    Hic nuper astrigeri dos proxima vonit Olympi,

    Bella cies, spoliis crescis, defensor, ademptis.

    Ad nomen

    currit praeda superba

    tuum.

    LXVI.
    PH.EFATIO T0T1U3 OPERIS POETICI QUOD FECIT.

    Laurenti vatis ducta ministerio.


    /Edibus
    et vitee cujus nuuc una figura esl Ceu solis radiis forma, color similis. Euge velustorum reparator, perge novorum

    Dum mea multiplices mens


    Et reddor vitrei

    anxia sustinet asstus


    pelagi.

    mancipium

    Conditor, et vultuclarus et ingenio.

    Cumque

    procellosus relluentis portitor undaj

    Abjurant priscam,

    te prajsule, tecta

    tiguram,

    Africus ut captas

    me rotat
    :

    exuvias.

    Advena
    DE QOODAM

    casuris porrigitur genius.

    Pierius menti calor incidit

    indiga serti

    LXI.
    VETERI
    INIMICO

    STULTO ET BENE PASCENTE.

    Tempora mox cinxit laurus Apollinea. Tunc hederae viridis rubuerunt fronte corymbi,
    Castalii mellis

    Prandialauta paras, sed lingua sordibus horres.


    Si desis pastor, fercula concilias.

    murmurablanda

    bibi.

    Ambitiosa fames, lassato prodiga censu, Cornibus insuUat, si taceat dominus.


    LXII.

    Continuo ponens marcentespectorecuras Complector laudem, carmina, lastitiam.


    LXVII.
    DE EO QUOD VINDEMIARUa TEMPORE SCRIPSIT.

    DE EO QUIA PAUPERUM OPES VORAB.\T. miserorum et sanguine pauperis aucte, Tantorum mortes cur tibi sunt epulee ? Tubera, perdices, grus, turdus, turtur, ecbinus, Non explent uterum corpora mille tuum.
    Visceribus

    Musta cadis famuli dum condimt nostra fideles, Et luduntprelo calcibus intrepidis; Dum tingunt rosei plantas de sanguine Bacchi,
    Scinditur et teneras uva gerens tunicas
    Otia
    ;

    lufaustus multis, tibi felix diceris uni,


    Hajres

    nonpassus carmina biblis Sulcavi, tiimulo ne tenear moriens.


    =

    Niliacis

    quod misero venter

    erit

    proprius.

    Ebria lapsantis confessus verba Thali,

    LXIII.

    Sum
    vixit, et atro

    vacuus culpa,

    si

    pedibus titubet.

    DE EUDEM.

    Jejunos deceat les

    artis, ' syllaba

    rhythmus

    Artubus bumanis Polyphemus


    '

    NuUa Camoenarum jungitur ad Bromium.


    Nycticorace, Romuleis scribor biblis sedvoce Unde et Biblinaj epistoke Isaieexvin apud Invasispapyri.. LXX quod noster ait Niliaca; autem, quia papyrum in /Egypto nascitur ia Nili palustribus. Plinias lib. xiii, c. M. Cassiodorus lib. XI, epist. 38. lude et Capella chartas Nilotica fruticis collemata vocat lib. lu. * Syllaba, rhythmus] Male in vulgatis et antiquis claudit Sympo?'eiOT!;.y. Simili joco nigmata sua

    S. Calemeri] Episcopi et martyris


    cal.

    cujus Natalemaguot prid.

    Mediolanensis, Augusti. Galemerus

    musde

    Petaj^fa.

    ut Evemerus rectum est V^vXnit-spoc, E-iJ-ri[/.spoq. Usus inflexit ut Calimerus dicatur, sicut Calocerus pro Calocoero, quod Grsecis est KtzXoxatpo;.

    iuterpretes

    ^De defensore callido] Epigrammate 76, Decallido, qui Defensor dicebahir. Defensor itaque hoc loco nou est sxSiy.oc, ut cum dicitur defensor civitatis, sed nomen proprium viri, ut apud Sulpicium Severum Defensor, qui obstitit S. Martino, et antiquis Notitiis DHt'eR?or primus episcopus Andegavensium. ^ Niliacis biblis] Chartis e biblo seu papyro. Aldol-

    sius

    Insanos inter sanum non esse necesse

    est.

    Da veniam,

    lector,

    quod non sapit ebria Musa.

    ENNODII EPISCOPI TICINENSIS


    LXVIII.

    348
    fallere nulla potest;

    Femina quem jurans


    Astrornm plebem, qui

    DE QUODAM GLUTONE, QUI OPUS EJUS IMPERITUS

    calles spectat

    amantum,

    CARPEBAT. Nescio cur sancto non parcas, stulle,

    Cynthia cui certis cornibus innotuit


    labori,

    Non

    Dum morem

    servas dentibus insiliens.


    :

    valethic vultus retinere, etnomina, mores, Quos mutat clerustempus in exiguum.

    Manderenos pergis

    sed venter

    commoda

    nescit.

    LXXV.
    DE MALO HOMINE, QUI EQUOS AMABAT.

    Flamina nam vaouis stringis imagiaibus. Escarum gurges nil ruptis murmure buccis Suscipit, aut caslis motibus exuberat. Phasiacam volucrem, pisces vel sumina captans,

    Gaudet equis

    recti dissuasor, et

    indignus aequi,

    Nomina

    qui dignis studio superante caballis

    Uda vajioratis guttura pasce cibis, Me jejuna juvat sine ructu pangere dicta
    Regifico lusu fercula te satient.

    opponens ad sancta vocabula clunem. Sed procul est pecudis quod censet mentis "iniquK, Propositum perstat generis, quod stemmata funSubtrahit,

    [duut.

    LXIX.
    DE EUNUCHO TRIBUNQ, NOMINE, PEREGEINO, OMNIA

    LXXVI.

    PERAMBULANTE.
    Testibus, asseritur gens, census, vita, Tribune,

    DE CALLIDO, QUI DEFENSOR DICEBATUR.


    Aspidas ut capiat
    testis fraus

    hospita technis,
    latet.

    Antiquum quotiens linquimus hospitium.


    Tu,

    Sub ludi specie mortis imago

    quem lustratis transmisit gentibus error, Nulla domus pleno nec tenet ampla die
    :

    Umbra
    '

    lacessitas prodncit callida pestes,

    Et bellum blandis principiis geritur.

    Vis dici locuples, sublimis, pulcher, amicus,

    Credite,

    non

    aliler

    defensor

    prEe.lia tractat,

    /Estibus ignoti missus ab Oceani.


    Irrita dicta volant, assertor

    Qui accusat ridens, qui perimit placidus.

    non

    venit ullus,

    LXXVII.
    DE
    Egit
    ^

    iNulla fides

    sexum

    detegit, autpatriam.

    VITA ET ACTIBUS

    S.

    AMBROSII EPISCOPI.

    Mendicus, vetulus, timidus, confusus, anhelus,


    His,

    verum perdens, utere

    nomitiibus.

    LXX. DE EODEM.

    Tulus falsa loqui poteris sine teste, Tribune Ventus habet linguam ponderibus vacui.
    LXXI.

    quod docuit meritis et lionore superstes Ambrosius vates moribus, ingeuio. Roscida regifico cui fulsit murice lingua, Vere suo pingens germina qucS voluit.
    Serta redimitus gestabat lucida fronte,

    Distinctum gemnis ore parabat opus.


    Instituit

    ALITER DE IPSO, QUIA NUSQUAM STAT.


    Instabilem faciunt naturae
    ToIIe miser

    populos gestu, probitate, pudore,

    damnaTribunum

    Fovit respiciens, perculit, admonuit.


    Vocis ut officium postrema pericula poscunl,
    Sic teneras culpas qui tacet insequilur.
    :

    Avolat hinc rursus, vincula ai teneant.

    modicam zephyro veniente saburram


    est utilis auxilio.

    Radis nulla luo

    Succinctus gladiis, clypei de pondere tulus,

    Pectora claudebat testilibus chalybis.


    Ensis habet vires vitiorum sector ethostis
    :

    LXXIl.

    ALITER DE IPSO.
    Eunuchus turpiem poscitper conipila victum Semina telluri non habet unde ferat. Graudia proscissis rus servai germina niembris,
    :

    Vipera non tangit squamea terga


    LXXVIII.

    viri.

    DE

    S.

    SIMPLICIANO EPISCOPO SUCCESSORE EJUS.

    Fetibus etmessis multiplicata redit.


    In

    eassum sectusproscindit vomere terga, Ni findens spargat triiiceam sobolem.


    L.XX1II.

    Ambrosius linquens viduatae munia plebis Transtulit ad curam, Simpliciane, tuam.


    Succesoris opes spoliati viscera regni

    DE EO QUOD CUM IPSE GALLOS PARENTES HABERET,

    ANSERES AMABAT COMEDERE.


    Hic volucrum pugaa
    est,

    ubi Gallo

    caiditur

    anser

    Dat poenas
    Mactatus

    '

    veteris prodilionis avis.

    quondam

    vocis capis, improbe, quajstum. dcderit, moritur.

    Rumanis vitam

    q".i

    Creverunt merito temporis alterius. Acvelut annosam zephyris parentibus ornum, Ne meluat bellum, longa quies solidat. Tiro tamen felix cana ad rudimenta vocatus Non llexit priscum degeneran^ apiLom. Nil timuit gelidis auima fervente medullis. PonliUcis virtusiloris habel senium.
    .ZEquora qui tecto pressit terreua patenti,
    .Aloribus et cultu sidera

    LXXIV. DE TARIETATE CLERICORUM


    Qui ponti
    facies,

    cum

    tetigit.

    numerum

    qui novit arense,


    anseres Gallos Capito-

    ^Veleris prodilionis]

    Cum

    lium obsidentes, Romanis voce sua escitatis, prodiderunt.

    i-urijit

    -Umbra lacessitas] Seneca lib. iii de Ira, cap. 3 Tauros colorrubicwidus exciiat,adumbram aspis ex;ursos leonesque mappa proriiai omnia qux
    : :

    nalura fera ac rabida sunt, conslernaniur ad vana. ^ De vila S. Atnbrosii] Qua:" sequuntur duodecim epigraramala laudes coutinent diiodecim antistitum Mediolanensium, quo ordiue sedem episcopalem tenuerunt ab Ambrosio ad Laurentium.

    3111

    CARMIiNUM

    LIB,

    II.

    LXXIX. DE B. VENERIO SEQllENTE. Forma pudicitieejuvenis seotanda Veneri nominibusnil famulata suis. Venit,
    '

    A Indeptus soeptrum,

    tribuit quod teslis imago, Purpura quem mentis prodidit imperio.


    felix,

    Hunc

    - habuitet populus parvo vix tempore Sed rursus magui missus ad obsequium.

    Forlia marcebant vetulo sub judice


    jEtas pr;esentem perdiderat

    membra, puerum.
    Lazarusut

    LXXXIII.

    DE
    diri

    S.

    LAZARO ANTISTITE.

    Sublimis poslquam conscendit fulcra cathedrse,

    premeret pede culmina raundi,

    Canatener populis dogmata disseruit. Aure.j fluxerunt locupletis schemata linguee, Sol vitaj nitidum reddidit eloquium. Alvus ut Ecclesiaj tumuisset semine verbi,

    Vocibus accitus trux venit in medium.

    Quem

    frons lcEta

    parum

    vitiis

    depinxerat hoslem,
    tacitis.

    Mulcantem culpas luminibus

    Respiciens lapsus detersit nubila

    vitae

    Non deerat pastus

    lactis apostolici.

    Curam
    Nonlatuit

    sfepe dedit vulneris obsequio.


    tectis facinus

    LXXX. DE VENERABILIS MAUOLI SUCCESSIONE.


    Marolus extremae potator Tigridis ore,
    .

    qui gessit in antris,

    Absens criminibus tortor ubique fuit. lunocuis placida vernabat luce sereuus,

    Qui jubar in madidis viderat hospitiis. Quem laborin proprio SyricP solidaverat axe, Orditur vatem dotibus innumeris.
    Pervigil, intentus, jejunus, providus, ardens
    :

    Ceu speculum noxis

    injiciens faciem.

    LXXXIV.
    DE AMICO ^ DEI EUSEBIO PONTIFICE. Eusebius Linurum successit finibus hospes,
    Ignotae tractus plebis amicitia.

    Quod morem

    tenuit sat fuit offlcio.

    Os tenerura quoliens gustus contingit honesti,


    Transit adalfectura quod fuit imperii.

    Grajus erat, socio Titan quos respicit ortu

    Flammigero lymphas
    Mitis,

    vertice decutiens.

    Terra potens olim Patribus fundata beatis,


    Nobilibus

    compositus, largus, pius, integer, audax,

    mundum portubus

    irradiat.

    Crederet ut

    damnum non

    dare, perpetuum.

    LXXXI. DE CULTORE DEI MARTINIANO EPISCOPO.

    Flevitpauperiem miserans, arrisit habenti, Gaudia cum cunctis tristitiamque gerens,

    Mens

    nivei lactis, species manifestacolumboe,

    Huuc index

    operis locuturo nuntiat orbi

    Astutia serpens, Martiniane, vale.

    Fama virum,
    C

    gentes de statione trahens.

    Lubrica te dubiidum poscunt flaminavulgi,


    Inveniunt pavidura ne mereare legi.

    LXXXV.
    DE GERONTIO EPISCOPO. Ecolesite postquam parta esttibisella, Geronti, Fuuera decessor non timuit raoriens. Te reparante redit, patitur sors pallida lethum,
    Agricolis junotus coluisti

    Uuus

    erat

    mundo

    contraria judice narrans,

    Protinus ad

    Qui ut caperet regnum vincere non meruit. magni perductus limen honoris Exsul coelorum civibus inseritur.

    Post geminas sanctis construxit mundior Bdes,

    Lumine quas clauso

    j\issit

    habere diem. LXXXII.

    DE VENERABILI GLTCERIO EPISCOPO.


    Suffusus minio, perque optima facta rubescens
    Virginei vultus Gl^xerius sequitur.

    obitum discipuli pretio. germina vitae, Nec serpens lolium pabula laeta tulit. Qui deditin medium quem lex jubet optima victum Emitterrenis fructibus ille polum. Errorem mentis pressisti lege laborum
    Vivit post
    :

    Puram sanguineo maculat dum

    rore figuram,

    Picta genas facies simpliciterplacuit.

    Candentem crocea gestans aspergine frontem


    Laeta verecundis tinxerat ora notis.
    '

    non passus virtutibus veheris. LXXXVI. DE YENERABILI BENIGNO EPISCOPO. Exsere qua? posuit mens nomina cerla, Beuigne,
    Otia

    Quem
    erat,
    Ille

    quisquis vocitat testis erit meriti.

    Nominibus

    nil

    famulala

    ;.'?*]

    Quia pudicus

    cum Venerius
    puellee

    Remi

    vocaretur. Simile est quod Archonta-, nomen, quia niilitare quoddam imperium sapere videbatur, nun salis aptum virgini fuisse dicitur in ejus epilapiiio :quod quidem etsiad Eunodium parura
    facit,

    Latio fictum de sanguiue nomen, Sed Gallos claro germiue tra.xit avos.

    Ast hfec Grajugeuam resouans Arcontia linguam Nomina virgiaeo nou lulit apta choro.

    propter elegantiam tamen,

    el

    quiaad

    Depositi
    ^

    Nonis Nooemb. consul. Dioscori Y.

    C.

    ilallos

    pertinet, buic loco iuiexi placuit, ut a nobis ex


    oul a Conslantina; Sic igitur habet

    mar-

    In edit. Schot.,

    Hincavo
    et.

    et

    populus. Forte liunc

    morea tabula paucos ante annos ad Urbembaud promausoleo etfossa descriptum est.
    Epitafidm

    habuil populus, absque


    '

    De Eusebio

    Leonem
    Remo et
    Arcoxti.b,
    tio,

    pontifice] Hujus exstat synodioa ad Magnum epistola, cujus ante faota est men-

    natione Galla germani fralres moriui el pariier tumulali sunt.


    Qiii

    adulti

    una

    die

    Ha3c tenet urna duos sexu sed dispare fratres,

    Ticinensi episcopo ageretur. qui ecclesiam beatffi Theclae Mediufani ab Eusebio post incendium renovatam lestantur nam in ilia olim ecclesia inscripti viseban-

    cum

    de Crispino

    Esstant

    et versus,

    Uuos uno Laotiesis mersit acerba die. Ora puer dabiee siguans lauugine vestis, Vi.x hiemes licuit cui gemiuasse novem. Nec thalamis louginqua soror trieteride quinta Tanarias redo funere vidit aquas.

    tur.

    Prisca redivivis consurgunt culmina templis, In formaui rediere suam quas flamma crearat, Reddiditha^c votis Christi qui templa novavit,

    Eusebii meritis noxia flamma perit.

    3oi

    EKNODII EPISCOPI TlCIiNENSIS


    lides

    3o2
    XCI.

    Caua

    iiominem duin uarrat, detegit

    actus,

    A
    DE
    ^

    Nil loquitur casu pignoris attonitus.

    MARMORIBUS OPERE SARSOKIO.


    faciunt artificum studia.

    Prsescia venturi

    non errant vota parentum,


    sedit

    Visceribus lapidum permixta lege coactis

    In veram vertunt blanditias sobolem.

    Naturam

    Ante patres censens

    plaudenie senatu,
    ille

    In solidum fractis riguerunt

    marmora membris,

    Prjelatum sanctis extulit

    caput.

    Partibus in crustam colligiturgenius.

    Pollice sed diro ceu flos succisns aratro est.

    Unam

    Spes, decus, et geuius de foribuscecidit.

    de variis speciem componere frustis Qui potuit, saxum duxit inobsequium.


    XCII.

    LXXXVII.

    DE BEATISSIMO VIRO SENATOHE EPISCOPO. Quivincit trabeas, solium, cinctumque Gabinum


    Consulibus praastans ecce senator adest.

    DE MISSORIO UBI IMAGO IPStUS EST. Divitibus pretium est Ennodi forma metallis.
    XCIII.

    Ingenium velox, sermonis cura rotundi, Virtutum pretium, forma pudicitiaa.


    Abdita iibrorum mysteria clausa prophetaj

    IN
    Parturit

    CONCHA IPSIUS.

    uuda

    sitim,

    quam

    splendens concha

    mii;;-

    [strat.

    Qui dedit in lucem schemate quo voluit.


    Orbis ad extremi missus secreta verendis

    ^
    DE
    *

    XCIV.

    EQUO QUEM ACCEPIT HUNISCO.

    Curavit studiis quod fuerat lacerum. Tunc oriens victum peregrino lumine fassus,

    Belliger algenti sonipes nulrite sub axe,

    Per Tauais

    medium

    pectora sicca ferens.


    lustris
    sibi percoluit.

    aspectum lampadis alterius. LXXXVIII. DE DOMNO THEODORO VIRTUTUM OMNIUM EPISCOPO. Tu lux certa tuis, spes tu fidissima rerum, Vaiis apostolicitu, Theodore, vigor.
    Haesit ad

    Cana pruinosis mandentem gramina


    Virtus lege poli

    quem

    Post domitas gentes, postflumina tanta cruoris,


    Alter te dominus, sed manet ipse labor. Linque precor lituum, cantus passure beatos,

    Virtutum cumulus, substantia lucida


    Monstrat acervatis

    veri,

    Captivus pacis mitteris obsequiis.


    Nil tibi

    quam

    labor in studiis.

    Prajscius, accinctus, forlis, tranquillus, amicus,

    Fatidicus

    Compositus, simplex, tu bonus et sapiens. semper tu conscia corda futuri.

    cum bellis commendat buccina lethum Quid juvat expertas semper amare neces? XCV.
    :

    EPITAPHIUM

    S.

    VICTORIS EPISCOPI NOVAKIENSIS.

    Deprensum

    fluxit te reserante
    feri calcantes

    malum.

    Quem

    timuere

    culmina mundi,

    certamine Victor, P Nomine, proposito, merilis, Despicis oppressas maculato semine terras.

    Dilexit spernens

    dura superoilii. LXXXIX.


    aevo...

    Tu

    carnis vitiis possessor corporis expers,

    Lubrica subjectis domuistisEecuIa membris,


    Tranquillus, patiens, correptor, providus, acer.
    Hic reddens tumulis
    cineres, ad celsa vocatus

    Restat',

    quem

    longo servet rex inclytus XC.

    (ad deuterium.)
    Imperii custos
    - vocali pollice chordas Per numeros animons, tibi lila loquentia carmen Verberibus plectri, doctor, servire coegi. Cyrrha potens Phoebo, laticis pia turba sereni Tumihisemper eris, qui pectora clausa remotis

    Spiritus ajtherea congaudet lucibus arce.

    Busta supercilio miseratus cernit Otympi. Unde triumphati respectans funera mundi,
    Cassibus exutis concedes praemia membris.

    XCVI.
    DE QUODAM ROMANO QUI VOLUIT MAGISTER ESSE.

    Inseris ofticiis, et dextro

    numine comples.

    Deprecor, exactam fauturus suscipe vocem,


    Extorsis pretium donanste judice dictis.

    non venit uUum, commercia linguEe, Nunquam discipulus valeas, dic unde magister?
    Index natura3 studium
    tibi

    Littera nulla colit brutae

    D
    1

    Restat

    superstes,
    ^

    quem longo] Laurentius episcopus adhuc cum hsec scriberet Ennodius.

    7iiat,

    quod vincai naturam

    discolor acrusta

    marmo-

    rum

    gratissima picturarum varietate texantur. Iiide

    Imperii cuslos] Ad Deuterium scriptum conjeci, tum quia doctorem appellare solet Deuterium, tum maxime quia in antiquis libris subditur allocutioni Diomedis, quam Deuterio petente scripsit. ^ Z)e marmorihus opere sarsorio^ Gregorius Turonensis lib. u Ilistoiia;, cap. 16^ de ecclesia quam Namatius episcopus Arvernorum iti civitate sua a?,dilicavit: Parictes, inqnit, ad altarium operesarsurio ex multo marmorum genere exornatos habet. Ex Ennodii verbis satis patet sarsorium opus dici, cum variae discolorum marniorum crustffi cummittuntur, ut unum corpus ei unam quasi picturam eftlciaiit, quod genus scite a Cassiodoro describitur lib. i, epist. 6 De urbe nobis Viarmorarios peri.tissi^nos destinetis, qui exiniiedivisaconjungant,etvemscolludeniibusilligata naturalem faciem laudabiliter mentiantur : de arte ve:

    et sarsor, ejus opihcii artifes marmorarius. In actisCirtensibus Numatii Felicis, cum sacri codices sub Dio-

    cletiano quiererentur: Et dum venlum essetaddornum Felicis sarsoris, protutit codices quinque.
    " l)e cquo quem accepit Hunisco] Huniscura dixii qua forma Daciscum Aurelianns in epist. apud Vopiscum. Hunnorum gens semper in armis, et nun-

    quam
    ait in

    sine equis. Inde Sidonius argute, ut solet, Cceteras gentes equorum tergo ferri, Hunnos habitare

    panegyrico Anthemii.

    Ita semper equo ceu fixus adhsBret Rector, Coruipedrtm lergo geus nltera fertur, teretes arcus et spicula cordl. Haei; habitat
    :

    Locum

    ut ,emendari

    debet exscripsi, quia ut editus


    scatot.

    est multiplici

    menda

    CARMINUM
    XCVII.

    LIB.

    II.

    3o4
    CIV.

    A
    corpore sanguis, inguen,

    DE

    ANU QUADAM.

    (dE DEUTEniO GnAMMATICO.)

    Algidus in vivo nioritur

    dum

    Annorurn
    Seminis

    glacies

    cum

    siccat

    pabula vulvae,
    utilis

    et custos refugit

    cruor

    Forma, caput, facies, deuteri cuncta magister, Innumeris doctor Dutibus ille cluit. Excussit linguam genius perfectus ubique.

    Marcida cur juveni sociaris, Galla, marito?


    Pignoris in thalamis pariet liducia juncto. Nam sobolem laxis mendacem vivere rugis

    Quod fari nescit, displicet inde malis. Grammalicam jactant artem nescire magistrum
    Hoc melius simplex moribus
    instituit.

    Insimulans, epulis das prolem feta cloaci.


    Attulit

    Oratoris opus, lapidosaque culmina Tulli

    hoc venler, quod conjunx jungat ad ora. XGVIII, DE ANULO FIBMINiE INL. FEMIN^.

    Non

    tetigit

    celsum rhetora nullus amat.

    Discipulis satis est vultus, tacitique verenda


    Galvities,

    Phcebe lumina plena vident.


    CV.

    Nil fallit simulans,

    quod

    finxit

    dextera

    verum

    est.

    Immobilis stantem fugitat lepus arte molossum, Insertus rabidis ridet furor aureus ursis, D Gestandus manibus saevit leoblandior ira.
    Cognoscil

    in

    natalem infantis aratoris.


    Ex tempore.

    Jure colis proprium natalem pulcher Arator.

    dominam

    genius famulante metallo.


    pascit egentum.

    Qui

    si

    non

    coleres,

    nunquam

    Arator eras.

    Mitigat illa feras,

    dum plebem
    XGIX.

    GVI.
    DE QUODAM INCERTI PnOPOSITI VIT^E TUBPIS.

    (de albino.)
    Aspicis Albinum titulos post busta dedisse,

    Tot rebus fallax quid garris pica biformis,

    Semivir

    et

    tremuloqui vevas turpia lumbo


    vir,

    Funera qui

    nieritis vivacibus jugulat.

    Quod

    tibi

    propositum, quisexus contigit


    GVII.

    unquam?
    ?

    Inclyle cui priuceps

    dum
    C.

    subdis jura magislri,


    ille

    Quid non mentiris,

    femina, sancte, profane

    Vere sepulturse eontigit


    (DE
    Cretius

    locus.

    CANE VENATICO ET AGNA.) hic sollers quidam vooitatur homullus,


    rostro,

    Naribus argutus, gressus celer, ore timendus,

    VEnSUS MISSI AGNELLO VIRO SUBLIMI. Ex tempore. Lucidum tinxit maculante fuco Quisquis affectum, ferat inde linguam
    Judicis Ghristi facibus

    Impavidus presso signans vestigia

    Quo

    cervus, capreae, lepores, lupus, ursa vagatur, C

    perustam Ore sepultus.

    luvenit, et tepido capitur fera provida lecto.

    Scindit urgens foedus

    omne

    fraude vivax perpeti,

    Luditur agnellae post prselia tanta volatu,


    Molle pecus volucrem prcevertit fraude molossum.
    GI.

    iEgre portans quidquid ordo flagitat serenior.

    Linque, quseso, amice, mores plebe dignos ultinia, Sanguinis callem secutus serva quod depectus es.

    DE

    '

    SCUTELLIS.

    ENNODIUS AGNELLO.
    injuncta tenuerunt.

    Tot Jovis illecebras, tot crimina viva figuris Dum bene depingit, vitiosa est dextera fabri.

    Argenti prelium est facinus retinere vetustum, Ne purum superet quod furtis Juppiter egit.
    Nil licet
    ffitati,

    valetudinem suam ne cui hcec darentur vel legenda vel transcribenda prffimonitus, obvias poscen-

    Ante imperium

    diligentiee veslrae

    Nam

    tibus

    scelerum monimenta resurgunt.


    GII.

    misi. Facies
    gas,

    Admunet

    exemplis, qui culpas format avitas.

    manus opposui. Nunc victus tui caritate transmeum pudorem in statione esse si relein profligatione maxima, sitranscribas.
    CVIII.

    Si tantas facies tunc

    AIUD. sumpsil divus adulter,


    imaginibus.
    "^

    Vincula

    solvit

    Se

    primum

    falsis lusit

    Non

    nisi

    amor, quse quondam nexuit alter per legem cedit lex prisca sequentem.
    CIX.

    Quid non mentito violasset corpore numen, Cujus forma suo gaudet adulterio?
    CIII.

    (dE VERSIBUS SUIS.)

    Laesa

    pasiphae ei mingtauro.) Venus non esl naturae vincula constant


    (de
    :

    Nunquam In me

    frugiferis

    per Scecula longa tyrambis

    fluxerunt

    commoda

    Gastalii.

    Ingenio vivens

    Bucula Dcedalei cessat mentita laboris. nil mugit vacca biformis. Fictaque nec verum coitum dant ligna juvencoe.
    Ecce iterum tauro muljer submittitur usor,
    suspirant pectora flammas.

    spargentem carmina labris Spes nova quid stimulas gurgitis Aonii ? Sed si mutato Parcarum stamine gaudes, Exhibe cornipedem nunc Pegasasa mihi. Qui fo.r.it aligeru.ii per gramina roscida corpus,
    Tristia jejunis

    Humanas pecudum Vasta jugum cervix,

    cursus capit area

    colli,

    Nec leneras flectat vestigiis segetes. Sublimem, validum, formusum, passibus aptumQui
    et
    si

    Qualiter astricto sudavit marcida loro.


    '

    contingat,

    mox

    mihi, Musa, places.

    l)e sculellis]

    Ut caucum supra fabula Pasiphaes,

    morem
    '

    pudori noxium merito castigat.

    nunc

    scutellas Jovis adulteriis celatas describit,

    Schot. legit numquid.

    ENNODll EPlSr.OPl TICINENSIS


    Mitteris ad largum locupletem poscere parva Ni gaudens redeas, dic mihi, Musa, vaie.

    331}

    Nunc juvenem blando

    sustinet obsequio.
    :

    Mollia grandevus summitlit terga sedenti


    jEtas constantem gressibus esse facit.

    CX.

    de' castello honorati episcopi.


    Ponlificis

    CXIV.

    castrum spes

    est fldissima vitee.

    DE FLAGELLO INFANTIS ARATORIS.


    Quaj capiunt

    Cui tulor sanctus, quae nocitura petant ? Hic clypeus votum est, procul hinc Bellona recede

    mundum

    junxit

    mens docta

    flagello,

    Quod

    meritis constat, praelia nulla gravant.

    Conditor hic muros solidat, munimina factor. Nil metuat quisquis huc properat metuens.

    CXI.

    Exornans censu nobilitante plagas. cxv. ALITER. Argenti atque auri vapulat quicunque melallis, Gaudia cum fletu miscet avara suo.
    CXVT.

    DE^ HORTO REGIS.


    Destera bellipotens vulgatis plena triumphis, Qua cecidit quidquid fugit ab obsequio
    :

    Disperso celsam solidas qui sanguine famam,

    ALIIER. Dentibus argenti fulvum concluditur aurum, Contemnat nullus verbera pulohra pati.
    CXVII.

    Cui peperit laudem niitis et arma tenens. Postquam praelargo rubuisti scammate campi, Arva colis pingens germine purpureo. Virgultis proprio dispensas murice poma,
    Vilior en cespes jactat se divite

    EPITAPHIUM DOMN^ MELISS.E INL. FEMIN.E.


    Sanguine, mente, opibus,
    facie, virtute,
    fui.

    pudore,

    Optatur qualis femina, sola

    Das plantis fructum nobilitate tua. ramo,


    ligni

    Hoc tautum mundi quod

    lex est corpore gessi,

    Dum

    morsus semina clara

    fovet.

    Exornans casta prole pudicitiam. Quae victrix fortem tenui per blanda maritum,
    Melle

    Demessus

    ferro floret tibi surculus alter

    meo

    vertens jura, Severe, tua.


    reliqui,

    Nuda mai-itatis dos nitet arboribus. Gramina cultorem prseuoscunt, muta loquuntnr Quod tetigit princeps, ver habet in glacie.
    Gestu terra potens, monstrat cui creverit arbor Fetibus et genio panditur hic dominus.
    Pervigil

    Quos genui, celsa conjunctos stirpe


    :

    Quod votum
    Felices

    est sanctis,

    conjuge praemorior.
    supersles
    petit.
    :

    Nil mihi decessit,

    maneo post busta nunquam mors nocitura


    est,

    Et

    nomen

    dulce

    de

    faclis Melissa dicor.

    Hesperidum

    quffi

    servas jugera serpens,

    Moribus hoc

    fluxit jure

    datum

    propriis.

    Aurea jejunis munera ^ dans epulis. Quis silvfe sobolem carpat custode veneno

    q
    ?

    CXVIII.

    DE

    QUODAM STULTO, QUI VIRGILIUS DICEBATUR.


    lu

    Mortenemus tutum,
    Hic

    credite, nullus adit.

    tantum
    Ut
    te

    prisci defluxit

    fama Maronis,

    commune

    facis, pietas

    quod

    sola parasti.

    Virgilium saicula nostra darent.


    C.\IX.

    Visceribus plenis nescit abire fames.


    GXII.

    DE CMCO QUODAM LUXURIOSO. Orbe pereffoso fluidum de lumine vulnus


    Pestifer ostentans ora sepulta geris.

    Si

    ALITER. fatuo dabitur tam sanctum nomen homullo,


    Gloria

    majorum

    curret in opprobrium.

    Cseca per innumeros facies portatur amicos,

    Qui

    te

    conspiciunt jure dolent oculis.

    Ebria marcenti locupletas flumins menta, Circumfers crasso sordida labra flmo.

    CXX. ALITER. Captivo a stultus congaudet stemmate vates. Non est Virgilius, dicitur iste tameu.
    CXXI.
    :

    Oscula nulla petas,

    madidam suspende Mephitim

    ALITER.
    Externo quotiens vocitaris noniine demens, Si tibi sunt sensus, t prospice ne venias.
    CXXII.

    Te propter cupiam perdere quod video,


    Quis putet ex oculis flammas coalescere turpes Nil videt, et rectum servat iter scelerum.
    CXIII.
    ?

    ALITER.

    DE EQUO SUO SENE.


    Flexior annoso sonipes moderamino noster
    castello nonnraii\ Episcopi Novariensis, ut docuil nos Diclio 1. Jara tum igilur ob militum praedonumque iufestationes castella ajdificare cogebantur episcopi. Tale eiiim fuit Nicetii episcopi Trevirensis castellnm supra Mosellani, quod suis versibus ornat Fortunalus lilj. iii, et qiia' ab episcopis Remen'

    Cur
    :

    te

    Virgilium mentiris, pessime, nostrum?


    potes esse Maro,
    sed potes esse moro.

    Non

    De

    sibus condilamultis locis narrat Flodoardus. De korlo regis\ Tlieodenci ; uam hic unus Italise rextempore Ennodii. In quinto versu pro stemmale,

    scammaie
    ^

    xa])0?,m ex vestigiis mauuscripti.

    Schot., dant.

    Capiivo siuttuscongaudet stemmatevates] Scribendum arbilrerrap/2TO. ^\mii.A.dversar. pag. Io3o.


    "

    Prospice ne venias\ Magis est ut legas, ne veneas, hoc est, ne vendaris et ducaris in servitutem. Alluditur vero mos veteruro, qui mancipiis em|itis pro lubit.u suo nomina imponebant. Non obest huic lectioni syllaba natura longa, correpta: cum euni Eunodii morem notaverit jam ante multa sascula Arnulfus Lexoviensis; el demonstrant scripta Felicis nostri, hac in parte perquam infelicia. Id., ibid. " Aon poies esse 3Iaro, sed poles esse moro\ Vitiosus ille moro exigendus videlur, et substituuudus ba/-o, qui souum prioris magis aeinulalur, ucc oontraclioueulla conturbatus, honiinem sonal stupidum,
    b

    bardum,

    elc. Id',

    ibid.,

    pag.

    13oti.

    CARJIIhUM
    CXXIII.

    LIB.

    II.

    3o8
    scandi,

    A Cornipedem

    qualem vix Cyllarus aquat,


    per devia sessor,

    IN

    Iste callis esf,

    CUBICULO SUPER CODICES IN ORDINE POSITOS. supernam qui parat potentiam,


    fax,

    Mollibiis a?,thereas qui vincit cursibusauras.

    Immobilis currit

    cujiis

    Lux pudoris, escamentis,


    Liber exstat,
    lioc

    medela,

    claritas,

    In statione volans pedibus constanter adactis.

    Miiudi faece qui fucantur liunc tenere nesciunt.

    CXXIX.
    IN

    quicnnque

    coila loro vinxerit.


    iste sarculus.

    BASTERNA UXORIS BASSI

    VIOLJS.
    I

    Sanguinis venam nitentis comit

    Quam

    CXXIV.

    ADVERSUS

    '

    Hic volucrem Rliodani torrentis respice

    CLAUDI.\NUM DE MULABUS. natam

    vaga constantem retinent hajc teeta deeorem Miltitur a domina quidquid habent pretii. Namrutilat fulvum Violce de iuce metallum
    :

    Possessor radios spargit ubique suos.

    Sermonum

    frenis subdere colla tuis.

    cxxx.

    Jussa volat verbis, et verbis jussa quiescit,

    EPITAPaiUM EUPHEMI.B.
    Obruit haec tumulos, vivit post funera
    factis,

    Cujus captivum est auribus arbitrium.

    Viucula nesciret, ni vocis

    stricta lupatis

    Quse mortale nihil moribus inseruit.

    Perderet auditu luxuriam generis.

    Cum

    stimulos clamor mentitur, clamor habenas,


    libera

    Euphemia tuos " Sed mens est


    Occidit esitium

    tellus complectitur artus,

    niveis
    :

    quam bene

    juncta choris!

    Obsequium liugu

    membraferunt.

    sors tunc durissima servit,!

    Non opus

    est loris, sed

    nexus certa loquendi


    ligat pecudis.

    Cum

    superat fatum nescia vita mali.

    Dura catenati rostra

    Hcec thalamis fecunda fuit,viduata pudori

    cxxv. DE ASINO ET EQUA.


    Visceribus propriis externos fundere partus
    Cogitur, et generis sobolem lactare ferini.

    Exemplis natara

    fecit

    amare Deum.
    CXXXI.

    Jurgianaturas-

    magno

    distantia calle.

    Edidit

    GXXVI. ALITER. ignotum genitrix male conscia partum,


    CXXVII.

    DE 2 SPATHA IN FUSTE. Utimur incluso per fraudes ense bacillo, Mors ligni tunicis quam bene tecta latet Subsidium portas quod cunctis terror haberis Pacificum est nobis quod necut obsequium.
    ;

    Natura3 fraudes, nobiliore dolo.

    CXXXII. DE BOETIO SPATHA CINCTO.

    ALITER.
    Discrimen generis junxerunt fosdera partus,
    Ingenii stirpem permixta lege coacti.

    Languescit rigidi tecum substantia ferri, Solvitur atque chalybs more fluentis aquae.
    Emollit gladios imbellis dextra Boeti
    Ensis erat
    :

    Hic mulus

    geminum pecus

    est,

    sed corpore simplex.

    C.XXVIII.

    dudum, credite, nunc colus est In thyrsum migrat quod gestas, improbe, pilum. In Venerem constans linque Mavortis opem.
    CXXXIII.

    DE VECTATIGNE SUA NOCTE IN jESTATE. Astrorum - populus necdum de lumine solis Perdiderat lucem gremio sed noctis adultaj Fundebat rutilos madefacta aspergine crines.
    :

    DE
    Sollicitata levi
    :

    STOMATIO EBURNEO.

    marcescunt corda virorum


    arvis,

    Cynthia per croceas fulgebat lactea bigas, Rescindens quidquid descripserat orbita fratris. Vernabattacitus splendor de munere noctis,
    Torrida frigoribus confringens tempora Cancri
    :

    Cum me curarum

    cupientem spernere

    fasces,

    Tormento fas est ludere virginibus. Frangunt Marmaricis elephas quodmisit ab Per micas sparsum mos solidatur opus. De poena tenerse discunt cum fraude jocari. Nam ridere necis munere, femineumest. Angusta norunt res mille includere capsa,

    Ruris amcenati facies depicta vocavit.

    Omne
    D

    ebur

    hic, mulier, pectoris arcatui est.

    Adversus Claudianum] Exstat Claudiani epide mulabus Gallicis duplo longius quam Ennodianum, sed utriusque eadem sententia. Quareadversuslioc\oc,o non oppositionem, sed imitationem
    '

    gramma

    signiUcat.

    As/rorum pcptdus] PhrasisEnnodii,cum magnum copiam et numerum dicere vult, populum autplebem
    -

    appellare.

    Sic populos piscium dicit


    in panegyrico.

    lib. i, epist.

    Item a\ib\, populos largiiionum, ^ipopulosos ferculorum errores. Rursus plebem amnium iix Vita S. kn\.om\,plebem conflicluum panegyrico, plebem asirorum in epigr. Ti. ^ De spalha in fusle]Gm fustis pro vagina quo geoere utunturetiam nunc inGallia peditesnonnulli, dum iter faciunt. In proximo epigramiiiate titulum correxinnis, ubi spathacinoius Jegebatur. Est autem spatha ciactus, qui barbaris una voce spathalus,

    populum occisorum

    * De stomatio ebumeo] Oscillo. Glossarium vetus Oscillum, o-Topa-to-j. Ludicri genus, quod graphice ab in praefatione Centonis nuptialis. Simile ut dicas ludrico, quod Grxci <jTouc/.ri.oj vocavere oscillaea sunt, adsummum quatuorderim. Harumverticularumvariiscoagmentissimulanlur species mille formarum Elephantus bellua, aut aper besiia, anser volans, et mirmillo inarmis ,subsidei,s venator ei latrans canis quin et iurris et caniharus, et alia hujusmodi mirabilium figurarum, quxaliusalio scieniius varieganl. Sed peritorum concinnalio miraculu?n est .imperiiorumjuncturaridiculum. Hac arte puelte resmille, ut ait Ennodius, angusta capsa includebant, quia paucis oscillis quae. ex' capsula promebant, res innunitras concinnabant. Eodem spectat larva argentea Pelrouii Arbitri, cujus catenatio mobilis diversas figuras exprimebat.

    Ausonio describitur
    :

    ar.a.fla.-oi.

    339

    ENNODII EPISCOPl TICINENSIS


    CXXXIV.

    360

    A
    1

    CXLI

    DE AVE PER

    PADUM SUPER SPUMAS SEDENTE


    TRANSEUNTE.

    ENNODIUS HONORATO PRINCIPI.


    Terrarum culpis vitium potator obumbras, Ebriiis esse nequis vina vomens Ligurum.

    Riparum frenos naturaj vincula snrgens FortePadiis tumido gurgite transierat.


    In

    Dum

    repletmadidus forventia pectora Bacchus,


    CXLII DOMNI AUBROSII CONTRA SYMMACHUM DE

    spumam
    Squamea

    flnxas cogens durescere

    lymphas,
    DE

    Indicunt validam pocula nostra sitim.


    ^

    prsevalidis dorsa ferebat aquis.

    Ales ut in tenero fidenstunc constitit orbe,


    Otia dans pennis, tuta premebat aquas.

    EPISTOLA

    ARA
    CTUS

    VICTORI/E,

    QUANDO
    :

    PETENS

    CULTUM
    SUBITO,

    IPSIUS VI-

    De proprio pelagus

    alnum, Humida cum siccam cymbula portat avem.


    calcanti suggerit

    STMMACHCS DOMNO FAUSTO PRiEF.


    EST

    FACTUM

    ET MIS.SUM

    PR;ET.

    CXXXV.
    DE SEPULCRO MAJORIANI IMPERATORIS. Cura perstatgravior, bustum fortuna petitum
    Gontulit exuviis, Majoriana, tuis.

    Dicendi

    palmam

    Victoria tollit amico.


    :

    Transit ad

    Ambrosium

    plus favet ira DeEP.

    CXLIII.

    Nunc indignispyramidum

    (fors)

    prospice moles,

    In

    Vilia principibus linque sepulcra piis.

    VERSUS DOMNI FAUSTI. Ligunim terris potorem qui vocat, errat Nunquid vina bibit, vina bibens Ligurum ?
    CXLIV.

    CXXXVI.
    DE EQUO PADANO.
    Curnipedes cuncti quos gignunt bellica rura,

    VERSUS MESSAL.E.
    Suscipe versiculos, Ennodi proxime, nostros,
    ;

    Quosque cruontatis
    Alt;'ida

    diluit

    unda

    toris

    qui Tanais domuistis dursa profundi


    preevalidas uugula calcataquas
    :

    Ne

    Ul librum nobis reddere non desinas. fcedes cultum, dum reddere masime non

    vis,

    Quorum

    Qua3 pridem nobis es quoque poilicitus.

    Ecce Padanus adest sonipes, cui judice recto

    CXLV.

    Cedant jEmonii quos fovet aura


    Ille

    poli.
    lustris,

    DOMNI ENNODII.
    mihipandere velles, Nondeerant libri, quos tibi dulce darem. Mens injustanimis quod spernat tollit amanti. Nec gratum est munus, quod fugit ingenium.
    Si te Ivlessalam studiis

    prainosis qui

    mandat gramina

    Et merito et forma dispar utroque venit.


    Mulliter incedit

    membris formosus

    honestis,

    Oblectat visum dulcisin obsequio.


    iNil

    jam Phasiacam collaudetfabula prolem Hec peregrina ferant nomina celsa caput.
    CXXXVII.
    1)E
    1

    CXLVI.

    DOMNI ENNODII.
    Artis Grammatica3 librum
    "

    de carmine facto

    PRINCIPE

    P.

    P.

    EBRIOSO, QUI VITEM TENEDAT.


    vitis

    Verus honor vitem tribuit, sed munera Jejuno non dant ligna ministerio.
    CXXXVIII.

    Qui poscit, 6 solidos certat habere pedes. utinam Masis contingant raunere nostro ^ De te qnandoque gaudia certa puer
    Vitant loripedem, nisi fallor, pangere versum,
    Vel quos in somnis respiciunt studia.

    ALITER.
    Ijt

    sceptrum princeps,

    sic gestat

    dextera vitem,

    Utribus exornet diva coronacaput.

    CXLVII. DE HONORATO.

    CXXXIX. ALITER.
    Vilifer hic siccus

    Usor Flasconis cupis dotata Falerni,


    herilis

    matrem compleclor

    Uberibus pressis quae mihi vina negat. CXL.

    Semper ineshausto pectus repleta Lyseo, Qua.' Bacchum madidis colui venerata lahellis, Turgida ructato permulcens numina musto,
    Coucludor
    ])

    sicci

    bene conscia tegmine

    busti,

    ALITER.

    Est

    lamen ad superos conjunx mihi nobiliseuve.

    Hou quotiens
    lUusit

    calidis vitessine fruge labellis


    !

    Pocula

    quem nunqaam
    si

    possint transire beata.


    tibi

    nudo nomine me refovcns

    Quem

    fata

    virum servant,

    vivimus ambo.

    De princvpe P. P.] Id est prafecti prcetorio, piinceps P. P. eratprimus inter ofticiales sedis prieliirianas. Notitia imperii: Of/icium V I prxfecii prxtvrio, -princeips, cornicidarius,adjutor, eic. Eodemque modo in oflicio pra'fecti urbis^etmagistrorumutriusque militia;, et aliarum dignitatum principes erant (]i;i omnes e schola agentium inrebusad guhernanda uilicia mittebantur. Leg. 6, cod. Tbeod. de Priucipi'
    . .

    virga, ut ccnturionum: unde jocum captat Ennodius in temulenlum principem Honoratum : dequo iterum epigranimate sequenti, et 141. ^ De episiola domni Ambrosii] Eaest ]21ib. ii epistolarum S. Aijdjrosii, cui prKposita est Symmachi prasfecti urbis relatio quam refellit.
    ^

    Be

    le

    quandoque gaudia cerla puer] Lego quonelc. lD.,ibid.

    damneque gaudiacerla,
    "

    hii3

    agentium in rcbus. Glossaj

    juris, npLyv.vli 6 Tzpa-

    Decarminefacto] Veleres editiones melius fracio

    Ta^Ewrwv. Erat et pnnceps ofUcii iniper. Theodericus res Variarum lib. ii, epist. 28, Rti;phano V. S.comiti primi ordinis, cx principe ofNeritus princcps ficii nosiri. Et iu lapide Romano ofjicii imp. Claudii. Horum ergo insigne fuit vitis seu
    ro- Twv 7rt/),tTtxwv
    :

    relerre puto. Bauth. Adversar. pag. 40c>. 1 Soiidos certai habere pedes] Legilur in prisois certai cavere pedes. Scribendum puto certat averc, hoc est, solidos tirmosque carminum pedes valerc

    vuU.

    Td., ibid.

    30

    DICTrO IN NATALl LAURENTII.


    CXLVIII.

    362

    dibus egressum recolat


    affeotio,

    quam

    imperiosa est semper


    vis

    EPITAPHIUM DOMN/E DALMATIyE.


    Furius obit virgo quotiens in busta refertur.

    neo parens propositi legibus


    si

    amoris.

    Et

    profecto

    facti

    mei rationem

    quserat,

    religionem

    Unumiterest mortis eriminis obsequium.


    Dalinatiaj meritis victa est natura rebellis,

    vocat quod mentiebatur excessum.

    lloc satis est

    Degeneri coelum nobilitate tenet. mundum calcasse in corpore mundi,

    Utvaleant aquilae formatos prodere fetus, Vitalistenerum frangit tepor insitus ovum.

    De vitio sumptam cedere nil vitiis. Stemmatis hEeo lucem transcendit sole pudoris,

    Tuuc pius artatam

    laoerat paterimpiger asdem, Ut pariat rursus studio, quos edidit alvo.

    Mens oum propositoconsooiata


    CXLIX.
    DE FONTE DAPTISTERII
    S.

    fuit.

    Mox
    QU^

    generis testem

    Phoebum

    ciet

    arbiteridem,

    Invenit internam rimatus lumiue luoem.

    STEPHANI, ET AQUA

    Non

    aliter celso

    pueros de slemmate cretos

    En sine nube

    pluit subtectis

    PER COLUMNAS TENIT. imbre sereno,


    pura ministrat aquas.

    Doctrinae radiis opponit cura parentis.

    Et coeli faoies

    Quae bene Ilimmarum constanter, respice, bella Esoipiunt teneri, vinoentes fulgura visu.

    Proflua marmoribus decurrunt flumina sacris,

    Arida

    Atque iterum rorem parturit ecce lapis. nam liquidos effundit pergula fontes, Et rursus natis unda superna venit. Sanctaper aithereos emanat lympha recessus,
    '

    CLI.

    (de duabus domibus conjunctis.)


    In geminis simples radiat pia gloria teotis,

    Et dedivisisoonsooiatur honos.

    Eustorgi vatis ducta ministerio.

    Ne procul, aut ibidem sacros confunderet usus,


    Constanti

    CL.

    numerum

    sors dedit amplaloco.

    EXCUSATIO ENNODIIDE LAUDIBUS. Qui miratnr officii terminos in amicorum me


    '

    Unadomus
    lau-

    dupHci;disoreta jungitur tede,

    Partiturque

    suum quod bene

    nectit opus.

    Eustorgivalis] Episcopi Mediolanensis, qui Laurentio successit ad quem exstat epistola Theoderioi regis, hoc titulo: Eustorgioviro venerabili Mediolanenii episcopo. i\unc ut umbilicum uotis aliena potius manu quam meis verbis addam, epigrammati Ennodii consimilisargumenti octastichum apponam de fonte qiiem Leo Magaus ante Ostiensem D. Pauli hasilicam condidit
    : :

    Unda

    lavat carnis maculas, sed crimina purgat, Purificatque animas mundior amne fides. Ouisque suis meritis veneranda sacraria Pauli Ingrederis supplex, ablue fonte manus. Perdiderat laticum longa^vaiacuria cursus, Ouos tibi nunc pleno cantharus ore vomit. Provida pastoris per totum cura Leonis, Haec ovibus Christi larga flueuta dedit.

    EX NOYO THESAURO ANECDOTORUM


    P.

    EDMUNDI MARTENE
    TOM.
    V,

    PAG.

    61.

    DIGTIO EN^ ODII IN NATALI LAURENTII,


    MEDIOLANENSIS EPISCOPI,
    (Ex ms.
    S.

    Remigii Rhemensis.)

    Usu rerum venil inter homines, ut quantum fama3 c decerpitur per audaciara, superHuum non minus pereat per timorem. Supeiflua scribere, res jactannecessaria reticere, oontemptus, Srepe vitutia?. est perationis mater est, doctoris occnlti laudatio. Verborum abundantiam transmittit affectio, amor suggerit quod negal ingenium. Facessat formido venerando proposito inimica. Fugitiva gloria est mens
    ;

    virgultorum currit in gramina, et alvus

    sioci

    fomitis

    humori maritatus

    turgescit,

    cum

    in

    blandam lucem

    novelli prajseminis

    subjecta errori. Sine culpa vincitur oneris imraensitate,

    impar, tamen sermone hilaritas et simulacrum moeroris occultare quod gaudeas, et afdictionis imitatio vocem in lajtitia non habere.
    etsi

    qui ad portandam sarcinam

    devotus occurrit. Marcida est sine

    comae explicantur arboreae, et omnis ramorum plcctura dilfunditur, vel que intra tunicam natura frondium decora solvuntur. Cum avium cantiiena oomitur sapore modulato, cum vita segetum glebis sepulta hiemalihus quasi algoris repagulo emissa et tepore feta concipitur. Nuno in cano flore spem fructuum metitur agricola, oum mutuis palmitum brachiis vinearum texitur aprica formositas, et ante maturitatis tempus frugiferum vultum cultura componit, dans venustatem falce domitrice, et luxuriam infeoundam ferro fructiflcante compescens.

    Liber dicendi principia derivare de

    tempore,

    cum

    Cum

    profimdi gurgitis rabies blandum transit


    enervata
    tepore

    anni renasoentis infantia florulenta,


    vernare.

    si

    valeo, diotione

    in sihilum, et

    Nunccum

    terrK succusper venas arentiiim

    migral in delicias navigantis.

    Cum

    ventorum tutum

    ferooitas
    est

    cym-

    Patrol. LXIII.

    12

    363

    VITA IIORMISDiE PAPM.


    salo

    364
    nescisti

    bam

    laxare

    et

    ancliorain in raorsus absolvere.

    A Tu

    pra=^donis

    timere SEevitiam,

    lu blandiest,

    Dum

    fractura procellarum quaj navitas hactenus ter-

    rebat, invitat,

    etper uda squoris spatia

    somnum

    gu-

    menlorura quod in malitiosis nocentius telum scuto constantiae venena respuisli.


    1

    bernantis admittit.

    Cum

    colore

    distincta

    gemmato
    pudicui

    VENANTIO ENNODIUS.
    nihil

    vernis opibus prata ditescunt.

    Domine, adrairor serraonis abstinentiam quia qui


    gravitas, pudor,

    Te ad pontiticalem apicem
    eitia,

    exigua

    condiderit,

    producit.

    Credis
    el

    sub hac
    tacitur-

    venustas adduxit, statuat ista loco

    laudes,

    occasione profectus tui latere scientiam,

    nunc suppetit, quod possit praedicare de moribus. Momentis enim aura popularis impellitur, et nestia
    examinis turba
    Alteri
    teri

    nitasimperiliam prodit, et infabricata confabulatio


    manifestat infanliam.
    fuisti, sciens

    dum

    studiis rapitur araat

    incognitos.

    teri

    quod pius es ostendit, alteri quod severus, alquod bene acquisiti distributor patrimonii, alquod scis recte parta servare. Id studii sumit

    flagitaret.

    Interea ante inops gralia non quid diligentia, quid araanlis sollicitudo Factus es bonarum rerum conscius, post-

    quam

    te

    ad obtinenda qaaj putantur masima trans-

    misimus.
    vulga.

    Quod

    restat

    vale,

    accipiens

    monitoris
    di-

    universitas, ut

    cum

    de proposita

    laude unusquisque

    verba, et melioratus in te scriptionis assiduitate

    vinceret, vel

    coUatione, vel collocutione,

    tamen

    in

    praeconiis tuis melioris tituli ab altero vinceretur.


    ' Vena7iiio\ Idem fortasse cum Venantio cui Ennodius inscribit epistolam 22 lib. v, ad quem locum meminit vide notam Sirmondi. Venantii quoque

    idem Ennodius

    epist. 9 lib.

    iv,

    eumque

    appellat vi-

    rum

    clar.

    ANNO DOMINI DXIV-DXXIII.

    NOTITIA.
    (Es Libro
    pontiflcali.]

    *Hormisda natione Campanus,


    "

    ex

    pafre Justo de

    civitate

    Frusinona (Frusione),

    sedit

    annos

    (a) 8

    Variantes sive notas quee ad utramque paginaj C que intra parentheses in testu posuimus, aliquoties ad calcem paginarum, asterisco prEelixo. Edit. oram post Labbeum Mansi exscripserat, nos plerura= Symmacho ex hac vita ad sempiternam gloriam perducto, summa totius Romani cleri concordia, schismate sublato, post dies seplera ab ejus obitu vii calendas Augusti, anno Christi 514, Anastasii imperatoris 24, et Theodorici regis Italiae 22. Horraisda S. R. E. diaconus, pontifex est creatus. Quod cum Clodoveus rex Christianissitoti orbi innotuisset, mus cunclorura obsequium prwvenit,, et oflicia supesuggerente Remigio, coi'onam auream ravit. Nam cum gemrais, qi:a?. regnum appellari solet, B. Petro donavit qua re a Deo consecutus est mercedem eam, ut Francorum regni curoua haclenus perseveret. Hujus temporihus Anastasius imperator Eutjxliianus multa ad oppriraendura Chalcedonense conciliura molitus fuit. Bina legatione a pontihce monitus, ut ad uniendam Orientaleiri cura Occidentali Ecclesiam nomen Acaciicuraret expungi; non modonon oblemperavit, sed potius rnajore cum furore eamdem persequi coepit maxime tunc,quando ptr fldei orthodoxas simulationem favorem populi Constantinopolitani consecutus esset, Vitaliauique prtesertim rebellantis metum excussisset. Post multa scelera in Ecclesiam Dei patrata, apparuit ei per visum viri candidi species in Ecce 'propier perfi.ha^c verbaipsura compellantis quibus in illo diamiuam deleo libi quaiuordecim codice expunctis, tertio post die tonitrui fragore exanimatus est. Justinus ex armentario et subulco imortliodoxae singularis perator catholicus, fideique patrouus, Anastasio Acephalorum defensori a senalu simul et exercitu universo subrogatus est: tunc in omnes hasreticos anathema est proclamatum tunc quatuoroecumenica concilia approbata, eaque omuia gesta fuerunt quae in actis concilii Constantinopoli:

    tani sub Horraisda celebrati infra describuntur. Rogatus Hormisda utdecretumconciliiconflrmet, prtevia
    tali

    cedendam, quos sacris

    consultalione respondit, pelitam ab OrienEcclesia pacem, et communionem ita esse consi nomiiia Acacii, Euphemii et Macedonii, tabulis restituerant, penitus delerent et expungerent. Quam ut el citius et facilius obtineret,
    s3'iiodali

    legalionem quamdam ad Justinum et Constantinopolilanumepiscopura ablegavit, quse magna cura et induslria singulari efflceret, ul Zenonis et Anastasii heerelicorum imperalorura memoriadamnaretiir, tidei formula subscriptione e[)iscoponira lirmaretur, ac deiiique ut noiuen Acacii alioruraque quos sacris diplychis reslituerant plane delerentet omnino exstinSuccessit res provoto sauctissimi pontiticis. Occidentalis Ecclesiae recepti fuerunt hoc tempore Orientales, qui annis plus minus ocloginta ab Ecclesia^ uuitate per schisraa sese diviserant, idque accidit sanctissimo festo Resurrectionis dominica3 absque ulla seditioue et tumultu tantaque cum admiratione, gratiarum actione et lajtitia, qiiantam vix lingua ulla explicare valet. IhBC ex epistolis Ilormisda; Baronius ex notisepistolarum et conci-

    guerent.

    Ad communionem

    liorum infra subseqiientium plura


    raisda gestarum cognosces. Restituta fldes catholica,
    liherata,
    et

    rerum sub

    Ilor-

    nexibusque

    schismatis

    hoc bonumsecum attulit, ut Lazorum regem populum, hactenus vera? religionis divinsequelegis expertcm, ad Christianara fidem ampleclendam induxerit. Auctor Miscell. lib. xv. Sev. Bi.nius. Annis novem, diehus decem, a consuiatu Cassiodori ad Maximura sedisse, Marcellinus in Chron. et
    I'

    Vaticani

    indices

    attestantur

    imo

    ipse Anastasius

    (a) Cod. Luc. 490, 9.


    *

    ChildebertusClodoveus rexdonat B. Pelrocoronam

    auream.

    363
    dies 17.

    VITA HORMISDyE PAP;E.


    Fuit auteni temporil)us Tlieodorici regis et

    300
    iii

    Quiljus lioc dodit


    ut

    mandatis imperator Anastasius,


    iiigrediireutur. Lugali vero sedis

    Anaslasii Augusti,

    a consulatu Senatoris usque ad


    et Boetii.

    nullam civitatem

    p.onsulatum Symmaclii

    Hic composuit cle-

    apostolicffi secretius

    suprascriptas epistolas fidei

    19

    psalmis erudivit. Hic focit basilieam in territorio Albauensi, in possessione (n) Mesontis. ^ Eodem tenipore ex constituto synodi misit in Gro-.ciam,

    rum,

    et

    monachorum et orthodoxorum cxposuorunt per omnes civitates. Quas tamen episcopi civitatur.:, qui orant complices Anastasii Augusti, omnes
    per raanus
    eas epistolas limore pro

    humanitatem ostendens
    liavit Gra?cos),

    sedis apostolicoc (et reconci-

    crimine Constantinopolim
    inter alia sacra

    quia Grceci obligati erant sub vinculo

    direxerunt.

    Tunc furore repletus Anaslasius Augustus


    sua
    Iioc
    :

    Petrum Alexandrinura et Acacium Constantinopolitaiium episcopum. Sub Joanne


    aiialhematis propter

    contra

    papam Ilormisdam

    episcopo Conslantinopolitano,
    rici

    cum
    ),

    consilio Tlieodo-

    regis (Hic
    et

    papa perrexit ad regera Thcodoricum


    ex consilio regis
    direxit

    Ravennam,

    Ennodium
    rj

    Nos jubero volumus, uon nobis juberi. " Eodem tempi)ro nutu dinnitalis pcrcussus ost fulrnine (ictii) divino imperator Anastasius, ot obiit. Sumpsil itaque imperium ' Justinus orthodoxus, et
    scripsit, dicens

    episcopum Ticiuensem, et Fortunatum episcopum (6) Catanensem, et Venantium presbyterum urbis Romuc, et Vitalem diaconum sedis apostolica;, et (c) Hilarium notarium ad Anastasium Aiigustum sed nihil egerunt. " Item secundo misit Eiinodium (d) episcopum, et Peregrinum Misenatem episcopum (et Pollionem
    :

    direxit auctoritalem

    apostolicaa

    suam adpapam Ilormisdam sedis perGratum, Illustrom nomine: (A) potens


    consilio regis

    a sede apostolica ut redintegraroturpax ecclesiarum.


    g

    Tunc Ilormisda episcopus cum


    direxit a sede apostolica

    TheoCa-

    dorici

    Germanum

    (/i)

    puanum

    episcopura, et Joannera (episcopum) et Rlan-

    subdiaconum

    urbis),

    portantes epistolas confortato-

    dura pre.sbyteros, ot Eelicora ct Dioscorum diaconos


    et Petrum notariura, munitos ex omni parte fide et textu libelli poBnitentia? (una cum libello quomodo redirent Grujci ad comraunionem

    rias lidei, et coutestationes secretas

    numero
    redirent

    10,
    ;

    ''

    texsi

    sedis aposlolicK.

    tiim libelli (et

    libellum per

    quem

    quod

    noluissent epistolas suscipere, contestationes per civitatcs

    spargerent).

    In

    quo

    libello

    noluit asscntire
    ha?,resi

    sedis

    apostolica;),

    Qui venientes juxta Constanlinoillis

    Anastasius Augustus, quia et ipse in

    Euty-

    polim, tantagratia lidei(/t)

    refulsit

    ut raultitudo

    communicaverat (erat consentiens). Voluit itaque eoslegatosperremunerationemcorrumpere (e). Legati veru sedis apostolica;, contempto Anastasio
    chiana

    monachorura orlhodoxorum et illuslrium virorum maxiina multitudo occurrcret in qiiiljiis etJustinus


    :

    Augusto, nullatenus consenserunt accipere pecunias.


    nisi satisfactionem sedis apostolicae operaretur.

    (magister militum) simul occurrerunt ad castellum rotunduin, qiiod duconsiil


    oit

    imperator

    et Vilalianus

    Tunc c

    (dicitur)

    usqiie

    in

    civitatem Constantinopolim,

    imperator repletus furore,


    losa (sub

    ejecit eos

    per posterulam
    et

    (locura periculosum), et imposuit eos in navi pericu-

    periculo mortis)

    cum

    mililibus,
    et

    magi-

    cum Grato Illustri, suscepti sunt a Justino orthodoxo Augusto cum gloria. Oranis itaque clerus una cum episcopo Joanne Constantinopoliqui iiigrcssi una
    tano,
    (i)

    strianis, et prEefectis
    sibi ipsi

    nomine Heliodoro

    Demetrio.

    sensit,

    quod gratanter susccpti sunt. Sen-

    contrarius hic in fine obitum et sopulturam Ilormisdap,, ingressumque Joanni.s suocessoris IlormisdK sub Maximi consulatu coUocat. Qiiaie crroneum est quod hoc loco de tempore pontilicatus Ilormisd<i3 scribit Anastasius, Sev. Ijinius. a Errat Anastasius ut ex prKcedentibus patet supra. Sev. Binius. Prima legatio pontificis ad imperatorem, de qua plura vide apud Baron. anno bl5, Item notas epistolarum Ilormisda? iiifra. Sev. Binius. " Secunda legalio. quam anno Christi bI7, pontificatus sui 4, misit ad imperatorem. De qua plura in notis epistolarum, Sev. Binius. d Exstat infra inter epistolas Horraisdffi, cujus iniI)

    est ex relatione archimanet monachorum secundas Syriaj, qiioe oxstat infra inter epistolas Uormisda? post vigesimam secundam. Sev. Binius. = Anno nlmirum Christi bl8. Postquam annis 27,

    derit in

    Oriente, videre

    dritarum

    mensibus Ihbus

    et

    29 diebus imperium Orientale

    te-

    nuissel. Quse. insurania aiite obituin perpessus fuerit, ex Zonara retiili supra. Vide Baron., aiino iilS, nura. 16 et sequentibus. Sev. Binius. f Dccreto et concilio synodi Constantinopolitanu3, ut patet ex nolis ejusdem syuodi, et ex epistolis Jusliui,

    Joauuis Constantinopolitani et Justiniani ad


    scriptis. Sev. Binuis.

    Hormisdara

    tium

    tale est

    Primasalus

    esl, etc.
    :

    Inter alia sacra siia hoc scripsit Nos jubere voluExstat epistola ha?,c inter efiistolas Hormisda^ post epist. 22, infra, cujus initium tale est Etsi magnum aliquid. Circa linem hujus epistolaj ait Iniuriari el annulari sustinere possumus, juberinon possumus. Hu^c imperator hareticus Pharaoui simillimus, qui ut exertura contra se Vitaliani gladium vitaret, et instantia Dei flagella siibterfugeret, astute siraulaverat se velle Romano pontiiici parere, atque adeo non nisi per speciem ferream cervicem inclinavit quando veroha^c pericula amota vidit, Moysen cum Deo, pontiUcem cura Christo obtirmata obstinatione contempsit. Quid post hsec acci-

    mus,non nohisjuberi.
    :

    legatione Orientales ad unionem et communiouem Ecclesiaj Romana; recepti fuerunt, postquam jussu Romani pontihcis obtemperautes, nomina Acacii, Euphemii etMacedonii e dtptycbis sacris expune Ilac

    xissent, fidem catholicam


    et

    integre

    prnfessi fuissent,

    numero imperatorum
    in

    memoriara Zenonis atqucAnastasii hasrelicorum o abstiilissent. Horum nomina


    codice Justiiiiauo
    diversis

    legibus

    alibi

    prtelixa

    adhuc inveniuntur,ideo quud Tribonianus homo gcntilis et impius eiimdem codicem compilarit, ut dicemus iiifra in notis ad Vitam Felicis IV. Conligit ha;c
    couciliatio Orientalis Ecclesia; cura Romana sub consulatu Justini anno Domini 519, Hormisda; pontificatus anno sexto.

    (a) Idera cod.,


    (bi
    (cj

    Mefoniis.

    (f)
    '

    cod., Caiinensem. cod., Hilarum. (a) Item cod., ipsum.


    (e)

    Idem Idem

    h)

    Cod. Luc 490, sperans. Deest in ms. Capuanum. In cod. Luc. 490 deestiWff. Cod. Luc. 490, sensiens.

    Inms.

    a.ddii\,ai

    aednonpoluit.

    367
    tieutes

    HORMISD^ PAP.E
    quoque hoc, qui erant complices
    consilio
    facto,

    368
    rex obtulit beato

    Acacii, in-

    sunt.

    Eodem tempore Taheodoricus


    apostolo cerostrota
    70.

    cluserunt se in

    ecclesia majorl, quai vocatur Sancta

    Petro
    (e)

    argentea duo, pensantia

    Sophia, et
    dicentes
    :

    mandaverunt imperatori,

    Nisi nobis reddita fuerit ratio, quare


    (civitatis nostras)

    dam-

    natus est episcopus noster


    nullatenus

    Acacius,

    consentimus sedi apostulicae. Hic papa

    fecit papa Hosmisda Petrum apostolum trabem, quam ex argento cooperuit, pensantem libras (f) mille et 40. Hic fecit in basilica Constantiniana arcum argeuteum ante

    libras
    B.

    Eodem tempore

    apnd

    Hormisda perrexit ad regem Theodoricum Ravennam,


    et
    et

    altare, qui

    pensat libras 20
    libras

    cum cum

    ejus consilio misit auctoritatem ad Justinum,

    quae pensant singula

    12. (g)

    canthara argentea 16, Item ad beatum

    vinculo chirographi, et textum

    libelli

    redin-

    Paulum
    los libras

    fecit

    arcus argenteos duos pensantes singu-

    tegravit ad unitatem sedis apostolicte,damnaus


    et

    Petrum

    20

    chaeos,

    Acacium, vel omnes hcereses. Hic invenit Maniquos etiamdiscussos cum examinatione plaexsilio deportavit.

    libras

    15;

    canthara argentea 16, pensantiasingula amas argenteas 3, pensantes libras 3


    ; ;

    scyphos argenteos stationales 6


    sanles singulos libras
    6. (h)

    cum

    ducibus, peniii

    garum

    Quorum

    codices ante fores


    =

    Hic fecit ordiuationes

    Hujus temporibus episcopatus in Africa post annos 74revocatus est, qui (reordinatur, quod) ab liaereticis fuerat esterminatus. Eodem tempore venit regium donum cum gemmis pretiosis a rege Francorum Clodoveo Christiano B. Petro apostolo. Sub hujus episcopatu multa vasa aurea vel argentea venerunt de Graecia, et evangelia cum tabulis aureis, cum gemniis pretiosis pensantibus lib. io; patena aurea cum hyacinthis,
    basilicae

    Constantinae incendio

    concremavit.

    urbe

    Roma permeusem Decembrem,


    numero

    presbyteros 21,

    episcopos per diversa loca


    *

    55.

    Qui etiam se-

    pultus est in b,\silica B. Petri apostoli, viii idus


    gusti,

    Au-

    consulalu Maximi. Et cessavit episcopatus

    dies 7

    (i).

    Ex

    cod.

    Hardyo. Et

    facto simul concilio

    cum

    Ju-

    stino agitatum in conspectu

    omnium

    illustrium.

    Tunc

    quaj pensatlibras 20; pateuce argenteaeducE.pensantes


    singulce libras 23
    ;

    scyplius aiireus

    cum

    genimis, pen-

    scyphus aureus circumdatus regno, pensans libras 8 scyphi argentei deaurati 2, pensantes gabata (a) electrina, pensans lib. 2 singuli libr. 5
    sans
    lib.

    Dioscorum diaconum ad reddendam rationem, qui tunc exposuit eis culpas Acacii, ut etiam omnes simul cum Justino agilantes acclamarent diceutes, et hlc et in aevum damnatur Acacius. Eodem tempore jussit Justinus
    legali sedis apostolicaj elegerunt ex suis

    rex accepta veritate ut sine aliqua dilatione facerent


    libellos

    omnes
    faclum

    episcopi qui in regno Justiui erant, et


    sedis

    thecae cereae aurese


    (b)

    2,

    pensantes

    iib.

    palliolnm

    rcdiret ad

    communionem
    est
    et

    apostolic;

    quod

    oloforum blateum

    cum

    tabulis auro testis de chla-

    etiam

    concordaverunt

    ab

    Oriente

    myde
    stino
    "

    vel de stola imperiali, (c) succinctorium super C usque ad Occidentem, et cucurrit pax Ecclesiae. Qui textus libelli hodie in archivo Ecclesiae reconditus confessionem beati Petri apostoli. Haec omnia a Ju-

    Augusto

    (d)

    orthodosa votorum gratia oblata

    tenetur.
    gere, ut post restitutam Orientalem Ecclesiam catholica;

    Auctoritate quorumdam regum Vandalorum constitutum fuerat, ut supra vidimus, ne catholici in Africa iu locum defunctorum alijs episcopos ordinaverum Hildericus Hunerici tilius, post obitum rent Tratamundi regis regno potilus anno nono Hormisdae ponlilicis, qui est Chrisli 522, prajcepit (teste Isidoro Chron.) ut sacerdotes catholici ab exsilio reduceidque priusquam renlur, et ecclesire aperirentur regnaret, ne violaret religionem juramenti, quo Trasamundo praedecessori jam niorituro promiserat, se calholicis in suo rcgno nuUas ecclesias aperturura, nullaque privilegia restituturum esse. Voluit Deus beatissimum ponliticem etiam hac benedictione au:

    tioue vexatam,

    communioni, Africanam quoque longa persecuatque novissime a Trasamundo rege

    omiiibus ejectis episcopis proculcatam, pristinosplendori restilutam videret. His itaque aliisquemuneribus a Deo locupletalus, tandem victorice coronam accepturus, sequenti anno ad superna est evocatus ; quasi
    senis Simeonis instar jam responsum a Domino accepissKt, non visurum se mortem, nisi videretChristum

    Dominum; nerape
    Eeclesiam
    Africa,

    dissoluto scbisraate Orientalem Occidentali unitam, et Occidentalem in sublato persecutore tyranno, iu integrum restitutam. Sev. Binius.
    ,

    (a)
    (b)
    (c)

    (d)
    (e) (f) (g)

    cod., orthodoxo. In ms. additur singula. Cod. Luc. 490, cxxL. In eodem cod., liem ad B,

    Idem Idem Idem

    Cod. Luc. 490, ylietina. cod., olobyra blattea.


    _

    (h)

    (i)
    *

    Idem Idem
    et

    cod., quatuor. cod., 6.


    :

    cod., sufficiorium.

    dcm
    Paulum
    libras
    usi

    tiosissimis

    // in quo hsec leguntur Eotempore venit corona aurea cura gemmis predouum a rege Francorum, Recfe. " Abest a v. c. manusc. v. c. Hardyi, quo hactenus
    Vitis

    Hoc nomen abesi a c.

    6,

    desunt omnia.

    sumus in recensendis norum.

    pontilicum

    Roma-

    EPISTOLiE ET DEGRETA.
    EPISTOLA PRIMA
    H0RM1SD.S;

    Dilectissimo fratri Remigio Ilormisda.

    PAP^ AD S. nEMIGIUU REMENSEM EPISCOPUM. Post acceptas ab eo gratulatoriiis lilteras eidcm ob prxclaram meritorum excellentiam, et nobilissimx sedis prwrogativam, vicariam sedis apostolicai prsefecturam in Gallia delegavil.
    , ,

    Suscipientes plena fraternitatis tuae congratulatioue colloquia, quibus nos


    tilicavit indicio

    germanaj

    salutis tuse laeofticiis

    corporali
    ;

    cum

    spiritualibus
    esse

    incolumitas

    subnixa

    congruum

    perspeximus

    369

    EPISTOL^ ET DECRETA.
    verbis

    370
    re-

    hanc ipsam, quam mente gerimus,


    Isetitiam.

    aperire

    tor,

    semper Augustus, HormisdEe sanctissimo ac

    Agisenimsummidocumenta po

    itificis,

    diim

    ligiosissimo archiepiscopo et patriarchse.

    et prasdicanda facis, et ea insinuarenon difFers. Pra?rogativam igitur de nostri sumpsimus eleclione judicii

    Beatitudiui vestra; non putamus ignotum, quod pro temporis qualitate loquendum atque tacendum, etiara
    diviuce Scripturaeprovidaestadmonitione dispositum.

    quando

    id

    operatum

    te esse

    didicimus, quod
    ;

    ca?teris

    agendum obnixiusimperaraus
    etPatrum
    iiliinostri

    ut in provinciis tanta

    Exactum proinde

    silentii

    tempus incitamenta nobis

    longinquitate disjunctis, et apostolicajsedis vigorem,


    legulis studeas adhibere

    loquendi eoncessit. Atque ideo opportununi esse per-

    custodiam. Vices
    spiritalis

    itaque nostras per

    omne regnum

    dilecti et

    Ludovici (Jam ab annooil obierat),j


    gratia,

    quem
    et

    nuper,

    adminiculante superna

    plurimis

    speximus, qufe apud nos sub religionis specie commoventur, auditui vestro committere. Ante hoc siquidem duritia eorum quibus episcopatus.quem nunc geritis, erat sollicitudo commissa, teraperare nos a
    transmittondis faciebat epistolis.

    apostolorum temporibus feqiiiparandis signorum miraculis proedicationem salutiferam comitantibus,

    Nunc autem currens


    boniilla

    cum
    de:

    de vobis suavis opinio, ad

    memoriam nostram

    gente iutegra convertisti, et sacri

    dono baptismatis

    tatem palernEe affectionis adduxit,ut

    requiramus
    in

    consecrasti, salvis privilegiis quaj metropolitanis


    crevit antiquitas, praesenti auctoritate

    qufe Deus et Salvator noster sanctos apostolos divino

    committimus

    sermone docuit, ac maxime beatum Petrum,


    fatis initiis,

    quo

    augentes studii hujus participatione ministerii diguitatem, relevantes nostras

    fortitudinem Ecclesiae suse constituit. His igitur praj-

    ejusdem remedio dispen-

    sationis excubias. Et licet de singulis

    non indigeas

    quo jam probavimus acutius universe tamen esse solet, si ituris trames ostenditur, et laboraturis injuncti operis forma monedoceri,

    hortamur ut ad ea quae de Scythise parsunt, uade et concilium fieri convenire perspeximus, mediatorem se apostolatus vester faciat,
    tibus

    mota

    servari

    gratius

    ut contentionibus amputatis, unitas sanctae restituatur Ecclesife. Nobis


    si

    stratur.

    orationibusvestris et frequenti

    autem omnia optata preestantur, paginarum allocufueritis.

    Paternas igitur regulas et decreta sanctissimis deiinita conciliis


    iis

    tione nostri

    memores

    Data pridie idus Ja-

    ab omnibus servanda

    mandamus. In
    fraternae

    nuarii Constantinopoli, et accepta

    Anthemio

    et Flo-

    vigilantiam tuam, in his curam et


    reverentia custoditis,
    sanctas

    mo-

    renlioVV. CC. consulibus vcal. Aprilis per Patricium


    (Data et accepta anno Domini blb).

    nita exhorfationis ostendimus. His ea

    gnum
    culpEe
    fas

    est)

    (quantum dinullum relinquit


    obstaculum;
    ibi

    EPISTOLA
    AD

    n.

    locum

    observationis
    :

    nefasque praescriptum est


    :

    ibi

    RESPONSORIA prohibitum, ad p

    ANASTASIUM

    IM PER ATOR E5T.

    quod nullus audeat aspirare ibi concessum, quod debeat mens Deo placitura prassumere. Quoties universale poscit religionis causa
    frates evocante

    concilium,
    si

    te

    cuncti

    Laudat eum quod Ecclesise paci studeat, et cum causamcurconcilium cupiat congregaricognoverit, scri bit se illi responsumdalurum.
    Hormisda episcopus Anastasio Augusto.
    Gratias supernaj virtuti,
    affatus

    conveniant

    et

    quos eorum speeos oborta

    cialis negotii pulsatintentio,

    jurgia inter

    quae per vestrae


    est

    pietatis

    compesce, discussa sacra


    mina. Quidquid autem
    stitutum, vel provida
    illic

    lege

    determinando certaet

    diuturnum dignata

    terminare silentium,
    et

    pro tide

    veritate

    con-

    tale prffistans collocntionis

    exordium, ut

    de vestrae

    dispensatione pra;ceptum, vel

    clementiaj prosperitate laetemur, et adunitatem,

    Deo

    personsfi nostrte auctoritalefuerit

    confirmatum, totum

    donante, reverti posse sanctam

    confidamus Eccleet descesso-

    ad scientiam nostram instructa relationisattestatione


    perveniat. Eo
    dati
    et tuus
    fit

    siam. Hoc opus supernae clementiae, haec

    ut et noster animus ofhcii caritate

    rum nostrorum fuitsemper


    actus
    paternEe' traditionis

    oratio

    quosetiamrerum

    securitate

    perfruatur accepti. Deus

    te

    ministros, et rectae fidei

    incolamem
    SI4).
    -

    custodiat, frater carissime (anno

    Domini

    declarant fuisse custodes. Pax est


    tatis

    initium, qua nihil,


    nihil

    enim totius boniqnantum ad catholicae fide


    :

    EPISTOLA ANASTASII AD HORMISDAM PONT FICE .W.


    a
    I

    cultum, validius,

    aestimari oportet excelsius

    Pontificem

    precatur, ut ad componenda in Scythix

    paiiibits orta dissidia conciliwn

    congregari

    velit.

    Victor Anastasius, pius, felix, inclytus,

    triumpha-

    pro hacscilicet facere et cuncta sustinere convenit, qui sanctarum Scripturarum probabilis cupit essediscipulus. Hanc omnium bonorum matrem et nutricem Christum Dominum nostrum suis eonstat praedicasse
    314 ad Romanum pontiflcem dat epistolam infra post tertiam Hormisdae exstantem, de futura sj^nodo eum eerliorem reddens, ac rogans ut ad conciliandas Ecclesias suum exhiberet adventum. Ut id facilius impelrarent, cum rei praestandae summam potestatem apiid Rumanum pontificem esse scirent, Vitalianus et Anastasius Patricium virum clarissimum cum hac

    ^Adversus Anastasium imperatorem, exturbatorem orthodoxiinim episcoporum, excitavit Deus Vitaliannm Scytham magistrum equitum, qui occupatis aliquot provinciis, praedando Constantinopolim usque processit, proflLens, teste Marcellino in CUron., se pro orthoiloxorum lide et revocando iMacedonio episcopo Constantinopolitano (quem relegaverat imperator) omnia ngere. Res suas deploratas esse videns Anastasins, pacem petit, jurans cum senatu se legatos revocaturum Macedonio et Flaviano suos episcopatus redditurum, concilium Heracleae acturum, et ad illud Romanum pontifioem evocaturum. Indicto
    :

    legatum miserunt ad Hormisdam papam ;cui Dorotheus Thessalonicensis episcopus suas infra exstantes adjunxit, ejusdem fere argumenti. Quid pon
    epistola
    tifex

    responderit, ex constat. Sev. Binius.

    tribus

    sequentibus

    epistoli

    igitur Heracleee concilio, 23

    Decembris anno Domini

    371
    discipulis,

    HORMISDiE PAP^
    dicentem
    :

    372
    signifi-

    relinquo vobis {Joan.


    propositi,

    Pacem meam dovobis, pacem A xiv). Quam vos religiosi cura

    et

    alloquor beatum vestraB sanctitatis caput,

    cans collaetari nos beatae sedi sacratissimi Petri apostoli,

    Domino

    aspirante, providentes, de orlho-

    qiiod

    tali

    regitur

    manu

    quae

    suscepit

    non qui
    et (sicut

    doxiE concordia cogitatis Ecclesiae in beati apostoli


    Petri reverentia, divina specialiter prtecepta servan-

    honorem

    raperet, sed qui raperetur ab eo,

    majorem superui fa\'oris defensionem enim oblata Deo veneratio ine.xpugaabilem devotis menlibusmurum defensionis indulget. Proindeomnipotentem Deumfusis
    tes.

    QucB res

    sermo multiplex tradit, et nos ita se habere credimus) nutritorem pacis, etrectas fidei certatorem, et
    humilitate (humanitate) mentis et caritate quae circa
    cunctos est

    vestro procurat imperio. Recte

    tanquam

    pretiosis lapidibus

    precibus exoramus, ut
    vatione catbolicai

    qui vobis studium quojrendaj


    desiderio
    vestro

    Eteuim cuncta quod ex antiquis

    te volo,

    coronatum. venerande pater, agnoscere,


    su(tu'.

    sanctis et venerandis Patribus


    :

    Ecclesiarum pacis indulsit, ipse quoque sub conserfidei,

    scipiens illius beata? sedis atlectum

    add.

    et)

    ad

    super bac

    parte prtcstet
    sacris affatibus

    effectum.

    Praeterea directis ad

    nos

    facere pietas

    commemorationem sanoti concilii vestra dignata est. De qua re tunc ple-

    nissimum poterimus prsebere responsum, cum cau-

    hanc tanquam paternam sortem custodiens, addere hoc opto atque festino: ut veniat in hoc studio terminusutilis humanitate.quidem Domini et Dei nostri Jesu Christi, intercessionibus autem in cunctis beatissimi apostoli Petri, et in omnlbus sapientissimi
    Pauli; ut venerandae

    sam congregationis nos voluerit evidenter agnoscere. Nunc vero quia, prasstante Domiao nostro, data est
    facultas alloquio,

    eorum

    sedi et

    tuae

    beatitudini

    juste debilus honos custodiatur atque


    datur), ut nostris temporibus, velut

    reddatur (adprin-

    congrua veneratione debiti praebebimus sermonis olficia. Data pridie nonas Aprilis (anno Domini Slo), Florentio viro clarissimo eonsule.

    secundum

    EPISTOLA
    DOROTHEI THESSALONICENSIS EPISCOPI AD HORMISDAM

    PONTIFICEM.
    Ponlificem laudai, quod Ecclesise curetunita{em,seque
    cupei-eail, uthasrelicis damnatis debitus honor prsestetur
    ,

    cipatum sedis apostolicaa honorem congruentem suscipiat, omnis discordia recedat, et Ecclesiae omnium vestrum catholica voluntate, Domini etiam et Dei nostri Jesu Christi, et Nestorium et Eutychetem impios, et horum servantes dogmata, et qui istorum
    fuere sectatores aut exstant, et

    omnem
    atque

    haeresim ana-

    Romanx Ecclesix
    Hormisdse
    in

    thematizent semper,

    et

    rectam

    incontamina-

    Sacro, beatissimo et coramiuistro papse

    bilem fidem inconcussam, tanquam anchoram certam atque firmam teneant, et parent jam pacem, nullo
    (quod
    absit)

    Dorotheus
    salutem.
    Ait

    episcopus
    loco

    Tbessalonicensis

    Domino

    vestro (sicut didicimus)

    impediente; prtesertim venerando capite homines conteiitiosos horinter

    quodam

    cuncta beatissimus
    :

    divinorum
    Sicut

    rente, quibus et vita et esoa est sacerdotum Dei


    se altercantium separatio
    citer
    facile
    :

    aqua Jrigidaanimx sitientisuavis est.sicbenignum nuntium


    longinquis ex terris {Prov. xw^.lLt
    ritualem pulsans iyram psallit
    :

    prseceptorum promensmiracula Salomon

    qui

    non ab omnibusvelovestimentis ovium,

    cogniti,

    tanquam

    lupi in

    s3.Q,ev

    David

    spi-

    ab apostolica Ecclesia repellantur.

    Quam

    speciosi pedes

    eorum qui evangelizant bona {Rom. x), sic equidem et nos cunctos docens. Quidquid autem est ita anime
    hominis suave, aut ita impiaguat ossa, quam specioso nuntio cognoscere verse pacis nuntiatorem et recta3 nunquam errantes propugnatores fidei ad Ecclesiarum sanctarum trandre gubernacula et tanquam ex arce quadamad consensum Dei congregare dispersa, et continuo quidem ad principatum tuaj sedis festinantes, venerandi fratris supplicationibus annuentes, et membra Ecclesiae, quae vobis Ghristus et Deus noster credidit, contemnentia prius ooncordiam, adunitatem venire et proecedentem (prsecidentem) divisionem, atque invidiam vestrai tantum ordinationis perimere calculo (clanculo), et nunc in concordiam
    ;

    Istanunc scripsi beato capiti vestro per Patricium virum spectabilem, commmunem lilium, et consuetudinis affectu superans rationem, et circa illam beatam

    sedem caritate devinctus, et omni dievidere desidcrans congruenfem atque debitam venerationem ci servari. Scribe igitur, in cunctis beate, tanquamunanimi et optanti ariimam quoque offerre pro fide orthodoxa et Ecclesiarum pace sanctarum, et ut custodiantur venerandae sedi in dmnibusbeati Petri convenientia
    :

    quodfacile

    flet,

    ordinata unitate cunctorum, et


    contra contemnere
    con-

    omnium
    tum.

    ad vos tanquaraad flrmum festinantium por-

    Divisiones

    etenim

    sueveruut, et ordini decentia nonservant.

    Omnem fra-

    ternitatem qutB est vestrassanotitati conjuncta, et ego, et qui mecum sunt, multum in Domino salutamus.

    atque

    societatem

    confluere (conflare,

    vel constare)

    Et alia

    manu

    Salvari

    me

    in

    Domino

    orate,

    sanctis-

    omnem terminum

    saucta?, illius Ecclesiae?

    simi et beatissimi Patres. Accepta

    epistola

    Dorothei

    Haecdidicimus, non ante multa spatia temporis sperabamus autemetantiquam consuetudinem cognoscentes EccIesiaR, et vestrum audientes socialem et

    episcopi Thessalonicensis Ecclesiaj missa

    per Patri-

    cium V.

    C.

    sub

    data (die) quinto

    calendas Aprilis

    (anno DoniiniSfo), Florentio viioclarissimo consule.

    irreprehensibilem morem, exvestris

    litteris

    flrmiora

    EPISTOLA
    AD

    III.

    atque manifestiora cognoscere. Sed quia tempns hie-

    DOROTHEUM

    H ESS ALO N IC EN SE M

    EPIBCOPUM
    sedem.
    Horraisda

    mis ad haec vos implendaretinuisse consideratur, et iptum, et debitum fuit, plenam et Dei amatricem
    aritatem etiam scabra (scrupulosa) transire
    :

    LauTlat ejus pielatem et sludium in


    Dilectissimo
    fratri

    Romanam

    Dorotheo

    episcopo

    scribo

    cpiscopus.

    373

    EPISTOL.E ET DECRETA.
    caritatis

    374

    Ubi

    interest

    servare prajoepta,
    ciijuslibet

    etiamsi

    A gionem

    esse probaverit, ad praefatamHeracleotanam intra

    aliqiiid tale

    eveniat quod

    possit

    animos

    civitatem

    diem calendarum Juliarum venire


    Cc^l.

    commovere, tamen

    ut ea quae concordiie conversa-

    dignetur. Data v
    tore V.

    Januarii Constantinopoli, Sena-

    lione prcediximus debeant custodiri, oportet a^qua-

    C. consule.

    Accepta pridie idus Maii, Flo-

    nimiter prsetermitti, quia utique


    tale proveniat, tate

    si

    quid ignorantia

    rentio V. C. consule (Data

    anno Domini
    IV.

    oi4, acoepta

    excusationem potest de ipsa simplici-

    sequenti).

    recipere.

    Suam Deus

    noster Ecclesiam propria


    divinis

    EPISTOLA

    ordinatione

    constituit,

    quod

    prseceptis

    no-

    AE ANASTASIUM IMPERATOREM AUGUSTUM.

    scitur esse dispositum, riullatenus poterit praeteriri,

    Imperaioris zelum connnendat quoad concilium,per


    :

    cujus notitiam, vel scientiam, te

    non convenit igno-

    legatos se responsurum poUicetur.

    rare. In faciendo namque bona laudamur, et lunc verborum cultus ornatur, quando sibi convenientia
    rite

    Ilormisda Anastasio Augusto per Severianum.

    Bene clementia vestra

    confidit,

    sicut datis

    ad

    me

    conjungit. Litteras siquidem per Patriciumfilium

    gloriosis designavit affatibus,

    speoialiter proticit, si nostrum spectabilem virum tuae suscepimuscaritatis, in quibus speramus opus plenum et probabile repe- _ fidei causa prceponatur. Hjec est enim, venerabilis imperator, de suscepto moderamine rectoris cura sarire, ut nihil esset quod ab integritate unitatis secerneret. Sed quia in his ipsis hunc promittis affectum, lubrior, ut ejus sibi favorem per opera bona conciqui nos ad hoc quod praediximus possit specialiter liet, qui universum et tribuit, et regit imperium. provocare, Domino nostro preces effundimus, ut ipse Proinde me quoque et Domino nostro Jesu Christo

    quod reipublicae vestrae negotiis omnibus orthodoxEe

    cujus etcausa tractatur, abstersis vel amputatis universis scaudalis, et Ecclesia sua sub
    parili faciat fido

    convenit supplicare, ut qui de Ecclesiae suae concordia vestram pietatem cogitare voluit,

    uno consensu

    et

    hunc super hac

    nec in sacerdotibus suis quidquam reperiri patiatur, quod cujuslibet autodiis propriis, aut inanibus intertionibus, aut hominibus in injuriam Dei, quod nefas est, velle placere et non majis univeria, secundum beatum apostolum, ssecuconnexos
    :
    ;

    parte concedere dignetur effectum; quatenus temporibus vestris orthodoxa flde praeditus universus ter-

    rarum

    orbis exsultet.

    De

    his vero

    quae pro
    fieri

    synodali
    ^-

    congregatione praecepistis, quid


    fratres et coepiscopos
    tur, gloriaj vestrae

    oporteat,

    per

    meos, qui propere subsequen:

    laria

    contemnentem

    spe non possit exorbitare fu-

    insinuandamandavi

    tura. Ilortor proptor

    commune remedium,
    est lios

    invitopro

    gestione,

    si

    divinus favor

    mea

    vota prosequitur,

    quorum sugcomvii

    salute fidelium,

    propter generalem suadeo mcdici-

    petenlius

    poteritis

    universa

    cognoscere. Data

    nam. Quis namque contentus

    quorum

    potest unitate gloriari! Unde communi, ut hoc quod a Patribus nostris aocepimus,

    videre divisos, C idus Julii (auno Domini 515), Florentio consule. opus est labore INDIGULUS
    QUI DATUS EST ENNODIO

    ET

    FORTUNATO EPISCOPIS, VEDIACONO,


    SEDIS

    conservantes secunde nisi in


    astare judicio.

    illo,

    possimus diviDO

    NANTIO
    NOTARIO,

    PHESBYTERO,
    LEGATIS

    VITALl

    ET

    HILARO

    APOSTOLIC.E

    CONSTANTINO-

    EPISTOLA
    ANASTASII AUGOSTI AD HORMISDAM PONTIFICEM.

    POLIM, AB HORMISDA PAPA.

    Cum

    Dei adjutorio et orationibus apostolorum vesi

    Concilium Heraclex ad componendas in Scythia de (ide ortas quxstiones esse covgreyandum, ipsumque j.onti/icem, ut adillud accedat, precatur.
    Anastasius Augustus Hormisdff! papiB.

    nientes in partes |Gra;ciarum,

    episcopi voluerint

    occurrere, in qua deceteos veneratioae suscipite. Et


    si

    voluerint

    secessionem parare, nolite speruere, ne


    Si vero vos

    judicetur a laicis nullam vos


    :

    Omnibus negotiis divina? res prEeponendas sunt Deo etenim omnipolente, propitio, rempublicam et
    conservandam
    et

    concordiam.
    rint,

    oum illis velle habere ad couvivium rogare volueeos


    declinate,

    blanda excusatione

    dicenles

    meliorandam

    esse confidimns.

    Quia

    igitur dubitationes qiuiedam de orthodoxa

    religione

    primum mysticam illam mensam msreamur habere communem, et tuno erit nobis ista jucunOrate, ut

    in Scythia? partibus videntur esse eommotae, id spec'aliier clementiffi nostitT piaciiif, ut ver.erabiis

    dior. Victualia vero et

    quae alia offerre voluerint,


    si

    sy-

    excepta tamen subvectione,


    suscipere
    tes,
    :

    causa poposcit, nolite


    deesse dioen-

    nodus

    Heracleotana civitate provinciae Europffi celebretur, quatenus concordantibus animis, et omni


    in

    sed taliter excusate, nihil

    sperantes etiam ut animos suos vobis

    accommoest perti-

    veritate discussa vera fides nostra

    omni

    orbi terra-

    dent, ubi sunt


    et

    dona

    et

    divitiae, et

    caritas et unitas,

    rum
    tua
    pis,

    manifestius innotescat, ut deinceps


    vel

    nuUa

    possit

    quidquid ad gaudiuin religiosum certum

    esse dubitatio,

    discordia.

    Quapropter sanctitas

    nere.

    cum quibus
    quod de

    sibi placuerit

    reverendissimis episco-

    Cum
    polim

    ista ordinatione,

    Deo propitio, Constantino.secedite,


    et

    stitutis
    ^

    Ecclesiis snb sui sacerdotii cura conidoneos et instructos erga orthodoxam reli-

    pervenientes,

    ibi

    ubi

    ordinaverit

    clementissimus imperator:

    antequam ipsum videa-

    nommatos

    Quatuor legatos in sequentis indiculi iiiscriptione misit, non ad concilium celebrandum, sed tan*um ad explorandum qua intentione synodum fieri postulasset; an fidem catholicam, prout prumiserat, profiteri, epistolam sancti Leonis recipere, et heereticos anathematizare paratus essst; ne scilicet

    majestas sedis apostolicae eluderetur ab ipso,

    dum

    uon ad fideni catliolicam stabiliendam, sed ad regnum confirmandum, Vilalianumque avertendum pontificia aucturitate abuteretur. Quonam modo apud imperatorem se gerere deberent, sequens indiculus et commonitorium refert. Sbv. Binius.

    375
    tis,

    HORMISDiE PAP^
    nuUi
    detis

    376
    :

    ad vos veniendi licentiani, proeter quos pietas ejus miserit. Postea tamen quam priucivideritis, si

    spondete

    Ut synodus Chalcedonensis et

    epistolee

    sancti Leouis papae quae scriptaj sunt

    contra haeretinuliate-

    pem

    qui orthodoxi et nostrae

    communio-

    cos Nestorium et Eutychetem et Dioscorum,

    nis, aut

    zelumhabentes

    unitatis vos videre voluerint,


    ;

    eos sub

    omni

    cauteia suscipite

    per quos forte et

    quid agitur deprehendere poteritis. Preesentati itaque


    imperatori litteras porrigite
    Salutat vos pater vester
    ;

    cum tali allocutione Deum quotidie rogans, et


    :

    nus corrumpantur. Si dixerit: Nos synodum Chalcedonensem et epistolaspapae Leonis et recepimus et tenemus. Vos mox gratias agite, et pectus ejus osculamini, dicentes Modo cognovimus Deum esse vobis propitium, quando facere talia festinatis quia
    :
    :

    intercessioaibus

    sanctorum

    apostolorum
    ut

    Petri

    et

    ista est fides catholica, ista

    est

    quam

    prffidicaverunt

    Pauli veslrum

    regnum commendans,

    Deus, qui

    apostoli,

    sine

    qua

    nullus potest esse orthodosus;


    et praedi-

    vobis tale desiderium dedit, ut pro causa Ecclesiaj

    istam debet sacerdotum generalitas tenere,

    mittitetconsulere beatitudinem ipsius eligeretis, ipse


    et

    perfectiouem tribuat voluntalis.

    Et

    si

    voluerit,

    antequam chartas
    :

    suscipiat,
    :

    ordi-

    cando servare. Si dixerit Orthodoxi sunt episcopi Patrum non reoedunt. Respondebitis
    :

    de constitutis
    :

    Ergo

    si

    con-

    nem

    legationis agnoscere, his verbis utimini

    Jubete

    stituta

    Patrum

    servantur,

    et

    in

    nullo corrumpitur

    scripta suscipere. Si dixerit


    :

    Quid habent chartae? " quod in sancta Chalcedonensi synodo firmatum est; quae causa est, tantum inter Ecclesias partium istaRespondete Salules ad pietatem vestrara continent, rum esse discordise? Vel quffi causa facit, in uno et Deo gratias agunt, quod vos sollicitos de unitate Quieti Orientis episcopos nonconsentire? Si dixerit cognoscunt Ecclesuc leglte, et agnoscetis. Et nul:

    lius causac

    mentionem penitus
    :

    faciatis,

    nisi

    prius

    erant episcopi,
    tur
    :

    nuUa

    inter ipsos discordia versaba-

    acceptffi litterte relegantur. Et post susceptas lilteras

    praedecessor sancti papaj animos

    eorum

    missis

    et relectas, adjicite

    Nam

    et

    adVitalianum famuluni

    litteris excilavit,

    vestrum misit

    litteras

    qui accepta a pietate vestra

    ad patrem vestrum Si estra hffic quae pietas vestra dixit, hoc est, Chalsanctura papam homines destinavit. Sed quia justum cedonense concilium sequor, epistolas papaj Leonis erat ut prius ad clementiam vestram dirigeret, hoc admitto, aliud nequidquam continent nisiexhortatiofecit, ut vobis jubentibus atque ordinantibus, ad nem ut ista serventur; quomodo verum est quod eum scripta, quae detulimus, Deopropitio perferamus. per ipsum est generata confusio? At si hoc contineSi imperator petierit epislolas a nobis ad Vitalianum directas, sic respondendum est Non hoc nobis ^ tur in litteris, quod et pater vester sperat, et pietns vestra consentit; quid ille feoit? quid enim in eo pater vester sanctus papa praecepit nec sine jus(sicut ipse scripsit) licentia, suos
    : :

    etad confusionem excitandam perLitleras quas sanctae memoduxit. Respondendum prae manibus habemus. riffi Symmachus destinavit,
    :

    sione illius aliquid possuraus facere.


    tis

    Tamen

    ut scia-

    videatur esse culpabile? His adjicite preoes et lacry-

    simplioitatem lilterarum, quia nihil aliud habent

    mas

    rogantes
    :

    Domine imperator,
    vestros

    consideralo

    nisi preces

    ad pietatem vestrara directas, ut acoom;

    Deum

    ponite

    ante oculos

    futurum ejus
    aedilioata est

    modetis
    gite

    animum veslrura pro unitate Ecclesiae junnobiscum persouam, qua praesente tradittc a nobis litterai relegantur. Si vero dixerit imperator
    eas se debere
    legere,

    judicium. Sancti Patres, qui


    Ecolesia Christi.

    ista constituerunt, beali

    apostoli tidem secuti sunt, per

    quam

    respondebitis

    jam vos sug:

    non fuisse a sancto papa. Si dixeHoc tantum estquod in litteris coutinelur posrit sunt enim et mandatis alia nuntiari. Tunc respondebitis Absit a conscientia nostra Nobis non est conNos pro Dei causa venimus, et in Deum suetudo commissuri sumus? Simplex est sancti papse .egaiio, ut et omnibus nota ipsa ejus petitio, ipsaa preces constituta Patrum non corrumpantur ut haeretioi de prter ista, legatio nostra Ecclesiis removeantur
    gessisse, jussuni
    :
    : :

    Quod me vultis (a) per Si imperator dixerit locutionem (prosecutionem, per solutionem) facere, habete Ecce mihioommunicate, qui synodum Chal:
    :

    cedonensem recipio, et epistolas papae Leonis amNunc communicate mihi. Respondendum plector Quo ordine pietas vesti'a communicari sibi deest
    : :

    siderat?

    Nec nos prajdicantem


    est

    ista

    pietatem vestraui

    nihil continet.

    Sidixerit: Inde etad synoduminvitavi sanctum pa-

    gaudemus Patrum constitula servare. Fiducialiter ergo rogamus, ut per vos in unitatem revertatur Ecclesia. Sciant omnes episcopi voluntatem vestram, et quia syuodum Chalcedonensem et
    vitamus, quod scimus Deuin
    timere, et

    quia gratum vobis

    pam, ut

    si

    quid est
    est
    :

    Respondendum
    {al. pietati)

    vestraj,

    ambiguum, tollatur de medio. Agimus Deo gratias, et pelitioni quia hunc vos afTectum et ani:

    epistolas papae Leonis servatis, vel apostolica constituta. Si dixerit


    :

    dero oportere
    tate, dicentes

    mum

    habere cognoscimus, ut ea quee a Patribus consunt generalitas servet

    Quo ordine facienda sunt hsec ostenIterum preces adhibete cum humiliPater vester scripsit episcopis genelitteris

    stituta

    quia tunc vera

    et

    raliter.

    Jungite his

    saoras

    vestras, signili-

    sancta unitas potest esse inter Ecclesias

    Christi, si

    Deo adjuvanle, hoc quod prajdecessores vestii Marcianus et Leo custodieruiit, elegeritis esse servandum. Siille dixerit Que sunt ista quje dicilis ? Re:

    cantes hoo vos vindicare (indicare vel judicare) quod et tuno qui sunt orthosedes apostolica proedicat
    :

    doxi, de unitate sedis apostolica?


    et qui his sunt contrarii

    minime separentur,

    cognoscantur. Quibus ordi-

    (a) Edit.

    Rom., persequutionem facere ab eo?

    377
    natis, paratus estpater vester etiam, si

    EPISTOLJi: ET

    DECRETA.
    de vestris perferente per provincias,
    nis

    378

    suam accomraodare prcesentiam, et dit, servatis Patrum constitutis, pro clesiffi non negare.
    Si diserit

    opus quidquid

    fuerit,

    unacum
    :

    perso-

    expeEc-

    quas imperator deputaverit destinate

    ut sic euni
    S.

    integritate

    servare

    Chalcedoneuse

    concilium

    et

    epistolas

    Leonis papae omnibus iunotescat. Quibus ita

    proce-

    imperator

    Bene

    ista, suscipite

    interim
    veniprae-

    dentibus, ad nos in Christi signo, ut adveatum procu-

    nostra; civitatis episcopum.


    liumiliter dicentes
    :

    Iterum preces jungite,

    remus, scripta

    dirigite.

    Domine imperator, pacem


    vobis adnitentibus et
    et

    mus cum
    stantibus,

    Dei adjutorio,
    tacere,

    PraHerea est consuetudo per episcopum Constan tinopolitanum omnes imperatori episcopos praesentari
    :

    contentiouem

    (intenlionem)

    si

    hoc illorum

    callidus

    tractatus

    inveneril,

    De duabus est personis inteulio ista causa proprium cursum Iiabet Generalitas episcoporum prius ordinetur fiat una commusopire in civitate vestra.
    :
    : :

    formam Timotheo, qui modo


    volentium

    legationis

    agnoscere,

    ut cuni

    videtur ,ConslantinopoIitanani
    ;

    nio catbolica

    et

    sequenti loco de

    istis, vel

    si

    qui

    gubernare Ecclesiam, imperatorem videatis sio facite, ut si ante agaoveritis, quam ad imperatorem
    ingrediamini, ista disponi per aliquos,
    .,

    sunt

    alii

    extra Ecclesias suas, tunc diligenlius [potest


    di.^erit

    necdum

    prae-

    causa cognosci. Si
    nio dicilis
    est
    :
    :

    imperator
    potest.

    De Macedo:

    sentati, dicite

    Mandata

    talia

    nobis

    dedit et prae-

    iatelligo subtilitatem vestram

    bsereticus
    :

    cepta pater pietatis vestraj, ut sine aliquo episcopo-

    nulla ratione revocari

    Respondetis

    rum vestram clementiam videamus. Ergo


    neo se ab hac consuetudine ipse removerit.

    agite, do-

    Nos,

    domine imperator, nullum personaliter indicasi

    mus. Et

    pielas vestra consideret,


    et

    magis pro anisit

    Quod

    .si

    omnino
    :

    noluerit, aut

    si

    captiose contigerit
    videatis,
    se-

    ma
    et

    vestra
    si

    opinione loquimur, ut
    est,

    discussio,

    ut ante iniperatorem inopinate


    ita suggerite

    Timotheum

    haereticus

    judicio

    cognoscatur,

    ut

    non

    Praecipiat pietas vestra nobis dare

    sub opinione orlhodoxi injuste dicatur oppressus.


    Si dixerit imperator Quid vultis? modo dicite de synodo Cbalcedonensi, dicetis et de epistolis papae Leonis Ecce qui ille est istius civitatis episcopus ad
    :

    cretum, utcausas pro qnibus


    nius. Si dixerit
    :

    missi sumus,

    expona-

    Dieite, eoce ante


    :

    ipsum, respondetis

    Non injuriam facimus

    sed quod ad causas pertinet,

    ista consentit.

    Respondendum

    est

    Si ita

    custodit,
    :

    etiam ipsius continet legatio nosti-a persouam, et suggestionibus nostris praesens esse non polest. Et
    nulla ratione eo prsesentealiquid allegetis, sed egresso, delegalionis testum exerite. Haclenus indiculus, sive quod dicunt commonitorium sequunlur posl eum ^ asserliones singularum,in huncmodum.
    :

    causseeum juvare plus poterunt et quia servo vestro Vitaliano magistro militum talem
    in examinatione
    dedistis licentiam, ut
    ut pro causis talibus
    si

    sperarel a

    beatissimo papa,
    his

    apud eum discussione causas


    dixerit

    personis, quibus de locopotest esse iatentio,

    integra

    Capiiula singularum causarum.

    universa serventur. Si imperator

    Sine epiut
    :

    Ut synodus Chalcedonensis et epistolse


    papae
    serventur.

    S.

    Leonis
    ad

    scopo debet esse civitas

    mea

    Hoc vobis
    sit ?

    placet,

    Utque clementissimus imperator


    sacra generalia
    ia quibus

    ubi ego maneo, episcopus non

    Respondendum

    consentiens debeat pietatis suae

    Praediximus duarum
    in ista civitate.

    personarum intentionem esse


    pertinet,

    univeros episcopos

    destinare,

    significet

    Quod ad canones
    canones solvere,

    jam ante

    praedicta se et credere et vindicare.

    suggessimus
    mitlere

    irreligionem comesse

    Consentientes etiam 'episoopi, in


    sente

    Ecclesia,
    '

    prae:

    est. Mult;i

    sunt remedia, multa inventa, per

    plebe Cbristiana, haec

    praidicare

    debeant

    quropietas vestra sine


    et

    communione

    non
    Si

    possit,

    Ampleoti, se sanctam fidem Chalcedonensem,


    stoIasS. Leonis papae, quas soripsit

    et epi-

    integra judiciorum forma servetur.


    ista

    dixerit

    contra hrereticos

    Quae sunt

    uoviter inventa

    remedia? Respondetis Suopensa causa de


    :

    Non
    aliis

    nobis

    episcopis,

    Nestorium etEutychetem et Dioscorum, sed et contrasequaces eorum, Timotheum ^lurum, Petrum,


    vel contra eos qui in

    persona qufe conseatit confessioni pietatis vestrae et constitutis sedis apostolicse, interim usqiie ad even-

    ipsa

    oausa tenentur

    obnoxii,

    tum
    se

    cognitionis, teneat
    si

    looum

    Constantinopolitani

    sacerdotis,

    cum

    Dei
    sedi

    adjutorio episcopi voluerint


    apostolicae.
    Ilatetis

    Aoacium, qui quondam Constantinopolitanae Ecclesi fuit episcopus, sed et Petrum etiam Antiochenum anathematizantes cum sociis eorura.
    simul etiam
    et

    accommodare

    textum

    Haec
    viris,

    manu

    propria, prtesentibus electis venerabilibus


    faciant

    libelli in scriniis Ecclesiae

    editum, juxta

    quem de-

    scribentes,

    secundum textum

    libelli

    beant protiteri.

    quem
    In

    per notarium nostrum edidimus.


    exsilium deportatosjpro causa ecclesiastica ad

    tamen contra alios episcopos catholicos fuerint petitiones, magnopere contra illos, qui] sine verecuudia Chalcedonensem synodum anathematizant, et epistolas nou recipiunt sancti Leonis papae,
    Si

    datse

    audientiam sedis apostolicae revocandos, ut judicium et vera examinatio de his possit haberi ita ut causa
    :

    eorura inquisitione integre reservetnr,


    Si qui vero' sacrae sedi apostolicae

    petitiones suscipite,causamtamen in sedis apostolicae

    communicaates,
    est

    reservatc ludicio

    ut et

    spem de

    audientia

    detis,

    et

    catholicaai fldem praedicantes atque sequentes fugati


    sunt, vel in exsilio

    tamen nobis debita reservetur


    iniperator serenissimus

    auctoritas.

    Si

    tamen

    detinentur, hos justum

    ante

    totum se promiserit e.^se facturum, tantum ut nostram prtesentiam accommodemus, modis omnibuspriussacram ipsius perepiscopos et per (Ed. Rom. vel per) epistolam vestram, uno

    omnia
    si

    revooari.

    Praeterea quae legatis inter reliqua injunximus, ut


    contigerit libellos
    porrigi adversus episcopos
    Iiis

    qui

    persecuti sunt oatholicos, de

    judicium sedi apo-

    379
    stolicae reservattir,

    HORMISD/E PAP^
    ut
    circa

    380
    ;

    eos venerandorum

    Pa- A connexione substantiffi

    et si in utrisque naturis

    pro

    trum possint

    constituta servari, per quse aedificatio

    generalitati proveniat.

    nostr redemptionis dilectione Christi Jesu Domini nostri persona una est, asditicante mysterio
    restitutione

    EPISTOLA

    V.

    mortem

    subire potuisset naturae

    fra-

    AD ANASTASIUM IMPERATOREM AUGUSTUM.

    gilitatem ccelestis imperii valuerit

    virtute reparare.

    Novum

    esse Romanum poniificem ab imperatore ad concilium vocari, setamen iiurum. si Chalcedonensisconcilii decretanon revoceniurin dubium.

    velitapro unitate personse et Dominus majestaticrucifixus, et Filius hominis credatur descendisse de cqbIo. Eutychetis quoque ignorantia divinoriim bono-

    Hormisda episcopus Anaslasio Augusto. Bene atque utiliter serenitas vestra curam principalis acuminis, non tantum in administrando reipublicse exercet officio,

    sed

    melioribus

    eam

    nobilitat

    institutis, et

    per curam redintegranda; unitatis auctoplacat imperii.


    si

    omnium, et ipso cum sociis detestando jam nomine abdicetur hebetudo, qui Deum et Dominum nostrum Jesum Christura figuram tantum carnis habuisse testatus est, et nostrae veritatem non habuissc substantife, nesciens de quo promissum sit: quia
    i'um

    rem venerandi

    Certi

    sunt enim

    de
    r>

    videbunt persecutores
    Ita

    ejus

    in

    quem pugnaverunt.

    tutela regnante,

    ulla iisdem

    prsesidentibus Eccle-

    sim castitas importuna diaboli commixtione maculetur. Unde enim potest fieri, ut nitidas pro principibusad Ueum nostrum preces dirigat, si sit lethaliter populus perfidia corruptus? Nam sicut ante bona omnia est perfecta juxta Deum in imperatoribus sapientia, ita de sacrario mundorum pectorum pro his

    una eademque persona persistit utraque natura, ut Deus atque homo unus Dei Filius Jesus Christus fidelium cordibus apparet. Quid enim quadraginta dierum post resurrectionom Domini cum
    enim
    in

    hominibusconviventis et convescentis egit praesentia?


    Nisi in istis negotiis illorum, qui veritatenicarnis ne-

    gaturi erant, seniorem faceret aetatem curationis esse

    supplicatio debet et fideli


    dere, Nulla vobis,

    animarum ubertate

    proce-

    quam

    vulneris.

    Sic

    enim

    dixit

    ad

    discipulos

    sublimissime domine,

    triumphode subju-

    cogiiatisin cordibus vesiris? Palpaie et vide/e


    spiritus

    Quid quia

    rum

    materia poterit esse jucundior,

    quam

    carnem

    et

    ossa non habet, sicut

    me

    videiis

    gatione pertidise.

    habe7-e{Luc. xjiv,
    et

    Hoc
    officii

    etiam

    fiducialitcr,

    praerogativa

    suggerimus

    pro commissi 'nobis quia prope est ut

    suum splendorem aliena patiatur nube fuscari, qui cum Dco tribuente amovere possit, in subditis tenemanere permittit errorum. Ergo quia mansue- C tudo vestra futuram synodum scriptis sacratissimis
    bras
    indixit, cui

    rium,quod ostiis gritatemhumani corporis non habebat. Possumus ex hocdono verbi praecedentem longius proferre sermonem sed satis esse credimus perDominum nostrum
    :

    Joan. xx). Neque fuisset niystead eos clausis ingressus est, si inte-

    erudita; clementia; vestra

    strictis

    supplicare

    sugge-

    stionibus, sperantes ut laborem


    offlcii,

    curamque

    pastoralis

    nos interesse debere iisdem paginis Deo,

    venerahilium praedecessorum vestrorura Mar-

    ut credimus, sibi imperante commonuit,


    scientes

    gaudemus,

    ciani et Leonis

    formam

    secuti,

    etiam principali
    si

    po-

    quoniam directarum mentium est, venerabilii Ecclesiee magistros expetere. Soli enim declinant examen conscientiaj, qui vitae sunt non continentis.
    ,

    tentiae participatione fulciatis. Habebitis


    tio

    Deo propipontificati

    spem de

    victoriis

    non jacentem,

    contra diaboli subreptiones congressione pacifica ad

    Nam
    tiat,

    et feriato ore

    splendorem boncn voluntatisenun-

    qui per apostolicam

    immaculatamque Odem
    aut'

    et

    per competentes
    optat, aut corrigi.
    sa?culi praecedentis
    facti qualitas

    praedicatores

    confirmari se

    Yerumtamen licet in his nullum existat exemplum, neque senioris


    aut memoriis inest

    decertandum instructionem muuiatis. Nunquam in sanctarum Ecclesiarum memoria Dioscori participis Eutychetis, Timothei et Petri, parricidarum comservetur ab omnibus suscimemoratio reviviscat
    :

    pienda; Chalcedoneosis synodi,


    diftinitio.

    aut commissa libris,


    ;

    Acacius Petri tenebrarum

    Deoper vos operante, filii communione


    :

    serta teneatur

    nihil ad nos,

    quibus dulce

    bene-

    pollutus habeat participes, quos delegit

    qui

    etiam

    ficio Dei, pietate vestra invitante,

    inchoare meliora,

    et Iioc

    operisinstitutum nobis ipsisimponere


    redintegratione
    fidei
    :

    quod non accepimus a parentibus tam clari quia totumpro


    ;

    nec de/ Petro Antiocheno, et complicibus ejus nitidum se esse perpcssus est. Cessent maledicta piissanclaa reoordationis papae Leonis
    inter suos excessus,

    et
    si

    Eclesiarum

    pace

    facere,

    ingesta dogmatibus,

    libenter amplectimur

    tamen majorum nostrorum Patrum in suis radicibus diffinitio, et sanctorum inconcussa permaneat si anathematizetur Nestorius
    :

    quae solos quidem iilo in suis manente puniunt irrogantes. In his quae prsfati sumus, sollicitudinem vestri advocamus imperii poterit enim pietas vestra, hoc custodiens, apices et sce:

    cumparticipibussuis, qui evacuansdivinae sacramenta


    naturae,

    ptra sua post multos annos ad aliud

    sasculum possi-

    beatam virginem Mariam nudihominis mengenitricem


    ;

    dere translata. Suscipite precesnostrasperEnnodium

    titur esse
    nis,

    oblitus angelicfe
    innotuit,
    esset

    annuntiatioea
    Dei.

    per

    quam mundo

    quia quod ex
    Filius

    atque Furtunatum fratres et coepiscopos nostros, nec non Veiiantium presbyterum, atque Vitalem diaco-

    nasceretur vocandum
    Facessat
    ficentia
    :

    sanctum,

    num,

    impiorum tam contumeliosa in Deo honoriquoniam sic est in utero virginis operata
    carnis,

    divinitas, ut ex ea unitas ibi procederet

    ani-

    rnajque

    humanae

    increata quidem, sed

    non confusa

    Hilarum notarium, filios nostros, quorum lides in Dei timore studiumque perclaruit, pro veslro amorc transmissas, et placidam vice nostra supplicationibusconscientiam accommodale. Speramus enim,etde Deo liabentes flduciam, pollicemur
    vel

    apud nos

    ; : :

    38)
    studia, quae a vobis verae religioni
    sine retributione et pra2mio

    EPISTOL/E ET DEGRETA.
    impensa
    fuerint,
    iii

    382

    impiissimos
    pariter et

    non

    futura. Data

    idus

    Nestorium atque Eutychetem vitamus horremus. Eorum condemnantes et anathe-

    Augusti, Florentio V. D. consule.


    "

    matizantes et
    sacrilegiis

    EPISTOLA
    AD
    HOnjlISDAM

    ANASTASII IMPERATOEIS

    PER

    LEGATOS

    et

    personas et dogmata, detestabilibus comparanda, qui dispensationem divinain humana; remedia infirmitatis, similiter aut nesciie
    clenientiee. nostraj
    vitae

    SEDIS APOSTOLIC^ MISSA.

    voluerunt, aut cognita blasphemare. Tale igitur circa

    CalhoUcam fidem
    decreta

    profiietu?:

    Chalccdonensis concilii

    fidem

    propositum summus Deus ab


    custodiri.

    servanda Acacium ad tollenda scandala non damnandum, etdepace cogitandum.

    exordio

    sensibus nostrisimmisit

    rium nostrum credimus

    undeetimpeMiramur autem
    :

    Exemplum sacroe Anastasii Augusli Hormisdffi papoe per Eunodium et Fortunatum episcopos, Venantium
    presbyterum, Vitalem diaconum rium.
    Gratias omnipotenti
    et

    quamobrem

    de beatissimis Patribus, qui in Chalce-

    Hilarum notasanctitas

    dooe conveuerunt, aliqua nobis scribere voluistis, dum eaqua; abbisfuerant constituta prasdecessorum

    Deo referimus, quod


    et

    nostrorum muUiplicibus decretis conflrmata monstrantur. Et cum nec alia synodus facta fuerit, per

    vestra disciplinis ccelestibus instituta, sicut poposci-

    quam

    quse ab illadisposita sunt redderentur inflrma,

    Fortunatum venerabiies episcopos, sed etiam viros religiosos Venantium presbyterum, Vitalem diaconum, et Hilarum notamu.';,

    legatos lidei,

    Ennodium

    nec ies a nobis processerit,


    ipsa synodus dixerit

    cujus novitate statuta

    prrefati episcopalis concilii solverentur,

    maxime cum

    rium, quales poscebat causoe sublimitas, destinavit


    qui negolii magnifudinem implere possent, ecclesiastici

    anathema esse debere, quicunque aliam fidem quam apud Nicaeam trecenti decem
    et

    octo

    venerabiles Patrcs constituerunt

    docere vel

    quique operante Deo omnia subtiliter requirentes quae ad rectam et veram Christianorum pertinent fidem, et ipsi, sicut decuit, deluce

    sermonis,

    immutare voluerit, ad comprehendimus, id

    'hoc etiam eos, quos superius

    clararunt, et a

    nobis, sicut

    oportuit,

    agnoverunt
    nostri Jesu

    quia una est Ecclesia Dei, apostolicis ubique firmata


    doctrinis.

    Unde

    quis audeat de
    aliter

    Domini
    et

    est Nestorium et Eutycheteni damnavcrunt, quos nos quoque damnamus. Nam pro hac causa attestantur nobis etiam divinaj littera; ad Alexandriam, non semel, sed multoties destinatae. Per quas objurgavimus, cur sibinon arbitrenturposso

    Christi incarnatione

    quam

    babet veritas ipsa

    sufficere

    directam

    tidei

    doctrinam,

    recedentes ab
    vel

    sentire, nisi ut confiteatur

    sequalem

    consubstancausa,

    anathemate

    Chalcedonensis synodi

    venerandae

    memorioe Leonis episcopi. Unde non parvum studium annuntiationemarchangeli, in utero virginis, carnem Q apud nos, et infentio in praesenti quoque perdurat, ex eadem assumendo, bominem factum ? et sicut ait qnatenus a superfluo anathemate eosdem possimus
    tialem Patris

    Filium,

    salutis

    nostra;

    juxta

    Apostolus,

    in servili furma, ut crucem pro nobis carne susciperet. De quo beatus Petrus apostolus Ju-

    abstrahere, etsanctae Ecclesias universali conjungere.

    De

    Ctipitulo vero

    quod solum videtur

    esse residuum,

    Vos pelistis vobisdimiiii viruni homicidam, auctorem vero viiss inierfecistis. De quo etiam legitur in Paulo apostolo Factus obediens usqua ad morlem, mortem auiem cnicis. Confitemur enim qnod genitrix Dei beata virgo Maria in vera carne etanima rationadafis dicit
    : :

    nostra voluntas petitioni vestrae fortasse propter uni-

    bus

    tatem Ecclesiarum convenerat, nisi alia venerabiliEcclesiis ex hoc removeri scandala crederemus. Nunc universa quae sint facienda perpendite, quia
    nerabili

    bili et intelligibili

    nobis

    Deum

    peperit salvatorem,

    grave esse clementia nostra judicat de Ecclesia vepropter mortuos vivos expelli, nec sine
    qua3

    quem homousion Deo Patri et Spiritui sancto, ante saecula eumdem nobis quoque homousion, propter peccata nostra in fine temporum credimus et probamus fuisse progenitum, sicut propheta David dicit De venire malris mex Deus meus es iu {Psal., xxi).
    Qure

    multa efiusione humani sanguinis scimus posse ea

    omnia tamen a siiper hoc scribitis ordinari Deo sperantes, per conciliura melius agere poteritis,
    :

    quam
    ]-,

    vincias percurrentes,
    Ecclesiis volunt esse

    ab his hominibus, qui propter erroressuos proinimicam Evangeliis sanctis et


    discordiam. Ergo
    u-t sit

    tamen

    ita

    sine

    defectu vel confusione nostri

    placens

    corporis est assumpta nostra substantia, ut in

    eadem

    supernae

    mnjestati

    Ecclesiarum
    eis

    unitas,

    providete
    obsistit,

    carne Dei Filius


    oculis

    mundum
    et
    :

    omnium vulnerum
    {Ajjoc.
    i).

    esaminaturus adveniat, clavorum indicia repree-

    quia quid nobis in

    quae praefati

    sumus

    sentans, sicut scriptum est

    Et videbunt

    in

    quem pu.

    pugerunt

    Cum omnibus

    etiam orthodoxis

    bene nos arguit. Per omnia tamen voluntatis nostrae puritatem legatorum nostrorum poteritis narratione cognoscere. Petimus autem ut
    ignoramus,
    si

    ' Ha^c epislola oum quibusdam sequenfibus scripta est ab Anastasio imperatore anno Domini bl6, quando edita catholicae fidei professione se catholicum esse simulavit, ut scilicet hao arte, populi favore captato, metum Vilaliani excuteret. Addidit reverentibus sedis apostolicse legatis Theopompum ct Severianum, honiines laicos, quibnscum de rebus ecclesiasticis ageretur. Anastasium his litteris catholicam fidc;m veteratorie et per summam calliditatem professum esse, eademque fallendi arte Chacedonense concilium approbasse, es his quae superius de ipso scripta ha-

    bentur, et quae de eodem scribentur infra manifeste deraonstratur. Legati quos misit tuerunt alieni a catholica religione, defensoresque.haeresis Eutychiaideoque praecipue Romam venerunt, ut (si tieri n83 potuisset) ipsum Hormisdam ad suas ipsorum partes addacerent. At ubi haec adeo inexspectata Hormisda comperit, legatos re infecta ad imperatorem redire jussit; jam de AnastRsii perfldia, diu piorum verborum involucro velata, certior factus. Haec consfant infra ex epistola Hormisdae ad Avitum. Sev. BinidS;
    ;

    383

    HORMISD^ PAP^
    A coramendat
    documentum
    intentio.
    est,

    384
    Prudentise

    pro nobis apostolatus vester orare dignetur: quod vos libenti animo facere, hac poterimus maxime
    ratione cognoscere,
    si

    siquidem speciale

    cumid quod
    si

    sibi utile credit,

    impa-

    perfectam

    nobis

    unitatem

    tienter inquirit.
    est tarda curatio,

    Nam

    in

    corporum morbis nosia


    serior appe-

    Ecclesiarum dignatus fuerit Ueus, vobis disponentiiilara enim vox Dei magnam benedictionem diligentibus se mandavit atque donavit,
    bus, condonare
    :

    quanto magis in salute animse gra-

    vius est ferendus


    titus ? ciim

    remediorum fideiium

    moneamur spiritualibus
    :

    institutis,

    ne qup'

    qua declaravit

    Pacem meam do

    vobis,

    pacem meavi

    dimitlo vobis (Joan. xiv).

    prodesse possunt in diem posterum differantur, clamante sapientissimo Salomone Ne iardes converti

    EPISTOLA ANASTASII IMPERATORIS AD HORMISDAM PAPAM.


    Theopompittn
    pontifici
    et

    ad Dominum,
    rae

    ne differas de diein diem {Eccli. v) quia sicut in incerto vitse tempora, ita in tuto aniet
    :

    Severiatium homines laicos, legatos


    et

    convenit esse remedia,


    sui,

    ut

    intret

    in

    gaudium

    ad sulutationis officium,
    miitit.

    pacem

    conci-

    me fuisse miratum, cur tandiii legatio promissa tardaverit, cum Severianum viros clarissimos. facienda ista sint, ut regna ccelestia rapiantur. VeOmnia quse benignitas conceperit animorum, dnlci B ruratamen instinotus ipse, quem mansuetudinis veambitu et festinatione laudabili propagantur nec sibi stra; declarat alloquium, spem supernas misericordise requiem putanl posse prajstari, donec ad affectum pollicetur. Desuper est enim et ipsum velle quod saluberrimum desiderata perduxerint. Et tunc quaabonum est. Coniido autem quoniam qui coepit in dam ipsius festinationis lit requies, dum contigerit vobis opnsbonum perficiet usque in iiaem. Ergo via? spes votorum. Quod in praesenti nos certa ratione cui ccepistis insistite, et spretis errantium lubricis, pertulimus, donec ccelestis favor et nostrse petitioni nobiscum supra petram solidam tenete vestigia. Tali auditum, et vestroe promissionis serenum donet elfecrevit Ecclesia sancta consensu, quod his verbis apoctum. Ergo quia vel maxima itineris longitudo, et stolicorum actuum testatur historia Multitudinis ullra solitum morem hiemalis asperitas, quod optacredentium erat cor unum, et anima una{Aci. iv) Nam bamus, nobis fecit incertum, iuterim intra animos quemadraodum connecti poterunt gratire vinculis, desiderata compressimus, beneiicia divina captantes, quorum distant corda sententiis ? Fac, domine impequai bona3 exilus rei sua interpositione decidunt. rator, effectum rerum fidem probare verborum. Non Agnoscentes igitur quod ejus primam nobis gratiam enim sermonibus cognoscuntur hominum corda, sed condonavit, ut missa ad uos legatio ad beatitudinera n ce ti. r^ 1, ettectibus. Cum et Abraham pater noster non nu .....
    Anastasius Augustus Hormisdte papte per Theoet

    liandam

    domini

    quem

    veniens dominus ea quse sibi pla-

    cent invenerit operari. IJnde et fateor

    pompum

    tuam

    teficiter

    remearet, ad secundam processimus,

    '-'

    ut dirigeretur a nobis promissa legalio, per

    quam

    et

    comniemoratio
    viris

    fieret

    eorum

    qua;

    cum

    sanctissimis
    et

    longa

    deliberatione contulimus,

    inde, Deo

    tam nostraj petitionis, quam vestrae gratise, adinlegrum lux serena resplendeat, et toti orbi gaudia exspectala doneutur. Commemorationis itaque loco, et salutationis honorem reddendo, Theopomauspice,

    Deo fide, sed opere fidem comraendante placuerit. Unde vel pro dispensatione mihi credita, vel pietatis vestroe circa me benignitate perpensa, domine fili, hortor et supplico, ut studium pacis, quod per scripta preefertis, ad componenda nobiscum, adjutore Deo,
    ea in his,

    quibus laborant Ecclesiee,


    est
    illis

    dirigatis,

    quia

    secundura prophetam:

    pum

    virum illustrem, coniitem domesticorum, agen-

    tuum,

    et

    non

    Pax multa diligeniibusnomen scandalum (Psal. cxviii). Non


    mansuetndinem vestram quae
    unitate di-

    tein sacri nostri palatii scholam, fidelem nobis vel pxo

    sunt incognita apud

    suis moribus, vel pro ipsa affectione genitali nostrae

    nos ab ea,

    quam

    redintegrare cupimus,

    provincioe,

    sed et Severianura

    virum

    scernant. Date operam, utlaudando quEe profitemini,

    clarissimum

    comitem

    corapleantur elTectu. Et apostoli, cujus

    sacri nostri

    consistorii ad

    vestram direxi-

    communio-

    mus saQctitatem,
    etiam

    qui ordinem litterarum propria voce testautes, ad celeritatem exspectata provocent, qure
    coelesti misericordite

    nem

    creditis

    disciplinara.
    ;

    expetendam, tolis viribus sequimini In totum perdita noxiorum declinate

    contagi.i credimus placuisse. Data D


    claris-

    scientes

    non habere cum

    religiosis

    impios

    XVII cal.

    Augustas Constantinopoli, Petro viro simo consule (anno Domini bl6).

    portionem, nec uUiim Udei

    cum

    perfidia esse consor-

    tium. Consequensestut qui errorum detestatur principes, oderit sectatores. Exsecrabile habeatur in flore,

    EPISTOLA VI. AD ANASTASIUM AUGUSTUM.


    Fraude Anastasii imperatorisnondum detecta, laudai ejusstudium de pace consilianda,monetq ue ui tandem damnatis hseresibus Ecclesis unitas soriiaiur effectum.

    quod damnatur
    pro
    stus

    in

    semine.

    vestris, precor, ofTerle

    OiTerte hoc munus Deo, temporibus jara diu hanc


    :

    a vobis hostiam pro tantis quas vobis contnlit Chribeneficiis

    exspectat. Quid opus est

    apud ilUim

    preces adhibere,
    et

    qui supplicat? Vos senatui urbis

    Hormisda Anastasio Augusto per Theopompum


    Severianum.
    Sollicitari

    aninium tuura, clementissime imper^tor ambiliosa aviditate commemoras, donec speratse unitatis redintegratio optata contingat. Bona sunt desideria salutis, et laudabilis quee se hujusmodi Deo

    Romae, ut me ad pacem hortaretiir, injungitis. Ego non solum cum his ad vos supplicationis verba converto, sed vestigiis vestris pro universali advolvor
    Ecclesia.
    tera
    :

    Audite
    discerpi

    rae pro Christo

    legatione fungen-

    non patiamini
    :

    ab

    improbis canibus Christi

    membra

    qua? insanabilia videtis, abscin-

    385
    dite, et quae segra, curate.

    EPISTOL^ ET DECRETA.

    386

    Cur quae sana sunt invalidis coiijuucta quatiuntur? Servate ordinem quem unitas ipsa proefinit, etpacem mundo, quam poscitis,
    reddite.

    A
    SENA1U3

    RESCRIPTUM
    URBIS ROMjE AD ANASTASIUM AUGUSTUM PER THEOPOMPUM ET SEVERIANUM VIBOS CLARISSIMOS. Ponli/icem semper pacis fuisse siudiosum, quam pendere aO Acacii damnalione fatenlur.
    Si

    Hxc

    et

    sub prajsenti occasioue deposco,

    et

    rursum ac
    vos

    saepius supplicare curabo, sperans

    tunitatem hanc

    meam et Deo esse quoque per assiduas petitiones, quoniam id nos Dorainus docuit, vacuam non futuram. Data Rome (anno Domini 316).
    "

    imporplacituram, etapud

    prima semper

    est,

    imperator invicte, a regenindubitanter agnosces


    vestri fuerint

    tibus supplicium spectata devotio, si sola gratia do-

    minorum

    conciliatur obsequio

    sacrae jussionis oracula

    quanta senatus

    gratulatione suscepta,

    maxime cum ad hos etanimus

    EPISTOLA

    ANASTASn AD SENATUM URBIS ROM.E, PER ,THE0P0MPUU


    ET SEVERlANU.y VIROS CLARISSIMOS.
    Poiitificem et
    a

    regem ad pacem horlandos.

    domini nostri invictissimi regis Tbeodorici filiivestri vestrorum obedientiam praecipientis accederet, et sciamus super omnia beneficia vestra luiic magis nos erigi, cum dignos creditis, quibus

    mandatorum

    Imperator Csesar Flavius Anastasius pius,

    victor,

    semper augustus, Germanus


    Sarmaticus iuclytus,
    dicit.

    inclj^tus,

    debeat imperari. Mos igitur sacrse studio jussionis implendae, beatissimum papam Horniisdam credidiFranmus deprecandum de quo parum est dicere, quia
    felix,
    :

    cicus inclytus,

    pater

    patriae,

    vola supplicantium

    benignitate

    praecessit;

    sed et
    fiat,

    proconsulibus, cousulibus, praetoribus, tribunis plebis,

    uobiscum suas preces, ut quod bortamini


    junxit,

    ad-

    senatuique suo salutem


    vos
    liberique
    vestri

    evangelicis

    voluntalem

    suam

    testimoniis

    Si

    valetis,

    bene

    est

    ego

    asserendo, ostendens

    mundum

    supra multitudineni

    exercitusque

    meus

    valemus.

    Quotiens

    utrisque

    publicis rebus prospera

    voluntate consulitur,
    postulatio

    solum
    sis
    sit,

    exbortatio,

    sed

    non quoque creditur

    conveniens, ut duabus iu

    unum

    concurrentibus cau-

    animus

    incitatus,

    quod

    felix et

    bonum

    partibus

    valeat adipisci. Si etenini Christus Deus et


    uoster,
    et

    Doet

    peccatoram suorum scandalis plus gravatum, dum vox sit ista dominica Vse mundo a scandalis [Matlh. xvni). Et idem, oportere homines scandalizantium partes niembrorum abscindere, quam ut in ignem, ijon rcnuntiando scandalis, mittantur ffiternum. Sed et post baEC divince leclionis exemplis, quam boni
    :

    minus
    se, et

    per mitissimam

    voluntalem,

    sint fructus pacis,

    oslsndit

    cum

    dicei'et

    Et aposto-

    quamdam

    dispensationis petitionem nos revocavitad


    libertati restituit,

    redemptos proprio sanguine

    lum Pauium gratia Dei plenum, nihil tamen quibus C bene cupiebat, quod optaret melius. invenisse; nisi
    ut pax Dei,

    ut saluteni mortalitati praestaret, non videtur absurdum, tam apud gloriosissimum regem, quam apud beatissimum papam almee urbis Romae, patres conscriptos iinperiali petitioni conjunctos,

    quee est supra

    omnem

    excellentiam, in

    eorum sensibus abundaret; quodque in Evangelio Domini sitvos Mia. AiQ.eniii:QuoniampacificifiliiDei


    vocahuntur [Malth.
    v) et iterum ad ipsum Scripturarum omnium revertendo doctorem, quantoipsa vel fide, qua et coelestia regna prcesumimus, a peccato:

    ea sperare,

    quae et nobis etsibi


    ficiant;

    Deo annuente

    in

    commune pro-

    boc est, ne fugitivorum audiant concinnatos sermones, mendacio solo compositos, sed satisfalegatorum qui directi sunt inquisitio patefecit, ad desideratam pacem acceptabili Deo voluptate concurrat. Indubitatum siquidem est ex longa annorum serie, multam partem reipublicas vestram vindicare constantiam. Proinde oportet sanctissimum ccetum vestrum solerti studio ac provido labore contendere tam apud excelsum regem, cui regendi vos potestas et sollicitudo D commissa est, quam apud venerabilem papam, cui
    ctione suscepta,
    et

    rum

    cruciatibus credendosalvamur, caritas sitmajor,

    quam

    veritas

    et

    ostendit,
    caritas,

    testimonium tale subjiciens Spes, fides, major auiem omnium caritas [l Cor. xiii) id
    : :

    est Spiritus, gratiadonante divina, caritatem virtuti-

    bus omnibus exaltat. Non habentes ergo, si et propter poenam scandala decliuamus, et pacem propter pacis bona sectamur, et ad caritatem nos qui est cantas Cbristus bortatur: quid est enim quod retinet catholico ardore festinos? quid est quod delinquentis
    Acacii

    impedit volentes Cbristum videre


    liberi, alieno

    intercodeudi apud

    Deum

    facultas est praestita, ut in

    quid est quod a suo


    Haec

    persona? graventur errore?


    expedita

    ea parte animi sui bonitatem diguentur impendere,

    cum

    venerabilis papfe
    nostrae

    latius fuerint

    qua utriusque reipublicfB membrasperata sanilate salventur. Implebitis enim veterem consuetudinem,
    in et

    nimis consilio vestro notissimam,

    si

    ea quaepubli-

    cae utilitati

    conveniunt, tractando, sperando, postulando, effectum adipisci Deo auspice feceritis. Data

    lamen obsequio credidimus devotionis indenda, ne non rogasse putaramur recondendo responsum, quod accepimiis deprecantes. Proinde, piissime imperator, baec suo nomine senarescriptis pro

    tus serenitatis tuae clementiae provocatus adjunxit,


    ut qui

    Vcalendas Augusti (anno Domini


    Petro viro clarissimo consule.

    316),

    Chalcedone,

    animo quambenigno

    in

    utraque

    republica

    concotdanda fuisti, tam esse pio in Ecclesiae redintegranda unitatenoscaris. Nam ut pax illa regnorum tantum scitur prodesse subjectis, sic hsec religionis
    nicusinclytus, Francicus inclylus Tribunic. Pot.
    cos.

    " In editione Rom. epist. Pontif. Romanorum hi tituH ita enunt\a.u\.m-:I}nperalor Cxsar Flaviiis .4nastasiusponlifex inclyius, (iermanicusinclyius, Alama-

    XXF

    m pius, felix, victor, ac triumphaiorsemper augu-

    tus,pater patrise, consulibus, etc.

    387

    HORMISD^E PAP^
    suo proficit imperanti. Etenim quis non

    cum populo

    a vero praesule Romanffi

    hseresum perfidarum sequaces plus quam ipsos deliquisse putet auctores? Qui nonpost patibulum crucis
    dividentes iterum Christi

    membra condemnet?

    Uli-

    Ecclesiae Leone. Rogo autem plenius atque perfectius, quffi servari oportet, commonete, et a quibus abstinere debeam, vestris custodibus litteris intimate ut si fortassis adhuc
    :

    nam

    hajc

    jam

    vobis regnantibus causa coepisset, ut

    inexercitatus
    sive

    ordini

    deputor
    doctrinis

    lectionum, seu
    vestris

    disi,

    mala reprimerentur nascentia, quam provecta. Nam quis amhigat non potuisse ejus esistere, cujus corrigi temporibus videret errorem? Per Ennodium et Fortunatum episcopos, ^ Venantium presbyterum, Vitalem diaconum et Hilarum notarium.
    facilius

    egi apostolicis

    incongruum,
    sanctissime,

    vestris
    sistere

    imbutus scrmonibus possim haereticorum obmachinis.

    Hoc

    enira faciente,

    iirmiores nostrae sanctae synodi invenietis episcopos,


    et bonorum actuum clerumac populumconfirmabitis, tanquam familiarem vobis reddentes sanctam Nicopolitanorum Ecclesiam. Venerabilem vero diaconum Rufinum ad tam necessariam causam directum, pacifice, sicut
    ,

    EPISTOLA
    SIVE EXEMPLUM HELATIONIS JOANNIS EP13C0PI NICOPOLIAD HORTANI, PER RDFINUM DIACONUM EJUSDBM,

    MISDAM.

    vos decet, rogati

    suspicite;

    et

    fiduciam

    Catholicam fidem profitetur et, quas vilanda, qussve servanda, moneri cupit.

    tribuentes, celerem ejus recursum ad nos praestare

    dignemini,
    consliluta.

    Domino meo per cuncta

    sanctissimo ac heatissimo

    portantem spiritualia atque apostolica Cunctam, sanciissime, omnem in Christo

    patri patrum, comministro ac principi

    episcoporum

    ftaternitatem vestrae beatitudinis ego et qui

    mecum

    HormisdK, Joannes in Domino salutem. Cura mihi exstitit semper nihil amplius quserere, nisi agere propriam et farailiarem conversationem vacuam solliciludinis et anxietatis mundanae jsed qnia. Dei judiciaabyssus 7nuUaest [Psal. sxxv), sicut
    ;

    sunt plurimum salutamus in Domino.

    EPISTOLA VIL
    AD JOANNEM NICOPOLITANUM EPISCOPUM.

    Coinmendat illius religionem Nestorium ei Eutychen davinandum, el quomodo qui ad fidem rercrtun:

    et

    vestram

    cognosco

    docere

    beatitudinem, patre

    tur recipiendi sint, per indiculum se significaturum


    scribit.

    nostro

    quonJam

    atque

    archiepiscopo
    est possibilium

    Alcysone a

    Christo ad supernas mansiones

    evocato, ea ratione

    qua ipse cognoscit, qui

    dominus, in

    Hormisda Joanni episcopoNicopoIitano perRufinum diaconum.


    Gavisi

    me

    sancta synodus

    torum

    transtulit sortem.

    honorum actuum, ac clerus pasEgo autem cuncta referens


    ;

    sumus

    in

    Domino

    valde, frater carissime,

    acceptis litteris tuis, in quibus te profiteris sacerdo-

    Deo, qui balbutientium linguas liberas facit, decea- c tium Dei gratia suscepisse. Haic est fides certa, hsec spessine ambiguitate secura, quacreditur totiusboni ut justa consueteradvestras orationes concurro causa in superna dispensatione consistere. Cujus rei tudinem apostolica'. sedis vestra., quie cunctarum scientiam habens, frater cari3sime,beneficiorum quae Ecciesiarum curam habet, et^Nicopolitanorum habere

    dignemini, secundum antiquam spiritualem dispositionem vestram. Petenti etenim mihi dari spiritum ad apertiouem oris, sicut docuit Apostolus [Ephes.
    vi),

    a Deo nostro consecutus es, religioso animo gratiam

    tite

    horum datorem,

    atque ipse etiam Dominus prajcepit, mecum peet cum quEerente pariter que-

    pulsantem spirituali manu vestra suscipite. Hoc enim vobis facientibus, potero, sanctissime, et
    rite, et

    accipere, et invenire, et aperient^ Christo recta per

    verbura verilatis incedere.

    Quoniam vero quidam


    Conslautinopoli atqne
    -p,

    hoc quoque de eodem clementiae focte suo humana submiltat humilitas Aitenim Super quemrequiescei spiritusmeus, nisi super humilem, ei quietum, et irementem sermones meos [Num. xi)? In his ergo, in quibus hujusmodi probaris, clarias elucescet aliis etiam virtutis hujus fulurum eseraplum; quando ad hoc etiara Deo instituente perductus es, ut et de te catholicorum glorieconfiteris
    ;

    licet

    deseendat, ut se auctori
    :

    dissimulantes nobiscum credere, atque sectari sanctas

    tur Ecclesia.

    Nam

    sicut divinis testimoniis eruditus,

    synodos

    quaj

    Nicteae.,

    Ephesi congregataj sunt, in qua pvincipesexstiterunt


    sanctissimEe memoriae episcopi Ccelestinus apostolicae
    sedis vestra;, et Cyrillus Alexandrina;; insuper etiam

    etjuxta Apostolum sacrarum Litteraruin institutione formatus, hoc auspicium tue ordinations edidisti,
    ut adversus deviantes
    tiis

    cum

    sedis apostolicae sentenaliter tanto-

    convenires.

    Neque enim remunerare

    quae Chalcedone adversus Euiychetem

    impium con-

    rura beneficiorum poleras largitorem, nisi adversus

    gregata

    est,

    quae

    omnes

    priedicias verilates orthodoxa

    inimicos ejus evidentera zelum apostolicae confessionis ostenderes.

    in se ratione firmavit. Tanien audent nos irapugnare,

    tanquam vinculum concordia? sine ratione vitantes. Votum autem raihi, est vestrara sequi doctrinara sicut inter sanctos pra-decessor meus Alcyson exstiterat, et anatheraatizo Dioscorura, Timotheum appellatione jElurura et Petrum horum successorem; et Petri communione cumhis permixtum Acacium, etPetrum
    qui Antiochenara perturbavit

    Notum

    est

    enim eos extra

    religiosa

    septa consisfidei

    tere, qui et ipsi profitentur

    conscientiam

    atque

    fiduciam, sed infructuosa est apud eos, quamvis


    religiosis

    cum

    Ecclesiam, sequens in

    congrua sanctae coramunionis aequalita.'*, quiaprocul dubio qui ea quam raeruit liberlate uon utitur, subjectum se iniquitatibus confitetur. Quid gloriemur his quas non sequimur disciplinis? Falso

    omnibus synodicas
    a

    et

    apostoiicas epistolas scriptas

    appellat magistrum, qui se institutionibus ejus

    non

    In edit.

    Romana

    est

    Hilarianum.

    389

    EPISTOL.E ET DECRETA.

    390
    ;

    probat esse discipulum. Sed quia nobis nuno omnia


    in confessione similia, et libertatis propriaj
    sistis

    que ex
    veslri

    resump-

    regnante fuere Constantinopoli cum sanctissimi vicarii Ennodius et Fortunatus


    iiobis in

    paterna rursus haereditatis cupientes esse consortes, amplectimini graliam traditionis antiqua? et in illius incunvulsi fundamenti stabilitate
    alfectum
    ;

    episcopi,

    Venantius presbj'ter,

    Yitalis diaconus, et

    Hilarus notarius degerent, pietatis agonera susceptum


    tenentes.

    Nobiscum aulem

    fuit,

    inter sanctos factus,

    persistite,

    non cum temporibus corda mutantes inconstantis enim mutabilitas ista solet esse propositi quando atque ideo bene fundatis oportet inhaerere hujusmodi studia clementia scit fovere divini, ut fidei vestra; firmitas vobii de aliorum salute fructificet, et fervore vestri studii aliorum quoque animus
    ;

    pater atque archiepiscopus noster Alcyson,

    qui

    cum
    apud

    omni prsesumptione supplicibus utens

    hbellis,

    vestram beatitudinem dignus effectus est apostolicae sedi vestrce commuoicare nobiscum. Sed quia repenle qui cunctorum retinet potestatem hunc ad se
    evocavit
    ;

    nos irrefrenabili fletu detenti pervenimus


    nullo

    ad resumptionem bonorum suorum possit accendi;

    tamen ad patriam,
    sectantes.

    modo errorem

    propter

    quatenus
    {II Cor.

    et

    de vobis quoque sanctus apostolus di:

    Dei gratiam sustinentes,

    sed ubique vestra decreta

    JEmulatiovesira provocavil plu.rimos Ergo Nestorii et Eutychetis impietatibus juxta synodalia constituta damnatis, sectatores quoxisse credatur
    IX).

    Flentibus
    his qui
    stris,

    autem nobis atque lamentantibus cum nobiscum relecti sunt in paroecia comminipossit de
    ;

    que eorum similiter exsecrantes, cum essultatione dicamus Exite de medio eorum, et separamini, et immundum ne tetigeritis, dicit Dominus {Levit. xv). Quemadmodum enim quis malarum inyentionum de:

    quis

    orthodoxis recte

    Christi oves
    est

    transigere

    qui consolatur humiles, consolatus

    etiam nos per vestras orationes, demonstrans metropolitanae civitati in cunctis sanctissimum Joan-

    testabitur principes,

    si

    non

    declinat sequaces"?

    aut

    quemadmodum

    non exsecratur et sobolem? lu discipulis pra;dicatur fama docentium, et donec male jactorum seminum radix per succedentes culta floruerit, tandiu auctorum memoria non
    odit originem, qui
    peribit.

    nem, qui a pueritia in Ecclesia sine culpa nutritus imo laudabiliter in ea degeus ita ut neque eum in his quisquam temporibus antecellat zelo autem circa
    ;
    ;

    orthodoxa, juxta apostolicas admonitiones vestras,


    nulli

    omnino cedens. Hunc ergo Dei providentia


    :

    or-

    Addatur perdito Eutycheti

    et

    Acacius disci-

    dinavimus praesulem Nicopolitanorum


    Ecclesiae

    sanctissimae

    pulus sub communione Petri,

    omniumque damnatolitteris suis,

    Ad inbus vestris, nobisque aut ipsi, Dei gratia, efticiamini quo ordine ad Q arma inexpugnabilia commonitionibus vestris atque communionem nostram suscipi deceat revertenles, doctrinis: et deprecantibus nobis inclinetis aurem, indiculum subter adjecimus, sperantes in Deum boet pietatem concordife reperiatis, juxta inspiratam norum omnium largitorem, quod laudabili circafidem vobis divinitus apostolicam providentiam, ut in pace, vestrce devotionis instantia, non solum hoc eorum quaa est ei amabilis, cunctse sanctissimae Ecclesiae cooptatse immarcescibilem vobis coronam nectentes, qui vobisvicinitate junguntur saluti prosit, sed eorum in omni pietate atque humililate comprehendatur in quoque, ad q\ios fidei vestree et religioscB voluntatis Christo. Venerabilem vero diaconum Ruflnum, provelox fama pervenerit. Rufinum siquidem diaconum, pter hanc tam necessariam causam directum, libenqui nobis litteras vestras obtulit, in Christi caritate apostolorum orationibus commenquem suscepimus, ter rogati respicite, et ad nos sub velocitate remittite portantem doctrinas vestras apostolicas. Et dantes cum pace remittimus, hortantes litteras, a
    evidenter expressit.

    rum mixtus errori quos dum fidem suam asserit,


    :

    vestra dilectio

    et rogamus ut juxta antiquam consuetudinem hunc quoque complectamini paternis visceri-

    structionem veslrae

    fidei

    pleniorem,

    nobis tam ad caritatem tuam


    ctas

    quam
    et

    ad synodum diiefidei vestrae

    alia

    manu

    Incolumem me

    ora,

    sanctissime pater

    populo relegatis,
    feci-jse

    quod

    nos pro

    patrum.
    a

    commendatione

    cognosce. Data xvii calendas


    consule.

    Ego Joannes episcopus rursus retuli


    ora in

    Incolumem

    Decembris, Petro

    v. c.

    me

    Domino, sanctissime ac beatissime pater

    EPISTOLA SYNODICA,
    SIVE EXEMPLAR RELAIIOKIS SYNODI EPIRI VETERIS AD

    patrum.

    Ego Matthreus episcopus Butroti


    ;

    retuli.

    HORMISDAM FAPAM.
    Joannis in Nicopolitanum episcopum elecii posiulant confirmationem, et in fide catholica instrui cupiunt.

    Ego Constantinus episcopus Hacnanopoleos (Hadrianopoleos) retuli Incolumem in Domino me ora,


    sanctissime ac beatissimepater patrum.

    Domino nostro per cuncta sanctissimo ac beatissimo patri patrum, comministro ac principi episco-

    Ego Christodorus (Christophorus) episcopus Anchiasmi


    retuli.

    porum Hormisdce, synodus


    Matthceus,

    veteris

    Epiri,

    Joannes,

    Constanlinus, Christodorus (Christopho-

    rus), Hilarus, Philippus, Julianus et


    Si dignis prsemiis uti

    Chrysippus.

    tentemus, necesse est multis


    efficere.

    Ego Ego Ego Ego

    Hilarius episcopus Photices retuli.

    Philippus episcopus Phcenices retuli.


    Julianus episcopus Dodones retuli.

    Chrysippus episcopus Congrae

    retuli.

    fletibus

    horum depromptiones

    Plurimi namin epistola


    39,

    a Ead^em hic nomina sedium atque mus. Hardulnus.

    3 part.

    Concil. Chalced.,

    unde nonnulla emendavi-

    391

    HORMISD^ VkVJE
    EPISTOLA
    VIII.

    392
    sententia,
    dicat

    sit

    utrumque

    horum rlterum
    aliquis

    si

    quis sese

    AD SYNODUM EPIRI VETERIS.


    Eutycheiis errorum sectatores danniat episcopos Epiri
    :

    quatur et
    ea

    diligat,

    quemadmodum

    sententia, quae
    eos,

    designatos

    damnavit, lexcipiat

    veteris,

    utnominaiimhxreticosanathemati~ent,

    iior-

    taiur.

    Hormisda synodo Epiri

    veteris.

    Beiiedietus Deus Ecclesise suge

    membra

    consocians.

    quos transgressionis aut impietatis conunum quoque vinculum damnationis astringat. Timotheus et Petrus horum sequaces, homines mente corrupti, et pestis quaedam nominis detestanda catholici, quorum oommunionem
    uectit aequalitas, sine dubio

    cum

    Benedictui Deus, qui maligno instigante divisos, sub eadem qua olim fuerunt, facit soliditate conjunctos.
    Etsi

    eos quos
    git
    :

    enim diu perdicis modo vociferavit inimicus, et non genuit, sicut asseruit propheta, colletamen abyssina ambiguitate desolabitur. Neque

    enim oves dominicae sequuntur alienum, aut alterius vocem pastoris exaudiunt. Unde nec vos ad salutis iter rediisse miramur, cum tarditatem magis ia hac redintegratione culpemus. Debemus, carissimi fratres, domesticis uti

    complexus Acacius, similiter (al. similem. quoque meruit subire sententiam, quilantum malum quasi parvi restimans, et propositum nunquam ad meliora convertens, ne ab illis quidem se quae in Antiochia detestamur abstinuit ibi quoque transgressori Petro communione connexus in Apain Petro
    IIard.)
    ;

    meam
    nens.

    nihilominus
    Propter

    hostiliter

    versatus

    Ecclesiam

    Tyriam quoque non ea qua decuit integritate dispoquffi,

    dilectissimi

    fratres, ab

    eorum

    ad hanc

    quam qucerimus
    gravior

    stabili-

    innodatioue
    ciplinam,

    solventes,

    velut

    religionem
    diligentia

    quamdam
    et
    solli-

    tatem documentis
    sonensis gravis

    siquidem tunc Timotheus Cherdisceret,

    pestiferam relinquentes, servemus apostolicam dissaluti

    cum

    cum

    doceret.

    nostrae

    omni

    Nam

    Dioscori sectator, et

    institutor,

    adversus beatae
    temeritatis

    idem Pelri nihilominus recordationis Proterium


    exeruit,
    viri

    citudine providentes, ea cura nefandi Nestorii decli-

    nemus

    errores,

    qua Eutychetis impia inventa persereligiosa fidei

    saevitiam suae

    et

    totius

    finem
    cruore

    quimur.

    crudelitatis excessit, religiosi

    cadem
    illo

    inter ipsa

    Maxime enim nunc


    incursu
    diis,

    dogmata diverso

    operalus altaria, vis faucibus suis ab

    pio

    horum

    qui prtedicti

    sunt incursantur insi-

    suspensis. Tunc excitnta universalis Ecclesia, in odium parricidfe, auctorem facinoris tanti non solum communione, verum etiara ipso quoque Christiano nomine spoliavit, et omnium mentes nova quadam

    scelestis

    pro ratione temporis sua argumenta


    possint innocentium viis frau-

    nectanlibus,

    quomodo

    dem

    sUcB impietatis inserere.

    numularii, et prudenter instructi,

    Atque ideo sicut docti ab improbandis

    admiratione stupuerunt tantse pra^sumptionis auda- r laudanda separantes, talenti vobis crediti poteritis multiplicare substantiam. Haec, dilectissimi fratres, oiam. Tunc beatus Eugenius paroeciae vestre obtinens scripsimus plenae caritatis impulsu, quia spem fidei principatum, cum subjecta sibi sancta synodo, zelum.

    quemdam,

    quali

    flde

    esse,

    Deo commeudatus
    potest

    vestrae

    primum

    Dei

    dono, deinde

    et

    fratris

    nostri

    ostendit. Cujus rei

    memoriam non solum non

    Joannis, qui vobis praesidet, professione prtesumpsi-

    tempns abscondere, verum etiam de die in diem magna apud orthodoxos fama niultiplicat. Horum studia sic probata negligere, etsenlentias non amare idem est in ipsa Domini nostri confessione delinquere. Et nobis quideni nunc post professionem ac litteras vestras, omnia iidei dogmata, Deo suos conjungente, similia
    stra,

    mus
    sibi

    neralis

    qua nominatim omnes, quos apostolica ac gecatholicorumcondemnat Ecclesia, exsecrabiles esse declaravit quos vos quoque in lilteris ve;

    strisoportuit evidenlerexprimere, nec arbitrari posse


    suflicere sibi,

    tantis praesertim

    insidiis

    callidorum,

    orandum

    est, ut in

    e^ voluntas ve-

    qua nostros animos

    relevavit,

    confessione per-

    tari

    maneat. Sed opus est citra respectum timoris inseceorum rabiem qui fide diversa nituntur. Quanto
    exaestuat, tanto

    quos viritim et siugulos insectari convenit, atque damnare, sub quadam eos generali damnatione concludere, Diligentem qucerunt vulnera antiqua medicinam; nec abundans esse creditur quidquid pro integritate fldei et stabilitate religionis adhibetur.

    Unde

    enim inlidelium error


    resistat,

    raagis se,

    si

    libellum

    cum

    litteris

    misimus, cui vos subscriptiones

    securitas

    haec suntper patientiara negligenda;

    hoc
    sub

    vitio

    Neque enim quando raalum pravfficonsuetudinis animatum apud plures


    nostra commendat.
    colore legis inolevit,

    proprias inserite, ut fides veslra,

    quam

    directa per

    quodam

    dum

    aut prava stu-

    RuUnura disconum scripta testantur, apud nos fiat hujus quoque repetilionis adjeclione manifestior. Dat. XIII cal. Dec. (anno Domini 316) Petro v. c.
    consule.

    congruunt, aut recta se subtrahunt. Nam ut eam quce imminet rem loquamur, Eutyches ut nefandae haeresis inventor excluditur etiam ab his a
    dia in

    unum

    EPISTOLA
    AD JOANNEM
    Cimi per
    N ICO

    IX.

    quibus ejus dogmata diliguntur, apud eos ipsos ita exosus atque fugiendus, ut nominis quoque ipsius oderint mentionem. Sed perversi religiosarum insti-

    POLIT AN U M EPISCOPUSI.

    liiieras Epiri veteris episcopi nominaiim hsereiiccsnon damnassent, iniiiiiur libellus, cui debeant subscribere.

    tutionum ministri, quem sicut verum detestantur haereticum, hunc alia via tanquam verum amplexantur orthodoxum. Siquidem in sancta Chalcedonensi
    natus est

    Hormisda Joanni episcopo Nicopolitano per Pulionem.

    synodo Dioscorus eadem sentiens pari ratione damet cum unapersecuta(al.p?wecu/a. Hard.)
    :

    Litterarum quas direxisti series,


    fidei

    et espositio

    tuaa

    conveniens sedis apostolicae judiciis, nostros

    393

    EPISTOL^ ET DECRETA.
    relevavit. Tot incitati gaudiis

    394

    non A tientes sedi apostolicas, eorum nomina inter sacra faimus, nisi per Pulionem (Polionem), subdiaconum non esse recitanda mysteria, Hanc autem professio. Ecclesiaj Romante, quid plenius cirea vos ageretur nem meammanupropria subscripsi, et tiblHormisdaa cuperemus agnoscere; magnopere quia in reiatione sancto et venerabili papm urbis Romae obtuli. Data
    contenti

    animos

    episcoporuml sub ordinatione caritatis tuse degentium, non uaiversa quae ad ecclesiastica constituta
    pertinent, [sicut
    pressa.
    in vestra,

    svcal. Aprilis (anno Domini 5i7), Agapito viro clarissimo consule.

    leguntur evidenter
    et
    "

    ex-

    Unde

    et

    pro nostra sollicitudiae,

    illorum

    INDICULUS PER PULIONEM SUBDIACONUM.


    Quid in Nicopolitana Ecclesia
    sit

    integra nobiscumcoDJunctione,
    in

    libellum direximus,
    et

    quo eosoportet debere subscribere, quia

    agendum.

    omnes
    aposto-

    sacerdotes vestrarum partium, qui ad sedis


    licas

    communionem

    reversi

    sunt, in

    sione subscripserunt. Ista caritas, ista


    lutis excitavit

    eadem profescommunis sa-

    Dei adjutorio etorationibus sanctorum apostolorura Petri et Pauliveniens Nicopolim, sic debes agere, ut postquam episcopus Nicopolitanus acceperitlitteras nostras, episcopos,

    Cum

    ambitio, quod

    credo et fraternitatem
    ubi de

    quos in

    sua paroecia

    vestrani gratanter accipere, quia


    salute res

    animarum
    15

    habet, colligal, et faciat


    in
    epistolis suis habet

    subscribere libellum

    quem

    agitur,

    studii

    tui

    vel

    intentionis debes

    operam commodare,

    ut antecedendo ^fructum

    de

    tali

    Pulionempra^dictum cum rescriptis caritatis vestr ad nos, juvante Deo, sub celeritate remittite, quatenus desideria nostra diu suspensa esse non possint. Data xiii cal. Decemb. (anno Domini 316), Petro viro clarissimo conpossis laude percipere.
    sule.

    Si tamen dixerit prrodictus episcopus esse laboriosum episcopos colligere, dirigat tecum personas per 'singulos episcopos,

    annexum.

    ut le prfesente subscribant prajdictum libellum. Sic tamen cum Dei misericordia facere debes, ut epistolae
    quee a nobis missse sunt publice legantur
    deris prae timore hoc episcopos
    clericis suis hsec
    ;

    aut

    si

    vi-

    facere nolle, saltem

    relegant

    qua; tamen in ipsorum

    REGULA
    Prima
    salus est

    FIDEI.

    regulam rectas fidei custodire, et a constitutis Patrum nullatenus deviare. Et quia non potest Domini uostri Jesu Chrisli prajlermiui seutentie dicentis
    :

    dimitte potestatem, et scriptaepiscoporum, et illius episcopi, hoc est Joannis metropolitani, ad nos cum

    Dei misericurdia reporta.

    moras
    et

    Tu

    es Vetrus, et super

    hanc petram
    dicta

    Post hac factum nullas volumus ibidem facere, propter insidias calliditates inimicorum. Per Joa^mem diaconmn
    te

    sedificabo Ecclesia7nmea7n,elc.,h.iec

    qum

    sunt

    ejus.

    EPISTOLA rerum probantur eflectibus, quia in sede apostolica C A.VITIEP1SC0PIVIEN'NENSIS AD HOR M ISD A 31 P APA .M. inimaculata est semper servata religio. Ab hac ergo Grafulatu7' de conversione provinciarum Dardanix el spe et fide separari minime cupientes, et Patrum selllyrici, peiitqueutcertiorfiat desuccessulegationis quentes in omnibus constituta, anathematizamus Consta7iiinopolim missx. omnes haereticos, prscipue Nestorium hEereticum, Domino sanctismeritis preecellentissimo.in Christo qui quondam
    ConstantinopolitanEe fuit urbis episcopus, damnatus in concilio Ephesino a Coilestino papa urbis Romoe, et asanclo Cyrillo Alexandrinas civitatis
    antistite.

    gloriosissimo

    et

    apostolica sede

    dignissimo papoe
    87 in
    edit.

    Hormisdae Avitus.

    Una cum

    ipso

    anathematizantes

    Eutyche-

    Dum

    religionis (Habetur ord.


    statui

    Sirm.
    regulis

    tem

    Dioscorum Alesandrinum, in sancta synodo, quam sequimur et amplectimur, Chalcedonensi damet

    anno 1613}

    et plenis

    catholicae

    fldei

    perspicitis convenire, ut

    gregem per
    etc.

    tota vobis

    uni-

    natos. His

    Timotheum
    et

    adjicientes

    parricidam, JEla-

    versalisEcclesias

    membra commissum
    informet,

    rum cognomento,

    discipulum quoque ejus atque sequacem Petrum, vel Acacium, qui in eorum communionis societatepermansit quia quorum se communionimiscuit, illorum similem meruit indamna;

    vestraj adhortationis

    cura (Hanc epistolani


    pervigil
    Patrologia^,

    tomo LIX, col. 288, nostrffi inter opera Aviti episcopi Viennensis.)
    legere est

    EPISTOLA

    X.

    tione sententiam.

    Petrum nihilominus Antiochenum


    '

    damnantes cuni sequacibus


    scriptorum.

    suis, et

    omuium

    supra-

    AD AVITUM VIENNENSEM EPISCOPUH. Laudat in eo studium cognosce^idi de statu Ecclesix


    Orientalis, a legalis auteiyx ob perjidia^n

    Grxcorum

    Quapropter suscipimus et approbamus omnes epistolas Leonis paps, universas quas de religione Christiana conscripsit. Unde, sicut praediximus, se'

    nihil perfectumfuissescribit

    in ani^no sibi esse alte-

    ram ad

    illos

    legationem destinare.
    et

    Hormisda episcopus Avito episcopo


    episcopis provinciaj Viennensis, vel consistentibus.

    universis
    dioecesi

    cantes ejus

    quentes in omnibus apostolicam sedem, et pra?diomnia constituta, spero ut in una communione vobiscum, quam sedes apostolica prsedicat,

    sub tua

    esse

    merear, in qua est integra et veras Christiana^ religionis soliditas. Promittens etiam sequestratos a
    est,

    communioneEccIesicecatholicffi, id
    '^

    non consen-

    Qui de his quse ad disciplinam catholicam pertinent maxime sciens instrui cupit, quid studii circa mandata divina habeat evidenter ostendit. Non enim potestesse hujusmodicura, nisi ubi fldes fuerit inex codice Valicano hic
    tibi

    Hunc libellum qui his litteris; jungebatur, eumdem esse putamus quem xv calendas Aprilis datum Patrol. LXIIL

    exhibemus. Sev.

    Binius

    13

    398
    fucata.

    HORMISD^ PAP^
    Atque ideo exsultamus
    in

    396

    Domino de

    sinceri-

    tate quae est in Christo Jesu. Perniciosa sunt blandi-

    tate propositi tui, dilectissime frater,

    dum

    te

    secun-

    menta nocentium, atque ideo


    giens, circuit
    fortes in tide

    vigilare vos

    convenit,

    dum

    Aleiiam presbyterum atque Venantium diaconum litteras intuemur, et de impiis


    direetas per

    quia adversarius salutis huraance, tanquam leo ruquaerens

    quem

    devoret,

    cui

    resistite

    transgressoribus

    Eutychete

    atque
    et

    Nestorio

    sedis

    si quid adversus per quos Orientales Ecclesiae confunduntur, inquirere. Digna plane sollicitudo fidelibus, ut de miserorum lapsibus ingemiscant, et ipsi ne aliena polluantur contagione

    apostolicae constituta

    recolere,

    eos admonitio nostra

    promoverit,

    :quia|hoc speciale habent patris sui de cceli arce dejecti, qui vestigia ejus sequuntur et diligunt, ut illaveritatis luce privati, et alios gaudeant sua obscuritate fuscari
    seros
    est
    ;

    et

    cum

    perversitatis
    si

    suae poenas luituros esse se sciant,

    exsultent

    mi-

    cum

    sua damuatione conjungant.

    Nam unde

    provideant. Sed ne nos


    datis, ut

    adnotitiam vestram,

    quidem hoc supersedisse crefiiisset, si quid actum

    Thracibus,

    quod cum pro magna parte a conterminis suis Dardanis, Illyricis, cognita eorum perspe,
    nisi ut

    competens perferret instructio. Verum breviter silentium nostrum, quoddilectio mordet vestra, purgamus. Nam quod non ScEpins nostra admonitio vos
    frequentet, de conscientia
    vestra et fidei stabilitate
    sit

    versitate deserantur, procul positos ignorantiae

    fraudibus et variis arlibus nituntur allicere,

    confidimus. Sollicitudo impendenda fortasse


    biis
    ;

    du-

    satis est

    vitanda

    indicasse perfectis.

    Legationis

    vero nostrae,
    bitis,

    qnam
    si

    semel, non

    secundo, sicut scriala-

    ipsi non habent, in aliis quoque impia commaculent? Ut autem quae sint partium earum studia possitis agnoscere plures Thracum, licet persequentium incursibus atterantur, in nostra tamen communione persistunt, scientes fieri

    lucem,

    quam

    contagione

    misimus,

    votivus contigisset eventus,

    cres illico vobiscum


    scientes

    fueramus desiderata

    partituri

    iidem per adversa clariorem. Dardania et Illyricus vicina Pannoniae a nobis, quod jam fecimns ubi ne-

    hoc

    rationi, lioc nostro proposito convenire,

    cessarium
    in

    fuit,

    ut sibi episcopi ordinarentur expetiit

    ut quos participes sollicitudinis fecimus,

    cum

    his de

    tantum

    se a

    communione perditorum separare gau-

    integritate uhitatis gaudia jungeremus. Sed

    quantum
    :

    dentes, ut remedia qufererent,

    dummodo commune

    ad Graecos, ore potius praeferunt pacis vota, quam peclore, et loquuntur magis justa, quam fuciunt
    verbis velle se jactant,

    cum

    transgressoribus nihil haberent. Epiri metropo-

    litanus, hoc est Nicopolitanus episcopus, cum synodo quod operibusnolledeclarant: sua nuper segregatus ab impiis, ad apostolicamcomraunionemdeprompta quae efficeret professione se quae fuerint professi, negligunt; et quaj damnavecontulit. Quae ideo scriptis cestim'a.vimus indenda rint, baec sequuntur. Nam unde est quod, cum per Ennodium fratrem et coepiscopum nostrum sacer- C prajsentibus, ut sicut sortem nos convenit dolere pereuntium, ita laetemur pariter de salute remeandotales viros ad coniirmanda ea quae sedes apostotium et utiidoles constituti ab eis longius instruanlica poposcerat direcluros se esse promisissent,'- multur, qua virus eorum sollicitudine debeat elTugi, quos ta quoque quae ad correctionem pravitatis suae a et a suis videant tam justa detestatione vitari. Et nos nobis quajsita fuerant pollicentes, non solum non quidem dispensationis nostrae memores, necesse est religiosos viros, penes quos causae illius plena esse eos repetitae legationis offlcio convenire quo affectu posset instructio, secundum constituta propria non
    ; :

    miserunt

    verum etiam, quasi

    res

    parva gereretur,
    destinantes

    salvationis suae,

    si

    respectu Dei,

    si

    rationis

    intuitu

    laicos et alienos ab ecclesiastico corpore

    (Theopompum comitem

    num comitem
    coeno,

    sacri consistorii)

    domesticorum et Severianon se studuerunt de

    non moventur, saltem pulsantibus importune et pertinaciter acquiescant et aut ad rectani viam decli;

    natis erroribus revertantur, aut propter

    impoenitens

    quo immersi tenentur, evolvere, verum etiam catholicas fidei claritatem fulgentem sua, quod absit,

    cor ab omnibus inexcusabiles judicentur, qui et


    niti toties

    moVos

    in

    perfidiae obstinatione

    persistunt.

    se

    posse crediderunt obscuritate fuscare? Haec causa


    silentii,_

    orate, et
    gite, ut

    nobiscum ad

    Deum

    preces et vota

    conjun-

    fuit nostri

    quam
    litteris

    vos

    vobis prudentia revelante vidistis.

    quoque spiritali Quid euim de hac

    per

    opem
    et

    misericordiae, ejus nostra aclio lafidei stabilitate

    borans pro catholicae maculatos vos


    societate servantes

    promoveat, imet

    causa poteram
    statu suo

    directis

    indicare,

    quam

    in

    integros ab
    ;

    omni transgressorum
    correctis sensus

    videbam duram pertinaciter custodire per-

    ut aut

    cum

    fidiam

    Novi exitus sollicitae diligentiam relationis inquirunt. Qui de rebus cognitis niliil indicat, abundein statu suo manere priora declarat. Quapropter,
    ?

    corda jungamus, aut ab eorum

    venenis

    intacti esse

    mereamur.

    Nam

    qui, sicut

    vestram non latere testamini,


    atque Nestorium
    tentiae

    vosquoque conscientiam novimus Eutychetem


    est

    dilectissime frater, et vos pra?.sentibushortamur allo-

    apostolicce, id

    catholicae sen-

    pervos quoque, quia occasio data est, alios quos fides eadem nobiscum amplectitur, admonemus, promissam et aniabilem Deo tidei servare constantiam, et transgressorum societate deuni viro virginem clinata, constantiam vestram
    quiis, et

    auctoritate
    si

    damnatos

    quemadmodum

    salvi

    per Gallias,

    esse poterimus,

    eorum sectatoribus ac posteris qualibet parte communionis baereamus, cum Beliai cum Christo nostro portionem habere non possit?
    autem
    veslra; interesse

    castam, sicut spopondistis, eshibere Christo. Et cavete ne, sicut serpens Evam seduxit astulia sua, ita

    Instructiunis

    credimus, ut ea

    qucE apud nos Nicopolitanis vel


    vel

    Dardanis acta sunt,


    recepti,

    sensu aliquorum corrumpantur a simplicitate

    et casti-

    quo

    in

    communionem

    ordine sunt

    vobis

    397

    EPISTOL/E ET DECRETA.

    398
    cceno
    Petri,

    nota faceremus ipsarum lectione chartarum. Data XV calendas Martias, Agapito consuJe.

    Acacius,

    qui

    Dioscori et

    Eutychetis

    EPISTOLA

    XI.

    dogmate et communione pollutus, dum copulatur, immersus est? lllius sustinens in condemnatione supplicium, cujus elegit in

    AD AM.VSTASIUM ACGUSTDM, PEH ENNODIDM TICINENSEM, ET

    communione consorlium?

    PEREGniNDM MISENATIS ECCLEilyE IN CAMPANIA EPISCOPOS, SECD1ND.E LEG.AHONIS AD ANASTASIUM DESTINAT.S;

    Qui virilim propter impietates suas horum singulos


    odit, et ia illis

    MDNERE FDNGENTES, TRANSMISSA.

    in Acaeio
    sias

    Pacem

    Ecclesix non nisi

    dmnnaio Acacio posse

    Acacium necesse est oderit, et omnes non amarit. Ab illo per Orientales Ecclefermentum nefandi erroris inolevit. Inde Alexanperlidiae

    resiilui.

    drinfe

    eousque

    nutrita

    superbia,

    lU

    Hormisda Anastasio Augusto per Ennodium etPeregrinum episcopos. Dum legatis mansuetudinis vestrae remeantibus, ad litteras vestras et mandata respondi, non quidem universa plene, sicut magnitudo rei postulabat, expediens, et tamen pro tempore certa perstringens.

    non
    biis,

    acquiescat, sicut scripsistis,

    mandatis salutari-

    cujus famulatur imperiis; et in errore declinando, non sequatur admonitionem, cujus inagendis rebus experitur sibi utilem potestatem. Unde et majore hujusmodi

    homines convenit delestatione

    vitari,

    quia qucB

    docere debuerunt, nec

    dum

    ab

    aliis in-

    Verum
    set;

    etsi snfflcienter me allegare omnia contigisnunquid agens apud clementiam vestram caupoteram repetitis precibus importunitatis sam incessi? Timeant uotam hujus ingratitudinis, quibus cura est studium negoliis navare mundanis. Opus non implet Evangelii, qui a praidicatione ejus venialiter putat posse cessari. Pervigilem pastorum oportet esse custodiam, et lumbos sine relaxatione \iTstcinctos. Bonffi admonitionis sicut constat dulcem fruclum, ita ejus non decet esse fastidium. Et alias,
    fidei,

    struuntur, assumunt;

    spernentes in his imperantis

    monita, in quibus tantum non timeri jiibentur iniperia; et immemores devotionis contra salutem quos contumaces esse oportuit pro salute. Hos mentibus perditis ausus nutrivit Acacii cum
    animse,
    pe]'Iidi3

    juncta

    communio

    atque ideo aestimaudus

    est auctoris

    loco,

    cujus gravius peccatur

    exemplo.

    Nihil enini vitia

    cur postulationis mese molestara masuetudini vestrae

    magis quam imitatio fovet, dum creduntur non improbanda esse; ad quae alii quoque videntur accedere. Fragilis est et caduca mortalitas vis nefariaa cogitationes dum comprimuntur iute:

    quisquam

    dicat esse frequentiam,

    cum

    per ea quee

    reunt. Jacet

    semen noxium sub

    errore, uec delicit

    fiunt es oflicio

    meo, per remedia lidei veslro consulalumpandit derelinquentibus aditum quijungitcum latur imperio? Etenim quse me onerat, cura, vos reimprobitate consensuni. Ulinam, invictissime impemihi incumbit, sed vobis proficiet; licet ex q rator, inter ipsa apostolicae districtionis initia Orienlevat diverso semine unus fructus amborum est. Nam sitales Ecclesiaa Acacii contagia nefanda vitassent cut poena est nec dicere Deo accepta, nec facere, ita non per mullos error ille noxia veuena diiTunderet certa remuneratio vel illi qui spiritalia praedicaverit, ipsa quoque erecta tunc fortassis Alexandrinae Ecvel illi qui audita non spreverit. Dedit quidem cleclesise tunc colla cecidissent, dum perculsam perfimentia vestra veluti obsidem propositi sui sub testidiam suam in damnatione imitatoris agnoscerent, et monio imperialis alloquii, et se quasi pignore quodisplicere in complicibus se viderent. Sed dum male uutriti foventur errores, et pravorum consensus inudam bonae voluntatis astrinxit? sed opus est coiptis sumant plenum decorem jacta adjicere lirmitatem tilis ffiquitate corrigenda dissimulatur, per impunifundamiua non remittantur propugnantes pro Dei tatem sequacium mala dogmata multiplicavil auctoEcclesiis manus. Toties Israeliticus hostis intercedit, rum. Et vos quidem, si placet, a Deo (adeo) efiicaquoties Moyses brachia non reraisit. Effectus opera, citer impetretis, ut condemnetis vestrum de alieno finis commendat initia. Non prodest coepisse deseerrore propositum. Sed cogitandum est, clementisrentem, quia sola perseverantia iidei dat salutem. sime imperator, si ei apud Deum sufficiat errata culBenedicimus Deum, cujus zelo pielas vestra transpasse, cui dedit posse corrigere nonest differenda gressoros impios Nestorium et Eutycbetem, vel eos j, curatio admoveantur medicae profundis vulneribus
    : : :
    : : :

    persequitur, qui
    tibus

    cum

    nefandis et sacrilegis
    odisse se vitia,
    sibi

    dogmaqui con-

    profitentur. Probat

    fosditate

    demnat errantes, nec relinquit qui non pepercerit excedenti.


    gradus
    est,

    locum deviandi, Primus innocentiae

    manus. Sola ante Acacium Alexaudria perfidiae sue sordebat. Respicite quantas jam partes emendatio neglecta polluerit. Quousque peleris,

    domine
    rere

    lili,

    Ecclesiam Dei divisionem

    suorum mce:

    odisse culpanda

    sed veritatis interest,

    membrorum?

    anticipent beneficia tua ad Deuni


    :

    domine fili, et catholicae disciplinae, ut sectatores etiam eorum atque participes oderitis, quorum exsecrandos principes judicatis. Non in damnandis sola, id estcerta nomina, eed in his etiam qui damnatos
    sequuntur, sunt crimin.i persequenda. Frustra aversari se plures
    asserit,

    perventura susplria

    assume

    fidei

    curam
    fas tibi

    et vexil-

    lum

    salutis attollens. ad errores

    ab Israel removen:

    dos velut Ezechias alter exsurge

    laude uoIlle

    vorum operum
    ille

    titulos aequare

    priscorum.

    dissi-

    pavil excelsa, tu superbiam ereclaa impietatisinclina:

    qui

    uuum
    :

    de his qui detesta-

    simulacra
    :

    coutrivit, tu

    dura infidelium

    corda

    tione digni judicanturexceperit

    non enim numerus

    confringe

    ille

    memoriam

    serpentis aenei sustulit, tu

    errantium hominum, sed meritum consideratur errorum. Hoc ideo, ne facile putet vestra clementia
    Acacii praetereundam esse personam.
    I

    virus praesentis effunde. Offer


    et

    Deo

    recla quae fecit;

    spera dona quae meruit. Fidelis est enim Dominus,

    Nonne

    ille

    est

    qui reddit singulis secundum opera eorum {Matih. svi).

    399
    In aperto est quanta
    sit

    HORMISD^E PAP^
    exspectatio fidelium, quanta

    400

    acti

    trepidatio pertidorum.
    gelis de receptis
    :

    perant destituti,
    dent anxia corda
    tionis

    Illi ambiunt gaudere cum anmetuunt, ne ab his quos decepcenis remaneant praeparatis. Pen[isti

    temporis rectte tegat sedulitas actionis. Praestat quidem animffi suae, per quem universali aliquid
    confert Ecclesiae. Et ita se res habet, ut
    si

    studiosus,

    si

    indefessus institeris,

    fiet tibi utilis

    causa

    commu-

    cunctorum.

    Ab

    ultimis ad

    nos

    nis.

    Data ut supra (anno Domini KI7).

    Galliis directa legatio, si

    quid de unitate redintegrapromovisset, fama secuta,


    tuae. Scit

    EPISTOLA
    COMMOMITORlA

    XIII.

    soUicitudo nostra

    AD

    UNIVERSOS

    HjERETICOS

    EPISCOPOS

    consuluit.

    Nec

    difiicile

    opus clementia;

    Deus

    ORIENTIS PER SECUNDAM LEGATIONEH TRANSMISSA.

    silorum laboribus subvenire. In usu est ad principes


    suos convertere colla subjectos. Dat specie

    Uniias caiholicse

    fidei

    cusiodienda.

    maximum

    Hormisda
    constitutis.

    universis episcopis in Orientis partibus

    signura recens religiosEe memorife 'Marciani imperatoris

    exemplum. Quidegit tunc vulgus, aut populus?


    revolvere. Adulta estperfidia istaper

    Etsi admonitionis

    meae cura desideret, vos tamen

    Non opus nota tem


    lioec

    devios, sopita per justos. Imitare religiosi integritapropositi,

    quam

    studio civilitatis fequasti. j_Ad


    nostris precibus

    nostris

    lacrymis,

    alleganda,

    memores conveniret officii, non negligenter omittere quas enixe omaes decet pro animae suae salute servare, ut mandatorum ccelestium disciplina, non alieno studio, sed ipso vobis clareret inesseproproprii
    posito.
    liis

    Ennodium atque Peregrinum


    nostros
    vice

    fratres et coepiscopos

    Nam

    licet

    laude non careat qui bonis consi-

    nostra pro exhibenda etiam iionoritica

    obsecundat, tanto est


    qni

    tamen

    potior

    in honore

    satutatione direximus; ideo niaxime designato viro


    fasce secundse legationis imposito, ut qui nobis spei

    sapientioe
    instituta,

    praavenit recla,

    quam

    qui sequitur

    bonae detulit initium, nunc adjutore Deo plenum reportet etFectum. Acquiescite, precamur, fidelibusmonitis,

    quanto est illustrius docere quam discere. Recordetur unusquique in qua vocatione a Domino
    vocatus, et quid ab eo exspectetur advertat. Miseest intra

    sit

    cujus vos delectatos


    III

    dudum legimus

    institutis.

    rum

    Data
    sule

    nomas Aprilis, Agapito viro (anno Domini 317). EPISTOLA XII.

    clarissimo cou-

    praefertur

    meritum jacere propositi,cum id quod nomine, non ostenditur actione. Magna

    AD TIMOTEEDM CONSTANTINOPOLITANUM EPISCOPUM H^RETICUM COMMONITOHIA PER SUPRADICTOS LEGATOS.

    Pro unilate Ecclesise laborandum. Hormisda Timotheo episcopo Constantinopoli- C


    tano.

    meruimus, si quod indulta (indicta) postulant impleamus. Qui se ad pascendas dominici gregis oves gaudct adscitum, cogitet de commissa sibi gubernatione judicium. Pervigil adhibenda tutela est, continuanda custodia non dandus lupis rapacibus locus, non
    :

    ullius

    casibus relinquendus
    est.

    quia negleclus error

    ovium, culpa pastorum


    dilectio tua

    Veniet qui rationes cre-

    Non mirabitur
    lentii

    rationem

    prseteriti si:

    ditse dispensationis

    examinet.

    mei,

    si

    qua; prsecesserint universa consideret

    stat esse justitiam,

    nec

    ulli

    Omnium quidem conimpunitam licentiam paita diversa

    non mirabitur pra2sens;alloquium, si quae sit vis caexpendat. Sustinere enim omnia,' caritatem, magistro gentium docente (/ Cor. xiii). cognovimus; quiE si sua, sicut continet doctrina ipsa, non qucerit, an incongrue abusus privilegio meo, quod tibi potius prodesse possit, exhibeo? Esspectare enim me deritatis

    tere peccandi.

    Sed qui gradus nesciat esse merito-

    rum,

    et sicut

    non aeque praBmia,

    esse

    supplicia?

    Multiplicantur scientibus

    plagae

    pauca

    flagella leguntur inscitia.

    Quod

    si ita est,

    sicuti esse

    cuit

    ab errantium conjunctione
    :

    te

    liberum,

    et

    sic

    amare correctum
    atque

    videre ab improbandis

    dividi,

    ita litterario sermone complecti. Sed fqucm optem reducem, cur dilferam vocare tardantem? Cur non detur locus moderationi, cum nihil delrahitur Kquitati? Impendenda sunt quae laborantibus pro- " gister bonus, et docens per obscura lucem, per simisunt, si nos societatis contagione non poUuunt. Haec litudinum aenigmata veritatem, servum talenti a se causa mihi fuit praesentium litterarura, ut borter, ut traditi, prreter augmenla, custodem non arguit infimoneam, ne terram nostram (jacere patiamur neglidelem, scd condemnavit inutilem (Mailh. sxv). Unde genlius infecundam. Non diu infructuosam arborem in aperto est in quo metu esse deceat eum qui dooccupare solum diligens permittit agricola patienminicum numisma perdiderit, si culpatus est ille ter exspectat; sed nunquid sub continuatione perduqui acceptum sine imminutione servavit (Luc. xix). rat? Vocatus ad salutaria, non moreris. Prope ab NuUus contentus sit innocentia sua, quia Deo nostro innocentia non recedit, qui ad eam sine tarditate reuniversa cernenti, per proedicationis assiduitatem, vertit. Movere Patrum monitis, el insistens fidelibus rationem quoque propositi debemus alieni. Largam sine lapsu aut errore vestigiis, praecedentia dilue per scientiam decet esse doctorum. Non amat iides Cbrifutura. Adjacet tibi modo ad justa populos incitando, stiana secretum quam quisquis in aure tantum ef; :
    ;

    existimandum quid in eo deceat esse propositi, cui alienos quoque errores necesse est imputari. Clamat sanctus Spiritus per prophetam pasiores Israel : nunqvid semeiipsos'pascuni pasiores {Ezech. xxxiii)? Certum est plus ab eo, cui plus et tanto magis nos obnoxios creditur, exigendum fieri, quanto etfusiore gratia contigerit honorari. Maest,
    :

    non dubium

    modo pro
    dirigere

    flde

    principalibus vestigiis supplicando,


    est,

    fundit, abscondit.
    catio

    Per universas gentes verbi praedi-

    quod devium

    solidare

    qnod diibium

    magno

    te

    convenit labore providere, ut causas trans-

    mandatur apostolis, et quam inexcusabiliter hoc quisquam potest sibi tacere commissum. Quid

    401

    EPISTOL^ ET DECRETA.

    402

    prodest cuilibet paternarum reverentiam servare regularum, si concuti hcec ab aliis, si sine honore
    tractari patienter accipiat?

    nali adhortatione

    Iniirmum ostendit

    affec-

    tum, qui quod

    diligit

    non

    tuetur. Incursantur passim

    sancta a perlidis

    constituta, et rediviva

    subinde de

    compressis excessibus resurgit improbitas. Quemadmodum, rogo, pielatem in Deum probat, qui ne-

    fanda dissimulat ? Recordemur qua catholicorum frequentia sacerdotum illa quibus nitimur celebrata
    didicerimus esse concilia
    pedivit, nec senectus
    :

    confirmem; atque ita his cum quibus mihi est consortium sanctaj coramunionis, jucundum reddam testimonium caritatis. Non enim sufiicit animo meo de nobis esse securum, nisi ostendero illum quoque, quo vos compiector, affectum. Siquidem declarat se non ex judicio odisse a Dei dilectione divisos, qui potest non amare conjunctos. Benedico igiturDeum, dum fervorem fidei vestrcC inter procellas varias, tempestatum adversa considero.
    Vos quoque, ut super his pietatem ejus glorificetis, uberiore exsultatione suadeo qui|electorum suorum mentes quo acceptiores sibi reddat, examinat et
    ; ;

    quantos neo debiiitas im-

    onerosa tardavit.

    Esigua visa

    sunt spatiosarum intervalla regionum, et labores ipsi pro quadam consolatione jucundi, dum spiritu sanc-

    tarum congregationum regenle sapientiam, sera aitas quod servaret acciperet. Et hwc insectantibus impiis
    post
    sibi esse

    damnatam in maadatum
    :

    radice
    :

    pertidiam, tacet, qui scit

    quibusdam tamen difflcultatibus probat, ut justiliam quoque inesse dono quod largitur ostendat. Atque ideo pertinaciter bono vos convenit imminere proposito, nec in via quse ducit ad
    licet

    oognitos

    sibi,

    Exalta [vocem tuam qui evanil).

    gelizas Jerusalem

    exalta, noli timere [Psal.


    liabens, discipulum ita

    genopportune evangelizare non cesset ? admonens Attende tibi et doctrinx: insta in illis. Hoc enim faciens, et teipsum salvum facies, et eosqui teaudiunt{II Thesss. iv). Ergo.velpropheticis stimulis exoitati, vel normis apostolica; iustitutionis

    Nonne hoc ante oculos


    lium doctor
    :

    instituit, ut

    regna deficere. Qui intuetur dominica munera non sestimanda promissa, nullius potest respectum habere periculi. Non enim frangit consideratio praesentium malorum, nisi futurorum bonorum vincat oblivio quando omnem amaritudinem laboris exclucceli
    :

    dit,
    rit.

    qui dulcedine.Ti spei, quse

    esspectatur, amise-

    Quse

    enim

    difiicultas

    beatitudini

    par est? aut

    quaj condignae praemiis passiones ad futuram scilicet

    instructi,

    cnram

    saiutaris

    pra^dicationis

    assumite-

    gloriam,
    bitur
    tate

    quK

    in nobis Apostolo annuntiaute revela-

    Diligite et vindicate sententias probatas piis, inflJeli-

    bus inimicas. Et ad petram, supra quam est fundata Ecclesia, revertentes, apud illorum etiam vos Pa-

    ne quidquam a Christi carinos separet. Quanta est tribulatio, si gloriam parit ? Materia prosperorum est quie putatur adversi-

    (Rom.

    viu) ? Absit

    trum

    spiritus,

    quorumveneranda
    ;

    constituta

    improbe

    tas.

    Dum

    inclinamur, erigimur.

    Nemo

    haberet futu-

    labefactantur, absolvite

    iestimantes,

    cum Dominus C
    ;

    rani remunerationem, nisi necessitates praesentium


    sustineret. Videte

    ad illud quod exspectatur examen advenerit qualis apostolis creditus, qualis aliquorum tentantium dubitatione comperlus,

    messis assurgat.

    qualis angelo prsenuntiante proillis

    dum,

    ut coeiestia

    quanlo opere hominum terrena Quanto est igitur labore procurandona non pereant ? Quieta est ne-

    missus

    utrum ab

    melius

    sit

    argui,

    an cum eoconfiteri ?Nil

    gligentium

    vita, sed

    non

    voti opulenta substantia

    rum
    vos

    cohorte conjungi? utrum


    retrahat

    talis qualis videbitur,

    Dignus

    est

    operarius, ui fructum mercedis accipiat

    autqualis ab impiis negatur,


    a
    salute
    :

    Dominum

    [Luc. x). Indiscrete passim pietas

    cum

    impietate landivisura ces-

    velocibus

    ad viam redite
    si
    :

    guesceret,
    saret.

    si

    examinatio bonos a

    mahs

    vestigiis.

    Lapsus ruentem non gravat,


    domiuicaj doctrina clemenliae

    resurgat,

    Larga
    ces,

    est

    noxia sunt

    erroris vincula,

    dum

    retinent.

    Odit justitia pertina-

    Gratum admodum spectaculum Domino in agone justorum nec quidquam ita supernam gratiam conciliat homini, sicut adversorum impetus patienter
    ;

    fovet

    clementia

    currigeutes.

    Data

    iii

    nonas
    517).

    excepti. Quis milites sub pacis securitate miretur (o) ?

    Aprilis,

    Non est arduum in sicco secura fixisse vestigia; nec EPISTOLA XIV. artem gubernatoris ostendit marina tranquillitas. AD EPiscoPDS ORiENiALES ORTHODOxos EADEM Satis cst intrepidum interbella procedere, inter lu SECUiNDA LEGATIONE TRANSMISSA. brica non labare, fluctus in tempestate contemnere. Laudat eorum in fide constantiam, et ad pacem conSa3viat, et motus suos eserceat mundana tentatio,
    Agapilo V.
    C. consule

    (anno

    Domiui

    ciliandam a se legatos denuo Consiantinopolim missos esse scribit.

    dum

    manifesti appareant qui probantur. Hcec scientes,


    militantia

    carissimi fratres, iidei vestrcc tenete constantiam, et

    llormisda episcopis orthodoxis.


    Est

    ipsa etiam,

    si

    inciderint,

    meritis vestris
    et partici-

    quidem fldelium
    inter quaslibet

    speciale solatium Deus,

    nec

    amate pericula.
    quaj tenetis

    Annuntiate qute

    colitis,

    unquam

    dura dehciunt, qui

    se ad

    eum

    pate etiam per universum


    :

    orbem maadata evangelica


    :

    toto ^mentis

    studio

    contulerunt.

    Verumtamen hoc
    fateor, ut sicut
    ita

    supra stipendia vestra, correctio quo-

    votum proposito
    exsulto de

    vestro debere

    me

    sinceritate

    hdei vestriE,

    de firmitate

    merear gaudere constantiaj. Unde etaspecluinteriore vos intuens, ad desiderium colloquendi vobiscum promptus assurgo, ut et dilectionem circa Deum vestram litterario sermone remuneret. et spem pagi(o) Edit.
    :

    que vobis ascribatur aliena inter caeterorum enumerationem, quibus sibi divinam gratiam plenus spiritu Dei propheta conciliat [Psal. l), inter ea quibus misericordiam, qua conservetur, esorat docere si iniquos vias Domini, et conversionem per sefieri
    :

    praedicat

    impiorum.

    Beati

    quibus vita inuoceuter

    Rom. habet Quis milessub pacis securiiate meretur.

    403
    acta dat praemium. Beati per quos aliis statur
    est,

    HORMISD.E PAP^
    quoque
    pra;-

    404

    Si is

    qui calicem aquae frigidae, mandata evange-

    esemplum. Et nos quidem, quantum in nobis

    lica secutus, obtulerit,

    nec sollicitudine, nec labore cessamus, ut humilitatem, quam nos Domiuus noster docuit, imitati,
    quae saluti
    sationis

    mercedem boni propositi, ipso Domino, qui hoc docuit, restituente, consequitur ; nonne qui tanto populo tidelium veritatem annuntiare
    distulerit, juste pffinam
    est
    (

    eorum conveniunt postulemus


    credita:^,

    ut dispen-

    damnationis incurrit

    Hinc

    mihi

    dum

    agnoscitur cura, proben-

    tur offlcia.

    Nam

    repetita vice
    et

    grinum

    fratres

    Ennodium atque Perecoepiscopos nostros, mandata leut

    quod interminalionem mandaticoelestis effugiens, quod decet ioqueudum est in his quae ad Deum per-

    gatione, diresimus, rationem, adhortationes, preces,

    lacrymas ingerentes,
    separati, ad
    et apostolica

    ab impiorum

    contagione

    veram iidem
    scit sedes, se

    iisdeml quibus vos modis,

    conferant, aut certe

    non

    nos defuisse prsedicationi,

    sed

    illos

    propriae saluti

    mundus agnoscat

    (a).

    Data Agapito viro clarissimo

    nec tacendum) habens quoque vestrae salutis eorum quae pra;sens necessitas poscit assumpsi omnes, quibus cura; est fide integra Ghristianam religionem servare, contestans, ut eos qui sanctam Chalcedonensem synodum et beati Leonis de fide catholica conscriptas epistolas declinant, quibus possunt viribus aversentur et futinent,

    affectum, admonitionem
    ;

    consule (anno Domini ol7).

    EPISTOLA XV.
    AD POSSESSORE.W EPISCOPUM. In fide calholica perseverandum. Hormisda Possessori episcopo.
    "

    g giant

    quando ipsi sunt, qui Eutychetis et Dioscori Alexandrini, vel potius nefanda Manichaeorum contagione poUuti, verbo quidem adversus constituta Pa;

    trum videntur habere certamen, rebus autem contra incarnationem Domini nostri Jesu Christi evidenter
    insurgunt. Recordamini, carissimi,
    silisco palatinas aulaj
    quffl
    ;

    Optimam
    cognoscentes

    vestras

    caritatis audientes instantiam, et


    (6)

    fuerunt Baet

    rectfe

    vitae

    tramitem,

    quem

    sine

    incubante tentata

    temporum

    strepitu vindicatis,

    Deo nostro

    gratias sine cessalione

    persolvimus

    ea dispositione persistas, et cajteris quod sequantur tribuere possis esemplum.


    :

    ut et in

    illorum acta vel visa vel audita recolite. Quam scelesta tunc fuerit Timothei cognomento ^luri, quam

    Istasuntdona

    coBlestia

    ista

    sunt divinajretributionis
    qua:'.

    indicia: ista sunt Dei judicia,

    te

    a catholico sa-

    cerdotum noluerunt separari consortio. Uude, frater carissime, praesentibus hortamur alloquiis, ut in ea constantia, qua electus es, perseveres, et augmenta
    probabilibusinitiis subministres
    prfficipue
    ;

    impudens et monstruosa prEesumptio quantus etiam per universum orbem fidei se vestrae fervor ostenderit. Probavit tunc Constantinopolitanus populus, quam pure deceat credentes Christiana servare my:

    steria.

    nunc

    similia

    Sed transacta utinam studia fuissent, et non tempus espeteret.. Rursum enim iidem

    quia

    bonum

    opus, G hairelici caput

    quod ad doctrinam fidei pertinet, nisi sem per creverit, videtur imminui. Et si tribuiatio mundana
    contigerit, ante oculos vestros, futura prajmia ponentes, apostolica vos admonitione consulimus, dicentes Non sunt condignse passiones hujus iemporis ad fuiuram gloriam, quxrevelabilnrinnobis II Cor.
    :

    improbum de profundo, quo immersi tenebantur, attollunt. Atque ideo rogo, hortor, admoneo dilectionem vestram, ab eorum vos conciliis
    et

    communione

    secernite.

    Recordamini

    zeli

    prioris,

    lucem, scintillam ignis spiritualis oslendite, ne simplicem in vobis veritatis afi^ectum


    et vivere in vobis

    Meliora tamen speramus, quia Deus, qui per beatum Apostolum dixit Quivos non dimisil tentari super quodpotestis (Rom. viii) ipse pro sua pietate,
    s).
    : ;

    quos suos elegit esse, et de laqueis adversariorum, sicut semper, eripiet. Libellum dilectionis tuas de confessione rectae fidei per legatos nostros remeantes
    accepimus, et
    in

    perditorum astutia espugnasse se gaudeat. Et haec quidem, quantum ad praesentem necessitatem, et assumendarn contra impios cautionem, dixisse sufficiat. Spero tamen quod si admonitio ista promoverit, et mihi et vobis utilis erit quando et Deus in vestra
    ;

    salute glorificabitur,

    et fructus nostrae sollicitudinis


    claris-

    eos sinceritatem tuas fraternitatis

    apparebit. Data iii nonas Aprilis, Agapito viro simo consule (anno Domini 517).

    agnovimus

    quia quod recte credit, sub attestatione publica prtedicare non distulit. Data iiinonas Aprilis, D
    :

    EPISTOLA

    XVII.

    AD ENNODIUM ET PEREGRINUM EPISCOPOS.


    Joanne Nicopoli/ano, quas contra

    Agapito viro clarissimo consule


    >

    (anno Domini 517).

    eum

    Thessalonicen-

    EPISTOLA

    XVI.

    sis tentaverit, se cognovisse scribit,

    novamque cau-

    AD POPULUM ET

    MONACHOS C0NST.\NTIN0P0L1TAN0S, PER EOSDEM LEGATOS DIRECTA. Abstinendum a consortio hseieticorum, etincatholica fide perseverandum.

    sam sedis apostolicm ingestam,iisdem cognoscendam


    per
    litteras

    hasce commisit.
    et

    Ilormisda Eunodio

    Peregrino episcopis.

    Hormisda

    clero,

    populo

    et

    monachis orthodoxis

    Posteaquam profecta est caritas vestra, Nicopolitanus diaconus, qui vobis etiam occurrit in itinere, Ro-

    Gonstantinopoli consistentibus.
    Possessor episcopus Africanus pro flde catholica Constantinopoli exsulahat, fidei calholic-e professioa

    mam

    venit;

    quem praetermoram

    vidimus, cogitantes

    nem ibidem edidit coram prima legatione. Magno cum fructu et cominodo omnium catholicorum Constantinopoli hoc tempore morabatur. Baronius anno 517, num. 26. Sev. Binius.
    (a)

    His omnibus litteris datis adjecit p ontifex libellum confessionis catholicaj, quem supra recitavimus, cui subscribeudo, quisque se vere catholicum esse probare, Romanaeque Ecclesiaj catholicam communionem consequi posset. Sev. Binius.
    Ibid., fidei.

    Deest data in edit.

    Rom.

    (b)

    405

    EPISTOL^ ET DECRETA.

    406

    ne forte essot quod ad instructionem mandataj vobis


    legaliouis adjicere

    et praadecessoris sui

    bonum exemplum

    sequens, con-

    deberemus

    quod

    et rationabiliter

    demnatis

    haireticis vel transgressoribus

    ad sedem
    :

    B.

    factum ipsa res evidenter ostendit. Obtulit euim nobis epistolam Joannis episcopi sui, et aliam synodi
    sibi subjacentis Ecclesias

    Nioopolitanae,

    lur ab episcopo Thessalonicensi excitatas


    se tara principales

    qua querunadversum
    :

    Petri apostoli misit, et susceptus est huic nunc Thessalonicensis episcopus insidiatur, et eum conoutit; contraria his quae feoit ab eo exigere voleHs.
    Ilinc pater vester, et

    omnes

    ortliodoxi rogant ut jus-

    quam

    judiciarias potestates
    aftligi

    con-

    oussiouibus et dispendiis se vehementer

    pro-

    sionibus vestris removeatur ab eo ista molestia; ne videatur hominibus propter hoo illum persecutionem
    pati,
    et

    pter boc, quia de ordinatione sua ad episoopum re-

    quia ad

    communionem
    si

    sedis apostolicaj rediit;


    iieri,

    lationem seoundum [prisca exempla non miserit. Pro

    qui exspectant per vos unitatem

    aliud inci-

    qua causa speraverunt, ut de remedio cogitare deberemus, consulentes etiam nos, ut daremus eis licenliam relationem ad desiguatum episcopum secundum oonsuetudinem destinandi. Unde tractavimus, et episcopum quidcm Nicopolitanum admonuimus, ne tale aliquid audere tentaret, si nobiscum velit in communione persistere ne per illum, si ab eo qui a communione nostra alienus est, confirmationem petiisset, nostra quoque communio contagium sustineret. Haec vos, ut omnia sciretis, instruximus. Quid autem propitio Deo vobis de hac (a) agendum sit, subjecta declaraut. Data pridie idus Aprilis, Agapito consule.
    ;

    piant oredere,

    pietatem vestram viderint hoo dissimulare, hoc negligenter accipere. Visum est nobis
    expedire,

    ut

    litteras

    quas ad Thessalonicensem in

    causa Nicopolitana direximus, quolibet ordine prudentia vestra diversis in locis faoiat publicari, ma-

    gnopere tamen civitate Thessalunicensium, quia hoc faoto, et a perseoutione nostrorum potest oessari,

    et

    ad

    ipsius, si

    se correxerit,

    credimus pertinere

    salutem.

    EPISTOLA XVm.
    AD EOSDEM.

    EPISTOLA XIX. AD ANASTASIUM AUGUSTUM. Joannem Nicoyolitanuin ei commendat. Hormisda Anatasio Augusto, per Ennodium
    Peregrinum episcopos.

    et

    Qmd

    Nicopolitana cum [The.tsalonicensi agenduin sit prxscribit. Hormisda Ennodio et Peregrino episoopis.
    in causa

    Dum sapientice vestroe, clementissime imperator, profunda considero, providentes saluti propriae, vobis
    displioere
    nita, aut

    non

    ajstimo.

    Neque enim aut divina moculpari


    :

    lu

    nomine

    Patris, et Filii, et Spiritus sanoti, inter-

    humana

    oontinent instituta, ut qui consulit

    cedenlibus et adjuvantibus sanotis, quid

    ageudum

    sit

    bonas spei, qualibet debeat reprehensione

    de causa Nicopolitanffi Ecolesice.

    Primum

    ubi Tbes'-'

    cum maxime
    et

    pietas

    quoque vestra
    vestrae, vel

    afTectu se unitatis

    salonicam, Deo juvante, veneritis, epistolas nostras,

    pacis flagrare fateatur. Quas res

    me quoque

    vel

    quas in bac causa misimus, episcopo Tbessalonicensi Iradite, illum quidem ordinem in ejus salutatione
    riervantes,
    lios

    pro fiducia conscientiae

    qui

    quem scitis a nubis esse mandatum ciroa cum sede apostolioa, hoc est Ecclesia cathoTraditis

    que mihi dispensationis offloio, non supersedere negotio. Joannes frater et coepiscopus meus Nioopolitanae oivitatis antistes, praedecesso-

    pro credita; quoemergente compulit

    lioa

    non communioant.
    :

    autem

    epistolis, in-

    stanter agere debetis ut se ab ejus Ecclesia; concus-

    sioue suspendat
    luil

    rationem reddentes, quia non po-

    reversus ad
    illis

    oum
    tris

    qui

    commuuionem et ad oorpus Eoclesia3 necdum reversi sunt quidquam habere


    si

    ris sui sanctse recordationis Alcj^sonis seoutus exemplum, beati Petri apostoli comraunionemcum synodo sua, damnatis his quos Ecclesia detestatur, expetiit. Is nunc gravibus fatigatur insidiis. Preeor mansuetu-

    diuem vestram, iniqua molientibus

    obviate, et

    remo-

    .onjunctum, nos non solvere a prcedeoessoribus noconcessa priviiegia,


    ipse eoolesiastica iustituta

    vele molestias, et correctum fovete, cui, ut corrigeretur, debuisset insisti. Scient euini qui tardaverint,
    se reos futuros,

    aon deserat. Certe redeat ad unitatem, et nos cum 'o insislemus, ut omnia privilegia quaecunque conseoula est
    a sede

    oum

    a vobis foveri viderint

    jam

    re-

    versos. Fateor, clementissime imperator, miror insi-

    apostolioa

    Ecclesia ejus, inviolata

    serventur. Dicite etiam aperte illum ostendere ini-

    :nicum se esse
    catholicam

    fidei, si

    insequitur quos viderit


    reverti.

    Q diantium pertinaciam neque Dei neque vestro intuitu permoveri. Nam qui oderunt in homine studium desiderii boni, quod de se sestimant judioari, insequunad
    tur,

    communionem

    Quod potentis

    ad recta reduoes; jure culpandi,

    si

    oausam ibi Deo propitio componere, soriptis ad epi3Copum Nicopoliianum iitteris, quid vestra promoverit

    terint deviautes. Date fldei vestrie clara


    si

    non converdocumenta,

    adfore cunctis ad unitatem reduotis et offlcio

    omni

    opera nuntiate. Si vero obstinatus

    fuerit,

    nec ab
    litteras

    et

    adbortatione oogUetis.

    iusecutioue ejus cessare voluerit,

    seoundum

    EPISTOLA XX.
    AD JOANNEM EPISCOPUa .MCOPOI.IT ANU M. JEquo animo xrumnas "pro fide sustinendas, et ideo
    provinciales episcopos ad fidei unitatem ab eo confirmandos. Hormisda Joanni episoopo Nicopolitano.

    quas ad clementissimum imperatorem misimus, apud priucipem oausam Ecclesiaj Nicopolitanae sio agite,
    ut dicatis
    :

    Alc^-son episcopus Nioopolitanus satisfecit


    et

    Ecclesiae catholica3, susoeptus est,


    :

    ad oommuaio-

    nem reduotus hujus successor Joannes episcopus et Deum ante oculos habens, et de salute sua cogitans,
    (a)

    Remeante Pulione subdiacono


    ritatis vet.trae

    nostro, litteras cafidei, vel

    suscepimus, de constantia

    de

    Edit

    Rom.

    addit, cuusa.

    407
    iatentione,

    HORMISDiE PAP^

    quam

    cirea

    communionem
    :

    sedis

    aposto-

    vestra tribulatione remediis,


    potuit,

    quantum

    in liomine esse

    licse geritis,

    gratulantes

    sed contristati sumus, quod

    non

    quievit.

    Nam
    et

    per legatos ad Orientis prin-

    vos aliquas sustinere molestias perhibetis. Isla famen

    cipem destinatos,
    rogatis paginis,
    junxi.

    Thessalonicensem episcopum,
    imperatori
    supplicaretur,

    diuturnamnon possuQt habere substantiam; quia ubi


    Deus pure colitur, etsi adversa conligerint, in porspera commutantur, secundum Apostolum dicentem Spes non decipit (Rom. v). Dubitans apostolorum
    :

    ut ab infestatione vestra cessaret, admonui; et prout

    ad-

    Hajc

    quantum ad

    prajsentia sunt provisa

    sed

    illa

    princeps incedens per pelagus laboravit [Matlh. xiv) raos tameu


    qui
    invocato

    qum ad spem futuram

    pertinent,

    haec simt potius

    Domino

    suo,

    paratum habuit

    eum

    porrecta

    manu non

    pateretur sustinere dis-

    mentibus intuenda. Sane hoc me fateor fuisse miratum, quod inter allegationes angustarum religiosaj
    prudeutiae vestrae haec potuit cura subrepere, ut a

    crimen. Ergo auctoruni nostrorum sequentes exempla, et in

    ipsorum fide permanentes, illius poscamus auxilium, de quo scriptum est Qui nos non dimittit ientari supra quas poisumus (ICor. x). Igitur salutantes caritatem tuam hortamur ut, quemadmodum pradisimus, in his qua? bene inchoata sunt perseveres quia qui perstiterit usque in finem, hic salvus erit {Matth. x). Frequeater alloquiis tuis nostram sollicitudinem relevare non desinas. ParoBciales quoque sacerdotes tuos competenti adhortatione confirma, quia ista faciendo, talentum tibi creditum poteris multiplicare quotidie. De illa quoque parte, quam dilectio tua postulat, cogitamus, ut ad imperatorem clementissimum pro generalitatis quiete preces nostrae perveniant. Tantum est ut votum studiumque nostrum congruis orationibus juvare non cesses, quia nos in his Deo auctore perficiendis vacare minime potuerimus. Data v nonas Martias, Agapito viro clarissimo consule (anno Domini 317).
    :
    :

    me

    sub consolationis colore dirigendi ad Thessalonicensem episcopum solidas litteras licentia posceretur. Egone hujus rei auctor existerem, quam si inscio me cognoscerem factam esse, culparem? Absit ista perversitas, Audite apostolicam vocem, sed persouce meae convenienter aptandam. Si qux desiruxi hxc iterum recndifico, prxvaricatorem me constituo (Gal. u). Nolite, obsecro, ad evitata vix redire contagia uec pedes luto, quo tenebantur, avulsos, patiamini male rursus immergi. Sinite oblitterata esse transacta. Nemomittens manumsuamin aratrum, ei aspiciens retro aptus est regno Dei (Luc. ix). Impe;

    diuntur a processu propositi itineris, qui rellexis oculis

    respiciunt quod relinquunt.

    sticse disciplinaj

    eos in quibus remanet

    Non amant ecclesiamemoria illa


    :

    perfldise

    totos ab errantibus oportet abscindi

    quia

    in

    tantum

    detestabiles existimanturad spreta redeun-

    tes, ut B.

    apostolus Petrus (II Petr.

    ii)

    melius

    illis

    EPISTOLA XXI. AD EUMDEM JOANSEM.


    Hormisda Joanni episcopo Nicopolitano cum
    nodo.
    sy-

    esse praidicaverit, ut

    non cognoscerent viam

    justitiaj,

    quam
    lidei

    cognoscentes retrorsum

    reflecti in tradito sibi

    sancto mandato. In aperto est qua pertinacia traditse


    in errore persistere,

    Optaremus, dilectissimi fratres, ab omnibus vos molestiarum fluctibus alienos, vitam sub tranquillitatis serenitate transigere, et Deo nostro, remota mundanarum tempestatum mentis perturbatione moverunt quia quse lieri nolumus, necesse est, ut facta doleamus. Sed abundat mundus incommodis et sa^culum istud, in quo peregrinamur, tentationibns expositum est passim, veluti magna moles, ventorum procellis. Ita hdelium mentes diabolicis pulsantur in:
    :

    debeat constantia custodiri, si tolerabilius est quam coinquinationibus rursum,

    quas quis fugerit, implicari. Data pridie idus Aprilis,


    Agapito viro clarissimo consule.

    EPISTOLA

    XXII.

    AD DOROTHEUM EPISCOPUM THESS ALON ICEN SEM. Hormisda episcopus Dorotheo episcopo Thessalonicensi.

    Joaunes frater
    urbis antistes

    et

    coepiscopus meus Nicopolitana;


    sua variis se concussioni;

    cum synodo

    bus atque dispendiis graviter causatur aflligi quod a transgressorum societate divisus, postquam comsto, persecutiones patiuniur {II Tim. iii). Sed consoquia beatus q munionem sedis apostolicae emeruit, ad Thessaloailatur spes a justo retributore promissa censium Ecclesiam ordinationis suse initia non direxit. estqui\nonfueril scandalizatus in Domino [Matth. xi). Potuisset neglectus esse culpabilis, si unum esset Non dejiciant milites Dei impetus fragiles et caduci. inter omnes mysferium caritatis. At cum multi se Qui assistit strenuis, non delectatur ignavis. Facile
    sidiis,et,

    sicutdictum

    est,

    qui volunt pie vivere in Chri-

    ?.

    contemnuntur

    ista

    quaj transeunt,

    si

    illa

    quse sunt

    petraj iliius, quaa Christus est, soliditate diviserint

    mansura
    casio
    :

    cogitentur.

    Amplectenda

    est probationis oc-

    dura onera laborum, praemia tamen majora virtutum. Quemadmodum par erit ei remuneratio, qui se imparem monstrat examini?
    quia
    licet sint

    Non simus segnes ad fortia, si pervenire cupimus ad promissa. Quis super hoc exspectet vocem hominis,

    non velit ab errantium conjunctione dirimi, u mereatur cum his qui consistunt in veritate conjungi? Non igitur consuetudo est neglecta, sed vitat contagia. Ergo objicere quis possit errorem, ubi co gitatam salubriter intelligit cautionem? At nos, quo
    quis

    debueras primus assumere, credebamus

    te

    sequi

    sal

    cum

    quotidie nobis insonet sententia veritatis

    tem post aliena exempla

    Beatiquipassionespatiunturpropter iusiiiiam{Matlh.
    v)? Sed ne

    me,

    fratres carissimi, (licet

    apud

    fldeles

    Non sufflcit ii: lapsibus mora, nisi ad reprehensionis cumulum, circ. eos quoque qui ad viam redeunt accedat invidia V
    potuisse.

    magna
    datis

    sint) spiritualia

    tantum

    vestrse exhibere ci-e-

    confirmafinnis solatia; pruvidendis enim pro

    Quid aliud, quam beati Petri (quod sine impietate dici non pofest) ipsum quod a Domino datum est nomen

    EPISTOLiE ET DECRETA.
    oderunt, qui eosqui ad sedis ipsius altaria confugiunt

    410
    ;

    A nam
    mus

    per inobedieatiam implere dissimulant

    ignora-

    insequntur ?

    ubi magisterium misericordis Domini et

    magni

    Quo pudore, rogo, privilegia circa te illorum manere desideras, quorum mandata non servas ? et reverentiam
    siastica

    Dei nobis possit occurrere. Nos autem non ea cre-

    dimus ratione,

    quam non

    exliibes

    lidei,

    cupis

    tibi eccle-

    Jut immisericordes esse putemus, qui misericordiam didicerunt sed postulationem nostram
    :

    potestate
    catliolici

    deferri?Si

    in

    iisdem

    vesligiis,

    a pra?senti tempore taciturnitate comprimimus, irrationabile judicantes


    illis

    quibus

    nituntur, insisteres, insectationem

    precumadhibere bonitatem,

    tamen prosimi
    mini nostri
    et

    vitare deberes; sciens

    secundum Do-

    qui rogari se nolint, contumaciter respuentes: inju-

    Salvatoris,

    euni qui scandalizaverit

    quem unum de
    ix).

    colimus, instituta,

    minimis, obnoxium Ubi


    est,

    magnis

    esse

    peccatis (Marc.

    Domine,

    iiumilitas,

    quam

    sub occasione discipulorum tuorum


    qualitate docuisti?

    enim et annullari sustinere possumus, juberi non possumus. Data v idus Julii Constantinopoli, Anasstasio Augusto iv et Agapito viro clarissimo consulibus (anno Domini 317)
    riari

    certantium de
    illum esse

    loci

    Tu ostendis

    EXEMPLUM RELATIONIS

    UINORDM ARCHIMANDRITARUM ET C.ETER0RDM MONACHORDM SECDND.E SYRI.E sillum, Respice de ccelo, vide: visita vineam islam ic " qux pro fide catholica ab Euiychianistis, Scribunt cullore lAantatam (Psal. Lxxix) intende circa manquos iniperalor minime coercendos curaverat, padata tua minimos, et circa ambitum honoris elatos. tiantur, et quod ab imperatore non auditi, RornaCur recentia cupitis, et prisca deseritis, circa sumnum pontiflcem tanquam communem patrem inlerpellent. ma desides et parva curantes ? Nonne hoc est rerum
    qui exhibere studuerit se pu:

    maximum,

    vilia

    et legis prajcepta contemuere ? Serva Deo congruunt et facile ea qute sunt ab hominibus subsequentur. Quin potius curam salutis assume et cur te aliusprsevenerit in veritatc, suspi-

    decimare

    Sanctissimo
    patriarchce

    et

    beatissimo

    universaj
    j

    orbis terrce

    iila qua;.

    Hormisdce,

    continenti

    sedem principis

    apostoiorum Petri, deprecatio et supplicalio minimorum archimandritarum et cffiterorum mouacho-

    ra

    ue

    si

    insectari eos

    qui ad Ecclesise revertuntur

    rum

    seoundcB Syrio3 provinciae.

    membra

    perstiteris, tu

    quoque cum

    his

    quos nomina-

    tim condemnat apostolica sententia, copuleris. Data pridie idus Aprilis, Agapito viro clarissimo consule.
    "

    omnium nostrum Christi nos ad vestram beatitudinem refugere velut de hieme et tempestate ad portum tranquillitatis admoniti, miGratia Salvatoris

    EPISTOLA
    C,

    nime circumvallantibus

    {e)

    teneri

    ANASTASII AD HORMISDAM. Suggillat Hormisdx nimiamdu-itiam.


    Anastasius Augustus Hormisdaa papK.
    Etsi

    Nam

    etsi

    patimur,

    gaudentes

    jam credimus. sustinemus scientes,

    magnum
    est

    aliquid taciturnitas judicatur,

    tamen
    assi-

    necessarium

    admirantes Dei misericordiam

    due frequentare sermonem. Et quia initium fidei, quam nos Dominus et Deus Salvator noster Jesus Christus docuit, inremissione peccatorum praeceilit, nulli habetur ignotum. Ipse enim perpropriam passionem omnia Adam peccata mundavit et hwc fuit
    :

    quia non sunt condignx passiones hiijus tvmporis ad futuram gloriam, qux revelabitur in nobis [Rom. vui). Quoniam vero Christus Deus noster principem pastorum et doctorem et medicum animarum constituit vos et vestrum sanctum angelum, dignum est passiones, quaj nobis contigerunt, exponere, et immisericordes ostendere lupos, qui dissipant gregem
    ut auctoritatis baculo eos expellat de raedio ovium, verbo autem doctrinae animam sanet, et oratiouis medicamentis mitiget. Qui autem sint isti, et

    Christi

    negoliatio humilitatis ipsius, ut et prajfatum et omnes fratres liberaret ex servitute peccati, voluntarie

    qui hos

    adversum nos armaverint,


    :

    audislis

    utique,
    in

    personam
    stolus

    servi suscipiens.

    Nam

    beatus Paulus apo:

    beatissime
    Christiano
    dies

    Severus

    ille

    et Petrus,

    qui

    nunquam

    docuit nos scribens

    ad Romanos
    et in

    Regnavit

    numero

    reputati sunt,

    qui per singulos

    mors ab

    Adam usque ad Moysen,


    v)
    :

    eos qui non pec-

    caverunt (Rom.

    es quo est uaiversitati

    quodam(a)

    modo declaratum
    bilibus, specialia
    (6)
    (d)

    ex generali dispositione, sive mira-

    quseque exempla debere


    (c)

    semel

    sanctam Chalcedonensem synodum, sanctissipatrem nostrum Leonem publico anathemate impetentes, qui judicium Dei nihil asstimantes, et colendos canones sanclorum Patrum conculcantes,

    mum

    tam magnae
    tirmatse, ut

    legis

    jussiones, et tarapiabonitate

    episcopos quidem principali poteutia facientes exhiet nos cogentes illudere praedictam sanctam synodum, suppliciis inasstimabilibus affligentes. Unde et quidam eorum injectas plagas minime sustinentes, de hoc sseculo trausierunt, et jnostrorum vero non exigua multitudo perempta est. Euntibus

    tradidit, in

    omnis doctrina, quam discipulis suis hoc tirmameuto consistit. Fugavit "-ri:

    beri,

    multifaria genera passionum nodum peccati propria, sicut dictum est, passione resolvit; et agens, ad implenda similia discipulos factis et ser-

    tudines,

    sive

    monibus instruebat. Verum,


    *

    si

    sicut aliqui nituntur

    namque

    nobis ad

    mandram domini Simeouis pro

    ostendere, certi ex ipsius apostolis

    tam piam

    doctri-

    causa Ecclesise, insidiati sunt nobis in itinere prae-

    Hoc tempore contigerunt ea quae scribit Anastasius Bibliolhecarius in Vita Hormisdas, his verbis
    :

    Item secundo misit Ennodium,


    (a)
    (b) (c)

    etc.

    Quibus peractis,

    quas casdes quasve injurias orthodoxis Severus Aatiochenus, Cisterique Acephali intulerint in Syria, sequens epistola indicat. Sev. Binids.
    (d) Al.
    (e) AI.

    Edit.

    Rom.

    addit suscipere.

    fiTmata.

    Al. tania.

    ad nos calamitatibus

    AI. jussione.

    4n
    dicti

    HORMISD^E PAP^
    coinquinati,
    et supervenientes

    412

    occiderunt es

    Petrus misericordia Dei presbyter ut supra.

    nobis trecentos quinquaginta viros,

    quosdam autem

    Eugenius misericordia Dei presbyter ut supra.


    Geladius misericordia Dei presbyter ut supra.

    vulneraverunt

    alios vero, qui

    potuerunt ad colenda

    altaria confugere,

    ibidem peremerunt et monasteria incenderunt, per noctem mittentes multitudinem inquietorum hominum redemptorumque omnem paupertatem ecclesiasticam hujusmodi pestiferi homines consumentes. Ad singula autem delatae ad vestram beatitudiuem instruent chartae a venerabilibus fratribus Joanne et Sergio, quos miseramus Constantinopolim, sperantes vindictam fieri de his quaj commissa sunt. Sed eos nec verbo dignatus est imperator, sed etiam cum grandi contumelia expulit, comminatus eis qui ista porrigereut. Unde hinc est nos

    Bassus misericordia Dei presbyter ut supra.

    Romulus misericordia Dei presbyter

    ut supra.

    Eusealius misericordia Deipresbyter ut supra.

    Malchus misericordia Dei presbyter ut supra. Leontius misericordia Deidiaconus ut supra. Stephanus misericordia Dei presbyter ut supra Carufas diaconus ut supra.

    Thomas presbyter

    ut supra

    Samuel diaconus ut supra. Theodorus presbyter ut supra.


    Joannes misericordia Dei presbyter ut supra. Joannes presbyter ut supra.

    vel sero cognoscere,

    quoniam tanta parvitas et audacia talium malorum adversus Ecclesias facta, ipsius immissione coraposita est. Deprecamur ergo,
    supplicantes et rogantes,
    iit

    Thomas diaconus

    ut supra,

    beatissime pater,
    surgatis,

    ex-

    Joannes diaconus ut supra. Simeonius diaconus ut supra.


    Salinus archimandrila ut supra.

    cum

    fervore et zelo, et

    condoleatis juste

    pro corpore laniato (nam caput estis omnium) et vindicetis fidem contemptam, canones conculcatos, Patres blasphematos, et talem synodum anathemate
    impetitam. Vobis a Deo data
    tas ligare et solvere.
    est potestas et auctori-

    Eusebius presbyter ut supra.

    Mucymus

    presbyter ut supra.

    Non

    opus habent qui sani sunt


    svi).

    Simeonius presbyter ut supra. Thornas presbyter ut supra. Jacobus presbyter ut supra.


    Joannes presbyter ut supra.
    Paulus presbyter ut supra.
    Priscus presbyter ut supra.

    medicis, sed

    male habentes (Maiih


    nostri,

    Exsurgite,
    ;

    Palres sancti, venientes ad salvandos nos


    res estote

    imitato-

    Domini

    qui de coelo

    super terram

    advenit queerere errantem

    Petrum illum respicite principem apostolorum, cujus sedem ornatis, et Paulum qui est vas electionis, qui circuineuntes, c orbem terrarum illuminaverint nam magna vulnera majonbus indigent adjumentis. Mercenarii videntes
    : :

    ovem

    Antonius presbyter ut supra. Joannes presbyter ut supra.

    Thomas presbyter

    ut supra.

    Julianus presbyter ut supra.

    Simeonius presbyter ut supra.

    lupos venientes adversus oves dimittunt eas dissipari

    Thomas presbyter

    ut supra.

    ab
    rit

    illis

    vobis

    autem

    veris pastoribus et doctoribus,


    est,

    Simeonius presbyter ut supra.


    Zachajus presbyter ut supra.

    quibus cura pro salule ovium commissa


    ipse grex

    occur-

    cognoscere
    ait

    suum pastorem, ab immi-

    Thomas

    presbyter ut supra.
    ut supra.

    tissimis bestiis liberatus, et


    sicut
    ei

    Dominus

    vocem sequens pastoris, Oves mex vocem meam audiunt.

    Simeonius presbyter ut supra.

    Tbomas presbyter
    Thomas presbyter

    ego cognosco eas, et sequntur

    me

    [Joan. x).

    Non
    no-

    Simeonius presbyter ut supra.


    ut supra.

    ergo despiciatis nos, sanctissime, qui a bestiis ferocibus quotidie vulneramur.

    Ad perfectam autem
    habente

    Sergius presbyter utsupra,

    titiam vestri sancti angeli, anathematizamus in ea-

    Thomas presbyter

    ut supra.

    dem

    nostra

    deprecatione virtutem

    libelli

    Eusebius presbyter ut supra.

    omnes projectos
    lica sede.

    et excommunicatos a vestra apostoDicimus autem Nestorium, qui fuit Consstantinopolitamus episcopus, Eutychetem, Dioscorum, et Petrum Alexandrinum, qui cognominatus est Balbus, et Petrum, qui dicebatur Fullo, Antiochenum nihilominus et Acacium, qui fuit Constantinopolitanus episcopus, eorum communicatorem, et

    Paulus presbyter ut supra,


    j^

    Joannes presbyter ut supra. Sergius diaconus ut supra. Item Sergius diaconus ut supra.
    Julianus presbyter ut supra.

    Sergius presbyter ut supra.

    omnes qui unum illorum haereticorum defendunt. SUBSCRIPTIONES. Ego Alesander misericordia Dei presbyter et archimandrita sancti Maronis deprecatus sum.

    Ammonius diaconus ut supra. Thomas presbyter ut supra.


    Lucas presbyter ut supra.

    Thomas diaconus

    ut supra.

    Simeonius presbyter ut supra.


    Flavianus archimandrita ut supra.

    Simeon misericordia Dei presbyter


    drita ut supra.

    et

    archiman-

    Monimus diaconus

    ut supra.

    Joaunes misericordia Dei diaconus et dispensator


    ut supra.

    Joauoes diaconus ut supra. Joannes presbyter ut supra. Antonius diaconus ut supra.

    Procopius misericordiaDeipresbyter etarchimandrita ut supra.

    Thomas diaconus

    ut supra.

    413
    Eliseas presbyler ut supra.

    EPISTOLyE ET DECRETA.

    414

    Julianus presbyier ut supra.

    Sergius diaoonus ut supra.


    Isaacius presbyter ut supra.

    Sergius presbyter ut supra.

    Joannes et Romanuset Thomaspresbyteri ut supra. Antoninus diaconus ut supra. Abrabam presbyter, Maras diaconus et Abraham
    presbyter ut supra.

    Tliomas diaeonus ut supra. Joannes presbyter ut supra. Pbilippus diaconus ut supra.


    Jacobus presbyter ut supra. Zenobius presbyter ut supra.

    Zenobius

    et

    Simeonius

    et

    Stephanus presbyteri ut supra. Demetrius presbyteri ut supra.


    presbyteri ut supra.

    Thomas

    et

    Domnus

    Simeonius

    et Elias presbyteri ut supra.

    Moras diaconus ut supra.


    Isaacius presbyter ut supra.

    \bramius

    et

    Pelagianus presbyteri ut supra.


    presbyteri ut supra.

    Romanuset Abram

    Ananias presbyter ut supra.


    Sergius prcsbyter ut supra.

    Simeon presbyter ut supra. Tbomaspresbyter ut supra.


    Joaunes presbyter ut supra.

    Simeonius presbyter et Carufas diaconus ut supra. Simeonius et Joannes presbyteri ut supra. Simeonius et Julianus presbyteri utsupra. Eulycbianus et Joannes diaconus ut supra. Thomas et item Thomaspresbyteri ut supra.

    Simeon presbyter ut supra.

    Romanus diaconus
    supra.

    Tbomas presbyter

    ut supra.

    ct Joannes presbyter ut supra. Eusebius archimandrita et Eustasius presbyteri ut

    Joannes presbyter ut supra.

    Simeon presbyter ut supra.


    David tbos diaconus ut supra. Tbomas diaconus ut supra.
    Joannes diaconus ut supra.

    Jaoobus

    et

    Eusebius presbyteri ut supra.


    Julianus presbyteri ut supra.

    Sergius et Maras presbyteri ut supra.

    Joannes

    et

    Paulus

    et Isacius presbyteri ut supra.


    et et

    Lamneus presbyter

    ut supra.

    Thomas
    Joannes

    Dasianus presbyteri ut supra.


    Daniel presbyteri ut supra.

    Daniel arcbimandrita ut supra.

    Simeon arcbimandrita ut supra. Abramius presbyter ut supra.


    David presbyter ut supra.
    Dorotbeus presbyter ut supra. Antoninus presbyter ut supra.

    Jevenas presbyter et Azizos diaconus et arcbimandrita ut supra.

    Antonius diaconus
    presbyter ut supra.

    et

    archimandrita
    et

    et Cyrillus

    r
    presbyter ut

    Job presbyter
    drita ut supra.

    et

    Stephanus diaconus

    archiman-

    Tbomas presbyter
    supra.

    ut supra.

    Darsumas (Forte Barsumas. Hard.


    Sergius presbyter ut supra.

    Bassus diaconus

    et Basilius presbyterut supra.

    Simeonius

    et

    Joannes presbyteri ut supra.

    Jacobus presbyter et Julianus diaconus et archi-

    Eusebius presbyter ut supra.


    Siraeonius presbyter ut supra.

    Marcellus presbyter ut supra.


    Priscus presbyter ut supra.

    mandrita ut supra. Simeonius ct Alpheus presbyteri ut supra. Joannes presbyler et Petrus diaconus ut supra.
    Daniel diaconus et Eunus diaconus archimandrita
    ut supra.

    Maras presbyter ut supra.


    Sergius presbyter ut supra.

    Aleiander etEpiphanius presbyteri ut supra.


    Zoilus et

    Jacobuspresbyter ut supra.

    Abramius presbyteri ut supra.

    Tbomas presbyter ut supra. Item Tbomas presbyter ut supra. Tbomas presbyter ut supra.
    Salinus presbyter ut supra.

    Julianus 'presbyter et Joannes diaconus et archi-

    mandrita ut supra.

    Thomas

    presbyter ut supra.

    Carufas et Simeonius presbyteri ut supra. Timotheus diaconus et Petrus presbyteri ut supra. Macedonius presbyter et archimandrita ut supra.

    Joannes presbyter ut supra.


    Varasaldas presbyter ut supra.

    Joannes diaoonus ut supra.


    Marcellus diaconus ut supra.

    Dionysius archimandrita ut supra. Joannes arcbimandrita ut supra. Simeonius presbyter et arcbiraandrita utsupra. Menas diaconus et arcbimandrita et Darabsabas
    pi'esbyter ut supra.

    Simeonius presbyter ut supra. Gennadius presbyter ut supra.

    Sergius presbyter et Theodorus archimandrita ut


    supra.

    Tbomas presbyter

    ut supra.

    Simeonius presbyter ut supra. Abramius presbyter Ut supra. Simeonius presbyter ut supra.


    Jacobus presbyter ut supra. Joannes presbyter ut supra.
    Isidorus arcbimandrita.

    Benjamin archimandrita
    supra.

    et

    Isacius presbyteri ut

    Daniel presbyter et archimandrita et Abraham archimandrita ut supra. Simeonius archimandrita ut supra.

    415

    HORMISDAS PAP^
    EPISTOLA XXIII. AD ARCHIMANDRITAS SYRI.E,
    Illos solatur hortaturque ut in flde catholica persevcrcnt.

    416

    'OpiiiirSai

    ETr/duoTro;

    npeaSvripoiq

    xca.

    upxf-C-^-^jSpi-

    A
    in

    Hormisdas

    episcopus presbyteris, diaconis et


    Orientali

    ar-

    ratg rot;

    Iv

    Sexizipa Ivpiv. ouTt,

    xat \onzoXi opOoSo^otq

    cliimandritis ^secundaj Syrice,

    et reliquis orthodoxis

    Iv OiijiS^noze vaToXtxoi /.lipiari

    SMyijvai, Kod

    iv Tjj riji

    quocunque

    climate

    degentibus, et in

    'A7ro(7To),ix^5 x9e'^pa; xoivtovia Siap.ivovcnv.

    apostolicae sedis
    ^t'
    '

    communione permanentibus.

    'AvayvaaSivTav ypapftTwv t^? upsTEjOac KyaTrvj;

    Lectis litteris dilectionis vestrfe, quibus inimi-

    wv Twv I^Spcov ToO 0EoO afpotTVvn


    7rt<7TMV
    V7

    Cfavspr^Bin,
    ^vjV/)

    zat Twv

    corum Dei

    patefacta vesania

    est,

    et infidelium per-

    iTTtfiOvo; fiavia ).u7rv5pw;

    yiyovtv, otTivs;

    tinax furor dolenter


    spiritu oderunt

    expositus,

    qui

    dum

    redivivo

    imiSh Tw
    Ta
    fisXvj

    xaxoj; ?5vTt TrvEVptaTi

    lpt(T'/i(7av
    (ztto

    tov
    t>5;

    IWptov,
    <tp.f:i-

    Izetvou (TsSco; (Jtojxouo-tv, oo^ov


    Io^ti

    paq (BeSatoTriTo;
    TVJV 7rt'(TTtV T(iiv

    yvwvat,

    JiOoyvida Tov Kuptov, tov

    laUTOU

    O^TpaTtMTMV f/STa^U T(Sv IvavitMV


    tov
    crc()ov,

    Dominum, membra illius impie persequuntur, quantum ad constantiae vestno agnitionem benedixi Deum, fidem militum suorum inter adversa servantem. Scd rursum Ecclesiarum concussionem
    et

    yu^czTTOVTa. Kat

    7ra)xtv T&Jv Ix/.^ficiwv

    zat

    T(ijv

    servorum

    Dei

    molestias,

    laboresque

    meos adjuvante clamavi Exsurge, Domme,judica causam iuam, mevovjo-a; o-tevc<?mv y.Ta Tov 7rpoi2VJTV)V, t/.iy.pa^a' 'Avda^ra, Kupti, Siyacrav tyiv (Jtx.viv o^ou, pjvjcSvjTt T(ijv ()vEt(5'to'y.cjv B mor eslo improperiorum iuorum, eorum qux ab insi'H^lw? y-at tk pienie sunt ioia die (Psal. lxxii) libenter ea quoque ffou, T(iov UTTO atfpovoq o).V)v T^^v vjptlpav. quse sequuntur adjungens Ne obliviscaris vocem i^vj; OfiOiw; iizaya, M^ l7rt)aSv) tvjc jjuvv?; twv (^v^touv(Jou^uv Tou 0u Tq iTTa^SEtst?, xat Tou; xoTTOu; y.a-a-

    considerans, propheta gemitus


    :

    )i

    Toov

    (75,

    i U7rpv)yctvia

    T(!5v

    ptto^ouvTcov
    5/pvg

    o^E

    avlSv) (JtaTravTOi;

    qusereniium

    te

    superbia eorum,qui

    te

    oderuni, ascen-

    7rp6;

    di.

    Kat yap

    (So^TTEp

    :&pt(ZS

    t6
    7rEp't

    iSpaiov

    Tvj?

    ditsemperad

    ie.

    Nam
    ita

    sicut oportet nos stabilitatem


    judicii

    TTtO-TEtdC

    5)u),CCTTtV,

    OUTCO?

    OU^

    apfiO^St

    T^5

    SlV.aiO-

    fidei custodire,

    non convenit de divini


    hic,
    fratres,

    cuvv); Tfl? Setag y.pt(Tw? aTrto^TEtv.

    Oux

    lo^Tt veo;, a^Je^^JOt,

    a^quitate diffidere.
    labor, et

    Non novus

    Ecclesiee

    T^;

    l-.cy.)v)a-t'a5

    outo; 6 xojro;vcai

    opto); Iv

    auT(>i

    rii TaTrEtvou(?0)CEt,

    tamen dum humiliatur,

    erigilur,

    oSat, u-|/ouTat,

    3C

    IxEtvcov,

    ^t' (uv 7rTeo^Utv

    quibus atteri creditur,


    fldelibus Dei, ut

    damna

    vitantur.

    ac per ea Ex usu est

    7T),ouTi^Tat. 'Ev TrEtpa Ictti TOt; ^riCTTOt;

    tou Eoii t6 ^ta


    i|/u-

    per mortes corponim \vitas lucren-

    Tou SavaTOu rSiv

    crtoptaTejv
    ftlv

    tvJv

    i^eoiv !tp(?atvtv tcov


    (>:)).'

    tur

    animarum

    amittunt quidem caduca, sed meret

    ycjv aTroSci^XovTat
    atoivta, xat Iv

    tcc

    peovTa,

    IptTropEuovTat
    (?oy.tptV),

    tk

    cantur ajterna,
    tioni, probatio

    dum
    fit

    persecutio viam facit proba-

    tw

    tov Jtwyftov 6(Jo7rottv t^


    (Joy.iftv)-

    aiTta

    causa

    meriti

    stutli et in

    ceecitate

    yiverai TVj; iz^ta; i


    piatvdfiEvot

    v6v)T0t itat Iv

    t^ rvifkinyu
    avQpdiizav
    Et;

    saevientes nesciunt,

    quia quos conversationi homi-

    a^^voouciv,
    ^copti^Etv

    OTt

    ou;

    l)t

    t'5;

    riiov
    ,

    num

    avacTTpoyvj;
    TV)v

    (Juva^TSat

    voftii^ouo-t

    toutou;

    |3aa-t)Et'av

    ayouin toO 0Ou" Ivtu9v


    vcat
    ri

    Iv

    auTot; TOt;
    ffTTOuJvj'

    subtrahere se posse credunt, ad Dei regna perducunt hinc in ipsis periculis gaudia, el arabitus passionum exspectat enim agones suorum qui ma: :

    y.tvWvot; ai Euypoo^uvat,
    |y.(?'5(;Tat

    Trspt

    t6

    Trcco^^Etv

    gnorum

    retributor

    esl
    nisi
    est,

    munerum. Nam
    consolarentur

    quis nor

    yap tou; aydva;


    Ti;

    T(iov

    iSioiv,

    rSiV

    fiya),cov

    frangeretur malis,
    praemiis? Spes
    tione deflcere
    :

    adversa

    dc

    ^oipEcov

    avTKTTO^JoT^;.
    t
    ftv)
    ;5

    yap

    ouvc

    av

    ox^cco^EtE

    Iv

    TOt;

    illa

    quge non sinit in desperatri-

    zaxot;,
    IvcEtvv)

    Jia Tcov ETraSXcov 7rapaftu9v)9tv) Ta IvavTta;


    IXTrt;
    ii

    excludit siquidem amaritudinem

    lo^Ttv

    p o-uy^copouo-a
    S),ti]/Etov

    Iv TJ)

    (zvE)7rta-Tfa
    ;fl

    ijpta;
    veuo^ti;

    TovEtv

    (XTTOvtXstEt T(iov

    t6 TTtxpov

    yXuxeia
    fiE-

    Tcov apETcov.

    Tt; yap
    ;

    av
    Tt';

    otv]0etv) tcc

    r.apovra

    bulationum dulcissapor virtutum. Quis enim magni haboat (magna ducat) praesentia, sciens aestimari' ventura? Quis dispendia vitss renuat, si quee sunl
    recipienda considerat? Persistite,
    carissimi raihi, el

    yaka, Ivvowv Ta 'pteXXovTa


    et

    tov Oc<vaTOv

    7rapvEtTat,

    tSv

    ftE>,).o'vTcov

    Tflv

    vriSocjtv xaTavovjo-etev; "Evo-tv)te,


    tv)v ^riaTtv BeSat^u
    Xoyto^ptco
    eo-Ttv
    v)

    ayaniirol ftou,
    yuXticTTOvTE;,

    xa"t

    oaXeuTov
    u^roftovvj;

    inconcussam fidem fixa animi virtute servantes, perseverantiae laudem,in qua estsaluset bonorumhomi-

    Tvj;

    t6v

    'iitaivov,

    e;

    num
    D butor

    palma, prcesumite. Magnasunt ad quae vocamuifidelis, et fortis

    aaTnpia,
    o-(TTe.

    xa"t

    Tcov

    yaScov

    epycov

    t6 |3paSetov, xapTT^i-

    indigni: nonretardet infirmitas, quia qui vocat retri-

    MeyctXa
    V7

    Eto-tv et;

    xaXouft^eSa oi vct^tot.
    6

    (3pa-

    adjutor

    est.
    :

    Non prosperoruni
    facilia

    ^uvccTco

    o^Seveta,

    OTt
    lo^Tf
    rSiv
    ^ftpitv

    xX(UV

    VT7ro(Jo'TV);

    Trto^T^;,
    l).7ri^i

    spe decipiamur aut

    moUium

    nec

    propona-

    XKt (JuvaTOi; porjflo;


    a7raTV75(S)piev
    ,

    ft;^

    t^

    tcov

    xTa9ufticav

    mus

    non

    deliciosa nobis
    :

    ftvJTe

    iiSiav,
    6

    ftVjTS
    iipiSiV,

    7rpoxptvtopEV

    blanda pollicitus

    Dominus noster non es! prsemia promisit ille, non otia.

    EU^Ep:^' ou Tpuyv)XK
    l7rv)yyi)T0'
    orufiSaivouo-tv

    Kupto;

    ou xo)xEUTtxa

    Non bene
    ta,

    laudi convenit et quieti. Quis locus erit resi

    IxEtvo;
    e^ratvo;
    et

    'iTzaB\a

    vixiisyjro,

    oux
    Tvj;

    apyia.c,.

    Ou

    munerationi,

    nulla est cura virtutis? Angusta por:

    xa't pcx.Ovp.ia.

    Ti;

    VTaptEiipEcos
    o-tev

    sed regna diflusa

    paucis aditus sed probatis.


    :

    'imrai
    il

    roixoc,,
    ).).

    ou(Jefti lo-Tt
    Tiic

    ypovT't; tvj; aperfii^;


    okiyoiz,
    ri

    Nonne

    htec sunt ad eos praevia verba, quos docuit

    7ru)v),

    7rX(ZTa

    ^aaCksia'

    ziaoSoi,

    X)

    Tot; (Joxipot;. Ou;^ ouTOt eio^tv ot ^rpwToi Xoyot Trpo;


    o

    Persequeniur, el in synagogis flagellabuni vos (Matih. xv)? Per patientiam, sicut scriptum est, possidea-

    Ixsivou; ou; l^i^J^^E,

    ABco^ouot,

    xa't

    Iv Tai';

    o-uvaytoyai;

    mus animas
    Roman.

    nostras, ne eas per impatienliam dolea-

    Ex Ex

    alia Latinitate legitur apud Harduinum. veteri codice Vaticano, expressa in editione

    1891, epist. 21, ac deinceps in aliis.

    417
    lia.(7ziyia(Tov(Ttv

    EPISTOL/E ET
    t

    DECRETA
    tientioa ipsius

    418

    u,ua?

    Aia

    tiS;

    uTrojxovfl?

    x9w? ysTauTa;
    IlfiwTo;

    A mus

    amissas. Primus crucem Doroinus noster et pa-

    ypaTTTKt, XTJiffwfieSa tk; ekutwv

    i|/u^a;,

    (.iiJTCOTe

    magister

    ascendit,

    suo

    informaturus
    vir-

    SiK
    t;

    Tv;;

    oy-/' uTrof^tovv^i;

    ayWcwaiv
    tm
    iSitf

    KTzoHiyocjTiq.
    OTTOfytovfli;

    exemplo, quos eratadjuturus auxilio. Ipse inter


    tutes lancem retinet et labores, stans contra

    Tov ffTKiipov

    KOjOto? o^isVj xi Tij;


    cv

    eavToO

    venena
    illis

    (Ji<Jaa-xXo;,

    cf.vijXSsv

    Turojv moSeiyiia7i ixzi-

    furentium,
    ffiterni

    ut

    secundum

    persecutionis iras,

    voy;, ot; fiM,e


    Tciiv

    (3oj;6tv.

    Auto; peTK^u Twv apsriov, xat


    taTaptevo; pteTa Tojv
    Tijv
    (jjOyflV
    rlvj-

    imperii det coronas. Revolvite, quas Macha-

    xoTTwv, Tov ^uyov xaTE^et,

    ^V3T);piwV

    TWV

    fiEftVJV()TMV,

    IV

    XT

    TOii

    JtMy-

    pou, uTog, xat

    tvj;

    atMVtou

    (SaaeX^ta; tou;

    <7T6yvou5
    i)

    ^afiaT^!. 'Av),oyt'!r(76e, 7T0t T&Jv

    MaxaSatwv
    Tcijv
    ri

    'i^oSoq,

    baeorum esitus pertinaces vetus historia laudes persequitur quo Judas et illa suprema fidelium phain quanto ore sit lanx mortis honore referalur constans populus in moate consumptus et ha?c om: : :

    Tolq
    TTOtK
    Ttftvj

    y.apTspt'/.oXq

    vj

    7Ta),v3,

    iazopio:

    ETratvwv l^7TTat,
    'j)),X5,

    nes pro custodienda lege

    virlutis

    species et
    :

    umbra

    'loiiSaq,

    y.ay.zivn
    ;

    twv aSeXfuv
    IttI

    6avTOU
    'Xabq
    d

    avayofveueTat

    Iv Ttoiotq

    o-TOftao-iv

    Iv

    TM
    Tv;;

    ofvet

    v),M6t5' zt

    auTt

    Trairat

    at

    ^uv^ut;
    a"/:tt

    u77Sf)
    fts),'

    Tou voptov fuXa-A^q, 6fiOtMfiT, xat

    tc5v

    ),dvTcov

    ou(7at, vj^tojOvjirav izapaSsiyiJ.aToiv ToaouTcov, jjftEt;


    io>pdya.p.zv,

    Iv

    Tot; TvaTpaiTtv

    i^'n\afri<japiv,

    iSoy.tp.dtjau^roGe^o^et;

    nos in Patrifuturorum tanta cxempla meruerunt bus vidimus, palpavimus, probavimus quem sequamur. Quid non referendura est rei, quod denegandum est veritati quid non debitum Rederaptoris ? libenter communicaviraus dogmata ista vobiscum. Diclt enim sapientissiraus Salomon, Beaius quiprx:

    uLiv tv rivt a.y.olovQ^fifjopLSv.

    Tt oux l^apftoi^et t^
    ti'

    dical

    verbum
    est

    in

    aurem

    obedientis {Eccli. xsv)


    alloqui,
    et

    gau-

    ri a.TrdSet tv;;

    ),vifleta;;

    oux dyet),ETt
    TOUTOt;
    ufxtv
    0;

    Tci ),UTf)&jT^;

    y.c.TaSuftto); zotvcjvouftev

    Iv

    T015

    Soypatn.
    /c-c-

    dium viam

    siquidem volentes
    fidei

    ad rectam

    eos,

    qui non reluctentur, hortari.


    vestrae,

    Tenemus
    profes-

    Aeyet

    y'f)

    ttou 6

    o^oyeiTaTo; So),Ofi(Uv,
    /-ovjv

    BIxc<pto; 6

    enim obsidem
    divisi,

    ,sub

    litterarum

    pvtjGoiV

    "koyov

    et;

    u7tx-ouovto5'

    euypoo^pttv)

    ptlv

    sione conslantiam, qua a transgressorum conlagione

    ouv lcTt t6
    iSov

    (?ta),'y<r9t'

    Tot; SAouo^tv, icat TTpo; tvjv opdrjv

    ad apostolicae sedis dogmata et mandata re-

    rouq

    pii

    dvTti:a\aiovraq T:porpima@at,
    Tv5;
    7rtc7T0);

    KTE^Ofiv
    tto
    tv;;

    curritis, sero

    quidem viam

    veritatis

    ingressi; sed

    ydp IvE^uoov
    ypap.p.dTu>v

    tvj;

    uptTp;, Triv
    St'
    rii
    1/.

    twv
    tojv

    opo^oynBuaav
    ),uptv);

    evtrraatv,
    15

    benedictusDeus, qui non in finem obliviscitur, qui corripit, et medetur, nec continue gregis sui oves
    patitur insidiantium

    7rpKTc5v

    ^wptirflEVTE?
    y.aX

    Tv;;

    'A^roaToXiv.v;;
    di|/'e

    luporum

    rapacitate

    discerpi,

    y.aSiSpaq

    S6yp.ara,
    riiq

    ivTOi.d.q

    ir.avipytnrz ,

    ft"v

    qui per districtionis temperantiam, neccoercitionem

    ouv intSdvrtq

    oSoO

    T'oq

    dl'n8siaq' dXX'

    siiloyrirdq 6

    io; oOx
    x't

    t;

    Te),05

    e7:),v5'vsTa[, o; TtxiSi-ju, y.ai


    770tfJLVV;5

    laTat,
    y.aprs-

    suorum negligit, nec salutem. Sed quid mirum si Q oves relicto illi uno, et vero pastore dispersas, callidus, cruenlus et rapax turbavit insidiis?

    o\jSi

    Tnq 'hvoipiv^q auTOJ

    T Trpd&aTa

    Qui tute-

    pet

    Twv l7TtSou),eu6vTwv

    'kxty.oiv

    T^

    p^rayvj

    (?t(77Ta9t,

    lam suam deserunt,


    tur,

    ipsi se periculis,

    quibus lanien-

    oq S^d Tijq y.sKpapivnq av(7T'/ipiaq oiSs TV35 dtrfa^keiaq Tcov


    t^tcov
    et

    uTTEpopa, ou^fe rnq aoimpiaq. 'AXKd. ri SaDpacTTOv,


    e^vo;

    Ta TrpoSaTa xT).ty6VT0; IxEtvou tou


    7roift'vo;

    x't

    dkr,-

    exponunt. Ergo nunc saltim solidis passibus in polens viam Patrum, ad quam recurristis, insistite erit misericordia Dei, aliorum quoque correctio:

    Stvou

    Staay.oprtdOivra 6
    ratq

    7rvoupyo5,

    at'pt(7t

    nem mercedi
    canlur,

    vestree,

    si

    a vobis

    a,d

    rectum
    et

    dedu-

    7ryupftvo;, x't dptza^,

    iviSpatq

    irdpa^tv; Ot

    tv;v

    ascribere.

    Sed in totum vos a coeno,


    avellite,

    quo

    ^yct^.Etav Tflv
    y.ivS\ivotq

    tJiav xaT),tti7rc<vovT?, uTo't EauTou? rot;


    ojv

    immersi bKretici tenentur,

    excutientes

    uy'

    (nrapdrrovrat

    ip.SdWouatv.

    'D.art

    xat

    immunditiam

    pulverisinhaBrentis, generaliter univer-

    vjv youv arsppotq ^npaatv iv t^ 6Si> tcov 7rKTepo)V ^rpo;


    ijv

    sos ab apostolicis

    dvSpdp.STS, EVCTVjTe- (?uvTt yp to toO


    Tj^v

    eou

    '),eos

    detestatione damuate.

    dogmatibus declinantes religiosa Nulla tenebris cum luce com-

    xa't

    Twv aXXoiV
    uptcov

    optotcog St6pQoi(7tv

    T(i)

    upteTEptj) ftt(7G(>),

    munio

    [1 Cor. vi)

    et 7rap'

    7rp6; t6 uS'5 6Srjyi]0uv, loyiaacrOat.


    ,

    'AlX

    tur, vestigia sua

    cum

    nec qui per recta itinera gradiundeviantiura errore conjungunt.

    iavroOq y.aOoXov

    izo

    tou popSopou,
    ,

    Iv

    (u

    ot

    tpertxot

    Tenendum

    xKTKTToSEvTe; xExpiiTvjvTat
    Tv;v

    d.Tvoaixdaarz, y.al iy.Ttvdcavreq


    y.oXk'/iOivToq,
    yivty.Siq d.TzoyXi-

    fida societate

    dyaOapaiav tou xovtoprou tou


    tou;
    7rd
    T(uv

    vinculum, et vitandum de percontagium quia secundum Apostolum, quemadmodura qui adhseret Domino unus spiritus esi
    est fldei
    : :

    aTzavraq

    'A^rocToltXMv

    Soypdr(^v

    itaquiadhseretmeretrici,unumcorpus efficitur {Ibid.)


    araant virtutes collegia sua
    :

    vavraq,
    (r-coret

    Eu(7eS'6t

    (i7roxi3pu|et

    xaraxpJvaTe.

    Ou^Eftt' rSi

    at adheerentes
    :

    sibi se-

    ^rpo; t6

    fSiq v.otvoivia, oure ot Std roiv txtOitSiV

    cum

    impietas in profunda demergit


    in ipsis

    in

    conspectu,

    oSSiv paSit,ovTsq

    rd iavrSiv

    "tyyn pLzrd rSiv i>:7rox),tv6vTwv


    l!7T't

    in oculis, in ore,

    manibus sunl Patrura do:

    nldvoq GuvaTZTOvert. KTa(7yeT'o;


    Ssap.oq,
    Auftv;,

    tv;; 7rt'(7Tecj;

    o-uv-

    gmata quae custodienda mandamus


    conservationem
    gunt.
    sui

    quolidie nos ad
    constrin:

    XKt

    7rpatTvjTe'a

    Ix
    ,

    t;^;

    diziarov

    xotvcovta; 6 iavrov
    xo)i),co-

    concilia

    veneranda

    OTt

    'Aard
    rSi

    tov

    'A^roTToXov

    dv rporzov

    Longum

    est sigillatim

    universa retexere

    Chal-

    7rpo(7xo),),(i)v

    Kupicp iv nvivp.d iGrtv, outm;


    v

    cedonensera synodum,

    in

    qua oranium reverentia

    p.zvoq

    T^ TT^pvn

    yt'vTt aSipa'
    ,

    )>

    dyaizSidtv t

    upsraV
    ft9'

    rdq

    aXXii'\(^v
    ri

    '/.oivoiviaq

    xt Tou; xolXcoptlvou; utv;

    UT?5
    v rSi

    daiSEta Iv
    Iv

    tu ^vOSi

    xaTKTrovTt^Et. 'Ev ofOalpiOti,


    y^ptTiv

    continetur, seu et venerandi Leonis prolata de ipsis apostolorum prsecordiis instituta et nosse nos convenit, et tueri in his vexillum fidei, in his propu:

    t7r6u.aTi,

    uTr; ti;

    eitn rSjv Tcarioaiv

    gnaculum

    veritatis

    iu his Christus

    agnoscitur

    in

    rd

    S6yp.KT(x,

    yuXiXTTStv VT},).6pie6- xS' ixdtjrvv Kpoq

    his redemptionis nostrae spes et causa servatur.

    Hoc

    HOKMISD^ PAP^.
    Tflv

    420

    yu>xv eauTwv ai
    IittI

    trsSao-^iai <n5vo<?ot KepitTfiyyov^i..

    Maxioviyopia
    ev XaV/trjJovt

    xa9' e/.aiTTOv

    7ravT

    favepoOv Ta
    AeovTo;

    Tij;

    iUud quod in Apostolo (/ Cor. v) legimus fundamentum, in quo seipsum decipit, quisquis ligna, feest

    (ruv6(?ou, Iv w

    Trao^wv to

    ai^aq Trepte^erat,
    iTpos'Jt-

    num,

    stipulas

    consumendas ignibus
    :

    superoedificare
    et Nestorii

    a^^a, xi Ta Trapa ToO

    <raiTfit&>TaTou

    tentaverit. His interfecta sunt

    Eutychotis

    '^Shza
    y.ai

    15 auT'^;

    Twv

    'Attoo-toImv tJ; zapcJia; bpinp.aTa,


    y.al

    venena

    conciliis

    quia adversum dominicae


    ,

    dispeninter se
    sequali-

    ynvwov.eiv wjia; Kpoariy.SLj


    Tv?;

    Tiipslv. 'Ev totjtoi;


    oi

    t6

    sationis salubre

    mysterium

    dum

    contraria
    sacrilegii
    et

    CTeSao^fttov

    TrtoTeM?, ev

    toutoi;

    Trjoopta^wve;
    ev

    t)?; TJjq

    disputatione nituntur, sub


    tate

    quadam

    >,y]6ta5, Ev

    T0UT0t5 6 "Kpicrrdi yivwa~/'.eTt,


    iip.eTspai

    TOUTOt?

    consentiunt,
    :

    sententiis
    alter

    dispares,

    impietate

    ^.UTDwTew;
    Tat.

    T"^;

    elTrtg,

    -/.at

    CiTrdSeiri;

    yu).KTTe-

    concordes

    quorum

    nolens beatam

    Mariam

    OJto;

    eiTTtv
    111

    exetvo;, ov iv

    tw 'AttoctoXm
    et

    a.viyvwij.ev,

    flefie^to;,

    ev

    eauTOv Tt?

    7rapa).oyi?eTt,

    Tt; ?0);a,

    ^doTOv,

    y.a\dpLi]v xTava^t(T/-6ptcv

    tw

    7rup't iTrotiCoiyofifla^at

    virginem Dei esse genitricem, inDomino nostro quae unita sunt, dividit, alter dum convenientium naturarum propria et certa confundit, mysterium nostrae

    KtipanOn'
    pfou
    Tai;

    Iv

    TauTts

    v.vijp-r,0'ii

    tk Eutu^^ou;
    oiTtve; e?

    /.t

    Neo-TOt'^;

    redemptionis exstinguit

    alter Photini

    sectam,

    auvdiJot;

    S^nl^nT-tipia,

    ivavTiac,

    ^eaTroTix/j;

    tou

    o-MTjjptwiJou; p.v(jTrspio\j

    ot/6vofita;,

    Iv

    oTw IvavTtw
    ij7r6

    fiETa^u

    iavTuv

    (TuWoyifTpiSi

    yt^ovetxouatv,

    Ttvt

    T^5

    tepoiTu^ias
    xa't

    icdTvjTt

    (Tufiajwvoutrtv,

    avwoi
    p.'o

    insaniam impia contagione contingens. Adversum hos, dilectissimi fratres, provisa remedia illa animi virtute defendite, qua in labefactionem eorum videtis hsereticos inipietate pugnare. Non sit
    alter Manetis

    Tat; yvuuaK;,
    6i\iMiv

    d^fjtdi^u^ot tv5

    aaeSeta,*

    wv

    'iTt'^0(;

    pigra veritatis assertio.


    diligi,

    Quo

    studio

    oportet

    TYiv

    i:ap8ivov JAapiav 0eou etvat yevvvJTfjtav,


    vjf/wv

    Tref)

    cum

    videatis

    perditionem

    salutem mortiferam sio


    :

    Iv

    Tw

    -/.upioi

    etoiv 'nvoipiiva ^taipsi, 6

    iJe'

    eTspoq, Iv

    amari? pudeat segniter

    asseri verilatis leges

    cum

    6o"&) tfjta

    Twv

    a*uveX0ouo"cov cpuoewv, xa't


    T)5;

    ^vjQ'^ ouy^^et,

    t6

    fiUOTvifvtov
    Tflv

    iip.Tipaq

    ^UTfJwoew; aSevvuaiv oOXoq


    tav

    tam pertinaciter defendantur errores. Et auctores quidem inventionum malarum, quaj praediximus synodica constituta justis condemnationibus insequuutur
    :

    iJiwTtivoO

    OpoTy.eiav, eTcpo; ToO Mkvcvto;


    i7\>va.r.TU>v.

    afpo-

    tjvvnv

    ocScr uuyyEvzix

    Kktiz toutmv, aSeXfoi

    sed vos etiam

    sequaces eorum ut
    apostolica
    et

    declinetis,

    aya7rv3To't, 7rf)oevov59v50v iaTpsiai, iyeivaq

    t^ tou ^oytopoO

    pariter

    admonemus, quos

    sedes et deaddi-

    iJuvKfiCt

    (Jte/.(yi/.'^aaTe, ineiS'h
    (Jtct

    et;

    avaTpoiriiv

    auTwv

    opoLTe

    prehendit pares auctoribus suis,

    conjunxit

    T0U5
    ev

    aifvcTt/.ou;
    T)35

    Tfls

    ocScia;
    /}

    p.a.yjjp.ivo\)z.

    Mrj eotw
    aiTovS'n

    d/.v6)

    SiSatjy.aXia.q

    aVijSeta"

    7roi

    ^fjvi

    riv

    aMTVjpiav

    ayar.a^jOai, ottotc
    ;

    opdTe t^v

    6av(AT'iifopov

    avaleiav outm oTcpyofilvvjv


    vii^eaflat
    Tfl; ak^nOeiai;

    AtiJeaeMptcv vm^^cIm; oayvjSiey.-

    tou; vdp-ou;, OTrdre l^rtptovM;

    et Dioscorum et Petrum Ale.vandrinos, Acaciura Constantinopolitanum, cum sequacibus suis. Antiochenum quoque Pesed r trum prredicto similem sicut errore sic nomine et Severum ejusdem loci, nihilominus [et veneni,
    :

    ctis(damnaUs) Timotheum parricidam,

    (Jt/ouvTat ai Kha.vai.
    l'^EupeaMV,
    a.

    Kai tou; ap^vjyou;

    p'cv

    Ttwv /-a/Mv
    Siy.aiai.c,

    Kpoeinou.ev avvoSiy.a Se(JT:t<jp.aT,


    iip.eiq
    Y.0C1

    Xenaiam (Xeneam) item Hieropolitem, Cyrum Eladensem (Edessenum), Petrum Apameee, non jam pro
    '

    zaTaxpiasat pTE'p^ovTf(z))'
    )vOu9ou; oTrw;
    'A7rooTO^f/tV3

    toutmv tou;

    k/.o-

    e/x)ivv5TC,

    opioiw;

    \i-Kop.ip.vh<jyop.ev,

    ou; h

    yaOiSpa,

    xa't

    xte')ie 7rp7r Avj oiou ;

    ovra;

    Toi; IvuTwv SiSauy.akoii;, y.xl TOt; xaTaxptSetat auvci^culc

    TipidScov

    Tov

    7rTpa)oiav,

    xa't

    Atdaxopov,

    xa't

    IleTpov,

    Tou;
    7reTa

    'A)ve?v(?pct;,

    'Axcitxtov

    TOv

    KwvOTuTtvou7ro).iTvjv,

    quoque damnatione opinionum suarum sordibus indesinenter involvunt, alios quoque docendo, quai male assecuti sunt, polluerunt, generalis mandati Quidquid adversus regulas salubritate vos moneo Patrum de quibuslibet ^commentariis profertur, absua tantum,
    sed pro aliorum

    damjandos

    qui

    cum

    se

    twv lauTdu xo^oufiwv, tJoauTw; IleTpov t6v 'AvTto-

    jicite.

    NuIIus vos incongruentibus pra;ceptis, aut no-

    'X.^iai;,

    TM
    ))

    7rpo)c^5e'vTt dpotov T^
    X't

    Te

    7r)c<v!,

    x't

    tw

    dv6"/('t

    vis

    moveat

    ptTt,

    SeUflpOV TOO UTOU T67rOU


    'lp7ro)iiTV)v,
    6\>

    0U!5"eV

    ^TTOV

    clesias tenere

    ToO toO, EcvEKv TOv


    Tpov t6v 'ATrapteia;,
    u7r'ep

    Rupov TOV

    'ESi(T'lli,

    Hixa't

    discere,

    enim mundani sunt, et Ecnon possunt quia eisconvenit magis quam docere. Nefas est enim altaribus piis
    institutis. Si
    : :

    p.6vov

    xiizip T'fl;

    otxcia;,

    ))

    T'c;

    Tiiv alloiv

    opioioii;

    7rw)cia;, xara-xptTEou;, ot
    t'/5;

    quia certos religiosis peregrina inferre libamina disciplinis terminos Deus inter ipsa quoque cultus
    sui prcfiscripsit initia
    ;

    Ttve; Iv oa(u ekutou; Tot; puTrot;

    iSia.i;

    So^-nc,

    K7rau-

    inter levitas et

    otm;

    l"jixu)touatv,

    a))ou;

    6p.oi(jii;

    Iv

    tm

    StSa.ijy.eLv,

    tou;

    divisit officium. Alia est potestas

    populum suum hominum, alia miDosibi

    x"Xm; urot; xo)ou9/5aVT; Ipt6)uvv, Sta yevtx^;


    TvjpttoiJou;
    IvTO^'/?; upttv

    ow-

    nisteria

    sacerdotum {Luc.
    placavit, qui

    s)

    incitavit potius

    7rptVM. Ilav ort


    e^

    ouv I^EvavTia;
    u7ro7ry"/jftaTMV

    minum, quam

    externum ignem

    divinis

    Twv

    7raTptxMV

    xav6vwv,

    oiwviJ^TrOTS
    upt(3t;

    adylis sacrorum temerator invesit. Quisest qui


    in alienis institutis

    Tzpoeve^^Seifi,

    a^rtooaoTC. MvjiJet;

    a7rpoo^6pot; Trpooet ptkv

    jubendi auctoritatem possit assu-

    Tiiyptaatv,
    etot

    vEwTspot; 6piap.aut -xatvtoaTW.


    (JuvavTat Ta;

    y'p

    mere,

    cum non

    sit

    ambiguum

    offerentis

    xoapttxoi, xi ou

    lxx)'/jot; xaTe^eiv,
    ii

    debilum pro sola

    otficii

    praesumptione

    honorem punitum? In

    iTretJij

    TOUTOt; app.6t,et t6 StSlnTy.enOat, p.dXXov

    StSd(j-

    regia Oziasreverentia et administratione permansisset (// Par. xxvi), si monitus tantK destructionis esemplo ac religiosis institutis, timendo quam haec assumendo meliora temperasset [melius imperasset)

    XEtv

    aOip.tTOV

    yap TOt; aEQaof/tot; 0uataaT'/3Otot; ;V;


    iTTEtiJei

    Tzpo(j(j)ipetv O7rov(?a;,

    oaijiet;

    cjoeScotv iTrtoTJjptat;
    Ttpt^;

    6po\j;

    Iv

    auToi; optoiw;

    T'^;

    tSiac,

    Tpi;

    T:pooip.ioi(;

    Pacundus, pag. 103, meminit hujus Cyri, et Nestorianum facit. Meminit et Ennodius distinct. 6
    '

    VictorTun. et Evagr.

    lib. iii,

    cap. 31.

    421
    Tzpoiypa^s,
    T);v

    EPISTOL^ ET DECRETA.
    fiET?u

    AeutTwv, zal toO


    ri

    iSiou

    Xo\i

    J(i),e

    sed

    dum

    iieu

    prohibenlibus cultoribus templi

    perli

    ).tToupytKV.

    "XVKn iuTiv

    twv avOpwTzoiv k^ovaia,

    allai ai
    Kuptov,

    twv

    iipioiv

    imnpsiTiai-

    KxpM^vve

    fta),),ov

    tov

    flTTEp

    i^O.EMUaTO, o; aVkOTpiov Tzvp


    eTTEta^CVcy/.e-

    TOt; OEtoi;

    nax temerator absistit, intcr ipsam lepraR abominationem percussus, altaria et officia regni perdidil, dum ministeria sacerdotis invadit. Sciant ergo non
    esse accepta a Deo, quce

    ^UTOtq TK tepK pto)uv;


    v
    ),),OTpt'ot;
    d<7i:icrpLaa-L

    Tt^

    lo-Ttv, 05

    eauTM
    tTu-

    de

    rnandatis ejus a pro'-

    Tou zs^euetv

    Tiiv

    au6evTtv

    vaTat TcpoakaQeiv yepovTa

    xat yp oux ecTtv pt^tSo)dv Tt TzpodCizep povij;

    sumptoribus assumuntur, quando unum ad ostensionem sententiae vivacis dedecoris (magnae deformitatis)

    Ttfiriv Y.EyfpetiXTTni^-ivnv

    t^? ey^eioflvaii.

    o-ews t:S?

    ),tTOup7t5 TeTtpiMpi7o-9ai Iv
    UTryjpEo^ta (fte'pttvev,

    tw

    'Oi^ta; Iv

    Quod

    si

    poena servavit, alios velox flaaima consumpsit. sunt, quae religionis aliquo colore contecta

    TB euXaSEta, xat t^
    Tty UTToJetyptaTt

    ei (?e

    vouSsTflSEt;

    sint, vires

    habere nequeunt, quce tautis auctoribus

    T);? TOO-aUTVJg

    iTTtTT^ij^EW^ tto TOJv tEpwv


    ap.et.vov
    iTTip.e-

    reluctantur. Clamat Paulus apostolus, Licei nos, aut

    SiaTa^eoiv V^o^nOn y-aXXov n /.TETO^ptvj C7 toutwv,

    angelus de ccelo evanyelizet vohis, prxterquam quod

    av iSauilevrTev
    )i)3Tfov

    alV ivuSn
    7r),>;yet;

    pinSs

    v-wXuovtmv twv

    evangelizavimus vobis, analhema

    sit {Gal.

    i).

    Nee

    se:

    Tou vaou 6 iTTtpiovos m.paSdTni UTviaTn. 'Ev utoi;


    TOt;

    P(?e)uyptaTt liivpai;

    OvaiadTnpioic,

    ttiv

    'kei'

    Tovpyiav
    iizelOtliv
    3e-/.Ta,

    ti?; ^airiXsiaz aT:o\i(saq, Tij vTznpetria

    tou
    0eoi

    lEpeoj;

    mel hoo dixisse suflicit, repetit salubre mandatum Sicut prxdiximus et nunc ilerum dico, Si quis vobis evangelizaverit, praster id quod accepistis, anathema
    sit.

    rtvoiov.ETwaav
    ex

    TOtyapouv

    ptvj

    Etvat

    foo(T-

    Servet ergo

    latam pro

    tidei

    conservatione sen:

    ditep

    Tav avTov ivTolav izapa twv


    l7rt'(?t5tv T/35

    To\^.np'j>v

    tentiam, quisquis apostolicam sequitur disciplinam


    et

    vfapizdi^eTai, ottote Eva Trpbs

    7Toy(Z(re(y? t-^
    (z),)o'u;

    quidem nobis cura non

    defuit

    nam gemino
    in

    lega-

    T^S

    lieycD.ni

    ay.oiTiJ.iai

    Tip.Mpia ifvla^ev,
    ijfl

    Ta^tv:o

    tionis officio

    quidquid in precibus humile, quidquid

    y)6|

    /.aTr)vii)MO'.

    dto

    rJTrep

    Ttv

    eto-t

    rtvt

    o-^vjptaTt

    in allegationibus rationabile, quidquid

    mandatis
    infi-

    OpnTy-eiaq

    eSeyp.iva,

    to^^uv e^stv

    ou SiivaTai TOaavTaii;
    6

    salubre detulimus. Sed nunquid ideo negligenda est


    justitiai

    avOevTiaiq

    xaT7rK),i6ftEV.

    Boa IlaOog

    'A^rdcTolo;"

    via? Qui errores suos diligit (quoniam


    suos
    errores amat,
    etc.)

    v.a^jnp.eic,,

    n ayyeloz e? ovpavov evayye^kiC^nTai vp.aq, izap'

    delitas

    cum

    obstinatione
    lapsus.

    evayyey.iiTa^eOa, v(x9Epta

    ecTW
    'i

    ou^a^ya?

    etpv3-/.(ij;

    touto
    npoei-

    perfidia',

    non sunt jungendi cum cadentibus

    npy.iuOn' eizavekaSe Se Tijv uyEtat'vou(7au evT0^;i3V,


    7roptv,

    tj?

    Sine nostra contagione pereant, qui ab impietatibus


    suis nec castigato errore declinant.

    xai

    (zpTi

    7r)iv ^'yM,

    Tt?

    upia;

    evayye^kiaeTat,

    Et alia m.onu

    Tzap'

    TrapeltzSETE,
    utto

    u.vdBep.a

    eiTTOi.

    ii>u)TTt
    7rt(7Te&)5

    ydp rhv

    Kpoeve^y^OeitTav
    t?

    t^;

    fv~kay.ni;

    Tn;

    dr:ifu.Ti\
    wpttv
    liev

    Data iv idus Feb. (anno Christi bI8) post consulatum Agafilii

    Deus vos sanos custodiat,

    dilectissimi.

    T^ 'XTTQ(TTo\iy^

    a/.o),ouSet SiSarTy.akia-

    -/.t

    r peti V. G.
    e'i

    ouv ypovTt; IvDetipe. Kt ydp t^ t?s Se Snz\ni vTznpetria TzpecToeiai;,


    xato)iOyt'at; evloyov, et tiIv tki; IvToJai;
    vTznviyy.au.ev. 'AXl.d
    dTzicTTia,
    u:'n

    ti Iv Tai; SeniTetn TKTzeivov,


    eo-T'tv

    e'i

    Tt Iv Tt; Si<?iztO(Tuv-/i

    Sid tovto dptelnTia


    e'(7Ti

    n 0S61;

    T'fl;

    iTzeiSn

    Tac,
    dvery.

    ISiai;

    7r),(iva;

    dyaTza ftT 7rovot; n


    ),uftV3; 7ro),),uo-6(t)o-av 01

    ovy.

    (ruv'7rT(TSt

    ptT tou

    tmv

    TziizTOVToiv oliiTOnr/.-/.)ivov-

    ptTo;,
    te;.

    tb; npLeTepa;

    ij<7t6

    twv

    oiy.eioiv
    Tir/.va.

    daiSeiiiv i/.nSe ptao-TtyouptEvvj; tJ; TrXavv);

    Kat

    ETep^z yjtpi'

    'O 0e6;

    upt(z;

    uyttvovT; Siafvld^n,
    peT(J(

    dyaiznTd..

    'ESoOn

    TzpOTeiTtTdpoiv
    *

    eiSMV ^evpovapiav

    t^v u7rTiv 'AyaTznTOV tov lap.TzpoTUTOv.

    EPISTOLA XXIV. AD J0.4.NNEM TAERACONENSEM episcopiTm.


    Libenter de ejus inllaliam adventuaudivisse,litteras

    trumpertinent,
    ralibus ad

    et

    ad mandatacalhoIica,sineaIia cupis
    ;

    transgressioue servare

    sperans, ut prorogatis geneEcclesias


    consliLulis,

    Hispanienses
    *

    quae

    ad Hispanienses de

    ecclesiasticis instilutis ab eo da-

    aut negligentius aut irreligiosius flunt, ecclesiasticis


    disciplinis congruentia

    tas probat, eique vices suas commiltit.

    sanciamus

    Dilectissimo fratri Joanni Hormisda.


    Fecit dilectio tua

    sumus, captata

    istius

    desiderii facultate.

    quod amplexi Quid enim


    Deo

    tem, ut

    rem caritati et fidei congruenadventum tuum ad Italiam nobis directis lit-

    aut vobis dulcius,

    qnam cum

    fidelibus loqai ? aut

    aptius (beatius), quamdevianles ab errore revocare ?

    teris indicaret, et quae in te sit

    summa

    religiosae voaffe-

    luntatis ostenderet.

    Atque utinam ad plenioris

    ctus satietatem praesentiae tuEe nobis gaudia contigissent, ut


    frui,

    gratulemur nos

    et colloquio et prcesentia

    quam sumus

    ante per scripta complexi.


    frater,

    tamen probasti, dilectissime


    fidem veneraris affectu,

    Verumquo Christianam dum ea quae ad regulas Pa-

    igitur caritatem qua jungimur, per Cassianum diaconum tuum significamas, nos diconstituta, quibusvel ea quaj juxta rexisse generalia canones servari debeant competenter ediximus, vel circa eos qui ex elero Graecorum veniunt, quam ha-

    Salutantes

    bere oporteat cautionem,

    sufficienter

    instruximus.

    Sen

    et

    causae

    ipsius

    ordinem instructionemque

    * Has sequentes epistolas collector decretalium epislolarum, Surium iraitatus, retulit ad consulatum Agapiti secundum, et ad annum Domini 541. Quod si verum esset, oporteret Hormi,sdam viginti et~pluribusannis pontiticatum administrasse, qui communi oranium scriptorum sententia, non ultra novem annos sedem apostolicam tenuit. Quamobrem lectori pergratum me facturum judicavi, si hasce epistolas Hormisdae, consulatu Agapiti consignatas, prascedentibus eadem nota consulari insignitis subjunge-

    Sev. Binids. rem. Erravil Binius cum errasse credidit colleclorem decretalium, qui hasce epistolas ad annum 321 referre
    voluit,

    quod nempe consvlatum ordinarium gerebant Valerius et Justinianus, exiraordinarium vero .4gapiipsemet collecior annotat. Mendum itaque fuit in editione, cum, pro anno 321 541 in margine positus
    ius, ut
    ,

    est inquit R. C.

    Sentiamus. Amplexi sumus cupilam istius desi-

    derii facullatem.

    423

    HORMISD.E PAP^
    decretis ecclesiasticis vos docebuut, ut agno-

    abunde

    A put

    impiorum transgressionem, et apostolicce sedis curam, pro Patrum regulis escubantem, ostendatis vos perosos (perosa habere) damnatorum consortia, et amare iidelium. Et quia per insinuationem
    scentes et
    dilectionis tu<E hujus nobis est viae patefacta provi-

    autem vicarii sacerdocuram oportet esse perspicuam. Irreprenhensibiles enim esse convenit, quos
    Ecclesiae Christus, Chrisli
    tes, sic et in eligendis his
    :

    praeesse necesse est corrigendis

    nec quidquid

    ilii

    deesse personae, penes


    substantia disciplina;.
    nici gregis, ut
    sciat

    quam

    est religioni

    summa

    et

    jEstimet quis pretium domi-

    dentia (a^ prudentia. Hard.),

    remuneramus

    sollicitu-

    metropolitanorum vices vobis apostolicae sedis eateuus delegamus, ut inspectis istis, sive ea qute ad canones pertinent, sive ea quae a nobis sunt nuper mandata, serventur,
    et servatis privilegiis

    dinem tuam,

    sive ea quee

    de ecclesiasticis causis tuB revelationi

    quod meritum constituendi deHoc ita fiet, si non sacerdotii gradus saltu quodam passim laicis transferantur. Longa debetvitam suam probatione monstrare, cui gubernacula committuntur Ecclesiae. Non negamus esse in laicis Deo placitos mores, sed milites suos probatos
    ceat esse pastoris.
    sibi

    insinuatione pendantur. boc studii ao sollicitudinis tuse, ut talem te in his quae injunguntur exbibeas, ut fldem integritatemErit

    contigerint, sub tua nobis

    quaerunt instituta

    fidelia.

    Discere prius quisque


    religiosse con-

    debet antequam doceat;

    et

    exemplum

    versationis de se potiusaliis prfestare,

    quamsumere.

    que ejus, cujus curam suscipis, imiteris. Data iv " Emendationem esse convenit populo, quam necesse est orare pro populo. Longa observatione religiosus nonas Aprilis, Agapito V. C. consule {Mra. dlv. Anno cultus tradatur, ut luceat, et clericalibus obsequiis Cbr. 517 in ms. codice). erudiendus inserviat, ut ad venerandi gradus summa EPISTOLA XXV. perductus, qui sit fructus humilitatis ostendat. Nec A.D UNIVERSOS EPISCOPOS HISPANI.B. leve nec vacuum fuit, quod nec apud veteres qui/. De sacerdolibus juxia slulula canonum ordinandis. dem, nisi Levitici generis viri, ad sancta adraittebanII. TJl pro episcopatu prxviium non accipiaiur. tur altaria, ne pessime, meritis contemptis, aut preIII. De concilio per annos singulos celebrando. tio, aut prtEsumptione ad sacros cultus impar acceDiiectissimis fratribus universis episcopis per Hisderet. Tunc migrabant per illam praerogativam fapaniam constitutis Hormisda. miliarum ad instituta cultorum nunc est doctrina Benedicta Trinitas Deus noster, qui p^sr miseripro genere. Quod illis fuit nasci, hoc nobis imbui. cordiam suam Romanae reipublicff! per universas
    :

    partes suae pacis tranquillitate diffusa, nobis quoque

    lllos

    viam demonstrandaj
    dulsit, ut qui

    circa

    nos invicem

    caritatis ia-

    disciplina.

    tabernaculo dabat natura, nos altaribus parturit Nectantum de laicis consecrari inhibemus,

    jungamur C sed nec de pffinitentibus quidem quisquam ad hujusmodi gradum profanus temerator aspiret. Satis illi quo facilius, dum per litterarum ministeria ad vos usque perten- postulanti sit venia. Qua conscientia absolvat reum, qui se peccata sua populo scit teste confessum? Quis dimus, etiam corda vestra ad religiosum cultum apocoba^remus firmitate
    fidei,

    quoque votiva

    jucunditate colloquii,

    stolicis

    admonitionibus incitemus
    circa

    et

    dum

    dilectio-

    (cum) enim,
    retur

    quem

    paulo ante vidit jacentem, venePraeferens (perferens)

    nis nostrce pignus

    plenum
    igitur,

    reddimus velut quoddam debitum, Deum monstremus alfectum. Jungamus


    fratres,

    antistitem ?

    miserandi

    criminis labem, non habet lucidam sacerdotii digni-

    dilectissimi

    confinuas

    et

    humiles

    tatem.
    II.

    preces, et

    Dominum nostrum

    oris et cordis lacrymis

    Hoc quoque ad praemissa adjungimus, ne benedictionem, qua3 divina esse creditur per impositionem tutione et opere illi cujus esse merabra cupimus ha;manus, quis pretio comparet quoniam ante oculos reamus nec unquam ab illa via quae Christus est esse convenit, quod Simon Spiritum sanctum volens devio tramite declinemus, ne ab eo juste quem nos redemptione mercari, apostoli fuerit detestatione impie relinquimus deseramur. Quod cum superni percussus (Act. viii). Tunc deihde quis nonvile putat favoris auxilio ea nobis potest ratione contingere, si apostolica dogmata, si Patrum mandata servemus. r esse quod venditur? Istam sacerdotibus ordinandis reverentiam servet electio, ut in gravi murmure poDicit enim Dominus noster Qui diligit me, sermopulorum divinum credatur esse judicium. Ibi enim nem meum servabii, ei Pater meus diligei eum, ei ad Deus, ubi simplex sine pravitate consensus. Verum eum veniemus, ei mansionem apud eum, faciemus nec hanc quidem partem soUicitudinis et admonitio(Joan. siv). Et licet baec possint generaliter dicta suflicere ut vel declinemus errata, vel custodiamus nis omiltimus, ne vel ille se a culpa sestimet alienum, catholica constituta, tamen quia Joannis fratris et qui, etsi ipse quidem a redemptione liber, initiavecoepiscopi nostri nobis insinuatione vulgatum est, rit benedictione mystica sacerdotem, et tamen ad alcontra canonum reverentiam nonnulla prtesumi, periterius redempti voluntatem vel sponte in hoc vel culum, quod doctoribus imminet de taciturnitate denecessitate consenserit. Quid prodest illi suo errore clinans, et prophetica voce compunctus, qua dicitur non pollui, qui conscnsum praistat erranti? Procul Loquere ne taceas (Isai. svui), generalibus cdicendubio contra mandata committit et qui habet peccadum credidi constitutis. tum proprium, et qui peccatum sequitur alienum. I. Incassum aniraus resistit cupiditati, si non resistit Ut ia sacerdotibus ordinandis, quae sunt a Patriet timori. Adversus heec facilius, Deo adjuvante,
    supplicantes jugi deprecatione poscamus, et insti:
    :

    bus praescripta et deiinita cogitelis

    quia sicut est ca-

    providebitur,

    si

    circa

    metropolitanos privilegia a

    EPISTOr,^ ET DECP.ETA.
    sanctis Patribus constituta
    :

    426

    permaneant si metropo- A disti enim boni documenla pontificis, dum et proedicanda facis, et ea suadere non differs. Praerogatilitani circa parochias suas ordinem suum ea qua devam de noslri sumpsiraus electione judicii, quando cet veneratione custodiant, ut nec electio prcesulis id te sponte amplecti (operari) didicimus quod caienipta detur pretiis, et nec obsequentis sit qucBsita teris imperamus. Oramus siquidem divinam clemenoperibus, sed ita fixa habeanturincordibus, quemadtiam (divina benefloia), cunctos et haic ad studia modumreleguntur inScripturis. Si nullasintin templis diaj

    emptionum semina,
    ;

    nulla erunt fomenta discorilla

    ecclesiasticai pacis

    instrumentatransmisimus.
    intelligentia

    Tu

    vota

    sed,

    regnante caritate, sub


    III.

    quam

    nobis pro-

    nostra

    et fldeli

    percepisti,

    et

    offlcii

    misit Deus et retribuit pace vivatur.

    protiaus devotione complesti, cunctis fratribus innotescens quae per ooelestem gratiam cunctis profutuSpiritus
    est

    cultores suos
    in

    Ob hoc Patres Providentia qua compungere dignatus

    sanctus
    bis

    incilati,

    ra cognovoras. Suffroganlibus igitur tibi tot meritis certe jam delectatinpiffi solhcitudinis et laboris,

    anno per parochias singulas concilia haberi de-

    jungere qua3 ad nostri curamconstat

    officii

    pertinere,

    bere docuerunt, ut in
    tionis

    unum

    juxta salubris instituecclesiasticis


    si

    dogmata congregati, pro

    causis

    ut provinciis tanta longinquitate disjunotis, et nostram possis eshibere personam, et Patrum regulis

    tractandis libere convenirent, ut

    juxta

    votum

    uni-

    adhibere custodiam. Yioes itaque nostras per Bajti-

    versa consistunt,

    Deum

    junctis vocibus, qui prfEstat


    Difficile

    cam Lusitaniamque
    metropolitanis

    provincias, salvis privilegiis qus?


    decrevit
    antiquitas,
    praj-

    desiderata, collaudent.

    est

    enim

    ut cujus-

    episcopis

    quam

    corpravis

    sic cogitationibus

    induretur, ut a se

    senti tibi auctoritate

    committiraus,

    augentes tuani

    patiantur culpanda

    fieri, cum noverat (sibi subeundum)3e judiciumsubiturum esse concilii. Prajcinctos

    hujus participatione ministerii dignitatem, relevantes


    nostras

    ejusdem remedio dispensationis excubias.

    ad hanc viam semper lumbos habeant,

    scientes ra-

    Et licet de singulis

    non indigeas

    edoceri,

    quem jam

    tionem actuum suorum esse reddendam. Suspendantur ah ilhcitis per formidinem, et quinequiverint per pudorem. De conveniendo bis in anno notum est canones sanctos constituisse; et preetinitum quidem, si possibile est, inviolabiliter convenit custodiri. Sed si aut temporum necessitates, aut emergentes causaa hoc non pafiuntur impleri, semel saltem (quamvis

    probavimus cautius universa servare, gratius tamen esse solet, si iterum trames ostendatur, et laboris injunctio superius formata monstretur. Paternas
    igitur regulas et decreta a sanctis definita conciliis

    omnibus servanda mandamus. In hic viligantiam tuam, in his curam fraternaj monitu exhortationis extendimus. Hio ea qua dignum est reverentia cusnon liouerit) sine ulla esousatione prtecipimus con- c toditis, nullam relinquit culpa3 locum, nec sanctee venire. HffiO, fratres carissimi, et alia quee Patrum observationis obstaculum. Ibi fas nefasque prcescnpregulis continentur, in labiis et in cordibus nostris tum est, ibi prohibitum ad quod nullus audeat asiuvisa retractatione meditemur et, sicut scriptum est, pirare, ibi conoessum quid debeat mens Deo placi;

    narremusea
    ies

    filiis noslris,

    ul ea mediienlur in cordibus
    itinere,

    suis, sedeniesin

    domo,ambulantesin
    yi)
    :

    dormien-

    atque surgenies [Deut.

    quia beatus in Bomino,

    tura prajsumere. Quoties universalis poscit religionis causa, ad ooncilium te cuncti fratres evocante conet si quos eorum specialis negotii pulsat veniant
    :

    qui in lege ejus meditabilur die ac nocte {Psal. i). Hoc et magister gentium, discipulum suum seculus instituit,
    iii)
    :

    contexitio (intentio), jurgiainter eos oborta

    compesce,
    certamina.

    discussa

    isaoris

    legibus
    illis

    determinando

    admonens:
    inquit,

    ILsec

    mediiare, in his esto (7 Tliess.


    iibi el

    Quidquid 'autem

    pro fide et veteribus constitutis

    et subjiciens

    plenitudinem, Altende
    si

    do-

    vel provida dispositione praecipies, vel persona; nostrce

    cirinse,

    quia

    fidefibus

    sine

    intermissione

    auctoritate formabis (firmabis),

    totum ad scientiam
    fuus securi-

    incumbimus
    errori.

    separamur a vitiis dum impensa cura divino operi humano locum non reUnquit
    institutis,

    nostram
    ut
    *'

    instruotse reiationis attestatione perveniat,


    officii caritate dati, et

    noster animus

    nomas Aprilis, Agapito consule (anno Domini 517).


    Dat
    iv

    viro clarissimo

    tate perfruatur accepti.

    Deuste incolumem custodiat,

    frater carissime.

    EPISTOLA XXVI. AD SALLUSTIUM *.


    Sallustius aposioliccB sedis vicarius conslituitur per

    EPISTOLA
    JUSTINI IHPERATORIS AD HGRM SDAM. Se imperatorem electum esse significat. Justinus Augustus HormisdEe papse.
    Dei beneficia
    iicet multis,

    Bseiicam et Lusitaniam (provincias).


    Garissimo (Dilectissimo)
    Suscipienfes plena
    fratri Sallustio

    Hormisda.

    maxime tamen summis


    quod primum am"

    fraternitatis tuse votiva gratu-

    pontifioibus convenit indicari. Proinde sanctitati vestraj

    latione colloqnia, quse nos geminse salutis tuai Isefi-

    per has

    (6)

    declaramus epistolas

    ficaverunt indicio

    (siquidem retulerunt te corporali

    quidera, inseparahilis Trinitatis favore, deinde

    cum

    spiritualibus officiis incolumitate

    congruum

    esse
    (o^

    perspesimus

    hanc

    subnixum), ipsam quam


    Edi-

    mente gerimus
    (a)
    '

    expedire (aperire) Isetitiam.

    plissimorum procerum sacri nostri palatii et sanctis simi senafus, nec non electione firraissimi exeroitus, ad imperium nos, licet nolentes ac recusantes, ele** Voluntarie tuus animus offlciis caritate datis ex hujus decreti securitate perfruatur aoceptis.

    Edit. (b) Edit.

    Romana, verbis expedire, Rom. addit sacras.


    episc.
    :

    et

    Spalensem

    ita

    ms.

    c. Just.

    Patrol. LXIII.

    14

    427
    ctos
    fuisse

    HORMISD^ PAP^
    atque
    firmatos.

    428

    Precamur proinde

    ut

    colentium, proque unitate venerabilium ejus Eccle-

    sanelis oralionibus vestris divinae potentise supplicetis,

    siarum
    ac

    lilteras tuse

    sanclilati

    ofierendas confecisse,

    quatenus
    et

    initia

    nostri roborentur imperii.

    Hoc

    enim
    lend.

    nos sperare, et vos decet implere. Data ca-

    Augusti, Constantinopoli,
    '6\8).

    Maguo

    viro claris-

    simo consule (anuo Domini

    magnopere postularunt, nostras etiam epistolares paginas super hoo ad eam emauare. Quorum petitiones, utpote semper unitatis amatores, libenter amplexi, hos divinos apices ad tuam beatitudinem
    censuimus prorogandos. Quibus scriptis, desideriis supradictorum reverendissimorum antistitum subvenire, proque nobis et republica, cujus gubernatio nostrse pietati coelitus credita est, supernam majestatem suis oratiombus placare dignetur. Ut autem
    tuaj sanctitatis pacis et unitatis atque concordiae jura

    EPISTOLA XXVII.
    AD JUSTINUM.
    Itlo

    imperante sperat fore ut Ecclesiss pax restiiaatur.

    Hormisda Justino Augusto.


    Venerabilis regni vestri primitiis,
    tili

    gloriosis-

    sime,

    loco

    muneris
    Ecclesia,

    gratulationem suam catholica


    per
    quas se post tantam
    dis-

    transmittit

    requiem pacis invenire confidit. Nec est dubium ideo ad rerum summam coelesti vos providentia pervenisse, ut vestris temporibus imcordise fatigationem

    pacta reiigioni in Orientis partibus aboleatur injuria.


    "

    quosdam religiosissimos sacerdopacem amplectentes et desiderantes ad sacratissimum nostrum pervenire disponat comitatum. Ob hanc enim causam Gratum virum clarissimum sacri nostri consistorii oomitem, et magistrum scrinii et
    plenius patefiant,
    tes

    Debitas beato Petro apostolo imperii vestri primi-

    tias reddidistis,

    quas hac ratione devoti suscepimus,

    quia Ecclesiarum per vos proxime futuram credimus


    sine dubitatione
    stra;

    concordiam.
    nos

    Deus qui
    vota

    pietatis ve-

    cujus prseclaram opinionem notam habemus temporibus. Data vii idus Septembris, Coustantinopoli, Magno viro clarissimo consule (auno Domini 518).

    memorire

    direximus,

    multis antea

    sensibus

    alloquendi

    concessit, ipse

    sincerum religionis suae cultum prcestabit, sicut optamus, effectum. Signiticastis nolentibus et recusantibus voiiis. imperii pondus impositum, qua racirca

    EPISTOLA XXVUI. AD JUSTINi:!! AUGUSTUM RESPONSORIA.

    Commendat
    et casptis

    ejus de concilianda pace sollicitudinem, monel insisten.dum,nomenque Acacii abo-

    lendum

    esse.

    tione

    electos

    vos coelesti

    constat
    :

    esse judicio,
    esl

    se-

    cundum Apostolum dicentem


    a Deo
    xiu).
    :

    i^on

    poteslas nisi

    Hormisda Justino Augusto.

    a Deo Superest ut a Deo electi,


    qiix
    svnt,

    autem

    ordinata sunt {Rom.


    sicut
    et

    Sumptam
    (]

    de imperii vestri ortu Irelitiam, quamvis


    proccedenti,

    credimus,
    vestrai

    apud nos pollentem merito


    minastis alloquio,

    quuque getestati.

    Ecclesiffi,

    quam

    laborare cernitis,

    manus

    reciproca devotione

    so-

    Jam

    latia porrigatis.

    Cessent qui paci ejus obsistunt, ob-

    tunc secutura prajvidimus, quEe nunc de ecclesiasticse


    unitatis affectu
    castis.

    mutescant qui in forma pastorum conantur gregem Christi disperdere. Istorum correctio vires vestri firmat imperii quia ubi Deus recolitur, adversitas non habet effectum. Hanc gratulationis paginam per Alesandrum virum clarissimum non omisimus destina:

    cojlestis

    gratiae

    inspiratione signifiprse-

    Habes ergo, clementissime imperator,


    tali

    sentem de
    perfeotione
    vestri

    voto

    jam gloriam,

    sed exspectatur de

    perpetua.

    Hce sunt validissima imperii

    re,

    sperantes
    quse

    cum
    ad

    Dei nostri adjutorio per (Ed.

    Rom.

    ad Gratum) virum clarissimum filium nostrum de


    singuiis

    fnndomenta, quse in ipso nascentis regni principio divinam universis prseferunt sancta dispositione culturam. Teuete itaque hanc pise soUicitudinis cuet
    ;

    unitatem

    Ecclesise

    pertinent nos

    ram,
    sistite

    pro catholicorum pace, sicut

    coepistis,

    in-

    clementiae vestree prsebituros esse

    responsum (anno

    quia Deus noster, qui vobis hunc tribuit ani-

    Domini

    518).

    EPISTOLA
    JUSTINl AD I10R5IISDAM.
    AdpetitiinemconciliiConsfantinopolitaniJustinusper Gralum comitem peiit, ut pontifex ad pacem Orientali Ecclesix reconciliandam, et ad lapsos recipiendos legatos Constantinopolim mittere dignetur.

    elegit etiam per quos prffislet effectum. Nam episcoporum vota precesque nobis effusas gratanqui tamen loci sui cousideratione ter amplectimur Q commoniti, ea desiderant quse dudum ut sequi vellenf

    mum,
    et

    sedis

    apostolicte

    eshortatio

    crebra non
    id

    defuit.
    illos

    Et

    quoniam clementiam vestram


    hffic

    cupere,

    etiam
    Eccle-

    didicimus

    postulare, quas res hactenus

    Justiuus Augustus Hormisdse papiE.

    Joannes vir beatissimus, hujus rogiaj urbis antistes, et cajteri viri religiosi
    et

    siarum pacem sub conlentiosa obslinatione diviserit, nec pictatis vestra;, nec illorum refugit, velut latenti causa, nolitiam. Quidigitur facere debeant, et littoris
    noitris, et libelli,

    episcopi de diversis locis

    quem
    et

    nostram serenitatem docuerunt pro concordia veram et orlhodoxam fidem


    civitatibus hic reperti,
    "

    Ha;c

    si,

    Deo nostro
    et

    diresimus, serie continetur. clementia vestra adjuvante, sus-

    cipiunt

    sequuntur, poterit ad

    eam quam maxi-

    tor,

    Postquam prajcedente epistola Jnstinus imperaantiquum morem orlhodosorum imperatorum

    respondit illi Hormisda pontifex prsestitum esse id ad quod omnes orlhodoxi imperatores
    ciliari posse,

    imitatus, de sui electione ad Romanum ponliUcem, quem ut pareutera venerabatur, litteras dedisset, ea intentione, iit aperte profileretur nulla fortiore potentia,

    juresunt obligati. Unde vides antiquitus observatum fuisse ut de elcclo imperatore Romanus pontifex certior rcddatur, eleotique consecratio et confirmatio petatur.

    quam communione cum

    totius EccIesJEe pri-

    Sev. Binius.

    raario anlistite, popiilnnim fidc!i'.;m volnntitem con-

    429

    EPlSTOLyE ET DECKETA.
    desideramus ardore perveniri concordiam. Fi-

    430

    mo

    licetur,sinomenAcaciiediptychissacris expunxeril,

    lius prceteroa noster vir clarissimus Gratus sacri consistorii

    comes

    et

    magister

    scrinii menioriai ostendit

    in se

    cujus

    vestrum allegalionis suai maturitate judicium ; mora sensibus vestris, eo refereute, meiius as-

    Hormisda Joanni episcopo Constantinopolitano. Spirituale gaudium directis caritas tua significavit affatibus, docendo ut catholicte religionis disciplinam ordine suo veslri pastores, Deo nostro juvante, receperint.

    seretur (auno
    ,

    Domini

    318).

    Heeo esse heneficia

    raisericordiaj

    supernaj

    EXEMPLUM RELATIONIS
    mssjE.

    quis dubitet? Hrec quis dubitet venerabilis principis


    tropajis

    JOANNIS EPISCOPI CONSTANTINOPOLI PER GRATUM

    pace qiiam de quibuslibet

    adjungi? Qui ambigat quia major ei de hac praeliis triumphus acqui;

    ritur? Istius laboris gloria nescit occasum

    quia ubi
    crescil

    Vt communionem Romanx Ecclesise impeirei miUit libellum quo fidem catholicam profitetur; et ipsius pontificis a se ncmen in diptychis descriptum esse; legatos per quos pax constituatur destinandos.

    Deus recte

    colitur,

    nunquam adversariorum
    sancta;

    iniquitas. Dilectionis tute confessionem gratanter a(-

    cepimus, per

    quam

    synodi comprol)antui',

    inter quas instauratione constitutorum omnium Clia!per omnia Dei amatori sanctissimo fracedonense concilium pr^edicastis, et catholicoruin tri et comministro Hormisdse Joannes in Domino sa- " numero adjungi desiderans sancti papai Leonis iu lutem. diptychis nomen asseveras scriptum. Ista laudanda Saluto vestram sanctitatem, carissime in Cliristo sunt, si perfectionis subsequatur effectus qui re-

    Domino

    et

    frater, et salutans praedico,

    quoniam

    recta lides sal-

    cipere Chalcedonense concilium, et sequi sancti Leonis epistolas, et adhuc nomen Acacii defendere, hoc est inler se discrepantia vindicare. Quis Dioscorum et Eutychetem condemnans, innocentern ostendere possit Acacium? Quis Timotheum et PeIrum Alexandrinum, et alium Petrum Antiochenum,
    et

    va

    est,

    caritas fraternitatis firmata est.

    Hoc Deus

    so-

    lus potensper studium Christianoram et piissimorum imperatorum fieri voluit. Scribere igitur apostolice et rescripta suscipere fraterne Dei amore dignemini. Ego enim inquisibili ratione doetrinam sanctissimorum apostolorum secundum traditionem sanctorum

    sequaces
    est?

    eorum
    De

    declinans,

    sicut

    diximus,

    non
    se-

    Patrum tenens, similiter lionorem consubstantiali et per omnia sauctse Trinitati otfero, sicut in Nictea
    cccsviii coetus

    abominetur Acacium, qui eorum communionem


    cutus
    caritate

    siquidem

    tua meliora Dei

    promulgavit,

    et

    in Constantinopoli cl

    omnipotentis exspectamus ausilio, habentes optimtc

    conventus firmavit, et in Ephesina cc firmavit, et in promissiouis spem, sicut ad nos quee direxisti tua Chalcedone conventus dcxxx Pafrum firmavit. Hanc p scripta ostendunt, tecum in veritate sentiens, et ipergo fldem usque ad ultimum anhelitum per gratiam sa defendens, sperans in illo judicio per ipsa te posse Dei custodiens, spiritualibus amplexibns, tamvestram salvari. Post haeo quid restat, nisi ut sedis apostosanctitatem quam etiam orthodoxas Ecclesias es anilicae., cujus fldem te diois amplecti, sequaris etiam

    mo

    ainplector, una tecum in veritate sentiens, et una tecum sperans illo die per hanc fldem salvari bona voluntate Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Consubstantiali enim Trinitati omnis gloria debetur nunc et in saecula sseculorum. Omnem in Christo fra-

    sine trepidatione judicia? Igitur partibus Orientali-

    bus ostende per

    te

    quod sequantur exemplum, ut


    fuerint, tuis

    omnium

    laus,

    qui correcti

    laboribus

    applicetu^. Ergo

    cum magna

    denunties, etfidembeati

    apostoli Petri te in ea

    ternitatem, quee

    cum
    in

    vestra est sanctitate, ego et qui

    amplecti significes, recte credens salutem nostram posse subsistere, libellum,


    est,

    mecum plurimum

    satisfaciendum scripsinnus, ut et venerabile


    sanotai recordationis Leonis,

    Domino salutamus. Tantum ad nomen quondam urbis Romae

    cujus coutinentia subter annesa

    a caritate tua

    archiepiscopi, in sacris diptychis tempore consecrationis propter

    subscriptum ad nos dirige, ut sine conscientise formidine unam communionem, sicut oramus, habere possimus. Pro persona quoque fllii nostri Grati viri

    concordiam aifigeretur, et vestrum beclarissimi Deo nostro gratias sine cessatione persolnedictum nomen similiter in diptychis prcedicetur. ^ ^-^^^^ ^^.^,^ ^^^^ ^^ ^.^^^^ credulitas nostrum circa vestrce autem satisfiat sanctitati (quo omnibus Ut de se excitavit affectum; dignus re vera qui tantae cuniam pacem vestram ampleclimur, et de unitate sansusciperet

    ram

    actionis, et

    maximi

    principis ad nos

    clarum Dei Ecclesiarum curamus), rogamus vos pacificos

    mandata

    perferret.

    viros

    destinare, et vestrse dignos apostolic

    EPISTOLA
    JUSTINIANI AD HOEMISUAM MISSA PER

    sedis, qui

    stram suscipere, ut
    servavit.

    debeant satisfacere, et satisfactionem noet in hac parte Christus Deus

    EUMDEM GRATUM

    IMPERATORIS LEGATUM.

    noster gloriflcetur, qui per vos

    pacem hanc mundo


    (anno Do-

    Accepta sin calendas Januarii mini 318), post consulatum Agapiti.

    Pro pace

    et unitate Orientalis

    gat, ut si

    minus

    se

    Ecclesix pontificem roConstaniinopolim velit conferre,

    legatos mittat.

    EPISTOLA XXIX.
    AD JOANNEM CONSTANTINOPOLITANUM EPISCOPUM
    RESPONSORIA.

    Justinianus comes Hormisdai papse.


    Desiderabile tempus, quod
    divina clemeutia, dolores generis
    largiri

    Commendat Joannem episcopum,

    et gaudet concilium Chalcedonense eidivi Leonis epistolas ab eo complexas. Ad Ecclesise communionem admitiendum. pol-

    fideles

    summis votis optavimus, humani respiciens, dignata est, quo omnes catholici et Deo perfecti majestati ejus se valent commendare. Ideirco

    has ad apostolatum vestrum, libera licentiajam mihi

    431
    beneficio
    coelesti

    HORMISD^ PAPjE
    indulfa,
    diresi.

    432
    correctionis ostendunt. Ergo
    Illyrici

    Dominus etenim A manifesfum desiderium


    episcopi fam Dardani,
    sint errore
    fide,

    noster invictissimus imperator ortliodoxam religio-

    quam

    pene omnes, ne
    petentes beafi
    et scri-

    nem semper ampleclens

    ardentissima

    cupiens-

    condemnandi

    praeferito,

    que sacrosanctas Ecclesias ad concordiam revocare

    Petri apostolorurn principis

    communionem,

    mox
    les,
    lis

    ut adeptus est coelesti judicio iufulas principaiiic

    ptis et iegationibus destinatis se aposfolicae sedis re-

    sacerdotibus

    positis denuntiavit ut
    :

    pro regu-

    gulis obedire confirmant, Pro quibus

    quantum nos
    infelli-

    apostolicis unirentur Ecclesiffi


    fidei

    et

    magna quidem

    oporteat gratulari,

    soli

    quorum

    fides fervet

    pars

    est

    composila Deo auctore. De nomine

    gunt. Sciendum vobis est igitur anathematizari

    nuuc

    tantummodo

    Acacii vestrfe beatitudinis convenit au-

    dire consensum.

    Quamob causam dominus

    noster se-

    renissimus princeps Gratum virum sublimem, unanimem mibi amicum, cum paginis Augusfis ad san-

    ab ipsis quoque Nestorium, qui dividit incarnationem Domini nostri Jesu Christi, et per hoc duos filios conatur asserere. Eufyches, carnis negans verifatem,
    et

    duas nafuras in una persona non prEedicans, ut

    omnibus dignetnr Constantinopolim ad reliqua concordias componenda venire sed absque quadam dilatione vestrum esspectamus adventum, quem si qua tarditas, quod fieri non debet, forsitan retinuerit, interim vel sactitalem
    transmisit, uf modis
    :

    tuam

    ManichaBam

    phanfasiam

    Ecclesiis

    Christi

    quemad-

    modum

    putavit insereret, simili ratione damnatur.

    His adjungitur Dioscorus Alexandrinus, qui malitias


    prsefataj consentiens, in sancto
    lio particeps

    Chalcedonensi conci-

    damnafionis
    fidelibus

    effectus, et

    cerdotes idoneos destinare feslinet; quia totus


    ras

    mundus partium nostrarum conversus ad unitatem monon


    patitur. Accelerate ergo,

    num

    asquales fructus inveniens, in

    malorum semieam cecidit fosunt istorum


    :

    veam quam
    sibi

    parabat.

    Facti

    domine

    sanctissi-

    successores Timotbeus ^EIurus et Petrus

    quorum

    me, ne vobis absentibus, quse debent prffisidenfibus, ordinari... Scimus etenim fifteras vesfraa beatitudinis et anfecessorum vesfrorum ad Orientem di-

    ubique consensit iniquitas,

    et

    mentientes magiIse-

    stros in nullo deserunt, sed in

    omnibus pravitatibus
    sanguinis

    anfecedunt. Hi approbati sunt generalis maferia


    sionis,

    eadem causa confineanf. Ut aufem nibil praitermittafur, propter causam sajpius memoratam, ab invictissimo rege religionis quoque negotium filio vestro viro sublimi Grato est injunctum, favente Domino noslro Jesu Christo.
    rectas quid

    super

    liac

    quorum

    et

    manus

    sacerdotalis

    EPISTOLA XXX.
    AD
    CiESARlUM ABELATE.^SEM.

    efli^usio, et vifam innocentium peremit inHabent per universum mundum a cathoficis inflxa eefernse damnationis sfigmafa, quos orthodoxi non solum fecerunt communionis expertes, verum efiam eos Christianorum spoliavere vocabulo. Pe-

    maculavif
    teritus.

    C trum Antiochenum cum


    dixisse

    suis, sicuti

    ab his de qui-

    Docel Dardanix et Illyrici episcopos ad sedis aposiolicx cornmunionem., Euiychiana hxresi damnaia, rediisse, et de legntione in Orientem missa.
    Dilectissimo fratri Ceesario, vel
    liis

    bus ne sermonum polixifas nasceretur hoc tantum


    sufflciaf, Petrum et ejus socios in nuUo ab eorum qui damnati sunt dogmate discrepere. Quos Acacius aliquando condemnans, in laudes suas omnium Chrisfianorum ora converterat, et eos impu-

    qui sub dilec-

    tionis tuae ordinatione consistunt, Ilormisda.

    Justum est ut qui catholica commuuione lEefamini, nobiscum de Ecclesise, si qua provenif, concordia gaudeafis ut quemadmodum unus nobis consensus est fidei, ifa sit individua gratulatio prosperorum.
    ;

    gnans qui Eutychianam hajresim vindicabant, fidem colentibus grafissimus apparuerat. Sed huic solitis
    insidiator fraudibus

    quod fraudabatur

    invidit.

    Nam

    posfea hos suos complices habere desiderans, et in


    cafholicos

    Nostis

    qualiter detesfabilis Eutycliiana hseresis per

    arma

    converfens,

    cum

    ipsis

    invenit sorest epi-

    Orientales
    perstitionis

    serpat Ecclesias, et quoties praifatffi suvirus synodus generalis exstinxeril, vel

    tem quos optavit habere


    stolae brevitate

    participes.

    Longum

    quoties ejus sequaces salubria monila apostolica; sedis

    tius

    summa

    per universa discurrere. Unde ex tonegofii partem aliquam pro instructione

    spreverint,

    et,

    quasi erubescentes

    manus dare

    direximus, judicantes quod fanfa res vestram non

    veritati,

    aut aposfolicse sedis prtedicationibus obe-

    dire, in

    hac tamen obstinatione perstiteruat. Elafio enim semper affert saluti periculum, per quam ipsffipissime fraternitas vestra con-

    sius invenfor diabolus angelica potesfate privatus est.

    Pro his nobiscum


    doluit, apostolicaj

    cum hoc per prsedecessorum nostrorum litteras vestrls fuerit regionibus nuntiatum. Quod et nos pro his quee nuper acciderunt frafernitatem vestram curavimus inslruendam, ne alicubi per ignorantiam fidelium locum inpossif latere notitiam; prsecipue

    non immemor

    lecfionis,

    qua mon-

    venire possit subrepfio

    pra?dictorum (perdiforum)

    sfratur

    Si patilur

    unum membrum, compatiuntur


    fieri

    sed qui nituntur talia vindicare sacra? consorlio com-

    omnia memhra omnes homines


    tatis

    (I Cor. xn).

    salvos

    et

    Sed Dominus, qui vuU ad cognifionem verieis

    munionis arcendi evidenfius innotescant. Igitur ubi inferest fidei, quidquid ad gratiara hujus perfinet
    SEecuIi

    venire,

    nunc miiltorum sensus illuminans,

    respuatur

    cum

    nec nafuralis atfectio rebus

    desiderium apostolicEe communionis infundit, ut quod dudum intentione pra^dicabanf, hoc nunc correctionis professione

    debeat coelestibus anteponi, ut illud praeceptum Do-

    mini compleatur

    condemnent. Quorum reditum ideo

    quam me, non


    ciis,

    est

    Qui amat 'pati-em aut malrem plus me dignus {Matth. x). De cseteris

    absque suspicionis morsu recipimus, quia dum peccatum sine aliquo excusationis velamine confitentur,

    quaj in religionis causa, confidentes divinis beueflprsesenti

    tempore iterum de Orientis partibus

    433

    EPISTOL^ ET DECRETA.
    et

    434

    speramus,

    legatos direximus

    Domino

    Jesu Claristo

    si

    qui episcopi vobis occurrerint, et libellum, cujus

    supplicate [F. supplicato], ut ipse qui pro pietate sua

    continentiam percepistis, a se subscriptum offerre


    voluerint, suscipite, eisque^prffibete sanctaj

    prospcrumdonavitinitium.similemconcederedignetur effoctum. Urbanumsedisapostolicoedefensorem,etiam huic aptum negotio, ad caritatemtuam direximus per


    ;

    commu-

    nionis consortium. Si vero

    occurrentes ipsi eo quo

    superius diximus ordine profiteri noluerint, a vobis


    sed equidem sub sacerdotali alTeotione tractentur neque vobis sit cum his mensa communis, neque ab his vel victualia prajsumatis accipere, nisi tantum
    :

    de universarum effeotuum causarum responso congruo cupimus qua3 sunt votiva cognoscere. Deus

    quem

    vos

    incolumes custodiat, fratres carissimi. Data


    viro

    vi

    idus Septembres, Florentio

    clarissimo cousule,
    3.

    OBSERVATIO

    P.

    ANTONII PAGI AD ANN0M CHRISTI olb, N.

    Cliristi olo revocandas litterae HormisCassarium Arelatensem episcopum scripta;, in quibus docet llormisda Dardaniai et Illyrici episcopos ad sedis apostolicffi coramunionem rediisse, si-

    Ad annum

    dce ad

    gnilicatque se legatos in Orieniem misiss ep-isto\a.d[dlm dalaYiidiisSepiejyibresFlorenHoV.


    et collectores concihorum autucos. Baromus mantes annum Christi 318 Magni et Florentii cousulatu notatum fuisse, easdem retulere ad eum Christi annum. Verum eo anno Magnus solus consul processil, ideoque eje litteraj, cum quibus aliqua? annis sequeutibus dataj connexionem habent, ad annum 5Jo omnino retrahendae, et in nova Gonciliorum editione in suum ordinem restituenda3 erunt. C.
    =

    subvectiouem, si causa poposcerit, et liospitalitatem, ne credant se omnino fastidiose despeotos. Cum autem Constantinopolim Deo adjuvante veneritis, in eam seoeditequamimperatorprffibueritmansionem; etnul!um ad salutationem vestram prius permittatis aocedere, esoeptis liisquosipse miserit imperator, aut quos nostras communionis esse cognoscitis, donec ipsuin

    B pi-incipem f
    i

    videatis

    ; '

    salutantes, cui prwsentati, i

    litte

    ras nostras offerte, suggerentes

    magnum

    nos de ejus

    imperio gaudium peroepisse, et nimium gratulari quod eum Deus omnipotens ad hoc eve.tit, juxtaejus saoras litteras, ut secundum ea quse sunt ab apostolicse sedis constituta preesulibus, Deo auctore et re-

    gno

    ejus adnitente, Ecclesiarum et

    pax

    et unitas his

    EPISTOLA XXXI.
    Acacium, damnandum,
    le

    AD JOSTINIANUM AUGUSTUM.

    Ad pacem assequendam

    temporibus desiderata proveniat. Qui si vos hortatus fuerit ut Constantinopolitanum videatis episcopum, intimate vos prfefinita habere, qnre etiam ab eis
    sa?pe sunt cognita, quaj ab universis episcopis catho-

    galos miili significat. Hormisda episcopus Justiniano Augusto.

    licam

    Litterarum vestrarum serie religionis ope pollente,


    devotionis optatissiina gratulatione suscepta, gratias
    divinitati retulimus,

    celebrari.

    communionem amplectentibus professio debeat Hwo si episcopus Constantinopolitanns imsi

    plere paratus est, ei gratanter occurrimus;

    vero

    quia dedistis indicium

    facile a

    vobis fieri

    quod potuissemus bortari. Hinc

    est

    quod

    quia sponte laudabilia cupitis, digne ad priucipatus apioem generis 'vestri stemmata pervenerunt. Qua-

    propter insistite et religiosEe vivacitatis animis imminele, ut quemadmodum pro bonee voluntatis initio genus vestrum meruit culmen imperii, in ajterna vobis

    adhortationem sequicontemnit, quid necesse est ut ad ocoasionem contentionis salutatio nostra proficiat, quibus non est disputationis autcertaminis causa in mandatis? Si vero imperator sibi aperiri voluerit quid sit quod ab episcopo fieri posedis apostolicaj
    stuletis,
    si

    formam

    libeili

    quam

    portatis ostendite.

    Quod

    de

    anathemate

    Acacii

    consentiens,

    successores

    de perfectione gloria sint triumphi. Videte

    quo
    es-

    desiderio ad paois gaudia ludiflcatus diu

    mundus

    hortet (exsultet). Respicite generalitatis animos, vestri

    ejus diserit recitandos, ob hoc quod propter jdefensioneni Chalcedonensis synodi aliqui eorum (nempe Euphemiiis et Macedonius) fuerint exsilio denortati,

    praesumptione benelioii, certa spe quietis


    est

    attolli;

    insinuabitis nihil vos de libelli posse

    forma decer-

    non
    Qos

    quod

    se dubietas inserat,

    quid ambiguitatis accedat,

    quod alicum testamini, quod et

    non

    est

    pere, in qua sequaces

    tur.Sed

    si

    eos

    damnatorum jpariter continenab hac non potueritis intentione defle-

    ctere; saltem hoo acquiescite, ut anathematizato Quaooncordiam specialiter per libellum, quem vobis dedimus, Acapropter tantse magnanimitati gratias agentes, quanta Q gio^ (je praedecessorum ejus nominibus taceatur, possumus petitione deprecamur ut Acaoii nomen abrasis eorumde diptyohoruminscriptione vocabulis. oum sequaoibus suis, quod plene unitatis EcclesiaQuo facto episcopum Constantinopolitanum in verum impedit gaudium, damnationis ordine sit remostram oommnnionem accipite. Libellum vero vel epitum. Nos enim oonvenientes oausEe qualilati direxiscopi Constantinopolitani, vel aliorum, quos vos

    quidem bene novimus, accedere ad Ecclesiarum


    religionis (religiosi) prinoipis vota.

    mus
    3ti

    legatos, quibus prffisentibus initium

    gaudii possit

    quod dedisecundum qus mandatis contineuDomini


    517).

    suscipere

    Deo volente

    contigerit,

    primo

    agite, ut

    lur impleri (anno

    prwseute populo recitetur. Quod si hoc fieri non potuerit, saltem in secretario prcesentibus clericis et
    archimandritis relegatur. Haec omnia
    si

    INDICULUS
    QUEM ACCEPEHUNT LEGATI APOST0LICJ3 Legaios instruit.
    Ciim Deo propitio partes Orientales

    Deo fuerint

    vo-

    SEDIS.

    Ientecompleta,imperatoremrogatu[F.imperatorrogetur], ut destinatis sacris permetropolitanos episcepos,


    adjunctisipsiusepiscopiConstantinopoIitanilitteris,inepiscopi, Blandus presbytcr, Felix et Diosoorus dia-

    fueritis ingressi,

    Hano epistolam cum novem sequentibus de pace .t unitate Orientalis Ecclesiaj scripsit Hormisda poniifex anno Domini 519. Curavit eas deferri per legaiionem sedi apostolicas, qua Germanus et Joannes

    coni fungebantur,

    rum agendarum

    quique sequentem indiculum rea pontifioe acceperunt. Sev. Binius.

    43a

    HORMISD^ PAP^
    A
    clementia divina
    provexit;

    436
    ob hoc
    scilicet

    notescatepiscopum Constantinopolitanum,suo quoque consensu celebrata professione quam sedes apostolica


    destinavit,

    ut tan-

    dem
    straa

    inunitalemcommunionisfuissesusceptum,
    etiam ipsos hortetur similia proliteri, imperdtor aliquid difficultatis
    Constantinopolitanus,
    directis
    coe-

    aliquando divisores dominicicorporis fidei veexsecutione compressi, Ecclesiarum concordia

    quibus

    litteris

    Quod

    si

    in Iiac parte

    attulerit,

    episcopus

    prfficeptionibus

    episoopis [suis parojcialibus, vel

    impedimenta succideret, et universitas de adunatione gauderet. Hoc religioni, hoc fidei, hoc sereaitati vestra specialiter ccelitus mandatur officium, 'quibus et posse omnia, et perficere videmus
    diabolica

    teris melropolitanis, eis

    prajsentibus qui a vobis pafecerit, innotescat


    :

    indultum. Itaque sicut


    cepti operis

    instituistis facere,

    navate sus-

    riter directi

    fuerint,

    quid ipse

    munus quod superna


    fieri,

    vobis Providentia

    quod ab eo modis omnibus vos oporlet esigere, ut


    faoti

    videtis injunctum. Et vere sic deouit ut

    per prinoivestri

    bujus testimonio peragrante, etiam universos, vel qui longe sunt positi, latere non possit.

    pem pax

    debeat

    quam

    reverentia Divinitatis
    obla-

    exposcit. Date has assumpti

    Deo nostro

    EPISTOLA XXXII.
    AD JUSTINDU AUGOSTUM.

    tiones imperii, ut per vos possit pacis fructus impleri.

    Sine dubio quidquid


    pra^stitum, a vobis

    tali

    facto

    animaj vestrae fuerit

    mundo

    judicatur impensum.
    venerabilie

    Ma-

    Ab

    iis

    qui, admissis Chalcedonensis concilii decretis

    gnum

    et

    incestimabile est,

    imperator,
    :

    Acacium damnarerecusahunt,cavendam;legalosque ob pacemelunionem Orientalis Ecclesixmissos commendat.

    propter quod adsoiti

    cstis jiidicio Divinitatis

    exten-

    duntur ecce vota paoem


    cissa

    desiderantium;

    diuturni

    temporis tractu moeret Eoclesiarum indivisibilis disglorise vestrae


    fa-

    Hormisda Justino Augusto. In tantum pro gratia Divinitatis

    cum

    circa

    communio; est in gemitu discerpta fraternitas, Patrum dogmata varia sit voluntas. Accinlumbos viribus
    veiit
    fidei,

    mam

    oonstat extensam,

    et ita

    vos suffragante vitae

    gite ergo

    videte cui vos


    sit

    regi

    mundo contigit innotescere, probatissimorum hominum opinione vulgante, ut super vos polius credatur delatum culmen imperii, quam
    merito laudabiliter per imperium vos aliquis dicat agnosci. Certum est quidem hujusmodi provectione veslra pristinosplendori accessisse decoris

    Divinitis

    obsequi,

    quantum

    procurat impleri. Ecclesiaj

    quod per vos venerandse corpus, quod

    propria Christus noster passione fundavit, gloriae veslrcB

    adunare

    factis instituit.

    Non

    est

    quo magis

    oirca

    vos gratia supernae majestatis eluceat,


    clesiae

    quam

    si

    Ec-

    cumulum

    sed sicut tenuistis

    moribus principatum, sic cum vos per ora gentium impatiens secreti magaitudo detulerit, ad C oausae hujus vetustissima calmitas, sed pro immanos quoque, sicut mystioe loquuntur Scriptura?, tenitate sui recentissimus dolor, et tanto Christianis stimoniis suavitatis vestrae odor advenit. Et certe animis fortiorgemitus, quanto temporibus estdilatus. cum late prudentium hominum sententia religiosEe Videndum vobis est in quantum quotidie antiqui hoolim
    fuerint instituta dispersa, habere non potuimus incognitum quidquid de vobis fuerat mundi attestatione vulgatum quia sicut mediocri laude digna in immensum sibi nequeunt vindioare praeconia, ita sine fine prajdicandum rapitur iu populum quidquid bono fuerit admirationis ornatum. Vindioat enim sibi quantitatis suae jure magnitudo famte testimonia, quia nesciunt latere rairanda. Hinc est quod principatus vobis ac honorcs [Ed. Rom. adoreas) publica jura commiserunt nam quod meritorum insignia generalitatis facta snnt vota, nomo ita rerum arbiter ioiquus exstitit, qui passim vos Eestimet arvita; vestrae
    :
    :

    corpus per vestrum reparetur offioium, sanguiuis Domini redemptione formatum. Est quidem

    stis

    fervescat insania, et,

    cum
    B.

    olim

    causa
    :

    sit

    decisa

    fine sententiae, pacis faciat tarditatem

    et

    cum

    Chal-

    cedonensis synodus,
    placeant,

    et

    papae Leonis

    constituta

    mine non

    quo ad caritatem reverti volumus a certadesistas. Sequuntur quae dogmatibus prae-

    diotis ascripta sunt, et

    eorum sequacibus, quos

    prae-

    damnatos intelligunt, non recedunt. Tenent adhuc in complexibus nomen Acaoii, quem vident judicio sedis apostolicae merito poenam subjedicta auctoritate
    cisse

    damnari. Quis non intelligat simulate dici SanctorumPatrumsequimur dogmata, sed non diligimus
    :

    facta? Qua2 a sanota synodo Chalcedonensi constituta


    sunt, et quae beati Leonis epistola continet, fovemus,

    ches inclytEe accepisse titulos,

    cum

    negari nequeat-

    digne vos meruisse imperii culmen, quorum probitatem mundus agnovit. Sed parum est, quamvis judicio
    universitatis,
    lllud

    veneramur, amplectimur, sed Acacio, [qui damnatorura

    communionem
    est

    secutus

    est,

    impendimus

    vota.

    suscipere loco praemii jura regnandi.


    est admirabile

    Sed quid opus

    de judicatis rebus verba facere,

    magis

    laudabilitate
    sint divina.

    quod ita vos hominum hrmatos suscipiunt imperia, ut judicia


    est

    cum

    nos hortari tantummodo deceat ut, expressa su-

    perius simulatione submota, sub

    omni puritatepacem
    optare.

    Non

    dubium

    electos

    suos venerabili

    debeant a quibus ha!c dicuntur

    Apud

    vos

    prajdestinatione Divinitatis ad tantae potestatis orna-

    mihi
    gie
    :

    est

    omnis deprecationis causa, imperator egrevobis imminet, ut qui


    ecclesiasticae

    inenta venire, quos sincerte fidei


    vallant.

    dooumenta circumspiritus

    vos hic ac talibus religiosi operis resistite viva

    Vere
    [Jer.

    vobis
    :

    prophetici
    ie

    convenire

    caritate;
    cordiae

    con-

    verba dixerimus
    novi
    sibili
    te
    i).

    Priusquam

    formarcm inutero,
    procurante,

    habuistis sub privata vita desideriuni,

    sub

    Ad hano

    vos gloriam, incomprehenprotnlit, sub custodia iidei

    supernae

    majestatis dispositione

    obsequium naturae mundo

    transactae vitae probitas instituit, atque

    ad imperia

    quo magis gratiae vestrae cumulus accederet,quam quod vobis divinitus datum est, ut quod semper voluistis fieri, per vos ad terminum possit adduoi. Nec breve specimen circa
    principatu detis efTectum.
    fuit

    Non

    437
    vos gratise DiTinitatis
    facere
    effulsit,

    EPISTOLjE et decreta.
    quibns
    ii:Uur

    438
    irrita est

    posse

    rectio

    quia

    quaelibet in cultura Dei con-

    quod semper

    optastis.

    Quapropter qiioniam

    fessio, cui deest fidei

    plenitudo. IIoc enim

    quod a

    re-

    vobis tantai caiiSiG titulum videlis esse servatum, re-

    liquis

    fieri

    poposcimus, a multis jam sacerdotibus


    :

    movete quidquid anbiguum remansisse creditur ad pleniludinem gaudiorum. Nos enim qua decuit afFectione per Gratum virum clarissimum, cui pro moderatione sui congrue sensimus offlcium legationis in-

    constat elfectum

    et unitas esse justa in

    communione
    (anno

    non poterit, si non Domini 519).

    fuerit in reversione servata

    EPISTOLA XXXIV.
    AD JOANNEM CONSTANTINOPOLITANUM EPISCOPUSl.

    junctum, litteris vestri principatus acceptis, causffi magnitudini convenieates, = destinavimus viros Ger-

    Acacium damnandum,

    manum

    et

    Joanneni episcopos, et Blandum presbyteet

    et in legatorum manihus fidei professioncm emittendam.

    rum, nec non


    arriserit,

    Felicem

    diaconum,

    per quos

    si,

    quemadmodum prajsumimus,

    serenitatis vestrtc favor

    secundum quae mandata

    sunt, Ecclesiaruni

    Hormisda Joanni episcopo Constantinopolitano. Reddilimns quidem, frater, congruum litteris tuis sub ecclesiastica libertate responsum et quid in his
    ;

    aduualione generalitatis possit vota firmari

    (anno

    congratulati

    fuerimus

    insertum, qui taciturnitate


    legatio,

    Domini

    519).

    prajteritum, evidenter expressimus.

    EPISTOLA
    6

    XXXIII.

    sensibus tuis

    nunc crebra

    Ac licet cuncta nunc usu in Ecnostrum repetita


    conciliandae

    AD EUPnEMIAM AUGDSTAM.
    Ecclesiss restituendam cohor-

    clesia diuturnEE conversationis tuae vetustas infuderit,

    Augustum ad pacem

    juvat tamen adhuo latius aperire


    ratione consilium
    disseritur,
    :

    tandum.

    quia tunc hene de fidei firmitate


    simplicibus verbis

    Hormisda Euphemics Augusta?.


    Ecclesiarum pax
    nitur,

    quando

    jam coelesti ordinatione compocum vos ad imperium Deus eleglt, apud quos
    semper
    religionis suse cognovit affe-

    pacis cupiditas explicatur. Desideria quippe tua, qui-

    esse integrum

    bus te ad ecclesiasticam testaris festinare concordiam, ut haberent partes illce semper optavimus ;nec
    sola votorum ambitione contenti, usi etiam precibus sumus. Vestro sunthaec et mundi testimonio roborata qucB loquimur quia ut catholicae unitatis reparatio fit, auctoritatem nostram integritate submittimus.
    :

    ctum.

    Nam

    sicut

    in privata vita

    Deum semper

    recto

    dogmate
    retis, et

    coluistis, ut

    de religionis concordia cogitavestri pri-

    multa quideni inter ipsa imperii


    facta sunt, quse

    mordia
    fidei

    spem

    nobis correctionis inte-

    gra? pollicentur. Unde quia in vobis

    amorem

    fervere

    Inclinet orationibus nostris


    seratio, ut

    gratulamur, agentes Deo gratias, quotidie pro

    quod

    creditis

    aurem suam divina mipostulandum, sequamini, et

    vobis beato Petro apostolo supplicamus, ut votis ve- Q ametis oblatum. Nobis una causae sollicitudo, una slris apud Dominum suffragetur, et cursum bonas custodia est, ita pacem cupere, ut sic religionis, sic
    voluntatis

    adimpleat.

    Nec dubium
    Hinc
    est

    est

    divinis

    vos

    auxiliis adjuvari, quia tanto religionis studio


    tis

    ccelestibus

    obeditis.

    mandaquod quia sanctum


    destinamus, ut
    arripuistis,

    venerabilium Patrum constituta serventur quoniam quae inter se consona credulitate non discrepant,
    :

    aequum
    diutius

    est ut simili observatione subsistant.

    Sed cur

    conjugii vestri constat esse propositum, bas fiducialiter

    immoramur?
    qua

    Scis

    ipse

    unitatis

    causa quid

    ad vestram clementiam
    amplius incitetur.
    Christus vult
    se voluit a

    litteras

    esigat, scis ipse

    via ad beati Petri apostoli de-

    per vos ad perficiendam Ecclesite pacem mariti vestri


    pietas

    Magnum
    est.

    opus

    magna
    pulos

    vobis causa commissa

    Per vos etiam pofcedera revocare,

    ad Ecclesice

    quos per

    morte redimere. Magna etiam


    si

    vestro sexui parata est laudis occasio,

    vobis instan-

    tibus Ecclosiae suas Christus quas divisa fuerant

    mem-

    Habes itineris tui ducem, Chalcedone habitum pro religione conventum. Jam te quoque, quod idem amplecti testatus es, beati Leonis redeuntem dogma comitabitur. Haec si placent, Acacii defensio damnati non placeat hoc est quod boni studii a perfectione vota suspendit. Si sunt enim illa adversum Dei et
    beas venire consorlium.

    quem

    te

    jam sequi

    asseris,

    bra conjungat. Nec ejus major est gloria, quaj hu-

    mana;

    legis ejus inimicos venerabilium Patrura congregasolam crucem D tione disposita, ut quisquis eos in communione sequam omnis veneratur mundus invenit *. Superabitis queretur, jam tunc latam subiret in sua damnatione quinimo illius merita, quia Ecclesiw unitas per illam sententiam; non sunt igitur nova quae constanter suuminvenitsignum, per vos est habitura remedium. essequimiir, sed temporibus illis facta jiidicia justa Agat igitur jugalis vestri religiosa clementia, ut fraPatrum constitutione servamus. Hortamur itaque,
    salutis

    lignum scrutata

    est,

    et

    tres et coepiscopi nostri

    sub eo

    libelli

    tenore,

    quem
    ;

    dudum misimus,
    a

    fidem suam

    dignentur asserere

    mentem tuam Dei nostri misericordia adjuvante pulsamus, ut ab omni te haereticorum contafrater,

    qiiatenus perfecta possit esse quse est inchoata cor-

    gione,
    i>

    Acacium cum sequacibus

    suis

    condemnando,

    Hoc loco desidcratur nomen Dioscori diaconi, quod in epistolis sequenlibus expressum invenitur, licet non hoc ordiue. Nam in ipsis post noraina episcoporum legatorum mos nominatireperiuntur anibo
    legati diacuui et novissinie Blandus presbyter. Sed hujus epistulae aucturitate dici potest errore libra.'iorum accidisse quod ibi series nominum sit inversa, et diaconi ante presbyterum positi reperiantur.

    Justini imperatoris, insignis pietate femina, antea Liipicina nominata fuit. Quaiido

    Euphemia, conjux

    vero Justinus imperator factiis est, nomine Enphemife illustris martyris, in cujus basilica Chalcedonense concilium oelebratum fuerat, coujugem suam pietatis ergo appellari voluit, antequam illam Augustae
    *

    titulo

    decoraret. Zonaras et

    Cedrenus in Ju-

    stino. Sev. BiNius.

    Sev. Binius.

    Helena, Gonstantini mater, Christi crucem invenit.

    439

    HORMISD^ PAP^
    A
    principis
    sacris

    440

    disjungens, una nobiscum dominici corporis partici-

    quara sollicitudo nostra cessaverit, tam serenissirai


    affatibus
    incitati,

    patione pascaris. Si nobiscum universa prfedicas, cur nobiscum non universa condemnas? Tunc enim uo-

    legatos destinare

    curavimus,
    sajpe

    biscum qua. veneramur amplecteris, si nobiscum quaj detestamur horrueris. Pax integra nescit aliquam habere distantiam, et unius Dei vera esse non
    potest nisi in

    quorum officio, Deo auctore, in his quse mandavimus subsequi non dubitamus effectura.

    Et ideo corapetenter enitere, ut Ecclesiaj catholicffi hos praecipuum vestrae liberationis munus possitis

    confessionis unitate cultura.

    Quapro-

    pter salutantes te fraternee caritatis affectu, petitio-

    nem

    Germano
    camus

    tuam, missis, sicut sperasti, religiosissimis viris ac Joanne episcopis, a Felice diacono,
    esse

    quatenus, repulsis omnibus quse hactenus nocuerunt, in una quam semper optavimus communione gratulantes, Deo nostro laudes referre sine cessatione possimus.
    offerre,

    Dioscoro diacono, atque Blando presbytero, signifidatis instructi ante allegationes

    JUSTINl SUCCESSOREM. pacem tuam sub ea qua siepe Sperat fore ut ejus opera pacem Ecclesia adipiscatur, scripsimusprofessione suscipient. Imple ergo, frater et inissa ab eo munera se accepisse nuntiat. carissime, gaudiura nostrum, et tuura ad nos per Hormisda Justiniano viro illustri. eos rectaj fidei tuse remitte praeconium, ut per te Magnitudinis vestrae litteras sanctae fidei plenas

    completam. Hi vero quibus fuerint maneorum, si cogites,

    EPISTOLA XXXVII. AD JUSTINIANDM DOMESTICORUM COMITEM POSTEA

    evidenter agnosces. Hi

    universis detur e.xemplum (anno

    Domini

    oiO).

    amore suscepimus, quibus, ad exercendam apud vos


    praedicationis apostolicse firmitatem, opportunitatem

    EPISTOLA XXXV.
    AD EUMDEM.

    nobis provenisse

    divinitus nuntiastis.

    Unde

    indesi-

    Cum jam

    fidem caiholicam profiieatwillipotissimum de slabilienda pacecogilandum, pro quaipse legatos


    desiinavit.

    nenter Domino nostro agimus gratias, qui ad tara

    Hormisda Joanni episcopo Constantinopolitano. Ea quffi caritas tua destinatis litteris significavit
    agnovimus,
    tuai,
    et

    tempus vobis et animum dedit. quidem desuper ista agnovimus ordinari, postquam ei detulit divina majestas imperium, qui se ad componendara Ecclesiarum pacera indicat ordinaprajclara remedia et

    Et nos

    gratulamur ad conscientiam nostram


    :

    tura.
    lis,

    Ergo

    restat ut universi episcopi partis Orienta-

    fidei tue indicia pervenisse

    optantes ut intentioni

    juxta libelli seriem, ad correctionis pervenisse

    quara rectam esse cupimus, plenum Deus noster circa ecclesiasticam pacem concedere dignetur effe-

    se testentur effectum. Patet venerandsa via concordias nota (nolata) sunt optata^ remedia sanitatis. Saotum, cujus spem animo snpernse majestatis assum- C cerdotes qui catholicam pacem desiderant, profespsimus quia imperatorem serenissimum ad hoc prosionera catholicam non recusent non enim opus est videntia divina judicamus electum, ut per eum Ecpartibus errorem corrigi, sed radicitus araputari. In;
    :

    clesiarum redintegratio tantis temporibus desiderata proveniat. Quapropter licet quas pro fidei unitate faoienda sunt tua; caritatis notitiam latere non possit, legatos tamen diresimus, quos ratio causae poscebat
    :

    sistite igitur,

    sicut coepistis,

    ut

    merces apud

    Deum

    vestra, quae

    de boni operis inchoatione habet ini-

    tium, de perfectione consequatur effectura.

    Animum

    quidem vestrura

    talera

    missa ad nos testantur allo-

    quibus hortantibus, et quse jam pridem


    gnificata, et quse

    a nobis

    si-

    quia, ut ad plenitudinem boni propositi


    indigeatis hortatu
    :

    non multum

    nuper

    iterata

    sunt,

    ad effectum,

    nostri taraen desiderii ea quae


    ;

    Domino nostro

    auctore, perveniant.

    spem

    dedit ratio (oratio) amplius accendit ardorem

    EPISTOLA XXXVT.
    AD ARCHIDIACONUM ET

    et avidius

    CLEHUM CONSTANTINOPOLITANUM.
    molestia liberatis legati ad

    gaudia impleri cupiraus, qute instare jam divinitus arbitramur. Hinc est quod beatum Petrum

    Catholicis hseretioorum

    apostolum quotidie suppliciter obsecramus, ut vobis,


    per quos integrari
    Ecclesia,

    pacem confirmandam mitiuniur.


    Hormisda Theodosio archidiacono Constantinopolitano, et universis catholicis a pari.

    membra

    sua sancta
    et

    jam

    sperat
    tri-

    et effectura

    Deus celerem,

    salutem

    buat longiorem. Nos quidera vestris anirais obse-

    Gratias misericordiae divinae competenter essolvimus, quaj fidem vestram diu laborare non passa est
    et

    quentes viros direxiraus, ad solidandam sub apostolica3

    dispositionis ordinatione

    concordiam. Vestrum

    nam tempus oblatum

    est,

    quo

    fidos

    militis suos

    est,
    ita

    ut sicut nos bonaj intentioni deesse noluiraus,


    eos apud nos optatura referre faciatis eflectura.

    catholica recuperare possit Ecclesia. Quae

    animum

    veslrae potest obtinere jucunditas,

    enim major quam ma-

    iorum commemorata depulsio? Gaudiis praesentibus compensate afUictionis incommoda quia Deus noster, qui remedio fuit, adversis opprimi caritatein
    :

    vestrur veneranda sacraria susceperunt quod an:pUus beato Petro apostolo facietis acceptius, si per vos optatam Ecclesia^ receperiut unitatem (anno Domini 519).

    Munus

    vestram noluit, sed probari.


    [loris

    Nam

    si

    transacti

    malacum

    prsesenti, quee divina esse

    temnon ambiampliora

    EPISTOLA XXXVIII.
    AD CELEREM ET PATRICIUM CLARISSIMOS AULICOS. Legaios in causa pacis coadjavandos.

    gitur, retributione compensetis, quis dubitat

    vos prcemia consecuturos quara nocere potuisset adversitas? Et quamvis pro statu fidei catholicaa nun" Ex epistola trigesima secunda praecedente patet quod hoc loco nomina legatorum diaconorum ante

    Hormisda Celeri et Patricio a pari. Quamvis pro loci nostri consideratione de causa
    presbyteri noraen posita reperiantur, ut dixi supra in notis ejusdem epistolas. Sev. Bunius.

    m
    tidei catholiese

    EPISTOLyE ET DECRETA.

    442
    :

    tamen ad A beatitudini vestrffi significavimus quod in Scampina lianc partem sereaissimus princeps magnopere dieivitate factum est vestris orationibus tacere non permisimus. Antequam nos ingrederemur in civitarectis airatibiis nostrum incitavit studium, pro oujus tem ipsam, venerabilis Trojus (Troilus) episcopus legatos voluntate direximus. Et quia liujusmodi cum suo clero vel plebe in ocoursum nobis egressus causa filiorum Ecclesias sublevari debeat ansiiio, satacere possimus,

    minime

    lutantes vos cultu atque bonorilicentia compotenti,

    est.

    Et

    quomodo Deus

    in ipsa die benedictus est, et

    poscimus ut pro ecclesiastica pace allegationes eorum qui dicli sunt apud aniraos serenissimimi principis adjuvetis siquidem vestrae celsitudinis laborem non parva retributio subsequitur, cum omuipotenti
    :

    qua3 festivitas per ipsius pietatem est subsecuta, ad notitiam apostolatus vestri referimus. Nobis pragsentibus, vel suo clero et nobilibus viris ipsius civitatis,

    libellum subscripsit, porresit


    sente

    suscepimus, et prae-

    Deo nos
    ritis

    gratias persolvere de vestris

    openbus fece-

    omni

    olero

    vel plebe, in

    gradu suo a servo

    (anno Domini St9).

    vestro Petro notario sanctse Ecclesise


    reiectus.

    Romanse
    Sancti

    est

    EPISTOLA XXXIX.
    AD PR.ECEPTOM PR^TORIO THESS.iLONlCENSEM.

    Erat

    conveutus in basilica
    vestrcB,

    Petri.

    Confitemur beatitudini
    et

    tantam devotionem,

    Eadem qux
    Hormisda prasfecto
    croteris illustribns a pari.

    in superiori.

    tantas Deo laudes, tantas lacrymas, tanta gaudia dif-

    prsetorio

    Thessalonicensi

    "

    fioile

    in alio

    populo vidimus. Prope onines


    milites

    reis, viri

    cum mulieribus,

    oum cum crucibus in

    ceoi-

    Licet pro causa ecclesiastica

    nunquam

    sollicitudo
    sa-

    vitate
    lius

    nos susceperunt. Celebratae sunt missae, nulreligionis est recitatum, nisi

    nostra cessaverit,
    cris affatibus

    tamen imperatoris serenissimi


    incitati, legatos

    nomen obnosium

    promptius

    cum

    coelestis

    misericordiiT favore direximus;

    quorum

    ofticio

    bona,

    qua; de principis mente prffisumimus, impleantur. Et ideo salutantes amplitudinem vestram, cultu et bo-

    tantum beatitudinis vestrae. Noster episcopus veneraGermanus missam celebravit. Et promiserunt neo postea recitari, nisi quos sedes apostolica suscepit. Quanta a nobis operata sunt, Deus propitius in
    bilis

    poscimus ut pro redintegracommodetis studium, nec tantis tidelium tardari vota temporibus permittatis quia non est dubium celsitudinem vestram fructum tantce
    est,

    nore quo dignura

    vobis conservet. Istam epistolam ante triginta milliaria a Lignido


    civitate

    tione fidei vestrum

    feoimus, sperantes ipsa die in

    cum

    Dei adjutorio pervenire. Et

    eadem quomodo ad

    nospervenit Scampinus episcopus, speramus etipsius


    civitatis

    laudis acquirere,

    si

    per

    eam

    quce ab omnibus bonis

    Lignidi episcopum
    fuerit, data

    similia faoere.

    Quod

    si

    optanlur, Dei nostri misericordia operante, proveniant (anno Domini 5t9).


    r,

    factum nus
    et

    ocoasione rescribemus. Soampis


    missas, hora coenatoria, Stepliacc.

    nobis positis, post

    EPISTOLA XL.
    AD ANASTASIUM ET PALMATIAM
    NATOniAS,
    Q\}JE

    Leontius vv.

    ab imperatore missi in ocin par-

    CLARISSIUAS FEHINAS SE-

    cursum nobis venerunt, adhuc nesoientes nos


    comiti Stephano data, ut ad partes
    in

    TEMPORE PERSECUTIONIS ANASTASII PRO


    quse in swperiori.
    et Palmatiae a pari.

    tibus Grteciarum positos, quia talia raandata fuerunt


    Italiae transirent
    iste,

    FIDE CATHOLICA INCONCDSSyE STETERANT.

    Eadem

    ocoursum nostrum. Est Stephanus


    de parentela
    tilii

    qui

    modo

    Hormisda Anastasiae

    Bonaa voluntatis studium divince semper comitatur


    prosperitatis effectus. Dei nostri providentia temporis
    facultas oblata est, in

    debeatis anniti.

    qua pro fldei vestraj pivpmio Do superna primitus misericordia,

    militum Vitaliani. Hi nobis nuntiaverunt Patricium senatorem proscriptum et in exsilii.m missum. Pro qua tamen oausa, nisi quomodo ad nos pervenerit, non possumus dioere, quia non est de talibus rebus facile dedicitur,

    vestri magistri

    deinceps de consoientia clementissinii principis prce-

    liberare. Dicitur

    tamen
    teneri,

    et apocrisiarios

    Thessaloniepistolas
    ipsis
    et

    sumentes, legatos pro religionis catholicte causa direximus, per quos amplitudinem vestram debitae venerationis
    clesiastioff!

    censis Ecolesice

    apud quos dicunt


    :

    inventas

    pro qua oausa, nesoimus

    cum

    salutamus

    officio; postulantes ut

    pro ecrepulsis

    redintegratione concordise vestrum laboiis

    rem atqueoperam nonnegetis, quatenns cum,


    remotisque
    ritas,

    Demetrium, Magistrianum, et alias personas, quarum nominaignoramus. Ista sunt, quomodo praediximus, qufe audivimus. De causa tamen
    ecolesiastioa
    tur.

    Philumenum,

    quos apostolicas sedis damnavit auctoest,

    cum

    Dei misericordia prospera nuntianin Italia

    ad unam, qua? recta

    communionem

    plebs

    Cosmatem tamen medicum pro qua causa


    quapritur,

    Christiana redierit, beatum

    Petrum apostolum, pro

    venit, penitus intelligere


    fortiter
    sciatis,

    cujus fide nitimur, in vestris possitis habere aotibus

    non potuimus, nisi hoo, quia de quo debetis esse sollioiti, ut

    adjutorem (anno Domini 319).

    pro qua oausa ibidera venit.

    EXEMPLUM SUGGESTIONIS SECUND/E


    GERMANI ET JOANNIS, EPISCOPI, FELICIS ET DIOSCORl DIACONORDM, ET BLANDI PRESBTIERI.

    ITEM TERTIA SUGGESTIO


    LEGATORUM SDPHANOMINATOROM.

    Quanto

    cum

    honore Scampi fuerint accepii.

    Lignidum pervenisse,

    In civitate Aulonitana

    1'io pervenimus, et soopo civitatis ipsius, et quid est actum, vel quale responsum dederunt, et quia hcco promisit, ut cum

    quo ordine cum Dei adjutoquomodo sumus suscepti ab epi-

    et juxta ejus peracta.

    mandaia omnia

    In alia epistola signiflcavimus beatitudini vestrae de

    Scampina

    civitate de venerabili Trojo episcopo,


    et qualis festivitas

    quo

    ordine libellum dedil,


    in ipsa civitate.

    estcelebrata

    inetropolilano suo faceret libellum, in alia epistola

    Gum

    Dei misericordia venimus Li-

    543

    HORMSSDyE PAP^
    vir ipsius

    444
    vestrse
    sanctitatis,

    gnidum, Theodoritus episcopus venerabilis


    civitatis similiter

    libellum dedit, qui libellus iu Ecet

    clesia est relectus,

    orania

    secundum

    constitutio
    ;

    nem

    vestram sunt

    facta.

    Rogate

    Deum

    sperate ab
    ut Deus,

    quod unitatem sanctissimarum Dei Ecclesiarum secundum veterem Patrum requiris traditionem, et laceratores rationabilis gregis Christi animo repulsare (amore pulsare)
    rituali

    caritate

    apostolis ejus beatissimo

    Petro et Paulo,

    qui initia talia donavit orationibus vestris, similiter

    sequantur

    [sic] et

    prospera, ut tempora coronge vestraj

    in correctione Ecclesiarum

    semperpraedicentur.Quam

    Certus igitur scito, per omnia sanclissime, secundum quod vobis scripsi, una tecum cum veritate sentiens, omnes a te repudiatos bsereticos renuo et ego, pacem diligens. Sanctissimas enim Dei
    festinas.

    quia,

    epistolam ad apostolatum vestrura direxiraus die no-

    Ecclesias, id est

    superioris vestrse et novellae istius

    narum Martiarum.

    Romae unam
    et istius

    esse accipio illam


    civitatis
    illis

    sedem

    apostoli Petri,

    EXEMPLUM RELATIOxMS
    ANDREyE EPISCOPI PRA.VALITAN1.
    Continet simulationem episcoporum i/i synodo Epiri novi, et quse Scampis et Lignidi in adveniu legato-

    Augustse

    unam

    esse definio.

    Omni-

    bus

    quatuor synodis, id est Nicaena, Constantinopolitana, Ephesina, et Chaleedoaclis a sanctis

    nensi, et de confirmatione fidei et statu Ecclesiae as-

    rum

    acia sunt.

    sentior, et

    nihil titubare de
    **

    bene judicatis patior

    Domino semper
    meritis

    meo

    beatissimo,

    et

    aposlolica

    sed

    et

    conantes aut

    enixos (scissos) usque ad

    unum
    verbis

    sede intima veneratione prceferendo, atque angelicis

    apicem placitorum perturbare, lapsos esse a sancta


    Dei generali
    recte
    dictis
    :

    coaequando patri patrum papse Hormisdee


    vestigiis vestris piis-

    et apostolica Ecclesia scio, et tuis

    Andreas.
    simis, indico propter

    evidenter utens, per prsesentia scripta

    Commendans me bumillime synodum

    Epiri novi,

    quoniam
    aliquas

    flnxerunt

    anatbematizare intra semetipsos

    personas. Hoc tantumraodo ingenio usi sunt, ut os in

    sua malitia caperent


    sent in sua malitia,

    quibus

    restitit divina Trinitas

    per vestras sanctas preces;

    et cum deprebensi fuisnunquam potuimus archiepiscopo

    suadere ut ad viam veritatis et ad vestra preecepta


    verteretur. Sed

    modo cum advenerunt beatissimi atque sanctissimi domini episcopi vel diacoui directi a sancta corona vestras, occarrerunt illa Scampinus C haBreticum, qui, quondam Constantinopolitana; urbis episcopus, damaatus in concilio Ephesino a beato episcopus vir beatissimus Trojus cum omni gaudio Goeiestino papa urbis Roraae, et a venerabili viro Cyet luminaribus et, porrecto libello secundum vestram et una cum illo rillo episcopo Alesandrinae civitatis praeceptionem, statim reoepti sunt iu pace Chi'isti, anathematizamus Eutychetem et Dioscorum Alexanet missas celebravere cum episcopo in Scarapina cidrinaj civitatis episcopum, damnatos in sanctasynodo vitate. Et videntes Lignidonenses quod fecit ScampiChalcedonensi, quam venerantes sequimur et amnus, simili modu et ipsi secuti sunt. Nunc dum istas plectiraur, quae sequens sanctara synodum Nicasnam, litteras ordinaremus, supervenitMagistrianus de urbe Constantinopolitana, qui nuntiavit quia Deo propitio apostolicam fidera praedicavit his conjungentes Ti:

    Prima salus est, rectae fidei regulam cua Patrum traditione nullatenus deviare quia non potest Domini nostri Jesu Christi praetermitti senlentia, dicentis Tu es Petrus, et super hanc petram xdificabo Ecclesiam mcam [Malth. xxvi). Haec quE dicta sunt rerum probantur effcctibus quia in sede apostolica inviolabilis semper catholica custoditur religio. De hac igitur fide non cadere cupientes, et Patrum sequentes in omnibus constituta, anathematizamus omnes hfereses, prtecipue vero Nestorium
    hcec dico
    slodire, et
    ;

    precibus sanctis vestris et Constantinopolitani mise-

    raotheura parricidam, /Elurum cognominatum, ana-

    runt anatbema Acacio,


    verunt.

    et

    cum pace Pascha

    celebra-

    thematizaraus, et hujus discipulum et sequacem in oranibus Petrum Alexandrinum similiter condemnantes.

    Jam quod

    sequatur, vestra intercessio apud

    Deum

    laboret, ut ad perfectum servi sedis apostolicae

    Anathematizamus
    et

    similiter

    Acacium quondam
    et
    :

    inveniaraur.

    Epistolas vero

    quas

    destinaverunt ad
    viri

    Constantinopolitanaj urbis episcopum complicem eo-

    meam
    die

    humilitatem supra memorati

    beatissimi

    rum,
    quis

    sequacem factum,

    nec'

    non

    perseverantes

    episcopi pietati veslrae junctas

    transmisi.

    Accepta

    eorum coramunioni

    et paiiicipationi

    quo supra.
    *

    communionem

    complectitur,

    quorum enim eprum et similem

    EXEMPLUM LIBELLI
    et prse-

    JOANiNIS EPISCOPI CONSTAKTINOPOLITANI.

    adjudicationem in condemnatione consequilur. Simili tnodo et Petrum Antiochenum condemnantes,

    Catholicam fidem profiietur. Hxreticos omnes


    cipue

    Acacium

    detesiaiur.
    et

    Domino meo per omnia sanctissimo


    fratri et

    beatissimo

    analhematizamuscum sequacibus suis, et in omnibus suis (omnibus supradictis). Unde prubamus et amplectimur epistolas omnes B. Leonis papae urbis
    Roraw, quas conscripsit de recta
    sicut praediximus, sequentes in
    flde.

    comministro ^Hormisdas Joannes episcopus


    salutera.
    litteris vestrte

    Quapropter,

    in

    Domino

    omnibus sedem apo-

    Redditis mihi

    sanctitatis, in Christo

    slolicam, et praedicamus
    sunt,
    et

    frater carissime, per

    Gratum clarissimum comitera, et nunc per Germanum et Joannem reverendissimos episcopos, Felicem et Dioscorum sauctissimos diaconos, et Blandum presbyterum, laetatus sum dc spi

    omnia quffi ab ipsa decreta propterea spero in una comraunioue voapostolica sedes prajdicat,

    biscum,

    quam
    qua

    me

    futu-

    rum,
    fecta
    **

    in

    est iulegra Christianae religionis et per-

    soliditas.

    Promiltentes ia sequeuti tempore se-

    Epistola sive libellus.

    AI. nisos

    Hard.

    445

    EPISTOL/E ET DECRETA.

    446

    questratos a communioiio Ecclesite catkolicce, id est

    cousideratioai vestraj portitorique relinquimus

    quud

    omnibus non consentientes sedis apostolicffi, eorum nomina inter sacra non recitanda esse mysteria. Quod
    in
    si

    eloqui uon valemus.

    palatio in ecclesiam
    fidei

    summa

    cum
    ret.

    celebritate
    (o)

    pervenimus, ut

    animorumque

    in

    aliquo

    a professione

    mea

    dubitare tentavero,

    concordiam

    solemnis quoque celibritas roboraipsa

    hisquos condemnavi, per condemnationem propriam consortem me esse profiteor. Huic vero professioni subscripsi mea manu, et direxi per scripla tibi Hormisdai sancto et beatissimo fratri et papm magnte
    Romse, per suprascriptos Germanum et Joannem venerabiles episcopos, et Felicem et Dioscorum diaconos, et

    Vix credi polest quis fletus lcetantium, quae im:

    mensitas fuerit exundatioque populorum


    la^titiam turba mirabitur
    :

    suam

    nec dubitari poterat ma-

    num
    men

    adfuisse ccelestem,

    quae talem

    nuindo contulit

    unilatem. Acacii prasvaricatoris anathematizati node diptycliisecclesiaslicis, sed et CEeteroruni epi-

    Blandum presbyterum.. i!

    alia

    mwiu

    Joan-

    ues niisericordia Dei episcopus


    novellaj

    Constantinopolitanae

    scoporum, qui eum in communione secuti sunt, siib nostro conspectu significamus erasos. Anastasii quo-

    que ac Zenonis nomina similiter ab altaris recitaconsentiens, tione submota; pas est orationibus vestris Christiaomnibus supradictis subscripsi sanus in Domino, norum mentibus reddita una totius et Ecclesise Data mense Martio die 27 (28). indictione duode^ anima, una Iffititia solus luget humani generis inicima, (consulibus domino Justiuo imperatore Augusto

    Romaj hac mea professiono

    et Eraclio [Eutharico] v.

    o.

    eera

    dlvii),

    consensu docla-

    micus, vestrae precis expugnatione coUisus. Orate ut

    mini Justini imperatoris Augusti, Eutharico viro


    risssimo consule (anno

    Antiochenam quoque

    similis felicitas illustret Eccle-

    Domini

    519).

    ITEiM

    SCGGESTIO
    FELICIS ET DIOSCORI,

    siam, de cujus antistite adhuc tractatus nutare conquoniam inter diversa vota populorum de spicitur
    ;

    SERU.^NI ET JOANNIS EPISCOPORUM,

    DIACONORUM, ET BL.4NDI PHESBYTERI.

    personce electione non constat. Credimus tamen quod precibus bealitudinis vestroB de ipsa quoque velociter
    ordinatio digua proveniat, ut ccepta pax temporibus per omnem mundum pariter dirigatur, et

    Quanfo cum honore ab imperatore sint accepti

    addit libellum) subscrlptum, et Acacio cssterisque seclatoribus damnalis pacem Ecclesise reddiiam.

    Joanne episcopo

    fidei (Ed.

    Rom.

    vestris

    cunctisin apostolicam partibus

    communionem fidemsicut

    que convenientibus perfecte,

    pridem

    ifuerat,

    Non miramur
    Qobis
    Qostro

    apostolatus vestri

    precibus cuncta

    omnibus membris

    capiti

    suo connectatur Ecclesia.

    prospera successisse, scientes quod amplius ministerio vestra pro nobis elaboret oratio.
    totus se ecclesiastici negotii tulit eventus,

    SUGGESTIO.
    DIOSCORI DIACONIPERPULIONEM (PoIIianem) SUBDIACONUM.

    Ha enim

    f^untiat

    qux Thessalonicx

    et

    Constantinopoli

    acta

    non possil beati Petrijper singula proveprimum quod tantum in ipsis qui ;iisse miraculum diguitate funguntur invenimus religionis ardorem, ut Vitalianus, Pompeius et Justinianus nobis occuri-erent in decem millibus, et de adventu nostro cum vestra gratiarum actione gloriari non arbitrarentur indiguum. Deinde quod tanta fuit etiam in plebe devotio, ut pars maxima populorum cum cereis simul et laudibus vestris uostrum praestolarelur adventum. Sub hac itaque celebritate secunda feria hebdomadse
    ut dubitari
    ;

    fuerant,
    Ineffabilis Dei
    ejus,
    dit,

    omnipotentis

    misericordia, et pietas

    quam

    super

    humanum

    humanis viribus
    ;

    aestimari

    genus clementer effunnon potest, necsermo-

    nibus esplicari sed sufficitejus tantum consilia devosensibus admirari, et scire omnia bona de ejustantum gratia; pendere remediis. Est ista quotidiana protis

    batio

    audacter tamen pra3sumo dioere, domine meus beatissime papa, quia prtBsens causa praeterita cuncta
    :

    transcendjt,
    reservavit.

    majoris Constantinopolim sospites hilaresque conve-

    Qimus

    posteroque die pissimo principi praesentali,

    tanto ejus relevati

    sumus
    :

    affectu, ut si alia

    miuime

    quam Deus vestris temporibus et meritis Quid in Aulone sit actum, quid Scampis, quid Lignidi fuerit subsecutum, anteriore significatione suggessi. Ad Thessalonicam pervenimus quas
    ;

    prfficederent, sola nobis ad solatium piissimi prinoipis gratia suffecisset

    sed orationibus vestris majora


    die sub senatus cuncti praesen

    intentiones

    secuta sunt.
    tia

    Nam

    eo

    cum epi(contentiones) habuerimus ^^^^^ Thessalonicensi, et quai dicta fuerint vel etiam constituta, harum portitoris viva insinuatione discetis.

    episcopi

    quoque quatuor adfuerunt, quos Joannes

    Quod tamen non


    differo.

    oportet praeterire silentio, insi-

    Gonstantinopolilanus autistes pro partis suae defensioue transmiserat, quibus apostoliccE sedis libellum

    ostendimus, omniaque in eo recta canonicaque esse probavimus. Postremo quinta feria, hoc est, in coena

    Post multa certamina praefatus episcopus ratione convictus libelluni subscribere voluit: sed quia episcopi qui sub ejus sunt ordinatione

    nuare non

    constituti
    venit,

    omnes non aderant,


    ut

    in

    prsenti hoc con-

    Domimi ad palatium
    scopus,

    in generali conventu venit epi-

    hoc promisit,

    post dies sanctos,

    nno ex

    et perlecto libello consentiens,

    cum surama

    Jevotione subscripsit. Quis esplicet quantaillic principis pariter ac

    nobis a sede Constantinopolitanae urbis directo,episcopis congregatis, qui in ejus sunt dicecesi constituti,
    libellum subscriberent

    senatus laetitia fuerit, quas ibi lacrymas gaudia pepererint, quas vuces vel in laudem
    principis, vel in sedis vestrae, totius coetus etclerifa-

    dimus

    esse

    constituta.

    quod cum Dei adjutorio crecomplendum. liaec sunt Thessalonicae Vestris orationibus commendati ad Con:

    vor emisit? Explicari hsec relatione


    (o)

    nou possunt, sed

    Edit.

    Rom.

    addit communionis.

    stantiaopolitanam pervenimuscivitatemferia secunda hobdomadis authenticK. Decimo ab urbe praedicta

    447
    milliario sublimes
    et

    HORMISD^ PAPyE
    magnifici viri nobis ocourre-

    448

    nicaret episcopus, qui libellum primitus


    sent. Pari niodo et

    non

    dedis-

    runt, inter quos

    sunt magister militum Vitalianus,

    omnes

    arcliimandritse fecerunt

    Pompeius

    et Justinianus, et alii senatores,

    cunctique

    apud quos archimandritas

    (multique) catholicse lidei ardore ac desiderio redin-

    Quid plura ? Cum summis pene omnium gaudiis ingredimurcivitatem. Alia die, qua3 est tertia feria, piissimi principis prsesentamur
    tegrandffi pacis ardebant.

    et certamina nos habuisse suggerimus, dioentibus illis Sufflcit quia archiepiscopus nosterfecit; nos factum ejus sequimur. Quid amplius ? Post multa certamina, ipsi quoque ratione
    :

    convioti,

    libellos

    aspectibus

    cunctus

    illic

    aderat senatus, in quo condirexerat. Obtu-

    hsec omnia,
    et qualia

    modis omnibus obtulerunt. Post Deo juvante, in eoolesiam processimus


    facta
    sint unitatis, et
    sit,

    ventu erant

    et episcopi

    quatuor, quos episcopus Con-

    gaudia

    quemadmo-

    stantinopolitanus pro sua persona

    dum Deus

    benediotus

    quaa laudes
    sunt,

    quoque beato
    ipsius aotionis

    limus beatitudinis vestrse litleras, quas clementiosimus princeps cum grandi reverentia suscepit. Dicta
    sunt quae ante examinationem causee oportuit inti-

    Petro apostolo, et vobis relatse


    consideralione perspioitis, quod
    let explicare.

    Nihil

    est

    mea lingua non vasubseoutum secundum vota

    mare

    mox

    causa coepta

    est.

    Hortabatur nos clemen:

    inimioorum, non
    turaultus,

    tissimus imperator, hoc dicens

    Videte civitatis hu-

    jus episcopum, et invicem vobis pacifico ordine red-

    Nos e contra respondimus Quid imus episcopum certamina facere ? dominus noster beatissimus papa Hormisda, qui nos diresit, non nosed prse manibus habemus libis prajcepit certare
    dite rationem.
    :

    ad

    bellum quem
    licoB

    omnes

    episcopi volentes sedi aposto;

    reconciliari feoerunt
    ;

    si

    prascipit pietas vestra,

    seditio, non effusio sanguinis, non quod veluti terrentes inimici antea prsedioebant. Ipsi quoque ecclesiastici Constantinopolitani admirantes, et Deo gratias referentes, dicunt nunquam se meminisse ullis temporibus tantam populi multitudinem communioasse. His adimpletis etiam olementissimus imperator ad beatitudinem vestram sua soripta subjunxit, ordinem rei gestse significans, similiter et vir reverendissimus Joannes Constanti-

    legatur
    esse

    et si est in ipso

    quod ignoretur, aut verum

    nopolitanse civitatis antistes. Noveris etiam et sacra

    ostendemus nihil estra judicium eoclesiastioum ^in eidem libello esse conscriptum aut si illipossnnt docere quia non convenit religioni catholicaj, tunc nobis incumbit prodicant, et tunc
    ;

    non credatur,

    generalia esse edita, atque credimus Deo propitio et


    vestris sanotis

    orationibus

    per universas provincias

    quantocius destinari. Hajc Constantinopoli gesta sunt,


    et nunc de Antioohena Ecclesia tractatur et ideo adhuc laboratur, quia nondum persona congrua est
    ;

    bare. Relectus est

    libellus sub

    conspectu principis
    :

    et senatus. Nos statim subjunximus tes

    electa. Oret ergo beatitudo vestra intentius, ut Deus, quatuor episoopi qui adsunt pro personaConstan- C qui vestris precibus exoratus Constantinopolitanam tinopolitani episcopi si hcec quse in libello leguntur Eoclesiam apostolicce sedi restituit, ipse et dignam

    Dioant prsesen-

    gestis ecolesiasticis

    minime continenlur? Respondenobis grandem laborem episcopi

    personam donet

    in

    Antiochia ordinandam, et

    assi-

    runt omnia vera esse. Postqua nos subjunximus :Do-

    duas adunet Eoclesias. Rescribite episcopo Constantinopolitano. Si videtur beatitudini vestrse facitemen-

    mine imperator,
    cere veritatem.

    et

    abstulerunt, et sibi oonvenientem

    rem fecerunt
    vera
    sunt,

    di-

    tionem damnationum Severi


    nastis in epistola illa

    et

    illorum quos nomi-

    Mox clemenfissimus imperator


    :

    his

    qui aderant dixit episcopis

    Et

    si

    quare

    non
    rio

    facitis ? Similiter et

    aliquanti de ordine senato; :

    dixerunt

    facite, et

    Nos laici sumus dicitis hajc vera esse nos sequemur. Intermissa quarta feria epi:

    ad secundam Syriam per Joannem et Sorgium monaohos, hoc'ipsum det ad imperatorem rescribentes. Si feceritis, videlur mihi necessarium esse.
    soripsistis
    *

    quam

    EPISTOLA
    hsere-

    scopus Constintinopolitanus in palatio suscepit a nobis libellum, et

    potius facere

    quam

    imprimis quasi tentavit epistolam libellum. Sed non post multa

    JUSTINI AD HOKMISDAM. Joannem episcopum catholicam fldcm amplexum

    ticos anathemalizasse, alque nomen Acacii, ciim aliorum schismaticorum nominibus, e sacris iabulis

    certamina hoc convenit, prooemium modicum facere, et subjungere mox libellum, quemadmodum vestra
    beatitudo dictavit.
    libello

    expunctum

    eise.

    Victor

    Justinus, pius, felis,

    Subsoriptio
    similiter

    ab eodem facta
    et

    est,

    semper Augustus,
    simo)
    ac
    (almai urbis Romse).

    inolytus, triumphator Hormisda; sanotissimo (sacratis-

    conveniens,

    datarum,

    'cujus

    beatissirao

    arcbiepisoopo

    et

    patriarohaj

    exemplaria

    et Gra;ce et

    Latine apostolatui vestro di-

    reximus. Post factura libcllum

    nomen

    Acacii de dip-

    tyohis est deletiim, similiter et Phravitae,

    Euphemii,

    diu

    Macedonii et Timothei:
    sola ecclesia, in

    pcr

    omnes

    jutore,

    et non solum hoc in ipsa qua episcopus manet, verum etiam ecclesias cum grandi diligentia, Deo adsuggerimus fuisse factum. Similiter deleta

    nobis, pater religiosissime, et quod summis studiis quserebatur, noveris, patefactum, et antequam advenerint qui a vobis destinati sunt: quod Joannes vir beatissimus anlistes novse vestras (nostrai) Romoe una cum clero ejus vobiscum sen-

    Sciis efTectum

    tiunt,

    nullis

    variantes

    anibiguitatibus, nuUis divisi

    sunt de diptychis Zenonis et Anastasii nomina. Episcopi diversarum oivitatum, quanti inventi sunt, libellum similiter obtulerunt: et oum grandi cautela suggerimus custoditum, ne quis nobisoum commu

    discordiis; scias libellurh

    ab eo subscriptum,

    quem

    ofterendum indicaveras, sanctissimorum Patrum concilio oongruentem. Omnes concurrunt alaori opere
    ad suscipienda vota tam vestra

    quam

    Constantino-

    Sacra imperaloris.

    EPISTOL.E ET DECRETA.
    politanse sedis,
    niinat;

    so

    quos

    veritatis coruscus fulgor

    illu-

    procuravit. Idcirco in

    omnibus Deo magno

    gratias

    omnes
    ;

    accelerant pibentissime, quos oblectat

    referens cuncta sapientissime gubcrnanti, annuntiart


    tibi

    via

    dilucida

    sequuntur
    :

    scita

    Patrum sanctissima,

    pacem

    pacisiilio nuntiavi, in oinnibus

    leges probatissimas

    et conciliis

    quorumdam

    Qrmatis

    tissime; ut illud

    gaudium
    in arcEe
    viii),

    salias,

    Deo amanquo David quidem


    per
    gratiatri

    qni rectum

    tenebant tramilem,

    aliornm correctis

    secundum legem

    Dei revocatione iiguraliter


    apostoli vero
    in

    qui vagabantur incerti, in eo res colligitur, ut unita-

    exsultabat {II Reg.

    tem individuse Trinitalis ipsi quoque unitate colant menlium. Negatum est inter divina mysteria memoriam in posterum fieri (pro tenore libclli quem diximus) Acacii praevaricatoris quondam hujus (regite) urbis episcopi, nec non aliorum sacerdotuni, qui vel
    cessores erroris facti

    veraciter laetabantur.

    Gaude ilaque
    decent,

    Domino gauqua;
    :

    dium

    tuffi

    conveniens sanctitati, et scribe ea

    vestrum benignum
    lecta sunt;
    et

    animum

    homo

    Dei

    nam

    quro fuerant divisa conjuncta sunt,

    et dispersa col-

    qu^

    longe erant sibi invicem aduoportet


    dicere
    et

    primi contra constituta venerunt apostolica, vel sucsunt, nulla usque ad ultimum

    natasunt;

    et, sicut

    olim scripsi,
    nova3 Romae,

    utrasque Ecclesias, tam senioris

    quam

    nostra;

    diem suum poenitentia correcti. Et quoniam omnes regiones admonendae (religionis admonendi)
    sant, ut

    unam esse evidenter intelligens, et utriusque earum unam sedem recte esse diftiniens, indivisibilem adunationem,
    rogo
    et

    exemplum imitentur

    civitatis

    regice,

    desti-

    utriusque nostrorum consonam conflrjudicii

    nanda ubique principalia preecepta duximus, tanto


    flagramus religionis
    officio, tanto

    mationem cum

    integritate

    cognosco.

    Unde

    aifectamus studio
    ocelitus

    Deum semper eam

    inseparabilem permanere
    et tuaj

    pacem
    iiostra?

    catholica! lidei

    pro remuneranda

    pace

    orationibus sanctorum apostolorum


    sanctitatis,

    precibus

    reipublicfe,
    prassidio.

    pro conciliando

    subjectis meis

    per quas donari nobis

    et

    universo

    mundo

    Quid autem (enim) gratius reperiri potest? quid justius? quid illustrius? quam quos idem regnum continet, ejusdemque fidei cultus irrasuperno
    diat,

    clementissimum et Cliristianissimum principem Jiistinum, et piissimam ejus conjugem, nostram autem filiam Euphemiam, in pace multis temporibus comprecatur, per

    eos

    non diversa coutendere, sed

    collectis in

    omnia beatissime

    frater.

    Gavisi igitur

    eodem

    sensibus, instituta venerari

    nonhumana mente
    pervigili studio pro
    lidei

    lata, sed divini

    prudentia Spiritus? Oret igitur vesut

    de prsesentia reverendissimorum episcoporum, nec non et clericorum vestrorum, gratias agimus, quo-

    Irce religionis sanctitas,

    quod

    niam secundum petitionem nostram

    tales

    pacificos

    concordia Ecclesiarum
    divini

    catholicte

    procuratur

    viros et vestraj dignos sedis apostolicce

    destinastis,

    muneris opitulatio, jugi perpetuitate servari


    {;;

    annuat.

    regulam Patrum sine confusione servantes, fldemque indivisam custodientes. Quorum amplectentes in omnibus
    vestrae

    Datum X

    cal.

    Maii Constantinopoli

    *.

    mentem, cuncta per eos ad satisfactionem


    egimus
    sanctitatis.

    EXEMPLUM RELATIOMS
    EPISCOPl CONSTANTINOPOLITANI AD HOHMISDAM.

    Omnem
    *'.

    in Christo frater-

    nitatem, qua; curo vestra est sanctitate, ego quoque


    et

    Ecclesise

    pacem initamesse nunliat,ideoqueplurimum

    mei plurimum salutamus

    eum
    tri et

    rjaudere monet.

    Domino meo per omnia


    lutem.

    sancto et Deo amabili fraJUSTINIANI


    (

    EXEMPLUM _EP1ST0L^
    AD H0HMI3DAM,
    CUI DE

    comministro Hormisdaj Joannes in Domino sain


    suis operatur,

    PKOSTRATA PEHFIDIA

    ET INITA PACE CONGRATOLATDIl.

    Quando Deus propria mirabilia


    tunc oportet ea quaj divinis
    sius Scripturaa
    litteris

    continentur ip:

    Cum jam

    Ecclesia pacefruatur, prn imperatore ad Deum preces fundendx

    vocibus fiducialiter exclamare

    Quis

    loquetur poteiitias Domini aut auditas faciet omnes

    Domino meo sanctissimo HormisdEe primo archiponpapa; urbis Romae Justinianus comes salutem. Venerandce sanctitatis vestra; prsedicatio regularum, quEe Christo Deo pro Ecclesiarum pace et pro plebis concordia jugiter supplicat, quidquid nunc per
    tiflci et

    laudes ejus in omrii tempore {Psal. cv)? Ecce enim

    talem pium principem RomanEe reipublicaB suscitavit,

    quali mundo ante et catholica indigebat Ecclesia, D omne genus hominum videre cupiebat. Ideoque ita etiam oornu (coronam) gratise super eum coelitus
    et

    declinavit, ut affluenter in

    ricordia

    funderetur

    sacrum ejus caput miseomnique annuntiationis ejus

    pitia divinitate

    beatissimos suos sacerdotes annuit peragendum, procuncta eflfectui sociata sunt, nulla

    prorsus

    quorumdam

    valente discordia. Igitur vestris

    principem glorificaverunt, quoniam talem verticem meis manibus tali corona decoravit. Is vero masimus imperator

    tempore cum magna voce

    Deum omnium

    sacris orationibus ,ac praeceptionibus flde muniti, supplices

    orlhodoxorum

    primam suorum certaminum palmam,


    secundum

    devicto
    ejus

    petimus ut hic pro sanctissimo Augusto nostro, totius fldei fautore, proque ejus republica, pro nobis quoque mandatorum vestrorum
    custodibus, aiHerno Regi coiisueti impetrabiles preces offerre dignemini, nosque vobis fldeliter supplices
    vestris salutiferis

    inimico, evidenter ostendit;

    virtutis

    meritum, adunationemsanctissimis Ecclesiis sapientissime comparavit regnum ejus tertium bonum,


    :

    rescriptionibus visitare (anno Do-

    dissipata conjunxit,
    *

    et

    paceni

    mundi

    sapientissime

    mini 319).
    '*

    Anno Domini

    519, cuin legati essent

    adhuc Gon-

    Anno Domini

    519.

    Huc

    refer relationem Joannis

    stantinopoli.

    supra recensitam.

    4S1

    H0R-M1SD. PAP.E

    EXEMPLUM EPISTOL^
    POMPEII AD HOIiMISDAM.

    restituit,

    exspectatam sacrosanctis Ecclesiis concordiam pacis quam omnibus triumphis suis solidissimc
    illibata vestras paternitatis

    De proslrafaperfidia,
    Domino

    et pace Orientalis Ecclesixinita, pontifici conyratulalur. meo beatissimo et apostolico patri Hor-

    firmatis invictum jure exsultat pra3Coluisse vexillum.

    Ideoque

    sanctimonia prc

    misdfB archiepiscopo universalis Ecclesiae Pompeius. Sanctis beatitudinis vestraj precibus omnipotentis Dei pietas esorata tantae nobis fidei principem con-

    incolumitate atque prosperitate prajdicti domini nostri Augusti vota precesque omnipotenti Deo offerre
    indesinenti continuatione
    persistat,

    ut ineffabilem

    donare dignata

    est, -ut religiosissimis clementiffi ejus

    tantorum bonorum gratiam, quam ipse piis ejus sensibus inspiravit, ad futurae quoque beatitudinis profectum conservare dignetur. Domino etiam jugali filio vestro, et mihi peculiari cultrici vestrae, cum sobole, quam nobis Dominus donare dignatus 9st, a vestro pontificatii oratio benigniter impendatur, cujus suffragio divini favoris protectio nobis clemeuter aspi-

    meritis redintegratio pacis ecclesiasticae, quae votis oninium fidelium poscebatur, jure videatur esse collata; in cujus regis
    sui

    proventu solidissima principatus

    fundamenta sancti Spiritus operatione constituit, quai tantum robur obtinent stabilitatis invictae, quan-

    tum

    actionis escellentia unica et admirabilis testiret (anno Domini 319). EXEMPLUM matur. Et ideo reverendam vestri pontificatus beati- B

    EPISTOL^
    EOEMISDAH PAPAM.

    tudinemcultu reciprocantis alloquii salutantes, queesumus ut magis magisque pro ciementissimi atque prosperitate invictissimi domini nostri principis orare dignemini, quatenus ineffabilis omnipotentis Dei pietas sua dona, in quibus etiam fructus vestrffl
    agricolationis exuberat, justis gratiaj opitulatione custodiat
    :

    THEODORITI EIPSCOPI LIGNIDENSIS AD

    Gratulatur poniifici de unione Ecclesiarum. Domino sancto beato praedicabili et adorando apotolico patri Hormisdae papae urbis Romae humilis fa-

    mulus tuus Theodoritus. Meae quidem exiguitatis non


    pusilli

    esse

    tam magna

    prae-

    nobis quoque

    filiis

    vestris

    spiritiiali

    vobis

    sumere, et ad vestrum pium sanctum apostolatum

    congiutinatis aifectu, quos hujus operis

    maxime sem-

    sermone praesentes parvulas destinare paginas.

    per sollicitudo perstrinxit, suCfragatris intercessio sanctimouiae pontificalis assistat (anno Domini 519).

    Sed quia, pro insita vobis humanitate, pio propitiationis animo omnia nutu Divinitatis protegere consuevistis,

    EXEMPLUM EPISTOL^
    J0L1AN.E ANICIiE HORMISDAM.

    lucidum diem
    reddidistis

    et

    totius

    festivitatis

    reple-

    tum omni

    mundo,

    et vestris pra^dicandis

    precibus ad pristinum veritatis (unitatis) revocastis Prxsentia legatorum omnes Ecclesise dissensiones comin unum concordare vel subjugare vesposiias esse nuntiat; hos non nisi firmata pace disP statum, et cedere permiliendum. meritis annuistis. tris prfedicabilibus et adorandis

    Domino beatissimopatri Hormisda;


    principalis sedis
    apostolicse
    elisis

    Juliana Anicia.

    Precibus vestrse beatitudinis, adventu legatorum


    erroribus hsereti-

    corum, in unitatem
    gregati

    fidei catholicffi

    convenimus con-

    etsi meis obrutus iniquitatibus, et ab eis undique oppressus, ex ipsius [F. ipsis]recreatusinfernis, recurrente adreligiosa vestigia vestra famulo tuo viro religioso Pulione (Pollione), usurpavi me tam per

    Ideoque

    ubera materna Ecclesiae in die sanclae resurrectionis. Quapropter stylo venerationis alluquentes sanctitatem vestram, admonemus ut
    simul ad
    intimetis, destinatis

    eum, quam etiam


    vestris
    giis,

    his

    parvulis et exiguis chartis


    prajsentare vestiet

    prajdicandis et adorandis

    divinum omnibus viribus exhortans favorem,

    a vobis

    reverendissimis

    viris,

    clara voce

    cum omnibus omnino canens

    Gloria in

    nullo

    modo
    :

    ut oportet, firmentur ea

    abscedere, antequam sicut praDvideritis, quaj bene disposita sunt

    excelsis Deo,

    [Luc.

    ii),

    qui pro

    etinterrapaxhominibusbonsevoluntatis sua incomprehensibili pietate ves-

    ab

    eis

    ut, aniputatis

    omnibus

    reliquiis transacti er.

    tris mirificis

    roris,

    impendiis vestrae beatitudinis roborata unitas ad effectum perpetuum deducatur (anno Domini 519).

    et

    lucidum

    et

    operibus omnia illuminavit et liberavit, totius festivitatis repletum diem in

    toto orbe vestris

    Deo dignis precibus


    eripuit,
    et

    praestitit, et

    ab

    EXEMPLUM EPISTOLjE
    anstasi;e ad hormisdam

    D omni
    tionis

    iniquitate
    absolvit,

    et

    omnem nodum

    coUiga-

    omnem

    semitam aperuit. Hanc

    Vt propiissimiimperaiorissalutepreces ad Deumfundat, precalur.

    itaque gratulationis repletam pio vestro pronius offerens apostolatui,


    vestris

    Domino

    sancto et beatissimo patri

    patrum Hor-

    tis

    exiguitate

    deprecor uti pro me flebilitapiis precibus memores esse

    misdaj archiepiscopo universalis Ecclesiaj Anastasia. Divini luminis illusissc nobis gratiam raerito protitemur, apostolatus vestri reverentiam in sancto

    dignemini, domine sancte beate apostolice pater. Accepta xiu calendas Julii, domino Eutharico viro clarissimo consule (anno Domini 519).

    corde nostri tenere

    memoriam

    paginali

    assertione

    EPISTOLA

    XLI.

    noscentes; veraci namque spe confii4mus supernae misericordife propitiationem de pontificali intercessione
    subsistere,

    domine beatissime

    et apostoiico

    AD GERMANUM CJSTEROSQUE LEGATOS. Deeorumincolumitateetrebusgestisceriiorfiericupit. Hormisda Germano et {ad. Joanni) episcopis, Felici et

    honore suscipiende pater. Pervigiles vestrarum orationum excubiae, et miranda victoriosissimi principis fides splendore catholico semper irradians, diu

    Opinionum

    Dioscoro diaconis, et Blando presbytero. diversitas diu nos facit de prosperitate


    sollicitos
    :

    vestra vel de susceptse actionis qualitate

    453
    prcEcipue
    vestrcE

    EPISTOLiE ET DECRETA.

    454

    cum

    nihil

    cerlum tam diulurno lempoie A


    potuissemus rescriplione
    cogno-

    alloquia, in
    tiis

    quo

    ratio poposoerit,

    compctentibus solafuisse recool9).

    dilectionis

    adjuvdte, quia

    hunc semper nostrum

    Nos tamen reperta latoris occasione liasc ipsa Quapropter salutantes cum tignificare maluimus. Dei omnipotentis auxilio incolumes nos esse cognoscite, quod et de vobis audire desideramus. Sed ut
    scere.

    litis.

    Data eodem die (anno Domini


    *

    EPISTOLA XLIV.

    AD JUSTINUM AUGUSTUM.
    Gratulaiur cum ejus opera Constantinopoli pax vigeat, hoc ipsum Antiochise el Alexundrix faciendum curet.

    de omnibus quae gestasunt nostram plenius


    locis

    possitis

    instruere notionem, a quibus personis, vel in quibus

    bene, siout credimus, suscepti fueritis, vel

    ubi,

    Hormisda episcopus Juslino Augusto.


    Lectis
    fidei

    aut sub qua festivitate resurrectionis


    ritas vestra tenuerit

    dominicse

    ca-

    clementife vestraj paginis,

    quae restitutam
    laudis canti-

    diem. Et quid deinceps

    egeritis,

    concordiam nuntiabant, in
    et

    divina-,

    peromnia

    rescriptis currentibus declarate,

    quatenus

    cum mens

    totius Ecclesiajlsetaprorupit,

    quo canitur

    vesLram [F.nostram] ccigitationemdevestraet actuum prosperitate relevare possitis, et si quid instructioni

    Gloria in excelsis Deo,

    in terra

    pax hominibus
    felioitatemque

    bonx voluntatis [Luc.

    ii).

    Hujus igitur fiducia Iiymni


    gloriam
    te ita

    quam

    suscepistis causge defuerit, subjungere

    cum

    Dei

    g diguam

    fidelibus

    meritis

    nostri solatio valeamus. DataviicalendasMaiasEutharico viro clarissimo consule (anno

    prffisumite.

    Neque enini
    sibi

    Deo

    plaoitum prinoiformaverat.
    ejus opein te
    :

    Dominiol9).

    pem

    ad imperii,verticem

    humanus tantum consenfavor anle

    EPISTOLA XLIL
    AD EOSDEM LEGATOS.
    Dolet
    illos

    sus evesit, te
    Tradidit

    divinus

    enim

    tibi Orientis
    ;

    imperium ut

    non scribere se Paulinum ad imperaiorem


    :

    rum

    misisse ait.

    instrumontum atque ideo ut hoc propheticum dictumjure conveniat eflioiatis


    fieres

    Co?i-

    stitues eos principes super

    Hormisda quibus supra.

    erunt nominis
    exspectatione

    tui,

    omnem terrain; meinores Domine, in omni progenie ei genecum


    tibi sit

    Animus
    sollicitus
    :

    noster

    diuturna redditur

    ratione (Psal. xliv). Etenim

    Christia-

    prcecipue ad tantum principcm destinati,

    sub celeritate nos certiores debuissetis eflicere. Nam ante diem Ascensionis dominicaa litteras vestras credebaraus nos posse suscipere. Idcirco
    sospitatis indicia,

    nam pacem
    vestri
    tia,

    servare ,'propositum,

    quis te

    dubiteta

    Christo esse dileotum (deleotum)? Haec prima sunt

    fundamenta prinoipatus,
    asoivisse

    Deum

    plaoasse justimajestatis

    tam

    vestree

    et

    vobis

    escellentissima3

    quam profectum

    causa;,

    quam

    perdesi-

    au.xilia,

    agendam cum Dei nostrijuvamine


    deramus agnosoere. Paulinum
    feiisorem

    dum

    adversarios ejus velut proprios oompri-

    suscepistis,

    niitis

    inimicos.

    Ha;o

    nimirum maxima

    reipublicaj

    Ecclesia;

    Romanse decura-

    cum

    scriptis

    praesentibus destinare

    vimus, tam principilitteras,


    oportuit,
    dirigentes.

    quam

    fuudamenta sunt, 'hoc solidum invictuiuque robur. Neque enim humanis ictibus potest esse pervium quod
    estdiviuffi gratiaj firmitate

    singulis,

    quibus

    vallatum. Testis est ,huic


    :

    Quapropter

    Deum nostrum
    salutem vestram
    [F. quia] nihil

    congruis precibus oramus, ut ipse

    sua propitiatione custodiat, et causae qualem deside-

    enim Elegi David servum meum, oleosanctomeo unxi eum: manus enim mea auxiliabitur ei, et brachium meum confortabit eum
    prophetioa Scriptura
    ;

    ait

    ramus concedere dignetur elTectum. Qui


    si

    [Psal. Lxxxviii). Contraautemfrustraarma,frustrasibi

    majusintertitulosoptimi imperatorisascribitur,

    quam

    eopias qucerit,

    eum

    quem
    vanum

    gratiasuperna
    est
    :

    destituit.

    Etenim

    Ecclesia Graeca, prajsens et futura, 'praedicare

    veraciter scriptum

    Nisi Bominus

    custodierit

    mereatur pacis auotorem.

    Data

    iri

    oalendas Maias,

    civitatem, in

    vigilant

    qui cusiodiunt

    eam

    Eutbarico viro clarissimo consule (anno DominiSIO).

    {Psal. cxxvi). Bellabis tu

    quidem divino
    colla

    tutus auxilio,

    EPISTOLA
    Be
    his quse

    XLIII.

    excellentissime princeps, et tuae reipublicaa jugo fe-

    AD EOSDEM LEGATOS
    agant vult se moneri commendal.
    :

    rocissimarum gentium

    submittes

    sed nulla

    Siephanum

    victuria potest esse praistantior,

    quam quod humani

    Hormisda

    legatis nostri^

    quibus supra.
    statu vel

    mamenta

    generishostem post quaesita tam longi temporis firsubvertis. Enimvero caiterorum natura

    Necesse est

    ut vel de injunctae actionis

    prseliorum distincta gentibus, regionibus terminata,

    de vestrsB dilectionis cogitemus absentia, et pro his rcbus sollicitudo nostra non patitur scribendi quaslibet occasiones omittere. Antehac per Magistrianum,

    cruore polluta; hasc


    complectitur, huno

    omne genus humanum palma omnibus regionibus imputabis (impurtabis) triumphum et quod divinas proximum
    ;

    qui in Sj^mmachi patricii remeavit obsequium,


    ras caritati vestrte

    litte-

    pietati est, qui paulo ante


    tur,

    ductu diaboli grassabaneffectum sine


    sanguinis

    direximus, hortantes ut nos de uuiversis quaj in causa ecclesiastica gesta sunt vel

    nunc ad propriEe

    salutis

    cffusione vinountur. Durabit igitur hujus ChristianBe


    victoria;

    geruntur non omitteretis instruere,

    quod

    et facere

    persevum triumphus. Neque enini poterunt


    fidei stabi-

    pro nostroe cogitatiouis

    revelatione debetis.

    Nostri

    labetemporis aboleri, qua; in sempiterna


    litate

    Deus omnipotens desideratum concedere dignetur, effeclum. Stephanum

    enim

    voli est ut labori vestro

    fundata sunt. Permanebit longe latequevestro-

    rura fama factorum, et sicut divinis designatur eloquiis, in

    negotiatorem per
    *

    quem

    vobis

    nostra contradentur

    omnem

    terram exiviisonus eorum,et infines

    Hajc epistola

    cum quinque

    sequentibus scripta est post

    paoem nuntiatam, annoDominioI9.

    ::

    45S
    ierrx verba eorum [Psal.
    bellis agros, urbes,
    xviii).

    HORMISD^ PAPtE
    Et Cfeteris quidem

    456
    ?

    cuncta heec providentiam disposuisse divinam

    Pri-

    oppida et, quod supremum est, subjectorum libertatem tueris, quas, mortalium usicomparata, simili

    mum eum principem esse delectum, qui cum se hominum suscepisse videret imperiura, non se ^oblituE
    est

    bus

    quadam

    mortalitate solvenda

    Deo

    esse subjeclum.

    Dehino quod talem


    suse prsesulem dedit,

    frater-

    sunt. In boc certamine vita ipsa defenditur, et

    dammodo

    pro sempiternse beatitudinis arce

    quopugnacle-

    nitatem tuam Ecclesias

    non
    lica,

    esset

    tur. Quocirca

    continuam

    tanli operis

    apparatus

    quem ambiguum cum sede nostra, id est apostocertam mansuramque fidei subiturum esse con-

    menticE vestrae intentionem

    requirit. Facite nt

    nul-

    cordiam. EtenimJibello a nobisfldeilibenter accepto,

    lum prorsus receptaculum

    eo quo rursus immanissi;

    mus

    hostis

    emergat inveniat
    id

    cuuctis

    eum

    nudate
    reli-

    cum redintegrationis in Christo fueris avidus, nunquam in prsedestinatione divina fuisse a nobis cognoscerisalienus. Itaque, dileclissime frater, Dei nostri

    praesidiis, et

    siquidusquam vestigiorum

    ejus

    quum
    stirps

    est,

    omne elementi remedio


    funditus

    purgate:
    :

    omne

    sponte currentibus
    gregisplenius

    instate

    beneficiis,

    sparsi olim

    nequitiK germen

    eruatur

    adversa Deo

    membra
    ;

    coiIigite,et custodite collecta.

    ad vivum usque resecetur,

    ne

    minus com-

    Memento nunc clementer


    rectorem
    spiritus,
    te

    assignatas a Christo

    navis

    pressa (quod absit) iniquitatis radis venenata


    perest adhuc vobis AlexandrinEe
    et

    latius _ esse te

    fac cogites
    itineris

    diabolicce contumaciae

    iterum virgulta diffundat. Quorsum bajc? Quia suatque Antiochenaj


    aliarum Ecclesiarum nullo

    quietem
    fluctus

    et

    curam turbantes
    incertee,

    nec

    latent

    tempestatis

    quos

    evigili

    rectio,in
    serit,

    qua

    si

    modo negligenda corsuam curam clementia vestra immicuncta credimus

    mente
    penses.

    prospicias, et ierecta in

    Deum

    ratione

    comcla-

    NuUa

    tibi

    commissinegotii negligentia

    spes est

    quo auclore bona

    vum

    dominicaj retis extorqueat. lllud unicum recti

    incipi,

    mendamus

    eodem" celeriter ausiUatore compleri. Compraaterea legatos ab apostolica sede di-

    itineris

    signum

    fixis

    semper obtutibus

    intuere,

    quo

    certius perflantis

    diaboli

    turbata contemnas, et ad

    rectos, et apud vestram fidem religionemque deponimus; quos ita perfeclis omnibus pietas vestra dimittat, ut divinis vestrisque beneficiis ad apostolicam sedemplenamreferant de Ecclesiarum omnium pace lajlitiam. Quaj scriptaper Paulinum Romanffi Eeclesiffi defensorem famulum vestra3 pietatis ingerenda transmisimus. Data vn idus Julii, Eutharico viro clarissimo consule (anno Domini oI9). C

    promissi portus tranquilla pervenias. Hfec est Christiani patestra certaminis, tali Christi militiee sempiternae vitce

    palma proponitur. Hcec

    tibi

    rectissime
    ;

    cogitanti

    non

    deerit suo militi pra2sidium ducis


    insidiaj, tanto

    et

    quanto hostium multiplicantur


    facit esse

    summi
    suse

    gratia rectoris adversautis venena misericordife

    materiam,
    :

    sicut

    sermo

    apostoliccTj

    veritatis

    asseruit, dicens

    EPISTOLA XLV.
    AD JOANNEM EPISCOPUM CONSTANTINOPOLITANUM. Laudat Joannem ad uji.iialem Ecclesise rediisse horlatur ut Alexandrinx et A.ntiochenx Ecclesix unionem procuret, legatosque ei commendat.
    ;

    davit et graiia

    Ubi abundavit iniquiias, superabun[Rom. v). Tu tantum divinis rectisinstitutis, ecclesiasticam

    simisque inhaarens

    fovendo

    concordiam, veluti quodam

    pacificaj voluntatis signa-

    tus indicio, illius esse discipulus approberis qui ait

    Pacem mearn do

    vobis,

    pacem meam relinquo

    vobis

    Hormisda Jonnni episcopo Constantinopolitano.


    Consideranti niihi
    tufe,

    (Joan. xiv). Hortare etiam,quanquamsponte ad recta

    scripta caritatis, in

    quibus

    tendentem, filium nostrum

    cum

    sede beati apostoli Petri


    ;

    unam

    tibi

    esse

    fidem

    cipem Justiuum, Christiano


    est poUiceri, ut missis
    siffl

    sajculo

    clementissimum prindivinitus compalilteris

    professus es

    prophetica libet

    exclamare licentia

    ratum, ea perficere quse regalibus

    dignatus

    Eccequam bonumet quam jucundum hahitare fratres inunum (Psal. s5xii).Neque enim refert quam longinquis locorum spatiis dividamur, quando jam, Deo
    auctore una fidei cobabilatione conjungimur; nunc

    ad eos edictis quos ab Eccleet

    matris uberibus etiam nunc devius error abducit,

    diabolicam fraudemet auctoritate religionis


    derata potestate compescat imperii,
    tra

    mocon-

    eamque

    sibi

    enim misericordia procurante divina in unius corporis vultum dissipata olim Cbristi membra conveniunt, et ab iniquissimis
    tiata a propbeticis vocibus

    T^

    direpta

    latronibus annun-

    Domini nostri redintegraIiujus

    tur hau'editas, et vere in

    pelrai

    fide,

    id est

    apostolorum principis iirmitate, Orientalis Ecclesije fundamenta solidantur, quee, cum facta tuis litteris

    hostcm maxisuperme auxilio Divinitatis vetusti serpentis venena compresserit. De Antiocheno; quoqueatque Alexandrinaj Ecclesiarnm slatu non supersedeas esse sollicitus, et clementissimo subinde supplicato ut inhis quoque pacem retotius huraanitatis
    si

    communem

    mam

    ducatesse victoriam,

    ligiosa ordinatione restituat,

    quatenus bonis

    ccBptis

    dicendum est Quamspeciosi-pedesevangelizantium pacem, evangelizantium bona [Rom. s). Gratias igitur excellentisindicentur, tempestiva exsultatione

    plenas

    cumulum

    perfectionis adjungat. Frustra

    enim
    sub-

    bonum opus incipitur, sinonintotum perfectio sequatur. Commendamus prasterea legatos a


    lectio

    sede

    simoe Trinitati, quaj


    clesiaeiac reipublica;

    consentientis in

    Christum Ec:

    apostolica destinatos, quos ita faciat ad nos tua di-

    dedit esse rectores

    enimvero
    veritate

    remeare, ut nobis plenam referre queant de pace


    tetitiam. Data
    v.
    c.

    rerum

    salus est, quotiens in lidei cathoIicEe

    reslitutauniversis Ecclesiis

    vii

    sacerdotes ac principes

    mens una
    in

    connectit.

    Hoc

    iir-

    idus Judii (anno Domini btO), Euthayrico


    sule.

    con-

    mum
    tas
    ;

    pacis vinculum est, hseo coelitus diraissa

    socie-

    neque

    fas est

    enim

    quo vident concordari

    prtepositos, aliud sentire subjectos.

    An dubium

    est

    EPISTOL/E ET DECRETA.

    458

    EPISTOLA XLVl.
    AD JUSTINIANUM.
    Commendateinn, quod Jiistino adjumentofuerit inpace Ecclesix reddenda ad quam perfecte ineundam hortatur.

    A Magna
    tum

    profecto

    memoria

    felicitatis transibitis

    ad po-

    steros, quia vos in facienda


    est fuisse constrictos.

    pace sollicitudine cer-

    Habetis apud Divinitatem


    desideria, sed et vestra

    meritum, cujus religioni persolvitisaffectum. Operati

    quidem

    estis

    generalitatis

    Hormisda iilustri viro Justiniano. Benedicimus ineffabile Divinitatis ausilium, quia


    de

    pariter completa

    sunt vota; et

    cum

    animae vestrie

    paraveritis prajmiura, universitas sibi gaudet bene-

    Ecclesiarum

    pace universitatis desiderium

    sub

    agnovimus fuisse completum. Quod quidem non prajter opinionem nostram coutigit iieri quia religiosissimi Augusti praBsumpti genere spem semper gessimus de quiete, et quod credidimus fatranquillitate
    :

    ficium impensum. Quapropter debita honorificentia salutantes hortamur, et petimus, ut vivacitate qua
    quietis ecclesiasticce
    coepistis

    initium, procuretis ef-

    fectum; et quocunque contentionis alicujus videritis

    remansisse vestigia, curetis


    quiUitati, insistite labori,

    modis

    omnibus

    inse-

    cieQdiim sub principe Christiano de adunatione, erat

    quenda. Adeste Ecclesiarum Dei plenissimae tran-

    votum. Quare habebit gloriosus imperator de hac causa Iriumphorum titulos, non quibus se oblivio mortalitatis interserat, sed quos Divinitatis gratia super perpetuitate confirmel; et vobis quoque ccelestis remunerationis non deerit praemium, qui adjuvistis boni principis institutum, atque obsequio conin
    :

    quem

    tidei vestrae

    munere
    a

    Domino

    curastis olferre. Facitis

    enim, ut majore

    "

    vobis fiducia exigamus plenitudinem, quos gratulamur


    desideratae dulcissimae adunationis initia votiva fundasse. Data consule suprascripto (anno

    Domini

    519).

    horrorem segregationis fecistis Dominus Deus noster, qui visitavit et fecit redemptionem plebis sux [Luc. i). Superest nunc ut, quia vobis hujusmodi ofticium certum est
    venienti desiderio
    excludi. Benediclus

    EPISTOLA XLVIII.
    AD lULIANAM ANICIAM.

    Eadem qux
    Hormisda Julianae

    in superiori.

    providentia Divinitatis injunctum, accingatis, ut

    ait,

    Anicise.

    lumbos,

    et pacificce adhortationis viribus

    persequa-

    Litteris amplitudinis vestrae perceptis, gratias

    Deo

    mini, a quibus pacem non videtis agnosci,

    maxime

    nostro de catholicae fidei redintegratione persolvimus;

    quia gratiae gloria^ vestrte delrahitur,

    si

    quid in hac

    optantes ut ipse vestris sensibus, pro religione sua,

    causa fuerit minus impletum. Circumspicite omnia

    qua vivitis, et diligentia qua vigetis occurrite omnibus incursibus quibus religionis Christianae refide

    quod dium

    concessit longa ajtate conservare dignetur stu:

    ut sicut

    personam vestram imperialis sanguiconscientiae

    P nis vena

    nobilitat, ita

    bonorum meri-

    verenliam videtis esse vexatam, ut instantiae vestraj bene possimus cum exsultatione dicere Reminiscen:

    torum luce
    coepistis

    praefulgeat.

    Unde

    salutantes cultu atque

    honorificentia

    tur,

    et

    convertentur ad
    xxi).

    Dominum omnes
    ita sint,

    fines terrx

    competenti, poscimus ut in eo quo permanere proposito debeatis, et dare ope-

    [Psal.

    Quas

    cum

    vos qui Ecclesise ca-

    tholicae tranquiUitati fecistis initium,

    procurare decet

    effectum

    non

    deerit Salvatoris nostri favor in per-

    ram, ut ad effectum conatus tantae causae perveniat, ne aliquod in posterum semen hujus mali remaneat, unde postbac sub qualibet occasione inimicus quilibet fidei revirescat

    fectione, qui vobis

    hoo opus inspiravit incipere. Data

    (anno Domini 519).

    consule suprascripto (anno Domini 519.)


    (Post hanc epistolam in coUectione Avellana altera succedit quam es eadem collectionne vulgarunt Ballerini oper. S. Leoni.s, tom. III, pag. 166).
    liaeG \

    EPISTOLA XLIX.
    AD ANASTASIAM.

    Hormisda.

    domino filio nostro clementissimo principi deslinari, amplitudmem venecesse fuerit


    seripta

    Cum

    Eadem qux

    in superiori.

    stram silentio pra?terire nequivimus. Et ideo saluta-


    tionis

    honorilicentiam praloquentes eos qui in rem

    Hormisda Anastasiae. Postquam Deus noster Ecclesiae suae membra in pacem pristinam redeuntis ,soIidavit, diu vos desiderasse certamina...

    destinati sunt

    commendamus,

    postulantes ut

    domino

    nostro auctore sub vestra dispositione giosissimus imperator meritorum


    possit sine dilatione cognoscere.

    celeriter ut

    Quod provenisse gaudentes, et nos quidem indesinenter divinam clementiam deprecamur


    ut, sicut ita

    [leg. ad) destinata perveniant, ut sacratissimus et reli-

    suorum gloriam

    pit,

    has regni primilias gratanter accefidem boni principis omni semper adjuvet

    prosperitatis aifectu, et
    in sacrosancto religionis
    fides

    EPISTOLA

    XLVII.

    tam ipsum quam vos omnes amore custodiat, ut quorum


    abjecit, et tu ita

    AD P05IPEII) M. LaudatPompeiumquodsepacis studiosumosienderii horiatur ad operani navandam, utperfecla Ecclesix


    :

    errorem pessimae dissensionis

    in terris floreas, ut aeternaB salutis

    remuneratio sub-

    iranquillitas reddatur.

    Hormisda Pompeio.
    Ita devotionis

    quoque vota nobis conjungile, et omnibus a Deo viribus implorate ut hujus correotionis esemplum omnes sequantur
    igitur

    sequatur.

    Nunc

    vos

    nostras

    animum gaudio

    concordias
    suflice-

    Ecclesiffi,

    ut nihil sibi diabolus remansisse gaudeat,

    fatemur impletum, ut nuUa credamus verba


    re quibus tidei vestrae

    quem

    iu

    totum pene noslra concordia gratulatur ex519j.

    puritatem valeamus explere.

    clusum (anno Domini

    Patrol. LXIII.

    15

    4b9

    HORMISD^ PAPxE
    EPISTOLA L. AD GRATUM,
    Gratum
    salutat, ab eoque certior fieri de ejus salute posiulat.

    460

    poscerit, ad

    eam
    et

    possit admitti,

    secundum quam
    partibus,

    et

    de ThracicQ

    Scythiffi,

    Illyricique

    vel

    Epiri veteris, sed

    et

    secundum quod (quam) de Sy-

    riamultosjam
    ptione

    constat esse susceptos, gaudentes ad

    (a)

    Coutristavit

    Ilormisda Grato viro sublimi. nos amplitudinis vestraj

    silentium,

    buistis

    quia inter quaslibet occupationes nostri esse non deimmemores. Et ideo ne quod in vobis reprehendimus incurrere videamur, necesse fuit ope-

    Unde pro subremandamus, ut omnis cura et sollicitudo omnis invigilet, et ut jam duIIus sit ignorantise locus, nulrecta confluere, et devia declinasse.
    lus utatur simplicitatis escusatione prseterita (praiteritis).

    Scienli
    (Et

    peccare necessaria confessio

    ram styli prcesentis assumere, per quam tuam honoritlce salutamus, postulantes
    dinem nostram de bono
    bona quibuslibet
    tiante cognoscere.
    indiciis sinatis efficere certiorem,

    nobilitatem
    ut sollicitu-

    cesse

    necesse) est ut
    institisse

    monstratur

    est. Neerrorem sibi scribat, qui pravo itineri. Bonifacius nota-

    vestrfe prosperitalis

    non de-

    rius sanctaB Ecclesice Roraanai es scrinio editi

    exem-

    quia incoluniitatis vestrte

    plaria libelli exsequitur.

    Deo nostro cupimus propi-

    EPISTOLA

    LI.

    AD OMNES HISPANl/E EPISCOPOS.


    Joannis Constantinopolilani episcopi professionem
    diriqit,
    rurn,

    regulam custodire et a Patrum nullatenus deviare. Et quia non potest Domini nostri Jesu Christi prffitermitti sententia dicentis Tues Petrus et swper hanc petram xdisalus est, rectaj fidei
    constitutis
    :

    Prima

    ficabo Ecclesiam
    dicta sunt

    meam

    [Matth. xvi), etc, haec quae

    propter orientalesepiscopos (clericos), qui eocommunionem poposcerint.

    Dilectissimis fratribus universis episcopis per Hi-

    spaniam

    constitutis

    Hormisda.
    nostrte Joannes
    frater
    et

    Inter ea quse

    notitia^

    rerum probantur effectibus, quia in sede apostolica extra maculam semper est catholica servata religio. Do qua-spe et fide minime separari cupientes, et Patrum sequeutes constituta, anathematizamus omnes hajreses, et prsecipue Nestorium hffireticum, qui quondani Constantinopolitanae fuiturbis
    episcopus, damnatus in conciiio Ephesino a beato
    Ccelestino
    rillo

    coepiscopus noster studio ecclesiasticae utilitatis ingessit, hoo quoque pro affectu catholicaj iidei et apostolicaj sedis veneratione consuluit, quo ordine ex
    clero

    Grajcorum venientibus tribui deberet sancla


    scilioet Acacii,

    papa urbis Romaj, et a venerabili viro CyAlexandrinre civitatis antistite. Similiter et anaet

    communio, propter causam

    a prtede-

    thematizamus Eatychen
    in sancta synodo,

    Dioscorum Alexaudrinum

    et amplectimur, muati, in qua, qui se ab ejus contagione non divi- Q Chalccdonensi damnatos, quaj secuta sanctum conciliuiu Nicajnum Qdem apostolicam prtedicavit. Dedunt, a nostra communione habeantur excepti. Laudo testamur et Timotheum parricidam, Alurum cognopropositum viri hoc zelo circa fidem et apostolica

    cessoribus nostris pro hcereticorum

    communione da-

    quam sequimur

    instituta

    ferventis, ut nec per ignorantiam

    quidem
    semper

    quemquam

    cceno erroris alieni pateretur immergi.


    lidelibus, ut sollicito studio

    Digna hsec cura


    servent. Ipsa est

    invigilet, et inculpatos se

    ab omni perversitate con-

    enim

    fidei innocentia, ut pra?.videat,

    mento, discipulum quoque ipsius, et sequacem ia omnibus Petrum Alexandrinum condemnamus. Et etiam anathematizamus Acacium Conslantinopolitanumquondam episcopum ab apostolica sede damnatum, eorum complioem e1 sequacem, vel qui iu eoAcacius

    ne vel casu possit errare (prfcvidere vel cavere possit

    errores). Salisfacientes igitur et

    laudabilibus de-

    rum communione aut societate permanserint. Qui quorum se commuaioni miscuit, ipsorum
    similem habere meruit in damuatione sententiara. Petrum nihilominus Antiochenum damnamus cum sequacibus suis et omnibus suprascriptis. Suscipi-

    tet) officii,

    memorati viri, et memores nostri (sicut opordocumenta qiucque de Ecclesia; scriuiis assumenles, ad concilium vostrum pro generalitatis
    sideriis

    instructione diresimus, ut ex illis plenius quaj sunt acta discentes, ab omni vos errantium communione

    et probamus epistolas heatiLeonis papse quas de religione Christiana conscripsit, D sicut pra^diximus, sequentes in omnibus apostolicam (contagione) separetis. Neque enim est personalis sedem, et prajdicantes ejus omnia constituta. Et per odii causa in impios transgressores dicta (Deo inspiorania spero, ut in una communioje vobiscum, quam rante) sentontia, in qua quidem causa nequaquam

    mus autem
    univcrsas,

    plioando, et

    (neque) a prtedicatione cessavimus, et principi supsacerdotes et populos admonendo, ut transgressores absoluli, ad rectam se fidem etalfectu

    sedes apostolica prajdicat,

    esse

    merear, in qua

    est

    integra et vera Christianse religionis et perfecta soliditas


    :

    promittens in sequenti temporc sequestratos


    Ecclesiaj
    catholicse, id
    est

    Dei et judicii timore converterent. Sed obstinatio miseranda eo perduserat illos, ut nullis modis mortifera venena vincantur, sed mala semina fisis in deterius pullulent radicibus. Ergo, dileetissimi fratres, ad omnia competenter instructi, servate vos et Ec-

    communione

    non con-

    sentientes sedi apostolicaj,

    cra

    non recitanda

    esse mysteria.

    eorum nomina inter saQuod si in aliquo a

    mea

    xx).

    clesiam Dei apostoli exhortalione compuncti (Act. Nos autem libellum misimus, sub quo si quis

    professione deviare tentavero, his quos damnavi complicem mc mea (hac) sententia esse profiteor. Ilanc autcm professionem meam ego manu mea subcripsi, et tibi

    Hormisdse sancto
    direxi.

    ac venerabili

    papje

    communionem vestram
    (a) In

    de Orientalibus clcricis po-

    urbis

    Roma;

    CoUectione Avellana Cod. Vatic. 4001

    iste titulus sic

    enuntiatur

    a Gra^ofn

    /.

    jEfomwda.

    u>\

    EPJSTOL^l!;

    ET DECRETA.

    402
    et

    AI)

    EPISTOLA LIL r.ERMANUM C^TEHOSQUE LEGATOS.

    qusereremus,
    belli

    hoc deliberatio nostra de supradicto diacono probabilis invenit, ut per testimonium li-

    Monct u/ cimi imperaiore ejusque conjuge agant, ut onmes Ecclesix, prsecipue vero A lexandrina el Antiochena, adaposlolica} sedis communionem revocentw
    Hormisda Germano et Joanni episcopis, Felici et et Blando presbytero. De his qnse acta caritatis vestrce relatio comprelicndit, gratias Deo nostro referimus, qni laborem voslrum juvare digaatus est, et hortamus iit clemcntissimo principi et piissiraae Augusta; conjugi
    Dioscoro diaconis,
    ejus
    ofliciis

    communioni

    catholicaj jungeretur;

    quem

    libel-

    communioni signiflcamus adjunctum. Data consule suprascripto (anno Domini 519).


    luni solemniter oblatum, et nostraj ofFerentem

    EPISTOLA LIV. AD EUMDEM.


    Laudat ejus de firmanda pace sollicitudincm. Ad imperatorem se litteras daturum, ut eum A icxand^inx
    Ecclesise prseficiendum curet.

    Tiwmam

    et

    alios ei

    imrainere

    competentibus

    debeatis,

    et

    agore, auxiliante Christo nostro universis sub ecclesiastica observatione


    dispositis, ut

    commendat, et hortatur ne pro 7-ediius festinatione quidquam indispositum relinquat.


    Hormisda Dioscoro diacono. De laboris tui quidem, quem Dei omnipoteutis juvamine suscepisti, pro ea parte quaj acta est, gratulamur effectu indicantes omnibus Italia; populis qua; auctore Deo ' (per te acta sunt placuisse; et gratias
    :

    omnes

    Ecclesice,

    quaj in qualibet

    mundi parte sunt

    posita^ ad

    commu-

    nionem

    sedis apostolicse revocentur.

    De Alexandrina

    vero atquo Antiocbcna Ecclesiis laborate ut nostraj


    Cdei sub observatione rationabili connectantur, quia
    tantfc
    rei

    perfectio,

    tam clementissirao

    principi,

    Deo) nostro sine cessatione persolvimus, quite


    fueris amplitudine destinatus.

    fecit

    gratiam divinEe propitiationis acquirit. Data Eutharico viro clarissimo consule (anno Dovobis,

    quam

    agnoscere, quia non pro odio, sed pro causaj magis


    eeni et

    mini ol9).

    Unde quoniam puram cogitationem nostram per te

    suppli-

    miseri-

    EPISTOLA
    Ut cogitet

    LIII.

    cordia divinEe propitiationis adjuvit, necesse est ut

    AD DIOSCORUM DIACONUM.
    scripio bant, recipiendi sint.
    ,

    de industrioi vel fatigationis tuEe prajmio


    tudine cogit^mus.

    et vicissi-

    quomodo ii qui Chalcedonense concilium damnaverunt et ad Ecclcsiam redire cupieei

    Nam

    sequenti tempore scribere

    Joamiem episcopos

    Thomam., NicOstratum commendat.

    et

    Hormisda Dioscoro diacono. De laboris tui, quem cum Dei omnipotentis juva- C cipiis militasti nam displicuit nobis quod caritatem mine suscepisti, pro ea parte quEe acta est, gratulatuam amplissimus imperator Antiochense prajponere mur eiiectu: et indicaraus ut quemadmodum revo- nitebatur Ecclesise. Melius enim in solo patrice tanti
    ;

    domino et filio nostro imperatori disponimus ut te Alexandrinum episcopum debeat ordiuare. Justum est enim ut ea doctrina et moderatioae tua corrigatur Ecclesia, in qua prsecipue ab ipsis a^tatis tua; prin-

    candi sunt hi qui ex scripto Chalcedonensis concilii


    constituta
    tales

    accipies sacerdotii dignitatem, ut

    ^Egyptios populos

    damnaverunt
    schismatici, sed
    sit

    debeas cogitare.

    Forsitan

    doceas, quam. inter Syros, novos et incognitos homines, in alia orbis parte progenitos errare

    non

    magis

    hceretici videantur.

    videaris,

    eonvincuntur scripto damnasse, quia per hanc distantiam lilius noster vir illustris Albinus religiosus videtur facere qusestionem, et coqui
    gita

    An certe una quam eorum

    causa tam eorum qui sermonibus

    Thoma3 quoque

    et Nicostrati

    fratrum

    et

    coepiscoporectaj fidei

    rum nostrorum
    miramur
    ctir

    observatio longa nos

    contristat, et

    apud catholicum principem

    laborare videantur episcopi,

    quorum

    desideria tua

    utrum

    et scribentes confra

    Chalcedonense con-

    debebit caritas sublevare, agendo quatenus optata

    cilium, per illum generalem libellum

    debeant, an certe

    tantum suscipi aliquid amplius addicere. De Alex-

    Joannes

    andrina

    et Antiochena Ecclesiis solalio Dei nostri adjutus enitere, ut omnibus recte dispositis commu-

    consequendo moeror converti possit in gaudium. Nicopolitanus episcopus per Ammonium diaconum nobis scripsit, quod ei aliqui malevoli apud principem nituntur generare calumniam
    :

    nioni catholicee socientur. Thomee quoque et Nico-

    quem
    reptio.

    dilectioni tuaj

    commendamus,

    hortantes,

    ut

    fratrum et coepiscoporum nostrorum observanos longa contristat; et miramur cur apud cathnlicum principem rectse fidei laborare videantur episcopi, quorum desideria tua debebit caritas sublestrati

    elabores ne ejus quieti inimicorum possit nocere sub-

    tio

    Quem Ammonium diaconum adnos venientem

    in sedis apostolicaj

    tandiu doneo, habito

    agendo quatenus optata consequendo mcoror Joannes Nicopolitanus episcopus per Ammonium diaconum nobis scripsit, quod ei aliqui malevoli apud principem nituntur generare calumniam quem dilectioni tuEe commendamus, Irortantes, ut elabores ne ejus quieti inimicovare,

    noluimus communione suscipere, cum Sergio diacono tractatu, quid ordinari debuerit quajreremus; et hoc delibelibelli

    converti possit in gaudium.

    ratio nostra de supradicto diacono probabilis invenit,

    ut per testimonium

    communioni

    catholicaj
    olfe-

    jungeretur; quo libello solemniter oblato nostra;

    rum possit nocere subreptio. Quem Ammonium diaconum ad nos venientem in sedis apostolica; nolumus communione suscipere, tandiu donec, babito cum Sergio diacono tractatu, quid ordinari debuerit

    rentem communioui significamus adjunctum. Paulinum Ecclesise Romanje defensorem commendamus et bortamur, ut nihil indispositum pro festinatione
    vestri reditus relinquatis
    prolixitate temporis
    :

    quia melius cunota

    sub

    cum

    Dei nostri juvamine disposub

    nuntur,

    et gratius est, ut

    mora omnium

    Ecclesia-

    Ansulis inclusa supplevimus ex editione

    Romana per incuriam

    in Labbeo omissa.

    463
    rutn ordinetur status,

    HORMISD^ PAPiE
    quam cum
    per festinationera
    et labor

    464

    Gloriosis clementiaj vestra? laboribus ecclesiasticaj

    aliquid imperfectum remaneat,

    unde iterum

    palma

    concordiffi et orbis pacati votiva tranquillitas

    nobis generetur et nostris afferatur ordinationibus


    difflcultas.

    generali prwdicatione respondent. Qutc res nostrum

    Data supradicto

    consule

    (anno Domini

    parcum

    reddit ac retinet ad agendas gratias

    sermo-

    519).

    nis ofiiuium. Illud

    AD

    THOMAM

    EPISTOLA LV. ET NICOSTRATUM.

    Domino

    tamen, quod pro vobis indesinenter nostro preces effundimus, non taceamus,
    est,

    quia in votis infmitus affeotus


    test in praedicatione
    tatis vestree

    finitum esse pointer hffic pie-

    Se de eorum salute

    esse solliciium. Joanni et Dioscoro per litteras eos commendasse.


    et Nicostrato episcopis.

    judicium.

    Verum

    beneficia,

    uno

    [F. una]

    nos quae etiam

    Hormisda Thoma;

    Animum nostrum
    gatione

    pro negotio vestro otiosum aut


    aliter

    afiicit, cura non deserlt, quod Heliam, Thomatem, atque Nicostratum fratres et coepiscopos

    vehementer

    desidem non putetis, nam non

    de vestra fati-

    quam

    de propria cogitamus. Mena siquidem


    T>

    meos, qui primi ecclesiasticam festina secuti sunt devotione concordiam, non solum magni fruslratur

    EcclesiK nostraj notario insinuante, cognovimus ca-

    palma

    principii,

    verum etiam mali miseria comitatur


    vestram,

    ritatem vestram adhuc observationum molestias sus-

    exempli.
    precibus

    Quare clementiam
    fletu,

    misto etiam

    omnipotens dignetur prajstare remedium, tam ad Joannem fratrem et coepiscopum nostrum scripta direximus,
    tinere
    :

    et

    ideo in

    istis

    adversitatibus Deus

    deposcimus, ne gaudia nostra, quae

    de hffireticorum quotidie conversionepraestatis, prse-

    quam

    dilectissimo

    filio

    nostro Dioscoro diacono per


    filio

    litteras nosfras

    injunximus, ut domino et
    et

    nostro

    Justino principi necessitatem

    causam

    nostrse di-

    fatorum abjectio intoleranda conturbet, quia non sola personarum nos causa sollicitat, quibus et boni facti simul sufficere gloria posset et meriti sed quod venerabilium constitula canonum contemnuntur, et
    :

    lectionis insinuet, et instanter agat, quatenus desideriis


    vestris

    quod non parvam eorum


    quia et

    abjectio apostolicee

    sedis

    prrostare

    dominus noster congruum dignetur effectum cum quo Dioscoro diacono debet
    :

    tangit injuriam, nec Christianitatis vestree sinceritas,

    magnum

    patrocinium veteribus constitutis


    sancitis,

    loqui vestra fraternitas,


    tioni vestras, vel intuitu

    quia necesse est ut intencatholiccS.

    impenditis, et sedis apostoIioBe principatum acta noviter veneratione

    comnlunionis
    studeat.

    vel

    uno inexpugnabilem

    re-

    consideratione nostra?

    adliortationis,

    Data

    linquat posleris negotio qusestionem.

    quo supra consule (anno Domini

    519.)

    EPISTOLA
    Q
    Perpetuas pro Euphemix
    se preces effundere.

    LVIII.

    EPISTOLA LVI. AD JOANNEM ET DIOSCORUM LEGATOS.

    AD EUPHEMIAM AUGUSTAM
    et ejus virisalute et alios

    Thomam

    et

    Nicostratam Consianlinopoli congruo

    honore dolet non fuisse receplos.

    Thomam

    ad Deum commendat.

    Hormisda Joanni episcopo et Dioscoro diacono. Reperimus Thomatem et Nicostratum fratres et coepiscopos nostros Constantinopolim non ita susceptos sicuti nostra fuere desideria, et ipsi semper optabant non solum enim loca eis debita dicuntur ablata, sed a communione quoque eos cognovimus fuisse suspensos. Quod quam accrbe ferat animus noster, etiam fraternitatem et dilectionem tuam credimus ajstimare et ideo quantam diligentiam causa3 videtis magnitudinem poscere, tantum vos ef: :

    Hormisda Euphemise Augustse.


    Orare nos
    et

    pro vcstra incolumitate Deo nostro

    vota persolvere,
    nis invitat, sed

    cum

    catholicorum etiam coetu sine


    esoratioecclesia-

    cessatione pontificum,

    non vestrae studium devotum atque persistens in

    stica stimulat reconciliatione

    propositum. Quis enim

    ab hajretica segregatus conspiratione se teneat, quis


    aliis

    in

    sua utatur deprecatione principiis, nisi ut


    sit

    vobis serenissimoque principi jugali vestro et vita


    longior, et ad prosperitatis

    augmentum
    et

    gratia divina

    ficaciam debetis sine mora prsestare et agere, ne nos magis, apud quos fuerunt, videamur esse contempti, cum illis, contra quam desiderium commune
    ;

    proximior,

    qui initia

    felicis

    imperii plectendi exse-

    crationibus consecrastis

    erroris,

    pacifica expulistis intentione discordiam?

    amicam diabolo Unde nunc

    decet vos laudabilibus cceptis insistere, et per totum

    habuit, solliciludinis molestia fuerit indecenter injecta, in

    tantum ut nec de facultatibus eorum (quas

    eis dicuntur invasce a fratre et coepiscopo nostro Joanne) dicatur aliquod ordinatum, nec litteras nostras, quas per eos misimus, fuisse susceptas. De qui-

    orbem perfectam spargere medicinam; quia Chrislo major numerus gregis oblatus mercedem confidenter
    esigit largiorem; inler quse curas ,vestrae sit ut nul-

    bus omnibus ita vos agere desideramus iustanter, ut ad nos caritas vestra de eftectu hujus causaj valeat sub celeritate rescribere. Data quo supra consule. (anno Domini 519).

    lum Satanas jamdudum prostratns vulnus efficiat, sed communionis unitas magnum sit justilia;. impetrandffi suffragium. Quajsumus namque ut tandem de
    venerabilibus fratribus et coepiscopis nostris,
    Ilelia,

    Thomate atque canonum dictat


    pleatur,

    Nicosti'ato,

    quod

    sacratissimorum

    autoritas

    vobis

    decernentibus im-

    EPISTOLA

    LVII.

    AD JUSTINUM AUGUSTUM.
    Ut suis sedibus Heliam, Thomatem
    restiiuendos curet.
    et

    Nicostraium

    ue videantur, ut auctores alicujus mali, quod primi ad unitalem sedis apostolicae festinarunt, in communi omnium gaudio soli meruisse percelli,
    et in facto laudabili

    victam personali
    precibus

    odio cessisse
    clementissi-

    Hormisda Justo Augusto.

    justitiam.

    Nostris ergo

    apud

    463

    EPISTOLtE et decreta.

    466
    sic ferveal,

    mum
    illis

    Augustum vestras adjungite, ut fructum, quem A clesiasticae unitatis affectu parte boni relinquatur locus officii, Palrum regulae tfibui et conservari praEcipiunt,
    gulis vestrfe patrocinium

    ut nullus
    re-

    ubi

    non paternis

    iuimica lcrgiversatio auferre non possit.

    defensionis assistat. Praeci-

    EPISTOLA
    Justi/iiani

    LIX.

    AD JUSTINIANUSI.
    eique Ileliam,

    pue tamen Heliaj, Thomae alque Nicostrati fratrum et coepiscoporum nostrorum causa nos commovet,

    siudium erga ecclesiasticampacem laudat, Thomatem et Nicostratum episcoillustri.

    quiprimomundo
    rabilium quoque

    [sic\

    necessariam secuticoncordiam,

    Ecclesiarum suarum privatione perculsi,

    cum vene-

    pos commendat.
    Ilormisda Justiniano viro

    canonum contumelia deprimuntur,


    reconciliationis gloria causa dif-

    Qtque
    fioilis,

    illis

    propriae

    Studium vestrum erga ecclesiasticam pacem et damnatos liceretica; conli5ntionis errores, ijisis rerum effectibus approbamus; cujus vos operis magna immensaque sine dubio merces exspectat. Hiuc est quodquidquid pro canonum iirmitate et pro apostolicaj sedis reverentia necessarium duxerimus, magnitudini vestrse secura peragendum protinus pra;sumplione mandamus, quia

    quasi ipsi magis pertinaoi mente restiterint, et

    aliis

    Ecclesiao

    ad sedis apostolioai redeuntibus unitatem ipsi magis membra discerpserint; quod quam

    nobis

    durum

    sit,

    quamque clementissimi temporibus

    imperatoris iudignum, prudentiam veslram convenit


    sestimare, ettandem proestare remedium, quo et illorum labores, et nostram grato possit solamine auferre moestitiam.
    (In collectione Avellana post hanc epistolam subditur et alia primo vulgata a Ballerinis oper. S. Leonis,

    cum magno

    vos gaudio

    procausis talibus sperata suscipere,multiplicia hujus-

    modi exempla

    testantur.

    cuitione principiis,

    Quare omissis iu longa cirad rein ipsam preesentis pagina?

    tom.

    III,

    pag. 107).

    verba converlimus. Mmret Ecciesia, et


    uuitalis

    magno

    votivae

    Justinus Augustus Hormisdae.


    Illustrem virum episcopum R. grato suscepimus animo non pro honore tantum qui debetur sacerdotibus, verum etiam pro aifectu vestrae sanctitudinis. Nam quicunque tuo comprobatus judicio fuerit est apud nos etiam judicatus probatissimus. De opera tamen et favore qui sacrosanctis inferendus est Ecclesiis

    exordio frui praeslita noa potest


    :

    pro unius

    causa? afflictioneloetitia

    lianc ut nobis soilicitudinem

    beneficia vestra slibmoveant,

    non parvis precibus

    exoramus. Angit nos enim et praisens dolor, et futurorum occasio procurata certaminum, per quam et venerabilium Patrum regulae negliguntur, et apostolicse sedis

    putatur auctoritas posse conldmni.

    Nam

    tunodemum

    opportunius statuetur

    cum

    legati

    cum

    divino clemenlissimique principis beneUcio, sed

    quos nuper ad regem raagniflcum Trasamundura de-

    et vestro simul
    fices, et

    adnixu hi

    soli

    jure Ecclesias continere, qui ad

    credantur esse ponti- Q stinasse noscimur reversi propitia Divinitate responsura nobis detulerint. Vestra autem beatitudo suprecommuuio-

    uem nostram damuatis


    Ilelia;,

    erroribus redire consentiunt;


    iN'icostratro fratribus

    mum

    nobis prcEsidium indefessis orationibus postu-

    Thomati atque

    et coepi-

    lare diguetur.
    poli doraino
    cal.

    Data sv

    cal.

    scopis nostris, qui

    bonum

    causaj etiam sub adverso

    Justino perpetuo Augusto.

    Decembris GonstantinoAccepta xi

    imperalore dedere priucipium non solum uihil ad

    Junii Rustico cos.

    provectum bona studia profuerunt, verum etiam collata; sibi a domino obtinere nequeunt officia dignitalis, et extorres a commissis sibi gregibus subire coguntur miserias daranatorum. Quapropter qucesumus et per divinam vos misericordiam obtestamur
    ut eorum causEe (qnse justa est) sumnium patrocinium etprobatse vivacitatis, impendatis affectum, piis-

    EPISTOLA

    LXI.

    Ad

    AD HELIAM, THOMAM ET NICOSTRATUM. imperdioTem et alios sepro illorum causa scripsisse significat.

    Horraisda HeliK, Thomre et Nicostrato episcopis.

    simi principis hajrendo vestigiis,

    quatenus eos tan-

    Quanto mens nostra doloris vestri participatione supervacuum est apud probantus mutuam carilatem verbis astruere sed ille ijui et nostrum
    fatigetur
    :

    dem

    suis Ecclesiis et pietatis intuitu et juslitiai cuu.,

    animum
    tur,

    et vestros labores

    scrutator praescius intue-

    templalione reslituat: quia in illorum contumeliam

    mcerorem nostrum

    vestra in gaudiura prosperivestro negotio

    ab inimicis asseritur optalum nostra; commuuiouis displicuisse cousortium.

    tate convertat.

    Verum ne unquara pro


    et

    sub

    allegatione justissima

    blauda intercessione

    EPISTOLA

    LX.

    cessemus, noveritis

    AD GERMANUM VTRUU ILLUSTREM.

    principem,

    nos tara ad clementissimum quara ad prEecellentissimam Augustam,

    nec nou ad
    atque

    illustres et

    magnificos viros Justinianum


    nostros litteras
    destinasse,

    Eadem
    Hormisda Germano
    Excubantibus
    liarura actio sola

    quse in swperiori.
    viro illustrissimo.

    Germanum

    filios

    vestrum specialiter negotium continentes, quas viros


    ecclesiastica

    vobis

    probabili

    pro

    sul>]imi Eulogio ita tradidimus, ut in vestro

    primum

    pace proposito, el tanto tidei calore ferventibus gra-

    non

    sufficit;

    quia nec vos humana;

    laudis pra3rogativa soUicitat, sed divinoe exspectalio

    ponat arbitrio utrum per vos eas eligatis offerre, an per ipsum potius perlatorem tam principi porrigantur quara oajteris, qaas designaviraus supra, personis.

    retributionis inflammat.

    Quod

    mus exfolvimus,

    et

    Deum

    igitur maxime debenostrum, cujus vos causis

    EPISTOLA

    LXII.

    impenditis, pro incolumitate vestra quotidie depre-

    AD LEGATOS.
    T)e ii.tnii.x Th^^^snlo^.irx r.h Eufgchii^^nii

    camur, rogantes ut studium vestrum in omni pro ec-

    grsfa per fa-

    467

    HOBMISD^ PAP^
    et

    468

    7nam audwerat, Dorotheum


    venire compellendos.

    Aristidem

    Romam A

    ascribi.

    Data ni idus Octobris, Eulliarico viro

    claris

    simo consule (anno Domini 519).


    ct

    Hormisda Germano

    Joanni episeopis, Felici et


    GERMANI EPISCOPI,

    SUGGESTIO
    FELICIS ET DIOSCORI DIACONORUM, ET
    liLANDI PRESBYTERI.

    Dioscoro diaconis, et Blando presbytero.

    Cum
    tidie

    nos ecclesiasticae prosperitatis gaudia suble-

    varent, et prope

    plenum

    laboris vestri

    fructum quo-

    Qux

    carperemus, repente nos inimica universi, quse


    etsi

    Thessalonicsea Doroiheo contra pum ucta fuerinl.


    misericordia Dei
    est, et

    Joannem

    episco-

    repente successerat, fama confundit: cujus opinionis

    Magna
    judicia,

    inajstimabilia ejus

    ordinem,

    vobis

    necdum

    referentibus suspioamur

    tamen magnitudine credimus non tacendum. Itaque perlatum est fratrem et coepiscopum nostrum Joannem, dum ad Tbessalonicam pro suscipiendis tantum libellis qui promittebantur acincertura, proipsius rei
    cederet, ita plebis irralionabili seditione

    concussum,

    ut exstincto

    primum

    eo qui bospitium venienti prse-

    occultum dimittit, ut probetur uniuscujusque conscientia. Dorotbens Thessalonicensis episcopus non novus apparuit, nec ad preesens faclus, sed se demonstravit quem olim vera preedicabat opinio. Iste semper in malis desideriis suis involutus, data occasione exercuit .quod contra fidem ca" tholicam semper parturiebat scelus. In aliis litteris
    qui
    nibil

    buerat, ipse quoque non dissimili cajde mactatus, et


    vix sacrosancti fontis reverentia vindicatus evaserit
    :

    siguificavimus beatitudini vestraj quo

    ordine trans-

    euntes Thessalonica libellos non potuimus suscipere.


    Erat tamen constitutum
    Ecclesiaj

    cujus seditionis initium, suh interrogationis dolosae

    post ordinationem sanctfE

    commento ab Aristide presb^^tero narratur exortum. Verum nos, si basc manifesta sunt, adeo de plebe non querimur. Erit in potestate venerandi principis,
    temporis sui
    cura
    et

    Constantinopolitana?

    unum
    cum

    ex nobis

    ipsum

    dirigere, quia hoc sperabat prasdictus, ut

    ad unus

    ex nobis post susceptos libellos


    lebraret, quasi testimonio

    ipso

    missas ce-

    catbolici

    sacerdotis

    injuriam,

    qua

    jubeat resecare censura. Sed quod ad nos attinet,


    pervigili

    per vos (Deo propitio) desideramus

    impleri, quia nullum volumus, aut


    converti, aut sic rectam

    non reddita ratione


    ut sibi

    viam

    fidei profiteri,

    habens in generalitate se ad unitatem sedis apostolicaj esse conjunotum. Etsi tarde, factum est tamen et venerabilem Joannem episcopum ad ipsum dirigentes, directus estcumipso ex communi electione Epiphanius presbyter. Ger:

    a principe aliquid sine doctrinse

    remedio causetur
    qui

    manus
    eis, et

    venerabilis,

    et

    illustris

    episcopus erat

    cum

    imponi. Hebc igitur suggestione vestrai [supplicationis


    peragite,

    Licinius

    ut

    Thessalonicensis

    episcopus,

    iuterrogationis obtentu ecclesiasticam


    cto in

    longum

    nititur

    vobis suscipere noluit

    pacem protradissipare negotio, quoniam a a principe ad urbem directus,


    et

    sub p tissimi pro alia causa esset Thessalonicam directus, congregata synodo de paroeoia Ecclesia? Tliessalonicensis,
    ibi est inventus,

    comes scbote ex ordinatione clemenimperatoris. Qui Licinius tamen cum pi'ius

    oxspectans secundum promissionem

    ab apostolica percipiat sede doctrinam,


    sibi

    quidquid

    unum

    ex-nobis. Voluerunt ipso presente libellos fa:

    dubium

    putet, huc veniens pra?senti a nobis in:

    cere et subscribere

    quod factum
    veniens

    est; signavit ipsos

    quisitione condiscat
    tbolica; professionis

    factum nuntiavit. Dicebatur nobis ab apocrisiario Dorothei Jubete dirigere qui libellos suscipiat. Deconcepta vindicare certamina. Sciat nosparatos esse, liberatum est, sicut prffidiximus, venerabilem Joanet bene inquirentes instruere, et errantes ad lidei renem episcopum ambulare, ut haberet testimonium ctum tramitem scientia duce revocare quia si dubisubscriptionis illorum. Rogavimus pissimum impetans paratam non vult experiri doctrinaru, neo rursus ratorem ut comes Licinius ambularet cum eo quod in simplicitate cordis qufe pacis et religionis causa et factum est. Et quia pervenerunt in civitatem, nunjubentar admittere, in aperto est qua mente vel Dei tiatum est Dorotheo per comilem Licinium pr;csennostri prajceptis obsistat, vel orthodoxi principis exempla contemnat. In hac ergo parte totus sugge- D tiam adesse nostrorum. Qui direxit Aristidem presbyterum cum aliis duobus episcopis, quos solos sciestionis vestrffi actus immineat, quia nec illi alia posbat adversarios esse negotii, ut nostros videret cum sunt ratione salvari, et incitataj plebis sub hoc melius quibus voluerunt facere primum certamen de libellis, moderamine causasedatur cum quoetiam Aristidem dicentes Sunt capitula quje debent emendari. Dipresbyterum clementissimus princeps ad nos venirc serunt nostri non esse in potestate ipsorum hoc faprascipiat, quia, sicuti praefati sumus, omnes quorum cere, venimus, salutavimus vos, perambulavimus. pax ecclesiastica ambiguitate dividitur, simul ad
    :

    enim probare potest se caservare cautelam, non malitiose


    sio

    libellos prcedictus vir, et

    Constantinopolim,

    communionem

    nostram, depulsa mali erroris ajgri-

    Discesserunt post ista verba.

    Ad
    ;

    tudine, catholicce scientife

    cupimus sentire medici-

    nerunt, iterum ista loquentes

    et

    nam. Praiterea mox ut


    destinare

    pra^sentia vos contigerit scri-

    tionem verborum
    rata,
    irruit super

    fecissent, ibi
    :

    diem conveantequam proposinon est intcnlio genealiara

    pta suscipere, debebitis ad nos de vestris aliquem


    cuni relatione quse

    universa contineat,

    unde

    his quas gesta sunt vel geruntur soUicitudinem nostram relevare debeatis. Datarium quoque litteris vestris adjungite, ne vobis portitoris tarditas possit

    subito populus insanus est duos pueros occiderunt episcopi, caput etiam fregerunt episcopo in duabus par-

    non injuria secuta


    ipsum,
    et

    tibus, et renes ejus dissipaverunt,

    et nisi misericor-

    dia Dei, et defensio

    Sancti Marci basilicEe

    eruisset

    EPISTOL^E ET DECRETA.
    liberati sunt eos de mauilHis eorum, ibi perierant tamen, quomodo dicitur, quia manus publica superistorum coucinveuit, quK eos eruore potuit. Ista et
    :

    470
    dilectionis vestraj

    sonis intentio

    vebementer debet
    Eoclesiam redinteex-

    incumbero,
    grasse,
    si

    Nam

    quid

    prodest

    ab ejus corpore

    sacerdotes videamus

    namcnta Dorothei

    malitiafabricavit, qui ante

    biduum

    traneos,

    quos in nostram

    communionem
    si

    vos caute

    quam

    millia baptizavit:

    pervenirent nostri Tbessalonicam snper duo * sacramenta tanta erogavit in po-

    autrationabiliter

    non ignorastis

    esse susceptos ?

    Unde

    non
    qui

    leviler nos res ista contristat,

    ab bis qui se-

    pulo, quiE possint ipsis ad tempora suflicere, signiiicans plebi quia fides recta mutatur. Ista

    dis apostoiicaj prajdicationem sequuntur,

    negligantur
    Idciroo,

    non babuerant
    vitabant ad

    excitare

    populum

    ? Ista

    quomodo quem non in-

    in ejus

    fide et

    consensu

    reoepti sunt.

    sicut liortati
    loco,

    seditionem? Post hoc ipsum libellum

    sumus, pro eorum communione atque serenissimo principi vehementer insistere nam
    :

    quem
    cens
    :

    fecerat

    cum

    Ego istud

    populum scidit, diusque ad mortem meani nunquam


    episcopis ante

    in

    eadem causadomino

    et iilio nostro
    filio

    clementissimo
    nostro scripta
    ,

    principi et viro illustri Justiniano

    facio,

    nem

    neo facientibus oonsentio. Occiderunt et bomi(Joannem) veuerabilem catbolicum, qui uos

    direximus, hortantes

    eum

    ut

    cum

    vestra,

    quantum

    ad Ecclesiarum suarum receptionem pertinet, de'

    Ycnientes susceperat in
    ralus fuit a

    domo sua, qui semper sepacommunione Dorotbei propter synodum


    :

    beant caritate tractare. De eo vos articulo nostriE admonitionis suspioamur non immemores. Diximus

    Chalcodonensem inquo talem mortem exercuerunt, qualem ilii qui sanctum Proterium oeciderunt. Ista ad clementissimum imperatoreni pervenerunt, et prope in tota civitate catholicus luctus est propter
    talia quae

    enim quemadmodum,
    quibus loquimur,
    utilli alibi (si

    e.lusis oooupatoribus, hi, de

    ad proprias revertantur Ecclesias, tamen rectre sunt fidei) ordinentur. De

    personis Scytharum
    slris

    contigerunt scelera. Promittit sancta cleet citare

    nobis scripsit,

    mentia vindicare
    testati

    Dorotbeum, quia nos cou:

    frateraitati vestrsj

    monacborum Justinianus vir illuquarum exemplaria litterarum direximus, qui cum nollent s.ustiet

    sumus pietaiem ejus, dicentes Nulla ratione Dorotbenm inter episcopos aut in communione sedis npostolicaj potest beatissimus papa recipere, et,'contra qui voluerint eum in sua communione recipere,
    scire

    nere vestrae dilectionis adventum,

    observationum
    sollicitius

    moras

    se dicerent ferre
    ;

    non

    posse, tentaverunt clam

    de urbe discedere
    agnoscere,
    ut

    quos tum nos faciemus


    reversi,

    custodiri, ea quEe de vobis contraria dixerunt volentes

    se esse reos auotoritate

    ecclesiastica.

    Ista

    ad

    cum

    Deo

    propitio,

    fueritis,

    notitiam beatitudinis vestrEe festinavimus referre, ut


    niliil

    eorumerrorratiouabilibusadhortationibusooi'rigatur.

    vos lateat, quod


    calendas

    in istis partibus agitur.

    Ac,

    Data

    III

    nonas Decembris, Eutharioo viro clarissimo

    cepta IV

    Decembris,

    Eutharico

    cousule

    cousule (anno DominiolO).

    (anno Domini 519).

    EPISTOLA LXIV.
    LXIII.

    EPISTOLA

    AD JOANNEM HELICITAKUM
    **

    (SIILITAN.E ECCLESIvE)

    AD LEGATOS,
    Dolet

    EPISCOPUM.
    Consianlinopolitanam Ecclesiam adsedisaposlolicss

    Joannem occisum

    ei

    Vorolheo ab episcopafu

    remolo, aiium,
    stitui prsecipil.

    .-iristide excepio, irrejvs

    locum sub-

    communionem
    litauo).

    rediisse.
    '

    Thoniam et Nicostraium suis Ecclesiis resiituendos. Monachos Scylhas Romai usque ad legatorum adventum detineri.
    Ilormisda Germano et Joanui episcopis et Blando

    Hormisda Joapni episcopo Melioitano

    (Mlecopo-

    presbytero.
    Graviter

    particeps fuit soUicitudinis,

    Vota nostra oaritatem tuam lateie nolumus, ne qui gaudiorum fructu redda-

    nos Joannis catbolici

    afflixit

    interitus,

    tur extorris. Et ideo Constantinopolitanam Ecclesiam

    quem
    ctum.

    hEeretioi Dorotbei

    vasania perhibetis esstin-

    ad communionem nostram rediisse, Domino propitiante, tradentibus signiflcamus alloquiis

    Nam eumdem Dorotheum


    et filio

    Constantinopolim

    jussu principis didicimus evooatum. Adversus

    quem
    :

    toruin, quaa legatis nostris dedimus, in


    fuisse

    et mandaomnibus se;

    domino

    nostro clementissimo principi deb etis

    insistere,

    ne in

    sed, episcopatus,

    eamdem civitalem denuo revertatur quem nunquam bene gessit, lionore


    loco ao Ecclesia longius relege-

    completam. De qua parte, ut ad dilectioD riem nem tuam plenius perfectum gaudium pervenirct,
    libelli

    Joannis tratris et consacerdotis nostri episcopi

    deposito, ab
    lur, vel

    eodem

    Constantinopolitani, et Justini
    pis Orientis

    clementissimi princi-

    certebuc ad urbem sub prosecutione congrua

    dirigatur.

    Ad bano etiam partem

    evigilare

    debetis,
    et

    ne in locum ejus Aristides totius mali incentor


    conscius quibuslibet subreplionibus ordinetur
    nulli prodest
    ijuitiffi
    :

    nam

    mutaii personam,
    :

    perseveret

    ejusdem forma nesed taiem virum dobetis eligere,


    si

    ut de judicio vestro cuncta catholicorum congregatio


    gratuletur.
    costrati
    '

    sacrarum litterarum exemplaria pariter indicantes nihilominus per credidimus destinanda Orientis partes plurimos episcopos sic fecisse. Superest ut a nobis competentibus preoibus Divinitas exorata conoedat quatenus de aliarum quoque Ecclesiarum redintegratione gratulemur. Ea vero qu:ic signiflcare curavimus in eorum sacerdotum qui frater;

    lis

    igitur
    et

    fratrum

    observatis, pro Thoma; et Nicoepisooporum [nostrorum per-

    nitali tua?. vicini sunt


    et ipsi
    *

    curabis perferre

    notitiam, ut
    coelestis

    de elfectu taata3 rei gratias nobiscum

    Forte Malaciiano, in Hispania.

    Nam

    et

    sequens

    Vbi communioni

    Constantinopolilanse Ecclesise

    epistola est ad Hispanos episoopos, IlARDUiNus. * Fruvienia, minus beue, ut ex seq.indioulo palebit.

    subscribens ei gratulatur

    471
    misericordiffi

    HORMISD^ PAP^
    beneficiis referre

    non

    cesseat.

    Deus

    te

    fleri.

    Nuac,

    etsi

    post labores, etsi post intentiones


    :

    incolumem

    custodiat, frater carissime.

    plures, Antiochena Ecclesia ordinata est

    electus est

    EPISTOLA LXV.
    AD EPISCOPOS HISPANI^
    (bJJIIC^E

    quidam Paulus nomine presbyter Constantinopolitanae


    Ecclesia;,

    quem

    PROVINCM).

    buic bonori aptissimum imperatoris

    Gratulaiur de pace Orientalis Ecclesise.


    Fratribus dilectissimis universis episcopis per Baeticam provinciam constitutis Hormisda episcopus. * Quidtam dulce solJicito quam quod (quum) mibi

    comprobatum voluerunt et tentaverunt Ego jussionis vestrae non immemor contradixi, dicens Jussit dominus noster beatissimus papa, secundum antiquam consuetedinem, ibi eum episcopum ordinari. Hoc obtinuit quod preecepistis.
    testimonio
    hic

    ordinare.

    de vobis innotescunt

    illa

    quse cupio ? Quid

    tam

    reli-

    Orate ut Deus precibus

    apostoli Petri et

    ipsam

    civi-

    giosis convenieus inslitutis

    quam

    ut inter sacerdotes

    tatem
    sia,

    cum

    pace faciat electum suscipere sacerdotem.


    Eccle-

    pacem, quam eos necesse


    tiare,

    est aliis

    pro

    offlcio

    annun-

    Et quia ista aguutur, et in bis quotidie proflcit


    insidiator antiquus suscitavit
    tbia, qui

    conservent?Plena, fateor, gratulatione suscepi,


    votiva mihi caritate (quae inter vos est) Eecle-

    monachos de Scy-

    quod

    de

    domo

    magistri militum Vitaliani sunt,

    et pace litteris indicastis. Sponte mihi, quid quid bortaripoteram, quidquid monere, delatum est. Confirmel hoc Deus, quod operatus esl in nobis {Psal. Lxvii) et quse praecepit pro animarum salu te facienda, baic ipse qui praecepit, pro ea qua nos redemit pie:

    siarum

    omnium Cbristianorum

    votis adversarii, quoruni inquietudo non parvas moras generavit unitati Ecclesiarum, et magnopere de praadictae Ecclesiaj Antioclienas

    ordinatione.

    Isti

    monachi,

    inter

    quos

    est

    Leontius, qui se dicit esse parentem magistri militum,

    tate faciat. Et bis

    quoque religiosorum vicem reddimus nuntiorum. Quidquid cum Orientalibus, quos ad Ecclesiae corpus unitatemque
    nuntiis nos

    tam bonis

    Romam

    festinant,

    sperantes aliqua capitula a beati-

    tudine vestra conflrmari. Est in ipsis inter ceetera ubi volunt dicere unum de Trinitate cruciflxum :

    revocatos

    dudum

    Dei nostri ope

    litteris signiflcavi-

    quod estnec
    lis

    iii

    sanctis synodis dictum, nec in episto-

    mus

    destinatis,

    denuo,

    cum aptum

    fuerit,

    repetitis

    sancti

    papje Leonis,
    si

    vobiscumparticipabimusiadiciis.

    Mos postnostrorum
    le-

    siastica.

    Quod

    reditum (pro nostro edicto) ab Orientalibus missa

    sensiones et
    clesias.

    nec in consuetudiue ecclelieri, mihi videtur disscandala non mediocria nasci inter Ecpermittuntur

    gatio est. Certd speravit, certaconsuluit. Sed facimus

    de bis quae fueraut dicenda conpendium, ipsi potius, ad instruendam notitiam vestram, quae a nobis sunt responsa dirigentes, ne quid
    sibi

    tbolicis

    scipuli

    Istud Anastasius imperator magnopere caimponere festinavit: istud et Eutychetis diin synodo Chalcedonensi proposuerunt. Quia

    quotiescunque Patres de Dei Filio Domino nostro sub spatio prolixiore terrarum aut opinio vindicet, aut error assumat, cum G Jesu Chrislo disputaverunt, Filium Dei Verbum, conad rerum fldem ipsam teneri sufflcit veritatem. Quod substantialem Patris, bomousion Patri dixerunt. Iste

    autem ad contiuentiam eslrarum pertinet litterarum, oportuit quidem desideria plenius expedire, ut aastimatis omnibus responsum rationi congruum redderetur. Sed quia privilegiorum veterum et statutorum paternorum indidistis iisdem litteris mentionem, ad Sallustium fratrem et coepiscopum nostruni sub bac parte rescripsimus, vobis quoque strictim quse dicta
    \

    autem ssrmo ideo nunquam


    introductus,

    est in synodis a Patribus quia procul dubio catholicee fldei misi

    nime poterat convenire. Cujus sermonis


    attendatur
    i

    subtiliter

    ntentio,

    quse mala per

    eum

    ad quantas bffireses pateat, et possint disputatiunibus ecclesia-

    sticis introducit,

    sinuare,
    utile, et

    prceterimus.

    quoniamlongumestperpreesentesinUnde sanum mihi videtur et


    nisi
    SuEflcit

    sunt

    illis

    latius indicantes, neprivilegia nobis (a nobis)

    ad pacem Ecclesiarum conveniens, nibil aliud


    dari,
    :

    indulta convellerent, et nibii


    dicare,

    tam conveniens

    fldei ju-

    responsum

    sauctum

    Cbalcedo:

    quam

    ut in bonore suo a Patribus decreta sercustodiat, fratres

    neuse concilium, in quo


    sufflciunt epistoiffi

    et alia^ synodi continentur

    ventur. Deus
    carissimi

    autem vos incolumes (annoDomini 519).

    papoe

    Leonis, quas synodus cou-

    SUGGESTIO
    DIOSCORI DIACONI.

    Paulum Antiochix episcopum ordinaium. Scythasmonachos tumullus excitasse, dicenies tuium de Trinitate fuisse crucifixum.

    novitatem Ecclesia introducere uec volumus, nec debemus. Est in prupositione eorum callida D ethcec dicere. i\'os synodum Chalcedonensem suscepimus boc speramus, ul jubealis nobis eam expoflrmavit
    : :

    nere, quia

    non

    sufflcit sic
    :

    quomodo

    est exposita con-

    tra heeresim iNestorianam


    tes, nisi

    non quasi non

    intelligen-

    Verum

    est nulla esse

    gaudia magnopere spiritualia,

    conantes pcr subtilitatem ad hoc nos addufuerit,

    quibus ex toto tribulatio possit esse separata. Gaudemus de unitate Coustantinopolitanai Ecclesice, quee
    facta est

    cere, ut disputetur
    si

    factum

    duhia

    do synodo Chalcedonensi. Quod et iuflrma ostendilur, et bajInter alia


    epistolas
    si

    cum

    sede apostolica

    Isetamur quotidie"
    nobis

    di-

    reticorum
    Leonis,

    omuium

    patuit errori.
    si

    post

    versorum episcoporum
    offerri.

    libellos

    satisfactionis

    synodum Chalcedonenseni,
    si

    post

    papas

    Modicum Epbesina civitate contigit scandalum, ubi contempta est et injuriata synodus Cbalcedonensis. Est invocatus clementissimus imperator hoc corrigere, quod et sperat cum Dei adjutorio

    post libellos quos dederunt et daut epi-

    scopi, ei per ipsos satisfecerunt sedi apostolicaj, ite-

    rum

    aliquid uovuui addatur,


    est

    sic iinihi videtur,


    iii

    quia

    quidquid faclum

    deslruitur. Data

    caleudas Ju-

    nias, Conslautinopoli.

    Eadem

    fere est Marcellini papse epistola.

    473

    EPISTOL^ ET DECRETA.
    SUGGESTIO
    A
    dere,

    5-74

    GERMANl ET JOANNIS EPlSCOPOnUM, FELICIS ET DlOSCOni DIACONORUM, ET BLANDl PRESBYTERI.

    ad concordiam pervenire. Praedicti monachi ad Italiam venientes, aliquanta capitula pro-

    quam

    ponere babent, inter quw


    citisum
    coutiuetur,

    et

    unum
    ita

    de Trinitate crucoufirmari
    ex
    litle-

    Eadem qu<e

    in supeTiori.

    sperantes

    Cam

    Dei misericordia, quo ordine el qua cauteia

    aoctoritate beatitudinis vestrae, sicut et in aliis


    ris

    communicavimus in Ecclesia Constanlinopolitana, jam aliis litteris per servuin vestrum Pollionem directis vestra beatitudo cogaovit. Et simililer iu aliis
    litteris

    siguificavimus, et

    modo boc

    dicimus, ut
    :

    nulla

    novitas a sede apostolicascribatur

    quia et nos ante

    non semel, sed secundo, qualia ajmuii liomi:

    dicentes

    nes religionis tentant signilicare curavimas


    sit

    ut

    niliil

    imperatorem, et ante senatum bffic indicavimus, Estra synodos quatuor, extra epistolas papa3 Leonis, nec dicimus nec admittimus quidquid
    :

    actum, aut cogitatum faciendum, quod lateat bea-

    non continetur
    est

    in praediclis synodis, aut

    quod non

    litudinem vestram. Stat nobisoum

    cum

    Dei adjutorio

    quidquid in Constantinopolitana Ecclesia est ordinatum. Non titubant gaudia spiritualia, quffi celebrarunt et celebrant catbolici. Causa Antiochenfe Eccle-

    scriptum a papa Leone noa suscipimus : quia si voluerit dominus noster qualemvis novitatem scribere, pejus erit istud

    initium (vitium)

    quam

    illud

    non solum nobis labores fecit, sed quia homines festinantes impedimentum facere generali unitati, diversis modis diversa impedimenta fecerunt. Nostra erat proposisiae

    ordinationis

    grandes tribulationes

    quod factum est per Eutycbetem. Suflicere debet Eeclesias quod per sexaginta annos ab Eutycbete usque modo sustinuit. Nobis quod visum est scripsimus in vestra potestate est deliberare quod vobis Dens imperaverit quoniam hsec illi nituntur asse:
    :

    suspenderant de anatbemate in prajdicta Ecclesia ordiuare sacerdotem. Non proposuerunt ante oculos suos futurum judicium palam diceutes
    tio

    de bis qui se

    rere, eo

    modo

    sibi satisfacere

    cupientes, ita ut pro-

    fiteamur et dieamus

    unum

    de Trinitate passum esse;

    Omnes
    sunt
    ;

    qui sedi apostolicae communicabant Nestoriani

    qnod nec Patres nec synodi dixerunt. Ista ideo per singula esposuimus, neillorum subtilitas glorietur in
    nostra simplicitate propter istas novas suas intentiones. Vitaliano magniflco viro subrepserunt, utettalia
    vindicare pro talibus rebus, et contra nos queeounque
    potuit impedimenta afferret
    :

    et

    magis

    illis

    non debere credere, qui modo


    et

    vi-

    dentur ad

    communionem

    sedis apostolicffi revocati.

    Post multas afflictiones, Patribus protracta

    peue in

    tres

    menses a

    certamina, piissimus imperatoi

    cujus

    immutationem
    noster

    sua auctoritale Paulum nomine presbyterum de Ecclesia Constantinopolitana elegit

    omuis nobiscum

    deflet Ecclesia.
    et

    Quapropter rogamus,
    solet dorainus

    episcopum

    fieri

    in

    ut consueta cautela,

    qua

    Ecclesia Antiocbena,

    dicens inter alia et hoc testi-

    vigilantia, cogitetis,

    mouium
    positus
    similia
    ista

    de ipso, quia duobus annis iu Antiochia non mediocriter resistebat Severo haeretico et omnes catbolici cousonabant. Et omnia
    :

    qui a nobis taliter

    quomodo suspendendi sunt, recesserunt, et a nostra commuet


    et

    nione fuerunt sejuncti;

    quid

    eis

    respondeatur, vel

    quomodo eorum

    capitula repellantur; quia eos

    omnes

    de persona praadicti imperator se promisit ad

    Constantiaopolitana catholica exhorret Ecolesia. Data

    vestram beatitudinem relaturum. Harum tamen tribulationum provisores et socii et unitati Ecclesiarum

    calendas Julias, Constantinopoli.

    impedimeuto monachi de Scythia fuerunt, qui postea hic defecerunt (hiuc discesserunt), assignati ab omnibus nihil pacificum cogitare, ad beatitudinem ve-

    SUGGESTIO LEGATORUM AD HORMISDAM PAPAM.


    Heliquias S. Laurentii et sanciuaria apostolorum Justiniano concedi petunt, qui illa in basilica Apostolorum collocare. cupiebal.
    Filius vester magnificus vir Justinianus,

    stram cucurrerunt, sperantes subrepere, et per


    teras vestra; sedis suas intentiones

    iit-

    corrtirmare.

    Isti

    res con-

    de sua provincia episcopos accusant, inter quos est Paternus TomitanEe civitatis antistes. Petitiones obtulerunt, et coacti piis^simi principis et domini Vita

    venientes

    fidei suce

    faciens,

    basilicam sanctorum
    et

    Apostolorum, in qua desiderat


    '^

    beati

    Laurentii

    martyris reliquias esse, constiluit, sperat per parvi-

    mifitumjussione,frequenter ad audientiam causa; convenimus, non quasi volentes nos in his negotiis occupare quia nobis sunt ante oculos
    liani magistri
    :

    tatem nostram, ut prcedictorum sanctorum reliquia;


    celeriter concedatis.
    viri

    Ilabuit quidem petitio prajdicti secundum morem Gra;corum, et nos contra con-

    beatitudinis vestree pra3cepta,


    causffi

    quibus prcpcepistis ut

    suetudinem sedis
    rationem. Et quia
    retur quidquid de
    talis

    apostolicae
    talis est

    esposuimus. Accepit

    tantum cui veneramus intenti nullis aliis negotiis misceremur, sed sperantes posse intentione

    fervor fidei ejus, qui

    me-

    apostolica sede depoposcerit, et

    oorum

    pacari,

    ad hoc descendimus. Et quia nobis


    iliis

    est

    qui sperat unde et salus

    animEe

    et fidei

    nullam suscipientibus rationem, nihil proficiebat in eo quo tenebamus, clementissimus imperator in convenlu publico, ubi et nos interfuimus, Paternum, praedictum episcopum, et magnilicum vu'um Vitalianum reduxit ad gratiam accusatores quoque ejus suo prtecepit episcopo supplicare. Monachi vero cum similiter ad concordiam
    diu laborantibus, et
    :

    effectus
    petit

    accrescat, talibus desideriis postulata


    si

    com-

    non negare. Unde

    et beatitudini vestrae vide-

    retur,

    Pauli,
    fleri

    et sanctuaria beatorum apostolorum secundum morem, ei largiri prajcipite; et si potest, ad secundam cataractam ipsa sanctuaria

    Petri

    deponere, vestrum
    ticula

    est

    deliberare. Petit et de catenis


    si

    sanctorum apostolorum,
    beati Laurentii

    possibile est, et de cra-

    quserereutur, fuga iapsi maluerunt de civitate disce-

    martyris. Ista sunt desideria

    HOUMISDyii:

    PAP^
    altaris

    476

    hoc fides ipsius estincitata. Propter hoc in urbem vestram virum spectabilem Eulogium magistrianum direxit, hoc sibi satisfacere judicans, si de ipso fonte, quo per omnem terram sanctuaria apostolorum sunt data, inde et ipse reliquias suscipere mereatur. Et bene facitis cousam ecclesiastipraedicti viri
    :

    in

    praedioto agente in rebus, etiam

    ornamentum
    mus,

    duo pallia serica ad sanctorum apostolorum direxiefncacissimis precibus vestris,

    quae. suscipientes,

    nostri jubete jugiter faoere

    memoriam.
    AD

    EXEMPLUM EPISTOLiE
    JUSTINIANI

    PER

    FRAinEH PEOEaPTORIS
    PAPAa.

    HORMISDAM
    et

    cam magnopere

    in

    contestatione Dei

    tali

    homini
    Petit ut

    commendare, cujus

    sinceritas et integritas circa re-

    expediio
    est

    monachormn
    cautius^

    negoiio

    Joannem

    ligionem catholicam nota est omnibus hominibus. Hic voluerunt capsellas argenteas facere et dirigere
    sede pro

    Leontium ad
    Quidquid
    tur,

    se remitiat. iirmius, ut

    quidquid

    pro

    sed postea cogitaverunt ut et hoc quoque a vestra

    sancta fide et conoordia sacrarum Ecclesiarum gerater noster

    benedictione

    suscipiat.

    Singulas

    tamen

    capsellas per singulorum apostolorum reliquias tieri

    optamus. Unde ad beatitudinem vestram et fragloriosissimus Vitalianus per Paulinum


    vestroB Ecclesiai rescri-

    debere suggerimus. Data lu calendas Julias, Constantinopoli.

    virum sublimem defensorem

    psit, et

    nos per

    eumdem

    significare

    curavimus

    illa

    EXEMPLUM EPISTOL^
    JUSTINIANI AD HORMISDAM.
    Dissensiones a monachis Scyihis excitatas ab eo compescendas. Apoiloloruvireliquias se cupere.

    debere beatitudinem vestram perlicere, quce pacem


    et concordiam sanctis concedanl Ecclesiis. Subinde tamen, qui certius responsu.ni ad sanctitatem vestram referat,

    cum

    litteris piissimi

    nostri imperatoris desti-

    Domino sancto merilis beatissimo et domino patri papaj Hormisdaj Justinianus


    simus.

    apostolico
    vir claris-

    quanta quaistio in partibus nostris orta est, potest etiam anlelatus vir religiosus defensor sanotitatem vestram instruere. Unde petimus ut,
    navimus.
    si est possil)ile,

    Nam

    Propitia Divinitate, qua; semper Ecclesiam catho-

    celerrimo dato responso et satisfactis

    licam per incrementa fidei instituit, unitas sanctarum

    religiosis

    Ecclesiarum per doctrinam et auctoritatem apostolalus vestri provenit. Sed

    quoniam comperimus quos-

    servatur, diligenter tractate, et firmissimum respontes iter arripuisse quos beatitudo vestra, pra?sen- G sum per antelatos religiosos monachos, si est possitibus scriptis causam livoris eoruni cognoscens, ita bile, antequam legatus noster ad beatitudinem veut merentur, suscipere et a se longe pellere dignetur stram perveniat, nobis remittite; in hoc enim solo quoniam vaniloquia ipsorum festinantium novitates omnis pendet intenlio. introducere in Ecclesia, quod neque quatuor synodi EXEMPLUM EPISTOL^ venerabiles, neque sancti Leonis papaj epistote conJUSTINIANI AD HORIIISDAM. tinere noscuntur, in omni loco turbas excitare videnAd dicendum sii unum de Triniiaiefuisse cruci/ixum.
    :

    dam nomine monachos, qiiibus magis discordia in studio est quam caritas et pax Dei, cupientes qua3dam perturbare, ad angelum vestrum hinc disceden-

    et Leontium ad nos enim precibus et diligentia vestra isla quffistio soluta fuerit, veremur ne non possit Ecclesiarum sanctarum pas provenire. Ergo cogno-

    monachis, Joannem
    :

    remittatis

    nisi

    scentes quia et merces et periculum hujus rei vobis

    tur.

    Quamobrem

    etiam

    et

    a viris reverendissimis

    Ut plenissima
    vestrae

    fldei perfectio

    doctrina beatitudinis

    episcopis et diaconibus directis

    ab apostolatu vestro

    ad nos angelus vester destinare dignetur, et ipsos digna correctione perculsos, ut superius diclum est,
    pellere jubeat. Ergo hfec petimus

    Eulogium virum strenuum agentem in rebus juxta alias causas, etiam hanc propter direximus, per quem valde petimus ut
    nobis
    proveniat,
    itei'um

    ut

    (sicut supra-

    per omnia responso apostolatus vestri circumspecto


    et cautissimo in

    dictum est) ipsas hujusmodi litteras per eumdem portitorem ad nos dirigere magnopore fcstinet. Sunt

    confessione catholicaj fldei conflr-

    auicm nomina eorum,


    citudinis causa,

    Acbillos, Joannes, Leonlius et

    metur. Post semel enim divina miserioordia donatam Eoclesia! catholicffi unitatem, quidam asserunt Chri-

    Mauritius (Maxentius). Hrec nostra est

    maxims

    solli-

    stum Filium Dei Dominum nostrum pro nostra salute


    carne crucifixum

    ne unitas, quam vester labor oralioque perfecit, per inquietos homines dissipetur, sperantes in Domino Deo, quia si quid est quod adhuo atotius orbis pace dissentiat, hoc quoque orationibus
    vestris apostolica? sedis

    unum

    de Trinitate debere prajdicari


    paternaprovisionereverentia

    quod sisuscipiendum

    sit,

    vestra cautissimo suo rescripto, quid sequi,

    quidve
    :

    super hooevitare debeamus, nos certiorare dignetur


    :

    communioni

    societur. Pra3-

    sumentes autem de beatitudinis vestraj benevolenlia, paternam dilectionem nimium petimus, quatenus reliquiis sanctorum apostolorum tam nos quam basilicam eoruin hic in

    quouiam verba videntur facere dissensionem nam sensus inter catholicos omnes unus esse probatur.
    Imponite igitur
    vobis

    semel

    susceptum laborem,
    et

    sancte ac venerabilis Pater, etiam in hoc prajdecessores vestros sequentes,

    domo

    nostra sub

    nomine

    projdi-

    quorum memoriam
    nos

    amdc
    et

    ctorum venerabilium constructam illustrare et illuminare large dignemini; cognosceutes quod nullum nobis majus benclioium neomunus pricstare potestis, domine beatissime pater, quam si hanc noslram pelitiouem adimpleveritis. Subito autemiter arripiente

    plectimini,

    et

    consortio pontificatus ornalis,


    liberos

    et

    hao

    inlentione

    properate
    fuerit

    reddere

    securos.

    Hoo enim credimus


    responso
    est Scythicos

    esse catholioum,

    quod

    veslro religioso

    nobis

    intimatum.

    Quia vero dictum

    monachos hac ratione

    477

    EPISTOL^ ET DECRETA.

    V78

    ad sedem veslram accessisse pro ti-aditione Patrum et ordine regularum, prcebito eis responso, nibil formidante, ad nos

    A rum

    aliegationibus

    cum

    legatis remeantibus
    si

    compe-

    tenter

    fuerimus

    instructi,

    quid

    reprehensione

    cum

    vestris litteris jubcte remittere.

    dignum

    cognitio nostra repererit, necesse est ut circa

    Quarum etiam exemplaria

    consignata pruediclo viro

    strenuo Eulogio dari praicipite. Ha3C enim omniaideo

    eos teneamus ecclesiasticam discipliuam. Victorem prroterea, qui diaconi habere perhibetur officium,

    petimus vos disponere cautius, ut ne locus mendacio


    vel insidiis detur
    :

    cujus lidem hi ipsi


    vel alios qui

    monachi vehementer accusant,

    quoniam summo cum desiderio

    perversas forsitan objiciunt quffistiones,

    lidem catholicam amplectentes, vestra doctrina uni-

    tatem universo orbi petimus condonare.

    EPISTOLA LXVI.
    AD JDSTINIANDM.

    ordinatione domini tilii nostri clementissimi imperatorisadurbem vobis suggerentibus dirigantur [i^ic], ut universas allegationes de quibus conlendunt nos possiraus agnoscere.

    MonachosSctjthas anie legatorum adventum Romanon discessuros Apostolorum sanctuaria iransmittit.


    .

    SUGGESTIO
    DIOSCORI DIACONI AD HOIIMISDAM PAPAM.

    Ilormisda Justiniano
    Ita

    viro illustri.

    Ab
    vigere novimus

    hsereticorum se consortio cavere. Fictorem diaco-

    magnillcentiK vestrae

    animum

    rcligiouis affectu, ut benelicium a vobis in perfectione

    numcatholicam fidem professiim. Scytlias monaclios Chalcedonense concilium damnasse. Suam fidem
    exponit,

    pacis Ecclesiaj velitis magis esigi

    quam

    rogari, judi-

    quam

    pontificis jiidicio submittit.

    cantes

    meritis excellentiae

    vestrai

    proticere,

    vos generalitatis desiderio contingit olferre.

    quod Unde et
    :

    nos a vobis prassumpte quaerimus tanquam debitum

    Per Eulogium (a) virum sublimem lilteras beatitn. dinis vestraa suscepimus, in quibus significastis intentionem monachorum Scytharum, et quomodo

    quod meritis vestris novimus esse profuturum et ideo, domine fili, sub omni caritate salutante, speramus ut immineatis operi quod Domino adjuvante
    fundastis,

    yisum
    ab
    eis

    fuerit apostolatui vestro episcopo ("ionstantino-

    politano

    causam delegare, ut
    :

    ipse inter eos, et qui

    impetuntur audiret
    terretur,

    mibi quidem non displi-

    memores

    divini testimonii

    Qui perseverasignilicasiis

    cuerat, quia ubi conscientia

    cum

    Dei adjutorio niilla


    declinare;

    verit iisque in

    fmem, hic salvus terea monacbos, quos venisse


    lil.teris

    erit [Matlh. x). Praj-

    formidine

    nullo

    debet

    imo

    Romam

    magis

    vestris,

    ad propria

    mox voluimus

    reverti.

    Sed

    quia sub testificatione potentiae divinae dicebant per


    insidias

    per examen quod verum est omnibus manifestetur. Significastis mihi ab illis contestationem datam, ut non mihi hBeretici jungerentur.
    festinare, ut

    Quos dicunt hajreticos ego ignoro, nisi illos forte qui c synodum Chalcedonensem suscipiunt, quos ego caquidam cum tholicos dico. Victor diaconus dicitur non sumus violenter expelli. Quapropter necesse isto, antequam nos Constantinopolim ingrederemur, liabuimus venientibus legatis nostris inquirere qua habuerunt intenlionem (contentionem) de uno de revera faciente causa inter eos fuerit commotj disin itinere paratas vitaj

    sustinere se

    posse
    passi

    discrimen, volentes redire Constantinopolim,

    cordia.

    Beatissimorum vero

    apostolorum Petri

    et

    Trinitate crucifixo,
    aliis

    et de

    Christo composito, et de
    :

    Pauli
    ctu,

    sanctuaria, sicut religiosissimo quassistis

    afl'e-

    capitulis (6) nobis hic positis

    obtulerunt contra

    per barum
    oblatio

    portitorem sub omni veneratione


    et

    transmisimus; optantes orationibus eorum ut mentis


    vestra?

    ipsum libellum tam nobis quam episcopo Constantinopolitano. Convenimus in domum episcopi, ut inter
    eos

    desideria gratiae sint

    Diviuitatis

    iutentionem,

    quse

    vertebatur,

    agnosceremus.

    accepta. Petimus itaque ut

    tam de

    his quae geruntur

    Praidictus episcopus
    tulit
    :

    pro concordia ^quam etiam de incolumitatis vesirai

    legit

    synodum Chalcedonensem proante omnes omnia quce sunt in eodem


    dicens
    :

    bono nuntietis sollicitudini uostraj gaudium, currente pagina litterarum. Data iv nonas Septembris, Eutharico viro clarissimo (anno Domini 120).

    concilio

    constituta,

    Prwter

    ista

    nihil

    mihi
    et

    aliud dicatur. Qui sequilur ista potest iuler catholicos


    esse.

    Victor

    respondit

    Suscipio

    simifiter

    EPISLOLA

    LXVII.

    epistolas papae Leonis, et saucti Cyrilli epistolas syno-

    AD EUMDEII.

    dales, quae sunt in Chalcedonensi concilio allegatM


    et

    Scythas monachos ante legatorum adventum lioma

    manu

    subscribo, et sacramentis confirmo ista


    :

    me
    etsi

    non discessuros. Hormisda Justiniano illustri.


    Eulogio viro clarissimo
    filio

    suscipere, et praeter ista nihil aliud pra?dicare

    nostro deferente,

    litte-

    inventus fuero aliquando extra ista aliud prajdicans, nuUam circa me peto misericordiam. Scythffi e contra

    ras celsitudinis vestrae suscepimus,

    eoque remeante,

    inchoaverunt dicere

    Addatur
    :

    et

    unus de Triui-

    debitum persolventes salutationls oflicium, significamus Scythas monachos allegasse plurima quaj nos reliuquere indiscussa non possumus sed legatorum noslrorum Deo juvante festinemus adventum pro qua re eos in Urbe credimus retinendos, a qua nec ipsi ordinatione dissentiunt. Amplitudinem vestram tamen retinere confidimus, quod de ipsis nobis pra3terito tempore litteris destinatis scripserint. In quo:

    tate.

    Nos

    e contra di.ximus

    Quod non estin quatuor

    conciliis deflnitum,
    nis,

    nec in epistolis beati papse Leonos nec dicere possumus nec addere. Displicuit

    hoc dictum. Victor autem utrum sincero animo haec diceret an dolose, quis nosse potest nisi qui corda
    cognoscit? Verba ista nos audivimus
    ;

    Dei

    est

    animum

    judicare. Postea sine nobis,magniticu5 vir Vitalianus

    magister militum inter se


    (6) Edit.

    et

    episcopum Constantinopositis.

    (a)

    V. C. Ita legit Colleetio Avellana ms.

    Rom., nobis hinc

    479

    HORMISD^ PAP^
    A
    :

    480

    politanum vocaverunt praedictum Victorem, locuti quid definierint inter se, nescimus. sunt cum eo Poslea nec Victor ad nos venit, nec est causa dicta.
    Isli

    Dioscorum non probasse. Se aliquem ad pontificem destinaturum ui qusestiones terminet.


    Justinus Augustus Hormisdre papae.

    tamen

    Scytiiaj (sciat

    beatitudo vestra) omnes qui

    synouum Chalcedonensem Nestorianos dicunt, dicentes Non suflicit synodus contra Neslorium, et sic debere synodum suscipere quo modo
    accipiunt
    :

    sacratissimis Ecclesiis,

    Quanto flagramus studio pro colligendis concordia jamdudum nos palam fecisse
    :

    dignoscitur

    qui

    et

    ineunte nostro imperio sanctitucertos

    dinem vestram

    adraonendam duximus, quo

    ipsi esposuerint

    qui homines quales sunt, et quales


    adjulorio

    dirigeret, ut interventu

    intentiones habent, et quid volunt in fide catbolica

    rebus inveniri possit.


    destinati
    sunt,

    eorum remedium aliquod his Et antequam advenerint qui


    prfeparavimus, quo facilius

    introducere,

    cum Dei
    :

    mauifestatum

    est

    cuncta

    omnibus

    catholicis

    nec indiget causa


    didici,

    meo

    labore,

    transigerentur quae per hanc florentissimam

    urbem

    quam

    pro sua misericordia Deus produsit ad lucem.


    tacui,

    disponenda fuerant. Verum quoniani preces nostro

    Ego quod a Patribus catbolica servavit, non


    liuminxis Deus tuus,
    :

    quod semper Ecclesia non abscondi. Unus est


    :

    Deus, de quo Moyses loquitur, dicens

    Audi, Israel,

    numini porrectae sunt ex diversis Eois provinoiis, qusedam disserenlibus pro fide catholica, secretaque sute mentis deolarantibus, quae apud se pro
    certa

    Deus unus esi {Beut. -vi); et in " individua Trinitate constituta testantur, quseque firalio loco ait Dominus solus docebat eos. Unius submiter sese reoepturos ostenditur (ostendunt) hisque stantiai credimus Trinitatem, quomodo prffidixi unam relectis, Diosoorus aliqua asseruit non convenienti deitatem; tres personas, quia nec plures deos diciordine inserta fuisse merito duximus aperienda mus, credentes unum Deum esse, id est Palrem, et vobis ea quae sumus edocti. Non multo itaque post a Filium, et Spiritum sanctum, nec tres personas nenobis quidam destinabitur ad certiorem faciendam gamus, ne Sabellii dogma videamur sequi.Verum est beatitudinem tuam super omnibus, et insinuandas personam Filii, id est Verbi Dei, consubstantialem vobis supplicationes qu nobis olilatae sunt, et rePatri, et ipsa caro facia est sponsum pietatis vestrae referendum, quo possint ipsa in utero Mariae habitavit; ipsa naturam humanam suscepit sine pecresecari landem dubitationes incongruae. Securi igi':

    cato; ipse Filius Dei

    homo

    factus natus est de vir-

    tur de nostro concilio, sollicitis orationibus placare

    gine Maria: propter quod

    eam Dei genitricem

    dici-

    nobis Divinilatem
    lendas
    stico consulibus

    summam

    dignemini. Data xiv caet

    credimus, quia unitas divinitads et humanitatis, qucB fieri cojpta est ex quo Mariaj angelus Gabriel annuntiavit dicens: Ave, Maria, gratia plena,
    et

    mus

    Februarii, Constantinopoli, Vitaliano

    Ru-

    (anno Domini 320).

    Spiritus sanctus supeneniet in te (Luc

    i),

    etc,

    non

    RELATIO
    JOANNIS EPISCOPI

    nec in partu, nec in nutrimentis, nec in passione, nec in sepulcro, nec in resurrectione, nec in ccelo soparata est quia
    est divisa, sed
    :

    tantum

    in utero

    non

    CONSTANTINOPOLITANI.

    Instantem dominicse passionis diem recte celebrari XIII calendas Maias.

    Dominus noster Jesus Christus, non in personis divisus, non in naturis separatus, neque in potentia diversus. Idem est namque et sustinens passionem, quia omnes homines, aul diviunus
    est Filius Dei

    Domini per omnia amabili Deo, sanctissimoque


    fratri

    comministratori Hormisdaj, in Domino salu-

    tem.

    quomodo Eutyches, aut minus incarnationem credens quomodo ApoUinaris, aut phantasiam introducens quomodo
    Nostorius, aut negans

    dens

    quemadmodum

    Quemadmodum puro corde et caritate spirituali apud nosmetipsos habemus te, frater carissime, et quemadmodum to per omnia ducimus venerandum,
    ex
    operibiis his satisfactum esse vestrse

    reverentiae
    cla-

    Manes, afide catholica suntincisi, homines opererarii iniquitatis, et hostes doclringe apostolorum. Ista didici, ista audivia majoribus nostris et si forte extra ista quid debeamus sequi ignoro, exponenfe beatitu:

    judicamus, dominioae obsequentes voci manifeste

    manti

    Quss vullisut faciant vobis homines

    sicetvos

    facite eis {Matth. vii), et apostolicam doctrinam

    am-

    dine vestra necesse est

    me

    sequi. Maxentius tamen,


    dixit

    qui sub abbatis vocabulo habere,


    si

    se

    congregationem

    interrogetur, aut

    cum quibus monachis

    vixit, aut in

    monachus
    cui sufficit

    factus est, dicere

    quo mouasterio, aut sub quo abbate non potest. Similiter et si


    :

    docentem Vos invicem lionore r.rxvenientes {Rom. xii). Haec openbus ostendere festinamus, vinculura insolubile spirituali caritate ad unitionem (adunationem) sanctarum Ecclesiarum continentes, quo nec contratriorum spirituum ictibus, nec fluotuaplcctentos
    :

    tionibus

    malorum

    principis, vel veritatis inimici tituet

    de Achille dicere voluero, rem facio supervacuam

    bare possiraus, auxiliante nobis sanota


    tiali

    oonsubstanet verae

    semper latere propter conscientiam suam ab omnibus calholicis damnatam, Data idibus Octobris Eutharico

    Trinitate,

    interoessione
    :

    gloriosae

    Dei

    genitricis Maria3

    per quaj praecipue nobis, domine

    consule (anno Domini 319). Accepta XV calendas Decembris, Rustico viro clarissirao consule (anno Domini 520).

    permanere oramus nostrarum vestrarumque sanctarura Ecolesiarum staatque sanctissime, imraobilem


    tura,

    nihilorainus et inseparabilem
    :

    custodire fidei

    EPISTOLA
    JUSTINI AD HOKMISDAM.

    unitionem
    tis

    potens est enim Deus victorife

    palmam

    sperantibus in

    eum

    sine certaraine condonare. Instan-

    autem domiuicas
    litteris,

    passionis

    numerum,

    qui vestris

    Freces de fide ouxsiinnes cnntinentes sihi ohlafns. en^

    CDntinetur

    ex i-epositis anud nos diei pascha-

    481
    lis

    EPISTOL^ ET DECRETA.
    annalihus recte habcre signiflcamus
    scienles),
    et

    482
    riicturi

    (et

    ante

    fuerint,

    tanla falsa per nostram absentiam

    quidem
    sine

    tunc scrupulosius requirentes,


    festivitatem

    sunt, quanta potest diabolus iuvenire.

    Nam

    si

    hic in

    dubitatione
    xiii

    mundi

    incolumes nos
    :

    conspectu nostro plura tentaverunt, et domino nobiscuni stante confusi sunt, quanta facient per absentiam nostri? Ut ergo eorum possit dispari malignitas, jubete nobis praesentibus, si ad audientiam

    calendarum Maiarum die optamus qui nonus decimus dies futuri mensis Aprilis. Orate igitur, et circa nostram memoriam nullam oblivionem vester animus, sanctissime, habere dignecelebrare
    est proprie
    tur.

    pro peccatis ventum


    niB laborare.

    fuerit, ut constet

    apud honiiues
    pecu-

    Omuem
    manu
    XIV
    :

    quB

    cum

    vestra est sanctitate in Cliristo


    et

    nos immerito mortuos

    esse, et illos patrocinio

    fraternitatera ego

    quoque

    Alia

    Incolumis in

    meiplurimum salutamus. Domino ora pro nobis,


    et

    Nos enini eos inomnibus in conspeclu senatus convincere possumus, quod bKretici perfecti

    amabilis Dei etsanctissime frater. Data Constautinopoli,

    calendas Februarii, Vitaliano

    Rustico

    vv. cc. consulibus

    (anno Domini 520).

    sunt;tunc demum eorum potest monstrari fallacia. Item dicendum Si hceretici non sunt, quomodo ante duas hebdomadas quam nos venissemus sta:

    SUGGF.STIO
    GEUMANI EPISCOPI, FELICIS ET DIOSCORI DIACONORUM, ET
    BLANDl PRESBYTERI.

    tuerunt omnes in

    unum

    episcopi ne quis missas fout et multi-

    ras civitatem feneret. Sed hinc omnes,

    tudo esset
    possit
    :

    futurae

    seditioni

    congregata, et doceri

    Dorolheum Heracleamfuisseperductum, nec imperatorem 'permisisse ut Romam ducere/ur inde autem a quibus fuerit dimissus ignorari. De paschali die
    Orientalem Ecclesiam cum Romana convenire. Reverenda vestri apostolatus alloquia per filios
    vestros

    secundum

    errores eorum. Qui

    postquam sen-

    serunt nos venisse publicaverunt, festinandum esse

    cum

    parvulis, ne persecutione veniente pagani


    :

    mo-

    rerentur infantes

    et

    tunc velut ad alterum Pascha


    Si ha^retici

    suscepimus

    Leonem atque Eulogium desiderabilihilaritate quorum prius prajceptum, cur qufe


    ;

    tantos baptizaverunt, ut consuetam festivitatem su-

    perarent. Item dicendum

    non
    ut

    sunt, quo-

    npn insinuaviraus, arguebat. Sed longe ante ejus adventum, occasione comparata, curavimus signiflcare quwcunque rumore venientium, vel eorum qui pertulerant scriptis, quorum esempla subler adjunximus, vel piissimi principis narratione comperimus. Secuta est vindictse
    Thessalonicae contigerunt

    modo

    tanta

    sacramenta

    confecerunt,

    canistra

    plena omnibus erogarent, ne imminente (sicut dicebant) persecutione communicare non possent? Item si hajretici non sunt, postea quare accusati sunt gestis

    a Candido, viro sublimi, vicario magistri militum

    promissio

    si maturum periculum cognoscent adfuturum, quare denuo, adeo ut Dorotheus Thessalonicensis episcopus ad Heracleam deduceretur civitatem, donec C tanquam damnandi, velint subvenire iterum parvulis cupientes tanta rursum et confutati exercuerunt causa terminum reperiret. Inter haec, secundum ea baptismata, ut vere cunctis se haereticos ostendisquse praecepistis, jauctoritatem apostolatus vestri

    praetorianorum in judioio praefectorum? Et

    principi insinuare

    curavimus, ut ad percipiendam doctrinam catholicaj puritatis Romam prsefatos Dorotheus una cum Aristide mitteretur. Qui respondit causam non esse pro qua Romam delegarentur audiendi, ubi sine accusatorum coulroversia se possent
    liberius escusare.

    sent

    ad

    quam rem

    satis et

    magniflca potestas praeest.

    fectorum gravissime indignata

    Item

    si

    haeretici

    non
    uti

    sunt,

    quomodo cum

    in baptisterio absconditi es-

    semus, consilium inter

    se

    habitum per noctem,

    vel-

    de pei'icuIo liberare nos volentes, in navi mittere

    Sed repente, dum hc geruntur, ab Heracliensi, quantum agnovimus, in qua tenebatur, dimissus est civitate quam ob causam, vel qua
    :

    vohierunt, ut hac occasione niari praecipiles daren-

    ratione, aut conditione, vel quibus

    agentibus igno-

    Cumque nos repondissemus per Demetrium et Andream diaconos Oranes ds apud vos esse cognoscunt; quomodo per noctem navigare possumus;
    tur?
    :

    ramus. De paschali die vestra beatitudo cognoscat concordare Orientalium cum apostolica sede sententiam, ut
    XIII

    sed

    si

    vos vere pro noslra salute consuluistis, cra-

    quinque vei sex senatores, qui periculum substantice vel salutis suae metuunt, una cum calendarum Maiarum die festivitas celebranda speretur, sicut Joannis quoque Constantino- D magistris militum et vicario Candido comite jubete
    stina die secrete

    politani antistitis relatione clarebit. Superest ut orationis beatitudinis vestrae

    adminiculo celeriter sicut


    vestigiis.

    cupimus, vestris mereamur praisentari

    INDICULUS
    QUI DIRECTDS EST A JOANNE, EPISCOPO, VEL AB EPIPHANIO

    advocare cognoscant et ipsi ubi transferimur, et facimus quod jubent; sin autem soli secretim, hoc non facimus; tunc ilii non invenientes eflectum, ad horam tacuerunt, et alia die iterum seditionem po;

    puli

    commoverunt

    unde

    vix,

    Deo volente evasimus.

    PRESBYTERO DE THESSALONICA.

    SUGGESTIO
    DIOSCORI DIACONl AD HORMISDAE PAPAM.

    Thessalonicensium crimina narrantur.


    Si

    Epiphanium
    sunt

    pro peccatis]nostris

    isti

    qui binc adducti

    in locum Joannis Consiantinopolitani suffeclum.

    non dicamusquod imperatorem visuri suntmodis omnibus, sed quod et suis locis restituentur. Tantas enim pecunias secum detulerunt, ut non homines, sed posepiscopi Constantinopolim fuerint ingressi,
    sint angelos excsecare. Si ergo
    *

    Erat optabile et voto nostro conveniens consonantia prfeferitis annuntiare, scilicet pontificem Constantinopolitante
    EccIesifB

    Joannem
    editam
    ;

    esse

    supersti-

    tem, et confessionem

    libello

    cujus merita

    (quod

    absit) ingressi

    non

    est

    dubium Deo

    placere, qui inter catholicos et

    Ansulis inclusa in Labbeo omissa supplevimus ex edit.

    Rom.

    483

    HORMISDyE PAP/K

    communicatores sedis apostolicae meruit ad aliam ex A dicam? omnem prseconiorum fontem transcendentem. His ergo virtutibus pollens, non immerito proliac vita discedere. In cujus locum Epiplianius qui-

    dam

    presbyler

    quondam
    ;

    syncellus

    ejus

    successit,

    prias et

    creditas

    sibimet

    maximas

    Ecclesice curas

    cujus initia bona videntur


    tur, et promittit

    nam

    rationabilia ioqui-

    sapienter et honorifice gessisse dignoscitur, habens


    illud quod a sacri cantici auctore relatum Os meum loquetur sapientiam et meditatio cordis mci prudentiam {Psal. lxxxviii). Unde secundum rectam 'et probabilem fidelissimi et Christianissimi

    Patram se regulas servaturum, pacem unitatemque ordinatam non dissipare, sed magis
    augere. Ista sunt qaca promitlit. Quid tamen opere possit implere, adhuc ignoramus. Has siquidem litteras,

    in

    mente
    :

    est

    occasione transmisimus

    quarta post ordinationem ejusdem die, reperta necdum cum eo communi:

    nostri principis, et piissimse regince, etgloriosissimo-

    rum communis
    tium

    reipublicse

    procerum sententiam,

    in hac urbe habitanjudicium Pauli mirabilis communis Ecolesise doctoris non est in eo fraudatum, qui irrepreliensibilem debere esse episcopum denuntiat erumpat, per quem de perfecta possimus unitate ita et nostrum pontificem virtutibus gaudere. Accepta vii idus Aprilis, Rustico viro cla(/ Tim. iii) B undique coronatum esse videmus. Igitur ecclesiastirissimo consule (anno Domini 320). RELATIO cam legem implentes, apostolatui vestro salutationis debitum persolventes officium, speramus ut amplius SYNODI C0NSTANT1N0P0LITAN,E DE ORDINATIONE EPIPHANII EPISCOPI. caritatis vinculum et ^paternum aflectum circa nos caritas vestra custodire dignetur, et sapienti guberEpiphanium episcopum electum significat. patrum natione et humilitate, qua; Christianum decet, et Domino nostro sancto ac beatissimo patri mansuetudine, quce ad rationabilis traditi vobis oviarchiepiscopo et patriarchas Hormisdaj Theophilus, lis salutem pertinet, peragatis, commune lucrum Basiliscus, Isaiai, Anastasius, Paternus, Martianus

    cavimus; non quasi resistentes,

    sedquiaadhuo ab eo

    nostra quoque etiam


    testiflcatione,

    omnium

    non sumus invitati. Superest ut beatitudinis vestra3 insiitat oratio, quatenus divinaj gratiae adjutorio talis

    et cajtera, sancta

    synodus quaj in Constantinopolitana


    et Sal-

    existimantes, quo per vos et vestrum

    germanum

    et

    est civitate congregata.

    Innumerabiiemet ininvestigatam magniDei


    vatoris nostri Jesu Christi sapientiam,

    quanlum hocaritatem ejus

    minibus datur

    intelligi, considerantes,

    comminislratorem, nostrura autem dominum et patiarcham, pacem totius orbis Ecclesiarum esse provisam. Frater enim a fratreadjuvari spirilualiter, murus est inexpugnabilis,et civitas munita, ex divinis est
    accipere Scripturis.
    straa

    immensam
    voce
    :

    juste

    miramur,

    et

    cum magnaydamamus

    Nam

    (a)

    in intercessionibus vetranquillitas
    Ecclesiis

    Quis loquetur potentias Domini, auditas faciet omnes laudes ejus {Psal. cv)? Ecce enira per bonam voluntatem sanctiE et unius essentiae Trinitatis, et

    beatitudinis

    generalis

    intercessione gloriosfe Maria3 virginis, studio quoque etvigilantia Christianissimi et fidelissimi imperatoris

    olim qua2 fuerant niembra divisa, per Spiritus sancti gratiam ad unitatem et caritatem et sicut Moyses et Aarou perfectam sunt redacta
    et piissimaj regina?,
    :

    orthodoxorum fuerit redonata, gloria quidem in excelsis Deo omnium Salvatori per angelos cum Isetitia bona referetur, pas vero in terra conflrmabitur autem voluntas fldelibus (iu fidelibus) communis Domini et Salvatoris nostri Jesu Cbristi servis fundctur. Adjicient igitur nostris supplicationibus, quod
    :

    niinus

    dictum

    est

    Joannes, sanctissimus episcopus

    duces Dei vere culturse


    ita et

    Israelilica3
    :

    nominati, nunc
    :

    Claudiopolitanaj civitatis noster comministrator; et

    nos gaudentes clamamus

    Cantcmus Domino

    Heraclianus reverendissimus presbyter Sanctae

    Ma-

    gloriose

    enim honorificaius est. Adjutor et protecior factus est mihiin salutem {Exod. xv). Et haec sentire
    et

    joris ecclesise et cohabitator prsedicti sanctissimi ar-

    chiepiscopi et patriarchffi Epiphanii, et Constantinus


    vir reverendissimus
    siae,

    prKdicare

    cum

    iiducia
    et

    sumus

    edocti. Consideran-

    diaconus ejusdem sanctae ecclefldei, et

    tes

    autem caritatem

    Deo araabilem vestrm beati-

    qui probationem suae rcctae

    bonas volunfuerant

    tudinis vitam etiam ex his qui a vobis sunt destinati

    tatis

    olim

    his,

    qui a vestra apostolica sede

    reverendissimi legati, similiter et

    pacem sanctarum Q
    novoliaj Roniffi,

    direcli, dedisse

    cognoscuntur

    digni autem et vestraj


    [F. administrationis

    Dei Ecclesiarum tam senioris


    cui nos ipsi participes fuisse

    quam

    sanctitatis,

    et administratione

    monstramur, bono pastori et principi omnium Cbristo Deo nostro consuete gratias referimus. Nam post obitum sanctaj recordationis

    pacis, et gratise
    et

    Domininostri Jesu Christi Deinostri, unitionis sanctarum Ecclesiarum monstrabuntur.

    quondam

    archiepiscopi
    civitatis,

    et

    patriarchae

    Joannis Constantinopolitanse

    Deus, qui profldei incor-

    priam sanctam Ecclesiam in petra


    rupta fundavit,
    ct et portas

    rectaj

    Quos speramus laetantes in Domino, et pacem desideratam nuntiantes, ad nos citiusvestris Deo amabilibus correctionibus edootos remeare dignemini. Omnem in Cbristo fraternitatem nos quoque et qui nobiscum
    sunt

    decrevit {Malth. xvi),

    non praivalere ei dedit nobis sauctum pastorem


    inferni

    plurimum salutamus (annoDomini


    SUBSCRIPTIONIS.

    bl9).

    patriarcham lipiphanium, virtutibus, et correctiosis civitatis,

    nibus, et meditatioue divinarum lloreutem Scriptu-

    rarum, reclam quoque tcnentem iidem, etorbatorum paternam regentem sollicitudinem et, quid amplius
    :

    Tbcopbilus misericardia Dei episcopus Heraclienmetropolitanus subscribens ia synodali-

    bus, salulo vos in Domino, domine.

    (a)

    Edit.

    Rom.,

    si quseintercess.

    48;i

    EPISTOL^ ET DECRETA.
    qui
    '

    486

    Basiliscus misericordia Dei episcopus,

    Zici-

    sede dejiciatur, qua se

    dignum

    exhibet, uec anteriori


    de-

    nontium metropolitanus ut supra. Stephanus misericordia Dei episcopus Nicomediensium metropolitanus ut supra.
    Isaias miscricordia Dei episcopus

    spem prorsus adimi patiamur, repetendi locum


    nuo, quo se spoliatum sine oausa
    contlrmat
    ita ut
    ;

    sed in

    redubia temperantius versemur,

    interim qui-

    UliodiaB civitatis

    motropolitanusut supra.
    Anastasius misericordia Dei episcopus
    Nicse.ensius

    idem Elias vir reverendissimus episoopus inquiele permaneat verum poslquam successor ejus
    hio
    ;

    dem

    metropolitanus ut supra.

    Joannes misericordia
    Paternus misericordia
    Scytliiaj

    Dei episcopus

    Claudiopoli-

    vitam deposuerit, tum demum ad 'sedem revertatur, quia destitit adhibendis prius omnibus qua; ad impetrandara reditionis licentiam sacratissimarum regularura postulant definita, interponendoetiara con-

    tana; civitatis provincia^ Isauriffi ut supra.

    Dei

    episcopus provinciiE

    sensutam

    tuae sedis apostolicas,

    quam

    ilorentissimai

    metropolitanus ut supra.
    Clialcedo-

    hujus urbis, necnon aliarum quarum hoc interest.

    Martianus misericordia Dei episcopus


    nensis eivitatis metropolitanus ut supra.
    Patrioius misericordia
    litanaj civitatis

    De Thoraa etiam et Nicostrato viris religiosissimis episcopis omnia mancipabuntur eifectui. Postquara
    casterffi etiara

    Dei episoopus Eudosiopo-

    vobis copulataj fuerint

    sed et ad uni-

    metropolitanus ut supra.

    tatera venerabiies Ecclesice,-qua3 prfficedente superno

    Polydeuoiusmisericordia Deiepiscopus Antiochena"


    civitatis

    pra3sidio statuenda

    duxerimus pro

    sacratissimarum

    metropolitanus ut supra.
    oivi-

    Eulogius miserioordia Dei episcopus Melitenffi


    tatis

    metropolitanus utsupra.
    (a)

    Stephanus misericordia Dei episoopus


    mediensis
    Christodorus misericordia Dei episcopus
    ncnsis civitatis ut supra.
    Pahiiantius rainimus episoopus Oenandaj
    provinciss Lycia?, nt supra.

    Philo-

    civitatis provinciaj Pisidice ut supra.

    Methymoivitatis

    regularum itidem ordine. Quoniam itaque vestrse quoque sanctitudinideliberationemnostram oportuerat declarare, ut ex hac etiam patefiat desiderium in quo omnem operam intendimus ad compescendas atque temperandas controversias, et optatam inter omnes concordiam prorogandara, pra?sentes quoque litteras dusiraus destinandas, moventes prajcipue ut pro iucolumi statu reipublicffl nuraen supernum vestris

    exoretur preoibus.

    Data

    vii

    idus Junias,

    Con-

    Joannes
    civitatis

    miserioordia

    Dei

    episcopus

    Attaliensis

    stantinopoli, Vitaliano et Rustico

    consulibus (anno

    ut supra.
    ci-

    DominiSIO).

    Joannes misericordia Dei episcopus Olympince


    vitatis provinciae Lycise ut supra.

    Q
    civitatis

    JUSTINI

    EPISTOLA AD HORMISDAM.

    Martianus

    minimus episoopus MartianEe

    provinoia; Lycioe ut supra.

    Phocas minimus episcopus Dardana;


    vinciai Hellesponti ut supra.

    civitatis

    pro-

    Diligentia legatorum Coiistaniinopoll etaliis civitatibus pacemrestituiam. In damnandis episcoporam. nominibus mitius agendum,
    Justinus

    Augustus Horraisdae papse per legatos

    Zoticus misericordia
    civitatisprovincice

    Dei

    episoopus Carpatiensis
    Stratoniciae

    Insularum utsupra.
    ut supra.

    Sabbatius misericordia Dei episcopus


    civitatis provinciaj LycicB

    EPISTOLA
    JUSTINI AD HORMISDAM.

    Gerraanum et Joannem episcopos, Felicem et Dioscorum diaoonos, et Blanduni presbyterum. Summa quidem habenda vobis est gratia, quod alacrem operara non dubitatis impendere ad coliigendas adunandasque venerabiies eociesias, verum in ea pro;lucet maxime perfecta solertia, quod homines adoptatis qui voto

    benevolo tua; sanctitudinis

    Eliam

    Ecclesise suse non posse resiUui vivente eo qui in illius locum sujfectus fuerat. Thomamj et Nicosiratum pace firmata suis sedihus se resiiiuturum.

    sincero et integro possint

    animo

    deservire.

    Germanus

    siquidem reverendissiraus episoopus, nec non Felix,


    etDioscorus,
    et

    Blandusviri religiosissimi tanta semet

    Justinianus Augustus Hormisdfe papae.

    prajbuerunt attentos industria, ac in tanta sapientia


    in
    et

    Cum in animo nobis sit, pater religiosissime, ut omnire nostra inter se conourrant consilia, tum
    in Elia viro reverendissimo episcopo

    versati sunt, ut

    transactis

    in

    quantum ad ofUcium eorum pertinet, plenum et elaboratis omnibus, nihil


    ;

    id constituenvestris,

    altercationis superesset ulterius

    sed cura

    ea condi-

    dum

    crediraus, legatis

    admonentibus

    quod
    per-

    tione

    inter varias utrasque rationes

    expeditius

    esse

    mortalis fragilitas, ut remissius circa se agi desideret, et interrogationibus suis planum prajberi
    sit

    spectum est. Nam et in priEsenti pontilicem Cte.sariensium ui'bis favor tutatur omnium,quemob instituta pulcherrima non solum incolos validissime retinendum arbitrantur, sed prope cunctus Oriens sine
    dubio venerantur, et qui prior in eodem
    tio,

    responsum, raaxime cum aliqua


    in hac
    est

    causa in

    immensa

    horainura fuerit multitudine devoluta, faotum est ut quidem urbeflorentissima quidquid ordinatum
    de causa
    religionis,

    deque unitate celebranda


    in sacerdotio
    regia3 esset
    ;

    fuit sacerdo-

    cum

    apostolica sede sub temporibus Joannis religio-

    injuria esse

    remotum

    queritur. Visumrisfi itaque

    sissimo3 meraorite,

    cum

    impetum contra infinitarumvoto multitudinun:, authomo integritate nobiiis


    convenire ut nec faciamus
    ' Lege Cizicensium. Sic inmss. ssepe Quiriacus pro Cyriacus. Hard.

    hujus urbis,

    id favente

    Deo servetur immobile


    probata
    sit

    quin

    et in aliis oorapluribus civitatibus


    (o) Al.

    vestra

    Philomelensis

    487
    ordinatio atque
    suscapta.
    Csetera vero

    HORMlSDiE PAPyE
    clementiore

    unitate lecepta jungatur. Specialiter autem depreca-

    quodam

    indigeant moderamine in nominibus antisti-

    mur

    pontificium vestrum utpro nobis benigno patris


    jubeatis.

    tum, non eorum qui specialiter numerati sunt in epistola quam sanctitudotua nobis destinasse noscitur, sed

    animo orare

    EPISTOLA
    JULIANjE ad hormisdam.
    Pontificem saluiai.

    aliorum quorum
    legatis

    memoriam maximae

    civita-

    tes diligunt,in

    quibus floruisse noscuntur superstites.

    quidem tuae sanctitudinis nulla fuit licentia mandati tenorem egrediendi, cum quo directi sunt. Omnis autem finis negotii vestro jam tantum pendet arbitrio, ut solus pacem concludere debeat qui prima reicommovit exordia sed ea quidem, nec non quaedam, commemorabuntur apertius
    Quapropter
    :

    Domino beatissimo atque


    cia.

    apostolica?,

    sedis

    probaAni-

    tissimo pontifici Hormisd.'e papae patri Juliana

    Quasprima sunt

    tuae beatitudiuis

    salutatione

    obtuis et

    sequia persolvimus, optantes ut

    hanc paginam
    faoiat

    venerandis obtutibus

    Divinitas

    recenseri,

    per legatum nostrum, qui paulo post destinabitur. In


    praesenti vero redeuntibus viris religiosissimis,

    prosure Ecclesiae vigore augmenta salutaria


    vitae suffragari dignetur,

    vestrae

    tam

    quatenuste pervigili possit

    appellandam vestram reverentiam credidimus, quam n contra adversos et rabidos canes stalus Ecclesia; vincommonendam, ut suis orationibus pro nostro utatur dicari. Etenim, venerabilis pater, quod de nostrae imperio, proque incolumistatu reipublicas. Data vn fidei integritate curam geris, vicariis gloriosi Petri
    idus Julii, Gonstantinopoli, Vitaliano et Rustico viris
    clarissimis consulibus (anno DominiSI9).

    apostoli ista conveniunt, cui

    Dominus pascendarum ovium injunxit officium. Cognoscat ergo tuapro nonos firmius tenere
    rectse fidei

    EPISTOLA
    EUPHEJII^ AUGUSTyE AD HORMISDAM. Sanciissimi poniificis oralionibus se et virum suum commendal. Euphemia Augusta Hormisda^ papte. Beatitudinis vestraj litteras grato jucundoque suscepimus animo quem etenim iion solum apostolicffi Eedis auctoritas celebrat, sed vitse quoque commen.

    bis sancta soUicitudo,

    firmitatem immobilem: pro qua ne ejus violaretur

    sanctimonia hactenus repugnavimus. Quod vero tuus


    apostolatus
    praecepit, in

    pro

    tantae

    pietatis causa

    curam

    ferre

    quantum potuimus pro


    spiritu
    lenitatis

    nostris viribus

    non desivimus
    et

    adversos admonere,
    deesi reliquum.

    Dei nobis gratia cooperante

    dat integritas, et studiosa rectaj fldei solertia,

    hujus
    ? Igitur

    verba quis non libentissimis suscipiet auribus

    EPISTOLA LXVIII. AD LEGATOS SUOS.


    Dc eorum salute
    Hormisda
    sollicitat, ut

    poscimus ac monemus ut orationibusvestris nunquam excedat nomen raeum, ac prEecipue serenissimi conjugis nostri, sed tam utrique nostrorum, quam reipublicaj

    et

    rebus gesiis certior

    fieri cupit.

    legatis suis.

    Itanos incolumitatis et

    supernum precibus

    vestris

    placetur

    praesi-

    actuum vestrorum cura quamvis frequentibus occasionibus non


    nos de
    his

    dium.

    prcEtermittamus hortari, eertiores

    quae

    EPISTOLA CELERIS AD HORMISDAM.


    LegatorumoperaConslaniinopoli omnespacificevivere quod et in aliis civiiatibus brcvi futurum sperat.

    circa vos aguntur fieri litteris destinatis.

    Nam et cum
    patricii

    per
    filii

    hominem

    illustris

    viri

    atque magnitici

    nostri Agapiti desideriis vestris congruos miseri-

    mus

    Domino bealissimo
    Celer vir
    illustris.

    et apostolico

    patri Hormisdas

    affatus, et nunc quoque ansietatis vestrae credidimus solatium, si ad vos praesentia scripta mitteremus tantum est ut de actibus atque sospitate vestra,
    :

    Masima nobis
    serit.

    gratulationis causa praestatur, quo-

    necnon

    tiens ad apostolatum vestrum scribenditempus

    emer-

    Nunc

    igitur

    scopo, vel reverendissimis

    remeante beatissimo Germano epiviris, qui a vobis procon-

    et de mora per quam vos detineri plurimum dolemus, relevetis nos alloquiissub occasione idonea portitoris. Data iv idus Julias, Rustico viro claris-

    simo consule (anno Domini

    520).

    jungendis sanctis Ecclesiis fuerunt destinati, necessarium duximussanctitatem vestram deberevenerari,


    indieantes antedictos

    EPISTOLA LXIX.
    AD EOSDEM.

    habuisse quidem studium


    ;

    ut

    Cum eorum litterasnonacceperit, monetutscribanl.


    Hormisda Germano episcopo,
    diaconis, et Blando presbytero.
    Felici
    et

    sed voluntatem veslram plenus sequeretur eflectus quia totumcajrpus eratinhrmum, interim caput, quod prius necessarium
    veslro sanatum
    judicatur,

    Dioscoro
    vestrse

    adhibito

    medicamine
    inter ve-

    Animos nostros tam diuturnum


    praecipue

    dilectionis

    est, et

    dissensio quaj erat


    et

    silentium, ut tantorumtemporumcontristatabsentiaj

    nerabiles Ecclesias

    Romanam

    Constantinopolitaest,

    cum

    uam
    parva

    imitate

    interveniente sepulta
    similis Divinitatis

    et

    alianon
    at-

    et vir illustris

    vir magnificus patricius Symmachus, Romanus magistermilitum filii nostri


    caritatis

    membra

    gratia

    purgata

    reditum
    lilas,

    apud nos

    vestrte
    illic

    sine

    dilatione

    que conjuncta. Hanc etiam spem gerimus universi, quod gratia Dei, qua2 semper sedi vestrae permansit et permanet, hujusmodi vobis inspirationem bonitatis prtebeat, et mansuetudine et dispensatione vestra reliquum adhuc corpus, quod habetur intirmum (sicut superius a nobis dictum), vestro medicamine
    ,

    promiserint, et ignoramus utrum


    detineat; quia

    causarum quasine

    an certc fraus aliqua simulala sub necessitate


    nobis sollicitudinem
    cessatione

    gerentibus,

    etpene universos homines illarum


    et dissimilia

    par-

    tium percunctantibus, diversa


    tur
    :

    nuntiantarditatis

    et ideo,

    quoniam vos causas

    tantaj

    EPISTOL^ ET DECRETA.
    melius deprehendere
    gnoscere,
    significare
    et intelligere potestis

    490

    atqueco-

    nobis
    ;

    ista,

    de quibus noster
    si

    est causa dilatioaliquem de vestris ad nos oportuerat destinari, unde ne forsitan per versulias, aut aliquam concinnationem vobis dilatio et impedimenta geuerentur, sub celeritate nobis scri-

    cruciatur animus, debuistis


    nis idonea,

    vel

    habent humana studia) in contrarium remittentibus, me crediderunt de hoc ambiguo consulendum. Dixi quidem ea quee a tractatoribus pro
    aliis (ut se

    sicut constituUim est,

    captu proprii ingenii disputantur, non ut canonica


    recipi, aut

    ad synodalium vicem pro lege servari


    scilicet,

    sed habere nos certa

    quaj veteri lege vel

    nova conscripta,
    judiciis ad

    et

    generalibus Patrum sunt decreta


    fidei, ac religionis

    bite, ut
    titione

    sub rationabili ordiaatione pro vestra repecirca personas

    fundamentum
    ;

    integram

    ad iilium nostrum clementissimumimperato-

    firmitatem

    ha?c

    autem, quae
    qualitate

    antistites diversi con-

    rem dirigamus. Ergo tam


    causa
    tidei,

    quam

    de

    scripserunt, pro

    sui sine

    praejudicio fidei
    in

    pro qua diu moramini, quid geratur incognitis,

    solere censeri. Sed

    cum

    hasc

    (quantum

    eorum

    fre-

    struite,

    atque plenissime nobis universa rescribite,

    quenti postulatione persensimus) magis


    videretur
    casione
    :

    eis

    excusatio

    ut

    omnibus

    Deo nostro favente, traclemus


    subvenire.

    vel pro

    eorum

    prece, vel proobsequii oc-

    quemadmodum
    jus

    personis vestris et causaj ipsius cu-

    reddendi apostolatui vestro,

    per

    Justinum

    res agitur possit misericordia

    Data

    diaconum
    ingerere
    ;

    meum

    prar.sumpsi apices parvitatis meEe

    idibus Julii, Rustico

    viro clarissimo

    consule (anno

    quibus principaliter orationura vestrarum


    exposcens, quseso ut consulentes quid de
    dictis videatur,
    :

    Domini

    520).

    munimen
    RELATIO
    licee

    prEefati auctoris

    auctoritate aposto-

    POSSESSORIS EPISCOPI AFHI PEIl JUSTINUM DIACNODM EJUS.

    Consulit poniificem de Fausti episcopi

    iib)-o.

    Domino beatissimo
    episcopus

    et inefiabiiiter mirabili, et in

    filii quomilitum Vitalianus et Justinianus prfficipue super hac re rescripto beatitudinis vestrse

    responsionis agnoscant

    maxime quod

    que

    vestri magislri

    Christi gratia praeferendo papa? Hormisdffi Possessor

    similiter informari desiderant.

    inDomino ajternam salutem.


    agitur de sanitate
    circa

    ctandum

    (tractaluum)

    antehac

    Codicem quoque tradirexisse memini,

    Decet et espedit ad capitis recurrere modicamen-

    tum, quoties

    membrorum. Qui

    continentem beati Pauli apostoli epistolarum explanationes; pro quo rescripto gratulari non merui. Unde simili prece deposco ut praerogativam
    ctionis vestrae
    pisci.

    enim majorem
    ctanda,

    subjectos sollicitudinem gerit,

    benedi-

    aut a quo magis est nutantis fidei stabilitas exspe-

    competenti responsione merear adicalendas Augusti,

    quam ab
    cedificabo

    ejus sedis prasside, cnjus


    :

    Ghristo rector audivit

    Tu

    es Pelrus, et super

    primus a hanc
    Arbi-

    Aecepta xv
    a

    Rustico viro

    clarissimo consule.

    petram

    Ecclesiam

    meam

    (Maith.

    xvi) ?

    EPISTOLA LXX.

    tror vestram beatitudinem

    non

    latere quantis in

    Con-

    ^'

    AD POSSESSOREM EPISCOPUM.
    Scythas monachos,suos errores damnare nolentes,ut hsereticos nb urbe expulsos. Fausti librum aRomana
    Ecclesia non recipi.
    ^

    stantinopolitana urbe Ecclesia laboret insidiis, et ad murem velerismorbi in saniem vulnusiterum quEerat erumpere, quod obductum creditur cicatrice. Unde

    cuin

    quorumdam fratrum animus


    Galli**

    de codice Fausti
    civitatis episcopi,
    di-

    cujusdam natione*
    serte visus est

    Hormisda Possessori episcopo.


    Sicut rationi congruit ut consulant ambigentes, ita

    Reginse

    qui de diversis rebus et frequentius de gralia Dei

    par

    est i'espondere

    cousultos, quia ipse irapellit in


    ;

    disputare, in scandalum moveretur,

    a Joannes Masentius hsereticus et mendai scriptor priraus est qui hanc epistolam Hormisdae esse negavit quam ipsa tamen connexio rerum gestarura, senteutiarum atque verborum proprietas, ipse denique stylus Hormisda; manifeste adjudicant. Joannem Cochlaium, virum fama celebrera, et ha?reticorum
    ;

    errorem qui non instruitignorantem necquidquam rum rite promeritus, quod, iu apostolicam sedem injurius, et in Horraisdam Romanum pontificem impudentissimus calumniator, illorura in eamdem sedem
    conviciis et in
    prailuserit.

    summos

    Ecclesiai antistites calumniis

    Hceremus en calumniis Joannis Maxentii

    uostri tcmporis acerrimum impugnatorem, idem cum Maxentio sensisse tatemur, sed errore et boni opinione lapsus fuit. Apologiam enim Maxentii in quam inciderat, a catholico scriptam esse putavit, quam

    X)

    htereticus pestilentissimus ediderat. Caruit vir doctus

    harum epistolarum HormisdK nunc recens editarum subsidio. Quo si instructus fuisset, fraudem et dolum
    animadvertere potuisset Vide Raronium lia^retici anno 520, uuraero vigesimo secundo et sequentibus; Possevinum in Apparatu sacro, verbo Joannes MaxenVaferiimihujusce hccretici, atque tius. Sev. BiiMUS.
    .

    ac ne evagemur latius, unam ex omnibus seiigamus : Dixerat Hormisdas: Proficiemus inler adversanies propriis bonis, si erroribus non involvamur alienis quo nihil sanius, nihil verius dici potuit. Quid ad iiaec perditissimus sycophanta ? CalLide, inquit, iuamniteris occultare perfidiam, etc. Pelagiajix per/idix involuium erroribus cunciorum oculis anteponit, qui inter adversanles non Deimunere, sed propriis bonis proficere teposse iumida elatione C07ifidis etc. Calumniaris,
    : ,

    impudens nebulo,
    et

    dum

    Christi vicarium hajreticum


    et

    immicum

    veritatis

    blasphemo ore deblateras,

    utminimum

    loquar, Eutychianaiuiigine tincti, patro-

    egregiis detensoribus tuis magnifice praeluces. Propria bona, nou Dei donis, sanctissimus poutifes Hor-

    cinium nuper susceperunt procaces quidara atque


    infruniti novatores Jansenii asseclee, sedinfelici plane atque irrito successu, ut pluribus alias docebimus. Nequeenimin qucBstionem vocatur, utruni toierari possil hffic assertio, Unus de Trinitate passus est,sed

    lerit

    quo sensu, quibusve adblandientis vulpecula; subdoartibussubtiliorumhasreticorum more eamprotudefenderitque cum suis Scylhis monachis Joannes Maxeniius, hoc uno patrocinium Jansenianolis

    misdas, sed bonisoppouit alienis. Cffitera nonpatiuntur hujus observatiums angustire: recte enimmonuit vir eruditus, suspenso pede et acri judicio heeretici hujus, eo perniciosioris quo cultioris, legenda esse tironibus scripta, neimpingant. Philip. Labbe, S. J. * Errat : commoratione quidem Gailus, at natione Britannus fuit, ut velipsemet testatur pluribus locis. ** Reiensi inNarbonensi ii.

    Patrol. LXIII.

    16

    491
    aptius est studioso religionis, Rora., inquisitio) veritatis
    iter
    ;

    HORMISDTli:

    PAP^
    Non
    illos

    492
    obstinationem pertinacis amare superbise.

    quam imposito

    (Edit.

    disciplinse,

    jquando facilius devium perquod graditur rogat. Sed priusquam vitat, qui respondendi curam de his quae dilectio tua pereunctatur aggrediar, libenter in litteris tuis fidei tuse

    potuimus monitis, non mansuetudine, publicum usque prodiere conventiim, ad ooncursioncm quietis circa re-

    non

    auctoritate oomprimere. In

    me

    gum

    etiam statuas inclamantes

    et nisi fidelis

    populi

    fateor invenisse

    fervorem, cujus calore


    qui

    succensus,

    constantia restitisset,
    zizanise

    per diabolicce semina netanda per quos adjutorio Dei de


    eis sero

    redivivam in

    illis

    partibus intidelium perversitatem


    dedita

    apud
    [1

    illos

    dissensionem et discordiam comiii),

    vigere suspiras. Dignissimus dolor,

    Deo

    movissent
    religione

    Tim.
    est

    cordacontristet

    nec enim

    est

    apud eos lapsus


    ;

    inla-

    eorum

    pulsa dissensio. De

    pro-

    mentabilis, quibus est igniculus caritatis

    quia

    unum

    spiritualium votum est salus inooncussa cunctorum. Sed non est ignota Ecclesiaj Dei de hujusmodi procellis
    :

    aut iusueta tempestas et quanivis rectoris sui vitandos. Hajc ideo dileotionis vestras indioanda sub gubernaoulo inconcussa persistat, variis tamen insuroccasioue credidimus, ne, si illuc fuerint forte delati, gentium fluctuum laborat vesata turbinibus. Nam unde est psalmidici vox propheta?, qui ipsius Eccle- " ignorantes quemadmodum se in urbe Romana tractaverint, sub aliqua verborum simulatione decipequo impellebatur assumens siiE personam spiritu
    ;
    :

    bavimus prophetica apostolum voce dixisse, in novissimis diebus instare tempora perioulosa, et fore homines sui tantum amatores, habentes forraam pietatis, virtutem autem ejus abnegantes itaque esse

    expugnavernnt me a juventuie mea etenimnon potueruntmihi ? Concutiunt, sed in nitiilo preevalebunt adhuc in area sumus, mixta sunt frumenta cum paleis, gemunt boni consortia malorum,
    Ssepe, inquit,
    :

    rent.

    Hi vero, quos vos de Fausti cujusdam** Galli antistitis,

    dictis

    oonsuluisse,

    litteris

    indioastis, id

    sibi

    sed superest

    flamma non
    fixis

    necessariis, et parata sunt


    est ista per:

    horrea jam probatis. Ubi terrarum non

    mixtio? Nos

    decet instare (insistere) vestigiis

    proticiemus inter adversantes* propriis bonis, si erroribus non involvamur alienis. Probat enim virtutis

    responsum habeant. Neque illum (a) recipi, neque quemquam, quos in auotoritate Patrum non recipit examen catholica; fidei, aut eoclesiasticae disciplinse ambiguitatem posse gignere, aut religiosis prsejudicium comparare. Fixa sunt a Patribus quaj fideles
    sectari

    debeant instituta
    si

    sive

    interpretatio,
    sedificatione

    sive

    validum robur, qui cum impeiliturnon movetur. Ubi non variae tentationis aculei ? Quales per hunc fere jugem annum quorumdam Scytharum, qui mosuee

    prasdioatio, seu

    verbum populi

    compo-

    situm,

    cum
    si

    fide recta et

    doctrina sana ooncordat,


    extra

    admittitur,

    discordat, aboletur.

    nachos prse
    sione,

    se ferebant specie,

    non

    veritate

    profes- p

    Unum
    brica
    si

    est

    fundamentum

    quod quaBlibet

    fa-

    non opere,

    subtili teotas calliditate versutias,

    consurgit, infirma est,


    sive vilia,

    super illud quisquis


    eleotio

    et sub religionis obtentu famulantia odiis suis venena pertulimus, studentes eos ab interno vulnere medicabilis patientife moderamine sanare, beati Pauli mo-

    eedifioat,

    sive pretiosa, consideret. Errat

    autem
    stravit

    a via, qui ab eo

    quod Patrum

    mon-

    Noli verbis contendere ad nihil nans. Saspe de his neoessaria providetur, de quibus ad suhversiOnem audientium [II) ipsi semuli convinoantur, instructio. Nec vitio dari Tim, n). Sed quando virus quod viscera penetravit potest nosse quod fugias, atque ideo non legentes evellitur? Quando corda male sibi credula veritatis incongrua in culpam veniunt, sed sequentes. Quod si obtemperant institutis? Quando induit obedieutiaj ita non esset, nunquam doctor ille gentium acquievishumilitatem opinionibussuis vallata superbia? Quanset nuntiare fidelibus Omniap7-obate; quod bonum do aoquiescunt paci contentionum studiis assueti, esttenete (l Thess. v). Nonabs re est, et si mundasola certamina amantes de religione captare, et mannum, non tamen a ratione discretum misoere sermodata negligere ? Nunquam apud eos caritas novo comnem. Fertur quidam nobilis arte pingendi, cum mendata praecepto, nuuquam pax dominico relicta discessu; una pertitiacis cura propositi, rationi velle D equum penicillo vellet explicare perfectum, asellum sibi (6) proposuisse pingenti, asserens non ut juimperare, noncredere; contemptores auctoritatum mentum imitaretur informe, sed nein alicujus inforvelerum, novarumcupidi quaestionum solam putan
    nita

    non tacentes

    tamen. improbatur diligentia per multa discurrens, sed animus a veritate decliexorbitat, nec

    enim

    uiile eii, nisi

    tes scientiaa

    reotam
    :

    viam, qualibet concepta

    facili-

    tate sentenliam

    eousque tumoris elati, ut arbitrium suum utriusque orbis pntent inclinandum esse judicium nec in numero fidelium deputantes sequaces
    :

    mis lineamenti similitudinem lapsus incideret. Non improvide veneranda Patrum sapientia
    potestati quffi essent catholica

    fideli

    dogmata
    :

    definiit; certa

    traditionis paternse,
    tentiffi
    :

    si

    suee viderint cedere nolle sen-

    sanotoSpiritu instruente, prajfigens


    lector indulgens,

    librorum etiam veterum in auctoritatem recipienda, ne opinioni suse

    docti crimina serere, obtrectationum

    venena

    componere, integrum
    tia,

    Ecclesias corpus odisse, sedi-

    non quod sedificationi ecclesiastiose conveniret, sed quod voluptas sua conoepisset, assereret.

    tiones instruere, invidiam concitare, et pro obedien-

    qucB in coenobiis principatum regularis obtinet

    stitutos Ecolesice

    Quid ergo calumniantibus opus erat extra conterminos porrigere quffistiones, et

    (a)

    Deest rectpi in edit.

    Rom.
    struxit

    [b) Al. profuisse. * Super hajc verba

    Joan. Maxentius. ** In Gallia Reiensis episc.

    calumuiam

    Hormisdee

    493
    de his quae habentur dicta, quasi dicta
    vere certamina,

    EPISTOL^ ET DECRETA.
    non
    sint,

    494

    mo- A

    nostrcE recepimus, ad divina (a) mysteria incunctanter admittere, atque ad Ecclesias suas, a quibus eos

    cum

    Christiana fides canonicis libris,

    et sj'nodalibus prfeceptis, et
    stitutis stabili

    Palrum regularibus con-

    discordiaj error excluserat, pro pacis nostrse plenitu-

    et

    inconcusso termino (tramite) limilibero, et gratia Dei,

    dine revocare; ut unitas,


    curricula per totum

    quam
    suis

    post

    tetur?

    orbem

    annorum multa Deus restauravit Ecet

    De

    arbitrio

    tamen

    quod Roet

    clesiis,

    nulla voluntatum nostrarum distantia laedere-

    mana

    (hoc est catholica) sequatur et asseveret Ec-

    tur.

    Sed quia rem tam gratam,

    Patrum

    statutis

    clesia, licet in variis libris beati

    Augustini,

    maxi-

    venerabilibus congruentem quibusdam


    contigit

    tarditatibus

    me

    ad Hilarium

    et

    Prosperum, possit cognosci, tamen


    expressa capitula continen-

    in scriniis

    ecclesiasticis

    tur, quae si tibi desunt, et necessaria creditis, desti-

    unde etiam ad decessorem fraternitatis tuae nos scripsisse meminimus; hortamur ut Ifetitiam, quam de damnato praeteritae disdiflferri,

    nunc usque

    nabimus, quanquam qui diligenter apostoli dicta considerat, quid sequi debeat evidenter cognoscat. Data
    idibus Augusti.

    sensionis errore percipimus

    in nullo iterum discre-

    EPISTOLA

    LXXI.

    AD EPIPHANtUM CONSTANTINOPOLITANUM EPISCOPUM. Epiphanimn episcopum ordinatam nec scripsisse nec


    legaios misisse jiuntiat.

    pantium animoruui causa contristet. Etenim nulli videtur vos nobiscum pleno communicare mentis affectu, si eos qui nobiscum communicant a vestro consortio segregatis. Incassum certe videntur pacem
    recipere qui pacis differunt praecepta complere. Quid-

    quid enim in illorum suscipienda communione


    ramini,
    hitis.

    mosi

    Hormisda Epiphanio Constantinopolitano episcopo. Diu nos non nuntiata tuae primordia dignitatis
    lenuere suspensos, et in ipsa communis gratulatione
    laetitice,

    quodammodo

    de nostra reconciliatione detraest,

    Et providendum

    frater carissime,

    ne

    niirati

    admodum sumus morem

    pristinum
    flagi-

    Ecclesiarum nostrarum tandem desuper indulta concordia ab his exordium sumat exemplis, et religionis

    fuisse

    neglectum; quia reparata Ecclesiarum, Deo


    pra^sertim

    annuente, concordia, plenum fraternae pacis id


    tabat ofticium
    :

    veneranda regula, et apostolicae sedis auctoritas iinminuta (quod absit) per Orientem potius (6) divulgata

    quod

    iilud sibi

    non

    arro-

    quam

    restituta videatur.

    gantia personaUs, sed regularum observantia vindicabat. Decuerat siquidem, frater carissime, te legatos

    RELATIO
    EPIPHANII EPISCOPI CONSTANTINOPOLIIANI.

    ad apostolicam sedem inler ipsa


    tia destinasse
    *,

    tui pontificatus ini-

    ut et

    quem

    tibi

    debeamus affectum

    De sua

    bene cognosceres, et vetustaj consuetudinis formam rite compleres. Sed licet his omissis, paginalia tan- C

    electione. Fidem caiholicam profitetur, omnibus cum Ecclesia Romana sentit.


    et

    et

    de

    Sanctissimo ac beatissimo domino fratri


    nistratori Hormisda3

    commi-

    tum

    sufficere judicasses ex occasione colloquia

    nos

    Epiphanius episcopus in Domino

    tamen gratia stipulante (stimulante) compulsi, rim juste constantiam expectationis abrupimus,
    ster

    intereci-

    salutem.

    proca mutuse caritatis verba reddentes; quia et no-

    cxii), et

    Deus qui in alto habitat, et humilia respicit (Psal. omnia pro salute hominum affluenter pro-

    rum

    animus amoris impatiens, et legatorum nostrovotiva relatio exclusum quod imperabat causa silentium ad officia benigna traserunt, quibus ad praesens gaudii nostri signa monstramus, et privatae

    videt, pro sua bonitate et misericordia

    meam

    respexit

    parvitatem, et post obitum sanctae memoriae quon-

    dam

    archiepiscopi et patriarchaa Joannis

    sedem

    sacer-

    dotalem sanctae Ecclesiae catholicae regiae urbis mihi


    conferre dignatus est, sententia, et electione Christianissimi
    et justissimi

    quodammodo

    amicitice votiva
    et ea

    persolvimus. Legatioexigimus,
    ut

    nem autem tuam

    qua dudum gratia sustinemus,

    principis nostri Juslini, et

    et fulti veteribus constitutis

    quantum

    piissimae reginse, quae ei ad


    nicat divinum,

    gaudii fructum, vel de tui pontificatus honore capia-

    omne studium commusequentiumque eorum his quibus est


    et

    mus,

    vel

    quas

    tibi gratias

    referri conveniat pro imofficiis

    bona conversatio,
    _ miores,
    simul
    et

    qui regiis honoribus sunt subliet

    pensis in negotio propagandaj unitatis

    (sicut

    nostrorum multipliciter astruxit legatorum narratio) evidentius exprimamus.

    EPISTOLA
    Queritur Eliam,

    LXXII.

    AD EU51DEM.

    Thomam et Nicostratum suis sedibus resiitutos ad Epiphanium spectare ut hsec exsecutioni mandentur.
    non
    :

    raonachorum, et Quapropter necessarium duxi hoc primum indicium meis (c) inferre litteris, ut ostendam quam circa vestram apostolicam sedem habeo voluntatem. Est mihi oratio (ratio) magnopere, beatissime, uniri me vobis, et
    fldelissimae

    sacerdotum,
    consensus

    plebis

    accessit.

    divina amplecti

    dogmata quae ex

    beatis et sanctis dis-

    cipulis et apostolis Dei

    pracipue summi Petri aposto-

    Hormisda Epiphanio episcopo Constantinopolitano. Oportuerat quidem fraternitatem tuam divini contemplatione judicii, atque earitatis nostrre respectu,
    Eliam,

    lorum
    sanctae

    sedi sanctse vestrae sunt tradila,et nihileis pre-

    tiosius existimare.

    Neque enim extra aiiunde veniens

    Thomam
    Rom.

    atque Nicostratum fratres

    et coepi-

    scopos nostros, postquam in consortium communionis


    (a) Edit.
    Ib)

    per Dei voluntatem ex teneris unguibus in sancta cathoEcclesia, lica parui per tempora sanctissimis sacer* Episcopus Constantinopolitanus initio sui episcopatus legatos Romam mittebat.

    Ecclesiae constituta ignoro, sed nutritus

    addit tecum.

    AI. deest divulgata.

    (c) Al. inserere.

    495
    dotibus et patriarchis.

    HORMISDiE PAP^

    496
    clarissimo

    Nam
    et

    saapius praepositus
    ineflfabile

    liis

    stico

    viro

    consule

    (anno

    Domini

    520).

    qui

    per

    sacratissimum
    et

    baptisma sua
    Trinitatis

    EXEMPLUM EPISTOL^
    JnSTINIANI VIRl ILLDSTRIS AD HORMISDAU PAPAM.

    exuunt peccata,
    docui tidem,

    veram unius

    essentiaj

    quam

    (sicut praefatus

    sum) ex

    discipulis

    Dei magni et Salvatoris nostri Jesu Christi proceden-

    .Acacio damnaio Conslaniinopoli pacem vigere : cum Orienialibus pacem quoquo modo ineundam : et de
    sanciissima Trinitaie.

    tem omnium sacerdotum et omnium laicorumamplectitur ccetus. Divinum enim revera sanctum et a Deo datum symholum trecentorum decem et octo sanctorum Patrum in Nicaea congregatorum adoro et praedico, et Christiani splendoris
    :

    Domino

    N. Jesu Christo favente regnat in seeculo

    qui sacra religione suumfundat imperium; quoniam

    bene gubernat humana, cui prius divina placuerint

    quod preesentibus evenisse temporibus gratulamur. manifestum judicium Filius etenim vester clementissimus imperator Eeteresse annuntio et quinquaginla et centum sanctorum nitatis beneficio sceptra sortitus, fidei causas arripuit sacerdotum in hac urbe regia factam venerabilem explicandas, et ad tuam sanctitatem missa legatione similiter et ducentorum Dei amatorum synodum sedis apostoIiccR promeruimus sacerdotes, quorum Patrum conventum in Ephesina faetum triginta et advenlu non mediocriter adolevit Ecclesiarum consexcentorum reverendissimorum Patrum et sacerdotum synodum factam Chalcedone unam (veram) esse B cordia sacrosanctarum, vobis instantibus, ut decebat. Acacii namque, quod dissidium gerebat, nomine stir'et convenientem, et compaginatam prasdictis sanctis pitus amputato, pro tenore libellorum quos direxiconciliis, ipse ego didici, aliosque docere cognovi.
    : :

    In his ergo quatuor synodis sanctis et sacris


    pietatis praedicatum
    est

    magnum

    stis,

    in hac urbe regia multisque civitatibus unitas

    reposita salus.

    mysterium, et omnium hominum Eos enim qui fuerunt vel sunt


    amplector,
    et

    optata

    provenit,

    quam summis inventam

    laboribus

    venerari convenit: in perpetuumquecustodiri necesse


    est.

    ejusdem sententiEe

    et suscipio et

    unire

    Hcec quibuslibet argumentis retractari quispiam

    me

    eis diligo.

    contra autem eos qui praeter istas


    ali-

    patietur, quae sempiterna majestas rite composuit?

    quid sentiunt aut proedicant, praeterito tempore

    quid

    conati

    sunt,

    ccetu

    orthodosorum estorres
    et revera religiosissi-

    Sed quia prosperos cursus frequenter impedire festinat humani generis inimicus, pars Orientalium non
    (6) esilis,

    esse existimo. Similiter rectas

    mas

    epistolas venerabilis papa Leonis pro recta fide

    conscriplas circumamplector et suscipio. Habeat igi-

    tur hanc sententiam eirca


    cta fralernitas. Vobis

    me vestrae

    beatitudinis sanfeci,

    nec ferro flammisque compelli potest, ut episcoporum nomina post Acacium defunctorum condemnet qua? difficultas generali concordiw moras uectit. Sanctitas itaque vestra coelitus inspirata, tem:

    enim manifestum

    et

    sub

    porum rerumque qualitatem

    consideret, et
    id
    est

    condem-

    me
    nari,
    et

    Ecolesiis

    haac praedico, festinans per

    mihique
    corpus

    et vestrae

    omnia eas beatitudini vinculo caritatis aduet inviolabiles,

    natis hujus erroris auctoribus,

    Acacio Con-

    stantinopolitano, Petro, et Timotheo /Eluro, et Dio-

    quas omnino oportet esse unitas

    scoro

    Alexandrinis,

    Petroque

    Antiocheno,

    finire

    idemque perpetuo custodire. Quantus enim circa vestram venerabilemfraternitatem in omnibus sit amor jubete
    apostolicse Ecclesise

    unum communis

    dignetur inveteratum certamen, de caeterorum nominibus quasstione sopita


    guine,
    :

    ut redimatis plebem de san-

    quam Deus nosterregendam

    commisit, acnon

    perpendere; quia quos vestra apostolica sedes con-

    persecutionibus ac cruore, sed patientia sacerdotali

    demnans
    tem

    in sacris diptychis

    non

    recitare jussit, eos

    nec ego inter sacra facio nominari mysteria. Hoc auet his

    populum Domino nostro concilietis nec, dum volumus animas lucrari, et corpora multorum perdamus
    :

    notum
    ,

    est

    qui a nobis sunt


    est

    dii'ecti viri

    et

    animas. Errores etenim diuturnos lenitate clemenssepissime voluerunt reipu-

    reverendissimi

    id

    Germano

    sanctissimo

    et

    tiaque convenit emendari, prEecipue quia vestraj beatitudinis prfedecessores


    blicaj nostrce antistites

    (a) Joanni episcopis, Felici et Dioscoro diaconibus, et Blando presbytero, qui efiicaciter secuti sunt ea quaj

    eis

    sunt a vobis injuncta. Oret igitur vestra sanctitas


    subjectis meis sacerdotibus ut

    nem,

    si

    tam pro me quam pro

    praadicti.

    suam revocare communiotantummodo taeeretur Acacius ceeterique Non est ergo grave quod suasit vestra sead
    :

    perpetue custodiamur, reotam Dei tenentes confes-

    sionem; similiter et pro serenissimo principe nostro, et pro Christianissima Augusta, quia eorum salus communis sanctarum ubique est Ecclesiarum profuturum firmamentum. Istam igitur vobis habentibns inteutionem nulio modojam licebit sanctam Dei dilacerari Ecclesiam, per gratiam sancti Spiritus, et interoessiones sanclaj gloriosse Dei geuitricis virginis
    Maria;.

    desut prcestet illud etiam magis magisque deposcimus, ut tua sanctitas concepta gratia ccelesti quse
    praetendunt Orientales episcopi
    tractare

    dignetur,

    competentem prsebere consensum. Nobis etenim videtur, quoniam Filius Dei vivi Domi-

    eorumque

    iidei

    nus noster Jesus Christus ex virgine Maria natus, quem prtedicat summus apostolorum carne passum,
    recte dicitur

    Omnem quamcunque
    et

    vestram fraternitatem
    :

    sancto regnare
    simpliciler

    unus in Trinitate cum Patre Spirituque sicut enim videtur ambiguum dicere
    :

    mei plurimum salutamus. Alia manu Incolumis in Domino ora pro nobis, Dei amalor sanctissime frater. Accepta xv calendas Octobris, Ruego quoque
    (a) In edit. episcopo.

    unum

    Domini
    Trinitate

    nostri

    Jesu Christi;

    de Trinitate, non preemisso nomine sic ejus personani in


    sine Christi

    cum

    Patris Spiritusque sancti personis


    :

    dubitamus

    esse

    non namque persona nec

    Rom.

    deest Joanni, et pro episcopis est


    (6)

    Al. exiliis.

    49" credi Trinitas religiose polesl,

    EPISTOL/E ET
    nec adorari
    ait
    :

    DECRETA
    unitas pervenire videatur. Diligentius au-

    fideliter,

    A communis
    tem de
    sanctarum

    quemadmodum
    nitate persona
    : ;

    S.

    Augustinus
    loco
    :

    An

    aliqua ex Tri-

    his fidelissimi et piissimi nostri principes de

    et alio

    Solus in Trinitate cor-

    Dei

    Ecclesiarum

    unitate

    et

    concordia

    pus accepit etiterum Unus trium. Rogamus igitur, reverendissime salutantes, ut futurijudicii memores, causam taliter ordinetis, ne quid dubitationis relinquatur in posterum, quatenus omni scrupulo discordiarum sublato, pacis desideratsB per orbem totum
    vincula renoventur,
    siarura
    et

    gaudentes, ad vestrammandaveruntbeatitudinemsupplicationes a plurimis sanctis sacerdotibus suscipientes,

    venerandarum

    floreat Ecole-

    tam Ponti quam Asiae provinciaj, et maxime apud quos nomina quondam sacerdotum suorum tacere difficile et impossibile esse videtur, tantaque eorum obstinatio est, ut omnes periculum
    Orientis,

    concordia,

    corporisque

    uniiis in

    pristinum

    pro
    tes

    tali facto

    parati sint sustinere.

    Igitur prceceden-

    studium necessarium causas jure laudatur, qui veteres Eegritudines ita sanare deconsiderantes, quiapersolam istam humilitatis viam properat, ut ex his nova vulnera non nascantur. coramunem omnibus unitionem et salutem inveniSpecialiter ergo cognoscat vester aposlolatus, commus interrogantes sicut dictum est, et satisfacientes positis eisdera duobus capituiis, universos sacerdotes vobis ab illis qui a nobis in hoc negotio sunt destiistius reipublicEe libeuter aniplecti vestram communati, causam cum pacifica, qua vos decet, gubernanionem. Accepta xv calendas Octobris, Rustico viro tione dispensetis: nam dum una ulraque sit Eccleclarissimo consule (anno Domini 320j. sia, procul dubio et bona, quse per vigilantiam everecQlligantur. Ule
    circa pacis

    statum

    membra

    namque medicus

    omnes

    RELATIO
    liPIPH.V.NIl EPISr.OPI

    niunt,

    communis exinde
    et

    laudis gloria utriusque pa-

    CO.NSTANTIiNOPOHIANI.

    triarchalibus sedibus rimatur, ut consuete

    oranium
    noster

    hnperatorisejusqueconjugis, suanique de Ecclesiarum unione animi alacritatern demonslra/ Fonti etAsix, et maxinte Orientis sacerdotes suorum episcoporum nominu damnare volentes in unionem admittendos.
    .

    Dominus

    conditor Christus

    verus Deus

    magnifioetur.

    De

    his

    autem omnibus suramo vobis

    supplicentur affeclu Joannes sanctissimus episcopus,

    multos nobisoum sudores in praesenti deponens certamine,


    et

    Calicem

    et alia ponti/ici

    munera

    mittit,

    HeracUanus

    reverendissimr.s

    presbyter

    Domino per omnia Domino salutem. Quantam habuimus


    simus

    sancto

    ao beatissimo fratri et

    sancta3 nostrse majoris ecclesice, et cohabitator


    ster, et

    no-

    comministratori Hormisdfe Epiphanius episcopus in


    alacritatem nos

    dem
    quoque
    etpiisfidelis-

    Constantinus reverendissimus diaoonus ejusmajoris ecclesise, per quos et nostra synodalia

    et Ciiristianissimus

    imperator una

    cum

    sima
    et

    et in
    et

    omnibus bonis

    florente conjuge sua circa

    secundum eoclesiasticas vestree beatitudinis destina^ vimus leges. Nunc igitur piissimi nostri imperatoris studium circa sanotarum Ecclesiarum unitionem
    ostendentis, paciflcis ad vestram beatitudinem de his
    causis utendo litteris, et oblatas sibimet ab Hieroso-

    rectam

    puram sanotarum Eeclesiarum unitionem, quemadmodum cum caritate Dei qua nos decebat

    destinatos a vobissanctos episoopos et religiosos sus-

    cepimus, et venerandos habuimus clericos, existi-

    lymitanis et Orientalibus petitiones destinavit. Nos ergo ocoasionera salutationis invenire volentes, hanc

    mamus quidem

    et

    ante ex his qufe acta sunt satisfa:

    ctum vestra3 beatitudini credidim\is tamen quod si Dominus Salvator Jesus Christus Deus noster idem
    ipsos reverendissimos

    comministratores

    nostro in-

    ad vos fecimus epistolam, per quam supplicamus, proponentes vobis sanotissimis hanc vocem divinam ; Ecce tempusacceptabile,eccenuncdiessalutis(Il Cor. vi). Ecoe oredidit nobis omnium Dominus talentum,

    columes
    laborem,

    vestris

    obtutibus praesentavit,
    sustinere, per

    omnia quce
    fieri,

    quod augraentatum
    et salvari

    possit restitui boni operis fructu,

    excitata sunt vobis sanctissimis

    manifesta

    et

    per laudabil'

    vestram dispensationem
    tantosque

    quem potuimus
    cognoscetis.
    et

    hos

    ipsos

    tantas

    quidem
    et

    sanota^ Eoolesias,

    eorum

    manifestius

    Quemadmodum

    per

    Dei
    j^

    gratiam

    fidelissimorum principum nostrorum, Con-

    stantinopolitanae civitatis nostra Ecclesia pacifice est

    gubernata

    et

    nomina eorum

    inter sacra

    non sunt

    multitudinem innumerabilem, ^nuno quidem unitam sanct Ecclesice, periolitantem autem et errantem si vestrae beatitudinis gubernaculum comraoretur (commemoretur), et maxirae his,
    sacerdotes,
    :

    recitata mysteria, quae sedi vestrae profana cognovi-

    qui in sanctis locis habitant Christi

    Dei nostri,

    ita

    mus, sed quatuor conciliorum pro recta fide consonantia prcedicatur et hoo ipsum omBibus sacrorum diptychorum recitatione manifestum est. Annuntient igitur vobis quia non pauci nobis subjecti sacerdotes, nec rursus sub eoriim ordinatione episcoporum parva
    est subdita multitudo, quas

    ubique sanctis adhaerentes

    eoclesiis, ut

    eorum respui

    non debeat multitudo, Nam omnes per suggestionem eorum ita in obstinationis suse malo perdurant, ut
    velint ante e vita recedere,
    :

    quam

    excogitata relin-

    bonum hujus

    cceptae uni-

    tionis amplectitur
    istius se

    vestra etiam sanctitas oognoscat

    quere ut si Deus hos, per vestram beatitudinem adunari praaceperit, vestrae laudis meritum, et prsesentibus, et futuris ascribatur temporibus. Oi'et igitur vestra sanctitas

    generalis boni et principem et inceptorem

    tam pro

    piissimis et Christianis-

    nihilorainus eonstitutum.

    Unde

    fortiter

    ad vigilan-

    dum

    beatitudo vestra laudura est stimulis excitanda,

    ne id quod divina in honorem vestri coeperat ordinare misericordia, non ad plenum ita ut condecet

    pro nostra parvitate et universali unione, ut gratia sanctae et unius essentiae Trinitatis, et interoessionibus dominae nostras sanotaj
    simis principibus,
    et gloriosEe virginis
    et

    quam

    Dei genitricis Mariee, omnia

    499

    H0RM1SD;E PAP^

    bOO

    ad unitatem indivisam conveniat, et fundamentum inconcussum catholicaj tidei contirraetur, per omnia,

    per taciturnitatem largiri


    hil

    tempus videar

    illis

    qui ni-

    quidem

    autem nostrae seoundum Christum Dominum nostrum caritatis per viros resanctissime frater. Indicia

    pertlue adversus nos armati sunt


    strffi

    a nobis lajsi sunt, sed sine causa et suDeo tamen et ve:

    verendissimos
    divinaj culturae,
    siae,

    destinavimus,
    et

    ad

    administrationem

    sanctae apostolicee vestrce Eccle-

    quia pro Joanne viro reverendissirao episcopo, qui paulo ante a vestra venerabili corona directus est, praedestinavi me pesatisfaoio
    sanctitati,
    rioulis,

    calicem autem
    et

    gemmis circumdatum, patenam

    alium calicem argenteum, vela serica duo quffi suscipere vestram beatitudinem supplicamus cum illa caritate quam vos habere secundura

    auream,
    ;

    me

    Deum non
    tem, quae

    dubitamus.

    Omnem

    in Christo fraternita-

    cum

    vestra est sanctitate nos

    quoque

    et

    mortera sustinui, et meam pro ejus scio animam et hoc ostenditur gestis et ex his, qui quanquam per meam absentiam acerrime videantur esse discussi. El quid longo sermone opus est uti? cum vobis omnia Dominus Deus noster Jesus Christus patefaoere et satisfacere possit quia
    et

    objecisse

    qui nobiscum sunt plurimum salutamus. Accepta pridie calendas Decembris, Rustico viro clarissimo
    consule (anno Domini 520).
    '

    SACRA
    JUSTINI AUGUSTI.

    quando cognovi vos ad apostolicee sedis prsesulatum advocari, oommune gaudium totius mundi esse judicavi. Ab illo enim tempore, hoo ipsum scribens ad vos, quantum ad me, quidquid ad honorem et
    et hil pra;terraisi, sed

    satisfactionem vobis et apostolio sedi pertinet, nineo prffitermitto. Paulo post au-

    Joannem episcopum ad tractandam Ecdesix pacem destinalum, quamprimum convaluerit, profecturum.


    Justinus Augustus Hormisdce papee.

    tem

    Dum
    qui

    beatissimum

    Germanum episcopum,
    hujusmodi
    illis

    vel eos

    cum

    eo a vobis fuerant destinati, de hac dimitcivitate,

    teremus regia

    mandata

    per venerabiles, annuente Domino Jesu haec ab exordio mihi sunt excogitata, ad effectum et quando Dominus Deus tempus dedit vestra sanctitate iu hffic sunt perducta. Omnem cum Christo fraternitatem ego quoque et mei plurimum
    scietis

    Christo, quia

    tra-

    salutamns.

    didimus, quod capitula quce ad perfectam unitatem Ecclesiarum pertinebant apostolatui veslro per reverendissimum Joannem episcopum sequenter raanifesta

    AD

    EPISTOLA LXXIII. DOROTHEUM THESS ALON ICENS EM EPISCOPUM


    ei

    Romam

    faceremus

    quse

    tamen

    ipsis

    hic prajsentibus

    piat, et obiecium

    veniendum, ui catholicam doctrinam percicrimen punget.


    tua;
    fraternitatis

    fuerant declarata. Sed evenit praefatum Joannem antistitem longa aegritudine detineri. Ne qua igitur ve-

    Hormisda Dorotheo episcopo Thessalonicensi.


    Considerantes
    prffitereuntis

    stram

    reverentiam ingrediatur adversa quasi vobis promissa nostra desidia quadam ultronea minus ad effectum perducentibus, necessarium esse perspeximus dilationis causam vobis exponere per

    C sententia,

    Ecolesiam

    anle

    mala

    discordia^ olim

    cum

    sede aposto-

    Eulogium V. S, tribunum et notarium, quem ad pracelsum regem Theodoricum super negotiis quibusdam transmisimus hoc quoque adjicientes quod dum propitia Domini et Dei nostri majestas eumdem virum religiosissimum Joannem pristiuce voluerit
    :

    te nuper lica praicipua fuisse caritate conjunctam, quia pacis redditae esse credebamus auotorem, sed quos prffivenire debiieras, sequi etiam remoraris, correotionis leviter pro fraternitatis tue dilata;

    non

    ingeraisoimus tarditate

    reddere
    illum ad

    sanitati,

    sicut

    seniel

    promiseramus, statim

    scribis enim aures nostras cujusdam sceleris atrocitate turbatas. Utinam usque et non ad nos tantum detestabilis fama percurreret, dulendum, tam toto orbe .Christianis mentibus tam exsecrabile faoinus nuntiaret? ut qui te innocentem
    ;

    tuam sanctitatem transmittemus. Superest

    ut sanotitudo tua divinum nobis proesidium orationibus suis dignetur aoquirere. Data pridie calendas Septembris, Constantinopoli. Accepta Romse calendis Ootobris, Rustico viro clarissimo consule (anno

    denesciunt, a Christianitatis simul oredant tramite imraanitatis hujus viasse. In qua enim mundi parte

    invidia

    non
    tuffi

    et

    catholicas

    contrittat Eoclesias, et

    hajreticorum prava vota


    ctionis

    laitiflcat?

    qua;

    nos a dile-

    conscientia, sicut litteris intimas, ostendi


    :

    Domini

    320).

    ^ cupimus,

    aliena

    RELATIO
    DOROTHEI EPISCOPI THESSALON ICENSIS.
    Objecium
    tori Horraisdaj

    venit, nisi ut redire ad

    quid enim votis nostris magis conpacem catholicam volentes

    episcopos, a orudelite et criminibus contingat

    sem-

    sibi

    crimen

    refellit.

    Sanctissimo ac beatissimo patri ao comministraDorotheus in Domino salutem.


    Propositi nostri et orationis est

    non per innosios oomprobari. Exspectamus igitur, si preesidia, desunt fraternitati tua veritatis Deo nota
    ut
    et tanti

    sceleris a te repellas
    fidei

    invidiara, et in re-

    summum

    studium,

    conciliatione

    tandem eorum qui

    reversi sunt

    per omnia beatissime et ter beate Pater, et scribere frequenter ad vos sanctissimos, et mutua mereri colloquia
    lcetitia
    :

    Rusequaris exempla. Data iv calendas Novembris, Domini 320). stico viro clarissimo consule (anno

    et nullo

    tempore extorrem

    me

    ab hujusmodi
    Accepisse ejus

    EPISTOLA LXXIV.
    AD JUSTINUM AUGUSTUM.
    litteras. el

    esse condecet.

    Quoniam

    igitur manifeste co-

    gnovi quosdam sanctas aures vestras perturbare, et scio procul dubio vos in omnibus esse perfectos, et quia nihil sine judioio audire possitis,' neo ulli peni.
    tus

    de ejusfide

    et pieiate

    nun-

    quam dubitatum.
    Hormisda Justino Augusto. Benedicta Trinitas Deus noster, qui vobis guber-

    vestrum animum oommodare,

    et ut

    non amplius

    bOi

    EPISTOL. ET DECRETA.

    nacula commisit mundaui imperii, quibus non solum pro jure regni veneratio deberetur, verum etiam pro gloriosi modestia et integritate propositi. Vere

    et

    persuasionibus, tamen

    tollant antistitum et repellant

    nequaquam flexi sunt ut nomina quorum apud

    enim glorificamus Deum,


    stolis,

    lectis

    vestroe pietatis epi-

    quibus promissee legationis

    moram

    pro

    infir-

    mitate ejus, qui dirigenduni


    clarius reddidisti
    retis,

    fuerat e.^ccusando, luce


    fidei et

    quam curam

    pudoris habe-

    eos opinio iloruit, sed morte vitam duriorem aestimant, si mortuos condemnaverint, q\iorum gloriabantur vita superstitnm. Quid igitur faciamus bujusmodi pertinaoice, qure nec dioto audiens existit, et tormenta in tantura despicit, ut amplum sibi ao fe-

    oslendentes rerum

    summam
    morum

    regentibus non pretiosiorem

    stivum judicet,
    stat cousilio? lius

    si

    corpore prius
    quas

    quam
    si

    religioso desi-

    sufficere ad dominationis

    apicem quam obtinent pofa-

    Nobis quidem videtur opus esse molclementius


    :

    testatem, nisi

    ornamenta

    agendi

    et

    uno

    in tua (d) san-

    ciant priucipatum.

    Servet circa vos, clementissime

    ctitate,

    jam nec
    et

    in alio poterunt

    inveniri,

    nam

    ne-

    imperator, Deus noster beneficia sua, et respiciens

    que sanguinis

    bona

    vestra, largiatur seterna.

    Nec nos tamen mo-

    mordit ulla suspicio aut implendi tarditatem promissi nec mutatione credimus evenisse consilii. Ne;

    etiam grave est) pravo discrimine remaneant imperfecta


    desideria,

    supplioiorum cupidi (quod dictum libellum suscepimus, neque ut


    ooncordiae

    fas

    enim
    ;

    erat de

    ejus

    verbis
    in'

    qualibet sollicitudine

    magnis rebus datum est tam evidenter agaosci. Redeunte igitur filio nostro spactabili viro Eulogio tribuno et notario cultum debita>, saiutationis exsolvimus, Deo magno continuis
    dubitari

    cujus

    fidem

    propagandam quo possumus ordine oonjunctionem membrorum Ecclesiae. Utrum itaque prKstantius erit minorum gratia in totum
    sed ad
    esse nobis
    (e)

    adjectas tantas multitudines, an, con-

    cessis exiguis et remissis,

    majora

    et

    omni
    [f)

    ratione

    quaerenda corrigi, nt
    itaque

    quffl

    non

    liouit

    per omnid,
    ?

    precibus supplicantes, ut qui vestro studio per infideles vulnera impacta curavit,
    aevo vobis per lon-

    saltem ex necessariis partibus allegentur

    Veniam
    utrius-

    nominum postulamns, non


    nou Diosoori,

    Acacii,

    non

    giora tempora propagato, unitatem Ecclesise reddi-

    que

    Petri,

    vel Timotbei,

    quorum

    vo-

    tam ex omni quoque


    calendas
    sule (anno

    faciat parte

    securam. Data

    iv

    Novembris, Rustico

    viro

    clarissimo con-

    cabula ad nos datse tuse sanotitatis epistolse continebant, sed quos in aliis celebravit civitatibus episcopalis reverentia, et

    Domini

    520).

    Gratum ad pontificem

    nisi bano quoque partem benevolentia statuerit vesuadetque ut Asianis et stra mitius oorrigendam. Verum neo judicio (g) ca"prxcipue Oricntalibus suorum episcoporum nomina ret sedis apostoliose, ut non magis venia dicenda sit damnarenolentibus Anastasii exemploindulgeat ab C quam deliberata jam ac perspeota diffinitio. Anaiisdempreces pro Ecclesiarum unione oblatas Irans-

    EPISTOLA .lUSTINI AD HORIHSDAM.


    mittit,

    beatitudinis

    libellus

    boc exoeptis urbibus, ubi vestrae jam in plenum admissus est,

    mittit.

    Justinus Augustus Hormisdce papfe

    (a).

    Quo fuimus semper,

    et

    quo sumus studio pro confidem colentium, ut numen individuum


    :

    ciliandis sententiis catbolicam

    eodem animo
    Trinitatis,

    cuncti

    venerentur

    palam fecisse dignoscimur nunc legatum ad vestram beatitudinem ultro ob boo ipsum dirigen-

    tes

    Gratum virum (6) sublimem magistrum scrinii, quo remedium tandem reperiatur discordiis varia (c) cunctanlium, nunc prono libentique suscipientes affeotu viros religiosissimos, quos interventores unitatis vestra sedes aposlolica credidit destinandos. Profecto enim tanquam ipsam pacem, et jucundis eos oculis aspeximus, et extensis manibus duximus amplectendos. Quin etiam omni intentione ordinavimus, ut venerabilis Ecclesia Constantinopolitana, nec non complures alise vota suscipiant, vestra, non solum in cteteris, sed in auferendis etiam nominibus ex sacris diptycbis, quee removeuda maxime postulastis.

    religiosissimae memoriee vestraj culpalam aperteq-ue oonstituit, cum hoc idem scriberet negotium praedecessori nostro, satis esse pacem aflfeotantibus, si nomen tantum reticeatin' Acacii. Ergo priora vestraj sedis constituta sequitur qui non omnes memorias mortuorum judicat contemnendas, ut indigunm habeatur et inoongruum, si non plaoidior omnibus non solum defunstasius

    quidem

    men

    Ecclesiae

    ctis,

    sed etiam
    fine

    supersfitibus
    leritas. Et

    vestra divulgetur in

    omni

    terrarum

    hoo qnidem non dureddatur. Retinet

    bitaverimus
    statim

    ita gratiobiim

    vobis futurum, ut paoifico

    responso

    laetior

    mundus

    autem vestra
    jj

    sanotitas,

    quod ,dudum scripsimus, ex

    Oriente supplioationes nobis esse destinatas, volun-

    tatem ipsorum continentes et arbitrium, in quo sese duraturos ostendunt firmiter, et quo nulla ratione
    desistendum existimant. Hano itaque chartulam senostra promissa per Joannem virum reverendissimum episcopum dirigendam vobis in praj-

    cundum

    Verum

    nonnullce fnerunt urbes et Ecclesise

    senti merito credidimus,

    uta vestrasede eliam teuor


    et

    lum Pontica.% tum Asianaj, prsecipua^ Orientales, quarum clerici vel populi omnibus pertentati minis
    Cod. Luc. 123, Sacratissimo ac beatissvno archiepiscopo almse urbis Romse ac pairiarchse IIo7-misdx. Haec tamen inscriptio apposita est ab altera manu fere ejusdem antiquitatis, cum prius esset ut
    (o)

    ejus admissus ad

    colligendas proficiat et adunandas

    ubique venerabiles Ecclesias,


    (d)
    (e)

    Hierosolymitanam

    Idem Idem
    In

    ood., sanctitudine. cod., abseptas.

    if)

    eodem

    ood. ita primajva

    manus
    :

    sed altera

    fere
    (g)

    hic iu textu.
    (6)

    licuit missis,

    ejusdem antiquitatis ita emendat ut quss non majora per omnia saUem, etc.

    (c)

    Idem Idem

    cod., exspectabilem. ood., certantium.

    Idem

    ood., res caret et sedis, etc.

    b03
    preecipue
    ;

    HORMISD^ PAPiE
    cui

    tamen omnes favorem impendunt A tionem a sancta Clialcedonensi synodo promulgatani intelligimus quoque et suscipimus, confidentes et quasi matri Ctiristiani nominis, ut nemo audeat ab consensum itaque propitium credentes, quia unam substantiam vel personam, ea sese discernere tiiani sanctitudinem epistolari quoque pagina convequod idem est, ipsa sancta synodus in duabus natuut, cognito omnibus atque patefacto, ris, id est in deitate et humanitate indivise et inconnit declarare tenorem ejusdem chartulae a vobis etiam laudari, et fuse praedi^avit Deum Verbum. Dominus noster Je:

    tenaciter custodiri

    lajtior

    muudus
    Rustico

    existat.

    Data

    (a)

    idibus

    Sept.

    Chalcedone,

    viro

    clarissimo

    Trinitate

    consule. Accepta pridie calendas Decembris, consule

    suprascripto (anno Domini 520).

    EXEMPLUM PRECUM.
    Ejusopera ad Ecclesise unitatem admitii rogant. Catholicam fidem profitentar. Deo amabili ac piissimo imperatori ex Deo Augusto et principi Justino Christianissimo deprecatio
    et supplicatio
    et
    ,

    unus est ex sancta et unius essentiae enim unum Deum in tribus subsistentiis, sicut dictum est, accipimus, Pater autem non est incarnatus, nec Spiritus sanctus Deus Verbum incarnatus est, et homo faotus est unus ex sancta et
    sus Christus
    ;

    si

    unius essentiae Trinitate, secundum


    prietatem. Sic ita

    filiationis pro-

    ab Ilierosolymitanis,

    iet

    Antiochenis,

    secundse Syrias clericis et abbatibus et possessoriSyriffi

    bus

    provincise.

    Haurite

    aquam cum

    Ixtitia exfontibus salutis [Isai.

    secundum prsedictas quatuor synodos credentes, (j) et secundam Dei Verbi nativitatem secundum carnem confiteri non renuimus. Unde proprie Dei [k) virgo genitrix esse creditur, fanquam quee natura et veritate unius essentiae Patri Filium Deum Verbum, natura immutabilem, ex ipsa factum hominem, enixa est, et duas naturas in Christo

    xii), vociferator (6)

    Isaias

    propheta exclamal, fontes


    prajdieationes maniet

    per essentiam vel substantiam unitas confitentes

    salutis (o)

    evangelicee veritatis

    sicut in unius persona, vel substantia.

    Neque harum

    feste ostendens,

    ex quibus beati Apostoli


    salutarem

    eorum

    diversitatem vel proprietatem post unitionem auferi-

    qui per ordinem fuerunt discipuli et sapientes Ecc lesiaj

    doctores,

    aquam

    fidei liaurientes,

    sanctam Dei Ecclesiam irrigaverunt, quse in petra summi apostolorum subnixa rectam et intlesihominem 'passibiiem carne, impassibilem deitate bilem confessionem custodiens, liducialiter [cum eo ciroumscriptum corpore, non circumscriptum spiad unigenitum Filium Dei exclamat omni tempore, dicens: Tu es Christus Filius Dei vivi {Matth. xvi). ritu, eumdem terrenum et coelestem, quem raundus Hanc salutarem confessionem (d) a sanctis quatuor C ut hominem cepit, et ut Deum continere non potuit, synodis, quae evaugelicis praeceptis sunt honoratie, mortalem etimmortalem, nusquam naturarum diversitate ejus ablata, neque dividentes per essentiam suscipientes, nunquam per Christi gratiam a traditis unionem. Hoc enim veras magnum pielatis mystenobis rectis dogmatibus deviavimus, sicut rerum testatur probatio, et tempore necessitatis fidei conrium, quia unus ex sancta unius essentia Trinitatis stantia demonstrat. Si igitur ut Christiani rationis incarnatus, et homo factus Deus Verbum in utraque fidei sumus participes, domine piissime, et ad comnatura deitatis et bumanitatis indivise et inconfuse munem pacem et uuitatem festinamus, nostram fi- cognoscitur et adoratur, non conversionem vel mudem, quani ab initio suscepimus, per hanc satisfatationem sustinens, sed proprietatem utriusque naetionem nostram manifestam vestrae facimus pietati turae in una persona in semetipso conservans. Ob ut notum sit quia et paci concurrimus, et :a recta hanc igitur fidem praedictas sanctas synodos suscicum Dei juvamine non divertimus fide, sed omnem pientes et custodientes anathematizamus omnes qui ex sequo ha;resim exsecramur, non solum Eutychiaadversus eas quocunque tempore vel modo aliquid
    ; ;

    omnem

    mus, nec eas dividere iu duabus personis et substantiis per unitionem sumus edocti eumque scimus unigenitum Filium Dei, et ante incarnationem ejus, et post: eumdem Deum quidem simul et
    ;

    nistas et Acephalos, sed et Nestorianos, et

    hominem
    rj

    conscripserunt,

    colentes toto

    anirao

    (e)

    audentes anathematizamus.

    adversus

    praecipue Joannem .^Egeotam, qui memoratam sanctam Chalcedonensem sy-

    Nos autem, domine (/) carissime imperator, sicut supra dictum est, in Patrem et Filium et Spiritum sanctum, ab initio baptizati quoque et credentes (g) essentiam Dei in tribus (A) subsistentiis, adoramus:

    nodum

    multas ut Nestorianus blasphemias evomuit

    similiter et

    condemnantes Timotheum, ^Elurum cognominatum, sicut Eutychianistam, adversus eam


    suis latrantem sequacibus. Ita ergo

    cum

    cum Deiju-

    secundum sanctorum Patrum symbolum credentes in unum Deum Patrem omnipotentem, et in unum Dominum nostrum Jesum Christum unigenitum \(i) Deum Verbum, similiter et in unum Spiritum sanctum et secundum hoc divinum * mathema, defini;

    vamine semper sensimus, et jam nunc sentimus. Quapropter hanc satisfactionem vestras obtulimus pietati: et ut jubere dignata est, nos proprium intellectum, et

    quemadmodum

    de sana fide sentimus

    exponere
    (h)

    quia quidam haeretici,


    ita

    dum suam

    malani
    ;

    (a)
    (b)
    (c)

    (d)
    (e)

    (f)

    (g)

    Idem cod., quinto iduum. Idem cod., Isaise prophetae. Idem cod., evangelicas veriiates. Idem cod., inserit cusiodiens fiducialiier. Idem cod., odientes. Idem cod., christianissime. Idem cod., unam esseniiam.

    In eodem cod.

    emendat manus antiqua

    sed

    prior posuerat substmitiis. (i) Idem cod., Dei. (j) In eodem cod. deest et sccundam. (k) Idem cod., genitrix sancta Virgo, etc.
    *

    Hoc

    est

    symbolum,

    vel doctrinam.

    Hard;

    505
    fideni occultare festinant,

    EPISTOLtE et decreta.
    nostram
    in Cliristo iiber-

    306

    camus

    rectam lidem detrectare conanlur. Supplivestram clementiam, sollicitudinem perfeclam in Ecclesiarum unitione sanctarum Iiabero debere; ul unitas quse cum Dei fuerit juvamine, nec
    tatem
    et

    igitur

    Denedicimus Dominum fraternse caritatis affectu, quia non solum synodica relatione ad sacerdotium digne pervenisse cognovimus, sed factis atque moribus comprobamus
    cit affectibus, ut
    :

    et ita se merititui

    gradus patefe-

    ullo

    deinceps rationabili ant

    irrationabili occasionis

    fomite inquietari pax possit. Deus autem omnium vestrum pium adimpleat desiderium in gloriam sui
    et reipublise disciplinam.

    nostrorum testimonium cuncta crederemus. Quod enim illi te .promiltunt posse omnia agere, nos videmus
    implesse
    gratia,
    ;

    ante fratrum et coepiscoporum

    et

    tanquam

    fidei |tue

    servatapacis

    fuerit

    sic unitatis

    hactenus dilata sunt vota divina.

    EPISTOLA LXXV. AD SYNODUM CO N ST ANT NOPOLIT AN A M.


    I

    Eorum
    ,

    prajdeslinationi caritatis tuas


    accessit,

    vocabulum quo

    nuncuparis

    sub quo spiritu apparente con:

    Graiulatur Epiphanium ponlificem electum. Hormisda synodo Constantinopolitanas.

    cordia, factum est ut dicamus Ecce quam bonum et quamjucundumhabitare fiatres innnum {Psa.\. cxxxi).

    Fratrem et coepiscopum nostrum Epiplianium, apud felicissimam(Deo favente) Constantinopohm ad officium muneris sacerdotalis assumptum pervenisse ad nos, fraternitate vestra referente, gaudemus, quia
    gratius

    Quapropter in

    Cliristo

    Domino nostro reddentes

    offi-

    cia salutationis,

    hortamur ut boni operis initium laudabile continuet institutum, secundum sanctum Evan-

    gelium,

    quomonemur
    x).

    Quiperseveraveritinfine,hic

    quodammodo

    suscipiuntur indicia,

    qua? si-

    salvus erit {Matth.

    Adhortamini

    igitur reliquos,
    :

    amata persona, et tanto majus pro aucturitate nuntii nascitur gaudium, quanlo non est quod de testimonio disputetur. Sic erat congruum, carissimi nobis, sic se circa proximun patefacere decegnilicaverit

    invitate monitis, colligite blandiraentis


    crediti multiplicata

    quia talenti

    bat atfectum, ut per vos sedi apostolica^ innotescat

    quod moribusct
    se

    sanctitate fulgeret

    quod usqueadeo

    omnium

    bonis (sicut et vos asserilis) imbuit insti-

    tutis,

    ut non sit fortius meritis testimonium, quam honorem sacerdotis adscitum. Quid est enim quod de eo habeatur ambiguum, in quo de bonis moribus in

    compeudia sacriticia sunt divina. Preeterea gratissime tulimus quod Joanni fratri et coepiscopo nostro, necnon Heracliano presbytero, atque Constantino filiis nostris internuntiis promotionem caritatis tuae cognovimus, quaessealiquid dulcius non putamus. Et cum te prajdicli viri, etsi pro obsequio suscepto facerent, non tamtan ratione laudarent, beati omnium siimus, quod diguas rei nuntius relator dignus exstabat, ut tibi absolutissime de legatorum
    meritis probatio
    sit

    sub

    probatione facta3 conoordioB praesuscepta sunt


    Quapr.opter
    facitis

    honoris.

    Manupaps Suscepimus
    :

    divina.

    sancte, facitis

    religiose,

    q calicem aureum gemmatum, patenam argenteam,


    alium calicem argenteum,
    silicae

    et

    quod veritali testimonium libenter impenditis, quod praemium bene meritis non negatis. Quia idem error est tacere veritatem, qui est falsis
    facitis pie,

    et vela

    duo ministerio batua


    cla-

    beati Petri apostoli

    profutura, a caritate

    directa.

    Data

    viii

    calendas Aprilis, Valerio viro

    assistere

    et

    eadem

    injustitia est si
    si

    negetur lionor
    indignis.

    rissimo consule (anno Domiui 521).

    moribus

    placitis,
    est,

    quas est

    concedatur

    EPISTOLA
    EPIPHANIl AD HORMISDAM.

    Certum
    vestrae

    amantissimi, participari vos


    intimatis,

    cum

    sa-

    cerdotis laudibus

    quia omni

    fraternitatis

    Ab Orientalibus

    imperatori preces oblatas se ad


    misissf.

    eum

    ordini

    transcribitur,

    vobis elegistis, esse


    suaa

    quod in uno, quem ex laudatur. Deus omnipotens iidei


    electionem
    sedi

    Domino meo per omnia amabili Deo sanctissimoque


    fratri
    et

    pacem sub
    per

    'perpetuitate conservans

    commiijistratori Hormisdce Epiphanius epiaut quale desideriura piissi-

    ordinationemque vestram,
    apostolicas

    quam insinuandam
    et

    scopus in Domino salutem.

    Joannem fralrem

    coepiscopum

    Quantam alacritatem

    nostrum, nec non et Heraclianum presbyterum, utque Constantinum diaconum lilios nostros religiose
    credidistis,

    mus

    et

    Christianissimus imperator caram perfectam


    Iiabeat,

    uuionem universarum Ecclesiarum


    luntate

    nou

    vo-

    tanta flrmitate corfortet, ila et


    disjiciat,
    ita

    onmium U

    tantum, sed operibus


    et

    ipsis habitantibus, in

    discordantium luctamina
    corda compescat
    coepiscopo
    est
    ;

    dissidentium

    hac regia urbe,

    et

    quemadmodum

    sub fratre et

    datum
    ribus

    perveniret,

    nostro

    Epiphanio

    pacificationis
    vii

    datum
    Do-

    es correctis

    antequam ad regnum a Deo sibi ostendit. Sanctitati autem vestrse ab inilio regni ejus, et usque nunc labo-

    indicium, gratulemur effectum. Data

    calendas

    Aprilis,

    Valerio viro clarissimo cousule (anno

    Ecclesiae
    stri

    mini o2l).
    Gesta in causa Abundantii episcopi Trajanopolitani
    in scrinio

    maxime manifestavit, per quos omniacatholicaj membra in unum Domini et Salvatoris noJesu Christi corpus cum prompto nititur animo
    :

    conjungere
    rebus
    ipsis,

    et

    quid opus

    est verbis uti prolixis, qui

    habemus.

    quanquam nos
    scripta

    veri testes, existere

    va-

    EPISTOLA LXXVI
    AD EPIPnANIUM EPISCOPUM CONSTA.XTI.NOPOLITANUM.

    leamus.
    haec

    Habet tamen

    et vestra sanctitas
    :

    experimen-

    tnm quod etper


    tissima ejus

    Quod qua decuit via ad sacerdotium pervenerit. In unione Ecclesiceperseverandum. Et de acceplis muneribus.

    quod nunc additur.

    cognovit confirmat quidem Nam quidam qui sub potenregionibus, preces por-

    manu

    sunt, religiosissimorum sacerdo-

    tum ex Orientalium partinm


    rexerunt,

    Hormisda Epiphanio episcopo Constantinopolitano.

    docentes

    de his quse voluerunt. Nec hoc

    307
    lalere

    HORMISDiE PAP^

    veslram volens sanctiUtem, bene deliberavit ut quod jam factum est in prasenti nuntiaret vestrae sanctitati. Paulo post de ea his manifestius significare
    ;

    tilius

    vester rognavit, cognoscitis. In prcesenti

    quoque
    postula-

    debito pudore salutantes

    tuam sanctitatem,

    mus

    enisius

    ut assiduis precibus et frequentissimis


    (o)

    ut,

    mino

    coramuni concilio praecedente omnium, DoetSalvatori nostro Jesu Cliristo ea quee ad

    orationibus pro concordia laboretis Ecclesiarum

    vestrarum, nobisque (sicut per legatos etiam vestros


    post omnia scripsimus) tam de sermone de quo vertitur controversia,

    utilitatem

    communem

    conveniunt, et undique sunt

    irreprehensibilia, catliolicae fidei correctionibus, cla-

    quam

    de nominibus episcoporum

    rescant.
    teris

    Opportune

    igitur existimantes fraternis litet carissimis alloquiis

    sub Acaoio defunctnrvmi, per Eulogium virum subli-

    vestram sanclitatem
    ut majus

    ro-

    mem
    ster

    gamus
    nostro

    et instant.ius

    omuium Dominum
    in

    pro piissimo principe Deum orare dignemini.

    Omnem

    Christo fraternitatem quae

    cum

    vestra est

    sanctitate

    ego quoque

    et naei

    Aliamayiu. lucolumis in
    bilis

    plurimum salutamus Domino orapro nobis, ama-

    tribunumet notarium dignetur apostolatus veintegrum indubitatumque destinare responsum; omnibus videlicet quae praesentibus legatis vestris ordinata sunt iii perpetuo firmiter duraturis. Vir namque religio.^is Joannes episcopus, qui venturus
    est

    Romam,

    deiinetur aegritudine

    corporali

    niliil

    Deo

    et

    sanotissime pater.

    RELATIO
    EPIPHANIl EPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI.
    Paulini sollici/udmem laudat. meo per omnia amabili Deo sanclissimo-

    enim prohibet ar.l.e ejus quoque adventum concordiam praevenire, sublata dubitatione religionis, et

    eum tamenmox

    iiimittemus favente divinitate, quia


    :

    jam melius habei

    quoniam nec

    difficilia

    sunt quae

    Domino
    que
    in

    ceciderunt in ambiguitatem; nec expedit diutiuscau-

    fratri et

    comministratori Hormisdae Epiphanius

    sam

    vitce

    protrahi sempiterna^, ne dilatis temporibus

    Domino

    salutem.

    aliquid nasoatur incertius. Eternitatis igitur supernae

    lit

    Paulinus vestra3 sedis defensor, qui vestram retuepistolam, vestraeque sanotitatis virtutem in se ostendens, cum gaudio nobiscum conversatus, suam
    sollicitudinem

    tremendique judicii non immemor sanctitas vestra, quae sibi commissa sunt efficaciaa tradi deproperet,
    (6)

    ut intelligant cuncti rcctevos apostolicaesedis esse


    sortitos. Haec igitur quae scribuntur a

    tulit.

    communibus consiliis actibusque conSed quoniam ad vos festinantem non oportebat

    primatum

    no-

    bis affectu paterno jubete

    quantocius adimpleri.

    Scitis

    namque quam sit admirabilis gloriee tantorum errotempore remorari, ideoque reciprocis res annorum vestri pontificatus tempore stirpitus sanctitatem, protegi pr^fatum aboleri. virum et nostri dignum amoris fldelem servum subEXEMPLUM EPISTOLJE sistentem commendamus. Erit autem de his quaa a C JUSTINIANl COS. AD HORMISDAM nobis gesta sunt pro vestro animo, et circa sanctas ConfitemurChristum Dominv.rnrecteunumin Trinitate Ecclesiassollicitudinem quam gerimus, vigilare nobis dici, secusuHum ex Tr.nilole.In nominibusepiscoporum damnandisnon ita severe agendum. dignus tide enarrator. Nam nps orationibus vestree

    eum

    prolixiore

    alloquentes vestram

    sanctitatis, ut

    cientes, vigiiantissimum

    naturalem bonitatem hujus rei respihabeniem studium, et Deo cooperante in plnrimis verbum gratiae decurrens sine
    aliqua obsistentia ad elfectum oostrum ducit et intentionem. Sed quia difficultates aliquffi accesserunt,

    urbis

    Domino viro beatissimo sanctoque patri Hormisdse Romce pontifici Justinianus' cos. Quantam venerationemreligionishabeamus, quamsoUiciti

    gubernatione utique et inniti dispositione ea quaehic movetur oportet, et competenter exponi, sicut et vestra cognoscit super omuia sanctitas. Et quemadmodum oportet eos qui Dei greges pascere sortiti sunt
    universa
    salutisin

    semper fuerimus propter uniendas santestis est quoque vestra beatitudo. Postquam regnavit enim dominus noster inclytas imperatorper omnes ad Italiam venientes diresimus
    que
    ctas

    Ecclesias,

    litteras,

    apostolatum tuum rogantes sicut deoebat. Nunc etiam ne quid eorumquse tieri convenit prae-

    ad gloriam Dei
    :

    et

    agere et moliri, spem


    :

    termittatur,

    Joannes

    vir

    reverendissimus

    antistes.

    eum habentes et sicut scriptum est Di- q ligentibus Deum omnia cooperanlur in bonum [Rom.
    vin).

    Heraclianus presbyter, et Constantiusdiaeonus sacrosanotaj Ecolesice hujus inclytae civitatis destinati sunt

    Ea enim quae vobis placeant, sicut dictum est, sentire quoque et agere nitimur, sanctissime. Omnem

    ad urbem

    feliciter,

    ut super omnibus qute

    scripsit

    filius vester

    serenissimus imperator integrum responsuscipere


    religiosissimos libenter, et habitis
    sio

    in Christo fraternitatem, quae


    tate,

    cum

    vestra est

    sanoti-

    sum

    accipiant. Dignetur ergo sanctitas tua

    ego quoque

    et

    mei plurimum salutamus.

    memoratos

    viros

    EXEMPLUM EPISTOL/E JUSTINIANI VIRI CLARISSIMI AD HORMISDAM.


    Petit ut
    p?-o Ecclesiarum unione laboret, et sibi adea respondeat qucsper legatos scripserat. patri Hormis-

    omnia debeat remaneat in ambiguum. Nobis etenim videtur quoniam Filius Dei vivi Dominus uoster Jesus Christus ex virgine Maria
    orationibus, plaoataque Divinitate,

    ordinare venerabiliter,

    ut nihil

    ultra

    Domino beatissimo atque apostolico da3 papae urbis Romae Justinianus.

    Quanta reverentia vestram beatitudinem veneremur, multis epistolis, ex quo serenissimusimperator


    (a) Edit.

    quem praedicat summus apostolorum carne passum, recte diciturunus in Trinitate cum PatreSpirituque sancto regnare, majestatisque ejus personam
    natus,
    in Trinitate, et ex Trinitate
    *

    non

    infideliter

    credimus.
    antea in

    'Rom., venerandarum.

    (6) Al. filiis.

    legitur iu collect. Avellana, editis haberetui", vir clarissi?nus.


    Ita

    cum

    o09

    EPISTOL^ ET DECRETA.

    De norainibus autem defunotorum episcoporum clementer, et ut decot pacificum palrem disponite quia vester quoque prajdeoessor lieatiB recordationis ad
    :

    A mus

    brevitate suflicere,

    plenius disserenda
    si

    cum

    flo-

    rente imperio ciemenlissimi prmcipis,

    promissam

    legationem

    et

    memoria!principalis Anastasium
    Acacii

    scripsit,

    ut

    si

    nomen
    com-

    gerit, et cognitis

    nos suscipere Deo propitiante, conti omnibus cum adjutorio Dei nostri

    tantummodo

    tolleretur,

    una nobis

    esset

    responso reddito pro universitatis informatione renaittere.

    munio. Nonne igitur suasit vestra sedes, ut prw.stet imitari boatissimum et sanctissimum Leonem Roma-

    EPISTOLA
    JUSTINIANI Vinl ILLUSTKIS AD nORMlSDAM. Petitui legatos rebus bene gestis redire quamprimum
    curet
    (a).

    num

    pontificem, ac sicut

    ille

    scripsit Leoni, ita et vos

    omnibus amputatis dubitationibus perfectas pacificasque paginas ad invictissimum principem filium vestrum rescribere Ecclesioe, ut aute tribunal venturi judicis participes eorum sitis quorum sedem jure sacerdotali tenetis. Ostendat ergo tuus apostolatus quod
    ;

    Diligenter apostolatus vester cognovit quanlo iidei

    calore

    fllius

    vester serenissimus

    imperator nosque

    cessavimus agere quse pertinebant ad flrmamentum religionis divinae. Pro Pelro successit apostolo quoniam Dominus a vobis qua re nuper etiam revorendissimos sacerdotes Roulpote summispastoribus exacturus est universorum ^ ^^^^ direximus, ut integrum componeretur de capi salutem, qui poterunt esse salvi flrmata concordia. tulis, quibus ad ea dubietas vertebatur. Sed ignoraNos etenim finilis capitulis, de quibus scripta suscemus quas difflcultas provenerit ut minime sopirentur pistis, ultra non patiemur a quoquam controversiam hactenus ea quaj videntur esse levissima. Salutantes religionis in republica nostra moveri, neo vestram ergo vestram reverenti:im petimus ut nulla praebeatur sanctitatem convenit audire superflua concertantes. occasio, qua de tua quisquam possit ambigere volunEPISTOLA LXXVIL sed habentes priE oculis judicium majestatis tate

    fuimus ab

    initio.

    Nunquam

    AD JUSTINIANUM. CommenclatJustinianum de revereniia sibi exhibila. Promissam legaiwnem se exspectare. Sanctissimx


    Trinitatis mysleria expUcat.

    supernae, modis

    omnibus

    festiuare dignemini.

    Hormisda Justiniano viro iilustri. Quod celsitudo vestra animi circa


    lentia dignatur ostendere, faoitis
    et

    EPISTOLA LXXVIll. AD JUSTINUM AUGUSTUM. nihil innomndum etde his discordiam Adeviiandam qui ad communionem admitii possunt Epiphanio
    :

    me
    ;

    sui

    benevo-

    scripium.

    Hormisda Justino Augusto. Scio quideni, venerabilis imperator, clementiam congruentem sed non parva sunt nobis hujusemolumenta propositi. Major in vos q tuam conscieniia boni operis tantum esse contentam nec in his qu6e pro catholicae Ecclesiae unitate fructus de tali bonitate revertitur, nequs enim vacua disponitis, humanis laudibus indigere, et (ne) magni honorificentia est quee defertur antistiti. Indubitatum digna rernuneratione vilescat. studii gloria non siquidem est quia honor ministri cultus e:.t domini, Quanta est enim circaeum humani summa praeconii, et qui personam sacerdotis magni habet, majorem cui contigit terrarum regna committi ? Cum eo noxia remunerationem ab eo cui sacerdos famulatur acci-

    rem Deo

    placitam,

    rectce

    conscientice

    piet, dicente

    Domino Jesu iis qui prophetas in ,honore suscipiunt, suam mercedem esse reddendam
    :

    sint blandiraenta adulationis suspicioni, qua;


    litas detulerit

    hurai-

    imperanti. El alias secundum evange-

    et

    eo

    apud me quidem magni estgratia vestramomenti, tamen pretiosior, quia quidquid mihi gratiaj
    impenditis,
    in

    licam traditionem necesse est ut fructu supernse remunerationis careat, qui retributionis laudem esspectat. Hinc

    dignanler

    Ecclesiarum

    defensiuue

    inansuetudinem vestram omni bonitatis

    monstratis. Sed ut ad id quod celsitudo vestra desi-

    perfectione pollentem, ad

    derat noster serrao dirigatur,


    tissimus imperator,
    esse venturam, et id
    et

    quanquam

    et

    clemen-

    vos promittatis

    legationem

    cum
    ;

    ratione conveuerit, ut

    universa quffi menon ambigo, nec caduca cogitantes, ab illo exspeotatis pro actuum vestrorum retributione mercedem, quam bonorum omniura conmorabiliter
    faciiis referre

    Deum

    rum
    est

    qui dirigendi sunt super omnibus nos decuerit

    stat

    exspectare prcesentiam

    tamen quia gratum nobis

    cundo, convenio

    auotorem. Et tamen ego divinis, quibus obseinstitulis, ne religiosoe conscientise

    rastis,

    studium quod circa religionem vos habere declanon gravat prslibare, dicendo non opus ut
    vestra?

    vestrae beneflcia conferta dissimulem,

    ne taoiturnitas
    ahsit,

    mea, quEe vobis

    crescit

    ad gloriam, mibi, quod

    stabilitatem fidei potius


    vitate

    intentionis

    (contentionis)

    vertatur in culpam. Novi

    enim de

    illis

    decem Domini
    et

    quam

    rationis sequaces procaci

    verborum noet Filius,

    et Salvatoris nostri pietale

    mundatis, quia

    novem

    confundant. Sancta

    Ti-initas Pater,

    ct Spiritus sanotus

    unus

    est

    Deus

    hanc

    Israel jussus

    sunt nota ingratitudinis improbali, ot unus testimonium fldei et merita receplaj salutis retulit, qui gra-

    adorare, cujus inseparabilis et indisoreta substantia

    non potest
    separari,

    non potest sacrilega distinctione servata tamen proprietate sua unicuique


    dividi,

    personas. Hanc interim


    epistolaris
    (a)
    styli

    commendanda
    cogitantes,

    fidei

    vestra,

    tiarum actionem sanatus exsolvit. Exsequor exempla quce didici, et quod per olflcii mihi credili materiam prsedico, sub occasione litterarii sermonis exhibeo. Ago gratias quanto [a) amplius possum, et si quantas
    debeo non possum
    :

    terminum

    congrua credi-

    sed solatium mihi est


    :

    quod de

    Hoc

    epistolae

    argumentum es
    epistolee

    editione Roraana

    desumptum eidem

    plane

    non respondet

    ego istud substituerem Quod capitulis proposiiis non dum eongruo rcsponso satisfecerit, modeste queriiur.

    511
    beneiiciis
    ratee

    HORMISD^ PAP^
    mecum
    vestris

    hactenus Ecclesiaj

    mundus exsultat, et lace- A membra ad compagem suam


    inimicorum Ec-

    lioc possil

    admittere, ut ad
    Et putetur

    illa

    per pacem credamur

    adduci, ad qno! non potuimus discordice necessitate

    revocata glorianlur. Reduxisti populis tidem, persecutus errorem


    clesia3
    ,

    compelli

    Mquum,

    ut contra salutem prin-

    incliuata est superbia

    ceps subjectorum volunlatem sequatur,


    salute subjecti, principis

    quam pro sua

    Magna res tibi contigit, imperator magna in te emolumenta cum potestate coierunt, quee merearis intellige. Non exiguam in te partem boni operis illius quod vadens ad coelos Dominus noster Jesus Christus contulit
    Dei,
    et humilitas erecta fidelium.
    :

    Ipsam

    non famulentur imperio? mecum, venerabilis lili, crede Ecclesiam Dei supplicare, ut eam sine macula et ruga, sicut scis Domino placere, cnstodias nec ia eam oculus ille qui pervigilat najvum aliquem quem aversetur aspitibi
    ;

    transtulisti

    nam
    coeli
    :

    pacera
    invenit:

    quam

    ille discipulis dedit

    ciat.

    Ama quod

    Deo compunctus

    elegisti,

    et inte-

    per
    tibi

    te

    mundus

    non dubium congratulari


    juxta assertionem evange-

    meratum

    serva iUud cujus pars esse voluisti.

    Fuerit

    angelos
    Isetitia

    nam

    si

    ante sollicitudo tantum mea, nunc

    unam

    nobis cau-

    cam

    qua; potest
    retatis.

    est eis super uno peccatore salvato, essepopulo? Salve Ezechias prfesentis
    et?i

    sam tua fecit e^^e clemenlia. Nec austeriorem me quisquam dicat osse prioribus, nec adhortatio alicujus pro sententi..' auctoritate teneatur. DiHgentiorem
    ,

    Nam
    ;

    fuerunt ante

    eum

    reges Juda

    (6)

    bo'

    num

    qui facerent, nullus

    tamen eorum
    prEesume
    curricula,

    dissipavit

    me non

    pertinaci;B studium, sed

    scaudala secuta fe-

    excelsa

    tu quoque schismatuui et superbise dissipatibi siniili-

    cerunt. Forteint-T initia locus esse potuit lenitati

    tor, et'cultus veteris restitutor,

    tudine

    illius

    annorum augenda

    quioperum
    ad ,majus

    ejus iinitaris esempla. Hfec omnia,


    glorise tu83 spectant

    quse

    male (sicut notum est) per accessus praacedentium teniporum errorum augmenta creverunt. Non parvi babeas, flli sanclissime, quod curasti, ubi sancta
    Chalcedonensis synodus,
    et inter

    augmentum, nou stimulo adhoiullis

    sanctos

    venerandi

    tationis aliense,
    ris
    :

    non

    precibus escilatus aggrede:

    papfe Leonis religiosissima constituta locum alicujus

    solus tibi in consilio Deus

    non

    est

    qui se ad
    :

    participationem tanli operis tentet inserere


    bes actionis

    tibi

    de-

    hujus studium,

    tibi

    bonaj actionis

    efle-

    ctum. Tu
    animasti.

    me

    venerabilis imperator, Ecclesise vul-

    nera tam louga moerentem ad spem reddendse salutis

    honoris habuerunt? Ubi non adversum tanta fldei fundamenta quasi quodam bellicum hostium Dei insonuit exercitus? Quanto acrioribus haec impetita suut jaculis, tanto validioribus sunt munienda subsidiis. Rogo, clementissime imperator, ne me aut ad

    Tu me

    post

    tam continuos turbines jam


    :

    delenda (Edit. Rom. deserenda)

    lisec

    quse

    dudum
    :

    be-

    neplacita sunt, aut mutanda compellas. Vox enimilla pene desperatione cessantem ad novam tranquiUitatem directis ultro ^piis Htteris excitasti hoc quoque c auribus meis indesineuter immurmurat Quia nemo manum ad ara/rum mittens, etposise respiciens apius procul dubio divina intelligentia confereute, ut inter
    ipsa tui principatus exordia fldei ejus dicares obse-

    eslregno [Dei Luc.


    nitentia

    ix),

    cum

    in evidenti

    sit,

    quiapoe-

    acceptum debebas imperium, sed qui te ad incipienda ha'c uon potui primus impellere mmc majore fiducia tantis beneficiis compellor provocatus orare, ne patiarisin re tam boni operisessedefectum ne manus, quas ad Deum erigis, accepti operis perfectione suspendas. Negare non possum pro domini quium,
    cui
    ; ;

    malorum est operum, non bonorum. Sed quanquam his urgemur angustiis, tamenpropterman-

    suetudinis tuai considerationem, et venerabiliura legatorum Joannis episcopi, Heracliani presbyteri, et

    nostri ha?c

    me me

    afleclu
    tuce

    et

    unitatis

    exposcere

    sed

    Constantini diaconi allegatio nos non inhumana permovit, qui innocentibus aut ignaris causaj remedia ad fratrem et coepisoopum credidit esse poscenda
    :

    fateor et saluti
    haec studia

    pro tanta mansuetudinis gratia debere. Scriptum est enim quia qui
    s).

    perseveraverit usque ad finem salvus erit {Matlh.

    nostruraEpiplianiumscriptatransmisimus, ut memor fldei, memor religionis, quos dignos susceptione esse crediderit, et alienos a communione quam respuimus,
    sicut

    Nec vos aliquorum obstinatio reddat


    pigriores.

    proposito

    asseritur,

    innocentes

    eos ad societatem suse

    communionis admittat, libelli tamen qui a nobis ineorum pertinaD terpositus est tenore servato. Melius est enim et macia qui dividunt pacem, quam eorum qui asserunt is Deo placitum, si salva flde ecclesiastico corpori unitatem. Amentur vulnera cum provideantur pro

    Durum

    est, utefflcacior sit

    salute remedia, et pra>optabile.... putetur se....


    tuis

    morest,

    jungant\ir abscissi,
    in beati

    quam

    in abscissos transeant, qui

    quam

    inhajrere

    cum

    vivis.

    An non

    ffiquum

    Petri

    immaculata communione manserunt.

    utreligiosi principis subdantur imperio qui non

    ventur exemplo

    moNon omnis eeger remediis salubribus acquiescit, et medendi studium sfepe ipsis quibus adhibetur ingratum est et tamen grata est pro salute necessitas, nec ipsi post respirationem non sunt be?
    :

    Data septimo calendas Aprilis, Valerio viro clarissimo consule (anno Domini 321). EPISTOLA LXXIX.
    Divinilatis ei incarnaiionis
    (c)

    AD .TUSTINUM AUGUSTINUM. mysierium exponitur.


    quaj

    neflciis obnoxii qui

    curantur

    inviti.

    Gavenda

    est sub-

    Ilormisda Justino Augusto.


    ea

    tiliummagnacircumspectione
    difflcilia,

    calliditas,

    qui ingerunt

    Inter

    ad unitatem Ecclesise pertinentia

    dum

    nituntur labefactare composita. Et quis

    (pertinent),

    propter

    quam Deus

    clementiae.

    vestras

    (a) Al.
    (b)

    humilius.

    (c)

    Cod. Luc. 123, Gloriosissimo aique clemenlis-

    Al. deest

    bonum.

    simo filio Jusiino Augusto.

    S13

    EPrSTOLiE ET DECRETA.
    litteras contulistis
    :

    6\i

    elegitimperium, in

    haac

    quoque,

    habet, necesse est aut div initatem in


    (dividat), aut specialiter
    nitatis

    venerabilis imperator, cura fidei, cuimuitiplicitervos

    studere declaratis, adjecit, ut aliquorurn preces perferend;e ad humilitatis (a) notitiam jungerentur, qui-

    impingat,

    et

    multa dividen passionem ipsi essentiai Tri(quod absit a tidelium mentibus)

    boc

    est,

    autplures deos more profano gentilitatis in-

    bus vel quid quffistionis oriretur

    agnoscerem;
    soientiae

    vel

    ad

    ducere, aut sensibilem pcsnam ad


    aliena
    est

    eam naturam

    qu6e
    est,

    submovendum
    responsum a
    redderetur.
    et licet ad
    si iila

    propositae

    consultationis

    ambiguuni
    conveniens
    decebat
    :

    ah omni passiune transferre.

    Uuum

    me

    religiosse (6)

    Legi omnia sollicitudine qua

    responsi plenitudinem suflicere potuisset

    non creaugmento; nec polest aut intelligentia comprehendi, aut hoc quod Deus est discretione sejungi.
    scit

    sancta Trinitas non multiplicalur numero,

    tantum quaj a veteribus (ab auctoribus) sunt rescriberem, tamen ut religiosi propositi vestri remunerarem aflectum, non subtrahendum credidi mei quoque sermonis obsequium. Quid enim est quod emergentibus Nestorii et Eutychetis venenis paterna omisit instructio? Pene omnes impietates cum inventoribus tam nefandorum dogmatum convediffinita

    Quis ergo
    stantite,

    illi

    secreto ajterna! impenetrabilisque sub-

    quod nulla vel (neque ulla visibilium, vel) invisihilium naturarum potuit investigare natura, profanam divisionem tentet ingerere, et divini arcana
    mysterii (arcani ministerium) revocare ad

    calculum

    moris humani? Adoremus Patrem, ritum

    et Filium, et Spi-

    sanctum,

    indistinctam

    (indivisam) distinete

    nientia in

    unum

    synodica decreta presserunt

    nec
    semi-

    (Dionys. indistincia. Hard.), incomprehensibilem et

    ullerius remansit locus ullus

    tam

    diris perfidiae

    inenarrabilem suhstantiam Trinitatis,uhi etsiadmittit

    nibus amputatis,

    aut Christum

    credere sine carnis fuisse

    Dominum nostrum veritate, aut eumdem non

    numerum

    mittit essentia? separationem, ita

    Deura

    et

    hominem

    de materni uteri intemerala^fecun-

    personarum, unitas tamen non adtamen ut servemus divinaj propria naturaj, servemus propria unicuique
    ratio

    ditate prodiisse,

    qua tam

    salvati

    cum' alter eorum dispensationem, sumus negando, quantum in se est, irri-

    persona?,

    nec personis divinitatis singularitas

    dene-

    getur nec ad essentiam hoc quod est proprium no-

    faceret; alter opinione contraria, sed impietate

    minum

    transferatur.

    Magnum

    est sanctaj

    et

    incom-

    eonsimili, in

    eodem Domino

    nostro Jesu Christo po:

    prehensibile mysterium Trinitatis, Deus Pater, Deus


    :

    Filius, Deus Spiritus sanctus, Trinitas indivisa et tamen notum est quia proprium est Patris ut geneChristus ostendit nec ille Evangelii raret Filium^ proprium Filii Dei ul ex Patre Patri carnem factum esse dioentis {Joan.) cui vox Domini nasceretur aequalis, (d) proprium Spiritus sancti ut indelicienter insonare dehuerat, qua dixit et docuit r de Patre et Filio procederet sub una substantia DeiNemo ascendit iii ccelim, niii qui de cislo descendit talis. Proprium quoque Filii Dei, utjuxta id quod

    testatem divinam a vera liumanitate secluderet

    ne-

    que

    ille

    recordatus quia palpandam carnem

    suam memor Verbum


    :

    Filius hominis quiesi incmlo {Joan. ni). Saepe haecet

    scripturaest

    In novissimis temporibus Verbum caro


    nobis {Joan.i)
    :

    multis prfecedentiuni sunt comprehensa sententiis; sed nec clementia vestrallicet jam dicta sint, fastidiose poterit repetita cognoscere
    est
    :

    fieret, ei habitaret in

    itaintra viscera

    sanctee Mariae Virginis genitricis Dei unitis utriusque

    nec nobis pudor


    est

    sine aliqua confusione naturis, ut qui ante erat Filius Dei, fieret filius
    ;

    ea qua3 sunt a decessoribus nostris prsedicta prarevolvere.

    dicata)

    diversitas

    Neque enim praidicationis, ubi ima


    si

    possihile
    est

    ut

    sit

    ex

    (in)

    tempora hominis et nasceretur tempore hominis more, matris vulvam natus

    forma
    bis,

    veritatis;

    nec abire judicabitur alienum, bus conveniemus


    volvantur
    piis

    cum

    cuni qui-

    Ifide, congruamus et dogmate. Remansuetudinis vesfras auribus decreta

    synodica, et beati

    papaj Leonis convenientia


    invenietis in
    illis

    sacree

    non aperiens, et virginitatem matris deitatis virtute non solvens. Dignumplane Deo nascente mysterium, ut servaret partum sine corruptione, qui conceptum fecit esse sine semine, servans quod ex Patre erat, et reprsesentans quod ex matre suscepit. Nam jacens
    in prajsepio videbatur in coelo, involutus pannis ado-

    hdei constituta
    sueritis

    eadem

    quae recen-

    Quid ergo est post illum fontem fidelium statutorum (statutum) ? quid amplius (si tamen fldei terminum servat) quamlibet
    (inveneritis)

    in nostris.

    rabatur a
    (e)

    magis,

    inter animalia editus

    ah angelis

    nuntiabatur, vix egressus infantiam, et annuntians


    sine instituente doctrinam, inter rudiaienta

    mysticam

    curiosus scrutator inquirat,

    (c)

    aut opere aut instiluaut

    tione perfectius (non opus aut adjectione plenius


    institutione perfectius)? nisi forte mavult

    annorum puerilium edens ccelestia signa virtutum. Idem enim Deus et homo, non (ut ab infidelibus
    dicitur) sub quartce introductione personse
    :

    quisquam

    sed ipse

    duhitare quara credere,

    certare

    quam
    si

    nosse, sequi

    Dei Filius Deus


    tas,

    ethomo,

    (/)

    id est virtus et infirmi-

    dubia

    quam

    servare decreta.

    Nam

    Trinitas Deus,

    humilitas et majestas, redimens et vendilus,


    ^et coeli

    in
    in-

    hoc est Pater

    et Filius et Spiritus sanctus,


    :

    temunus specialiter legislatoredicente Dominus Deus iuus Deusunus esi (Dew^. vi),qui
    (a)
    (6)
    (f)

    Deus auAudi, Israel,


    aliter

    cruce positus

    regna largitus;

    ita nostrae
    ita

    firmitatis partioeps, ut posset interimi,

    ingenitee
    :

    potentiae dominus, ne posset

    morte consumi

    sepulid

    Idem cod., mex. Idem cod., sentenlix. Idem cod,, Nonopus aut adjeciione

    tus est juxta id

    quod homo
    ita

    voluit nasci,

    et juxta

    plebis, aut
    ita

    instiludone perfeclis nisi, etc. {d) In eodem cod. primigenia


    :

    reformat manus antiqua et fere a;qualis notwn etiam quod sit proprium Spiritus S. ui de Patre et Filioprocedereisub una substantia Dei-

    quam
    iatis.

    lectionem
    :

    manus

    hunc

    Proprium quoque

    Filii, etc.

    riius S.

    textum ferebat Noiumeiiamquod sitpropriumSpiproprium auiem Filii Dei utjuxta id, etc.

    (e)Idemcod., nantialus. \f) Idem cod., idem.

    HORMISD^ PAPiE
    quod Patri
    et salvator

    816
    prophetis,
    in gloriam
    et

    erat similis resiirrexit, patiens

    vulnerum,

    et

    omnibus

    oportuisse

    pati

    Christum,
    natu-

    ajgrorum, unus defunctorum, et vivificator, obeuntium; ad inferna descendens et a Patris gremio non recedens unde et animam, quara procomniuni
    :

    et ita intrare

    suam, interpretatus Scri-

    pturas ostendit,

    per passionem

    humanam

    conditione posuit, pro singulari virtute


    (a) patientia

    et

    admirabili

    mos

    resumpsit. Hasc ita esse, nec ullam


    (6)

    divinam in eo esse per gloriara, (d) mulipliciter baec sanctarum Scriplurarum testiflcatus exemplis. Hce apud religiosam conscientiam tuam,
    ram,
    et

    dubitationem oportere recipere,


    noster Jesus
    Christus

    idem Dominus

    ne inter corporis passiones Deus non esse crederetur, aut ne Deus tantum, etnon homo inter opera mirabilinm stnpenda virtutum, propositonos duorum apostolorum informavit exeraplo, Deum esse Cliristum Dominum nostrum Petri lide; hominem Thomse dubitatione declarans. Quid enim intererat, ut quem se homines dicerent, discipnlos suos vellet inquirere, nisi ut respondente Petro Tues Christus Filius Deivivi{Maith.xyi),uotum faceret lioc non de carne et sanguine proditum, sed a Patre Deo inspirante revelatum, et per testimo:

    tanquam ignota dicntur. Fienim ipsa, quae a te constanter asseritur, tibi reddit hoc muneris, ut sensibus tuis et affectum sui
    venerabilis imperator,

    des

    (e)

    miserat, et scientiam, per

    quam

    diligentius asse-

    ratur,

    infundat. Et
    creditse,
    ;

    tamtum

    interest dispensationis

    mihi

    ut ego quoque vel apud scientes nota


    ut succedente sibi per vices

    non taceam

    temporum
    quee

    catholicorum pra^dicatione sensuum quod indeflcienter asseritur sine fide credatur. Latius hcec

    ad

    deitatem humauitatemque Domini nostri Jesu Christi


    pertinent, etin eo unitasduas sine confusione
    ras potui

    natu-

    nium

    laudatae responsionis iides patefactae fleret ve-

    ritatis?

    Quid intererat, ut

    apparente post resurre-

    secundum veterum definita disserere, si esset adversum eos qui his dissentiunt disputandum sed cum in manibus omnium sint et synodica consti;

    ctionem Domino, Thomas tamen aut desset caeteris aut sohis ambigeret, nisi ul mundus crederet, quod

    tuta et beati papae Leonis dograato, perstrinxisse potius

    pauca

    quam

    evolvere credidi convenientius unisatis


    est, et

    ambigens discipulus esploraret (explorasset), ut dum unius manibus se paleretnr tangi, ad universitatem
    (ab universitate) fidolium quid
    esset, possit

    versa.

    Nunc vero agnoscere

    cavere

    pro-

    jjrietatem, et essentiam cogitandam, ut sciatur

    quid
    :

    (posset)

    persouEe, quid nos oporteat deferre substantiae

    quae

    agnosci

    Non ergo ad

    (c)

    improbandum discipuium

    qui indecenter (indigenter) ignorant, aut callida


    pietate dissimulant;
    filii,

    im-

    interposita est dubitatio, sed quasita posteritatis instructio.

    dum
    si

    oraittunt quid sitproprium

    quod

    se

    Anne ad aliud spectat (aliud exspectat), idem Dominus Cleoph cum alio discipulo,

    trinae (al. in

    Trinitate. Hard.)

    tendunt insidias

    unitati (divinitati). Sed

    que praedicta sunt, validis

    cum

    ad

    Emmaus
    qu.T^

    ruit; et
    lieres,

    quanquam de
    primaj

    tendentes de se loquerentur, inse- C teneantur fixa radicibus, nec a paterna traditione reresurrectione Domini per muceditur, et constanter quaestionibus obviatur. Data

    ad raonumentum convenerant,

    (/)

    agnovissent; tamen ut per


    credenti futuris saeculis

    eorum dubitationem daret firmitatem, incipiens aMoyse

    sule (anno

    vu calendas Aprilis, Valerio viro clarissimo conDomini 52i).

    EPISTOLA LXXS. HORMISDJ! AD EPIPHANIUM.


    Ipsivicariamsedi} aposfolicai prxfeciuraininrecipiendis lapsis delegat.
    '

    EniSTOAH
    'OpuiijSt/.c,

    n'.

    'Opfiis-iJou TTpo? 'EKiyautov

    'ETTiyavtu

    i77i!7zd;rM

    Kwv(7TavTivou7ro),MS.

    Hormisda
    tano.

    Epiphanio

    episcopo

    Constantinopoli-

    )t),-/)(rta;,

    zat ToO ayitoTaTOU


    a-KO-jSi],
    o'tav

    ^.(jCkiat;, y.at
    TiiJv

    t)!? trij?

    ya-

    7Tfl5

    ToiauTVj
    Sia. T)7?

    ^ta

    ypaftptaTtov i^-htiu(ia.Q

    Multo gaudio sum repletus, quod

    circa Ecclesiee

    xat

    Twv Iptwv

    Trpso-Sstov

    /.aTaSso-Eto? iyvtov. 2atpv7s

    pacem,
    tale

    et sancti^^simi imperatoris,

    et dilectionis tuae

    yap IvteOSev t^s oupavtou


    o-tv,

    i\)(rTxXay/yiac,
    pa-t).et5

    UKoSBi^tq TrpoetuTToSsa-st?

    studium, quale

    lilteris indicasti,

    lygatorura quo-

    OTKv xat

    ot

    ToO

    /.OTptOb

    ruq
    Tvj;

    Ta?
    <t\)-

    que meorum assertione cogaovi. Manifesta enim hinc supernce misericordice documenta produntur, quando et humani principes causam fldei cum reipublicae ordinatione conjungunt, Ecclesiarum prassules, quod ad
    dispensationem suam pertinet, offlcii memores essequuntur. Talibus indigebat post |discordia^ procelChristiana rectoribus, qui compressis las religio
    turbinibus, diu peregrinatam pacem, depulsa tempestate reducerent, et in futura saacula propositi sui esempla tendonles, sibi ascribendum indubitanter ostenderent, quidquid Deo

    TTspt TVj? Tvia-TBoiq

    ptST Tfl?

    S 10 iy.ri asoi i
    Tou

    TroltTsta;

    ^Euyvutdo-t, itat ot Tiwv sxz^vio-tiiv viyouptsvoi za. o-uvTEtvovTa


    Et; Tviv t<?KV otzovoptiav ptspvvipts^voi
    ),MO-t.

    zafiv7itovTO; ezTS-

    TotouTtdv s/pvjiTE
    Xpto-Ttavtit^

    psTist

    Ta?

    Tvj;

    Sixovoiaq xaratytoi.'

    Sac,

    vj

    flpvjo-vtsta

    tfluvrflptwv,

    Ttve;

    xaTEVTvjv

    vao-Seto-ojv TrpovovjTf/.tdTaTvj
    E7rt7To),u

    ^iaTUTrtio-si

    Ttov flueWcJv,

    Jsvtoflsto-av

    Etpvjvvjv,

    E^too-flEVTO;

    ToO

    x^iiiStvoq

    provida dispensatione

    E7rava5toa-t, xa't st;


    lSia.i

    Tou;

    pts'),),ovTa?

    ptSTa

    Taura

    atiuva; t?s
    E'auTOt;
    tco
    0S(ii

    77poSso-stos TOt

    u7TO<?i7ptaTa

    OTSXTStvovTec,
    e'i

    s/Tf/sypaaflat
    a.pia-/.ov

    avapto)t6d)i(o;

    lyrt^st^ouo-tv,
    u.izb

    Tt

    ot

    ptETaysvEO-Tspot

    Tvj;

    UTtJv

    pttptvja-eto;

    (a) Idem cod., potentia. (d) Idem cod., id estne Dominus nosier Jesus Christus aui inter, etc. (c) Idem cod., explorandum.

    pturarum insinuantur, etc. Nec... (e) Idem cod., inferat. (/) Idem cod., vm. Ex vet. cod. Vatic. ia editione Rom.
    epist. 77.

    an.

    1491,

    (b)

    Idem

    cod.,

    MuUiplicibus hxc sanctarum Scri-

    EPISTOL.E ET DEGRETA.
    placitum posteri pro sua imitatione fecissent. Bene-

    518
    TOV

    TTOlflffCUCTtV.

    Eu).0yV7 (TMfiEV

    EOV, uSe^.fol, TK15 ilf^WV


    ycyovsvai,
    y.a.1

    dicamus Deum, frater carissime, nostris lioc dielius orationum et curarum viribus annilamur, ut quae per Dei nostri opem bene correcta sunt, ipso adjuvante per omnia compleanfuisse concessum, et totis
    tur.

    toOto

    flptEoai;

    a\jyy.ByMp'0[iivov
    fJ-jvpi(7iv

    irdtraiz

    eO^wv xai
    Sia. Ti5s

    jiEpifiviiv

    inpsiu6tj>p.zv,
    /.aAWS

    hu

    aT^ep

    TOO 0iOU
    Iv

    flfiwv

    ffUVEjOyia;

    ripyr6-n,

    UTOU
    oti

    j6o^fl6o0vTO5
    TTEo
    v.ai

    na.(ri

    TrV/jpwSwtriv.
    oiy.io\j

    'E),ri;
    (Toip.aTOz

    ycip kartv,

    Sperandum enim

    est ut

    ad

    compagem

    corporis

    et;

    T^v ap^oviav tou


    vuv

    'mX
    y.aX

    xa ^ovKa
    ktto

    sui reliqua

    festinent, et a potioribus

    quoque quee adbuc divisa sunt membra minora non discrepent ad


    :

    szt

    SvnpTip.iva. ^i\Ti

    tj-KO\iSa(jo\t(Tt,

    twu

    /OEtiTiTOVMV
    p.t

    TK flTTOVK ou StaifuviiaoiKjLV
    r-^

    Et;

    lireimp
    ayifK-nq
    y.ai

    quod cum
    hortetur,

    dilectio

    tua Christianaj studio caritatis


    lidei

    av

    Sta.8ea-t<;

    anovS-^
    Et?

    Ti?;

    Xpt<7TiVf/.'fl;

    debet id ad quod incitat sequi, et quod

    irpoTjOETrETai,
    o-nep

    ofellEtq

    Steysipei
    ,

    zo^ou9-ijo-at,

    amandum

    suadet amplecti. Similem enim jam

    b.ya-Ka.aBu.t

    rr\jpLov\ex)et

    iTeptTvrv^aaOat.
    ,

    'Op.oiav

    curam gerentes, per religiosam patientiam, par etiam neque praraium de boni operis speramus elfectu enim difficultatibus est cedendum. Non fatigatur
    :

    yap

    "kofKOv

    z'oi

    KtaTeaii
    la-ov

    fpovriSa yetpiQovrec,

    Sta

    t'/?;

    ejcreSoTJq uTropiovij;,

    xj to inaOlov rov aBac,o\i epyou


    tii;

    ey.Sdaei
    T>

    E^Trt^opiEV.

    Oute yp

    (?u!T^EpEit5 IittI ttk-

    asperis fides

    nec ad coelorum ardua per proclive nec

    payap-tiriov

    ou xaTaTrovstTat TOt;
    oipotvSiv
    tS?;

    rpayeatv
    Sta

    ri

    Tziartt;,
    rti;

    contenditur

    remunerationem

    circa

    laboris

    ovSs

    Et;

    ra r&v
    outs

    v-^6ip.ara

    y.aruifepoij<;

    exercitia quis meretur.

    Unde ne

    facientes bona, de:

    e-Ksy.reiverat,

    vTpEtipE&)5, avBu tJ; tou

    y.ap.a.-

    ficiamus, specialiter

    admonemur

    Beaii etiam, teste

    Tou y\jp.vaaia;

    rtq

    a^toiirat.

    Ato

    tva

    ftri

    l-ityay.StpLev

    t6
    y.a-

    Psalmista, qui cusiodiuni judicium, etfaciuni justi-

    ayaOov izotovvre;, tSty.^;


    ydotot, ojq y.aprvpet
    y.at

    vTzo^tu.vnayo>[j.eQa.
    oi

    Kt ydp

    quia non initium remunerationem pra^mii consuevit invenire, sed terminus. Ergo par studium sollicitudinis assumentes, quibus est una in communione et creduli-

    liam in omni iempore [Psal. cv)

    "^aXu.uSot;,

    f\i\aaaovre; y.piatv
    ijrt

    laboris

    TTOtouvTE; (JtitatoiTuv/iv Iv TravTi y.atpij,


    y.atj.drov

    oiyt dpyh
    eupiay.etv,

    rou

    vhv dvrdp.ef^tv

    roij

    e-KdOlov

    tttiiBev

    aWd

    t6 teO.o;.
    oXc,

    Totyapouv iVnv
    iart ptia iv
    rjji;

    aKOvShv

    rri;

    p.epip.vnq
    ti

    tale

    societas,

    quemadmodum
    :

    de adunata sedi apopariter exsul-

    a.va'kaop.evot,

    r-^

    v.otvojviix y.at r'^ r.iaret

    stolicse

    Constantinopolitaua Ecclesia
    in

    eraipia- ov rponov nepi


    \ty.>

    ivt^deiaijq Kepi

    tw
    t&jv

    'AttoctoiKia-ij';

    tamus

    affectuose

    ita de reliquarum quoque (sicut admones) reintegratione curemus primum, utiidem integritatemque nostram immaculatam ab

    Domino

    6p6v(j>

    rhq
    iv

    K.oJvaravrtvovKolEt^;

    r/--/.)v'oo'ta;,

    ayaXXtuptEv
    y.aOai;
    p.ev
    t/

    y.vpit^'

    outw

    y.aX

    Trspt

    t;^^

    XotKoiv,

    ivStaSeroj; Tcapatveti;,
    'iva

    dKoy.ara.ardaE(j><;
    y.rxt

    fpovria(j>iiptwv,

    omni contagione servemus. Nosti enim,


    ctissime,

    frater san-

    TzpS>rov,

    r'hv

    Tziartv

    rriv

    TE)iEt6r/)T

    quse

    ecclesiasticam

    servent vincula coninsidiis,

    aaKtlov

    TTO

    TvavTo;

    p,tdap.aroq
    Trjv

    yu)>a(^wp.v.

    Kat

    ydp
    optoa'tpe-

    cordiam, quae nos ab hsereticorum tueantur


    in robore suo

    oiaOa, dSekfe TipicoTaTS, Trotot


    votav fxj\t/.rro\jat
    rty.ojv
    v6v(i>v

    ^//.)i/](Tto'Tf,tyjv

    per quas etiam canonum custodiatur auctoritas. His omni circumspectione servatis, remedia

    a\JvSeau.ot,

    rivv.

    Tipidi;

    tto
    'n

    rojv

    f'j\drro\jatv l7Ttou)wy, /t Std. -Koiojv


    f\j\drrErrj.t

    Twv

    y.a-

    speranlibus conferentur. Habet enim et ecclesiasti-

    a\j6evria.

    Toutojv

    Iv

    Tij

    tSia.

    iay\Jt

    carum ordo regularum, et ipsius forma justitiae, ut medicina rationabilis benigne et fldeliter sperantibus
    non negetur
    discretus,
    :

    Kdan

    Kpoaoyo

    f\)\a.rrou.ivtjyj^

    'iaatq

    rot;

    e\KiC,o\iat
    /.vovmv
    e\j\op:fi

    KpoaevsyS'haeraf "Eyet ydp


    37

    rS>v

    ey.y.\'oataarty.o>v

    nec quisquam

    ita est

    ab humanitate

    Ta^tj;, y.at a\jr'oi;

    r'hi;

    Sty.atoavvoc, 6 tutto;,
    y.aX

    'okox;

    quem non

    a rigore discretionis inclinet in-

    yo;

    QepaKsia roia
    \0\jSi Ttg

    y.a^oOe\(j>q
    lo^Ttv

    Tztar>q

    sXTzii^ouat,

    cauta simplicitas. Sed ut caute hoc citra querelam,


    aut erroris alicujus Ucevum valeat expediri, dilectis-

    dpvfiQEvri.

    oyrojc,
    t'/5;

    aKo

    rvi;

    ft\avOpo>Kiaz

    Sfnp'op.ivo(;).^ov
    EKtv.'J.p.'^et'h

    o-uyt

    d.Ko

    a-,t)i^/3p6TYiTOs

    tou

    SEau.o\t

    personam meam te in hoc oportet induere, scientem in hujusmodi causis, sicut proedictum esl, quid faciendum sit, quid cavendum ita omnia providenda, ut non ambigas rationem dispensationis hujus Deo esse reddendam ita tamen
    sime
    frater,
    :

    (ZTrvoup"yo5, dK\6r'(i(;,
    VI

    dW

    tv dafa^S>i;ro\jro
    K\dv'n(;

    /l yojpii;

    pLE|!x|M5,

    rtvoq VEf6>Sovz

    iayuaete

    KpoE\OEtv, dyaKtirs dSs^fS, ro pt6v TrpocrwTrov ae Iv toutw


    Y^

    yp'h \jKE\6etv iKtardp.svov ev


    y.aOi>q -Kpoeip-orat,

    raii;

    rota.-u-a.tc,

    uKoOeaeat,
    ouroj
    ra.-uTCic,

    ri KOforiov
    ai;
    p.'h

    sio,

    ri

    f\j\u:/.riov ,

    ut eos qui vobis fuerunt

    communione

    sociati,

    vel

    TTavTOiv Kpovooxiu.Evov,
    rfic,

    dp.fj>td\\ovra \6yov

    per vos sedi apostolicaj vestra nobis scripta declarent, quibus etiam continentia libellorum,
    tulerint, inseratur.

    StarvKtaaetiit; ro>
    ot
    '

    Oei>
    r'^

    aKoSSjaovra, (Tutm
    /otvojvta
    tix

    fiivrot,

    'iva

    quos obet

    T0UT0U5
    vp.S>v

    rtve;

    vp.iv

    O"uu^0tv, zt

    Si

    Sic

    enim

    et Severi,

    compli-

    rS>

    A.Troaro\f/.S>
    oli;
    -/.at

    6p6vtj>,

    vp.irepa

    ypdp.p.ara

    cum rum

    ejus, aut

    similium absolvemus errores, nec eo-

    huiv S'o\S>aovatv,
    ovt; /t

    tk 77pt^6ptEva TOt? \ti\\otq,


    yap toO I.evhpov,
    optoZcov tto^uiKfiijvai

    qui sanari potuerint, dispendia patiemur.

    Quod
    di-

    dv Kpoaevey/.otev,

    epifepiaBoj. Outoj
    y.ai

    ideo vobis specialiter credimus

    imponendum, ad

    Twv

    rovr(j>

    av^K\ey.op.iv(>>v,
    /'t

    rS>v

    ligentiam vestram nostra onera transferentes, quia

    S/3a^ovTt 7r),avij;,

    ovSe rovro^v, ol rtvs;


    uTroptEivoptEv.

    Svvo-

    non prava jam documenta


    distis,

    resistentes hEereticis

    edi-

    aovrat
    iSty.Siq

    r'hv

    ^/jpttav

    "OTTEp !?ta

    touto upitv
    eKtpie\eiav,
    ptf/.pa;

    nec debet de eo ambigi

    explorari.

    quem bene contigerit Simul assume remedia medicinaj, simul


    justitiaa,

    S>'hO'optEv

    iKtOeivat npoq rhv vp.srEpav


    ^dp'o,
    i^KsiKsp
    0'j

    rd

    flptETEpa

    ptETyE'povT;

    riSn

    accingere auctoritate

    et sic

    circa supplices

    dKoSsi^eti; roti; aipsrty.otq dv6tardp.Evot SeSS>'/.arE,

    /!

    ou

    ypri

    TTEpt

    TOUTOU

    Stardi^etv,

    ov

    y.a\S>i

    avveSn SoxtpLOv

    *Hic ms. addit vel Supplicii pro Sulpicii Sorensis

    sed utrumlibet ridiculo errore. Hard.

    HORMISD^ PkVJE
    humanitate mollirc, ut ia hcereticorum contagione perdurantes, aut eos qui innocentiam simulant, ct cum nostris sola voce consentiunt, ab his quibus
    pro Ecclesia; redintegratione consulitur et providenec enim expedit circa hos ecclesiastur, excludas
    :

    520
    "k^i.a

    b.-KoSiiyJl-ijvtt.i.

    Trpoo-VSso-Sat

    ts

    Qzpaixzici.z
    Siv.u.iotT\j\i'rj<;,

    r-ljq

    ia(TM5,

    va'C,oi(7u(76ai Tviv

    auSi^JTLccj r?iq

    zi
    Iva

    ouTM mpi rou; izsTK; Ta (pdM^jOpuTria


    TOUg Iv TW TCOV
    ro'oc,,

    u.TzaXv^jsiyBai,

    atpSTtxiiv

    fita(TfATt

    l77tfte'vOVTS,
    v.ai

    J TOUyju.s-

    ol

    TO avzuduvov
    t"^

    aiioy.oivovTat,

    y.Ta

    rwv
    wv

    ticam temperare censuram. Non enim erunt miserationis

    zioftyj

    y.6vy)

    ^wv^

    cuftywvOTJtrtv tto toutwv,


    t/.'/)./i(jiai

    ijicip

    bona pro eorum, quibus consuli


    si

    oportet,

    nefa-

    Tvq

    cazo-A.aTaaTC(aEw<; tvj^

    ypovTtg

    y.ai

    izpovoici.

    cessitate collata,

    indiscrete fuerint bonis malisque

    iarrj ktto rijs Izx^iVjcta.;.


    iy.y.lncnacjTty.riv y.Epoinai

    OvSt yap
    twv

    a'uvT),et Trjpi

    toutou;
    lomo-j

    communia.

    Et quia Hierosolymitanorum

    quoque

    a\jciTr\pia^j.

    Ou yap
    'iao-jTat

    'iaTai

    ciebat in tuis litteris

    tua dilectio menlionem, quo-

    ToO i^Xiov^

    Tv.

    aya.Ba

    t.a ttjv

    'Kpo'jo'riO'0'jat Offlt),dvTwv

    rum etiam

    ad

    nos qua?.dam delata professio, neces-

    avayxvjv avjayQi^JTa, lav


    y.a.t

    Sta.-/.piTaq

    zotva

    y.oCkoti;

    sarium duximus vel recensere quae scripta sunt, vel respondere quae congrua. Qui si sanctorum Patrum constituta custodiunt, si illa fidei fundamenta venerantur ab his quse per eos sancto Spiritu compungente definita sunt, non recedent. Aut enim perfecta sunt, ita ut sunt, et adjectione non indigent
    :

    -/.K/.ot?.

    Ka't
    i-j

    iixBiS'h
    TOtc,

    twv 'Ispodolufttrwv Oftotw;


    oix.Etot;

    uotvj'ri

    GaaSat
    aydicn,

    iyfiB'r,

    ypci.^p.aijt

    ftvvifivju

    a^ri

    wv/Kt

    Trpo? vjfta; flvkj/Sv) Tt? 6fio).oyt, vy/.atov

    -'oyrjCia.^zBa

    xat avayvwvat Ta ypawi-JTa, xat 7rozf)t'vo"0at

    Ta

    icp6a(fopa,

    Ot Ttvjg
    oi

    st

    Ta; twv ytwv TraTSfiwv StarvTV35

    TcixTUi (fv^XoCTTOvat-j,

    ly.etvv);

    iTtcTEw;
    St'

    roO;

    Bepts-

    quando per autbene valida, et ideo non mutanda ea omnia hsereticorum venena compressa sunt. Nec quidquara Chalcedonensis synodus, quod utile quff:

    liovz aiSo-jTat, xat


    ;rvUfiTo;
    at-j.

    tto

    toutwv twv

    utwv toD ayiov


    ovr.

    -itaTa-j^JaaoiiToi;
    -Eto-t

    optaSi-JToyj,

    a-jotyup-riaovTvpoa$'ri'/.'ii(;

    Et

    y'p
    rj

    TE')>Eta,

    aaiczp
    -/.aX

    zia't,

    xat

    ov

    libet diligentia potu\sset

    excogitare

    priEteriit

    qua;

    Sio-jzat,

    '/.a\oic,

    ^iQata,

    Sia tovto
    ipETf/.WV

    ov-/.

    u.-JTap.ztTCTia,

    proecedentium qiioque dogmata vel clarius manifestavit,

    OTCOTE St'
    ictEa6'^,

    UTWV TcdvTa TU TWV


    Tt
    'ri

    (Jv)).V5TV3pt /.T-

    vel

    repetita

    auctoritate
    et

    firmavit,

    speciale

    ovSi

    Iv X^x.vj(?6vt a-JT/oSoi;, OTTep j^pvj o-tfiov,

    quoddam adversus Nestorium


    a carne separantem,
    et ideo

    Eutychera aggressa

    oiaS-ri-iTOTS

    ETrtftEXeta

    ^WvaTO

    Imvovjcat,
    tu.

    TxupiSpup.fj, ^
    yj

    certamen, alterum deitatem Dei nostri Jesu Christi

    Tt;

    Twv npo^ku^ovaoi-j op^oiug


    'rj

    Soyptaza,

    T^riXavyiaTZ-

    po-j i^fuvip^tiae^j, k7ca-j&^-ri(jt6taa Tvj ijfiEVTta I^ES^twcev sanctam Mariam Dei iSt'/.QV Tt-ja -/.UTU 'SeaTOpiov, v.ut Euru^ou; Kvo(?|aftE'vvj genitricem pronuntiare vitantem alterum veritatem ayii-ju, Tov pisv ETepou t^v toO -/.vpiov 'Ivjo-ou 'iiptSi-j carnis in Domino renuentem. Quando Dominus noster XptiTTOu 6s6T'nTa aTTO T'/3; aapy.oq ycdpC^o^JToq, -/a'i Stu Jesus Christus idem Filius Dei, idem filius hominis, una in duabus persona naturis divinitatis et humani- Q TOUTO TV7V ayia-j 'M.apia-j eotox.ov k^uyyiXket-j E7.'/.).tvovTO;, Tou Si iripov Tvjv ).-fl6etav t'/); (Tapy.65 Iv tw -/.vpicd utcutatis carnis, nec naturis adunatione confusis, noa
    :

    velut quarta persona addita Trinitati, sed ipse

    Filius

    -JUt-JOpti-JOV,

    OTTOTE

    xOptOJ ^ftWV

    'Ivj(TOU;

    XptO-TO; OUTOJ

    Dei exinanims semetipsum, et


    {Philip.

    i). propter quod et proiitemur essentiam Trinitatis, et proprietatem

    formam servi accipiens unam nec divisibilem


    taFilii
    :

    ut6; &EOV, 6 UTO; (XvfipwTTo;, Iv TcpoauTvov Iv Svo (fvaEat,


    /.t

    fiEoroTO;

    /-Kt

    aup-/.6i,
    (u;

    ovS'e Toi-J

    yuo^Ewv Iv

    tvj

    i-juaEi

    avyyvaQEtaoi-j,
    T'rj

    ou^

    TETapTOU TtpoaiiTcov TcpoaTE6i-JTOz


    6

    men suam scimus inesse personis, unam cum assumpta carne, unam Spiritus sancti
    sonas proprietatibus designantes,
    essentiffi

    Dei
    per-

    TptaSt,

    ),),'

    UTo;

    uio; tou
    -/.at

    eou

    v/ivoiaE-j

    euvto-j

    et

    '/.ai

    ^opifh-J Sov^kov eXkSe. Ato


    t'/5;

    p.iuv
    -/.a't

    xt ou^k
    tvjv

    SiipsT'ri-J

    et

    per unitatem

    6pto).oyouptv ouo-tav

    TpiciSoq,

    iSia-j

    optotw;

    tSioT-riTa. 'iap.Ev Iv Eivat toi; irpoo-wTrot;. "Ev yap tov icamysterium conlirTpoq 6p.oloyov^EV stvat TcpoaoiTcov, iv tov viov toj eoO, mantes. Neque enim ambigi potestVerbum Dei intra jrvEuptTo; ToO matris viscera per carnem, liumanam assumpsisse ftT(Z T^; 7rpo(T^/)ySEi(T); ^p-/.6;, EV tou uyiov, y.at ra Trpoo^wTra Tai; t^i^Tvjo^t avjfxaivovTe;, xat naturam, nec post a se factam intra vulvam naturato aycoptaTov tvj; TptciSoq Stci T^/j; EvoTvjTo; t:?; ouo^ta;, rum unitionem divisum. Nam ut humanitas sine Deo yap Svvutov upiftSciX6pto)iOyouvTE;. Oute ptuo-Tvjpiov non est edita, sic in cruce non est impassibilis divinitas a carnis passione divisa quod virginis par- \Ea6ut Tov '\6yov toO eoO Iv toi; tvj; ptvjTpo; o^ir^^zy^vot;

    inseparabile

    Trinitatis

    tus et intemerata fecunditas,


    resurrectio,
    et

    et singularis a

    mortuis
    Hasc
    si

    Stu.
    fti

    TVj;

    o-px6;,

    T'flv

    vSpwTriav Trpoo^Et^vjylvat yuo-iv. Kat


    yV0ptV/3V
    EV
    T'fl

    ad

    coelos declarat ascensio.

    ptETa TV)V TTKp'

    UTOO

    ft)3Tp T(lV
    'iaTtv

    yu-

    quemadmodum
    credant,

    a Patribus constituta
    :

    sunt servant,
    a quo tramite

    CTEwv svwfl-iv St'rip'np.ivov. KaSiXTrEp

    yap
    tou

    ou^/t

    Iv

    avToi

    nec deUnita transcendant


    illud

    livSpwTroTvj; (Zveu
    ri

    eou yEvvoSEiffa, outw;


    eo^Ttv a.ic6
    tvj;

    Iv

    tw o^TKupw
    aypavToq
    v.'tii.

    qui declinant, ipsi sibi nebulani dubitationis otfuudunt.

    aTCu6'nc, Seo't^/3;, ou-/.

    aup-A6(; jrizSou;
    -/at
    V3

    Nobis autem

    apostolicum contentiosis
    n).

    Sfrip-niJ.ivn,

    OTTEp
    /.i 'h

    TV3;

    TrapSsvou t6xo;,
    Ivt

    respondere necesse
    viter,

    est,

    nos hanc consuetudinem non


    Hajc ideo bre-

    yovtfi^Tvj;,

    i^aipsTOi;

    vejtpwv avdaraatq,
    t jtaStJ;
    Trapii:
    ,tat

    Et;
    -ira-

    habemus,nec Ecclesia Dei {ICor.


    sffpius definitis
    :

    oupavou;

    Ssr/.-Jvatv dvaSoi;,

    zxvra

    t(uv

    quia nee ambigi conveuit de rebus juxla fidem


    et

    TEpwv

    6ipia6-n,

    (j>v\a.TTovai, TctaTEvizoiaav,

    pvj^l

    tk
    Se

    pene supervacua

    est

    allegatio,

    6iptap.iva

    TcapaSatviTOiauv,

    af

    rit;

    TpiSov oi

    EX-/t),tvovT;,

    quaj adhibetur instruclis, cum super hac re et ad clementissimum principem filium nostrum noji pauca perstrinxerim. Et quia de Hierosolymitanorum propositioue respondiinus, hoc quoque sestimavimus,

    auTot

    E'auT0t;

    vlyo;

    i>;ftytSo).ia;

    icEpiyiovatv.

    'Hfttv

    exEtvo t6 'A7roa^To).t-,i6v, TOt; yt).ovEt-,tot;, u.Tco-/.pivaa6at avdy>fn


    vj

    iaTiv

    "H^i/Et;

    rotauTvjv (Tuv/jSEtav oux Eyop.EV, o-jSi


    d^teit

    i'/.y.l'naia

    rou ou. TauT


    aftytSXX(TSt

    touto

    J^ta

    Ppuyioiv,

    i-KetSri

    ouTS

    7rpoo-V3XSt

    Trept

    7rpyfiTtJV

    EPISTOLyE ET DECRETA.
    salutis

    522
    ttittem; 7roa-/(; optrrOivrav,
    '0

    eorum causa competenter addendum,

    ut

    si

    A -wv

    TVEpi

    t/;;

    -/t

    TravTEVi?

    comraunionis apostolicae desiderant unitatem, professionem suam scripto inditam, quam legatis noobtuierunt, aut stris apud Constantinopolim positis
    per suos ad nos dirigant, aut fraternitati ve^trae tradant, eodem tamcD, sicut diximus, tenore conscriptam, qua>, ad nos modis omnibus sub vestra ordinatione
    deferatnr.

    mrjiTT/i

    iiTiv

    Sty.uLo\oyLa

    ii

    T^po<TfepO[j^sv/i

    rotq

    napa-

    rjAsuaT^ivoK;, owote ivepl rovTov roxi TzpaypiaToi;,

    /.al itpor;

    rbv Evr?o5oTTOV, xai rfiXavBpriiTrorarov

    f^arjiXia rhv
    i-KztS-Q
    y.al

    hp.i-

    rspov

    vlov,

    oiiy,

    6\iya

    iTri{J.avap.ev.

    Kat

    nspt tjj^
    ujre-

    Isponolvp.trMV
    'ka.Sop.zv

    op.oloyiai;

    K7rszpivau.s9,

    roxiro

    Tvj;

    toutmu
    rrii;

    err,>r'opiai

    yaptv

    apptorjiaii;

    TzporrBeL-

    Nam

    de

    Thessalonicensibus

    quo-

    vaL,
    Tvj;

    'iva

    iav

    y.rj.0o\Ly.o;iyyXrinlai;iT:tva6Siijirr>v svunLV,
    iyyrirfr^i^

    rum ad nos
    principis
    fllii

    legati

    sub clementissimi

    et fidelissimi

    irl!.a.;

    bu.o\oyia^ rb vtpoq
    7ros(7SsuTat;
    Slo, tojv

    {/.nvvSsLaav,

    ijv

    toi;

    nostri ordinatione venerunt,

    ne quid

    flpsTSOO!;

    Iv

    Kwvo^TavTivouTvdXet
    hp.a.;
    r'n
    'ri

    SLrkyovrrL
    ij

    omisisse credamur, nosse vos volnmus, secundum hoc quod Domino nostro inspirante placuerit, causam omnem nostri (vestra) dispositione tractandam, impleverint, ordinanda hajc et si quod oportet per fratrem nostrura et jcoepiscopum venerabilem

    Kporrhvsy/.ti.v,
    Tvj

    iSioiv ivpb;

    x-Konrsikaimv,
    p.ivr0L,
    hp.ar;

    vy.s-ipa aSs\f6rr,rL SrlirTovm,


    Svvdptst
    rpoTzot; avyypap.p.ivtiv,
    j^j.sripai;

    vr^

    xaflc5;

    S67TOV,

    Ti;

    Trpo;

    Traut

    TOt?
    Hsy.L
    rriq

    SC

    (JtaTUTrwffSco?,

    '/.o^j.LaQ-rirTsraL.

    yap sa^CK^iOytzsov, wv

    Ttpbq hptaq ot irpirT^st;


    Baryi\sriii;
    p.'iirL

    Sta
    tiu.s-

    virum Joannem, sed et fliios nostros Heraciianum presbyterum et Constantium [diaconum, ecclesiastico honore dignissimos; ad causam pertinentia conscripsisse contenti, gratulati sumus in viro ordinis
    nostri

    rov Ktrrrorr/.rov, xat IvJolsTaTOu


    SLarvTzciiasr/>i

    rov

    ripov vLov
    S6'i',ip.sv,

    fi\Sov,

    iva

    Kapa\s\oiirsvo'.t

    ytvwcx.stu
    'np.iiv

    vpidq

    ^ov\6y.sSa.

    Aaru,

    ravra, aT.so
    Tvjv

    rrjv

    /.vpiov

    'Ivjuou XjOttTTOU I^ttveovto; 'hpsnav,


    tv;

    par

    naeritum

    et

    religiosum nos

    invenisse

    vT.bSsrjLv
    sl

    'Kanav

    v{j.sripa SLrryri^SL

    ^n\afnriav,
    t^ta

    xat

    propositum, et
    ut

    mandata sapientioe et moribus congruentia. Votiva enim res et plena gaulegatione


    dii
    est,

    cum

    oTsp yp-h
    /.a.i

    'K\^nprji<7QvrnL

    S LarvKOir iav. TauTa


    "flptwv

    tou

    aSs\fOV,

    nvvsTLn^/.OTOv

    toO ns^anpLLoirarov av-

    sint justa
    officii

    ffislimatione probabiles,

    quos

    Spb;\ijir/.vvov,

    aHa /.at
    /.ai

    SLa Tojv utiJv ^fiwv, 'ITpaz^stavoD


    KojvffTavTtvou
    a.^ioiv,

    alia
    iis.

    communionis et manu Deus


    :

    contigerit esse consortes. Et


    custodiat, frater venerabi-

    Tou izpsnEvripov,

    toO
    txjv

    Sta^/.bvov,

    rrj;

    te

    sanum

    S'/.z),^i)o^ta(7Tf/.^; TLpih!;

    ra

    irpoq

    U7r69s!7iv

    avh-

    (Data septimo calendas Aprilis, Yalerio viro cla)


    :

    /.ovra ap^/.snSivrs; avrtypr/.-^ai, hnS^np.sv sv


    ripac, rd^sriiq 'innv

    avSpi

    rri; hp.s-

    rissimo consule [anno Christi 52iJ.


    sanclissimse

    a^iav zat

    Eu),aSvj

    7Tp6Sea-tv

    flpia';

    s-upn-

    Sanctissimus arohiepiscopus dixit


    bilissimi

    Nunc veneranostrae,
    si

    /.iva.t,
    y.rjX

    y.at

    p.sr'a.

    r&v

    r'hi TzpenSsiaq

    evro\&iv, r-g

    (fpo-jhnsi
    y.a.i

    notarii

    Ecclesia^

    Tot;

    Tp67vot;

    nvvaSo^jra..
    iwo'!

    EuzTatov yap
    S6^/.tp.o,

    i7pdyf/.a,

    quee sunt chartae apud eos prsesentem causam concernentss, ipsas nobis manifestas faciaut. Et prodvtctis

    rCkhpe;

    '/a.pd;,

    tva

    /.e^/.pLfj.svoiq

    ov; r^hi

    /.ota),),ri

    C vwvta;
    'O

    -/at rri; raE,sr,i;

    nwiS-n stvat nvy/.\^hpov;. Kat


    ,

    chartis per venerabiiern

    Cosmani diaconun, no-

    ^stpt, 'O

    eo

    <7e

    vyfh S tafv\r/.rr^n

    aieAfs

    Ttu.t(>)TaTS.

    tarium et chartopliylacem, IVIacarius venerabilis diaconus et notarius, libellum ex persona clericorum


    Tlieopolis,
    et

    aytoiraroi;

    apyisTzin^/.o-Koc,
    r^hi ayLoirar^ni;

    sT-ks-

    Niiv xat

    ot

    BeonsTtve;

    Sinraroi vorapLOL

    flOLOvv E-/it),-i5o^ia;, Et

    relationem

    synodi ibidem

    in regia

    EOTt 7Tap' avroT; -/a.pra.i

    Tnv Kapovnav

    bpSivrec,

    vKoQsnLV,

    urbe congregattp, utrumque ad Joannem inter sancto3 archiepiscopum ipsius regifB urbis, legit, Et Calonyjius, venerabilis diaconus et notarius, ex codice

    ^h\ovi; hp.Lv ToiiTOU5 KOLsirriinav.

    Kat

    Kpo^/.opLinSsvroiV Toiu

    /aprSiV
    y.at -/at

    Stra

    K.on{i& rov SeoneSsnrarov Sia^/.bvov vorapiov,


    f,Ia^/.a,pLoc,

    ^apTOfflit),a-/oc,

    9eoo-ei?e'aTaTo;

    ^ta-/-ovo;
    /.),'<]pt-/(iv

    epistolam ad Joannem sancta2 memoriae

    archiepipite

    uoTtitptoA TOu

    -/

    KponiiKov Twv EOUTTO^ie!;


    r^h;

    scopum liierosolymorum,

    et

    ad Epiphanium

    me-

    \iSs\\ov,
    T-/7

    /.aL\rhv ava.rfopav
    TroAst n^jvbSov

    evSnpto^vn^n;

    r-nvc/.avra
    Iu

    moriaj Tyriorum episcopum, legit.

    Insuper etiam

    j3-/(7t),t'(?t

    apffo-epa Trpog tov


    t/?;

    ayioi;

    epistolam missam ab ipso Joanne Hierosolymorum episcopo et synodo sua ad sanctum Joannem legit.
    Et Stephanus, venerabilis notarius
    et

    'lMt!f./V(]v

    ap-yLSKin^/.OT.ov
    /.a'L

    ysvbptsvov

    avrh; ^ant^iSoq

    7r6)Ef.j5
    -/at

    avsyvoi,

    Ka),tivup.o; 6 SEOo^ss'(7TaTo; (?ta-/ovo;


    7rp6i; 'lMa'-./v/jv

    diaconus, re-

    voTapto;
    ij:n;

    a.Tro

    -/.oSf/.o; Tvjv

    tou rri;6n'ta.q

    lationem missam ab Epiphanio Tyrio et synodo sub


    eo congregata legit. Et paulus venerabilis notarius et diaoonus relationem cum gestis desiinatam ab

    b.pyteKtn^/.OT.ov ysu6p.suou
    7rpoi;

    'Ispoo-o).up.wv l7ri(7To)i^i5v,
    Sso'fCkovt; K^jhiJvn;, e-t
    pt/ju
    -/a't

    -/.ai

    rn

    'ETTfjiautov tov r/j;


    ST.in^/.OKOv

    r^h;
    t-i7V

    Tuptt.)

    ysv6p.svov

    ave'yv(W,

    episcopis secundae Syriffi

    ad sanctissimum Joannem
    ;

    Ksp.fQslna.v vk6 rs auTou


    l7rta-/67rou,
    -/a't

    'I(aa'uuou

    toO

    t/;; 'Iepo(7o),utitT(>jv

    archiepiscopum regiae urbis


    fuere.
    vorapCbq,
    /.r/X

    quae omnia

    inserta

    T-ijs

    v-k

    avrov nvjoSov, Kpb; rbv


    '/a^t

    ayioLi;

    'loja/jv/jv iTrto^TO^^ov

    (zve'yvoj,

    2T'<oavo; 6
    -/'t

    SsonsSsn-aroq

    Sia-/.ovoi;,
    /.aX

    Tnv

    nraXstnav auasopau 7rapa


    '6

    'E^rtoautou
    /.at

    l7rt7-/67rou
    ,

    ysvop.ivov Tupou,

    rh;

    utt'

    auTou

    ffuu66'ou avsyvoi,

    nau),o?
    Ivpia.;

    BeonsSinra.ro;
    Tpbi;

    orapLo;
    I

    ^t(

    TVju

    o^Ta^sto-av ava.fopav

    aiiv rot;

    KSKpayptevoL;
    7ro),e(o;,

    aKO

    rSiV

    l7rt(7-/67r&JV
    '/.rjX

    Ssvrepaq,

    iv

    a.y'LOL;

    'lojav

    ysvou.svov apXtSKin^AOKOv

    r'h;

    ^a.nL\iSo;

    a Ttua

    nvp.Ka.^jr'/.

    hjrira:/.rrj.L.

    EPISTOLA
    JUSIINI

    Ut quod
    Antiochenas
    tis

    iu Paulo

    viro

    reverendissimo

    contigit

    IHPEUATORIS AD HORMISDAM.
    episco

    apostolatui vestro patefiat; qui sacerdctio pr^editus


    civitatis,

    Paulum Antiochenum de quibusdam accusatum


    patu
    se abdicasse signiflcat

    ita

    versatusesse dicitur in mulepiscopis,

    causis

    quee religiosis alienai sunt

    ut

    Justinus Augustinus Hormisdaa papas.

    clericorum suorum proditione, habitatorum

    etiam

    Patrol. LXIII.

    17

    523

    HORMISD^ PAP/E
    A
    tes,

    524
    cito ad

    dictK civitatis, aliorum iiisuper 1'requentium incusaretur,

    quam

    nos deslinare dignemini, ut praesaepe

    non tantum

    legatis vestrae sanctitudinis in

    hac

    sentis

    causae

    (sicut

    scripsimus)

    sit

    coeleste

    regia positis urbe (ut ipsos quoque retinere cense-

    lucrum
    quae est

    his qui in celeritate

    sunt

    bonae correctionis

    mus), verum post eorum recessum; qui malae conscientise

    auctores,

    beatissime ct sanctissime frater.

    Omnem

    suse testimonio veritus insuper ne,

    quae-

    cum

    tua beatitudine in Christo fraternitatem'

    stione habita, graviorem formam exitus

    rei posceret

    nos

    et

    qui nobiscum sunt multis salutamus annis.

    recusatores libellos obtulit, ut liceret ei secedere a

    suscepto (sicut dictum est) episcopatus officio; quout semper civitaoiuuium communi, quorum regendas acceperunt animas, Paulus autem reverendissimus ultro se de suo (prout memoravimus) abdicavit sacerdotio, praesenlem epistolam duxi-

    AD

    * EPISTOLA LX.XXI. REMIGIUM REMORUM EPISCOPUM.


    illi

    niam

    igitur cordi nobis est et fuit

    Vices suas

    deputat in regno Clodovei Francorum

    tum

    antistites in

    amore

    sint

    regis

    nuper ad fidem conversi


    fraternitatis
    tuaa

    Dilectissimo fratri Remigio, Hormisda. Suscipientes


    tione colloquia,

    plena

    congratulasalutis

    quibus nos
    corporali

    germanaj

    tuae

    mus dirigendam,

    ut

    vobis aperiatur,

    et

    orationibus

    laetiflcavit indicio,

    cum spiritualibus
    verbis

    officiis

    propriis coeleste nobis prffisidium dignetur acquirere

    incolumitate subnixa, congruum


    laetitiam.

    esse perspeximus

    Data calendis Maiis, Constantinopoli, Justiniano et Valerio virisclarissimis consulibus (anno Domini 321).

    hanc ipsam quam mente gerimus


    Agis enim

    aperire

    summi documenta

    pontificis,
    differs.

    RELATIO
    EPIPHANII EPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI.
    Eaclem quse in superiori
    epistola..

    dum

    et

    praedicanda

    faci;,

    etea insinuare non


    te esse

    Prcerogativam igitur de uostri sumpsimus electione


    judicii,
    cceteris
    ciis

    quando

    id

    operatum

    didicimus, quod

    agendum
    et

    obnixius imperamus, ul in provindisjunotis,


    et

    et comministratori

    Per omnia sanctissimo ac beatissimo domino fratri Hormisdaj Epiphanius episcopus. Frequenliores quideni litteras facere ad vestram
    et frui affectu fraternse

    tanta

    longinquitate

    apostolicae

    sedis vigorem,

    Patrum

    regulis studeas

    adhibere

    custodiam. Vices itaque nostras per


    et spiritualis
    lilii

    beatitudinem

    caritatis opta-

    nostri Clodovei,

    regnum dilecti quem nuper, adet

    mus. Nunc autem eaquee eveneruntcupientes vestrara sanctimoniam non latere, preesentibus usi sumus scriptis. Multis enim et non parvo spatio temporis
    perturbationibus Antiochife
    est in diuBcesi

    miniculante superna gratia, plurimis

    apostolorum

    temporibus requiparaudis signorum miraculis praedicationem salutiferam concomitantibus, ad fidem cum


    gente iutegra convertisti, et sacri dono baptismatis
    (T

    maximam

    civitatera, quaj

    Orientali prima, circumstantibus,

    sub

    consecrasti,

    salvis

    privilegiis

    quae

    metropolitanis

    occasione quia Paulus amabilis Deo episcopatum me-

    decrevit antiquitas,

    praesenti auctoritate

    committi-

    moratae habuit
    parantibus,
    et

    civitatis, et

    multis urbis ipsius habi-

    mus

    augentes studii hujus participatione ministerii


    excubias. Et licet de singulis

    tatoribus, sicut dixerunt aliqui, a catholica sese se-

    dignitatem, relevanies nostras ejusdem remedio dispensationis

    assiduas interpellationes tranquillisprincipi

    non

    indi-

    simo

    et fidelissimo

    nostro ingerentibus,

    et

    geas edoceri, a quo


    servari,

    eorum quaj

    in

    nem

    supplicantibus

    accusationem ducebantur inquisitiolieri manifestam. Qua2 quidem


    latuit,

    gratius

    jam probavimus tamen esse soiet,

    acutius universa
    si

    ituris

    trames

    ostenditur, et laboraturis injuncti operis forma

    mon-

    initium olim sumpserunt, sicut nec directos a vestra


    sanctitate

    stralur. Paternas igitur regulas et decreta sanctissi-

    diffinita concilis ab omnibus servanda mandamus. Inhis vigilantiam tuam, in his curam et fraternaj moratus ergo amabilis Deo Paulus prodesse sibi boc monita exhortationis ostendimus. His ea quaula existimans.per libellos proprios designatce civitatis dignum est reverentia custoditis, nulkim relinquit deserlionem et episcopatus Elegit, et universalem culpae locum sanctaj obserVationis obstaculum. Ibi quietem, et a causis alienationein se prEeferre monfas nefasque praescriplum est, ibi prohibitum ad stravit. Quae omuia et amabilem Christo principem quod nullus audeat aspirare, ibi concessum quod nostrum manifesta reverentiae vestrfe fecisse novidebeat Deo placitura pra;sumere. Quotiens universaj mus sed nunc omnibus nosbis pretiosius, et de quo poscit religionis causa concilium, te cuncti fratres

    Deo amabiles legatos

    cum

    in regia

    mis

    degerent

    civitate,

    agnoscentes super his omnia, Me-

    maxime noctibus

    et

    diebus

    bonum nuntium

    de his

    evocante,

    conveniant,

    et

    si

    quos eorum specialis

    qui ab amantissimo principe et a uubis directi sunt

    negotii pulsat intentio, jurgia inter eos oborta

    com-

    ad vestram beatitudinem Deo amabiles


    cara

    legati,

    ami-

    pesce, discussa sacra lege determinando certamina.

    Deo pacem nuntiantes,

    et

    omnia pulchritudine,

    Quidquid autem
    vel provida

    illic

    pro

    lide et veritate constitutum,

    decora unitatem sanctarum Ecclesiarum aununtian-

    dispensatioue praeceptum, vel personae

    aOBSERVATIOP.

    NTONI

    P AGI A
    5.

    1)

    AN N. CH RIST I 514,

    NUSI.

    Hincmarus in Vita sanctiRemigii epifcopi Remensis, postquam bellum Visigothicum, missamque ab Anastasio Augusto legationem in Franciam enarravit, agit de vicariatu seu de Primatu hujus praesulis per universum regnum Clodovei Francorum regis, quem ipsemet primus ex archivis Ecclesiai suaj eruit, illiusque origiuem Hormisda;, qui hoc anno pontili-

    catnni Romanum suscepit, acceptam refert. At cum certum sit Clodoveum ad Hormisdaj tempora non pervenisse, sunipta inde ab aliquibus viris doctis ausa existimandi eam historiam commenlitiam esse, indeque varia scripla hinc inde prodiere. Sirmondus epistolam illam Hormisdaj ad Remigium a concilis Galiicanis rejecil, nuUamque ejus rationem habuil.

    Ex Labbei Append., tom.

    IV.

    325
    nostraj

    EPISTOL^ ET DECRETA.
    auctoritate
    fuerit

    526

    confirmatum,

    totiim

    ad

    religiosissimus

    imperatormeritorumsuorum gloriam

    soientiam nostram instructa relationis


    perveniat.

    attestatione

    possit sine dilatione cognoscere.

    Eo

    iiet

    ul et noster

    animus

    ofticii caritate

    Justinus Augustus Ilormisdas.

    dati, et tuus

    secnritate

    perfruatur accepti. Deus te

    incolumem

    custodiat, frater carissime.

    (Geminas sequentes epistolas nondum editas in collectione Avellana quae continetur in codice Vaticano 4961 nacti Ballerini eas dederunt in dissertatione preemissa tom.IH operum sancti Leonis Magni, pag. cLXvi, etc. Ex his ergo liuc transferuntur.)
    Hormisda.

    Illustrem virum episcopum R. grato suscepimus animo non pro bonore tantum qui debetur sacerdotibus, verum etiam pro alTectu vestraj sanctitudinis. Naui quicunque tuo comprobatus judicio fuerit, est apud nos etiam judicatus probatissimus. De opera tamen et favore, qui sacrosanctis inferendus est
    ecclesiis,

    legati,

    tunc demum opportunius statuetur, cum quos nuper ad regem magnificum Trasamun-

    Cum
    tissimo
    silentio

    necesse fuerit scripta


    principi
    prceterire destinari,

    domino filio cleraenamplitudinem vestram nequimus. Et ideo salutationis


    postulantes
    iit,

    dum

    destinasse noscimur, reversi propitia Divinitate

    responsum nobis detulerint. Vestra autem beatitudo supernum nobis prassidium indefessis orationibus
    postulare dignetur.
    stantinopoli,
    ple
    cos., id

    bonoriflcentiam prEeloquentes eos qui in


    nati sunt,

    commendamus,

    rem destidomino
    et

    Data xv

    cal.

    Decembris,

    Con{siip-

    nostro auctore,
    {leg.

    sub vestra dispositione celeriter ut


    sacratissiraus

    domino Justino perpeluo Augusto est anno 219), accepta xi cal.

    Junii

    ad)

    destinata perveniant, ut

    RuBtica cos., id est an. 520.

    DECRETA HORMISDiE PAP^


    EX GHATIANO DESU-IIPTA.

    DECRETUM PRIMUM
    Qui ad pmiitentiam agendam in monasterio reduditur, presbyter non ordinetur.
    Si ille qui ultro petit poenitentiam,

    cultoribus, sancitum a nobis,


    (31, quxst. 2,

    tenendum mandamus
    IV.
    ecclesla

    Taa

    sanctitas).

    DECRETUM
    Absque episcopi permissu
    in

    quamvis eam
    aut presbyter

    consecrata 7ion

    perfecte agat, non potest episcopus

    erigatur altare.

    ordinari, ita ut etiamsi per ignorantiam ordinatus


    fuerit,
    et

    NuIIus presbyter in ecclesia consecrata [aliud alpostea convincitur poenitentiam accepisse, C tare erigat, nisi quod ab episcopo loci fuerit sanctidejiciatur ille ergo qui invitus ad poenitentiam Ucatum (a) vel permissum, ut sit discretio 'inter sa:

    agendam
    aliud

    monasterium (qui utique nihil est), qua conscientia ad sacerdotium pervenire permittitur? Nemo mibi
    mittitur in

    quam

    po3nitens dicendus

    crum et non sacrum; nec dedicationem fingat, nisi sit. Quod si fecerit, degradetur, si clericus est; si
    vero laicus, arathematizetur.

    talia quffilibet

    contra auctoritatem sedis apostolicce,


    et

    EX DOCTRINA IIORMISD.E PAPJi:


    CAP. IV.

    vel contra
    et

    trecentorum decem

    octo episcoporum
    objiciat
    :

    reUquorum canonum

    constituta

    quia
    Si

    Burch.
    quis baptizat,

    lib.

    iv,

    cap. 57.

    quidquid contra illorum deflnitionem, in quibus Spiritum sanctum credimus locutum, dictum fuerit,

    aut aliquod

    divinum officium
    [F.

    exercuerit per temeritatem, non ordinatur


    tus], abjiciatur

    ordina-

    non solum teraerarium, sed etiam losum essenon dubito [Dist. 50, Si ille qui).
    recipere,

    pericii-

    ab Ecclesia, et

    nunquam

    ordinetur.
    J.

    OBSERVATIO PHILIPI lAi3BE,S.

    DECRETUM
    Nullus
    culte
    jlidelis,

    II.

    Nuptias occultas celebrare non

    licet.
    sit,

    Certo certius visum semper fuit viris hactenus eruditis a Gelasio summopontiflcein synodo Romana
    oca
    5,

    cujnscunque conditionis
    sed

    nuptias

    faciat,

    benedictione

    accepta
    qtixst

    sacerdote,

    publice nubat in

    Doraino

    " tam innumerabiles codices manuscriptos vetustissimos ac prfficipua; dignatiouis, et ipse Nicolaus I papa
    meminit epistola 42 ad bis verbis Consonat
    :

    70 episcoporum scriptum fuisse decretum sive notitiam de libris sacris et apocrypbis cujus, ut omit:

    (30,

    omnes
    autem

    Nidlus

    Galliae episcopos missa,

    fidclis).

    huic

    beatissimo

    papx

    DECRETUM
    Tua
    filio

    III.

    Palea. Idem Eusebio episcopo.


    sanctitas requisivitanobis, frater venerande, de

    adul tero [F. adulto]

    quem pater matrimonium con-

    trahere vult, sisine voluntate flliiadulti faccre potest;

    modo non consentitfilius, fllio nondum adulto, voluntas cujus nondum discerni potest, pater eum cui vult in matrlmonium tradere, et postquam filius
    ad quoddicimus
    :

    Si

    aliquo

    Ueri non posse. Potest autem de

    pervenerit ad perfectam ajtatem, oranino observare


    et

    adimplere debet. Hoc ab omnibus orthodoxae


    (a)

    fldei

    Leoni sanctus et facundissimus in decr-eds suis papa Gelasius ita inquiens Decretales epistolas, quas beatissimi papse diversis temporibus de urbe Roma pro diversorum Patrum consultatione dederunt, venerabiliter suscipiendas decernimus, etc. Multisquepost illum annis Gratianus retulit in suam discordantium canonum Concordiam parte prima, distinctione 15, cap. Sanata Romana Eeclesia. Verum non defuerunt qui ex codicibus aliquot manuscnptis: prsesertim Jurensi ex monasterio S. Eugeudi, sive, ut cuni vulgo loquar, S. Claudii et antiquissimo optima? nota; Urgellensi, ut qui vidit Stepbanus Baluzius mihi testis est, tribuere voluerint Hormisdse papae, qui a Gelasio tertius Romanam rexit Ecclesiam. Vide quai
    :

    Burchardus,

    lib. iii,
    est.

    cap. 18, in

    meo

    cod.

    ms.

    sic legit, et

    quantum

    arbitror, melius

    vel illius

    missu sanctificatum

    per-

    Mansi.

    S27
    Chiffletius

    APPENDTX AD EPISTOLAS HORMISD^.


    noster

    528

    sub prelo properaret ad metam tomus hic noster quartus) Divione emisit in lucem, pag. 149 notarum in Vigilium Tapsensem episcopuin, hoc initio
    Incipit

    (cum

    De numero apostolicarnm sedium. UI. De constitutionibus sanctorum conciliorum. IV. De opusculis sanclorum Patrum qux recipiunII.

    tur.

    decretale in urbe

    Roma

    ab Hormisda papa

    V. De opusculis
    sunt.
    1.

    apocryphorum qu9e recipienda non

    editum.

    De Scriptmns

    divinis quid universalitei' catholica recipiat Ecclesia, vel post hxc quid vitare debeat.
    TITULI.

    I.

    'Be ordine Testamenti.

    Uhrorwn canonicorum

    Veteris

    et

    Novi

    Ordo de Veteri Testamento quem sancta, etc. Qua3 non est opus hoc ioco iterare, cum supra edita sint. Si quffi occurrant alicujus momenti varianles lectioncs a nostris distinotae, in notis ad Gelasii decretum non omittentur. (Vide nostrae Pat,rologia3 tom. LIX, col. 100.)

    AD EPISTOLAS HORMISD^.
    ADMONITIO COLLECTORIS.
    i

    Cum

    laudabili consilio
    illis

    stolas spurias etiam

    ad genuinas pontificum epiaffictas vir cl. Labbeus in

    mus agnoscere si ad honorem pristinum redirent, cum quanta negligentia, et cum quanto tepore, el
    permaneant, credentes poenitentia digna dimiserit sacerdotes indulsisse videnf. Vero dico, quia illi ipsi, quibus cum periculosa et falsa misericordia indulgere videmur, cum ante tribunal Cliristi pro tantis peccatis damnandi advenerint, contra nos ipsas causas dicturi sunt, dicentes quod dum aut asperitatem linguce eorum expavimus, aut falsa blanduueuta et pcricuiosas adulationes ipsorum libenter accepimus, nos eos dum illis inutilitatem indulgemus in peccatis permanere, aut ipsa peccata etiam augere permiserimus nec recordantes illud quod in Veteri Testamento scriptum est Quia per unum peccantem contra omnes ira Dei desteviit. pietas! misericordia! Uni parcere, et omnes per
    inimica

    animaj securitate
    eis

    sw coUectione adjiciendas ccnsuerit, ego pariter ejus exemplo spurias, si quas forte offendi pontiflcum litteras dandas proposui. JEqui igitur bonique facient
    si hoc loco epistolam Hormisdx papse legequam suppositionis suse ejepi-essos characteres prxferre constat, cum 'Joannem papam laudet, qui sane pontifex Rormisdx posterior fuit. Desumpta est ex Pcenitentiali Halitgarii episcopi Cameracensis ante annos 900 collecto, vulgatoque a Canisio Veter. Lect. tom. 11, part. 2, pag. 143 edit. Bas7iag. (a).

    quod

    sic

    non acta

    Deus,

    quomodo

    lectores,

    rint,

    INCIPIT EPISTOLA

    HORMISD/E VKVM PER UNIYERSAS PROYINCIAS. Ecce manifestissimeconstat, quia secundum titulos antiqiiorum Patruni a sancto Joanne papa transniisesemplum malum in discrimen adducere! Non sos, et trecentorum decem et octo episcoporum sen- C suadet sanctus et beatissimus Cyprianus martyr
    tentias,

    ita

    di-

    sed

    et

    canones Gallicani concilii continere

    videntur.
    Clerici in adulterio dcprehensi, et aut ipsi cunaut ab iis convicti, ad honorem redire non possunt. Et quia forte non desunt, quibus vel pro nimia pietate suprascripla sanctoruni Patrum sevefessi,

    ritas

    minime

    placet,

    sciant se trecenturum

    decem

    et octo cpiscopnrum, et qui reliquos cannnes statuerunt, sententias reprebendere vel damnare. Sed forte major est in illis pietas, quam in supradictis 318 episcupis, majur in illis misericordia quam in sancto Juanne apostolico papa, major caritas quam in reliqnis sacerdotibus, qui hoc per exempla vel remedia Ecclesiarum suis diflinitionibus deliberaverunt. Et ideo aut per promptam voluntatem prajceptis illorum consentiant; aut si non fecerint, omnibus contrariosse, etinimicos esse coguoscant. Qua; est ista inimica benignitas, palpare criminoros, et vulnera oorum nsque ad diem judicii incur:>ta servare? Quod si etiam eos durissima pcenitentia per plures annos agere viderint, sic idipsum et saluti eurnm consulere, et canonum debemus statuta servare. Cum vero in aliquibus nec compunctio bumilitatis, nec instantia orandi vel plangendi appareat, nec beatum David imitentur, qui dixit Lavabo per singutas noctes lectum meum, lacrymis stratum meum rigabo (Psal. vi); et illud Cinerem tanquam pantm manducabam,et potum meum cum ftetu miscebo [Ps. x), nec eos jejuniis vel lectioni vacare videmus, possi:
    :

    cens Qui peccantem verbis adulantibus palpat, peccandi fomilem subministrat. Nec perimit delicta illi, sed fovet iterum, ioiperitus medicus, qui tumentes vulnerum sinus manu parcente contrectat; et ab=conditum in profundis secessibus virus, dum servat, exaggerat. Unde et sanctus Joannes Constantinopolitanus epist:opus arguit dicens Imperitus mcdicits est qui indigesta putredine superducit vulnerl
    : :

    cicatricem.

    Et ideo

    diligenter perpendite,

    si

    aut potest, aut

    debet fieri, aut tantorum, aut talium, quod supra memoravimus, sacerdotum canones coutemnentes, aliter quod illa staluerunt observare vel agere pra?,snmanus prfecipue 1um illorum trecentorum decem et octo episcoporum, qui per omnes Ecclesias cuncilia lieri prieceperunt, tam sanctadecreta negleximus, non illos solos despicimus, sedef, sicut supradictum est, ct Africanos, et omnes reliquos qui ipsis ordinantibus per tolnm mundum per ecclesiasticam
    :

    disciplinam aliquid statuerunt, cum peccato animfE nostia; coutemnimus. Ego me in hoc periculo immittere non audeu, quia nec talia sunt merita mea, ut aliorum peccata in me excipere prassumam. Nec tantam eloquentiam habeo, ut ante tribunal Christi contra tantos ac tales sauctos sacerdotes, qui canones statuerunt, causas dicere possim. Videat unusquisque qualiter sentire vel observare disponit, qualiter possit in die judicii reddere rationem. Ego in quantum vires Deus dignatur dare, studere volo eorum
    -,

    Hanc ipsam epistolam iisdem fere verbis dcscriptam, si pauculas quasdam variantes exceperis,
    (a)

    faletur. Aniraadvertisse etiam juvat Gralianeos canones 29 et 39, dist. KO, es hac apocrypha epistola

    vulgavit Jacobus Petit in tom. I Poenitential. Tbeodori Cantuar. inter excerpta canonum ex antiqua coUectione cod. Ilerovalhani desumpta. Ibi vero inscriptionem hanc ferre testatur Petit Epistola Hormisdx papse in iiniversas provincias, quam tamen inscriptionem posteriore manu additam idem Petit
    :

    desumptos fuisse. Porro epistola apud Petit legenda nonnulla in exordio prajfert, quw in Canisiana desiderantur; incipit enim . Si quis diaconusvelpresbyter post acceptam benedictionem leviticam cuni uxore sua inconlinens invenitur, inconiinens abjicialur. Ecce manifestissime, etc.

    529
    :

    APPENDIX AD EPISTOLAS HORMISDvE.

    530

    qnia cum talibus non proeceptiouibus et obaudire rixas, sed pacem es qualicunque parte liabere desidero. El hoc diligenter atteudendum est. Quod si secundura quod scri|itum est, illi clcrici qui ad uxores propriiis redeunt, ab integro ab officio suspendantur. Quod si etiam dicam et internuptiarum mariti qui ulique rem lioitam faciunt, clerici tameu ordinari nun possunt aut si ordinati fuerint, dejiciantnr. De qnibus sanclus Faustus episcopus in epistola sua dixit Perdif, gratiam consecrati, qui ad
    ;
    : :

    Exigit dilectio tua, frater carissime, prajceptum (Zachar. epist. f) apostoiicai sedis, in quo Patrum decreta conscnliuuf, quod neo fibi, nec ulii recte viventium et credentium sacerdotum, ncgare fas esse

    credimus. Et ficet tibi pro merito (Innoc. epist, 2) et honore saoerdotii, quo pfurimum polfes, vivendi et dooeudi ecciesiasticse regulaj nota sint omnia (notae

    officium vult exercitari mariti.

    Cum

    tiajc ita siat,

    qua

    conscientia quisque dicere poterit quod ille qui adulterium commiserit iterum ad honorem venire poterit?Hoc loco, si aliquis fuerit qui dicat Ergo negas misericordiam Dei, qui dixit iYoZo raortem
    : :

    peccatoris, sed ut convertatur et vivat ; etillud: Nunquid qui cadit, non adjiciet ut resurgat ; et illud Pcccator in quacunque die conversus fuerit, omnes iniquitates ejus oblivioni tradentur^ Sed ad hcEC voce libera respondere, et possumus, et dehemus. Absit nobis ut de istis sententiis videamur vel leviter dubitare. Diffinitissime enim credimus quod quisque ad linem vitae sua?, poenitentiam egerit, non solum indulgentiam accipiet, sed etiam ad prKmia aeterna
    :

    tamen quia Romanaj Ecclesias noratque auctoritatem magmqiere postulasti, sorirespondere curavimus (non denegavimus). De occuftis (Prosperi sent. 2f) enim cordis afieni temere judicare iniquum est, et cum, cujus non videntur opera nisi bona, peocatum est ex suspicione reprehendere. Oves ergo, quai pastori suo commissae fuerint, eum nec reprehendere, nisi a recta tide exorbitaverit, debent, et nuffatenus aoousare pussunt quia facta pasturum oris gfadio ferienda
    sinf per omnia),

    mam

    plis tuis hreviter

    quanquam recte reprebendenda videantur. g Ideo ista dicimus, quia in scriptis vestris reperimus quosdam episcopos vestris in partibus apropriis ovihus
    iion sunt,

    pervpuiet. Propter regulam tamen ecclesiasticam et propter antiquorum Patrum instituta, quod absit a uobis, aut repreheudere, aut discutere audiamus. Cumque credimus ad vitam wtcruam post beatam pcenilentiam venire, ad honorem clericatus secundum tantorum Patrum prsecepta novimus non debere reverti, in tantum, ut in canonibus scriptiim est, ne
    iilliis unquam poenitens clericus ordinetur. Et si ille qui ultro petit pffinitentiam, quamvis eam perfecte egit, non potest episcopus aut presbyter ordiuari, ita ut etiamsi per ignorantiam ordinatus fuerit, et postea convincitur pceuitentiam accepisse, dpjicintur ille: qui invitus ad painitentiam agendam in monasterium mittitur, et utique quid aliud quam poenitens diceudus est, qua conscieulia ad sacerdotium pervenire permittitur? Nemo mihi alia quamlibet contra auctoritatem sedis aposfolicie, vel contra trecen-

    '-'

    torum decem

    et

    octo

    episcoporum prsecepta, vel


    :

    reliquorura canonuai statuta objiciat quia quidquid contra illorum difUnitionem iu quilms SpirUum sanctum loculum osse credimus, diclura fuerit, recipere non soium temerarium, sed etiam periculosum esse, non dubito. Valde enim raetuo et cnntremisco illam damnationem quam ille sacerdos propter stultam indulgeutiam accipere meruit, qui pro eo quod fllios suos nec negligenter castigavit, et eos nec cedere \F. cfedere],
    et

    accusatos, aiiquos videiicet ex suspicione,etaliquos ex certa ratioue, et idcirco quosdamsuis esse rehus exspoliatos, quosdamvero apropriasede pulsos. Quos scias nec ad synodum oomprovinciatera, nec ad generafem, posse convocari, nec in aliquo dijudicari, antequam cuncta quse eis abfata sunt fegibus potestati eorum lediiitegreutur. Prius ergo oportet omuia ilfis legibus redintegrari, et Ecclesias quce eis subfafa; sunt cum omni privilegio suo restitui, et postmodura non sub angusti (angusto) temporis spatio, sed tantum temporis spatiura eis indulgeatur, quantuui exspofiati vel expulsiesse videntur, antequam ad synodum couvocentur, et ab omnibus quisque suce provincia; episoopis audiatur. Nam nec convocari ad causam, nec dijudicari potest exspoliatus vel expulsus [In decr. Ivo. lib. iv), quia nuu est privilegium quo exspoliari possit jam nudatus. Unde et antiquitus decretum est Omnes possessiones, et orania sibi sublata, atque fructus cunctos ante liteiu oontestatam (conslitutam), '* perceptor vpI primas possessori restituat. Et alibi scriptumhabetur: Ille qui violentiam pertulit, universa in statu quo fuerant recipiat, et quae possidet (posseuit), seourus teueat. Et afibi in syaodafibus Palrum deoretis, el regum edictis legitur statutum: Rediutogranda snnt omnia exspoliatis vel ejectis episcopis
    :

    pra>sentiafiter ordinatione pontificum, et in eorum, iinde abscesserunt, potestatem (dominium) funditus revooanda, 'quacunque couditione temporis, autdolo, aut capLivitale, aut virtute majorum, aut per quas-

    excommunicare voluerit, ipsi filii una die oocisi sunt, cunque injustas causas, res EcclesiaB vel proprias, aut XXX raillia de populo interfecti sunt, et arca testasnbstantias suas perdidisse hoscuntur ante apcusatiomenti capta est, et ipse retro cadens fracliscervicibus nem, aut regufarem ad synodum vocationem (convomortuus est, et uomeu ipsius de lihro viLcB deletuiu caLiuueui) eorum, et reliqua. Est etiam in antiquis cst, etc. Contra Pbinees, qui, pro oo quod, zelo Dci Ecclesias statutis decretum (In decr. Ivo, lib. iv) ut comraotus, duos adulteros p^riter interfpcit, totnm D qui afieua invadit non exeat impunitus, sed cum mufpopulum de Dei iracundia liberavit. Nec hoc ideo liplicatioue omnia restituat. Unde et in Evaugelio dico, ut, sicut ille feoit, eliam nuncper morlem corscriptum est Quod s?' alic^uid defraudavi, reddo quaporum sacerdutes Douiini debeant \iudicare sed druplum (Luc. xix). Et in fegibus sascufi cautum haquia raelius est unusquisque parvo terapore, doncc betur Qui rem subripit alieuam, illi cujus res divivit in lioc muiido, verpcindiam vel confusionem repta est in undecuplum quie sublata sunt restituat. sustincat, qiiam postea ad sopplicia a?terna perveEt iu lege diviua legitur Maledictus omais qui transniat. Et multum ei utilius estpropter alioruui eseiufcrt terminos proximi sui. Et clicet omnis populas, plum, quaudiu vivit, remuLus ab hunore pumitentiam Amen (Deut. xxvii). agat, et rcmcdium sibi in die necessitatis acquirat. Talia ergo non prffsntmntur nbsque ultione, nec Quicunque parvitafi mete in hac oausa vofuerit oneroexercea:itur alisque sua damnatione. Tu vero, frater sus existere, aliud responsum dare non delibero, carissime, ha;c vide ne transgrediaris, et reliquos nisi quod supradicti cauunes oontinere videntur. episcopos tam tuai cura? commissos quam et alios * EPISTOL'V PHLMA iirmiter tenere doceto, quia transgredi apostofica staJOAX.NIS PAP.E AD ZACHAUIAM ARCHIEriSCOPUM. tuta absque transgressoiis gradus pericuto nuffatenus D' non accusandis episcojns. possunt. Inimiois vero [Verba concil. v sub Symmachu) .Joannes iirbis Horafe episcopus, Zacbariie arcliiaccusatoribus, vp| de inimici douo [F. domo] prodeunepisoopo salutem. tibus, s u qui cum inimicis morantur, non credatur
    ; : ;
    :

    Hanc cum sequenti supposititiam multa

    evinc.

    '

    Perceptos legendum arbitror, Just., prxceptor.

    non vero, ut habet

    531

    APPENDIX AD EPISTOLAS HORMISDiE.

    832

    nec irati nocere cupiant, ne Ifesi se velitit ulcisci. Hi A Justino orthodoxo imperatore, quascunque illis in partihus eorum * Eoclesias reperire potuimus caquoque rejiciendi suiit, non approbandi. Hff.c, caristholicas eas Domino opem ferente couseoravimns. Et sime, tene, et proliibita semper cave. IUud adirnpleT-e quanquam prsedictus Theodoricus rex, eorum peste stude, quod henead Jesum filium Sirach dictum est tactus intriuoecus, et ohvolutus extrinseous, nos et TJsque ad moriein certapro veritate, et semper Dominus omnem regionem nostram (vestrum) perdere, et Deus tuus pugnabit pro te (Eccl. iv). Hujus ergo rei gl;idio et igne consuraere minetur, nolite taraen gratia vohis et nobis sancta commissa est Eoclesia, propterea deticere, sed viriliter in agro dominico ut pro omnibus laboribus (lahoremus) etcunctis opem elaiiorare studete, et (juxta Veritatis vocera) Noliie ferre non uegligarnus quouiam dum fortis armatus timere eos qui occidunt corpiis, animam autem non custodit atrium suum, in pace sunt omnia quae possidet possunt occidere, sed potius eiun timete, qui potest et [Luc. X). Ideoque tauta urgente necessitate, suninioahimam et corpus mittere in gehennam [Matth. x, 28). pere vestra apostolicaque auctoritate, et reliquos epiEt egrcgius gentium apostolus inquit Non enim scopos oportet reprimere: infestos, relevarc oppresnosmetipsos prsedicamus, sed Jesum Christum Domisos, ut absque gravi (Dumino auxiliante) diflicultate num nostrum, nos autem servos vestros per Jesum : ipsi gratanter omni tempore sacrificare mereamur quuniam Deus, ciui dixit de tenebris lumen splcndescere, (mereautur) illaesi. Ad vos [Ennodius in apul, pro eoipse illuxit in cordibus nostris ad illuminationem sciendern Symmacho) quoque me reverli cogit propositi tix claritatis Dei in faciem Christi Jesu. Habemus operis amica conditio, qui meliorihus hactenus operam volui navare (opera volui narrare) sermonibus, B autem thesaurum istum in vasis fictilibus, ut sublimitas sit virtutis Dei, et non ex vobis. In omnibus tribuladum talem rationem exigit toxicata necessitas. i\Iantioncm patimur, sed non angustiamur aporiamur, sed dali coelestis Labitatio nos aut miscet, aut separat. non destituimur persecutionem patimur, et non dereNec iuterest quce intervalla nos segregent, si una in linquimur dsjicimur, et (sed) non perimus semper superna; mansionis (superna mansioue) clave retimortifwaiionijm Jesu Christi in corpore nostro circumnentur. Nec vobis tales nocere valehunt, si invicem ftrenlcs, ut et vita Jesu in corporibus noslris maniadjutorium ferre uon distuleritis. Inauditum autem festetur. Semper enim nos qui vivimus, in mortem genus sacrilegii est, quod mentitcs religionis bonotradimur propter Jesum, ut et vita Jesu manifestetur rem (honore) prcefixi ajmuli colorat. Dehonestat enim in carne nostra mortali. Ergo mors in nobis operatur, venerandi revereutiam nomiuis, qui adjutorem se in vita autem in vobis. Habentes autem eumdem spiritum his qua^ in Deum jactat commissa pollicetur. ContuCredidi, propier quod locutus meliaj genus est, quasi in solatio adesse sublimi (sufldei, sicut scripium est sum et nos credimus, propter quod et loquimur : scienblimis), juxta Apostolum Tuqui es, quijudicas alietes quoniam qui suscitavit Jesum, et nos cum Jesu iMim servum [Rom. xiv) ? Quid aurihus imperilis iliustiscitabit et constituet vobiscum. Omnia enim propter dunt, et graviorem vindictaa speciera faciunt esse vos, ut gratia abundans per midtas gratianim actiones quam culpaj? Si odium habent, excessibus emendent {multos in gratiariim actione), abundet in gloriam (emundent). Cur ergo liberius condemnant scelera Dei. Propter quod non deficimus. Sed licet is qui foris quam vitant? Sui profecto impugnator est omnis qui Patres insequitur, aut detrabere non formiJat. Nihil C cst noster homo corrumpatur, tamen is qui intus cst renovalur de die in diem. Id enim., quod in pi'xsenti est enim in quo inimicorum tela, Domino opem fesupi^a est momentaneum et leve tribulationis nostrse, rente, superare non valeatis, si juxta veritatis vomodum in sublimitate xternum glorise pondus operatur cem, talem qualem Dominus prseceptt habueritis dividentur, sed in nobis, non contemplantibus nobis quse lectionem ad invicem (Joan. xiii). Data xv calendas qux non videntur. Qux videntur enim, temporalia Novembris, " Maximo (anno Domini 523) et Olj^hrio sunt qux autem non videntur, xtcrna sunt (II Cor. (526) viris clarissimis consulibus. IV, 5-18). Sciinus enim, quoniam si terrestris domus EPISTOLA II. nostra hujus habitationis dissolvatur, quod ex Dec xdiAD EPISCOPOS ITALWE. ficationem habemus, domum non manufactam, xterDe Theodorico rege, atque de fide catholica adversiis nam in cmlis. Nam et in hoc ingemiscimus, habitatioArianos defendcnda, deque ecclesiis eoriim sacro nem nostram, qux de ccelo est, superindui cupientes, ritu consecrandis, et divino cultui reconciliandis. si tamen vestiti, et non nudi inveniamur. Nam et qui Joannes episcopns omnihus per provincias Italia^ constitutis episcopis in Domino saiuicm. sumus in hoc tabernaculo, iiigemiscimus 'gravaii, eo quod nolumus spoliari, sed supervestiri, ut ubsorbealur Sa;pissime multo (S. Leo, epist. 70) jam experimento didici sanclum piotatis vestraj studium circa quod mortale eH a viia. Qui autem efficit nos in hoc ipsum, neus, qui dedit nobis pignus Spiritus. Audentes religionem Christianam gloriosis crescere et dilatari augmentis, et fides recta, quse non solum me, sed igitur sempcr, et scientes quoniam dum sumus in hoc coromnes Domini sacerdotes consolatur et roborat, vepore, peregrinamur a Domino {per fidem enim ambalamus, et non per speciem) : audemus aulcm, et bonam stris in mentihus et operihus per sacerdotale agnosoiluropus et dilatatur. D voluntatem habemus magis peregrinari a corpore, et et ideo contendimus, sive prxsentes esse ad Deum Quapropter, fratres, horLor vos et moneo, contra absentes, sive prxsentes, plucere ei. Omnes enim nos Arianam pertidiam, quaj olim uon semel, sed sajpe manifestari oportet ante tribunal Christi, utr referat damnata est, et modo in quihusdam reviviscit, arunusquisque propria corporis,prout gessit, sive bonum, mari gladio Spiritussancti, uteam ita (adminiculante divina gratia) opprimere et exstirpare valeamus, ut sive malum. Scicntes ergo timorem Domini, hominibus suademus, Deo autem manifesti sumus, spero autem nec radix ejus in poslerum iuveniatur. Ecclesias vero ct conscientiis vestris manifestcs nos esse. Non iterum Arianorum ubicunque inveneritis, catholicas eas nos commendamus vobis, sed occasionem damus mbis divinis precibus etoperibus absque ulla mora consocrate quia et nos, quando fuimus Constantinopoli, gloriandi pro nobis, ut habeatis ad eos qiU in facie gloriantur, et non in corde. Sive enim mente exciditam pro religione catholica, quam et pro regis Theomus, Deo;sive sobrii sumus, vobis.Caritas enim Christi dorici cansa et negotiis, suadente atque hortante, Arianosque exstirpaute piissimo alque Christiauissimo urget nos xstimantes hoc, quoniam si unus pro omni:
    :

    i)

    Haec consularis nota mendosa est, nt patebit ex iis quae infra dicemus. Puto hanc referendam esse ad consulatum iVIaximi sine coUega, qui incidit in annuo. Domini 523. Sev. Binius. b Ilanc epistolam Joannes pontifex, jussu Theodorici ab Urhe relegatus, scripsit ex carcere illo, in
    "

    quo non multo post hxc tempora psedore fameque consumptus exspiravit. Hortatur episcopos Italise ut
    lidem cathulicara contra Ariauos defendaut, ecclesiasque ah iis nsurpatas sacru rilu catholicas reddant. Gregor. Turonensis eadem ferme hahet c. 40 lihri de Gloria martvrum.

    333

    TRIFOLILIS PRESBYTER. EPIST.

    AD

    B.

    FAUSTUM SENATOREM.

    ri.34

    bus mortuus est, ergo omnesmortui sunt, et pro omnibus A offensionem, ut non vituperetur ministerium nostrum, sed in omnibus exhibeamus nosmetipsos sicut Dei mimortuus cst Christus, ut et qui vivunt, jam non sibi nistros, in multa patientia, in tribulationibus, in nevivant, sed ei qui pro ipsis mortuus est et resurrexit. Itaque nos ex hoc neminem jam novimus secundum cessitatibus, in angustiis, in plagis, in carceribus, in carno.m et si agnovimus secundum carnem Christum, seditionibus, in laboribus, in vigiliis, in jejuniis, in castitate, in scientia, in longanimitate, in suavitate, sed nunc jam non novimus. Si qua ergo in Christo in Spiritu sancto, in caritate non ficta, in verbo verinova creatura, vetera transierunt, ecce facta sunt omnia tatis, in virtute Dei per arma justitise a dextris et a nova. Omnia autem ex Deo, qui reconciliavit nos sibi sinistris, per gloriam et ignobiHtatem, per infamiamet pev Cliristum, et dedit nobis ministerium reconciliatiobdnam famam ; ut seductores et veraces, sicut qui nis, quoniam quidem Deus erat in Christo, mundum quasi morientes, et ecce vivimus ut ignoti et cogniti reconcilians sibi, non reputans illis dclicta ipsorum, et castigati et non mortificati quasi tristes, semper autem posuit in nobis, verbum reconeitiationis. Pro Christo gaudentes sicut egentcs, multos autem locupletantes legaiione ergo fungimur, tanquam Deo exhortanie per tanquam nihil habentes, et omnia possidentes {U Cor. nos. Obsecramus pro Christo, reconciliamini Deo. Eum VI, I-IO). De csetero, fratres, gaudete, perfecti estote, quinon noverat peccatum, pro nobis peccatum fecit, ut exhortamini, pucem habete, ut Deus pacis et dilectionis nos efflceremur justitia Dei in ipso [II Cor. v, 1-21). sit semper vobiscum, Amen {11 Cor xiu, H, 13). Adjuuantes autem exhortamur, ne in vacuum gratiam " Data ni idus Junii, t Maximo " et Olybrio viris claDei redpialis. Ait enim Tempore accepto exaudivi te, et in die salutis adjuvi le. Ecce nunc tempus ac- B rissimis consulibus. ceptabile, ecce nunc dies salutis. Nemini dantes ullam
    :
    : : : :

    ^ Erroneum esl hoc et mendosum. Si enim vigesima septima Maii, jt habet MartyroL Romanum, idem Joannes anno Domini 3"26, sub consulatu Olybrii

    mortuus esse ponitur, nequaquam sustineri potest, eumdera tertio idusJunii, eodem anno et sub eodem consulatu Olybrii, hanc epistolam scripsisse. Maximi hoc loco superadditus est, b Cimsulatus adeoqiie espungendus uterque enim diversis annis consulatum gesserunt ille anno Christi 523, hic 320. Accedit quod neque ui idus Junii sub consulatu
    : :

    Maximi hanc epistolam datam esse concedi possit. Nam eo tempore Joannes nondum erat pontifex, qui mense Augu?ti ejusdem anni sedere coepit. Dicendum ergo hanc epistolam scriptam esse tempore consulatus Olybrii absquc collega anno Domini o26. Hinc
    patet cur supra dixerim epistolam proecedentem referendam esse ad consulatum |Maximi sine collega. Mendosa hsec quoque temporis annotatio, cum anno 526 die 27 Maii obierit Joannes.

    EODEM TEMPORE.

    S
    Trifolius, dignitate presbyter,

    PRESBYTER
    (Ex Gave.)

    NOTITIA.
    cujusnam vero loci C rum generalium decretis contra Joanneni Scytham, ejusque monachos qui Romam nuper advenerant, quis nobis divinabit? Claruit anno 320. Qufesiverat agit. Hanc epistolam iii line quidem rautilam, ex ab eo Faustus, senator Romanus et praetorio preeschedis Sirmondianis eruit Labbeus, et [in lucem fectus, si quid in scriptis Patrum de doctrina Scyemisit Concil. tom. IV, pag. 1340. tharum monachorum reperiri posset. Fausto respondit per epistolam Trifolius, qua ex quatuor concUio-

    TmFOLIi PRESBYTERI

    EPISTOLA
    AD BEATUM FAUSTUM* SENATOREM
    CONTRA JOIIANNEM SCYTIIAM MONACHUM.
    OBSliRVATIO PHILIPPI LABBE, S. J. D reperi, tibique nunc, lector, repraesento, ut de tota hac controversia certius judicium feras. Qui Dioscori diaconi missam ad Romanum papam Hormisdam ab urbe CP. relationem de raonachis Mandare mihi dignatus es monachos Scythas a Scythis, qui unum de Trinitate passumet crucilixum Constantinopoli advenisse, qui unum de Trinitate afUrmabant, itemque Germani et Joannis episcoporum sequentes suggestionem, tum HorsmisdcB papae pra'dicant crucifixura, sperans a parvitate mea, si 66 aliasque multas deinceps ejusdem eam in ren: tale aliquid in doetrina Patrum repererim. Ista doepistolas attente perpenderit, is haud dubie non invitus leget iueditam hactenus Trifolii presbyteri de eodem argumento epistolara ad Faustum senatorem, quam inter schedas Sirraondi nostri delitescentera
    Is

    ctrina de fonte Arii prodivit, et est conveniens oranibus hseresibus. Vita quidquid quatuor synodi in delinitione tidei

    non posuerunt,

    id

    est Niceena,

    Con-

    videtur Faustus ad

    quem

    prsef. pretorio exstant

    plures epistolae apud Cassiodorum,

    lib. vi

    Variarum.

    53S

    TRIFOLIUS PRESBYTER. EPIST. AD

    B.

    FAUSTDM SENATOREM.
    nomine Patris
    et

    536

    stantinopolitana, Ephesina prima, et Chalcedonensis


    et

    de hoc quomodo confitemini? Dorotheus archimandrita


    dixit, in

    quod

    in epistolis

    sanctorum Patrum, quas quatuor


    Alexandrini ad Epictetum epi-

    Spiritus sancti baptizati su-

    sanctaj synodi in auctoritate fidei esse voluerunt, id


    est Athanasii episcopi

    mus, confitentes Salvatorem nostrum Jesum Christum, qui descendii et incarnalus est a sancta Virgine Maria
    et

    scopum,

    Cyrilii

    ad Nestorium
    et

    una, et ad Joannem
    papcB Leonis. Si

    hominem indutus

    est, et crucifixus,

    unum

    de Trini-

    Antiochenum
    luerit,

    altera,

    epistolis

    quis addere, aut minuere, aut aliter interpretari vo-

    passum. Talia dicenles suprascripti archimandritcs acceperunt damn.itionem cum Eatychete,


    tate esse

    quam

    Patresia supra scriptis, autin delinitione


    quivis
    ille sit

    sua non posuerunt synodi,


    ponit, hsereticus est.

    qui super-

    omnes hseretici. In epistola, inquiunt, ptum est, unus de Trinitate passus est.
    et

    Procli scriSi epistolas

    Nam

    Pater et Filius et Spiritus

    Patruni Athanasii, CyriUi,


    versales sanctas synodos
    hae.retici
    qua?,

    et Leonis,

    quse per

    uni-

    sanctus tres person, unus Deus,vox et


    tus.

    verbum

    etfla-

    relectse et confirmalaj sunt,

    Vox Pater
    :

    est,

    verbum

    Filius, flatus est

    Spiritus

    sanctus. Persona Patris etpersonasancti Spiritus sine

    fraudaverunt, quaato magis epistolas Procli necin;uniussynodi deflnitionepositaest ? Semper

    ha^retici male interpretando dicta ^Patrum haereses idestVerbumDei.Deus suas conflrmare oonantur, sicut dicit S. Cyrillus epiingressus in utero Virginis Marice assumpsit deeana- g scopus Alexandrinus ad Joannem Antiochenum iuter alia Quando autem quidam eorum qui recta perverturam'carnis, nonpersonam.Ideoquod Dominus noster Jesus Christus duaenatura3,unapersonaVerbum, idest tere solent, meas voces in sibimet placitum mutant, non admiretur hoc tua sanctiias, sciens quoniam omnes hseFilius Dei Deus immortalis, invisibilis, impassibilis.

    carne

    personaveroFilii,quBesempercumPatreet Spifuit, in Trinitateest,

    ritusancto

    Caro

    istius verbi mortalis, visibilis, passibilis.

    Pater
    est

    retici

    de

    Scripturis
    .

    divinitus inspiratis sui

    coltigant

    non
    dit
    Dii,

    est Pater Trinitatis, sed Filii, et

    Filius

    non

    erroris occasiones

    Et post pauca .Quoniamvero adji-

    Trinitatis, sed Patris, et Spiritus sanctus

    de Trinitate, sed de Patre

    et Filio.

    non proceNon sunt tres


    neque
    tres

    cimus quod epistolam opinabilis patris nostri Athanasii, ad beatissimum Epictetum dcstinatam, recte habentem
    corrumpentes quidam ediderunt, ut per hoc plurimi no-

    neque
    si

    tres

    Patres, neqne tres

    Filii,

    Spiritus sancti. Qui

    unum

    de Trinitate

    dicunt pas-

    sum,

    Ariani non sunt, dicantde quibus tribusunus


    est.

    passus

    De tribus Patribus, aut de tribus Onus Deus


    creator,

    Filiis,

    aut de tribus Spiritibus sanctis,


    Diis,
    bilis,

    aut certe de tribus

    sicut dicit Arius.

    impassi-

    Item papa Leo ad Marcianum imperatorem Quia vero quorumdam hxreticorum versuta nequitia, ad conturbandam nostrorum simplicitatem, epistolam meam, quam ad beatx memorix Flavianum dedi, falsasse perhibetur,ut commutatis
    cerentur.
    (

    Epist, 75),inter alia

    quibusdamperbis velsyllabis, receptorem me Nestoriani quia tres per- G erroris assereret. Si qnid tale in dictis sanctorum Pa sonas esse negat, sed tantum dici putat. Ideo unum trum invenitur, quod non convenit sanctis epistolis,
    immortalis. Alter vero Deus creatus, passibilis,
    aut sicut Sabellius
    dicit,

    et mortalis,

    de

    Trinitate

    Patrem
    et

    dixit

    incarnatum

    et

    passum.
    et inlel-

    aut definitioni synodi Chalcedonensis, apparet ilhn:

    Apollinaris vero negat Chrislum

    auimam

    ab

    hfe.reticis

    fraudatum
    cedit.
    nisi

    esse.

    Iniquitas
    est dicere

    semper

    dici

    lectum habuisse

    pro anima et intellectu, inquit,

    tur, et

    nunquam
    passum,

    Quid
    ?

    unum

    de

    Ti'i-

    Deus

    ei fuit.

    Ideo dicit

    unum
    :

    de Trinitate
    est in

    passum
    carne,

    nitate

    ostendere et alteruiu de Trinital

    in carne, Si

    unus de Triuitate passus


    qui

    impassibilem, sicut
    Trinitate

    Anus

    aut quid est dicere

    unum

    iJ

    caro mansit impassibilis

    unum

    de Trinitate Fi-

    passum carne,

    nisi

    ostendere etalterum

    iihi

    lium dicunt passum, duos aut tres Filios coiunt, ex quibus unus passus est, duo manent impassibiles. Si vero de Trinitate est Filius, non est de Patre secundum deitatem, neque de matre secundum carnem, sed de Trinitate Trinitas, et unus de Trinitale quatuor flunt, sicut
    et passus est
    dicit

    passibilem,

    sicut Nestorius?

    Sedes vero apostolic

    RomanasuperfidemsynodiChalcedonensis nunquani permisit unam syllabam aut unum apicem addi a; minui. Videte ne quis vos decipiat per philosophiaii
    etinaneni fallaciam. Suprascripta fides synodi
    est quaj

    ip

    Nestorius, Fiiius Marian asso-

    couvenit Evaugelio et aposloiis, dioente Su;


    Sic

    ciatus est Filio Dei, ct factus est

    communis

    Trjuitatij

    vatore

    oportebat

    Christum pati
    xxiv,
    46).

    et

    resurgc
    Peti
    ...'

    unus de Trimtate. Arius unum De\im dividit in duos Deos. Nestorius addendo alterum Filium secundum carnem Trinitati, facit quatuor personas. Eatyches duas naturas unici
    scet, sicut pistor
    ;

    secundum
    apostolus
    :

    Scrij^ituras

    {Luc.

    Ait

    Christo'igiturpasso carne,et vos igitur eacl

    Filii

    Dei commi-

    farinam et aquam jam nec farinam nec aquam, sed tertium id est panem. Sicut et Eutyches commiscet naturas Dei et hominis, et jam nec Deus, nec homo, nec Pater, nec Filius, nec Spiritus sanctus est, sed est ille unus de Trinitate.

    armamini (I P ct. iv, I). Paulus apostol .s Wos Christum prsedieamus et hunc crucifixi i Quicunque vobis aiu -i (l Cor. I, 19). Et iterum dicit prsedicaverit prxter quod a nobis prsedicatum est, aih; Cajtera videntur in ms. desiderari. Ihema sit
    cogitatione
    dicit
    :
    :

    OBSERVATIO

    P.

    ANTONII PAGI
    '
    >

    Quomodo
    seqiii,

    isti

    synodum Chalcedonensem
    illi

    se di1

    cunt

    et

    pra;dicant quee

    no

    receperunt

    AD ANN. CHRIsTI 333, NDU. 4. Cuin propositio ha;c, Unus dc Trinitate passus carnc, in varios sensus distrabi possit, de quil agit Lupusin noti.s ad synodum Epliesinam, inde

    t.\

    Nam

    in quarto secretario synodi

    Chalcedonensis ad
    et

    flnem requisiti sunt a judicibus Carosus


    archimandrita^ taliter
    stri Jesu Christi dixit
    :

    DoroUieus
    vos

    Eutyches corpus Domini nocsse

    tot tragoediee excitataj. Trifolius presby^' in epistola ad Faustum ,'ieuatoreiu, eam siuistro pr. Ista doctrsus iuterpi-etamento ox.cpit, ailque
    :

    eWdem

    '

    non

    nostrx sabstantice,

    dc fonte Arii prodivit, et cst conveniens omnibus /w. sibus, etc. Veruni is error presbytero isti coudonan-

    :.

    AN. MANL. SEV. BOET',US.


    Fausto senatore de hac propositione interrogatus per epistoiaiu, uec cerlior factiis de tide et doclrina Scylharunimonactiorum sed de turbisduntaxat ab ipsis Constantinopoli et Roma3 exoitntis, facile sibi persuasit eos propositionem illam liseretico sensu asserere, maxime cum et legatos Hormisdaj
    dus,
    qiii a
    :

    PROLEGOMENA GENERALIA.
    A
    iideliter

    :;38

    ex epistolae ejus initio. Qucesivit euim ab eo Fauslus senator, quid de illa propositione sentiret Uiius de Trinitate cruciflxiis est et tameu propositio monachorum Scytharum hffic erat Unus de Trinitate crucifixus est carne. Omnia Trifolii dubia resolvit Nalaiis Aiex. in
    est, ut liquet
    : : :

    ad Trifolium relata

    Romani adversarios liabereut, etipsummet pontilicem. Pr;eterea uec ipsa propositio ScyLharum
    poutiticis

    Diss. SiECuli sesti Ecclesia;, diss. 1.

    ANNO DOMINI DXXV.

    ELPIS \]X(m BOETIL


    HYMNI
    IN

    HONOHEM
    HYMNUS L
    aurcam

    SS.

    APOSTOLORUM PETRI ET PAULI


    In unitate, quse gubernat omnia,

    Decora

    liix a;lernitatis

    Per universa seeculorum

    ssecula.

    Amen.

    Diem

    beatis irrigavit ignibus,

    HYMNUS

    H.

    Apostolorum quaa coronat Principes,


    Reisque iu astra libcram pandit viam.

    Beate Pastor Petre, clemens accipe

    Voces precantum, crirainumque vincula

    Mundi magister, atque

    cocli Janitor,

    Verbo resolve,

    cni potestas tradita

    Rom
    Vitffi

    Pareutes, Arbitrique Gentium,


    Ille,

    Por ensis

    Hic per Crucis victor necem


    laureati possident,

    Aperire terris coelum, apertum claudere. Egregie doctor, Paule, mores instrue,
    Et nostra tecum pectora in ccelum trahe
    :

    Senalum

    Roma
    Horum

    felix,

    qua!

    duorum Principum
    :

    Velata

    dum meridiem

    cernat Fides,

    Es consecrata glorioso sanguine


    E.tcellis orbis

    Et solis instar sola regnet Gharitas.


    Sit Trinitati sempiterna gloria, Honor, potestas, atque jubilatio,

    cruore purpurata, ceteras

    uua

    pulchrit\idines.

    Sit Trinitati

    sempiterna gloria,

    In unitate, quffi gubernat

    omnia

    Houor, potestas, atque juhilatio.

    Pcr universa

    ajternitatis srocula.

    Amen.

    ANNIS DOJIINI CCCCLXXV-DXXV.

    A. M.

    SEV.

    BOETIUS
    A

    SENATOR.

    PROLEGOMENA GENERALIA.
    IN DIVI ANIGII

    MANLII SEVERINI BOETII OPERA,


    CONSILIO,

    AD MAGNIFICUM VIRUM D. ANTONIUM FUGGERUM, INVICTISSIMORUM IMP. CAROLI ET C.ESAR. FERDINANDI FRATRU.M HENRICI LORITI GLAREANI.

    PR^FATIO.
    Cum
    in celeberrimum ac eruditissimum hunc aucto rem prxfari vellem generose D. Antoni, multa sane milu
    ,

    velantequamin manusipsumdesumpsissem, perpendenda, ac lynceis futdicitur) oculisconspiciendaoccurrebanl, quippequemsciamabaliquoljamannisamuUismaleaudire, necdignumquiinterclassicos numeretur scriplores

    quxdam etiam ambigua, acvix


    quoliesadoclissimis

    Aliisscilicetdictiononplacet,phrasinaiuntduram,stylumdiversum.Aliieruditionemnimisproletariamculpant, doctis auribus digna. Qaibus omnibus respojidere, cerle difficile videiur. Porro

    nonnunquamdeeo judiciuminquireremus,

    dii

    boniquamsxpeinmeniemvenitillud Flacci

    Tres mihi convivos prope dissentirc videntur, Poscentes vario multum diversa palato.

    Laurentius Yalla, argi^tissimus linguse Latinw judex, Boeiium eruditorum ullimum nominare non dubitavit, nimis, quantum egojudico,piopensus in ejus viri reprehensionem. Vallam quidem exagilatum eo quo vixil tempore exislimo ab iniquis iumjudicibus, qui Boeiium nulla alia ratione magnumjudicabant, quam quod proximc

    539
    acl sophisticen,

    AN. MANL. SEV. BOETIUS.


    qua
    illi

    340

    excellebant, accedebat. Utverumsif, quodvulgodicilur,

    Tantum quisque probai, quantum

    seassequiputat. .-lccediieliamhoc curmagisliicauctor, aliis eximiisauctorUvispropePXsutantibus, inbarbarorum manibus hxserit, quod tantadocet diligentia,iitnimiaejus indocendo seduUtas propemodum lectori, paululum
    fastidioso,sit tsedio. Idquein philosophicis potissimum, et inmathematicis.

    Eam lamensedulitaiem in musicis rei


    iit

    difficullas itavicit.ulibi in tactus multisannisfuerit, donec veniretnunquam satis laudatus vir Franchinus Lauden.

    qui in eo illuslrando magnumoperse pretium


    rentur, non dubilarent

    fecit.

    Fuit liercle ante annos aliquot

    multi, qui 31usicen profite-

    palam dicere impossibile esse quemqnam Boetii Musicen inteltigere, quod insignis quidam Plionascus Colonix .4grippin.se anie amxosZf), cum ibi philosopliix operam navarem, mihi objecit. Quodeiita visum, quoniam prxler canluum usum, niliil alioqui, quod ad ejus disciptinse majeslatem atiinet, liabebat. Et

    quitalessu7it,m,ajoreperJovemsuperciliononnuncpiamdeauctoribusjudicant,
    prolidolorl

    quam qui sunt eximie docti, quod

    nonin liac lanlum contingit sc.ienlia, sed passim in aliis, maxirne hac nosira tempestate. Sed ad auclorcmipsum redeo. Scripsitmulta Jiic quorum copiose meminit Tritliemius abbas. Quse hodie cjuidem exstant
    logica etmathemalica, ea prsecipua pulo, nec plirasi diversa, nec stylo dissidentia, ut iiceathaud obscure videre
    ,

    ea omnia ex una pxisse officina, utraque docta eruditd, ac doclrinse fidelissimx. De qu ibus logica, quod multi de iis variaprodiderint, indicta ac intacta ?-elinquimus. Mathematica vero, qux ille nobis reliquil, omni encomio celebranda videntur, suni enim multo dignissima. E quibus cluo illi e-^uditissimi de Aritlimetica libriprincipem

    locum merilo tenenl, absolutum. omnino opus, quanlum ad theoricen atlinet, cui nihil demi, niliil addipotest, omni parteleresacrotundum. QuamquamGeorgius Vatlainportentosoillovoluminederebus fugiendis et expeiendis, ex Martiano Capella, memorabilequiddam (sidiisptacelj adjicerevisus sil Sed ille iclem Georgiuscum recondiliora
    .

    omnia in arilhmelicis ex hoc auclore habuisset, ne semel quiclem eum cmn dignilale nominare voluit. De musicis idem dico. Ibi enimvero liabuit Guillielmos, Bryennios, etnescio quas alios auctores, non admodum celebres, Boetius in meriia nomenclatura locum apud eum non liabuil, cum quidquid solidx eruditionis in musicis Geor. Valla prodit, acceptum Boelio debuil, reliqua collectanea sunt inania, nec ccelum, nec terram attingentia, in utroque tamen quxsita ,j ucunda magis qiiamnecessaria suhtililale, ul rlinius de siderum musica prodidit. Quidquid hic nosler auctor in aritlimelicis ac mwsicis prolulit, id in totum solidum est, ac discussum, fundatumque ex
    intimis matlieseos principiis, inconcussumque in sxcula manebit,

    Quam

    si

    dura

    silex,

    aut stet Marpesia cautes.

    Quinius tamen liber de Musicis milii quidem non videiur absolutus, tamctsi scio aliter visum eximio viro Julio Mariiano Rotx, cjui nuper in hunc auctorem prxfaius est. Quicum milii pleraque de lioc auctore conveniunt. De
    cluobus
    lucler,

    omnem moveam

    tantummodo voluminibus magna dubitatio videtur, nec adliuc plane apud me discussa, quantumvis mecum lapidem, rationes omnes mecum mutem, versem, volvam, ignorans
    Quo tenoam
    vultus

    mutantem Protea nodo.

    naturis, ac idem de sanctisfactum est utinopere illo de philosophix Consolatione, quod uliimum ejus existimanl, cum lolie.s occasio esset, ne semel quidem Cliristi mentio fiatt Erat incarcereopiimusille vir, dubiusdevita. Tyrannustruculentusimminebat, tractabat de divinaprovicientia negotium arduum. Ibi de tiujus sxculi nialitia, defortunx instabilitate, de malorum hominum in lioc mundo imperio, per tolum opus conquestus Et sciticel, non erat in liis Christus, homini tam doclo, viro tam Jionorato ac pio vel semelnominandus^CJiristus,inquam,omnispatienlixexemplum,JongemaJorcsinjuriasabinimicispassus. Deus, Dominus, Creator a creatura cruci affixus, non eratilJe, inquam., in Jioc tam spJendido, ut videri voJunt, opere 7iominandust Ego igitur, ut ingenue faiear id quod res est (etsi scio quam magnam mihi moveam hac opinione invidiam, et pius quam Camarinam, dicendum tamen est, quod animo sedet meo), mihi quidem magis phiiosophicum opusvidetur quam Cliristianum, nec tamen indignum quod a CJiristiano homine Jegatur, sed indignum ut ab eo scriplum credalur, qui ipsi CJiristo dato in sacro baptismate nomine, ipsum antescriptis professus. Nec ob ipsius professionem (non i lix numerantur captivitatis causx) in carcerem deirusus, ne semeJ quidem Clirisli faciat mentionem. Nonexaggerabo pro dignilaie negotium, satis est Jectori indicasse quid me potissimum moveat. Sed eniin de slyto,quam is quadret cu7naJiis Boetii prxfationibus,Judicium aiiorum eslo. Multis sa?ie (e quo7'unniu7nero
    est

    Ut

    apud eumdem Flaccuni.

    Nam si id opus de duabus Christi Servatoris noslri

    si7na Trinitate ejus sunt, ut titulus prxfert, nec stylus repugnat, qui

    7nefaciledixero)p7'osaiilacumcarmincnonu7iiuslwminisessevidi'ntur,Jongrmajore7ngratia77i/iabctcarme7iqua77i jejuna ilJa prosa. Quod simui alque quis secum diligentius perpenderit, videbit i7ie non temere opi7iatum esse. .4 quid dicei7ius de tot aiite nos doctoru7n vi7-orumJudicio? Quis icnquam ea de re dubilavit ? omnesne cxcuiie^nmt 1

    Nonaio. Quidlu77if Noncogiia7-unt,inqua77i. Si

    cogitasse7it, sijudicasse^it, si discussissent,

    melius nobis ea xsli-

    Que7nadmodum etnosfraxtate,ne77io pauJo erudiiiorisjudicii Iiomo, erudilissimos absoI.ulissi7710.9que ilJos RJietorices ad Herenniui7i libros Ciceronis existimabit, sed alterius cujuspia^n docti viri ea tempestate, qux 77iaxi77ie tu7ic mag7iis i7igeniisJJoruit. Atqui Laure7itius VaJJa, A^igeJusque Poiitianus, eloquenfix Ro7nanx luniina, ac exactissimi Judicii duo vi7-i ubique, ut Cicei7iarepotuissent : sednonve7iit i7ime7item, aliisoccupaf.iscogitatibus.

    Non erat, inquis, illis nasu.s? ei-at ufique, sed non cogitarunt, alioqui ex sfyli diveisitate, ac ex mulfis aliis argume?itis colHgere facile poferanfno?? esse ea Cicero?iis, qua??ivis et docta et pura et elaborata, quamvis inveterata hominum opinioreclamet, denique qua?itumvis et Georgius Valla et Anto?iius Ma?ici?ieIIus et
    ronis, allegant.

    quidam

    alii luctati sinf, ut id

    hominibus persuaderent, omnes id

    Juc7-ati, ut

    apud

    crudifio?rs veJ stupidi vcl per-

    541

    PROLEGOMENA GENERALIA
    Sedad philosophix consolalionem illam redeunduin.
    Si

    542

    iinaces dicimereanlur,

    Musas reclemeretricidasvocal

    philosophia, ul sophis/se gar?-iun(, quod nihil solidae consolalionis, nihil medicin.ee af/liclo afferant animo, sed

    veram fidem fecil,ridcbimus vicissimjejunam illam facere juhebimus, quai in hoc mundo felicilatem lot philosophis mentila, lanlo forlius deceptis hoininibus, qaaiilo matroiia adultera fortius meretricula fallit, infirmo Boelio adesse ab nescioquo /iclainilio hujusoperis. Nihil enimplus firmatatis habet pliilosopliia,quam Musx,ul crilicis piacet,
    ipsa sitvera ejus medela, quidni einos, quibut Cliristus
    K.opc./.a?

    philosophiam, /vx d;

    Iiinc

    ^nerelriculie, (/enlili liomini elegans,

    Christianoridiculum invenlum. Atquisi quxras

    quem auctoremejus

    operis

    haud exigua colii'/imus,fuisse aliquem non indoclum, aulaliquos potius doclos, quiin graliamoptimio iri hujusmodi lameniationeminslituerinl,vehUfunebresolatiuminjuste cxso. Nam Boelium haudquaquam tam slupidum. fuisse putandum esl, cumincatcere detinerelur,ut tyrannicx injurix7neminisse tam inporhmevolueriL Vemmde /loc opere plusqaamsatis. Egregieveroimpudensfuisse
    \yulem, haudfaciledixerim
    ;

    conjeclura lamen

    videlur,quisquis dedisciplinascholaslicasuhhujusnuctoris iilulo librum emisit,stulHoresautem qui Boetiiopus

    credidere.Geomelriam inceperilne cumjiwenis essel, ut quibusdam visum est, ac omiserit, aliodetentus studio, an senex post .'Irithmelices ac Musicos libros non perfccerit, liaud equidem scire possum, Certum est eam ad nos ahsolulam non pervenisse. Sed nunc de typographo acoperis casligatione dicendum. Joannes Waldner Tigurinus, vir de optimis aucloribuscuinLaiinis, tum Grsecis,cum reietiamfamiliarisfactura summe merltus, Boetii opera anle aliquot annos excudere prelo suo ursus, morle prmventus tam pium opiis perdcere nequivil. idem tamen occasionem dedil Henrico Petri, suinmo amico nostro, et de bonis litterisnon minus merito, acquolidie bene merenti qui omissum, Parcarum invidia, opus feliciterperficit, adjutores nactu^ ium vivos doctores, tum mulos, hoc est et eximii judicii viros, et veteres codices. Adfuit enim huic edilioni D. Seb. Slunsterusadhujusmodihonestanegotianatus, infatigabilicuraac diligentia. Codexetiam pervetustus ex Dei Opt. Max. munere ohligit nobis, quem habuit reverendus in Christo pater ac dominus D. Jcannes Kern abbas cxnobii Divi Georgiiin Hercyniasylva. Quiprosuo in sacras lilteraset optimos auclores ainore, Iiunccodicem mitlereper mulla milliar ianon dubitavit. Ex quo codice multa in Musicisrestitulasunt.AdfuiletD. D. Bonifacii Amorbachii codex ex bihliolheca ipsius, qua vix est in tota Germania instructior altera. Nec defuit meus codex, muliisnotatuslocis. Hocleclorem scire volui.netemereprxcipitatum opus crederet,quemadmodum nostra xlate fierisoletabpecunix potiusaucupibus quamsolidxglorixpetiloribus, Hocceigiluropus, magnifice D. Antoni, sub nominis tui patrocinio in lucem ire voluimus, quem constat de honeslis disciplinis, nec minus de discipli:

    narum professoribus ita meritum,


    vocare.

    ut vix alium hac xlate liceal juslius, et svo merito, sxculi hujus

    Mecxnalem

    Quod testimonium prxler cxteros mulios eximiosviroslocupletissimumdicomihieruditissimiacnohis amicissimi viri dedere, D. Otmarus Luceinius, jam fato feliciler functus, el D. Clirislopliorus Seld. reip. Augustanx advocatus ,uterque a te amalus, adjutus, eveclus. Tua benignitas audaciam meam boniconsulat. Friburgi Brisgox anno a Jesu Christi natali i 540 catendis Martiis.

    EPISTOLA NUNGUPATORIA.
    Jul, Maiiianus Bota Gcorgio Cornelio ponlifici Tarvisino designato, salutem.

    Primum rebus in omnibus semper fuit novi aliquid proniere, secundum, ubi conseqvi illud nequeas, ab aliis deprompta meliora reddere, utrumque tibi prxstare, pontifex Corneli, cum vellem, divei sas bibliolhecas excutere cwpi, sperans me el hoc et illud effecturum. Sedallerum quidem assequi ni.m.ine polui, libros enim quos in pliysicas auscultationes Severius emisit, quamvis eos exstare n07i pauci sciant, deprendere tamenadhuc non valui. Alterum autem abunde, pulo, consecutus sum, nam mehioraquam fuerant hactenus impressa multo reddidimus
    eiuscommentaria,quxpartimvariairanscriplionelabefaclaslabiliri,partim longa veslutale collapsa reparari multis in locis desiderabant Neque vero quisquamanobis hancprovinciamfrustra susceptam opinetur, fuit enim
    .

    Boetius non solum magiia facundia vir


    tcnebatur, alque ideo
    nis e/icere doclus

    et

    eruditione singulari,

    cum Barbaros armis ab

    Italia pruhibere consul

    verum etiam juvandi plurimos incredibili studio non posset, barbariem ab Europa discipli-

    non dubilavil Aristolelemenimdialecticxetulriusquephilosophise, hoc est humanx felicilalis magislrum, primusetLaiinitatedonavitetexposuit, id quodLucii Sytlx dignitatemnon xquavil modo,sedplurimum otiamexcelluit, opibus enim ct polentiafrelusCornelius Sylla, inventos Athenis Aristotelis librosRomam portavit.Eloquentix eteruditioai fLdens Maalius Severinus eosdem o Grxco scrmone in Romanam linguain traiistulit,etexobscuri.sadeoutvixapaucis inlelli.gerentur,cuivis mediocriter eruditopervios luculentis expositionibus
    effecit.

    Qux

    utilitas

    non tanium

    illius xtatis

    homines plu7imum juvit. sed ad posteros quoque redundans in nos

    usquepe7'venit, llanc ejusegregiama7iimivoluntatemcuminlerlegendumanimadverlissem,libuilmihiquxdamad


    ipsius cognitionem pertinentia inunumcolligere,utetilliquamvis77iortuogratiam,sipossem,
    et tibi
    rit

    aliquam referre^n,

    sapientix calle>7iacriusi7isistenti, mullis efloribus coronam darei7i, neqiie enim arbitror ingratum tibifue7ioscere,

    dumdeleclaris. Quod
    ,

    proficis, et ejus opera legendo miru/n in movelim nullus existimet cu/nplures nostri temporis homines imitaluruin qui partim om7iia in majus tollunt, partim quxdam, ac si redargui nequeanf, com/niniscuntur : ho7'um neuIrum in prx,'cntia faclurum 77ie recipio, quamvis p7-obe intelliga/7i /lon esse facile sux quoque tempestatisfacta

    eum tanquam de facie

    per quem in dies magis ac magis

    ia77ien

    dum

    facio,

    me

    S43
    describere,
    sevisileniio,

    AN. MANL. SEV. BOETIUS.

    B44

    nedum

    ulliusqui milleabhincannisvitadecesserLt,intanloprxserlimscriploruin illius et succedetiiis

    quine publica quidein litteriscommiserunt. Quamobrem anobisplura nullus exspectet qvam exejus aliorunwe libris cognoscipotuerunt, autevidenti conjectura saltem comprendi. Ea tu, Georginobilissime qualia,

    cunque in

    unum

    opus redacta,

    libenti, sicut

    omnia mea

    soles,

    animo percurre,

    ei

    quam pridem nondum

    satis

    expolitam asportaras, nunc denique perfectam Boetii hisloriam accipe.


    Anicius Severinus Boelius, Romanus, einobilitate majorum et animi dotibus clarus, in ea tempora incidil quihus Itaiia a barbaris oppressa tenebatur. Natus esi enim. non ita multis post annis quani ab A larico Roma caperelur. Floruiique Theodortci regis tempestate. Theodoricus hic a Zenone cumingentibus copiismissus,ereplam

    Odavacriltaliamsibivindicaverat, Ravennseque regnisede locata, cuncta pro libidine adminisirabat ; quodvidens


    Boetiushonestisdisciplinisanimuniapplicuit,idsibilantumsuperesseintelligensquodhoniineliberodignumforet. Erudilus itaque Grxciset Latinis litteris ab adolesceniia cuni esset, quaedam primum ex Euclide transtulit, alque
    ila Iransiulil, ut et di/nitiendi rationes, etalia

    quxdam

    de suo adjungeret, ac quod

    nondum

    Aristotelis setaie

    icomachum,nonuiinterrepertumfueral sequale circulo quadratum astruere docuerit.Aritlimeiicampostea, pres, secuius,sedsuo usus judicio, Latinis verbis reddidit. Etinde musicamperplexam et involutamdisciplinam ex optimis quibusque coUegit, qua m re Arisloxenis copiam, et Pytliagorx judicium expressit. Exstat Theodorici regis adBoetium epislola, quxet Piolemei Syntaxin, et Archimedis Mechanicen abeo Latinitate donatam affirmat. Verumprxludialixcfuissecrediderimeorumquxvir lantusmente agitabat. Philosophiam enim Latinis Utleris illustrareconstituerat, non ut Varro stoicam, nec ut Tullius academiaam, sed eam qux cxteras obscuravit ab .tristolele invectam, eta lot prxstantibus ingenio viris, xtate tamlongra celebratam. Id ipse hisverbis significattEgoomne Arislotelis opus quodcunqueinmanusvenerit, in Romanum stylum vertens, eorum omnium commoralis gravitate peritix, et ex naad omne ordinatum transferam, atque id quodam lumine commentationis ilhistrem. Igilur Porphyrium, queni Victorinus Afer compendio transtulerat, explanavit, et eumdemasemox interpretatumnovis rursum exposilionibus illustravit. Prxdicamentis manum admoverat, cum ecce consul Romx creatur, hoc ipse suis verbis significat Etsi nos curx of/icii consula7-is impediunt, quo minus in liis studiis omne otiuni plenamque operani consumimus pertinere tamen videtur ad aliquam reipubUcx curam, elucubratx rei doctrina civesinstruere. Nec male de civihus meis merear, si, cum prisca hominum virius urbium cxterarumad /lanc unamrempublicamimperiumtranstulerit,ego.ad idsaUemquodreliquumest, Grxcxsapieniix artibus mores nostrx civitalis instruxero. Quare ne hoc quidem ipsum consuUs vocat officio, cum Romani morissemperfuerit, quod uhicunque gentium pulcherrimum essel atqlte laudabile, id magis ac magis imitatione honestare. Hxc iUe : ex quibus illud eliamfalsum esse convincitur quod aliqui memo7-ix prodiderunt, Boetium omnia,nonpleraque, relegatumscripsisse.Adconsulatumautemjuvenispervenitfamreprincipumcivitalis. Pue?-um enim a pat.re retictum curandum susceperant, quod et antiqua iManlii Torquatifamilia prognatum scirent, etnovamAniciiproaviindolemperspectamin ipsohaberent. Primo ejus consulatu rex Hunnorum etltalix Odologicse artis subtilHate, e/ ex
    est,

    menta Latina oratione prescribam, ui si quid ex


    iuralis acumineveritatis

    ab Aristotele perscripium

    vacer Plixba,
    semel,

    Rugorum duce victo

    captoque, potitus est, sicuti Cassiodorus tradif, quibissolum,

    cumSymmacho

    ipsum in consutibusnominat. Non solum autem dignitntem hancipse adeptus esl, sedduos etiam fiUos suos, quod nunquam antea contigerat, consules eodem iempore vidit, Patriciumet Hypatium. Anno illo Boelius in curia Tlieodoricum tumprimum Romamaccersitum, S. P. Q. R. nomine, magnafacundia laudavitet incirco duorumconsulummediustriumplialeconviviummidtitudiniexhibuit. Collegaminultimo consulatu Symmachum socerum habuit, cum quomaqistratumita gessit, ut commune bonum privatis amicitiis prxferret. Accidit ul Pauliniconsularis opesregiisatelUies appeierent. Hominem ingenue tutatus est. Albinumfalso Cyprianus accusavit, innocentem consularem virum ostendit. Acerbafames Campaniam urgebat, et acerbiorem coemptionem tyranni procuratoresindixerant,eamexigiconsulnonsustinuit. Triguillamquoqueregixdomus prxposiium multoties ab injuriadejecit, etConigastumfortunas optimi cujusque insectantem compescuit. Hisce rebui factum est utregis

    indignationemincm-rerat, perdiiorumquedeialionibus iii exsitium petiereiur. Accusationis summa hxcfuit; quod senatum Ixsx majestatis accusaturum prohibuei-it ; quod ad Anastasium imperatorem litieras miseritde recuperanda libertate. Delaiores pei-ditis moribus homines tres exstiterunt, Gaudentius et Opitio tunc ob innumeras fraudes exsilio damnati, BasiUusque pridem a procuratione domus regix dejectus obxratusque plurimum. Purgassetfacile Severinus objectac?-imina,si coram delatores ai-guendi facultas sibi a Theodorico dniafuisset. Sed vel iratus oblatam sibi ultionisoccasione?n amitlere, vel improbus a se excitatam calum?iiam dissolvere noluit. Absens itaque vir el i?inocens et grandis ?iatu Boetius malorum conspiratione relegatus est, nec a bonis in patj-ia rete?itus, Tici?mm secessit, urbem in Insubribus positam, et sibi a tyranno prxscriptam, i?i quain simul atque venit,quoposterisetiamin?ioceniiamsua?n cog?iitam faceret pulcherrimum illud de Consolatione volumen, Cice?-onem imitatus, conscripsit. Na7n sicut itle quo filix dcsiderium levaret, de ani?norum i?nmortaUtate disceptans Tulliam supervivere mo?istrat, ita Severinus de falso et vero bono, deque providentia disputat, et omnia volimtate
    ,

    divina mortalibus evenire deciarat. Ye?-um i?i eoope?'eGicero car?ne?i 7ion attigit.Boeiiusutramque oratione^n adiniscet

    atqueitaadmiscelutfacileunicuiqueoslendalingeniiimsibiqiiidquidtentassetnunquamdefuisse.Sedquidnaturali

    philosophiadifficiUuslquiddialecticaspinosiustAtutrumque discipUnamsicoraiionesuape^-vagatusest.uiabdi-

    S45

    PROLEGOMENA GENEUALIA.

    546

    Neque vero selectum unum aliquod argumentum oratione conseciatus esf, sed philosophix penetralia ingressus, ea Latinis hominibus primus jeseravtt, qux princeps Arisioieles de industriapluribusoccultaverat. Quainre optimos quosqueconsuluit, Theophras/umdico,Eudemum, Andronicum, Aspasium,H.erminum,Alexandrum,Syrianum, Porphyrium, Thnmis/ium, de quorum sentenliis, ianquam honorarius arbi/er, dijudicaf. Attestatur hoc exposi/io in librum Aris/o/elis de Enun/ia/ione iam prima duobus quam secundasex librisabsolu/a, inquorum /ertio cum de tribus coniingen/ium modis se melius scripsisse dicai in libris pliysicis, suspicandum reliqui/se na/uralem quoque philosophiamenucleasse, verum hacienus tam hidesiderantissima quseque cuivis prompta reddideril.
    tur commentarii, licetfuerint Tarvisium hinc nuper asporiali,

    quam illiquosin Analy/icen et

    Topicen emisit. Si-

    topicam Ciceronis septem libros a se confectos profite/ur, opus varium, diffici/e, erudi/um, nec a quoquam an/ea quam a Victorinofrus/ra ten/alum. Plalonis dialogos ipse Latinos facturum se recepil.factos Cassiodorus asseverat, mirarer quomodo iania prses/are potueril, nisi divina illa in librum Aristo-

    quidem

    ei

    hos ipse

    citat, et in

    telis

    de Inlerpre/a/ione commen/aria biennio scirem, ab eo confecla, quod lempus vix evolvendis

    tot

    exposiioribvs

    sa/ isfuisse vide/7ir, nedumeorumsenien/iis plerumque coniroversis et dijudicandis, et eligendis ,et

    dis.Inter Peripateticos enim celebris est ferme nullus qui in hunc librum non scripseril, quod ei demnecessariussit, et mulladocirina refertus, sed acuminesententiarum etvei-borum brevi/a/e perobscurus commenlabaturaulem lisec quo /empore Theodoricus supera/is A Ipibus Clodoveium socerum Francorum regem ingen/i
    ;

    accommodanmagnopere qui-

    prxlio profligavit. Cseterum Severinus non taniuin in inierpre/ando ei exponendo Arislo/ele versatus est, sed pleraque e/iam ipse velu/i procreavit, horum in numero, smitpiilcherrimi illi quatuor de Differen/iis topicis libriquibus dinlec/icos locos a rheioricis dirimit,
    sinquli.
    sto/elis
    el

    /otidem alii de u/roque syllogismo, ilem de divisione et defini/ione


    /i/ulum subornalum habei,

    Nam qui ad syllogismos ca/egoricosin/roduc/oriusinscribi/ur,


    de Enuntiaiione, vel breviarimn
    sit,

    cum

    libri

    Ari-

    u/ ipse appellat, vel cer/e idem quod primus de categoricis syllogismis.

    Opus quoque descholasticadisciplina, non iitulummodo,sed e/elocu/ionemetinventionem mentitur, ali/er enim si ea de re scribere voluisset. Sed ipsum mii/amus, ac de hebdomadibus aliquid poiius in medium afferamus. Sunt au/em hebdomades opera septempar/ibus dis/ributa, sicuti decem libris decades, einovem enneades. Hebdomadas Varro primus inscripsit, deinde hic ipse, ex quibus libellus de substantise\bono, et alius
    Boe/ius scripsisset,

    ad nosusquenon pervenerunt. Hebdomades juvenis composuit, veluteldeduabus naturiset una personaChristi, hoc
    deuni/a/i: etuno sump/us es/ reliquaauteditanonsunl,quodea sibi,utsignificarevidetur,commentatus esse/, aut
    ,

    u/ i/a existimem ejus verba faciuni. Episcopus, inqidt scrip/or epistolx,


    noluisset, e

    /anquam valde necessarium cum pree/erire

    duabus naturis Christum consistere, etin duabus sequaliter ca/holicos credere,novita/e dictiperculsus. meditabaromnesanimoquxstiones. Decretumhocfueratconcilio Chalcedonecelebra/cillucqueLeoUomanusepiscopusvenerat, cujus episiola Romam missacum posiea, nilentibus Acephaliscondemnalumjam dogmarevocare, pluribus convocatis Romx legerent, nec salis jam quid deceimeret inteliigerent, ansam Boe/io dedi/eum librum componendicon/ra Neslorium, qui duabus naiuris personas tolidem adjungeba/, e/ Eu/ychen, quiunicam naluram et personam tuebatur. Ergo si quis ab imperaiore Leone, qui rejectain sub Marliano Nestorii et Eutyches opinionem fovebat, adJustinumusque supputet annos.paulo minus quinquagintadeprendet, quibus de Boetiiciia de/rac/is, primajuventutis tempora relinqueniur. Verum hxc ut libueril quisque accipia/, illud certo non admittendum contenderim, Boetium viorte prxventum Musicam non absolvisse. Nam qiwd objiciunt aliqui titulos eorum qux desunt adhuc superesse, id nos in contrariam sen/en/iam po/ius trahit, absurdum esse exisiimanies nondum conscripiis rebus velle nomen imponere. Quod si quid imperfec/um Severinum reliquit, id ipse iheologiam

    enim superque Philosophiam illustraverat, iiaque divina restabanl, e/jam mulium proAuguslinum secutus, u/ ipse de Trinitalead Symmachumscj-ibens af/irma/ : Vobis, inquil, inspiciendum es/ an ex bea/i Augus/ini scrip/is semina ra/ionum in nos venienlia fi-uctus aliquos intulerint. Ex quibus illud e/iam conjicere possumus, cur nono demum anno Theodoricus Sevenmum et Symmachum necarit, an quia senex inopinionem Arii defecii, et inimicus adeo calholicis evasit, u/ eorum templa diruere in Italia voluerit, si Jus/inus Arianosin Asianonresti/uere/. Propugna/ores auiemsani dogmaiis cum alias semper,tumprxcipue eo tempore Boetiuset Symmachus exsli/erunt. Quamobrem/yrannusconjeclosin carcerem obtruncari jussit. Ticini incolx semper a majoribus traditum constanler asseveranl, Severinum, cum regius spicula/or lelliale vulnus in/ulisset, u/raque manu divulsum capu/ sustinuisse, interrogatumque a quonam se percussum existimaret, ab impiis respondisse, aique ita cum in vicinum lemplum venisset, etflexis genibus ante altare sacra percepisset, postpaulumexspirasse. Exsiiac/us divinos honores a iiostris consecu/us es/, quod pro ca/holicis con/ra perfidiam Arii mortem suslinuerit. Suniquiscribant ipsum antea Ravennam accersitum, prxlorioque regis prsepositum, mox cum aliquot senaioribus occisum, quod Symmacho potius convenire videiur. Turris enim lateri/io lapide fabrefacia eiiamnum Ticini mons/ra/ur, Boe/ii carcer sepulcrumque ejus in sede beati A uguslini visiiur, qua parie in adylum templi ascensus incipit, hoc epifaphio incisum
    fuisse censuerim . Satis

    cesserat

    Mseonia et in Latia lingua clarissimus, et qui Consul eram hic, perii missus in exsilium. Et quia mors rapuit, probitas me vexit ad auras, En nunc fama viget masima, vivit opus.

    Circumferfur

    e/

    aliud elogium quo sepulcrum ejus exornabaiur an/eaquam

    lege collocaretur.

    Ipsum quia paucis mulia

    continet

    illic a Luiihprando Longobardorum ad ejus viiam facieniia subjunximus :

    ;,

    547

    AN. MANL. SEV. BOETIUS.


    Ecce Boethus adest in ccelo magnus, et omni Perspectus mundo, mirus habeudus homo. Qui Theodorico regi delatus iniquo
    Ticini

    848

    senium duxit

    in exsilio.

    In qua se moestum solans dedit urbe libellum, Post ictus gladio, exiit e medio.

    Hic

    finis viri clarissimi fu.il qui

    antiquis

    Romanis

    aliquid litlerarum

    facundia, probiiate, doctrina, plurimum excelluii, uUimus omnium qui ex monumentis consccrarint, primus omnium qui Aristotelicam disciplinam

    vocatio.

    Latinis lilteris illustrare cxperinl, ianlx apudposteros auctoriiaiis, ut ab ejus sentenliis nullaferme sitproHujus morle magnam rem amisimus, et frustra a multis postea tentatum, Platonis et Aristotelis

    concordiam, quam utriusque philosophix perilissimus et pollicitus fuerat, et nisi vitam eripuissent improhi, prxstare solus potuisset. Ullio tamen paulo post insecuta est divinitus : caenanii Theodorico cum piscis caput
    illatum esset, visus est sibi rex in eo videre Symmacliifaciem inferius labrum mordicus apprehendentem, torvisque oculis subinde minitantem, eo spectaculo consternatus tyrannu^ in morbum incidit, et simul atque quod
    viderat idse vidisse confessus
    est, exspiravit.

    conscia

    cum

    in regno successisset, patris acta contrajusetfas decreia rescidit, et Severiniac


    liberis restituit,

    in/iscum redacta eorum

    mortuum suidivulyarunt,verum Amalasiuntarei Symmachi bona pauds annis antea quam Belisarius a Justiniano missus Italia Gothos
    Ictu sanguinis
    Sloicus, de

    omnes

    expulit.

    Porro Boetii multi fuerunt : primus

    quo mentionemfacit Diogenes in Zeaonis Vita

    secundus Epicureus, quem Vlutarchus in Conviviis introducii ; terlius Cretensis Aristotelis studiosus et vir consularis a Galeno celebratus. Prseter hos alii fuerunt et philosophi ambo et Peripaietici, unus hic ipse de

    quo satis jam didum est, Patricius Eomanus, alter Grxcus et anliquior, quem ei hic ipse in Porphyrio et Ammonius atque Simplicius ut Aristotelis interpretem agnoscunt. Fuerunt itidem et duo Symmachi magnx in primus Gratiani et Valentiniani temporibus; secundus Zenonis et Anastasii : litteris existimationis uterque illius epistolx circumferuntur crebraque de eo in Macrobii Saiurnalibus meniio habetur. Rujus nihil qaidem exstat; sed, ut Boetii testimonium prxteream, Priscianus Cxsariensis de ponderibus scribens sic eum laudat
    :
    ,

    ut

    omnes omnium disciplinarum apices consecutus videretur.

    OPERA PHILOSOPHICA.
    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIiE
    LIBRI
    V.
    (Ex editione ad usum Delphini.)

    PROLEGOMEINA.

    EPISTOLA DEDIGATORIA.
    Serenissimo Delphino Petrus Callyus.

    Qiiidquid Ludovicus Magnus, augustus parens tuus molitur, Serenissime Delphine, id omne magnum est ; seu populos regit; seu hostes expugnat; seu utrisque concessa pace gratiia regiorum operum opera sunt maxima. Tu quidem, tijicatur. Sed indoles et institutio velut nobile speculum, regales cum animi, tum corporis dotes ab ipso acceptas sic reddis, tuam vero institutionem, nihil ut in te desideretur quod imperatorice majestatis esse possit
    :

    quam rex

    ille

    sapientissimis

    suis consiliis

    exorsus

    est,

    selectissimisque viris

    corroboravit,

    magnificentissimo librorum apparatu ita perficit, ut ineffabili quadam necessitudine, quantum filius parente, tantum parens filio regum omniitm pra^stantiatn vincat. Ecce, continuato illius jussu, inter antiquos auctores emicat Severinus Boetius, seque tibi sistit, ut meliori quodam
    jure, sic majori spefructuum uberrimorum. Omnium certe ejusmodi auctorum meritissimo Boetius
    tibi se sistit. Illi

    enim advence Galli-

    corumque institutorum penitus ignari, pra>cone indigebant, qui, prcedicata eorum dignitate, aliquam in aula iisdem compararet existimationem : hic pridem a Philippo Pulchro Galliarum rege, litterarum litteratorumque amantissimo principe, honorificentissime exceptus, prope

    JiiO

    IN
    est,

    LIBROS DE CONSOLATIONE PIIILOSOPIIM^. PROLEOOMENA.

    KbO

    domesticus
    nisi

    aulicorumque

    morum tam

    gnarus,

    quam

    ab aulicis notus.

    Illi

    profani, nulla,

    quani forte a novis interpretibus acceperunt,

    pietate

    commendantur ;
    Illi

    hic sacer, Chriin

    uno \duntaxat dicendi genere versati, aut solutam sine stricta, aut strictam sine soluta orationeni habent :
    patricii

    stiana martyris splendidius

    quam Romana

    micat purpura.

    hic utriusque sermonis scientissimus, ut persuadet orator eloqiiens, sic poeta suavis delectat. Illi

    Musis niollioribus
    nequeunt;
    hic,

    inspirati, suis sententiis si

    non la'dunt, lcesam ostendunt mentem, quam sanare

    docente severiori philosophia, perturbationes, errorum vitiorimque causas, ita detegit, ut admentis salutem multwn conferre posse videatur.

    Si vero auctor

    ille facilesad te liabuerit aditus,

    Serenissime DelphinEj majorem doctrina' vir-

    tutisque accessionem se sperabit facturum, non solum in te ; sed in omnibus etiam adolescentibus,

    ad quos, velut a capite ad membra, regice iuce institutionis forma derivatur Magnum quideni est, te geographiam, chronologiam, historiam tam profanam quam sacram, eximia Latinitate cumulatus, perfectissinie callere ; sed longe mqjus, illius, quam insitani habes cum de te, tum de Deo, notitice philosophicum, quod Boetius hic suggerit, accipere incrementum illce etenim priores disciplince liuic posteriori, non secus ac niancipia domina^, fa:

    mulantur.

    Hac

    informatione princeps tanto altius populos supereminet, quanto sui conscius. Con-

    ditorisque intelligens, divitiis, honoribus, voluptatumque illecebris, quibus regale soliuni circum-

    fundi

    solet, contemptis, et

    sensus.

    Non

    humiliores de semetipso et sublimiores de divina majestate concipit omittendce erant ece quce animo tuo vereregio inipresscesunt, artes ingenuce ; sed illa

    quam 'Qowvws

    inspirat, humance divinxque naturce notitia tibi omnino necessaria videtur ; suis etiam sceptra noncarent miseriis, quibus philosopliicum illud consulis Romani remediumutiliter

    potest adhiberi.

    reus hic liber

    Qitamvis autem augustum tuiim genus et prcestantissima tua eruditio te adeo evexissent ut aumagno tibi deinceps usui esse non posset, grande tamen tiium Delphini decus id a te videtur postulare, illum ut librum tibi legi cures, cum alias ob causas, tuni niaxime ut Boetius
    ,

    Gallicis academiis, a quibus pari qua olini a

    Romanis mcenibus

    injustitia

    dudum

    exsulavit, tuo

    regali exemplo restitiiatiir ; ttirpe nimirum regno Christianissimo sacrum hunc doctorem VirgiCiceroni, Aristoteli, cceterisque religionis Christiance hostibus post poni, eoque magis quod, non intelligendi solum, sed etiam dicendi gravissimus auctor et magister nostras Cliristianoram scholas affluentibus doctrinarum omnium copiis ditaverit, Grammaticam, fugata barbarie, sanctos fabularwn usus docuit ; rhetoricam lectissimis verbis verissimisque sententiis ornavit, philosophiam obscuritate liberatam ita excoluit, ut quicunque huic parere voluerit, is omne a'tatis tempus possit sine molestia transigere. Patere ergo, Serenissime Delphine, virum pariter nobilem, doctum et sanctum, regiam
    lio,

    ille

    ingredi, cceteris auctoribus tuis annumerari, et inter illas, quas in litteris feliciter consumis,
    tibi audiendum proponi ; sanctitatem liic cum doctrina, ittramque cum nobilitate sic animadvertes conjunctam, iit quidquid ibidem erit obviuni, id aiigiista tua haud indignum origine, et ad tuam scientiam augendam et ad coronani ceternam, cui reges omnes studere debent, consequendam conducere plurimum possit. Cadomi cal. Novemb. anno Domini lOyg.

    operas

    PR/EFATIO.
    Inter plurima Boetii uostri opera, prsestantissimum

    A mani
    polui.

    Tliuringi ? an quse Renati Vallini Nannetensis?

    celeberrimumque
    tio

    est illud

    quod

    inscribitur Consola-

    Plura,

    etiam diligentissime

    conquisita, videre

    non

    philosophix. Sed qufe bactenus edita sunt hujus

    Sed

    ha-.c

    omnia aut
    S.

    ridicula sunt, aut ad pate-

    uperis commentaria, hsec tam imperfecta fueruat, ut nou immerito ad usum Serenissimi Delphini nova institui mandentur. De antiquis novisque pauca prK-

    faciendas Boetii cogitationes

    loquar.
    I.

    Antiqua, inquam, consolationis philosophicae, aut potius minus recentia commentaria sunt imperfecta
    :

    in hanc Cousolationem philosophiae commentaria, haec ridicula sunt nam, ut infinita omittam, quis tempereta risu, legeudo haec lib. i, pros. Eleys, inquit, est ciultas Grxdx,in quastuduit Jristoteles unde studia
    :

    Primum enim quK

    minime idonea. Thomse tribuuntur

    sua dicuntur Eleatica. Academia autem fidt civitas vel


    villa, in

    quse enim

    commendes

    eane quee

    S.

    Thomae tribuun?

    tur?an ea quae sunt Raymundi


    dicti Valderici ?

    Palasini Albiensis

    an qua3 Jodoci Badii Ascensii


    Belgae
    ?

    an

    quK Joannis Bernartii

    an quse Theodori

    Sitz-

    qua studuit Plato ; iinde studia sua dicuntur Academica ; aut hasc lib. ii, raet. 5, ad istaverba, Tyrio miscere veneno ; Thirus, ait, est vermis veneaut hsec nosus, in cujus sanguine intingitur purpura
    ;

    551
    lib. III,

    AN. MANL. SEV. BOETIUS.


    pros. 8: Alcihiades,
    inquit, mulier fuit iml-

    552
    ex his tribus

    Quamobrem
    non
    sufficere,

    primum

    nobis

    videtur

    cherrima, qurni vidcnfes quidam dtscipuli Aristotelis

    secundum redundare, tertium impe-

    duxcrunt eam adAristofelem, utipsamvideret quavisa Si homines lynceos oculos haberent, ut quxque dixit
    ;

    dimento
    tione,

    ad mentem Boetii hic percipiendam. Postea Ascensius, ut ipse jactitat praedicta prsfaesse

    obstantia penetrarent,
    qiiod

    introspectis

    visceribus,

    corpus

    docuit

    carminum

    leges,

    et

    veritates
    ;

    fabellas

    apparet pulcherrimum, turpissimum videretur

    quoque

    et historias

    diligentius recitavit

    et Latinitalis

    anthiaac
    nis
    :

    ejusdem

    lib.,

    met.

    8.

    ad

    heec, Asperis echi-

    aut servatx aut neglectx viriutem aperuit, dolens quod

    echinus, inquit, est piscis parvus semipedalis, qui


    :

    adhxrendo videtur retinere navem ubi sx^vnU, Latinis remora, cum echinis confunditur. Infinitus sim, si omnes hujus commenti potius quam commentarii in

    Grxca verba subinde incerta reperire nusquam potuitAt interpres iste, quanquam sibi magnopere placeat,

    apud

    alios

    tamen male audit: AscensiusBadius,

    inquit Theodorus Sitzmanus, de quo statim dicetur,


    faniis inquinare,
    abstinuit.
    T,

    grammaticam, poesim, historiam, et mentem ipsius Boetii errores contendam enumerare. Quare hoc opus uon crediderim esse S. Thomse.
    Videtur autem hoc opus esse Thomaj cujusdam, natione Angli, patria Walensis, ordine Dominicani
    cui etiam tribuitur

    hnnc aliosque optimos auctores quisquiliis merisque afimpudenter dicam, animprudenter,non


    ret,

    Quod Ascensii vitium quamvis non constaidem nihilominus Aseensius ipsos non escessit

    Summa logicae,

    quce vulgo S. Tho:

    rum

    grammaticce limites, ultra quos ad accuralam holibrorum intelligentiam aliquid majus desideSubit Joannes
    Bernartius, qui, pancis in solutam,

    mse Aquinatis nomine impressa legitur quod enim Thoraas ille diceretur Anglicus, et Dominicanus esset,

    ratur.

    propter

    eumdem ordinem
    Angelicus,
    lib.
    ii,

    et

    quamdam

    appelladici

    pauciorihusque ia strictam hanc Boetii


    notatis,
    ita suscepisse,

    tionis similitudinem, errore


    tuit
    isto

    typographorura

    primum

    postea S.

    poThomas. Hinc ab

    orationem seipsum videlur illustrandum ornandumque


    ut ubi

    primum

    vel

    minimam

    nancis-

    commentore
    floruit nisi

    met.

    \,

    citatur Alanus, qui

    non
    S.

    decimo quarto, cum tamen anno 1274. Hinc puto hunc Thomam Anglice locutum lib, i, pros. S, ubi, Coemptio, inquit, est institutio super aliqua portione danda derc
    sEeculo

    Tbomas

    vixerit

    occasionem eorum quorum recordatur dicendorum, hoec sive ad institutum 'conducant, sive non, congerat, suam potius eruditionem quam auctoris
    citur

    mentem
    licuisset
    :

    espositurus. Hic, inquit prcedictus Sitzmasi

    nus, librum hunc nobis tradidisset multo tersiorem,

    rmenda

    vel

    vendenda,

    et

    vocatur vulgariter Ungelt,

    sed immatura morte sublatus in rationem Li-

    quanquam
    pravatus'

    forte, errante

    typographo, sermo
    monopole.

    fuit

    de-

    bitinx venit, telamque,

    quam

    erat exo7-sus, imperfectam

    Gallice

    dicimus

    Nescio etiam

    rcliquit.

    i[uomodo a S. Thoma dici potuisset ad lib. i, hsec Marquardus.

    fmem

    2 metri
    iu

    Succedit ipse Theodorus Sitzmanus, qui totus est

    componendis

    variis

    lectionibus,

    ut

    quam

    melius

    Ac ne putes me
    poteris
    [lariter

    htec temere fingere,

    consulere
    qui

    cum

    Vallinum, tum etiam Ascensium,


    S.

    hanc expunctis ca?teris inoneat retinendam. Quibus tamen, ut ipse de semetipso ait, non raro inspergit alia queedam,
    e.xponere sensa Boetii existimaverit,
    vel ex philologia, cui unice hactenus fuerat addictus: vel ex jurisprudentioe
    illo

    negant

    Thomam

    esse

    horum commentariosancti Thomse cre-

    riim aucturem.

    Non tamcn continuo

    politicesve

    penu

    vel ex

    orbe

    diderim, inquit Ascensius prsfatione in hos Boetii


    1

    disciplinarum, quae studio sapientiae famulantur,

    ibros,

    ditatem illam mirabilem,


    cst,

    cum neque phrasim ejus redoleant, neque fecunqux in cxteris doctrinis ejiis
    ;

    petita.
    feci,

    Quod

    profecto,

    addit,

    non aliam ob causam

    quam

    v.tgrata vice nunc prodessem, nunc delecta-

    assequantur, neque tempori congruant

    nam Alani

    rem, hoc

    est, utile

    dulce miscerem.

    opuscula,

    quem plusculos annos post ipsum sanctum Thomam obiisse tradunt earum rerum periti, nonnunDeiude commentaria Raymundi Palasmi Albiensis D

    Fidemne
    ipsum
    aliis

    liberaverit

    lector judicet.

    suam hic interpres, fequus Ego vero existimo, primum quidem

    i/uam allegant.

    orationis Boetianfe contextum,

    quem
    ;

    reoensuit,

    perspicacioribus oculis indiguisse

    deinde hunc

    ilicti

    Valderici in

    tribus

    praasertim versantur

    in

    quibusdam nominum aliquot obscuriorum 2 in interpretationibus, margine libri inscriplis


    lirevissimis
    .

    interpretem alios veterum librorum interpretes imitatum, non tani aliorum quam sui gratia scripsisse:

    lungiori

    quadam

    lectione astronomica, ad e.xponen-

    unde more

    ita

    citavit

    alios sive oratores

    sive poetas, qui

    Boetii loouti fuerant, ut

    cum unum auctorem


    nulio
    exposito,

    das vices Hesperi occidentem

    modo
    Pro

    sequentis, inodo
    intellectu,
    est

    suscepisset

    explicandum,

    plures,

    orientem prtEeuntis solem


    inquit ad metr. 5
    conficere
    lib.
    i,

    quorum

    nobis proponat interpretandos,


    rioe.

    homo

    felicis

    memo-

    est

    opus archimedare, id

    figuras,

    quarum

    inventor Archimedes fuit.

    Notetur quid circulus,

    quid centrum, quid area, quid


    !

    circunferentia ? Egregiee adnotationes

    3 in qusestio-

    Denique Vallinus, nostro judicio, omnium optime conlextum enim saspissime est quamobrera, ut ipse de se corruptum emendavit
    de Boetio meritus
    :

    nibus, quas vocat Cratonicas circa

    quintum

    librura

    ait,

    optimos quosque codices consulimus

    contextumque
    li

    Quarum, inquit,
    licet

    hsec principalis voliiat qusestio, vide-

    ex eorum plerumque consensu recensuimus.


    fuere duo
    theca

    autem
    item-

    utrum, divina providentia existente, liberum arbisit

    manu

    exarati Sancti Victoris

    duo ex bibtio-

    Irium

    hominibus. Ubi interpres

    ille

    videtur senten-

    Thuana iidemque vetustissimi ; ex regia unus ;

    tias Boetii

    animo non comprehendisse.

    que duo mei, sed recentiores. Grxcus quoque eorumdem

    KS3

    IN

    LIBROS DE CONSOLATIONE PIllLOSOPIII/E PROLEGOMENA.

    iio4

    librorwncodex, quos Grxcenilerpreiaiusesllilaxhnus Planudes ex eadem bibliotheca regia. Ex ediiis vero


    Florenfinus anni I5I3
    tiam idem Vallinus
    et alius

    nossB,

    ideo proposita nova lectione

    vera,
    et

    arbitrati

    sumus omitti posse veterem falsam,


    lubentius, quod
    locus, qui

    quidem eo

    quivis ovtimus.Qninelocos,

    cum

    nullus fere fuerit hujus operis


    fuerit corruptus, ad fasti-

    qnosdam hnjns opusculi

    quos
    est.

    aliquando non

    obscuriores putavit, suis notis illustrare conatus

    dium usque repetendse

    fuissent variselectiones.

    Quan-

    Propterea quaj Lugduni Batavorum, novem abhinc annis, typis mandata sunt ,Variorum in hanc philosophiae Consolationem commentaria, haec Joannis
    nirtii,

    quam ne
    stri

    huic etiam officio deessemus, ad finem no-

    operis varias lectiones Vallini retulimus ad

    nume-

    Ber-

    ros hujus libri accomraodatas.


    2.

    Theodori Si"tzmani,

    et

    Renati Vallini notis,

    Proposuimus dupiex genus argumentorum, ut


    veluti cogitatione lector
    illo

    velut CcEraentum sine calce, constant.

    una
    interratione,

    animadvertere

    possit,

    Ipse

    tamen

    Vallinus, omissa

    omni verborum
    breves, ejus

    quid in toto
    neatur.

    opere

    et

    qualibet ejus parte conti:

    pretatione,

    tacitaque

    Beotiana disputandi

    Primum

    est idea totius operis

    ubi formatis

    notas adhibuit

    tam

    raras

    tamque

    ut la-

    bor, alioqui utilis, ad perfectam

    hujus operis cogni-

    tionem habendam suflicere non possit. Et hfflc antiqua sunt, sive potius minus recentia Consolationis philosopbicaj commentaria.
    II.

    quibusdam argumentationibus, mentem lectoris efficacius commovendo, Boetiisensa magis demonstrare sumus conali. Alterum est summarium uniuscujusque capitis in quo non solum dicenda, sed dicendorum ordinem breviter complexi sumus. 3. Quamvis hi tituli, Melrum, Prosa, a receutiori;

    Pra^dicta

    commeutariorum iu Consolationera phivitia

    losophicam
    sic

    optime animadvertit

    vir ut gente,

    doctrina

    omnique virtutum gonere

    prajstantissi-

    bus horum librorum iuterpolatoribus fuerint invecti, et juvandffi duntasat memoriae causa adpositi, iisque omnes veteres libri, et optima editio Florentina careant, ul advertit prsedictus Vallinus, hos

    mus,

    Carolus

    Sancta-Maurus, Montauserii

    dus,

    tamen non
    ita in

    Serenissimi Delphini moderator, etpro singulari sua


    in rebus principum consulendis prudentia, sagre tulit,
    facta

    omittendos esse duximus


    sunt, ut quoties
    philosophiffi (laudatur
    tituli

    quoniam nunc
    s8e{!SFssime),

    usn
    hi

    laudatur Boetius

    de Consolatione
    toties

    prudenlissimi

    illius

    Aulici,

    ciijus

    consiliis

    autem

    quandiu usus est rex Theodericus, tandiu vitam optimo imperatore dignam egit, obscurioribns verbis velata latere. Idipsum etiam novit illustrissimus Ecclesiae princeps Jacobus Benignus Bossuetius. Condomensis episcopus, ejusdem Serenissimi Delphini C
    praeceptor, et pro

    nominentur. Quid. vero has notas neglexisse


    est

    noceat, expertus

    ipse Vallinus

    cum

    hujus edi-

    non sine magno temporis dispendio, ad fidem auctoris Boetiam appellantis probandam uti valeamus unde contemnitur.
    tione
    :

    esimia

    sua in
    libertas

    divinis mysteriis

    4.

    Genera versuum,

    quibus hic usus


    et notas

    est Boetius,

    sapientia doluit, cogitata


    gi,

    sapientissimi illius theolo-

    propositis

    eorum
    his

    legibus,

    ante nominavimus,

    quam
    :

    quo docente humana

    dentia conciliatur,

    compressiori

    cum divina proviquodam disserendi


    vidit clarissimus

    eorumdem interpretationem
    quod ex
    plura
    sint

    aggrederemur

    minus

    usitata,

    tyronibus
    dictiones,

    modo

    occultata ignorari. Id

    quoque
    nostrte
    ;

    prsesentim,

    quorum

    gratia Gra?.cas

    quoque

    vir Petrus Daniel Huetius,

    quondam Cado-

    quibus hi versus significari solent utpote obscuriores, vitavimus.

    mentis academise alumnus

    cujus etiam opera idem

    Versus hi multiplicis sunt


    ;

    generis,

    Serenushniis princeps ad litterarum et sapientiai studia utitur, et pro incredibili sua in


    nis

    nec interest
    tur.
    5.

    numerari

    sed

    carmina, quse

    ex his

    omnibus

    discipli-

    versibus cpnstant, ad sex et viginti genera

    revocan-

    erudilione

    ingemuit,

    elegantia
    in

    excellentissimi

    hujus
    ultimo

    cum oratoris, tum poetae, Romanorum hasrede dites

    quo tanquam

    in

    Subjecimus interpretationem,
    more, qui ante nos jussu
    Serenissimi

    strictae

    quidem
    ;

    purioris Latinitatis

    orationis continuatam, solutae vero interruptam

    eo-

    reliquia; servabantur reconditce, dicta inter obscuros

    barbari sui SKCuli auctores permista contemni.

    llla,

    rum usum

    Ludovici Magui,
    adolescenles

    ad

    Delphini in
    ;

    poetas scripserunt,
    iitteris

    inquam, prKcIara hanc querebantur


    losophicae. sortem,

    Galliae nostris Boetii,

    lumina improbam

    aut oratores

    Latinos

    ut

    qui

    cum

    jussi

    hujusque Consolationis phisumus hos Boetii libros


    et notis

    operam navant, his nihil desideretur eorum, quaa ad majorem in arlibus ingenuis profectum possint conferre.
    6.

    ad

    usum

    Serenissimi Delphiniinterpretatione

    adornare. Meliorne, an deterior prEeteritis videbitur


    noster hic labor

    Notas nostras addidimus

    non possumus divinare

    sed prffi-

    giores, ne

    non illas quidem loninanem eruditionem viderentur ostentare;


    ;

    scriptas nobis has, quae sequuntur, leges ea

    qua po-

    tuum
    ;

    tuimus diligentia observare studuimus, ad perpesingularis inDeum pietatis inregemobservantiffi etinlitteras amoris monumentum.
    ;

    neque etiam breviores, ne nostrorum commentariorum alia quffirenda essent commentaria ; sed ad juventutis usum aptatas id quippe unum optarunt viri sapientissimi, quorum curis commissa fuit regia
    :

    t.

    Usi

    sumus
    quas,

    lectione

    quam,

    consultis sanioribus

    Serenissimi Delphini institutio.

    Sic

    principi

    insti-

    libris,

    recensuit Renatus Yallinus,

    exceptis paucis
    validissimis

    vocibus

    ut

    ibidem

    monuimus,

    mutandas e:ristimavimus. Quoniam vero parum interest, lectorem veterum errores


    coiijecturis convicti

    tuendo studentes, reliquae juventuti informaudae laboraverunt, ad summum reipublicae litterariaj commodum, regnique Gallici decus. 7. Operse pretium esistimavimus, integrum boc

    Patrol. LXIII.

    18

    835

    AN. MANL, SEV. BOETIUS.

    o56

    opus interpretatione et notis illustratum duobus hinc quorum prior est rerum inde interponi indicibus prcecipuarum, quffi in toto hoc opere explicato occurrunt posterior vocabulorum, qucC in his quinque
    ; ;

    meritatis

    praemium. Non omnia novimus,

    doceri

    semper paratissimi.
    Nihil denique istorum
    arbitrati

    omnium
    instar

    prius attingendum

    sumus,

    quam

    aliorum

    Serenissimi
    i

    Consolationis philosophicse libris leguntur

    ubi cu-

    ravimus vocabula qufe nobis visa sunt barbara, aut saltem minus Latina, diversis characteribus formari ut lector id Latinitatis vitium moneretur, nec nostra tamen commeataria frequentioribus ejiismodi notis turgerent. Si nostrum hoc ausum doctiores escitaverit ad absolvendum, prolata auctoritate, aliquod ex ejusmodi vocabulis, id non ingratum erit uostrse te-

    Delphini scriptorum proposuerimus, 1 Vitam Boetii 2 testimonia variorum cum de Boetio tum de ejus-

    generalem librorum Consolationis 4 aliquam ejusmodi librorum censuram hsec enim quilibet horum scriptorum de suo auctore praefari consuevit si exceperis generalem operis ideam, cujus exemplum etsi non habeamus, ex ipsa tamen, uti speramus, non mediocris utilitas erit.
    scriptis
    ;

    dem

    philosophicae ideam
    :

    AN. MANL, SEVERINI BOETII VITA.


    B Romae (a), circa annum Domini quadringestesimum septuagesimum quintum, sequEeBoetius natus est
    vus Joanni
    liae,

    alteram videlicet Severinorum per


    sive

    quarum aiteram, nimirumManliorum per patrem, matrem atligerit eadem fuerrt familia cognomine altero dicta Se:

    summo

    pontifici; Justinoimperatori

    Ful-

    gentio, Ennodio et Cassiodoro


    sticis.

    doctoribus

    ecclesia-

    verinorum, propter illam severitatem, qua T. Manlius, qui ob detractum Gallorum duci a se occiso tor-

    Nomen geuusque
    filius

    matris non scimus; sed paqui


    prffifecturam

    ter ejus fuit Anicius Manlius Flavius Boetius, vir ipse

    consularis,

    BoiHii

    illius,

    (6)

    quem, inde Torquaii cognomen in familiam intulit, lilius (g) securi casdi jussit, quod contra ediclum, ductorem Tusculanorum singulari certamine provocan-

    prtetorii gerens,

    remptus

    fuit,

    imperante Valentiniano tum intecum Aetius patricius, dux fortissimus,


    ille

    cujus ut laborum sic viotoriarum


    particeps, ejusdem imperatoris
    II.

    semper fuerat
    interfectus est.

    nomine dicitur Boeiius, quibusdam scrihHar Boeihius, a,ui aliis Boeihus, ab auxilio, quod primus, cui istud praenomen fuit
    teni interfecerit. Sic proprio sive ut

    manu

    irapositum, tulit

    ^or,Q6q

    quippe Grcccis
    (h)

    est adjuior

    propterea plures olim, ut apud


    Hic autem, de quo nunc

    Laertium, Plutar-

    chum (i), ipsum nostrum [j) auctorem hoc praenomiae agimus, auctor vocatur donati sunt. III. Severinus Boeiius, prsenomine C (c) Anicius Manlius Cum vero noster Boetius (k) duodecim saltem anscilicet nomini cognominique postposito. Nimirum nis natus amisissct patrem, hic [l) amicorum propinhoc erat in usu apud antiquiores Romanos, ut idem quoruraque curis commissus, Romae primum, postea homo tribus aliquando donaretur appellationum generibus,

    quae

    dicebantur

    (d)

    prasnomen,

    nomen
    :

    et

    co^nomen. Praanomen, ut vox ipsa sonat,


    latio,

    est appel-

    (m) Alhenis studuit ubi in grammatica, philosophia, mathematicisque disciplinis tantum profecit, ut plura
    :

    qua3 appeliationi gentis praeponi solet

    qualia

    non solum
    (n)

    Euclidis,

    Nitomachi, Pythagorae, Ptole-

    nomina quaa apud nos vocantur propri, ut Ludovicus; nomen, appellatio gentis, ui Heciorides cosunt
    ;

    maei et Archimedis,

    verum etiam

    ipsius

    Aristotelis

    Grajca opera Latine reddiderit, reliqua

    ejusdem

    gnomen,appellatio familiaBejusdem genlis, ut Borbonides. Ut autem sajpe prajnomen nomini, et nomen

    philosophi opera similiter redditurus,

    ipsumquecum
    fata tulissent.

    magistro suo Platone concilialurus,

    si

    cognomini olim anteponebatur, sic non raro, (e) inverso ordine, ut nunc positis nomine et cognomine, praiuomen subjiciebalur.
    Sic ergo auctor

    Neque vero vir ille doctissimus in esponendis modo auctorum operibus versatus est, sed pluraipse
    jQ

    noster no-

    mine

    gentis dicitur xinicius;

    quod

    e.\ {/)

    antiquissima

    uobilissimaque Aniciorum gente esset prognatus. Sic nomine familiEe dicitur Manlius Sevei-inus, quia ex
    Manliis Severinis ortus erat
    (a) Consolat. Philos.
    1. i,
    :

    sive iuerint dua;

    famianli-

    felicem exitum perhoc philosophiae Consoubi Ciceronem deanimorum immortalationis opus litate, quo filiae desiderium levaret, disputantem imitatus, in hoc Ciceronem superavit, quod, cumCicero
    excogitavit, excogitataque

    ad

    duxit. Testis est admirabile


    :

    p. 5

    Tux

    civiiaiis

    [g)

    Virgil. vi
    lii

    .^neidos,

    v.

    824

    Sxvumque

    securi

    quissimam legem.
    [0)

    Aspice Torquaium.
    (A)
    (i)

    Cassiodorus in Chronico ad consulatum Aetii et

    Vita Zenonis.

    Studii
    (c)

    anno
    Sic

    Christi 434.
    libri

    In Symposiacis.

    inscribuntur

    Consolationis Philosolibello

    [j)

    Comment. inPorphyr.
    ;

    phiffi.

    (d)

    Valerius

    Maximus

    sive

    probus
    et

    de prajno-

    mine.
    (e)

    Ut

    Flavius

    Vespasianus,

    Flavius Sabinus
    :

    fratres,
    (f) S.

    apud Suetonium.

    lllusiris sanHieron. ep. ad Denietriadem guinis. geiius, in quo aut nullus aut rarus est qui non

    merueritconsulatum.

    scilicet anno Christi 487 siquidem (li) Elapso, ejus pater consul fuit hoc ipso anno. ii, Pros. 3: Desolaium pa1. (l) Consol. philos. renie summorum tevirorum cura susccpit. ep. 43 Aiheniensium (?n) Cassiodor. I. i. Var., scholas longe positus introisti. (n) S. Antoninus citans Sigebertum, 2 part. Hi t. tit. H, cap. 15.
    :

    537

    IN LTBROS

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIyE PROLEr.OMENA.

    bS8

    carmine tunc non utatur, Boetius utramque orationem ita periniscet, ut quidquid eruditionis, aut a
    grammatica, aut a rlietorica exspectari potest, illud ibidem mirum in moduni eluceat. Testis illa Boetii
    Logica, ubi pra?ter antiquas Porphyrii, Aristotelisque
    opiniones,

    A
    ut Festus

    V.

    suam

    ipse proposuit de Categoriis, divi-

    .none, definitione et syllogismis doctrinam,

    qua

    ratio

    bene disserendi plurimum promoveri potest. Testis opus illud in septem partes distributum, quod propterea, Varronis exemplo, Helidomades inscribitur,

    quoad superest, mathematicorum more propositis quibusdam elfatis, multa docet de eo quod bonum est, et unum. Testes libri quinque de Muin quo,
    sica,

    Atque propter has prajclaras animi dotes factum, (j) senatus princeps iiliam suam Helpen Sicilia; alumnam Boetio propriam dicaverit, stabilique junxerit connubio. Ea autem Helpes, inquit Vallinus (A), dotibus animi longe corporis fortunxque bona superavit scripsit enim versus emendatissimos, scribentique marito siiavissimus genius adsedit. Desideravit aulem ex ea liberos quanquam nonnulli dicant, Boetium ex ea duos lilios Patritium etHypatium suscepisse. Addunt eumdem Boetium amatara hanc suam uxorem lioc ultimo carmine proseculumfuisse
    :
    :

    cujus ita peritus fuit, ut instrumenti musici,


    (a) chiterini

    vulgo

    inventor habeatur. Testis singu-

    notum expeti- B tumque inventum duorumhorologiorum; quorum alterum (c) aquis sub modulo fluentibus iemperabalur alterum solis immensi comprehensa illuminatione dilare illud (6) externis etiam regibus

    Helpes dicta fui, SiculiE regionis aliimna, Quam procul a patria conjugis egit auior Quo sine mfEsta dies, nox auxia, flebilis hora, Nec solum caro, sed spiritus unus erat. Lux mea non clausa est, tali remanente marito, Majorique anime parte superstes ero. Porticibus sacris jam nunc peregrina quiesco
    :

    Judicis aeterni testificata thronum.

    Ne qua manus bustum


    Et socios
    vitte nectat

    violet, nisi forte jugalis

    stinguebatur.

    Hjec iterum cupiat jungere membra suis, Ut thalami tumulique comes nec morte revellar,

    Quin etiam Boetius de

    tlieologis

    optime meritus,

    uterque cinis.
    :

    cum de Symmachum, et
    scripsit

    mysterio sanctissim^ Trinitatis ad ad Joannem Ecclesiae Romanae dia-

    conum; tum de Incarnatione. De (d) Trinitate quidem, ne suspectus foret Christianis, quod ex synodo
    contra bajreticos congregata sese subduxisset, veritus

    Sed hfec venustam Boetii poesim non redolent saltem maximam partem. Propter eadem doctrinae virtutisque ornamenta (l)
    pe,

    Symmachus, princeps quoque senatus, defuncta HelRusticianam filiam suam eidem Boetio dedit
    alios liberos,

    ne

    sibi

    propter
    :

    suam eloquentiam causa commit(e)

    uxorem, ex qua, inter


    lios,

    duos suscepit

    fi-

    teretur agenda

    de

    Incarnatio7ie vero, ut extremi

    quorum

    alter

    avito

    nomine Symmachus,

    alter

    sibique contrarii Nestorii atque Eutychis submovereniur errores.


    IV.

    paterno Boetius dictus


    consules facti sunt
    :

    fuit;

    quique adhuc pueri (m)

    dicuntur (n) viri

    enim hi filii a suo patre consulares, quorumjamuiin id xtatis


    ideo
    VI.

    Sed quanto doctior Boetius, tanto majori studio coluit virtutem, suo erga Deum et homines officio
    diligentissime functus. Quales fuerint illius in divi-

    pueris vel paterni vel aviti specimen elucet ingenii.

    At vero singulari

    cum

    doctrinae,

    tum etiam
    ille

    virtiiti

    nam majestatem
    inspirante

    cogitationes

    vel

    ex eis patet, quaj


    illo
    :

    Boetii referri debet acceptum,

    quod

    vel ab ado-

    philosophia in
    {f)

    aureo
    protulit

    philosopbicaa

    lescentiasummisdignitatibus ornatus

    fuerit.

    Primum

    Consolationis opusculo
    docuit, nisi

    nihil

    enim tum

    quidem adhuc juvenis

    quod ipse (^r) fecerit, nec tanta facilitate tunc prsestare potuit, nisi quod a teneris annis continuata pietate exercuerit. At singularis benevolentia Boetii in omnes homines, miseros praesertim, ex hoc

    patrum senatorumque ordine positus, patricius fuit. Deinde anno suk Ktatis circiter trigesimo quinto fuit (p) consul. Postremo
    (o)

    in

    ffitate

    quidem
    iniquis

    provectior magister fuit (q) officiorum quas dignitates ut non suscepit, sic non gessit,
    :

    etiam

    est

    manifesta, quod

    cum

    (A)

    ingenti salutis sure

    nisi (r)

    periculo senatum populosque


    oratione,

    omnes cum gravissima


    periculis

    communi bonorum omnium improborum omnium consiliis


    :

    studio
    sese

    hinc

    semper

    tum etiam
    :

    objecta
    (i)

    auctoritate
    liberalis.

    opposuit

    binc

    protexerit
    (a)
    (6)
    (c)

    quodque

    fuerit in

    pauperes

    D rum civium

    (s) Conigastum exactorem, miserofortunas invadentem, saepius repressit :

    lu supplem. Chronic. Cassiodor, I. i Yar., ep. 4S.


    Ibid.
    et
    13,

    (d)

    S.

    Madgdeburgenses centuria 6, c. 10, Antoninus 2 part. Hist., tit. H, cap


    loquitur ipse
    Christi.

    (k) In Vita Boetii. Eadem dicit Lilius Gregorius Gyraldus de Poetar. Hist. dial. 5. (l) Consol. phil. L i, pro. 4 Socer etiam Sym:

    ante hos ex Vin-

    machus sanctus.
    (m) Ibid.,
    liberos tuos plebis alacritate vidisti. (n) Ibid., pros. 4. (o) Consol. philos. I. ii, pros. 3 Prsetereo ptas in adolescentia negatas senibus dignitaies.
    :

    centio. (e) Sic


    et
    (/) {g)

    Duos pariter consules domo provehisub frequentia patrum, sub


    lib.
    ii,

    pros. 3

    Boetius

    1.

    de Duab. Natur.

    una persona

    Prajsertim ab initio libri tertii. Ennodius episcop. Ticinensis,

    sum-

    1.

    vii,

    ep.

    13,

    Boetio. [h) Consol. graves, etc.


    (i)

    (p)

    Ennodius

    I.

    viii, epist.
    I.

    1.

    PMl.

    I.

    I,

    pros. 4

    Inde cim improbis


    I.
    i

    (q) Consol. philos. gerere magistratum.


    (r)

    iii,

    pros. 4

    Cum

    Decorato

    Magdeburgenses ex Procopio
    lib.

    de Bello Goth.,
    3
    :

    Ibid., lib.

    etc, cent. 6, c. 10. (;") Consol. philos. tplendore socerorum.

    tum, nisi
    n, pros.

    Cum

    Nullum me ad magistracommune bonorum omnium studium, delui,

    pros. 4

    ianto

    lisse.
    (s) Ibid.

    539
    liinc (a)

    AN. MANL. SEV. BOETiUS.


    Triguillam regiaa

    360

    domus

    prffifectam, ab iii-

    gione catholica, Romani Justino addictiores

    cum poad
    reli-

    cepta
    ptio

    hinc pro

    jamque perpetrata prorsus injuria revocavit (6) Campania contendens, ne injusta coemhinc (c) Paulinum consulaesigeretur, efTecit
    :

    pulumtum semetipsum Arianum espellerent, quorum terrorem, Boelium sibi suspectum


    curavit. Propterea (m)

    puniri

    quo

    die ipse rex

    Theodericus

    rem virum, Alljinum, pluresque alios cum tum etiam patricios viros non sine magno
    culo protexit.
    VII.

    plebeios,
    sui

    edixerat, ut Opilio, et Gaudentius, ni intra prgescri-

    peri-

    ptura diem Ravenna urbe decederent, notas insigniti


    frontibus pellerentur ni

    Quamobrem
    dus
    qui

    Boetius

    tantas,

    improborum

    prae-

    cipue, in se concitavit inimicitias,


    erat, inde accusalus

    fuerit

    ut, unde laudanapud Theodericum,

    immoderato tam supremee auctoritatis, quam amore Boetium perdere statuit. Boetius quidem propter (d) pra?.dictas animi dotes, gravissimas in se concitavit, improborum praaserlim, ^ quidam enim (e) Aulici, qui quo majori inimicitias
    Arianae religionis
    :

    hoc ipso iidem regiam revocati, Romam ab ipso rege missi sunt, absentem Boetium delaturi. Delationi injustaj acquievit senatus, suoque (n) decreto innocentem, nescientem, indefensumque suum patronum (o) et morti damnavit et proscriptioni, quas Theodericus, sibi metuens ab imperatore Justino, bonisque omnibus, exsilio, saltem per aliquod tempus, permutandas putavit.
    exsilium
    ;

    improbi

    delatores,

    in

    gratiam

    VIII.

    pollerent auctoritate, eo
    juria ldi a Boetio,
    lius

    majori sese credebant in-

    Boetius ergo, anno reparatai salutis cireiter quin-

    quem (f) sibi injusta mohentisemper experiebantur adversari, summo eumdem Boetium odio prosequebantur hinc tres improbi de:

    gentesimo vigesimo
    circitor

    latores {g) Gaudentius,

    Opilio,

    et

    Basihus,

    quorum

    adeoque tatis suse (p) imperante Theodierco, in essilium missus, in agrum Mediolanensem, sive, ut alii volunt, Ticinum relegatus est quod
    secundo,

    quadragesimo septimo,

    ob fraudes innumeras exsilio destinati ; tertius regio ministerio depulsus, obaratusque plurimum, sive suo sive perditorum pariter hominum

    duo priores

    (h)

    quidem

    exsilii

    tempus videtur posse


    carmine

    colligi
    (q)
    :

    ex primo
    ibi

    Consoiationis pbilosophica'
    ipse Boetius ait

    euim

    suam senectutem, quam


    :

    vocat in-

    consilio

    (i),

    Boetium apud regem Theodericum


    Boetius,

    ac-

    cusarunt.

    unde laudandus erat, inde accusatur quod enim non plebeios solum, sed pacunqae tandem, et quando exsulaverit Boetius, bujus tricios quoque viros tueri studuisset, hinc inferebant ipsum lajsai majestatis reum, (;) pro senatu contra C exsilium non profugium portusque supplicii, sed supplicium (r) fuit huic etenim circumscriplus fuit regem stetisse, Sed quod idem in omni doctrinarum ubi nefas illi erat, probrevis (s) habitandi locus omnium, mathematicarum pra^cipue genere pra?stapinquos, amicos, farailiares (t), libros ipsos videre. ret, inde (quai sfficulorum ignarorum sors fuil) (k) Hic aulem Boetius suam vita3 moruraque integritatcni magicis arlibus sive, ut nostri loquunlur, sortilegio posteris demonstraturus (u), tristemque suam cogitamentem poUuisse mentiebantur.

    Verum idem
    :

    opinam, venisse molis properatam, canitiemque intempestivam suo capite difFundi sed inopina senectus canitiesque intempestiva bomini non accidunt, nisi ante annum aetatis suse quinquagesimum. Quo-

    Denique Theodoricus sua partim, partim religionis


    Arianaa causa, ex prjedictis delaioribus oblatam perdendi Boetii occasionem ullro accepit. Audivit nimirum

    tionem grala cum sua> mentis, tum etiam ipsius Dei cogitalione fugaturus, admirabile hoc philoso.phicaa
    consolationis opus
    cogitavit,

    cogitatumque
    illa

    scriptis

    Arianus princeps, Justiuum imperatoremoptimum non solum (l) subjectos sibi populos pateruo amore pvosequi; sed haireticos omnes Ariana lue poUutos,
    ille

    mandavit. Sed

    dum

    sauclissima

    distinetur occu-

    patione vir illustrissimus, alterum prodit Justini imperatoris edictum, quo Arianos omnes, ne exceptis

    saltem Gothis, Constantinopoli totoque exceptis Oriente egredi jussisse. Hic veritus ne, asserta reli(a)

    qnidem

    Gothis,

    aggressus, jubet

    episcopos

    haereticos a suis sedibus dimoveri,

    omnes eorumque Eccle-

    Consol, philos.

    \.

    i,

    pros. 4.
    '-*

    (6) Ibid.

    (c)Ibid. d) Ibid disco7xUx.


    '

    "

    Inde ciiimmprobis gravesmexorabilesque


    :

    Atqui eodemdie defereniibus frontibuspellerentur eisdem, noininis nosiri delatio suscepia est. An optasse illius oidinis saluiem nefas (n) Ibid. vocabo'l llle quidem suis de me decreiis, uii hoc ntifas
    :

    esset, effecerai.

    (e)

    Ibid.

    Palaiini canes.
    Nihil

    (/) Ibid.

    apud aulicos reservari.

    (g) ibid.

    Ob sludium propensius in senaiummorti (o) Ibid. proscriptionique damnainur. inferri potest ex veteri Boetii statua marId (p)
    :

    (h) Ihid.
    (i)

    morea, de qua
    :

    infra.
    :

    (i)

    Ibid. Ibid.

    (k) Ibid.
    iiti

    Quibiis defereniibus perculsi sumus. Senaium dicimuf- aivum esse voluisse. Saciiiegio me conscieniiam poiluisse menlib.

    (l)

    sunt. Sabellicus,

    n, ennead. 8.
    lib. i, pros. 4.
    :

    Opilionem aique Gaudenlium cam ob innumerasmulliplicesqice fraudes


    (m) Consol. pbil.,
    i?iexsiliumregiacensuradecrevissei,Tumqueilliparere nolenies sacrarum scse sedium defensione iuerentur, comperiumque idregiforei, edixitui niiniraprxscriplum diem Ravenna urbe decederent, notas msigmii

    Consol. philos. I. i, metro. J, v. 9 Venit enim properata malls inopiua senectus, El dolor cetatem jiissit inesse suam lutempestivi f uuduutur verlice cani. Per se satis eminet foriunx in (r) Ibid., pros. -i nos ssevieniis asperitas. ipsa loci facies movei. ne ie Nihil (s) Ibid.
    [q]
    : :

    (t)

    Ibid.

    Hxccine

    est

    bibliotlieca.

    Cujics rei seriem atque veritatem, ne laiere posieros queai stylo eiiam memoriaique mandavi.
    (u) Ibid.
    :

    361
    sias

    IN

    LIBROS DE CONSOLATIONE PHlLOSOPHlyl!: PROLEGOMENA.

    362

    Romanee

    relisionis ritu cousecrari. Ttieodericus

    vennse raemoria

    Arianis ad se confugientibus id

    Conslantinopolim
    episcopo

    (a) legatis,

    Romano,

    et

    novit quire missis Joanne riempe Thusco episcopo Ravennatensi Aga:


    ;

    Symmachi quinto calendas Junii quod uterque pro fide contra Arianos mortem oppeHinc etiam
    [g)

    tierit.

    ejusdem

    Boelii

    sepulcbrum, quod

    peto et Patricio consulibus Romanis;

    atque Theo-

    Ticini in sede S. Augustino sacra,

    doro

    et

    ImporUuio senatoribus,

    viiis prsestautissimis,

    phiribus elogiis decoratum fuit: olim

    etiamnum visitur, quidem sic


    :

    postulare ab Justiuo jussit, ut Ariani episcopi et sacerdotes loco suo moti restituerentur
    fore ut brevi
    :

    quod

    ni fieret,

    Roma

    et tota Italia coedibus et incendiis

    Ecoe Boethus adest in coelo magnus, et omni Perspectus mundo, mirus habendus homo. Qui Theodorioo regi delatus iniquo
    Tioini senium duxit in exsilio. In qua se mcsstum solans dedit urbe libellum Post ictus gladio, exiit e medio.
    ;

    quoque adversum orthodoxos autem legati in itinere opinione

    repleatur.

    (6)

    Cum

    diutius morarentur,

    Theodericus rabie iniquitatis sUcR stimulatus, Sym-

    Nune vero

    sic

    machum

    et

    Boetium
    (c)

    exconsules, viros

    catholicos
    le-

    gladio trucidavit.

    Deinde Joannem papam ex

    gatione reversum, eo quod honorifice ab orthodoxo

    Mceonia et Latia lingua olarissimus, et qui Consul eram, hio perii missus in exsilium, Et qnia mors rapuit, probitas me vexit ad auras, En nunc fama viget maxima, vivit opus.
    Suis igilur Boetius notabilis est majoribus, eruditione, virtutibus, uxoribus, liberis, dignitatibus, ini-

    imperatore exceptus, et muneribus donatus fuisset, cum sociis, Ravennae in vincula conjectum poedore.
    sili et

    iueiiia

    necavit: sed

    (d)
    vitEe

    rex impius
    :

    dignum

    micis et morte.

    Majores ejus, Anitii fuerunt, et

    exitum nam ex eo tempore, quo Symmaclium, Boetium, Joannem Thuscum episcopum Romanum, et alios injuste interfecit, in summnni animi mceroretn incidit, ita ut oblatos in mensa pisces imaginaretur interfectorum capita esse. Tandem vero nonagesimo die a morte Joannis papje subitanea morte periit.

    quoque

    factis suis invenit

    Manlii, viri inter antiquos nobilesque

    Romanos

    tanti,

    pancosut liabuerint pares, superiores certe nullos. 2 Eruditio ejusdem singularis, qua ut ultimus

    omnium

    ex

    antiquis

    Romanis

    aliquid

    litterarum

    monumentis
    tantce

    consecravit, sic primus

    omnium

    Aristo-

    telicam disciplinam Latinis

    litteris illustrare coepit:

    caeterum

    apud posteros
    nulla

    auctoritatis,
    sit
    :

    iit

    ab

    IX.

    ejusdera
    interfectus est

    sententia

    ferme

    provocatio.
    luxit in te-

    Modus porro quo Boetius


    constat
    :

    non

    ita

    3 Virtus illius in

    tempestate quieta fuit

    sed

    (e)

    Ticini

    monstratur turris
    incolEe

    lateritia,

    nebris

    pulsa loco mansit tamen atque

    hsesit in

    pairia

    Boetii oarcer,

    quo Ticini

    a majoribus

    suis

    splenduit per sese semper, nec alienis

    docti asserunt missos a Theoderico


    tellitem
    ;

    tribunum

    et sa-

    obsolevit.

    illum, ad

    monendum

    Boetium,

    ut, si salvus

    patriciis

    imquam sordibus 4 Uxores, sooeris Festo et Symmacho, oinni laude majoribus, similes; quarum almaritum.
    3

    quidquid erat conjurationis aperiret; bunc ad inleriiciendum, si renueret aperire. Addunt


    esse
    vellet,

    tera versificando imitata est; altera pulchra prole pa-

    rentem

    fecit

    Duo

    filii,

    paternae avitaeque

    satellitem, ubi Boetius se nuliius in

    regem

    facti

    conde-

    virtutis haeredes,

    frequente senatu, populisque tecousules ex


    aidibus

    scium C3?e

    dixisset,

    ejusdem Boetii cervicem

    ita

    tantibus,

    provecti suut pariter

    truncasse, hanc ut ipse Boetius utraque

    sam

    suslinuerit

    deinde interrogatus

    manu divula quonam se


    ;

    paternis in curiam,

    ubi pater, iisdcm ourules insi-

    dentibus, regiee laudis orator, ingenii gloriam facun-

    percussum existimaret, responderit ab impiis tum profectus in vicinum templum, flexis ad aras genibus,
    sacra perceperit
    ;

    direque meruit. 6 Dignitates huic familice credideris

    innatas

    has quippe, etiam senibus negatas, Boetius

    tandemque seternam gloriam conin

    ipse habuit ab adolesccntia. 7


    nisi

    Nec inimici fuerunt

    secuturus exspiraverit.
    liinc Boetius
    (f)

    improbi, magnuiii eximiaj virtutis argumentum.

    numero sanctorum martyrum


    decimo calendas
    :

    habitus,

    ejusque memoria Ticini

    religione

    Denique Boetius Deum unioe diligens, pro avita sanguinem fudit; circa annum Christi 323,

    Novembris quotannis celebralur


    (a) Sabellicus,
    (6)
    (c)
    I.
    ii,

    non

    secus ac Ra-

    aetatis suaj 30.

    D
    cnneade
    8.

    (d)

    Paulus diaconus
    ;

    I.

    xv

    Procopius

    lib.

    de

    Sabellicus, ibid. Pauliis Diaconus, I. xv, c. 3. Vetus Boetii statua marmorea, quse Romse servatur in ajdibus Justiniani v. c. indicat Boetium sublatum fuisse circa annum vitte suae quinquagesi-

    Pomponius Lsetus, etc. Bello Gothico (e) Julius Martianus Rota, in Vita Boetii.
    (f)

    Ibid.

    mum.

    ig) Ibid.

    TESTIMONIA VARIORUM

    DE BOETIO ET EJUS SCRIPTIS


    AB
    IPS.i

    BOETII

    ^TATE AD NOSTRA USQUE TEMPORA, NON INTERRUPTA S.BCULORUM SERIE,


    CONTINUATA.

    Quamvis nonidem fueritsijeculorum, quse a Boetio D ria, singulari tamen Deiprivilegiofactum, ut sua sint ad nos usque fluxerunt, in lilteras amor, sffipiusque quibuslibet his sajculis de meritis Boetii testimonia,
    idcirco interrupta fuerit virorun; litteratorum

    memo-

    Prsecipua seligemus.

    363

    AN. MANL. SEV. BOETIUS.

    564

    QUINTUM S^CULUM,
    NIMIRUM A NATO NOTOQUE BOETIO AD ANNUM CHRISTI oOO.
    Priscianas Grammaticus,
    patria
    Cifisariensis,

    A
    vir

    quasi singulariter videtur palmata conferre. Venit ad

    me equidem

    portio de curuli; sed si mihi


    et studiis

    conceditis,

    plus erigor de genio

    sublimati. Interdum ac-

    non solum

    in

    grammaticis
    et

    et rhetoricis,

    verum etiam

    cesserunt ista de casibus, soli contigerunt illa virtuti.

    in pliilosophicis raatliematicisque versatissimus, libro

    de Ponderihus
    et

    Mensuris, Boetiiis, inquit, iwobitaiis

    ris,

    Prope inops ad scipionem adducilur suffragii consulaqui tantvm de parentibus gloriatur. Tibi utrumque

    omnium scientiarum verticem attigit. SEXTUM S/ECULUM, NIMIRUM AB ANNO 500 AD AN. 600. Ennodius, sive ut quibusdam legitur, Evodius,

    in peculio est, Latiaris scientia, et vena

    purpurarum.

    U.
    Cassiodorus, qui intelligentiam sacrorum
    tione profanorum, utranique cuni conjunxit,

    cum nosanctitate

    summa

    episcopus Ticinensis, vir


    epistola

    cum

    stricta

    tum etiam

    soluta

    oratione sua clarissimus, libro scptimo epistolarum,

    rius erat, plures

    decima tertia Boetio. Tu, inquit, in me emendatissime hominum, dignaris prxdicare virtutes, quem
    in annis
    fecit

    nomine regis Theoderici, cujus cancellaadBoetium misit epistolas Una est quadragesima quinta iibri primi epistolarum Cassio.

    dori, sicque efTcrtur

    puerilibus sine
    :

    aiitiquum
    ;

    prxjudieio, industiHa qui per diligentiam imples omne cjuod


    letatis

    Boetio viro illustri Patricio Theodericus rex

    cogitur

    cui inter vitse exordia ludus est lectionis assi-

    duitas, et delicise sudor alienus. In cujus


    pilicato ign6

    manibus du-

    rutilat, qua veteres face fulserunt. Nam quod vix majoribus circa extremitatem vitse contigit, hoc tibi abundat m limine.

    Spernenda non sunt, qusc a vicinis regibus prxsumptionis gratia postulantur dum plcrumque res parvse plus prsevalent prxstare, quam magnse possunt obtinere divilise. Frequenter enim quod arma explere ne:

    queunt, oblectamina suavitatis imponunt. Sit ergo pro


    republica
    et

    cum

    ludere videmur.

    Nam

    ideo voluptuosa

    Ejusdem episcopi, libro octavo epistolarum, stola prima eidem Boetio consuli facto. Optimse plenus, inquit, cui fautum cupio, ad curam officii
    stolaris aspiro. Decet

    epispei epi-

    quserimus, ut per ipsa, seria compleamus. Burgundio-

    rum

    itaque dominus a nobis magnopere postulavit, ut

    horologium, quod aquis sub modulo fluentibus temperatur, et

    tione delibari
    scentes,

    et

    inter

    enim vestris fascibus hac prsefapurpuras possessoris luce cre-

    quod

    solis

    immensi comprehensa illuminatione


    ei

    distinguitur,

    cum

    magistris rerum,
    impetratis

    transmittere deper-

    qualicunque non abstinere colloquio. Nunquid

    beremus.

    Quatenus

    dclectationibus
    illis

    solius doctrinx beneficiis

    amor agnoscitur, nec

    fas esse

    fruendo, quod no6;s est quotidianum,

    videatur essB

    credendum
    tis

    est,

    prodire in

    medium

    desideria rusticanperitise

    miraculum. Merito

    si

    ? Simplicius innotescunt vota nullo

    velata

    C legatorum suorum
    artes,

    relationibus

    quidem respicere cupiunt, quod obstupescunt. Eoe te,


    ita nosse

    prsestigio.

    Ergo nos hoc sumus ore, quod pectore. Non amara prsecordiorum delenificis possumus mutare sermonibus. Pudens laudator est, cui in concinnatione blandimcnti dicenda mens suggerit. Deo ergo omnipotenti gratias,

    multa eruditione saginatum,

    didicimus. ut

    quas exercent vulgariter nescientes, in ipso disciSia

    plinarum fontepolaveris.
    scuisti

    enim Atheniensium schopalliatorum choris mi-

    las longe positus introisti;

    sic

    cui in vobis,

    dum
    ;

    vetera familise vestrss


    et

    togam, ut Grsecorum dogmata doctrinam feceris


    Didicisti enim,

    bona custodit, nova muUiplicat

    quod plus

    est apice

    esse

    dignitatis, dignos facit essc culminibus. Redditur qui-

    suis partibus speculativa cogitetur

    dem

    vestrse gloria ista origini,

    sed quod est clarius,

    qua profunditate cum : qua ratione activa cum sua divisione discatur; deducens ad Romuleos se-

    Romanam.

    merito impetrante personse. Fuerit in

    morem

    veteribus,
    et

    natores, quicquid Cecropidse

    mundo

    fecerant singulare.

    curulium celsitudinem campi sudore mercari,

    contem-

    Translationibus enim tuis Pythagores

    musicus, Ptolo-

    ptu
    tis

    honorum luce fulgere sed aliud genus virtuquxritur, postquam prsemium facta est Roma victolucis
    :

    mseus astronomus leguntur Italis. Nicomachus arithmeticus,

    geometricus Euclides audiuntur Ausoniis. Plato


    :

    rum. Noster candidatus post manifestam decertationem, debitum triumphum, dum nunquam viderit bella, sortitur. Judicio exigit

    theologus, Aristoteles logicus Quirinali voce disceptant

    mechanicum etiam Archimedem Latialem


    disti.

    Sicidis reddi-

    laureas, et congredi non nccessarium duxit armatis. hiter Ciceronis gladios et Demo-

    Et quoscunque

    disciplinas vel artes fecunda

    Grxser-

    cia per singulos viros edidit, te

    uno auctore patrio

    sthenis 'enituit, et

    utriusque propositi acumina, quasi


    collegit.
    ct

    mone Roma

    suscepit.

    Quos tanta verborum luculentia


    si

    natus in ipsa artium pace,


    Atticse perfectionis

    Nemo dissonantiam

    reddidisti claros, tanta lingux proprietate conspicuos,

    Romanse; nec praecipua gentium bona in societatem dubitet convenire. Unus es qui utrumque complecteris, ct quidquid viritim distributum poterat satis esse avidus maximarum rerumpossessor includis. Eloquentiam veterum, dum imitaris,
    metuat
    ,

    ut potuissent et
    didicissent.

    illi

    opus tuum prxferre,

    utrumque

    Tu artemprxdictam, ex

    disciplinis nobilibus
    introisti.

    natam, per quadrifarias Mathesis januas


    illam in
    libris

    Tu

    naturx penetralibus considentem, auctorum ijivitantibus cordis lumine cognovisti: cui ardua
    est,

    exsuperas. Dicendi
    requiris.

    formam doctissimis Est apud me epistolx vestrx,

    tribuis,

    dum

    nosse usus miracida, monstrare propositum


    ostenderej'

    molitur
    :

    quse hujus rei

    quod obstupescant homines evenisse

    miro-

    fidem faciat, veneranda compositio. XJtinam quse a vo-

    tam essent crebra quam suavia ! Dicaris propinquum laudare, in commune augmentum laborantem quia non est proprium, quod
    bis diriguntur,

    que modo naturis conversis facti dctrahit fidem, cum ostentet ex oculis visionem. Facit aquas ex imo surgenortes, prxcipites cadere, ignem ponderibus currere, gana ex raneis vocibus insonare ; et peregrinis flatibus

    forsitan,

    Par

    fuit

    IN LIRROS

    DE CONSOLATIONE PHlLOSOPHIyE PROLEGOMENA.

    !i6G

    calamos complet, ut musica possint arte cantare. Vide-

    tabunt?

    et

    mus per eam


    bita
    tali

    defcnsiones

    jam nutantium

    civiiatum, su-

    debunt

    se

    quando fuerint a stupore convcrsi, non auxqucdes nobis dicere, apud ^uos sciunt sa-

    firmitale

    consurgere, ut

    machinamentorum

    pientes talia cogitasse.

    auxiliis superior reddatur, qui desperatus viribus invenitur.

    Altera epistola ejusdem Cassiodori est quadrage-

    Madentes fabricx in aqua marina siccantur dura cum fuerint inQeniosa dispositione solvuntur; me:

    simo

    libri

    seoundi, quae

    sic se

    habet

    Boetio patricio Tlieodericus rex.

    talla

    mugiunt

    Diomcdis in
    :

    sere

    grues buccinant

    seneus

    Cum
    ratione
    tionis

    rex Prancorum, convivii vostri fama pellectus,

    anguis insibilat

    aves simulate fritiniunt; et

    qux pro-

    a nobis citharxdum magnis precibus expetisset, sola

    priam vocem
    imitari fas est

    nesciunt, ab ssre dulcedinem

    probantur

    emittere cantilenx. Parva de illa referimus, cui ccelum


    :

    hxc enim

    chimcdis sphsera
    ctu suo

    decurrere

    circulum humano consilio

    secundum solem in Arhxc alterum zodiacum fabricavit. Hsec lunam defefecit


    :
    :

    complendum esse promisimus, quod te erudimusicx peritum esse noveramus. Adjacet enim vobis doctum eligere, qui disciplinam ipsam in arduo coUocatam, poiuittis attingere. Quid enim illa pirxstantius,
    et

    qux

    cccli

    machinam sonora dulcedine modidatur,


    :

    reparabilem artis illuminatione monstravit

    parvamque mdchinam, gravidammundo, coslum gestabile, compendium rerum, speculum naturx, ad speciem
    xt/ieris incomprehensibili mobilitate volutavit. Sic astra,

    T,

    naturx convenientiam ubique dispersam virtutis sux gratia comprehendit. Et paulo post Sed quoniam nobis facta est voluptuosa digressio [quia semper gratum est
    de doctrina coUocjui
    senti tempore

    cum

    peritis)

    citharxdum, c/uem a

    quorum
    est
    :

    licet

    cursum sciamus, fallentibus tamen


    illis

    oculis,

    nobis diximus postulatum sapientia vestra eligat prx-

    prodire non cernemus. Stans quidam in


    et

    transitus

    quse velociter currere vera ratione cognoscis, se


    respicis.

    movere non
    cere,

    Quale

    est,

    hoc homini etiam faesse mirabile?

    quod

    vel intellexisse potest

    Quare

    meUorem, facturus aliquid Orphei, cum Et quantx 7iobis gratix fuerint actx, tantx vobis ex nostra xquabiU compensatione nferentur, qui et imperio nostro padulci sono gentilium fera corda domuerit.
    retis, et

    cum

    vos ornet tcdium rerum prsedicanda notitia, horo-

    quod vos
    ita

    clarificare possit, efficitis.

    logia nobis, puhlicis expensis, sine vestro dispendio, destinate.

    Idem Cassiodocus ad finem

    libri Dialecticse

    de eo-

    Primum

    sit,

    ubi stylus diei index per


    ostendere.

    umbram

    dem

    BtBtio

    loquitur

    Illud,

    inquit,

    competens
    labore in

    exiguam horas consuevit


    tudo
    solis

    mobilis et parvus, peragens quod tam


    discurrit,
    et

    Radius itaque immiranda magnixquiparat, Cfuod

    judicavimus recapitulare

    breviter,

    quorum
    :

    Latium eloquium

    res islx pervenerint


    :

    ut nec auctori-

    fugam

    solis

    bus gtoria sua pereat

    nobis plenissime rei veritas in-

    motum semper ignorat. tirent, et meatum suuin


    dibrio subjacerent.

    Inviderent talibus si astra scnfortasse deflecterent, ne tali luest illud

    notescat. Isagogen transtulit patricius Boetius,

    commen-

    C taque

    Vbi

    horarum de lumine
    si

    venientium, singulare miraculum,

    has et

    umbra

    de-

    monstrat? Ubi prsedicabilis indefecta


    metalla peragunt,

    rotaiio, si hoc et

    gemina dereUnquens. Categorias idem transtulit pairicius Boetius, cujus commenta tribus libris ipse quoque formavit Perihermenias supra memoratus patricius Boetius transtulit in Latinum, cujus commenta
    ejus
    :

    qux

    situ perpetua

    continentur ?

    artis inxstimabilis virtus, quse


    turse

    dum

    se dicit ludere, nasit,

    ipse dupUcia minutissima disputatione tractavit...Supta memoratus patricius Boetius de syllogismis hypotheticis

    prxvalet secreta vulgare. Secundum

    ubi prx-

    lucidissime pertractavit, etc.

    ter solis

    radios hora dignoscitur, noctes in partes divinihil deberet astris,

    IIL

    dens

    quod ut

    rationem

    cceli

    ad

    Procopius, Caesariensis es Palsestina, rlietor


    phista inter varias

    et so-

    aquarum
    ostendit,

    potiiis

    fluenta

    convertit
    :

    quorum motibus
    originis conditio

    suas historias scripsit de Bello

    quod

    ccelo

    volvitur

    et

    audaci prxsumptione

    Gothorum
    disit

    libros tres, in
    sic

    quorum primo quod Grace


    :

    concepta ars

    elementis confert,

    quod

    de Boetio,

    Laline redditur

    denegavit, universx disciplinx cunctus prudentium la-

    bor naturx potentiam, ut tantum pgssint nosse, perqui-

    Symmachus et jorum sanguine,

    ejus

    gener Boetius patricii, aUo mavero

    principes

    senatus Romani,

    et

    quod illum ex contrariis appetit imitari et si fas est dicere in quibusdam etiam nititur velle superare. Hoc enim fecisse dignoscitur Dxdalum volare. Hoo ferreum Cupidinem in Dianx
    rit.
    est,
    :

    Mechanisma solum

    consides faere, philosophix et xquitati supra cxteros

    mortales studuerant, inuUisque egenis tum

    tum externorum opibus


    gloriam
    citarunt
    evecti,
    :

    suis subvcnere. lli

    Bomanorum, ad ingentem

    deterrimos quosque in sui invidiam con-

    templo sine aliqua alligatione pendere. Hoc hodie-facit

    quibus delatoribus Theodericus rex persuasus

    muta

    cantare, insensata vivere, immobitia moveri.

    Me:

    viros clarissimos perinde ac res novas molientes occidit,

    chanicus, si fas est dicere, pene socius est naturx


    occulta reserans, manifesta
    convertens, miraculis
    ut

    eorumque bona omnia


    bus cmnanti iUi
    posuissent,

    publicavit.

    Sed paucis post


    est

    die-

    lu-

    cum

    ingentis piscis caput ministri ctp-

    dens

    ita pulchre simulans,

    quod compositum non


    te

    ilhid

    Theoderico
    occisi,

    visum

    caput

    esse

    ambigitur, veritas xstimetur. IIxc quia studiosius


    legisse

    Symmachi nuper

    dentibus quidem in inferius

    comperimus, prxdicta nobis horologia quantofacias, ubi aliter.


    te

    cius transmittere maturabis. Ul te

    mundi
    quales

    notum in illa parte pervenire non poteras. AgnoQuoties non sunt credituri

    labrum impactis, ocuKs vtro torve et furibunde intuentibus minari sibi plurimum videbatur. Unde prodigii
    novitate perterritus,

    membrisque prxter

    modum

    treme-

    scant per

    exterx genles; tales nos habere nobiles,


    auctores.

    bu7idus et horrens, in lectum citato gradu se recepit

    leguntur

    identidemque

    sibi

    togarum vim magnam ingeri jubendo

    qui viderint ? quoties hanc veritatem lusoria somnia pw-

    paulum

    (luievit.

    ElpecUo deinde medico omnibus, quem-

    AN. 51ANL. SEV. BOETIUS

    b68

    admodwfn accidissent, explicatis, in Symmachum Boe- A Thessalonicm) positi essent ConstantinopoU, Theodoricus tiumque patnttum a se scelus deflebat quo denique derex hssreticus tenuit duos senatores prseclaros et exconsu:

    plorato ex accepta calamitale dolore ingenti affectus,

    les,

    Symmachumet Boetium, et occidit

    interficiensgladio.

    haud longe post moritur cum primum hoc et ultimum injarise exemplum in sibi subjectos idcirco exercuisset, quianon, uti consueverat, diligenter pervestigata causa,
    :

    DECIMUM S^CULUM,
    NIMIRUM AB ANNO 900 ad AN. 1000.

    Cum
    glectu

    ossa Boetii multis abhinc SiEculis jacerent ne-

    in tantos viros animadverterat.

    Idem auctor
    sticianse Boetii

    libro

    terlio

    prsedictEe
    lisec ait.

    historife

    de

    perator
    gio,

    temporum minus honorata, Otho tertius imeadem marmore includi jussit inscripto elo:

    uxore Boetii superstite locutus

    Vnde

    vel

    Ruid ut

    quod composuit Gerbertus Ravennas


    is

    archiepi-

    quondam uxori
    et

    reliquum fuit ad viiam


    servili et rustico

    Symmachi jilix, ad miseriarum cumulum


    et

    scopus, magister olim Augusli,


    tifex creatus,
    Sj^lvesler

    qui

    summus ponest,

    secundus dictus

    quique

    habituinduta, quse egentibus facultates

    non secus

    ac Boetius ob esquiiitam reconditarum re-

    suas erogaverat,

    ad victum necessaria domos enim circumeundo foresque oppulsando, cibum dari sibi suppUcitcr precacseteraque
    :

    panem

    rum

    scientiam

    magus

    falso est habitus ab imperitis.


    :

    ab hostibus mendicaret

    Elogium autem

    illud his versibus expressit

    Roma
    B

    potens

    dum

    jura suo declarat in orbe,


    lumen, Severine Boeti,

    batur nil prorsus huic ignominise ea re affcrente. Et


    certe Gothi in Rusticianse

    Tu pater
    ConsuUs

    et patrise
    offlcio

    objicientes

    quod exercitus

    mortem conspiraverant, iUi Romani ducibus pecurdas lar-

    rerum disponis habenas,


    et

    Infundis himen studiis

    cedere nescis

    giens, Theoderici statuas disturbasset, csedem

    Symma-

    Grsecorum ingeniis, sed mens divina coercet

    chi patris

    Boetiique mariti uUa. Totilas tamen


    injuria piermisit, sed

    hanc

    affici

    nuUa eam aliasque omncs ab

    Imperium mundi. Gladio


    Libertas

    baccliante

    Gothorum

    Romana

    perit

    tu consul et exsul

    contumelia irnmunes conservavit.

    Insignes titulos prseclara morte relinquis.

    SEPTIMUM S.CULUM,
    NlamUH AB ANNO 600 AD
    AN. 700.
    vitae

    Nunc dccus
    sanctitalem

    imperii, sumrhas qui prsegravat artes

    Tertius Otto sua

    dignum

    te

    judicat aula;
    laboris,

    Beda, venerabilis dictus propter

    JLternumque

    tui statuit

    monimenta

    morumque
    brum

    gravitatera, tanti fecit

    Boetium ejusque
    li-

    Et bene promeritum meritis cxornat

    honestis.

    doctrinam, ut comnientarios scripserit in Boelii


    de Trinitate. De

    UiNDECIMUM SyECULUM,
    NIMinUM AB ANNO 1000 AD AN ItOO.
    Sigebertus

    eodem
    liic

    Boetio lionorate et ho-

    norilice

    multapassim

    auctor praedicat.

    monaclius Gemblacencis,

    ordinis

    S.

    OCTAVUM SiECLLUM,

    Benedicli, qui inter historicos

    non ultimum locum

    ^ habet in suo de scnptoribus illustribus opere, dubiNlMlnUM AB ANNO 700 AD AN. 800 Paulus diaconus, qui rogatu AdelburgaH iiliaj Desitat num Boetius conferendus, an prieferendus phiderii regis

    multa ad Eulropii bistoriam addidit, libro septimo bujus appendicis, postquam dixisset JoanTheodorurn, Importunum
    et

    losophis

    et

    sajcularibus

    et

    ecclesiasticis.

    Boetius,

    inquit cap. 37, vir consularis confcrcndus, vel prsefe-

    nem papam,

    Agapitum
    :

    rendus philosophis

    et ssecularibus et ecclesiasticis

    quia
    intei'

    cousulares viros, aliumque Agapitum patricium ad

    nos ambiguos esse facit, an inter sxcularcs, an


    ecclesiasticos scriptores fuerit illustrior?

    Justinum legatos in itinere demoratos

    fuisse, addit

    Theodericus rabie suse iniquitatis stimulatus,

    Symma-

    sxculares,

    chum exconsulem

    ac palricium, et Boetium seniorem et

    exconsulem catholicos viros gladio trucidavit.

    NONUM SyECULUM,
    NlMinUM AB ANNO 800 AD AN. 900.
    I.

    Laudent eum quod Isagogas, quod Perihcrmenias, cpiod Categorias transliderit de Grseco in Latinum, et exposuerit; quod Topica Ciceronis exposuerit, quod Anteprsedicamenta, quod Ubro de Topicis DifferenLiis, de Cognitione dialecticse et rhetoricse, el Distinctione rhetori-

    corum locorum, de Communi Prsedicatione


    r,

    potestatis el

    Ado,

    Viennensis archiepiscopus, qui breviariuin

    possibiUtatis , de Categoricis etllypotheticis Syllogismis


    et aUa muUa scripserit, quod Arithmeticam et Musicam Latinis scripserit. Nos ecclesiastici laudamub eum cjuod Ubrum de Sancta Trinitate scripserit, quod exsiliatus a Theodorico Gothoium ei lialorum rege, pro eo quod tueri volebai Ubertatem Romanse urbis,

    ohronicorvim ab origine

    mundi ad sua usque tempora


    de Joanne

    Ubros

    prodiictum
    pontiflce ait
    dtricus

    composuit, loquens
    :

    summo
    Theo-

    Cum

    rediens

    Ravennam

    venisset,

    eum cum comitibus

    cseteris carceris

    afflictione

    peremit, invidia ductus, quia cathoUcse pietaiis defensor Justinus

    eum

    honorifice

    suscepisset.

    Quo tempore

    sc7'ipsit

    librum de Consolatione philosophise. Hic ab


    est.

    eo-

    Symmachum

    atque Roetium consulares viros pro cathooccidit.

    dem

    rege Thcodorico ocoisus


    II.

    Uca pietate idem Theodoricus


    II.

    Honorius Augustoduneusis Ecclesia; presbyler


    Cbrou.
    :

    ii;

    Anastasius apostolica; bibliothecse custos et instaurator, qui propterea dicitur Bibliothecarius, in sua

    Boctius, ait, patricius vel consul scripsit U-

    pon1 iticum Historia ad Joannera

    ha3c de Boetio scribit

    Eodem,

    inquit, tempore,

    cum

    Id supraicripti, id est

    papa

    Joannes cum scnaloribus Theodoro exconsule, Importuno


    exconsule, Agapiio exconsule (Agapito patricio defuncto

    brum de Sancla Trinitate, et alium de Consolaiione, ei quadrivium de Grxco transtuUt, id esi Arithmeticam, Musicam, Geonwiriam, Astronomiam. Dialecticam vero explanavit. A Theodorico Golhorum rege Mcdiolani intcrficiiur.

    569

    IN

    LIBROS DE nONSOLATIONE PHILOSOPHIyE PROLEGOMENA.

    370

    DDODECIMDM S.ECULDM,
    NIJIIRUU AB
    AiN.VO
    I.
    I

    A
    1200.

    100

    AD

    AiN.

    DECIMDM QUARTUM S^CULUM, NIMIRUM AB ANNO 1300 AD AN. 1400.


    I.

    Philippus Pulcher, Francorum rex, ut refert Petrus

    Joannes Saresberiensis natione Anglus, episcopus Cavnoteusis, qui inter alia opera scripsil Policraticmn
    sive de i\ugis curialium et Vesligiis

    Berlius prrefatione in libros Bo(!tii de Consol., tanti


    feoit ho.s

    Consolationis philosophicae libros, ut


    Laiine intelligeret, tamen

    quam-

    philosophorum,

    vis ipse

    pro benelicio ha-

    in lioc

    oodem

    opere,

    libro

    septimo, capite decirao


    Si inquit, mihi

    buerit,

    quod

    ipsi

    Joannes Magdunensis, poeta, uttunc

    qninto, hunc Boelii librum de Consolatione pliilosophite

    ferebant tempora, eruditus eos Gallice a se redditos


    inscripsisset
    :

    plurimum commendat.
    planiim
    erit hiec in

    non

    cre-

    asservatur ejus operis exemplar adhuc

    dis, liber. de Gonsolatione philosophise revolvatur attentiiis, et

    hodie

    Lutetiffi in bibliotheca

    Augustinianorum.

    contrarium cedere. Et

    licet

    n.

    liber

    ille

    Verbim non exprimat incarnatum, tamen


    non mediocris auatoriexiclceratse
    T,

    Maximus Planudes, monaclnis Constantinopolitanus, nihil moratus superbam Grc-rcofum consuetudi-

    apud
    tatis

    eos qui ratione nituntur,


    est;

    cum ad reprimendum quemlibet

    mentis dolorem-, congrua cuique medicamenta conficiat.

    nem. qui Latinos libros GrEece reddere non solent, tantihabnit librosBoetii de Consolationephilosophice,
    illos ut

    Nea Judieus quidem nea Grsecus sub prxiextu religio7iis mcdicinx declinet usum, cum sapientibus in fide ct
    in perfidia desipientibus sic vividx rationis confectio
    proficiat artificiosa, ut nulla
    rcligio

    Grceco sermone fuerit interpretatus. Et hoc

    exeraplar servatur in bibliotheca regis.

    DECIMUM QUINTUM SiECULUM,


    NlMinUH AB ANNO
    I.

    quod miscet aboSine


    diffi-

    1400 AD AN. 1500.

    minari aiuleat, nisi


    cultate

    cjuis rationis expiers est.

    profundus

    est in sententiis, in verbis sine levitate

    conspicuus, orator vehemens, effiaax demonstrator.


    id

    Ad

    Laurentius Valla, patricius Romanus, vir ipse eru-

    quod sequendum

    est,

    nunc prolabitur suadens, nunc

    quasi stimulo necessitatis impellcns.


    II.

    non modo ait Boetium Latine loqui, quemadraodum refert Julius Scaliger, verum eumdem Boetium vocat eruditorum ultimum, praefatione in
    ditissimus,
    libros suos Dialecticos. JVec, inquit, aliter sentit eru-

    Huic addi potest auctor


    qui inter opera
    est
    S.

    libri

    de Spiritu et Anima,
    :

    ditorum ultimus Boetius, magis, ut mihi videtur, Platoniaus

    Augustini refertur
    asserunt huno

    si

    tamen vera
    G

    quam

    Aristotelicus
    se

    quos auetores

    parum

    inter

    coujectura Vincentii in Speculo historiali, et abTrithemii,

    se distare

    docturum

    quodam
    II.

    loco promisit.

    batis

    qui

    auctorem esse
    sit,

    Hugonem
    lum
    serit,

    a sancto Victore, quippe qui florebat anno


    :

    SancSus Antonius archiepiscopus Florentinus, ordinis PrcTdicatorum 2 parte Histor., titul.


    4,

    Christi 1130

    hic enim auclur, quisquis

    non

    so-

    ducit honori referre cogitationes et verba Boetii

    de Boetio honorilicentissime scripsit.

    H, cap. 2, Cum, inItalia

    cupile

    undecimo dicens Kens nuna caput summis innuna desidit in infima, et caetera que habentur
    :

    quit, Theodoricus rex

    Gothorum rempublicam in

    opprimeret temporibus prioribus, Boetins senator clarissimus, ut infra dicetur de sapientia ejus, amator reipublicse

    metro 4
    utitur
    esse

    libri

    quinli Gonsolationis philosophia?

    sed

    capite Irigesimo septimo ejusdem Boetii auctoritate


    :

    in nniltis regi se pro justitia opponebat,

    Boetius,

    inquit dicit intelligenlam solius Dei

    et propiei\

    generis nobilitatem et eloquentiam


    essei opinio,

    cumque apud om-

    admodum paucorum hominum.

    nes de

    eomagna
    Isssse

    etiam ab ipso rege time-

    DECIMDM TERTIDM S^ECDLDM,


    NIMIRUM AB ANNO
    Sanctus
    1200 AD AN. 1300.

    batur

    quare ui creditur subornatis quibusdam utipsmn


    majestatis accusarent, dixerunt quod ipse

    crimine

    prodita civitaie
    Uberarei

    Romana Anasiasium

    prijicipem in Ita-

    mirum in dem suis in


    mentariis
    :

    Thomas omni nostra pro?diraiione major, modum commendat merita Boeiii, non qui- ^
    libros de Consolatione philosophica

    liam evocaverat, ut rempublicam de


    :

    manu

    Theodorici

    com-

    quamobrem sumpta occasione ipsum cum quibusdam aliis Romanis nobilibus apud Papiam exsilio
    relegavit, ubi in carcere positus librum de philosophise

    siquidem

    hcec, ut

    probavimus, germana
    sua potius freuti-

    non suut

    sancti Tho.-nae opera, sed

    Consolatione scripsit
    Et capite
    quit,

    itbi

    demumab
    :

    eo interficitur.

    quenli liujus aucloris laudatione, qua Boetiimi tequans

    summis
    tatis

    Eoclesi;e doctoribus,

    ejusdem auctoritate
    1

    Sigebertum Eo tempore, inSymmachus patriaius rempublicam Romanam


    15, citans

    tur ad faciendam lidem. Sic

    p. q. 10, a. 1, selerni-

    iUuslravit, et

    cum

    eo gener ejus Boetius vir consularis,

    detinitionem, quara ipse dicit a Boetio positam,


    :

    conspicuus in utraque lingua, erudiiione


    liberatium, quas pene
    tulit

    omnium ariium
    Latinum
    trans-

    cajteris posthabitis, particulatira explicat

    Mternitas,

    omnes
    III.

    Grseco in

    inquit,

    est interminabilis

    vitx tota simul et perfecta

    eloqidum,

    possessio, ut habetur v de ConsoL, prosa 2, circa prin-

    cipium. Sio q. 29 eiusdem parlis iu


    contra, affert personae

    argumento Sed

    Jacnbus

    definitiouem

    quam

    dicit esse

    rum
    sti

    S.

    Philippus Bergouiensis ordinis EremifaAugustini iu snpplem. Chronic. ad anu. ChriBoetius,


    inquit,

    Boetii lib. de

    Duab.

    N.it.,

    pouit

    Persona, inquit,

    cst

    hancque particulatim exrationalis naturx individua

    500.

    Anitius Manilius Severinus

    Christianissimus vir et consulari dignitate insignitus,

    substantia. Et sic de caeteris.

    que

    ac philosophus

    celeberrimus,

    Symmachique

    : .

    571
    patricii gener iisdem temporibus

    AN. MANL. SEV. BOETIUS.


    Romse clarissimus
    eo

    072

    fuit

    doctus, et in ssecularibus litteris

    omnium
    eloquio,

    suo tempore

    Hunc quidam Manilium

    vocant,

    qiiod

    a Manilio

    eruditissimus, gener
    et

    Symmachi

    patricii fuit. Vir Grseco

    Torquato originem duxisse tradant. Qui cum vere catholicus esset, nec Arianis etiam

    Latino

    copiosissime

    imbutus

    quippe

    qui

    perswpe rogatus ob-

    temperare

    vellet, et

    ipse a

    Theoderico rege sub vela-

    multa volumina tam Aristotelis quam aliorum philosophorum de Attica lingua transtulerit in Latinam inge:

    mento

    affectatse

    libertatis
    et

    post socerum

    suum

    Ticini

    nio subtilis, sensu

    promptus, atque catholicus ; sermone

    exsulare jubetur,

    postmodum
    :

    instigantibus hsereticis

    perpetuo

    damnatur in qua quidem calamitate constitutus ad recreandum animum suum, cwn in mathematicis doctissimus esset, chiterinum e nervo primus excogitavit et excidit, quod quidem modernis temporibus, musicis celebre instrumentum habetur. Ibidem quoque constitutus ad multorum utilitatem prxclarissima atque innumerabilia quasi edidit opuscula, et quse ad
    carcei'i

    sancti Benedicti constat amimonte Cassino cum Teriullio Placidi monachi patre senatore in ejits mensa comedisse. Scripsit multa prseelara volumina, de quibus ego

    nec Tullio inferior,


    citiam habuisse,

    quem
    in

    et

    i'eperi subjecta.

    Ad Symmachvm
    diutiss., etc,
    .

    tricium de Sancta Trinitate

    socerum suum Romanse itrbis palib. i, incip^it Investigatam


    :

    manus devenere hsec ipsa sunt. Et postea Hunc denique virum optimum et sanctum Theodoricus rex cum in sententiam suam omnino flecti nonposset, Arianorum
    :

    De Unitate
    et Filius, etc.

    Trinitatis

    lib.

    i,

    incipit

    QuaBro an Pater

    rabie concitatus, post longum carceris squalorem, im-

    perante Justino seniore Augusto, anno


    nostri 520
    sit
    :

    scilicet

    Domini

    De Duabus Naluris in Christo lib, i, Anxie te quidem, etc. De Fide ad Joan. diaconum lib. i, Christianam ii-^

    apud Fapiam pro

    catholica fide occidi jus-

    dem

    novi.

    cujus corpus ibidcm in divi Augustini templo adhitc

    habetur conditum. Et sunt qui dicant

    eum
    et

    in catalogo

    De Unitate et Uno lib. i, Unitas est qua, etc. De Eisagogis Porphyrii lib. ii, Hiemantis
    temp. Li secundam ejitsdem editionem
    Jn Categorias Aristotelis
    hi
    libri.
    lib. ii,

    anni
    hic.

    sanctorum eam ob rem fuisse relatum,

    sanctum Se-

    verinum vocitatum.
    IV.

    lib. i,

    Secundus

    Expeditis his,
    i,

    etc.

    Hermolaus Barbarus, patricius Venetus, archiepiscopus


    et

    Perihermenias

    ejusdem

    lib.

    Magna quidem
    Alexanderin.

    patriarcha Aquilegiensis, in sua praefatione

    quam

    habuit,

    oum

    libros Aristotelis

    domi

    coepit prae-

    hieditionem ejusdem secundam

    lib. vi,

    legere. Qui, inquit, puiant, hunc

    aditum patere nemini


    intraverit, in
    tales scholas

    qui scholas illas philosophix

    nunquam
    nec

    De Divisionibus lib. i, Quam magnos studiosos. De Depiitionibus lib. i, Dicendi ac disputandi.

    magno versantur
    nec Marcus

    errore

    quandoquidem
    Brutus,
    :

    Ad

    Categoricos Syllogismos introduct.

    lib.

    i,

    Multa
    etc.

    Varro,

    nec

    Plantius,

    nec

    veteres philosophi.

    Ckalcidius, nec Boetius ingressi

    non Alexander, non

    In Topica Ciceronis

    lib. vi,

    Exhortatione tua,
    iv,

    Themistius, non Porphyrius, non Jamblichus, non Simpjlicius,

    De
    rendi.

    Differentiis

    topicis

    lib.

    Omnis

    ratio disse-

    philosophi tamen eminentissimi, et Aristotelis

    interpretes juratissimi fuere.

    De Syllogismo
    res.

    categorico

    lib. ii,

    Multa Graeci vete-

    V.

    orator,

    Angelus Politianus, qui excellens cum poeta, tum multa tam Grrece quam Latine edidit opera,
    \,

    in suis Miscellaneis, cap.

    de

    Boetio sic loquitur

    Quis Boetio vel in dialecticis acutior? vel subtilior in

    mathematicis? vel in philosophia locupletior? vel in


    theologia sublimior ?

    Quam

    tanti juniores etiam philo-

    De Syllogismo hypothetico lib. ii, Cum in omnibus. De Hebdomadibus lib. i, Postulas ex hebdom. De Arithmetica lib. ii, Inter omnes priscee. De Musica lib. v, Omnium quidem perceptio. De Philosophica Consolatione lib. v, Carmina qui quondam.
    hi Geomctricam Euclidis
    triti.

    omnium perspicassimi fecerunt, P ut Aquinatem Thomam, divum hominem, magnumque


    sophi longe (arbitror)

    lib. iii,

    Qui vero, mi Pavohtnt,


    lib,
    i.

    illum

    Thomx

    praeccptorem (Deus bone,


    :

    quos viros!)
    his, inquit

    De disciplina scholarium, ut
    Vestra. Indignus est
    ille liber,

    aliqiti

    habere mcruerit enarratores


    Vallinus, quffi sanctus
    tate etde

    nimirum

    in

    qui tanto viro tribuatur,

    Thomas

    in Boetii librosde Trini-

    nec etiam docti hunc Boetio tribitunt.

    Hebdomadibus
    Boetii

    scripsit;

    quod commentaria

    De Locis

    rhctoricis lib.

    i.

    in

    libros

    de Consolatione philosophiaj, qua;

    vulgo sancto Thomae tribuuntur, hujus sanctissimi


    doctoris

    De Prsedicatione

    potestatis

    lib.
    i.

    i.

    non

    sint.

    Epistolarum ad diversos

    lib.

    DECIMUM SEXTUM S^CULUM,


    NIMIRUM XV ANNO
    I.
    t

    Alia qitoque nonnulla scripsisse dicitur

    sed

    ad no-

    oOO AD AN. 1600.

    titiam meafn non venerunt. Moritur eodem anno quo

    Symmaclius

    patriciits, et

    Joannes papa sub Anastasio

    Joannes Tritenhemius abbas Spanheimensis in Catalogo scriptorum ecclesiasticorum. Boetius, inquit,


    Manlius Severinus, consul ordinarius Romx, philosophus, orator,
    et

    imperatore, jussu Theodorici regis ad

    Ravennam post
    anno Domini

    diuturnum exsilium

    in carcere jugitlatus,

    524, indict. %, et sitb nomine ScveiHni catalogo sancto-

    poeta insignis, in divinis Scripturis

    rum

    insertus dicitur.

    IN

    LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI/E PROLEGOMENA.


    IL

    574

    A
    :

    V.

    Julius

    Ca-^sar

    Scaliger, vir in republica litleraria

    celeberrimus, Boetium ssepissime laudat


    percritico.
    ars, sapientia facile provocat

    ut in Hy-

    Boetii Severini, inquit ingenium, eruditio,

    Justus Lipsius, qui cum ob eiimiam suam doctrinam, tum maxime ob ingenuum animi candoreni doctis pariter ac probis omnibus colitur, non solum laudat Boetium in
    civili

    omnes auctores,

    sive

    illi

    sua doctrina aliisque sui?

    Grxci

    sint, sive Latini.


    :

    Sxculi barbarie ejus oratio soat quse libuit hidere in poesi,


    cultius, nihil gravius
    :

    luta deterior invenitur

    Janum Bernarlium cognatum suum, de Consolalioneabhoc illustrata et emenoperibus, sed scribens ad


    data, hos protulit Phaleucos
    :

    divina sane sunt, nihil

    iltis

    neque

    densitas sententiarum venerem, neque

    acumen
    illo
    :

    abstulit

    En

    Boetius

    ille,

    qui sophorum

    candorcm. Equidem censeo paucos

    cnm

    compaVallam

    rari posse. Valla docet illum Latine loqui

    at

    In primis sophus esse gloriatw : Qui doctum nimis, et satis disertum

    Boetius bene sapere. Hinc idem Scaliger de


    Boetio canit in Divis
    :

    odem

    Scriptum hoc

    edidit,

    omnium bonorum
    id tcnebras

    Bonum judicio. Sed


    :

    Divinx enumeres ingentia semiyia mentis


    Dotibus accedant Curia, lingua, lares.

    Mvo

    aut ingenio suopte, habebat;

    Haut

    satis est
    :

    adpone polum, pars

    esse Boeti

    Quas Bernartius ille, flos meorum Belgarum pepidit, faeemque claram

    CcBperit

    at

    nondum munera
    III.

    tota capis.

    se prsetulit

    hanc sequere, quisquis

    Doctrinie sapientisequc cultor

    Non
    eitollit,

    audire, sed esse, concupiscis.

    Lilius

    Gregorius Gyraldus etiam inter doctos no-

    DECIMUM SEPTIMUM S^CULUM,


    NIMIRUM AB ANNO 1600 AD HANC NOSTRAM jETATEM 1779. Inflnitior sim, si quae hoc nostro seeculo in laudem Boetii dicta sunt, haec omnia recensendo enumerare
    velim; nullus enim est aut historiographus, aut theologns, qui de illustrissimo illo auctore non fuerit ornate et honoriflce locutus. Consule
    niura,
    si

    lissimus Boetium pariler


    Poetar. Histor. dial.
    b.

    summis laudibus

    de

    Sed, inquit, hujus xtatis alios

    afferamus, quos inter Boetius Anicius Manlius Severinus,

    risque in

    Romanus patricius et exconsul, qui a nostris plemartyrum catalogo ascribitur. Hic cum Symet ipso

    macho
    dunt,

    patricio, Boetii, ut plerique

    omnes tra-

    placet Baro-

    socero

    Theodorico

    Ticinum

    relegati, deinde necati sunt,

    Gothorum rege primum quod in libertatem


    velle

    populum

    Romanum

    viderentur

    vindicare.

    Fuit

    Annal. ecclesiast. tom. VII, ad an. 522; D. Petrum a Sancto Romualdo in Thesauro chronologico, tom. II, ad an. 510; aliosque omnes bistoriographos
    vide
    inscripsit la Cour sainte, ubi

    omni disciplina egregie doctus, quod vobis liquido ex ejus monumentis constare potest. Sed quod ad prsesentem materiam attinet, inpangendis versibus mira usus est facilltate. Deilloplura colligere. supervacaneum, quando ejus volumina nota sunt omnibus. Ejus certe ingenium ad eas artes, qum supra litteBoetius, ut scitis, in

    reverendum Patrem Caussinum in libro quem propouendo ideam viri

    vocat homme d'Etat, pluribus agit de nobilitate, de doctrina, de consiliis, de morte Boetii. Lege etiam, si lubet, Gerardum Joannem Vossiuni de Poetis La-

    quem

    tinis cap. 3

    ras sunt,

    mirum

    in

    modum

    celebratur ab ejus occisore

    Zeno posteaque Anastasius,


    verinus, vir Latine
    et

    Quibus, inquit, temporibus in Oriente in Italia Odoacer, et exinde

    Theodorico rege.
    IV.

    Theodericus rexit, claruit Anitius Manlius Boetius SeGrssce doctissimus, in

    omni diVa^-ronis

    Magdeburgenses, centuria

    6,

    cap. 10 de Episcopis

    sciplinarum genere exccllens quoque

    Boma a

    et Doctoribus, Boetius, inquiurit,

    Anius Manilius Seet

    verinus, patricius et consul, vir Grxce

    Latine doctis-

    temporibus non habucrit undecunque doctiorem. Quantum idem carmine valuerit, ostendunt libri quinque de
    Consolatione

    simus

    fuit, et

    multo in philosophia aliisque disciplinis,


    ligata oratione C07iscriptos libros poste-

    philosophix, quos exsul

    Ticini scripsit.
    vel

    tum

    soluta

    tum

    ris reliquit.

    Omninonihil in poesi venustius habuit illud xvum, D etiam quod proxime antecessit.

    IDEA LIBRORUM BOETII

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHl^..
    Opus hoc, mole parvum, doctrina maximum, est series argumentorum naturali lumine cognitorum, quibus mens humana adversis casibus suscitata, ad primam causamultimumque flnem attentione sic erigitur, ut haec exutis praejudiciis veritati assequendae

    LiB. I..

    AFFLICTIO BOETII.
    Boetius suarum miseriarum
    (Metro
    l)

    utconscius, sicimpaliens, contrarias undique exquirit


    cogitationes, quibus

    mceror

    possit

    si

    non

    fugari,
    1)

    saltem minui
    sed

    hino

    animum
    sibi

    convertit (Pcosa

    ad
    :

    virtutique colendae aptior efUciatur.

    Propterea hoc

    praesides carminiim

    musas

    quondam
    tristitiae

    familiares

    opus incribitur Consolatio philosophiae, distribuiturque in tres partes, quarum prima complectitur affli-

    harum remedia, ceu]nova


    in

    irntamenta,
    ;

    excipit fugatque [cogitalio

    ctionem Boetii: secunda Consolationem philosophi;


    tertia contraria, quaeillius consolationis

    Boetius aniraadvertit se

    philosophica cujus ope summa reruni omnium,

    vimminuere

    nou [Metro

    2)

    videntur, argumenta

    cum

    responsionibus.

    inertia versari.

    ignoratione modo, sed etiam [Prosa 2) ^Tum aucto sensim Philosophiae {Me-

    575
    fro 3) liimine,

    AN. MA.NL. SEV. BOETIUS.


    recognoscit
    ;

    576
    (Metro

    {Prosa 3) Philosophiara

    primum quidem ipsam A ut ad veritatem et yirtutem, adeoque deinde cum antiquos, tum rem divinum excitet.
    impugaa:

    recenliores philosoplios similibus miseriis


    tos

    LiB.

    iir.

    At
    I

    nisi ha?o

    concesseris esse

    mala,

    fa-

    quidem, sed non (Metro

    4)

    expuguatos

    ita ut la-

    tearis necesse est, in his

    non
    I),
    :

    esse nisi falsam felici-

    nien veteri prsejudicio ductus, non desistat


    losophia (Prosa 4) de suo

    cum

    Phi-

    tatem

    (Prosa

    et

    Metro

    qu
    unde.

    ante pellenda

    est,

    exsilio conqueri, causatus

    quam

    vera felicilate fruaris


    inquit,
    iis

    solum (Metro
    lutum,
    accipere.

    5)

    liominem videri

    divinis

    legibus so-

    Tertio,

    non etiam

    juste conqueritur

    ille,

    et praipostero veluti

    ordine poenas prfemiaque

    qui amissis
    felicitas

    quibus falsa assumptione versari creditur, tanto aptiorestad assequendniitaxat, in

    CONSOLATIO PlilLOSOPHIiE
    Poslquam^Philosophia praamonuit, {" (Prosa 5) exsilium adversamque fortunam Boetii male sic vocari; 2 (IMetro6) mentem Boetii nondum posse validioribus

    dam veram
    Atqui
    falsa
    tu,

    felicitatem

    hio

    euim tanto
    iis

    liberior est

    miseriis, qua2 iinica conquestionis causa.


    J'.anli,

    amissis
    felicitas

    duntaxat, in quibus
    creditur,

    assumpli

    me

    versari

    tanto

    remediis curari;3 (Prosa6) se deinceps

    aptior es ad as- oquendara

    veram

    felicitatem.

    Primum quiJ"m ea duntaxat amisisti, in quibus illa, qufe est in Boelio, cum sui tum Dei noquanquam (Metro 7) perturbationibus obscu- falsa assumptior.o creditur esse felicitas tale enim est generatim (Prosa 2) omne bonum creatum, ad rata; eadem Philosophia tria proponit, ad c-.onsolandnm Boetium, argumentorum genera; qiiorum ])ri- quod male applicatur (Metro 2)ingenita nobis summi mum minoris; secundum majoris; terlium maximi boui cogitatio. Tales sunt (Prosa et Metro 3) diviusuram
    tione,
    :

    dicit esse ponderis.

    life.

    Tales (Prosa 4
    et

    et

    Metro 4)
    et

    magistratus.

    Talis

    Primo, inquit, qui sese commisit arbitrio dominfe,

    (Prosa ^

    Metro
    Talis

    5)

    potestas. Talis (ProsaGet

    Metro
    corca-

    quam

    novit

    tam inconstentem, quam

    allicientem,
    is

    et

    6) gloria.

    (Prosa 1
    et

    Metrol)
    8)

    voluptas

    mali nou rarius

    quam

    boni pareutem,
    illato,

    cum

    ea
    si

    non
    plus

    poris.

    Talia

    (Prosa 8

    Metro

    omnia bona

    debet eonqueri de malo sibi

    prajsertim
    :

    duca.

    boni quam mali ab eadem aeceperit dominus enim et domina absque ulla mancipii injuria suo jure titi possunt nec mancipium, quod male excipi poterat, conqueri tum potest, cum bene excipitar.
    :

    Deinde aptior (Prosa

    9) es

    propterea ad assequen-

    dam veram

    LiB.

    II.

    nimirum veram summi boni cogitationem, aspirante tamen Deo, qui ideirco (Mealiquod enim est (Prosa 10) tro 9) [invocandus est
    felicitatem,
    :

    Atqui

    tu,

    Boeti,-'te

    commisisli arbitrio
    \)

    summumbonum,
    homo
    (yJie/ro

    videlicet Deus, cui cogitando

    omnis

    (Prosa

    \)

    fortunae

    quam

    nosti

    (Metro

    naturaliter p

    10)

    vacare debet, tanqu am (Prosa


    :

    H)

    tam (ProsaT) inconstantem, quam (Metro 2) allicientem boni malique dominam, et a quaplus boni (Prosa cum, eadem for3 ct Metro 3) accepisti quam mali
    :

    puer optiman educatiouem, adolescens summos honores, vir optimum socerum, optimam uxorem, optimos liberos, et, quod praestantissimum est, optimura semper animum, quibus discere potuisti, pari prudentia et suminas et infimas
    tuna duce,
    acceperis,

    rerum omnium fini quod utdoceatur homo (Metro H), ^suam meutem atteutius meditetur: hac (Prosa 12) quippe meditatione discet, omnia esse facta a Deo regi, et ad Deum esse referenda
    ultirau
    :

    hac cogitatione (Metro 12) felices sumus, nec infelices, nisi inspectis rebus caducis eadem cogitatio aut
    deleatur, aut saltem obscuretur.

    conditiones honiini esse fugiendas.

    ARGU.MENTA CONSOLATIONI PIlILOSOPHICJi CONTRARIA CU.U R ESPO SION BUS.


    ?!

    Secundo, inquit. nec est justa conquerendiratiode amissis iis, qua3 tantum abest, ut boua sint, utpotius

    Quo autiquiora sunt prwjudicia, eo


    suppetunt, quae adversus illam

    diflicilius

    hsec

    exuuntur; propterea Boetio praidictiscommoto plura


    philosophia;
    doctri-

    mala liuman raentis bonuin quippe est, adeoque gratiai potius, quani quereUie causa, privari
    sint
    :

    nam opponat;
    sponsiones.

    sed suaj

    non desunt Philosophiaj

    re-

    malis.

    Alqui quae amisisti, o Severine, divitias nirairum,

    LiB. IV.

    I.

    Si (Prosa i)Dens, inquit Boetius, xaun-

    genus quaj vocas bona, haec (Prosa 5) mala potius sunt animi, quam bona miseriae potius quam felicitatis causEe propterea enim (Metro 5)
    et

    cajtera iJ

    dum

    regeret,
    :

    nec virtus praemio,

    nec vitiuin sua


    experianiur.
    Philosophia, nec

    careret po^na

    cum tamen contrarium


    I*

    Nec (Ibid)

    virtus ipraemiis, inquit

    aetas

    majorum

    nostra fuit felicior; quod


    cupiditate tenereutur

    illi
    :

    minori,

    suis caret vitium suppliciis.

    Enim

    (Metro i)

    probi

    quum

    nos, liorum

    propterea

    Deo adhserentes cogitatione, huraanasunt


    tentes,

    in patria,

    (Prosa 6) potentia in improbo magistratu nacta pluriraas edit strages quod nimis patet
    plo (Metro Q) Neronis
    :

    sedem exem-

    a qua improbi exsulaut. 2 (Prosa 2) Probi sunt poimprobi impotentes, ex eo (Metro 2) prtesertim, quod
    illi

    propterea (Prosa
    duci,

    7)

    famaipsa,

    qua optimus quisque videtur


    vita,

    (Metro 7)
    :

    tanquam altera morlem gerninat tandem aliquando


    8)

    turbationibus. 3o (Prosa 3)
    in (Melro 3) bestias
    4)

    moderentur, hi suis obsequantur perPro'bi in deos, improbi

    mente convertuutur

    hinc im(Me-

    fatiscens

    propterea (Prosa

    fortuna,

    quaj vulgo

    probi (Prosa

    miserrirai sunt,

    quorum

    idcirco

    dicitur prospera,

    menteminvolvens tenebris, eamdera

    tro 4) praestat misereri.


    II.

    inducit

    ciim in errorem,

    tum

    in vitium,

    quibus
    haec

    Sua

    sit

    probis

    felicitas,

    sua improbis miseria,

    fortuna, quaj vulgo habetur adversa, sic

    liboi-at,

    dicit

    Boetiui,

    cur priEterea,

    Deo

    mundum

    regente

    ; :

    577

    IN

    LIBROS DE CO.NSOLATlOiNE PI11L0S0PH[J PROLEGOMEiNA.


    commodis
    in-.pro-

    {Prosab), et probi incommodis, et


    bi afflciantur
    ?

    (ro 2)

    Deus, cujus est omnia cernere, novit


    'libertas

    modum,

    quo humana
    responderi possunt. Priconciliari.

    cum

    divina providentia possit

    Plura,

    dicit Philosophia,

    enim quamvis (Ibid.) germana tanta? dispositioniscausa ab homine ignorarettir, eidem tamen lioniini non propterea dubitandum, quin omnia recte

    mum

    V. {Prosa 3)

    Quomodo, qumrit
    quippe quae
    nescit,
    est

    Boetius, providentia

    divina, utpote certissima,

    conciliari poterit

    cum

    hu-

    mana

    libertate.

    expers necessitatis?

    homo potest, ut vulgus Deiude hae (Prosa 6) vices non minus providentieedivinse sunt, quamfati; quare
    flerent (Metro 5)
    :

    admirari id

    miratur eflecta

    coelestia.

    sic in hoc mens hunec omnia novit, ut a notis progredi nitatur ad ignota?

    {Metro 3) an quia ut in coeteris,

    mana nec omnia


    ilssc

    ut
    sic

    (Metro 6)c8etera in

    quodam

    circuitu versantur

    (Prosa 4) concordia,

    Philosophia

    refert,

    id-

    (Prosa 1) fortuna, etiam adversa, ulpote qucE


    orilur,

    circo videtur difflcilis, quia divina

    prseuotio

    humacapitur. in

    Deo

    ad

    Deum

    referenda, ut (Metro

    7)

    homo

    nam

    influite superans,

    mente humana non

    lion nisi post susceptos labores fruatur optatis.

    LiB. .V

    Sic quidquid Stoici (Metro 4)

    putent, piures sunt

    IIl.

    Qiiod (Prosa

    quit Boetius, nihil possit esse

    omnia providenti, ininopinalum, nullus, Deo


    1)

    mundum

    regente, in

    mundo

    erit casus

    quidquid in

    contrarium doceat e.xperientia.

    eodem homine cognoscendi modi, quorum alii alios ita transcendunt, ut quod intelligere possumus, illud non propterea possimus imaginari. Sicut {Prosa o) ergo ex imbecillitate nostrce imaginationis non debet
    negari nostra intelligentia,
    gentice
    tio
    sic

    NuUus, reponit Philosophia{Ibid.), erit casus 'Deo sed casus erit hominibus sicut duse {Metro i) naves constanli duorum fluminumcursu abreptffl, suo quajlibet casu sibi invicem occurrere possunt.
    :

    ex imbecilitate

    intelli-

    IV.

    Posita {Prosa 2)

    divina

    providentia,
    libertas,

    instat

    Boetiiis,

    non

    stabit

    humana
    conscius

    cujus tamen

    humanae, divina futurorum liberorum praenoneganda non est. Non, inquam. propterea negari, intelligentia debet humana, qua; idcirco data videtur homini, (.'f^eico b) prai caeleris animantibus, hic utad coeliconspectuniexcitetiir. (Prosab) Deus igitur utpote
    seternus, futura libera, ceu prffisentia, illassahominis
    libertato, novit.

    unusquisque
    Ut sua

    homo

    est.

    (Ibid.)

    cuilibetmenti stat libertas, respondet

    Philosophia, sic sua

    humanas

    stabit

    saltemque {Me-

    CENSURA LIBROSUM BOETII

    DE CONSOLATIONE PfflLOSOPHi.E.
    habuerunt adversarios, quorum alii C perturbatione conquesta est sed medicinse, inquit, omissa hoc in opere quEedam contempus est, non qiierelx, etc. queruntur. Utrisque respondere jam conabimur. Deinde auctor ille est Boetius cuni omnes scriI. ptores, quorum sapra mentionem fecimus, quinque Henricus Glareanus, cui nonnuUi astipulantur, libros Cunsolationis philosopliiaj inter germana Boetii opera recenseant existimat, Prsefatione in opera Boetii, solutam hujus nullo enim alio argumento (iperis orationem, quod Iifec barbarior sit, a Boetio convinoeris, yEneida legilimum esse Virgilii opus. non fuisse scriptam ; ex quo non solum dubitat, sed inflciatur, quidquam hujus operis gernianum esse Postreinj non abs re Boetius in toto hoc opere
    Suos hi
    libri
    :

    adjuncta esse,

    alii

    Boetii fetum.

    barbara verba miscuit Latinis. Voluit quippe philosophici


    oratoris officio functus, verbis
    uti,

    Ad quod respondeo, primum solutam strictamque


    hujus operis orationem ejusdem esse auctoris; deinde
    .uiotorem

    ad sensum
    phiIoso|ihi-

    vulgi tunc barbari accomodatis

    ut

    hunc esseBoetiura: postremo Boetium

    non

    ca ejus ,cogitatio facilius auditorum

    abs re

    gemino philosophici

    oratoris, et poetse offloio

    henderetur
    Tullius,

    in philosophia enim,

    animis comprequod optime notat


    Voluit
    aiimt,

    functum,
    fuisse.

    modo

    barbare,

    modo

    Latine

    locutum

    res spectantur iion

    verba penduntur.
    lingua, ut

    vero poette personam


    stricta

    sustinens

    Primum quidem
    uhilosophicee
    oratio

    solutaque Consolationis
    :

    deorum

    loqui

    non solum ut eorumdem auditorum

    ejusdem auctoris est quandoquidem, dempta alterutra hac oratione, nullus est superstitis nexus vide enim (ne plura hic describa:

    animi gravioribus sententiis lassati recrearentur hanc etenim ob causam idem Boetius, Platonem
    pluresque alios veteresimitatus, suos libros in dispu-

    mus) quomodo sine prosa 'primi [carminis ultimus


    hic versus,

    Qui
    oohcereat

    cecidit, slabili

    noa

    erat

    ille

    gradu

    verum etiam ut Latinitatem rudiorisuo saeculo jam senescentem et ad ijiteritum properantem veluti e faucibus mortis eriperet
    tatione et dialogo scripsit
    :

    cum hoc

    secundi carminis primo versu,

    Heu quam preecipiti mersa profundo Mens hebet!


    Vide etaim quautum disjungantur sine versibus interjectis
    hffio

    postrema prima?,
    :

    et

    prima secundae

    prosse

    araiis ab Italia prohibere eousul barbariem ab Europa suis saltem versibus doctor ejicere conaretur. Propterea in aliis ejus operibus cum philosophicis, tuui eliam theologicis at ejusdem praedicta barbaries aliquando occurrit versus tersi sunt, elegantes et prope divini ut fa-

    ut

    cum barbaros
    posset,

    non

    verba

    Philosophia his versibus denostrce mentis

    tetur ipse Glareanus.

    579
    II.

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    580

    A
    assentiri,

    spernis ideo sagittarios et funditores ? In

    domo extruen:

    Petrus

    Bertius,

    cui etiam video plures


    Boetii libros,

    da

    orchitecti
    et

    maximam laudem

    et

    usum
    et

    tollesne ope-

    arbilratur, Prsefatione in hos

    Boetium

    ras igitur

    administrosl Idem hic cense. Divinx illx

    totum hoc Consolationis philosophicse opus, prout instituerat, non absolvisse, eidemque fuisse propositum ex doctrina quoque Christiana, ea superioribus addere, quibus ad considerationem aeternse
    vitae

    Litterie veri roboris,


    effectrices
    :

    verx virtutis

    constantix solidss

    nec

    temen

    humanum
    non

    prorsus

    sapientiam

    sperne.

    Eam

    dico, quse

    se cffert, sed servit placide


    et

    et ancillatur.

    Lapidei, coementa, calcem ex veteri


    illo

    diu

    animus humanus
    risimile, inquit

    attolli possit

    tum quia Non

    est ve-

    parlcm illam a Christiano


    fuisse prssleritam

    homine
    eumque,

    mortem ob

    oculos hahente

    qui de sancta

    Trinitate in carcere scripsit, consolatio-

    comportamus ne invide lucellum hoc architecto, et patiare materiam hanc substerni saltem in fundamentis. At enim sacra illa meliora, nec verbis abstinendum faitf Meliora fateor sed
    lapso sedificio
    philosophise
    : :

    nem

    non petiisse ex discipUna Christi et doctrina rerum credendarum ac sperandarum Libris sacris explicata. Tum, etiam quia idem Boetius pasin adoersis

    adde etiam graviora. Laccrtos meos expendo et artus artesque libro cur onus mihi imponi patiar, cui non sim ferendo ? Theologis, id est magnis altisquc viris (et
    :

    sim promisit, incocpit,

    festinavit

    absolvere

    majora,

    eximios multos hsec setas


    :

    tulit)

    magna

    ista et alta relin-

    " quo mea cymba leget liltus. Philosophum ego agam, viamque qua mens in patriam evehatur, aperire. sed Christianum. At tanta quidem fuit Boetii pietas, ut nemini duQuidquid vero Lipsius intenderit, noster Boetius bium esse possit, quin vir ille sanclissimus, sicut in hac sua philosophiae Consolatione, suis non solum, prosperis, sic [in adversis Christum cogitaverit. Sed sed alienis etiain cajteroruni bominum morbis, perquicunque animo complexus fuerit eam, quam proturbationibus niniirum, apta quserit remedia. Quse posuinius, hujus operis ideara, hic certe opus hoc autem duci potuissent arguraenta ex sacra doctrina, huc enim deductum est, absolutum esse fatebitur et exemplis cum Christi, tum sanctorum Patrum, quo luraen naturale sive philosophia, qua>, ut cum
    :

    Tertulliano loquar,

    mens

    e^t

    naturaliter

    Christiana,

    baec Christianis quidem, aut forte etiam Judaeis, ne-

    poterat tendere.

    Propterea

    quamvis

    in toto

    opere

    quaquam vero paganis prodesse


    rali

    potuissent

    cum

    multiplex sese obtulerit sacri textus citandi occasio, id non fecit Boetius nisi semel, usus bis sapientiffi
    verbis
    :

    philosophica quibus utitur, argumenta utpote natu-

    Disponit omnia suaviler.

    lumine omnibus hominibus insito fundata, omnibus omnino hominibns ad curandosperturbationum

    morbos maximo usui esse possint. Potuisset ergo Boetius de sua Consolatione jpbiloNeminem porro movere debet, quod Boetius passophica locutus dicere, quod Justus Lipsius postmo- simpromiserit,incxperit,festinaverit absolvere majora dum desua Constantia dixit. Si m?7H, inquit, ThcolO'
    '

    gum
    e

    agere propositum, aberravi


    e

    si

    philosophum, cur

    culpant ? Eaurimus enim

    lacunis, inquiunt, quse licet

    cum enim prsedictum lumen naturale quam notio menti bumanae divinitus
    cogitatio,

    nihil aliud sit

    impressa, sive

    purissimo divinarum Litterarnm fonte. Hucne me vocanf! At ego ex animo testor et respondeo non aliam

    me viam
    illum
    et

    salutis

    nosse,

    quam
    :

    hanc,

    quse per

    unum

    directum limitem ducat

    ad quem tamen perlaxamenti aliquid

    currendum humanas eliam


    afferre
    esse scio

    litteras

    qua Deus utpote magister non minus quara principium et fiuis humanae mentis, eamdem mentem docet viam salutis a^ternae cumque ipsa ejusdem mentis atteutio, qusedam sit interrogatio sive precatio, qua ipsa mens Dei discipula majorem
    ;

    censeam, imo adjumenti.

    Augustini consilium
    colligcre, et
    illis i7ijustis

    eruditionem

    poscit

    rogatque

    suum

    prseceptorem

    qux a

    philosophis scripta sunt,


    vindicare, possessoribus

    Deum, magis

    in

    usum nostrum

    Hoc sequi volui, el peccavi. Peecassem, fateor, si purum hunc et mysticum retigionis nostrse liquorem corrupissem veteri aliqua etolenti fsece. At contrainstiti : et sordentem per se parumque mundam doctrinam
    erepta

    paratissimum; propterea aucta nostra ad hanc primam veritatem attentione, pra?dictum lumen ita crescere potest, ut viara qua mens in patriam revehatur, aliquo modo possit apeillustrare
    rire
    :

    viam

    feliciter

    quanquam, ut religio christiana docet, hanc obire non possimus, nisi, monstrante,
    veritas,

    depurgare atque illustrare aggressus sum novo isto soIn pugna, equile. Cui bono autemid non bonum siV?

    praeeunte et adjuvante Ghristo, qui est via,


    et vita.

    tumaut

    statarii militis prsecipuam

    operam essescimus

    A. m. SEV. BOETII

    DE CONSOLA.TIONE PHILOSOPHI^
    LIBER PRIMUS.
    Arguuentdu.
    '

    Boetius observato discrimine,


    Est

    METRUM

    PRIMUM.

    priores
    1

    et prsesentes

    suosversus; V.Hnter prosperam


    ;

    inter

    et

    adversam suam fortunam

    3 inter florentem

    et

    Quod YocdXnT elegiacum.

    autem

    elegia

    carmen

    coustans ex duplici geuere versuum alternorum, quo-

    n8\
    :

    DE CONSOLATIONE PlllLOSOPHL-E LIB

    I.

    582

    caducam suam 9etatem i" inter accessum et recessum suse mortis ; ex inconstantia suis amicis probat non fuisse felicem rerum suarum statum. S Carmina qui quondam studio florente peregi, Flebilis, heu mcEStos cogor inire modos.
    I

    Ecce mihi lacerae dictant scribenda Camena?,

    Et veris elegi fletibus ora rigant.

    Has saltem nullus potuit pervincere terror,

    Ne nostrum comites prosequerentur

    iter.

    re7'ent.

    Ego, qui oUm perfeci poemata, dum studia Heu ipse afflictus compeilor aggredi versus
    loco

    INTERPRETATIO. mea flostes. En


    tri-

    scribere

    Musse laceratx suggerunt mihi, quse oportet versusque Jlebiles aspergunt vultum meum

    NOT^.
    rumprior hesameter heroicus,sexto
    ;

    spondeum,

    laceris similes

    viderentur

    antiquus enim erat


    :

    affti-

    quinto dactylum, quatuor reliquis indiscriminatim spondeum vel dactylum habet posterior pentameter tertio elegiacus quinto quartoque loco anapajstos spondeum duobus primis promiscue spondeum aut dactylura obtinet. 1. Carmwa.] Carmen a canendo dictum, ut sicut, auctore Vossio, a genimen est germen ; sic a canimen sit carmen, n in r converso, quemadmodum in pluribus aliis. Hinc carmen est stricta oratio, es pluribus versibus composita, quam poetaj canere dicuntur sicut Virgilius ^Eneida incipiens ait, Arma virumque cano : carmen enim vocatur longius quoddam vatis opus ut epigramma; sicCatuUi epigrammata inscribuntur carama ut ode sic odse Horatii appellantur carminum libri quodlibet poema sic liber priraus Lucretii ab eodem dicitur carmen, 1. vi Commemorate quod in primo quoque carmineclaret.
    ;

    ctorum mos, vestes scindere unde lib. Job. cap. i, V. 20, Tunc surrexit Job et scidit vestimenta sua ; et lib. I Reg., cap. iv, v. 12, Vir de Benjamin ex acie
    venit in Silo in die illa, scissa veste et conspersus pid-

    verecaput. Ipse VirgiL

    Mn.
    :

    xii, v.

    609

    Demittunt mentes Conjugis attonitus

    it

    scissa veste Latinus,

    faiis

    urbisque ruina.

    Hsec taudem Mus dictare dicuntur Boetio scriB bcnda; quod poetae fingant, nihil a se sive ore sive
    scriptura amitti, nisi quod sibi fuerit, inspirantibus Musis, cognitum quare hi magniim quoddam carsolent aggredi, nisi iisdem Musis iovocatis sic Homerus 1^. (3 Dicite nunc, inquit, mihi, Musse, quse domos ccelestes incolilis vos enim Dese estis, et
    : : :

    men non

    adestis, et

    accepimus
    sat. 5,

    omnia novisiis. JVos autem famam duntaxat ; neque quidquam scimus ; sic Horatius, 1. i, Musa velim memores ;siG Virg. ^En. vii, v. 641
    : :

    nisi At unicus versus non solet appellari carmen forte hoc, sententia inclusa. poemati non impar videatur sicut Virgilius, in JEa., v. 287, canit
    : : :

    Pandite nunc Heficona, dete, cantusque movete.-. Et meminjstis enim, divae, et memorare potestis Ad Dos vix tenuis famae perlabitur aura.
    4. Elegi.]

    Postibus adversis figo etrem carmine signo enim, unde elegia, est carmen versuum hexametroyEneas haec de Danais victoribus arma. rum pentametrorumque alternis dispositorum ad triModos.] Versws. Modus enini generatim est mestitiam praesertim significandam hinc Horatius, I. de diocritas, quam ultra citraque non est rectum Arte poet. quemadmodum docet Horatius, lib. i serm., sat. 1 Versibus impariter junctis querimonia primum Est modus in rebus sunt certi denique fines, p ^ C Post etiam inclusa est voti sententia compos Quos ultra citraque nequit consistere rectum. Quis tamen exiguos elegos emiserit auctor Hinc moderatus idem quod temperatus; modestus, Grammatici cerlant et adhuc sub judice lis est' quasi modum servans ; commodum, quasi cum modo. Idem carm. 1. i, od. 33 Si auteni alicubi, maxime in sensu, mediocritas sei'Albi ne doleas pfus nimio memor vanda, prsesertim vero in eo qui fit auribus, quarum
    flebiles
    :

    Versus

    sive miserabiles

    elegus

    2.

    judicium, auctore Tullio, est superbissimum ex quo fit, ut nuisica et poesis, qutC in hoc sallem cognatae dicuntur, quod eodem auditu percipiantur, in quibusdam ?no(fo versentur In Musicis, inquit Tullius Ide Or., numeri, et voces, et modi; Horatius vero carm, I. ii, od. i, v. ult. Quere modos leviore plectro : od. 12, v. 4 Aptari ciiharse modis ; 1. iii, od. Magna modis tenuare parvis: od. 9, v. 10 3. V. ult. Uulces doctamodos et citharx sciens et de Arte poet.
    :

    tmmitis Giycerae, neu miserabifes Decautes elegos.


    initio
    ;

    Unde Ovidiusl. ii Fast., in Nunc primum velis elegi


    Scilicet

    E.xiguum, memini, nuper

    majoribiis itis eratis opus.

    Aecessit numerisque modisque licentia major.

    Propterea qui versus conponit, hic Virgilio, Ovidio, Horatio, et cfeteris dicitur modulari; sicut Ciceroni II de Nat., Tibise dicuntur modulate canentes et fldiculx numerose sonantes.
    Sicut

    versus illi idcirco vocantur elegi, quod iidem in funeribus praesertim adhiberentiir kliyoi" enim fletus dicitur uTrd tov l I VsyEtv, quae flentium vox est apud Aristophanem quarnobrem Ovidius iii de Arte, eleg. 1, ait, Flebilis indignos efegeia sofve capillos ileu nimis ex vero nunc tibi nomen inest.
    :

    rj

    Quemadmodum

    fletus

    elegorum nunc a Boetio vo-

    autem carmen non

    dicifur,

    nisi

    in

    integro

    quodam poemate,

    ita 7nodus non videtur dici nisi de versibus, hujus operis partibus unde Boetius, qui verba haic inter se opposuerat in duobus his primis versibus peregi, et cogor inire ; studio florente, et
    : :

    cantur veri; quod nimirum ex tristitia, quae solita est elegorum materia, oriantur, hisque etegi dicuntur ora rigare, sicut a Virgilio vi, ^neid., v. 699
    :

    Sic

    memorans, largo

    fletu
    :

    simuf ora rigabat.

    continuans nunc opponit etiam carmina ei modos mastos ; sicque lectorem docet, qualis erat afflictus, quantumque mutatus a Boetio sive
    flebilis, .jziOera

    seipso florente.
    3. Camense. J Musse, quEe dicuntur Carmense, non a cantu amoeno, ut quidam aiunt, sed non secus ac carmen, a canendo, ita ut prius dicerentur Cameese: quod nimirum, Musis veluti inspirantibus, fiant carmina sive cantus aut quod, inquit Festus, canant Musffi anliquorum laudes ; quamobrem scribendum Camense, non Camsense. Hse autem Musse nunc perhibentur lacerse, quod sortis Boetiana^ participes, illo
    ;

    nam ex omnibus bonis, 5. Has saltem.] Musas homo affici potest, quaeque sunt vel exteriora, ut divifiae, honor, amici, fiberi et parentes vel interiora, sive corporis, ut robur, pufch:itudo et sanitas sive mentis, ut scientia, et virtus ; sola mentis
    quibus
    ; ;

    bona hostium incursibus non sunt obnoxia: quare


    Ovid
    II!

    Trist., el. 7:

    florente llorere,

    eodemque

    afflicto affligi,pamiosse et

    dat et quodcunque libet fortuna rapitque, Irus et est subito, qui modo Croesus erat. Siuguia quid referam ? nil non mortafe tenemus, Pectoris exceptis ingeniique bonis. Eo ego cum patria caream, vobisque domoque Raptaque sint, ad'.mi quae potuere mihi Ingenio tamen ipsa meo comitorque fruorque Csesarin hoc potuit juris habere nihil.

    Nempe

    583

    AN. MA.NL. SEV. BOETll.


    Gloria felicis olim viridisque juventae,

    584

    4
    5

    Et dolor eetatem jussit inesse suam.


    latempestivi funduntur vertice cani,
    Et tremit efleto corpore laxa cutis.

    Solantur moesti nunc Venit eiiim properata

    mea

    fata senis.

    raalis

    inupina senectus,

    INTERPRETATIO.
    lacrymis sinceris. Nallus metus poluit adducere has saltem musas, ut non comitarentur meam viam. Ea?dem Musae, quEE faemntgloria meas juveutse quondam fortunatx et vividse, consolantur ?iu)icad\ersam foriunam
    senis tristis.

    Nam

    milii improvisa, et mceror

    senectus festinata xrumnis accessit effecit, ut xtas sua essct in

    me. Canities prsematura spargitur per menni caput, et mea peltis,confectis membris, rugosa contremiscit. Illa mors hominum e^i fortunuta, quse nonsese immittit florentibus trmporibus, et adest, afflictis frequenter implorata. Ueu quantum inexorabilis mors rccedit ab
    calamitosis,
    ei

    bominibus NOTvE.
    Indocili

    quantum

    crudelis recusat

    Id expertus est Boetius, qui agente Tlieodorico, suliim ope.-, dignitatos, bonamq^ie valeludinem amisit, sed a suis etiam desertus amicis, quippe qui terrore imperatnris, qui Romam quuque non dubitavit quamobrem Boetius solis evertere, victi fugerunt animi bonis in suo exsilio comitatus est, scientia sed cum de sua virtiite aperte videlicet et virtute loqui non ita deceret viriim modestissimum, nominatis Musis, scientias saltem comitis meminit. Sic

    non

    numero cum grave moUit opus. et iuuitens limosa? pronus areuce, Adverso tardaui qui Irahit amne ratem. Quique refert pariter lentos ad pectora remos
    Cantat

    In numerum pulsa brachia versat aqua. Fessus ut incubuil baculo saxoque resedit Pastor, arundineo carmine mulcet oves. Cantantis pariter, pariter data pensa trahentis.
    .

    Fallitur ancillEB deciiiiturque lahor.

    Ovid. ivTrist.,

    el.

    Fertru et abducta Lyrnesside tristis Achilles Hseraonia curas atleuuasse lyra.

    Me

    quoqiie Musa leval, Ponti loca jussa peteutem Sola comes nostraj nei-stilit illa fjgae. Sola nec insidias inter nec aiilitis ensem, Nec mare uec ventos, barbariamque timet.
    satte)??

    Cum
    :

    traberet silvas Orpheus et dura canendo


    bis

    Saxa

    amissa coujuge moestus


    :

    erat.

    Non omittam qiiodgrammaticidocent,


    petuut.

    natum

    Sic ergo Musa levat Boetium Verum tria hic supersunt observanda. Primum quidem observanda vis Ccesur* in his verbis, felicis olim caesura enim, quse
    :

    esse a captivis, qui nihil aliud [tvwlev salutem a victure


    7. Gloria. ] lionos, bona fama et gloria ita inter se dilYerunt, ut bonos quoddam sit genus, cui subjicia-

    nihil aliud est in versu,


    sionis syllaba,
    baiii alias

    quam

    residua prioris scu?i;

    qua posterior scansio incipitur, syllabrevem producere potest quod nimirum,

    tur

    primum quidem bonafama; deinde

    gloria

    quare

    sicut bonos, sic gloria generatim est bona virtutis alienae existimatio, signo aliquo manifestata: sed honos potest esse unius ; bona fama, non nisi multitudinis ; et gloria, etiam optimalum bene de te existimantium binc, auctore Scaligero, gloria dicitur quasi glosia: quomodo ara, lares, arena, quasi asa, lases, asena : glosia autem oritur ex yloiircra, id est lingua, quod gluria sit famaingens de alicujus virtute
    :

    veluti initiom sequentis vocabuli, ita elevari debet pronuntiando^ ut reliquas ejufdem vocabuli syllabas sustinere possit exempla sunt cuique obvia: Virg.
    :

    /En.

    IV, V.

    64

    Pectoribus inbians spirantia consulit exta.

    Deinde observandum discrimen, quod nonnuUi ponunt inter juventus, juventas, et juventa: nam juventus, iuquiant, estmultitudo.juvenum, JMVOitas est dea,
    juventa a;tas sed bajc non constant nam Sallujuventutem voc.ivjt astatem. Postremo observanda a?tas Boetii, qui quamvis hic seipsum dicat senem, tum tamen, cum luec scriberet, nondum atugerat quinquagesimura ajtatis suce annum propterea addit se non tam annorum, quam asrumnarum serie
    et
    :

    ac meritis. Hinc de se Ennius, Yolito vivu' per ora viruni.


    Virgil. iEueid. xii, v. 233 Succedet fama, vivusque per oraferetur. non alia de causa habetur ingens, nisi autem Fama quod ha?,c per mentes et per ora quoque optimatum Gloria, vagatur; huc respiciens Tullius pro Mar. inquit, est iliuslris et pervagata muUorum et magnorum velinsuos cives, vel in patriam, vclin omnegenus hominum fama meritorum. At qua?ritur hic scsentia?ne, au virtulis fuerit ingens illa Boetii fama ? qui pro

    stius

    Quod imitatur

    senuisse

    sic.

    virtute Boetii senliunt, lii legendum putant solatar, quod syntaxis alioqui non staret quasi Boetiiis laudator temporis.acti se puero, dixerat se senem ea consolatione sustentari, quod per juventam, et vir tute et gloria virtutis priiemio, atfectus fuerit. Nos
    :

    autem, pro scieutia piignautes arbitramur gloriam hanc fuisse Musarum, de quibiis in versu ultimo agitnr unde legendum putamus, sicut in omnibus anquasi ab eodem tiquis codicibus legitur solantur Boetio dicatur Musx ob quas dum juoenis florerem, gloriam consecutus sum, nunc afflictum senem mc consolantur. Et certe cum meus humana pluribus simul cogitationibus veiiementer affici nequeat, propterea dum in jucundam cogitationem sedulo incumbit, sa?pius tristi oogitatione, veluti hujus immemor, non
    :

    9. Venit.... senectus.\ Rationem affert Boetius cur se dixerit senem. Senectus quippe, qua;, auctore Tullio, definiri potest occns?(S vitx, ex eo contingit quod fibris, ex quibus solida; corporis animati partes constant, retardalis, e<edem partes solidae ad tantam duritiem perveniant, ut non mudo non crescant, sed nec nutriri possint. Hinc canities, rugae et tremor oriuntur. Canities quidem a senectute oritur quod succus es quo tiunt capilli, minus actus corpusculo. rum rotundorum figuram induit propterea enim albescunt nix, ova, charta, ipsum etiam atramentum in spumam conversum propterea candescunt lintea
    :
    :

    videtur

    sic qui perfecto scelere conscientia^ affici stimulis vexantur, iidem ludo, colloquiis aut qualibet alia exercitatioue, tanqiiam consolatiune Iristem hanc
    :

    rurisolique exposita hinc si eadem capillorum marecuperato suo pristiao motu, hanc figuram mutet, canities esuitur ut in iis aliquando contigit qui valetudinis vitio canuerant. Ruga? etiam a senectute oriuntur: quod flbro? cutis, qua? antea motudistendebatur, moratae aliae aliis sic incumbant, ut sulcum mentita?, vultum arare videantur. Deniquesehes tremere solent, propter inopiam spirituum a cerebro per nervos dilfusorum. Diiples antem est seuectus, nempe naturalis et violenta prior aunorum,posteriora?.rumnarumlonga serie accidit unde Ovid. I. i de Pont., el. 5
    :

    teria,

    cogilatiunem permulcent

    pater iuopinata Ulii dilectissimi morteafflictus, diligenti venationis labore tanquam consolatione luctum ita abstergit, ut liujus immemor videatur. Ovidius iv Trist., el. I, canit Exsul eram, requiesque mi i, nou fama petita est Mens intenta suis ne foret usque malis, Hoc cst cur cantet viuctus quoque compede fossor,
    :

    sic

    Jam mibi deterior cauis aspergitur astas, Jamque meos vultus ruga sebilis arat...
    Coufileor facere hoc

    sed et altera causa aunos Auxietas animi coutiuuusque labor...


    :

    est,

    Me quoque

    debilitat series

    immeusa laborum

    Ante meum tempus cogor etesse senex. Atqui Boetius non de annosa sua senectute conque-

    DE CONSOLATIONE PIIILOSOPHI^

    LIB.

    I.

    Mors

    hominum
    1

    felix,

    quae se nec dulcibus annis

    Pene caput

    tristis

    merserat hora

    meum.

    Iiiserit, et

    mojstis scepe vocata venit.

    Nunc quia fallacem mutavit nubila vultum,


    Protrahit ingratas impia vita moras.

    9 Eiieu

    quam

    surda miseros avertitur aure,

    Et flentes oculos claudere sseva negat

    8 Quid me
    Qui

    felicem toties jactastis, amici?

    Dum

    levibus malefida bonis fortuna faveret,

    cecidit, stabili

    non erat

    ille

    gradu.

    INTERPRETATIO
    Ciim fortuna ob inconobstruere oculos lacrymcmtes stantem gratiam temere credita, mihi aspiraret, non mxiltum abfuit, quin dies mcesta terminaierit meam vitam jam vero, quoniam fortuna adversa convertit
    !

    aspectum mendacem,

    anima mea improba producit

    meos
    sxpe,

    amici, quare dixistis tam esse bealum ? qui lapsus est, ille non stabat vestigiofirmo.

    dies injucundos.

    me

    NOT.E
    ritur
    si qiiidem hsec non incipit ante annum vitas quinquagesimum, quem nondum .attigerat Boetius, quando liaec scripsit sed de seruranosa solum sua
    :
    ;

    Odistique chelyn surdaque averteris aure.

    senectute hic loquitur, quam idcirco dicit, i" properatammalis, quod a?rumnse fuerint illius senectutis causaj 2 inopinam, quod ha;c ante tempus adfuerit
    ;

    Mors autem a poetis fingitur veluti quajdam persoua, quaj, pro diversis suis alfectibus, invocantes possit exaudire, vel non exaudire.
    16.

    Claudere oculos.

    Tantum

    est

    oculorum in
    :

    vita

    3 setatem doloris, quod cum retas senilis dolorem afferre soleat, dolor Boetio altulerit ajtatem senilem ;

    hinc cauities Boelii vocatur intempestiva, quodessilio carcere, cteterisque calamitatibus acciderit: quemadmodum Scaliger, Exercit. 312 in Cardan., narrat quemdam subito mortis terrore correytum unius noctis spatio

    hominis servanda momentum, ut vita in motu, mors oculorum versari vulgo dicatur propterea is censetur vivere qui fruitur, mori vero qui oarat luce, quse, oculis percipitur. Hinc JSneid. iv, ver3.4o0
    in quiete
    :

    Tum

    vero iufelix,
    :

    fatis exterrita

    Dido
    :

    canuisse.
    17.

    Mortem orat la^det coeli convexa tueri Quomagisinceplumperagat Lucemquereiin.iuat...


    forluns

    porro canities, rugaj et tremor senectutis non sint comites, propterea horum tit mentio versibus II et ti quasi fuerint effeti corporis elfecta. Nempe elfeta vocatur primum quidem parens qua?cunque, qua3 fetumedidit, deindo paiens, quaj frequenti partu lassata parere tandem desiit, denique res quEevis, qua2 exhaustis viribus ita languet, nihil ut possit produoere. Sic Virgil. i Geor.,

    Cum

    minus ffirumnosaj quam annosoj

    Fortuna malefida.] Cuimale credatur cum enim msana sit, cajca, bruta, globosique saxi instar volubilis, sicut perhibent philosophi, propterea quos
    :

    attollit,
    1. I,

    od

    eosdem statim deprjmit. Unde Horatio, Carm.


    '

    35, fortuna est

    Prajsens vel imatollere de gradu Mortale corpus, vel siiperbos Vertere funeribus triumphos.

    Ex

    abundantia cordis os loquitur. Sic Dido, ^Enei pro diversis, quibus in Aneans aflicitur, cogitationibus diversa loquitur, ut hunc modo a diis, modo a feris genitum dicit Credo equidem, nec vana fldes, genus esse deorum... Nec tibi diva parens, generis uec Dardanus auctor
    Perfide sed duris genuit te cautibus horrens CaucasLis, HyrcauEeque admoruut ubera tigres:
    :

    Boetius nondum consuluerit Philosophiam nonintelligentia sed prajjudicio ductus loqnitur. Non, inquam, loquitur duce mtelligentia diceret enim in prospera fortuna cum Tullio mortempropter incertos casus quotidie imminere, et propter vitse brevitatem nunquam longeabesse inadversa vero eanidemmortem moras comiiensare wternitate melioris vitse, jn
    : :

    Cum igitur

    20. Impia vita.] Impius est, qui de Deo, parentibus aut iis qui parentum vices gerunt, male meretur: unde herba quaidam, quaa quod nata parentes surculos suffocet, imjna appellatur. Vitaautem quam hactenus Boetius instar cujusdam parentis, 'fovere studuerat, de eodem videtur male mereri in-hoc quod recessum snum procrastinans, ejusdem Boetii ffifumnas producat. Sio Quintilianusin Prorem. 1. vi In~tit ''

    impiam voca:\vivacitatem.
    21. .47nici.]

    '

    quamintroducit.AtidemBoetiusloquitursuadenteprffijudicio, voluptate nimirum eta?gritudiue, quibus mens humana inprospera adversaque fortuna alhcitur :quienim voluptate afflcitur, huic morsilla videtur felix, qux se didcibus annis non inserit qui vero Eegritudine animi laborat, eidem mors, quae sxpe vocata venit, ita
    :

    Boetius alloquitur suos amioos, utpote qui cum antea Boetmm felicem dixissent, ipso exitu nunc sui erroris convinoi possunt. Scilicet hominum animis msita est ielicitatis et miserias notio unde miseriam fugimus, felicitalem prosequimur naturali

    ter.

    Cum aulem

    ut

    illa

    quo veluti surda, vitam sinit duci longiorem. Atque inde Boetins eolligit, ne quidem hislegibus mortem sibi fuisse felicem cum mors in prospera pra-ceps voluerit, in adversa autem fortuna tarda noluerit vitam auferre quod satis manifestum erit observatis quibusdam qua; sequuntur vocabulis. Surdus dicitur homo, qui aure 13. Surda aure. impedita non audit quare cum auris insitis praesertim sordibus impediatur, propterea surdus sive, ut
    felix videtur, ut eo

    crudelior

    sit,

    Dei illuslrantis moventisque munus, propterea utraqiie illa cogitatio rutione sui ita recta est et uniusmodi in ommbus hominibus, ut non nisi propter prversam hommis male applicantis voluntatem iumua sitft mulliplex. Hinc, pro vario perturbationum impetu,
    alius divites, alius polentes, alius aiiis bonis creatis alfectos putat esse felices. Sic ergo ex amicis Boelii, dum hic floreret, nonnulli ipsum
    ;

    notio, sio ha;c propeosio sit

    veteres loquebantur, sordus videtur dici per contractionem qnasi sordidus. Sed, nomine liinc ad solam mentem translato, ille etiam dicitur mente surdus, qui quodam aflectu contrario impeditus orantem non e ^ udit unde Stat, u. Siiv.
    : :

    beatum, quod opibus abuiidaret; ca^ieri, quod mao-istratum gereret sed omnes nunc exitu convincuntur Boetium non propterea dici debuisse felicem lapsus quippe certum est instabilitatis argumentum et miseria pra?sens probat nullam fuisse prajteritam felicitatem si quidem cum metus amittenda; prosperitatis quasdam sit miseria, idcirco nuUa hominis pro :

    dixerant

    speritas haberi potest felicitas, nisi hajc fuerit particeps constanti, cujus ille sit conscius jactata autem illa Boetii prosperitas constans non fuit :
    ;

    quandoquidem

    ule

    de gradu dejectus est hincque manifestum est aliquem potuisse cadere, quod idem ceciderit.
    :

    Patkol. LXIII.

    19

    587

    AN. BiANL. SEV. BOETII.

    PROSA PRIMA.
    Ahgdmentum.
    fugatis poeticis Musis, ad Boetium in lectulo jacentem accementis ejus perturbationem deploratura. dit, magnam

    bus, colore vivido, atque inexhausti vigoris,


    ita
    "

    quamvis

    Describitur Philosophia, qux


    mecum
    '

    aivi

    plena foret, ut nullo


    * f

    modo

    nostree credere-

    tur eetatis.

    Statura discretionis

    ambiguae.

    Nam

    Hceo

    dum

    tacitus

    ipse

    moniamque
    ^

    lacryraabilem

    ''stjli officio

    reputarem, queridesignarem,

    astitisse milii

    supra

    verticem visa est mulier reveoculis ardentibus, et

    rendi
    ultra

    '1

    admodum vultus, I ^ communem hominum

    nunc quidemad communem sese * (5) hominummensuramE cohibebat nunc vero pulsare coelum summi verticis acumine videbatur quaj cum caput altius extulisset, ipsum etiam ccelum penetrabat, respicientiumque hominum frustrabatur intuitum. ^ BB Ve; :

    valentiam perspicaci-

    stes erant tenuissimis

    iilis,

    subtili artificio,

    '

    indisso-

    INTERPRETATIO.
    "
    ii
    *:

    Recogitarem. Caiami ope notarem.

    Altitudo ejus erat varise differentisB.

    Cajmt

    '1

    meum. Communes hominum

    s Continebatur. h Fugiebat aspectum. vires videndi,


    '

    Individua.

    "

    Antiqua.

    * Styli officio.] Stylus est in cera esarabant hoc autem veluti calamo se usum dicit Boetius ad scribendos versus prajdictos, quos vocat querimoniam lacrymabilem, quod sint elegi elfgi enim sunt versus miserabiles. Astitisse.] Est hoo in more positum, non modo apud poetas, verum etiam apud oratores, ut quod sensu percipi non potest, id olijecta quadam re senauditoribus suis cogitansili, sibi primum, deinde dum proponant ut quB veritas primum hic latere videtur, ha:c difficuUate inveniendi magis arrideat inventa. Kmc familiarc est Syris et maxime Palsestinis, inquit S. Hicron. in cap. xviii Matth.. ad omnem sermonem suum parabolasjungere, ut quod per simplex prieceptum teneri ab auditoribus non potest, per simili: :

    KOT.E. graphium quo veteres B homines

    in errorem induci consueverunt quod dica' tur colore vivido et inexhausti vigoris, intelligitur pliilosophia esse vericertique judicii procreatrix et quasi parens sed quod,quamvis ssvi ptena, inexhausti vigoris dioatur esse, intefligitur eadem philosophia oontinuata meditatione ita firmari, vires ut acquirat
    ;
    ;

    eundo.

    mum

    QuaBdam hio observare poterit grammaticus quidem hanc verborum constructionem,


    :

    prireve-

    rendi vultus, oculis ardentibus quamvis einm Valla dioat rarum esse in una locutione utrumque hunc
    reperiri, id tamen vitiosum non est: quandoPlinius, teste eodem Valla, ita loquitur et Cicero dicit Lentulum eximia spe, summse virtutis adolescentem. Vid. Nov. Meth. Deinde nomen hoc valentiam, quo Boetius utitur quoque 1. iii, pros. 9, et 1, IV, pros. 2, non videri ita usitalum apud Latinos. Idem valet quod potentia ivjfxvi hinc Romanaj urbis interpretatione nonnulii inierunt, auotore Sotino, 0. 2 Sunt, inquit, qui videri velint Romx vocabulum

    casum

    quidem

    tudinem exemplaciue teneatur. Ilinc vulgata apud auctores symbola quoe vel rebus, vel verbis, vel picturis sivererum imaginibus fiunt. Qua de re doctius nihil dici potestquam quod a nohilissimo Huetio, conqui- C sitis undique esemplis, dicitur in opusculo de Origine ab Evandro primum natum, cumoppidum ibi offendisset Ptomanensium, quod, si placet, consuies. Atqui pbiloqiwd exstruclum antea Valentiamdixeratjuventus Lasopbia, utpote quas in quadam mentis cogitatione tina servataque significatione impositi prius nominis vorsatiu', sensu-percipi non potest quamobrem hanc, 'Vaii.rrj Grsece, Valentiam Latine nominatam. objecta quadam re sensili, Boetius arbitratus est " Statura discretionis ambiguse. ] III. Proponitur sibi primum, deindc nobis tsse proponendam. Philosubjectaphilosophia! materies philosophia enim prisophia3 autem hic proponuntur, 1 origo, 2" natura, 4 5" 6 ipsum versatur circa hominera, considerando species, usus. mura voces, 3" subjecta materies, mentem et oorpus, ex quibus homo oonstat notio I. Igitur origo pliilosophicein hocproponitur, quod cum quippe hominis omnium videtur prima propterea raulicr visa sit Boetio astitisse supra verticem priTsdiota mulier nunc ad communem sese hominum enimphilosophia nihil aliudsitquam hiinennaturale mensuram cohibebat. Deinde philosophia, cognito hupaulo lougius diifusum, haec a Deo, a quo lumeu naPhilosomano corpore, versatur circa reliqua oorpora, etiam unde Tullius i Tuscul. turale est, oritur qualenus horum corporum oognitio ad oiroa ccelum phia, inqnit, omnium mater artium, donum etinventum vitam hominis conservandam oonducere potest unde dcorum. Quare hteo philosophia nonnisi in sublimi 7iunc pulsare ccelum summi verticis cavideri coelo eadem mulier debuit, tanquam de caput loco et supra cuminc videbatur. Postremo philosophia, cognita praeIlinc autem philosopbia videtur reverendi admodumvultus sive honorandi id quippe reverendum j) sertim mente humana, versatur circa mentem omnium perfectissimam Denm a quo ita docemur sive honorandum putamus, quod aut origine, aut
    : : : : : : :

    aitate,

    aut sapientia, aut virtute,


    prffistare

    aat quaounque di-

    guitate oasteris quit Cicero, virtiLtis continet, et officii, et bene vivendi disciplinam, quam quiprofitetur , gravissimam sustinere

    judicamus. Philosophia, in-

    personam videtur.
    II. Natura philosophio; hic ardentibus.] nam in eo versalur ipsa phiiosophiae sit cognitio clara et distincta, qua mens humana, vitatis praicipitatione et pra?judioio, quibus homines vulgo falluntur, veram certamque de rebus omnis enim, inquit Tulsubjeclis ferat sententiam lius III deOr. optimarum rerum cognitio atc/ue iii iis
    3

    Oculis

    proponitur:

    natura, quod

    intrinsecus, ut quandiu nou cognoscitur surame verax, tandiu ignoretur prima veritatis regula hinc ista mulier, cum caput altius extulisset, ipsum etiam cailum penetrabat. Verum quod Deus percipi nequeat sensu quo horaines vulgo peroipere diountur, idciroo eadem mulier cogitando Deum respicientium hominum frusirabatur intuitum. ^ Vestes erant. ] iV. Voces philosophiaj mira hic arte proponuntur: nam {" voces philosophioce. sunt quia voces sunt integuipsius philosophiaj vestes
    : :

    menta etinvolucra cogitationum philosophia autem,


    :

    exercitatio philosophia nominatur.

    Atqui quod

    pliilo-

    sophia nnnodicatur ocidis ardentibus etperspicacibus. inde intelligitur cognitio esse olara et distiuota quod dioatur ultra communem hominum vcdentiam, intelligitur htec vitari praecipitatio et prasjudicium, quibus
    :

    utpote oognitio, quoddam est oogitationis genus. 2 Voces philosophiocE sunt tenuissimis filis, subtili artificio, indissoliibilique materia perfcclx: quoniam haj diotiones sunt hurailes, ad intelligentiam potius, quam ad pompam accommodata;, et individua inter se necessitudine conjuncta3 quas cum philosophi ipsi
    ;

    intra parentheses inclusi lineaa edilionis ad usuni Delphini reprajsentant, cilphabeticus consulalur. Edit.
    *

    Numeri

    quo

    facilius

    utiliusque index

    DE CONSOLATIONE
    iibiHque

    PIIILOSOPIII/Ii: LIB. I.
    libellos,

    b90
    sce-

    materia perfectte;
    veluti

    qiias,

    uti post

    prodeate, cogaovi, suis manibus ipsa

    eadem A tuleraat. B 2 Et dextera quidem ejus te.xuerat. Qua ptrum vero sinistra gestabat.. ' Quas
    solet,

    ubi

    poeticas

    rum speciem,
    quffidam

    fumosas imagines

    caligo in

    neglectaj vetiistatis obduxerat.'

    Harum

    in

    extremo (S) margine 11, in supremo vero g) legebatur oxtum. Atque iuter utrasque litteras, in scaiarum

    Musas vidit, noslro assistentes " toro, fletibusque meis verba dictantes, commota paulisper, ac torvis inflammata^ luminibus Quis, inquit, has e scenicas mei-etrioulas ad hunc (3) ajgrum permisit accedere ?
    :

    modum,

    gratus quidaml insigniti videbantur, quibus ab inferiore ad superius elementum esset ascensus.

    qu.T3

    dolores ejus non

    verum
    enim

    Eamdem tamen
    derantmanus,
    a
    I'

    vestem violentorum

    quorumdam

    sci-

    modo nuUis remedils foverent, duloibus insuper alerent venenis? ITee sunt quaj ii infructuosis affectuum spinis, uberem
    necant,hominumque men-

    et particulas,qua3quisquepotuit, abs-

    fructibus rationis segetem


    f

    INTERPRETATIO.
    Formam.
    Inscripti.

    Ocidis.

    ^Thealrales.
    litteram.
    ^'Sterilibus.

    "

    Ab ima adsummam
    Vrxsides carminum.
    Lecto.

    d
    "

    ^Fecundam.

    tius prKfat in Porphyr., philosophia gmus : species vero ejus dua; una, quas Qeup-iiTiy.h dicitur altera, qu33 arpcy.-iy.-n, id est speculativa et activa. Prior illa species, qua3 iittera significatur, in mera veritatis
    : ;

    NOTyE. maximam partem inyenerint, ideo philosophia has B ex quo factum estut liber et libellus ea significarent suis manibus texuisse ipsa perhibetur, earumque pro qua3 in iis scripta continerentur. Deinde eadom phipterea speciem veliiti fumosas imagines solet, caligo losophia utilis est ad regendos animos animi quippe qusedam neglectm vetutatis obduxisse. Quo fit ut Boereguntur, cum sedatis perturbationibus, tum veritate tius, cujuseximia Latinitas in versibusemicat, barbadetecta, quibus philosophia vacat hinc, ut postea ras quasdam dictiones, nonnisi apud philosopliosusidicetur, Platodocuit tum beatas fore respublicas cum tatas, in soluta sua oratione usui'pare non dubilaverit. aut pbilosophiregerent, aut reges philosopharentur * llarum in extremo margine.] V. Species philosoquod alterum philosophiai.officium sceptro significaphiaj nunc proponuntur. Est enim, inquit noster Boetur sceptrum enim imperii signum est; unde Lu: : : :

    cretius

    1.

    Ergo rogibus

    occisis

    subversa jacebat

    Pristina mujestas soliorum, et sceptra superba.

    posterior autem, qua3 lillera 11, in contemplatione exercitalione virtutis versatur, ut docet S. Aug. I. propterea dextra quidem ejus iibellos, scepirum vero vin de Civ. Dei, cap. 4 nhi Socrates, inquit, in actisiriistra gcstabat. va excelluisse memoratur. Pyihagoras vero magis conQuse ubi poeticas Musas.] Muss feruntur esse templativee guibus potuit inteliigentise vi7~ibus institisse. Proinde Plato utrumque jungendoplulosophiam perfe- C '^'Jrgines quajdam, qu, Phoebo prajside, carminibus operantur. II Boetio sunt duplicis generis nempe cisse laudatur. poeticse, et philosophicx Theoria' quidem in supremo, praxis in extremo illa; perturbatione, ha3 notione clara et distincta ductce judicant. margine legebalur, quod judice ipso Aristotele, conPoeticae musas dicuntur, quas perturbationibus obtemplativa prasstet actuosaj gradus tamen sunt, cajcatse quidquid perturbationis est, illud probant et quibus ab una ad alteram ascensus fiat et descenloquuntur unde pro diveriogenere autperturbatiosus quia nec esercitatio virtutis sine veritatis connum aut eorum quibus perturbationes excitari postemplatione potest, nec contemplatio veritatis sine sunt, ha; Musa? vulgo novem numerantur. Hinc eas Kxercitatione virtutis debet esse. Tandem manus Plato, 1. X ide Rep., putat e sua civitate esse expel\iominnm violentorum, qui scilicet pra?cipitatione aut lendas. Piecie, inquit Tullius n Tusc, a Platone edupra^judicio philosophati, neque veritati considerancuntur poet(k,ex ea civitate quam fmxit ille cum mores daj, neque virtuti exercendaj studuerunt, voces phioptimos et optimum reipublica statum exquireret cui losophicas partitfe sunt, et particulas, quas c/uisque consentiens S. Aug. I. n de Giv. Dei, c. 14, Platoni, potuit, abstulerunt. Rom. i Qui, cum cognovissent
    '
    ; :
    :

    Quod porro dextra sit sinistra agilior, ut philosophia ad docendum paratior quam ad regendum,

    Deum non sicut Deum

    glorificavenmt, aut gratias egerunt, sed evanuerunt in cogitationibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum dicentes enim se esse sa:

    pientes, stulti facti sunt.

    inquit, potius palma danda est, qui cum ratione formaret qualis esse civitas debeat, tanquam adversarios civitatis poetas censuit urbe peltendos. Homo quippe seu veritati seu virtuti studeat, exuere potius debet

    veteres quam novas induere perturbationes. Hinc sceptrum sinistra gestabat.] VI. Denique philosophice usus proponitur Musaj isla2 nuncdicuntur assistentes toro Boetii,iIliusnam philosophia utilis est ad caeteras disciplinas capessendas ^ que fletibus verba dictantes : quianunc Boetiusvidetur et ad regendos animos, quod libellis sceplroque siperturbatione obrui, nihilque aliud quam quod pergnilicatur. Primum quidem philosophia utilis est ad turbatio dictat, proferre. Uinc eoadem Musre torvis ea^teras disciplinas capessendas philosophiro luminibus aspici feruntur quatenus hinc erquoniam veroris vitandi, inde vero veritatis inveniend leges ritas, cui inveniendas philosopbia studet, perturbaprEescribit unde Tullius saipe, Philosophiu, inquit, tionibus, quibus has indulgent Musae impeditur. omnium mater artium laudandarum omnium artium Vetus est, ait Plato 1. x de Repub., plulosophise et procreatrix et quasi parens nec vero sine philosophopoetices dissensio. Hinc ipsa> Musa; nunc vocantur rum disciplina genus ut speciem cujusque rei cernere, meretricidse scenicse et Sdrenes usque in exitium dulneque eam deflniendo explicare nec tribuere in partes ces, quod blanditiis, rebus fictis et cantibus suis in possumus, nec juclicare quas vera quse falsa sunt, neque errorem vitiumque inducant Seirencs enim quibuscernere consequentia repugnantia videre, ambigua clisdam sunt meretrices, quaj deceptos navigantes ad tinguere quod philosophiaj officium libellis signifisummamegestatem redigant aliis sunt monstra matur KieWwsenim dicitur a.liber liber a.u\%m, auctore rina mulieribus partim similia, qua? vocis suavitate Isidoro, lib. vi, c. 12, estinterior tunica corticis, qum prstereuntes nautas sopiant, sopitosque devorent ligno cohxret in ciua antiqui scribebant; unde Plin. unde Ovid. iii de Art. 1. siii, c. 11, Inpalmarum, inquit, foliis primo scriMonstra maris Seirenes erant, qiiaj voce canora ptitatum, deinde quorumdam arborum libris quod et Quaslibet admissas detinuere rates. ; Cassiodorus indicat 1. xi, Var., ep. 38,ubi de charta Propterea eedem Museb dicuntur dolores Boetii
    -Dextera...
    libellos...
    :

    591
    tes assuefaciunt

    AN. MANL. SEV, BOETII.


    morbo, non
    liberant.

    592

    BS' At

    si

    quem A

    esset

    niulier

    profanum,

    ^ uti

    vulgo solitum vobis, blanditite vestr


    opera; lcederentur. B J'

    visuque in

    tam imperiosee auctoritatis, obstupui, terram defixo, quidnam deiuceps esset

    detraberent, minus moleste ferendum putarem, nihil

    actura, esspectare tacitus coepi.

    Tum

    illapropius ac-

    quippe in eo nostrse

    i'

    Hunc

    cedeus, in extreraa lectuli meiparte consedit,

    meum-

    vero^ Eleaticis atque Academicis studiis innutritum ? Sed abite potius^ Seirenes usque in esitium dulces,

    que intuens vultum luctu gravem,

    (fO)

    atque in hu-

    mummceroredejectum,

    his versibus de nostraementis


    est.
    II.

    meisque cum Musis curandum sanandumque


    quite. His
    stior
    ille ^

    relin-

    perturbatione conquesta

    men

    cborus increpitus, dejecit bumi moevultum, confessusque rubore verecundiam, lilacrymis (3) tristis excessit. At ego, cujus acies
    lia?c

    AaGUMENTua.

    mersacaligarat, ne dignoscere possem qussnam

    Philosophia mentis Boetianse perturbationem descriptura, veterem ejus de ccbIo, et de omni natura scienliam cum ea confert, qux nunc videtur ejusdem de rebus omnibus ignoratione.

    I METRUM*

    INTERPRETATIO.
    a t

    Extraneum
    Labores.

    et vuli

    >=

    Dialecticis et Platonicis.

    Turba objurgata.

    NOTiE.
    nis segetem necare berare.

    affectuum spinis ratiodulcibus insuper alere venenis mentes assuefacere morbo non li; ;
    ,

    /.ao;,uta

    ab Ecademo Ileroe
    :

    unde Horat.

    Epist.

    1.

    ii,

    epist. 2

    Philosopbicae autem Musaj dicuntur, quse perturbationibus exutcr, ut clare distincteque cognoscunt, unde nunquam falluntur has Plato, I. sic judicant X de Rep., laudans vocat divinum genus, easque in sua civitate admittit. Hee, fugatis Musis poeticis, Boetium deinceps ducebunt. Atsiquem profannm. ] Profanus dicitur et lucus et bomo; i" locus profanus is vocatur qui quasi pro:
    :

    posscm curvo dignoscere rectum, Atque inter silvas Ecademi qucerere verum.
    Scilicet ut

    Atqui Boetius in

    cul a fano positus, sacer


    sii, V.

    non

    est

    quo modo JEn.

    778

    dialectiois et Platonicis doctrinis exercitatissimus fuit in dialecticis qmdem quia dialecticos libros Aristotelis (qui, judicio Ciceronis, 1. i de Orat., de ratione disserendi multo plura quam omnes magistri multoque meliora dixit) traustulit et commentariis ilhistravit. In Platonicis yero progressu enim patebit Boetium Platonicorum opiniones recte intellexisse, iisque fuisse addictissimum.
    :

    Tuque optima ferrum cohii vestros si semper honores, Terra tene Quos contra ^neadse bello fecere 'profanos.
    :

    2 Homo profanus ille habetur qui quasi etiara a fano procul, sacris noa estinitiatus quemadmodum P Eneid. vi, v. 2o8
    :

    Procul,

    procureste profaui,

    ' in exitium dulces.] Seirenes, Seirenes usque Graece, leipfj-jiq unde et per ei et per i longum scribitur, duplicis sunt generis, nempe terrestres, et marinas. Terrestres, fucorum genus, nostris physicis dicuntur ktzo roO azipzrrQa.i, quod bestiolas illKcontracta membrana curvat jaceant : de bis loquitur Plinius I. VI, cap. {(>, sed de his nunc non agitur, MarinEe sic dictaj vel 776 ri;; cmoi^, a vinculo, vel tto

    Conclamat

    vates, totoque absistite luco.

    vocat profanum, qui prseceptis philosopbicis non imbulus, ab imperilos alienus est sic Horatius philosophia ipsa homines et a Musis alienos, a suis carminibus, tanCarm. quam profanos a sacris, arcens, canit I.
    :

    Philosophia ergo nunc

    eum hominem

    (j<ipsiM, a decipieudo, quod cantu suo imprudentes advenas devinciant decipiantque, feruntur Acheloi superne virgimbus, inferne fluvii et Calliopes flliae piscibus similes. Tres numerantur, Parthenope, Leu-

    Tov

    od.

    voce, altera tibiis, tertia cosia, Ligea, lyra canat, oranes tahta cantus dulcedine, ut nautas sopitos naufragio perdant. Ovid. in de Art. :

    quarum una

    Odi profanum vulgus, et arceo Favete linguis carmina non prius. Audita, Musarum sacerdos Yirginibus puerisque canto.
    :
    :

    Monstra maris Seirenes erant, qufe voce canora 15 Quashbet admissas detinuere rates.

    Quare philosophia, quae nunc utitur hac loquendi


    forma,
    dicitur,
    quffl

    qua

    Graicis KTroo-ttJTTvja-t;, Ciceroni reticenlia videlicet oratio sic contrahitur, ut vis

    appareat quid dicturus fuerit oralor, ita videtur loMusaj poeticee, aliquem philosophice ignaqui Si, rum, ut vester mos est, a ratione ad perturbalionis obsequium detraheretis, id mmus molestum mihi sed Boetium in omni philosophite genere videretur versatissimum... cfetera reticentur. Sic Juveualis: Majorum primus quisquis fuil ille tuorum, Aut pastor fuit aut illud quod dieere nolo. Sic Virgilius versu notissimo Quos ego... sed motos prgstat componere fluctus. ' Hunc vero Eieaticis atque Academicis.] Dialectistudia enim dialectica voc mtur cis et Platonicis fcrtur dialectica inventa a Zenone, Elealica: quia qui, quod ortus sit ex Elea, vocalur Eleates. Estvero Elea, auctore Strabone 1. vi, civitas Lucaniaj a Phocensibus condita, Parmenidis et Zenonis Pythagoricorum patria. Studia autem Platonica appellantur Acadcmica, quod Plato primus in Academia philosophiam professus sit. Esl vero Academia nemorosus extra et prope Athenas locus, qui prius dictus fuit
    ; : :
    :

    Ex quo factum est ut quidquid animos hominum corrumpit, illud Siren vocetur, sicut Horatio, Serm. II, sat, 3, vitandaesl improba Siren desidia. Sic igitur Musaj poeticaa perturbationum parentes, aut saltera nutrices nunc vocantur Seirenes ad exitium sive ad perniciem usque dulces hinc ea;dem Musse jubentur abire subeuntibusque Musis philosophicis locum cedere, non ante tamen quam ab ipsa pbilosophia
    I.
    :

    pergraviter reprehensaa, suamque tristitiam testatce unde chorus i lle dicitur increpitus (increpari idem quod verbis aliisve signis gravibus reprehendi) et dejecissc humimo2Stior vultum. Abiit tandem chorus.ille et limen t7'istis excessit; optimis enim philosophiaa institutis non prius imbui possumus, quam Musas ilias, similesque perturbationum veritati inveniendae contrariarum causas valere jusserimus. Quanquam adhuc illa} perturbationes sajpe remotis bis causis unde philosophia de mentis Boetianae perseverant perturbatione sic conqucsta est.
    :
    :

    Quod generatim lijricum a lyra, utpote \jTSi sive fidibus aptatum, speciatim AicmanMOJiabinventore dicitur. Est autem carnem constans es uno genere versuum, quorum quilibet componitur ex quatuor ultimis versus beroici pedibus, ila ut post secundum pedem syllaba supersit.
    '

    393
    Heii,

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHr^
    quam praecipiti mersa profimdo
    et,

    LIB.

    I.

    S94

    Hic

    quondam

    coelo liber aperto


    ire

    Mens hebet,

    propria luce relicta,

    It

    Teadit in externas iretenebras;

    as Suetusin fetherios Cernebat rosei lumina

    meatus,

    solis,

    Terreris quoties flatibus aucta,


    b Crescit in

    Visebat gelidse |sidera luna?,


    !

    immensum

    noxia cura

    10 Et quajcunque vagos stella recursus.

    INTERPRETATIO. incremento ! Ilichoeimiolimnonimpeditus Heu guan^Mm mens liumanammersaperturbationum


    marirapidoMoqueobtun.ditur,suoquelumineposthabito,
    nititur ruerein caliginem cxteriorem,
    solitus

    cum

    sollicitudo no-

    cens,aspiratio7ubusterrestribustm'gid3i,augetursu7mno
    1. Prxdpiti mersa profundo mens.] Qua? mens suis perturbationibus, pra^sertim vero nimiarerum cadu

    cmlo patente, sua cogitatione ascendere ad regiones ccelestes, aspieiebat radios solis purpurei intuebalur formam lunse frigidse, et quotquot stellm habent reversiones errantes
    ,

    NOTii.
    trant
    :

    sed hac crescente cura minuitur virtus mentis:


    vi hanc, pluribus confuta az'gumeatis, sumprovidentiam commendaturus unde S.

    unde divinus projceptor Christus, Matth.


    sollicitudinem

    carum

    sollicitudine afficitur, baec ab

    iis

    immergitur,

    veluti qiiodam mari, quod sit et profundum et prajceps. Profuudum quidem; quodilla affectio menti sit altissimis radicibusiniixa prasceps vero, quod eadem aflectio, instar cujusdamfuriaj concitata, prcccipitem mentem in errorem vitiumq\ie abripiat. 2. Eebet] Hebere proprie dicitur gladius, cujus acies retusa est, translatione vero illud omue, cujus motus languet. Sic Virgil. JEn.. v, vers. 395
    : ' :

    mam

    Dei

    Paul. ad Pliilip. iv, Nihil, inquit, solliciti sitis; unde S. Petrus ep. I. c. v, Omnem, ait, soUicitudinem vestram projicientes in Deum quoniam ipsi cura est de vobis; quibus positis, nihil mirum si haec cura
    :

    hic dicatur noxia.


    6. Hic cjiwndam.] Boetius. Nimirum a quasstione quam Grasci fiscrtv appellant, ad deflnitam controversiam, quamiidem dicunt J7r65;(7tv, progressa philosophia, commendat eam, quee quondam fuit in Boetio, rerum naturalium notitiam, prEesentem ejusdem ignorationem statim dictura. Praeterita au-

    inflnita,

    Sed enim gclidus tardante senecta


    Sanguis hebet, frigentqueeffetse in corpore vlres.
    Sic Tullius I, Tuscul., Qiiemadmodum inquit, qui acutis oculis deficientem solem intuentur, aspectum omsic mentis acies seipsam intuens nonkebescit. Atqui mens huraana quanto magis perturbationibus obruitur, tanto minus veritatem conadeoqiie hebet. Hinc S. Gregor., templari potest prol. 2, part. in Ezecliielem, mens, inquit, quanto

    nino amitlunt,

    nunquam

    circa terrena plus satagit, tanto in

    hisqux sunt

    ccelestia

    minus
    2.

    videt.

    Propria luce relicta.] Menti nostrce insitum est ab ipso nostrai mentis auctore Deo quoddam lumen, quo ipsa se mens erroribus vitiisque esutam cognoscere conjunctamqije cum divina mente sentire pos sit sed hoc lumine frui nolunt ii qui suis obsequun- C modo attingit, sed etiam pervadit cojlum quare additur, Suetus in xtherios ire nieatus. Quae omnia seortur perturbationibus.
    :
    :

    Boetii notitia, ut nunc dicitur, magna fuit tam de coelo quam de terra. Primum enim Boetius coeli sciens, cognovit, \ solem, luaam et stellas 2 ventos, qui a sideribus velut alfectus a causis oriuntur 3" Spiritum Universi, a quo, velut a causa ipsa sidera moventur. Deinde vero idem Boetius terree sciens, cognovit varias anni tempestates, 1 vernam, 2" autumnalem variasque naturee causas. Hinc idem Boetius nunc dicitur liber ccclo aperto; quatenus ejus mens, veluti excusso corporis jugo factoque sibi per abditas ipsius cetheris plagas itinere, cogitationenon

    tem

    3. In externas ire tenebras.] Licet quEedam menti nostriB insitavel potius innata sit cognitio, quod ta-

    sum esponenda.
    8. Cernebat rosei lumina solis.] I. Boetius cognovit solem; cujus doctrinse, ut et sequentium melior tesesse non potest, quam ipse Boetius de se sub persona philosophice locutus. Sol autem, inquit Tullius, I de Nat. deor., dictus est, vel quia solus ex omnibus sideribus est tantus vel quia cum exortus est obscuratis cseteris sideribus sotvs apparet : quare qui hujus sideris naturam perspectam habuerit, hic in^ cogitationererumcoelestium versatissimus haberi potis
    :

    mensmenseademflnitasitsuisqueperturbationibusobnoxia, propterea duplici suljjacet tenebrarum generi, domestico videlicet et externo. Domesticaj tenebrEB versanturin ignoratione eorum qusenecpossumus nec debemus cognoscere de his tenebris vulgo dicitur,
    :

    Nescire quEedam

    magna

    pars sapientiie.

    Esteruce vero tenebras sunt ignorantia eorum qua cum possimus debeamusque cognoscere, perturbatiosic quidam in summa nibus obcajcati uescimus sui Deique ignoratione versantes, qufis cogitationes in solum Deum conferre deberent, has in res creatas conferunt. Ut autem cajteris perturbationibus, sic nimia praasertim rerum caducarum sollicitudine ob: :

    test.
    9.

    Visebat gelidse sidera lunie.]


    :

    II.

    Boetius cognovit

    Lima autem, inu de Nat. deor., a lucendo nominata: ea est enim Lucina itaque ut apud Grsecos Bianam eamque Luciferam, sic apud nostros Lucinam in pariendo invocant, quse eadem Diana. Scilicet ut sol per diem csecamur unde nunc mens humana dicitur in externas ire tenebras, quoties in immensum ejusmocli cura D solus, sic luna per noctem sola lucere videtur, unde crescit. Cum porro eadem mens humana ex ignoravocatur noctiluca unde etiam ejus notitia magnam tione illa in errorem, ex errore in vitium, ex vitio astrologife Boetii affert accessionem. Sed cur Pbiloin poenas seternas lapsacadat, propterea auctor noster sophia hic vocat sidera lunx? cum luna unica sit, heec scribens posuit ea cogitare qute referuntur Matsidus autem videatur signum ex pluribusstellis comtha3i xxu. Ligalis manibus et pedibus ejus, mittite eum positum, ut Aries, Andromeda, etc, quia, inquam, in tenebrus exteriores ubi S. Gregor., Interiorestesidus ^icitur corpus omne, quod spleudida sua forma
    lunam
    sicut ipse etiam testatur.

    quit TuUius

    nebrse, ait, suntcsscitas cordis; exteriores tenebrsBiBter-

    nx damnationis
    i.

    nox.
    flatibus.]

    commnni ca^terorum turba distinguitur sic enim sidus eleganter dicitur et habet sua sidera teltus
    : :
    :

    Voluptate nimirum et homiuum,quibuscam vivimus, existimatione, quibus, ulignisflatibus,nostraperluibatioaIilur.Nimiramcuai

    Aucta

    terrenis

    quippe dicitur ab sIiJo;, forma sive specjes, S[iiritu, in 5 mutato, quod rarum non est. Curvero /unavocatur gelida'! nisi quod luna preeest nocti, quse, absente
    sole, vicino die est frigidior.
    10. Etquxcunquevagos stellarecursus.] III. Boetius eliam teste, cognovit pariter stellas non solum quod spectat earum qualitatem, quod magnum esset verum etiam, quod majusest quod attinet ad earumdem quantitatem. Stellae autem duplicis sunt gene-

    meushumanacoajungaturprimumquidemcumcorpore, deinde cum illis sive rebus, sive persouis, quibus


    piimaillaconjunctiovideturservari,proptereah;ecrerumcaducarumcura, ageutecorpore,nascitur, agentihusque cuin rebus tum personis corroborata crescit res quidem agunt suo contactu personae vero suade rebus istis esistimatione, quam exemplo demons:

    se

    ris,

    nempe

    inerrantes et vagse.

    Stellae inerrantes.

    S9S
    Exercet, varios flexa per orbes,

    AN. MANL. SEV. BOETII.


    Quis volvat stabilem spiritus orbem,

    o96

    Coraprensam in numeris victor babebat. 10 Quin etiam causas, unde sonora Fiamina soUicitent sequora ponti
    conversse per circuitus diversos, bas summa collectas peritus tenebat. Prxterea consueverat inquirere causas quibus venti frementes turbent planitiem tnaris
    7'itus

    20

    Vel cur Hesperias sidus in tmdas


    :

    Casurum, rutilo surgat ab ortu Quid veris placidas 'temperet lioras,


    oonvertat cmlum constans, aut quare astrum in aquas vespertinas lapsurum emineat ab oriente purpureo; quid moderetur dies tranquillos veris, ut decoret terrasfloribus purpureis quidfecit, utautumnus abun:

    INTERPRETATIO.

    sequatam, easque reddere


    quse vulgo

    non

    seous ac quisnam spi-

    mTM.
    eamdem
    :

    servare sunt unde Genes. xv, Numera stellas, si potes et Et nunc omne tibi stratum silet Eequor, et omnes, Aspice, ventosi ceciderunt murmuris aurae. S. Aug. XVI de Civ. Dei, c. 23, Nec ,inquit, omnes nam qiianto quisque credendum est videri posse eas Et ecl. 6, V. 35 acutius intuetur, tantoplures videt :quin onmes philoTum durare solum et discludere Nerea ponto. sophi fatentur iulactea via innumeram esse ejusmodi Ex quibus patet quam ingeniose venti dicantur quare banc multitudinem stellarum multitudinem - -4 sollicitare siv e turbare xquora ponti cum a?quorprO' n iC4 n ( , D ^ perspectam habere non potuit Boetius. Stellas autem B ^. ^^^^^^i / "i j-no ''"" i r j dicuntur ptanete, sunt sidera opaca, vagae, qua; vu flantibus ventis turbatur. qiiseinvicem modoaccedunt, modo recedunt; quarein15. Quis volvat stabilemspiritusorbem,] V. Boelius adrecentioribus ter illa sol, ut pote sidus lucidum, a dit se cognovisse illum Universi spiritum, quem Plato, pbilosopbis non recensetur. llli vero planetaj aliisunt Aristoteles, Cicero, Virgilius pluresque ex antiquis aumajores,qui palam ante oculos omnium versantur, nemctoribus agnoverunt qui quidem spiritus nibil est pe Saturnus, Jupiter, Mars, Venus, Mercurius, Luna: aliud quam corpus quoddam subtilius, quod per aUi et bos numero comprehendere potuit Boetius ca3tera corpora diflusum hsec juxta leges motus a sunt minores, qui non nisi summo cum labore aniDeo ipso statutas movet. Virgil. ^n. vi, v. 724 madvertuntur quales sunt prope Saturuum, Jovem Principio coelum, ac terras, camposque liquentes, et Martem, qui propterea dicuntursatellites Satur.ii, Liicentemjueglobum lunaj, Titauiaque astra Jovis et Martis. Imo, ut cum Seneca loquar, multi totamque infusa per artus Spiritus intusalit prffiter bos per secretum eunt, nunquam bumanis Mens agitat molem, et niagno se corpore miscet. neque enirn omnia Deus bumanis ocuoculis euntes Inde homiuum pecudumque genus, vitteque volantum lis nota fecit. Quod tandem Philosopbia bic non loEt quaa marmoreo fert monstra sub cequore pontus. Igneus est ollis vigor, et coelestis origo quatur nisi de planetis, iisque majoribus vel es eo SemiDibus quantum. non noxia corpora tardant patet quod dicat bas stellas vagos recursus exercere Terrenique hebetant artus, moribundaque membra. quatenus recurrendo ab eo quod primum tenuerunt Hinc metuunt cupiuntque, dolent gaudentque nec quatenus iter, recedunt, et varios per orbes flecii, (^ [auras singulis, quos animadvertimus, planetis sui sunt Respiciunt, clauscC tenebris et carcere caeco. circuitus. Denique victor idem est quod voti compos: illum volvere spiritum nuncdocet Hinc Pliilosopbia sic enim, auctore Servio, intelligendus est Virgil. stabilem orbem et causam esse non solum cur sidera iii Georg., V. 8 oriantur et occidant, verum etiam cur rutilus sit Tentandn via est, qua me quoque possim eorumdem ortus. Primum quidem volvit .stabilem orTollere humo, victorque virum vohtare per ora. bem quia convertit ccelum, quod cum eadeni sem13. Unde sonora flamina.] IV. Boetius se quoque per magnitudine,figura,etmotione,sensu judice, affifatetur cognovisse ventorum causas. Ventus enim ciatur, idcirco diciturs<a6t7(?: proptereaenimterraipsa, generatim est motus aeris buc et illuc effluentis hinc mare et aer, in quibus tamen magna est formarum ventus Scaligero de Caus. L I., c. 67, pluribusque vicissitudo, stabilia corpora vocautur. Deinde causa aliis dicitur a.veniendo ; quod venire sit moveri, ventus sicut enim navis est cur sidera oriantur et occidant autem aeris motus. At ventus duplicis est generis pro ab ea qua circumfunditur aqua abripitur, itasidera, duplici modo, quo aer buc illucque effluere potest. prjesertimopaca, cujusraodi sunt planetfe,, etcometaj Alter ventus lit nube corruente.non secus acvidemus ab eo quo circumfunduntur, spirilu converti possunt. casu arboris, turris, aut cujusdam alterius ingentis Poetceautein ortumobilumque astrorumdescribentes, corporis ventum excitari, nimirum, propter illum beec et ab aquis emergere, et iu aquas peracto cursu corporum molorum circuitum, sine quo nullus in Eois qua sol exsurgit ab sic aiunt reverti fingunt mundo fieri potest molus. Hoc modo oriuntur tem- D undis. Sese alto qua gurgite tollunt solis equi. Croceum pestates sa^pe quidem in terris, sed SKpius in mari. linquens Aurora cubile. Uuit Oceano nox. Sol quoque Alter venlus lit vaporibus a sole per aera rarescenet exoriens et cum secondetin undas, etc, iidemque tibus, quemadmodum videmus ventum Ueri in pomo, aqiias illas in quas sidera se condunt, vocat Heslignoviridi et vulgato vase, quod jEolipilam vocant, Infima perias ab ea stella quaj vocatur Hesperus dum ba5c igni admoventur. Atqui Boetius cognitis side- enim, inquitTull. 11 de Nat. deorum, quinque errantium ^Mo-^Jopo; ribus praesertim vero sole, ejusmodi ventorum cauGrssce, terrseque proxima stella Veneris qux quandoquidem solemovente aliquando sas cognovit Lucifer Latine dicitur, cum antegraditur solem cum per aut nubes corruat, aut vapor rarescat fit, ut subsequitur autem, Besperus. Unde Virgil., ecl. s, aera, quod cum frequentius contingat in mari quam V. 77 in terris propler majorem aut nubiura imminentium Ite domum satura;, venit Hesperus, ite capelloe. aut vaporum exsurgentium copiam, idcirco sonora Denique idem spiritus efticere potest cur ortus siflamina nunc perbibentur sequora ponti sollicitare : derum sit rutilus', densando scilicet vel relaxando wquor mare enim appellatur et xquor et ponlus nubes, quibus, lumine varie modificato, varii exbisuperUcies aequatisundique pon: : :

    dicuntur flxx, sunt sidera lucida, quse inter se distantiam, sensu arbitro, semper videntur bfe autem stellaj innumerabiles

    catur Pontus, ex eo quod mare omne nominatur pontus, forte a Trdvo;, 'labor, quouiam plenum est laboris. Virgil.,ecl. is, v. 37

    .,.,,'

    '

    >

    quidem, quodaquse
    deribus, planissima

    unde Tullius, MJAcad qq, Quid tam planum videtur, inquit, quam mare?ex quo eliam sequor iltud poetx vocant. Pontus vero, si quibusdam credamus, ab Euxino nisi tamen ipse Euxinus disit
    : , :

    beri possunt colores.


    18, Quid veris.] VI. Boetius subjungit se tempestatem vernam cognovisse. Ver, ut ait. Varro, Liv de incipiunt virgulta ac 1. L, sic dicilur, quod tum virere

    597

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPIII/E
    Ut terram roseis floribus ornet Sa Quid dedit ut pleno fertilis anno
    :

    LIB.

    I.

    598

    Cogitur, heu, stolidam cernere terram.

    Autumnus
    Rimari

    gravidis influat uvis,

    Argumentum.

    solitus,

    atque latentis

    Natiirai varias reddere causas.

    2S Nuno jacet

    efieto

    lumine mentis,

    Pliilosophiamedici personam suscipiens, Boelio attentius considerato, eumdem interrogat; sed eodem tacenle, conjicit ipsum laborare lethargo, quem ut curet, iltius oculos mortalium rerum nube caligantes sua veste detergit.

    S3 PROSA

    II.

    Et pressus gravilnis colla oatenis, Deolivemque gerens pondere vultum,


    danter fccundus instillet vinum racemis tumidis, suetus scrutari et occultse naturse causas diversas referre. Ille, inquam, B oetius coili quondam terrarumque peritus, Nunc luce mentis debiiitata /aceistupidus, elveluti con^'

    Sed
    relaj.
    ^

    medicine., inquit

    a,

    i>

    tempus

    est,
    :

    Tum

    vero

    totis

    in

    me

    intenta

    non queluminibus
    :

    INTERPRETATIO.
    vinculis ponderosis circa collum, habensque faciem depressam proptcr gramtatem vinculorum proh dolor! cogitur spectare ierram parentem tanti stuporis.
    strictus

    Philosophia.

    "

    Oculis.

    Tempus

    est sanaiidi,

    noninveliendi.

    vertcre se tc^npus

    anni, nisi

    quod lones dicunt

    pJip

    B quibus ut physici student inquirendis,


    :

    sic inquisivit

    Tempus omnibus notum, quod hic commendatur cum apropria ratione, tum ab allectibus suis. A pro
    pria quidem ratione, quaj in hoo versatur quod ver sit placida tempostas, sole nimirum tunc dies nocunde dicitur Quid veris placidas temtibus a?quaute ab elfectibus vero nerape a floribus, peret Iwras quibus moderata illa anni tempestas terram ornat, quique, quod rosavuni colores referant, vocantur rosci ut elegautcr explioat Virgil. ii Georg., v. 123:
    : :

    eas, invenitque Boetius. Hfec, mquam, natura _obscura est quia non generali duntaxat, sed singulari debetpercipi cogitatione, qua?. utpote ab intinitispropemodum adjunotis pendens, difUcillime obtineri nipotest. Suas tamen natura, hffic habet causas hil enim flt sine sua caiisa. His oausis inquirendis student physici, ut quamdam, qua a cajteris bominibus seoernantur, felicitatem sibi possint comparare :
    :

    nam
    Felix qui potuitrerum oognoscerecausas.

    Has denique causas perspeotas habuit Boetius, quippe qui rimari solitus coelum terramque, oonsueverat latentis naturx varias reddere causas. Sed lieu 24. Nunc jacet.] Mens humana sic media est inter Deum, a quo oondita oonservatur, et corpus, cujus est forma, ut quo magis Deo, aut oorpori moventi obsequitur, eo magis gnara liit, aut ignara Corpus Glande sues Iceti redeunt dant arbuta silvas Q enim, ut dicitur Sap. ix, quod corrumpitur, agcjravat Et varios ponit fetus autiminus: et alte animam, et terrena habitatio deprimit sensum mulia Mitis iu apricis coquitur vindemia saxis. cogitantem. Deus vero, Joan. i, illuminat omnem hoUnde etiam autumnus nunc a Philosophia dioitur minem venientem in hunc mundum. Hine perturbatio pleno fertilis anno gravidis influere uvis plenus enim recte nunc perLiibetur reddere effetum lumen menlis hic idem quod refertus sicut Virgil. ii Georg., v. 4 et instar gravium catenarum vulium ad terram depriHuc pater, o Leucee tuis hic omnia plena mcre sed Boelius dicitur catenis pressus colla, supple IVIuneribus, tibi pampineo gravidus autumno secundum Sicut Virgil. Os humerosriue Deo similis. Floret ager, spumat plenis viudemia labris. Medicinx tempus est.] Ut corporis sio mentis Influere vero idem quod atundore sicut Senecaait suEe sunt a?gritudines, quamobrem sua est utriusque fortunx influentis dona. medicinal unde Cic. iii Tuso. qq., Medicina animi, 22. Rimari.] Perscrutari, penitusinquirere qui enim inquit, cur non tam desiderata, tam culta, tam grata, natura; causas penitus inquirit, is instar oanis venaet probat(i\quam corporis'? Philosophia autem, utpote debet lustrare unde Physicus, inquit tici omnia quse iii cogitatione versatur, mentis esercet mediciOrator. i de Nat. deorum, est speculator venatorque nam observatis tameu iis quse a medicis corporum naiurse. observari solent hi enim, i aegros attentius consi23. Naturx varias reddere causas.] Natura a 7ui cor derant nam medico diligenti, inquit Tullius ii de Or., dioitur, ut 'fyrjiq a yuw quare natura, in genere priusquam conetur segro adkibere medicinam, non socausaj efficientis, est causa, a quares, prEesertim sen lum mo7'bus ejus, cui mederi voluit, sed etiam consuetudo in genere vero formae, natura dioitur D valentis et natura co7'poris cognoscenda est ; 2" segros silis, nascitur insita oujuslibet corporis forma, qua illud a cseteris alloquuntur, ut quod sua meditatione cognosoere distinguatur. Sio oonoiliari possunt disorepantes phinon potuerunt tam de morbo quam de oonsuetudine losophorum opiniones Namque, inquit Tullius ii de valenlis et natura corporis, id perounctando et inNat. deorum, alii naturam censent essevim guamdam 3 segris praisertim silentibus terrogando elioiant sine ratione cientem motus in corporibus necessarios manura admovent, ut tactu judice, prcediola evidenalii antem vim participem rationis atque ordinis... inventa enim morbi oausa ouratius cognosoantur Sunt autem qui omnia naturse nomine appeltent, ut tionem esse inventam raedioi putant 4 a'.gros cunEpicwus, qui ita dividit omnium, quxsint, natura^n solantur, causati aut nullum esse morbum, aut ouesse corpora et inane, quxque his accidant. Soilioet narationem ejus esse facilem Medici enim inquit tura in genere causae, duplex est, nimirura prima, Orator. ii de Div. quanquam siepe inteliigunt, tamen nempe Deus, cujus solertiam, inquii idem orator ibid., nunquam xgris dicunt, eo morbo eos esse morituros. nulla ars, nidla manus, nemo opifex consequi possit Atqui ita Philosophia nuno se gerit erga Boetium.
    ! :

    Ver adeofrondi uemoriim, ver iitile silvis Vere tument terras, et genitalia semina poscunt. 20. Quiddeditut... aw^i(mm(S. VII.Boetiusooncludit se pariter cognovisse autumnum. Autimnus autem sive, ut nonnulli scribere malunt, Au.ctumnus, quibusdam, referente Festo, sic appellatur, quod tuno maxiine augeantur liominum opes, coactis agrorum unde Virgil. ii Georg., v. 520 fructibus
    :

    '

    imitando et secunda, videlioet quoddam corpus dihoo enim vis est sine ratione ciens motus in reliquis corporibus nccessarios. At natnra in genere formco est unumquodque corpus, et si ita placetEpicuro, atonii et inane. Quidquid sit, non agitur hic nisi de natura, in genere forme. IlaEC autem natura obscura quidem est, sed suas habet causas.
    :

    vinitus raotum:

    - Tum vero totis in me intenta luminibus.] I. Philosophia Boetium attentius oonsiderat ut faota attentiore non solura morhum Boetii, cui mederi vult, sed etiam oonsueludinem valentis, et naluram mentis cognosoat attentio quippe animi ita propria est pliilosophite, ut hao prcEoipilalio et pra^judiciura, infensissimi veritatis inveniendaj hostes, vitentur:
    :
    :

    ; :

    599

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    Mi

    600
    leniter

    Tune

    ille es,

    ait,

    qui nostro

    quondam

    iacte

    peetori

    meo

    manum,

    et,

    25

    nihil, inquit

    nutritus, nostris educatus alimentis, in virilis animi robur evaseras? Atqni talia contuleramus arma
    s>

    quee nisi prius abjecisses, invicta te lirmate tuerentur. Agnoscisne me? Quid taces? pudore, an stu-

    pore siluisti?
    sed

    (5)

    Mallem pudore

    sed

    te,

    ut video,

    stupor oppressit.

    Cumque me non modo lacitum, elinguem prorsus mutumque vidisset, admovit


    Puer primum
    ;

    = lethargum patitur, communem illusarum mentium morbum. Sui paulisper oblitus est, recordabitur facile, i si quidem nos ante cognove* rit. Quod ut possit, paulisper " lumina ejus, f mortalium rerum nube caligantia, tergamus. Haec disit, oculosqne meos fletibus undantes, contracta in

    periculi est,

    rugam

    veste siccavit.

    deinde

    adolescens

    postea

    INTERPRETATIO. i Dummodo vir phi3


    t

    losophus. i Tibi dederamus. c Lethargia sopitus

    oculos.

    Caducarum.

    cst.

    mijE.
    Meus porro dicitur totis in aliquid iiitenta luminibus, tatem quemadmodum apud Ciceronem cum ahquid ita oogitat, ^nihil ut_ei supersit virium ^per se amatur toto peclore.
    :

    Amicus

    ad aliud cogitandnm. Sic Virg. iv JEn 100: Habes tota quod mente petisti.
    >

    ""

    Nihit

    cs] II. Philosophia Boetium alloquitur, ut qaod attenta meditatioue de statu mentis Boetii videtur non potuisse cognoscere, illud ab eodem Boetio perciinctando et interrogando eliciat. Ac priille

    Tune

    mum

    terito

    quidemphilosophiaBoeliuminterrogat de prcCmentis Philosophiam doctse statii, cujus iniprogressum et perfectionem optime comparat cum homine, qui virilem Eetalem adepturus lactepritlura,

    Boetium, deincepsproponentur remedia, his utatur lubentius propterea Philosophia ait d" nihil esse periculi: quia cum mens nostra sit immortalis, haec nullis nisi errorum vitiorumque est obnoxia periculis: hio autem nihil advertitur nisi oblivio queedam, quse imminentis erroris aut vitii nota non est 2 mentem Boetii generatim pati lethargum nam lethargus
    illi
    :

    periculi est.] IV. Philosophia consolatur ut ipse Boetms, spe salutis concepta, qu8e

    est violenta cerebri compressio,

    mum,

    lacte nutritus,

    postea cibo graviore alitur l\oslro quondam nostris educatus alimentis, in virilis
    :

    pugnabilis
    oblivio,

    fere

    unde torpor et inessomni necessitas, rerum omnium

    animirobur evaseras, Sic

    S.

    Paulus similes Christiauce

    vitte periodos describens, I Cor. ait Tanquam parvulis in Christo lac vobis potum dedi non escam nondum enim poleratis et Hebr.v: Facti estis, quibus lacte opus sit, non solido cibo ad quod respi ciens S. Petrus ep. I, oap. ii Sicut modo geniii in:

    m
    ;

    et mentis defeotio nascitur : hinc qui hoc afticiuntur, hos medici tandiu curant perouti, pnngi, nri, aliisque modis cruciari, donec, relaxato

    morbo

    oerebro, vigilia, attentio et merauria novata nascatur: mens igitur propter

    in iisdem re-

    militudinem tum dicitur patilethargum, cum rerum ante cognitarum immemor hebere videtur 'quod. ,. ., fantes, inquit, rationabile sine dolo lac concupiscite ut p c""""" diatur illusarummentium morbiis, quatenus meD^es nunquam errant, nisi immeraores primorum in eo crescutis insalutem. Lao autem Philosophia; Dphii sunt yeritatis principiorum, praecipitatione et prKJudioio prinoipia, qute sola jinimi altentione innotescunt
    : :
    .-

    quamdam

    si-

    qua3 ex ejuslabore inferuntur. Deinde; eadem Philosophia Boetium interrogat de prKsenti statn iliius mentis, quae non ob aliam oausam dicitur cecidisse, perturbationibus victa, quam quod abjectis arinis philosophicis, his noluerit uti. Arma autem illa sunt praoepta philosophica. Sed Pbilosophiue iuterroganti non respondet Boetius, non pudore quidem, qui teste Horatio aliquando infans prohibet profari sed stupore, qui quod sit veluti durities menlis, quoe. etiam sollicitata non sentit, propterea et cogitationem et locutionem, cogitationis signum, impedit hinc Boetius stupore opprcssus dicitur non modo tacitus, sed clinguisprorsus, et mutus : quasi tacilus intelligatur qui linguam habenslingua non utitur ; eto)(7!(is,'qui lingua captus saltem balbutire potest; mutus denique qui nullatenus potest loqui. Sic Tullius dixit mutum foruin, clinguem curiam et tacitam civitatem. De stupore looutus Virgilius, Georg., v. 520, canit de tauris

    cibus

    autem gravior, snnt oonclusiones,


    principiis majori

    judicent
    sui:

    mentem

    Boetii speoiatim
    :

    esse oblitam

    modi

    quodam

    enim vel maximum, inquit Tullius i Tusc, animo ipso animum videre et nimirum hanc liabetvim
    est

    Non umbrfe altorum uemoruD:, nou


    :

    mollia possunt Prata movere animum, nou qui per sa.-ca volutus Purior eleclro campuiD petit amnis at ima Solvuntur latera atque oculos stupor urget inertes.
    ^

    Admovit pectori mco manwn,]

    III.

    Philosophia

    adraovet manum, ut evidentius percipiat morbi illius causam. Sicut autem medici coguito corde, bonam vel raalara corporis valetudinem oognosc unt, quod cordis motus oausa sit reliquarum corporis afTectionum ita Philosophia, cognila hominis voluntate, rectam aut pravam meutis cogitatiouem percipit, quod voluntas causa sit reliquarum cogitatiouara tara landabilium quani vituperdbilium, ita ut non ante in errorem aut vitium labi possimus, quam Boetio
    :

    prseceptum Apollinis, quo monct ul se quisque noscat non enim credo id prsecipit, ut membra nostra aut staturam figuramve noscajnus, ncque nos corpora sumus, neque ego tibi dicens hoc corpori tuo dico cum igitur, nosce te, dicit, hoc dicit, nosce anirmim tuum nam corpus quidem quasi vas est aut aliquod animi rcceptaculum ab animo tuo quidquid agitur, id agitur a te huncigilur nosse nisi divinumcsset, non esset hoc acrioris cujusdam animi prxceptum, sic, ut tributum Deo sit, hoc cst seipsum possc cognoscero. Ex quibus sequitur mcntem humanam non prius posse philosophari quam seipsam noscat, ut quoe oblila sui est, haec speciatim lethargo laborare merito dicatur 4 mentem Boetiipaulisper tm^um csse oblitam sui,qnod antecepta animo notio sui sit innata unde ad primam Philosophiaa admonitionem eadem mens reoordabitur sui. " Quod ut possit.] Denique Philosophia Boetium deinceps curatura, ejusdem oculos, mortalium rerum nube caligantes, fletihusque undantes contractu in rugam veste abstersit, ct siccavit quce oontinuato praedicto Philosophia? symbolo, non tam de corpore, quam de niente intelligenda sunt. Primura igitur oculi Boetii mortalium rcrum nube caVgabant, quod ejus mens oaducarumrerum perturbalionibus, amore, v. g., aut desiderio obscurata videbatur. Deinde iidem oouli fletibus undabant quod ejusdem meus propter amissas res caducas afliceretur tristitia, cujus signa sunt/iefs. Prffiterea Philosophia oculos Boetii contracta in ru: :
    :

    gam
    puis,

    vesie

    abstersit,

    siccavitque. ^bstei-sit

    citur

    voluerimus: propterea Philosophia nuno mmiMm diadmovre pectori: pectus enim signilicat volun-

    quidem
    ;

    et

    siccavit,

    quia

    mentem

    exuit perlurbationibus prasci-

    uude

    prsedictee

    tenebra

    et tristitiee

    conti-acta

    601

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIyE

    LIB.

    I.

    602

    6 METRUM

    III.

    Utcum

    prajcipiti

    glomerantur sidera Coro,


    ste.tit

    Argumentum. Boctius canit se, aspirantc Philosophia, sic illustratum fuisse sicut nubibus vento fugatis, terra pristinam recuperat lucem.

    Sy

    Nirabosisque polus

    imbribus,

    5 Sol latet, ac

    nondum

    co3lo venientibus astris,

    Tuuc me discussa liquerant nocte tenebrffi, Luminibusque prior rediit visror


    :

    Desuper in terram nox funditur. Hanc si Threicio Boreas emissus ab antro A'erberet, et clausum reseret diem,
    pido vento ocoiduo,
    et

    INTERPRETATIO.
    inquit Boetius tenebrse discesserunt a ine, caligine dissipaia et luxpristina revertit oculis meis ; quemadmodum quando stellm involvuntur a Coro ra-

    Tunc,

    cwlutn velatur nubibus pluvia-

    rum fecundis, sol absconditur, etnox irruit ex sublimi in humum. Si Boreas ventus ex spelunca Thracia or4. Polus stetit.]

    mTM.
    vero in rugam veste, hoc est, verbis pbilosopliicis oratione conjunctis usu quippe cogitationes cum verbis, quibus signiflcari solent, ita conjunctse sunt, ut sa^pissime has cogitationes, non, nisi verbis in menioriam revocatis, recordemur supra autem dictum est vestes Philosophias esse voces philosophicas. * Carnien eonstans ex duplici genere versuum alternorum, quorum prior hexameter heroicus; posterior tetrameter, cujus quatuor pedes imitantur qualuor primos heroici versuspedes, frequentiore tamen
    : :

    Coeluni
    :

    obductum

    fuit.

    Sic

    enim

    Virgilius. ecl. 7, v. S4

    Stant et juniperi et castaneaj hirsuta;.

    jEneid.

    vi,

    v.

    300,

    de

    Charonte,

    cujus

    oculi

    A flamma
    ctum

    tegi videbantur.

    Ganilies inculta jacet, stant lumina flamma.

    yEneid.
    erat.

    xii,

    v.

    407, de coelo

    quod pulvere

    obdu-

    Jam pulvere coelum


    Stare vident.

    dactylo.
    1.

    Tunc me.] Mens Boetii perlurbationibus obscu:

    Hino additur vers.


    5.
    tis

    5.

    Sollatet.

    rata suum prius himen amiserat non secus ao oculi corporis, accedente nocte, tenebris involvuntur. Sed vix Philosopliia, ceu novum sidus, cmicuit, cumejusdem Boetii mens, perturbationibussedatis, suo priori lumioe recreata ccepit, ut ante consueverat, videre. 3. Ut cum.\ Eximia similitudo, sive oratio traducens ad mentem es corpore dispari simile hic autem lerra refert mentem sol, philosophiam nubes, perturbationes venti, spiritus perturbationum parentes; nox et dies alterni alternas ignorationera et intelligentiam referunt. 3. Gtomerantur. sidet^a.] Glomero dicitur a glomus,
    :
    ;

    Nondum coslo venientibus astris.] Nox enint poeprKserlim, duplicis est generis. Altera nascitur sole, emioantibusque CEeteris astris, quee propterea oriri diountur de hac nocte loquitur Virg. II ^n., V. 230 Vertitur interea ccelum et ruit Oceano nox, Involvens umbra magna terramque polumque. Altera oritur, eliam ante solis occasum, ipso ca;terisque astris latentibus, de qua loquitur idem Virg.
    occidente
    : :

    .En., V. 94

    unpeloton de fil, quare cum glomus ex eo fiat, quod C unde dicitur fundi Et de hac nocte nunc agilur filum hlo circumacto irivolvatur, sidej-a nunc dicuntnr in terram desuper nondum ccelo venientibus astris quEe glomerari, quod hsec nubibus circumfundeutibus inscilicet oocidente sole emicare solent. volvantur neque enim putandum est, Boetium exi7. Boreas.\ Boreas est ventus flans ab ortu aastistimasse stellas posse ventis ita moveri, ut iisdem quamobrem simili motu, quo aer ab ortu ad ocvo ad se invicem accedentibus quoddam hat steliarum oircumactus, cietur. Hiuc autem omnia quaj casum agmen. Hoc fere modo Virgil. Georg., v, 3'23, cade isto vento dici solent possunt inferri. Primo enim nit ventus hice regione Cori spirat quia Corus tlat ab Et fojdam glomerant tempestatem imbribus alris occasu aastivo unde utriusque hujus venti nosterauCoIIcctse ex alto nubes. ctor nunc meminit. Secundo idem ventus vehemens 3. Coro.] Corus sive Caurus ventus est flans ab quoniam una cum aerefertur ad occasum cum est occasu sestivo unde hio ventus sic contrarius est autem omnis ventus vehemens sit frigidus, proptermotui, quo aer ab ortu in ocoasum cietur, ut nubes eaVirgilius, ecl. 7, v. 51, canit contrariis hinc et mdemotibus compressaj cogantur Hic tautum Boreae curamus frigora, quantura copiosum imbrem, nisialiter dissolvantur, emissurae.
    :

    Eripiunt subito nubes coehimque diemque Teucrorum ex oculis: ponto nox incubatatra

    Aut numerum lupus, aut torrentia flumina ripas. Atque hinc forte uominis istius 'inlerpretatio enim videtur riioi a jSoaw, clamo, e,t pia, deFluctibus, hybernicondunt ubi sidera Cori. CMJTO, quod ventus ille, ut poteSvehementior, cum dicun- d sonitu currat. Tertio ille ventus serenus est, quod 4. Nimbosisque imbnbusj Imbres^ nimbosi tur, quod hi nube tanquam sua materia inclusi con ^^^^ ^^^^ concurrens nubes coactas, materiam imtineantur nimbus enim non secus ac nubes genera brium, dissipet. Uude Ovid, vi iletam. tim illud dicitur quod nubit sive operit unde nimnubila pello,
    Virg. V. En., v. I2o
    :

    Quo tumidis submersum tunditur olim


    . .

    (3opa;

    inquit Isidorus I. xix, c. 31, estfasciola transversa ex auro assuta linteo, quod est in fronte femi6ziS,

    narum. Ex quo

    Plautiis

    nimbatam meretrioem

    dixit.

    nihil est aliud quam vapor caliginosus, iu sublimi aeris circumfundentis pondere libratus, deorsum ferri potest duobus modis, et pro diverso descensus sui modo, oiversos habere ellectus ; si vel enim nubes integra descendit, vel frustatim integra desceudat, fulguris, fulminis, tonitrai, preesertiin voro tempestatis parens esse potest. Si autem frustatim descendat, hujus tres esse solent formaj : niniirum nix, pluvia, et grando ; nam villosi nubis globuli cadendo vel servant vel mutant suam forsi servant, ningit : si vero mutant, hi aut liquescunt tantum, tumque pluit; aut durescunt liquati, tumquecaditgrando.
    Scilicet nubes, quce
    ;

    qua tristia El freta concutio, nodosaque robora verto. Unde etiam nunc dioitur ctuusum reserare diem, hoo est fugare nubes, quibus, etiam ante solis occasum, nox facta est. 7. Emissus ab antro.] Optime Boreas, aut quilibet alius mundi ventus, a tenipestate diversus, ab antro emitti dicitur, ut i JEn., v, 64 Sed pater omnipotens speluncis abdidit atris. Quemadmodum enim ventus pomorum, castaneaApta mihi
    vis est,
    :

    rum,
    tris,

    ligni viridis,

    imo

    et globi senei,

    quem

    Eolipi-

    lum vocant, moveate igne, ex quibusdam veluti anvaporibus soilicet, qua data porta, rarescendo
    ruentibus oritur sio prajdictus mundi ventus ex circumstantibus terra, muntibus et nubibus, veluti ex magnis quibusdam speluncis, agente sole, vaporibus
    :

    mam

    603

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    604
    tristitiae

    3S

    Emicat, et subito vibratus lumine


    ferit.

    Pbtiebus.

    '^'

    Ilaud

    aliter

    nebulis dissolutis,

    i)

    bausi

    ?S Mirantes ociilos radiis

    a PROSA
    Argumentum.

    III.

    Boetius, reoognita tandem parente Pkilosophia, ab eadem percunctando accipit, ut antiquos sic recentiores philosophos ab ignaris improbisqiie vexatos fuisse.

    coelum, et ad cognoscendam medicantis faciem '^mentem recepi. Itaquo, ubi in eam deduxi oculos ^intuitumque defixi, respicio nutricem meam, 81
    >

    in cujus

    ab adolescentia

    <

    Laribus observatus fue^^

    ram,"

    Philosopbiam.

    essilii nostri solitudines, o

    Et quid, inquam, tu^ in ^ omnium magistra

    has
    vir-

    INTERPRETATIO.
    flagetlet hanc terram et aperiat lucem absconditam, sol apparet, ct emissus luce repentina, perstrin-

    tus

    i'

    Uespiram.
    erexi.

    <^Animum

    git splcndore suo oculos stupentes.


    ^

    '^Domesticis penetralibus.

    Simili modo.

    Ego

    Boetius.

    NOTiE.
    niniirum, qua minus resistitur, rarescendo currentibus tlare consuevit unde Virgil. i Mn., v. 55
    : :

    in patriam, loca feta furenlibus austris yEoliam veuit. Hic vasto rex jEoIus antro

    Nimborum

    15

    Luctantes ventos lempestatesque sonoras Imperio premit, ac viuclis et carcere frenat. Jlli indignaates mnguo cum murmure moulis Circum claustra fremuut.

    vero recipere idem quod animum erigere : respirare enim proprie corporis est, quatenus hoc pulmonum ope per asperam arteriam spirilum alternis excipit ac reddit sed propter quamdam similidudinem dicitur etiam de mente, quatenus notionum, quas a rebus cognoscendis accipit, conscia assensionem et quoddam votum emittere videtur sic TuUius pro Sesl. Bespirasse homines videbantur, nondum re, sed
    :
    : :

    quod Boreas quidam Threcio ] Sive Thracio podera, quo ventus bic, nomine donatus, fuerit coniparatione loci ubi Thrax vel quod ventus hic scribebat Boetiua, ex Thracia videretur flare
    7.
    : :

    spe reipubticx recuperandse.


    * Intuitum defixi.] Attenta cogitatione consideravi ut enim cognitio olara et distincta qurednm est veritatis, cui inveniendee vacat philosopbia, norma; ita nec philosophicas res nec ipsam philosophiam cognoscendo assequi possumus, nisi attentiori eaque qui secus fecerit, hic frequenti mentis meditatione in pra^cipitationem et pra;judicium, prajcipua errorum vitiorumque capita, labatur necesse est. ^ Respicio mUricem meam] Mese nimirum mentis cum enim vita bumanas mentis, sit cogitatio propterea pliilosopliia, cujus ope cogitatiofovetur auctisque viribus adolescit, non immerito menlis liumana; nutrix vocatur sic Ovidio nox dicitur curarum nutrix. ^lncujus... laribus.] Id est, scholis: lar enim focus est hinc Lares poetis sunt dii patrii sive domeslici, et, si credamus Apuleio, mentes parentum, qui quod olim domi humarentur, suam putabanlur semper curare familiam nnde Tullius, Dii, inquit, quos Grseci S'j.iu.o-Jiq appellant, nostri, opinor Lares. Atqui scyolm philosophicae, non abs ra dicuntur ejusquandoquidem ubi lumen dem pliilosopliice focus naturale,quod potest dlci quaedam mentis huraanae vila ab ipsis prtocipitationis pr;pjudiciique incursibus tutura, curantibus oplimis prieceptoribus, fovetur. Quare cum Boetius infans missus fuerit Athenas, ubi annos decem et ooto cum aliorum philosophorum, tum Platonis prajsertim et Aristotelis lectioni vacavit, recle dicitur Laribus philosophix ab adolescentia observatus ": propterea Pliilosopbia supra asgre iei-eha.iiIusaspoeticas eidem Boetio assidere. In exsilii nostri soliludines.] Theodericus Ostroothorum rex, cui Boetium antea fuerat dilectissimus. {'antam impiis quibusdam, Boetius falso accusantibus, adhibuit fldem, ut ille hunc Ticinum vulgo Popiam relegarit, tanquam in exsilium quam iu soutudinem idcirco accedit Pbilosophia, quod in solitudine praesertim mens ab omniliominum commercio liberata, suis cogitationibus formandis unice vacare possit: sic Plalo philosophaturus non Athenas, sed
    :
    :

    Sic

    Virg.xu ^neid., v. 365 Ac velut Edoui Boreae cum

    spiritus alto

    Insonat jEgseo, sequiturque ad liltora fluctus Oua venti iucubuere, fugam dant nubila coelo.

    Edoui enim Gra?ce hSmol. Straboni gens est Tbrareserarc cica. Porro reserar.e idem est quod aperire enini contrarium est seris sicut claudo et recludo,
    :

    velo

    et revelo,

    tego

    et retego, sunt contraria

    serae

    autem
    :

    sunt, quibus remolis fores panduntur, ul ait Varro, velutait Festus, fustes, qui oppoDuntur fori bus Ovid. 1. vi Amor., Excute poste seram. Hinc Virg. xujEu. 584 Urbem allii reserarc jubent, et pandere portas. ferlur .lovis et Latonse filius, eodem partu cum Diaaa editus in incantandi et divinandi, sula Delo. Medicinaj inventor, versificandi adeo peritus, ut barum artium Deus habitus sit. Poetis, ut nunc, sa;pius solem significat, ut yoiSog enim ipsius nominis interprelatio probat Grffice, Laline est splendidus, liinc dicitur emicare et quadicitur, quidem subito vibratus lumine emicare tenus fiilget ?n8C0 enim est a mica, quatenus haec dicitur de areunlis fulgentibus at dicitur subito vibraius lumine, quatenus sol continuato lumine ad terras
    9.

    '-'

    Phcebus.]

    Plicebus

    sive

    Apollo

    usque emittitur.
    10.
    esl
    :

    Sic Virgil. ^Ea. viii, v.

    524
    nisi

    Namque improviso

    vibratus

    t-b

    fethere fulgor.

    Mirantes oculos.]
    :

    Admiratio non

    mentis

    '^

    quandoquidom admiratio in quadam mentis cogitatione versatur sed hac^ mentis alTectione iixi oculi etiam mirari dicuntur. Scilicet arguti nimis oculi, inquit Tullius, quemadmodum animo affecti smmus, loquuntur. Claudian. carm. 24, v.69
    :

    profueris, quantam servaveris Attonitis nielire oculis.


    ^

    Quantum

    urbem

    Haud aliter.] Non secus ac nubibus, afflatu Borca". dissolutis, sol emicat, suoque lumine oculos s|iectantium in sui admirationem convertit, ego Boetius nebulis perturbationum, prfesertim vero tristitiaj meas instinctu Philosophise, fugatis,ccepi paululuin respirare, animumque erigere ad comtemplandam eam, qua; quod extrahat errores et vitia radicitus, medici officium exercere videtur, Pbilosophiam. Sua autem hajc verba Boetius videtur mutuatus a Virgil. yEn. X, v. 898 Contra Tyrrhenus ut auras Suscipiens hausit ccelum, mentemque recepit.
    :

    Academiara,

    suburbanum Gymnasium,

    elegit

    Sic

    Ubi haurire cailum idem quod respirare ; mentem

    Musn^dcscrtissimos raontes incolere tinguntur. ' Omnium magistra virtutum.] Philosophia enim auctore Tullio, virtutis continet et officii et bene vivendi disciplinam, quam qui profitelur gravissimam sustinere personam videtur. Et certe virtus generatim, juxta ipsius Aristotelis meDlem, definiri potest affectio mentis ut voluntaria s-ic recta. Dupliis est generis, nempe dianoetica elinoralis. Prior est affectio mentis notioni clarte et distincla^ consenticntis. Posterior alTectio ejusdem mentis mediocritaleui laudabilem in bumanis cogitationibus, locutionihus

    cm
    tutura;
    '

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^
    "

    LIB.

    I.

    fi06

    siipero cardine delapsa venisti?


    '

    an ut tu

    rer, et,

    quasi

    novum

    aliquid acciderit, per horresco-

    quoque S^S

    mecum

    rea

    falsis

    criminationibus agi-

    alumne, desererem, nec c sarcinara, quam mei nominis invidia sustulisti, commimicato tecum labore partirer? Atqui Pliilosoincomitatum reliuqtiere iter pliioe fas non erat, innocentis. Meam scilicet ' crimiuationcm (o) vereteris? An, inqiiit illa i; te,
    fi
    "^
    '"^

    rem? ^ Nunc enim e primum censes apud improbos mores laoessitam periculis sapientiam? 'Nonne apud
    veteres quoque,

    3S

    ^"

    ante nostri Platonis ajtatem,


    slultitiaj
    ^"

    magnum
    tavimus

    sajpe
    ii?

    certamen cum

    temeritatc cer-

    eodemque

    superstite

    praseeptor ejus Soastante


    ',

    cratesinjustaj victoriam mortis,

    mc

    promc-

    INTERPRETATIO.

    cmlo.

    B
    <=

    Philosophia.
    Oiius.

    B
    ii
    '

    d
    "

    Non

    licebat.

    Accusationem. Putasne nondum. Nos Philosophia. Philosophia.

    Solum.

    mTJE
    quare prior prudeniia; operibusque constituentis utriusque posterior tcmperaniia a Cicerone vocatur autem prajcopta prsescribit Philosophia adeoque om~ p nium est magistra virtutum. ' lumeu Supero cardine delapsa.] Bivinitus data enim naturale, ut pote, quod ab ipso mentis humanaj conditore oitum est, divinitus est datum. Phi: : :

    Pretium
    Fortunas secura nitet.

    sibi

    solaque late

    Lacessitur
    bis
    3, V. 51
    :

    tamen quoniam dictis factisve improprovocatur quod lacessiri est : unde Yirgil., ecl.
    :

    losophia autem nihil est aUud quam lumen uaturale lumeii quidem, hoc est nolio, quffi sola modiiicatura naturale vero, id est ab ortu diest mentis lumen
    : :

    vinitns datum sive a natura insitum ingenitumque modlficatum denique, quatenus est prinuim clarum et distinctum; deinde paulo longius diflusum; pos:

    Efficiam postliceo ne quemquam vooe laoessas. Sicque lacessita fuit primum quidem apud veteres, deinde apud recentiores philosophos. * Nonne apud veteres.] I. Sapientia, quse ab ipsis Pytbagorae temporibus, dici coepit Philosophia, apud

    veri certique judicii norma. Sic Socrates, referente Themistio orat. I, philosophiam in hominvm gemts divina duntaxat sorte delapsam fuisse tesPliilosophia, inquit, tatus est. Sic Cicero passim donum et inventum deorum; quo bono nuUum optabilius, nullum prxstantius, neque datum est mortalium gencri deorum concessu atque munere, neque dabitur. \ Mecum rea falsis criminationibus.] Gaudentius, Opilio et Basilius apud Theodericum regem falso accusarunt Baetium, 1 quod hic impedivisset, quo2 minus senatus lassee majestatis convinceretur quod de vindicanda in libertatem Ilalia soripsisset; 3 quod ad obtinendas dignitates sutfragia corrupisset, quod orimen Latinis ambitus, Graecis Sr,y.o-/.o-;zicr. vocabatur, latisque legibus puniebatur; aut saltem quod ad hunc finem impiis artibus usus fuisset. Atque haec, teste ipsa Philosophia, sunt sarcina, quam Boetius nominis philosophici invidia sustulit, quamque propterea eadem Philosophia communicato cum Boetio labore partiri oupit, ejusmodi criminationibus assueta. Sunt, inquam, hsj criminationes sarcina nam sarcina onus est quod liomo ad vestem es quo victumque secum solet deferre profecturus factum est, ut quodlibet onus inutile et molestum sa)'unde Ovid. ep. 3 ci7ia diceretur

    Iremo

    veteres sapientes et pliilosophos ex eo lacessita fuit, quod praistantissimi inter illos essilio et morte ipsa a stultis improbisque hominibus aflecti fuerint. Nocerlamen certavimus : tari potest hicloquendi modus non enim id Grajcis duntaxat familiare est, ut nonsic Terentius disit milli aiunt, sed etiam Latinis vivere vitam; gaudere gaudium; Cicero servire servitutem; Horatius ludere ludum ut noster auctor infra dicet ludere ludum, ornare ornamentis. ^ Ante nostri Plaionis setatem.] Plato natus est Athenis circa annum mundi 3626. Hic in omni doctrinarum genere, sed iu philosophia pra^sertim excel uit unde Philosophia nunc vocat suum, illumque
    : : : :

    statuit

    tanquam notissimum philosophum,

    in quo,

    ante quem, et post


    :

    quem

    sapientia sive pliilosophia

    male exccpt:i fuit. In ipso quijem Platone sapientia male escepta fuit nam ipse Plato iniquitate Dionysii Sicilias tyranni, cui se ille oommiserat, inquit Cicero, in maximis periculis insidiisque versatus est. Ante eumdem Platonem sapientia male etiam excepta fuit si quidem Solon Atheniensis, AnaxagoZeno ras et Pythagoras in exsilium acti fuerant sed vero Eleates aliique optimi viri morte daninati ejusdem Platonis projceptor Socrates ut statim dicetur, eodem supplicio affectus fuit. Denique post eumdem Platonem sapientia male exoepta fuit in
    :

    omnia seorsum probanda

    Caniis, in Senecis, in Soranis, in ipso Boetio sunt.

    quas

    Non eso sum

    classl saroina

    magna

    tua;.

    At easdem criminationes Boetius philosophici no~ minis invidia susiulit quod pliilosophiois prtcceptis addictissimus, talis esset, qualis ab Iloratio describitur Carm. 1. iii, od. 3
    : :

    Justum

    et

    tenacem propositi virum

    Non Non

    civium ordo prava jubentium,


    vultus iustaatis tyranni neque Auster.
    :

    Meule qaatit solida


    tis,

    Quare, continuatis ejusdem Phiiosophioe prKcepeo majori cum patientia Boetio h criminationes ferendee sunt, quo antiquior est illa philosopliiio et

    philosophorum sors. 3 Nunc enim primum


    dicat,
    tus.

    censes.]

    sed tacessitam donexstinotis enim sapientibus taxat dioi sapientiam non propterea exstinguitur sapientia, quippe quas versatur in cogitatione, cui vel tyrannorum furor in hoc similis virtuti, qua;, ut nocere non potest ait Claudian., carm. 17, v. 1
    :

    Censesne? modus loquendi Notandum non exstinotam,

    Interrogatio, quasi Latinis non inusita-

    In Socrate, inquam, ante Platonis Eetatem sapientia male excepta fuit sapientia fuit, ut hinc tanta nam Socrates, cujus prasceptor Platonis fuerit, inde vero Epicurei ac Sloici ab illius partibus stare gloriarentur, ob suam sapientiani morte damnatus est. Primum quidem Socrates circa annum mundi 3600 natus adeoque ante nam a Platonis aitatem florens, fuit sapientissimus rebus oocultis et ab ipsa natura involutis avocavit cauqua^reret, vitiis philosophiam, ut de virtutibus et satus quae supra nos, nihil ad nos pertinere is non solum vej'bo, sed exemplo etiam ad honeste vivendurri tantam quippe in omni suos auditores hortabatur prosperis vita servavit aequabilitatem, ut sive in semper vultum, nec rebus, eumdem sive in adversis
    Prxceptor
    ejus

    Socrates.]

    hilarem magis, necmagis tarbatum ostenderit. Deinde


    Platonis : unde Tul. prieceptor fuit de Orat., Socrates, inquit, cujus ingenium variosque sermones immortaliiati scriptis suis Plato tradidit, litteram nidlam reliquit. Postea idem Socrates accusatus, quod de diis male sentiret, capite auctor si quidem, damnatus est; sed injustissime

    idem Soorates
    Hi

    lius,

    AN. MANL. SEV. BOETII.


    ruit? Cujus
    *

    608
    multitudinis errore pervertit.

    hsereditatem

    cum

    deinceps Epicureum
    (3)

    A eorum

    "

    profanffi
    '

    341

    vulgus, ac Stoioum, coeterique pro


    parte raptum ire molirentur,

    sua quisque

    meque reclamantem,
    discide-

    Quod si nec venenum, nec


    peregrina,
    ^

    Anaxagorse fugam, nec


    ^

    '

    Socratis

    Zenonis tormenta, quoniam sunt d


    '

    renitentemque, velut in partem prajdse, traherent,


    vestem,
    runt,
    sibi

    novisti; at

    Canios,

    35

    at
    f

    Senecas,

    quam meis texueram manibus,


    abreptisque

    al Soranos,

    ab

    ea

    panniculis,

    totam

    me

    quorum nec
    nisi

    pervetusta, nec

    incelebris

    cessisse

    credentes, abiere. In quibus,


    vestigia

    qua?dam
    esse
    b

    nostri habitus

    quoniam videbantur, meos


    (tO)

    memoria

    est, scire potuisti.

    Quos

    niliil

    aliud in clas instituti,

    dem
    '

    detraxit,

    quod

    nostris

    moribus

    familiares

    imprudentia rata,

    nonnullos

    studiis

    improborum

    dissimillimi videbantur. Itaque

    INTERPRETATIO.
    "

    Doctrinam.
    Domesticos.

    "
    '

    Senecam

    et

    Soranum philosophos.

    c Alienie.

    Indicta. Philosophicis.

    Remota

    loco et tempore.

    mTJE.
    ipso Tullio,

    de Or., omnium sapientissimus sanctistatem vindicare conaretur, Nearchi tj'ranni jussu simeque vixit propterea populus mortem ejus ita cruciatum, inter tormenta linguam dentibus praecidoluit, ut ejusdem accusatores partim morte, partim B disse et in Cyprii regis interrogantis faciem exexsilio punierit, ipsique Socrati statuam seream pospuisse. Anaxarchum, Democritum a Cyprio tt/ranno
    I
    : : :

    suerit obiit tamen astante philosophia nam, ut ait Tullius, ibid., elegantissimam Lysise orationum, qua pro se in judicio uteretur, respuit, et ita in judicio capitis pro se ipse dixit, ut non supplex aut reus, sed ut magister aut dominus videretur esse judicum. In quo vibtoriam mortis promeruit quod, judicio ipsius
    :

    excarnificatum

    accepimus,

    inquit

    Tullius,

    Zenonem

    Eleatem in tormentis necatum, nempe a Nearcho tyranno. Sicque apud veteres philosophos lacessita est
    sapientia.
    * At Canios.\ II. Eadem sapientia etiam apud nam Julius recentiores philosophos lacessita fuit Canius sive, ut vult l.ipsius, Canus eodem quo Seneca sasculo natus, prasstantissimus philosophus, a Caio, cum quo diu altercatus fuerat, morte damnatus, hanc cum incredibili aniini constantia subiit, ut
    :

    Ciceronis,

    mors

    illa,

    quae naturaj debita,

    non solum

    pro patria, sed etiam pro veritate est potissimum reddita, aut meliorem quam qui est in vita, aut certe non deteriorem atfert statum. Denique ipsius Socratis doctrinam, quce quoniam instar pecuniss ejus morte ad aliquos pervenit, idcirco vocatur

    refert ipse Seneca 1. de Tranq., c. \i. ^ At Senecas.] Seneca philosophus, S. Paulo suut Epicurei ac Stoici, aequajvus, primo a Christi nativitate saeculo floruit, quorum iili Epieuro, bi Zenone duce philosopbantur. prajceptor Neronis, a quo cum ingentibus divitiis Nam duffi prajcipuse sunt pbilosophorum antiquorum cumulatus fuisset, morte damnatusi est Quamvis, sectae, a quibus ceeterte promanarunt nempe lonica, ut ait Suetonius in Vita Neronis, sxpe commeatum cujus auctor dicitur Tliales Milesius; et Italicn, cu- r petenti, bonisque cedenti persancte jurasset, suspectum jus caput fuit Pythagoras. lonicse duce celeberrimae se frustra, periturumque potius, quam nociturum ei. exstiterunt familiai, nempe Academicorum et PeriHic philosophus sibi venas prxsecans, inquit vetus pateticorum; Italicx pariter duae, nimirum Stoicointerpres Juvenalis, sat. 5, crurumque venas abrumrum et Epicureorum, qui, ut loquitur S. August. I. pens, et durante tractu lentitudineque mortis, Iiausto VIII, de Civ. Dei, c. 7, posuerunt judicium veritatis in veneno, et postremo calidse aquse stagnum introiens, sensibus corporis, eorumque infidis et fallacibus reguexanimatus est. Nimirum, ut ipse Seneca amicos adlis omnia qux discuntur, metienda esse censucrunt; mirabili constantia, antequam moreretur, allocutus quique propterea reclamantem renitentemque philoait Neroni ssevienti nihil aliud supererat, post masophiam experti, philosophicam vestem, id est dictrem fratremque interfectos, quam ut educatoris prsetiones, quibus tegereutur, disciderunt verosque phiceptorisque necem adjiceret. ^ losophos mentiti suut. At Soranos.] Bareas Soranus, prsestantissimus ' Anaxagorie fugam.] In Anaxagora etiam ante item philosophus, Senecae aequalis, justitia atque Platonis rotatem sapientia male excepta fuit. Anaxaindustria oftensiones ejusdem Neronis ita auxit, ut goras enim ipso Socrate antiquior, docente Tullio, ad mortem actus fuerit ab eodem tyranno, qui magdixit materiam inhnitam, sed ejus particulas similes nitudinem imperatoriam ca^de insignium virorum, inter se minutas, eas primum confusas, postea in quasi regio facinore ostentare videbatur, ut ait Corordinem adductas mente divina. Ex quo confecit, Iielius Tacit. Annal. 1. xvi. solem non esse Deum, sed iampadem ardentem Ne putes hic Canios, Senecas, et Soranos signifiac proplerea in exsilium pulsus, aut potius libenter care imitatores et sequaces ejusmodi philosophorum, profectus est fertur quippe agros et patnmonia sua '^ quemadmodum arbilratur thumas Anglicus ipsi reliquisse, ut discendi quaarendique diviuEe delecta suut philosophi, qui propter majorem 6f/.BK(7fj nutioni toto se animo dederet. Consuie Diogenem Laermero plurali exprimuntur Sic dicimus Alexandros, tium. Augustinos, etc. 2 Socratis venenum.] ' Studiis impiorum dissimillimi.] Idcirco enim iiiiDe Socrate jam dictum est superest genus mortis illius decessit autem hausto probi odio habent probos, eisque nocent, quia horumsucco cicutaj venenato, quo Athenienses ad publicum illorumque cogitationes, loculiones et opera iiiter se mortis supplicium utebantur hinc Socrates, inquit sunt eontraria queinadmodum docemur Sapientiae, Cicero, cum pene jam in manu mortiferum itlud teneCircumveniamus ergo justum, quoniam inutitis cst n ret poculum, toautus ita est, ut non ad mortem trudi, nobis, et contrarius est operibus nostris, et improperat veriim in cmlum videretur ascendere et Seneca, epist. nobis peccata legis, et diffamat in nos peccata discipiinm 07, Oalix, inquit, venenatus, qui Socratem transtulite nostrse. Promittit se scientiam Dei habere, et filium Dei carcere in ccclum. se nominat. Factus est nobis in traductionem cogitatio' Zenonis tormenta.] In Zenone etiam ante Planum nostrarum. Gravis est nobis ctiam ad videndum, ionis a^tatem sapientia male excepta fuit. Zeno euim quoniam dissimilis est aliis vita illius, -et immutatx ipso quoque Socrate antiquior multa propter suam sunt vise ejus. Tanquam nugaces sestimati sumiis ab sapientiam tormenta passus est sed qu;enam illa et abstinet se a viis nostris tanquam ab immundiillo fuerint, quisve illorum auctor non constat. Probabitiis, et prsefert novissima justorum, etgloriatur patrcm lius est Zeuonem, dum hic Eleam patriam in liberse habere Dcwm.

    ejusdem hxreditas,

    partiti

    DE CONSOLATIONE PIIILOSOPHI/E
    hoc vitaj (5) ^ salo, ciroumflantibusagitemurprocellis,quibusliocmaxime propositum est, ^ pessimis displicere. 36 Quorum
    nihil est
    si

    LIB.

    I,

    610

    quod admirere,

    in

    '

    rerum qu;cque rapiemes,securi totius furlosi tumultus, eoque vallo muniti, quo grassanti stultitiu; aspirare fas non sit.
    vilissima

    quidem tametsi ^ numerosus exercitus, speruendus tamen est, quoniam nullo duce regitur, sed errore tantum temere ac passim t lymphante raptatur. Qui si quando contra nos c aciem struens valentior incubuerit, nostra quidem du.x. ^ copias suas in arcem
    contrahit;
    ^

    AnouMENTUM.

    39- METRUM * IV. llomo m.etus speique liber, inqvit Pkilosophia, non movetur; aut periculis maris, terrx et cali; aut tyrannorum furoribus; quibus spei metusque servus, oppressus jacet.

    (b)

    illi

    vera

    circa

    diripiendas

    inutiles

    Quisquis composito serenus cEvo, S^ Fatum sub pedibus dedit superbum,

    sarcimilas occupantur. At nos desuper irridemus,

    Fortunamque tuens utramque


    <*

    rectus,

    INTERPRETATIO.
    a

    i
    c
    <>

    Mari. Bacchante. MilUans.


    Ratio.

    psit

    Onera. Quicunque, composita sua vita, tranquillus conlemmortem imperiosam, et inspiciens constanter forvaluit, servare faciem

    tunam prosperam adversamque,

    mTJE.
    VitEe salo.

    sapore

    dictum a salis B hinc Salacia poetis, quod salum ciet, et in1

    Salum

    est

    mare,

    sic

    Denique

    fluctifrago suspenscB in littore vestes Uvescunt, eaedem dispausK in sole serescunt.

    inutile menlem ita opprimunt, hanc ut nou sinant verilatem virtutemque colere. Contra vero sapientia, quee ratione tanquam duce regitur, spretis caducis rebus, veritali virtutique sic vacat, ut non modo instar sideris emicet, sed turris instar inexpugnabilis ab omnibus stultitiaj telis sit tuta.
    *

    Propterea quffi nubes in aura vanescentes terram siccari sinunt, has vocantur serena3 Virgilio, Georg., serenas ventus agit nubes. Ex quo f.ictum est, ut que confeati. Vita autem hominis quoddam mare est, quod ut hoc, sic illa circumflantibus agitetur proceUis, trons escussis rugis serena diceretur Martiali et ahis. Propterea Cicero, orat. in Pisonem, Alios, inquit, A fronte denique vox illa trandata est ad ipsam menego vidi ventos, alias yrospexi animo procellas tem, quateuus hffic libera est a perturbationibus, aliis impendentibus tempestatibus non cessi. quibus turbari solet. Sic nunc accipitur sicque a - Pessimis displicere. ] Philosophorum enim proLatinis auctoribus accipi solet. Lucret. lib. ii : positum sive votum in hoc versatur, quod virluti QucB placidum ducunt aevum, vitamque serenaiB. virLus autem, ut pote qua improborum studeant 1. Mvo. ] Id est, vita. ^Evum enira dicitur a Graeco vita damnari videtur, pessimis displicet. Kiiyj, hoc autem quasi aiu m semper existens sed res ' Numerosus exercilus. ] Stultorum major est, vivens non censetur esistere, nisi quatenus vita sua quam philosophorum numerus, justa ilhid Eccl. i, afflcitur hinc pro diverso genere vitae, Kvum aliud Perversi difficile corrigunlur, et stultorum infinitus est est perpetuum, quod nientium est aliud certo deflnumerus. Nimirum philosophorum est vitare prfficinilum tempore. Hic agitur de a3vo sive vita hominis pitationem et pra3judicium ad invenieDdam veritaquemadmodum ab Horatio dicitur homo sevi tem, quod ut oifhcile sic paucorum est. Stultorum c ^t a Virgilio de apibus, iv Georg., vers. 206 vero prcecipitatione et prcPiudicio in errorem prit, Ergo ipsas quamvis angustus termiuus a;vi Airi ; i.i-,; .,,i ..* ;.,<;:..,, !., mum, deinde in ;*; vitia labi, quod ut inflnitis fere Escipiat neque enim plus septima ducitur aestas. modis fieri potest, sic et facillimum et plurimorum ^vum autem sive vita hominis tum dicitur componi, est. Scd multitudo non absolvit stultitiam, nec minus cum secundum ipsam Dei voluntatem, quaj prima sunt vituperabiles, quod plures sint stulti. est morum regula, regitur ex quo summa oritur Hinc illa stultorum turba spernenda est;nullo duce animi tranquillitas. regitur, sed errore temere lymphante, adeoque circa 2. Fatum. J Id est mortem fatum enim a fando diripiendas inutiles sarcinulas occupatur. i" Spernenda videtur dici, quasi voluntas, decretum, jussum et diest : nara virtus veras sapientice comes individua ctum Dei nam quid aliud est inquit Minutius fatum, et semper et sola libera est, qua?,, etiamsi corpora Felix iii Octavio, quam quod de unoquoque nostrum capta sunt armis et vinculis constricta, jus tamen Deus est? fatus quamobrem cum divina voluntate sit suum atque omnium rerum impunitam libertatem slatutum omnibus tiominibus mori, Hebr. ix; idcirco tenet. 2 NuUo duce regilur in hoc enim vitii et mors etiam Christianis vocari potest fatum : ut nunc virtutis asseclae diflerunt, quod hi certis, illi nuUis vocatur fatum autem sive mortem sub pedibus dare teneantur legibus, quod virlus uno modo, vitium invidetur, qui commissus Dei arbitrio, nec petit vivere finitis haberi possit norma enim unica sit, necesse nec metuit mori Libera te, inquit Seueca, ep. 80, est. 3 Errore lymphante raptatur; hoc est errore in primum metu mortis;iUa nobis primitm jugum impofurorem agente tympliatus enim dicitur, qui, ceu a nit; deinde metu paupertatis. Sic Virsil. ii Geore.. Nj-mphis Ij-mpharum praBsidibus actus, in furorem ^ D V. 490 abreptus est ita Virgil. vii iEn., v. 377 Felix qui potuit rerum cognoscere causas, linmensam sine more fuerit lymphata per urbem. Atque metus omnes et inexorabile falum 4 Circa inutiles sarcinulas occupatur suis quippe Subjecit pedibus strepitumque Acherontis avari. obsecuta perturbationibus, omnes suas curas cogita3. Vortunamque tuens utramque rectus. ] Fortuna tionesque pouit in caducis rebus, quas velut pondus ethuicis erat numen, a quo illud omne putabantprosula, quasi in sal.o, dicitur. CcTsar., 1. iii Bell. civ., Multiliidine , inquit, naviuni perterriti et sulo nauseai :
    : : : : :

    '

    yalaixo?. Est

    versuum,

    Quod vocatur plialeucum a poeta qui dicebatur autem carmen constans ex uno genere quorum quilibet endecasyUabus constat

    spondeo, dact^io et tribus trochajis. 1. Serenus.] Serenus dicitur a Graeco ?v)p6;, quod est siccus. Hinc a serum est sereo; ^ quo serescere, quod est siccari : unde Lucretius 1. i
    :

    cedere, cujus causam ignorabant nam Fortuna, iuquit Tullius I Acad., efficit multa improvisa nobis propter obscuritatem ignorationemque causarum. Hinc illam saxi instar globosipraadicabant volubilem, quod giObosi circuitus non citius quam eventus, quorum causas ignoramus, sese excipiant. Hiuc illam fecere duplicem, secundam scilicet, a qua bona saltem exteriora; et adversam, a qua maia contraria proficiscerentur quod ignorata causa saepius ab uno ad alterum statum transeamus. Rejeclo autem falso illo numine, hic intelliguntur res prosperae et adversa;, quas qui virlutem colit, sic intuetur rectus ut neque deprimatur atflictarum pondere, neque vento prospe:

    6H
    Invictum potuit tenere vultum;
    3

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    612

    A
    10

    Aut

    celsas soliti ferire turreis

    Non

    illum rabies minffique ponti


    excitantis cestum,

    Ardentis via fulminis moYebit.

    Versum funditus

    Quid tantum miseri feros tyrannos

    Nec ruptis quoties vagus caminis :B9 Torouet fumiflcos Vesevus ignes,
    indomitam ; hunc non sollicitabit aut furor terrorque maris agitantis summos imosque fluctus suos aut mons Vesuvius, cum inconstans emittit flammas fumantes facto exitu, aut iter fulminia accensi, quod consueoit

    Mirantur sine viribus furenteis?

    INTEIIPRETATIO.
    percutere alta sedificia. Cur infelices ita stupent tyrannos crudeles, accensos furore inani. Nihil optes, nihilque metuas, tumque exarmabis furorem effrenati infir-

    mjJE.
    rarum erigatur
    stior adversis,

    net.

    Non
    3,

    legitur es vultu, qui cum nec trinec hilarior secundis fiat, invictus mapossum tacere verba Horatii, iii Carm.,
    :

    Hinc qui mate conscienti stimulis sive potius furiis agitantur, lii fulmina prEecipue, adeoque fulminum
    pra?sagia, fulgura et tonitrua metuunt sicut C. Caasar Caligula, qui, ut loquitur Suetonius, deos tantopere contemneret, ad minima tonitrua et fulgura connivere, caput obvolvere: ad vero majora proripere se e strato, sub lectumque condere solebat sicut etiam quilibet impius, judicio Juvenalis 1. v, sat. 13, fulmine terretnr
    :

    od.

    quamvis omnibus nota,


    et

    Justum

    tenacem propositi virum,


    13

    Non civium ardor prava jubentium, Non vultus instantis tyranui


    Mente quatit
    solida,

    neque Auster
    :

    Dux

    inquieti turbidus Adriffi, Nec fulminantis magna Jovis manus Si fractus illabalur orbis Impavidum ferieut ruiuce. 5 ISon illum rabies
    tis
    ]

    venI. Mare mimeque ponti. prajsertim agitatum turbatumque adeo terribile


    : :

    Hi sunt qui trepidant et ad omnia fulgura pallent Cum tonat exanimes primo quoque murmure coali Non quasi fortuitus nec ventorum rabie, sed
    :

    Iratus cadat in terras et judicet ignis.

    ut viris etiam fortissimis metum incutere pusse videatur unde Horatius, Carm. I. i, od. 3 Illi robur et aes triplex
    est,

    Circa pectus erat, qui fragilem truci

    Commisit pelago ratem Primus, nec timuit prfecipitem Africum Decertantem aquilonibus Nec tristes Hyadas, uec rabiem Noti.

    Fulmen autem et fulgurnnn solum origine, verum etiam natura conveniunt. Conveniunt quidem origiiv de 1. J, ne, quod utrumque, Varronis arbitrio a fulgore dicatur. Conveniunt eliam natura, quod utrumque sit exhalatio accensa. At differunt, quod fulgur vix natum, perit fiilmen non prius exstinguitur, quam ad terras usque pervenerit, simile Iiis stellis, quas inquit Virgil. i Georg., v. 365

    Hinc dicuntur rabies minxque maris rabies quidem, quod more rabidi furentisve canis huc et illuc rapiatur minx vero, quod sublimes lluclus morteni intentent. Sic enim Virgil. i Mn., v. 16G C
    :

    Vento impendente videbis


    Praecipites coelo labi notisque per umbras Flammarum longos a tergo albeseere traotus.

    Hiuc atque hinc vastce rupes geminique minantur In ccelum scopuli. Atqui qmsqxds pedibus subjecit fatum, ille his maris

    quod haec nihil aliud sint, periculis non movetur quam praisagia mortis, quam ille contemnif. Mare jam diximus met. 2, v. di autem vocari pontum
    :

    Vesevus ] II. Terra etiam, ea prfesertim qua; neque tamen e suo sinu emittit ignes, terribilis est hanc, propter projdictam rationem, metuit qui sub pedibus dedit fatum. Ilujusmodi est Vesevus. Vesevus autem qui et Vesuvius, mous est CampaniaB prope Nolam,ex cujus cacumine sa:pius erumpunt igaes, morte pra;sertim Pliniiinfames aiunt enim celeberrimum hunc auctorem, qui cognoscendi hujus ignis studio eo se contulerat, fumo Uammisque inde emis8.
    :
    :

    Propterea nominatur hic via fidminis ardentis, diciturque fulmen solitum celsas ferire turres. Nimirum accensa illa exhalatio nubibus excussa, aut per nubium latera emittitur, aut per inferiorem nubis subfulminis via sic obliqua jectEe partem. Si primum est, illud ut sublimia potius quam hurailia sibi obviam habeat. Si vero aiterum quemadmodum mensa corio supposita, corium reddit perforatu facilius, sic corpus sublime nubi subjectum, nubem, cjua illudhuic respondet, reddit fragiliorem, adeoque viam sibi parat, qua fulmine ruente percutiatur. Verum nec fulmen illui potest malum inferre gravius-morte, quam cum non metuat ille, de quo nunc agitur; idcirco nec fulmine movetur. Senec. in Thyest. v. 347:
    : :

    Kex

    lius

    extinctum fuisse. n Georg., v. 224, ubi ejus fertilitatem commendat. Talem dives arat Capua et vicina Vesevo D Ora jugo.
    sis

    Hujus montis meminit

    Virgi-

    est qui posuit metus... Quem nou coucutiet cadens. Obliqui via fulminis... Qui tuto positus loco, Infra se videt omnia, Occurritque suo libens Falo nec queritur mori.
    :

    Ignes quidem Vesevi sunt fumifici

    quia oriuntur

    ex terrestri exlialatione, qua3 quandiu terris inclusa constringitur, fumus est, at liberius per aera iter nacta llammam concipit, statim propter majorera par-

    tium concretionem pristinam fumi formam resumpropterea ex eo monte, ut aiunt Conimbric. ptura
    :

    H. Quid feros tijixmnos.] Bemqne qui neque fluctuum marinorum furoribus, neque iguium snbterraneorum incendiis, neque Jovis fulniinautis ictibus terretur, hic niulto minus metuit tyrannos, quorum minor esse videtur noccndi potestas. Tyrannus apud veteres idem erat quod rex sive princeps : atque ita
    forte vocatus a turribus sive sublimibus tediliciis, in

    Meteor. tract. 12, cap. 3, aliquando imbes asccndere visa est, c^ux pini similitudinem et formam referebat. At ignes hi non emicant, nisi ruptis caminis, sive exitu sibi facto quoniam si exhalatio, prasdicta ignis subterranei materia, viam invenisset factam in auquod cum liat, ras potius abiisset, quem in ignem interruptis vicibus, proplerea mons ille nunc vocatur vagus. iO. Via fulminis. ] III. Ccelum, pra3sertim fulminans, adeoquo fulgurans, et tonans maxirae terribile est; quod prKsentem intentare mortem videatur.
    :

    rum

    quibus manere solent reges unde Horatius paupetabernas regnumque turres opponit 1. i Carm,,
    :

    od. 4

    Pallida

    mors cequo pulsat pede pauperum tabernas


    turres; o beate Sexti.
    :

    Regumque
    Sic Virgilius

    de tyranno loquitur vu ,En., v. 266 Pars mibi pacis erij dextram tetigisso tyranni.

    Sed apud recentiores auctores tyrannus


    dicitur princeps qui

    ille sohim suprema sua potestate abutitur


    :

    quo modo idem

    Yirgil. is .En., v. 363.

    613

    DE CONSOLATIONE PmLOSOPHI^
    Nec speres aliquid nec extimescas, Exarmaveris impotentis iram
    :

    LIB.
    et

    I.

    614
    Philosophia acceperat,
    injustas
    refert
    et

    A
    optat,

    prseceptis,

    qux

    dili-

    41 At quisquis trepidus pavet, vel Quod non sitstabilis, suiquejuris,


    Abjecit clypeum, locoque motus
    Nectit,

    genter exsecutus causas.


    '

    fuerat,

    sui

    exsilii

    Sentisne,

    inquit", hsec, atque


    duo; Ivpaif

    animo illlabuntur
    Quid lacrymis

    tuo? Esnet

    Quid
    :

    fles?

    qua valeat

    trahi,

    catenam.
    IV.

    manas

    "? 'E?aurypfl zEOflevoM

    Si

    operam medicantis

    Boetius de intelligentia prsedictorum Argumentum. suoque vulnere a Philosophia interrogatus, memoratis primum quidem loco, habitu et vultu, quibus non ita pridem excipere solebat Philosophiam, deinde vero

    43 PROSA

    exspectas,

    oportet

    vulnus detegas.
    :

    43 Tum

    ego-

    collecto in vires

    animo

    Anne adhuc eget admoni'

    tione, nec per se satis eminet fortunae in nos stevientis

    asperitas?

    Nihilne te

    ipsa

    '

    loci facies

    movet?

    INTERPRETATIO.
    migwetyranni sed quicunque metuit tremens, aut sperat, is, quoniam von est constans et compos sui, deposuit scutum, et sua sede disjcctus componit vincula,
    :

    b
    "
    '^

    Asinus lyrx. Dic, neque mente tegas.


    Boetius.

    quibus rapi possit. Philosophia.

    Respondeo.
    '

    Philosophia.

    NOT^
    Coaveniunt, qnibus aut odium crudele tyranni.

    Aut ruetus acor


    tudine

    crat.

    Neque vero ejusmodi tyrannos

    timet, qui

    magni-

    insculptis cajlatur imaginibus, et adpugnam, vam militis partem tegit : unde a corpore ad mentem translatum id nomen, nuuc magnitudinem fortitudi-

    et forlitudiue animi prajditus, nihil a rebus creatis aut sperat aut metuit : ffaramenim virtutum, inquit Cic. de Offlc, est proprium nit extimescere, omnia humana despicere nilnl quod liomini acci.iere

    nemque
    *

    animi, ut dictum est, significat. Sentisne hxc.] I. Boetius interrogatur a Philoso-

    pliia

    deintelligentiaprajdictorum

    cum enimauctore

    possit intolerandum putare.


    ficit

    nem. Quare magnanimis

    Ex quo idem orator confortitudinem esse [dolorum laborumque contemptioviris feri tyranni habentur sine viribus furentef. Igitur 13. Nec speres atiquid nec extimescas.] Hseo est senteutiaPlatonis, quam sibi deinceps usurpaverunt
    Stoici,
    tere

    unanimiqueconsensu approbarunt omnes cum

    tum poeta',. Plato eni(n in Philebo ait oporqui intelligendi sapiendique vitam elegit, r.utlatenus gaudere vel dolere. Seneca ille Stoicus, deBeata Vita c. S potest, inquit, beatus dici qui nec cupit nec timet, beneficio rationis. Cicero, versu tl, et Virgilius, versu 2, hujus metri citatus : quibus addi potest Martialis 1. x, ep. 47
    oratores

    Tuliio, I Acad., nequehoc quidquam sit turpius quam cognitioni assertwnem approbationemque prsecurrere; propterea Boetius non ante debuit de prEedictis ferre judicium, quam illa animo illapsa suo perceperit : hinc Philosophia rogat Boetium, sitne istorum, sicut asinus est lyrse, auditor tantum, ovoq ),upa;? Nimirum tanta est tamque nota asini stupiditas, hic ut Grtecis Latinisque hominibus in proverbio swpius fuerit ad signiticandam hominis ignorationem. Sic diciturovo;
    TxiQ i)-/.rjic, asinus inter simias;moc,hj ^.zkir-ai^, asinus dum stuUus inter callidos, aut piger inter sedulos occurrit. Sic dvou AzovD.-hv J-n nkrrjii.^j 'Jirpo>, C asini caput ne laves nitro, dum prohiberis operam perdere in docendis rudibus quemadmodum Hora-

    eum

    inter apes,

    tius ait

    1.

    Sat., sat.

    Qiiod
    Scilicet

    sis,

    esse velis, nihilque

    maUs

    Summum

    nec metuas diem, nec optes.

    spei metusque libera, hinc a corpore errorumvitiorumque fonte liberatur, indeveroDeoveritatis virtutisqueprincipio conjungiiur quare exarmatiram, cujus est duntaxat aut auferre bonum quod optes, aut inferre malum quod sive timeas; quique tibi irascitur, hic impotens est quia quo ira libidoque rapiunt, sequitur, talis enim impotens dicitur; sive etiam Giceroni quia Ijomo, nocere non potest. Quisquis... pavet vel optat.] E contrario to.
    :
    :

    mens caducarum rerum

    operam perdas ut si quis asellum In campo docent parentem currere frenis. Sic 0'joi; npoi kijXov, asinus ad tibiam; &joz
    Infelii
    :

    'i.-jpac;,

    asiuus lyrw, suppl. auditor; sive ut alii legunt, ovo; asinus ad lyram : prior leclio non solum est nostri auctoris, sed ipsius etiam Varronis iu salyra quae testamentum inscribitur apud Agellium, 1. iii, c. f6 Liberi, inquii, si er-unt oyot l-Jpc.c, exceredessunto. Alterutrumautem exhis dicitur adsignificandum hominem, qui quamvisvocespatulis auribus excipiat, verborum tamen significationem non per7rpo5 hvpc.v.
    :

    cipit,

    is,

    Prajterea idem Boetius interrogatur de causa suoquicunque metu aut spe caducarum rerum afficitur, 1" no7i eststabilis, quod vel supplicio vel prajmio rum fletuum, suarum lacrymarum Quid flesf Quid lacrymis manas? quod vocatur ejus vidnus, quodque mens ejusa prima veritatis virtutisque norma recedere sif parata; 2 swi juris non est, qnod ma.nc[p'm Q medicanti philosophix oportet detegere: movhus enim
    :

    non tam servi dominorum, quara ille cupiditatum 3" abjecit clypeum, quod magnitudo vel timorum
    ;

    fortitudoque animi,

    quam
    loco

    abjecit, sit ipsius

    animi

    robur

    et tutela; 4

    motus, ut miles extra

    suum

    agrnen; propria
    ca?teris

    quod tranquillitas animi, a qua recessit, sit ejusdem animi sedes; a nectit catenam qua valeat trahi ; quod spem metumque, quibus ut
    perturbationibus

    mens humana

    rapitur, con-

    ceperit conceptosque fovere studuerit. Neque aliud nobis hic videtur adnotatione dignum, interpretatio, et usus hujus vocis clynisi forte autem, clupeus V. 17. Clypeus clipeus, pcus, clypeum, clupeum., et clipeum, neque origine neque usu nobis differre videntur. Origine quidem chjpeum dicas do creteris), judice Salniasio, dicitur ( idem /.axk ixzrddzcjrj es /-uy.).tov in orbem aclum sive ovatum quod ea sit figura liujus corporis. Usu vero clypeus
    ;

    sive

    clypeum esttextumrotundum, quodad

    pompam,

    non sanatur indicta ignorataque ejus causa. Ilinc Philosophia Boetium ad loquendum hortatur liis Homeri verbis, 'ElauSa pii /.svds, vdfi, Fare nec occultes animo. ^ Loci facies.] II. Boetius meminit adjunctorum, quibuscum ante et tuno excepit philosophiam ut ex utriusque status discrimine /'orto! tnipsumsxvientis asperitas cognoscatur ab ipsa philosophia, cujus natura et species, quibus Boetius instruclus fucrat, proponuntur. Primum quidem adjuncta ha?c, sunt iocus, habitus et vultusYio&iu. Locus ante fuit bibliotheca sive locus librorum cujus parietes, ut infra di:J cetur, erant ebore ac vitro compti quales esso consueverant Eedes divitum, teste Horatio I. ii Carm. od. 18. Locus tune est sordidus et obscurus carcer. Habitus aute bona; tunc mala corporis animique corporis afTectio. Vuttus qui ut mentis sic reliqui sermo quidam tacitus est, ante hilaris, tunc tristis.
    ;
    :

    615

    AN. MANL. SEV. BOETII


    est

    616
    studiosi sapientise regerent,
    sapientiaj
    h

    Hsccine

    bibliotheca, quani

    certissimam

    tibi se-

    si g

    eas vel

    vel

    earum

    dem nostris in a Laribus ipsa delegeras? in qua (b) mecum sEepe residens, de divinarum humanarumque
    rerum
    scientia disserebas?
    t

    rectores
    viri

    studere
    liano
    (5)

    contigisset.

    Tu ejusdem
    improbis

    ore

    sapientibus

    capessendas reipublica"'

    Talis"

    habitus,

    talisque

    necessariam
    tlagitiosisque

    causam

    esse

    monuisti, ne
    relicta

    vultus erat,

    cum tecum

    naturae

    secreta rimarer,

    civibus

    urbium
    quod
    et

    gubernacula,
    secreta otia

    vias radio describeres, cum c siderum mores nostros totiusque vitae rationem ad coelestis ordinis exempiar formares ? -44 ' Haeccine praemia referimus tibi obsequentes? Atqui tu hanc senten-

    cum mihi

    pestem

    bonis ac perniciem inferrent. Hanc igtur,


    a
    te

    auctoritatem secutus,

    inter

    didiceram, transferre in actumpubliciEadministrationis optavi,-

    Tu

    mihi,

    qui te sapientium mentibus

    tiam Platonis ore sanxisti,


    a b

    beatas fore respublicas,

    INTERPRETATIO.

    Domo
    An.

    nostra.

    Moralem.
    Philosophi regerent autregesphilosopharentur. Administrandse. Studendo.

    s
    h
    i

    cHabitudo. i Physicam.
    e

    Astronomiam.

    Deinde nalura philosophife aperitur, antiqua \\a.a h aut langucant ejus functiones : non item in hac societate princeps. Ad virtutemille prxit! Sequimur philosophiiE delinitione, divinarum humanarumque advilia? inclinamus. Bene beateque agit? ftoremusimprospere? rum scienlia P hilosop hus enim, inquit Tullius, de labimur aut ruimus cumilto.Atque utasole in subjecto Orat., is est qui omniumrerum divinarum atque huma hoc orbe luxaut tenebrx sio a principe apud subditos narum naturam causasquenoscit. Sed non una est apud nostro prava pteraque autrecta. Csssar itlenon animose magis auctores horum vocabulorum interpretatio quam vere dixit : iudicio hic ?'es diDi/iKsunt meutes: res vero humanss cuni enim mens oninis sit aut Deus sunt corpora Procerum motus hoec cuncta sequuntur. Humanum paucis vivit genus. aut Deo similis, non abs re vocabitur res diviiia similiter cum corpus omne sit aut humanum aut huHinc ipse Boetius /ta?ic auctoritatem secutus quod a mano simile, polerit etiam dici res humana. Omnis philosophia inter secreta olia, sive Cceterorum homiautem philosophia versatur in scientia mentis et num colloquiis et interpellalionibus non impeditus, res aftici quibusduae iilce poscorporis, eorumque, didicerat, iranferre in actum pubticx administrationis sunt, modorum. Deuique philosophicE species, quioptavit, a iheoria, uti loquuntur, ad praxim progres-bus Boetius instruclus dicitur, hic numerantur tres, sus. nempe phijsica, quaj naturse secreta rimatur, lioc est 2 Tu niihi.] IV. Boetius addit se preecepta philosovatde quxrit vel in rimis quoque : sicut hoc verbum phica diiigenter exsecutum fuisse, seque eo duntaxat siderum qua3 vias iuterpretatur Festus ; ast7'onomia, fine ad magistratum accessisse. Valliuus monet scriradto describit; hoc est virga, qua descnptis quibus- q bendum hic esse magisteriatum; quod Boetius fuerit dam flguris varie terrarum coelique partes ob oculos magister officiorum, quffi dignitas passim magisteriaponuntur; et ethica sive moralis, qua3 mores nostros tus appeilatur, quodque ea, quae Boetiusprseclare a se toiiusque vitse rationem ad coilestis ordinis exemplar facta mox recenset, in ea dignitate constitutus fecefounat; hoc est ad voluntatemdivinam, qua^ sicutest
    :
    :

    est actionum humanarum regiila. Hinc propheta rex, psal, cxlii, jDoce meus es tu. Hinc quia Deus tuam mc facere voluntatem Domine quid me vis facerel Hine S. Paulus Act. IX

    prima omnium causa, sicprima

    rit.

    Sed ha3C

    ita fuerint, nihil

    hic

    mutandum

    arbitra-

    num
    *

    felix homietiam noster auctorl. n, met. ultimo genus, si vestros animos amor, quo cmlum regitur,
    :

    mur, quod generalis hic loquendi modus aptior sit ad probandum Boetium prseceptis philosophicis semper fuisse addictissimum, ita ut ad uuam quidem dignitatem, nisi communi honorum omnium studio impulsus pervenerit qua de re ut nullus superesset
    :

    regat.

    Hxccine prxmia.]

    III.

    rum philosophicorum, quorum


    blicam
    tur de suis calamitatibus referimus tibi ohsequentesl
    :

    Boetius meminit praiceptotanta est ad rempu-

    optime administrandam utilitas, ut idem Boetius cum ipsa Pliilosophia merito conqueri videalixccine,

    dubilandi locus, jusjurandum, afiirmationem religiosam adhibet Tu mihi et Deus conscii. Sic S. Paulus Kom. I, etad Philipp. i, jur^t Testis mihi est Deus. Sic jurat Nisus Jineid. ix, v. 428
    : : :

    inquit,

    prxmia "

    Rutuli, mea fraus omnis nihil iste, nec ausus, Nec potuit coslum hoc ei conscia sidera testor.
    : :

    Summa, inquam, estpraeceptorum philosophicorum ad rempublicam optirae


    regendam
    utilitas,

    Optime tandem Deus


    tium mentihus inseruisss
    et
    :

    dicitur philosophiam
    :

    sapien-

    nam philosophia cogitatione

    his veluti principiis nitatur virtus, ut pra^sentis sicfuturaj felicitatis semen. Hinc ipsa philosuphia, suggerente Repub., de 1. V Plato, studwsi sapientix ait heatas fore respublicas;si eas vel magistralum vein phiiosophi quatenus regerent; niunt, vel earum rectores studere sapientix contigissct

    quod

    amore optimarum rerum continetur sicut aulem Deus creando materiam, eidem figuram et motum
    quidquid subinde huic materias accedittigurse et motus, id niliilaliud sit quam quidara prioris figurEe et motus modus, sive ut loquuntur determinatio: haud aliter Deuscreando mentem humanam, eidem notionem et inclinatioiiem de eo quod est sive de ipso Deo ita impressit, ut quidquid postea in eadem mente orilur notionis et inclinationis, saltemoptimarum rerum, id nihilaliud sit quam quidam prioris notionisetinclinationibusmodus sive, utaiunt, determinatio. Hinc Lucretius lib. v :
    sic impressit, nt

    quatenus qui in mag;istratum venerunt, philusophi iiunt. Hinc ejusdem viri, nimirum Platonis dialogo 6 deRepub., ore hanc sapientibus capesscndx reipubticie
    necessa?-iamcaMsamesse)no;iuit philosophia, ne improbis

    flagitiosisque civihus

    urbium

    relicta
    :

    yubetiiacula,

    pestem bonis ac perniciem inferrent ut enim opti.mi moderatores suis prajceptis exemplisque subditos ad sic mali suo sallem exemplo ad virtutem ducunt
    ;

    Nam
    Nunc

    si,

    utipsa petit majestas cognita rerum,


    est
    :

    vitium. Nam ita profecto est,mqmt Lipsius in prajfatione Politicorum, arcta quadam catena devincti sumus qul imperamur cum imperante. Et ut in corpore mens sana aut insananon csse potest, nisi utpariter vigeant

    Dicendum

    Deus

    ille fuit,

    Deus, iuclite lUemmi

    vita3 rationem iuvenit eam, qu6B appellatur sapientia quiquc per artem Fluctibuse tautis vitam, tautisque tenebris In tam tranquillo et tam clara luce locavit.

    Qui princeps

    ! !

    DE CONSOLATIONE PHlLOSOPHIyE
    nuUum me (10) ad t magi- A stratum, nisi commune bonorum omnium studium inexodetuli.sse. 45 ' Inde cum imjirobis graves
    inseruit Deus,
    a

    LIB.I.
    avaritia vexabat,
    I

    618
    objecta

    consoii,

    nita e

    barbarorum semper

    periculis auctoritate protexi

    Nunquam me

    ab jure

    <=

    ad injuriam quisquam detraxit. Provincialium fortunas tum privatis rapinis, tum publicis h vectigalibus

    rabilesque
    liabet,
    i

    discordioe,

    et

    quod

    conscientite iibertas

    pro tuendo jure, spreta potentiorum semper ofFensio. - Quoties ego Conigastum in imbecilliscu'^

    pessumdari, non
    dolui. -ly

    aliter (o)

    quam

    qui patiebantur, in-

    Cum,

    acerbaj famis tempore, gravis atque


    '

    jusque fortunas irapelum facientem obvius excepi Quoties Triguillam fregioe (5) pra^posilum domus,
    ab incepta perpetrataque

    inexplicabilis ' indicta

    coemptio jprolligatura inopia

    jam prorsus

    injuria dejeci
    *

    Campaniam provinciam videretur, certamen adversum prEefectum pra^torii, communis commodi raj

    4
    =*

    Quoties miseros, quos iniimtis calumniis

    impu-

    tione

    suscepi, rege k cognosoente contendi,

    et

    ne

    INTERPRETATIO.
    Testes estis.

    e Gothorum.
    h Tributis iniquis.
    '

    1)

    Procu7'ationem muneris publici. Implacabiles.

    d Inimicitia.
    '
    '

    Vulgo monopole. Vulgo capitaine des gardes.

    Occurrens.

    Vulgo intendant de la maison royale.


    Inde

    B
    NOT.^.

    k Theoderico.

    improbis.] Quod videlicet pra;ceptis addictus non nisi communi bonorum ad raagistratum accesserit Boetius, eidem fuerunt cum improbis gravcs, inexorabilesque
    '

    cum

    pendiarii.

    Nimirum cum provincia propriesit

    regio a

    philosophicis

    omnium

    studio

    populo Romano ut distans sic armis devicta aut quomodocunque in potestatem adductaquam magistratui suo administrandam subjecerat (provincla enini sic

    discordise

    cogitationes

    dicitur quasi regio procul vincenda aut potius victa), enim diversse Boetii et improborum propterea Romanis alii erant socii, alii provinciales; hinc pro tuendojure spreta potentiorum qute est conscicntix libertas consociis suis, provinciales alienis vivebant legibus inde semper offcnsio Cicero, Verr. 6et inManiliana, hosmerito distinguit : scientia enim hic nihil est aliud quam raens veri boBellum, inquit, grave etpericulosumvestrisvectigalibus nique ut conscia sic convicta tanta est autem hujus atque sociis. Atque hos provinciales Boetius tanta conscientife libertas, ut ab omnibusbominum injuriis animi magaitudiue prolexit, ut nemini ullam passus sittuta. Hincplurima fuerunt Boetii in suos cives beseorsum dicendum quibus est. fuerit inferri injuriam Nunquam me, inquit, ab jure de nelicia, ' Quoties ego Conigastum.] Primum Boetii in suos ad injuriam quisquam detraxit aut si, non obstante ejus diligentia, contigerit, provincialium fortunas tum cives meritum. Conigastus, sive ut scribit Cassiodoprivatis rapinis (ut a Conigasto et Triguilla), tum purus Cunigastus, vir fuit potens apud regem Theoderiblicis vectigalibus (ut ab ipso Theoderico, qui apud cuni, quod vel es eo patet, quod, referente CassioCassiodorum, Var. v, ep. 39, ad suum commodum doro, 1. VIII, ep. 28, Athalaricus rex ad eum scripserit, eumderaque illustrem appellarit. Hic autemConz- p amplius festinat exigere) pessumdari, non aliter quam qua apud Theodericura pollebat, auctoritate gasius ea qui patiebantur, indolucrit velut Job, qui, cap. xxix, pater fuit pauperum et causam quam nesciebat, diligenabusas, in irabecillis cujusque fortunas faciebat iintissime investigabat : conterebatmolasiniqui et de dentipetmn, quem Boetiuspro sua virtute sa:^pius repressit bus illius auferebat prsedam. Denique vectigal sic dimagister ofticioruraoiDiws hujus quippe magistratus ctum quo de veotura pendatur, tnbutum erat quod erat prsefectos provinciarura judioare, et, querelis provmciales Roraanis solvebant pro coraraercio, pro provincialium acceptis, de iis ad principem, cujus in agris, pro silvis, nec non etiam pro sale auia versabatur, referre. unde qua^ Quoties Triguillam.] Secundum Boetii raeritum, tuor erant vectigaliiim genera; nempe piortorium, deprimo tanto majus, quanto Triguilla Conigasto non cumse, scriptura et salinarum reditus. ^ Indicta coemptio.} Quartum Boetii meritum prseimpar iraprobitate, eodem erat Conigasto potentior Trignilla enim erat regiae Theoderici domus prasfedictis idoirco majus, quod Boetio tunc pugnandum fuit, non solum adversus quosdam privatos, verum ctus. " Impunita barbarorum avaritia.] Tertium Boetii etiam adversus prxfectum prsetorii, et adversus ipsum principem sine cujus auctoritate hasc coemptio non meritum prioribus eo majus, quod plus si turbce, quam unius improbi malis consiliis resistere. Barbaiiebat. Coemptio autem Roraanis certa erat connubii forma, qua uterque coiijux alterius bona ita emebat, rus autem antiquitusillequilibet genti dioebaturqui. quod exiraneus, vulgarem loquendi modum non tam ut alter alterius haeres lieret Jurisconsultorum ingepronuntiare quara raurraurando confundere videbi- _ nio, inquit Gioero pro Mur., senes ad coemptiones faU cieudas interimendorum sacrorum causa t., i,;r,^ T,f,r,r>,iii; ori r,; 1 oi n t vocem Tinr.or,! a r, barbarus hn^,h,..o hino nonnulli conjiciunt hanc, tur reperti sunt. esse de nuniero eorum vocabulorum quae quod rem Hinc coemptio dicitur etiara illud commercium quo provinciales etiam inviti urbi vel exercitui annonam a se signiticatam wmulari videantur, 77=7:0 lyjprja sive factitia vocari solent, ut balare, boare, hinnire : alii, parvo nullove pretio snppeditare ooguntur. Sic, ejus originem inferunt ex Arabico barbar murmuro. auctore Suida, onus illud quod Justinianus Bithynix Hinc Gra-cis quicunque GraBci non erant, barbari diFhrygise et Thracise incolis frumenti Byzantium percebantur sicut Latmis, quicunque non erant Latini. ferendi conditione durissima imposuit, coemptio, GrseUnde Horatius Epod. is cis o-uvMVfl vocatum fuit. Ex quo rursus fieri potuit ut commeroium illud, quo omnibus speoiebus ab uno Sonanie mistum tibiis carmen lyra, ooemptis omnes species non nisi ab uno vendi posHac Dorium, ilUs barbarum? simt, coemptio diceretur, vulgo monopolium. Constat Quod autem extraneiiIli,utpote moribus dissimiles, hic non intelligi coemptionem coujugum sed non iu cives suam crudelitatem exercere consueverant, aeque oonstat, inquit Sitzmanus, utrum provinciales lieii potuit usu, ut barbarus idem esset quod crudelis: a fisco species annonarias emere cogerentur? an eas fibic autem barhari et extranei et crudeles sunt si sco vendere forensibus pretiis compellerenturf Verum quidem intelliguntur Goi/i/, quorum Mjiptmita avaritia cum coemptio hcec indictafnerit acerbse famis tempore; cives semper vexabat, nisi haec Boetiiouris reprimerecum dicatur gravis atque inexplicabilis oum profligatur cives autemillidicuntur jjrorincwies, quiaalienis tura inopia Campaniam provinciam videretur; cum vivebant legibus ac insuper vectigales erant sive sticommune commodum hac Isederetur ; propterea arbi:

    liinc
    :

    1-,

    Paxrol. LXIII.

    20

    619

    AN, MANX. SEV. I50ETII

    620
    exacerbasse discordias? Sed esse apud

    coemptio exigeretur, evici. larem virum, cujus opes


    atque ambitione
    faucibus traxi.
    judicatae

    48
    b

    Paullaum
    c

    consu-

    videor
    ceeteros

    (3) "
    '

    Palatini canes

    jam spe

    hiantium Ne Albinum consularem virum J praedevorassent,

    ab ipsis

    apud

    4
    ^

    mihi amore justitise nihil quo - magis essem tutior, reservavi. Quibus autem deferentibus g perculsi sumus ?
    tutior debui, qui
    aulicos,
    '

    accusationis

    poena

    corriperet,

    odiis

    me

    quorum

    Basilius, olim regio ministerio depulsus.


    '

    Cypriani delatoris opposui. Satisne in


    "

    me magnas

    in delationem nostri nominis,

    alieni oeris

    necessi-

    INTERPRETATIO.
    alias consul fuit. Aulici canibus impudentiores. Virorum cupidius optantium. i Falsx. Exacuisse.
    B
    c

    Qui

    g
    i

    'Eospraesertim quibus Exsulavimus.

    opem

    tuleram.

    h Viris scilicet iniquis, inter quos.

    Fulgo accablS de dettes.

    NOT.E.
    tramur hac coemptione utrumque
    significari, et pro-

    vinciales praedictas species lisco vendere minori prelio, et ab ipsoeasdem majori pretio emere cogendos:

    hinc Boetius adversus prxfectum prxtorii certamen


    suscepit, rege Theoderico cognoscente contendit, et ne coemptio exigereiur, evicit, Sed quid Campania? quid

    prxfectus prxtorii^ Campania regio Italias sima hanc post Plinium describit Florus 1.
    :

    fertilisi, c.
    :

    gatione Satisne in me magnas videor exacerbasse discordias ? nbi non legendum, ut plures legunt, exaquandoquidem verbum hoc (quod sciam) cervasse sed potius exacerbasse, ut legunt Latinum non est Valdericus, Bernartius, Sitzmanus, qui ait, in manuscriptis Rittershusii legi exacuisse quod verbum idem est quod exacerbasse.
    : :
    :

    16 Omnium, inquit, non modo Italia, sed toto orbe terrarum, pidcherrima Campanix plaga est, Nihil mollius denique bis floribus vernat. Nihil uberius solo cmlo ideo Liberi Cererisque certamen dicitur. Nihil hospitahic illi nobiles portus, Caieta, Misenus et lius mari iepentes fontibus Baix : Lucrinus, et Avernus, quxdam maris otia. Ilic amicti vitibus montes Gaiirus, Falernus, Massicus, et pulcherrimus omnium Vesuvius Minxi ignis imitator. Urbes ad mare, Formix, Cumx, Puteoli, Neapolis, He7xulaneum, Pompeii, et ipsa caput urbium Capua, quondam inter tres maximas, Romam Carthaginemque numerata. PrEefectus autem prfetorii ut ait Rosinus, dicitur, qui militibus iis prxerat, quos imperatores in sui custodiam allcgerant. Nimirum apud
    :

    Pleonasmus, quo usus est Plautus cum dixit Magis majores nugas agere hoc magis est dulcius Valerius Maximus Magis invidia quam pecunia locupletior; Cicero se ab omnibus desertos potius quam abs te defensos esse malunt et auctor culicis apud Virgilium,
    -

    Magis essem

    tutior.]
    :

    Quls magis optato queat esse beatior aevo.


    Nisi

    tamen

    quam cum
    sophica.

    beatior.

    diligentia Boetius

    ynagis construatur cum optato potius Ex his omnibus constat quanta exsecutus fuerit prsecepta philo-

    Romauos, regibus
    rent senatum, sunt appellati
    ; :

    consules;

    populo
    rio,

    prffiirent

    magistratus ita multiplicati sunt, ut qui in urbe pra>essent, consules, qui vero in exercitu, pratores dicerentur a prxtoi^e autem est prxtorium.
    :

    C iidem qui quod consulequod judicarent judices, Annal. I. xiv, n. 57 Perculso Seneca, pjromptum fuit prwtores quoque sunt dicti, quod Rufum Fenium imminuere. At injustas memorat ejussed crescente popuIiRomaniimpedem exsilii causas; primum quidem ex parte accuexactis,
    :

    ^ Quibus autem deferentibus.] V. Boetius injustas refert sui essilii causas. Exsilii quidem sui merainit his verbis, pcrcrdsi sumus neque enim legendum, ut quidam recentiores legunt, percussi; sed potius_ ut veteres, perculsi : sic autem Cornelius Tacitus,

    Paulinum considarem.] Quintum Boetii nieritum praedictis tanto praiferendum, quauto apud non enim socii pra?stabant provincialibus hic de provincialibus tantum, sed de sociis, imo et de consularibus viris Paulino et Alhino, quos Palatini canes et Cyprianus delator impugnabant, bene meritus est Boetius. Primum quidem Paulinus, qui quod ex Deciorum familiafuerit, vocatus est Decius, consul fuit anno Christi 498, unde nunc appelatur consulaconsularis enim vir est qui aliquando consul fuit, ris apud Tullium. Deinde Atbinus, qui quod ex eadem Deciorum familia fuerit, etiam dictus est Decius, consul fuit anno Christi 493, quare nunc quoque dicitur vir consularis : hunc Albinum oderat Cypinauus quamobrem frater Opilionis, de quo statim dicetur
    '

    defcro quippe santium, quos nunc vocat defcrentes in foro idem est quod accuso, in causa capitali, judice Tullio deinde ex parte criminis, quod aut non allesicut gatur, aut allegatum nullatenus probatur
    : : :

    omnibus

    deinceps probabitur.
    *

    Romanos

    Quorum

    Basiliiis.]

    Primum

    accusator in cassa capitali, verus esse debet quamobrem


    :

    igitur delator sive ipsius Ciceronis judicio,


    si

    aliquo pra?.judicio
    :

    t^

    ipsum

    accusavit, dictusque proptereadeto(or

    deferre

    quippe in foro, accusare est. At Paulinum insectabantur quidam aulici, qui nunc vocantur Palatinicanes Palatini quidem, quod palatium sive domum
    :

    est hincTullius pro Mur., Nolo, inquit, potentiam affcrat, non vim majorem aliquam, non auccum igitoritatem excellentem, non nimiam gratiam tur judicium ex ipsa perturbatione ante captum sit prfejudicium veritati maxime coutrarium, quicumque non nisi quadam perturbatione actus videbitur de-"'" ferre sive accusare, ille, ut pote falsus delator satorve, ita rejici debet, ul quo; inde sequeretur poena, ha^c iniquahabenda esset. Atqui delatores Boetii Hi enim tres dunlaxat numeranita se habuerunt tur, nimirum Basilius, Opilio, et Gaudentius, quorum Opilio et Gaudentius Basilias alieni ajris necessitate fraudibus, ob quas in exsilium ire jussi sacrarum sese

    actus videatur,

    omnino audiendus non

    accusator in judicium
    :

    principis habitent aut salteni frequentent domus autem principis ex eo dicta fuit palatium, quod ab Octavii Augusti temporibus imperatores omnes Romani habitarint in monte Palatino. Canes vero vocantur, sive quia prfofecti custodiae, instar canum, ad fores assistuut sive quia, canibus impudentiores, eos a quibus tesi non sunt, mordent, eorumque opes, si non reipsa, saltem spe atque ambitionc devorant hiantes. Postremo utrumque liunc consularem virum Betius a tantis periculis liberavit, in quo pra'sertim quamobrem prrecepta philosophica essecutus est merito nunc suas exaggerat discordias hac interro: :

    xdium de/^eiiswjictuebantur, Boetium detulerunt. Basilius apud Cassiodorum modo laudatur, modo vituperatur. Laudatur quidem I. it Variar. et epistola decima, in qua de ejus uxore Agapita, quaj dicitur spectabilis femina, agitur, et epistola undecina, in qua legitur : Basilius i)' speciabitis datis precibus intimavit Agapitam conjugem suam de propriis penatibvs a ciuibusdam, vitio soUicitationis, abductum. Et certe in Ids versata rebus firmum docetur perdidisse consilium. Quid enim facere potuit probum, quxnullis culpis exstantibus reliquit maritum 1 Vituperatur vero Variar. 1. iv, tum epist. [22, ubi ipse Theodericus di-

    621
    tate
    '

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPIILE
    A
    pellerentur.

    LIB.

    I.

    622
    severitati posse astrui vide-

    compulsus est. Opilionem vero, atque 50 "Gaudentium, cumob innumerasniultiplicesque fraudes ire in exsiliura
    ^

    Quid huic

    tur? Atqui
    artes ita

    regia censura decrevisset,


    '

    cum

    que

    ille

    parere nolentes,

    sacrarum sese cedium


    *

    defensione tuerentur, compertumque


    ret, i edixit

    id regi
    ^

    fo-

    ut ni intra praescriptum diem


    (5),
    ^ =

    Raven-

    na urbe decederent
    *

    notas insisniti frontibus

    die deferentibus eisdem, nominis est. Quid igitur? nostreene meruerunt? an illos accusatores justos fecit prsemissa damnatio? Itane nihil fortunam puduit, si minus accusatae innocentise, at accusantinm * vilitatis? SI " At cujus criminis s arguimur summam

    eodem

    nostri delatio suscepta

    INTERPRETATIO.
    principis. i Templis velut asylis.
    <:

    Edictum

    " f

    Stigmatici. Infamise.

    Theodorico.

    Accusamur.

    d Statuit.

    NOTM.
    Basilium et Prxtcxtatum ai'tis sinistrse jam diu contagione pollutos, tum. ep. 23, ubi idem princeps Prsefectum urbis dcclarasse Basilium atque Prsetextatum magicis artibus involutos scribit. Si autem Basilius hic idem fuerit qui nunc a Boetio nominatur, poluit propter mugix crimen regio ministerio depelli unde alieni leris necessitas, qua Boetium injuria decit
    :

    Lenta paludosse proscindunt stagna Ravennae.

    Tj

    tulit.
    * Opilionem.] Fuit Opilio pater, et Opilio (ilius. Prior, ut ait Sirmondus, comes sacrarum largitionum fuerat sub Odoacre, quod indicare videtur Theodericus apud Cassiodorum Variar. L v, ep. 41 Gloriatur, inquit, Cyprianus etiam non extrema luce natalium nam pater huic, sicut meministis, Opilio fuit, vir quidem abjectis temporibus ad excubias tamen Pala: :

    Hinc orti feruntur plures illustres viri, ut Cassiodorus senator; sancti Apollinaris, Vitalis, Gervasius et Protasius, nec non Petrus iile Ravennas in sacra theologia celeberrimus. In hac autem urbe regni sui sedeni Theodericus post Odoacrem constituit, eamdemque successores quoque reges Gotbi incoluerunt sed in eadem urbe Opilio et Gaudentius manere sic constituerant, ut hinc notarum, quas Threicias vocat Cic, pcena excedere jussi fuerint.
    ^

    Notas insigniti frontibus.] Supplicium hoc pri-

    mum

    quidem fuit servorum; deinde quorumlibet reorum infamium viliumque. Supplicium fuit servorum cum enim Domini in servos tanquam in homi:

    tinas electus. Qui multo amplius crescere potuit, nisi fides sub avidissima remunerationis sterilitate jacuisset.

    Posterior vero, frater hujus Cypriani non secus ac pater fraterque ad idem sacrarum largitionum culmen evectus est; sed post niortem Boetii, nimirum sub Tum felix, quoties aliquis, tortore vocato, Athalarico anno Christi 528. Unde idem Athalaricus Uritur ardenti duo propter lintea ferro. apud Cassiodorum, Var. 1. vnr, ep. 16, quae inscriEt Martialis 1. ii, epig. 29 bitur Opilioni comiti sacrarum, sic loquitur Secure Q Et numerosa Ununt stellantem splenia frontem tibi credimus quod toties tuo generi commissum fuisse Ignoras quis sit? splenia tolle, leges. gaudemus. Pater his fascibus priefuit, sed et frater eadem resplenduit claritate quod non obstat quin hic At supplicium idem reorum postea infamium viOpilio lilius, a Theoderico, ob innumeras multiplicesliumque fuit; Seneca enim, 1. de Ira, cap. 3, Vaque fraudes ad exsilium damnatus fuerit, una cum ria, inquit, vinculorum genera, varia pcenarum, laccGaudentio. rationes mcmbrorum, inscriptiones frontis et bestiarum ^ Gaudentium.] Gaudentius homo vix notus nisi immanium cavese inter hos Cujacius Observ. I. vii, suis fraudibus, suaque hac iniqua Boetii delatione. cap. 13, recenset calumniatores Hi porro dicuntur ' Sacrarum xdium defensione.] Ut quajdam apud sicut Horatio, Quodlibet indutus; et notas insigniti ethnicos, sic omnia apud Christianos templa semper Virgil., Flores inscripti nomina regum, more Grsecofuerunt asyla loca scilicet adeo sacra, ut nemo, qui rum intelligendo y.v.-a., secundum, per, etc. ad ea confugisset, inde ad supplicium trahi posset Ex his autem omnibus patet delatores Boetii in'Ao"j).ov quippe dicitur quasi, ubi spoliare nefas. justos audiendos non fuisse unde addit Quid huic NonnuIIa, inquam, templa apud ethnicos asyla fuescvcritati posse astrui videtur? quasi dicat Cum in runt Nam Virgilius canit ii Ma., v. 761 ejusmodi homines tam severe actum fuerit, cognitis eorumdem vitiis, iisdem deferentibus fldes non deEt jam porticibus vacuis, Junonis asylo, buit adhiberi, et tamen quo die nos detulerunt, inquit Custodes lecti Phoenix et durus Ulysses Praedam asservabant. Boetius, eodem nostri nominis delatio, veluti justissiD ma, suscepta est. Nostrxne artes ita meruerunt? non Similiter ^En. viii, v. 342 : certe, cum veritatem virtutemque semper colere stuHinc hicum ingeutem quem Romulus acer asylum duerimus. An illos accusatores justos fecit prxmissa Rettulit et gelida monslrat sub rupe Lupercal. damnatio ? NuIIatenus imo vero damnati, suo crimine id saltem meruerunt, ut ipsis, etiam verum diAt omnia apud Christianos templa asyla semper centibus, fldes nulla adhiberetur : quare si fortuna fuerunt, ut constat ex codice Theod. 1. ix, tit. 47, cajca non foret, haiic puduisset si minus accusatx inDe his qui ad ecclesias confugiunt, et consilio Toletanocentix, at accusatitium vilitatis. Injusta ergo haec no I, can. 12. Hino Cassiodorus, Var. 1. ii, ep. 11, exsilii causa ex parte accusantium. et lib. m, ep. 47, eorum meminit qui conscii facti
    : :
    : : :

    nes, quos occidere potuissent, servatos jus vitffi necisque habere se patarent, propterea in eosdem servos quod placuisset supplicium esercere se posse arbitrabantur. Unde Juvenalis 1. v, sat. 14, v. 21

    sui intra ecclesise septa refugientes declinare se crediderunt prsescriptam legibus ultionem non secus ac Opilio atque Gaudentius, de quibus nunc agitur. * Id regi foret.] Theoderico regi Italiffi postquam enim hic Odoacrem Italorum regem vicisset interfecissetque, Italiaa rex factus est, anno Christi 409.
    : '^

    Ravenna

    U7'be.]

    Ravenna urbs

    est

    Italia:',

    in ora
    1.

    littoris

    crem

    Adriatici, quse exundante accipit ccsni palustris partem.

    mari non medio-

    Unde

    Silius

    vm

    ' At cujus criminis arguimur?] Deinde injusta est quippe quod aut allegatum non est, aut non probatum Summa enim sive numei'us criminum qu Boetio objiciebantur, in his versatur l quod senatum voluerit esse salvum; 2 quod ejusdem senatus delatorem impediverit; 3o quod ad restituendam rempublicam Romanam litteras composuerit; i<> quod sacrilegio conscientiam polluerit. Sed hsec omnia aut crimina non sunt, aut a Boetio aliena : sicut deinceps demonstrabitur.

    prcedicti exsilii causa ex parte criminis;

    : ;

    623
    quaeris?
    '

    AN. MANL. SEV. BOETIl


    Senatum
    dicimiir
    ^

    624

    5S Modum

    desideras?

    salvum esse voluisse. delatorem, ne documenta

    tem,

    vel

    concessisse
    sit,

    mendacium.

    53 Verum

    id

    quoquo modo

    tuo sapientiumque judicio

    aesti-

    deferret, quibus senatum majestatis reum faceret, impedisse criminamur. Quid igitur, o magistra =, ceniufltiabimur crimen, ne tibi pudori simus? ses?
    f>

    mandum
    tem ne

    relinquo.
    latere

    posteros queat

    Cujus rei seriem atque verita stj^lo etiam memo-

    riasque mandavi.

    At volui, nec unquam velle desistam. Fatebimur? sed impediendi delatoris opera (5) cessabit. An optasse illius d Ordinis salutem nefas vocabo? Ille quidem suis de me decretis, uti lioc nefas esset, effecerat. Sed sibi semper mentiens imprudentia, rerum merita non potest immutare nec mihi Socrati:

    Nam de ' compositis falso litteris, quibus libertatem arguor sperasse Romanam, quid
    attinet (5) dicere?

    Quarum

    fraus aperta patuisset,

    si

    nobis ipsorum confessione delatoriTm, quod in omni-

    bus negotiis masimas vires habet,

    uti licuisset.

    Nam
    cum
    a

    quse sperari reliqua libertas potest? Atque utinam

    posset ullal Respondissem Canii verbo,


    '

    qui

    co decreto fas esse arbitror, vel occuluisse verita-

    C.

    Caesare Germanici

    filio

    conscius contra se factse

    INTERPRETATIO.
    ^ i
    e

    Philosophia.

    d Senatiis.
    ' '

    Negabimusne. Cura objecta.

    Calamo.

    NOTjE.
    '

    Senatum dicimiir salvum


    :

    esse

    voluisse.]

    Primum B Quod autem


    sive
    :

    apud Romanos erat consilium unde TuIIius in Catone constans ex senioribus Consilium et ratio et sententia nisi essent in senibus, nostri senatum appelconsiiium majores non summum lassent. Apud Lacedsemonios quidem ii, qui amplissimum magistratum gerunt, ut sunt, sic etiam appellanquare Ovid. v Fastorum tur senes
    Boetii crimen. Senatus
    :
    :

    honos, cujus majestas est qusedam pars sit lionorantis, reverentia vero circa majestas versatur, honorati principis propterea poetaj finxeruut Majestatem filiam esse Honoris et Reverentise audi Ovidium, I. v Fast. Donec Honor, placidoque decens Reverentia vultu Corpora legitimis imposuere toris. Hinc sata Majestas, qute mundum temperat omnem,
    species,

    quam eadem

    Magna

    fuit

    quondam

    Inque suo Martis opus juvenes, auimosaque bella gerebant, Et pro diis aderant in statioue suis. Viribus ille senex, nec habendis utilis arruis, CoDsilio patricB sape ferebat opem. Nec nisi post aunos patuit tunc curia seros,

    capitis reverentia cani pretio ruga senilis erat.

    Quaque die partu est edita, magna fuit. Nec raora, consedit medio sublimis Olympo, Aurea purpureo conspicienda sinu.

    Crjmen ergo majestatis illud dicitur, quod est adversus honorem principibus debitum quare cum forma imperii Romani aliquando fuerit populi slatus, ideo crimen majestatis apud jurisconsultos est quod
    :

    Nomen et iEtatis mite senatus habet. Jura dabat populo senior finitaque certis Legibus est tetas, unde petatur honor.
    Scribit autem Plutarcbus

    adversus populum Romanum vel securitatem ejus committitur e.t rei majestatis d. 1. 1. If. ad leg. Jul. maj. dicuntur qui ejusmodi crimen committunt
    :

    ex optimatibus centum creasse senatores, eorumque collegium ex quod, foJ'ma saltem coniEtale senatum appellasse tinuata, usque ad ipsa Boetii tempora perseveravit
    : :

    Romulum

    .-,

    Boetii crimen dicitur, quod vokierii amplissimum hunc ordinem esse salvum, tunc scilicet, cum innocentem senatum majestatis crimine accusatum defendit ac liberavit quod non negat Boetius a Volui, inquit, nec unquam vclle desistam, se factum an optasse itlius ordinis salused negat esse crimen tem nefas vocabo ? quanquam enim ipse senatus suis de Boetio decretis effccerit ut qui perturbatione judicaret, is nefas putaret optasse itiius ordinis salutem : Boetius taraen, ratns aliorum in se peccatnm sibi non dare peccandi licentiam, nefas putavit sibi, vel occuluisse veritatem, silendo b(>na quae in senatu noverat, vel concessisse mendacium, loquendo mala qufe de senatu tingebantur. Optime Socratcs apud Platonem I. vi de Repnb., oportet odisse mendacium, diii-

    primumque

    genus majestatis, sermone Vives, honor ct.majestas ita distinguuntur, ut majestas dicatur persona ipsa qnam supremo honore afficimus sicut Cicero de Natura deorum, Sustincndi, inquit, muneris II propter imbecillitatcm difficullas minime cadit im masicut etiani nos Galli loquendo de jestatem deorum rege dicimus Sa Majeste. Senatus porro Romanus temporibus Boetii accusatus fuit, quod adversus Theodericum Italiaj regem, honoremque illi debitum aliqnid molitus fuerit sed hunc innocentem defensit

    quanquam enim honor

    tamen communi, nt loquitur

    quod crimini eidem vertitur Detatorem, inquit, ne documenta deferret, quibus senatum majestatis reumfaceret, impedisse crimidit liberavitque Boetius,
    :

    namur.

    gere veritatem.
    -

    Dclatorem ne documenta defcrret,

    ' De compositis falso litteiHs.] Tertium Boetii crimeu in hoc versatur, quod feratur composuisse litteras quibus Romanam libertatem sperasset sed litteras istas non a Boetio, sed ab ejus inimicis scripD tas probasset vel ipsa delatorum confessio, si eidem quibus senaBoetio data fuisset delatorum interrogandorum fa:

    tum majestatis reum, etc.] Secundiim Boetii crimen, quod tamen cum primo ita conjunctum est, ut si illud crimen non fuerit, quemadmodum crimen non fuisse dictum est, hoc etiam crimen esse non possit quare si fatebimur, inquit Boetins, nos voluissc senatum esse salvum, impedicndi delatoris opera cessabit. Sed ut hoc percipiatur, dicendum quid majestas, et
    :

    cultas.
    ' C. Cxsare Germanici filio.] Germanicus, ex Suetonio in Caligula, Drusi et minoris Antonise filius, omnes corpoins animique virtutes habuit, ct quantas nemini cuiquam contigisse satis constat. A Tiberio patruo qusesturam quinquennio antequam per adoptatus lcges liceret, et post eam consulatum statim gess}t. Habuit in matrimonio Agrippinam, ex qua novem liberos tulit, intcr quos fuit Caius Csesar, qui quia manipulario habitu inter milites educabatur, Caligulse nomen castrensi loco iraxit. Hic autem non minore livore ac malignitate, quam superbia ssevitiaque pene adversus omnis sevi homines grassatus est sed enmdem bacchantem atque grassantem non defuit plerisque animus adoriri una vero alteraque conspiralione detecta, aliis per ino, :

    quid majestalis crimen.


    Majestas est supremus honos, quo populus tenetur afflcere principem, velut spirautem Dei imaginem : Suhjecti estotc, inquit S. Petrus epist. 1, cap. n, onini humanae creaturx propter Deum : sive regi cjuasi prsecellenti; sive ducibus tanquam ab eo missis ad vin-

    dictam malefactorum, laudem vero bonorum


    est

    quia

    sic

    voluntas Dei...

    Deum

    timete,

    regem

    honorificate.

    625
    conjurationis fuisse
    scissem, tu nescisses.

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIA;
    diceretur: Si
    '

    LIB.

    I.

    626
    etiara,

    ego

    (10), inquit, ita

    senatus sanguinem petunt, nos

    Qua
    ut
    :

    in

    re

    non
    quas

    sensus

    nostros inoeror
    tra virtutem
    effecisse
    "

    liebetavit,

    impios scelerata consed


    speraverint,

    quos ' pro pugnare bonis (5) senatuique viderant, ' perditum ire voluisse. Sed num idem " de f patribus quoque

    querar molitos

    merebamur?

    Meministi, ut opinor,

    quoniam me

    vehementer admiror.
    fuerit fortasse

    Nam
    :

    deteriora velle,

    noslri

    defectus

    posse vero contra


    conceperit,
    est.
    "

    innocentiam,
    '

    quoe

    sceleratus

    quisque

    5-4 Unde haud injuria " tuorum quidam familiarium queesivit:si quidem Deus, inquit, est, undei mala? bona vero unde, si non " est ? Sed ^ fas fuerit ^ neinspectante Deo, monstri (Ib) simile
    "^

    dicturum quid faclurumve pra\sens semper ipsa dirigebas. Meministi, inquam, 55 '" Veronoe " cum h rex avidus comraunis exitii, '^ majestatis crimen in Albinum delatum, ad cunctum senatus ordinem transferre moliretar, universi innocontiam senatus " quanta mei ' securitate periculi defenderim. Scis me hsec et vera proferre, et in nulla unquam mei
    (5)

    farios

    homines,

    qui

    bonorum omnium,

    totiusque

    laude jactasse. Minuit enim

    quodam modo "

    se

    INTERPRETATIO.
    ^-

    i
    c
    i
    '^

    Non

    Et veluti paradoxum. immerito.

    '

    Philosopkia. Quippe quse a Deo esse non possunt. Cum bona sine Deo esse nequeant.

    h
    '

    Senatoribus ipsis. Philosophia. Theodericus. Contemptu.

    NOT.^. piam occasionis cunctantibus, duo consilium communi- B similitudine, patres appellahantur. /Etate quidem, cavcntnt perfeceruntque. quod instarpatrum sint natu grandes sic quippe ab ' Qua in rc.\ Accusatione sive nominis delatione setate senili dicti sunt senatores, ut jam monuimus. Officio vero, quod sicut patres fiUos suos, ita illi in Boetium facta. - Nostris defectus bonum meliusve velimus, rempublicam curent hos enim, inquit Festus, initio .] Cur causa quffirenda extra nos, quippe qui II Corinth. ni urbis conditx Romulus centum delegit, ut agrorum noii sumus sufficientes cogitare aliqvid a nobis, quasi partes attribuerent tenuioribus proinde ac liberis, ac pecunias dividerent. Vide ut crescat injuria Boetio ex nobis sed sufficientianostra ex Deo est. At cur maillata nam magna est injuria innocentem Boetium lum deteriusve velimus, causa est in nobis, quorum est posse peccare. iniirmorum utpote odio haberi ab improbis, major euradem ab his re Inspectante Dco.] Quod Deus sit summe bonus. vera oppnmi maxima, ab iis qui et retate et officio admiratione videtur dignum, probos ab improbis, tenebantur ipsum tueri sed incomprehensa et inefDeo inspectante, opprimi unde id monstri simile vifabilis, ab iisdem] de quibus ipse Boetius dictis facdetur, quasi pra?ter ordinarium naturse ordindra, tisve optirae meritus fuit. "* Veronx.] Tuorum quidam familiarium.] Plato quidem, x Verona est civitas Venetise quae a de Leg., et post illum Seneca hoc argumentum tracGallis condita, duce Brenno, a quo Brenona primum, fuerit auctor hujus dilemmatis: tavit. Quisquisautem deinde Verona, auctore Justino, 1. xx, dicta est. Ex Si Deus cst, unde mala? at si non est, unde bona'l hac urbe praestantes viri orti sunt ut Catullus, Jumelior videtur conditio ejus qui ex bonis ait, quam C lius Scaliger et, ut quibusdam placet, Plinius.
    : :

    illius

    quoniam qui ex malis negat Deum existere quot bona, tot sunt Dei existenlis argumenta nullo
    :

    conjici potest Deum non esistere. Id est, liceat: fas enim, inquit Festus, dicitur a fando, quasi fatum a diis vel saltem a deorum ministris sacerdotibus : sicut jus a jubeo, quasi jussum a magistratu ; unde Virgil. i

    autem malo
    '

    Fas

    fucrit.]

    rex.] Theodericus, qui erat rex Italia?. '^ Majestatis crimen in Albinum.] De crimine majestatis dictum est in hac prosa adnotatione 19, de Albino vero adnot. 10, sicut et de senatu adnot. 20. 1' Quanta securitate periculi.] Securitas, inquiunt

    Cum

    Georg

    v.

    268

    Quippe etiam festis quaedam exercere diebus Fas et jura sinunt.


    igitur nihil magis licitum sit quam quod a Deo jussum dictumque fuerit, idcirco fas fuerit idem quod liceat. ^ Nefarios homines.] Improbos. Nefandum, inquit Asconius Pedianus in 3 contra Verrem, est non fandum nefarium, quod sacra polluit farre pio solita
    :

    Cum

    philosophi, est recta placidaque mentis, mala impendentia non curantis, constitutio ut enim a cura dicitur curiosus qui cura prxter modum utitur, teste Varone, v de L. I., sic a cura est securus, qui est sine ciira. Hinc securilas hic est periculi incuria sive contemptus. Sic. Virg. JEn. vii, v. 302
    : :

    Quid Syrtes, aut Scylla mihi, quid vasta Charybdis Profuit ? optato conduntur Tibridis alveo.
    Securi pelagi atque mei.

    "

    Se probantis conscientise
    :

    secretwn.]

    Conscientia

    ergo nefarii sacrilegi. At putaverim nefarium ab eadem esse origine a qua nefandum, quod vir improbus dignus non sit qui fando celebretur
    celebrari
    :

    sic dicitur detestabilis


    ^

    quem

    testari nefas.

    niliil aliud videtur quam mens cum sui tum suse cogitationis sciens unde Tullius, iii de Off., inquH, diceyida sententia sit, meminerit jurato, Cum Deum se habere testem, id est, ut ego arbitror, mentem suam unde etiam ut clara distinctaque cogni-

    generatim

    Pro pugnare bonis senatuique.] Id est pro bonis etprosenatu: Sic Terentius Mihi peccat, si quid
    :

    pecca.t

    sic vulgatum illud, Tibimilitat xther. * Perditum ire. Non perditos ire quoniam, ut grammatice loquar, supiaa suot nomina substantiva, quare nec genus mutant pro diverso genere alterius noniiais ii'.bstantioi ait enim Tullius madefactum iri
    :

    Grseciam sanguine nec etiam numerum vius dicat, latrocinia iri sublatum sed
    ; :

    cum nemo

    Li-

    haec

    nescit.
    '

    tione, sic conscientia convincimur: quare Quintil., Ins. orat. 1. v, conscientia, ait, mille testes : sensus interprete non eget. Hinc autem conscientia duplicis generis est, nempe bona et mala : Conscientix in utramque partem magna vis est, ait Cic. pro Mil., m< neque timeant qui nihil commiserunt,et pasnam semper ante oculos versari putent, qui peecarint. Conscienunde recortia bona, recte factorum convinciraur datio jucundissima, qace nunc dicitur conscientise se probantis secretum, quod ut laude sui comraunicatur
    :

    Ue

    patribus.]

    Senatoribus
    :

    cuntur patres

    et fetate et

    initio Belli Catilinarii

    senatores enim diofticio, ut docet Sallust. Hi, inquit, vel, jetate vel curx
    :

    sic

    minuitur, utpote minus secretum tuunt Stoici ne te quxsioeris extra

    et

    in

    Somn.

    Scip.

    I.

    ii

    c.

    10.

    Virtutis, iaquit,

    propterea staMacrobius, fructum

    "

    627

    AN. MANL. SEV. BOETII

    628
    (5)

    probantis conscientice secretum, quoties ostentando


    quis factum, recipit famee pretium. Sed innocentiam

    cerdotes

    impio jugulare

    gladio

    si
    :

    bonis

    omni

    nostram
    Et cujus
    ita

    quis

    exceperit eventus, vides. Pro verse


    falsi sceleris
    i
    '

    virtututis

    prsmiis

    pcenas subimus.

    5
    ut

    ^ necem struxisse diceremur prfesentem tamen sententia confessum convictumve punisset. &7 Nunc ' quingentis fere passuum millibus pro-

    bus

    unquam

    facinoris

    manifesta confessio
    *

    cul moti, i in
    =
    '"^

    atque indefensi,
    ^

    ob studium propensius

    judices

    habuit

    in severitate concordes,

    senatum

    morti proscriptionique

    non aliquos
    ret?
    ^

    vel ipse

    humani

    error ingenii, vel for-

    meritos de simili crimine


    I

    damnamur. neminem posse conadmi-

    tunfe conditio cunctis mortalibus incerta submitteSi

    vinci
    lere,

    cujus dignitatem reatus ipsi etiam, qui detu:

    inflammare sacras ssdes voluisse

    si

    sa-

    viderunt

    quam

    (5)

    uti

    alicujus sceleris

    fuerit exitus et finis nostrx Gravioris alicvjus sceleris. Vt ne unus quiclem judex a commumreliquorum sententia, aut Immano errore, aut misericordia disceb
    <^

    Qidsnam

    INTERPRETATIO. i Ab iis judicibus, integritatis.


    "

    nostri judices

    nullum

    deret.

    simili crimine ; ita videtur, illud ut ficto sacrilegii scelere larvatum proponere studuerint.

    a quibus damnamur. nullus vestrum potest convinci quod nimirum ipsis etiam ddatoribus
    :

    sapiens in conscieniia ponit, minus perfecius in gloria. Sed divine magis Spiritus sanctus, cum Proverb Laudei te alicnus, et non os tuum ; extraneus xsvii Cum facis et non labia tua: tuai etiam Mattbsei vi eleemosynam, noli tuba canere ante te, sicut hypocritx faciunt in synagogis, et in vicis, ut honorificentur ab
    :
    :

    NOT/E. B cilitatem et misericordiam quibus severitas judicis mutari potest. Facilitas quidem notatur /wHnam' m'0re ingenii, quod innata sua infirmitate, errantis inerror enim star, modo huc, modo illuc inclinatur
    :

    proprie eorum est


    iter deflectunt
    :

    qui vifB

    ignari extra institutum

    unde

    Viigil. v. /En., v.

    S90

    Conscientia vero mala, malefactorum convincimur unde recordatio tristis Suum enim quemque scelus agitat amentiaque afficit, inquit Tullius pro Sext. Ros., suse malx cogitaiiones conscientiseque animi ierrent. Exceperii evenius.] Interceperit exiius nam excipere inter phires alias significationes idem est ut apud Ciceronem atque incautum comprehendere ad Att., Adnoniii sumus, inquit, ut caveremus ne cxciperemur a Cxsare, quod is in eadem loca qux nos petebamus, cele7'ius etiam, quam nos possemus, eo quo intenderat venturus esset. Et apud Virgil. JEn. x V. 386 Nam Pallas anle ruentem, Dum furit, incautum, crudeli morte sodalis Excipit.: atque ensem tumido in pulmone recondit.

    hominibus.

    Mille viis habuisse dolum, qua signa sequendi Falleret indeprensus et irremeabilis error.

    hominis

    Misericordia vero notatur fortunx conditione cuncmortalibus inceria : nam misericordia est affectio adversas alterius res, ceu casus, quibus propter maximam fortuna; inconstantiam ipse ohnoxius sit, dolentis. ^ Si inflammare, etc. ] In enumerandis sceleribus nam grave scelus, inflammare ha2c crescit oratio sacras*xdes ; gravius, sacerdotes impio jugulare glatis
    :

    ; '

    gravissimum, bonis omnibus necem struxisse. Frxsentem tamen scnteniia confessum convictumve punissei.] Homo judex sententiam non fert, nisi
    dio
    ;
    >

    auctoritate Dei,

    cujus vices

    agit

    quamobrem
    : :

    ille

    Eventus autem Ciceroni i de Juv. est alicujiis exiunde ii de Orat., Consiiia, inquit, pi-itus negotii mum, deinde acia, postea evenius: propterea quidquid sive boni sive mali casu accidit,id eventus solet Qui sciunt, ait, quid aliis dici quare idem orator acciderit, facilc ex aliorum eventibus, suis rationibus
    :

    possuntprovidere
    Hic

    Virgil. /En. x, v. 159

    sententiam Deo dignam ferat necesse est sicut ergo Deus neminem nisi convictum damnat sic homo pariter neminem nisi couvictum damnare debet. Convincitur autem reus vel sua confessione, vel aliis testimoniis, quibus satisfacere nequit quod cum non possit fieri, nisi reo praesente, propterea reus imprimis citandus, deinde interrogandus, audiendusque, quod tamen Boetio negatur usque adeo injusta est
    :

    magnus
    11

    sedet .iEneas,

    secumque volutat

    Eventus
    Et Ovid.

    belli varios.

    de Ponto:

    Nam
    ^

    timor eventus deterioris abest.

    Facinoris.l

    Grandioris alicujus criminis


    :

    facinus
    est insi
    :

    enim a verbo facio deducitur quamobrem gne aliquod factum sive bonum sive malum nam quidem partem accipitur a Salluslio

    in boin Bello Jugur. Muiia, inquit, et prxclara rei milituris facimrafecerat: in malam vero a Tullio iii Offlc, Ab hoc, ait, nulia fraus, nullum facinus aberit atque
    :

    afficitur, poena. Quingeniis ferc passuum miliibiis.] Tantum ab urbe in qua damnatusest Boetius, distabat Ticinum, ubi idem Boetius inclusus detinebatur. Est autem Ticinum InsubriaB civitas, quam recentiores Papiam Yocant, a Ticino tluvio praeterlabenle nomen habens. Morii, proscriptionique.] Proscriptio duplicis geAlia est proscriptio re ^gj.jg gtiam apud Ciceronem

    ea,

    qua

    '

    ^*

    hoc ultimo modo nunc accipitur.


    3

    In severiiaie

    co7icordes.}

    facilitas et

    quatenus hic nihil animi remittit propterea severitati, et misericordiaopponuntur proplerea etiam qui in sua sententia permanet, is persevcrare dicitur. At concordes ii habentur q^ui inter se consentientes unius videntur esse animi quod enim, judice Tullio i Tusc, quibusdam cor ipsumanimus videaiur,ex hoc
    cis est,

    Severitas proprie judide supplicio, aut levitate


    :

    aut affectu

    inscriptis quibusdam tabulis, hte, signiflcantur. Sic Tullius pro Flacco dixit prxdiorum proscriptioncs. Alia proscriptio personarum, quatenus hse scriptura in exsilium ita relegantur, ut hic tuta non sit earum salus: sic idem Tull., pro Rosc, Caveie, inquit, per deos immoriaies, ne nova et multo crudelior pcr vos proscriptio instauraia esse videatur. Cum autem hic Boetius mortis proscriptio-

    rum,

    quatenus

    venales

    excordes, vecordes, concordesque dicuniur.


    ecl. IV, V.

    Sic Virg.

    46

    Talia aaecla suis dixeruot currite fusis Concordes stabili fatorum numine Parca3.

    Utnonaliquos.] Voluit auctor

    hi,c

    notare

    et fa-

    nisque meminerit, idcirco locutus videtur de ullimo hoc proscriptionis genere. Ex quo patet Ennodium in Panegyrico regis Theoderici, oratorie magis ha2c quam vere dixisse Nullus iiicommoda proscripiionis mgemiscii. " meriios, de simili crimine neminem posse consenatores hujus in nos latae vinci.] Quasi dicat sententiaj conscios (vos enim jam nostra compellat oratio), o meritos neminem vestrum posse convinci simili crimine ; quod nimirum propensius habuerit
    :
    :

    629
    stione fuscarent,
    '

    DE CONSOLATIONE PIIILOSOPHI^

    LIB.

    I,

    630
    captare,

    ob ambitum dignitatis sacrilegio me conscientiam polluisse mentiti sunt. 5S Atqui et 2 tu " insita nobis, omnem rerum mortalium cupi-

    A rum me

    spirituum

    (S) prsesidia

    quem

    tu in

    dinem de
    lis

    nostri animi sede pellebas, et sub tuis ocu-

    hano excellentiam componebas, ut consimilem Deo faceres. 5 ^ Preeterea c penetral innocens domus, honestissimorum ^ ccetus amicorum, socer etiani

    locum esse fas non erat ; instillabas enim auribus cogitationibusque quotidie meis Pythagoricum illud h otou cw.j^Nec conveniebat vilissimosacrilegio

    Symmachus

    sanotus, et teque ac tu ipsa reverendus,

    ab omni nos hujus criminis suspicione defendunt.

    INTERPRETATIO.
    *

    philosophia Sequere Deum.

    <^

    Locus interior secretiorque.

    d Societas.

    NOTyE.
    studiim in senatum quo nihil elegantius esse possit ad exaggerandam hinc magnanimitatem Boetii, inde omnium senatorum ignaviam. - Ob ambUum dignitatis sacrilegio.] Quartum Boetii crimen est sacrilegium; sed in quo versetur hoc ^
    :

    nobis insita. Eadem philosophia mentem humanam sejungit a rebus caducis, hoc est omnem rerum mortalium cupidinem de nostri animi sede pellit quoniam
    :

    sacrileghim, non ita manifestum est. Gallicus Boetii interpres de la Boucherie id vidi in Iioc versari arbitratur, quod Boetius suffragia ad magistratum consequendum necessaria dolo sibi conoiliaverit; quod Latini crimen ambitus, a oiroumeundo supplicandoque, Gra^ci rJriiJ.oy.o-icf.'j vocant, quodque latis legibus puniebatur. Alii vero, ut Tliomas et Ascensius, id

    vitium putant fuisse, quod vulgo dicimus sortilegium,

    quo nomine videtur uti ipse Plinius 1. xxviii, c. i, ad significandas quasdam magicas superstitiones unde forte pro sacrilegio legendum sortilegio quse quidem opinio his rationibus confirmari potest I" enim ipsis Boetii temporibus, qui arte quadam, ut
    : :
    :

    omnibus moderatur mentis affectibus, adeoque huic praasertim rerum caducarum cupiditati, quaj et homines reddit csecos apud Ciceronem, et radix omnium malorum est apud Apostolum, I Tim. vi. Ipsa philosophia mentem humanam conjungit cum rebus perpetuis ut videlicet parte illa cum qua mens humana, instinctu philosophiae, societatem init, Eeternum perseverante, aeternus esse possit amor, aiternaque idcirco illa, qua; illius amoris comes est individua, voluptas. At philosophia non sinit mentem humanam sic adhaerere rebus perpetuis creatis, quas malos genios vocamus, ut sub ejus oculis sacrilegio locus instillat enim auribus cogitationibusque quotidie sit nostris Pythagoricum illud iVou Qsu, sequere Deum,
    :
    : :

    prsestabat Boetius, cseteris praestare videbantur, hi non raro artis magicx acousabantur, testis Cassiodorus 1. IV Var., ep. 52 et 23, ubi Basilii et Pra^testati hujus eriminis acousatorum causa quinque senatorum judicio oommittitur, ut nec opprimantur innoxii, nec leges evadant criminosi; 1" quibus argumentis se Boetius de ejusmodi crimine purgat, hfec tantam non habent pro democopia, quantam pro sortilegio virtutem, ut statim videbitur; 3 non tam amhitus quam sortilegii crimen in philosophiam refaudi potesl quandoquidem prius etiam ignarorum, posterius non nisi doctorum dicebatur esse. Atqui tioc ipso, inquit Boetius postea, videbimur affines fuisse maleflcio, quod tuis imbuti disciplinis, tuis instiiuti moiHbus sumus. Verum, inquis, orimen ambitus recte dicitur sacrilegium : quod boc violentur leges, et sacramentum, sine quo ad magistratus antiqui non pervenire solebant. Crimen vero magiie non ita bene dioitur sacrilegium. At, inquam, primum si legendum fuerit pro sacrilegio sortilegium, ut forte legendum, haeo difficultas nulla est. Deinde sortilegii non minus quam ambitus crimine violantur leges et sacrameatum, quo nimirum aquis lustralibus initiati malos genios ejuravimus hinc Ossiodorus, praedicta epist. 22, Versari, inquit non licet in magicis artibus, tem-poribus Christianis. Postremo sacrilegus, unde saorilegium, dicetur quasi sacra legens sive furans legere enim etiam turari est unde Virg. eol. 9, v. 21
    : :
    : : :

    quod etiam habetur Deuteron. xiii Dominum Deum vestrum sequimini, et ipsum timete, et mandata illius ipsi servietis, et ipsi custodite, et audite vocem ejus adhxrehitis. Denique cum philosophia hominem faciat Deo consimilem, non quidem corpore, quemadmodum expressit Virgilius Os humerosque deo siC milis. Deus quippe est corporis expers, sed mente, efliciens soilicet ut mens nostra instar Dei cogitans, nec erroribus nec vitiis indulgeat, propterea eadem philosophia mentem nostrain ita conjungit cum Deo tanquam cum primo veritatis virtutisque magistro, ut non conveniat vilissimorum nos spirituum prxsidia captare. Vilissimi autem illi spiritus sunt mali genii, quorum ope horaines quidam perditi mira praestare creduntur, non solum a Christianis, docente sa;.pius sacro textu; sed etiam ab ipsis paganis. Unde
    :

    Virg.

    ecl.1 8, v. 69 Carmina vel coelo possunt deducere lunam Carminibus Circe socios inutavit Ulyssei Frigidus in pratis cautsLido rumpitur anguis.
    : :
    :

    Horat. Epod. od. 17

    An
    Ut

    quae

    movere cereas imagines,

    ipse nosli curiosus, et Polo Deripere lunam vocibus possim meis. Possim crematos excitare mortuos Desiderique temperare poculum.

    Ovid. et
    ^

    alii.

    Prsstcrea penetral.]

    Alterum argumeatum

    quio

    Boetius se purgat a prffidicto crimine, acoipitur ex


    virtute praBstanti

    Vel quae siiblegi tacitus

    tibi

    carmiua nuper.

    domesticorum, amicorum et affinium, cum quibus idem Boetius antiquam habuit ne-

    Sed qui prsedictee superstitioni vacat, is cultum Deo debitum furatur. Nunc videnda argumenta quibus illud crimen Boetius purgat.
    insita nobis. ] Primum argumentum quo Boese a pra^dioto purgat crimine, desumitur ex parte ipsius philosopliia^ quse menti humanaj insita, hanc ita sejungit a rebus oaducis, ut eamdem oon-

    Tu

    tius

    Cum enim virtus et vitium ita sint contraria, ut nulla esse possit virtutis vitiique societas, si arcta fuerit inter quemdam virum, et probos domesticos, amicos, affinesque societas, certe vir ille non debet esse suspectus illius prcesertim criminis quod illis familiaribus nec ignotum esse potuit
    cessitudinem.

    jungat

    cum rebus perpetuis,non iis quidem vilissimis, sed earum uni et primEe, nimirum Deo, cujus similitudineni habet. Est quidem philosophia menti humanae, id est nobis insita, quia tota versatur in cogitatione, cognitione soilicet clara et distincta, et judicio quod lioc cognitione fundatur cogitatio au:

    nec irreprehensum. Cum ergo crimen sortilegii, ut pote quod ut gravius, sic et frequentius et manifestius est crimine ambitus, non possit non cognosci et non reprehendi a sanctissimis familiaribus, si Boetius arctissimam babuerit familiaritatem cum probis
    domesticis, amicis et affinibus, is certe reus esse nequit criminis sortilegii habuit autem Boetius hanc 1 quidem cum probis domesticis familiaritatem
    : :

    tem optime

    dioitur qualitas

    mentis humanae, sive

    631

    AN. MANL. SEV. BOETII Sed


    nefas
    !

    632
    infelices.
    'i

    60

    illi

    vero
    lioc

    '

    de te
    ipso

    tanti criminis

    prima omnium deserat


    puli rumores,
    tentia.,
    c

    61

    Qui nunc po-

    fidem capiunt,
    fuisse miilefioio,
    instituti

    atque
    "

    videbimur

    affines
    tuis

    quam

    dissonai

    multiplicesque sen-

    quod

    tuis
    Ita

    imbuti disciplinis,

    piget reminisci.

    moribus sumus.
    lacereris.

    non

    est satis nihil

    mibi
    po-

    mam

    esse

    Hoc tantum dixerim, ultiadversas fortunse > sarcinam, quod dum


    ^

    profuisse

    tuam reverentiam,
    (3)

    nisi ultro

    tu

    mea

    miseris aliquod crimen affingitur, quae


    :

    perferunt,

    tius olfensione
    stris

    At vero bio etiam noi'

    esistimatio malis cumulus accedit, ' quod plurimorum non rerum merita, sed foitunffi spectat eventum, eaque tantum judicat * esse provisa, quoe felicitas commendaverit. Quo fit, ut existimatio bona

    meruisse creduntur et ego si quidem bonis omnibus (5) pulsus, dignitatibus esutus, existimatione
    foadatus, ob beneficium, supplicium tuli. Videre

    augau-

    tem videor

    nefarias

    sceleratorum
    :

    '

    officinas

    '

    dio leetiliaque fiuitanleis

    perditissimum quemque

    INTERPRETATIO.
    *

    Tu,

    Pbilosopbia, nostrx

    es

    criminationis oc-

    ^
    ^*

    casio.

    Aliis

    De Boetio. damnantibus defendenlibus

    aliis

    de plebe

    Flures forlunae veluti assentientes, non ut judicandum, scd ut a fortuna judicari videtur, judicant de
    ii

    viris.
    "
    ^

    Onus.

    mcrito.

    Domos.

    NOT/E.
    nara, ut dicitur prosa 3, lib. ii, felicissimus fuit cum conjugis pudore tum masculse prolis opportunitatc, ita \ii duos pariter consules liberos suos domo provehi sub frequentia patrim, sub plebis alacritate viderit bino nuuc cMciUir penetral innocens domus penetral quippe penus autem, inest loous interior, dictus a penu quit Festus, vocatur locus intimus iii sede Vestse, tcgetibus septus : unde Virgil. i Georg., v. 379
    :
    :

    B nemo dici possit ex eo esse afflnis crimini ambitus, quod sit eruditissimus,_si2ut de crimine sortilegii dicitur: inde concluditur Buetius non ambitus, sed sortilegii

    crimine accusatus fuisse


    :

    sed immerilo, sicut

    hino tamen non desiuit ex prajdictis demonstratur ipsa Buetii existimatio apud plurimos rainui.
    3 Quod existimatio plurimorum, etc.] Scilicet plurimi judicando, non cogaitione clara et distincta, qua?. in nobis est prima veri judioii regula, sed praecipitatione et prajjudicio feruntur sic quod amore divitias, odio paupertatem prosequantur, de divitibus bonam, de pauperibus vero malam babent existimationem sic amici Job, quod hunc viderent calamitatibus oppressum, eumdem judicarunt improbum quo fit, ut existimatw bona prima omnium bino vulgus, quee felicitas commendeserat infclices
    : : : :

    Angnstum formica
    2"

    SEepius et tectis penetralibus extulit ova terens iter.

    adfuit enim semper illi probis amicis honesiissimorum ctfius amicorum; 3 cum probis affinibus nam soccr ejus Symmachus saiictus, et seque ac ipsa Philosophia reverendus fuit. Quantus autem fuerit ille socer Symmachus, coUigi potest tum ex Cassiodoro, qui ait Var. 1. iv, ep. 6. Theodoricum regem ad ipsum ut viruni patricium scripsisse, petenti non concedatur licentia recedendi de urbe, et ep. 22, eumdem regem voluisse ut idem Symmachus cum quatuor aliis senatoribus de causa praediotorum Basilii et
    : :

    Cum

    daverit, ea
    *

    tantum judioat

    esse prudentis.

    Prsetestati judicium ferret; et ep. 51, eumdem regem Symmacbo iteruui soribentem disisse Synimachum Romam decorasse domuum pulchritudine ; tum etiam ex Prisciano Cajsariensi, 1. de Ponderibus et iMensuris, et Ennodio, quibus dicitur ille SymmacJats

    quippe vulgus : Solet ab eventu prudentiam bominis ita inferre, ut cujus videt exitum infelicem, hunc male adeoque impruid quidem denter incffipisse negotium cuncludat sibi objicil Ovidius, sed idipsum statim refutat.
    Esse provisa.]
    :

    Ab homine

    E>:itus acta

    probat careat successibus, opto Quisquis ab eventu faota notanda putat.


    :

    omni virtutis luce fulgere, et cseteris tanquam virtutum exemplar proponi posse. Propterea Philosopbia, infra
    pros. 4, viget, inquit, incolumis prctiosissimum generis humani decus, Symmachus socer. Be te criminis fidem capiunt. est, propter te, ] Id o Pbilosophia, tantum illud crimen de me credunt
    I.

    rum

    II,

    ' Quse perferunt, meruisse creduntur.] Quod nimiprfedicli homines viderint quosdam propter sua scelerajuste punitos fuisse, idcirco hoc prsejudicio duoti, quoscuuque vident propter delatum crimen affligi, hos judicant qaie perferunt, meruisse. Sed id

    temeritatis est
    tia3

    cum enim homo

    judex tam injusti-

    sic

    enim Seneca
    ;

    fidem
    '

    sic ipse Virgil.

    Majora monstra veris vix capiunt ^En. v, v. 604


    :

    quam

    justitiae possit esse particeps, idoirco susti-

    nenda assensio de
    judicaturus.
    ^

    causis miseriarum, ne praecipitet

    primum fortuna lidem mutata novavit. Quod tuis imbuti disciplinis. ] Solent nimirum
    Ilic

    ii

    Scelcratorum
    ,

    rarium de
    :

    qui aut prajcipitatione aut pra^judioio judicant, temeiis, qua; ipsi ignorant, proferre judicium quemadmodum S. Judas in sua Epist. bis expressit verbis Quxcumque ignorant, blasphemant. Sic ignara plebecula insolitos motus eorum quos aut sortiarios aut lycanthropos vocat, qui saepius perturbati cerebri aut lae.sa>. imaginationis sunt, malis geniis refert acceptos. Sic nonnulli existimarunt artem coiiticiendi auri a da>monibus esse, ut ait Delrio Disquis. mag. I. I. Sic Galenus, ii de Difl'. feb. o. 7, et cap. lOdeSimpl. med. fac, de semetipso locutus ait se propter singularem suam eruditionem positum fuisse in numero eorum qni malorum geniorum artibus adjuti morbos depellant. Sic ergo Boetius, qui, ut loquitur Theodericus rex apud Cassiodornm 1. i Var., ep. 45, multa cruditoine saginatus fuit, ut artcs, cpias exercent vulgariter nescientcs in ipso disciplinarum
    :

    D unde

    opificina, -^- -,

    quasdam
    -^

    offtcinas.] Ofiicina, sic diota quasi est domus pars, in qua opus fit . ^ .
    ,

    ab apoi/jeca, in qua servatur, et a taberna, in qua venditur opus jam factum. Domus igitur vel etiam mentes irapiorum hominum, in quihus causa adversus Boetium per summam malitiam ficta est, non abs re vocantur officinse.
    diflfert
    ' Gaudio tsetitiaqae fluitantes.] Siout enim vas prte sive eximdare dicitur, sic liquoris copia efUuere mens prse ;audii copia lluitare dici potest uam animus, inquit Terentius, luxuria et lascivia diffluit; quodque latius atque uberius excrescit, id effluere
    : :

    dicitur Virgilio,

    ii

    Georg.,

    v.

    367

    Inde ubi jam validis amplexae stirpibus ulmos Exierint, tuuc stringe comas, tunc braccbia tonde; Anlc reformidaut ferrum tunc denique dura Exerce imperia et ramos compesce tlueutes
    :

    fonte potaverit, propter summam suam eruditionem visus est buic afUnis fuisse maleficio. Quare cum

    "

    Perditissimum fraudibus imminentem.] Impunitas


    parit.

    enim perditorum, similtum hominum fraudes

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPIILE
    novis delationum fraudibus
    Ijonos, noslri
    -

    LIU.

    634

    imminentem

    '

    jacere
    :

    discriminis terrore
    (10)

    prostratos

    tla-

    gitiosum

    quemque ad

    audendum quidem
    securitate,

    facinus
    :

    kgibus soiuliim, ut prmpostero veluti ordine et impiis prospera, et piis adversa contingant tum rogat Deum ut his tandem dare velit finem.
    ita videri
    stelliferi

    impuiiitate,
    1)

    ad efliciendum vero praimiis invitari

    conditur orbis,

    insouteis

    autem non modo

    verum

    ipsa

    etiam

    defensione privatos.

    Itaque libet
    V.

    exclamare

    Qui perpetuo nisus solio, 64 Rapido cojlum turbine versas

    Boetius, considerata lege constantissiArgumentdm. ma, qua Deus alternas lunx, Vencris, dierum tempestatumquc vices regit, miratur sohim hominem

    3 METRUM

    Legemquepati sidora cogis, S Ut nunc pleno lucida cornu,


    Totis fratris et obvia flammis,

    Condat

    stellas

    Inna minores

    INTERPRETATIO

    Intentum.
    Tnnocentcs. Deus, creator cxli stellati, qui considens
    in solio

    sempiterno, convertis ipsum ccelum vcrtigine celeri et adiis astra subire tuum imperium, gita ut lunamodo integro orbe illuminata cicnctisque igiriibus fratris sui

    mjJE.
    Jaccre bonos.] Quia, ut dicitur LucEe xxiu, si in viridi ligno hxc faciunt, in arido quid fiet'l si tantus laiitaque virtute prasdilus Boetius tam male excipiatiir, quid sperare possiut. ca;teri virtutum cultores? ^ Discriminis terrore.] Discrimem idem est quod periculum sicut enim crinis est a Grseco /.pi-jsvj, quod proprie est dirimere; sic discrimen est a 'hv.separare : /.avjzvj, quod ctiam dirimere est sive unde capillos a seinvicem distinctos voi:amus discriminatos. Claudian. de Nupt. Hon. :

    cui favet illa quare nunc dicitur perpeiuum vocis interprelatio, qua solium dicitur sedes solida; ut terra, quod solida sit, appellalur solum. 3. Rapido turbine.] Turbo, Gallice un tourbillon, a turbando dicitur, qaod facto quodara circuitu materia sic turbetur, ut sumnia imis, anteriora posterioribus, dextra sinistris succedant. Sic ventus quidam, qui
    bile
    :
    :

    62

    Lucrelio vocatur versabundus, quique corpora obvia unde Virgil. u JEa., v. circumagit, vocatur turbo
    :

    416:
    Adversirupto ceu quondam
    Confliguut.

    Haec moTsu numerosi dentis eburno

    turbine venti

    Multifidum discrimeu arat.

    Atqui quo periculo aliquis jactatur, hoc aceeterocffitu videtur sejungi. Cffiterum Boetius paucis hic resumit suas ealamitates, earum causani, et qufe ex liis consequuntur i quod bonis omnibus sit inala. Calamitates sunt, pulsus ; i" quod dignitatibus exutus quod existi matione fmdatus. Causa calamitatum est multiplex ejusdem Boetii, in senatum praecipue beneficium, pro quo suppiicium /wZif. Mala quas ex his consequuntur, sunt primum quod sontes impunitate, non niodo ad male deferendum, sed etiam ad audendum imo ad efficiendum quodlibet facinus ferantur inontes vero et severitate et defensione priventur. Itaque iibet excia; :

    rum hominum

    Sic trochus, vulgatum puerorum ludibrium, appellatur tarho. Virg. Sic fusi pensilis circuitio Catullo dicitur turbo. Sive autem ccelum credatur solidum, sive liquidum, ibi perennis est materiae motaa circuitio,

    adeoque turbo. " egemquc paii sidera

    cogis.]

    Ut corpus primum

    non movelur, nisi ab ipso Deo, a quo conditum est; sic idemcorpus non movetur ni.^^i secundum eas quas ipse Deus slatuit immolasque servat motus leges optime enim Ovidius,
    :

    Nil ita sublime est supraque pericula tendit; Non sit ut inferius suppositumque Deo.

    mare.

    Quod a Pindaro vocatur Findaricum. Est autem carmen constans ex uno genere versuum, quorum quilibet tetrameter, seepius spondeum anapEestum, dactylum et spondeum habet sed his legibus ne:

    glectis, id

    unum

    curat Boetius, ufsint quatuor pedes.


    ;

    quod mo'vetur, ab aliquo aliomoveatur, necesse est sic corpus immotum, non movet, etc, philos. Hinc Sapientia eeterna eiusmodi de quibus, Quando Deus, inquit, praeparabat cmios, Proverb. vm quando certa lege et gyro vallabat abyssos , aderam quandowtliera f.rmabatsursum, et iibrabatfontesaquaSic corpus
    ;

    I. Stelliferi orbis .] Coeii : ccelum enim, etiam judice alterum aerium, in quo Tullio, duplicis estgeneris

    rum
    Deo

    nubes, imbres, ventique coguntur; alterum stelliferum, quod, a domiciliis nostris allissimum, omnia cingit etcoeroet, extrema ora et determinatio mundi. De hoc aulem secundo cceli genere ideo uunc loqui tur Boetius. quod dicturus sit de legibus qu cum in inferioribus corporibus, tum etiam in astris observantur, quas quidem leges Deus ipse statuit a primo momento, quo haec corporacondidit proptereaDeus
    :

    quando circumdabat mari terminum suum, et iegemponebat aquis, ne iransirent flnes suos, etc. Cum igitur sidera corpora sint, hsec non solum a
    :

    sunt, sed legibus ab ipso Deo constitutis servatisque moventur, adeoque Deus cogit sidera pati :proptereaDeus nunc diciturregerealternas Lunae, Veneris, Dierum, Tempestatumque annuarum vices,

    uunc cogitatur,
    2.

    ut conditor.

    sicutdeinceps esphcandum agitur 0. TJt nunc pleno iucida cornu .] I. Quidem de luna, cujus vices in huc versantur, quod modo sit plena, niodo cnrvata iu cornua. Plena, estluna, sive
    pieno lucida cornu, cum soli, interjecta terra, e diametro opposita lumen solare media sui parte ad nos hoc est totis fratris obvia ftammis poetis remittit enim Diana, quffi alio numinediciturLuna, et Apollo, qui alio quoquenomiue dicitur Sol, sunt soror fraterque ab Jove ex Latona eodum parlu progeniti. Tunc autem una condit steilas minores quia minus lumen quamvis obscuratur offunditurqiie msjori lumine
    : : : :

    Qui pcrpctuo nixus solio.] SoVmm geneTaiim est sedes, in qua plures simul considerenequeunt Soiia, enim, inquit Festus, appeilantur sedilia in quibus non plures singuii possunt sedere quasi solium dicatur quod solum uuum capit. Speciatim vero solium est sedes regia, vulgo un trone; sic accipitura Virgil, sm;

    pius, ut vii jEueid., v. 169

    Imperat

    et solio

    medius cousedit

    avito.
    :

    autem
    ;

    Dcus autera nunc spectatur quatenus est rex uude versu 27 dicitur merito rector cohibere modo et
    vers. 46,

    maximani partcm, magnitudine lunam superent, stella; tameii, ut pote magis dissitae, minus
    stcllce,

    Rapidos rector comprime fiuctus; in hoc au-

    Dei dilTert a caeteris, quod hasc mutationi sint obnoxia,iIIud vero aaternumsit et immuta-

    tem regnum

    lumiuis quam luna ad nos diffundunt; hinc luna ut ait Varro iv de L. I., dicitiir quasi lucina, quod sola noctu lucet hinc etiam luna vocatur majus sidus, et stellae minora sidera, non solum in sacro textu, sed
    :

    633

    AN. MANL. SEV. BOETII

    636

    Nunc obscuro

    pallida cornu,

    66 Tu
    Tu,

    frondifluffifrigore

    brumae
    :

    Phcebo propior lumina perdat. 10 C5 Et qui prim tempore noctis Agit algentes Hesperus ortus,
    Solitas

    Stringis

    lucem breviore mora


    fervida venerit aestas,

    cum

    Agileis noctis dividis horas.

    iterum mutet liabenas,

    6t Tua vis
    INTERPRETATIO.

    varium temperat annum,

    Phoibi pallens Lucifer ortu.

    Ut quas Boreee spiritus aufert,

    opposita occultet parva sidera; modo obdmto orbe pallens amittat lucem vicinior soli. Ut etiam Hesperus, qui ortus primo noctis spatio ducere videtur agmen stellarum frigidarum, idem lucifer mutet rursusfrena
    solis

    consueta in ortu solis paUidus. Tu contrahis diem in minus spatium frigore brumse detondentis frondes tu distinguis horas noctis promptas tum cum sestas calida accessit. Virtus tua sic moderatur annum diversum ut
    :

    etiam vulgo,
    ]. I,

    Fatentur autem lianc stellam modo antegredi orientem, modo subso [ui occidentem solem sed id diverso modo esplii. ant, pro diverso mundi systemate, Crescit occulto veUit arbor cevo. B de quo dieere noc vacat. Fama Marcclli micat inter omnes ignes velut inter sidus, Julium Constat ergo a])'id omnes Hesperum subsequi ocLuna minores. unde nunc merito dicitur primos cidentem solem tempare noctis agtre algentes ortus; sive ducere noEadem vero luna curvatur inlcornua, sive obscitro cturna sidera, quibus regnantibus terra frigescit. est pallidacornu, cuma praidicto plenilunii loco reConstat pariter Luciferum, idem sidus est quod cedens, ad solem ita accedit, ut hinc decrescendo ad unde nunc Hesperus, antegredi orientem solem interlunium, inde crescendo adplenilunium redeat optime dicitur solitas iterum mutare habe^ias in ortu propterea Phasbo propior lumina perdit : non omnino phxbi sive solis. Pallet tamen propter majus solis si quidem seraper media luntepars asoleilluminatur, orientis lumen. sed qua nos respicit unde melius homo quam luna 14. Tu frondifluse frigore brumx.] III. Agitur de diceretur lumeu solare perdere. VeAgitur de diebus, quorum preecipuae vices in hoc versantur, iO. Et qui primxtempore noctis.] II. quodhieme breviores, asstate longiores sint.Nimirum nere, cujus vices in eo consistunt, quodmodo susbsedies hic est mora solis supra nostrum horizontem ab quatur solem occidentem, Hesperus, modo eumdem quare nox huic diei sed ad claortu ad occasum progredientis solem orientem antegrediatur, Lucifer opposita est mora ejusdem solis infra nostrum hoririorem hujussideris intelligentiam sua ad gi'ammatistella regredientis. Cum igitur zontem ab occasu in ortum cos, historicos, poetas et philosophos de hac sol non cequali semper intervallo a duobus polis direterenda est doctrina. stans terram circumeat, sednonnunquamad austrum Grammaticis Hesperus, Hesperugo; Vesper Ves perugo; Lucifer, ^MO-fopoq; stella tam serotina quam q magis aliquando magis ad aquilonem accedat, secunam Cicero, tusorbem, qui zodiacus dicitur, propterea dies modo matutina, idem sunt 'Veneris sidus brevior est, modo longior. Brevior est sole accedente de Nat. deor., Infima est, inquit, quinque errantium terrssque proxima stella Veneris, quse *o-y6po;, Latine ad austrum, quod lit ab aiquinoctio autumnali ad solstitium hibernum, scilicet vigesimo tertio SepLucifer dicitur, cum antegreditur solem cum siibserjuiquo ep. I. viii, Martialis Epig. : unde tembris ad vigesimum secundum Decembris tur autem, Hesperus tempus vulgo appellatur bruma.SL brevitate dierum, 21, Phosphore, redde diem. Et Virgil. ecl. 10, v. 77 propter ut ait Vossius post Varronem et Festum qute Ite domum saturce, venit Hesperus, ite capcllcB. recessum solis et frigida est, et arbores frondibus Historicis Hesperus, Atlantis peritissimi astronomi Hinc dicitur, Tu frondiflux frigore brumse esuit. cum qui studiosissimus, pariler frater, astronomia; Stringis lucem breviore mora. Longior autem est sole altissimum montem, eum forte quem a fratre Atlanad aquilonem, quod fit ab aequinoctio veraccedente tem nominaverunt, conscendisset, ut inde sidera dino adsolstitiumaistivum, videlicet a vigesimo primo ligentius contemplaretur, seu morte, seu morbo, seu secundum Junii, quo tempore vigesimum Martii ad quodam alio casu impeditus, in patriam nunquam incipit ffistas calida, adeoque noctes brevissima?. sunt unde plebecula, superstitioni dedita, ipsum rediit Tucum fervidaveneritsestas, dicitur propterea nunc interastra in coelo collocatum fnisse existimavit, ipsiAgiles noctis dividis horas. &ic Owidins Trist. l.v, el. que propterea divinos honores exhibuit :5Iiinc duse
    et

    apud Latinos auctores. Horat. Carm.

    od.

    -12

    Hesperiae, altera Hispania, altera Italia. Prior Ilesperia dicitur a sidere cognomine, quod regnum hoc de hac Grfecis, instarhujus sideris, sit occidentale loquitur Horatius i Carm.,od. 36
    :
    :

    II

    Nec mihi solstitium quidquam de noctibus


    Efficit
    jy

    auferl,

    angustos nec milii bruma dies.

    Qui uuno Ilesperia sospes ab ultima. Posterior Hesperia vocatur a pra^dicto Hespero Atlantis fratre, qui a germano pulsus, Italiam tenuit, eique nomen sive a se sive a sua patria desumptum imposuit. De hacVirg. En. i, v. 534
    :

    Hic duo observari poterunt. Primum quidemvocem hanc, frondiflux, quamvis non ita fueritin usu apud antiquos auctores, aptissimam tamen esse ad signilicandum id quod pluribus expressit Virgil. Eneid.
    VI, v.

    309

    Est locus, Hesperiam Greeci cognomine diount.

    Poetis Hesperus in stellam conversus, quajquibus-

    Quam mulla in silvis autumni frigore primo Lapsacadunt folia Deinde horas, ex quibus sive dies sive nox brevior quia horas componitur. vocari agiles sive promptas
    :

    dam

    Venus,

    aliis

    Aurorse hlius.

    Cum autem

    iisdem

    poetis

    Sol quadrigis,

    Luna

    uno seorsum equo

    utitur,

    bigis vehatur, Hesperus sed hunc ita alternat, ut

    duplicis sunt generis aliaj ajquales, aliaj iuffiquales inter se. ^quales dicuntur illas qua? sive hieme sive
    :

    apstate sexaginta

    semper, utaiunt, minutis cequalibus

    mane album,

    sero fuscum ascendat: propterea Hesperus nanc dicitur solitas iierum mutare habenas. Philosophis denique Ilesperus sive Venus est planeta, qui per coiilum liquidum, ut palea per aquas abripi soleut, raptus modo supra, modo infra solem sic movetur,ut, emendicato solislumine,relucens easdem fere quas luna luminis vicissitudines subeat.

    qua ratione dicimus solem per viginti quatuorhoras ab uno coali puncto ad idem regressum totam circuivisse terram. Inasquales vero dicuntur quK, cnm sint duodecima tantum sivediei sive noctis
    constant
    :

    pars, crescentibus decrescentibusque sive diebus sive noctibus crescere debent et decrescere. 18. Tua visvarium temperat annum.] IV. Agitur de

    :: ,

    ::

    637

    DE CONSOLATIONE
    Revehat
    initis

    PrilLOSOPIlI/E LIB.

    I.

    638

    zophyrus, froadeis
    vidit,

    Hominum

    solos respuis actus

    Quwque

    Arcturus semina

    Merito, rector, cohibere

    modo.

    Seirius altas iirat segetes.

    Nam cur

    tantas lubrica versat

    <S8 Nihil antiqua lege solutum

    Linquit propriaj stationis opus Omnia certo fine guhernans,

    Fortuna vices ? premit insontes Debita sceleri noxia pcsna.

    0
    INTERPRETATIO.

    At perversi resident celso

    qux folia flatus borex tollit, hrec zephyms Imisreddat, quas scg etes Arcturus sidas, inspexit satas, easdem canicula sid\is alterum comburat messes aduUas. NihUtiberuma.veteri lege omitti,t operam sux conditionis. Tu moderatus omnia stabilimodo, dedignaris tantum continere actiones hominum : ut decet, instar sapientiset

    simi moderatoris quare enim fortuna instabilis alternat tam magnas vanetates ? suppliciumcrimini debitum vexatinnocentes. Sedmores improbi sedent in summa tribunaU, et sontes iniqua vicissitudine proterunt capita pia. Virtus splendida delitescit abscondita caligine opaca, etpius habet infamiam impio debitarn. Perjuria non
    :

    mTM.
    anni tempestatibus, quarum vioes in hoc vev- B rius altas urat segetes. Sic Virgilius iv Gcorg., v. 423 santur, quod ut ver reddit frondes, quas autumnus abstulerat, sic asstas maturet, quas hiems vidit seri, Jam rapidus torrens sitientes Seirius ludos ventis, siguiticantur prioresjtempestates, Ardebat coelo, et medium sol igneus orbem ijduae scgetes Hauserat arebant herbfe, et cava ilumina siccis qui tunc temporis regnare solent, autumnus quidem Faucibus ad limum radii tepefaota coquebant. borea, ver vero zephyro dua? autera alite tempestahiems Arcturo, Et jEneid. iii, v. 14: tes signis exhibentur ccelestibus
    ipsis
    : : :

    icstas Seirio.

    Tum
    Tijc
    fiof,q

    steriles

    exurere Seirius agros

    Boreas

    /t6

    dictus,

    ac sonorus, ventus est (apud eos

    quod sit turbulentus quidem qui octo

    Arebant berbas

    et

    viotum seges Egra negabat.

    accusaretur mortis quam obierunt senes castce Susanna3 delatores. Scilioet tantum abest ut canicula causa sit hujus cestus, ut potius apudpopulos quibus per nostram cestatera imminet, frigus magis vigeat quare, ait idem philosophus, meliori jure populi illi caniculam accusare possent sui frigoris, quam nos nostri caloris: si virtus de coslo lapsa, quam barbari infiuentiam vocant, id effecti, ut vulgo prajstare creC ditur, reipsa prcestaret. Quid tempestates autumni et sidera dicam ? 23. Nihil antiqua lcge solidum.] Prajdicta corpora, Zephyrus siedictus quasi ?Mviffl6pos sivero ijwv toipwv, ad quorum esemplum de cceteris judicandum est, vitam ferens quod eo plantee redivivEe germinent pulcertis ita continentur legibus, ut quo modo legimus lulentque unde Plinio dicitur genitalis mundi spirisese habuisse apud majores nostros, eodem hfficnunc tus est ventus ab oocasu sequinoctiali flans. liic, inDeus quippe omnia ha3c certo videamus se habere quit Plinius 1. xviii, c. 5i,ver inehoat aperitqueterras, pie gubernat: sive, nt dicitur Sap. ^mattingit a pie tenui frigore saluber. Hic vites putandi, frugesque cuad finem fortiter et disponit omnia suaviter. randi, arbores serendi, poma inserendi, oleas tractandi 26. Hominum solos respuis actus.] Quasi dicat propterea jus dabit, afflatuque nutritium exercebit Cum cwtera divina providentia ita administrentur, Latinis vocatur favonius, a favendo, quia faveat geniut suae singulis vicibus respondeant vices, unus tamen turse : Lucretius 1. iii homo ita videtur a Deo derelictus, ut res humanae Viget genitabilis aura favoni. temerei ac fortuito agi videantur, si quidem oum boEt GatuUus carm. de Nupt. Pelei et Thet. nis prospera, malis adversa debeantur, contra honis unde nonnulli de adversa, malis prospera accidunt Quos propter fluminis undas.
    ; : : ; : ;
    :

    quorum unus a meriab ortu totidemque ali sed (apud eos qui occasu flarent) ab ortu spirans duodecim vel plures ventus posuerunt) septentrionalis quare propter accessum solis ad septentrionem per ssstatem, quam excipit autumnus, ventus illeper autumnum llare consuevit, adeo ut iiii referri possit acceptum, quod arboresfrondibus esuantur, quodque tunc oriantur procella; unde Virg. i Georg., v. 311
    duntaxat ventos agnoscehant,
    die, alter a septentrione, tres

    Optime autem notat Gassendus ccwjiCMtam falso accusari ejusmodi asstus: quemadmodum canities falso

    divina providentia dubitant Claudianus lib. i in RuAura parit flores tepidi fecunda favoui. linum, V. i Arcturus quasi a.py.To\) oirjU, ursie cauda, est stella Scepe mihi dubiam traxit sententia menlem, in signo Bootis prope caudam majoris Ursa3. ObserCurarent superi terras, au nullus inesset vant autem sidusillud ortu suo comitarisolem orienReotor, et inserto fluereut mortalia casu. tem a mense Octobri, quo tempore terra semina suo D sinu infusa fovere solet: propterea nunc dicitur Hinc noster auctor: Nam cur tantas lubrica versat. quxque Arcturus semina vidit. Sic Virgilius i Georg. fortuna vices. De fortuna dictum est metro I. V. 67: 29. Fremit insontes debita sceteri noxia pcena.] Ut supremus omnium moderator Deus inhnite justus est, At si non fuerit tellus fecuuda sub ipsum sic sua quibuslibet vitiis, Deo ita statuente, dehentur Arolurum teuui sat erit suspendere sulco. supplicia, quaj quia nocent seu corpori seu menti, Et versu 204 propterea vocantur pxxna noxia. At pcena haec insonimperio subditi, Praeterea tam sunt Arcturi sidera uobis tes premit,quatenus hi nocentium Haidorumque dies servandi. ab iisdem injusta patiuntur. ita uteorum virtuspoena
    :

    Seirius denique sive, ut alii scribunt, Sirius, sic dictus a ijsipa, exsicco unde et sol, teste Suida, o-cip vocatur, est stella fulgentissima in ore majoris Canis, quae ortu suo solem orieutem comitatur a mense Julio, quo tempore seges maluraarescere videtur. Quod autem stella haic in ore majoris Canis appareat, idcirco vulgo appellatur Canicula: sed quod tuncsol, cujus orientis comes est, majori suo a3stu,terras urat, propterea sidus hoc tanti caloris accusatur ita ut Seirius a poetis dic3.iur JEstifer. Sic noster auctor Sei: :

    vitiis
    cit.
    :

    debita veluti involuta lateat. Sic Claudian. loco

    Sed cum res hominum tanta caligine volvi Aspioerem, laetosque diu florere noeentes Vexariquepios rursus labefaota cadebat
    :

    Relligio.

    i\. Perversi mores.] Rlodus hic nominatur pro re modiflcata non enim tam raores perversi, quam qui moribus perversis afiiciuntur homines in celso solio resident, ornati nimirum primis dignitatibus,
    :

    AN. MANL. SEV. BOETII


    Mores
    solio,

    640
    vilis

    sanctague calcant

    Operistanti pars non

    Injusta vioe colla nocentes.

    43 Homines, quatimur fortunse salo.

    Latet obscuris condita virtus

    Rapidos, rector, comprime fluctus,

    Clara tenebris, justusque tulit

    Crimen

    iniqui.

    quo coelum regis immensum, Firma stabiles foedere terras.


    Et,

    Nil perjuria, nil nocet ipsis

    Fraus, mendaci compta colore.

    Argumentum.

    9i PROSAV.
    Philosophia
    ct

    Sed cnm libuit viribiis uti, 40 Quos innumeri metuunt populi, Summos gaudet subdere reges. jam miseras respice terras,
    Quisquis rerum foedera nectis.

    90

    sentiens, consentiens partim,

    exsulem dixerit.
    cjuestus
    egerit,

    cum Boetio partim dishuno arguit, quod et se fortunam aclversam fuerit con-

    lauclat vero, cjuod ut locutus est, sic bene : remediuni interim ad perturhationes sedandas quxsitura.

    Hajc ubi continuato dolore

    ^'

    deblateravi,

    illa b

    INTERPRETATIO.
    nocent ipsis nocentibus; fraus velata specie fallaci non nocet iisdem. At ubiplacuit ipsis,uti suis viribus, tum gestiunt subjicere sibi principes magnos quos gentes innumerabiles timent. Deus, qui moderaris necessitndines rerum, nunc intuere terras calamitosas. Nos homincs, portio non abjecta operis tui tam magni, ja-

    ctamur asstu forlunse : compescc, moderator, procellas violentas forlanfe, el qua lege gubernas ingens cxlum, eadem confirma firmatas terras. ^ Stulte locutui svm.
    t

    Philosophia.

    32. Sanctaque colla.] Simililer pars hic ponitur pro tolo si quidemsanctos potius homines quam illorum colla calcant nocentes. Sed ut posterior hic, sic ille
    :

    NOT;E. popuU, summos guudent subdere reges : quamobreni neque id criraen impunitum esse debeat: cum tamen
    prajdictis nocentibus nihil videatur nocere. 42. jam miseras respice terras\ Ad Deum, a

    prior loquendi
    est.

    modus

    poetis prsesertim usitatissimus

    quo

    Injusta vice.] Quod injustiim videatur probos ab iraprobis premi: vicem enim dicimus quod alternis facimus patimurve hino vicissim, et vicarius. 34. Latet obscuris conclita virtus clara tenebris.] Paradoxum videtur virtutem claram obscuris conditam tenebris tatere heec tamen ei eo possunt conciliari, quod virtus obscura sit aliis hominibus clara vero cum menti ejus qui virtutem colit, tum Deo qui virtutem ipsi menti infudit. Sic virtus, ait TuUius pro Sest., in tempestate quieta est, et lucetin tenebris, et pulsa loco manet tamen atrjue hseret in patria splendetqueper sese semper, nec alienis unquam sordibus obso33.
    : : ;

    carmen incceperat, revertitur poeta, ipsumque rogat, ut miseras respiciat terras, quas nimiruni incolunt homines, indigna ferentes. 43. Quisquis rerum fcedera neciis.] Prajdictas scilicet
    causarum efrectorumque naturalium
    ii-.^Opcris tanti

    vieissitudines.

    pars non vilis homincs. ]Bomo quipars est rerum a Deo condilarum, si quideni neque a semetipso, ueque a nihilo fieri potuit sed idem homo pars est non vilis, quod ea etiam a quibus

    dem

    cogitari non potost, ipse cogitet. 43. Quatimur foriu sato.] Ut poetis sicoratoribus
    ;

    lescit.

    35. Justusque tulit crimen iniqiii.] signiticat culpam, quippe quee solis inest nocentibus

    salum est mare, quod nimirMm in mari multus sit salis sapor hinc salacia et venilia apud poetas usiQ tantur ad signiticanda ea maris decrementa et increCrimen hic non menta, quibus bis in die dctumere et tumere solet
    ;

    sed potius infaraiam, quae culpam sequi deberet, ut honos virtutem. Sic Tullius in Verrem ait laudem

    imperatoriam criminibus' avaritise obtcri. Nimirum crimen generatim id omne est, quo aliquis a ca-teris distinguitur separaturve unde discrimcn. Cum autem infamia hajc improborum esse deberet, hffic proborura nunc esse dicitur, additurque modos quibus liocentes ceeteros afiligere solent, videlicet pcrjurium, fraudem et vim, nihil ipsis nocentibus nocere. 36. Nil perjuria.] 1. Perjurium est, aut falsum jurare, aut quod ex animi sententia juraveris, id non facere hinc in perjurio, auclore Tullio, iides jusjurandumque negligitur binc sua est, eodem auctore, 11 de Leg., perjurio pcena, divina quidem, exitium humana vero, |dedecus. Nocentibus taraen, inquit Boetius, nil 7iocent perjuria ; usque adeo injustse iun\.
    :
    :

    Oceanus. Salacia quippe sunt fluctus maris a littore ad salum redeuntis; vcnilia autem tluctus ejusdem maris ab alto salo ad littus venientis. Non immerito autom dicitur fortunse sahan cum ab aliis auctoribus, quod sicut a mari sic a fortuna plura sunt bona et tum praisertim a nostro mala, sed inoonstantissime auctore, quod hic amaros experiatur fortuna; casus. 46. Rapidos, rcctor, comprime fluctus.] Id est violentos motus fortuna?, quce est veluti insanum mare.
    :

    47. Quo cxlum rcgis pMlcre, fi.rma terras. ] Homines moderare, ut quemadmodum non solum in ccelo, sed in reliquis operibus tuis, suae suis respondent vicibus vices, sic apud homines, et virtutibus praemia et vitiis supplicia reddanlur,
    sic

    Deblateravi.] Alii legunt delatravi, sive dilatram; sed vox qua utimur tam apta esl ad signiflcandam
    '

    p ^am quam nunc

    ''^1'^fs.

    37. Nilnocet ipsis fraus.] II. Fraus dicititr adulatio dolosa propterea nunc dicitur mendaci comptacolohomo, vulpeculam imitatus, quod vi obtinere noquit, id meudacibus factis dictisve assequi conatur quod, iuquiebant veteres, odio dignum majore adeoque suo aflicieudum supplicio nihilominus, ait Boetius, ordo rerum ila praeposterus videtur, ut ipsis fraudulentis fraus nil noccat.
    :

    Boetius habet de prajdictis cogita tionem, tamque facile potuit propter similempronun tialioueni in vulgatas voces mutari, uthfeillam obliterasse videantur, quod attendenti patebit. Nirairura deblaterare, inquit Festus, cst stulte loqui, nam |3)./.; stultos vooant Greeci hinc blaterones sunt homines in verba projecti, inquit Agelius 1. i, c. 13, importuni locutores, qui nullo rerum pondere innixi vcrbis humidis et lapsantibus diffluunt. Normanivocant bavards ; nec ita inepte qui enim pr8e,cipites sic loquuntur, hi infantium instar, saliva effluente buccas et vestes aspergere solent
    : :

    re. Scilicet

    39.

    Cum

    libuit

    nus orator, pro Cec,

    viribus uti.] IH. Vis, inquit Romaest qute periculo, aut decedere
    :

    nos alicunde cogit, aut prohibet aocedere et hoc a ratione eo raagis alienum est, quod, mutatis rerum vicibus, eliam illi, qiiibus debetur obsequium, visubjiciantur, ut nunc dicitur Quos innumeri metuunt
    :

    ^ nia vultu placido.] Philosophia soilicet quippe quaj omnium rerum moderatrix est. Hinc sapiens sive philosophus, Cioeroni iv Tiiso., is est quimodcrationc et constantia quietus animo, est sibiqueipseplacatus,
    ;

    641

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^
    :

    LIB.

    I.

    vultu placido, niliilque meis questibus mota


    te, inquit, "

    '

    Cum A
    i

    existimari

    mavis,

    te

    potius ipse pepulisti.

    Nara

    id

    <=

    mcBstum lacrymantemque vidissem, illico - miserum, *3 exsulemque cognovi. Sed quam id longinquum esset exsilium, uisi tua prodidisset oratio, nesciebam. Sed tu procul a patria non quidem pulsus es, sed aberrasti. At si te pulsum

    quidem de te nunquam cuiquam fas fuisset. (5) Si enim ' cujus oriundus sis patria? reminiscaris, J'' non
    uti

    Atheniensium quondam multitudinis imperio resed

    gitur,

    eI;

    /.oipv.vo;

    Jo-rtv,

    st;

    (Sao-iXsu;,
    :

    qui fre''cujus

    quentia civium, non depulsione

    lcP.tatur

    7S

    INTERPRETATIO,
    a
    i>

    Boeti.

    Tua patria non


    Unus
    est

    Quantum hoc exsilium distaret. Neino potuisset te pellere.

    oUm Athenx

    regitur imperio regebantur sed kujus. dominus, unus rex.


    :

    muliitudinis;

    notj:. de patria utneque tabescatmolestiis, neque frangaturtimore, nec


    sitienter

    coelesti

    sermo coutinuatur

    hujus autem

    quid appetens ardeat desiderio nec alacritate

    futili gestiens deliquescat.

    patrioe reminisci duntaxat Coetium oportet : quia Boetius sive a Deo, sive suo Marte, sive etiam ma-

    ^ Ciim te mmstum lacymantemque vidissem.] Inquit B gistrorumadminiculisinstructus, multus abhinc annis noverat coelum suam esse patriam sed notio haec afPhilosophia. Lacrymce quidem seipsas produnt trihinc illud non tam scire fectibus forte obscurata autem et lacrymis et oculorum situ noscitur primum quam reminisci debebat. Oculi cnim sunt, inquitOrator nide Or., quorum tum ^ Non uti Athenieiisium.] Triples est patriae reintentione, tum remissione, tum conjectu, tum hilaritate gendsB modus, sive triplex imperii forma, videlicet motus animorum significamus. 5 Miserum cog7wvi.] Miser, ut Cujacio pluribusque optimatuni, status nam principatus, et status populi cunctas nationes et urbes, ait Cornel. Tacit. I. xi, poaliis placet, dicitur a pto-ii, odi, quod misera conditio pulus, aut primores, aut singuli regunt. Athenienses omuibus sitexosa. Miseram autem illam Boetii conquidem ab optimatibus primum, apopulo deinde leditionem Philosophia cognovisse potuit es lacrymis hae enim sunt miseriaj coet tristitia prsedictis ges acceperunt, unde non solum depidsione civium mites. bene meritorum Isetoti, sed mori eos aliquando eoe" gisse feruutur. At ccelestis nostra patria neque poExsulemque.] Exsul sive, ut veteres legebant, pulo, neque optimatibus, sed uno duntaxat principe exsol ille dicitur qui ex solo deturbatus abest hinc ut enim ait Homerus Iliad. b regitur sed id tanti non aiunt scribendum exsul, nou exul t? '/OtpavO^ SOTCO est, cum littera x ex litteris c et s componatur. CoEt; |3(rt)>iJ;. Philosophia hoc Boetii gnovit autem exsilium non ei Herus unious est tristitia et lacrymis tantum his quippe non exsilium Unicus et princeps. potius quam qua^libet alia raiseria signiticatur sed ex
    : :

    stitia

    loco, qui, utpote Boetio coujunctus, potuit et ab auctore reticeri et a lectore facile intelligi. Verum cum exsilium dicaturpatriss privatio, cumq\ie liominis patria alia dicatur corporis, aliamentis, propterea exsilium non solum de corporibus a natali solo expulsis, sed etiam de mentibus a coilo sive potius a Deo remotis intelligi potest unde quamvis Boetius ia praedictis suis carminibus de priori duntaxat exsilio locutus fuerit, Philosopliia tamen, occasione accepta, de posteriori exsilio loquitur, simulataque sua ignoratione, innuit exsilium non adeo longinquum esse; quod nimirum raens homiuis, quamcunquo is incolat terrarum regionem, nec longiori propterea, nec breviori intervallo a ccelesti patria distet bene quippe Anasagoras quaerenti nullane patria; ipsi esset cura Mihi, inquit, patrise cura el quidem sumraaest, digitum in coelum intendens. Optime S. Paulus, II Cor. v, monet nos Iiabere do. mum ssternam in ccelis quod apud Christianos est vulgalissimum. Propterea ab hac patria nemo pellitur: tu procul a patria non quidem pulsus es nam hoc est discrimen inter patriam corporis et patriam mentis, quod etiam inviti possimus a patria corporis expelli a patria vero mentis, nimirum a ccelo sive potius ab ipso Deo, non nisi volentes recedamus huc enim tendimus, hio commoramur affectibus mentis, quorum sumus domini. A patria tamen coelesti aberramus aliquando, sed aberrasti quatenus libere voluntas nostra deiicit a divina voluntate, qua; ut est prima rerum omnium causa, sic prima est actuum

    ipso, iu

    quo Boetius lacrymahatur,

    pterea Deus,

    Deus est mentis humanse conditor, ejusdem mentis moderator proTimoth. vi et alibi, dicitur liex regum et Dominus dominantium. Rex autem ille supremus Ixtatur frequentia civium ; propterea euim humanum genus condidit, perditumque Unigeniti Filii morte reparavit hinc Christus, Joan. x, Alias, inquit, oves habeo, quse non sunt cx hoc ovili, et illas oportet me adducere et vocem meam audient et fiet unum ovile et unus pastor. Idem Rex supremus non Ixtatur depulsione civium nam I Timoth, ii Salvator noster Deus omnes homines vult salvos fieri et ad agniScilicet ut soius
    sic solus

    Deus

    est

    tionem veritatis venire. Vivo ego, dicit Dominus Deus, Ezechielis xsxiii, nolo mortem impii, sed ut convertatur impius a via sua et vivat. Convertimini, convertimini a viis vestris pessimis, et quare moriemini, domus Israel. Hujus denique summi Regis voluntate regi,
    sed id longiori quadam interprelibertas est tatione videturindigere. ^ Cujus agi frenis atque obtemperarejustitiss,summa libertds est.] Libertas, inquit TuIIius de Otf. et Parad., 3, est potestas vivendi ut velis ; non solum extrinsecus, inquam, motibus scilicet corporis sed etiam intrinsecus, nimirum cogitationibus mentis, Duobus autem modis homo potest velle, adeoque vivere. Primum quidem sequendo divinam voluntatem, qucC ut prima causa, sic prima est nostrae voluntatis regula et haec est summa libertas, quae est iunobis, dum volumus esse felices, quae fuit in Christo, cum aiterni Patris mandata viator implevit, quae erit in omnibus beatis Deum aiterna felicique necessitate amaturis. Deinde deflectendo a divina voluntate sive peccando ethaec estintima Iibertas, quamoptaremus feliciquadam nccessitate Dei semper amaudi perrautari. Quoniam autein divinara voluntatem sequi possumus et vitando raalum et facieado bonum, juxtaillud psal. XXXVI, Dcclina a malo ct fac bonum, hiac

    summa

    '^

    humanorum regula: quamobrem si te pulsum existimarimavis, te potiii ipse pepulisti, tua scilicet voluntate, tuo consensu cujus ita dominus es, ut id de te nunquamcuiquam fasfuisset. Tanta quippe est mentis humanaj libertas, ipsa ut nec errore nec vitio, quibus a ccelesti patria arcemur, nisi eadem libere voluerit,
    *

    contaminari possit. Cujus onundus sis patrise reminiscaris .] Incoeptus

    summa

    libertas homiuis est non solum in hoc quod decliuet a malo, sive Dei frenis agatur, sed in hoc

    643
    agi afrenis, atque obtemperare bertas
    est.
    i>

    AN. MAN. SEV. BOETII


    justitise,
    c

    644
    libros, sed id

    summa li- A
    anti-

    tis

    sedem requiro. In qua non


    pretium
    facit,

    quodli-

    An

    ignoras illam

    '

    tuce

    civitatis

    bris

    librorum quondam f meorum senEt tu quidem


    '

    quissimam legeni, qua sancitum

    est, ei

    jus exsulare

    tentias collocavi.

    t5

    de

    tuis in

    comh

    non

    esse,
    -

    quisquis in ea sedeni fundare maluerit?

    mune bonum
    tibi

    meritis vera quidem, sed pro multitu^

    7^ Nam

    qui

    vallo ejus ac

    munimine

    continetur,
    ^

    dine gestorum g tibi pauca dixisti.

    De objectorum

    nullus metus est, ne exsul esse mereatur. At quis inbabitare

    quis-

    eam

    velhonestatevelfalsitate,cunctisnota memorasti.

    velle

    desierit, pariter desinit^

    etiam mereri.

    "

    Itaque

    non
    "

    tam me

    loci

    bujus

    quam

    tua facies movet.

    Nec bibliotbeca; potius

    comptos ebore ac
    Habenis, id Legibus.
    Roinss et
    Tici7ii,

    vitro (3) parietes,

    quam

    tuse

    men-

    De sceleribus fraudibusque delatorum recte tu quidem strictim attingendum putasti, (3) quod ea melius uberiusquej recognoscentis omnia vulgi ore
    '

    INTERPRETATIO.
    a

    cst

    imperio.

    Philosophicorum.

    t
    "

    Ate.

    cceli.

    h
    i

    Eorum qux

    vitio vertebantur.

    d Priesidio.
    '^

    ubi te dicis exsulare.

    Compressius. Considerantis.

    etiara quod faciat bonum sive divinx justitise obtemperet, servans nimirum legem Dei honesta imperanti: et prohihentis contraria. Lex Domini, psal. xviii,

    I. Boetius quffisierat : Nihilne te ipsa locifacies movet ? respondet Philosophia : Non tam, inquit, quam tua facies, in qua, velutinspeculo, mentistuse dejectio

    immaculata convertens animas


    fidele,

    testimmium Domini

    videtur
    reute,

    quod tanta Philosophiaj non


    ;

    sit

    cura ter-

    sapientiam pi-asstans parviilis; justitiie Domini

    rectx.
    Tux civitatis antiquissimam legem.] Philosophia duplici signiticatione hujus vocis citijtas' utens, id noquod et Ronice et coelo, unde oriundus Boetius, possit convenire. Scilicet antiquissirase Romfe leges neminem exsilii damnabant unde Tullius pro Casoinna Exsilmm, inqnit, non suppliciiim est sed, perfugium, portusque supplicii nwm qui volunt pmnam aliquam subterfugere aut calamitatem, eo solum vertunt hoc est sedem et locum mutant itaque nulla in lege nostra reperietur, ut apud exteras civitates maleficium ullum cxsilio esse multatum. At cffilestis patriae leges

    tat

    quanta ccelestis patrise nec tanta corporis, quanta mentis a natali solo exsulantis. Nec bibliotheca potius.] II. Boetius qusesierat ; Hxccine est bibliotheca quam certissimam tibi sedem nostris in Laribus ipsa delegeras ? ReponitjPhilosophia: Non tam, ait, bibliothecse, quam mentis tuas ornamenta, sententias scilicetphilosophicas requiro. Consueverant autem olim potentes ornare suas domos auro, ebore, aut saltem vitro, eo scilicet hne quo nunc plures magniticas habere wdes, sumptuosa parare convivia, numerosasatellitum turba comitari student, ut in caateris hominibus admirationem, honorem, timorem et cseteras ejusmodi cogitationes excitent.
    v.

    SicVirg. iJEn., multo minus quemque essilii damnant quicunque enim intra regni coelestis limites voluerit permanere, q Fit strepitus
    :

    729

    tectis,

    vocemque per ampla volutant

    summo
    labit
    :

    illius Regi obsecuturus, hic nunquam exsusiquidem nemo ab illo regno nisi volontaria

    dependent lychui laquearibus aureis Atria et noctem flammis funalia vincunt. Incensi
    :
    :

    rerum caducarum coutrariarumque


    tur.
    civitate coelesti

    affectionc arce-

    S. AuPorro de gustinus in libro quem inscripsit de Civitate Dei. - Qui vallo ejus ac munimine continetur.] Vallum est murus e terra, ad fossee oram aggestus, crebris sudibus sive palis munitus. Munimenvero generatim iliud omne castrorum prajsidium quo hosti aditus hasc autem nunc accipiuntur non soprcecludalur lum proprie, quatenus intelliguntur de patria corpoloquendi translatione, quatequadani ris; sed etiam nus de coelesti menlis patria intelligi possunt. Cum autem Boetius ChristiaQissimus fuerit, is norainato eivitatis coelestis vallo Christum cruci afiisum, muniminevero gratiam quara iChristus suamorte nobis promeruit, potuit intelligere quicunque enim hoc prtesidio raunitur, huic noK cst metuendum nepatris; mereatur. Hac tere ratione locutus exsul esse merc cmlestis exsiU Confortamini, inquit, in S. Paulus ad Ephes. vi Domino et in potentia virtutis ejus. hiduite vos armaadversus insidias diaboli. stare turam Dei, utpossitis
    :
    :

    passim loquitur

    Horatius, Carm. tentibus secernit,


    Sic

    1.

    n, od.

    18,

    seipsum

    Po-

    Non ebur, neque aureum Mea renidet in domo lacunar. communc bonum meiHtis.] III. Boetius dixerat nuUum se ad magistratum nisi commune bonorura omnium studium Jmpulisse. Tu mihi, inquit,
    '

    De

    tuis in

    et

    qui

    te

    sapientium mentibus inseruit Deus, conscii,


    :

    magistratum, nisi communc bonorum omnium studium detulisse respondens Pnilosophia id non fatetur modo, sed etiam exaggerat De tuis, commune bonum meritis vera quidem, sed pro ait, in

    mdlum me ad

    3 Quisquis inhabitare eam velle desierit, desinit etiam mereri.'] Non enim patriam coelestem inhabitamus meremurque nisi bona voluntate totum habet, inquit S. Aug. 1. L Homil., homil. 8, qui bonam voluntatem habet. Ipsa cst quse potest sufficere, si csetera non sunt. Si] autem sola desit, iiihil prodest quidquid habitum fuerit. Sola sufficit, si adsit: tatera omnia nihil prosunt, si sola charitas desit. * Itaque.] Facta mentione duplicis patriae, duplicisque propterea exsilii, positoque horum omnium iis oranibus, de quibus BoePhilosophia discriraine, tius prosa 4 hujus Ub conquestus fuerat, responsura, optimas quasdam infert couclusiones.
    :

    midtitudine gestorum tibi pauca dixisti. 8 De objectonmi tibi vel honestate, vel falsitate.] IV. Boetius addiderat sibi objecta fuisse cum honesta. j^^ f^^^^ ijonesta quidem, ut quod innocentem senatummajestatis criraine postulatum defenderit ac liberaverit Senatum, inquit, dicimur salvum esse vofalsa vero, ut quod magicis artibus studeret: luisse Ob ambitum, aii, dignitatis sacrilegio me conscientiam polluisse mentiti sunt quibus respondens Philosophia
    .

    asserit neminem latere illa ethonesta et falsa : Cuninquit, nota meihorasti. ^ De sceleribus fraudibusque delatorum.] V. Boetius dixerat se injuste delatum a Basilio, Opilione et
    ctis,

    Gaudentio,

    quorum primus
    :

    in delationem alieni seris

    necessitate comp)idsus est

    duo alii ob i7imtmcras fraudes ad exsilium damnati sacrarum sese sedium defen-

    sione tuebantur .-respondetPhilosophia 7'ecte hsec strlctim attingi, quod ea melius ubeiiusque 7'ecognoscentis 07nnia vutgi ore celebrantur. Scilicet cum loquamur non solum verbis, sed et nutu et gestu, et cetreris ejusmodi vocis humanai adjunctis, ipsum etiam vulgi

    Non tam me

    loci

    hujus

    quam

    tua facies movet.']

    silentium aliquando eloquens plura signilicat,

    quam

    6i;i

    DE CONSOLATIONE PIIILOSOPHI/E
    "

    LIB.

    I.

    640

    celebrcntur.

    Increpuisti etiam
    ^

    vehementer
    l'

    injusti

    ,V

    ruerunt, ad acrioris vim medicaminis recipiendam,


    tactu blandiore mollescant.

    factum senatus.
    doluisti.
    visti. *

    La?sa3

    criminatione De nostra etiam quoque ' opinionis damna fle'i

    9* METRUM
    Arguuentum.

    VI.

    Postremus adversus fortunam dolor incanconquestusque ea non sequa meritis praemia pensari. " In extremo Musae sffivientis, uti quaj coeduit,

    Philosopliin

    iiiriVjiliiin

    sfnnniirm cnnii,,ii,liuii

    tinuans, ex eo prohat inrii/rm


    validiorihxis remediis
    rni-ini.

    i!,,rin

    jiosse

    i/iii,,l

    ^nn sml siinjidis

    lum, terras quoque pax regeret, vota posuisti. Sed quoniam plurimus tibi affectuum tumultus (5) incubuit, diversumque te dolor, ira, mceror distraliunt,
    nti
    f

    rebus, ut messi, floribus et vindemix divlnilus scripta tempora.

    prx-

    Cum

    Plioebi radiis grave

    remedia contingunt. Itaque' lenioribus paulisper utemur, ut

    nunc mentis

    es,

    nondum

    te

    validiora

    Cancri sidus inajstuat,

    tS Tum
    Sulcis

    qui larga neganlibus


    credidit,

    qua^, in

    tumorem perturbationibus influentibus indu-

    semina

    INTERPRETATIO.
    ^

    Redarguisti.

    Denique.

    t
    <!

    Accusatione nostri.
    Existimationis.

    Commovent.
    coeleste

    Quando signum

    Cancri inardescii pernicioterris sterilibus se-

    d Efferbuit.

    sum lumine

    solari, tunc

    quimandavit

    multa loquacitas, quaj tamen his de rebus vulgo


    defuit.
    '

    mrjE. non num

    Injusti factum senatus. ] VI. Boetius meminerat senatum usque adeo ingrati animi fuisse, ut sua in ipsum Boetium decreta emiserit. Suis, inquit, de me

    respondet Philosophia probatque Boetium increpuisse etiam vehemcnter injusti factum senatus. - De nostra etiam criminatione.] VII. Boetius conquestus fiierat quod cujus maleficii ipse accusaretur, Philosophiam refunderetur De te, idem in ipsam inquit, tanti criminis fidem capiimt, atque hoc i2oso vidcbimur affines fuisse maleficio, quod tuis imbuti disciplinis, tuis instituti moribus sumus; Philosophia autem, veluti memor hujus Boetii in seipsam affectus, questum probat De nostra, ait, etiam criminatione
    drcretis, uti hoc nefas esset, effecerat;
    :

    copia eodem affluxerit ibidem permansura. Quare sicut tumor corporis non prius aufertur quam, hoc in mollitiem quamdam blandioribus remediis redacto, praidicti humores majori corporum stibeuntium motu abripiantur ita mens tanto perturbationum agmine non prius liberatur, quam, ipsa crescentibus paulatim argumentis veluti mollita, preedicta; affectiones majori cogitationum sanctarum virhoc et illud prudentis est tute procul pellantur
    :

    medici.

    Quod ab inventore dici solet Glyconicum. Est autem carmen constans ex uno genere versuum, quorum qiiilibet trimeter unum spondeum et duos dac*

    doluisti.
    "

    LassB quoque opinionis damna fievisfi.] VIII. Boesubjunxerat se immerito bonam apud multos C versibus Quod, inquit, existimatio existimationem amisisse Sunt Aries, Taurus, Gemini, Cancer, Leo, Virgo Libraque, Sc.orpius, Arcitenens, Caper, Amphora, plurimorum mn rerum merita, scd fortiinse spectat [Pisces. evenfum. Et hoc immerito fleri annuit Philosophia. * Postremus advcrsus foriunam dolor.\ IX. Boetius Quasque sol, annuum cursum conficiens, unum quopraesertim conquestus fuerat de injustitia fortunw, libet mense percurrere dicitur. Cancer autem in ea non sequa meritis prxmia rependentis ; Videre, inest coeii parte quam ubi sol versus septentrionem quit, videor nefarias sceleratorum officinas gaudio Ixtiprofectiis attigit exeunte Junio, tum nobis diem tiaque fluitantes; insontes autem non modo securitate, a3statis longissimum ita efflcit, ut non ulterius versus vcnim ipsa etiam defensione privatos. Hinc idem Boeseptentrionem progrediens, ad meridiem deflectere tius Deum compositis versibus rogavit, ut qua pace incipiat hinc circulus, quem astronomi ponunt per Musa ccelura regit, eadem terras regere dignaretur primum hujus Jsigni gradum transire, vocatur trounde ManiL autem haec nunc dicitur sxviens, quod ne ipsi picus Cancri, ubi solstitium cestivum quidem Deo videatur parcere, dicens metro 5 hujus l. 11

    tylos pedes habet. 2. Cancri sidus.] I. Exemplo messis probatur suum ut negatis segetibus cuilibet rei tempus convenire ad glandes confugias. Cancer igitur hic est unum qute exprimi solent bis zodiaci, e duodecim signis
    :

    tius

    libri,

    Cancri

    cum

    sidere Phoabus

    Omnia

    Hominum

    certo fine gubernans solos respuis actus

    Merito, rector, cohibere modo. Quibus quereUs deinceps respondebit Philosophia; sed autea ipsius Boetii mens quibusdara pra3Judiciis D exuatur neoesse est. Praj.judicia autem illa nascunLur Libera bilis. ex affectibus, v. g., dolore, ira, mcerore et cteteris, Dicitur etiam grave radiis Phcebi, quod sole illud quibus idcirco remedium aliquod adhibendum est; ingresso vis ferri possit cum corpore propter niQuoniam, inquit Philosophia, plurimus tibi affectuum mium sestum; tum etiam mente propter eam quam tumultus incubuit, diversumque te dolor, ira, mwror disurendo segetes statim perhibebitur afferre sterilitatruhunt, uti nunc mentis es, nondum te validiora retem. SiUus 1. i. mcdia contingunt. ^stifero Libye torquetur subdita Cancro. Lenioribus utemur.] Egregia comparatio ex corGrave enim generatim iUud habetur quod geri vix poribus desumpta quemadmodum enim corporis tupotest, sive corpore, sive etiam mente exempla sunt mor ex eo accidit, quod humoribusalicubi quiescenticuique obvia. bus corpus illic durescendo infletur, eoque magis quo 4. Sulcis semina credidit.] Sulcus, un sillon, judicio affluens motum quiete ilhic humorum copia major Varronis, dicitur a sustollo, quod aratri vomer terpermutaverit sic tumor mentis ex eo contingit, sicut arvum et arationes ab arando; sustollat ram quod perturbationibus iUic insitis mens veluti dureset porca, le rayon sur lequel on seme, quod terra porcendo infletur, eoque magis, quo major perturbatio:

    Solstitium fuit, et summo versatur Olympo. Atqui hoc Cancri sidus nunc dicitur inxstuare, quod terrse tunc maximo ignis ccelestis motu sive Sic Horat. Epod. od. \\ cBStu commoveantur Quod si meis intestuat praecordiis
    :

    647
    5

    AN. MANL. SEV. BOETII


    Elusus Cereris fide,

    iO

    Stridens

    campus

    inhorruit.

    Quernas pergat ad arbores.

    Nec
    Uvis

    quffiras avida

    manu

    Nunquam purpureum nemus

    Vernos stringere palmites,


    si

    99 Lecturus violas petas, Gum ssevis aquilonibus


    mentem copiosam, deceptus promisso Cereris numinis Irugura, is tendat ad quercus glandiferas. Nunqiiam adeas silvam pulchram ad colligendas violas, ubi ager

    libeat frui;

    Autumno
    INTERPRETATIO.

    potius sua

    turbatus fuerit crepitans aquilonibus crudelibus. Neque tentes verno tempore vincire aut putare vites manu veluti citpida, si possis potiri racemis nam Bacchus dedit
    :

    NOT^.
    recta sive jacta utrinque. Quidquid autem sit de interpretaliouibus nominum istorum, poetis agricola qui serit dicitur semina sive anni spem sulcis vel terrae crederc: adeo ut, si semina, injuria temporum, ante messem evanuei'int, dici possit elusus Cereris fide sive promisso. Sic Virg. ii Georg., v. 221
    :

    uvse nigrffi, purpurese; et apud Homerum mors atra dicitur purpurea nunc candor, sicut Horatio olores
    :

    purpurei,

    rubor, ut

    nunc et Ovidio nis vocatur purpurea omnibus poetis gense purpureae, et sanguis apud Virgilium purpureus nunc color cxrideus, ut nunc color quilibet, violx sublucet purpura nigrse
    : : :

    Ante tibi Eoae Atlantides abscondantur Gnosiaque ardeutis decedat stella coroDae, Debita quam sulcis committas semina, quamqoe
    luvitoe properes anni spem credere terrae. Multi aiite occasum Maiae coepere sed illos Exspectata seges vanis elusit avenis.
    :

    quique ex

    illo

    nasci solet decor

    pulchritudo enim,

    judice Tullio

    iv

    Tusc,

    brorum cum
    9, V. 40.

    coloris

    quxdam apta figura mcmquadam suavitate. Sic Virgil. ecl.


    est

    Sic Tibullus

    1.

    ii,

    eleg. ult.

    Hic ver purpureum, varios hic flumina circum hic candida populus antro Fundit homus flores Imminei, et lentEe texunt umbracula vites.
    :

    Spes sulcis credit aratis Semina qu;e magno fcenore reddat ager.
    Sic ergo
    hic.

    Atque hoc ultimo modo credimus, jiemus nunc vocari pturpureum.

    propter

    nimium Cancri
    sulcis

    insestuantis

    arI.

    Violarum duo sunt genera, ut

    colligitur ex Plinio,
    :

    nascuntur pode iis austeriores in hortis; priores etiam in silvis Elusus Cereris fide.] Ceres poetis est Saturni et tem agitur quae, ut ait idem Plinius, sponte apricis et macris locis proveniunt purpurese latiore folio. Opis iilia, ex qua Jupiter Pioserpinam suscepisse Aquilo denique est ventus qui, teste Plinio, I. ii, sed hanc Cereris Uliam Phito postea rapuit ferlur c. 47, inter septentrionem et ortum solstitialem e unde Ceres accensis in yl5tna raonte teedis totum orauteiii in laborioso qusesilura hliam bem peiagravit C regione Cauri flat. Ventus autem ille frequens est hieme quare hiems Plinio dicitur aquilonia, et poeillo ilinere Triptolemum Eleusii regis lilium seren-

    dorem qui larga negantibus


    5.

    semina

    credidit,

    XXI, cap. 6. Aliae natura, alice arte

    dorum seminum ratiouera docuit hic vero orbem pariter peragraus, eamdem arlem caeteris hominibus commuuicavit. Philosophis autem, si TuUio u de Nat. deor. Credamus, Ceres nihil est aliud quam ipsa terra, sic dicta vel a gerendo quasi Geres immutata quasi liltera, a gerendis frugibus; vel a creando, frugum creatrix. Qui porro id voluerit attentius considerare, is causam inveniet cur terra dicatur Sa:

    tis,

    rigidis aquilonibus horrens unde swvis aquilonibus nunc signiticatur, violas in silvis non esse qua?rendas hieme usque adeo exemplo florum probatur,
    : :

    suum cuique
    II.

    turni et Opis

    cur Jove fecundata genuerit filia, et Proserpinam, a Plutone postea raptam. Sed haec nostri non suut instituti. 6. Quernas pergat ad arbores.] Hoc est ad guercus glandiferas, tanquam ad primas hominum altrices confugiat. Quercus arbos cuique nota. Hffic ante inventas fruges populis quibusdam dicitur victum supunde Virgil. Georg., v. 139 peditasse Concussaque fameiu in silvis solabere quercu. Quare cum glans, hujus arboris fructus, non nisi ^ post segetum messem adolescat, hcec diversis tem:

    rei convenire tempus. Ncc quxras avida manu.] III. Exemplo vindemiae probatur, sua singulis rebus tempora convenire cum enim vindemia autumno fiat, frustra hoc tempore quxras vcinos stringerc palmites quibus verbis distincta veris et autumni officia proponuntur. Primum quidem verno tempore alii palmites amputan:

    quod utrumque dum tur, alii vinciuntur tantum stringit enim el praestat agricola, stringere dicitur frondes quas colligit, ut i Georg., v. 30o
    : : :

    Sed tamen et quernas glandes tunc stringere tempus Et lauri baccas, oleamque cruentaque myrta.
    Et raraos quos ligat, ut ibid., v. 317
    Agricola et fragih
    :

    jam

    stringeret hordea culmo.


    :

    poribus ita astricta sunt, ut si te seges exspectata fefellit, a quernis arboribus olim glandiferis fruges sperare possis. Sic ergo exemplo messis probatur, sua esse singulis rebus tempora, divinitus praescripta.

    Nunquam purpureum nemus.] II. Exemplo florum probatur etiam, suum cuique rei convenire tem7.

    cum enini dicitur fieri avida manu homo aliquid valde appetit quadam sui corporis parle pars sigoificatione exsequi, tum translata quadam illa dici solet avida. Sic aures Ciceroni dicuntur avidai Demosthenes, inquit de Orat., non semper imita sunt avidse et capaces, ct semper plet aures meas aliquid immensum infinitumque desiderant. Sic manus ipsae Horatio dicuntur avidae, Carm, 1. iv, od. 7 :
    Atque idipsum
    : :

    pus

    significatur enim, flores, qui sponte nasci consueverunt, quique nunc nominatis violis intelliguntur, nou esse quaerendos tempore hiemali, quo SEeviunt
    :

    aquiloncs,

    per purpureum nemus dicendum de purpureo nemore, de


    lonibus.

    quare

    aliquid

    violis et

    de aqui-

    Purpureum dicitur a purpura. Est vero purpura concha! genus, cujus liquore olim vestes tingebantur. Quod autem jam a longo tempore veterum purpura desierit, propterea inducta hujus vocis ambiguitate, purpureus vocatur nunc quidem mgro)', ut apud Ciceronem mare nigricans purpureum; apud Ovidium

    Cuncta manus avidas fugient hceredis, amico Quaj dederis animo. Quicunque autem vernos palmites stringit, hic ita appetit stringere, ut videatur timere ne desiuat stringere. Deinde autumnus sic uvis colligendis accommodatur, his ut ille a poetis soleat describi, quod vulgatissimum est, Lucret. I. i Praeterea cur vere rosam, frumenta calore, Viteis autumno fundi sudante videmus, Si non certa suo quia tempore semina rerum,
    :

    Cum confluxerunt, patefit quodcunque crealur. Hiuc autumno sua Bacchus munera contulisse

    dici-

    649
    15

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI/E
    Bacclius

    LIB.

    I.

    650

    munera

    contulit.

    Signat temporapropriis

    A.ptans officiis Deus,

    Nec quas
    20
    Sic

    ipse coercuit,

    eumclem cogil fateri se Deum, et semetipsum partim eognosccre partimque ignorare unde illo lumine ad pellendas has animi tenebras se deinceps usuram monet, ut scilicet a notis ad ignota; a persuasissimis ad non persuasa fiat progressus.
    :

    Misceri patitur vices.

    quod prsecipiti via Certum deserit ordinem, Lsetos non liabet esitus.

    Primum igitur paterisne me=-pauculis regationibus statum tufe mentis attingere, atque tenlare, ut,
    '

    qui

    modus
    tl

    sit

    tuaj curatonis,
    <=

    intelligam ?

    Tu

    vero

    arbitratu,

    inquam, tuo
    illa,

    qua; voles, ut responsurum


    *

    PROSA
    Argumentum.

    VI.

    rogato.

    Tum

    S3

    Hunccine, inquit,

    mundum
    ullum

    Philosophia Boetium interrogans,

    temerariis agi fortuitisque casibus putas, an

    INTERPRETATIO.
    sua bsec dona autumno potius quam verno tempore. Deus notat momenta omnia, sua singulis muneribus accommodans, neque sinit ordinem, quem ipse instituit, turbari. Propterea quidquid inconsiderata ratione linquit ordinem prsescriptum, id non obtinet jucundos
    eventus.
    ^-

    Quibusdam

    qusestiunculis.
    iibi

    Inquit Pliilosopbia. Qusere quod placuerit, inquit Boetius,

    respon-

    dt
    ''

    Tune Philosophia ait.

    NOT^.
    tur, potius quam verno inventor vini habeatur,

    tempore

    munus

    Bacchi

    quod enim Baccbus est vinum, vi-

    num autem non

    uvis usque adeo messe, floribus, et eftluere consuevit vindemia constat, sua singulis rebus prsescripta esse diviuitus tempora. 16. Signat tempora propriis aptaiis officiis Deus.] Deus enim est prima causa non solum rerum caeterarum sed modorum etiam omnium quibus res illce recte se liabeut, adeo ut nihil eorum contingat, nisi secimdum leges divina voluntate statutas propterea

    vere, sed
    :

    autumno compressis

    dissent, si quidvideretur, diceret; qui mos cum aposterioribus non esset retentus, Arcesilas eum revocavit instituitque ut ii qui se audire vellent, non de se qusererent, sed ipsi dicerent quid sentirent, quod cum dixissevi, ille contra. Hac arte nunc Pbilosopbia statum mentis Boetii attingit et tentat, ipsum videlicet revocando ad primas, quasins-e experiri possit, noliones; quarum IJeneticio et ab errore veteri libej^ri et in
    ,

    novam veritatem
    :

    introduci queat

    qui modus

    est
    :

    cu-

    rationis sed buic arti cbnsentit ipse Boetius arbitratu, inquit, tuo quse voles, ut responsurum rogato.
    -

    Omnia tempus habent ct suis spatiis Ecclesiastas iii trunseunt universa sub cmlo. Tempus nascendi et tempus moriendi. Tempus plantandi et tempus evellendi
    :

    Hurwcine

    mundum

    ternerariis.]

    U. Pbilosophia

    quod plantatum
    sua

    est, etc.

    nimirum constantissima voluntale,


    :

    patitur misceri sive turbari 2, loquitur

    Hinc quas vices Deus coercuit has non Sic PhEedrus 1. i, fab.

    cogit Boetiurn faleri, se Deum partim cognoscere, viso saltem ordine quo hic mundus regitnr. Scilicet quemadmodum amici alias cngniti recordamur, aux dita ejus voi-.e, vel visa ejus scnplura non quod vox vel scriptura hujus amici nolionem inferat, sed potius quud adjuncta ba^c veterem amici ideam veiuti
    :

    AlhentB cum florerent sequis legibus, Proeax libertas civitateiu miscuit

    jam

    Hinc philosophi eruere potuerunt qusedam principia quibus innitantur demonstrationes quasdemateria pbilosophiee subjecta conticiant.
    20. Sic quod prsecipiti via, etc.] Prsecipitatio
    est
    alia

    corporis, alia mentis. Praecipitatio corporis, inquit S. Tbomas, 2-2, q. 53, a. 3, in boc versatur, quod corpus a superiori in ima pervenit secunclum impetum quemdam proprii motus alicujus impellentis non ordinnte descendendo per gradus. Prfecipitatio vero mentis est inconsideratum de ignoto judicium interior quippe veri certique judicii regula, est evidentia sine fi qua si sententiam ferat, aut errabit aut errandi periculum subibit philosopbus adeoque prsecipiti via certum deserens ordintm Isetos non luibebitcxitus. Ilio porro agitur non de priori sed posteriori duntaxat praBcipitatione quterit enim pbilosopbia remedia quibus bsec mederi possit menti Boetii laborat autem errore, qui sanari noa polaboranti test, nisi veritate contraria. Cum igitur primum ve: : :

    sopitam escitando renovent ita Dei natiirali lumine cogniti reminiscimur viso hoc mundo spectatoque ordine quo universa etiam corpora reguntur binc nullo existimaverim, inquit Boetius, modo ut fortuita temcritate' tam certa moveantur : verum operi siio conditorem proesidere Deum scio : binc quod evidens ejusmodi notio optima sil veritatis sive judicii veri cerlique norma, propterea nec unquam fuerit dies, addit Boetius, qui me ab hac sententise veritate depellat :\^liinc paulo ante, melro scil. o, v. 23, ceci: :

    nit Boeti\i

    Omnia

    Hominum

    ccrto flne gubernans solos respuis actus

    Merito rector cohibere

    modo

    Hinc Pbilosopbia, prolata hominis mira subito accipientis interjectione, vehementer admiralur, cur positis ejnsmodi priniipiis Boetius in erroris tenebras preecipitet, aul instar languentis in veram sen tentiam ire dubitet de Deo rebus, etiara liumanis, providente : Papse, bffic est inierjectio liominis mira subito accipientis, vehementer admiror, cur in tam salubri sententia locatus, de Deo res ca^teras regente,
    segrotes,

    ritatis

    invenienda; impedimentum, adeoque prima erroris causa sit prcipitatio, optime monet Pliilosopbia non esse praBcipitandum, sed a levioribus primum remediis incipiendum.
    '

    ipsum Deum

    Rogationibus.]

    1.

    Pbilosopliia intcrrogat Boetium:

    quia bomo interrogans (nisi bic fuerit prajceps et amentissimus, quemadmodum loquitur Cicero) animo attendit ad eam, quam Iiabet de materia proposita, notionem, suamque, cujus ipse conscius est, bac de re sententiam profert unde auditor potest quredam alia conficere. Sic Socrates, qui parens pliilosophix jure dici potest, ut ioquitur Tulliu ii de Fin., percontando atque interrogando elicere solebat eorum opiniones quibuscum disserebat, ut ad ea quse ii respon:

    saltem dubitando circa summa sua providentia administrantem. Nimirum cum duai aut plures sentenli arctaquadam necessitudine conjunguntur cum priori quadam sententia, quce propterea liabere possit rationemprincipii, mirum est, bominem prcestanti ingenio praditum, cujusmodi erat Boetius, concessa priori illa sententia, posteriores in dubium revores liumanas
    care.

    aut negando,

    aut

    Qui enim convenit, inquit Tullius ii de Nat. deor., signum aut tabulam pictam cum aspexeris, scire adhibitam esse artem, cumque procul cursum navigii videris, non dubitare quin id ratione atque arte moveatur aut
    :

    Patrol. LXIII,

    21

    651
    credis ei
    =^

    AN. MANL. SEV. BOETII.


    Ij,

    632

    regimen inesse rationis? Atqui, inquam nullo existimaverim modo, ut fortuita temeritaie tam certa moTeantur. Venim operi suo conditorem praesidere

    inquisita respoudere
    fefellit
    '

    queam.

    Num

    me, inquit
    j

    h^

    abesse

    aliquid,

    per quod velut

    hiante

    valli

    robore, in

    animum tuum
    totius

    pertu,rbationum morsit

    Deum

    scio,

    nec

    unquam

    fuerit(:j) dies, qui

    me

    bus k irrepserit? Sed dic mihi, meministine quis

    ab hac seutentioe veritate depellat. Ita est, inquit c, nam id etiam paulo ante cecinisti <i, hominesque tan-

    rerum
    vit.

    finis?

    quove

    naturce tendat intentio?

    tum
    Papae

    divinse

    CEeteris,

    essortes curse esse deplorasti. Nam de quin ratione regerenlur, nihil movebare. autem vehementer admiror, cur, ia tam
    <^

    Audieram, inquam
    At qui
    ,

    scis,

    ', sed memoriam moeror hebetaunde cuncta processerint n? Novi,

    inquam

    Deumque
    Verum

    (iO)

    esse respondi. Et qui fieri

    salubri sententia locatus a^grotes. J:

    Verum

    altius

    potest, ut principio

    cognito,

    quis

    sit

    rerum

    finis,

    perscrutemur;
    dic mihi,

    nescio

    quid abesse

    conjecto.

    Sed

    quoniam a Deo

    mundum

    regi

    non ambigis,

    quibus etiam gubernaculis regatur, advertis ? g Vix, inquam, rogationis tuas sententiam nosco, ne dum ad

    mores sunt, eaq valentia est, ut movere quidem loco horainem posconvellere autem, sibique totum exstirpare noa sint possint. 85 Sed hoc quoque respondeas velim, - hohi perturbationum
    :

    ignores p?

    a
    "=

    Mentis rationeprxditse.

    INTERPRETATIO. Nonne B
    '

    t Ipse Boetius.

    recte judicavi. Jiimas agente.

    Philosophia.' i Lib. I, met. b, v. 2o. e Sana opinione versatus. Penitus inspiciamus. B Tantum abest ut tuse qusestioni responderepossim, ut quxstionem vixintelligam, inquit Boetius. h Philosophia.

    k Error.
    1

    Ego

    Boetius.

    m Quomodo
    Inquit Philosophia.

    Ego Boetius.
    q

    hiquit Philosophia. Virlus.

    NOTiE.

    cum solarium
    intelligere

    vel descriptum, aut

    ex aqua contemplere,

    meminitquis sitrerumfinis, quove


    intentio,

    declarari horas, arte

    non

    ca.su

    mundum

    totius naturx tendat perturbatione, prasserlim vero mosrore me-

    autem, qui et has ipsas artes, et earum artifices, et cuncta complectatur, consilii et rationis esse expertem putare. Quod si in Scythiam, aut in Britanniam sphxram aliquis tulerit hanc, quam nuper familiaris nostcr Possidonius, cujus singulse comersiones idem effecit efficiwit in sole et luna et in quinqite stellis errantibus
    quis in illa barbarie dubitet quin ea sphdera sit perfecia ratione ? Hi autem dubitant de mundo, cx quo oriuntur, ct fiunt omnia, casune ipse sit effectus an necessitate et Archimedem aliqua, an ralione, an mente divina arbitramur plus valuisse in imitandis syhserse convernaturum in prsesertim cmn quam efficiendis, sionibus, multis partibus sint illa perfecta, quam hsec simulata
    :
    :

    hebetante. Propierea nescio quid abest clara scilicet et distincta cognitio Dei, quatenus Deus ultimus est ut cieterarum sic humanarum rerum finis, cujusquidem linis maximum est in moribus momentum quod quidquid est virtutis aut vitii in nobis, illud a bono vel maio fine cujus gratia agimus oria:

    moriam

    quod

    efficitur in ccclo singulis diebus et noclibus

    tur: aique. perIiocquodabest,velutihiantevattirobore,ut etiam dicitur, in animum Boetii, perturbationum morbus


    irrepsit. Ille

    enim animi morbus nihilest aliud quam

    erroret vitium, quae ex his tenebris sive ignoratione nascuntur. Dehocnomine, valentia, dieium etprosa

    1,

    not. 3 [col. 387).

    solertius,

    etc.
    est,

    Quid tam furiosum


    bevn. Dei,

    ait

    Salvianus

    1.

    iv

    de G.u-

    quam

    ut aliquis,

    cum Deum creatorem om-

    nium non neget, gubernatorem neget, _et cum factorem esse fateatur, dicatnegligire quxfeciil Nescio quid abesse conjecto.] III. Philosophiacogit eumdem Boetium fateri se Deum partim ignorare. Nimirum mens noslra Deum inter corpus nostrum media^ et a Deo et a corpore nostro quibusdam co
    gitationibus informatur.

    Eominemne te esse meministi.] lY- Philosopbia additBoetium semetipsumpartim cognoscere, ipsumque ad hanc sui ipsius memoriam revocat, quod homo imprimis de semetipso convinci debeat hmc praiceptum Apollinis, quo monet, ut se quisque 7ioscat. Verum id ultro prajstat Boetius, non dubitans se esse rationale animal atque mortale: quse quidem homiuis definitio et veterumet recentiorumphilosopho:

    potest
    j,

    mam
    titum,

    A Deo quidem accipit prinotionem veritatr priraumque felicitalisappeita ut Deus primus sit mentis liumanas magimoderator.

    rum est njhilominus ut animadverti potest, sic a nostro auctore videtur rejici. Auimadverti quidem illa hominis deiinitio non solum quod obscurissiraa sit, ut attendenti patet s( ed etiam quia si
    :
    :

    bestiaj cogitare dicantur,

    ipsis

    quemadmodumdicuntur ab hujus deflnitionis patronis, quippe qui putant


    non
    inadsequate, soium s^A adseqiuite uii
    :

    sler et

    corpore vero accipit


    illis

    cum

    sen-

    bestias
    tinitio

    lo-

    sum, tum perturbationes; quibus mens ipsa

    ita ali-

    in errores et vilia, quse vohmtarii sunt mentis hiiraanae raorbi, deducatur. Propterea hi pcrturbaiionum, ut nunc dicitur, mores sunt, ea valentia est, ut movere quidem loca hominem possint, obscarando praidictas cogitationes, convellere autem sibique totumhominem exstirpare non possint, exstinguendo omnino prajdictas cogitationes quandiu enim mcns humana a Deo, a quo pri-

    quaudo

    obcajcatur, haac ut

    quuntur, sentire adeoque cognoscere, ejusmodi deetiam bestiis conveniet canis enim, v. g., fatentibus istis philosophis est animal mortale : si vero, ut volunt, idem canis sentiendo cognoscat, negari non potest, quiu rationis sit particeps proinsiquidem ratiocinari quide vocandus rationalis dam est cognoscendi modus, et quidem minus perfectus, quam clare et distincte percipere propterea enim Deus, qui clare et distinete percipit, negatur
    :
    :

    condita informataque fuit, conservabitur, tandiunaturalietlumineetappetituaflicietur. HincBoetius aDco lymndam ngi, ut etiam dicitur, nonanbigit, vigenteadhuc illolumine; uonadnertit vero quibus gubernaculis mundus regatur, perturbationibustenebrasinducp.niihns: idemscitundecunctaprocesserint,Deumque

    mum

    ratiocinari

    quamobrem
    similior
    erit,

    cognitio canina,

    ut pote

    quaa
    si

    diviuffi

    humana

    erit

    perfectior,

    esserespondt*:affulgeatepra2dictonaturalilumine: non

    propugnanda definitionis causa, dicatur canis cognoscere quidem, nec tamen ratiocinari. At vero eadem hominis detinitio a nostro auctore videtur rejici; aut potius ab ipsa Philosophia, qua?. Boetium nunc alloquitur postquam enim Philosophia
    :

    653

    DE CONSOLATIONE PMILOSOPHLE
    Quidni,
    sit,

    LIB.

    I.

    634

    minemne te esse meministi? meminerim? Quid igitur liomo


    ferre t? Hoccine interrogas
    '^,

    iaquam

    ^,

    A Quoniam
    oblitus

    vero quibus gubernaculis

    mundus

    rcgatur,

    poterisne pro-

    es,

    bas

    an esse

    me

    sciam ra-

    rectore fluitare.

    forlunarum vices existimas sine Magnse non ad morbum modo, vcii


    '

    tionale animal

    atque mortale? Scio, et id


    :

    me

    esse

    rum ad
    tuit. ^
    lutis,

    interitum quoque causa?. Sed

    sospitatis au-

    confiteor. Et illad

    Nihilne te (o) aiiud esse novisti?

    ctori gratesj,

    Niliil . Jam soio, inquit f, morbi tui, aliam vel maximani causam, * quid ipse sis nosse desisti. H& Quare - plenissime vel a?gritudinis tuK ralionem, vel

    nondum totum ^ natura destiHabemus maximum tuae fomitem (10) saquod


    te
    '

    veram de miindi gubernatione sententiam, quid eam non casuum temeritati, sed divinae rationi
    subditam crcdis. S* ^ ex hac minima
    rit.

    aditum reconciUandaj

    s sospitatis

    inveni.

    Nam
    *

    '

    quoet

    Kihil igitur

    pertiroescas.
    "^

    Jam

    niam

    tui

    oblivione confunderis, et exsulem

    te,

    tibi

    scintillula vitalis calor

    illuxe-

    esspoliatum propriis bonis esse doluisti.


    vero, quis
    sit

    Quoniara

    Sed quoniam firmioribus remediis


    est, et
    '^

    nondum tem-

    rerum
    (b)

    finis,

    ignoras,

    nequam bomines
    arbitraris.

    pus

    eam mentium

    constat esse naturam, ut

    atque

    nefarios,

    potentes

    felicesque

    quoties abjecerint veras, falsis opinionibus n induan-

    INTERPRETATIO
    "
    i

    "

    Boetius. Inquit Pbilosophia. luquam ego Boetius.

    Ego

    ii

    Fortunx prosperie
    Salutis.

    et adversse.

    '

    Habend

    sunt.

    d Ait.
    '^

    Inquam ego
    Philosophia.
    Satutts.

    Boetius.

    '

    Auctor naturx Deus. Rudimentiim.


    Exorietur.

    '^

    Imbuantur.

    NOTtE.
    Nihilne a Boetio quaisivisset et Boetiiis respondisset : Nihil
    :

    bi tui

    aliam

    vel

    maximam

    aliud esse novisti? : jam scio, inquit, i7iorcausam, quid ipse sis, nosse
    te

    desisti. Igitur

    Quia Boetium
    '

    ipse sis, nosse desisti.] V. Philosophia cogit fateri se semetipsiim partim ignorare nam,
    :

    qui vero modos illos ignorat, quod obscura animo non comprehendat, ipsum mundi rectorero negat propterea nunc additur Quoniam vero, quibus gubernaculis mundus regatur, oblilus es, has fortunarum vices existimas

    ad suos Unes destinat hic perspicua negans


    :

    sine rectore fluilare.

    ut eleganter ait Tullius i Tusc, Est iltud quidem vel maximmn, animo ipso animum videre : et nimirum hanc habet vim prxceptum ApoUinis, quo monet, ut se quisque noscat : non enim credo id praecipit, ut membra nostra aut staturam figuramve noscamus : neciue neque ego tibi dicens hoc, corpori nos corpora sumus tuo dico. Cum igitur, Nosce te, dicit; hoc dicit, Nosce animum tuum nam corpus quidem quasi vas est, aut aliquod animi receptaculum ab animo tuo quidquid agitur, id agitur a te hunc igiiur nosse nisi divinum esset, non esset hoa acrioris cujusdam animi prxceptum, sic, ut tributum Deo sit, hoc est, seipsum posse cognoscere. Atqui Boetius, quod quibusdam prajjudiciis occupatus sese a bestiarum conditione non satis secernebat, animum sive mentem suam non satis videbatur cognoscere hinc in varios lapsus est errores, quos Philosophia liic suscipit enumerandos. - Plcnissime vel segritudinis tuse rationem, vel aditum reconciliandx sospitatis inverii.] VI. Philosophia ex eo, quod Boetius I)eum et semetipsum parlim cognoverit partimque ignoravent colligit, primum quidem causas aigriludinis Boetii, deinde modum recuperandce sanitatis ejusdem causse morbi sunt ignoratio; modus vero recuperandae salutis, notio cum sicut jam dicendum. Dei tum sui ipsius ^ Quoniam tui oblivione confunderis.] Primum enira
    : :

    Verum

    ilia

    cum mentis humanfe, tum etiam Dei


    :

    ignoratio principium est erroris et vitii nou secus ac clara distinctaque mentis bumanaB et Dei cognitio pi-incipium veritatis et virtutis unde tenebros illae
    :

    *-'

    cet errorem,

    nunc dicuntur magnx non ad morbum modo, videliverum ad interitum, nimirum vitium,
    quoque
    causse.

    ^ Rabemus maximum tuse fomitem salutis.] Postremo quod Boetius meatem suam prffisertimque Deum supremum mundi raoderatorem agnoscat, ideo rnodum recuperandse salutis, sive ut miuus Latiue dicitur, sospitatis obtmet quod optime explicatur exemplo
    :

    foraitis

    et

    fonies est materiae ignescere sic apta, ignita casterae facillime ignescant sicut expressit Virgil. i JEn., v. 178
    :

    nam

    una ejus parte


    Ac primum

    scintillam excudit Achates, SuscepiLque iguem foliis, atque arida circum Nutrimenta dedit, rapuitque in fomite flammam.
    silicis

    Cura igiturmens humanaaliquanotione sivelumine


    affecta, facillime possit pervenire non solum ad perfectiorem scientiam, qua? nihU est aliud quam lumen naturale paulo longius diffusum, verum etiara ad vey.

    ritatera,

    virtulemque excolendam,

    in

    quo tota ejus-

    quod Boetius suam mentem partim ignorans, bujus


    sua3 mentis veluti oblitus fuerit, propterea se et exsulem et exspoliatum propriis bonis esse doluit, prosa 4, qui enim mentem suam optime novit, bic et meratis patriam coelum, a quo nemo exsulat nisi volens, et ejusdem -mentis bona, scientiam et virtutem, ho-

    dem mentis humansB salus versatur idcirco vera de mundi gubernatione sententia naturali lumine fundata maximus est salutis humanx fomes. " Ex hac minima scinliUula vitalis calor.] Ex hoc minimo raentis tuas lumine veritas virtusque, quae prima sunt aeternse vitaj semina. ' Eam mentium constat esse naturam, etc.] Modus enim sive corporis sive etiam mentis non nisi conraodo fugatus oblilteratur quamobrem ut vera opinio a mente nostra non recedit, nisi falsa accedente, sicfalsaopinione recedente, veramentemsubit. Ea autera est inter perturbationes et falsas opiniones necessitudo, ut sicut falsffi opiniones es perturbationibus, ita perturbationes ex falsis opinionibus oriantur propterea nunc dicitur ea mentium natura, ut quoties abjecerint veras, falsis opinionibus induantur, aut, ut alii legunt, imbuantur ex quibus orta perturbationum caiigo. Quocunque autem modo oriantur perturbationes, his niens humana oifuaditur ita ut recte nunc
    trario
    :
    :

    Deiude quod idem Boetius Deum partim ignorans, Deuni non cogitet ultimum rerum omniura fidem; idcirco neignoras.]

    stibus inaccessa esse cognoscit. * Quoniam quis sit rerum finis,

    quam homines
    tratur
    :

    atque nefarios, potentes felicesque arbi-

    qui enim sui tinis menior, Deurn justum cogihicprosperamimpiorumfortunammiseriaeajternaj polius, quara ullius felicitatis argumentum esse non
    tat,

    dubitet. Ignorato autem ultimo rerura omnium tine, ignorentur necesse est modi, quibus Deus res omnes

    635
    tur, ex quibus orta

    AN. MANL. SEV. BOETII.


    perturbationum caligo
    (3)

    636

    verum A

    Misceat sestum,
    Vitrea

    illum confundit intuitum , ' hanc paulisper lenibus, mediocribusque 6 fomentis attenuare tentabo, ut
    diraotis fallacium affectionum

    dudum,

    Parque serenis

    tenebris,

    splendorem

    yerae lucis possis agnoscere.

    Una Mox

    diebus,

    resoluto

    Argumentum.

    88 METRUM
    Ut

    VII.
    ;

    Sordida cceno
    perspi-

    lumen siderum, 7iubibus

    Visibus obstat.

    cuitas aquse, mno ; et cursus fluminis, rupe opposita : sic cognitio veritatis impeditur perturbationibus, quse idcirco pellendse.

    Quique vagatur
    Montibus
    altis

    Nubibus

    atris

    Defluus amnis,
    Saepe resistit

    Condita nullum

    Fundere possunt Sidera lumen.


    D

    Rupe
    20

    soluti

    Objice saxi.

    Si

    mare volvens

    Turbidus auster

    Mentis.

    Tu quoque si vis Lumine claro INTERPRETATIO. B fiuctum, aqua prius perspicua,

    et

    similis

    luci elarx,

    6 Uemediis.

    Astra involuta caligine nigra nequeunt mittere ullam


    lucem. Si auster turbulentus, versans sequora, turbet

    statim disperso luto impura, impedit aspectum. Et qui fluvius discurrit e locis sublimibus fluens; hic non raro sistitur scopulo opposito montis fracti. Similiter si tu

    NOTiE.
    dicatur perturbationum caligo verum menlis intuitum confundere. 1 IJanc paulisper lenibus.] Evanescente quidem perturbationum caligine, vera lus menti affulgebit sed ut in corporibus, sic in mentibus niediocria primum, deinde iirmiora remedia adhibenda sunt sicut
    : :

    prius lumini penetrabilis, commotis postmodum perturbatiouibus ita obscuratur, ut nullo se lumine videat perfundi, etfamiliaria proinde ignoret. Neque vero absre et aqua marina cwteris aquis, et
    lesti

    jam dictum
    *

    est.

    auster reliquis ventis hic prEefertur; nam aqua marina ut pote quse salsa, rectam luminis trajectionem magis quam dulcis aqua jnvat, ceeteris paribus, est quacunque alia aqua pellucidior. Auster vero ventus a meridie flans,

    regis Cypriorum .vocatur filio Adonium. Est autem carmen constans ex ano genere versuum, quorum quiiibet dimeter componitur ex

    Quod ab Adone

    quod

    calidior,

    sit,

    aquam marmam, com-

    magis videtur perturbare. Quiquevagatur. ] III. Quemadmodum flumen e dactylo et spondeo. montibus altis praecipitans, opposita montis soluti Mens nostra veritatem assecutura, primum ab ali- p rupe sistitur ila mens humana magno quodam naquo veluti soie iuformetur, necesse est, quod ipsa turse impetu ad assensionem veritatis propensa, opdeinde hujus inforsui himinis origo esse nequeat posita perturbatione retardalur. mationis eadem sit proxime conscia: quud auctor Hic autem grammaticis observari possunt hse voces, hujus inforinationis non informet nisi monendo; poamnis defluus, obex, et saxum. i" Enim amnis, teste stremo ipsa informationis evidentia convicta, quo Varroue iv de 1. I., est flumen, quod circuit aliquid aiictor hujus luminis ducit, eo proprio nutu feratur quasi dicatur exifjL^ji et v=w, vel potius ex am, circum, quod in lioc cousensu versetur ipsius consentiens quam forte ob causam Oceanus, et no, hoc est nuto veritatis forma. Atqui perturbationes hajc omnia imquod orbem ambiat universum, poetis vocatur om/KS. pediunt; sicut triplici exemplo deinceps demonstraSic Tibull. I. III, el. i

    moto
    14.

    coeno,

    '

    bitur
    tatis

    quamobrem
    assequendffi

    recle concludit Philosophia, vericausa, mentem exuendam esse


    2

    Jam nox aethereum

    Mundum

    nigis emensa quadrigis CEeruleo laverat amne rotas.

    ejusmodi perturbalionibus.
    t. Nubibus atris.] I. Igitur sicut ?iu6es ali-x cctilnm inter et terras ititerjectte impediunt, quouiinus sidera suos radios ad terras usque emittant quod nimirum
    :

    Defluus idem quod labens : antiquiorem tamen auctorem, qui hac voce, defluus ,nsus fuerit, invenire

    non potui
    V.

    Iianc

    exoitare potuit Virgil.

    iii

    Georg.,

    corpora sint opaca, quorum est lumen remlttere ita perlurbationes Deum inter et nienlem humanam veluti interjectje impediunt, quominug ^ Pater ille lumiuum Deus suos radios ad mentem us-

    446

    nubes

    ilte
    :

    que humanamemittat: quodprcedictffiperturbationes, ceu opaca quBedam corpora, lucem coelestem remitEtsi tant. Huc referri potest quod dicilnr Sap. ix quis erit consummatus inter filios hominum, si ab illo
    :

    Obex dic.tur ab objiciendo qma.forihns objiciatur hmc apud poetas sKpms scnbitur objice, et, mutata etiam hac scriptura, prima syllaba producitur, ut apud Virgil. iv Georg., v. 422
    3
    : :

    ^,

    Udisque aries gargite villis Mersatur, missusque secundo defluit amni. ,' j, j 1-. , -u i

    Intus se vastl Proteus tegit obice saxi.

    abfuerit sapientia tua, innihilum computabitur... Mitte iUam de ccelis sanctis tuis et a sede magnitudinis tux, ut mecum sit et mecum laboret, ut sciam quid acceptum sit apud te... Quis enim hommum poterit scire consilium Dei ; aut quis poteril cogitare quid velit Deus? cogitationes enim mortalium iimidse et incertse prooi-

    Et Claudian. 1. l de Raptu ProserpinEe Sive quod obicibus discurrens ventus


    i"
    v.

    opertis.
    ii

    Saxum
    307
    20.
    :

    hic

    montem

    significat

    ut

    .neid.,

    Accipieus sonitum saxi de vertice pastor.

    corpus enim quod corrumpitur, aggravat animam, et terretia inhabitalio deprimit sensum multa cogitantem. 5. Si mare volvens.] II. Sicul aquamarina, prius instar vilri pellucida, cceno postea ventis resoluto ita sordescit, ut lumini sit impervia, proindeque imminon aliter mens humana ccesta corpora occultet
    deniise nostrx
    : :

    Tu

    quoque

    si vis.

    Cum

    ergo prcedictfe pertur-

    batioues tantum sint impedimentuin ut claroe distinctajque coguitionis, sic etiam verai sententia^ habendas, si cupias et evidenti cognilionis veritatem percipere, et quo evidentia illa recta ducere potest, judicando sequi, tu meutom prcejudiciis sic exue, ut neque gaudio, neque timore, neque spe, neque dolore,

    657

    DE C,0NS0LA.T10NE PHILOSOPHI^
    Cernere verum,

    LIB.

    II.

    658

    A
    :

    Spcmque
    Nec dolor

    fugato,
    adsit,
    est,

    Tramite recto
    Carpere callem
    25

    Nubila mens
    .

    Gaudia

    pelle,

    Vinctaqne frenis,
    Hoec ubi regnant.

    Pelle timorem,

    cupis intueriveritatemnotione cando ito- trit,umsmtta)"ecta, mctum, expellespemj neque segritudo p)ertineat ad

    INTERPRETATIO. mentem cum enim hx perturbationes dominantur evidenti, et ienere judimenti, tumeadem mens obicuratur, et detinetur, veremove Isetitiatn, remove
    :

    iaam

    luti

    toVniem vinculis.

    neque qualibet aliaperturbatione ductus sententiam


    fer^s : ut enini his aifectionibus, veluti quisbusdara nebulis, mens perceptura obscuralur, sic iisdem tanquam freni^ recte judicatura cohibetur Propterea Virgihus signihcaturus auimura lus atfeotibus obscuratum sua; etiam onginis obhvisci, camt vi /Ln.,
    ^- ""^^

    futuris, ajgritudinem prsesentibus. Sic Horatius Epist. I. i, epist. 6 :

    Gaudeat, an doleat, cupiat, metuatve quid ad rem? E,sdem numeri meminit S. Augustinus, S. Hieronymus, pluresque alii post Virgilium loco mos citato. Et certe quemadraodura quatuor principalibus ventis,
    :

    Hinc metuunt, cupiuntque dolent, gaudentqne


    Respiciunt clauscB tenebris et carcere cfeco.
    25. Gaiidia pelle.] Perturbatio versatur in
    :

    nec

    [auras

    reliqui veuti; sic quatuor principulibus perturbationibus reliquas perturbaliones possunt significari; quod non nemo, testiraonio Conimbricerisium, sic expressit

    quadam

    commotione mentis acorporeorta quamobrem cum commotio illa infinitis prope modis heri possit, definitus esse nou potest perturbalionura num.erus. Hic
    taraen uuraerantur quatuor perturbationum genera, quod novura nou est nam Gicero passim docet perturbationes esse quatuor, nerape Isetitiam, libidmem, ex quibus duas priores ait metum et xgritudinem nasci ex duobus opinatis bonis, lcetitiam quidem ex praesentibus, jlibidinem ex futuris; duas vero postemetum quidem riores ex duoLus malis opinatis,
    :
    :

    Spes levat arrectos metus alto a vertice fluctus Dejicit i liinc animum pulsat furibunda voluptas fluctus ceu fracti fluctibus altum Clamorem ingeminant piceis abscondita nimbis ^^c radios fuudit ratio nec vela guberuat.

    Inde dolor

    29. Nubila mens est.] Mens enim humana prfedictis perturbationibus comraota aut veritatem non percipit;aut si illampercipiat, ab assensione veritati quamobrera, veritatis perceptae danda prohibetur ejnsdem gratia, mens humana ejusmodi pertubationibus, ut reliquis preejudiciis liberetur necesse est.
    :

    LIBER SEGUNDUS.
    Argumentdm.
    dinis
    rico j I

    Philosophia,prssfatacausamsegritu-

    9S PROSA PRIMA.

    C nem

    meam modesta
    Si

    taciturnitate collegit, sic exorsa


    *

    est:l*
    i ,

    penitus
    ^
    ,

    cegritudinis tuae
    ^
    ^

    causas

    habi-

    Boetianx esse fortunx prioris affectum, rhetoBoetium persuadere conatur, ipsum non jynt te ^ i debere affligi de mconstantia fortwm quam noverat naturaliter inconstantem quamque ut dominam sibi proposuerat, quo ipsa ducere vellet sequendam.

    tumque cognovi,
    que tabescis '
    tibi flugis,
    ;

    fortunaj prioris affectu, desiderio^


    i
    i)

    more

    Posthajc

    paulisper

    obticuit",

    atque

    ubi'

    atteutio-

    ea tantum animi tuistatum, uuiiui ouioiaiiiu, ,^mutata pervertit. Intelligo multiformes illius * prodigii fucos, ^ d et eo usque cum iis, quos eludere nititur, (3) blandissimam familiaritatem,dum
    i
    <=

    -i-i sicuti tu oji,l.i

    IINTERPRETATIO.
    a

    Phitosophia.

    Fortuna.

    Nomf\irtunam

    Varias hujus monstri prxstigias. eo usque blandiri familiariter,

    mrjE.
    Attentionem meam collegit.] Qiiicunque enira voluerit mentem non solum praejudiciis exuere, sed etiam veris informare disciplinis, is animo attendat
    '

    Prodigii facos.] Prodigium


    ii

    si

    "credamus Ciceroni
    :

    aecesse

    est

    primum quidem

    ad causas prajjudicio:

    rum : deinde ad viam veritatisinveniendae hac eoim attentione, veluti prece quadam, Auctorem iumims /eritatisque Deurarogaraus, ut mentem nostram, qua in nos propeudet, benevolentia instruat. Haec autem meutis attentio non auditoris solum, sed ipsius etiam loquentissilentio exoitari solet : modesta, ut nunc
    dicitur, taciturnitate.
    ^

    ^)

    JEgritudinis
    sit,

    causas

    habitumque.] Eoc
    iila

    esi,

    id

    quo
    '

    idque in quo versetur

    se.gritudo,

    qua

    prsedictiones enim deor., et prsesensiones rerum futura rum quid aliud declarant nisi hominibus ea cjux sint ostendi, monstrari, portendi, prsedici :ex quo ilki ostejita, monstra, portenta, prodigia dicuiitur. Cum igitur fortuna ita sit inconstans ut prospera adversam, adversa prosperara veluti praidicere videatur, idcirco fortuna potuit hic vocari prodigium. Fucus vero herbae marinae genus, quo vestes tinguntur : unde Horatius Carm. 1. iii, od. 5 Ne^jue amissos colores Lana refert me dicata fuco.

    id vocatur

    quod prtEdicitfuturum
    N'at.

    inquit

    de

    mens

    Boetii afflicta jacet.

    Fortunxprioris affectu desiderioque tabescis.]Cnm jara constet ex prajdictis causam hujus aegritudinis esse perturbationem, superest diintaxat dicendum quapnam sit illa perturbatio. Optimeautera profertur fortuna; prioris aifectus et desiderium. Boelius enim videtur, hactenns lortunam prcsperam expertus,

    hanc temere credidisse immutabiiem unde tanto Qunc illius desiderio tenetur, ut dissipatis solidioris ejns corporis partibus, ut metallum igne solet, liquc:

    iien el solvi videatur,

    quod

    tabescere est.

    Quodautem mulieresprassertim illiusherbfficolore uti soleant ad mentiendum oris colorera, inde fleri poiuit, ut quodcunque mendaciura vocaretur fucus sicut simulata apis fucus appellatur. Varia autem sunt mendaciafortunae, quippequa?, hominis fallendi causa instar Protei, forraas se vertit in omnes : quocirca Philosophia dicere merito potest hic midtiformes fortunse facos ^ Et eo usque, etc.] Locus hic nonnullis ita videtur obscurus, ut gratia hujus intelligendi, putaverint addendum esse, exercet, aut saltem exercere. Sed nihil
    :

    659
    intolerabili dolore

    AN. MANL. SEV. BOETII.


    confiindat, quos
    a

    660

    insperata reli-

    tu

    querit. Cujus
    niscare,

    si^

    naturam, mores, ac meritum remif>

    nec habuisse te in ea
    ha?c in

    nec amisisse cognosces. Sed, ut

    pulchrum aliquid, arbitror, haud mul-

    quoque paulisper (5) a tua tranquillitate discesseris. Sed * tempus est, haurire f aliquid ac degustare molle, atque jucundum, quod ad interiora S transmissum, validioribus haustibus viam fecerit.
    tt>,
    ii

    tum

    tibi

    memoriam

    revocare laboraverim.

    Adsit igitur rhetoricBe suadela


    '

    dulcedinis,

    quae

    tum

    S3
    que
    3

    Solebas enim preesentem qnoque, blandientem"

    virilibus i

    incessere verbis,

    eamque

    de

    nostro adyto prolatis insectabare

    sententiis.

    omnis subita mutatio rerum, non sine

    Verum quodam
    est,

    quasi tluctu contingit animorum. Sic factum

    ut

    tantum recto calle procedit, cum nostra instituta hac musica^, Laris nostri j non deserit; cumque vernula, (10) nunc leviores, nunc graviores modos succinat. f-fl Quid est igitur = homo, quod te in mcestitiam luctumque dejecit? * novum " credo ali"^
    '

    IINTERPRETATIO.
    "

    Ex

    inopinato.
    j

    i c
    ^

    Grande.
    Gcnerosis Reprehendere.
    Philosophicis.

    Recte disserit. Philosophica.

    ^Rhetorica.
    ^

    Ars componendi canendique carminis.


    philosophise.

    "
    ''

    " Mancipium
    n

    Animo.

    Carmina
    Forte.

    cantet.

    sMentis. h Remediis.

    miJE
    addendum putaraus
    fortunm
    ficcos,
    et

    nititur eo iisque autem ille dicitur qui suavibus, sed fallacibus, utitur
    :

    enim reddi potest Intelligo B familiaritatem cum iis quos eludere blandissimum, dum, etc. Blandus
    :

    sic

    Toxica ne posseut seeva nocere

    sibi.

    Tu quoque cavisti coenando lam male semper, Ne posses unqaam, Cinua, perire fame.
    Sic mens humana auditis primum levioribus argu. mentis, aptior redditur ad percipienda graviora argumenta, quibus ab erronbus suis possit liberari. Propterea Philosophia firmiora deinceps argumenta propositura nunc incipit a levioribus, quae soluta partim, partimque stricta oratione exponit. Leviora autem haec argumenta dicit esse et suadelse ei rhetoricw
    sive
    : :

    verbis quo nomine nuUum aptius imponi potuit fortunai, tquippe quae si non verbis, saltem factis non minus fallacibus quam suavibus uti consuevit ut intolerabili dolore confundat, quos insperata reli:

    loquitur de

    suadela enim dulcedinis suadelss quidem suada estvirtus persuasiouis, qute antiquis dicebatur Dea hinc Grsecis vocatur ttsiS&j, id est persuasio; rhetoricse vero dulcedinis quia rhetores, ut mores et meritum. Natura hujus falsi numinis esset pote qui latius loquunturad discrimen dialecticorum, res cogitationis particeps: mores ejusdem, modus qui compressius, prseseriim placere sludeul ; nec cogitaudi mertium denique, bouum vel malum quod persuadent, nisi clara distinctaque noliune, quam abhocnuminesit quem enim fortunaerigitprospera. philosuphicis praeceptis acceplam referirai:s, utantur eumdem adversa depriniit. 2 De nostro adyto prolatis.] Id est philosophicis ^ hinc Tuilius ait sine philosophia non posse fieri eum. quem quserimus, eloquentem : hinc ipsa Philosophia prfpterquam sacer locus quo nuUi, est Adytum enim nunc asserit, suadelam tum tantum recto calle proceadytum quippe nomen Graesacerdoti, adire fas est cum ab a quod vocant privaticum et Svm, quod est dere cum philosophica instituta non deserit. Denique quod Philosophia rhetorica haec argumenla proposiingredior, ortum quaraobrem ethnici locum ex quo turasit stricta oratione, idcirco musicaLaris philosovEn. n, reddebantur, vocabant dSnrcj oracula phici vernula modos succinat, necesse est. Musica V. 114: enim est ars non solum canendi, sed etiam compoSuspensi Eurypilum scitatum oracula Phcebi. nendi carminis musica quippe non secus ac museum Miltimus isque adytis.hcec tristia dicta reportat dicitur a musis; at musioa est Laris philosophici Cum igitur suum dicatur esse PhilosophiEe templum, vernula quoniam vernula sive verna est mancipium sua oiacula suum etiam erit Philosophis adytum, ex mancipio natum in quo differt a servo, qni non suas sententias proferat ; quibus sententiis e.x. quo musioa autem dici nascitur, sed tit alterius juris dum prosperitatem haberet, cffiterorum potest manoipium ex mancipio philosophiae natum Boelius, oratorum more, uti solebat ad incessendam prsescntem si quidem musica orta est a Musis, qure philosophiw, blandientemque fortunam. veluti ancill quaedam famulantur. De Laribus vide ^ Omnis subita mutatio, etc.] Mens humana tanta 1, I, prof. 3, not. 4. necessitudine conjuncta est, primum quidem cum = /iomo.lModus isteloquendi est superioris, aut huraano corpore, deinde cum rebus e.xternis, his ut ejns saltem qui significat, se nullam cum eo, quem sic corpore male D alloquitur, familiaritatem habere. Sic Tereniius mutatis illa mutetur cogitando sic non sine quadam animi affecto mens dolet Frohjuppiter, inquit, tu homo adigismead insaniam. Kgritudine avellimur a patria. ab amicis, ab opibus ; liomo non sim, Mon ami, je Sio Petrus Lucte xxii atque ha?,cmutalio tantu magissentitur, quauto magis nen suis point. Hinc autem Philosophia incipit suas subita nam, utaitS. Gregor. homil. Zo,minus jacula ratiunculas rhelorice proponere, quas si ad dialectigravius nocet quodcunque feriunt quse prsevidentur cam formam revocare conatus fueris, nonuullas inexpertum accidit. nec mirum noanimadvertere poteris repetitiones * Tempus est.] Gontinuata ea, quam Philosophia tum quippe, quod Zeno disit, rhetoricam palma;, supra adhibuit, comparatione, a curporibus notis ad dialecticam pugno similem esse, quod latius loquementes cognosceudas eadem Philosophia uunc prorentur rhetores, dialectioi autem oompressius : sic organa, quemadmodum gustus greditur, Scilicet loquitur Seueca. Quidquid sit, duas praesertim hi. haustis primum teuuioribus mollioribusque cibis, advertimus ejusmodi ratiunculas. ipso usu ita disponuntur, ut gravioribus postea susNovum credo.\ Prima rheturicce ratiuncula, qua' tinendis fiant apta, juxta illud Martialis, Epigram. sic videtur pusse contrahi.Cummens humana, quem1. v, epigr. 77 admodum et corpus veteribus usitatisque non commoveatur, tua mens, o Boeti, non debuit fortuna' Profecit poto Mithridates saipe voncno,

    Naturam, mores ac meriium.] Philosophia adhuc fortuna, ethnici>rum more, veluti de


    :

    quodam numine

    mente

    diceret, sic

    junde quemadmodum de quadam de fortuna nuno dicit naturam,

    '^

    661

    DE GONSOLATIONE PHILOSOPIIIyE A
    semper ejus mores sunt, propriam potius in ipsa mutabilitate constantiam (3). Talis eratcum blan-

    LIB.

    II.

    662

    quid, iiiusitalumque vidisti. Tu, fortunam putas erga


    te esse

    utro mutabilitas,

    neo formidandas fortunae minas,

    mutatam?

    erras. Hi

    nec exoptandas

    facit esse blanditias.

    W5

    '

    Postremo

    ista natura. Servavit circa te

    ajquo animo toleres oportet, quidquid intra fortunaj


    (1

    sui

    arcam

    geritur,
    si

    cum semel jugo


    sponte

    ejus colla submise-

    diebatur,
    ret.

    cum

    tibi falsjc
    :>

    illecebris felicitatis allude-

    ris. ei,

    Quod

    manendi abeundique

    scribere

    Deprehendisti

    coeci

    nummis ambiguos
    ",

    vultus.

    quam

    tu

    dominam

    elegisti,

    legem velis nonne ' in(ii)

    Quae sese adbuc


    Si

    aliis velat,

    tota tibi prorsus innotuit.

    jurius

    fueris, et impatientia

    sortem exacerbes,
    f

    probas

    i>,

    ulere moribus

    ne queraiis.
    abjice

    Si perfi-

    quam permutare non


    mitteres,

    possis? Si

    ventis vela

    comflatus

    dam

    perhorrescis, sperne

    atque

    perniciosa

    non quo voluntas

    peteret, sed

    quo

    ludentem.
    (tO) h<BC

    Nam
    te,

    quae

    nunc

    tibi est tanti

    causa moeroris,
    Reli-

    impellerent, promovereris. Si arvis semina crederes,


    feraces inter se annos, sterilesque pensares. Fortuna;
    te

    eadem

    tranquillitatis esse debuisset.

    quit

    enim

    poterit esse

    quam non securus. An


    et

    Velicturam

    nemo unquam

    vero tu pretiosam aestimas

    peres.

    regendum dedisti, dominffi-moribus oportet obtemSffi Tu vero ^ volventis rotffi impetum reti-

    abituram felicitatem?
    nec mauendi
    iida, et
    si

    cara tibi est fortuna prcesens


    discesserit, allatura

    nere conaris? At

    omnium mortalium

    stolidissime

    si

    cum

    moe-

    manere

    incipit, g fors esse desistit.

    rorem? Quod

    nec

    ex arbitrio retineri potest, et

    B
    Abgumentdm.

    99'

    calamitosos fugiens

    facit,

    quid est

    (15)

    aliud fugas,

    quam
    efiim

    futurae

    quoddam

    calamitatis indicium?
    est, suffecerit
    :

    Neque

    Fortima instar Euriin instabilis, non solumplures, sed eumdem hominem unius horse spatio erigit deprimitque.
    Hffic

    METRUM

    PRIMUM.

    quod ante oculos situm

    intueri.
    in alter-

    cum superba

    verterit vices dexlra,

    Rerum
    "
    f)

    exitus prudentia metitur

    eademque

    Esaastuantis rnore fertur Euripi;

    INTERPRETATIO.
    Fortunae varias formas.

    Fortunam. " Ejusdem fortuuae. ^ Regnum.


    "

    Injuriosus.

    Navigares. Fortuna. Ubi hsec fortuna alternaverit vices manu imperiosa eadem rapitur instar Euripi exundantis; fortuna crudclis conculcat subito principes metuendos, et statim
    '

    NOT^.
    eventu commoverit, nisi hic novus fuerit et inusitaArea autem dicitur locsu vacuus quasi exaruerit cum semper lus. Atqui nibil hicnovi, nihil inusitati nco possit quidquam generare. Sic vicinitas dium et ubique fortuua fuerit in sua mutabilitate constans, a?dibus vucans dicitur area. Sic etiam locus frumentis ut nunc experiris. Quare tantum abest, ut fortuna terendis destinatus vocatur area. Potuit autem Philoha3c debuerit tibi esse tanti causa inffiroris, ut potius C sophia propter hujus ultimi loci similitudi.iem, muneadeni tranquillitatis causa esse d ehmisni reliquit d um hunc appellare fortunte aretwn quod sicut in area enim te, quam non relicturam nemo unquam poterit fruraentuin a tritore, sio in mundo homines a forluna
    :
    : :

    abituram certus esse debet prudens, quippe qui etiam futura prospioit. cur Philosophia Hio porro addendum duntaxat nunc dicat cxci numinis ambiguos vultus'! Fortuna nimirum antiquis erat. 1" quidem numen, quod ignoratis plurium effeetorum causis, hrcc non nisi a fortuua, quam propterea numen vocabant,
    esse securus
    :

    imo quam

    esse

    nuno huc nuno


    versentur.
    ^

    illuo

    prosperitate
    :

    vel

    adversitate

    oriri

    posse

    quod temere nuno probos

    arbitrabantur. 2 Numen csecum, sive malis, nunc improbos

    bonis afticeret; sive etiam quod eos plerumque efliceret cae.cos quos complecteretur. 3 Numen gerens
    vultus, quod saxi instar giobosi, oui idoirco fingebatur, volubilis quos paulo ante benignn vultu erexerat ad gloriam, eosdem severo ad infamiam traduoeret. Sic Horat. de Gyge ceoinit Cirm. I. II, od. o

    Veteres quippe fortunam, non modo csecam et furenti similem, verum etiam volubili saxo pendentem effinxere, qiiod fortuna iisdem videretur omnia non soium temere et oajco impptu administrare bonis adversa, malis honiinibusjprospera, sed instar globi vaga, necessitate quadam (natura; volvi adeo ut non minoris esset stuItiti8e,>fortune, quam siderum reluctari conversionibus. Propterea Baptista Mantuan.
    Volveiitis
    rotse.]

    Fortunx

    ambiguos

    iiisistere

    Fidite virluti, fortuna fugacior undis Non ruanet.


    * Quod vooant iambicum Hypponactium. Est autem carmen constans es uno genere versuum, quorum quilibet sex pedibus constans, paribus quidem iambum, imparibus vero spondeum saepius habet. \.

    ...

    Quem

    si puellarum insereres ohoro Mire sagaces falleret hospites, Discrimen obscurum sohitis Criuibus ambiguoque vultu.
    '

    Verterit vices.]
    :

    Qnss.

    alternis fieri

    solent, ha;c

    Postremo sequo

    ratiuncula,

    animo etc.] Altera rhetoricse qua? sic videtur posse exprimi. Quicun, :

    alterius jugo sponte submisit, is mores ejus patienter ferat, necesse est injurius alioqui fuerit cum sibi, tum suo principi : principi quidem, si

    que sese

    appellamus vices hinc vicissim idein quod alternis. Fortuna autem propter nativam suam inconstantiam omnia alternis mutat, modo pluribus, modo uni prospera et adversa quod ila frequens et notum, ut Latini fortunam appellent vicem ita Cicero passim, mihi, inquit, necesse est etmeam et aliorum vicemper:

    eidem manendi abeundiquc legem velit scribere sibi vero, si impatientia sorlem exacerbat, quam permutare non possit. Sio navigantes et seminatores, quod se suaque elementis commiserint, ad nutum non appellunt, metuntque. Cum igitur, o Boeti, te foriunse jugo
    :

    valde et nie e: vestram vicem doleo. 1. Dextra superba.] Pars pro toto fortuna autem Horatio et aliis dioitur superba; quod hominibus altior, hos ad nutum videatur regere. Sic Seneoa in Med., V. 20b
    timescere
    :

    sponte submiseris;
    ;

    fortunam dominam sponte elegeris cum fortunse te reqendum dederis, lequo animo tolercs oportet, quidquid inlra fortunse aream geritur
    tu

    cum

    Sceptris superbas quisquis admovit


    2.

    manus.

    dominse moribus oportet obtemperes.

    Fxsestuantis Eiiripi.] Euripus vox Grseoa signialius arte, alius ficans fretum. Duplicis est generis natura factus. 1 Euripus artificiosus, alveus estma:

    663 SS

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    664

    Dudum tremendos

    saeva proterit reges,

    S PROSA
    Argumentdm.

    II.

    Humilemque vicli sublevat fallax vultum; Non illa miseros audit; haud curatfletus,
    Ultroque gemitus, dura quos
    fecit, ridet.

    Sic illa ludit, sic suas probat vires,

    9S

    Suique

    magnum

    monstrat ostentum,

    si

    quis

    Philosophia introducit fortunam, quse opes dignitatesque sui juris esse causata, exemplo cceli, terrse et maris probat, se potuisse hsec, absque ullius injuria, ad arbitrium ut Crmso, cseterisque, sic Boetio et dare et auferre.

    Visatur una stratus ac felix hora.

    Vellem auLem pauca tecum

    '

    fortunas ipsius verbis

    INTERPRETATIO.
    mendax
    erigit 'caput
    afflictos
    :

    non audit

    abjectum hominis subacti. Hgec non flectitur lacrymis, et ridet


    crudelis est causa.

    fortuna ludit,

    sie

    probat vires suas,

    et

    oslentat ingens

    sponte questus,

    quorum ipsa

    Sic

    miraculum suse virtutis quando hac agente, homo videtur simul miser et beatus eadem hora.

    idem

    gnitico opere aquas in


    sit

    morem

    fluvii

    deducens, qui in

    cum
    7.

    igitur fortuna ultro

    rideat

    miseros, quos ipsa

    lioc diftert a Nilo pariter

    artificioso,
    :

    quod Nilus

    hic

    fecit inique,

    merito nunc vocatur dura.


    :

    major, Euripus vero minor de utroque loquitur Tullius II de Leg. Ductus, inquit aquarum, quos isti Nilos et Euripos vocant, quis non, cum hsec videat, irriserit? 2 Euripus naturalis est pars maris inter Aulidem Boeotiae portum, et Eubceam insulam, cujus
    I. ix, et Plin. 1, ii. Hoc mare non instar Oceani eestuat, sed septies saepiusque, unius diei et noctis spatio, tanto impetu recurrit, vutentos etiam ac plenis velis navigia frustretur quod nimirum aqua; huc prajcipites objicibus insulis undique remittantur propterea nunc dicitur exsestuans. Atque inde factuni est ut fortuna, cogitatio liumana, aut qua?libet alia res rautationi valde obnoxia, diceretur instar Euripi inconstans. Philosopiiia demum eam, quam soluta oratione incosperat, fortunee inconstautis probationem versibus coQtinuans, ejusdem inconstantiam ostendit etiam in regibus. 3. Proterit reges.\ Fortuna aliquando ipsos etiam reges et imperatores imperio et potestate exuit. Sic Lacedsemonii, ut ait Jilianus, cum Thebanorum domini essent, adeo rursus ab illis fuerunt subacti, ut Thebani non solum Peloponnesum pervenirent, verum eliam Eurotam transirent, et Lacedxmoniorum terram devastarent. Sic, referente Ammiano Marcellino, Dionysius geatium quondam terror, Corinthi litterario ludo praefectus fuit. 4. Victi sublevat vultimi.] Eadem fortuna victos nonnunquam erigit. Sic Amyntas Macedo, ex prsedicto jEliano, cum ab accolis fmitimisque barharis victus regnum perdidisset, statuebat apud animum suum regionem etiam in universum relinquere, tantum ut vitam salvam et incolumem se7'vare posset. Dum in his anxius ageret, quidam ad eum dictum Hellopidse protulit. Itaque occupato illo loco coUectisque militibUs, recuperavit imperium. Sic ex eodem auctore, Dion llipparini filius in exsilium missus a Dionysio cum bis mille militibus eum rursus expugnavit. Ita effecit, ut in quo statu ipse fuisset antea, in eum jam sux calamitatls ha^c fortuna. vicissitudo auctorem detruderet. Atque ' tantum malum videtur, hanc ul inter cajteras calamitales imprecetur Megajra apud Senecam in Thyeste,

    R huc

    meminit Strabo

    Sic illa ludit.] Ludere ille dicitur, qui temere illucque discurrit verbura enim a Lydis, qui ex Tjrrheno duce, in Hetruriam concessere, ibique extraurdinarios illos raotus, quos postea ludos sive circenses, ejus theatrales vocaverunt, invexere. Hinc ludiones sive ludii, nimirum pueri puberes, elegantibus tunicis induti, galea insuper, ense, et parma armati, qui circensibus et theatralibus pompis incedere solebant, veluti pomp6e duces, Saliis similes : quorum meminit Ovid. i de Art :
    Asia,

    Dumqne rudem prEEbenle modum tibicine Thusco Ludius sequatam ter pede pulsat humum. Propterea Horatius beilum vocat ludum Marlis Carm., od. 2
    :

    1.

    Heu nimis longo

    satiate hido,

    Quem
    Acer

    juvat clamor, galeaeque lasves,

    et

    Mauri

    peditis

    cruentum

    Vultus in hostem.

    fortuna non solum rideat, ut jam C dictum est, sed etiam temere nunc huc, nunc illuc discurrat, instar Jlartis, prospera niodo, roodu adversa optime perhibetur ludere. Sic fortunaj accessum recessumque idem Horatius vocavit ludum Carm.
    . .
    .

    Quamobrem cum

    I.

    II,

    od.

    Motum

    ex Metello consule civicum Bellique causas, et vitia, et modos Ludumque fortuUcB gravesque Principium amicitias et alma.
    xi, v.

    S.cut Virgil. JEn.

    426, cecinit

    Multos alterna revisens


    Lusit, et in solido rursus fortuna locavit.

    Sic suas probat vires.] Continuatur praedicta simiqui enim ludunt, hi suas certando experiunlitudo tur vires. 8. Ostentum.] Opus tantum ut dignum videatur, quod velutiad mirabile digito oslendatur. 9. Una stratus ac felix hora.] Maximum sane levis
    :

    fortuna argumentum Putant nonn inconstantisque ^n\h horam hic siguificare d,em sed quo brev us en> porisspatium /(ora notabit, 60 magismentem loquen;

    tis

    Philosophife manifestabit.

    V.

    33

    Dubia violenta domus Fortuua reges incertos labet. Miser ex poteute fiat, ex misero potens, Fluctuque regnum casus assiduo ferat.
    3.

    Non

    nam
    6.

    ilta miseros audit.] Fortunam quippe insaesse et cascam et brutam perhibent phiiosophi,

    ex Cicerone.
    te ridere

    Ultro gemitus, dura quos fecit, ridet.] Dudum est eum prsesertim qui ex beato faclus est mi:

    tuam enim misericordiam potius quam risum durius eum, cujus miserias deberet provocare tanti enim criminis te potius injustus auctor fueris oporteret poenitere sed durissimum id sponte exsequi necessitas enim qua aliquando etiam inviti ridemus, posset ejusmodi risus atrocitatem minuere
    ser
    :

    ille

    Fortunse verbis.] I. Philosophia loquentem fortunam in omnibus rebus, inquit Cicero introducit de Inv., similitudo est salietatis mater quam Philosophia varietate occurrens satietati, deinceps utilur illo loquendi modo quem rhetores vocant conformationem, quaa tunc est, cuni aliqua, que non adest persona, contingitur quasi adsit. Et certe cum injustum videatur, quempiam damnari inauditum, non immerito fortuna nunc introJucitur, suam in Boetium de ipsa fortuna graviter conquestum causam defensura at Philosophia vult, se prtcside, verba fortunae a Boetio attentius considerari, no hic aut pra^cipitatione aut prEPjudicio actus sentcutiam iniquam de

    nam
    I

    ipsa furtuna ferat. Potest autem hic fortunaj sermo sic contrahi. Si iniquum est, iuquit, te de eo conquerinumine, a quo non modo nuUam injuriam, sed

    665
    agitare.
    tu,
    '

    DE CONSOLATIONE
    Tu
    igitiir
    i),

    PIIILOSOPHIi!; LIC.

    II.

    anjuspostulet, animadverte. Quid


    ^

    caeteraque talia mei sunt juris.

    homo
    "'

    ream me

    cotidianis agis querelis?

    gnoscunt

    mecum

    veniunt,
    si

    Dominam famula; come abeunte discedunt.


    quji;

    Quamtilji fecimus injuriam^Qua?. tuatibidetrasimus bona? iOI Quovis judice deopum, dignitatumque

    Audacter affirmem,
    quereris, nuilo sola

    tua forent,
    perdidisses.

    amissa con'"

    modo

    lOS
    ? '*

    An ego

    mecum

    possessione contende. Et,

    '

    si

    cujusquam

    meum
    '^

    jus exercere prohibebor

    Licet co;lo,

    mortalium proprium quid horum esse monstraveris, ego jam tua fuisse, quos repetis, sponte concedam.

    Cum

    te

    matris ex utero natura produxit,


    (5)

    "

    nudum
    c

    rebus omnihus, inopemque


    fovi, et,

    suscepi, meis opibus


    nostri facit,

    quod

    te

    nunc impatientem

    fa-

    vore prona indulgentius educavi, et

    omnium,

    qua?

    eosdemque leuebrosis noctihus terra?, vultum nuno Uoribus frugibusque redimire, nuncnimbis frigoribusquecon'' Jus est mari, nunc ' strato requore blanfundere. diri, (b) nunc procellis ac fluctibus inhorrescere. Nos ad constantiam nostris moribus alienam, e inexpleta
    proferre lucidos dies,

    condere.

    Licet anno,

    mei sunt juris, d aftluentia et splendore circumdedi. Nunc mihi retrahere manum " libet, ' habe gratiam, " velut usus alienis non habes jus querelfe, tanquam
    :

    hominum

    cupiditas

    alligabit?

    Hkc

    nostra

    vis est,

    hunc continuum ludum ludimus. Rotara volubili orbe versamus, inUma summis, summa infimis mutare prorsus tua perdideris. Quid igitur ingemiscis? nulla gaudemus. Asoende si placet, sed ea lege, uti ne, ludicri mei ratio poscet, descendere (10) inju(10) tihi a nobis est allata violentia. ' Opes, honores. B cum
    t

    INTERPRETATIO.
    ^"

    JEquum

    sit.
    ^

    6
    "

    Dicet fortuna.
    Officiosissima.

    Plaeet. Placido.

    s Insatiabilis.
    ii

    Abundanlia.

    Ludi.

    NOT/E.

    quodcunque habueris bonum, accepisti, injustajsunt prorsus et iniqua; illa;, quibus me quotidie aftiois, quideni non modo nullam tibi inquerela si tuli injuriam ; opes et dignitates, ut pole meas, auverum etiam quidquid habuens honi, op im ferendo videlicet et dignitatum, illud totum mihi, tanquam illarum dommaj debes quemadmodnm coelu, unde nox, debetur dies terra?, unde sterilitas, debetur fertilitas; mari, unde tempeslates, tranijuillitas; Jovi ipsi, unde raala, bona dehentur. Sic Crcesura, sic
    :
    : : ;

    unde fortuna hic. Cum <e,inquit, matris ex iitero natura produxit, nudum rebus oninibus inopemque sustur
    :

    cepi, meis opibus fovi, indulgentius educavi, et

    omnium

    regem Persarum, ahsque ulla eorum injuria, excepi. C Tu igitur anjiis poslulel, animadverte. homo.] Jam monuimus, nos sic oompellare eos cum quibus volumus videri nullam nos habere fami'

    liaritatem. Pros.

    hujus

    libri.
    :

    Cotidianis.] Alii scribunt qvotidianis pro diversa scilicet hujus vocis interpretatione si enim quotidianum dicatura quot sive singulis diebus, utpla:

    cet Cornuto apud Cassiodorum; quemadmodum dicitur cjuot oalendis, quot mensibus, quot annis, optime scribitur quotidianum si vero dicatur a continenti die, sicut dici putatMarius Victorinus 1. i, scribendum
    :

    erit
    '

    cotidianum. Quovis judice.] Cum nemo judex fuerit in sua oausa, bene fortuna ad judicem provocat sed ad quemlibet melius, ne ulla sil anteoccupalionis sus:

    picio.

    hic jus est possidendi. SicutTuU. pro Quin. bonorum possessio spectatur, inquit, non in aliqua parte, sed imiversis quse teneri et possideri possunt. ^ Si cujusquam ??zo!'iaHwm.]Fieriposset ut quEe Boetii non sunt bona, heec quorumdam aliorum hominum essent; tamen ne ullus supersit conquerendi loous, fortuua ponit nullius hominis propria esse, qua3
    *

    Possessione.]

    Possessio

    p.

    juris sunt, afftuentia et splendore circumdedi. et referre gratiam sic differunt, ut habere sit cogitatiunis, agere seepius sit verbi, et referre sit operis boni in eum a quo beneficium acci^pimus. Proplereo TuUius, pro Corn., Ommbus, inquit, amicis saluti mese, si minus ad referendam gratiam satisfacere potui, ad prsedicandam certe et habendam satis sum facturus, et alibi passim. ^ Velut usus alienis.] Bona enim animi, utjam diximus, nostra sunt; csetera aliena, et ipsis, si placet, fortunte nutibus subjecta. ^ Opes, honores, cseteraque taliamei sunt juris.] Jam id fortuua probat,- praedicta corporis bona isua esse autem probat argumento vulgari effectum censetur effectum recedente, illius causce, qua accedente aut illud adest aut ahest propterea dies censetur efl'ectus solis, quod praesente aut absente sole, dies est aut non est sed illa est, inquit fortuna, inter me et prcediola bona necessitndo si qmdem mecumveniunt, me abeunte discedunt. Adde quod hsec hona aut tua sunt, inquit, aut mea sed tua non esse ex hoc est evidens, quod si tua forent, eadem nullo modo perdidisses quandoquidem bonorum, quoe tua sunt, ita dominus es, hceo ut, nisi prius volueris perdere, non perdas hsec autem bona, quse amissa conquereris, nunquam voluisti amittere. "> .-in ego sola.] III. Fortuna probat exemplis, se prfedicta corporis buna jure posse dare et auferre quod deterior esse non debeat fortuna>, quam ca>,terarum causarum conditio. Exempla autem ista sunt
    '

    qux mei

    Habe gratiam.] Habere, agere,

    quatuor.
    Licet ccbIo.] Primum fortuna; exemplum. Coelum quem continet, preesente diem lucidum faoit sed idem ooelum, sole absente, noctem facit tenebrosam : de die gratulantur, de nocte non queruntur
    sole,

    "

    deinoeps enumerabit bona. Nudum rebus omnibus.] II. Fortuna causatur, sua esse bona, quae Boetius oonqueritur se amisisse. Cum homo es duplioi parte constet, mente nimirum et corpore, propterea bonum hominis, quod vulgo definitur id quod homini est conve^iiens, duplicis est generis: alterum mentis, alterum corporis. Bonum mentis versatur in cogitatione, ea prcesertim cujus hoiiio domiuus est atque in ejusmodi bonum fortuna nihil poLest. Bonum vero corporis in hoc pra;sertim consistit, quod homo ex utero suscipiatur susceptus foveatur; fotus educetur; educatus opibus et dignitatibus oumuletur; qua? omnia fortunse esse dicun>
    :

    homines.
    anno terrx vultum.] Secundum fortunae Ten^se vultus, juvantibus astris, nunc floribus frugibusqueredimitur; nune nimbis frigoribusque confunditur : de floribus frugibusque gratias homines habent de nimbis et frigoribus querelas non profe^

    Licet

    exemplum.

    runt. '' Jus est mari.] Tertium fortunae exemplum. Mare nunc strato xquore blanditur nunc procellis ac fluctibus inhorrescit, tranquiilitatem homines arbitrantur
    :

    66-;

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    668

    riam putes. An tu mores ignorabas meos? ' Ne- A a te non tota discessi? (Juid si haec ipsa mei mutabisciebas Croasum regem Lydorum Cyro paulo ante litas justa tibi causa est sperandi meliora? Tamen J ne animo contabescas, et intra comraune omnibus formidabilem, mox deinde miserandum rogi flammis traditum, misso cojlitus imbre defensum? 103 regnum locatus, proprio jure vivere desideres.
    i>

    Num

    te prasterit

    Paulum Perses

    regis a se
    ?
    ^

    capti

    calamitatibus

    pias impendisse

    lacrymas
    ?

    Quid

    METRUM

    II.

    tragoediarum clamor aliud

    deflet, nisi indiscreto ictu

    15

    fortunam
    tulus
    htpo'j
    1=

    felicia

    regna vertentem
    77i6ojc,
    (5)

    Nonne adolescenl'i'j.

    ouo

    ro'j;

    tov

    f/.=v

    y.xy.oyj,

    to'j

    <?

    Ahgumentdm. Quo major, inquit forluna, opum honorumque accessio, eo magis, crescente eorumdem cupidilate, komo videtur egere.
    Si quantas rapidis flatibus incitus

    zaViv,
    si

    in Jovis

    limine jacere

    didicisti?

    Quid

    uberius de

    bonorum

    parte sumpsisti? Quidsi

    Pontus versat arenas,

    INTERPRETATIO.
    =

    Meam
    Duo

    h
    c

    ludendi consuetudinem. Miserias flevisse non sine pietate.


    dolia,

    d Quidquid sit. Quamvis maxima ubertas afferat tam multas

    divitias,

    bonorum.

    unum quidem malorum, alterum autem B manu nunquam cessante fundere, quam multas arenas mare commotum vehementibus ventis volvit; aut quam
    NOTjE.

    sed procellam non putant injuriam quare ergo, inquit fortuna, nos ad constantiam nostris moribus alienam, inexpleta hominum cupiditas aUigabit ?

    favorem

    ram in terris sortem M sic expressit


    :

    habiturae

    quod Homerus

    Iliad-

    Dj ludo et de rota fortunae jam dictum est hoc libro. Hic autem fortuna dicitur ludum ludere; sicut Terentius dixit gaudere gaudium, Cicero servire servitutem; vulgus vivere vitam. * Nesciebas Crmsum.] Crcesus ultimus res Lydiae, dilissimus, a Cyro rege Persarum victus fuit; cumque iterum rebellasset, iterumque victusesset, ignibus addictus, de pyra clamavit, o Solon, Solon, Solon interrogante Cyro, quis ille Solon esset, ait Croesus Solon vir sapientissimus olim me monuit neminem esse in hac vita felicem, qnod nunc experior. Tunc Cyrus varietatem fortunaj cogitans, ignem quem jusserat exstingui, vidit coelo famulante requod Ausonius sic expressit lib. de Ludo primi
    ; : :

    Prceterea pofuisse Jovem duo vasa loquuntur Ante fores primoque domus in limine coeli.

    Quae sint muneribus dandis mortalibus aegris Plena, bonis aliud, pejoribus illud abundet E quibus, ut voluil, Deus, omnia sortibus ccquis Distribuit generi humano, simul omnia miscens, Nuuc bona, nunc mala; nuuc IcBva, nunc lancesecunCui mala coutigeriut, curae huucexponit iniquse. (da; Tristihus serumnis, miserique laboribus cevi Vivet enim neque diis gratus, neque gentibus
    :

    104

    (ullis.

    Doctrinam hanc didicerat Boelins adolescentulus


    sive

    quia Athenis, ubi ab adulescentia studuerat, vasa haec in templo Jovis descripta proponebantur sive quia placita Platouicorum doctus fuerat. Quartum porro illud est exeraplum, quo fortuna septem sap. ^ utitur ad prubandum se merito potuisse Boetio proClamore magno ter Solonem nuncupat. spera et adversa inferre ex quo concludit, se propQua voce Cyrus molus e.xstingui jubet ter boua, gratia potius quam propter mala, injuriis Gyrum per omuem. et destrui ardeutem pyram debere affici. Pra?sertim cum nullum sittempus, qno Et Gommodum profusus imber nubibus Repressit ignem. fortuna non videatur Boetio raagis favere quam noprae.terito enim, quo opibus et dignitatibus cere ^ Num te prseterit Paulum Perses regis.] Perse Phidonatus fuit, plus boni accepit quara raali Vberius, lippi lilius, ultimus Macedonum rex, victus fuit apud iuquit fortuna, de bonorumparte sumpS'Sti: prtesenti, Samothracas a Paulo jEmilio, Romano consule, et quo constantes saltem amicos Libet, etiam aliquid cum filiis in triumphura ductus hunc ut captum ad boni obtinet A te, iuquit eadem fortuna, non tota se rapi vidisset Paulus, ejus fortunam miseratus tlefuturo denique, quo pristinas suas opes didiscessi vit, et assidere sibi jussit. Plutarchus in vita jEmilii gnitatesque recuperare potest; felicior forte erit addit, viclum Persen inedia se confecisse, aut certe IIxc ipsa mei mutabilitas, inquit furluua, justa libi ob ereptum somnum interiisse. causa est sperandi meliora. Quanquam autem nihil ' Quid tragce.diai-um clamor.] Tragoedia est carmen horum esset durandum quaslibet enim societatis gravissimum, quo principum virorum calamitates lualicujus pars commuoibus tenetur suae societatis lectuoso quodam exitu terminatee depingnntur quagibus nc iKitur animo contabescas et intra communc mobrem tragoedia diftert a coraoedia, quae tranquillo '''^'""" ''""'^"*' ^'"''^ '''"''^ """"^ '' ^^^'' laetoque exitu continetur: unde Horat. Carm.,6d. 1
    : : : :

    i'i

    Paulum

    severae

    Musa

    T"'*"* U deres.

    tragoediae
    ' Carmen constans duplici genere versuum alternorum, quorum prior Asclepiadeus spondeo, dactylo syllaba, et duohus dactylis conslat, posterior

    Desit theatris.

    Hinc tragoedias movere dicuntur illi qui tumultus quosdam excitant cui favet nominis interpretatio aiunt enim nonnulli tragoediam diciquasi rpv.-/aSia.'j a Tpaxij!; aspev, quod agat de rebus duris atque asperis, uti de caedibus ac raortibus heroum. Propterea nunc merito dicitur tragmdiarum clamor nihil aliud deflere, nisi indiscreto ictu fortunam felicia regna vertentem. ' Auo Tou; 7Tiflou5, etc, duo dolia, unum quidem malorum, alterum autem bonorum. Nimirum Platonici videntes hominum mentes, quas conditaslonge prius, quam corporibus conjunctas arbitrabanlur, miseram unas, alias felicem vitam agere, tinxerunt, duo ante fores Jovis esse vasa plena, unum quidem bonorum, alterum malorum, quorura alterutro potse nieutes in corpora infunderentur, felicem proplerea aut mise:

    cum

    Pherecratius spoudeo, dactylo, et spondeo. Excipitur tamen versus decimus octavus, cnjus primus pes est anapaestus sitis ardescit habendi: nisi, ut conjicit Ascensius, legi debeat, vis ardescit habendi.
    :

    Speciatim Eusinus est, generalim Pontiis.] i. mare, quod frequentissimum est apud poetas vide
    :

    nietr. 2 lib.

    i,

    v.

    14.
    :

    sed alii 2. Arenas.] Quid sit arena, nemo nescit arenam, alii harenam, pro duplici nominis hujus interpretatione, scribunt vei enim vox ista oritur ab arendo, quod arida bibulaque sit: sicut Horatius arenas saepius vocat tt7'en(es;turaquo scribitur arena; vel oritur ab hxrendo, quod aquas hauriens hsereat, fu:

    669

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPlIIiE
    Aut
    qiiot stelliferis edita noctibus

    LIB.

    II.

    670

    A
    20

    Sitis

    ardescit habendi?

    Coelo sidera fulgent;

    Tantas fundat opes, nec retrahat Pleno copia cornu


    :

    manum

    flO Nunquam dives agit qui trepidus gemens Sese credit egentem.

    B08 PROSA
    Argumentum.

    IH.

    BO Humanum

    miseras haud ideo genus

    Philosophia,

    quidquid

    hactenus sive

    Cesset flere querelas. Quamvis votalibens excipiat Deus


    Multi prodigus auri,
    claris avidos

    soluta, sive stricta oratione dictum, illud leve quoddam esse doloris remedium confessa, bona comme-

    Et

    ornet honoribus,
    :

    Nil

    jam parta videntur

    morat, qux, duce fortuna, Boetius a curatoribus, populo, uxore, et liberis, puer, adolescens, maritatus, et pater accepit, quseque propter fortunse varietatem, quod abierint, abiturx pariter hujus miserix argu-

    Sed qusesita vorans sseva rapacitas


    Altos pandit hiatus.

    mentum

    essepossunt.
    " si

    His igitur

    Quae jam praecipitem frena cupidinem


    Largis

    quid profecto contra


    quid
    est,

    pro se tecum fortuna loqueretur, t hisceres non haberes. Aut si


    tuearis, proferas

    Certo fine retentent, cum potius rauneribus fluens

    quo querelam tuam jure

    oportet; dabimus dicendi locum.

    Tum

    ego';

    Spe-

    INTERPRETATIO.
    staMi tcrmino ,^ avaritiarn inconsidet-aiamj^ multa astra, productanoctibus stellatis, in ca.lo micant B tineant ' '^-'--'''"" ardor ''""" cumulatus '"" " "<: '-" habendi '" donis amplis quandoquidem IJomines tamen 'non propterea desistent queri misere. crescit magisacmagis. Quicunque pavidus et suspirans Etiamsi Deus plurimx pecunix largus, annuat libenter
    :

    precibus, decoretque homines cupidos honoribus illustribus ; bona nihilominus ante acquisita jlocci penduntur. Quin cupiditas crudelis, absumens parta, aperit profundas voragines. Quales nunc habenx con

    hominum

    sese existimat
    a t
    c

    pauperem

    hic

    nunquam

    vivit dives.

    Verbis. Reponeres. Boetius.

    NOTiE.
    gato nimirum liquido alio corpore, quo insito mollequemadmodum in scebat et tune scribitur harena veteribus libris legilur. poetis mater sideNox noctibus.] edita 3. Stelliferis rum habetur sicut Tibullo lib. ii, el. I Ludite jam nox jungit equos, cnrrumque sequuntur
    : : :

    etiam Christus Dominus pluribus argumentis illud desiderium reprimit Matth. vi. In toto Evangelio, inquiunt interpretes, 7iullus animi affectui tanto studio ac tot argumentorum machinis a Christo oppugnatur et
    evellUur.

    At amor iile, adeoque bona existimatio hominisin divitias et dignitat.es non versatur nisi circa ejusmodi bona, qua; noudum habentur postquam Matris lascivo sidera fulva choro, enim homo, facto experimento, novit, hajc bona auPropterea sidera nunc dicuntur edita sive producta gere potius, quam minnere miserias, habita temnit, noch'6!(S sieiKferis, id est stellasferentibus. mulataque subjecta suaeexistimationis suique amoris 6. Pleno copia cornu.] Cornu copiae yJocc; a^Ma)9c(;, P materia, nondum habitasimilidesiderio prosequitur Nimirum Diodorus scribit, ubertas. est summa Hammonem perambulantem juxta Ceraunios montes nil jam parta vidcntur. Juvenalis Interea pleoo dum crescit sacculus aere, conspectam a se virginem forma pulcherrimam, Crescit auior nummi, quantum ipsa pecunia cresoit. Amaltheam nomine, adamasse, liliamque ex oa gePropterea avaritia, quae nunc dicitursa rapacitas, nuisse, specie ac robore corporis insignem, Amalinstar cujusdam monstii insatiabilis, perhibetur quxtheam vero propinqucP preefecisse ora?, qua^ quia cornu nominata occiduum sita vorare et altos hiatus pandere. Propterea etiam bovis, cornu referebat nulla frena possunt pnecipitem cupidincm certo fine fuit. Quoniam vero regio illa vineis cfeterisque fruest ut ager erat, factura referta retinere; quod nimirum sitis habendi, acceptis munecliferis arboribus ribus crescens ardescat. omnis frugura abundans, mensa variis cupediis in19. Nunquam dives agit.] Fortuna ex dictis infert, struota, libermulto doctrina; genere refertus, epistola
    :
    :

    plurimi commodi parens, homo ipse multiplici virtute prffiditus dicatur cornu copis. Horatius passim, ut Carm. I. i, od. 17 dis pietas tnea Di me tueutur Et musa cordi est. Hinc tibi copia
    : :

    eos, qui haberi solent divites, revera divites non vivere (agere enim hic, ut apud Terentium, idem est quod viverc), quod, inquit, ejusmodi dives, prajter-

    quam quod
    et timet,

    Manabit ad plenum benigno


    Ruris

    opes. se.se credit egentem,et gemit amissas ne praesentes amittat trepidus gemei.s. Id prius exposuerat Claudianus libro i in Ruif., v. 196
    :
    :

    honorum opulenta cornu.

    8. Plere querelas.\ Nova phrasis, inquit Sitzmanus, quam non facile apud atios invenias auctores. Neutrwn active ponitur, addito nomine cognats significationis. Sed nihil hic novi neutrum enim semper regere potest accusativum nominis cognatse significationis quemadmodum dicitur, vivere vitam, gaudere gaudium; ludere ludiim: servire servitutem; peccare peccata. Quin etiam noniina haec quoties supprimuntur, toties debent veluti expressa intelligi. 12. Niljamparta videntur.] Tantus est mentis humanae in consors corpus amor, utdivitias et dignitates, quibus veluti totidem propugnaculis mutua corporis mentisque eonjunctio videtur servari posse, mens ipsa cupiat non modo, sed verbis cogitationem
    :
    :

    ruis? teueas utrumque licebit Oceauum, laxet rutilos tibi Lydia foules, Juugantur soUum Crojsi Cyrique tiara Nunquam dives eris, nunquaiu satiabere questu Semper inops quicunque cupit.

    Quo vesaue

    Scilicet cum dives, ut ait Varro iv de 1. I., a diyo dicatur, ille tantumdives, qui, tanquam Deus, et aliis etsibi nihil indigere videtur.

    quare virtutis fuit, quod Salomon, optione et quidem Deo gratissimas ejusmodi bonorum sibi delata, iisdem contemptis sapientiam a Deo petierit, IH Reg. cap. iii, quare
    referentibus
    :

    Deum swpiusroget
    ;

    hiare autem Ihsceres.] Hiscere dicilur ab hiare proprie est spiritum aperto ore emittere qnare hisdiduclis cere is proprie dicitur, qui loquendi gratia, labris, os aperit. Hinc Tullius v Philip., Responderene ad hxc aut omnino hisccre audebis'1 et Virgil. lu iEn., V. 313 Implevit clamore locum; vix pauca furenti
    '
    :

    Subjicio, et raris turbatus vocibus hisco.

    Speciosa.] Qua; scilicet a forfuna introducta, sive soluta sive stricta oratione dicta sunt, hasc si non vera
    ^

    671
    ciosa

    AN. MANL. SEV. BOETII

    672

    quidem

    ista sunt,

    inquam,
    Sed

    "

    oblitaque rlietomiseris

    ricae (b) ac t musicffi

    melle dulcedinis;

    cum
    altior

    audiuntur,
    sensus
    est.

    oblectant.

    tum tantum, malorum

    Itaque

    cum

    haec auribus insonare

    quod pretiosissimum propinquitatis genus est, priuscarus, quam prosimus esse coepisti. I fi Quis non te felicissimum cum tanto splendore socerorum, ^ cum conjugis pudore
    affinitatem principum civitatis,

    desierint, insitus

    animorum moeror
    Hsec enim

    prsegravat.

    a9

    tum
    vit?
    '

    raasculae

    quoqueprolis opportunitate praedica(libet

    Et
    tui

    illa

    <=,

    '

    ita

    est, inquit.

    nondum morbi

    Prastereo

    enim

    praeterire

    communia)

    remedia, sed adhuc contumacis adversus curatiodoloris fomenta


    sese

    nem

    fundum
    velis,
    -

    penetrent,

    quaidam sunt. Namquaein procum tempestivum fuerit,


    ne
    te esistimari

    sumptas in adolescentia negatas senibus digaitates: ad singularem felicitatis tuae cumulum venir^ (5)
    delectat.

    admovebo.
    an
    te

    Verumtamen

    misernm
    felicitatis

    beatitudinis

    numerum

    (5)

    modumque
    *

    tuaa

    lucis

    quis rerum mortalium fructus ullum pondus habet, poteritne illius memoi'ia quantalibet ingruentium malorum mole deSi

    oblitus es? Taceo

    morum
    ^ b
    c

    quod d desolatum parente, sumvirorum cura suscepit; ' delectusque in

    leri?

    cum duos

    pariter consules liberos tuos


    *

    domo

    provehi sub frequentia


    1

    patrum, sub plebis alaori-

    INTERPRETATIO.
    Et
    illita.

    Defuncto patre.
    Diei.

    Poeseos.

    B
    ^

    Philosophia.

    Senatorum.

    sunt, saltem quamdam veri speciem habent. Sic ratius de Arte : Interdum spcciosa locis, morataque recte Fabula.

    mjjE. Ho rus

    EtOvid.:
    Speciosaque nomina culpse

    in Chronico : Aetio et Studio consulibus, Aetius patricius in Palatio manu Valentiniani imperatoris exsiinctus est : Boctius vero prxfectus prxtorii amicis ejus circumstantibus interemptus. Pater vero eodem Boetio puero, obiit. Hinc noster Boelius dicitur desolatus

    Imponis Medea tuae.quin aspice quantum Aggrediare nefas. Speciosus enim est a specie species ab antiquo verbo
    :

    parenle : at ejusmodi amicorum cura puer Boetius educatus, et Athenas, disciplinarumomnium notitiam adepturus, missus est.
    *

    speciovideo unde aspicio,inspicio, etc, quamobrem species Lalinis, Gracis ii^iv., nihil est aliud quam notio. Hinc quod obscura confusave alterius notione proponilur, id aliena specie proponi dicitur sicut philosophi aiunt, malum specie boni amari sicut etiam dicta fortuuce nuuc dicitur oblita rhetoricx ac musicse melle dulcedinis ita ut, ut pote voce, nutu, gestu ca3terisque adjunctis grata, tum tantum, cum audiuntur, oblectent, statim propter graviorem moe
    :

    Delectus in affinitatem principum civitatis.]

    Deinde

    Boetius diciturfelix soceris, Feslo nimirum, et Symmacho, principibus civitatis. Festus quidem, et Symmachiis fuerunt principes civitatis Bomanae nam Patricii Festus et Symmachus, inquit Ennodius Parwnesi didascalica, omnium disciplinarum materia et constantes forma sapientise, ab urbe sacratissima non recedunt. In ipsis est nobilis curix principatus, quos
    :

    vidisse, erudiri es<.

    roris sensum e memoria pellenda nam malorum altior sensus est : insitus animorum mwror prxgravat. ' Ita est inquit.] I. Philosophia fatetur, quidquid
    :

    C qniduserat Elpidem

    hactenus sive soluta sive stricta oratione dictum est, illud nullum, aut leve quoddam esse doloris reme-

    dium

    Nondum,

    inquit,?no?'6i remedia,

    sedadhuccon-

    tumacis adversus curationem doloris fomenta. Ubi, i

    lidemfueruntsoceri Boetii, quippe filiam Festi, et hac defunctaRu sticianam, Symmachi fdiam; quarum uxorum prior dicitur non probitatis tantum, sed etiam luterarum laude celebris, imprimisque Musarum amans. Tantis demum soceris Boetius fuit felis siquidem felicitatis maxima jucunest honorari ab honoratissimis viris dissimaque laus est, inquit Tullius pro Mur., quse ab
    : :

    Remedium

    bum

    est corpiis, quod morbo contrarium, expellit propterea remedium dicitur a re


    :

    morquod

    proficiscitur, quiipsiin laudevixerunt. Boetius autem ex eo honoratus fuit praesertim ab his houestisiis

    est contra et mederi : propterea etiam Ciceroni nulla remedia quse vulneribus adhibentur, tam faciunt dolorem, quam quse sunt salutaria. At remedium a corporibus transfertur etiam ad mentes, quae contrariis quoque sanantur. 2ConiMwaa;dicitur, quod contraoto quodamsive animi sive corporis tumore,et difQcilius disjicitur, et majori impetuincurrit commotum :sicut enim ab audeo, audax; a teneo, tenax ^sic a contumeo. contumax hinc etiam ov\im' contumeha, quod ha;c sit injuria ab animo, qui fastu tumeat ac turgeat, pro:

    fomentum illud appellatur, quod doloris cau- eviler movendo, tumorem videtur fovere ac mollire. Hic autem Philosophia fidem suam liberat promiserat enim fore ut Boetio curando leviora pritecfd. 60
    :

    simis viris, quod ab iisdem primi m.fuit dilectus, deinde delectus in affinitalem : prius carus, quam proximus quis ergo Boetium non prsedicet felicissimum cum tanto splendore socerorum. ' Cum conjugis pudore.] Prceterea Boetius dicitur quod utraque ejus conjux, Elpis videfelix conjuge Iicet, et Rusticiana, summa fucrit virtute pra^dita quod pudore optime significatur pudor enim, ait Tullius II de Fin., t moderator cupiditatis. Cum autem phiiosophia, qua? numero plurali dixerat soceros, nunc sin^uijn.i tantum dicat conjugem, idoirco crediderim, jjon lieri hic mentionem, nisi unius ex uxoribus Boe^^^ ^^^^^^ Rusticiana, quee sola tunc superstes erat.
    :
    : : :

    cum
    ^

    deinde graviora adhiberet. Propterea, quse in profundum sese penetrent, inquit, cum tempestivum fuerit, admovebo.
    - An numerum modumque tuse felicitatis.] IL Philosophia enumerat bona quae Boetius, veluti duce for-

    mum,

    tuna, videtur, accepisse, afferens eorum numerum et modum; sive ut loquuntur, quantitatemetqualitatem: nimirum quot, et qualia fuerint.
    ' Desolatum parente.] Priinum quidem Boetiuspuer perhibetur felix fuisse curatoribus. Nimirum Boetius hujus nostri Boetii alius fait avus, pater. Avus, cum pi'a_.fecturam prsetorii gereret, a Valenliuiano iroperatoreunacumActio patricio innocens in Palatio

    hcec soriberentur. Masculss prolis opportunitate.] Insuper Boetius commemoratur felix liberis ^mascula prajsertim prole. Filii cnim Boetii, si non Palritius eL Hypatius, sallem Symmachus et Boetius consules facti suut propterea hic consules, et infra consulares liberos vocat Philosophia propterea eadem Philosophia nunc addit, Memoriam hujus diei, quo nimirum Boetius vidit duos pariter consules liberos domo provehi sub frequentia patrum, sub plebis alacritate, quo idem regix laudis orator, ingenii gloriam facundixque meruit, quocircumfusse muHitudinis exspectationem triumphali largitione satiavit, non posse quantalibet ingrueniium malorum
    :
    :

    interfectus est

    anno

    Christi 4ri5

    ait

    enim

    Cfissiodo-

    mole deleri. ^ Siimptas in adolescentia dignitates.] Boetius, anto quam videret suos liberos consules, ipse, adliuc ado-

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI/E
    tate
    vidisti;

    LIB.

    II.

    674
    '

    cum eisdem
    :

    in

    ciira

    curules

    "^

    insi-

    dentibus tu regice laudis orator, ingenii (lO)gloriam, facundiceque meruisti

    EBI cum

    in circo

    =>

    duofc,

    scenam uuno prinium subitus, hospesque venisti? uUamne humanis rebus inesse constantiam reris, cum ipsum ssepe hoeunt.
    tu in lianc
    viltB
    '^

    laS An

    rum medius consulum

    circumfusae multitudinis exsatiasti. Dedisti

    minem
    tuitis

    velox Iiora dissolvat?


    fides,

    Nam
    (3)

    etsi

    rara est fordies

    spectationem, triumphali largitione


    ut opinior, verba fortunae,
    te,

    manendi

    ullimus tamen

    vitte

    mors
    te

    dum
    '

    te illa

    demulcet,
    nulli
    (5)

    dum
    un-

    quffidam fortunas est etiam e


    tur referre putas?
    illa

    manentis. Quid igi-

    ut delicias suas, fovet.


    privato

    Munus, quod

    Tune illam moriendodeseras, an


    *

    quam
    igitur

    conimodaverat, abstulisti.

    Visne

    fugiendo

    cum fortuna ' calculum ponere? ^ Nunc d te primum liventi oculo perstrinxit. Si numerum modumque Isetorum tristiumve consideres, adhuc te felicem negare non possis. Quod si idcirco te fortunatum esse non existimas, quoniam quaj tunc Iffita
    videbantur, abierunt; non est quod
    te

    113 METRUM

    ni.

    PhUosophia, alternantibus die et ARGUMENTtiM. nocte; zephyro et austro; tranquillitate et tempe state niaris, probat nihil genitum esse constans.

    Cum

    polo Phojbus roseis quadrigis


    cceperit,

    miserum

    putes,

    Lucem spargere

    quoniam, quse
    " Sellas,
    i>

    (10)

    nunc creduntur mresta,

    pra?ter-

    Pallet albenteis hebetata vultus.

    INTERPRETATIO.
    supra quas in curru insiderent. Fortunam tum tibi faventem laudavisti. Repetere rationes a fortuna, compter avec
    Incipit te iniquo oculo intueri.

    B
    la

    "
    f

    Theatrum. Brevissimum tempus.


    sol

    for

    g Constantis.

    tune.
    '

    Ubi primum
    cocpit diffundere

    rubeo curru quadrijugo vectus in-

    diem per coelum, nocturna sidera re-

    mTJE.
    lescens, fuit patricius, et forte

    dignitas raro ante

    annum

    etiam consul quae trigesinium conferebatur


    :

    Ponatur calculus, adsint

    Cum

    tabula pueri

    quamobrem
    iicatur.
    '

    populi etiam sulfragiis

    felix

    nunc

    signi-

    Curules insidentibus .] Curules vocantur non solum homines, qui jus habebant ponendse imaginis; sed etiam sellse, supra quas illi iu curru insiderent, quse

    fortuna igitur calculum dicitur ponere, qui facta bunorum malorumque a fortuna acceptorum comparatione, digitis, articulis, lapillis, aut quibuslibet aliis
    notis computat,
    >

    Cum

    utrorum major

    sit

    summa.

    Innuit longe minorem esse prseterita ejusdem prosperitate quasi teneris annis prospera, nunc adversa fortuna a dicat rat. I. Epist., ep. 6 esse incipit, eaque non faclis, sed oculo tantum inCuilibet hic fasces dabit eripietque curule, quidem, sed perstringendo leviCui volet, importunus ebur. P vidente, nec graviter quin si quid intolerabile videatur, illud citius ter Et Ovid. Tvde Pont., el. 9 quare si numerum modumque Isetorum trievanescet Sigua qiioqiie in sella nossem formata curuli, stiumve consideres, adkuc te felicem ntqare non possis. Et tolum NumidEe sculptile deutis opus. " Vitx sceiiam.] Scena, Graacis (ry.nvii, umbracu^ In circo.] Circus Gra^ee y.v-Aoq generatim est lum, primum fuit camera ex arborum in se cubanomnis aaibitus, gyrus, orbis, circulus unde Cicero tium ramis ac frondibus sive natura sive arte comin Arat. posita, in qua verno praesertim tempore a pastoribus Vidisti magnum candentem serpere circum caniiina diversis sonis cantabantur unde Virgil. i Lacteus hic uimio serpens candore uotatur. iEn., V. 106.
    te

    Nunc

    primum

    liventi oculo jierstrinxit.]

    propterea videntur a curru dictae curules; sicut ab ebore cffilato vocantur alitjuando ebur unde Hosellce
    :

    Philosophia,
    :

    adver^itatem praesentera Boetii

    '

    Hic autem circus est locus ovatus, in quo, auctore Hino atque hinc vastae rupes, gemiaique minantur Tarquinio prisco, Romani ludos faciebant quamquorum sub vertice late lu ccelum scopuli obrem ludi illi a loco dicti sunt circenses. Usu vero jEquora tuta silent tum silvis scena coruscis Desuper, horrentique atrum nemus imminet umbra. receptum erat, ut quicumque consul creatus fuisset, aliohic profusis opibus ejusmodi liidos institueret Deinde scena fuit occuUus theatri locus, in quo acqui nec populo gratus nec amplissimi magistratus tores sive aulaeis sive aliis quibusdam velistecti latere personam, ut par est, sustinere videbatur. postremo brevis sed integra theatri actio, solebant ' Duorum niedius consulum.] Nempe filiorum. Priin qua seepius idem homo diversas personas, tristes miis apud Romanos locus, inquit Lipsius, est medius qua ratione vita hominum moiio, modo la>,tas agit pruximus, dexter. Inter consulares vero non qui D ^^qX potest scena cum ipsum ssepe hominem velox seepius, sed qui prius fuerat consul, alteri praefere hora dissolvat, et in vita humana Icetis succedant batur quare Boetius non solum ut pater, sed etiam tristia ut in mundo, diel nos, zephyro auster, ut consul medius sedere debuit. tranquillitati tempestas succedit : qua de re sequitur * Munus quod nulli privato.] Nullus enim, etiam carmen. princeps, eo felicitatis perveuit, ul eodem anno duos Carmen constans duplici genere versuum alterlilios, ffitate solita nondum provectos, consulum dignorum, quorum prior Sapphicus ex coreo, spondeo, nitatibus ornatos videret quemadmodum vidit Boe- dactylo, et duobus coreis posterior Glyconicus ex tius. Vidit quidem Roma eodem anno, videlicet 395, spondeo ssepius, et duobus dactylis componitur. Olybrium et Probinum, duos Probi filios, in consu1. Polo.] Polus, Grapce Troloq, generatim est oranis latu coUegas sed hi puerum exuerant unde poscircuitus nam dicitur &vd raii 7ro).tv, quod est versumus e.fclamare cum Claudiano carm. i, v. 72 tere : speciatim vero est coelum, quod ccelum vertatur; quare iramota axis estremitas, non nisi xaQuis Deus ambobus tanti sit muueris anctor? ivriffic/.iTL-j ab astronomis vocari potuit polus. ^ Calculum ponere.] Calculus generatim lapillus \. Phoibus.] Sol de Phaebo 1. i, met. 3, v. 9. Sic est speciatim vero signum notissimum, quo compuLucretius fib. v tantes utimur liinc Plinius Jun. 1. ii Ep., epist. 14, sot inferret iumina ccelo. Dum roseaface /n conditionibus, inquit, diligendis ponendus est cal: : : :

    culus

    Juvenalis sat. 9

    I.

    Roscis

    quadrigis.] Sol a poetis fingitur curru

    : :

    AN. MANL. SEV. BOETII.


    Flammis
    11-1
    stella

    676

    prementibus

    Verso concitat cequore.

    Cum nemus

    flatu zephj-ri lepentis

    Rara

    si

    constat sua forma

    mundo,

    Vernis irrubuit rosis,


    Spiret

    Si tantas variat vices,

    insanum nebulosus
    spinis abeat decus
    ;

    auster,

    Crede fortunis

    hominum

    caducis,

    Jam

    Bonis crede fugacibus.


    Constat, seterna positumque lege est

    Saepe trauquillo radiat sereno

    Iramotis

    mare

    iluctibus;

    Ut constet genitum

    nihil.

    115

    Saepe ferventeis aquilo procelias

    INTERPRETATIO.
    tusa ignibus intantibus solis, contracto candore, palUbi silva spiritu zephyti placide calentis purpulent ravit rosis vernse tempestatis ; si auster caliginosus flet pelulanter, statim ornamentum a rosariis receclat, necesse est. Non raro pelagus quiescentibus undis splendet serenitate tranquilla; nec raro aquilo excitat tem:

    pestates vehementes, turbato mari. Si ergo in universo terrarum orbe eadem forma cst infrcquens, si muudus muiat tantCLS vicissitudines, ito nuuc, confide diviliis

    fragilibus mortalium ; confide bonis fluxis. Statutum est, et sempite7'noDiii decreto stabilitum, ut nihil, quod genitum fuerit, constanter perseveret.

    NOTiE.
    Ortus tamen ipsa memento vehi quadrijugo, sive quem rapiant quatuor equi : B informis te spina creavit rosa pulchra tui nempe Pyrois, Eous, ^Ethon et Phlegon, quibus igtranquillo.~\ Tertia vicissitudo, quae hic 9. Sxpe nis, lux, ardor et flamma, quatuor prsecipua solis efadducitur in exemplum, est tranquillitatis tempestafecta; nec non etiam quatuor priEcipuai diei horse signiticentur. Ovidius ii Metam., v. 133 tisque maris. Primum quidem tranquillitas maris describitur, 1 serenitate tranquiUa sive tranquillitate luterea volucres Pyroeis, Eous, et .^thon serena (tranquillum enim et serenum grammaticis SoUs eqiii, quartusque Phlegon hiuQitibus auras Flammiferis impleut, pedibusq-je repagula pulsant. sunt nomina subslantiva) quod mare tranquillura sit espers; 2 immotis fluctibus quod absenventorum suo dicitur hinc Sol autem oriens majori lumine tibus ventis niare solito duntasat motu actum non diem spargere, inde vero stellas minorcs, qua; per 3 radiis, quos mare tranquillum remittat turbetur; noctem i-egnabant, fugare propterea sul nunc permare enim pro diverso modo, quo radios praesertim hibetur lucem spargere; et stella secundum albentes solares remittit, nunc lummis, nunc coloris et quisuos vultas hebetata prementibus solis ipsius flammis unde Tullius Acad., dem varii videtur particeps quae est vicissitudo noctis et diei; de qua pallere Mare, inquit, illud quod nunc favonio nascente, purpuhic primum agitur. reum videtur, nobismetipsis cxruleum videbatur, mane 5. Zephyn.] Secunda vicissitudo, de qua hic agiflavum, quodque nunc, quia a sole collucet, albescit, tur, est veutorum, zephyri uimirum et austri, quo: :

    rum
    ctiali

    hic illum ita excipit, ut

    quod

    prioris ilatu oritur,

    et vibrat,

    r hoc spirante posteriore intereat. Zephyrus ergo est venlus flans ab occasu aequino-

    men
    tos,

    dissimilecjue est proximo ei continenii. Luigitur incurrens in fluctus tranquillos sive quie:

    unde leuis est et tepens, terrasque propte: rea dicitur fecuudare : Ilinc GrKcis dicitur 'CJfjpo:; quasi i^ovjyopo; vitam ferens; Latinis vero favonius, quasi geuitalis mundi spiritus, a fovendo, inquit Plinius
    1.

    ab his eo fere modo, quo a speculo remitlitur quare sicut speculum, ila aqua placida potestet oculos perstriugere et adversis oribus ora reforre pro diversa ratione, qua lumen his corporibus remissum
    oculos
    afficit
    :

    hic

    autem non agitur

    XVI, c. 25. Virgil.

    ii

    Geotg.,

    v.

    330

    quippe quai longius

    quam

    nisi de radiatione alter effectus speculi dif-

    Parturit alnius ager zephyrique tepeutibus auris Laxaut arva siuus.

    Propterea nemus nunc dioitur vernis rosis irrubuisse,


    flatu zephyri tepentis. Auster vero est ventus

    bus

    po[)ulis

    mare

    est

    a meridie flans unde quiad meridiem, his auster voca:

    tur transmarinus. II ic autem ventus et humidus et calidus habetur. i" Humidus habetur, quod humoSic Virgilio res, quos septentrio disjicit, colligat humidus ; Horatio udus; Ovidio aquaticus ; Claudiano madidus ; S. Augustino pincenia pluviarum, et Boetio neiulosus est. 2o Calidus habetur, quod a meridie flet. Sive autem humore suo, sive calore, sive utroque ventus hic animalibus, plantis, praesertimque floribus dicitur nocere unde Virgil. i Georg. v. 444 Arboribusque satisque notus pecorique sinister.
    : :
    , :

    "

    fundi potest. Ita describitur tranquillitas maris. H. Sseiw ferventeis.] Deinde ejusdem maris tenipestas versatur in vehementi motu, quo mare a ventis, praesertim ab aquilone, cietur. Aquilo autem,Gra;cis boreas, ventus est ab ortu oestivo spirans. Hic ventus vehementior est : forte quod eodem quo aer hinc, ob ortu in occasum ferri solet, motu feratur auctore Festo, Aquilo vocatur, quod instar aquilmvehementissimo volatu feratur : hinc judice S. Augustino, terrarum scopa est. Notari potest haec antilhesis marinae tranquillitatis et tempestatis iterata enim j^^^ ^. ,^j^j,g opponitur tranquillo; ferventes ^^,Qaclls!, sereno; versum xquor, immotis flmtibus. \'i. Constat mundo.] Sic Plinius Jun., Constatmagistratibus reverentia. Et Virgil. JEa. v, v. 748
    :
    :

    Quse minc animo sententia constet.

    Et Ecl.

    II,

    V.

    38

    Eheu quid

    volui misero mihi; Doribus austrum Perditus et liquidis immisi fontibus apros.
    :

    Praesertim vero rosis auster noxius


    sylv. 3
    :

    hinc Statius

    iii,

    Crede fortunis.] Faceta et elegans dissimulanquam Graeci hpwtctav vocant, qua Philosophia, aliud quaro sentiat dicens, eo magis de bonis caducis detrahit,quo niagis eisdem videtur tribuere tidei. Sic Seneca in Medea v. 221
    IS.
    tia,
    :

    Confide regnis,
    rosae

    cum

    levis

    magnas opes

    Pubentesque
    est,

    primos moriuntur ad austros.

    Huc

    ferat et iliuc casus.

    Propterea auster hic dicitur spirare insanum, hoc insano modo; et hoc eodem veuto spirante perhibetur decus abire spinis : hoc est rosa interire rosa enim, florum regina, spinarum ut progenies sic quamobrem Antonius H3lloe,us nostraa decus est universitatis Normanae quondam decus in carmine de rosa cecinit, ut soiebat, elegantissime
    : :
    !

    17. Constat, seterna positumque lege est.] Les est voluntas principis honesta imperantis et prohibentis contraria : quamobrem quot voluntatum principum, tot legiim genera esse possunt. Uuples autem est

    ejusmodi voluntas, divina scilicet, et humana; quare etiam duples est les, nimirum divina, et humana. De humana hic non agitur. At lex divina pro triplici

    DTE

    CONSOLATIONE PHlLOSOPIIIyE

    Lin.

    II.

    678
    rebus jure imputare non

    11* PROSA
    Argumentum.
    uxorc,

    IV.

    opinionis supplieium
    possis.
    tatis

    luis, id

    Philosophia rursus proposMs socero, aiiimo quoque, quorum Boetius est compos, probat eumdem felioem magis quam infeliiiberis
    ;

    Nam

    si

    te

    hoc

    inane

    nomen
    si

    fortuitaj felici-

    movet, quam
    reputes
    tuae
    licet.

    plurimis maximisque
    Igitur

    abundes,

    mecum
    tunse

    quod

    '-'

    in

    cem

    esse

    habendum.
    '%

    omni

    for-

    Tum
    tatis
    1'

    ego

    vera,

    inquam, commemoras o
    -

    '

    virtu-

    tum omnium

    nutrix, nec

    inlitiari

    possiim prosperilioc

    mea? velocissimum cursura. Sed

    est

    recolentem vehementius

    coqnit.

    Nam
    '

    in

    quod omni
    est

    censu pretiosissimum possidebas, id tibi divinitus illajsum adhuc, inviolatumqueservatur, ^ poterisne meliora quseque retinens, de infortunio jure ' eaussari? Atqui viget incolumis, illud pretio(3)

    sissimum generis humani decus,


    et,

    Symmachus

    socer,

    adversitate fortunae infelicissimum


    infortunii, fuisse felicem. Sed

    Ifi8
    tu,

    quod

    non segnis emeres, vir totus es sapientia virtutibusque factus, ''(10) suarum seinquit J, ^ falsa? INTERPRETATIO.
    genus

    quod

    vitfe pretio 5

    Boetius.

    "

    Memorem.
    Affligit.

    Philosophia.

    B
    NOTiE.

    Inter omnia fortunse tux bona. Accusare calamitatem. Lubens. h Nihilinjuriarum sibi timens

    modo, quo considerari potest, triplicis rursus est meditatione cogitare, in memoriam revocare, remigeneris, videiicet a;terna, naturalis, quaeque vulgo nisci. Exempla passim occurrunt. Coquere vero idein vocatur posiliva. Lex ajterna, est divina voluntas, quod angcre sive etiam cogere similitudo sumitur a quatenus hsec non secus ac Deus, cujus est ex omni corporibus quod quemadmodum coipora, quae code haic lege locutus Cicero ii de LeKteriiitate fuit quuntur cogunturve, partibus ad sese mvicem accegibus Hano video, inquit, sapientissimorum fuisse dentibus, magis comprimi adeoque ad minores loci sententiam, legem neque hominum ingeniis excogitatam, angustias redigi soleant, ita mens tristi sua cogitanec scitum aliquod esse populorum, sed seternum quodtione ila constringi videtur, ut caeteris rebus cogidam, quod universum mundum regeret, imperandi protandis minus apta, ulterius diffundi nequeat cogihihendique sapientia. B16 Lex naluralis, est eadem tando. Genus infortunii fuisse felicem.] Non diviua voluntas, qualenus, insita atqueinnata specie, quidem re hominibus innotescit de hac loquitur idem Tullius (qaod enim pra^teriit, id non est amplius, adeoque, inquit, est I de Leg. Lex, raiio insita in natura, quae ceu nihilum, te non potest reipsa affligere), sed cojubetea quxfacienda,prohibetqueconiraria. Lex quas gitatione sicut enim memoria malorum praeteritorum vulgo dicitur positiva est eadem Dei volnntas, quarecreamur /tec o/im mcminisse juvabit, Virg., quod tenus hffc signo manifestata innotescit hac de quadam nostra potestate, industria aut quased haee Christianis alia est vetus, alia nova. Cum igitur nihil dam alia bona qualitate admoneraur sic bonorura tiat, nisi illa Dei aeterni voluntate, nihil etiam fit, memoria afUigimur, quod hac nostrEe q prajteritorum ;-'-' 1 nisi ceterna lege. Sed apud philosuphos eorum quae inlirmitatisconvincamur: quemadmodumenim placet fiunt quaedam dicuntur creari, quajdam generari. potuisse, sic displicet homini gloriae avido non Creantur ea, quorum nulla est, nisi exterior causa posse. nimiruni res. Generaniur vero ea quorum pra^ter ex5 Falsx opinionis supplicium.] Est quidem suppliteriorera causam, quaedamest materia nenipe modi. cium sive poena mentis, memoria praeterit prospeRes perseverant, sed modi mutantur: ssterna posiritatis: siquidem, ut dictum est, mens hac memoria tumque lege est, ut constet genitum nihil. Unde Seaffligitur sed supplicium illud falsa; opinionis est neca in Hercule CEtaeo, v. 1099 cum es hoc oriatur, quod mens praicipitatione et Quod natum est poterit ruori. praejudicio acta falso judicaverit praeteritam illam ' prosperitatem constantis alicujus boni rationem Virtutum omniumnutrix.] Philosophia cum enini obtinere. Quamobrem id supplicium rebus jure imphilosophia sit cognitio clara distinctaque eorum, putare non possis nemo quippe errat nisi volens. qucE ad optimam vit morumquerationem pertinent, ^ Inane nomen fortaitse feiicitatis.] Cua metus cumque evidentia sit veri et certi judicii norma, amittendaj ejus, quaj inconstans foret, felicitatis fit vera propterea eadem philosophia instar prudentissimse miseria, idcirco nulla reipsa est felicitas, nisi conmalris adbene judicandum primo, deinde ad honeste
    : ; : : : : : : :

    vivendum auditores alumnos


    Tullio
    et

    inducit. Hinc, judice philosophia est 7natcr omnium benefactorum benedictorum ; est cultura animi qux extrahit vitia radicitus virtutis continet et officii et bene vivendi discipiinam. ^ Infitiari.] Vel ut alii malunt, inficiari, pro diversa
    :

    stans

    quod

    qua
    '

    oriri dicitur, sit inconstans,


    felicitatis nisi

    igitur fortuita felicitas instar fortuna;, a propterea haec nihil

    habet
    sari.]

    inane nomen.

    Poterisne meiiora retinens de infortunio jure causSed esto, inquit Philosophia, quae fortuita, sit
    :

    nirairumnominisinterpretatione^idemestquodne^nre. Inficior enim oritur ab in et facio, quasi fecisse negem tuucque scribendum per c inficior: aut potius oritur ab in et fateor, quasi non fateor Latini eniin dixerunt aliquando, infiteor, sicut etiam hodie dicunt, confitcor: tuncque scribendum per t infitior: malleni hocultimum. ^ Recolentem vehementius coquit.] Memorem magis
    : :

    vera felicitas cum maximam partem bonorum, quae fortunae accepta referri debere arbitraris, retineas, felix potius quam infelix de infortunio jure non potes caussari. Caussari, vel ut nunc a pluribus scribitur causari, proprie nihil est aliud quam causam alicujus effecti quaerere aut afferre Sic Virgil. eclog 9 V. b6 Caussando nostros in longum ducis amores.
    : :

    Quare Boetius, qui hactenus de adversa fortuna conquestus,

    affiigit: recolere enim dicitur a cotere : colere autem proprie est dare sed quod terra arando versetur,
    :

    ab ea videtur tanta> inconstantia; causas

    quaesivisse,
    bit,

    non male nunc

    dicitur caussari

    factum est, ut verbum illud translatum fuerit ad signiUcandam eam, qua mens nostra veluti commovetur, cogitationem hinc cultus parentum, qui in cogitatione preesertim versatur hos quippe ex eo dicimur colere, quodeosdem mente prajsertim veneramur hinc etiam recolere idem est, quod iterata
    : : :

    quamvis

    imraerito caussetur ; ut

    jam Philosophia demonstra-

    enumerando bona

    sunt,
    "

    nempe socerum,

    raeliora, qua; Boetio superuxorem, liberos, ipsum quo-

    que animum.

    Symmachus socer.] I. Philosophia commendat Symmachum socerum Boetii. Plures fueruat Symma-

    AN. MANL. SEV. BOETII.


    cunis, tuis ingemiseit injuriis.
    "

    680

    '

    Vivit

    uxor A fortuna,
    incubuit,

    nec

    tibi

    mmiiim

    valida

    tempestas

    ingenio modesta, pudicitife pudore praecellens, et, patri simiut omnes ejus dotes breviter includam,
    >>

    quando tenaces haerent ancorae, quae nec

    prassentis solamen, nec futuri

    lis.

    inquam, tibique tantum, vitaehujus exosa, spiritum servat, quoque unofelicitatem minui tuam,
    Vivit,
    (S) tabescit.
    '

    patiantur.Et hajreant, inquams, precor

    spem temporis abesse illis namque


    :

    manentibus, utrumque res

    se habeant,

    ''

    enatabimus.

    vel ipsa concesserim, tuidesiderio lacrymis ac dolore

    Sed

    quantum decus
    Et
    illa, ^
    '

    (o)

    ornaraentis

    nostris deces-

    Quid dicam liberos


    '

    consulares,
    d

    quoserit, vides.

    rum jam,
    '

    ut in id setalis

    pueris, vel

    promovimus, inquit', aliquantotius

    paterni,

    vel

    aviti

    specimen elucet ingenii?

    Cum

    igitur prseci-

    tum
    ^

    j.

    si te
    ''

    nondum

    tuae

    sortis piget.

    Sed

    pua sit mortalibus vitffi cura retinendse, o te si tua bona cognoscas, felicem, cui suppetunt etiam nunc
    que vita

    delicias

    quid tuae

    non possum, qui abesse alibeatitudini tam luctuosus atque ansius


    tuas ferre

    nemo

    dubitat esse cariora?Quare sicca


    est (10)

    jam

    conqueraris. Quis est enim


    tatis, ut

    tam

    '

    compositcB

    felici-

    lacrymas.

    Nondum

    ad

    unum omnes

    exosa

    non

    aliena ex parte

    cum

    status sui qualitate

    INTERPRETATIO
    '^

    Rusticiana.

    B
    ii '

    Ego

    Boetius.

    b
    >:

    Symmacho.
    Qui jam consules fuerunt.

    Evademus.
    Philosophia. Aliquem fecimusprogressum. MoUitiem tui animi.

    ^ Boetii.
    " '

    j '' '

    Symmachi.
    Ancoras.

    Perfectse.

    chi,

    Jacob.

    quorum stemma, si placet, legere Sirmondum ad vn lib. epist. autem agitur de Symmacho qui consul

    poteris

    apud

    omni virtutum genere


    haec verba, dicta sine
    V. o
    te

    Ennodii. Hic

    si

    tua

    prasstantissimi. bona cogoscas,


    VLrgilii,

    Crediderim

    fuit sine collega sub Odoacre anno Christi 483, quiq\ie a Theoderico rege inter ahos delectus est judex in causa Basilii et Prwtextati, qui magicarum artiura accusabantur: ut refert Cassiodor. 1. iv, Var., ep. 22. IIojus enim Symmiichi duae fuerunt filise, nempe Galla, de qua praJter Fulgeutium luqailur Gregur. Magnns iv, dial. 13, et Kusticiana Boetii uxor, ex qua alter Symmachus natus est. Boetii parentis cuilega in consu-

    memoria istorum
    si

    non fuisse n Jineid.,

    458

    fortnnatos nimium, sua Agricolas

    bona norint,

    * Tempestas.] Allegoria ipsi Ciceroni usitatissima ubi norainata lempestate intelligi debet fortunse saeimpetus, quod utroque homiues videantur obrui nominatis ancoris tenacibiis, familiares conlatu, et pra^dicti Symmachi nepos. Neque vero prw- C stantissimi, quod utrisque et prxsentis solamen, et stantissimus ille vir suarum injuriarum securus ita futuri spes temporis adesse possit. Quamobrem sicut, ut videbatur Boetio propier eam, qua apud erat, manentibus ancoris, nautis remanet spes enatandi Tlieodericum valere videbalur, gratiam et auctorisic, remanentibus prffidictis familiaribus, Boetius mconstans enim ille res inipiis delatorum talem meliorem sperare potest fortunam. criminationibus incitatus, Symmachum soceriim una ^ Quantum ornamentis nostris decesse)'it.] decus cum Boetio genero occidi jussit, auctore Procopio Amissis videlicet opibus digaitatibusque nostris. Goth.
    :

    vientis

    1.

    1,
    '

    de Bello Yivit axor.


    scilicet,

    II.

    Philosophialaudat uxorem Boetii,

    Rusticiana, Symmachi uxores iilia. Duaj quippe fuerunt alternis Boetii prima Festi hlia, dicta Elpis; mulier doctissima, quae altera fllia Symmachi, voabsque liberis decessit ingenio modesta, pudicitix pudore cata Rusticiana prsecellens, uno verbo patri Symmacho simitis. 3 Quid dicam liberos.] III. Philosophia celebrat

    eam

    quaj vocabatur

    * Promovimus aUquantum. ] Aliquem in tui consolationeprofectiimfecimus, inquit Philosophia promovere enim aliquando idem quod proficere: ut apud Tei'ent. in Hecyr., abibo hinc prsesens quando pro:

    moveo parum.
    "'

    Si

    te

    mondum

    tolius tuse sortis piget.] Si


    :

    nondum
    ;

    liberos Buetii, memor cum dignitatis, tum etiam ingenii, quo praediti fuerunt. Meminit quideui digninimirum consulatus nam tatis, qua instructi fuere consularis apud Latinos dicitur vir qui aliquaado consul fuit bos autem Boetii Uberos nunc Philosophia vocat considares. Meminit etiam ingenii, quod in his etiam pueris, tantum erat, ut in his vel paterni
    ;

    omnino infelicem putas difterunt pudet et piget quod prius turpitudinem, posterius noxam rei videatur potius sigaifioare: unde Cicero pro Dora., me non
    te

    solum piget

    stultitise mese,

    sed etiam pudet.

    "

    Delicias.]

    Hoc

    est,

    animi moUitiem. Delici;e enim

    ah eo videntur dictae, quod animus his alliciatur, dicuntur enira ab de et tocio, traho: iade lactat, illectat, delectat, oblectat, aUicit, itlicit, elicit. Sic
    lib.

    Lucret.

    videlicet ipsius Boetii, vel aviti nimirum Symmachi dicitur, in id specimen eluceret ingenii. Quod setatis pueris, modus est loquendi Tullio etiam faraiIta viximus, inquit 1. vi Epist., cp. 20, et id liaris culpa cetatis jam siimits, ut omnia quse non nostra

    demum

    Quae lacere in fraudem possent vinctosque tenerent.

    Unde

    forte nostrum Gallicum lacer, un lacet. Hinc quod.animus qualibet perturbatione, sed amore prae-

    nobis
    '

    accidant, fortiter ferre debeamus.


    :

    igitur,eic.\ Ex prdictis Philosophia conBoetium adhuc esse felicem quasi dicat cuicunque suppetunt ea quas vita nemo dubitat esse felix enim qui cariora, ille felix haberi potest quale esse videtur illud quod suinmo fruitur bono

    Cum

    cludit

    sertim et volupiate alliciatur, propterea quiElihet perturbatio, sed amor prffisertim et voluptas delicice vocamur: quo iit ut deliciae modo in bonam, modo sicut ergo mollities in malam partem accipiantur corporis ia hoc versatur, quod illud facile possit in
    :

    quemcunque locum
    :

    est ipsa vita

    pote

    si quidem vitaj retinendse, ut carius prffistantissimo bono praecipua est mortalihus cura. Atqui tibi Boetio suppetunt ea quae vita nemo dubitat esse cariora ; socer videlicet, uxor et liberi
    :

    sic delicatus dicitur ille versari animus. qui contrariae affectioni obnoxius undique qualis Philosophias videtur Boepotest facile flecti tius, iitpote qui abesse aliqidd suse beatitudini iam luctuosus atque anxius conq^teratur.
    ;

    681
    *

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIiE
    !>

    LIB.

    II,

    ^'rixetur?

    Anxia
    et

    (10)

    enim
    vel

    conditio
    niat, vel

    bonorum,

    quK

    humanorum nunquam tota proveres est

    Afelix; orbus

    liberis,

    alieno

    '

    censum
    facile

    nutrit heredi.

    B83 '

    Alius prole la?tatus,

    lilii,

    filifeve g delictis

    moe-

    nunqnam perpetua
    nobilitas

    subsistat.

    123

    "

    Huic

    stus iilacrymat. Idcirco

    nemo

    cum

    fortunaesuEe

    census
    '

    esuberat, sed est pudori

    degener sanguis.
    sed

    condilioneconcordat; in est enim singnlis, quod inexpertus ignoret, expertus esliorreat


    :

    Hunc

    uotum

    facit,

    angustia rei
    ^ "

    Adde quod

    felicis-

    familiaris inclusus, esse raallet ignotus.

    lUe

    utro-

    simi cujusque delicatissimus sensus

    est, et, nisi ^

    ad

    que circumfluus, vitam cailibem


    a Oisceptet.
    h c

    dettet.

    IUe nuptiis

    INTERPRETATIO.
    ''

    ^lter nobilis

    est,

    Acerba. Vmis opibus abundat, sed eum pudet sux iynobi-

    ^
    '

    Tertius ei dives Opes parat.

    et nobilis se

    sed paupertate premitur. conjuge carere dolet.

    litatis.

    s Vitiis.

    ' Rixctur.] Disceptet. Rixa, lis est sive inter duos pluresve homines, quorum alter repetit quod alter reddere renuit quare nisi lux divina affulgeat, in orani horainum genere perpeture sunt quod homo et status ejus ceu quEedam partes rixa> ita opponantur, ut ille homo quffidam videatur a suo
    :

    NOT/E. contentio hoc

    se putant infelices, quod vitam ducant conjugii expertem vilam calibem deflent vita enim conjugii
    : :

    vocatur g expers ^"

    forte quia cojlesti sirailis cailebs ' ""' de ' ''" ^ Quartum " exemplum est eo ' nuptiis felix.] quod prajdictis nuptiis optime qui uxore felix est quamvis enim nuptix non sint sioe signilicatur
    :

    llle

    "
    :

    '"

    statu repetere, quee status hic renuit reddere nemo hic ex omni parte beatus. Anxia res est humanorum conditio bonorum.] Anxium dicitur illud quod sollicitudine moesta prehoc a Gra;co anxium enim dicitur ab ango mit ay/M suffoco, constringo, primum quidem fauces, deinde mentem hinc angustus et angustia, cum quis tantis difUcultatibus premitur, ut quo se vertere debeat, ignoret. Atqui hum:morum conditio bonorum
    :
    :

    quod enim husollicitudine mcesta animumpremit mana hcec conditio aut nunquam absoluta fuerit, aut nunquani perennis, semper locum relinquit aut ap: : :

    ulroque conjuge, melius tamen nuptix dicuntur de uxore quam de marito quod cum illa sponsa deduceretur ad maritum, faciem flameo nuberet sive vehinc nupta, connubium, etc. Magna porro laret donum coefelicitas roariti, cujus est optima uxor Domus et divitix dantur a leste est. Proverb. xix parentibus, a Domino autem proprie uxor prudens. At orbus liberis, felicitas bsec sajpius orbitate turbatur Seneca in Hyppolyto, alieno censum nutrit heredi V. 1248:
    : : :

    triste fractis orbitas

    annis

    maluml
    :

    Ileres ab hero dictus, quasi is sit bonorum dominus, petenda3 absentium bonorum adeptionis,aut timendee nempe suus apud jurisperitos duplicis est generis preesefltium jacturse unde animi anxietas ut pluriet externus. Sui heredes, ut dicitur Instit. 1. ii, tit. bus exemplis deinceps contirmabitPliilosophia. domestici heredes sunt appellantur quia ideo 2, 19, ^ C 3 Huic census exuberat.] Primuni exeniplum est etvivo quoquepatre quodammodo domini existimantur, de divitibus, iis scilicet, quibus, quod hi opibus deinceps neptisve ex et nepos, filio, veluti filius, filia, abundent, ccnsus dicitur exuberare. Census enim a cxteri liberi. Extranei vero, qui hic vocantur alieni unde Claudian. censendo dictus opes significat heredes dicuntur cseteri, ait Vinnius, quinon sunt sui carm. 17, v. 231 et domestici. At quantum homo se suosque amans Addictoque hominum cumulent araria censu suis heredibus laetalur, tantumdem de extraneis sive ubera quasi extra alienis afflictatur. Ecclesiastre iv : Considerans reperi abundare est, Exuberare autem et aliam vanitatem sub sole. JJnus est et secundum non profluere. Sic Virgil. i Georg., v. 19f habet, non filium, non fratrem, et tamen laborare non At si luxuria foUorum exuberat umbrcs. cessat, nec satiantur oculi ejus divitiis, nec recogitat Et Georg. n, v. bl6 dicens cui laboro et fraudo animam meam bonis Nec requies quin aut pomis exuberet annus, hoc quoqUe vanitas est et afflictio pessima. Aut fetu peoorum. ' Alius prole Ixtatus.] Quintum exemplum est de Alqui ejusmodi divites in hoc sibi videntur infelices, eo qui prole nata laetatur. Quod homo ad Dei imaquod quibus sanguine conjuncti sunt, hi nobiles uon ginem conditns Eeternitatem appetat, quodque hanc sunt sed estpudori degener sanguis. in terris assequi non valeat, liinc fit ut parens uterque * Hunc nobilitas notum facit.] Secundum esemorta prole, veluti magna sui parte'sibi olim succesplum est de nobilibus viris hic autem Philosophia sura laetetur Joan. xvi Mulierno7i meminit pressurie detur vim facere in verbo, dum dicit, nobilitas no- q propter gaudium, quia natus est homo in mundum. At tumfacit; nobilis enim a notum, sicut a motum mobv quanta ketitia parentes perfunduntur natis liberis ;2sdicitur,utnobilis sit,quasi nominis claritate notus. iisdemque virtutem colenlibus, tanta iidem afflciunAtqui et his nobilibus sua esse potest paupertas tur tristitia, si hos liberos viderint vitiis indulgere supplicium anyustia rei familiaris inclusus, esse malparens filii fllixve delictis mecstus illacrymat ut nunc optime autem paupertas Filius sapiens Isettjicat patrem Proverb. x let nobilis quidam ignotus dicitur vocatur angustia rei familiaris Nam sicut dives suis filius vero stultus mtsstitia est matris suse. Nimirum sanior perenniorque parentum palatiis, agris, vitibus, nummis, armentis hominivideantijr liberi quod busque subditis, quibus veluti circumfunditur, eo pars, hos pareutes optant semetipsis meliores. * videtur dilatatus, se potestatisque ut auctoritatis Ad 7iutum.] Ad voluntatem. Nutus a nue^ido sive facile credat inexpugnabilem, juxta illud Proverb. move7ido dictus proprie raotum corporis signiiicat Substantia dicitis urbs roboris ejus sic pauper vin sic movendo caput oculosve dicimur annucre et absua taberna, agello, viticula, et puerorum sarcina nue7'e vel re7iuere. Quoniam vero ille corporis nostri hinc Horatius carm. veluti obrutus coangustatur motus nostram voluntatem consuevit indicare hinc 1. III, od. 2, pauperiem vocat angustam factum est, ut, signo pro re signilicata accepto, nutus non modo humanam, sed divinam quoque voluntaAngustam, amici, pauperiem pati Robustus acri mililia puer tem signiflcaverit ex quo etiam 7imnen ipsam Dei Coudiscat. voluntatem notat, ut apud Virg. xi yEn., v. 336
    : :
    :

    Ille
    iis

    de

    utroque circum/iuus.] Tertium exemplBm est qui pariter divites sunt et nobiles ; sed qui in

    Numine divum In flammas et in arma feror.

    Patrol. LXIII.

    22

    :!

    683

    AN. MAN. SEV. BOETII


    (3)
    '

    684

    nutum cuncta
    versitatis

    suppetant,

    oranis

    ad-

    "

    stalum suum mutare non optet?'

    Quam multisama-

    nitur,

    minimis quibusque prosterinsolens, adeo perexigua sunt, quaj fortunatissimis

    ritudinibus
    quoj
    si

    humanEe

    felicitatis

    dulcedo respersa est

    beatitudinis

    summam
    J
    si

    detraliunt.
    "

    1^3
    ccelo

    Quam

    etiam frueuti jucunda esse videatur, tamen, quo minus, cum velit, abeat, retineri non possit.
    B^S-l * Liquet igitur quam sit mortalium rerum misera beatitudo, quse nec apud aequanimos perpetua perdurat, uec anxios tota delectat. Quid igitur, o

    multos esse
    arbitrentur,

    conjectas, qui sese

    de fortunEe tuae reliquiis


    ipse locus,

    prosimos pars eis mitu exsilium


    est

    nima contingat? Hic

    quem

    vocas, incolentibus patria est.


    :

    Adeo

    nihil

    mise-

    contraque * beata g sors rum, nisi cum putes f omnis est asquanimitate (5) tolerantis. Quis est ille tam felix, qui cum ' dederit impatientiae manus,
    >'

    mortales, estra petitis intra vos positam felicitatem? Error vos inscitiaque confundit. Ostendam breviter
    '

    tibi
    tibi

    summEe cardinem felicitatis. (5) ^" Estne aliquid kteipso pretiosius? " Nihil, inquies. '^igitur si
    animo feratur.

    INTERPRETATIO.
    "
    i>

    Ad

    arbitrium omnia adsint.

    S Felix quselibet conditio, si sequo


    h Putaverit impatibilem.
    '

    Nulli adversitati assuetus. " Usqiie adeo parva. i Non dubitas.

    Vestram mentem.
    Boeti.

    Beatos.
    '

    Tua mente.

    '

    Aliquidin eo esse miserise.

    NOT^.
    et

    versu 777

    cum amaro conjunctum


    numine divum
    corporis
    voluptate dici
    1.

    quamobrem
    potest

    Non

    haec sine

    de quacunque quod Lucretius de

    Eveniunt.
    1 ^iu^p-petant.] Adsint : quia enim quod pelitur, id ssepius impetratur, usus obtinuit, ut suppetere idem quasi petendo impetratum Hinc adesse, quod ait suppetiae, quas sibi suppetere rebus adversis pericii-

    amore

    dixit

    iv

    Nequidquam

    Exiuiia veste, et victu, convivia, ludi. Pocula crebra, uuguenta, coronoa, serta parantur quouiam medio de fonte leporum Surgit amari aliquid, quod in ipsis floribus augat.
    : :

    tam felix, qui cum Dederit impatientiae manus.] Impatientia vinci se Atque, passus ftierit : sic loquilur Tuilius de Amic. niinquit, adextremum dat manus, vinci se patttur mirum cum manibus prseserlim homo sese tueri soleat, ubi primum intelligitur victas manus dedisse, hic intelligitur victus.
    est ille
    ^
    :
    :

    Quin ipsa etiam dulcedo in hoc amara, quod invito ipso homine, qui illa aftici videtur, abeat irrevocabilis nec relineri possit ad nutum, quo minus abeat ut hic dicitur. " Liquet iyiiur, etc.] Philosophia ex praedictis exemplis concludit, quod probandum susceperat a nota 18, felicitatem liominum praasentem nec adeo absohitam esse, ut non anxios tota detectet, nec adeo ^ j , 7 , , ,, vsreanem^utapud sequammos pe7-petua perduret.iam jj -j C ipsa Philosophia r.u j c ^ digressa fuerat, ad id, unde reversa ipsum Boetii animum cousiderabit. ^ Quid igitur, elo.] IV. Pliilosophia commendat animum Boetii, aitque primum mortates fcnsira. extra se petere, ut in amicis, uxore, liberis, uno verbo in corpore quani habent intra se, videlicet in mente, quamobrem summa sublrahendo quaedam restat deiude addit eosdem mortales positam felicitatem beatitudinis hic nihil esl aliud quam beatitudinis quod nimirum extra se errore inscitiaque confundi fastigium, le comble dii bonheur. quaerant, quam intra se habent, felicitatem ubi no^ Quam muUos.] Sextum exemplum est de ipso tandum errorem et inscitiam differre cum in aliis, Boetio, de cujus fortunx reliquiis sipars minima plutum in hoc quod error omnis ab inscitia oriatur, ita ribus aliis hominibus contingeret, hi felices, sese ciclo ut possit esse inscitia sine errore, sed non error sine proximos arbitrarentur cum tamen ipse Boetius sese inscitia postea promittit se ostensuram Boetio sumputet infelicem. cardinem felicitatis sive id in quo prsecipue veima2 * Beata sors.] Beatus homo cujus mens cogitando quod enim cardo sit, in quo setur summa felicilas ita constans est, ut instar librse sequalis ponderibus janua vertitur, in usu est, ut id in quo negotium alilirmata nec erigatur prosperis, nec adversis depriquod vertitur, vocetur cardo. Virgil. 1 jEneid., v. 676: nam quis matur. Sed homo iile rarus est in terris Haud tanto cessabit cardine rerum.
    tantes expetunt. Omnis adversitatis insolens.] Nulli adversitati solens auassuetus. Insolens enim quasi non solens tem is dicitur qui id in quo totus est facit, quasi in quare insolens solo unoque hoc negotio versatus adversitatis is est qui adversitati non est assuefaclus. Atque hic, ut nunc additur minimis quibusque projmii(ur adversitatibus quod mens ejus his motibus , < t ,,\* .,t Ji,^ f , , ut enim ao ussuetis assueta, minimo turbetur non " 1 , ^, ,.; ,,,v,o,^ A non fit, sic ab insuetis fit passio quemadmodum quuntur philosophi usque adeo perexigua sunt quse fortunatissimis beatitudinissummamdetrahunt. Summa arithmeticis est universitas quredam quce ex pluribus minonbus addendo conticitur, aut ex qua minorem
    :

    . :

    '

    . :

    '"Esfee aliquid

    tibi teipso pretiosius?]

    Quanquam

    Boetius, ut quilibet alius homo, corpore constet et mente conjunctis, nihiiominus relicto corpore PhilosophiaBoelium ad unam mentis sufe considerationem
    revocat, quasi ad primum beatitudinis, quara quasrit, Tibi teipso : idque vocat totum Boetium Infelix homo, inquitj sicut Apostolus Roman. vii quis me tibei'abit de corpore 7nortis hujus ? Esine igitur, inquit Philosophia Boetio, aliquid tibi teipso pre-

    fontem

    <>

    Statum suum muiare non

    optet.] Instar

    hominis

    ffigri,

    qui cujuslibet situs impatiens, partes se vertit


    multis amaritudiaibus,
    elc.]

    in
    '

    omnes.

    Quam

    Jam monuiiriter

    tiosius ?

    mus, mentem

    humanam

    veluti

    mediam

    Deum

    humanumque
    :

    Iiujus corporis, et a

    corpus, quatenus est opus Dei etforma Deo et a corpore humano com-

    moveri hinc autem putamus oriri amaritudinem et dulcedinem humana; felicilatis; dulcedinem quidem a Deo commovente, amaritudinem vero a corpore quare cum horao quandiu perseverat, ab utraque hac causa afticiatur idcirco nihil homini dulee est nisi
    : :

    " Nihil.] Inquit Boetius quidquid enim divinitus factura naturali lumine novi, id aut mea mens est, aut corpus quod vulgo dicitur materia : sed mea mens vel ex ipso, est corpore sive materia pretiosior, quod materiam hauc, a qua ipsa cogitari nequit, cogitet ipsaraque ad arbitrium huc illucque, seepius
    :

    cogitando, verset.
    '^

    Igitur si tui compos fueris.] Si tuse meutis tantara

    : ,

    683
    tui

    DE CONSOLATIONE
    compos
    *

    PHILOSOPflli!; LIB.
    es, cui

    II.

    fueris,

    '

    possidebis

    quod neo tu A tu idem

    persuasum atque insitum permultis

    velis, aS5 ^ nec fortuna possit Atque ut agnoscas in his fortuitis rebus beatitudinem constare non posse, sic collige ^ Si

    amittere

    unquam

    deraonstrationibus scio, raentes


    esse mortales
    :

    hominum
    sit,

    nullo

    modo
    felici-

    auferre.

    cumque clarum
    :

    fortuitam

    beatitudo est
    ullo

    summum

    naturaj

    bonum

    a i'atione
    eripi

    tatem corporis morte finiri dubitari nequit,;si haec s auferre beatitudinem potest, quin omne mortalium
    (5)

    degentis, nec illud est suranium

    bonum, quod
    quod

    genus in miseriam, mortis

    line, labatur.

    Quod

    si

    modo

    potest;
    :

    queat auferri
    possit.
    hit,

    quoniam manifestum

    prsecellit id

    (5)

    ne-

    est

    quod

    ad beatitudi-

    multos seimusbeatitudinis fructum non mortesolum, verum etiam doloribus suppliciisque qusesisse, quo-

    nem percipiendam fortunae instabilitas aspirare non ^ d Ad haec, ^ quem caduca ista felicitas vevel
    scit

    nam modo

    prcesens vita facere beatos potest, quaj


    efficit?

    miseros transacta non

    eam, nescit esse mutabilem. Si nescit, quasnam beata sors esse potest ignorantiae Cfficilate? Si scit, raetuat necesse est, ne amittat quod amitti posse non dubitat quare continuus (10) timor
    vel
    :

    BS METRDM*

    IV.

    Ahgumentum. Philosophia, exemplo sedium, qux perennes non sunt, si aut sublimiores, ventis percutiantur, aut depressiores arenis immergantur, docet
    ,

    non

    sinit

    esse felicem.
    sic

    An

    '

    vel

    si

    amiserit,

    negli-

    gendura putat?

    quoque peresile bonum est, quod B aequo animo feratur amissum. aSH ' Et quoniam
    "
    i
    <^

    mini

    pari prudenlia et summas et infimas conditiones hoesse fugiendas,ut quietus tutusque vivat.

    Quisquis volet perennem


    Etiamsi. Mors.

    INTERPRETATIO,
    Tuse mentis. Mentis ratione prxditse. Fortuna inconstans essenon possit beatitudo.
    '

    d Prseterea.
    "

    Quicunque optat tutus locare domum perpetuam, quique studet constans, et non disjici flaminibus stre-

    Qui hac felicitatemortali

    afficitur, hic.

    NOTtE.
    habueris et notionem et potestatem, ut illa notione ductus hac potestate nunquam abutaris compos enim unde dicimus compotem et et impos dicuntur a potis impotem sicut ratiooinatur Varro potis autem dicitur vel a pateo quod pateat illi quidquid velit, vel a Dorica prceposilione ttoti, juwta, quod quaj juxta nos sunt, innostra censentur potestate, ut placet Vossio nam, inquit Servius ad ecl. 9 Virg., Quomodo victores dicimus voti compotes, qui quod volunt faciunt; victos e contrario vocamus impotes, qui non possunt C
    : : : : :

    de priori, sed tantum do posteriori summo bono, quippe quod dicitur naturse ratione degentis, hoc est mentis liumanffi modus.
    ^

    Si beatitudo,

    etc.]

    Primum argumentum, quod


    genere modi

    esl, invito

    potest sic proponi. Quod bonura eripi potest, hoc eo cujus est, amitti, illud nonest summum

    bonum; ne quidem

    quandoquidem

    in hoc ipso genere melius est illud quod eripi non potest. Atqui omne fortunae bonum eripi potest

    propterea enim fortuna instabilis

    est.

    Contra vero
    eripi,

    facere quod volunt Possidebis.] lu tua potestate erit. ^ Quod nec tu amittere unguam velis.] Crescente enim tuae mentis adeoque tiise originis notione crescet et tuus in tuam mentem tuamque origmem amor cum exteriora bona tanto minus amentur, quanto magis cogiioscuntur. 3 Nec fortuna possit auferre.\ Mens enim tua tuaque proinde cogitatio ita sunt tui juris, nihil ut in eas inconstans fortunapossit. Potestquidem fortunaquam jactat suam felicitatem tibi optandara proponere sed persuadendo te fallere non potest nisi volentem non prius autem id volueris, quara iiiimemor tue mentis ejusque originis, specie caducorura bonorum veluti
    : :
    :

    bonum
    hoc
    ^*

    nientis
    hsec.]

    cujusmodi
    eo cujus

    est virtus,

    non potest

    est, invito

    est, amitti.

    Ad

    Secundum argumentum, quod


    felis

    sic institui.

    Quicunque, fortuna dante,

    potest habetur,

    hic vel scit vel nescit, se invito, hanc fortuute felicitatem esse rautabilem; sed quovis modo se habeat,

    revera felix non erit si enim nescit, hanc forlunse felicitatem sic esse rautabilem, hic versabitur in ignoraatise csecitate, qua stante nulla beata sors esse potest. At si scit, hanc fortuua^ telicilatem sic esse
    :

    mutabilem, idem hanc felicitatem aut timebit amittendam, aut dolebit; aut saltem negliget amissam,
    sic doior non sinit esse felicem, nec magni faciendum, quod seqao animo feratur amissum. ' Et quoniam_ etc.] Tertium argumentum quod

    sed ut timor,

    obcfficatus fueris.
    * Atque ut agnoscas, etc.] Philosophia tandera, proposita niente huraana bonisque externis, quibusdani arguraentis probat veram felicitatera iu mente potius quam in caeteris bonis versari quaj quidem argumenta ut percipiantur, notandum apud philoso phos morales summum bonum duplicis esse geueris aliud quidem in geuere rei aliud in genere raodi. Prius est res surame perfecta unde nihil est aliud Deus quare quam propheta rex psal. cxuii descriptione facta poteatura, quorum filii, inquit, sicut novellse plantationes in juventuie siia; filise compositss, circumornatse sicut similitudo templi promptuaria plena eructantia ex hoc in illud oves fetosss abundantes
    :

    potest, haec

    disponi potest. Quaecuraque felicitas morle finiri non nisi nomine tenus felicitas est sifelicitas vera, non secus ac ipsa mens hurnana, cujus est, quamque ut insitum sic multis demonstrationibus persuasum est esse immortalem, irasic
    ;

    quidem

    esse debet. Atqui feiicitas fortuuie, ut pote qua= corporis est, morte finiri potest unde ylures
    raortalis
    :

    alterius beatitudinis fi uctum, non movte solum, "verum etiam doloribus suppliciisque qusesierunt; idque eo potius quod vita haec tsmere credatur felicitas si euim vita hffic felicitas vera fuerit, necesse est, ut raors, quse est hujus felicis vitee privatio, vera raiseria
    :

    habeatur.

    in egressibus suis; boves crassse; in quorum plateis non est ruina macerise, neque transitus neque clamor; quos denique beatos dixerunt, addit Beatus populus cujus
    :

    Bominus Beus

    Posterius vero, quod aliter vocatur felicitas sive beatitudo, nobis videtur posse detiniri cogitatio raentis Deo constanter adhaerentis quod huic solum cogitationi convenire possit, quidquid naturali lumine cognosciturconvenire felicitati sicut fusius alibi probavimus. Hic autem non agitur
    ejus.
    :

    Carraen constans duplici genere versuura alternorura, quorura prior Anacreontius post primum pedem, qui potest esse vel iambus, vel spondeus, vel etiam anapsestus, duos iambos habet cum syilaba superstite; posterior Pherecratius spondeum, dactylum, et spondeum eicipitur tamen versus octavus, cujus primus pes esf anapaistus.
    :

    Perennem sedem.]

    Domum

    per annos plures du-

    687

    AN. MANL. SEV. BOETII


    Cautus ponere sedem,

    10

    Totius viribus urget

    ISS

    Stabilisque, nec sonori

    82

    Hae

    pendulum

    solutae

    Sterni flatibus euri,

    Pondus

    ferre recusant.

    Et fluctibus minantem
    Curat speroere pontum;
    Montis cacumen
    alti,

    15

    Fugiens periculosam Sortem sedis amoenaa, Humili domum memento


    Certus figere saxo.

    Bibulas vitet arenas.


    Illud protervus auster.

    Quamvis tonet ruinis

    INTERPRETATIO.
    peniis euri,et temnere mare exundans veluti intentans ruinam suis xstibus, ilie pariter fugiat verticem mon-

    arenas bibaces. Auster impetuosus omni conatu vexat illum verticem hse vero arenee disjunctss
    tis elati, et
    :

    renuunt portare oniis suspensum. Sic tu vitans eventum incertum conditionis, ut videtur, gratx, recogita stabilis fundare sedem petra depressa. Tum licet ventus reboet, turbans

    maria naufnigiis,

    tu abditus

    muni-

    NOTiE.
    raturam sedes enim apud Latinos auctores, praeser- C quodlibet aliud corpus quod aquae subeunti, ut pote tim poetas, significat domum perenne vero a plurigraviori, locum cedat, propterea si arenis istis impobus aunis, per quos durat, dicitur hinc perennare nantur diticia ipsis aquis longe graviora, eadem idem quod diu perseverare biuc Anna Perenna, cui cediticia fatiscentibus fundamentis statim corruent. veteres vota faciebant, ut annare perennareque comLucretius, 1. ii, arenam dixit bibulam,
    :
    :

    mode
    tem

    liceret,

    auctore Ovidio
    :

    iii

    Fast.
    :

    Littoris incurvi
    9.

    bibulam

    lavit ttquor

    arenam.

    Tutus nam cautus a cavere cavereanjudicio Varronis a cavo; quod prisci illi, inquit Pontanus, qui Latium etiam ante Aborigines tenuere plerique in cavernis liabitabant, quse a cavando essent
    2. Cautus.]

    autem et sestus cavebant et frigora, pleraque etiam alia incommoda, in iUisque se et sua cautius tutabantur hinc cavere, caulio, cautor a jurisconsultis dicuntur de iis, quibus divitiae tutae fiunt et secura;. Quoniam vero vir prudens, cogitationibus suis veluli prospiciens, se suaque tuetur, idcirco cautus, catusque vocari solet. Horat. de Arte
    dictse; iis
    : :

    Illucl protervus auster urget.] Illud montis cacuaustcr impetit. Auster est ventus ex plaga cceli meridiana flans. Quod autem auster ex terris in sublime saepius Uet, quemadmodum boreas oppositus e contrario ex sublimi in lerras; idcirco auster rectum iter, quoad potest, insistens in summos niontium ver-

    men

    sffipius videtur incurrere et propterea nunc appellatur protervus a proterendo, quia altiora corpiira sibi objecta solet proterere. Seneca in Agam.,

    tices

    V.

    90:
    Nubibus
    ipsis

    An omnes
    Visuros peccata putem mea, tutus et extra Spem veuiae cautus ? Vitavi denique culpam.

    Q
    11.

    Inserta caput turris pluvio Vapulat austro densasque nemus Spargens umbras annosa videt
    :

    Et

    lib.

    carm., od. 10

    Robora
    :

    frangi.

    Mercuri facunde nepos Atlantis, Qui feros cultiis liominum recentum

    Voce formasti catus, et decora; More palaestrae.


    3.

    Stabilisque.]

    Immotus

    et

    constans, suis videlicet,

    ferre recusant.] se invicem disjunctse impositum pondus sustinere. Nimirum sicut lihrae, duae sunt lances alternis sic mobiles, ut si altera graviori pondere onusta deorsum deprimatur : altera sursum at-

    Hx

    pcndulum solutx pondus

    Hse arense a

    nonpossunt

    Cum autem corpus quiete semel donatuni ajternum quiescat, donec ab alio de sua quiete dimoveatur, ideo duobus duntaxat modis doaius funsedibus.

    tollatur necesse sit

    ita in terra,

    aqua

    et aere

    quem

    data potest ruere

    primum quidem
    :

    niotu

    sensili

    corporum incurrentium v. g. vento deinde proprio pondere, iluentibus scilicet lis quibus donius niti videbatiir, fundamenlis Hinc nunc fit mentio ventorum, fluctuum marinorum, cacuminis montis, et bibularum arenarum. 4. Flatibus euri.] Eurus, inquit Agellius, ventus est ab oriente verno, id esl Bequinoctiali veniens. La:

    tinis dicitur subsolanus. Hic

    rus

    tum
    tus,

    non abs re dicitur sono- D quod enim vehementiori impetu feratur, solioccasum fluentis cursum secupropterea sonum ingentem edit. Unde Virgil. ii
    aeris ab ortu ad
    V.

    Georg.,

    441

    Quos animosi
    C.

    euri assidue franguntque feruutque.

    Pontum.]
    :

    Pontus generatim quodlibet mare,


    :

    speciatim Euxinum forte quia utrumque plenum kovo; euim labor potuit esse origo ro-J ttovlaboris Toj quidquid sit. 7. Monlis cacumen alti.] Cacumen, vertex est cum arborum tum montium ; quod plures ejusmodi corporum partes surgendoin unum acumen coeant caquia quo cumen autem nunc dicitur montis alli mons altior est, eo prasdictis ventorum Uatibus magis impellitur, adeoque domus hic fundata ruinae
    :
    : :

    spiramus, corpora adeo sese sustinent Eequatis ponderibus, ut si alterum fuerit gravius, id propendeat, sicut infinitis exemplis demonstrari altero depresso pusset. /Edes autem arenis impositee longe graviores sunt eo liquore, quo interposito arena; moUescunt. Hoc eodem exemplo usus est Christus Dominus Matth. VII Omnis, inquit, qui audit verba mea hxc et non facit ea, similis erit virg stulto, qui xdificavit domum suam super arenam : et descendit pluvia et venerunt flumina, et flaverunt venti, et irruerunt in domum illam, et cecidit, et fuit ruina illius magna. 13. Fugiens pei-iculosam sortem sedis amxtix.] Haud aliter qui vitare cupit eventum incertum conditionis, qus videtur jucunda Sors quippe, iuquit Tullius 1. ii de Divin., ide^n propembdum quod micare, quod talos quibus temeritas et casus, jacere, quod tesseras : non ratio et consilium valet. Hinc sortilegi dicebantur, qui ductis, pueri manibus, sortibus pra:>dicerent futura. Hinc etiani quod in uuam vel oppositam partem flecti potest incertum, illud sors dici consuevit hiijusmodi autem est sedes amcena, quam idcirco Philosophia hic vocat pei'icidosam. 15. Humili domum memento certus figere saxo.] Loca domuni in saxo humiti in saxo quidem, ut firrao
    :

    domus
    statibus
    17.

    nitatur fundamento

    humili vero, ut tempeventus.]

    minus sit obnoxia. Quamvis tonet ruinis miscens xquora

    magis

    foret obnoxia.

    8. Bibulas vitet arenas.] Qux videlicet aquas sorbere possint quod enim his arenis intercipiatur aer vel
    :

    Yentus tonat, cum tonitruo similis magnum excitat sonitum. Miscet autem xquora ruinis, cuin naufragus naves ca2teraque corpora mari imposita prosternit.

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIyE
    Miscens tequora ventus,

    LIB.

    II.

    690

    A unquam
    tumque
    tius, '

    iieri
    {!))

    queat, aut
    vilescat?
    '

    non perspeetum consideraDivitiaene


    vel
    vestri d, vel
    "

    Tu conditus
    20

    quieti

    Felix robore valli,

    sui natura pretiosse sunt?

    las

    Quid earum

    po-

    S3
    Ridens

    Duces serenus wvum,


    aitheris iras.

    aurnmne, an

    vis

    congestae pecuniaj? Atqui

    Argouentum.

    S31 PROSA
    Philosophia

    V.
    validio7'ibus

    jam

    utens

    argumcntis probat, generatim dioiiias, speciatim peciiniam, gemmas, agros, vestes, famulos cxteraque id genus, quamvis constarent, mentis humanse bojia non esse, sed potius mala, quibus quanto cupidius eadem mens frtiitur, tanto minus felix est.

    quam coacervando melius nisiquidem avaritia semper odiosos, claros largitas facit. Quod si manere apud quemquam non potest, quod transfertur in alterum tunc est pretiosa (o)
    hsec effundendo magis,
    :

    tent

    pecunia,

    cum

    translata ia alios, largiendi usu desinit

    Sed quoniam rationum jam in te mearum fomenta" desceudunt, paulo validioribusutendum puto. ' Age

    enim, si jam caduca dona non essent, quid


    ''

    et

    t>

    in

    eis

    est,

    momentaria fortunEe quod aut veslrum

    possideri. At eadem si ' apud unum, quanta est ubique gentium, congeratur, caeteros sui inopes fecerit. Et vox quidem tota pariter multorum replet auditum;vestr8e vero divitiae, nisi comminuta;, in plureis traffsire non possunt. Quod cum factum est, pauperes necesse est faciant (10), quos reliquunt.

    INTERPRETATIO.
    constantis aggeris, eris beatus, coili furoribus, ages vitam tranquillam. '^ Mentem subeunt.

    mine

    contemptisque B

    <=

    Sordescat.

    <*

    homines.
    Pretiosus.

    "
    f

    muxa.
    miJE.
    19.
    gil.
    T

    Tanta.

    Conditus.]

    Absconditus
    :

    quemadmodum

    Vir-

    Belloque caduci
    Dardanidae.

    Georg.,

    v. 44-1

    ubi nascentem maculis variaverit ortum Conditus ia uubem.


    Ille

    Georg.

    de labente, Saepe levem paleam et frondes volitare caducas.


    I,

    V. 368,

    20.

    fortitudmem
    inter
    lia;c

    Felix robore.] Robur quamcunque corporis significat : unde quod quercus silvestris cseteras arbores fortissima videatur, idcirco

    Et /En.
    Si

    s, V. 622,

    mora

    praeseatis leti

    de lapsuro, tempusque caduco

    Oratnr juveni.
    ^

    robur appellatur.

    20. Valli quieti.]


    sae

    Vallum muriis

    oram aggebtus, crebns sudibus


    :

    est e terra ad fossive palis muni-

    sius

    Momentaria.] Fluxa ; hac voce utitur S. Ambrosed eadem uon potui invenire apud Latinos
    :

    tus sive

    quamohrem
    terra,
    est.

    dua; sunt valli partes, nempe agger et pali sive sudes, quare vallum quief%

    tum

    21. Uuces serenus sevum ridens selheris iras.] Vitam duaes tranquilUm contempto ccbU impetu. enim signilicat vitam, ut apud Virg. iv Geurg,, v. 206

    Mvum

    Ergo ipsas quamvis angustus termiaus


    Excipiat.

    eevi

    Et
    et

    iri-i,

    tari

    quippe quam insolitus corporis motus comisolet,non raro violentos non solum hominis, sed bfsliarum, imo etiam manimatorum corporum
    signilicat.

    auctores, quos vocant classicos. * Divilisene vel vestri. vel sui natura pretiosse?] I. Philosophia probat generatim divitias non esse aliquod mentis humanae boniim. non solum qiiod omne fortunas bonum, cujusmodi sunt divitiae, extra mentem est attentiiisqiie consideralum sordescit, ut jam di.\it; sed etiam quod nullae divitias pretiosae sunt. Pretiosum ergo nobis id dicitur; qiiod in nostra existimatione versatui liac enim nostra existimatione lit, iit illius comparandi causa, quod a nobis posci:

    motus

    Et hoc etiam exemplo usus est Christus, prsedicto cap. VII .Matth... Omnis, inquit, qui audit verba mea et facit ea, assimilabitur viro sa)iienti, qui sedificavit domum suam supra petram ; et descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti, et irrwrunt in domum illam, et non cecidit fundata enim erat supra
    :

    pretium solvamus unde pretiosum dictum est. iJuobus autem modis aliquid versari potest in nostra existimatione, pro duplici modo, quo sese habere possunt ideae, ex quiLns veliiti ex quadam materia illa existimatio, ut pote judicium, cunstat. Primiim quidem propter sui naturam quando scilicet praetur,
    :
    :

    dictae ideae itaclarfe sunt et distinctae, nihil ut involvant praeter id quod a rebus cogitationi subjectis, ut pote eariimdem causis, acceperunt. Deinde vero peiram. propter vestri, o hor. ines, naturam : cum vldelicet ' Age.] Age adoerbium dici solet sed nobis vide- illae idese, praeter id quod a rehus cogitationi objectis habent, ipsum judicanlis praejudicium involvunt. tur imperatieum verbi ugo : non secus atque fac verbi Optime igitur Philosophia quaerit an divitise pretiosx [ii'oplerea si uni tantum loquamur, dicimus, facio sint vestri, vel sui natura tum pro cumperto pooens aye ; si pluribus, agite hinc voce hac eshortamur divitias sui nutura pireliosas in numero bonorum non auditorem ad cogitandum, loquendiim, aut facienesse, sequenti pecuniae, gemmarum, agrorum, vesdum. Ad cogitandum quidem ut apud Virgil. Georg. tiiim, et famulorum enumeratione probat easdem diIII, v. 24 vitias nequidem vestri natura pretiosas inter bona esse Te siae uil altaru mens iachoat; ea age segnes recensendas. Riiuipe moras. = Atirumne, an vis congestie pecunise?] II. PhilosoAd loquendum ut jEneid. vi, v. 343 phiaspeciatim dictura, de quibusdam divitiarum geDic age namque mihi fallax haud ante repertus. nenbus, nimirum de pecunia, gemmis, agris, vestiAd faciendum ut Georg. i, v. 63 bus et famulis, incipit a pecunia quam idcirco dicit Ergo age terrae non haberi posse pretiosam, quod nec rf(^(/?tdi possit, Piugue solum priniis extemplu a measibus aiini juxta ejus institutum, quin largiendi usu desinens poS' Fortes iuvertaat tauri. sideri ipsura dantem pauperet nec congeri avaritia, - Caduca.] Cadacum a cadendo dictum unde id quin cseteros sui inopes faciat, in hoc ipsa voce, rerum signiiicat, quod aut lapsum est, aut labitur, aut lapomnium tenuissima, tenuior, cum vox tota pariter ,5urum est. Sic Virgil. /En. vi, v. 481, de lapso. multorum repleat auditum; nec mirum quandoqui:

    691
    igitur angustas, inopesque divitias,

    AN. MANL. SEV. BOETII


    qua nec habere

    692
    (Ib)

    fortuna, quse a te

    natura rerum

    feeit

    aliena.

    totas pluribus licet, et ad quemlibet sine caeterorum

    Terrarum quidem

    An gemmarum fulpaupertate non veniunt! 3 33 gor oculos traliit? Sed si quid est in hoc splendore
    '

    fructus, animantium procul dubio debentur alimentis. Sed si, quod naturaj satis est, replere indigentiam velis, nihil est quod fortunffi af-

    pra?cipui,

    gemmarum

    est

    lux

    illa,

    non hominum

    quas quidem mirari homines vehementer admiror. Quid est enim carens animae motu atque membro-

    fluentiam petis. Paucis enim minimisque natura contenta est cujus satietatem si superfluis urgere velis,
    :

    aut injucundum, quod infuderis,

    fiet,

    aut noxium.
    veitibus

    rum compage, quod


    lurae

    animatae rationabilique

    (o)

    na-

    13-4 Jam vero


    putas? quarum
    teriee naturara,

    '

    pulchrum

    variis fulgere
    "^

    pulchrum

    esse jure videatur? quae tanietsi con-

    si

    grata intuitn

    species est, aut


    arlilicis.
    '*

    ma-

    ditoris opera, suique

    distinctione postrema' aliquid

    aut ingenium mirabor

    An

    pulchritudinis trahunt, infra vestram

    tamen

    excellen-

    vero

    te

    longus ordo famulorum

    facit esse

    felicem?
    ^ sar:

    tiam coUocatee, admirationem vestram nullo

    modo

    Qui

    si vitiosi

    moribus sunt, perniciosa domus

    merebantur. - An vos agrorum pulchritudo deleetat? Quid ni ? Est enim pulcherrimi operis pulchra portio. Sic quondam sereni maris facie (10) gaudemus
    :

    cina, et ipsi

    domino vehementer

    (5)

    inimica

    sin

    vero probi,
    bitas

    quonam modo

    in tuis opibus aliena pro-

    numerabitur? Ex quibus omnibus nihil horum,

    sic

    ccelum, sidera, solem,

    lunamque miramur.

    Xum

    quae in tui computas bonis,

    tuum

    esse

    bomim

    li-

    te

    horum
    1

    aliquid attingit b?

    num

    audes alicujus ta-

    quido monstratur. Quibus


    pulchritudinis, quid est,
    laeteris retentis?

    si

    nihil inest appetendifi


    vel amissis doleas, vel

    lium splendore gloriari?


    tingueris

    An

    vernis floribus ipse dis-

    quod

    aut tua in sestivos fructus intumescit uber-

    Quod

    si

    natura pulchra sunt, quid


    hfec per se a tuis

    tas? Quid

    inanibus gaudiis raperis? quid externa


    tui

    id tua refert (10)?

    Nam

    quoque

    bona pro

    amplexaris?

    Nunquam

    tua faciet esse

    INTERPRETATIO.
    =

    Dicit Boetius.

    '^

    Forma.
    Omis.

    Ait Philosophia.

    NOT^.
    dem
    mus
    vox, ut pote sonus, versatur in quodam tremore quod liquidus sit, ab uno liomine loquente undique cummoveri potest pecunia autem est numaeris, qui
    :

    ex aere primum, deinde ex auro argsntove confectus, quo statutis legibus res propter facilius com-

    siquidem mare quod nihilominus tanto in pretio non est, dum tranquillum est et serenum, aquis aequali pondere libratis, non solum agro, sed quolibet alio corpore plano planius est quid enim tam planum vi: :

    mercium perrautaii possunt


    pora simul moveri possint,

    autem plura coridem tamen corpus non


    :

    P detur,

    licet

    potest pluribus siniul locis circumscribi. ' An gemmarum fulgor oculos trahit?]

    III.

    Philoso-

    phia
    sit

    gemmas

    pretiosas,

    dicit menti humanaj non debere esse quod lumen, quo gemmEe splendent, non

    hominum, sed illorum duntaxat affeciio corporum, quae cum inanimata sint, sic infra mentis humante excellentiam collocata sunt, ut hominis admirationem nidlo modo mereantur. Nimirum gemma est lapis qui, instarvitri pellucens, lumen ideo transmittit, quod ante liquatus fuerit, quani lapidesceret.
    Hinc

    ait Tullius ii Acad., quam mare? ex qxio etiam cBquor illudpoetx vocant. Non deuique suo motu, sive quoniam flores fructusflorens, six e etia.m fructuosus que agrorum extra hominem sunt; aut si horum pars qutcdam ipsuni hominis corpus instar aUmenti subeat, baec tam parva esse debet, ut si naturx satietatem superfluis urgere velis, aut injucundum, quod infuderis, (iat, aut noxium. Lucretius 1. v
    : :

    Divitife

    quis vera vitam ralione gubernet graudes homini sunt, vivere parce, iEquo animo neque euim estunquam peuuriaparvi.
    si
    :

    Quod

    gemma? adhuc

    alteriusve corporis opaci, si aliquid metalli, liquescenti infundatur, gemma pellucere minus apta coloratur hinc suus est geramarum sive pellucentium, sive relucentium fulgor, quo oculi ita moventur, ut mens ipsa ad gemmas primum speterit liberare. Lucretius 1. ii ctandas, deinde admirandas, et aliquando etiam Nec calidse citius decedunt corpore febres, amandas escitetur, donec exuta omni projjudicio, Textilibus si in picturi.s, ostroque rubenti advertat hicnihil aliud esse quam molum, non solum Jactaris, quam si plebeia in veste cubandum est. ipsa mente, a qua cogitatur, inferiorem sed ipsi * An te longus ordo famulorum.] VI. Philosophia etiam corporum vitaj, quae in perenni continuataque pariter demonstrat famulorum turbam praedictae motione versatur, longe postponendum. menti non esse pretiosam quia famuli isti vel ira^ An vos agrorum imlchritudo delectat?] IV. Philoprobi sunt, vel prubi. Si improbi, tanium abest ut dosophia addit, neque etiam agros pra?dicte menti esse mino pretiosi sint, ut potius perniciosa domus sarcina, debere pretiosos quia cum ager dicatur territoruim, et domino vehementcr inimica, quippe qui lege divina quod diligentius cultum fruges alfert, ager pretiosus tenetur famulum et a vitio retrahere et ad virtutem menti haberi nequit, nisi aut sua magnitudine, quapromovere. Hebr. xni Ipsi enim domini pervigilant, tenus terminis longissimis circumscribitur; aut quasi rationem pro animabus reddiluri. Si vero probi sua figura, quatenus tumoris expers, ceu cylindro Quonam modo in tuis opibus aliena probitas numerabirequatus fuerit aut suo motu, quatenus non modo tur? Quare Philosophia merito concludit beatum hofertilis, sed etiam fructuosus fuerit Agro bene culio, minem non esse, quod pecuuia, gemmis, agris, vestiinquit Tullius, nil potest essenec usu uberius, nec spebus et famulis abundet. Horat. Carm. iv, od. 9 cie ornatius. Atqui nullo ex his modis ager menti huNon possidentem multa vocaveris manae pretiosus esse potest. Non sua magnitudine Recte beaiiim rectius oceiipat nam luna, sol, sidera, cailum, quae tamen ipsi menti Nomen beati, qui deorum lu'etiosa non videntur, pulcherrimi operis portio sunt Muneribus sapienter uti, quolibet agro major. Non etiam sua figura plana Duramque callot puupcriem ali
    :
    : :

    Valchrum variis fulgere vestibus.] V. Philosophia probat, neque etiam vestes menti nostrae habendas esse pretiosas; quod quEe vestium grata iniidtu species est, haec non ad nostram mentem, sed aut ad materix naturam, aut ad ingenium spectat artificis. Imo pulcherrima vestis ne a minima quidem febre te po^

    093

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHItE
    *

    LIB.

    II.

    694
    aliter

    opibus
    circo

    sequestrata placuissent.

    Neque enim

    id:

    est,

    ut

    '

    divinum ''merito rationis animal, non


    (10), nisi

    sunt pretiosa, quod in

    tuas venere

    divitias

    sibi

    splendere

    inanimatai supellectilis, posalia

    sed

    quoniam

    pretiosa videbantur, tuis ea divitiis ani)

    sessione videatur?

    BSGEt"
    "

    quidem

    suis con-

    numeraremaluisti. 135. Quid autem tanto fortunse strepitu desideratis? - Fugare, credo, indigentiam
    copia quajritis. Atqui hoc vobis in contrarium cedit.
    '

    tenta sunt

    vos

    autem

    rebus inlimis e.xcellentis


    nec
    intolligitis,
    '

    Deo mente consimiles, ab natura; ornamenta captatis


    ;

    Pluribus quippe adminiculis opus est ad


    *

    pretioste
    es1>,

    supellectilis

    varietatem
    (3)

    tuendam verumque illud

    juriam.

    Ille

    genus
    :

    quantum conditori vestro faciatis inburaanum terrenis omnibus


    vos dignitatera

    pi'ajslare

    voluit

    vestram

    (o)

    infra

    permultis eos indigere, qui


    ;

    deant

    coutraque minimo
    ^

    permulta possiqui abundautiam suam

    inflma quajque detruditis.

    Nam

    si

    omne

    cujusque bo-

    non ambiliis superfluitate metiantur. Itane autem nullum estpropriumvobis, atque insitum bonum, ut in esternis, ac sepositis rebus bona vestra qu^ratis? Sic rerum versa conditio
    naturse necessitate,
    *=

    '
    t

    Sejimcta.

    Fortunam tuam frequenter appellando conmrsu quserendo.


    '^

    num, eo cujusest, constat esse pretiosius, cum vilissima rerum vestra bona esse judicatis, eisdem vosmetipsos vestra existimatione submittitis '> quod quidem haud immerito f cadit. " Humanse quippe naturse ista conditio est, ut tum tantum caeteris reINTERPRETATIO. Tiiulo. B " Homines tantoque
    <J

    Contingit.

    Indigere eos.

    Pejusque

    leto flagitum timet,

    Primum quidem homo


    '

    est.

    Non ille pro caris acaicis. Aut patria timidus perire.


    ^Sequestrata] diSajuncta. Sequestratus aulem citur a sequestro, hoc a sequester, qui est arbiterinter

    rationis animal.] Homo enim ut nemo nescit, constat es mente et corpore] mutuo conjunctis mens ratio ; corpus animal non raro apsicut stapellatur sed mente horao similis est Deo

    Divinum merito
    :

    utramque partem
    actus judicet
    :

    sic

    medius, ut neutrius pricjudicio


    JEn. xi, v.
    133
    :

    quemadmodum

    Bis senos pepigere dies et pace sequestra. Sed \ox ista, sequestratus, qua Arnobius, L v Adv. gent.,et Cassiodorus, I i Var., cap. 3, utuutur, purioris Latinitatis non videtur. " Fuyare indigentiam copia qussritis.] Id umim

    Deus, hominem ad i. Faciamus, inquit simililudinemnostram : quatenusvidelicet instar cogitans Dei, uude homens nostra res est, mines, II Petrii, divinse consortes naturse dicuntur proplerea nunc homo vocatur animal meritd sive titulo ralionis divinum. Eomines, inquit Tullius de un., Deorum. immortalium quasigentiles sunt, et divinigenetuitur Genes.
    et

    imaginem

    ris appcUantur et omnium animaniium tenent principrKtexunt quicunque vehementiori praidictorum stupatum. Deinde idem homo est cffiteris rebus creatis dio affleiuntur. Scilicet unusquisque liorao suae teinsipientior quandoquidem. nuitatis conscius, pecunia, gemmis, agris, vestibus ^ Alia quidem suis contenta swit.] Nam corpora et famulis, veluti totidem satellitibus circumdatus, C inanimata, plantae, bestiae ipsse finibus sibi divinitus his pulat se posse ab omni hostium injuria liberari continentur, ut nec pecuniee, nec prcescriptis ita sed fallitur * Pluribus quippe adminiculis opus est. gemmarum necagrorum, nec vestiura, nec farauloAdminicurum desiderio teneantur. Prffiterea idem homo injulum est auxilium, quod ad manum, sive praesto est riam videtur facere Deo quod aatem pradicta bona perpetuee sint corruptioni obnoxia, ideo quo plura possidemus, eo ad illa conllle genus humanum, etc.] Cum enim Deus, ut servanda plura nobis ad manum esse debent aupote cujus sapientia inflnita est, quolibet homine xilia. etiam sapientissimo sit sapientior, propterea ifle ^ SupellectHis.] Supellex proprie est ornamentum bomoinjuriam facit Deo, qui ausus suum judicium aula^, cujusmodi sunt aulaja,, sediiia, lintea, vasa, divino anteponere, quam dignitatcm Deus terrenis exteraque domus utensilia, quod nimirum bajc pelliomnibus pra;stare voluit, hauc infra inflma quaaque et forte etiam a legatis ad bus involuta, a militibus detrudit. Atqui homo praedictis bonis inhians ita se
    :
    :

    '*

    suos usus portarentur hic autem supellectilis variehabet. Bonum enim ita in perfectione versatur, ut tas est prajdictorum bonorum externorum multitudo quod criquo bonum, illud eidem, semetipsovideatur nomine partis ad totum translato. perfectius,ut pote a quo periici possit neque etenim ' Non ambitvs superfluitate.] Non solura praesidii perflci polest, nisi a perfectiori. Quamobreni cum causa, ut dictum est, sed ambitu etiam prffidictis di pretiosum, utsupra dictum est, illud habeatur, quod viliis studemus comparandis, rali nimirum nos eo D in nostra estexistimatione, cumque bai^c existimatio majorem de nobis existimationem in mente cteteronon, nisi crescente rei subjectae perfectione, cresrum huminum excitaturos, quo pluribus majoribuscere debeal, idcirco quidquid alicui bonum videtur, queejusmodi bonis fruemur atque id ex eoevidens illud eidem pretiosius videatiir, necesse est quare est, quod, si arbilr.iremur fore ut a nulio uuquam homo summo famulorum, vestium, agrorum, gemhomine videremur, nec geinmis, nec vestibus, nec marum, pecuniai et cseterariim ejusmodi rerum ab:
    :

    uilis
    '^

    ejusmodi bonis

    ita

    inhiaremus.

    jectissiuiarum

    Sic rerum versa conditio.] rdensquippe mea mei corpoiis forma est, sed a Deo et propter ipsum Deum creata quamobrem veluti media inter Deum couditorera, corpusque consors, ab utroque sic informaturnotionibus, ut ab utroquein suas trahatur parles sed heu cum Deo unice diligeudo vacare deberet, iufelici cum propiiae inflrmitalis, tum perturbationis
    : : I

    desiderio occupatus, res istas sua etiam mente pretiosiores, perfectioresque esse existimat, adeoque suo conditori facit injuriam suo illo
    falso judicio.

    pondere ad corpus primum, deinde ad ca;tera corpori famulantia truditur, qua quidem in re lioino,
    iivinum merito rationis anitnal, cajteris rebus creatis in.sipientior, injuriam facere videtur et Deo et sibi.

    '" Quod qnidem hnudimmerito cadit.] Quod quidem falsum judicium nec sine aliqua causa est, nec sine aliquo effectu oritur quippe ex voluntaria liumanse mentis ignoratione, quse ignoratio, cresceute illo judicio, crescentibusque adjunctis illi perturbationibus
    :

    erescit.

    " Eumanse quippc


    fert a cwteris

    naturse, elc.]

    Homo

    in

    hoc

    dif-

    animantibus, quod

    ille

    possit,

    caeteree

    695
    bus,

    AN. MANL. SEV. BOETII

    696
    '

    cum

    se

    cognoscit, excellat

    eadem

    (10)

    tamen A
    :

    putat.

    Tu

    igitur,

    qui

    nunc
    (lOJ,

    '

    contum gladiumque
    vitee

    infra bestias redigatur,


    teris

    si se nosse desierit. Nam caeanimantibus sese ignorare, natura est hominibus vero, vitio venit. 53* Quam vero late patet

    sollicitus

    pertimescis

    si

    hujus

    callem

    vacuus viator intrasses,


    prseclara opuni

    coram latrone cantares. mortalium beatit'ido, quam cum


    I

    vester bic error, qui ornari posse aliquid ornamentis

    adeptus fueris, securus esse desistis

    Nam si quid ex appositis luceat, ipsa quidem, quae sunt apposita, laudantur illud vero bis tectum, atque velatum in
    esistimatis
    alienis.

    At

    id iieri nequit.

    13 METRUM*
    Argumetum.

    V.

    sua

    nihilominus fceditate perdnrat


    illud

    (5).

    Ego vero

    PhUosophia, posito discrimine inter vetera novaque tempora, ait, ideirco xtatem majorum nostra fidsse feliciorem, quod illi minori, quum
    nos, victus, rentur.
    vestitus, auri
    et

    nego
    id

    esse

    bonum, quod noceat

    babenti.

    Num

    regni cupiditale tene-

    mentior? Minime, inquies. Atqui divitias possidentibns perswpe nocuerunt, cum pessimus quisque eoque alieni magis avidus, quidquid auri usquam,

    Felix

    nimium
    Nec

    -pviifr testas,

    Contenta fidelibus

    arvis,

    139

    inerti perdita

    luxu

    gemmarumqueest, sesolum,quihabeat, dignissimum

    Facili quse sera solebat

    INTERPRETATIO.
    a

    Longum
    Semitam

    fustem.
    erat jiotw 6eato,

    Mtasprima bominum priscorum


    vero animantes non
    caeterffi

    contenta suis arvis fertilibus, neque dissoluta intemperie ignava qux consueverai post longa jejunia pasci glande expedita.Kmesciehant vina, \.ihin s\sq Bucchi

    possint cogitare

    quare

    NOTiE. quod quilibet


    stite
    :

    tribus constat pedibus

    cum
    :

    syllaba

    superet
    se-

    est

    animantes sese ignorent, boc illarum natura, qiiod vero homo seignoret, id ejus vitium est quatenus prsecipitationi et prajjudicio obsecutus, ad suam mentpm animo non vult atlendere unde justo Dei judicio fit ut infra bestias redigatur ISolite fieri, inquit David psal. xxxi, sicut equus et mulus, quibas nonest intellectus ut nimirum sui immemor, instar bestiffi, buc feratur, quo corpus rapit. 1 Quem late patet vester hic error.] Est quidem hic error sive falsum judicium, quatenus bomo arbitratur, mentem suam ornari posse ornamentis alienis, videlicet pecunia, agris, gemrais, etc, ipsa enim
    : :
    : :

    tertius pes

    semper anapEestus

    primus

    cundus indiscriminatim spondeus, aut anapeestus.


    Prior setas.] 1. Pbilosophia ponit discrimen inter vetera et nova tempora. Poetis quiqpe qiiatuor sunt mimdi setates, nempe aurea, argentea, Eerea et ferrea, quod quemadmodum ferrum ab aere, aes, ab argento, argenlum ab auro, sic nepotes a virtute majorum degenerant unde Horat. 1. iii Carm. od. 6:
    1.
    :

    Damnosa quid non imminuit

    dies?

    qux sunt apposita laudantur quod

    vero his

    tectiim at-

    que velatum in sua nihilomi7ius foiditate perdurat : ca- ^ davera putes pulchris condita sepulcris Hic autem agitur de setate aurea, qnse idcirco vocatur stercora nivibus obducla. At ille enw lote pa(et, non solum prior de qua selate quas nunc dieuntur, baec maxirationemultorum hominum, quiillo inficiuntur vemam partem dicta fuerunt a Virgil. i et iii Georg., rum etiara ratione diversorum motuum cum animi Tibullo I. I, el. 3, Lucretio I. v, Horatio Epod. od. tnm corporis, quorumerror ille est causa quamob16. Ovid. 1 Metam., Juvenali sat. 6, elc. rem homo hoc ipso errore non modo Deo, ut pro2. Contenta fidelibus arvis.] II. Philosophia tractabatiim est, sed et sibi ipsi facit injuriam. tura de victu, nimiruin cibo potuque aureae illius sive ' Ego vero nego illud esse bonum, quod noeeat haprioris aetatis, incipit ab ipsa ejusmodi victus causa, benti.] Hsec Philosopbioe ratiocinatio iuterpretatione nempe ab arvis fidelibus, quibiis veteres illi contenti nonindiget. Qued, inquit, nocet habenti, illud haerant. Arvum autem, inquit Festus, ager est necdum bentis bonum esse non potest saius lidele vero id dicitur, quod votis respondens, boaum quippe favere debet, non nocere. Atqui prsedicta; divitue nocent exspectationem possessons non frustratur atqiii auhabenlibus, cum in aliis, tum in hocprseserlim, quod rea illa setate agri nec arati nec sati idipsum prajstapessimus quisque eoque alieni magis avidus quidquid bant. Lucret. I. v auri usquam gemmarumque est, se solum, qui habeat, Nec robustus erat curvi moderator aratri dignissimum putat ; sua videlicet perturbatione prseQuisquara nec scibat ferro molirier arva, sertimque avaritia obcaecatus unde per fas et nefas Nec nova defodere in terram virgulta, neque altis, opibus studet acquirendis. Plautus in Captiv., act. D Arboribus veteres decidere faicihuYamos u, seen. 2 Quod sol atcpie imbres, dederaut, quod terra crearat
    : :

    ^tas parentum pejor avis tulit Nos nequiores mox daturos Progeniem vitiosiorem.

    multa multis suasit perperam. 2 Qui nunc contum, etc Philosophia alludit ad ] hos versusjuvenal. sat. 18, I. iv, v. 19
    : :

    Odi cgo aurum

    Spoute sua,

    satis id

    placabat pectora doniim.


    :

    Ovid. iMetam., v. 109

    portes argenti vascula puri Nocte iter ingressus, gladium contumque timebis, Et mota) ad lunam trepiJabis arundinis umbram. Gantabit vacuus coram latrone viator.
    licet

    Pauca

    Mox

    etiam fruges tellus inarata ferebat.

    Latro autem
    viatoribus

    nunc ille dicitur qui, vias obsidens, aufert opes, saepe etiam vitam. Nimirum conductus sive salelles, sic dictus quasi latero, quod stiparet principis sui latus.
    latro olicn erat miles

    Quoniam vero ejusmodi hominessua apud regesauctoritate abusi, viatores aggredi

    non dubitabant, factum


    *

    est,

    pecuniamque auferre ut quicunque viarum ob-

    Luxus hic vitium est 'i. Nec inerti perdita luxu.] dissoluti animi, quod hic variis suis cogitationibus,' in contrarias veluti partes distractus, instar liquoris motu evanescentis dilui videatur ut enim a fluo est unde luxuries : sic Tefluxus; sic a luo est luxus rentio adolescens dicitur luxu pcrditus. Illeautem lunam incrs quasi sine iners vocatur xus non abs re arte generatim signiflcat rem omnem qua est motus
    : : :

    sessores, dicti fuerint latrones.

    expers sicut Ovidio, ?iec quidqnam nisi ponius iners. Atqui ille animi luxus primum quidem cogitationes, deinde corpons ipsius humani motus rectos im:

    Carmen constans uno genere versuum, quorum

    pedit.

    DE CONSOLATIONE PHiLOSOPHI^
    Jejuiiia solvere glande.

    LIB.

    11.

    10

    Nou

    Bacchica munera norant Liquido confundere melle,

    Somnos dabat herba salubreis, Potum quoque lubricus aranis, Umbras altissima pinus.

    l-IO Nec lucida vellera Serum


    Tyrio miscere veneuo.

    Hi
    INTERPRETATIO.

    Nondum

    niaris alta secabat,


    lectis,

    Neo mercibus undique

    dona, permiscei'e cummelle fluido; neque inflcere lanas candidas Serum populorum succo purpureo Tyri. Gramen iisdem tribuebut soporem saluUferum ; fluvius liguidMS tribuebat potionem; pinus procera tnbuebat umbras. Nondum ullus homo scindebat navi mare pro-

    fundum, neque peregrinus, opibus undequaque qusesitis, conspexerat oras ante ignotas. Twic cornua belli deliabilebant,nec sa7iguis gravibus inimicitiis effasus, consperserat arma horrenda quare etenim ira hostitis tentasset ajprimis illis temporibus tractare ullum fer:

    NOTJ^:.
    iNil nisi lene decet, leni prajcordia mulso Prolucris melius. breviter notal mendans cibum prioris illius Hinc etiam Asinius Pollio centesimum excedens 6etaea quae nostram inter et priscam victus rationem aniuiadverti possunt discrimina, quorum alia ad ipsa tis annum, cum ab Augusto hospite rogaretur quacibaria alia ad horum modum pertinent. Primum ^ nam maxirae ratione illura corporis animique vigoenira nostra cibaria exquisita esse solent et arte parem servasset, respondit, Intus mulso, foris oteo. rata prisca erant facilia et ab ipsa natura suppedi8. iVtc lucidaveUera Serum.] V. Philosophia transtata. Deinde nostra cibaria frequenter sumuntur, et it ad primas majorum vestes, quas desisnavit noprisca non nisi post saepius nulla instigante fame minatis illorum toris et tentoriis tori, erant herba; jejunia eaque sera sive ad ultimum usque diem sersomnos dabat herba salubres ; tentoria, arbores, umvata. Postremo nostra cibaria esse soleut carnes, quamobrem prius dixit, hos bras altissima pmus pisces et optimura quodque fructuum terrestrium vpteres non novisse vestes sericas, aut purpuram, qua genus prisca erant glandes, ignobile frugum vulgus tingerentur. Seres ergo sunt populi, quos interduos quod pluribus aliis cum oratorura, tum poetarum amnes Hydaspem et Indum constitutos Orosius scritestimoniis conflrmari potest. Virgil. i Georg., v. 8 : bitl. ni,c.23. Apud hos quaedam sunt arborestenuissima quadam lana onustEe sicutpluriraisgravissimoChaoniam pingui glandem mutavit arista. rum auctorum testimoniis probatur ut Virgilii ii Et V. 1.59 Georg., V. 121 Concussaque famem in silvis solabere quercu. Velleraque ut fohis depectant tenuia Seres. Lucrelius 1. v. Senecae in Oct., v. 667 Glandiferas inter curabant corpora quercns... Nec Majonia distinguit acu Ast odium ccepit glandis. Quse Pboebeis subditus euris Ovidius I Metam., fab. 3, v. 103 C Legit eois ser arboribus. Conteutique cibis nullo cogeute creatis, Claudiani carm. I, v. 179 Arbuteos fetus montanaque fraga legebant, Stamine quod moUi tondent de stipite Seres. Cornaque, et in duris haerentia mora rubetis, Sed gravis est disputatio de origiue ejusmodi lanfe, Et qi!6e deciderant patiila Jovis arbore glandes. ab arboribus, an potius a vermiculis illic dean bsec Hinc primi homines vocabantur (SaXavo^/izyot /.at iirJrjogentibus? hoc ultimum videtur probabilius, ut bomTzoTcu, ylandis edaces et aquse potores hinc etiam

    b.

    Jejunia solvere glande.]

    III.

    Philosophia com-

    aatatis,

    communi adagio
    tis

    antiquitus dicebatur

    tili(;

    Spuoq, sa-

    quercus.

    6. Non Bacckica munera.J IV. Philosophia memiaureae illius aetatis, quem dicet versu undecimo fuisse aquam, Potum quoque lubricus amnis unde praimittit hos veleres nec vinum Bacchic.a munera, nec mulsum vinum mellemistum novisse. Vinum enim dicitur munus Bacchi, quod Dionysius vini inventor dictus fuerit Bacchus sive iV././.osab Iry.y.h, quod clamorem notat; quia forte vinum ad loquendum

    nit potus

    byces apud istos populos, veluti apud nos stamen ab alvo gravida ducant. Eleganter rugosum ac sordidum illum vermem descripsit grande nostrae uuiversitatis decus Antoniiis Hallceus, his versibus
    :

    mater sanies, dat frondea nutrix Pabuln., Thysbaso Morus poUuta cruore. (Jueis avidam ut clausus latebroso in carcere pavit
    Est
    olli

    primum, deiude etiam ad clamandum potores


    tet.

    excij)

    Horat. Epist.

    I.

    i,

    ep. 3

    Quid non ebrietas designat? operta


    : ;

    recludit,
    :

    Spes jubet esse ratas in pra;lia trudii iaermem SoUicitis animis onus eximit addocet artes. Fecundi calices quem non fecere dissertum ?

    Ingluviem, totoque salur jam corpore turget, Viscera tum vacuans paulatim hinc molle figurat Lanicium illuviemque modis in teuuia miris Net tila, et teretem glomerans convolvit in orbem. Ut vero emeritus perfecit nobile pensum Exauimo similis, pretiosa ut conUilus urna Hic jncet atluci mox redditur; induit alas, Jamque avis, et vermis, neutrumque, et denique
    ; :

    [moustrum
    :

    est.

    Mulsum autem est potio ex vino et raelle permistis facta unde Graecis otvGu,).t et [j.iliy.pr/.zo-j appellatur. Nimirum quemadmoduni vino recens inveulo aqua,
    :

    Purpura autem, qua vestes sericce tinguntur, vocatur venenum Tyrium venenwn quidem, qiiia liquor est
    concha eductus, qui lanas, instar veneni viscera Tyrium venas subeuntis, ingressus has inlicit vero, qudd Tyrus urbs Phflenicia, muricis, preedictse conchce, piscatufuerit celebris. Virg.ii Georg., v.465
    e

    et

    prior hominum potio, infusa Georg., V. 9:

    fuit,

    juxta illud Virg.

    Poculaque inventis Acheloia miscuit uvis.


    Sic crescente gulonum libidine, eidem vino mel fuit immistura, sive ad voluptatem, sive etiam ad producendam vitam potus quippe iile venas vacuiss sua leuitate mulcere fertur ex quo forte a mulcendo dicitur mulsum. Hinc Catius apud lloratium reprehendit AuUdiura, non quod mel Falerno misceret, sed quod Paleruo austero,
    : :

    Alba nec Assyrio fucatur lana veneuo.


    13.

    Nondum maris
    :

    alta secabat.]

    VI.

    Philosophia

    commemorat, aurum, qnod coramercio prassertim commercium autem tit prEecipue ope comparatur famulantis maris, de quo nuno agitur. Sic Lucretius
    1.

    Aufidius forti miscebat mella Falerno Mendose, quoniam vacuis committere venis

    At non multa virum sub signis millia ducta Uua dies dabat exitio nec turbida ponti jEquora laedebant naves ad saxa virosque.
    :

    Sic Tibullus

    I.

    i,

    el. 3

    699

    AN. MANL. SEV. BOETII

    700

    Nova Tuno

    littora viderat hospes.

    classica sseva taeebant,

    14S

    Odiis

    neque fusus acerbis


    25

    Cruor horrida tinserat arma. Quid enim furor liosticus ulla


    Vellet prior

    Nec prsemia sanguinis ulla ? Utinam modo nostra redirent In mores tempora priscos Sed sffivior ignibus Jitnse
    !

    arma movere,

    Fervens amor ardet habendi. 1-13 Heu, primus quis fuitille,


    Auri qui pondera tecti

    Cum

    vulnera sasva viderent,

    INTERPRETATIO.

    nm?

    quandoquidem primi

    illi

    homines animadverte-

    bant fore ut infligerentur plagse crudeles, ahsque mercede ulla cruoris effusi. TJtinam nostra xtas nunc revertatur ad antiquum illum modum vivendi. Yerum

    sestuans libido bonorum caducorum, asperior flammis Mtnseis fervet apud nos. Ueu, quisnam ille fuit omnium primus, qui eruit pondera auri absconditi, et

    Nondum

    caeruleas pinus contempserat undas Effusum ventis praebueratque sinum. Nec vagus ignotis repetens compendia terris Presserat externa navita merce ratem.
    i

    Scilicet ut canit Lucretius

    1.

    Sic Ovidius

    Metam.
    :

    Sic alia ex alio peperit discordia tristis, Horribile bumanis quod genlibus esset in armis luque dies belli terroribus addidit augmen.

    Nondum

    caesa suis peregrinum ut viseret orbem Montibus in liquidas pinus descenderat undas

    NuUaque mortales prfeter sua littora norant. Tria supersunt hic notanda vocabula, videlicet alta, mercibus, et hospes. Alta maris significant mare pro-

    quidem prior eetas moderala fuit circavictum, vestitum, aurum et regnum, sed nostra in bis omnibus cupiendis nullum videtur modum tenere hino minus felicem vitam
    23. TJtinam nostra redirent,
    etc.]

    Ita

    fundum
    V. 38
    :

    et

    terris remotius.

    Sic

    Virgil.

    Mw.

    ducimas, justissimumque tum.


    25.
    Ssevior

    est illud

    Philosophiee voardet
    habendi.]

    ignibus

    Mtnx amor

    Vix e conspectu Siculse telluris in altum Vela dabant laeti.

    Et

    ^n.

    II,

    V.

    203

    ilfera- sive,

    studet aut conservandis, si habeat; aut comparandis, careat, ila ut si contingat, hanc aliqua si iisdem ejusmodi rerum aut possessione aut spe spoliari, ve"uti de parte sua3 societatis detracta doleat, magis rebusque istis emendis vendendisque prseesse, dice- C aut minus, prout pars illa pluris aut micoris liabe batur Mercurius, nec aliam forte ob causam hic pin batur. Nec immerito amor ille nunc dicitur ignihus gebatursinistra virgulam, dextrasacculumnumarium JEtnse ssevior : nam jEtna mons Siciliaj, vulgo mont tenens, nisi quod mercatores his instructi, proticisci Gibel perpetuo clarus incendio, frequentique stragc solent. Hospes denique sive ut primi Latinitatis aua poetiscelebratur. Virgil. i Georg., v. 472 ctores dicebant, hostis is est quem nunc peregrinum Vidimus undantem ruptis fornacibus yEtnam, dicimus, Gallice un hote. Flammarumque globos liquefactaque volvere saxa. 16. Tunc classica swva tacebant.] VII. Philoophia Illa autem perturbatio, quee non minus perennis est, agit de regno, cujus obtinendi vel amplilicandi cansa quam ignis /Etnaeus, longe plures gravioresque inbuccinaj intlantur, arma sumuntur, multusque sanducit calamitates. Virgil. vm yEu., v. 324 guis funditur. Classica igitur quasi calassica ab antiAureaque, ut perhibent, illo sub rege fuere quo calo, voco, inquit Isidorus ]. sviii, c. 4, sunt sic plaoida populos in pace regebat Saicula cornua qua; convocandi causa erant facta quemadDeterior donec paulatim ac decolor etas modum classis ab origiue eadem dicta, eam signiflcat Et belli rabies, et amor sucoessit habendi. hominum multitudinem, qu;o sive mari, sive terra, Ovid. I Metam., v. 128 sive domi, sive militiEe signo aliquo solet convocari Protinus enipit venas pejoris in tevum sic nostrse etiam schola', quod sint cojtus discipuloOmne nefas fugere pudor, verumque, fidesque rum convocati, vulgo classes appellantur. Hic autem In quorum subiere locum fraudesque dolique classica snni signa militia?, ut apud Virgil. ii Georg., d InsidiEeque et vis et amor soeleratus habeudi. V. 538 27. Primus quisjfuit ille.] Elegans locutio ad signiAureus hanc vitam in terris Saturnus agebat, flcandam vim preedicta; perturbationis. Sic Tibullus Necdum etiam audierant inflari classica, necdum 1. I, el. 10 Impositos duris crepitare inoudibus enses. Quis fail horrendos primus qui protulit enses ? Cruor vero sanguis est uon solum qui corde ruit, siSic Horatius 1. i Carm., od. 3 cut quibusdam placet (quandoquidem sanguis ornnis
    : : :
    :

    Ecce autem gemini a Tenedo tranquilla per alta. utantiquiloquebantur, wercisamej-cfwidodicitur: underem venalem signilicat eamque preeserlim quam noslri mohilem, du meuhle, vocant, qualis veudi emiquo solet in nundinis hinc et inde lecta. Propterea numen, quod veteri superstitione credebatur lucro

    Mens quippe humana, hinc sui suseque perfectionis amans inde vero suce tenuitatis conscia naturaliter, non modo suum corpus, sed esternas etiam res amore prosequitur, adeo iit es se Cceterisque ejusmodi rebus qu^dam sibi videatur fieri societas, cujus ipsa sit pars non ultima. Hinc cseteris bisce rebus
    ;

    corde egressus
    :

    quiescit sic friget

    gus unde cutere soleat, sanguis propterea et acerbis duntasat odiis fundi, ct fusus arma quse tingit, faoere horrida nunc perhibetur propterea etiam nemo, sanguinis fuudeudi gratia, arma primum voluerit movere, nisi aliqiiod videatur sanguinis fundeudi prsemium ut nuuc dicitur, non fuisse in illa priori sp.tate aurea. Ovid. 1 iletam.
    :

    sed qui extra venas elfusus ut cruor quippe dicitur a xp-Jo;, frixovepoi, frigidus. Quod cum horrorem inruit),
    :

    llli

    robur

    et tes triplex Circa peotus erat, qui fragilem Iruci

    Commisit jjelago ratem Primus nec tiumit praecipitem Africum


    Decertantera aquilonibus,

    Nec
    28.

    tristes

    Hyadas, nec rabiem noti.

    Auri qui pondera tecti.] Recte auriun suo uotatur pondere, non solum quia aurum omuium metallorum est gravissimum sed etiam quia est omnium
    :

    Non galeai, non ensis eral siue militis usu MoUia securae peragebant oUa geutes.
    :

    praestantissimum, recte quoque aurum dicitur tectnm, pra^sertini inveutori, de quo nunc agitur ; siquidem aurnm intra viscera terra; inclusum formatur.

    701

    DE CONSOLATIONE
    Gemmasqne
    latere volentes,

    PIIILOSOPHMi;

    Llli.

    II.

    702
    si

    exaequatis? B-Iffi^ Quae


    !>

    in

    improbissimum quem-

    Jo

    841

    Pretiosa pericula fodit?

    IJ5 PROSA
    Argumentum.

    VI.

    - - Philosophia spcctatura potentiam ex parte potentis, subditi et ejusdem proprietatis, videt potentiam, i" in improbo magistratu vituperii, in probo non laudis majoris esse causam 2" in sola corpora sic valere, ut potens non minus Isedi possit quam Ixdere 3 nec vitia fugare posse nec infirmitatem ; ex quibus concludit potentiam, nonnisiabusu nominis, in numero bonorum poni.
    ;
    ;

    que ceciderint, qua; flammis jEtnaj eructantibus, quod diluvium tantas strages dederint? Certe, uti meminisse te arbitror, consulare imperium, quod libertatis principium fuerat, ob superbiam consulum
    vestri veteres abolere cupierunt, (o)

    rant.

    qui ob eamdem superbiam prius regium de civifate nomen abstuleAt si quando, quod perrarum est probis Iiono-

    res deferantur, quid in eis aliud

    quam

    probitas utendignitate, sed

    tium placet?.Ita

    tit

    ut

    non virtutibusex

    Quid antem dedignitatibuspotentiaque disseram, quas vos, vera;. dignitatis ac potestatis inscii, a ccelo

    es virtute dignitatibus honor accedat.

    84*

    '"

    Qua;

    INTERPRETATIO.
    gemmas abscondi natas
    cara ?
    =*

    quas!

    ambo

    sunt pericula

    ''

    <^

    Aqua

    Igne voraciores. rapidiores

    Ad

    ccelum uscpie laudando attollitis.

    NOT/E.
    29. Gemmasque latere volentes.\ In gemmis, ut pote quce cogitationis sunt expertes, neque vokmtas est, neque ullus appetitus Sed si gemmarum originem naturamque advertas attentius, bac credideris velle latere. Primo quidem gemmai sua origine videntur velle latere : ha^ eaim oriuntur in locis abditis, in aquis scilicet et in terra, ubi instar vilri liquescunt primum, deinde in fragilitatem duratee perlucent. Secundo eeedem gemmfe sua natura videntur velle latere has enim aut transmisso lumine pellucent, aut remisso eodem lumine relucent. Si pelluceant, liae aera, quem spiramus,referentes,minus sunt aspectabiles. Si vero reluceant, ea;dem oculorum aciem ita perstringunt, utfixisoculis undiquenonpossuntaspici. 30. Preiiosa pericula.] Aurum et geramaB pretiosa quidem sunt, saltem propter illud, quod bomo de his liabet praijudicium. At sunt pericula, non modo quandiu inclusa latent in natali sede, ex qua non sine magno fodientis perioulo possunt erui sed "etiam postquam eflossa ab liuminibus aut tenentur, aut quseruntur: qiiippe quaj ut cox'pori sic menti mortem scepius afferunt. Virg. ni Mn., v. 37
    : : :

    potestaiis.

    viro potente, sive, ut aiunt philosophi, de subjecto Potens autem ille recens factus vel improest, vel

    bus

    probus. Si improbus fuerit, tantura abest

    ut hic accedente potestate melior fiat ut potius,instar ignis vehementissimi et aqute rapidissimfe, idem magnas strages edat, abusus nimirum sua auctoritate testes sunt reges consulesque Romani. Siautera fue:

    probus, non propter potestatem probitas hujus; sed propter probitatem potestas laudatur verum acl intelligendumid quod nunc dicitur de regibus et consulibus Romanis, aliquid dicendum de imperio et de
    rit
    :

    varia ejus

    forma apud Romanos. Imperium, Graecis jro)>t-sta, auctore Lipsio

    1.

    ii

    Quid non mortalia pectora Auri sacra fames ?


    '

    cogis,

    est certus ordo in jubendo et parendo, Triplex est, inquit, principatus, optimatum et popiili status. Miscentur inter se, fateor, et remittuntur aut intenduntur : sed sic ut propendeat et prseponderet semper aliqua pars, a qua jure ei nomen. Principatus est imperium unius, qui propterea vocatur rex aut princeps. Status optimatum est imperium plurium, qui quod viitute cseteris videntur praestare, electione adipiscuntur magistratus. Status denique populi est imperium plurium, qui sorte solum magistratus ob-

    Polit., cap. i,

    tinent.

    De dignitatibus potentiaque.] Dignitates etpotentia iixepotestas hic conjunguntur quoniam non diffe:

    rnnt nisinomine: Dignitas autem, inquit Tulliusii de Inv., est alicujus honesta auctoritas quse cuitu, honore verecicndia digna est. Nimirum dignitas dicitura digno dignus sive, ut veleres scribebant, dicnus a nomine GrcEco Siv.n jus, ut dignus sit ille, cuiajquum
    st
    :

    Has omnes imperii formas experti sunt Romani. reges, quoruni postremus, inquit Florus 1. i, o. 7, fuit Tarquinius, cui cognomen Superbo ex moribus datum.. Hic regnum avitum, riuod a Servio tenebatur, rapcre maluit quam exspectare, immissirqu^ii eum percussorihHs, scelere partampotesta-

    Primum enim habuerunt

    obsequi:cum autemhomo homini sitpar, eequum non potest esse hominem bomini obsequi, nisi Deo,
    esl

    omnium hominum

    conditore et rege, jubente

    hinc

    omnis dignitas ila a Deo est, ut regi magistratibusque imperantibus, tanquam personis vices Dei geren- "
    tibus subditi teneantur obsequi Joannis xix Non haberes potestatem adversum me ullam, nisi tibi datum
    : :

    cssetdesuper.Omnis anima, inquit Apostolus ad Rom. xiii, potestatibus sublimioribus subdita sit non est enim potestas 7iisi a Deo qux autem sunt a Deo ordinata sunt. Itaque qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit: qui autemresistunt, ipsi sibi damnationem acqui: :

    runt. elc.

    Dignitas ergo sive potestas est quaedam veluti forma, qua3 propterea spectaripotest es parte potentis,
    ex parte subditi, et ex parte proprietatis, quoephilosopbis minus Latine loquentibus dicitur effectus formalis : atque ex triplici hoc capite pbilosophia deinceps probabit non solum divilias, de quibusjam egit, sed ipsam etiam potentiam non ita habererationem boni, utqui his caruerit, ille propterea haben-

    dus
    2

    sit infelix.

    Quss si in improbissimum.]

    I.

    Philosopbia agit de

    tem non rhelius cgit quam acquisierat. Deinde habuerunt consules nam, inquit idem cap, 9 Bruto Collatinoque ducibus etauatoribus, quibus ultionesui moriens matrona mandaverat, populusRomanusad vindicandum libertatis ac pudicitise decus, quodam quasi instinctu deorum concitatus, regem repente destituit, bona diripit, agrum Marti suo consecrat, imperium in eosdem libertatis suw vindices transfert, mutato tamen et jure ex et nomine. Quippe ex perpetuo annuum placuit, singulari duplex ne potestas solitudine vel mora corrumperetur : considesque appellavit pro regibus, utconsutere se civibus suis debere meminissent. Denique ut imperii Romani forma ab regibus ante ad consules venerat, sic, auctore Livio, iterum mutatur ab consulibus ad decemviros. Scilicet crescentepra:dictorum consulum superbia, aut potius nondnm domita illa populi Romani, qua; ex pastoribus originem duserat, feritate, tandem aliquando consulibus successerunt decemviri, qui, quod multa tyrannice agerent, damnati sunt, eorumque potestas, tertio, ex quo in rempublicam introducta fuisset, anno subhta est. ' Qux vero est ista prxclara potentia ?] II. Philosophia tractat de subditis, sive de materia circa quam prajdicta potestas exerceri polest : quod philosophis vocari solet objectum pcientife. Subjecta antem illa
    : :

    703 vero est


    tia?
    ista

    AN. MANL. SEV. BOETII


    vestra
    o
    i,

    704

    expetibilis ac prseolara poten-

    Nonne

    terrena animalia consideralis, quibus

    qui praesidere videamini?

    Nam

    si

    inter

    mures videres

    materiam crudelitatis (5), vir sapiens fecit esse virtutis. ' Quid autem est, quodin alium facere quisquam potest, quod sustinere ab alio ipse non possit?
    niis

    unum

    aliquem jus sibi ac potestatem piaj CEeteris vindicantem, c quanto movereris cachinno! Quid vero si (5) corpus spectes, imbeciliius homine reperire queas, quos ssepe d muscularum quoque vel morsus, vel in secreta quaeque reptantium necat introitus?

    Basiridem
    Hercule
    f

    accipimus

    necare

    hospites solitum,

    ab
    sed

    hospite fuisse

    mactatum.

    Regulus plures
    :

    Pcenorum

    bello captos in vincuia conjecerat

    mox ipse g victorum


    igitur (10) ejus

    catenis

    manus

    prasbuit.

    hominis potentiam putas,


    *
    ii

    Ullamme qui, quod


    efficere

    Quo vero quisquam


    et

    jus aliquod in

    quem-

    ipse in alio potest, ne id in se alter valeat,

    piam, nisiinsolum corpns,

    quod

    infra corpus est,

    non possit? S-i&


    ac

    Ad

    hajc,

    si

    ipsis dignitatibus

    fortunam loquor, possit esercere? Num quidquam unquam libero imperabis animo? Num (10) mentem iirma sibi rationecolisrentem de statu propricequietis amovebis? 1-lS ^ Cum liberum quemdam " virum suppliciis se tyrannus adacturum putaret, ut adversum se factae conjurationis conscios proderet, linguam ille momordit atque abscidit, etin ostyranni seevientis abjecit ita cruciatus, quos putabat tyran:

    potestatibus inesset aliquid naturalis dc proprii


    '

    boni,

    nunquam

    pessimis provenirent. Neque enim

    sibi solent

    adversa sociari. Natura respuit ut contra-

    ria

    quaeque jungantur. Ita

    dignitatibus fungi
    '

    liquet,

    haerere

    cum pessimos plerumque dubium non (S) sit, illud etiam natura sui bona non esse, quffi se pessimis patiantur. Quod quidem de cunctis fortunse
    potest, quee ad

    muneribus dignius existimari

    impro-

    INTERPRETATIO.
    * desiderabilis.
    i>

    Carthciginensium.
    s
    *

    Uomines.

    d
    ^

    Quantum rideres. Muscarum vel minimarum. Zenonem, ut quidam aiunt; Anaxarchum,

    Ab ipsis victis in vincula conjectus est. h Frxtei'ea.


    Hsi.

    ut alii

    Secunduni suatn naturam.

    NOT^.
    Nycareontis regis incidisset, nullum genus supplicii deprecatus est, neque recusavit. Hic autem in pilam saxeam conjectus, ibique ferreis nialleis contusus potenti; quandoquidem omnes homines, utpote ab Tunde, inquit, tunde Anaxarchi follem Anaxarchum eadem causa et propter eumdem finem condili, ita p enim non tundis tyranno porro amputationem linsunt pares, ut seclusa divina voluntate, qua alii aliis guse minitante, linguam denlibus abscissam in tyranpraesunt, non minus sit ridiculum hominem sibi arnum expuit rogare aucloritatem in alios, quam si mus in murem Quid auiem est quod in alium, etc.] Postremo quod suum videres exercere imperium : quod hic dicitur. superior polest in corpus inferioris, idipsum non cujus rei At hsec subjecta materies tanta non est licet enim raro inferior in corpus superioris potest subditus es mente el corpore constet, non secus ac mulia sunt exempla; meminit Philosophia Busindis vir potens, tamen sicut potens suam non exercet poet Reguli. tentiam, nisi corpore, verbo nimirum aut faclo sic Busiris Neptuni ex Libya Epaphi filia natus, cruhomo viro potenti non subest nisi corpore quemad- delissimus fuit jEgyptiorum tyrannus hic enim homodum Christus docuit Lucae xii Ne terreamini ab spites suos Juviimmolabat, ne illiquidem vati, aquo sej cum easdem insihis qui occidunt corpus, et post hsec non habent ampUus id consilii acceperat, parcens quid faciant : posse autem in coVpus humanum tanti dias Herculi pararet, ab eodem Hercule, una cum non e;-t partim quia corpore humano nihil imbpcilAmphidamante iilio, pra^cone Cbalbe, et ministris lius; partim etiam quia quod superior potest in corad ipsas aras interfectus est. Virg. iii Georg., v. 3 pus inferioris, idip^um infenori esse potest maleria Quis aut Eurystea dururu virtutis aut injijria tamen potest inferior in ipsum Aut illaudati uescit Busiridis aras ? supenoris corpus exercere. Claudian. carm. 3, v. 254 ^ 0''^. si corpus spectes, imbecillius hominel] Primites Diomedis equi! Busiridis araj mum enim corpore humano imbecillius nihil reperiri Clementes quandoquidem musca, exiguum animal, hu- D polest Idem, carni. 18, v. 159 mano corpuri mortem alferre potest, sive piingendo: Sic multos fluvio vates arente per aunos. sicut apes, pra>sertim vero crabrones, vulgo freions. Hospile qui caeso monuit pla^are touautem, Virg^ IV Georg., v. 236 ; luveutas primus Busiridis imbuit aras IIUs ira modum supra est, Isesaeque veneaum Et cecidit saevi, quod dixerat, hostia sacri. Morsibus iuspirant, el spicula CBeca relinquunt Regulus vero consul, qui, ut ait Plinius, fusis S'aAffixae venis, auimasque in vuluere ponuut. primusque Romanorum ducum
    :
    : :

    potentiae materia neque absolute subest potenti,neque tanta est, ul propterea potentia sit masimi facienda. Non, inquam, materia illa absolue suliest

    lenlinis triuniphavit,
    in

    Sive etiam viscera subeundo, ut cantharides, de quibus Cicero, Epist. 1. ix, ep. 21, Caius, inquit, ac-

    Africam classem trajecit, ab ipsis Carlbaginensibus (quos hic Philosopiiia vocat Poeuos), quas vice-

    cusante L. Crasso cantharidas sumpsisse dicitur. Notari possunt hic duo ha'c noaana, expetibilis et muscularum, quuruni testem Laiinum non novi :mihi diceretur desiderabilis et muscarum. Tu videris. - Cum liberum quemdam virum etc. Deinde cruciatus, quos superior in corpus inferioris exercet, quajdam esse possunt materia virtutis: sicul contigit Anaxarcho pliilosopho, Democriti sectatori, de quo
    ]

    rat, resectis

    jecto et objecto,

    palpebris interfectus est. hxc, etc.] III. Philosophia, consideratis subtransit ad effectwn formuLem poten tiae, quemadmoduin loquunlur philojophi. Sic aulera contrabi potest haec ipsius Philosophiae ratiocinatio. Quidqiiid natura sua bonum est, iliud habentem facit

    Ad

    bonum, atque adeo ab eodem contrarium malum


    gat
    nec
    .-

    fu-

    nunc philosophia mentionem


    ille,

    facit-

    Anaxarchus enim
    in

    ut ait Cicero

    ii

    TuscuL,

    cum

    manus

    Cyprii

    agit enim cujusque rei natura quud proprium est, contrarium rerum miscetur effectibus, et ultro, qux snnt adversa, depellit sic fortitudo fortem, velo:

    705

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPULE

    LIB.

    11.

    706
    :

    bissimum quemque uberiora proveniunt. De quibus A facile ipsarum rerum redarguuntur eflfectu I&O illud etiam considerandum puto, quod nemo dubitat ilaqae ^ nec ilke divitiae, uec illa potentia, nec haic
    esse fortem, cui fortitudinem inesse couspexerit
    ;

    et

    dignitas jure appellari potest. Postremo

    manifestum est esse velocem. Sic musica quidem musicos, medicina medicos, rhetorica rlietores facit. Agit enim cujusque rei natura quod proprium est, nec contrariarum recuicunque
    (10) velocitas

    adest,

    concludere forluna

    licet, in

    nihil i nativa3 bonitatis

    idem de tota qua " nihil expetendum, inesse manifestum est, quae
    et bonos,

    nec sebonis semper adjungit,


    adjuncta,

    quibus fuerit

    non

    efflcit.

    rum

    miscetur efiectibns, et ultro, quae sunt adversa,


    '

    depellit.

    Atqui

    nec

    opes inexpletam restioguere

    AnGUMENTCM.

    151 METRUM

    VI.

    avaritiam queunt, nec potestas sui


    cerit,

    compotem

    [\'.i)

    fe-

    tcstas tanta fuit. ut

    Ncro, inqidt PhilosopMa, cujus popopulos ab ortu, ad oecasum, a

    quem

    vitiosce

    libidines insolubilibus astrictum


    collata

    retinent catenis;

    et

    improbis dignitas non

    septentrione ad austrum diffusos regeret, eo devenit improbitatis, ut Boma in/lammata, plures senatores, fratrem,

    matremque ipsam

    interfecerit

    usque

    modo non
    tat

    efficit
    ^ ^

    dignos, sed prodit potius et osten-

    adeo exitiosum est improbum

    fieri

    potentem.

    indignos.

    Cur

    ita

    provenit? Gaudetis enim res

    sese aliter habentes falsis compellare nominibus, quae

    Novimus quantas dederit ruinas, B53 Urbe flammata patribusque

    csesis,

    INTERPRETATIO
    "
    I'

    Cur

    res ita se habet ?


    fecerit,

    immanis,
    qui

    Proprix.

    Scimus quam magnas slrages J^ero


    accensa, senatoribiis interfectis,
    et

    Roma

    fiiit tinctus sanguine suce matris quqm ipse occidit: et lustrans oculis cadaver frigidum matris, non rigavit genas ullis fletibus at now erubuit esse censor
    ;

    fratre occiso, olim

    majestatis interemptse. Nihilominus hic tyrannus

    mo-

    NOTiE
    velocem, musica musicum, medicina medicum, rhetorica rhetorem facit. Atqui non solum potentia, de qua nunc agitur, sed etiam cuncta fortunae munera, habentem non faciuat bonum, nec ab eo
    citas
    1. Quantas dederit ruiiias.] Nero. Hic Romanis imperavit anno a nalivitate Ciiristi circiter quinquagesimo septimo. Quamdiu Senecae, cujus praeceptis instructus fuerat,- consiiiis usus est, tamdiu optimus habitus est imperator. At praeceptore remoto, in omnia probra ac dedecora lapsus est suae quippe dignitatis immemor, inaudita dedit infami, lusus,
    :

    contrarium malum fugant cum pessimos plerumque digmtatibus fungi dabium non sit, et cuncta fortunse munera ad improbissimum quemque uberiora prove;

    niant.
    '

    avaritiae et crudelitatis

    argumenta. Primum enim in

    scenam non tragoedus modo, verum etiam citharredus Atqui nec opes, etc.] Quin etiam prwdicta fortunai prodiit. Deinde nullam vestem bis induit; nunquam bona nequidem illudcujus speciem nomenque impricarrucis minus mille iter fecisse traditur, soleis quinais gerunt, praestare videntur cum neque divitice divitem, neque potestas potentem, neque dignitas C '^ mulorum argenteis; aureo rete, purpura co que funibus nexis piscabatur. Prajlerea omnium opidignum faciat. Non quidem divitije faciunt divitem bus iuhians, solus optabat videri dives. Postremo quia hte inexpletam restinguere avaritiam ncqueunt Romae, quam incendi jusserat, culpam poenamque avaritia quippe qute cresce_ntibus divitiis crescit ita transtulit in Cbristianos, quorum principes Petrum ut copia faciat inopem. Non eliam potestas potentem et Paulum apostolos morte multavit quin Senecam facit quouiam haec cum quem potentem dicunt, utmagistrum, Antoniam amitam, Britannicum fratrem, pote quem saepius vitiosx libidines insolubilibus astriOctaviam conjugem, Agrippiuam niatrem, seipsura ctum retinent catenis, sui compotem non facit. Non tandem, dignum tanta; crudelitatis facinus, interfecit. denique dignitas dignum facit siquidem dignitas imVide Suetouium 1. vi. Prajcipua hujus tyranni facinora probis collata non modo non efficit dignos, sed prodit
    :

    potius

    et

    ostentat indignos. Juvenal. sat. 8, v. 140.

    deince;ps exponentur.
    2. Urbe ] Urbe est oppidum muro cinctum. Sic vocatur, inquiunt, ab orbe, quod urbem condituri, taurum et vaccam futurae fecunditatis spejungere solerent, et aratro circumducto designare sulcum, intra quem urbem Eedificarent. Sed quud inter omnia op-pida mojnibus cincta, Ronia quondam prmcipem locum obtinuerit, idcirco Roma y.xr' iloyij.j urbs dicta fuit, judice Quintiliano. Virg. ecl. i, v. 20 :

    Omne
    '^

    auimi vitium tanto conspectius in se Crimen habet, quanto major, qui peccat, habetur.

    Cur ita provenit?] IV. Philosophia ex dictis concludit, prsedicta male cum peculiari, tum etiam generali nomine ab hominibus donari Gaudetis, inquit, o homines, res sese aliter habentes, falsis compellare nominibus, quse facile ipsorum rerum redarguuntur ef:

    fectu.
    3

    iVeo

    illse

    divitise,

    etc.]

    Primum enim
    :

    prasdicta

    niale peculiari suo

    nomine douantur

    quandoquidem

    quaj vocanlur divitia?, potentia et dignitas, contranis potius nominibus, ut dictum est, notari deberent. * Nihil expetendum, nihil nativse bonitatis, etc.] Deinde vero praedicta male quoque generali nomine vocantur bona ciun nec se bonis semper adjungant, nrc eos, quibus fuerint adjuncta, bonos efficiant, "sicut
    :

    Urbem quam dicunt Roinam, Melibcee, putavi Stultus ego huic nostrae similem, quo saepe solemus Pastores oviiim teueros depellere foetus... Verum haec tantum alias inter caputextulit urbes,
    Quantum
    2.

    lenta solent inter viburna eupressi.


    ]

    Pars accipitur pro toto non enim integra Roma flammis absumpta fuit, sed ea tantum urbis istius pars qua? obscenis Eedibus videbatur in:

    Flammata

    etiam dictum

    est.

    Quod vocatur Sapphicum a muliere quaj illud invenit. Carmen est constans ex uno genere versuum, qnorum quilibet quinque pedes habens, coreum,
    spondeum, dactylum et duos coreos obtiuet. i. Novimus.] Nemineni quippe latet, et ut
    rat.
    I,

    ait

    Ho-

    serm.

    Opinor

    Omnibus

    el lippis

    notum

    et

    tonsoribus esse.

    formis; quam per ludum accendit Nero, ut Trojaj repraesentaret incendium. Per sex dies, inquit Suetonius 1. VI, septemque noctes ea clade ssemtum est ad monumentorum bustorumque diversoria plebe compulsa. Tunc prseter immensum numerum insulurum, domus priscorum ducum arserunt, hostilibus adhuo spoliis adornatx; deorumque sedes ab regibus ac deinde Punicis ac Gallicis beUis vota dedicataque, et quidquid visendum atque memorabtle ex antiquitate duraverat. 2. Patribusque cxsis.] Stella enim crinita, inquit

    AN, MANL. SEV. BOETII


    Fratre qui

    708

    quondam
    et visu

    ferus interempto,

    15

    Vertere insani rabiem Neronis?

    Matris effuso maduit cruore.

    Heu gravem sortem,

    quoties iniquus

    BSS

    Gorpus

    gelidum pererrans,

    Additur ssevo gladius veneno!

    Ora non

    tinxit lacrymis, sed esse

    Censor exstineti potuit decoris. Hic tamen sceptro populos regebat, Quos videt condens radios sub undas
    Phuibus, extremo veniens ab orlu
    :

    E55 PROSA Vn. Arguuentuh. Boetio Philosophicm testanti de modo quo ad dignitates ipse pervenerat, respondet Phitosophia, famam, qua optimus quisque magistratus videtur duci, quod hmo brevioribus eum loei, tum temporis angustiis conteneatur, flocci esse faciendam, animo

    Quos preraunt septem gelidi triones Quos notus sicco violentus sestu Torret, ardentes recoquens arenas. 15-4 Celsa num tandem valuit potestas
    :

    prsesertim hujus
    conscio.

    sui exsilii, suseque immortalitatis

    inquam, ipsa minimum nobis ambitionem rnorlalium rerum fuisse domiuatam Sed
    ego
    ",
    '

    Tum

    scis,

    INTERPRETATIO.
    tuit muiare furorem Ncronis amentis ? o miseram boderabatur imperio gentes quas sol oriens occidensque cernit, quos septem triones urgent suo frigore, quasque B minum conditionem, quando auctoritas injusta conjungitur cum crudelitate fera! auster calore arido vehemens urit, magis ac magis coBoetius. quens arenas ferventes. An porro polentia sublimis po"

    NOT^.
    Suetonius, quie smnmis potestatibus exitium portendere vulgo putatur, per continuas noctes oriri cceperat. Anxius ea de re, ut ex Babilo astrologo didicit, solere reges talia ostenta csede aliqua illustvi expiare atque a sernet in capitaprocerum depellere,nobilissimo cuique exitum
    Hie vir, hic est, tibi quem promitti saepius audis, Aiigustus Caesar, divum genus aurea conde Secula qui rursus Latio, regnata per arva Saturno quondam super el Garamantas etlndos Proferet imperium jacet exlra sidera tellus, < Extra anni solisque vias, ubi coeliber Atlas Axem humero torquet stellis ardentibus aptum.
    : : :

    quosdam cum pxdagogis et capsariis uno prandio pariter necaios aiios diurmtm vicium prodestinavit. Constat
    :

    Idbiios quserere. Nullus posthac adhibitus delectus aut

    modas interimendi quoscumque

    libuisset,

    quacumque de

    Septentrio vero et meridies, Septem trionibus et noto torrente arenas nam Sepiem triones sunt constellatio ne quandoque apud hominum gratiam paterna memoria borealis, quie vulgo M(yof Ursa dicitur, quajque ex prsevaleret, veneno aggressus est. Et cum ad primum septem prascipuis stellis constans, referre videtur gusium conaidisset, comitiali morbo ex consueiudine plaustrum, boves trahentes, etbubulcuin ducenlem correptum apud convivas emeniiius, postero die rapiim P boves quippe ab officio olim dicebantur teriones, quia inter maximos imbres translatiiio extulii funere. solum terunt, aut ierriones, quia terram arant, aut 4. Matris effuso cruore.] Matrern dicta faciaque sua siriones. quia striam faoiunt. Notus autem ventus est exquirentem acerbius et corrigentcm, ait idem Suetoa meridie tlans, qui ideo cum magno calore conjunnius, ita gravabatur ut mtnis ejus ac violentia territus ctus dicitur. hanaperdere statuerit. Et cum veneno pertentassei sen14. Celsa num tandem vcduit potestas?] Hoc prsetiretque antidotis prxmunitam, lacunaria, quse noctu sertim Neronis exemplo probatur potestas habeutem super dormieniem, taxata macKina, deciderent, paravit, efficere meliorem, quod praiseus est philosophiae non cum videret votis non respondere, aiia pluraque quod institutum si qua euim magna unquam fuerit inter pagione niatrem occiclit unde illi versus : homines potestas, quceque adeo potuerit potentem Quis negat ^ueoe magna de stirpe Neronem? reddere meliorem, hrec fuit potestas Neronis, quippe Suslulit bic malrem, sustulit illepatrem. qui universum terrarum orbem imperio suo regeljat; 5. Corpus et visu gelidum pererrans.] Adduntur Tprsihffic tamen potestas, quanta quanta fuit, insani Nerodictis atrociora, inquit Suetonius, nec incertis auctorinis rabiem non potuit vertere. Rabies proprie morsus bus, Neronem scilicet advisendum interfectxmatris cacaninus, quo scilicet canis huc illucque raptus obvia daver accurrisse, contreciasse membra, alia vitaperasso, quceque aggreditur sic Nero omnium tyrannorum alia laudasse, sitique interim oborta bibisse. Hinc nunc crudelissimus, dicitur cen^or extincti decoris, quod quemadmodum 16. lieu gravem sorlem] Sic Virgil. /Eneid. vii, v. censor de uniuscujusque facultatibus facere solebat, D q 93, dixit Nero singulds malerni corporis partes lustrare, et de Heu stirpem invisam et fatis contraria nostris singulis sententiam ferre non dubitaverit; nou iacr}'Fata Pbrygum! matus, quod mirum conscientia enim illa, qua conSic optime dicitur mc perdiium Proh deum atque fessus est exagitari se veluti verberibus furiarum ac hominum fidem! tajdis ardentibus, quaque agente sitis prffidicta ohorta 16. Quoties iniquus addilur ssevo gladius veneno!] fuit, eumdem ad lacrymas fundendas cogere debuisQuoiies potestas iniqua cum crudeli voluntate reperitur sed vox conscientia? tuno propter majorem perset conjuncta : nam signum hic accipitur pro re signiflturbatiouis impetum, credo, ab ipso vix audiebatur. Gladium acuium cata. Sic proverbii instar dioi solet 8. Hic tamen, etc.] Scelestissimus tamen ille Nero, avertas Ne puero gladium, utostendatur potestas iis utpote Romanorum imperator, populos ab ortu ad quibus noceat uon esse committenda. et a septentrione ad austruni regebat. Ni: ; : :
    : :

    causa, elc. Fratre interempio.] Britannico scilitet, quem 3. Claudius ex Messalina, ut Neronem ex Agrippina susceperat, quemque, ut ait Suetonius, non minus semulaiione vocis, quse illi jucimdior suppetebat, quam metu,

    Hfe autem quatuor mundi partes hic optime notantur ortua quidem et occasus, Phoibo qui veniens ab exiremo ortu, condii radios sub undas. Sic Virgil. i Georg., V. 438 : Sol quoque et exoriens, et cum se condet in undas Signa dabit solem certissima signa sequeulur.
    :
    :

    occasum,

    mirum Romanum imperium longe lateque diffusum ad quatuor prtecipuas mundi parles, ortum, occasum,
    septentrioneni, et A^n. VI, V. 781
    :

    meridiem pervenerat
    illa

    unde

    Virg.

    En

    hujus, Nate, auspieiis


    terris,

    inclyta

    Roma

    Scis, inquam, ipsa.] I. Quidem Boetius testatur Philosophiam, ut pote consciam omnium cogitationum, quas Boetius habuerit, de modo quo Boetius ipse ad dignitates pervenerit, aitque se oplasse materiam gerendis rebus, non ambiiione, sed ne virtus tacita
    '

    Imperium

    animos a^quabit Olympo...

    consenesccrct.

    DE CONSOLATIONE PIllLOSOPIII^
    mateham
    tacita

    LIB.

    II.

    710

    gereadis rebus optavimus, quo


    '>
    :

    ne virtus
    '

    sicut

    consenesceret. Et iUa

    356

    Atqui

    iioc

    Ptolemceo probante didicisti, cjuee h a nobis si Huic quartai cognitis animantibus incolatur.
    "^

    unum est c, quod prEstantes quidera sed nondum i ad extremam manum


    clione perductas allicere possil,

    natura mentes,

    quantum maria paludesque premunt, quantumque


    j

    virtutum perfescilicet

    siti

    vasta regio distenditur, cogitatione subtraxeris,

    gloriffi

    cu:

    vix

    (j)

    angustissima inhabitaudi horainibus arca re-

    pido, et
    qua;

    oplimorum
    sit
    (5)
    :

    in rempublicani
    et

    fama meritorum ambitum,


    :

    linquetur. In boc igitur


    cto circumsepti

    minimo puncti quodam pun-

    quam

    exilis,
    -

    totius
    terraj

    vacua ponderis,

    sic

    atque conclusi, de pervulganda fama,

    considera
    ^
    '

    Omneai

    sicuti
    coeli

    astrologicis

    demonstrationibus accepisti, ad

    de proferendo nomine cogitatis? At quid babet ampluin, magniticumque gloria, tam angustis exiguisque
    limitibus arotata?
    bitaculi

    spatinm, puncti constat obtiaere rationem


    si s

    id est,

    ut

    ad coilestis globi magnitudinem

    conferatur,

    Adde quod " septum plures incolunt


    vita

    lioc

    ipsum brevis haad quas tum

    (10) uationes, lingua,


    :

    nibilspatiiprorsushaberejudicetur.

    159 tlujus^igitur
    est.

    moribus, totius

    ratione distantes

    tam
    a
    f'

    exigua in

    mundo

    regionis quarta fere portio

    difflcultate itineinim,

    tum loquendi

    diversitate,

    tum

    INTERPRETATIO
    Ut non. Pbilosophia,
    Inquit. Perfecta virtute prxditas. Circumscripiionem.

    g Terra. h Quai habitetur

    ab

    iis

    animcUibus,

    qux a

    noLis co-

    c
    <J

    "
    ''

    gnoscantur. Portioni. Loca dcserta initent.


    i j

    Mdgnitudinem.

    mim.
    Ambitio et ambitus ab eadem origine prodeunt, nimirum ambe circum, et itio itusque a verbo eo quamobrem de corporibus primum, postoa de men:

    men, quod tamen longe tuo celebrius est, pluribus ignotum sit, quam motum ejusmodi terrte portionihus qute quidem omnia seorsum probanda sunt.
    :

    propter quamdam similitudinem dicuntur ambitus sive ambitio in corporibus est locus duorum pedum et semipedis, quo iuterjecto vicina ardilicia ad
    tibus
    :

    circumeundi facultatera inter se distant in menlibus veroest circumducta qucedam cogitationum primum, deinde verborum, factorumque series ad consequendum bonorem. liiec erit ambitio, inquit Tertullianus de Ilab. mul. c. 4, unde et nomen ejus inlerpretandum, quod concupiscentia apud animum ambiente, nascatur, ad glorix votum. Hanc ambitionem Boetius ait sibi nunquara fuisse dorainatam.
    :

    Vcrum cum virtus in bona praisertim versetur qudm cseteri homines non vident, quamque tamen aliquando decet cffiteros bomines cognoscere; Mattli. v: Sic luceat lux vestra coram Itomicogitatione,
    nibus, ut videant opera vestra bona, et gtorificent Patrem veslrum, qui in c(zlis est; proptei'ea putavit Boetius sibi optandam materiam gerendis rebus, ne virlus tacita consenesceret.
    ' Hoc iinum est, etc.] II. Philosophia respondet hac fama duci mentes, quEB natura videutur praestare,

    sed

    qua;

    perfecta

    virtute
    ille

    nondum
    mentes
    :

    praiditcP.

    Priicstant

    quidem natura

    quoniam

    sunt. cor-

    porura, quibus conjunguntur, mntibus, instar volu-

    ptariarum, non obsequuntur. At eajdem mentes nondum perfecta virtute sunt preedita^, nara Matthr. vi Attendite, ne justitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis alioquin mercedem non habebitis apud Patrem vestrum, qui in catlis est; unde Apostolus ad Gal. i Si adhuc hominibus placerem, Christi servus non essem. - Omnem terrse ambitum, etc.] III. Philosophia addit famam hanc flocci faciendara esse propter breviores loci, quo contineri possit, angustias. Nirairum cum fama ha;c nihil sit aliud quara optima alterius hominis in tua merita cogitatio, dictio aut actio, propterea fama ha?c latins diffundi non potest, quam hominum sic cogitaiitium, loquentium et agentium genus. Atqui illud hominum genus angustissimis
    : : :

    Astrologicis demonstrationibus accepisti.] Primum quidera globus ex terra et aqua coustans, non modo cum extrema ora ac delerminatione ooeli, sed etiam cum illo ccelesti, cui steilaj flxte inhterere vulgo cogitantur, orbe collatus instar puncti ad sensum se haquia cum punctum, auctore Euclide, dicatur bet illud, cujus pars nulla est, ideo ille orbis instar puncti se lialjebit, cujus diametri immolaj utraque q extremitas, el raedium ab uno extraneialterius globi puncto ffiqualiter distabunt iste quippe globus simplex videbitur et cujuscucque partis expers. Atqui prffidictus terraj et aqiia^ globus cum praedicto stellarum lixarura orbe comparatus ita se habebit cogita enim diaraetrum hujus terrestrisglobi, qua: a nostris pedibus ad antipodas per centrum ducatur, quo spatio observabiraus a nostris, eodem observabunt antipodes a suis pedibus distare stellas flxas, et utrique videbimus hujus coeli medietateni, uon secus ac si in centro orbis terrarum versaremur. Propterea Cicero, lib. iTusc, Persuadent, inquit, mathematici terram in medi& mundi sitam ad universi caili complexum, quasi puncti instar obtinere, quod y.hrpov illi vocant. * Hujus regionis quarta fere portio.] Deinde quamvis istfe terraj et aquaj globus ita exiguus sit, ut puncti rationem habeat, integrum tamen faina non potest occupare siquidem non major quam quarta ejus portio, Ptolemajo probante, ab iis, quai a nobis co" guoscantur, animalibus terrestribus, horainibus videlicet et bestiis incolitur. Aut si major quam quarla pars hujus orbis incolatur, ut nautis longius in dies progredientibus novajterra; habitabilesdeprehenduntur ; beec tamen portio non definit minima haberi
    ** : : : : :

    nam
    Ihuc, si quantum maria, etc.] Prasterea pars illa non potest integra ab bominibus incoli sunt enim ibi maria plura; sunt plures paludes sunt pluraloca
    >>

    deserla.

    coarctatur loci limitibus

    nou enim

    diffuuditur ultra
    :

    terram, quK collata cum ccelo instar puncti est non ultra terram habitabilem, quff! est quarta duntaxat illius puncti non ultra eam hujus quartaa partem, in qua mores nostri vigent nou denique ultra
    pars
    :

    Uoc septum plures incolunt nationes, etc.] Adde quod brevissimum illud, terrae habitatse punctum, tantum est, ut ad illud, ne urbium quidem celeberrimarunij fama perveniri queat. JSam ex Iiis ij^^sis cultis notisque terris, inquit TuIIius in Somnio Scipionis, num uul Ihiiiii nnt cujusquam nostrum nomen ultra
    ''

    eam morum nostrorum portionem, ad quam tuum nomentuaque meritapervenerint,qua3 quam sit exigua ex 80 poteris conjicere, quod ipsum Romanum no-

    Caucasuiii lniiir, iinrm cernis, transcendere potuit, vel illum GaiKjcin linusnatare'! Est aulem Caucasus mons
    Asiae, inter

    mare Euxiuum

    et

    Caspium, vulgo tnont

    de Circassie.

    711

    AN. MANL. SEV. BOETII


    insolentia,

    712

    non modo fama hominum sin- A nim mora momenti, si decem millibus conferatur annis, quoniam .utrumque spatium definitum est, gulorum, sed ne urbium quidem pervenire queat. minimam licet, habet tamen aliquam f portionem. vEtate denique Marci Tuliii, sicut ipse quodam loco siguificat, nondum Caucasum montem Romanae Athic ipse numerus annorum, ejusque quantumlibet multiplex, (10) ad g interminabilem diuturnitatem ne reipublicae fama (15J transcenderat, et erat tunc comparari quidem potest. Etenim finitis ad se inviadulta t, Parlhis etiam caeterisque id locorum genticommercii
    "

    bus formidolosa. Videsne igitur quam sit quam compressa gloria, quam " propagare tare laboratis ? ' Quid, quod diversarum mores inter se, atque instituta discordant,

    angusta
    ac dila-

    cem fuerit quKdam, unquam poterit esse


    cogitetur,

    infiniti

    vero atque
    fit,

    finiti, h

    nulla

    collatio. Ita
    si

    ut

    quamlibet

    gentium ut quod

    prolisi temporis fama,

    cum

    ineshausta ssternitate
    esse videatur.

    non parva, sed plane nuila


    nisi

    apud
    cetur.
    lectat,

    alios laude,

    apud

    alios supplicio

    dignum judi-

    Vos autem,

    ad populares auras, inanesque (IS)


    et relicta conscien-

    Quo

    flt,

    sermunhujusmodi arrojtantiae gloria quisque contentus, et intra unius gentis terlevitate quam festive aliquis illuserit. Nara cum quiminos praeclara illa famse immortalitas coarctabitur. " dam adortus esset hominem contumeliis, qui non aSS Sed * quam multos clarissimossuis temporibus ad vera; virtutis usum, sed ad superbam gloriam
    huic, in
    tiae

    nullo

    modo

    si quem famae priedicatio deplurimos populos nomen proferre, conducat. Erit igitur pervagatainter suos

    ut (20)

    rumores
    culis

    i,

    recte facere nescitis,

    virtutisque prcestantia dealienis prffimia


    postulatis.

    Accipe in

    viros scriptorum inops

    delevit

    oblivio

    Quanquam

    falsum

    sibi

    philosophi
    se

    nomen

    induerat,
    ille

    (20)

    adje-

    quid ipsa scripta proficiant, quse i cum suis auctoribus premit longior atque obscura vetustas? Vos

    cissetijue

    jam

    sciturum, an

    philosophus esset,
    tole-

    siquidem

    illatas

    injurias leniter patienterque

    autem immortalitatem vobis propagare videmini, cum futuri famam temporis (5) cogitatis. Qaod si ad
    ceternitatis inflnita spatia

    rasset. Ille patientiam paulisper assumpsit,

    accepta-

    pertractes,

    quid habes,

    intelligis

    que contumelia velut insultans, jam tandem, inquit, me esse philosophum? 9 59 Tum ille nimordaciter, intelleseram, inquit,
    ^ si

    quod de

    tui

    nominis diuturnitate

    laeteris?

    Unius ete-

    mium

    tacuisses

    INTERPRETATIO.
    a

    In

    somnio Scipionis
    respublica.

    Proportionem.

    b e d
    =

    Romana

    g hifinitam.

    Vos homiues.

    h Quantumllbet longi.
    i

    Non secus ac suos auctores. Proferas conferendo.

    Concitandos.
    Affecisset.

    NOT^.
    ' Quid quod diversarum gentium morcs, etc.] Denique quamvis tantum foret alicujus nomen, hoc ut perveuire posset ad omnes mundi populos, non proquoniam quod jilerea ejusdem gloria tanta esset apud alios laude, id apud alios supplicio dignumjudi:

    Si vero adfuerint scriptores,

    injuria
    sa?.pius

    quod eoruni libri aut temporum, aut hominum ipsorum negligentia pereant, nondiim conslare poteril tibi, tuam

    famam horum
    neant
    libri,

    catur quod nimirum populi praejudiciis potius et praecipitatione, quam evidenti ratione ducti judicent sic quae nobis placent vestes, epulcE, caeterajve agendi patiendique formae, hae exteris nationibus displicent
    :

    beneficio fore perpetuam. Sed mamaneatque scriptorum memoria, ita ut de tuis meritis dicere possis, quod Ovidius cecinit de suis carminibus xv Metam. Jamque opus exegi, quod nec Jovis ira, nec ignes,
    :

    saepius.
    - Quam multos, etc.] IV. Philosophia subjungit, prajdictam tamam nihili putandam esso propter breviores temporis, quo durare possit, limites. Cum enim fama haec ab aliena de tnis meritis existimatione pendeat, tandiu duntaxat ista fama durabit, quandiu

    bominibus vigebit meritorum tuorum memoatqui hec memoria perennis esse nequit nam deerunt scriptores, quibus cerebrum niontemque liominum identideni commoventibus, impressa tuorum meritorum vestigia renoventur vel aderunt.
    in aliis
    ;

    Nec poterit ferrum, nec edax abolere vetustas. Tua nihilominus fama, ipsi etiam mundo aequasva, brevior esset, quam ut propter eam obtinendam pra?serlim si illa famae diuturnitas agere possis conferatur cum ffiternitate, quam mens humana duratura est. Nam si brevissima unius raomenti mora cum decem raillibus annis collata, parva est diutur nitas, certe integra non niodo vita^ hominis senioris,
    :

    ria vel

    sed ipsius quoque

    mundi

    diuturnitas

    cum

    aeternitate

    comparata, miuima, imo nullaest diuturnitas: quan-

    Si

    defuerint

    scriplores,

    te,

    non

    secus ac plures

    suis tempoiibus clari.^^simos viros delevit, oblivio delebit. Sic Romanorum merita veluti sepulta jacuerunt, auctore Sallustio in bello Catiliuario, quod

    prudentissimus quisque maT.ime negotiosus erat : ingenium nemo sine corpoie exercebut optimus quisque facere quam dicere, et sua ab aliis benefacta laudari quam ipse aliurum narrare malebat, Sic virorum f<jrtiuro, qui ante Agamemnons vixerunt, quod hi carue:

    doquidem inter priores diuturnitatcs, ut pote ambas est aliqua sed inter posteriores, quarum sive ut nunc altera infinita, nuila est proportio d ici tu r poriio : sic enim loquitur Curtius Prxmium, inquit, erit ei qui primiis occuparit verticem, talenta decem. Uno minus accipiet qui proximus ei venerit, eademque ad decem homines scrvabitur portio. \ox interminabilis, quam non semel adhibet Buetius, miCicero diceret inlerminatam nus Latina videtur sicut I de Nat. deor. Si immensam, inquit, et interminutam in omnes partes magnitudinem regionum
    fioitas,
    ; ; : :
    :

    rint scriptoribus poetis, virtus cclata lalet, judicio Horatii lib. iv Carm.,od. 9
    :

    vidcrelis.
    3 Si tacuisses.] Simile est illud Ciceronis pro Arch. Philosophi, inquit, in libros, de contcmnenda gluria scribunt, nomen siium inscribunt, et in eo ipso, in quo prsedicationem nobilitatemque despiciunt, prxdicari de se ac nominari volunt.

    Vixere forles ante Againemnnna Multi sed omnes illacrymabiles Urgentur ignotique longa Nocte carent quia vato sacro.
    : ; :

    713

    DE CONSOLATIONE PUILOSOPHI^

    LIB.

    II.

    714
    petit

    Quid autem est, quod ad " praicipuos viros (de A his eaim sermo est) quivirtute gloriampetunt quid, iiiquam, est, quod ad lios de fama post resolutum nomorte suprema corpus attineat? Nam si, quod credi vetaut, toti moriuntur liomistrm rationes
    ;

    Quicunque solam mente prcipiti

    Summumque

    credit gloriam,

    Late patentes cetheris cernat plagas,

    '

    HS

    .\rctumque terrarum situm

    (.'J)

    Brevem replere non

    valenlis arabitum

    nes, nulla est


    dicitur,

    non
    l,

    exstet

    omnino gloria, cum is, cujus ea esse omnino. Sia vero bene mens sibi
    cojlum libera
    qua?,

    Pudebit aucti nominis. Quid o superbi colla mortali jugo


    Frustra levare gestiunt?
    Licet remotos

    conscia
    petit,
    se,

    terreno carcere resoluta,

    nonne omne terrenum negotium spernet, coelo fruens, terrenis gaudet esemptam.

    fama per populos means


    explicet,

    Dillusa, linguas

    AnuuuENTUU.

    Pliilosophia stricta oratione statim dixerat soluta repetens, exemplis probat fa-

    1J METRUM

    '

    VII.

    Et

    magna

    titulis fulgeat claris

    domus,

    quod

    Mors spernit altam gloriam,


    Involvit

    mam, qux per vitam non


    morte
    flniri
    :

    nisi

    exujua esse potest,


    altera
    sit.

    ita

    ut quibus

    fama hxa videiur

    humile pariter, et celsura caput, /Equatque summis inflma.

    vita, his

    gemina mors subeunda

    INTERPRETATIO.
    Prxstantes. Suarum cogitationura.

    Quisquis imonsiderato animo tendit tantum ad glo-

    B riam,et illam putat esse

    summum bonum;

    is

    conside-

    mTJE.
    ' Nostrse nationes credi vetant.] Plures enim sunt rationes,quibusPhilosophiaprobatnientemhumanam immortalem, adeoque hominem totumnon mori unicam proferimus es ipsa mentis natura desumptam.

    ut raens nostra

    imaginandoillud possit defmire. Hinc


    maxirae
    si

    cojIo attentius considerato,


    raitatis convinci,

    esse

    homo poterit sucB inlircum coelo velutiimraenso


    sit

    conferat exiguam, cujus

    ille

    minima

    portio, ter-

    Omnis

    res sive substantia, cujus nulla est nisi e.\terior causa, est perennis et perpetua, Deo nimirum, a quo est, suum agendi modum, quo illa substantia
    :
    :

    ram, sive
    situm.] Ut enim inleger terrse et aquK globus cum coMo coilatus rationera puncti habet, quemadmodum diximus; sic terrai habitabilis portio, in qua privati alicujus hominis merita cogno4.

    Arctum terrarum

    sic genios tammalosquam est, continuante sic ipsa materia, quoe vulgo dicitur prima, ab omnibus habetur perpetua. Atqui raens huraana ita se habet. Est quidcm substantia, quia alteri non Sffi inhaBrens, suis subjacet qualitatibus at ejusdem nulla est nisi exterior causa, efticiens et linis, quandoquidem ex materia non pendet. Atqui hujussua; immortalitatis mens humana

    coudita

    bonos perpetuos fore credimus

    hanc utsemper appetat, quamquesibi tantura deberet attribuere, hanc temeraria quadara caducis etiam rebus, cum quibus ?,& quamdara putat habere necessitudinem, tribuat sic parentes in liberis, auctores in scriptis, omoes in superbioribus sepulcris immortalem quamdam vilam habituros sperant; quare Tullius, de Senect., Optimi, inquit, cujusque animus maxime ad immorlalem gloita conscia est,

    assumptione

    riam

    nititur.

    * Carmen constans duplici genere versuum aller.norum, quorum prior 'iarabicus se.T, posterior pariter iambicusquatuorhabet pedes, seepius locis imparibus spondeos, paribus iarabos.

    scantur laudenturque ab hominibus, comparata cum reliquo terrarum orbe, in quo idem homo neccognonec laudari potest, exiguum est puncti illius punctum quare hunc hominem tum pudebit aucti nominis, quod tamen non valet reptere brevem ambitum. Sic Alexandrum magnumpuduit exmundis, quos putavit innumerabiles, ne unicura quidem subegisse. 7. Superbi colta mortali jugo levare.] Immortalita(^tem sui nominis sibiin terris comparare; hoc, emm Aesiderio, ut dictura est, tenentur illi qui famae apud posteros acquirendaj sludent. 9. Fama per populos means linguas explicet.] Faraa poetis fingiturhabere rationem personae, quKpennis iustructa per loca etiam remotissima citissime feratur, etsolutisore linguaqr.e populi, hunc ad loquendum excitet. Virg. i yEneid.. v. 461
    sci
    :

    Bellaque jain fama totum vulgata per orbem.


    11.

    Mente prxcipiti. Sive prxcipitatione. Est autera prtecipitatio inconsideratum de ignoto judicium
    I.
    \

    oritur rare:

    Titulis falgeal.] Titulus idem quod honor enim a (Grffico ri-ig. hoc iro tou xiivj, honounde Ttp/i, honor, Hino stemraata, imagines,
    :

    prima
    1.

    erroris

    adeoque

    vitii

    origo.
    :

    aut quajcunque alia honorum signa pellari. Claudian. carm. 26, v. I4i
    :

    tituli

    solent ap-

    proprie corporis est ab una in alleramviciniam translati sed propter quamdara similitudinem dicitur etiam de mente, quatenus bccc voluntate sua aliquo inclinat.
    Petit.]

    Petere aiiquo,

    Et duplices signat titulos


    12.

    commnne

    tropceum.

    2.

    Summumque
    :

    bonum

    cura enim

    omne quod

    credit gloriam.] Summum scilicet expetitur, id quamdam

    spernit altam gloriam, etc. Nam statutum est hominibiis semelmori, ad Hebr. ix. Iloratius 1. i Carm., od. 28

    Mors

    habeat boni speciem, propterea necesse est, ut quod pr;e omnibus expetitur, illud surami boni speciera habeat tieri autem non potest ut gloria mortalis videatur sumraum bonum, nisiiis qui praecipites, notione obscura aut confusa ad judicandum ducuntur iis nimirum, qui innata notione, qua omnes volumus esse felices, inducti, falsa assumplione hominipotius quam Deo unice adhrerent.
    :

    Daut

    Sed omnes una manet nox, Et calcanda semel via lethi. alios furise torvo spectacula Marti

    Exitio est avidis

    mare

    uautis.
    :

    Mista senum ac juvenum densantur funera Saiva caput Proserpina fugit.

    nullum

    Et

    eodsm
    Pallicla

    lib.,

    od. 4

    mors aequo pulsat pede pauperum tarbenas


    :

    Late patentes wtheris cernat plagas.] Tanta est undique ditfusi raagnitudo, hanc ul imaginatione assequi non possimus, quutit utcffilum a quibusdam philosophis non infinitum quidem, scd hoc est, latius diffusum, quam indefinitum vocetur
    3.

    ajtheris sive cceli

    Regumque lurres, o beate Sexti, Quod feliciter vertit noster Malherbaius, lib. vi La mort a des rigueurs a nuUe autre pareilles On a beau la prier,

    La cruelle qu'elle est se bouche les oreiUes, Et nous laisse crier. Le pauvre en sa cabane, oii le cliaume le couvre

    Patrol. LXIII.

    23

    715
    15

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    716

    163

    Ubi nunc Quid Brutus, aut rigidus Cato?

    fidelis ossa Fabricii jacent?

    A
    Argumentum.

    164

    Signat superstes fama tenuis pauculis

    Inane nomen litteris. Sed quod decora novimus voeabula


    20

    Adversa fortuna, inquit Philosophia, in hoc prosperx prxstat, quod prospera mentem involvens tenebris, eamdem inducat eum ad errorem, tum ad vitium; adversa vero mentem exuens prsejudiciis,

    165 PROSA

    VIII.

    hanc veluti
    a

    manu

    ducat

    et

    ad veritatem
    *

    et

    ad

    virtutem.

    Num

    scire

    consumptos datur?

    Jacetis ergo prorsus ignorabiles,

    Sed ne me bellum putes,


    illa

    inexorabile contra fortunam

    gerere

    Nec fama notos efflcit. Quod si putatis longius vitam


    Mortalis aura nominis,

    nonnihil

    cum de hominibus fallax bene mereatur, tum scilicet, cum se


    est

    aliquando

    tralii

    aperit,

    cum frontem Nondum forte quid


    quod dicere

    detegit

    moresque
    intelligis.

    profitetur.

    loquar
    i>

    Mirum

    est,

    25

    Cum

    sera vobis rapiet hoc etiam dies,

    Jam

    vos secunda mors manet.

    eoque sententiam verbis explicare vix queo. Eteuim ^plus hominibus " reor adgestio, (3)

    INTERPRETATiO.
    hinc quidem spatia cmli ingentia, inde vero positionem terrx angustam, certe eumdem pudebit rumoris dispersi, qui non potest occupare parvam circumscriptionem terraruni. Proh! quare homines arrogantes ambiunt incassum liberare corpus suum a servitute mortisf Quamvis fama undique dispersa per gentes dissitas explicet linguas omnium istarum geatium grandisque familia splendeat illustnbus honoribus, mors
    ret
    ;

    ria notat

    tamten temnit hanc summam gloriam, includit eodem similiter tumulo abjectas sublimesque cei-vices et sequat ima supremis. Ubi ossa Fabricii fidi nunc jacent'! Quid nunc est Brutus. aut Cato severus ? Levis eorum memo-

    vanum nomen paucis litleris. At quia cognoscimus nomina heec pulchra, nonne ex eo fas est mbisnosse homines, quorum sant ista nomina, eajsimctosf Ergo, homines, jacetis omnino incogniti, nec fama reddit vos cognitos. Quod si existimatis vitam vestram magis produci favore humanse existimationis; quandoquidem xtastandem aliquando ventura abripiet vobis hanc quoque existimationem, niinc altera mors vobis est exspectanda.
    =
    t
    <^

    Implacabile. Ideoque. Puto.

    NOT^E.

    anno Urbis conditae 570 et ad exlremam usque seneEst sujet a ses lois; Et la garde qui veille aux barriferes du Louvre, ctulem pervenit. Cato autem Minor, qui vocatus est N'en defend pas nos rois. Prietorius, vivebat ipso belli Caesariani tempore de Fidelis Fabricii.] Fabricius consul Romanus hoc Lucanus impudenter cecinit, 15. prapoetas, suam tum apud plurimos, cum oratores, Victrix causa diis placuit, sed victa Catoni. Q sertim ob fldem celeberrimus, merito nunc vocalur Et Horatius 1. ii Carm., od. I fidelis. Primum quia a Pyrrho Epirotarum rege magnis Audire magnos jam videor duces muneribus, etiam quarla regni parle promissa tentaNon indecoro pulvere sordidos tus, adduci nou potuit ut patriam desereret. Deinde Et cuncta terrarum subacta Pyrrhi ejusdem quia medicum Timocharem contra PraBter atrocem animum Catonis, regis sui caput spe prsemii venenum deferentem ad 17. Signat superstes, etc.] Mortuo homine superest dominum suum reduci curavit, quod admiratus rex hujus cadaver; quo corrupto nomen superstes, paucis ait Fabricium difticilius ab honestate quam solem a litteris comprehensum scrihitur ab iis saltem qui mesuo cursu averti. Unde Claudian. carm. 26, v. 130 ; moria praestant, sed absque ulio defunctorum sensu Et nuUi pervia culpae aut commodo: quare hocnonimmeritoi/iane vocatur. Pectora Fabricii doais invicta vel armis. 19. Sed quod decora, etc.] Quod nom.ina hffic su16. Quid Brutus.] L. Brutus, sic dictus propter perbis sepulcris inscripta videamus, argumenta sunt stupiditatem, quam metu Tarquinii simulabat. Ille nou esse amplius eos, quorum sunt nomina prescriTarquiniis ob violatani Lucretiam expulsis, liberlaptum quippe legitur hic jacet. Unus est Christi tutem Romanis asseruit,una cuni Collatino unde pomulus, cui fas fuerit inscribere non jacet hic
    :

    puhis Romanus imperium in eosdem libertatis suoe Matth. xxviii. vindices transtulit, mutato tamen et jure etnomine : 23. Quod si putatis, etc.] Si in superstite illo noquippe ex perpetuo annuum placuit, ex singulari j, mine vitam aliquam versari existimatis, cum illud mora corrumpevel " solitudiue potestas duplex, ne etiam nomen tandem aliquando, inducta oblivione, retur, consulesque appellavit pro regibus, ut consuperire debeat, secunda morte afhciemini. Sic Sulpilere se civibussuis debere meminissent. De hoc Bruto tius Carthaginieusis de Virgilii ^lineide, que ab ausaepissime loquitur Claudianus, ut carm. 2^2, v. 322 ctoretlammis destinata fuisse fertur lufelix gemino cecidit prope Pergamon igni, Sit trabeis uU.or Slilicho, Brutusque repertor. Et peue est alio Troja cremata rogo, Libertas populi primo tunc consule Briito hic fascibus expulit ipsis Reddila per fasces Gerere bellum.] Declamando in fortunam. Servitium; instituit sublimem Briitus honorem. - Bene mereatur.] Mereri est id agere propler quod 19. Rigidus Cato.] Sicut Brutas a simulata stultitia, prcemium aut poena rependi debet hinc cibus prancatus sic Cato a vera prudentia coguomentum est dio posterior, coena autem prior, quod hic debeatur quippe, unde Cato, est sapiens. Ausonius in Mosella mercenariorum laboribus, merenda appellatur hinc legumque catos fandique potenies. Propterea plures a etiam qui propter crimen aliquod puuitur, poenas disua sapientia dicti sunt Catones. Juvenal. sat. 2, v. 40: cilur dare, quasi debitum reddens. Sic Cic, iii de
    :

    '

    Terlius e ccelo cecidit Cato.

    Duo tamen sunt prffistantissimi viri, qui hoc cognomine donati fuerint, quosque Philosophia liic potuit intelligere; Major videlicet, et Minor; amho, sed
    orti.

    Leg., Perniciose, inquit, merentur de republica vitiosi principes. ^ Plus hominibus reor adversam quam prospcram prodesse fortunam.] Homo, ut sa?pius dictum est,

    diversis temporibus, e Porlia, gente Tusculi obscura Cato Major, qui Censorius dictus est, Uorebat

    constat ex mente et corpore, quorum illa hoc longe nobilior est quare quod menti prodest,illud proestat
    :

    717

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHM
    '

    LIH.

    II.

    Apopulos, conjuges et sodales amore contineri : unde versam quam prosperam prodesse fortunam. concludit felices fore homines, amore divino re^ enim semper specie felicitatis, cim videtur blanda, gantur. semper vera est, cum se inmentitur; B<5<5 - liOBC Quod mundus stabili fide stabilem mutatione demonstrat. Ulac failit, hifici inConcordes variat vices, struit; illa < mendacium specie bonorum mentes IC.* Quod pugnantia semina fruentium ligat, hsec ' cognitione fragilis felicitatis Foedus perpetuum tenent, absolvit. Itaque illam s videas ventosam, fluentem, Quod Phffibus roseum diem 5 h succinhanc sobriam, ignaram; suique semper (5) Curru provehit aureo, ctamque, et ipsius adversitatis exercitalione prudenUt quas duxerit Hesperus blanditiis vero felix, bono devios Postremo a tem. Pboebe noctibus imperet, reduces ad vera bona adversa plerumque trahit; Ut fluctus avidum mare k unco retrabit. ^ An hoc inter minima cestimandum 10 Certo flne coerceat, putas, quod araicorum tibi fidelium mentes hfec
    Illa
    i

    '

    aspera, hajc horribilis fortuna detesit, hajc tibi certos

    Ne

    terris liceat vagis

    sodalium vultus,
    suos
    et,

    ,ambiguosque
    tuos
    tibi,

    Latos tendere terminos,

    (10)

    secrevit
    ?

    discedens,

    abstulit,

    reliquit

    "

    Quanti
    i;i

    Hanc rerum seriem

    ligat

    hoc

    integer,

    ut videbaris
    et

    fortunatus emis-

    Terras ac pelagus regens, Et ca3lo imperitans amor.


    Hic
    si

    ses ? Desine

    nunc

    amissas opes quserere, quod preest,


    *

    tiosissimum divitiarum genus

    amicos invenisti.

    frena remiserit,

    Philosophia a simulacro amoris ad Argujientum. verum amorem, humanum primum, deinde divinum, elementa, ccelum, mare, ostenditmundum, profirmsa,

    8ffi3

    METRLiM

    VIII.

    Quidquid nunc amat invicem Bellum continuo geret,


    Et

    quam nunc

    socia fide

    Pulchris motibus incitaut

    INTERPRETATIO.
    " b
    "
    (1

    Prospera fortuna.

    '

    Incertosque.

    Adversa fortuna.
    Prospera.

    m Familiares.
    n Incolamis.

    Adversa.
    Prospera.

    "
    '

    Adversa. s Prosperam.

    b
    i

    Adversam.
    Prospera. Redeuntes. Pedo, sive bacido reiorto.

    Amori debetur quod mundus constanter mutat vices concordes quod elementa contraria habent inter se pacem seternam ; quod sol defert lucem splendidam curru C aureo; quod luna dominalur tenebris, quas Hesperus egit; quod mare cupidum aquarum contineat fluctus
    ;

    limite prxscripto
    latius

    ne iisdem diffusis liceat per ierras

    extendi.

    Amor

    imperans

    ccclo,

    mari

    et

    terrse,

    NOTiE.
    menti nou noceat, soli duntaxat corpori prodest. Atqui fortuna adversa menti prodest; prospera vero, si menti non noceat, ipsi
    alteri,

    quod alierum

    si

    ris,

    Occasione accepta ex ultimis verbis prosse superioquibus Pbilosophia signiflcavit, amicos Boetii

    quod deinceps prubandum. 1 Illa enim spccie felicitatis.] Prospera enim fortuna notione obscura confusaque, qua mentem inforinducit, primum quidem ad mat, eamdem mentem erroreni, quo judicetbona caduca surami honi rationem habere, deinde ad vitium, quo eadem mens, contempto Deo, iisdem bonis unice adba^reat. Hiec scmper vera.] Adversa autem fortuna no tione, qaam aut invenit, aut facit evidentem, mentem ipsam inducit, primura quidera ad veritatem, qnaio dicct solum Deum habere rationem summi boni; deinde ad virtutem, qua, caeteris posthabitis, Deum Virga atque unice diligit. Sic dicilur Proverb. xxix correptio tribuit sapientiam : puer autem, qui dimittitur voluntati suse, confundit matrem suam. ^ An hoc inter minima, etc.] Quemadmodum iuter bona exteriora amici prcecipuum locura oblinent, sic quod amicorum mentes, alias tibi occultas, detegit, id bonorum saltem exteriorum pretiosissimum potest haberi; hoc quippe veri a falsis amicis [seceruuutur. quandoquidem, Atqni fortuna adversa id prEestat fortuna faveute, falsi una cum veris amicis adsunt;

    tantum corpoii prodest

    fununa adversa probatos, ipsiBoetio adesse, eumdem Boetium excitat ad spectandum amorem, ejusque effecta. Anjor autem non secus ac qua>libet hominis alfeclio spectari potest duohus modis. Primo quidem,

    ut loquuntur philosophi, inadxquate, qiiatenus quidam corporis raodus est, v. g. commotio sanguinis, spirituum, ca:!terarumque corporis humani partium ad conservandani socielalem naturaliler iustituta. Secundo, ut aiunl iidem philosophi, adsequate, quateprsedictum coipoiis niodum, versatur in jj nus prfeter voUintate huminis adha'renlis rei, velut alteri societatis, cujus ipse homo reliqua pars sit, parli. Hinc pro triplici genere opinionis, quam homo habere potest de parte illa (pluris scilicet, tanti, vel minoris, quam seipsum, faciendo hanc parlem), amor triplicis est generis, videlicet pietas, amicitia et amor simpliciter dictus. In corporibus non est amor, nisi quatenus hic est modus corporis. In Deo non est amor, nisi quatenus est modus mentis. In homine est amor, quatenus est modus et corporis et mentis. Agitur hic primo de amore corporis, qui non tam amor, quam amoris simulacr\im; secundo de amore hominis; tertio de amore Dei. 1. Quod mundus stabili flde, sed eadem fortuna indignante, amicis veris remanenetc.J I. Agitur de simulacro amoris, quod in corporibus animadverti potibus, falsi recedunt. Notissimum illud Ovid. test huicque refertur acceptum, 1 quod mundus, Donec eris felix, multos Dumerabis aniicos qui nihil est aliud quara universitas corporum mateTempora si fuerint nubila, solus eris. ria quideni convenientium, forma autem discrepan* tium, in sua varietate concors perseveret; 2 quod Quod vocatur Glyconicum. Estautem carmen con. elementa, qnai nihil sunt aliud quam corpora primo stans ex uno genere versuum, quorum quilibet ex formata, ex quibus caetera constent, foedus perpetuum uuo spondeo etduobus dactylis componitur.
    '"
    : : : : :

    719

    AN. MANL. SEV. BOETII


    Certent solvere

    720

    machmam.

    Hic

    fidis

    etiam sua
    felis

    Hic sancto populos quoque


    Junctos foedere continet;

    Dictat jura sodalibus.

    B69

    hominum

    genus,

    Hic
    25

    et conjugii

    Castis nectit

    sacrum amoribus

    Si vestros

    animos amor,
    regitur, regat

    30 Quo coslum INTERPRETATIO.

    nectit hanc- sei-iem rerwn: hoc cessante, qux consentiunt nunc, staiim dissentient, et tentabunt destruere machinam, quam nunc constanter cient prxclaris motibus. Amor continet populos inter se conjunctos pace

    flammis pudicis

    incorrupta, amor confirmat sacramentum conjugiale amor denique reddit fidelibus amicis quod suum est. vos beatos homines, si idem amor Dei, quo coclim gubernatur, gubernet vestras mentes.
    :

    miJE.
    28. felix hominum genus, etc.] III. Agitur de teneant, sive intra sive estra corpora, quK quod ex amore divino, quo non modo cojlum, sed omnia etiam elementis constent, vocantur mtsta 3 quod coelum corpora sic reguntur, ut bajc a divina voluntale ne sidera suis temporibus, et mare fluctus suis locis latumquidem unguem discedant. Una est mens liucontineat. De P/iffifioetifespero jam diximus. 22. Hic sancto populos.] II. Agitur de amore hu- g mana quas, quod ab ipso Deo sio fuerit dilecta ut libertatis sit particeps, a prima volendi amandique mano. Hic multiplicis est generis triplicis duntaxat norma, voluntate divina, recedat. Quare id unum nunc meminit Philosophia, nempe, 1 amoris, qui esse debet Philosophiffi votum, ;ut eadem mens huest inter populos, quo populi ffiterna in pace contimana, contempta propria voluntate, proprioque nentur;2" amoris, qui estinter conjuges, quosacrum 3 amore, ad voluutatem amoremque Dei sese accomamoris, sive sacramentumconjugiale confirmatur; modet, ut sanclos viros iniitata, voce cogitationeque qui est iater amicos, quo amicus, amico tanquam submissa, dicat cum propheta rege Doce me facere alteridem, inducitur ad benefaciendum amico, cogi; : :

    tatione, verbo et opere

    ha3c

    quippe sunt sodalium

    voluntatem tuam,
    visfacere
    ?

    et

    cum

    Apostolo

    Domine, quid me

    jura.

    LIBER TERTIUS.
    BW PROSA
    PRIMA.
    qute paulo acriora esse dicebas,

    non modo non per-

    Ahgumenthm. -- Philosophia rursus alevioribusadvalidiora argumenta progrediens Boetium pnedictis rationibus ad majora percipienda commotiim paratumque monet, fore ut ipsum, initio a notioribus

    horresco, sed audiendi avidus vehementer efflagito.

    ^^^
    ,

    j^^^ jH^
    vel
    talia

    .^

    tacitus
    *^

    ^ _ ^ attentusque ,rapiebas,
    .

    gg^gi

    ^
    ,

    .
    .

    ^^^ ^^^.^^ ^^^^^^^ eumque tuK mentis


    est verius, ipsa

    adveram felicitatemducat. cantum illa finierat, cum ' meaudiendi avidum, stupentemque arrectis adhuc auribus carminis mulcedo defixerat. Itaque paulo post 0, inquam summum lassorumsolamenanimorumc, quantum me
    sumpto,
    ^

    habitum
    perfeci
    :

    exspectavi, ve),

    quod

    Jam

    sunt quippe qua; restant, ut degustata


    interius

    quidem mordeant,
    Sed quod tu
    agnosceres.
    felicitatem,
    te

    autem recepta

    dulcescant.

    '',

    audiendi cupidum
    si
    ^

    (5) dicis,

    quanto

    ardore flagrares,

    canendi etiam jucunadeo ut jam me posthac imparem fortuna? ictibus non arbitrer. Itaque remedia,
    vel sententiarum pondere, vel
    !

    ditate refovisti

    (o)

    <

    quonam te ducere aggredimur Quonam, inquam ' Ad veram, inquit e, *quamtuusquoque somniat animus, sed,
    '?

    occupato ad imagines visu, ipsam iilam non potest

    INTERPRETATIO.
    ^ i
    "^

    Carmen. Ego Boetius.


    Philosophia. Vinci posse.

    " '

    Philosophia.

    Ego Boetius.
    Philosophia.

    mTJE.
    *

    Me

    audiendi avidum,

    etc.]

    I.

    Boetius prsedictis

    D sensim

    rationum philosophicarum rnomentis commotus dicitur cum corpore, tum eliam mente. Corpore quidem: quod carmen instar mulsi suave eum dcfixerat studentem arrectis adhuc auribus, hoc est immolis et
    reliquo corpore et auribus, ad facilius audiendum; qui loquendi modus a canibus, leporibus, aliisque bestiis, quarum aures sponte moventur, translatus est ad hominem, cujus aures non itamoventur praj:

    tolluntur prasjudicia, propter quaj, dicenda ingrata displicerent, non secus ac palato male affecto cibus etiam suavissimus displicet talia sunt quippe quse restant, ut degustata quidem mordeant, interius autem recepta dulcescant. At ab ipsa Philosophia paratus est cognitio enim phiiosophica, utpote quee
    :

    clara et distincta, principium est, a

    quo omne non


    ori-

    modo
    tur
    :

    judicium, sed etiam desiderium legitimum

    eumque tux mentis habitum


    est verius, ipsa perfeci,

    vel exspectavi, Vel,

    dictas enira bestiee

    ad

    souum melius excipiendum

    et

    sistere et aures erigere consueverunt. Mente etiam; quod htec vel sententiarmn pondere vel canendi eliam jucunditate ita recreata sit, ut jam se posthac imparem fortunx ictibus non arbitrelur : quo (Hut remedia qux Philosophia supra dixit esse acriora, non modo non perhorrescat, sed audiendi avicla vehementer efflagitet.
    2

    Eum

    tms mentis

    habitum, elc.]

    II.

    Idem

    Boetius

    proedictis rationibusparatus dicitur.ab ipsa Philosophia. Paratus quidem praidictis rationibus, quibus

    inquit Philosophia. Ad veram /'e/iczto^em.] III. Philosophia promitlit fofe ut Boetium ducat ad felicitatem, cum enim hic agatur de moribus instituendis; cumque optimamorum instilutio a fine prcesertim pendeat, propterea Philosopbia tractationem sascipit de felicitate, quse morum recte formandoram fiuis est hujus autem feidcirco licitatis notio animis hominum insita est eadem Philosophia addit Quam tuus quocjue somniat animus.] Mens enim tum dicitur somniare, cum sopitis exterioribus orga-

    quod

    '

    721
    intueri.
    sit,

    DE CONSOLATIONE

    PIIILOSOPHIii: LIB.

    III.

    722
    vera opinione bo-

    Tum
    b

    ego

    Fac, obsecro, et quse

    illa

    vera

    dam

    esse

    falsa,

    quam induatur

    sine
    ",

    cunctatione
    tui causa
    est,

    demonstra. Faciam, inquit


    :

    norum.
    Qui serere ingenuum volet agrum,
    Liberat arva prius fruticibus,
    Falce rubos, filicemque resecat,

    illa

    (10)

    libenter

    J*S

    sed

    '

    quse tibi

    causa notior

    eam
    :

    prius designare verbis,

    atque

    informare conabor

    ut ea perspecta,
    i,

    cum

    in contra-

    riam partem

    fleseris oculos

    vera3

    specimen beati-

    Utnova fruge

    gravis Ceres eat.

    tudinis possis agnoscere.

    1*3 METRUM

    PRIMUM,

    BS'4 Dulcior est apium mage labor, Si malus ora prius sapor edat.
    Gratius astra nitent, ubi notus
    Desinit imbriferos dare sonos.

    Philosophia exemplo corporum ; nimiArgumentum. rum agri, palati, nee nonaeris, male etbene alternis
    affectorum, probat, [mentem
    "
    I,

    humanam

    prius

    exuen-

    Lucifef ut tenebras pepulerit,

    INTERPRETATIO.
    Boetius repono
    spinas
    ctu.
    et

    fiUcem, ut Ceres recens procedat, onusta fru-

    Mel opus apum videtur multo suavius, si palatum Philosophia. ante imbuatur sapore ingrato. Sidera fulgent jucundius, d Mentis. cum notus ventus meridianus cessat edere fragores Quicunque cupit seminare campum liberum, ille im pluvios. Postquam stella referens lucem fugavit noprimis purgat fundum arbustis, rescinditque falce B ctem, dies formosa ducit equos rubentes solis. Sic tu,

    Mora.

    NOTJE.
    nis sensuum, spiritibus impressa cerebro vestigia relegentibus commovetur, justa iilud Claudian. carm. 27, ,V.
    1
    :

    Non minus ingenua est et mihi, Marce, gula. arva.] Arvum, inquit Festus, dicimus agrum nondum satum in agro autem nondum sato
    2. Liberat
    :

    Omnia

    qufe sensu volvuntur vota diuruo, Pectore sopito reddit amica quies. Veuator defessa toro cum merubra reponlt, Mens tamen ad silvas et sua lustra redit.

    Quare in somniis hominum, ut ssepe est aliquid falsi, semper est aliquid veri. In his, inquam, saspe est ahquid falsi; qnod ssepe mens somniaus exterioribus corporibus triJouat quodillisnonconvenit. Atiniisdem Prima Ceres ferro mortales vertere terram Instituit, cum jam glandes atque arbuta sacra: semper aliquid veri est, v. g. somniantem cogitare Deficerent silva;, et victum Dodona negaret. sicat ergo homo non somniat nisi ante captis ab ipso corpore speciebus, sic mens qufe nullum peculiare i>. Dulcior est apium mage labor.\ II. Philosophia bonum appetit, nisi duce felicitatis notione, ab ortu utitur exemplo palati, aut cujuslibet alterius gustus ,^ divinitus insita, non male dicitur hanc felicitatem C organi, cui dulce eo magis arridet, quod amarum somniare quamobre.m, sicut per somnum contingit, justaverit ut nimirum significet, veritatem fugato illa insita felicitatis notio alienis imaginibus ita oberrore fieri gratiorem. Hic autem labor apium est scuratur, ut ipsa felicitas ab ipsa mente, cui est inmel apes enim liquentia mella stipant, auctore Virsita, clare et distincte non percipiatur hinc falsa gilio. Non modo dicitur apum; sed etiam apium assumptione in divitias, aut quodlibet aliud a Deo quandoquidem illud est ex laoc contraclum sic diita
    :
    : ,

    nasci solent fllix, rubi et frutices, de la fougere, des ronces et toutes sortes de broussailles ; quae propterea reseoanda sunt. 4. Ut nova fruge gravis Ceres eat. TJt terra sitfecunda. Ceres enim terra est, quod, ut omnes sciunt, frugum inventrix habetur et nutrix. Virg. i Georg., V. 147

    diversum, velut in summum bonum suumque ultimum finem, inclinata tendit. Propterea quasrenda.

    Qux tibi causa notior est.] IV. Eadem Philosophia monet sibi initium sumendum esse a notioribus in omni quippe methodo semper fit progressus a notiuribus ad minus nota ut nimirum hac evidenti notione ducamur et ad investigandum, et ad discernendum id quod quairitur, ab eo de quo non est quwstio.
    ' : :

    Quod vocatur Phaliscum. Est autem carnien con-

    stans ex uno genere versuum, quorum quilihet ex tribus dactylis et uno pyrrichio componitur. Quare observari poterit quartus, versus, in quo contra com^ ... ,. ^ munem usum ultima syllaba hujus nominis Ceres con trahitur, ut horum miles, seges, pedes.
    ,
    .
    .
    .

    1. Serere volet agrum.] I. Philosophia utitur exemplo agri, qui non prius potest esse ferax, quam extractis virgultis cultus fuerit. 1. Ingenuum.] Ingenuus fit ex prffipositione et verbo geno, quo usi sunt Varro, Lucretius, pluresque alii pro gigno quare ingenuus idem videtur esse quod ingenitus quemadmodum i?!^e?u'u)n sajpius usurpatur pro natura cujusque rei sicut Virg. ii Georg., v. 177 Nunc locus arvorwm ingeniis. Sic fontes dicun: : : :

    Quiritium et Quiritum; loquentium'fii loquentum. Sed labor ^nage dulcior modus est loquendi, quem grammatici vocant pleonasmum sic Plautus dixit magis majores nugas agere. 6. Simaius ora prius saporedat.] Forma elocutionis, quae Griecis i/ncOlKjo vocatur qua propter mutuam partium necessitudinem, quod de una dici solet, id aliquando de altera quoque dicilur. SicVirgiliusdixit dare classibus austros alius dicerepotuisset cZarectosses austris. Ea autem est intersaporem et oranecessitudo, ut, sicutsapor partes oris penetrans, has veluti partitur, ita eadem oris partes saporem admittentes j-'-; , , n/ * vei (ut cum philosophis loquar), si '^"'^ dividant r,].(TnnQ D.iic,ne mriniimc organa gustus modificentur ab escis, sic escas ab organis gastus modificentur. Optime tandem post amara mel dicitur dulcius quemadmodum in musica concordia brevem discordiam excipiens videtur suavior: quod nimirum ingrato illo motu quoddam organo sensifero infligatur vulnus, quod escipiente grato alio molu reparatur. 7. Gratius astra nitent, etc.J III. Philosophia utitur
    citur
    :

    exemplo aeris, quatenus hic ciintrarias vices duplicis generisalternissubit. Primum quidemquatenuspluviam excipit tempus sereuum ubi notus, idem qui auster, ventus est a meridie llans, qui quod cogat nubes in
    :

    tur ingenui sive nativi a Lucretio 1. i. Sic bomo dicitur ingenuus, cum a primo ortu, nullo servitutis jugo pressus liber est. Similiter ergo ager ille dici potest ingenuus qui nullis plantis consitus sic liber est, ut ad quodlibet semen concipiendum videatur aptus; quemadmodum a primo ortu fuisse crediderim. Sic gula, quam nuUi sapores prasoccupaverunt, ingenua vocatur Martiali Epigr. 1. vi, ep. 11.

    aquam

    abituras, idcirco imbriferos sive pluvios sonos dicitur emittere. Atqui quod cadente pluvia lumen

    impeditum,
    los feriens,

    sit minus idque interruptis vicibus ocuuativam oculorum tcmperiera turbet; idlumen cessanlem notum excipiens turbatam oculorum complexionem sic reparat, ut idem lumen gratius videatur. Deindequatenus diessuccedit nocti

    circo

    ubi Lucifer est stella matutina, quaj vocatur Venus.

    723
    10

    AN, MANL. SEV. BOETII


    Pulchra dies roseos agit equos. I 9S Tu quoque falsa tuens bona prius,
    Tncipe eolta jugo retrahere
    ;

    724
    *

    A tamea
    tem

    beatitudinis finem nititur pervenire.


    est

    Id au-

    (S)

    bonum quo

    quis adepto

    nihit

    ulterius

    Vera detiinc

    animum

    subierint.
    II.

    lySPROSA
    Argumentum.

    Philosophia, proposita

    summi

    boni

    notione, ostenclit generatim homines cuilibet bono creato unice studentes falsa assumptione decipi.

    Quod quidem est omnium summum cui si bonorura, cunctaque intra se bona continens quid c abforet, summum esse non posset, quoniam relinqueretur extrinsecus quod posset optari. Liquet * igitur esse bealitudinem statuin bonorum
    desiderare queat.
    :

    omnium

    congregatione

    perfectum.

    BS9'

    Hunc,
    coveri

    Tura

    '

    defixo

    sic ccepit 'Omnis gustam suae mortalium cura quam muttipticium studiorum labor exercet, diverso quidem catle procedit, sed ad unum
    :

    pautulum visu, mentis sedem recepta,

    et vetut

    in

    "

    au-

    uti disimus,

    diverso tramile mortales


    *
    f

    omues

    nantur adipisci.
    boni naturatiter

    Est enim mentibus


    ^

    hominum

    inserta cupiditas, sed

    i,

    devius error abducit.

    ' ad fatsa e Quorura quidem aliisummum

    INTERPRETATIO.
    Boetii qui anlea animo attendebas ad bona ementita, incipias isLndem subducerc ayiimum ab eorumtyrannide,
    "

    d
    e
    f

    tum
    * b

    bonaintrabimt saMem notione mentem tuam. Regiam. Diversa quidem via.


    'oera

    Abesset. Patet. Variis modis.


    Insita.

    g Aberrans.

    Intima

    est quinque errantium, inquit Cic. u de Nat. deor.. terrxque proxima stella Veneris, quse 'tcja-yopoi; Grjece, Lucifer Latine dicitur cum antegrediatur solem, cum autem subsequitur, Hesperus. Viigil. ecl. Nasccre, pirseque diemveniens age Lucifcr VIII, V. 17 ulmum. Sol porro diei parens, poetis fingitur vebi quadrigis equis, quos dies, ulpote sotem antecedens, nunc flngilur ducere.
    :

    11, Tu quoque. Quae cum ita sehabeant, cum arva non serantur uberes fructus attatura, nisi prius fruticibus avulsis; cum met post saporem amarum sit

    Omnis mortalium cura, etc.] Ilsec est propositio Pbilosophia nunc suscipitprobandam, videlicet omnes homines ad lieatitudinem tendere sed diversa via, quod ut exsequatur, primum proponit summi boni notionem. ' Id autem est bonum.] Bonum generatim vocatur ittud quod beare videtur: bonum quippe ut censet Ulpianus, a beando dicitur unde antiqui pro bo^

    quam

    nus
    est

    dixere
    :

    benus; ex qiio

    in usii reraansit

    beiie et

    bellus.

    dutcius;

    cum

    Sed quod beare videtur, philosophis duplicis generis ununi dicitur res, atterum vocatur mo: :

    sidera cessantibus ventis ptuviisque

    jucundius futgeant;

    cum denique
    propterea

    dies

    non

    oriatur,

    dus prius beatitudo objectiva, posterius beatitudo forutrunique hic definit Phitomalis iisdem appeltatur

    non nisi sophia. Prius sic; bonum, quo quis adeplo, nihil depositis prsejudiciis assequi poteris de bono veritaiitterius desidcrare queai ; liiqne hoc dicit summumbo tem sed beec eo tibi gr.itior erit, quod errorem es- C nwm; nimirum in genere rei. Posterius vero sic:stacipiat ergo tum bonorum omnium congregatione perfectum elhoc
    nisi fugatis tenebris;
    tu, o Boeti,
    : : :

    Ut coi'poris, sic sed in boc etiam mentis quKnam est captivitas mens diilert a corpore, quod corpus possit, mens vero nonpossit, invito liomiue, cujus est, quibusdam vinculis detineri propterea non abs re Pbitosoptiia hortatur Boetium, ut incipiat colla jugo retrahere : Jugum enim ittud mentis est. Verum duobus raodis mens bumana intetligi potest vinculis detineri. Primum quidem ratione notionis, quatenus ba^c obscura est, aut confiisa; deinde ratione sua? votuntatis, quatenus ignoratione ducta in errorem aut vitium labitur. Nondum agitur de posteriori boc vincutorum genere, sed tantuni depriori. Cnm autem eadem niens ita sit particepscogitationis, haec ut nequeat exui obscura, quiu ctara notioue induatur, (propterea Pbitosophia nunc ait fore ut mens Boetii, si haic bona falsa desiuat intueri, vera
    12.

    Incipe

    colla

    jugo retrahere.]

    vocat beatitudinem. Prius, nobis dicitur Deus;posterius, cogitatio meutis Deo constanter adbserentis. Sed de liispostea.
    ^ Hinc diverso tramitc morlales.] Deinde Philosophia probat homines diversa via tendere ad beatitu-

    dinem; quod innatam summiboni notionemmaleappticent.


    ' Est enim mentibus hominum, etc.] Ut enim Deus propter semetipsum condidit sic eidem menti statim ab ortu indidit non sotum notionem, sed etiam vuluntatem summi boni, quod nihit
    ;

    mentem humanam
    est aliud
    '

    qiiam ipse Deus.

    inspiciat.

    Tu quoque
    '

    falsa tuens

    bona

    prius,

    Vera dehinc animum subierint.


    Defixo visu.] Sicut oculi

    huc iltucque voluti

    inat-

    constantem, sic fixi constantem mentis ad atiquid tendentis cogitationem significant. ' In augustam sedem.] Quod enim Ptiilosophia

    falsa devius error abducit.] Quandiu mens huet magistrum audit, et ducera sequitur, tandiu et erroris et vilii est expers sed vix eadem ^ens divinailla lege sotuta est, cum consors corpus, imperari impaiiens, in ipsa mente plures excitatpcrturbationes, quibus obscuritas primum et confusio deindo multiplex error ejusdera nientis oritur. Ilte autem error dicitur dcvius non sotum quod itte sit cogitatio mentis a vera jiidicandi norma aberrantis sed etiam quod idem causa sit, ciir appetitio, judicii

    Ad

    mana Deum

    si<

    siveregia sedes. Verum Phitosopbia instar philosophi sive, ut loquuntur, in C07icre(oconsiderata et corpore et mente videtur constare. Quandiu autem mens corpore alirepta, pro hujus suasione, cogitat, tandiu errat, aut saltem errnndi periculo subest, quod pra?cipitatione aut prsejudicio ducatur. Quamobrem si mens philosophica voluerit optime cogilare, neccse esl iit ipsa, corpore vetuti valere jusso, ad se redeat, suasque eogitationes atteatius meditetur.
    idcirco
    (Jtigusta

    qusedam regina,

    hanc decel

    hinc antecedentis comes, a sua etiam tege aberret dicilur abducere ,id falsa; fatsa scilicet assuraptione ut jam probandum est de divitiis, honoribus, potentia, gloria et votuptatibus, primiira qiiidcm seorsum, postea comparate spectatis.
    :

    c/uidem alii, etc,] I. Agitur de divitiis : inhiant, sic argumcntari videntur sumraum qua^ propositio est verissima sed qui divitiis aftlinint, hi nihito indigent fatsissima imo quo ditior est qua? est assumptio homo, eo pturitius indiget.
    8

    Quorum

    qiii his

    bonum
    :

    estiiihilo indigerc

    : ; ;

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^
    esse

    LIB.

    III.

    726

    bonura nihilo indigere credentes, ut


    (5)

    divitiis afsit

    nunieratur. Reliquum vero vel potentifc causa, vel


    delectationis

    fluant,

    elaborant

    '

    alii

    vero

    bonum, quod
    ^

    assumitur.
    ut ad

    Jam vero
    i

    corporis

    dignissioium veneratione, judicantes, adeptis honoribus,


    "

    promptum

    est,

    superiora referantur.
    velocitas

    bona " Robur


    : :

    reverendi
    hi
    vel

    civibus suis esse nituntur.


    ia

    Sunt

    enim magnitudoque videntur


    pulchritudo atque
    britas,
    (15)

    praestare valentiam

    qui

    summum bonum
    :

    summa
    ^

    potentia esse constivel

    celebritatem

    salu-

    tuant

    regnare ipsi volunt,

    regnantibus

    voluptatem. Quibus omnibus solam beatitu-

    adhajrero

    conantur.

    B*S.
    ;

    At quibus optimuni
    festinant.

    dinem desiderari
    teris petit, id

    quiddam

    claritas videtur

    hi vel belli, vel pacis ar'

    summum

    tibus gloriosum

    nomea propagare
    putant
    fiaeis,

    Plu-

    mum bonum
    beatum

    quisque prae caejudicatbonum. Sed sumbeatitudinem esse deQnivimus. Quare


    liquot.

    Nam quod

    esse

    rimi vero boni fructum gaudio, laetiliaque meliuntur:


    ^
    lii

    esse judicat statum,

    quem

    praj caeteris quis-

    felicissimum

    voluptate

    diffluere,

    (3)

    Suat etiam, qui horum permutant ut, qui


    fc
    : ;

    causasque alterutro

    que desiderat. Habes igitur ante oculos b propositam fere (50) formam felicitatis humanoe, opes, honores, potentiam,

    divitias

    ob potentiam, voseu pe"

    gloriam, voluptates.

    199
    ;

    '

    Quae

    luptalesque desiderant

    vel

    qui potentiam

    quidem
    castera

    sola considerans Epicurus, consequenter sibi

    cuuice causa, seu proferendi nominis petunt. cteterisque talibus

    In

    his

    huinanorum actuum, voto- ^


    ;

    rumque

    versatur

    "

    intentio

    veluti

    nobilitas,

    favor-

    que popularis, quae videntur quamdam claritudinem comparare uxor ac liberi, qui (10) jucunditatis gratia petuntur. Amicorum vero, quod sanctissimum quidem genus est, non in fortuna, sed in virtute
    ;

    <J

    voluptatem esse constituit quod omnia jucunditatem animo videantur atferre. Sed ad hominum studia revertor: quorum animus, et si h caligante memoria, tamen bonum summum (5) repetit, sed ^ velut ebrius, domum quo tramite revertatur, ignorat. ^ Num enim videntur errare hi qui nihilo indigere nituntur? Atque non est aliud.

    summum bonum

    INTERPRETATIO.
    *
    I)

    Honorabiles.

    Omnibus patet.
    Efficereutvaleas.

    Ex praedictis Summa. Bonorum.


    4lii

    bonis.

    g Mentis.

    h Obscurata.

    NOTiE.
    '

    II.

    dignissimum veneratione, etc. Agilur de dignitatibus sive honoribus, quibus qui


    sit
    '-'
    : :

    bonum quod

    sludeut sic videntur ratiocinari: summum bonum est veneralione dignissimum vera propositio sed veneratione dignissimus homo non est, nisi is magistratu decuretur falsa assumption si quidem ipse magistratus non colitur, nisi fuerit cum virtute conjunctus Sunt qui summiim bonum in summa potentia, etc.] II. Agitur de potentia, quam qui appetit, sic videtur aigumeutari summa potenlia est iudividua comes summi boni: vera propositio sed homo non habet summara poteirtiam nisi regnando, aut regnantibus
    :
    :

    obscure, sive evidenter quod Philosophia confirmat exemplis primum quidem quotidianis deinde antiquioribus, ut Epicuri. Quae quidem sola considerans Epicurus, etc. ] Epicurus, philosophus satis notus. Ille in Physica quidem docuit, corpora ex atomis et inani componi in Ethica vero, summum bonum in voluptate versari statuit, quasi sic argumentatus cum nulla alia sint bona pr;eter opes, honores, potentiam, gloriam et voluptates, quod bonum inter ha;c omnia cajteris praestat, illud summum censeri debet. Atqui voluplas in:

    ''

    terhaecomnia
    aflerre.

    cseteris praestat

    quod haecomnianon

    udlirendo falsa assumptio: quandoquidem ipsi reges iion suQt potentes, nisi suis imperent perturba:

    tionibus.
    ' Jt quibus opiimum quiddom claritas, etc. ] IV. Agitur de fama, quam qui desiderant, sic videntur raliocinari. Summi boni est esse clarum ; quod verum est:?ed clarus homo esse nequit nisi vel belli vel pacis artibus quod falsum est cum hce artes sa3pius sint vitiorum materies. Piurimi boni fructum gaudio, etc. ] V. Agitur de voluptatibus, quibus qui indulgent, hi vere proponunt snmmum bonum non esse sine Ia?,titia sed falso assumunt hanc lajtitiam accipi posse a rebus caducis. Sicque actum est seorsum de bonis caducis. ^ Sunt etiam qui horum fineis, etc. j VI. Agitur de prEedictis omnibus inter se comparatis quibus modo pluribus, modo paucioribus modo his, modo illis homo adha;ret, pro diversa assumptione quam facit quod es solo orationis contextu videlur nobis notis; : : :

    quaerantur, nisi quia jucunditatem animo videantur Hinc homines voluptarii dici consueverunt Epicurei. * Velut ebrius. similitudo ad exponen] Optima dam praedictam uniuscujusque hominis bono caduco adhserentis ratiocinationem. Sicut enim ebrius ho-

    mo, 1" quamdam habet suae domus ideam, quam, antequam egressus fuisset vinum bibiturus, ab ipsa

    domo D

    acceperat

    2 hujus ideae
    praefert,
    ;

    mum

    suam

    cseteris

    semper memor doetiam sepultus vino

    uude eamdeni repetere studet 3 viuo turbanle memoriam, viam solummodo, qua revertalur, ignorat 4 tenebris sensim crescentibus, alieuis aedibus, ut
    suis, adhaeret

    immotus

    ita

    mens humana,

    i"

    quam-

    siniuni.

    versatur inlentio. \ Summa sive quidquid est desidtrii operisque humani: situt enim opos humanum sequitur humalium desiderium sic desiderium liumanum sequitur lir;edictam mentis assumptiouem propositionemque biquidein uon agimus extrinsecus, nisi quod intrinsecus volumus, uec volumus, nisi quod judicavimus prajstare; nec judicamus nisi quod sic visum est sive
    ;

    In kis

    humanorum actuum votorumque

    dam habet sui priucipii suique Unis, nimirum Dei ideam, quam, antequam ab eo recessisset, corporeas voluptates haustura, ab ipso suo Auctore acceperat 2 hujus ideffi nunquam omnino immemor, Auctorem suum ca?.teris rebus pra^ferendum putat, etiam voluptatibus corporis indulgens unde ad eumdem re3 corpore impediente notionem oflicii, verti cupit 4 taligine senviam, qua ad Deum redeat, nescit sim aucta exlernis caducisque rebus, ut suo principio suoque proinde Uni adhairet immota quamobrem ut ebrius, sic mens humana non erratnisi assum: ; ;
    :

    ptione praeeipiti. ' Num enim videntur errare hi, etc. ] Philosophia denique seorsum expendit praBdictaspropositionesde opibus, honoribus, potentia, gloria et voluptatibus.

    727

    AN. MANL. SEV. BOETII.


    aeque perficere beatitudinem possit,

    728

    quod
    piosus

    quam
    a

    co-

    credunt esse venturam.


    diversis
    sit
    '

    Bouum

    est

    igitui'
    :

    bonorum omnium

    stalus,

    nec alieni egens,


    hi qui

    (5)

    '^

    studiis
    -

    homines 'petunt
    facile

    in

    quod tam quo quanta


    '

    sed sibi ipse sufliciens.

    Num

    vero labuntur

    naturae vis,

    monstratur,

    cum
    *

    licet

    quod sit optimum, id etiam reverentiK (10) cultu dignissimum putant? minime. Neque enim vile quiddam, contemnendumque est, quod adipisci omnium fere mortalium laborat intentio. An in bonis non est numeranda potentia ? Quid igitur ? Num imbecillum ac sine viribus aestimandum est, quod omnibus rebus constat esse prjestantius
    ?

    variaj

    dissidentesque sententia;,

    tamen

    in deligen-

    do

    boni fine consentiunt.

    ISI METRUM

    II.

    Argumentum. Quamvis naturalem leonitm, avium, plantarumque indolem expellas, hsec, instar solis ab occasu ad ortum remeantis, recurrit, finem principio
    junctura.

    An

    claritudo

    niliili

    pendendaest? Sed b (13) sequestrari nequit, quin omne quod excellentissimum sit, id etiam videatur esse clarissimum. Nam non esse anxiam tristemque
    beatitudinem, nec doloribus molestiisque subjectam

    Quantas rerum flectat habenas Natura potens, quibus immensum Legibus orbem provida servet
    Stringatque ligans irresoluto

    quid attinet dicere, quando in minimis quoque rebus id appetitur, quodhabere fruique delectet? US

    pj

    Singula nexu, placet arguto


    Fidibus lentis promere cantu.

    Atqui heec sunt, quse adipisci homines volunt, eaque de causa divitias, dignitates, regna, gloriam voluptalesque desiderant, quod per hfec sibi sutficientiam,

    JSI Quamvis

    Pseni pulchra leones

    Vinoula gestent, manibusque datas Captent escas, metuantque trucem,


    iO
    Soliti

    reverentiam, potentiam,

    celebritatem,

    la^titiamque

    verbera ferre, magistrum.

    \NTERPRETATIO.
    "

    Judicando
    Negari.

    idest crrant.

    i
    '^

    Affectionibus. d Summo bono. Yoto argute canere chordis tardis, quanlas inclina-

    rerum natura potens vertal, et quibus legibus eana.iuvsiprospiciens tuteturmundumingentem,contineatque omnia connectens vinculo indissolubili. Licet leones Africani gerant catenas splendidas, et capiant cibos porrectos manibus domini, et timeant ipsum dotiones

    dem

    Cogere consuesset rerum natura creatrix. hasque probat esse veras ex quo conficit homines hicnon errare^nisi assumptione. De verbo sequestrari Quibus legibus.] Ut enim corporibus ad modictum est. supra vendum,sic mentibusad cogitandum suae suntleges, ideae naturaliter insto C ab eo, a quo res istce habent primum ut moveantur Vis natura;.] Nempe mentibus humanis in qua unusquisque videt com et cogitent, Conditore constitutas quare ut Deus est prehensum, quod pradictis propositionibusasseritur. immutabilis, sic ieges istee firmse sunt, dignre pro2 Facile Saltem a consequentibus, monstratur.] pterea, quaj tanquam propria philosopliicce. meditasive, ut philosophi loquuntur, a posteriori. tionis materies, ab ipsa Phiiosophia considerentur,
    : : :

    '

    Licet varix

    dissidcntesquc

    sententise.]

    Pra3dicta2

    nimirum assumptiones.
    *

    In deligendo boni fine

    conscntiunt.] Propter prEe-

    summi boni idcam unicuiqueinsilam, ratione cujus prredictaj proposiliones flunt utsa^pius dictum usque adeo ut in cmteris, sic in homiue flnis ad est ortum debet recurrere.
    dictam
    : :

    suisque auditoribus seu stricta seu etiam soluta oratione proponantur. Arguto autem hoo cantu Philosophia, ad probandum id quod sibi proposuit, quatuor primum a leonibus, adhibet argumentorum genera
    :

    secundum
    7.

    volucribus.tertium a plantis, quartum ab

    ipso sole desumitur.

    Quod

    stans ex

    dicitur Pindaricum. Est autem carmen conuno genere versuum, quorum quilibet qua-

    petuum
    meantis

    tuor pedes habet, sed tanta libertate dispositos, ut unusquisque nunc spoudeus, nunc dactjdus, nunc anapffistus, nuuo trochasus esse possit.

    Pceni leones.] I. Philosophia probatura, peresse cujuslibet rei ad suum principium recirouilum, argumeutatur a leonibus, quos vocat Pxnos sive Africanos, quod ut populi, sio leones Africee ferooiores esse soleant. Virg. i Jineid.
    V. .306
    :

    1. Habenas.] Ilabena; proprie dicuntur de equis, Et jam jussa facit, pouuutque fcrocia Poeui quippe quos his iustruinenlis ad nutum habemus tra- D Corda, volente Deo. ctamusque. Quod autem equi habenis huo illucque Seueca in Hippol. v. 347 tleclantur, factum est ut habenaj dicantur modo de Poeni quatiunt colla leones, legibus, quibus res caeteroe reguntur modo de ipsis Cum movit amor lum sitva gemit rerum inclinationibus, quibus tanquam freuis, res Murmure sa3vo. ipsae Jlectuntur. Sic TuIIius, de Amic, commodissiquemadmodum leones feroces, vinQuasi dicat mum est, inquit, quam laxissimas habenas habere ami- culis, escis et verheribus mansuefacti statim atque
    :

    citix,

    qiias vel

    etiam Virg. Mneid.

    add^icas cum velis, vel remittas. Sic xii, v. 498 :

    Terribilis sajvam uullo discrimine cajdem Suscitat, jrarumque omues etTaadit habenas.

    sanguinem missum, ooulis, praesertim naribus, perceperuut, veluti immemores, suse captivilatis, prioris vero suifi indolis memores, fremunt, vinoula rumpunt, et ipsum domitorem lacerant sio homo suee
    :

    Natura potens.] Natuaa, quod dicatiir a nasci quare ut prinoipium sic est quod principium natura multiplicis generis. Ilic Deus est, a quo primaj rerum omnium inclinationes, ut a primo principio oriuntur. Sic TuIIius ii, de Nat. deor Natura, iuquit, est qux contineat mundum omnem eumquc
    2.

    idem

    originis memor ad suum principium conatur regredi. Sic Mai-tial. epigram, 7b, lib. ii, ait, leonem cicurem sanguine ferarum gladiatorumque in arena amphithealri effuso commotum pueros invasisse et miserabiliter iuconspeclu omnium laceravisse.

    tueatur. Sic Lucret.

    I.

    Verbera seouri solitus leo ferre magistri lusertamque pali blandus ia ora mauum,
    Dedidicit pacem, subito feritate reversa.

    Denique ni minimas inpartes ouncta resolvi

    DE CONSOLATIONE PIIILOSOPHI^
    Si

    LIB.

    III.

    730

    cruor horrida tinxerit ora,

    Nemorum
    Silvas

    gratas videritumbras,

    Resides olim redeunt animi,

    Sparsas pedibus proterit escas,

    Fremituque gravi meminere sui, Laxant nodis colla solutis, Primusque lacer dente cruento Domitor rabidas imbuit iras.

    tantum moista

    requirit,

    Silvas dulci voce susurrat.

    IS-lValidis

    quondam
    virga

    viribus acta
    :

    Pronum
    Hanc
    si

    ilectit

    cacumen

    183
    Huic

    Quae canit

    altis

    garrula ramis
    :

    curvans dextra remisit,

    Ales, caveee clauditur antro


    licet illita

    Recto spectat vertice"ccelum.


    CadiL Hesperias Phoebus in undas
    ;

    pocula melle,

    Largasque dapes dulci studio Ludens hominum cura minislret,


    Si

    Sed secreto tramite rursus

    Currum

    solitos vertit

    ad ortus.

    tamen, arcto saliens tecto,

    INTERPRETATIO.

    minum
    eorum

    lucris, si angusta in domo sua saltans, conspexcrit horrendos, spiritus jam pridem otiosi recurrunt, B umbras jucundas silvarum, concukat dapes dispersas, tristis repetit solumsilvas, et smvigarrulitatemurmuct leones memores sui, murmure ingenti, liberant sua rat silvas easdem. Qui ramus olimcoactus forti rohore, colla, vinculis ruptis, et ipse dominus, primus discerdemittit ad terras verticem curvatum, hic, statim atque ptus ore crudeli, satiat furorcs sxvos eorumdem. Si manus fleotens laxaoit illum, respicit cxlum cacumine volucris, quae loquax eantareso\et in summis arborihus, inchulitur cavea, veluti carccre : quamvis homo dilierecto. Sol labitur in aquas vesperlinas : at iterum detorquet plaustrum ad orientem consuetum occulta via. gens illic suppeditet eidem potum mclle conditum et

    vapulare si tamen sanguis, verberibus prresertim fusus, imbuerit vuUus,


    terrihilem, soliti ab
    :

    eodem

    escas copiosas,

    animi causa; eadem nihilominus vo-

    NOTiE.

    Nam

    Quanta nec inLib}'cis debuit esse jugis duo de tenera puerilia corpora turba Sauguineam rastris cjuEe renovabat humuiii,
    :

    Sasvus et infelix furiali dcnte peremit Martia nou vidit majus arena nefas.
    I"2.

    escas, nec

    Resides olim redeunt animi. ] Illa scilicet corpuscula, quae sunt pars sanguinis subtihor, quaeque cerebrum ingressa nervos hinc exortos subeunt, ut deantur. At ubi recens aut color, aut sonus, aut odor entus organa musica hoec quippe corpuscula pro- C umbrosi nemoris ad cerebrum usque dilfusus aut rapter quamdam similitudinem, quam habent cum vento rum densavit, aut relasavit densum, tunc mutatis ejusque motu, animi vocantur et spiritus. Virgil. i meatibus vertuntur cursus animorum, ita ut bis et Georg., V. 41 b ; ala?, ad saltandum, et pedes ad proterendas escas, et Haud equidem credo, quia sit divinitus illis fames ad susurrandas silvas commoveantur. Ovid. I. Ingenium, aut rerum fato pnidentia major II de Ponto, eleg. 4 Verum ubi tempestas et coeli mobilis humor Mutavere vias et Juppiter humidus auslris Cum bene sit clausje cavea Pandione natae, Densat, erant qufe rara modo; et quce densa, relaxat Nititur in silvas quaeque redire suas. Vertuntur species animorum, et pectora motus Nunc alios, alios dum nubila veutus agebat, 27. Validis viribus acta virga. ] III. Philosophia Concipiunt: liinc itle avium concentus in agris, prediclum ob fineni argumentatur a plantis, quibus Et lcelcB pecudes, et ovantes gutture corvi. inest vis illa, quam philosophi elnsiicam vocant, vertu Siniiliter ergo illi spiritus in leonibus cicuribus proderessort; quajque iu hoc versatur, quod corpus pter vincula, escas et verbera a solito itinere ita decompressum tensumve ultro citroque qua minus reIlectuntur, ut otiosi et quasi resides videantur. At sistitur, facta libertate resiliat. Hfeo virtus occurrit Dovo sanguinis fasi seu colore, seu odore, seu utronon soliim in quibusdam metallis, verum etiam in que vise hactenus obstrnctffi aperiuntur unde hi spiquare si virga hujus generis recto pluribus plantis ntus, qua data porta rnentes iter a natura sibi praespectans vertice coelum, ad terram majori dexterx vircriptum tenent, leonemqueinsolito quidem, sed non curvetur, eadem, facta redeundi facultate, ad tute j^ minus naturali motu commovent hinc leones fre ccelum recurrit. munt, rumpunt vinoula, et ipsum domitorem lace31. Cadit hesperias Vhixhus in undas, etc.] IV. rant / ita ut hic dicatur illorum iras imbuere Sicut Philosophia hanc ob causam argumentatur a sole, Virgil. ait vii /Eneid.. v. 541 quem poetae fabulantur occidentem sese in undas e: :

    nm\ e 22. Arcto saliens tecto. ] In tecto, inquam alioquin nec sparsas pedihus proterere tecto saliens mxsta, nec silvas voce susurrare, sed potius deseruisse escas, laeta, et silvis adesse diceretur. Nimirum cavea caeteraque corpora, quibus ales inclusa circumdatur, sio mutant vias, quibus animi sive spiritus diiTundi solent, ut bi spiritus otiosi vi, :

    Promissi dea facta potens, ubi sanguiue bellum Imbuit et primee commisit funera pugnae.
    17. Quss canit ales. ] II. Philosophia propter praedictum finem argumentatur a volucribus, qum caveis inclusa?, quamvis ibi sumraa hominum cura nutriantur, omni quo possunt modo silvas requirunt. .\les ergo hic, ut pote quse ab alis vocatnr, est avis aUsutens; quippe qnajad altissirna usque loca ascendere solita, difflcilius caeteris mores aUenos induit. 18. Cavex clauditur antro.] Ca.-vea. generatim est quilibet locus cavatus obscurusque, hic autem cavese sunt carceres, quibus aves pra^sertim inoludere solemus, vulgo rfes cag^es: voluit vero Philosopliia raffiis altis, in quibus ales garrire solet, opponere cavex antrum, quo ales includitur, ut magis denotaret, quantum hic alitis status a naturali distet.
    .
    .

    qnoreas condere, ut pulvere CEeterisque sordibus, quas per diem contra.xerit, purgatus, mane purior oriatur. Hesperiae undae sive vespertinae dicuntur ab Hespero, sive stella, quae prima post occasum solis nobis apparet. Phoebus vero, sol dicitur a Graaco a>or,So;, splendidus, ut saepius diximus. 32. Secreto tramite. ] Via quippe, qua sol ab occasu ad ortum remeat, ignota est, omnibus quidem hominibus, quos sibi ex adverso stantes antipodas cseteri horaines habent quod sol his illis hominibus simul non appareat, sed prfesertim poetis, qui et occidentem solem in aquas praecipitare, et orientem ab iisdem aquis consurgere mentiuntur. 33. Currum solitos vertit ad ortus. ] Nam sol ab
    :

    iisdem poetis vehi fingitur curru, cujussintaxis, rota=, equi. Ovid. ii Metam., v. 63
    :

    731

    AN. MANL. SEV. BOETII


    Repetuat proprios quasque recursus, Redituque suo singula gaudent.

    732

    385

    A pervenire?
    que
    tale

    Si

    enim

    vel peciinia, vel honores, ceeteravi-

    35

    quid alferunt, cui nihil honorum abesse

    Nec manet ulli traditus ordo, Nisi quod fini junxerit ortum, Stabilemque sui fecerit orbem.
    Argumeintum.
    Philosophia, quod hactenus generatim probavit, id deinceps specialim pirobatura de diviiiis, dignitatibus, regno, gloria et voluptatibus, tam soluta quam stricla oratione, de his scilicet, veram propositionem, at falsam assumptionem fieri, incipit

    deatur, nos

    quoque

    (o)

    fateamur

    fieri

    aliquos

    horum

    IS PROSA

    III.

    <i

    felices. Quod si neque id valent efticere quod promittunt, bonisque pluribus carent, nonne liquido falsa in eis heatitudinis species deprehenditur? " Primum igitur te ipsum, qui paulo aute divi-

    adeptione

    tiis

    affluebas, interrogo. ''luterillas

    abundantissimas

    opes

    numquamne aniraum tuum


    lihero

    concepta ex qua-

    a divitiis, qiias demonstrat non esse summutn bonum, propter anxietatem,timorem, cseterasque perturbationes quibus comitantur.

    inquam, animo, quin aliijuid semper e angeret, remiQisci nequeo. Nonne quia vel aherat, quod abesse non velles; vel aderat, quod adesse nolibet (10)

    injuria confudit ansietas? Atqui,

    tam

    me

    fuisse

    imagine,

    Vos quoque o a terrsna animalia, ^ vestrum 'tamen principinm


    '

    l
    <^

    tenui licet
    somniatis,

    hiisses?
    ,
    .

    Ita est,
    r,

    inquam.
    j

    lllius igitur
    i.

    praesentiam.

    '

    '

    verumque illum
    .

    .,,

    ,'.,.. bealiludiuis

    ^ iinem,
    ^
    .

    ,.

    licet

    D minmie o
    .
    .

    hnius absentiam
    .,

    x-

    desiderabas.
    ,

    -j

    r^

    Conuteor,
    ,,,
    ,

    ^l

    inquam.

    ^.

    '.

    perspicaci, qualicunque tamencogitationeprospicitis

    ...

    Eget vero, mquit, eo quod quitque


    Eget, inqnam. Qui vero eget aliquo,

    (to) desiderat.

    eoque
    tio,

    vos, et
    et
    '

    '^

    ad verum

    bonum

    num

    est

    usque-

    naturalis ducit inten-

    18^

    ab eodemmultiplex error ahducit. Conputant, ad destinalum

    sidera

    namque an pereaquihus sehomines adepturos


    finem valeant

    sibi ipse sufflciens? Minime, inquam. Tu hanc insufflcientiam plenus, inquit, opihus sustinehas? Quid ni? inquam. Opes igitur nihilo in-

    quaque

    itaque

    beatitudinem

    INTERPRETATIO
    regressus suos, et cuncta delectantur recursu suo. Ordo unicuique rei prsescriptus non servntur, nisi hsec conjunxerit suum finem cum suo principio et fecerit circulum sui conslantem.
    =

    Omnia requirunt

    Obscura quamvis cogitatione.


    Cogitatis.

    Evidenter. Cruciaret.

    Homines.

    NOTtE.
    Ardua prinia
    via est, et
    ;

    qua vix mane recentes

    qna3 quod

    sit in

    nobis et hujus proxime conscii


    duc.it intentio.]

    su-

    Enituntur equi medio est altissima coelo... Ultima prona via est, et eget moJeramine certo. Tunc etiam qua3 me subjeclis excipit undis

    mus, merito vocatur cogitatio. ^ Ad verum bonum naturalis

    Quod

    Ne

    ferar in praeceps Tetliys solet ipsa vereri.


    etc.
    ]

    34. Repetunt proprios qussque recursus,

    Sin:

    gula conantur ad eum, unde digressa sunt, statum recurrere, hocque staturecuperatoveluti gaudent sic bestiffi priores mores, planta? priores situs, sol ipse priorem locum appetere et quautura in se est repetere videtur. Iloratius Epist. 1. i, ep. 10
    :

    enim mens nostra divinitus informetur prajdicta specie, in qua qucedam attributa naturaliter videt comprehendi, propterea eadem nostra mens judicando veras naturaliter format de siimmo bono propositiones, quas propter necessitudineni quaB est inter judicium appetitumque honi, naturalis intentio se,

    quitur.
    ' Ab eodem multiplexerror abducit.] Nimirum dum eadem mens prccdictis propositionihus convicta, praejudiciis ita deflectitur, ut falsis assumptionihus judicium intentionemque habeatde eo c\u ante captse summi boni proprietates non conveniunt sicut de unoquoque seorsum probandum est, videlicet de divitiis, dignitatibus, rcgno, gloria et voluptatibus;
    :

    Naturam expellas
    38.

    furca,

    tamen usque

    recurret.
    sit

    Stabilemque sui fecerit orbem.] Ut unus


    :

    cu-

    juslibet rei in suura principium remeantis circuitus. Sic Ecclesiastffi i Oritur sol et occidit, et ad locum suum revertitur ibique renascens gyrat per meridiem, et flectitur ad aquilonem. Lustrans universa in circuitu pergil spiritus, et in circulos suos revertitur. Omnia flamina intrant in mare et mare non redundat, ad locum., unde exeunt, flumina revertuntur, ut iterum fluant. Atque ex his omnibus Philosophia conciudendum relinquit homines a Deo tanquam a principio ortos, quemdam sui orbom facturos, icstar caiterorura, ad
    :

    Deum tanquam
    '

    ad suum finem recnrrere. Terrena animaUa. ] Homines rebus terrenis

    ac primo quidem de divitiis. * Primum le ipsum qui paulo ante diviiiis affluebas, iMieJTogo.jBoetiusquippe, priusquam apud TlieoJciicum male audiret, ditissimus fuit unde expertus uovit, quomudo homo afficiatur erga amissas, amitteodas et prajsentes quoque divitias, potestque propterea interroganti Philosophise respondere, divites nec anxietate animi, nec metu, nec pluribus aliis
    :

    ad-

    dicti.

    affectibus vacare. Inter illas, elc.]

    I.

    Ergo argumentatur Philoso-

    Tenui imagine. ] Specie sive idea ingenita, quje corporis consortis impressionibus obscuratur. ^ Vestrum principium somniatis.] Deum ohscure, instar somniantium, percipitis, sicut jam explicui'

    phia ab aoxietate animi. Anxietas quasi anctietas a supino anctum; hoc autem ah ango, quod est constrinyo.

    Quamobreni anxietas
    sed angor,

    hic

    ideui

    quod animi

    mus. * Verumque

    finem.']

    Ut homoinstarcceterarum rerum
    :

    stabilem sui faciat orbem, necesse est ut quod fuit illi principium, idem sit finis cogitandi quamobrem si homo, obscure saltem, suum agnoscat principium, idem horao, obscure pariter, suum finem cognoscat

    necesse
    ^

    est.

    Licet

    tatione.] Praedicta seihcet

    minime prespicaci, qualicunque tamen cogiobscuraque specie siveidea,

    premens ita ut animus, instar parliura corporis compressi, videatur confundi propter aliquam injuriam unde sic argumentari videtur philosophia. Ubi est animi anxietas, ihi felicitas non est anxietas enim felicitati coutraria. ill.i, ut pole aninii ajgritudo, est Atqui in divitihus semper quajdam est animi duxietas quud his vel absit, quod abesse non vellent, vel adsit quod adessc uollent siciit Boetius expertus fatetur. In sufficientia vox Latina non videtur.

    angor

    leste Tullio,

    est a?gritudo

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI.
    digeutem,
    snfficienlemque sibi facere nequeunt, et

    LIB. IIL

    734

    hoc erat
    '

    lioc

    quod promittere videbantur. quoquo maxime considerandum puto, quod

    A sorum membra non sentiunt? sed adest, inquies opulentis, quo famem satient; quo sitim frigusque aS.^ Atqui
    nihil

    depellant. Sed (I5)hoc"modo'consolari


    vitiis

    quidem

    di-

    habeat suapte natura pecunia, ut his, a quibus posFateor inquam. sidetur, invitis nequeat auferri.
    Quidnifateare,
    piat invito?

    Nam

    indigentia potest, auferri penitus non potest. si ha?c chians semper,' atque aliquid poscens,

    cum eam

    quotidie valentioraliquiseriquerimonic-c,
    nisi

    Unde enim aforenses


    Ita est,

    quod

    (o) vel vi, vel

    fraude a nolentibns pecunife repe-

    opibusnon expletur, maneal necesse est, qure possit espleri. Taceoquod* naturae minimum,quod avaritiee nibil satis est. I Quare si opes noc submovere indigentiam possvmt,
    et ipsa?

    inquam. Egebit igitur, inquit, pecuniam quisque tueatur. Quis, inquam, negct? Atqui non egeret
    tuntur ereptoe?
    extrinsecus, petilo pre5idio,quosuam
    eo, nisi possiderat|pecuniam,

    suam

    faciunt,

    quid

    est

    quod eas sufflcientiam pra3stare credatis?

    S1>aMETRUM'

    III.
    et

    quam

    posset amittere.
    igitur re-

    Argumentuu. Copiapeciidia?, gemmarum


    inquit Philosophia, homines nec eximit, nec defunctos solatur.

    agrorum,
    ciiris

    Dubitari, inquam, nequit. In

    contrarium

    superstites

    lapsa res est;

    nam

    quae sufficientes (10)

    b sibi

    facere

    putabantur opes, alieno potius praisidio faciunt indi-

    Quisautem modus est, quo pellatur divitiis indigentia? Num eaim divitesesurire nequeunt?inum sitire non possunt? num frigus hibernum pecuniogentes.
    -

    Quamvis Non expleturas cogat avarus


    Oneretque baccis
    colla

    fluente dives auri gurgite

    opes,

    Rubri liUoris,

    lOH Ruraque

    centeno scindat opima bove,

    INTERPRETATIO
    ^ Lites.
    b
    =

    Hominibus.

    Indigentia. Etiamsi dives auri flumine manante avidus congreget

    divitias non satiaturas ipsum; ctiamsi idem gravet suum collum unionibus maris Rubri;etiamsicolatagros pingucs bobus innumeris ; ha; divitix ut mordaces an-

    NOTyE.
    est ut duplex esse possit legitima illius significatio. consideratidum puto.] II. Primum. enim recte intelligitur dives auri : sicut apud Eadem philosophia argumentatur a timore, cujus diVirgihum dicitur dives pecoris, et apud Horatium,revites nunquam sunt expertes, hac 1'ere ralione. Ubirum multarum dives. Deinde non male intelligitur cunque est timor, ibi non est felicitas quod timere fluente auri gurgite, cogitato quodam anri flumine, sit malum; lelicitas aulem omne maium expellat. Atquemadmodum Pactolus et Tagus dicuntur auro qui in divitibus semper est timor; sallem ne ipsi a cum pecunia vel vi vel Q tluere gurges enim a sono sic dictus, significat propotentioribus spolientur inviti tundiurem quemdam locum, in quem aqua, alliusve fraude imito domim qmtidie eripiatur utforenses quequare similisliquor affluens volvendo niurmurat. Sic suprerimonice probant, et ipse Boetius expertus est ma faucium estremitas vocari siilet gurgulio: unde tantum abest, ut divitiae satisfacere possint, ut qui abdomini nalus helluationibus indulget, h\c guralieno potius prxsidio faciant indigentes. ^ Quis arguautemmodus, elc.J III. Philosophia ges et i^orngopatrimonii dicitur ipsi Tullio. Sic etiam mare et flumen apud poetas nomine gurgitis signiflnientatur a plunbus aliis affectibus, quos opes impecatur. Virgil. i ^neid., v. 122 dire nequeunt, inio ssepius excitant, augentque quod potest sic contrahi. Ubi est fames, sitis, frigus, ca;Apparent rarl nantes in gurgite vasto. teraeque eju=modi affectioues menti incommodae, ibi ex quo an2. Atarus.'] Avarus quasi a\idus eeris non est fehcitas quod bonum his malis contrarium quod pecunia fiebat, non satialur opibus tiquitus absit. Atqui in divitibus, non 5(!cus ac in pauperibns, prsssentes parvi faciat; inexpertus vero expertus qu;e est fames, sitis, frigus, et ceetera hujusmodi, abentes magni ducat. quamvis opibus possint diflerri, opibus tamen om3. Onereique baccis colla.] II. Agitur de gemmis nino auferri non possunt. bacca enim primum est minutusrotundusquearboris ' Consolari.] Verbum hoc sa?pius actionem sifructus, cujusmodi sunt oliva^ ut baocse dislinguancontrariam etiam partem dictuui ingniflc d sed tur a pomis, (luae majores sunt arborum iVuctus. Virg. venies apud optimos auctores. Asiuius in epist. Cic, eclog. 10, V. 27 Consolabar ob ea qux timui. Sanguineis ebuli baccis minioque ruheulem. " Naturx minimum, avaritise nihil satis.] Natura
    '

    Hoc quoque

    maxime

    hic corpus est, avaritia est

    mens appetens
    :

    corpori

    autem miiiimumsufflcerepotest sicut minimus cibus famem, minimu^ potus sitim; miniraus calor frigus
    at menti appetenti nihil satis est expellere potest nam, ut ait Juvenalis,
    : :

    Deinde bacca est gemma rotunda, sive unio, sic vocata quod iustar baccK arborero rotunda aut salleni propterea enim cepa ovata, figurae sit uniusmodi gallis vocatur og^ioJi. Horatius Epod. od. 8
    : :

    Crescit

    amor nummi, quantum

    ipsa pecunia crescit.

    Nec sit marita quEe rotundioribus Onusta baccis ambulet.

    = Quid eas, etc.] Quare, o liomines, est, quod arbitramini divitias instar summi boni vobis posse suflicere vere quidem proponitis, illud esse sumbonum quod suflicere potest sed falso assu:

    Mare autem Rubrum, quod Graecis dicitur 'EoiOpKio-j, ejusmodi uniones magnitudiue, figura et colore pra?stantissimos ferre asserunt inter alios Plinius cap. 33, et Tibullus \. iv, carm. 2 Quascunque uiger r;ubro de littore conchas Proximus Eois colUgit ludus aquis.
    :

    I.

    ix,

    mum

    mitis dlvitias po.sse sufficere.


    * Carmen constans ex duplici genere versuum altcrnorum, quorum prior iambicus senis pedibus, posteriorest pentameter elegiacus.
    :

    4.

    Ruraque

    centeno.] III.

    Agitur de agris, quorun:.


    :

    dominaute tamen iambo, constat

    I. Ftuente dives auri gurgite.]!. Agitur de pecunia. Hic autem primus versus tanta industria compositus

    exuma.lam quantitas, tum etiam qualitas es.-pi-'im[tar quantitas quidem centeno uuhkto boum quibus agri colantur centum enim apud auctores numerus ma:

    gnus

    est.

    Horat. L

    ii

    Carm., od. 16

    73 h
    5 NriC cura niordax deserit superstitem,

    AN. MANL. SEV. BOETII,

    736
    (o)

    nequissimis hominibus

    contigisse

    unde Catul-

    Defunctumqueleves non comitantur opes.

    lus B S>3'' licet d incuruli

    Argumentdm.

    Honor 'dignitates consequens, inquit Philosophia, sic ab opinione vulgi pendet, ut nec ubique nec semper magistratibus exkibeatur unde falsa pariter assumptione credideris, summum, quod 7iaturaliter cognoscis et amas, bonum in dignitatibus versari.
    :

    89g PROSAIV

    tamen

    appellat.

    Videsne

    adjiciant

    dignitates?
    si

    Nonium sedentem, strumam quantum malis dedecus Atqui minus eorum patebit
    quopericulis

    indignitas,

    nullis

    honoribus inclarescant. Tu
    tot

    que
    ^

    num tandem

    adduoi

    potuisti, ut

    in 60

    Sed
    cui

    dignitates

    '"^

    honorabilem,
    ^

    reverendumque,
    vis

    Decorato gerere (b) magistratum putares, cum mentem nequissimi " scurrae, delatorisque respiceres ? Non enim possumus ob honores reverentia
    dignos judicare, quos ipsis honoribus judicamus indignos. At
    si

    cum

    provenerint, reddunt.
    i>

    Num

    ea magistrativitia

    bus

    ut vitentium mentibus virtutes inserant,


    c

    quem

    sapientia prEeditum videres,


    ea,

    num
    est,

    depellant?

    Atqui non

    fLigare,
    fit,

    sed illustrare potius

    posses

    nequitiam solent, quo


    gunt viventem, tuum.
    =

    ut

    indignemur eas ssape


    non comitantur mor-

    qua prajditus sapientia, uon dignum putare? Minime. Inest


    reverentia, vel

    eum

    (10)

    INTERPRETATIO.
    sic

    constanles

    '"Noncerte. Magistratum.
    J

    Objicit Boetius. Reponit Pbilosopliia.

    "

    Sannionis, quividelicet omnibus modis risum mo-

    vere nititur.

    miM.
    Te greges centum Siculajque circum Mugiunt vaoccB.
    Qualitas vero agris opimis.
    5.

    sopliia, dives

    mis,

    Noc cura mordax, eto.] Quamvis, inquit Philoabundet pecuuia, gemmis et agris opinarn vel superstes non propterea felix erit vitam aget, vel vita defunctus morietur. Si vivat, tiaeaut erroris quamvisenim s<r(tmacognomen fuerit ansiferis cruciabitur curis, sive ad conservandas veNonii, Nonius tamen a CatuUo instar convicii struma teres, sivo ad comparandas novas opes. Si vero movocari potuit. Scilicet quod cognomen ab aliquo sive suis opibus spsrare poterat conriatur, quidquid corporis sive mentisvitio desumitur, illud potest velsolationis, illud ipsum non comitabitur : opes enim, uti convicium proponi, iis prajserlim quibus primo ut pote caducEe vitae famulantes, hac reoedeate receut ei qui primum dictus est Servius a dunt, transitura; ad hwredem, quem similibus curis C impositum servo, unesclave; Spurius a spuno,im batard; Brntus ita afticient, ut si te tangat illius amor, opes novum cognomen tanquam convicium stupide, g bruto, un falso igitur tibi esse debeant doloris argumentum objici potest. Imo id cognominis nunquam reperias assumes eam, quam naturaliter cognoscisappetisque apud veteres Romanos cum nomine eorum in quos Videamus dignifelicitatem, in divitiis reperiri. invehuntur conjunctum, nisi convicii causa. Sic tates. Marrucinus quo cognomine donatur Asinius Asini ' Dignitates honorabilem reverendumque reddunt.] frater, judioe praadioto Scaligero, ut conviPoUionis Id quidem objicit BoetiusPhilosophia! :sedlia3crepocium eidem Asinio objicitur aCatullo Carm. 12 nit, has dignitates non tam ratione sui, quam opi:
    : :

    Nonii putat, sed conviciumNotanda, ait, hocloco c/.vkttoquod strumam non cognomen Nonii putat. Et Bernartius hic quoque videamus, inquit, ne guttulam hauserit e flumine lethes vir maximus. Ideji putat Murmelius. At Boetius, pace tantorum viroriim, accusandus non est hic aut ignoran-

    qui

    stnmamnon cognomen
    hic
    :

    Unde Sitzmanus

    pnnioi.nostri Boetii, in eo

    e.-i:

    "

    nione vulgi honorabilemreverendumquemagistratum reddere ex quo lit, ut nec ubique nec semper magi;

    Marruciue, Asini

    Non

    manu sinistra belle uleris in joco atque viuo,


    ipsi
    :

    stratus
    -

    honore

    afficiantur.

    vis ea magistratibus, etc.] I. Philosopbia reponit dignitates ratione sui non reddere hominern

    Num

    honorabilem

    et

    reverendum.

    Cum enim

    Sic Superbus, cognomen Tarquinii, ut convicium Tarquinio proponitur a Propertio 1. lii, eleg. 10 Quid uunc Tarquinii fractas juvat esse secures,

    houor

    et

    Nomine quem

    simlli vita

    superba not at?

    reverentia sit intrinsecus quidem cogitatio, estrinsecusvero nota optima meriti alieni, idoirco honor et reverentia ita comitantur virtutem, ut quidquid ratione suihoniinemreddit honorabilem etreverendum illud sivirtus ipsanon sit, v2r<Me?n mewtjfiws mserere Aehe^t a.ieoq\ie vitia depellere. Atqui dignitates sive

    Atqui struma cognomen esl Nonii, et quidem ipsi primo datum, quodcognomen ns. vitio corporis, strumis videlicet, Gallice des ecrouelles, desumitur. Adde quod ad struraas, bujus oognominis orig.nem, eo

    magistratus non ita se habent: quandoquidem illicstrare potius nequitiam solent quam fugare, quo fit ut sicut Caindignemur eas ssepe nequissimis contigisse tullus Nonium, et ipse Boetius Decoratum aegre tulit
    :

    potius alludere visus est Catullus, quod No^nio pra carmineCatullus oonjungat Vatinium prceuicto carmineL.aiuiius tori in prffidicto consulem, qui, quod strumis laboraret, ab ejus inimioo Cicerone stepius strumx aut slrumosi tumoris nomine denotatur. Pro Sestio Medentur civitati, qui
    :

    magistratum gerere. 3 Unde Catullus.] Poeta notissimus, qui, quod in versibus ita fuerit mordax, ut ne Cajsari quidem pepercerit, non dubitavit Nonium magistratum, sive, ut nunc dicitur, in curuli sedentem, ejusdem cognomini alludens, convicio consectari. Carm. 53 Quid est, Catulle, quid moraris emori ?
    :

    exsecant pestem aliquam tanquam strumam strumx denique ebore improbo demigrarunt; Tumidum habemus oratorem. Haec de Nonio.
    Decorato.] Decoratus hic est Theoderious apud Cassiodorum Var.
    ^

    in Vatin.,
    et alibi
    :

    Cum

    ille
    1.

    ad

    quem
    3.1,

    v,

    ep.

    Sella in curuli struma Nonius sedet Per consulatum pejerat Vatiuius. Quid est, Catulle, quid moraris emori ?
    :

    * Licet in curuli Nonium sedentem, strumam tamen appellat.] Plures hic putant Boetium ignorasse struesse cognomentum Nonii : Boetius allucinatur, inquit Josephus Scaliger ad prsedictos versus Catulli,

    ut compellat quosdam pecuniam solvere postulatam, si revera eos forte constiterit debitores quod adjutor magistro offlciorum judicanti adesset et propterea, soTito officii nomiue, ibidem vocatur devotus, devotiotun: quod non obstat quin vere nunc dicatur ^ie^ictsswzMS sctwra et dehtor. {Scurra quidem quod potenfes secutus, dicteriis sibi victum aut aliud commoduni ancuparetur. Juvenal.
    scribit,
    : :

    mam

    IVtimum agit

    illfi,

    Urbani qualem faoundus scurra GatuUi.

    737

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHM
    virtuti,

    LIB.

    III.

    738

    enim dignitas propria


    ^

    quam

    protinus in eos
    *

    eas

    quibus fuerit adjuncta, transfundit. BS^-l

    Qnod quia

    populares facere nequeunt lionores, liquet eos prodignitatis pulcliritudinem

    priam

    non habere. In quo


    ;

    Sed lioc apud exteras nationes inter eos vero, apud quos ortae sunt, num perpetuo perdurant g? S05 Atqui ' prEetura, magna olim potestas, nunc inane nomen est, et senatoesse (15)
    :

    non

    ffistimant.

    i'

    iilud est
    tior est,

    animadvertendum magis nam si eo abjecquo magis a pluribus quisque contemnitur,


    -

    rii

    census gravis

    puli curasset annonara,


    prajfectura

    cum
    facit.

    i>

    reverendos facere nequeat, quos yluribus os(b),

    Si quis qaondam pomagnus habebatur, nunc ca quid abjectius? Ut enim paulo ante di.xi'

    sarcina.

    ''

    tentat

    despectiores potius improbos


    'i
    :

    '

    dignitas

    reddunt namque imVerum non impune probi parem dignitatibus vicem, quas sua contagione coramaculant. ^ Atque ut agnoscas veram illam reverentiam per
    tingere
    ;

    lias

    umbratiles dignitates non posse con-

    si

    quis multiplici consulatu functus in bar(10)

    mus, quod nihil habet proprii decoris, opinione (3) utentium nunc splendorem accipit, nunc amittit. Si igitur reverendos facere nequeunt dignitates, si ultro improborum contagione sordescunt, si mutatione temporum splendere desinunt, si gentium ajstimatione vilescunt, quid est quod in se expetendas
    pulchritudinis habeant,
    ffi

    baras nationes forte deveuerit, venerandumne


    barbaris lionor faciet
    '=?

    nedum

    aliis
    *

    preestent?

    boc naturale munus dignitatibus foret, ab offlcio suo, ' quoquo gentium, sicut ignis ubique terrarum, nullo modo cessarent
    Atqui
    si
    :

    METRUM

    IV.

    Argoiientum.
    dignitates

    nunquam tamen
    non propria
    vanescunt
    vis,
    illico,

    calere desistit.

    Sed quoniam id

    eis

    sed

    hominum

    fallas adnectit opinio,

    nem posse

    conferentis, beare.
    se Tyrio

    Philosopliia exemplo miseri Neronis confinnat dignitates nemi-

    cura ad eos venerint, qui dignitates

    Quamvis

    superbus ostro,

    liNTERPRETATIO.
    '

    Exhibiti a populo.

    s
    1
    '

    Minime vero.
    Dignitas prsetoris.
    Oniis.

    i Dignitas.
    '^

    Eadem.
    Sine pccna. Non sane. Ubique.

    li

    ^
    '

    Prxfectus annonx. Etiamsi Nero se adornaret, insignis purpura Tyria, gemmisque candidis, idem nihilominus imperator luxus
    i

    INOTiE.
    * Prgetnra magna olim potestas, nunc inane nomen. quod alios calumniatus occulte accuPrajtores Romani, ut docent jurisperiti, ab initio, ejusmodi enim homines puniri jussit Domitianus. Princeps, inquiebat hic imperator apud Sue- Q jure magistratus edicta tantum proponebant, de quibus rebus, et quomodo jus dicturi essent progressu tonium, qui delatores non castigat, irritat. Propterea autem temporis, non obnitente populo, lioc simul Boetius convictus magistratum non efficere meliores, usurparunt, ut edicendo etiam jus constituerent adduci, eliam pericidis, non potuit, ut cum illo Decosed tandem suis sumptibus circenses et scenicos rato magistratum gereret. ' unde inane nomen et duntaxat ludos exhibebant Quod quia populares facere nequeunt honores.] gravis sarcina tunc erat illa prsetoris dignitas. Sira!II. Eadeni Philosophia innuit, lionorem dignitatum liter ab opinione vulgi pendere unde nunc vocatur popwlaris sive a populo exhibitus. Scilicet honor et reveSi quis popidi curasset annonam, etc.] Praefectus rentia, ut jam monuimus, niliil est aliud quam intrinannonse tantus olim eratapud Romanos, utAugustus secus quidem cogitatio; extrinsecus vero nota optinia ipse acceptam a populo annonffi prsefecturam, quomeriti alieni unde sive illa cogitatio, sive hffc nota ad vixit, tenuerit, aut certe paulo ante raortem subita honorantis est, ut honoratum nequeat reddere slituerit sibi G. Turrianum, qui inter primos in solius virtutis est honohonorabliem et reverendum verba Tiberii juravit, quasi inter prajcipuos magiunde sola virtus est ratum reddere honorabilem sed Boetii temporibus prffifectus annonce stratus propria dignitalis pulchritudo. nullam nisi in pistores urbis negotiatoresque suarios - Despectiores impro^bos dignitas facit.] Contemptus censuram et animadversionem habebat ut coliigitur enim, ut pote honori contrarius, intrinsecus quidem ex formula hujus prajfecturae quam refert Gassiodoest cogitatio, extrinsecus vero nota pessima meriti rus 1. VI Variar., form. 18. alieni quare cum improbus eo vitiosior videatur quo Falluntur ergo sua assumptione qui summum bosublimiori dignitate affectus est, sicut dictum est num putant versari in dignitatibus sive magistratibus. pros. 6, 11 lib. propterea dignitas improbos facit * Garraen constans ex duplici genere versuura alabjectiorcs despectioresque, ternorura, quorum prior Plialeucius quinque pedes ^ Atque ut agnoscas, etc.] III. Inquit Philosophia, habet, nempe spondeum, dactylum et tres trochaios si dignitates ratione sui potius quam vulgi opinione posterior Archilochius duos dactylos totidemque trohominem redderent honorabilem et venerandum,

    delator vero,
    saret),

    '^

    sicut ignis semper et ubique terrarumcalet, sic quicunque dignitatibus afficerentur, hi semper et ubique essent honorabiles. Sed res non ita se habet primum enim qui dignitatibus afficiuntur, hinon sunt ubique honorabiles nam si quis multiplici consulatu functus in barbaras nationes forte devenerit, non propterea his
    :
    :

    chseos.
    1. Tt/7'io supe)-bus ostro.] Ostrum ab ostreo, dicitur. Ostreum autera, Grfficis oarpzo-j, generatim illud omne animalis genus siguificat quod testa inclusum latet. At inter ista conchylia unum est, inquit Plinius, ex cujus concha incisa colligitur succus tingendis vestibus expetitus; et hoc proprie dicitur ostrum. Hinc ostrum accipitur non solura pro concha, sed etiam pro colore purpureo, qui ex conchtE istius sanie conticitur, imo pro vestibus, qua^, lioc colore irabuuntur. Tyrus autem urbs Phoenicicc ejusraodi conchylii piquare ostrum dicitur Tyrium scatu celeberrima fuit
    :

    videbitur honorabilis sed iis solum qui quodam pra3judicio consulatum lionore dignum existimant. Deinde qui dignitatibus decorantur, hi non semper videnlur honorabiles si quidem apud easdem gentes quaj uno tempore magni, hte alio parvi penduntur dignitates nam
    :
    :

    739

    AN. MANL. SEV. BOETII


    Comeret
    et niveis lapillis,

    740

    199

    luvisus

    tamen omiiibus vigebat

    nec secura, potentiam, quam naturali notione ductus naturaliter appetis, prsestarr non possunt.

    Lusuriee Nero saevientis.

    Sed quondani dabat improbus verendis


    Patribus indecores curules.

    Au vero regna regumque familiaritas ^ efficere potentem valent? Quidui ^, quando eorum felicitas perpetuo perdurat. Atqui ^ plena est exemplorum
    '

    Quis

    illos igitur

    putet beatos,

    vetustas

    !>;

    plena etiam praesens


    calamitate mutaverint.

    aetas

    c^

    qui reges

    Quos miseri tribuunt, honores?

    felicitatem
    tentia, quse

    praeclara po-

    198 PROSA
    Argumenium.

    ne

    (3)

    V.

    tis

    efiicax

    invenitur

    ad conservationem quidem sui sa1SS9 Qiiod si haec regnorum


    !

    Regna, inquit Pldlosoplda, familiaritas, ut pote quse nec perpetua, nec

    regumque immensa,

    potestas beatitudinis

    auctor

    defuerit, felicitatem minuat,

    est, nonne si qua parte miseriam importet ? Sed

    INTERPRETATIO.
    furentis, vivebat odiosus cunctis. At idem imperator sceleratus olim tribuebat fasces infames senatoribus venerandis. Quis ergo credat, dignitates illas quas ho-'

    fc

    Dicet aliquis. Inquit Philosophia.

    Eorum hominum.
    Causa.

    mines

    infelices dant, afferre felicitate?n?

    Phoenipeuni a provincia. Estporro pur- B Has autem senatorum dignitates Nero iis qui magis rubra, alia violacea. Virgil. Georg. it placerent, patribus conferebat, causatus quemquam principum non scisse quid sibi liceret sed hse diUt gemma bibat et Sarrano dormiat ostro. gnitates nequissimi imperatoris arbitrio potius quam meritis dolatte ipsis magistratibus erant indecores. Et III Georg., V. 17 7 et 8. Quis putet beatos, quos miseri tribuunt, Illi victor ego ei Tyrio conspectus in ostro. honores?] Beatum nunc dicitur quod beatitudinem Et ^neid. i, v. 643 alferre potest quemadmodum rus et arva beata ab Arte laboratcB vestes ostroque superbo. Iloratio; commoda beata a Catullo; terra beata ah 2. Comei^etj Comere ornare est, generatim quidem Ovidio; et opes beatse a Statio vocanlur. Atqui tales corpus; speciatim vero capillos non sunt magistratus, quos Philosophia nunc appeldicitur enim a Grseco zoo-f/.tv unde comtus, ornatus, et coma, capilli lat honores; prssertim si hos miseri tribuant : causa studio exculti. Id autem merito dicitur de Neroue, enim non dat, nisi quod ipsa aliqua ratione in se conquippe qui, utait Suetonius, circa cultum liabitumquc tineat : fallitur ergo quisquis temeraria assumptione, adeo pudendus, ut comam semper in gradus formatam, quam naturaliler sibi proponit amatque summi boni perecjrinatione Achaica etiam pone verticem submiserit proprietatem, hanc magistratibus sive dignitatibus ac plcrumque synthesinam indutus, ligato circa collum attribuit. Videamus utrum nielius judiceturde regno? ' sudario prodierit in publicum sine cinctu, et discalAn regna regumque familiaritas.] Inter omnes ceatus. C imperii formas prsestantissima et potentissima ea 2. Niveis lapillis-] Hoc est, gemmis pretiosissimis. est qucB principatus sive regnum appellatur: quanSi enim, ut de eo loquitur Suetonius, nidlam vestem doquidem cajterse plurium, ha;c unius duntaxat est bis induit; si piscatus esi rete aurato purpura coccoet vis coUecta seipsa dispersa major est quare si que funibus nexis; si nunquam carrucis minus mille quffi naturaliter cognoscitur appetiturque summi fecisse iter traditur, soleis mularum argenteis; si diboni potentia cuiquam hominum imperio merito atvitiarum et pecuniss fructum non alium putabat, quam tribui possit, maxime regno atqiie iis qui regni aliprofusionem; certe credibile est, ipsuin oneratum quatemis sunt participes. Sed iieque regno neque fuisse gemmis ct margaritis quarum, auctore eodem regni participibus id convenit quia nullatenus Suelonio, per omncs dies singula quotidie millia populo Efficere potentem valent.] Eo scilicet modo, quo spargebat. naturali summi boni notione et judicamus et appeti3. Invisus tamew omnibus vigebat.] Id patet noii mus potenliam haec enim potestas et perpetua, et sohim ex maledictis conviciisque, quse duni viveret, immensa, et secura esse debet perpetua quidem, palientius tulit, sed eliam es eo quod mors illius ne aliquando fatiscens intirmitate mutetur immensa, tantum gaudium publioe praebuit, ut plebs pileata ne finibus circumscripta majoribus vincatur, aut tota urbe discurreret. impediatur aequalibus; secura denique, ne quibus 4. Luxurise Nero ssevientis.] Summa fuit Neronis prseest, mutatis vicibus, metuat subesse. Atqui neque hixuria, ut jam diximus sed non minor ejus cruderegno neque regni participibus id convenit ut seorlitas nam p;irricidia et Ccedes a Claudio exorsus est. sum probandum est. Britannicum non minus asmulatione vocis, quaj illi D ^ Plena est exemplorum vetustas, plena prxsens
    et

    ab urbe,
    :

    para
    506

    alia

    jucundiorsuppetebat, quam metu, nequandoque apud homiuum graliam paterna memoria praavaleret, veneno aggressus est matrem, amitam, uxores, et conjunctissimos occidit. 5 et 6. Dabat patribus curules.] Curulis erat sella eburnea cajlalaque, currui, quo prcestantiores magi:

    setas.]

    I.

    Regmim perpetuum non


    :

    esse et antiqiiiori-

    stratus in curiam vehi solebant, imposita, supraquam iidem magistratus considerent. liiac ebur curule, selia et curulis, substuntive saspe, ut nunc, majorem senatoris dignitatem sJgniUcant. Horatius epist
    curulis,
    I, I.

    ep. 6

    Guilibet hic fasces dabit eripiettiue curule, Cui volet, importunus ebur, frater, pater, adde.
    :

    Ovid. 1. IV de Pont., el. 9 Signa quoque in sella nossem formata euruli Et totum NumidaB soulptile dentis opus.
    :

    Lucanus

    1.

    in.

    et recentioribus demonstratur esemplis. Antiquioribus quidem nam Diomedes rex Thraoice, dum equos suos humana carne aleret in T}'rida oppido truculeutus, ab Hercule equis ipsis ad' devorandum objectus est. Agis Lacedaemoniorum rex, qui cum Atheniensibus cruentissima bella gessit, a suis tandem civibus in carcere necatus est. Perses Macedonum rex ab ^milio victus Romamque ductus periit in carcere. Crcesus Lydorum rex a Cyro in servitutem redactus est, etc. Recentioribus vero quai nimirum circa tempora Boetii contigerunt. Alaricus Syagrius Romanorum Tolosensium rex a Francis rex a Clodowajo aliique ab aliis occisi sunt. Sic nimirum, inquit Vallinus hic, mortales agi sinit Dcus, et moribus principum populorumque offensus urbes af/ligit, provincias pessumdat, regna evertit.

    bus

    Prajtor adest vacuteque loco cessere curules.

    Potestas beatiiudinis auctor.] Id est,

    causa. Sic

    741

    DE CONSOLATIONE
    late

    PHlLOSOPHIJi: LIB.

    III.

    quamvis
    necesse est

    tendantar imperia, plures gentes relinqui, quibus regum quisque


    ''

    liumana

    ret, ipse

    non imperet. Qua vero parte beatos


    facit

    (5)

    faciens desi-

    plus metuit, qui ut potens esse videatur, ia servientium manu situm est? SO Nam ^ quid ego de regum familiaribusdisseram cum regnaipsa tantaj

    nit potestas, liac impotcntia subintrat, quaj miseros

    hoc igitur modo majorem regibus inesse necesse est iniseriae portionem. - Expertus sortis suse periculorum tyrannus regni metus pendentis supra verticem gladii terrore simulavit. Ouas est igi:

    imbecillilatis plena demonstrem? quos quidem regia poteslas saepe incolumis, saspe autem lapsa prosternit? * Nero Senecam familiarem, prajceptoremque

    f>,

    suum ad
    nianum
    diis

    <=

    (o)

    eligendse mortis coegit arbitrium. Papidiu inter aulicos potentem, militum glaobjecit. Atqui uterque potentiaj suee

    tur hajc potestas, qua? soUicitudinum


    lere,

    morsus expel-

    Antoninus

    quai

    formidinum
    ipsi

    (10)

    aculeos vitare nequit?


    :

    nequeunt dehinc de poteslate gloriantur. An tu potentem censes, quem videas velle, quod non possit efficere? Potenviiisse securi, sed

    Atqui vellent

    i quorum Seneca opes etiam suas tradere Neroni, seque in otium conferre cona-

    renunliare voluerunt,
    tus est.
    hit,

    gOB

    Sed

    dum

    ruituros

    ^'

    moles
    est

    <=

    ipsa tra-

    neuter,

    quod

    voluit, eftecit.

    Quaj

    igitur ista

    tem
    '

    censes, qui satellite latus ambit

    qui quos ter-

    potentia

    quam pertimescunt

    liabentes, .quam, nec,

    INTERPRETATIO.
    i
    c

    Proferantur. Dionysius Sicilise rex.

    '^

    Iiiter

    "

    quos aulicos. Divitiarum et potestatis.

    Damoclis ex ejus assentatorum numero.

    NOT/E.
    Plautus dixit auctorem liabcre rcm quamvis Servius tum, cui semper aliquis ierror impendeatl Id respimalit dicere auctricem. Ilanc controversiam videtur ciens Horatius 1. ui Carm., od. I, canit dirimere Valerius Probus Auctor, inquit, si sit truDistrictus ensis cui super impia ctum a verho augeo, auctrix facit si non venit a verbo, Cervice pendet, non SiculfB dapes Diilcem elaborabunt saporem, sed significat principern, quod nomen non venit a verbo. iSou avium cittiarteque cantus etiam feminino gcnere auctor facit sicut Virgilius ex Somnum reducent. persona Junonis. Auctor ego audendi princeps non Falsa igitur illa assumptio, qua judicas summum quse augeat, nam auclrix diceret. Scilicet triplex est bonum versari iu regno. Sed felicior non est regum sententia de origine hujus voois, auctor. Alii putant famiiiaritas. Iianc oriri a Graaco aurdg, ut autor idem sit quod ' Quid de axi-oTJrjyoq regum familiaribus disseram, etc.] Realii ab inusitato supiao verbi aveo; ut ab guni familiares majorem habere non possunt potestaautum dicatur auior ; sicut a cautum, cautor, et a fautem adeoque feiicitatem quam ii quorum familiuies tum, fautor : quoraodo autor is erit qui avet ao cupit sunt, reges, quorum tameu, ut probavimus, poteslas aliquid lieri sive a se sive ab alio alii denique arbiinUrma est. Imo multo minorem habent trantur oriri ab augendo : ita utprimum auctor dictus vel eniai regia potestas incolumis perseverat, vel labitur, si fuerit ille qui rem ab alio coeptam promoveret, deiude iUe etiam qui inciperet ac suaderet cui C labatur, hsec regum familiares sua secum ruina in volvit. Si vero stet, eadem prtedictos familiares Sccpe ultima> favent antiquiores sententife inscriptioprosternit. Testis Seneca, testis Papinianus nam nes, in quibus non autor, sed auctor scribitur. * Nero Seneccm familiarem.] Nero, inquit Quidquid sit potestas regia non potest esse beatitnSuetonius, Senecam prseceptorem ad necem compulit quamdinis auctor sive effieax quoniam hcec certis contivis ssepe commeatum petenti bonisque cedenti persancte netur flnibus nam jurasset, suspectum se frustra, periturumque potius, * Quamvis late, etc.J 11. Regnuiu hominis immenquam nocilurum ei. Postquam enim unus ex centuriosum non est, quud, quamvis re.^ vel maximus multis nibits, ait Tacitus, mcessilatemultimam Senecsedenuugentibus imperet, pluribus tamen non imperat tiasset neque aliud inquit sujieresse post matrem fraquare si felicilatem imperio metiaris, plus in hoc tremque interfectos, quam ut educatoris prseceptorisqae rege miseriae iuest, quam felicilalis. necem adjiceret, post qux Seneca, et uxor ejus eodem - Expertus surtis ictu brachia ferro exsolount sux.] III. Regnum hominis secuSeneca, quoniam senile corpus et parvo victu tenuatum, lenta effugia sanguini rum non esse satis evincit notissima Dionj^sii Typrxbebat, crurmn quoque et poplitum venas abrumpit. ranni historia Nam, inquit Cicero v Tusc, cum Papinianum Antoninus.] Papiuianus leguni ita quidam ex ejus assentatoribus, hamoctes, commemoraperitus, ut omnes ante pariter et post se Romanos ret in sermonc copias ejus, opes, majestatem, dominajurisconsultos superasse dicatur. Hic prBsterquam tus, rerum abundantiam, maynificentiam sedium regiarum, nrgaretque unquam beatiorem quemquam fuisse Q quod Scaevolce, cujus discipulus fuerat, in advocatione flsci successit, Severo imperatori per secundam Vis7ie igitur, incjiuit, Ikmocle, quoniam Iixo te vita cleuxorem affinis, et eidem adeo familiaris et amicus, lectat, ipse eamdem degustare, et fortunam experiri ut Severus moriens huic suos fiJios commendaverit. mecm'! Cum se ille cupere dixisset, collocari jussit At Anloninus cognomine Caracalla, qui post Severum hominem in aureo lecto, strato pulcherrimo textili tenuit imperium Romanum, occiso Geta fratre, prseabacosque comstragulo, magnificis operibus picto dicto Papiniano mandavisse fertur, ut in senatu et plures ornavit argento auroque cmlato. Tum ad menapud populum facinus dilueret Papinianus renuii, sam eximia forma pueros delectos jussit consistere eoscausatus parricidium facilius fieri, quam velari, aliudque ad nutum illius intuentes diligenter ministrare. que esse parridii genus, accusare innocentem occiincendebantur odores : Adcrant unguenta, coronse sum quod Antoninum Papiniano infestum adeo irmensse conquisitissimis epulis exstruebantur. Fortunaritavit, hunc ut ille a militibus occidi imperaverit tus sibi Damocles videbatur. In hoc medio apparatu gladione an securi, cujus pojna gravior ignominiofulgentem gladium e lacunari seta equina appensum siorque censetur, peractum facinus, incertum. Non demitti jussit, ut impenderet illius beati cervicibus. Itadicitur hic iuterfectus, sed tantum ab Antonino objeque ncc pulchros illos administratores aspiciebat, nec porrigebat in menctus militum gladiis. plenum artis argentum, ncc ^ Moles.] Hoc est ingens cum divitiarum sam jam ipsse defluebant coronse denique exoravit tum potestalis sarcina, quaj ruentes sua ruina Senecam et tyrannum, ut abire liceret, quod jcm beatus nollet esse. Papinianum prostraverunt. Satisne videtur declarasse Dionysius nihil esse ei bea:

    '^

    mamm

    743

    AN. MANL. SEV. BOETII.


    velis, tutus sis, et
    '

    744
    potentem,
    feroces,

    cum habere
    vitare

    eum deponere
    (3)

    cupias,

    Qui

    se volet esse

    non possis?
    fecit

    Aa

    non
    citas
    '

    virtus,

    sed fortuna conciliat?


    '',

    amicum

    ", quos Sed quem feliinfortunium faciet inimicum.

    praesidio sunt amici

    Animos domet
    Nec
    5

    ille

    victa libidine

    coUa
    Indica longe

    Foadis submittat liabenis.

    Qua3 vero pestis efticacior ad nocendum,

    quam

    fa-

    S03

    Etenim

    licet

    miliaris inimicus?

    Tellus tua jura tremiscat,


    Et serviat ultima Tliule

    gg METRUM
    Argumentum.
    nisi

    V.

    Tamen
    tO

    atras pellere curas,

    Domitor mundi, inquit Philosophia, suis domi)ietur perturbationibus, potens non est.

    Miserasque fugare querelas

    Non

    posse, potentia

    non

    est.

    INTERPRETATIO.
    "

    Nomine

    teuus.

    dissita
    tens,
    et

    i Tibi.

    Romani

    Quicunqiie cupit haberi potens, hic subigat suos spiritus contumaces, neque subjiciat se volupiati superatum imperiis turpibus. Nam quamvis India procul

    metuat tuam ditionem, et Thule ultima imperii insula pa)'eaJ tibi nihilominus non eris poquandiu non poteris removere libidinem funestam repellere querimonias miseras.
    ;

    NOT^.
    prxsidio sunt amici, etc.] Amicorum duples genus hic notatur, pro duplici nimirum modo, quo alius et aliena stimari amarique possunt, amicus scilicet virtutis, et amicus fortunce. Prior cretera bona (locci faciens solam virtutem alterius cestimat et amat unde liic a^quo semper animo est erga 'amicum virtute prsedilum.. Posterior virtutem parvi ducens cictera quae vulgo habentur bona cestimat et amat quamobrem hic inconstantis iastar fortunce
    '

    An

    B corpore,

    libidine, sive mala voluntate victis libido quippe generatim est mala voluntas, quasi mens malo libitu a recta via dellectens labatur. Omne_ quod male libet, libido est, inquit S. August. lib. iv Hypogn.
    :

    0.

    Indica
    :

    tellus.]

    India ab Indo flumine sic dicta.


    ter-

    Est autem vasta terrarum regio Asiam ad ortum minaus quamobrem hic accipitur proortu.

    volubilis adeo ut quem felicitas amicum fecit, eidem infortunium faciat inimicum eoque magis noest
    ;

    ceat.

    Quse pestis efjicacior ad nocendum.] Quod enim familiaris sit, hinc novit modum, quo tibi nocere possit, inde vero tu non cogitas, quomodo ejusdem
    ^

    0. Tua jura tremiscat.] Jiis, sicut docet Sanctius, prima sua significatione signat olera aut pultem sed quia in conviviis pares unicuique partes dabantur, ideo jus translatum ad significandum quod cuique suum est ex quo fooietas hominum instituta ad reddendum unicuique quod suum est, jus forense di:
    :

    vero principes prresertim a Deo constituti sunt, ut populi siium quique haberent, proplerea principium voluntas et edictum appellatur jus et ad hujus simi' Quod dicitur Parthenicum. Carmen est constans P hinc jura hic litudinem alice leges jura dicuntur ex uno genere versuum, quorum quilibet trimeler cujuslibet potentis jussasunt. ante tertium pedem anapffistum, quem sequitur syllaba superstes, primuQi et secundum pedem habet 7. Serviat idtima Thule.] Thule insula terrarum, spondeum vel anapaistuQi indiscriminatim. quas Romani olim noverint, ultima, et maxime septentrionalis versus occidentem unde hic notatoxa1. Qui se volet essc potentem.] Prrecipua sui parte, sum. Vulgo dicitur Islandia. De hac regione loquitur nimirum mente, haberi potentem. Virgil. I Georg., v. 29. 2. Animos domet ille feroces.] Animus prima significatione ventus est, non secus ac Grreca vos a.v;tj.oc, Au Deus immensi venias maris, ac tua nautiB unde videtur oriri. Quare quemadmodum ventus, Numina sola colant, tibi scrviat ultima Thule. quatenus hic a tempestate differt, nihil aliud est 8. Ati'as pellerecwas.] Cura atra nunc vocatur prsequamtenuis aquaj vapor hucillucque, qua minus re-

    insidias vitare possis. Usque adeo falsa est assumptio, quo putas, regnum regumque familiaritatem habere

    citur

    ita

    ut

    homo

    dicatur vocari in jus.

    Quoniam

    rationem summi boni.

    sistitur,

    discurrens

    ita

    animus prima

    nihil est aliud

    quam
    v.

    subtilior sanguinis
    :

    bro
    Virg.

    per nervos,
    I

    qua data porta, egressurus.


    420

    significatione vapore cereSic

    dicta libido. Est vers.


    I

    quidem

    libido ciira,

    quod mens
    iv

    libi-

    dine prEesertim saucia uratur; unde Virg.


    :

    /Eneid.,

    Georg.,

    At regina gravi jam

    Vertuntur species animorum, et pectora motus Nunc alios, alios dum nubila ventus agebat,
    Concipiuut.

    Vulnus

    alit

    dudum saucia cura, venis, et cteco carjiitur igni.


    :

    Et Georg. iv, v. 80 Hi motus aaiuiorum atque ha3c certamina tanta Pulveris exigui jactu compressa quiescent.
    :

    D At eadem libido est cura atra sive damnosa nam apud antiquos candor boni, nigror mali ominis est unde /Ethiopis occursus infortunium credebatur
    :

    portendere

    nunc potentia dicilur versari in animis quod nimirum mens nostra nihil possit domandis at in nostrum corpus, nisi ope spirituum illorum quod iidem spiritus' iter trilum facto agmine subire contendentes, instar ferarum diflicilius regi et veluti mansuefleri possint, idcirco nunc dicuntur feroces, ita ut ipsorum moderamen majus sit fortitudinis et potentiffl argumentum. 3 Nec victa libidlne colla.] Similitudo desumpta ex
    Sic etiam
    :

    hinc melancholia, qn pluribus malis prajdicta effectibus infamis est, atrabilis appellatur autem libido non solum corpori, sed etiam menti est
    :
    :

    damnosa.
    9. Miserasque fugare querelas.] Querelse nunc dicuntur miserae et a causa et ab elfectu, quod a miseproducant novas miserias.

    riis ortaj

    10.

    Non

    posse potcntia non


    :

    cst.]

    Mens

    enini

    ex eo

    captivis, qui coUacatenis vincta solentgerere

    quamet

    solum poteus est, quod sui domina porturbationibus moderetur quod nisi prffistent reges regumque familiares, falso assumunt se esse felices. Sequitur
    gloria.

    obrem

    colla

    hic

    intelliguntur et de

    mente

    de

    74S

    DE CONSOLATIONK PHILOSOPHIyE

    LIB.

    III.

    746

    \ deatur inglorius. Inter hcec vero ' popularem graARr.uMENTiiM. Philosophia addit, nee falsam, nec tiam, ne commemoratione quidem dignam puto, quaj veram gloriam, propriis alienisve meritis fundatam, nec judicio provenit, nec uuquam tirma perdurat. habendam esse summum bonum.
    "^

    804 PROSA

    VI.

    '

    Gloria vero

    '

    quam
    ^ii

    fallas

    soepe,
    "

    quam
    yEyoitn,

    Jam

    turpis
    t
    :

    vero (10)

    quam

    sit

    inane,

    quam

    ^ '

    futile

    litalis

    est!

    Unde uon
    ,

    injuria

    tragicus

    exclamat
    ScPpe

    nomen, quis non videat? qua3


    refertur, aliena est. Videtur

    e si

    nobiad clarituesse noparentum.


    sint clari
    te,

    'ii

    dinem
    bilitas,

    ^o^K

    ^o^x

    ^jpioLdi

    p^orwv

    ou(?v

    piorov

    namque
    laus
    illi

    wyxMo-Ks

    liiya^j.

    Plures

    enim

    magnum

    nomen

    quardam de meritis veniens


    claritudinem prtedicatio
    est,

    Quod
    si

    si

    facit,

    falsis vulgi

    opinionibus abstulerunt, quo quidturpius

    excogitari potest? (5)


    suis
    '

    Nam

    necesse

    qui falso prajdicantur,


    erubescant.
    sint,

    qui praEdicantur. Quare splendidum


    aliena claritudo
    nobilitate

    ipsi
    si

    necesse

    est

    laudibus

    S5
    me-

    luam non habes, Quod si quid est in


    tur,

    non
    id

    efficit.

    (15)

    Qua:

    bonum,

    etiam meritis conquisita;

    quid tainen

    esse arbi-

    sapientis adjecerint conscientiEe,

    qui

    bonum suum

    tror solum, ut imposita nobilibus necessitudo videa-

    non

    ne a majorum virtute degenerent.

    <

    populari rumore, sed conscientise veritate


    *

    hoc ipsum propagasse nomen, pulchrum videtur; consequens est, ut fcedum non ex- B Argumentum.
    titur?

    Quod

    si

    Quicimque virtutem
    in terris
    :

    SG METRUM

    VI.
    colit,

    inquit

    tendisse judicetur.
    rui, plures

    (b)

    Sedcum,

    uti

    paulo ante disse-

    gentes esse necesse

    sit,

    ad quas unius
    tit,

    losophia, is Dei nobilissimi parentis proles gener, revera 7iobilis est.

    Phi non de-

    fama hominis nequeat pervenire,


    a>stimas gloriosum, pro

    ut

    quem

    tu

    Omne bominum genus


    surgit ab ortu

    Simili maxima parte terrarum viINTERPRETATIO.


    "

    "
    i5

    Euripides in Andromacha.
    gloria, gloria, fecisti millibus

    Viilgi.

    mortaliim, nul

    Leve.

    lius meriti

    magnam

    vitam.

    S Nobilitas.

    Vulgi. Inhonoratus.

    dem

    TJniversum genus Iiumanum in terris oritur ab eonam unus est parens rerum omnium principio
    :

    NOT^.
    * Gloria.] Gloria est honos cum laude pervagatus alienorum nieritorum. Primum quidem gloria est lionos videlicet judicium signiticaturn de i'xrp||eMt.ia Summa enim et perfecta gluriii. irii|iiit Trrl- C alterius
    :
    :

    non magni fleri a populis, eidem sapienti esse maquare cum ex dictis longe plures sint homines, Irim a quibus ille sapiens igrioratur, quam a quibus cognoscatur laudabilis honorabilisque, idem sapiens
    :

    liusir Oflic, constat ex tribus his, si i(ili<jii iiniliiiiuio, si fidem habet, si cum admiratione quadam honun: nos

    quamobrem metro 1, v. 7, primi libi'i, diximus honorem esse genus gloriae videsis. Deindo eadem gloria est honos cum laude conjunctus nam
    dignos putat
    : :

    plus habebit mali quam summi boni. Futile nobilitatis nomcn.] III. Agitur de gloria vera meritis alienis, nempe genere fundata quae vulgo dicitur nobilitas; quajque uunc detinitur quxdam de meritis venien^i laus parentum sed haec inane
    '>

    gloria, inquit Cic. in

    rum

    Tusc, est consentiens laus honoincorrupta vox bene judicantium de cxcellente virAtque in hoc gloria differtab honore simpliciter dicto, qui non est semper cum ista laude conjunctus. Postremo honor ille qui dicitur gloria, debet esse cum laude pervagatus ita ut etiam ad optimates pervenerit in quo gloria dillert a fama, quae vulgi solius esse potest. Hiuc gloria alia est falsa, qua; est disseutanea, alia vera, quaj consentanea est merilis sive propriis sive externis ejus, qui pr;edicatur. Atqui neque falsa neque vera gloria, sive h;ec propriis sive externis tuis meritis fundetur, rationem habet
    tute.
    :

    et futile

    pas,
    V.
    I!)

    nomen est, nisi quorum sanguinem horum imiteris virtutem. Juvenal.


    ;

    particisat.
    8,

    Tota

    licet veteres

    exornent undique cerae


    :

    Atria, nobilitas sola est atque unica, virtus. Paulus, vel Cossus, vel Drusus moribus esto

    Hoa aute

    efflgies

    majorum pone tuorum


    :
    :

    Praecedant ipsas illi te consule virgas I^rima mihi debes animi bona sanctus haberi Justitiffique tenax factis dictisque mereris?

    summi boni sicut seorsum probandum est. " Quam fallax sxpe.l I. Agitur de gloria
    :

    D
    falsa
    ;

    autem, quod meritis sit dissentanea, tantum abest ut habeat rationem summi boni, ut potius sit unde non injuria poeta tragierror adeoque raalum cus, scilicet Euripides ab Archelao IVIacedonum rege
    hffic
    :

    duplici genere versuum alternorurn, quorrim prior Alcmanicus habet tres pedes versus heroici cum riltima syllaba superstite, ita tamen ut non tiat es meris spondeis posterior Pherecratius habetetiam tres pedes, nempe spondeum vel

    Carmeu constans ex

    anapajstum, dactylum

    summo in lionore habitus in Andromacha cecinit a iJoiK, ^oqa, etc, hoc esl,o gloria, gloria, fecisti millibus mortaiium nullius meriti, magnam vitam.
    :

    spondeum. I. Omne hominum genus.] Homo non est corporeus solum, ut bestii), neque solum iricurporeus, ut bonus malusve genius; sed admirabilis qusedam est animi
    et

    corporisque conjunctorrim compositio, quK in terris surgit, \\h\ cum corpore instar cuju^idam hospitii parato mens divinitris infusa jungitur, et quidem simili ab ortu cum idcmsit principium non solum mentis et corporis istios, verum etiam mutua^ utriusque conjunctionis. Idem, inquam, est priucipium corporis et
    :

    Quce si etiam meritis.] II. Agitur de glorua vera meritis propriis fundata, quee idcirco non habel rationem summi boni, quori h;cc, ut pote extra eum qui honoratur, nihil boni adjiciatmentisive conscientiie sapientis; qui tamen, utpote peritus sus mentis, nihil sibi esse bonum existimat, nisi quod in sua mente fuerit, et cujus eadem mens sit conscia.
    '

    " Quod si propagasse nomen, pulchrum videtur ] At demus, quod tamen non est, inquit Philosophia, et extrinsecus ipsi etiam sapienti videri bonum,

    mentis hominis, videlicet Deus cum enim tam hc, qriam illud res sit; cumque res uon possit nisi a Deo creari; propterea idem Daus mentis corporisque hominis piinciprirm sit, necesse e.-t. At Deus etiam est principium mutuoe mencis corporisque iliius conjunctionis quod neque corpus et mentem, neque mens
    : :

    laudari et intrinsecus niagni


    erit

    lieri a

    populis, necesse
    et

    secundum legem contrariorum, non laudari

    in corpus, nisi Deo dante, agat. sjieciaLim nanc dicel Philosopbia, tiru dixerit omnia esse a Deo.

    Atque hasc omnia pnstquam genera-

    Patrol. LXill.

    24

    747

    AN. MANL. SEV. BOETII

    748

    Unus enim rerum pater est, Unus cuncta ministrat.


    SOS"
    llle

    Mortales igitur cunctos

    dedit Plioebo radios,


    15

    Dedil et cornua lunse. lUe liomines etiaro terris


    Dedit, et sidera ccelo.

    Edit nobile germen. Quid genus, et proavos strepilis? Si primordia vestra, Auctoremque Deum spectes, Nullus degener exstat, Ni
    vitiis

    Hic clausit membrisianimos


    10

    pejora fovens

    Celsa sede petitos.

    Proprium deserat ortum.

    INTERPRETATIO.
    Deus, unus gubernat omnia. Hic dedit splendorem soli, et lunx vultum crescentis decrescentisque. Hic quoque dedit homines terris, et astra ccelo. Hic inclusit corporibus humanis mentes ortas ex loco sublimi. Nohite ergo semen emittit omnes homines. Quare jactatis ori-

    ginem majoresque vestros mortales') si consideretis vestrum principium et vestrum conditorem Deum, nemo
    ante degenerat,
    cipio.

    quam peccando recedat a Deo

    suo prin-

    NOTJE. III. Idem homo a 9. Hic clausit memoris animos Unus rerum pater est.] I. Generatim omnia ita B Deo tanquam a patre oritur etiam ratione mentis, sunt a Deo, ut Deus sit omnium pater pater quippe quippe quae, cum hujus nulla sit, nisi exterior cauidem est quod causa non solum producens, sed etiam solius autem Dei sa, judicio philosophorum creatur Deus vero est omniumcausa producens conservans hinc phiiosophia nunc dicit animos celsa est creare et conservans. Hinc Deus vocatur Pater a Christiahumana a Christiani enim corpus et mens Neque vero ethnicis petitos. sede etiam nis, Judteis, et ipsis Deo solum creantur, sed a Deo veluti a causa geneorando dicunt, Fater noster qy.i es in cali.s, Matth. vi. quffirenti eniru cur mens Nunquid non ipse rali mutuo conjunguntur Judaeis dicitur Deuteron. xxxii humana aliquaudo et aliquandiu cum corpore hucst Pater tuus, quiposseditte, etfecit et creamt le. Demano conjungatur, nulla alia generalis afferri potest nique Horatius ait Gentis humanx pater atque cucausa, nisi voluntas Dei, qui omnia quxcunque voluit, stos et Virg., Pater ipse colendi haud facilem esse fecitin caHo et in terra, psal. cxiii. Hinc Deus, judiviam voluit. cio philosophife, clausit membris animos. Lactantius, 5. Ule dedit Phmbo radios.] Sol poetis vocatur Corpuscutum hoc, inquit, Instit., cap. 21 folioq enim adjectivum I. 1 Div. Phccbus a specie et nitore quo induti sumus, hominis receptaadum est. Nam ipse estsplendidus, lucidus, purus. Soh autem Deus dedit videaaspici, neque comprehendi obviis sol neque corporibus tangi, homo neque a enim radios quamvis potest, quia latet intra hoc quod videtur. Claudian. I. i tur habere, quod hoc vel illo modo luceat, idem tainducit Lachesim sic Scilicet duo ob5b, de Raptu Proserp., v. meua solo Deo habet, quod luceat. geneloquentem servari possunt in niundo effectorum genera
    3.
    : :
    : : : :

    ralia quffidam; alia, ut


    :

    barbareloquunturphilosophi,
    Arbiter,

    particularia peculiaris causa qu*renda est. Sic quajrenti cur me loquente auditor moveatur, non generalis, sedpeculiaris causa atferenda, li quod aer a meo ore ad illius aures continuatus meis pulmonibus, lingua, dentibus, et labris sic moveatur, ut eodem aures auditoris commoveantur. At quajrenti cur commoto auditoris cerebro cogitationes in ejusdem auditoris mente excitentur non peculiaris, sed generalis causa responderi debet. Similiter q\icerenti cur iris mille trahat varios adverso sole colores, causa peculiaris, nempe pluvia cadens respondetur sed quffirenti cur sol radios niittat, causa generalis, nimirum Deus optime redditur. Sis Deus 6. Dedit et cornua lunx.] Luna, quod haec sit corpus opacum, lumen a sole acceptum ita remittit, utmodo
    : :

    priorum generalis, posteriorum vero

    umbrarumque

    maxime noctis potens, cui uostra laboraut

    Stamina; qui tiuem cunctis et semina prsebes, Nascendique vices alterna morte rependis; nam quidquid ubique Qui vitam lethumque regis Giguit materies, hoc te donante creatur, Debeturque tibi, certisque ambagibus eevi Rursus corporeos animte mitluntur iii artus,
    :

    effectum, et subeuntis cansa corporis, idcirco vidco duplicem esse hujus textus interpretationem. Prima est Theodori Sitzmani, qui arbitratus germen hoc signiticare sobolem, ait nobile germen esse apj^ositionem, ut signihcetur Deus, de quo in superioribus versibus agitur, edere cunclos
    mortales, qui mortales sunt nobile germen,
    test

    H. Mortales cunctos germen sit et prfeeuntis

    edit

    nobile

    germen.

    Quod

    quod po-

    conhrmari ex eo quod germen quasi genimen, dicatur id quod semine genitur. Altera est aliorum, D qui putantes germen hic signilicare principium dibem, maculosa eademque subito prxnitens immensa cunt esse syntaxim, quam grammatici dicunt nomiorbe pleno ac repente nulla. Virg. uiMn., v. 045; nativi et verbi, ut signiiicelur nobilis origo mortalium quod potest conhrmari etiam ex eo quod gerTertia jam luncB se coruua lumine compleut. men quasi gerimen dicatur quod sobolem gerit sed Verum quod corpus illud opacum lumen sic remiltat quidquid sit de utraque hac nominis hujus interprehoc ut pote elFectum generale Deo tanquam causae tatione, posterior sententia nobis videtur rectius et generali acceptum referri debet.
    : :

    crescens, modo decrescens, modo silens, modo plena sive ut ait Plinius, modo cutvata in corvideatur nua, modo sequa portione divisa, modo sinuata in or-

    7. Zlle

    homines

    terris

    dedit.] II.

    Speciatim

    homo

    concludi ex

    dictis, et statui

    pro principio statim di:

    Deo tanquam a patre oritur, primum quidem ratione corporis, quod ex terra formatum in terris collocaFormavit Dominus Dcus hominem vit Deus (Genes. de limo terrx], non secus ac sidera ex coelo formata Fecitque Deus duo luminaGenes. i in coelo posuit ria magna, luminare majus, ut prieesset diei, et luminare minus, ul praeesset nocti, et stellas. Hinc psal. csui Ccclum cmli Domino, terram autem dedit filiis hominum. Quin ipse Tullius., ii de Nat. deorum, Hoi
    : :

    cendorum. Quasi

    dixerit Philosopbia

    Cum homines

    .-

    mines, inquit,
    stituti sunt.

    humo

    excitati quasi cultores terrx con-

    omnes cum ratione corporis mentisque, tum etiam ratione mutuse harum partium conjunctionis a Deo oriantur, propterea homines omnesa nobilissimo paquare iidem horaiuos contemptis rente oriuntur genere et proavis terrestribus, nobilissimi sunt, nisi vitiis proprium deserant ortum. Falsa ergo assumptione falluntur, qui quam sumrai boui naturaliter norunt appetuntque, nobilitatem, hancin sola majorum mortalium nobilium serieversari putant; supersunt voluptates corporis.
    :

    749

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIyE

    LIB.

    III.

    750
    e

    8OOPR0SA

    VIII.

    A que

    jucunditas,

    sed

    e nimis

    natura

    dictum
    :

    est,

    Argumentum. -- Voluptatcs corporis, inquit Philosophia, quod effectus habeant pmiitendos, idcirco rationem summi bonihaberenon possunt. ' Quid autem de corporis voluptatibus loquar,
    '

    nescio

    quem
    sit

    fllios

    (5)

    invenisse tortores

    quorum

    quarum
    satietas

    '

    appetentia

    quidem plena

    est t anxietatis,
    illa^ d

    mordax qusecunque conditio, neque alias expertum te, neque nunc anxium necesse est admonere. In quo ' Euripidis mei sententiam probo qui
    '
    ,

    quam

    morbos, quam intolerabiles dolores, quasi quemdam fructum nequitiaj fruentium solent referre corporibus quarum motus (3) quid habeat jucunditatis, ignoro. Tristes vero esse voluptatum exitus, quisquis reminisci libidinum suarum volet, inteliiget. SIO Qu6e
    c
    !

    vero pcenitentia?? Quantos

    carentera liberis infortunio dixit esse felicem.

    Argumentum.
    api simili
    :

    11 METRUM*V1I.

    Voluptas omnis, inquit Philosophia, quos melle pavit, hos aculeo pungit.
    l:i0c

    Habet omnis

    voluptas,

    Stimulis agit fruenteis,

    si beatos " explicare possunt, ' nihil causa; est quin pecudes qaoque beatse esse dicantur, quarum omnis ad explendam corporalem' laounam festinat intentio. Honestissimaquidem conjugis foret, liberorum-

    Apiunque par volantum,


    Ubi grata mella fudit,
    b

    Fugit, et nimis tenaci

    Ferit icta corda

    morsu.

    Appetitio.

    INTERPRETATIO. h Quorum B

    liberorum conditio quantas excitet in pa-

    h
    =
    "*

    Angoris.
    XJsus.

    rentibus curas. ' Philosophi.

    Voluptates.

    ^
    f

    Bemonstrare

    qui huic indulgent,

    Indigeniiam. s Experientia rerum naturalium nimis probat.

    quam
    NOT^E.

    Voluptas omnis id obtinet, qnod pungit aculeis eos, et similis apibus abeuntibus, postemisit [mella jucunda, evolat, et dente tenaoiori

    laceratpectora,

    qux

    tetigit.

    ' Quidde corporisvoluptatibus.] Voluptas est cogitatio, cujus mens conscia, jucunditate quadam perfunditur In eo enim, inquit Tullius ir de Fin., voluptus omnium Latine loquentium more ponitur, cum percipitur ea, quse sensum [aliquem moveat jucunditas. Qua:'e quod mens nostra et effectum Dei, et forma
    :

    lacuna quia, quemadmodum lacuna aquam continet, corpus nihil aliud sit quam plurimum vas suum quodlibet liquorem continens. Nisi dicas lacunam hio esse indigentiam, ut apud TuUium 4 in Verr., ut ilsic

    lam lacunam
    '

    rei familiaris explerent.

    nostri corporis, jucundaincogitationem habere possit dupliciter, primum quidem ab ipso Deo, a quo et

    propter quem oondita est; deinde a corpore, oum quo oonjungitur, propterea voluptas duplieis est ge- ^ neris. Una animi, de qua hic non agitur altera corporis, in qua rationem summi boni non versari sio Pbilosophia videtur probare. Haeo corporis voluptas vellege prohibetur, vel non. Si lege prohibeatur, et quandoquidem liberi non raro sunt parentum est desideriis antecedentibus, et doloribus consequentitortores; si non quod spectat corpus, quemadmodum bus ita circumfunditur, ut plus amari quam jucundi aiunt OEdipum orta inter Phocenses seditione ignaadmistum habeat. Si vero lege permittatur, hujus rum oocidisse patrem Laium Thebanorum regem, fructus liberi parentibus sspe adeo sunt infensi, ut qui tumultum conabatur reprimere saltem quoad carens'liberis suo videatur infortunio felis quai mentem attinet, quatenus parentes propler liberos omnia seorsum nuno exponentur. perpetuis cruciantur ouris, quibus ceu quibusdam - Quarum appetentia.] I. Agitur de illioita oorporis canibus videntur morderi unde mordax conditio voluptate, oujus futurse concipitur appeien^ia; Duplex nunc appellatur. Hinc apud Plutarchum enim, inquitTulIiusi Offlc.,es* animorum vis atque naTristitia ex nato tempus in omne patrt. tura. Vna pars in appetitupositaest, quie estapuii Grsecs, ^ Euripidis mei sententiam probo.] Euripides, poeta quse hominem huc atque illuc rapit.Altera in ratione lioet, fuit tamen philosophus, teste Tullio, Anaxaquse docet et explanat quid faciendum fugiendumque gorae discipulus unde non immerito Philosophia Illa autem voluptatis illioitfe appetentia plns mali admistum habet quam boni : quoniam plena est anxie- rv nuno suum vocat, ejusque probat sententiam quamin
    :

    Ho7iestissima conjugis, etc.l II. Agitur de licita corporis voluptate, nimirum oonjugii hEeo autem honestissima dicitur quatenus voluntate divina, quBB est prima morum regula, capitur Pertinet guippe ad vv'tutis officium, inquit S. Aug. 1. xix de Civ. Dei, oap. {,et vivere patrise etpropter palriam fllios procreare; quorum neutrum fieri potest sine corporis voluptate. IUa tamen voluptas ssepias etiam tristifloa
    : :

    oogitationis, qua mens veluti compressa angitur sicut ejusdem satietas pcenitentiai. Poenitentiaenim a pmnitendo diota, est oogitatio mentis, ea qua3 suo consilio et voluptate facta sunt, dolentis quse quidem tristis cogitatio individua est voluptatis illicitcE comes, quod Deus tum hominem de peccato commisso moneat. Neque vero in sola mente versantur pojnitendi hujus voluptatis fruetus sed in corpus etiam difl'unduntur hinc morbi, dolores, mortes, et csetera id genus. ' Nihil causse est quin pecudes.] Prreterea beari ita videtur proprium hominis, ut nemo putet beatitudinem versari in eo quod bestiis eliam convenire potatis, illius
    : : ; :

    nimirum

    vacare autem iis unde voluptates corporis nascuntur, homini et pecudibus cominune est, quandoquidem huo omnespecudum motus videntur tendere, ut satisfaciant corpori; quod idciroo nunc appellaiur
    test
    :

    exponit, soilicet Cfl)'e?jfem liberis infortunio esse felicem : quia, inquit, habere liberos dulce inexpertis, expertis triste. * Quod dicitur Anacreontium. Est carmen constans ex uno genere versuum, quorum quilibet trimeter aute tertium pedem iambum, quem sequitur syllaba redandans, primo anapsestum, deinde iambum habet. Pulcherrima haec allegoria, in qua similitudinem habes cum translatione oonjunctam nam et voluptates apibus similes perhibentur, et vooes apibus proprise transferuntur ad voluptates quemadmodum Cioeroni pro Mur. major dioitur comitiorum quam Euripi inconstantia Vohiptates, inquam, apibus dicuntur similes in hoo, quod sicut apes sic voluptates jucunditatem et tristitiam eidem homini afferant. Voces vero apibus propria;, videlicet stimulis, volan: ; .

    Andromaoha

    AN. MANL. SEV. BOETII

    7S2

    Argumentum.

    Philosophiaprsedtctain dc divitiis,dignitatibas, potestatc, gloria, et voluptate doctrinam sumtnatimrepetens, hsec ait malis adeo implicita.adversariorumque telis adeo cxposita, ut rationem summi honi habere non possint.
    Nihil igitur

    8I3PR0SA

    VIII.

    A vero
    ait,
    '

    nitor ul rapidus est, ut velox, et d vernalium

    tlorum mutabilitate fugaciorl Quodsi, ut Aristoteles"

    dubium

    est

    quin

    liee

    ad beatitudinem

    qua^dam sint, nec perducere quemquam 60 valeant ad quod se perducturas esse proniiltunt.
    vise
    ^"

    deviaj

    Quantis vero implicitai malis


    strabo,

    sint,

    brevissime

    mon-

    homines uterentur, ut eorum vinonne introspectis visceribus, 813 illud^ Alcibiadis superticie pulcherrimum corpus, turpissimum videretur? Igitur' te pulchrum videri, non tua natura, sed' oculorum spectantium reddit intirmitas. Sed aestimate, quam vultis nimio corporis bona, dumsciatis hocquodcuuque ntiramini,
    lynceis oculis

    sus obstantia penetraret,

    Quid enim? pecuniamne cungregare conaberis? (3) Sed eripies habenli. Dignitatibus fulgere veet qui projire ca3teros honore lis? danti supplicabis cupis, poscendi humilitalc vilesces. Potentiamne de;

    triduan;e febris igniculo (5) posse dissolvi.

    Ex qui:

    bus omnibus illud redigere in


    liajc;

    summam

    licet

    qua3 nec pra^stare, quse pollicentur,

    quod bona poss

    suut,

    nec

    omnium honorum

    congregalione perfecta
    calles,

    sideras? subjectoruminsidiis obnoxius, periculis subjacebis. Gloriam petis? tractus,

    sunt,

    eanec ad beatitudinem, quasi quidam

    securus

    esse

    iS ipsa perliciunt. sed per aspera quffique dis- f^runt, necbeatos 2B 1 METRUM* VIII. desistis. Voluptariam vjtam

    degas. Sed quis nonfspernat, atque (10) abjiciat vilissimaj fragilissimteque rei t corporis, servum? Jam

    vero qui bona praj se corporis feruut,

    quam

    exigua,
    cle-

    AiiGcsiEMTUM. Errant homines, canit Philosophia, qui cum terrena in terris, aquatilia in aquis, volatilia in aere, suo quxque loco reposita. quxrant, proprium summi boni sedem veluti ignorantes, felicitatem inde
    exspectant, unde oriri non possit.

    quam

    fragili

    possessione nituntur

    Num enim
    ca^li

    phantos mole, tauros robore superare poteritis?


    tigres velocitate pra?ibitis?

    num
    vilia

    Eheu, qua; miseros tramitedevios

    Hespicite

    spatium,

    Abducit iguorantia!

    iirmitudinem, celeritatem, et aliquando desinite


    mirari.

    quidem coelum nonhis potius est quam sua qua regitur " ratione mirandum. Formee
    (to)
    "

    Quod

    Non aurum in viridi queeritis Nec vite gemmas carpitis,


    N'on altis laqueos

    arbore,

    montibus

    abditis,

    INTERPRETATIO.
    Aberrantes.
    '

    Quod pulcher

    videaris, id.

    Cujusmodi
    Vernorum.
    Liber
    ille

    est corpus.

    s Vise.

    ''Arte.
    <i

    "

    Aristotclis nuncvidetur desiderari.

    Heu qualis ignoratio avertit yos infelices a via recta aberrantes Non quseritis aurum in arbore viridi, neque accipitis uniones ex vinea. Non absconditis retia in
    !

    NOT.E.
    pulchritudo non nisi integra perfectione, deforraitas tum, grata mella tenaci morsu, transferuntur ad vopraesertim vero observabii ha;c verba luptates vel minimo defectu oriatur. * Triduanse febris igniculo.] his quippe corda et modus, quo aculeus Qufficuuque enim fueferit icta corpora, et modus, quo voluptas corporea mentem ritcorporis amplitudo, quodcunque robur, qucecunpungit, optime videtur signilicari sicut enim illic que agilitas, quaecunque pulchritudo, lia^c corpore conlinuato motu apis carnem ita hic continuata coper triduum sestu febrique jactato evanescunt. Usque gitatione voluptas mentcm, repetilis veluti ictibus, adeo verum est rationem summi boni, quod homo \il lancinare unde prior motus videtur corporis, sic naturaliter cognoscit appetitque, non vcrsari iu ullo posterior cogitatio mentis haberipotest. Quamobrem ex pra?,dictisbonis, quibus homines falsa assumptioue fallitur quisquis praecipitatione et pra?judicio assuducti adhasrent. mens, putat sumnium bonum versari in voluptate ' Carraen constans es duplici genere versuum alcorporis. ternorum, quorum prior Asclepiadus spondeum, da* Lynceis oculis.] Lynceis oculis videre, Lynceo ctylum cum syllaba, et duos alios dactylos habet perspicacior : proverbium est es eo, ut arbitramur, posterior iambicus quatuor pedes, sa;pius locis impaortum, quod lynceus primus feratur reperiisse fodiribus spondeos, paribus iambos. nas metallorum, aeris, argeuli, et auri hinc enim 1 et 2. Tramite devios abducit ignorantia.] Errant fabulati sunt lynceum usque adeofuisse perspicacem, quidem homines prwcipiti assumptioneputantes sumut etiam terram ipsam oculorum acie penetraret, bonum versari in divitiis, voluptatibus corpoquaeque apud inferos lierent, pervideiet. Quis est D ris, et cseteris ejusmodi, ut ssepius dictum est sed tam lynceus, inquit Tullius, qui in tantis tencbris ut enini, praisercausa istius erroris ignoranlia est nihil offendat, nusquam incurrat. Horatius Epist. tim in Philosophia, cognitio clara et dislincta ita est
    :
    : :

    mum

    '

    I.

    I,

    ep.

    veritatis regula, ut si

    hancsequamur, nunquaui erreita

    coutemuas lippus inungi. - Alcibiadis puleherrimum corpus.] Alcibiades nou fuit mulier pulchernma, qnemadmodam ait Thomas Anglicus, auctor commentariorum Boelii, sed imperator Atheniensiura, ingenio pra3stans, et corpore pulcherrimus, qui vitiis primuni,deinde, docenteSoidcirco

    Nou possis Non lamen

    oculo

    quantum contendere lynceus

    mus;
    3.

    sic

    ignorantia

    uunquam erremus,
    Non aurum

    nisi

    est erroris prinoipium, ut quia ignoramus.

    crate, virtutibus studuil.


    '

    in viridi quseritis arbore.] Aurum iu viiceribus terras, non in arboribus, prsertim virentibus, geuerari solet, quod nec semen auri huc adduci, nec adductum formari possit. 4. Necvite gemmas carpitis.] Uniones in terris aut in aquis, non in plantis consueverunt reperiri, pro-

    Oculorum

    iiifirm:i.tas.]

    Si

    enim tanta

    esset oculo-

    pter pra^dictam de auro rationem.


    5. Nonaltis laqueos, etc.J Homines non piscantur ia aere, nec apros venantur in mari. Hajc ab omni hominum cogitatione adeo aliena sunt, ut adagiilocu usurpcntur ad significandos eos, inquit Erasmus, qui

    eliam vjscera iisdem paterent, corpus propter majoreui defornuum, quam formosarum partium muUiludiuem, deforme potiu><, quam et eo quidem ceiiius, quod formosum habcretar
    perspicacitas, ut
    :

    rum

    753

    DE CONSOLATIONE
    Ut pisce ditetis dapes. Slo Nec vobis capreas si Tyrrhena captatis vada.
    Ipsos quin etiam
    fluctibu.';

    PHII.OSOPHI.T:

    I.IR.

    III.

    734

    A
    libeat sequi,

    10

    Opes, honores ambiant,


    Et

    cum

    falsa gravi

    mole paraverint,

    Tum
    abditos

    vera cognoscant bona.

    at* PUOSA W.
    Argiimentum.
    Philosophia nunc utens transitione, recordari,et dicenda jirsevidere videtur, addit, copiam, potentiam, reverentiam, ceLebritatem, et jucunditatem summi boni proprietates esse adeo individuas, ut pote piures unius cjusdemque rei modos, ut quicunque assumendo has illasve rebus diversis attribuit, hic prsecipitatione vel prsejudicio delusvs fallatur.

    10

    Norunt recessus aiquoris, Quse geramis niveis unda teracior,


    Vel quaj rubentis purpurae,

    qua

    et dicta

    Nec non qua? tenero pisce, vel asperis


    Pranstent echinis littora.
    13

    Slfi
    Et,

    Sed quonam

    lateat,

    quod cupiunt bonum,


    abiit

    Nescire casci sustinent,

    quod stelliferum trans


    stolidis

    polum,

    '

    Hactenus mendacis formam

    felicitatis

    ostendisse

    Tellure demersi petunt.

    suffecerit,

    quam

    si ^

    perspicaciter intueris,

    ordo est

    Quid dignum

    mentibus imprecer?

    deinceps, quae

    sit

    vera monstrare. Atqui video, in-

    INTERPRETATIO
    monlibus alHs, ut addatis piscem epulis. Neque ingre- B nes noii idiiiiuiiihii- ?e i-iiHiini-e, uhinam occultetur dimini mare Tyrrhenum, sivuUis venari capreas. Imo bonum, i/nn I <! ^nh rnnt >iun:l iiir transcendit olympum vcro homines cognoscuni ipsos secessus maris absconstellantciii, illuil m h rns larnliUi quserunt. Quid inditos aquis cognoscunt qusenam aqua abundantior sit fav.sti petam, dignum stultis mentibusl Utinam quseunionum candidorum, aut quxnam abundantior purrant undique divitias et honores, cumque aceumulavepurse rubrse, cognoscunt qusenam maria antecellant rint bona falsa magno labore, tum agnoscant bona
    ;

    piscibus mollibus, aut echinis crustatis

    At

    cseci

    homi-

    vera.

    NOTiE
    prsepostere ibi quserunt aliquid, ubi ne sperari quidem possit : ut si quis in magistratibus vitam tranquillam, in voluptatibus beatam, in opibus felicem quserat. Ita-

    Murice Bajano melior Lucrina Peloris Ostrea Circaeis, Miseno oriuntur ochini Pectinibns patulis jactat se moUe Tarentum.
    :

    que Libanus servus {apud Plautum in Asinaria) ab hero suo Demseneto jussus, ut uxorem ipsius orgento defraudaret, significans nuUa ratione fieri pos.se, ut a muliere tenacissima quidquam auferretur Jubc, inquit, una me opera piscai i in aere, venari autem jaculo in medio mari. 8. Tyrrhena vada.\ Mare Tyrrhenum: est autem illa mari? Mediterranei pars, quEe meridionale Italia.' latus, sicut sinus Adriaticus septentrionale alluit; unde hoc Superum, iliudlnferum mare vocatur. De hoc loquilur Virgi!. i ^En., v. 71
    : :

    Stelliferum trans abiit polum.] Est enim Deus. Tellure demersi petunt.] In rebus caducis anialtissimo domicilio depressus et quasi demersus in terram, ut loquitur TuUius, falsa assumptione putat versari summum boniim. 19. Quid imprecer.] Imprecari est aliquid mali in capnt alicujus precari. Sic Virgil. iv JEneid.,
    17.

    18.

    mus ex

    ('

    V.

    628.
    Littora littoribu.s contraria, Quctibus nndas Imprrcor, arma armis puguent ipsique nepotes.
    ;

    Gens inimica mihi Tyrrhenum navigat Eequor.


    1 1

    et

    12.

    Valla

    quidem
    :

    Gemmis feracior vel rubentis purpurse.] ait rarum esse duos casus, licet ab eoregi possint,

    dem seorsum
    jungi
    cior
    :

    cum eodem
    et

    ut hic conjunguntnr, gemmis


    id

    simul conpurpurse ferain syntaxi,

    tamen vitiosum non

    est

    quod

    ambiant.] Circumeundo supplicent ambio enim dicitur ab ambe circum. et eo, quod Romani undique irent popiilorura, aut etiam judicum captaturi suffragia et hoo est malum, quod Philosophia in caput liominum stolidorum precatur: sed quia non decet Philosophiam, magistram illam vir20.
    :

    Opes,

    honores

    quam figuratam vocant, non tam quam earum sensus. Sic Tullio
    aiireis et pluris.

    voces conjungantur.
    dicitur: emi centum proprie conchai ge:

    Estvero purpura

    nus, cujusl liquore vestes olim tingebantur hunc iiquorem nigrantis rosae colore sublucere docet Plinius 1. i.x, c. 30, unde nunc vocatur rubens: caeruleus tamen. violaceus, et quicunque formosus color non sic lluctus, viola;, et geraro dicitur purpureus
    :

    neratim llores omnes vocantur purpurei dictum est.


    13 et 14.

    sicut

    jam
    r,

    Qux

    tenero pisce vel asperis prsestent echi-

    nis.] Queraadmoduni canente Virgilio, nM omnis fert omnia tellus, sic non omnia littora omnes ferunt

    pisces
    pisces.

    illic

    molles,
    :

    hic

    felicius

    veniunt crustati

    est bestia asperis undique hinc propter quamdam similitudiarmata nem spinosum castaneaj operculura, nec non etiam asperum quoddam architecturai opus appellatur echinus. Sed bestia, quse vocatur echinus, alia est terrestris, alia marina. Echinus terrestris capite pedibnsque imple.^is globi speciem ita induit aliqoando,

    Echinus generatim

    tutum, imprecari malum, nisi propter bonum, quod ex hoc oriri possit, addit. 21. Et atm falsa paraverint, tiim vera cognoscant bona. ] E.xemplo scilicet Salomonis, qui postquara omnibus praedictis bonis impiara operam dedisset, tandem aliquando ad Deum reddit, exclamans, Vanitas vanitatum et omniavanitas. Gravimole interpretamur magno labore nam, utpiito mejam monuisse, moles primura dicitur de corporibus, qua; ob insitarn pluriniarum partium quietem difticulter moveri possunt: unde non inepte moles derivatnr a Grfeco uo/'hi-jr.i, vectibus submoveo hinc bipis ingens dici solet moliiris : hinc etiam moliri idem est quod viribus collectis aliquid raovere. Deiude molcs propter quamdam sirailitudinem dicitnr de omni negotio diflicili:
    : :

    capillis

    sicut Virg.

    yEn., v. 37

    Tantae molis erat


    '

    HacienMS.]

    I.

    Romanam coudere gentom. Quidem Philosophia nunc utitur


    :

    transitione, cujus frequens est et utilis usus apud Quoniam, inquit, oratores et poetas. Sic Tullius

    posterioresque ejus partes distingui fion possint. Marinus autem echinus, judicio ipsiusAristotelis,in cibura apponi solet Thomas Angelicus hic piscem hunc male vocat remoram, quae dicitur echeneis, deceptus videlicet similitudinevocabulorum melius Huratius Satir. 1. ii, sat. 4:
    ut anteriores
    : :

    degenere bellidixit, nunc demagnitudine pauca dicam.


    Sic Virgil.
    II

    Geor.,

    v.

    HactcDus arvorum cultus

    ct sidera coeli, Nunc te, Bacche, canaui. nec non silvestria tecnm Virgulta et prolem tarde crescentis ohv.

    Sed non omne mare

    est generosse fertile testae.

    2 Perspicaciter. Latina est ? dicerem, ] An vox ista perspicue, evidenter.

    785

    AN. MANL. SEV. BOETII.


    a,

    736
    est

    quam
    gloria,

    nec opibus sufficientiam, neo regnis potennec Isetitiam voluptatibus


    causas, our id ita
    c

    igitur,

    quod

    unum, simplexque
    et,

    natura,

    pravitas

    tiam, nec reverentiam dignitatibus, nec celebritatem


    {'6)

    humana

    dispertit,

    dum

    rei,

    quse partibus oaret,


    (2o)

    posse oonlin'"

    partem conatur
    tur.

    adipisci,

    neo portionem,

    quae

    gere.

    An etiam

    sit,

    deprehendisti

    nulla est, neo ipsam,

    Tenui quidem veluti rimula mihi videor intueri, sed ex te J cognosoere malim apertius. Atqui promptissima ratio est
    ^.
    *

    quam minime aflfectat, assequiQuonam, inquam, modo ? Qri divitias, inquit,


    :

    petit, penurise fuga,

    visumque natura, id et a vero atque perfecto ad falsum imperfectumque (dO)


    traducit.

    Quod enim simplex est, error humanus separat,


    quod
    '.

    indi-

    de potentia nihil laborat vilis, obscurusque esse mavult, multas etiam sibi naturales

    ravit,

    quoque subtrahit voluptates, ne peouniam, quam paamittat. Sed hoc modo ne sufflcientia quidem
    ei,

    An

    tu arbitraris,

    nihilo indigeat, egere

    oontingit

    potentia? Minime, inquam


    nan': si

    SI8

    Reote tu quidems;
    l>

    lestia pungit,

    quem (30) valentia deserit, quem moquem vilitas abjicit, quem recondit
    solum posse desiderat; profligat

    quid
    sit,

    est,

    quod

    in ulla re imbecillioris

    va-

    obscuritas. Qui vero

    lentisB
    Ita est,

    in hac prffisidio necesse est egeat alieno.

    opes, despicit voluptates,

    honoremque potentia
    nihil pendit.

    ca-

    inquam '. Igitur sufticientiae potentiseque una est eademque natura. Sic videtur. Quod vero hujusmodi sit, spernendumne esse censes, an confra (5) rerum omnium veneratione dignissimura ? At hoo, inquam, ne dubitari quidem potest. Addamus igitur
    sufflcientise

    rentem, gloriam quoque

    310

    Sed huic

    quoque quam multa deflciant, vides. Fit enim ut aliquando necessariis egeat, utanxietatibus mordeatur cumque hseo depellere nequeat, etiam id quod maxi;

    me

    petebat, potens esse desistit. Similiter ratiocinari

    potentiseque reverentiam,

    ut

    hsec tria

    de honoribus, gloria,

    voluptatibus

    licet.

    (b)

    Nam

    Addamus, siquidem vera volumus conflteri. Quid igitur? inquit, obsourumne hoc atque ignobile censes esse, an omni celebritate olarissimum? Considera vero, (10) ne, quod nihilo indigere, quod potentissimum, quod honore digoissimum
    esse judicemus,

    unum

    oum unumquodque horum idem, quod csetera, sit, quisquis horum aliquid sine cseteris petit, ne illud
    quidem, quod desiderat, apprehendit. Quid igitur? inquam, si quis cuncta simul cupiat adipisci? sujimam quidem ille beatitudinis velit sed nura in his eam reperiet, quse demonstravimus, id, quod pollicentur, non posse conferre? (10) Minime, inquam. In his igitur, quse singula quseque expetendorum prae:

    esse ooncessum
    praestare

    est,

    egere

    claritudine,
    id

    quam

    sibi

    non

    possit,

    atque ob

    aliqua ex parte viuti

    deatur abjectius.
    est, ita

    Non possum, inquam, quin hoc


    confltear.

    etiam

    oeleberrimum esse
    est, ut

    Conse-

    strare creduntur, beatitudo nullo


    est.

    modo

    investiganda

    hoo nihil dioi verius potest. nihil differre (5) fateamnr, Consequitur, inquam. C Habes igitur, inquit, et formaro falsa; felicitatis, et Quod igitur nullius egeat alieni, quod suis cuncta videfleote nuno in " adversum mentis intuioausas ribus possit, quod sit clarum, atque reverendum, tum ibi enim veram, quam promisimus, statim vinonne hoc etiam conslat esse Isstissimum? Sed uude debis. Atqui (ib) lisec, inquam, vel cseco perspioua
    Fateor,
    et
    : ;

    quenS igitur

    claritudiuem superioribus tribus

    inquam,

    huicj, inquam,

    tali

    mo3ror ullus obrepat, ne cogitare


    esse
    laetitise,

    est,

    eamque
    est,

    tu paulo ante monstrasti,

    dum falsse

    bea-

    quidem possum. Quare plenum

    siqui-

    titudinis causas aperire conabaris.

    Nam,

    ni fallor, ea

    dem

    superiora manebunt, necesse est conflteri. Atqui

    vera

    et perfecta felioitas, quse suftioientem,

    po-

    (20) illud
    ficientiaj,
    tatis

    quoque per eadem neoessarium


    esse diversa, nullo

    est

    ^,

    suf-

    potentis. claritudinis, reverentise, juoundi-

    tentem, reverendum, celebrem, Isetumque perficiat, Atque ut me interius p animadvertisse cognosoas,


    quse

    nomina quidem

    vero

    modo
    Hoc

    unum horum, quoniam idem

    ouncta sunt, (20)

    disorepare substantiam.

    Necesse

    est,

    inquam.

    veraoiter praistare potest,

    hanc esse plenam beati-

    INTERPRETATIO.
    ^
    i>

    Ego

    Boetius.

    Nulla
    est.

    tristitia

    videtur inesse posse rei,

    qux

    ejus-

    Inquit Philosophia. Inquit Boetius. Philosophia. Inquit Philosophia.

    modi

    k ista

    omnia

    esse

    unicam rem

    pluribus affectarn

    D modis.
    '

    Male judicando.
    Vis.

    Ego
    Ego

    B
    i>
    '

    Boetius. Inquit Philosophia.


    Virtutis.

    m
    n

    Unica res pluribus 7nodis Cogita contrarium.


    Ipsa mentis attentione.

    se habens.

    Boetius.

    * Quod simplex est, etc. ] II. Philosophia proponit, copiam, potentiam, et cajtera ejusmodi esse modos summi boni, non partes, ut vulgo putantur quare
    :

    tiucte cogitari,
    et

    hoc autem

    ut hcec et sequentia iutelligantur, animadvertendum discrimen quod oocurrit inter partem el modura. In diflerunt, quod pars possit, modus non possit sua seorsum idea clare et dlstincte cogitari. Sic mens et corpus suut partes hominis,"*quod mens sine oorpore, et corpus sine mente, sua quodlibet idea clare et distincte cogitari possit. Sio flgura. quies, et motus sunt modi oorporis. quod neque

    Ugura, neque quies, neque motus possii clare et dis non cogitato corpore. Sio etiam notio voluntas, quarum neutra potest, non cogitata mente, clare et distincle cogitari, suut jnodi nientis. Atqui prsedicta bona, quse horaines falsa assumptione tribuunt rehus oreatis non possunt clare et dislincte
    cogitari

    non oogitata aliqua

    re stiperiori,
    et

    videlicel
    ita

    Deo, ut .seorsum Philosophia probat

    quidem

    evidenter, ut nulla alia iuterpretatione videatur indigere.

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^
    tudinem sine ambiguitate cognosoo.
    te,

    LIB.

    lll.

    758

    alumne, A candum, inquam, rerum omnium palrem, quo preehacopinione felicem, siquidem hoo, inquit, adjeceris. termisso, nullum rite fundatur (.I.5) exordium. Reete, Quidnam? inquam. Essene aliquid in liis mortalibus inquit; ac simul ita modulata est. caducisque rebus putas, quod hujusmodi statum pos280 METRUM ' IX. sit alferre? IMinime, inquam, puto; idque a te, nihil AnGUMENTUM. PhUosoplda prccatur Crcatorem mundi ut amplius desideretur, (23) ostensum est. Htec igitur ut sictit immotus movet corpits omnc generatim privel imagines veri boni, vel imperfecta qua^dam dare mum, deinde speciatim, ita mcntem humanam disjectis tenebris dignetur illustrare, eamdemque clara bona mortalibus videntur verum autem, atque per-

    fectum

    bonum

    conferre

    non possunt. Assentior,

    in-

    summi

    boni notione informare.

    quam. Quoniam igitur agnovisti, qua3 vera illa sit, qu8B autem beatitudinem mentiantur, nunc superest, ut unde veram hano petere possis, agnoscas. (30) Id quidem, inquam, jam dudum vchementer exspecto. Sed cum, uti in Timajo Platoni, inquit, nostro placet, in minimis quoque rebus divicum praesidium debeat implorari, quid nuno faciendum censes, ut illius summi boni sedem reperire mereamur? Invo'

    qui perpetua

    mundum

    ratione gubernas

    Terrarum coeiique

    sator, qui

    SSl

    Ire jubes, stabilisque

    tempus ab cevo manens das cuncta


    [moveri;

    Quem non
    5

    externse pepulerunt fingere causee

    Materia; fluitantis opus,

    verum
    :

    insita

    summi

    Forma

    boni, livore carens

    tu cuncta superno

    Ducis ab exemplo, pulchrum pnlcherriraus ipse


    constanter immotus facis omnia moveri,
    teriores

    INTERPRETATIO.
    bili,

    Oereator casliet terrse, qui regismundumlege immutaqui imperas tempus fluere a prima setate mundi,e(

    quemcausxex-

    non induxerunt ad formandam machinam mate-

    ' Vti in Timxo, Platoni nostro placet.] Timaeus inter sua carraina hoc retulit Pythagoras prfeceptum,

    tionis, Gallice duree,

    Finem dein ante preeatus Numina, opus facito. Ex quo Plato ait in libro qui inscribitur Timxus

    Om-

    nes qui vel minimam sanse meniis particulam habent, cum aliquid sive parvum, sive magnum aggrediuntur, semper solent Deum invocare quo nihil raelius dici, lieri, cogitari potest. Quod dicitur Heroicum. Carmen est constans ex uno genere versuum, quorum quilibet hexameter sexto loco spondeum, quinto dactylum, quatuor reli quis spondeum, vel daotyium indiscnmiualim habet. I. 0.] Est bcec precatio et Philosophise et materise tractandK dignissima. Est quidem precatio cogitatio soilicet mentis aliquid recte desideratum petentis a Deo hinc quse a S. Thoraa, 1-2, q. 83, art. 17, probantur esse precationis partes, videlicet ascensus intellectus in Deum, gratiarum actio, et petitio, hae hic animadvertuntur enim interjectio ut admirantis sic invocantis, notat primum enumeratio rerum oonditai-ura, et modorum quibus reguntur, seoundum; lux rogata, tertiura. Est etiam precatio lia;c Philosophi;e dignissima cum enini Philosopbiasitnaturale lumen, tenebrissensim recedentibus, elucens, iiiliilaliud nunc petitur, quam aliquod Philosophiaj incrementura. Est denique eadem precatio raaterias nune tractandae dignissima ut enim decet raentem sui linis notionem logare, sic decet hano notionem rogare raundi Conditorem, quippe qui et prima causa et primus doctor ejusdem mentis est. Nolite putare, inquit S. August. in Joann., quemquam hominem aliquid discere ab hominc; admonere possumus per strepitum vocis nostrae sinon sitintus qui doceat, inanis fit strepitus noster. 2. Terrarum cslique sator.] Philosophia precatur Cre.itorem raundi. Sator enim sive seminator primura est ille qui parato eftecti semine sive materia ejusdem eftecti auctor est; qua ratione mundus ipse, judice Tullio II de Nat., omnium rerum sator et seminator est, deinde est quicumque auctor Deus autern est primus auclor cffili et terrae. Virg. i ^En., v. '258
    :

    quaj nihil est aliud quam perseverantia rei existentis. vEternitas est rei sine principio et sine fine existentis, nimirum Dei. .Evum est rei sine fine quidem, sed non sine principio existentis nimirum rei crealaj, qualis est mens et corpus, quorum nulla est nisi exterior causa hoc enim et illa a Deo aliquando oreata eternum perseverabunt. Tempus est rei nec sine principio, nec sine liue existentis formse videlioet oorporea>, qualis est forma bestiae,
    : : :
    :

    forma planta, et forma corporum inanimatorum hae C enim forraaj ut fugatis contrariis aliquando incffiperunt, ita aliquando a contranis formis fugatas evanescent. Atqui vix materia mundi facta est <Tvum habitura, cum haec quibusdam forrais per aliquod tempus duraturis juxta leges divina voluntate sancitas, affecta quamobrem Deus tempus ab sevo ire jubet. fuit 3. Stabilisque manens das cuncta moveri.] Deus ete:

    nim imraotus omnia movet. Primum quidem omnia quae raoventur, a Deo moveantur necesse est cum enim raotus nihil sitaliud quam corpus quod sua ex:

    tremitate extreraitatem tangit majorem, ab eo habent omnia ut moveantur, a quo habent quod et extreraitatibus oirourascribantur, et extreraitatibus suis majosed id non possunt habere res tangant extremitates nisi ab eo a quo ut creantur sic conservantur, cujusmodi est sohis Deus. Deinde Deus movendo omnia
    :

    immotus manet siquidem Deus


    :

    est
    et

    mens

    perfeclissi-

    ma. Malachiae

    iii

    Ego Dominus

    non mutor; Jacobi

    ^P"*^ obumbratio. 4. Non externx pepulerunt causse.] Philosophis vulgo quatuor sunt causoe, nimirum finis, efficiens, materia, et forma, quarum duae priores, exleriores; duaa vero posteriores, interiores appellantur. Corpora quffi vooant physioa, cujusmodi est coelum et terra, et interiores et exteriores habent causas; mentes creatffi non habent quidera interiores, sedhabent exteriores. Deus unde vero neque interiores neque exteriores habet neque fine neque efficiente pelli potuit ad creandum
    ^

    ?"<'"*

    ^^

    ^** transmutatio, nec vicissitudinis

    mundum;

    sive

    Olli

    subridens

    hominum

    sator atque deorum.

    Sed quod Deus sit raundi creator, proplerea raundus legibus a Deo constitutis regitur unde nunc dicitur pcrpetua mundum ratione gubernas. 2 et 3. Tempus ab sevo ircjubes.] DifTerunt apud philosophos ceternitas, vum, et tempus, quae dicuntur quaedam genera diuturnitatis, siventloqnnnturrf?/rn: :

    5. Materiae fluitantis opus.\ Mundus quippe recte dicHar ryiateria fluitans. Materia quidem, cum raundus sit res quoquo versus extensa, cujusraodi est materia. Fluitans vero, quandoquidem cojlum, terra, et ca^tera oorpora, es qiiibus oonstat mundus, perpetuis motibus cientur, si non ratione omniura, saltem ratione pluriura suarum partium. S et 6. Verum insita summi forma boni.] Licet Dei natura simplex sit et uniusmodi, non solum quatenus

    739

    AN. MANL. SEV. BOETII

    760

    Mundum mente

    gerens, similique imagine for-

    Evolet, aut mersas deducant poridera terras.

    [mans,

    333

    Tu

    triplicis

    mediam

    naturae cuncta

    moven[tem

    333
    10

    Perfectasque jubens perfectum absolvere


    [paite?.
    ligas,
    :

    Tu numeris elementa

    ut frigora flammis,

    i.T

    Arida conveniant liquidis

    ne purior ignis

    Connectens animam per consona membra resolvis Quae cum secta duos motum glomeravit in orbes, In semet reditura meat, mentemque profundam
    conveniant, ne ignis purior sursum abeat,

    rise

    summi boni, sed potius species tibi insi expers invidise tiiproducis omniaab exemplarisummo, habens in mente raundumprseclarumi-pse iirsechirissimm,
    motse,
    :

    INTERPRETATIO. cum liquidis

    quem mundum simili imagine formas, etprsecipis eumdem perfectum perficere sua? partes. Tu concilias elementa talibus modis, ut frigida cum
    calidis, et sicca

    aut gravitas ferat deorsum terram depressam. Tu conjungens animam inter mentes insensiles et corpora sensilia mediam, moventemque omnia, distribuis eamdem per membra consentanea, qux anima instar corporis liquidi divisa in minutas partes, postquam perfecit

    est expers partium, instar cujuslibet alterius mentis,

    separentur

    ubi Philosopliia videtur facere mentio-

    sed etiam quatenus ne pluribus


    sibi

    succedentibus

    afficitur,

    quidem cogitationibus nem qualitatum, quas philosophi vulgo agnoscunt in mens tamen humana, ut p elementis, quasque minus Latine vocant aWemJiuas et
    motrices. AUerativse, inquiunt, simt calor et frigus, siccitas et humidilas, qusesignilicantur his verbis, ut fri-

    pote Deo comprehendendo impar, Deum veluti quibusdam alfectum cogitationibus adeoque formis, idea nimirum et voluntate cogitat adeo ut nulla alia sit causa materise fluitantis, prEeter ideam et voluntatem Dei hasc rationem habent non solum finis, et eflicientis, verum eliam exemplaris causse. S. Thomas, I q. p. IS, a. I, Mundus, inquit, non est casu factus, sed est factus a Deo per intellecturn agente, unde necesse est quod in mente divina sit forma, ad similitudinem cujus mundus est factus, etin hoc consistit ratio idese... Deus secundum essentiam suam est similitudo omnium
    :

    gora flammis, arida conveniant liquidis. Motrices vero sunt levitas et gravitas, quarum elTecta merito hic timerentur, nisi elementa niiro quodam modo a Deo certis locis continerentur; praesertim juxta vulgatam Peripateticorum opinionem. Si enini, ut Peripatetici optant, quatuorhcec elementa, nimirum ignis,aer,aqua, et terra, sive appetitu, sive inclinatione, sive qualitate naturali ita afticiantur, ut aer et ignis sursum sua levitate aqua et terra deorsum sua gravitate tendant,
    :

    rerum
    tia.

    quid obstat, nisi Deus perpetuo quodam miraculo, quin quatuor hsec elementa, quantumlibet permista, tandem aliquando a se invicem liberata, si non inma, sive inlinita Dei sapientia et voluntas, propterea tercepto qundam inani hiatu, saltem suis qua?que loenim, effectu quemadmodum aqua et oleum, cum recte Deus dicitur livore carens cis conlineantur pro causa posito, livor hic nihil sit aliud quani inviquantumlibet permista ita a sese invicem liberantur, dia, ille recte dicitur livore carere, qui non habet, aqua deorsum subjiciatur, oleum vero sursum emiP ut cui invidere possit Deus autem (ut pote summnm boneat quamobrem recte Philosophia addit Nepurior num), a quo et propter quem mundus fact\is est, non ignis evolet, aut mersas deducant pondera terras. habet, cuiinvidere possit quandoquidemsummobono 13. Ta triplicis medi.am naturse, etc.] II. Agitur de melius nihil excogitari potest. Hinc etiam Deus cuncta spiritu Universi, qui positis ipsis naturae legibus, stasuperno ducit ab exemplo videlicet a divinaidea et votim post producta mundi elementa nasci debet. Hic luntate, qua-' cum sit Deus, hac nihil superius esse autem spiritus, de quo plura diximus in physica, mepotest. Hinc DeusmuJidum mentegerit, similique imarito hic dicitur, lo anima 2o triplicis naturse media, Qiisest., 46 August. lib. lkxxiii 'io cuncta movere, 4o a Deo connecti, o" per consona gine format. S. q. Singula propriis sunt creata rationibus. Has autem ramembra resolvi, 6o sectacircuire, primum quidem per tiones, ubi arbitrandum est esse nisi in ipsa mente creamajores, deinde per minores mundi vortices, et tantoris. Non enim extra se quidquam positum intuebatur, dem ad suum reverti principium, ut hoc exemplo deut secundum id constitueret quod constituebat, nam hoc monstretur, hominem, qui a Deo tanquam a princiopinari sacrilegum est. Nonnulli putant hic legendum pio processit, ad Deum tanquam ad linem, facto quosimilique in imagine propter versum. Sed a pluribus dam circuitu, revocandumesse qua; omniapostquam
    : unde idea in Deo nihil est aliud quam Dei essenQuod autem Deum, ad creandum mundura, externse non pepulerunt causse, sed insita summi boni for: :
    :

    ideam

    omiltitur voxilla!, qua sublata rectius significabitnr, esse modum, quo Deus miindum format, et stabit versus, ut apud Virgil. i Georg., v. 281
    :

    Ter sunt conati imponere Pelio Ossam.


    9.

    "

    Perfectasque jubens perfectum absolvere partesJ

    Ut enim divina sapientia, divinaque voluntate nuin" dus primo formatus est; siceadem divina sapientia, e
    voluntate mundus perfectus, suas partes perfectas vi" detur absolvere, servatis scilicet quibusdam legibus eorporum divinitus constitutis. Sic ei eo quod materia, ratione quarumdam parlium, ab initio fuerit in orbem mota, servalis quibusdam legibus molus, orii-i

    exposita fuerint, illa suscepti operis pars, non erit, sicut Vallinu videtur, difficillima. Primum quidem spiritus de Universi agnoscitur non solum a sacris auctoribus Elcclesiastae i, Lustrans universa in circuitu pergit spiritus et in circulos suos revertitur; sed etiam a profanis, ul Platone, Aristotele, pluribusque aliis. Citabo unum Virgilium, qui vi yEneid., v. 724, canit
    :

    potuerunt primum quidem e/ementa, deinde geiieralis quajdam aJima zmwiersi,posteapeeuliaresquedamanimx corporese, de quibus omuihus deinceps tractabitur. 10. Tu numeris elementa ligas] t. Agitur de elementis quae enim corpora ex materia fluitante primum oriuntur, haec vocantur elementa, quoniam ex his insilis reliqua corpora, qu;e propterea dicuntur mista, componuntur hsec autem elementa cuni multitudine, tum eliam qualitatibus sive modis ita inter se aptantur, ut et frigida cum cahdis, ot dura cum liquidis inveniant, nec levia a gravibus inani quodam hiatu
    : :

    Priucipio cffilum, ac terras, oamposque liqueutes, Lucentemque globum lunae, Titaniaque astra Spiritus ititas alit totamque iufusa per artus iMens agilat molem, et magno se corpore uiiscet. Inde hoiuiuum pecudumque geuus, vitEeque volautum, Et qufB marmoreo fert moustra sub SEquore pootus
    :

    Igaeus est

    ollis
    :

    vigor et ccelestis origo

    Seminibus
    ^S-l

    quantum non noxia corpora tardant Terreuique hebetant artus, moribundaque mem(bra.
    :

    Hinc metuunt cupiuntque, dolent gaudentque


    Respioiunt, clausae tenebris et caroere caeco. Deinde idem spiritus recte dicitur anima : cum anima dicitur ab animus, hic ab av^ucc, ventus;

    nec

    (auras

    enim cum-

    queventusquredamsitoccultaplurium raotuumcausa, propterea usus oblinuit, ut insitum occultumque pe-

    DE CONSOLATIONE PHlLOSOPHIrE
    Circuit, et simili convertit

    LIR.
    et

    III.

    762

    imagine coelum.

    A
    20
    [res

    Provehis,

    levibus sublimes curribus aptans


    :

    8S5 Tu

    causis animas paribus, vitasque

    mino-

    In crelum, terramque seris


    te

    quas lege benigna

    Ad INTERPRETATIO.
    dupHcern circuitum, per suum corpus itenm movetur, reversura in semetipsam, et circuit animam infimam, et circumagit ccelum forma uniusmodi. Tu producis ani7nas et vitas minores simili modo, accommodansque altas corporibus levibus, easdem disseminas per ccelum ct

    conversas reduci facis igne reverti.

    redire, instar ignis,


    dientis.

    terram; quas aniraas blanda lege facis ad te conversas ad locum unde venerat, regreDa, pater, da mentinosinv. assurgere insolium tuum regale ; da quxrere originem boni da, lumine detecto, deflgere in te claros conspeclus menlis. Expelte
    ;

    NOT/E.
    vennis et continuata', motionis principium vocaretur unima prfedictus autera spiritus ita se haliet, non sohim in piantis et bestiis, sed in ipso quoque homine, iuquo menssine illo spiritu famulante, manus
    :

    et

    pedes ad nutum movere non potest.


    Proterea haec
    insitis tribus

    sis undique resistentibus, facilius est intra suumcorextra idem corpus egredi: Eccl. i, modum putare P pus circuire; quam Lustrans universa, inquit Spiritus sanctus, in circuitu vocant Chymicos, aut alii quos propter ducem appelquare ut pergit spiritus, et in circulos suos revertitur lant Cartesianos, quibus tria sunt mundi elementa, nunc dicitur, ho?c anima in semet reditura meat. Vesed potius quod ex tribus rebus, quas naturali himine cognoscere possumus, haec anima una sit, et quidem rum hcec aniraa, habitaratione machina;, quam inforniedia quandoquiden hsec media est inter meutem mat, duplicis est generis major una, quae per majorem mundi vorlicem altera minor, qua per minorem insensilem, et corpus sensile, ut el instar corporis sensilis, sit res quoquo versus extensa, capas ligurop, ejusdem mundi vorticera diifusa circuit atque inter quietis, et motus, et instar mentis insensilis, sensum minores una est, circa quani cmlum, veluti rota circa fugiens pluriumque elfectornm principium propterea axem convertitur, quamque nunc Philosophia mena Virgilio supra vocatur spiritus et mens. Hic enim dici iem profundam vocat; mentem quidem, sicut ipse Virpotuit anima media tnplicisnaturse, sicutlib. ii, prosa gilius mentem nominavit, quoniam h,-ec, instar mentis, insensile est motus priucipium :profundam vero, 3, dicitur duoram medius consulum et a Cicerone, duoquia centri locura hahet in globo autera nulla pars rum fratrum medius et ab Horatio belli pacisque meest centro profundior. Forte ha^c machina, qua' prodius ; potuitque anima illa hanc iriplicis naturx enumerationem iustarpartis subire, quemadmodum Cafunda illa raente nunc signiiicatur informari, terra pua subivit ternum maximarum urbiura numerum, est quamvis enira nulla deraonstratione probari poscujus tamen numeri ipsa fuerit pars sit terra esse mundi centrum, terra tamen dici potesl Capua, inquit Florus supra citatus pag. 47, quondam inter tres macentrum illius vorticis, quem incolimus ita ut major C anima circa terram simili imagine convertat ca:lum ximas Romam Carthaginemque numerata. Insuper ista anima perhibetur cuncta movere non nam aer saltera, qui saepius tam apud sacros quam quod cuncla corpora ab hac anima raoveantur plura apud profanos auctores vocatur coelum, lerram cirenim solida sunt, quorum idoirco partes quiescunt cuit, nec ab alio corpore quam ab isto spiritu aerem sicut simili semper sed quod nulla corpora, nisi hac anima movente, circumagi, satis probabile est moveantur sic Joan. i, omnia per Deum facta dicunimagine converti videtur licet enim in islo aere sive tur. non quod omnia simul facta fuerint a Deo, sed ccelo nubes, imbres, ventique cogantur, constans taqu(id qusecunque factasunt, haec non nisiabipso Deo men est et uniusmodi hujus coeli circa terram cirfacta sint. Scihcet ut videmus qusedam corpora sensicuitus, constansque ejusdemc;rruleus color, qui nihil lia moveri ab aliis corporibus sensilibus, v. g. bacuest aliud quara lumen obviis vaporibus exhalationilum a manu, sic hcec sensilia ab insensilibus, v. g. busque modiUcatum. At nisi profunda illa anima fuemanum a spiritibus commoveri conjiciraus, a notis ad rit terra, alia erit ex minoribusanimabus, de quibus minus nota progressi donec aliquod primum invejam locutura est ipsa Philosophia. nerimus corpus quod ab ipso Deo moveatur, juxta il18. Causis animas paribus vitasque minores.] III. lud philosophorura effatum corpus quod movetur, ab Philosophia agit seorsum de animabuscorporeis,quas alio raoveatur necesse est. dicit, i" animas vitasque minores ;%" causis paribus a Adde quod eadem anima dicitur a Deo connecti Deo provectas ; 3o levibus ciirribus aptatas; h" per coscum enim corpus noii moveat nisi contactu, baec anitrim terramque dispersas ; 5" ad ccelum conversas rema non posset movere, nisi cum corpore raovendo D verti connecteretur connectitur autera a Deo, a quo priPrimum agitur hic duntaxat de aniraabus corpouium facta raovetur, iis, quas ipse Deus constituit, reis, ut pote quae similes sunt spiritui, de quo statim

    non quod ex

    dicitur triplicis naturx media elementis constet, quemadpossent illi philosophi, quos ex arte
    :

    anima

    separantur a sese invicem. At ipsa per corpus, in quo reperilur quoniara generatira corpus omne, qua rainus resistitur, suuni continuat raotum sic succus arboris ad summum potius arboris verticem ascendit, quam per lenuiorem corticera exeat sed eidem aniraa^, corporibus diver-

    moventur,

    sic

    anima

    circuit

    natura^ legibus. Quin etiara haec aniraa divinitus per consona membra resolvitur ; resolvitur, inquam, per membra anima eniru illa corpus est liquidissimura, cujus partes ut moventur, sic in varia loca resoluta', varia subeunt corporis informati membra. Sed membra h;ec sunt consona, sive convenientia cum Inter se, tum cum ipsa anima, a qua movenda sunt ut scilicet rainora priraum ab anima, deinde majora et a minoribus et ab ipsa quoque aiiima moveantur sic sal a mari, navis ab ulroque contrita fatiscit. Irao prtedicta aniraa secta circuit, ita ut finem jungens principio suse motionis, motum videatur glomerare in orbem, en faire comme un peloton de fU glomus enim Gallice est unpelpton de fil. Est quidemilla aiiiraa secta quia instar aquse, aeris, et ipsius ignis
    : : :

    agebatur, aut qucedam illius portio ut enim spiritus Universi, sic animce hce adducuntur in exemplum, ut liis cognitis menshumanasuis cogitationibus ad Deum, unde egressa est, revertatur. Deinde ha; vocantur animse vitseque minores; quod
    :

    inclusaB, minores circuitus absolvant, ut in plantis, in bestiis, et in ipso homine cum hoc tamen discrimine, quod in homine prseter huuc spiritum corporeum, sit mens sive res cogitans, cui spiritus ille famulatur: quo lit ut spiritus ille corporeus, vit pote forras' piincipali famulatus, in homine nomen dignitatemque anima" amittat, dicaturque propterea in homine una duntaxat esse anima, eaque ralione pradita. Virgil. ivGeorg., v. 220.

    miuoribus machinis

    liquidR, est congeries

    plurium corpusculorum, qua?ut

    Esse apibus partem diviuae mentis et haustus J5therio3 dixere Deum namque ire per omnes Terra^qne tracUipque uiaria coelumque profundum.
    :

    763

    AN. MANL. SEV. BOETII

    764
    potentise,

    %%e

    Da, Pater, augiistaui menli couscendere se-

    inde participem
    voluptatis.
    a

    reverentise,

    clariiatis et

    [dem,

    Da fontem
    25

    lustrare boni, da hice reperta

    Quoniatn igitur quaj

    sit
    :

    imperfecti, quae etiam

    In te conspicuos anirai defigere visus.

    perfecti boni
    reor,

    forma, vidisti

    nunc demonsirandum
    constituta
    sit.

    pondera molis, Atque tuo splendore mica tu namque sereaum,


    Disjice terrenaj nebulas et
    :

    quonam

    haee felicitatis perfectio

    In quo illud primuni arbitror inquirendum an aliquod

    Tu

    requies tranquilla piis

    te

    cernere

    flnis,

    32*

    Principium, vector, dus, semita, terminus


    [idem.

    Philosophia demonstrat, aliquod esse Abgumentdm. summum honum, et hanc qualitatem ita solius Dei

    2 PROSAX.

    hujusmodi bonum, quale paulo ante definisti, in (o) rerum natura possit esistere, ne nos praeter rei subjectte veritatem cassa cogitationis imago decipiat. ' Sed quin existat, sitque hoc veluti quidam omnium fons bonorum, negari nequit. Omne enim quod imi

    hanc ut a se indistinctam nec ab ullo acceperit, nec cum idlo communicet ex quo colligit eum qui summo bono fruitur hinc Deum esse partizipatione.
    esse,
    :

    perfectum esse

    dicitur, id imminutione perfecti imperfeclum esse perhibetur. Quo tit, ut si in quolibet genere imperfectum quid (10) esse videatur, in eo

    iNTERPRETATIO.
    * Cognito modo tam imperfecti, quam perfecti boni, gravitatem machinse terrestris : et corusca tuo tu serenitas es,tuquiestranquilla probis ; B demonstranda est res illa quse sit summe bona. fulgore Inanis. et nostra de te notio finis quod sis principium, vector, dux, via, et terminus.

    nubem

    et
    :

    nam

    ''

    NOTiE.
    Hinc pecudes, armeata, viros, genus omne ferarum, Quemque sibi tenues nascentem arcessere vitas.
    ditore accepti non immemor, se suaque eidem suo conditori devoveat. Deus autem ita mentis nostree principium est, ut quamvis mens posset dubitare^

    Postea hae minores animae iisdem causis, quibus


    prffidictus spiritus Universi, fiunt, videlicetex

    eadem

    materia fluitante, et ab ipso Deo, servatis iisdem natura; legibus.

    Praeterea eaedem
    citrribus,

    boc
    ipso3

    quaeque

    raovere et V. g. diversa est ab anima

    animse dicuntur aptatse levibus quibus includuntur, et regere videntur, ut vector regere currura solet anima euira plantaj
    est

    coi'poribus,

    movere

    utrum Deusforetprincipium corporum, eadem tamen suse tenuitatis conscia, semper convincatur, se non ab alio quam ab ipso Deo fuisse creatam. Hinc Deus disit Apocal. i, Ego sum k et w principium et finis. Vector.] Quia Deus conservat nostram mentem cum enim conservatio nihil sit aliud quamcontinuata productio, Deus conservando nostram mentem, hanc
    :

    diversis bestiarum generibus iterum diversa Sic ariimaj apum, de quibus jam loquebatur Virgilius, dici possunt levibus curribus aptatse. Insuper his, pra?dicta3 animse per cmlum terramque ersx sunt uam prseterquam quod etiam in cojlo stellifero forte occurrere potest similis quidam spiritus, qui per corpus io quo includilur, praRdictos circuitus agat; minores illse anime sunt inbestiis, quarum aliaa in terris, aliae in ccelo aerio vivunt. Tandem hte animaj ad ccelum conversse rcvertuntur : haj enim animae, ut pote qufe generali corporum motorum lege, quae nunc vocatur benigni, quaminusresistitur, tendunt, in coelum, qua minus resistitur iisdem, nituntur veluti igne reduci maxima quippe est similitudo inter has animas et ignem unde Virgilio praedictus spiritus appellatur igneus vigor. Quoniam

    pro
    est.

    videtur portare sive vehere. Ad Hebr. i Deus dicitur portans omnia verbo virtutis suse. Dux.] Deus enim mentem humanam non tantum creat conservatque, sed eamdem, etiam ab ortu, quibusdam informat cogitationibus, nimirum intelliC gentia et inclinatione, quas si, neglecto corporis impetu, meus ipsa sequatur, Dunquam aberrabit. Semita.] Nam semita mentis alia in genere formx, alia in genere causse efftcientis. Prior est cogitatio qua mens a rebus caducis recedens ad Deum accedit Sic Pistorum semita, quasi lux splendens, Proverb. iv procedit, et crescit usque ad perfectum diem. Posterior est ipse Deus rectae cogitationis auctor. Sic Christus Ego, inquit, sum via, et veritas, et vita. Joan. XIV Termims.] Id vocatur terminus, ultra quod res, eodem iinita, non diffunditur sicutcaecis nationibus, rudis informisque lapis, ultra quem ager, lioc lapide vero coelum habetur altissimum Dei domicilium finitus, non diflunditur, vocabatur deus Terminus. Matth. V., Non jurandum per ccelum, quia tltronus Dei Atqui Deus est id ad quod mens humana cogitando est propterea Deus nuiic tiicitur facere, has animas diffundi debet; sed ultra quod eadem raens cogitando ad se conversas revei^ti ei proptereanunc ine.xemplum versari non potest. Joan. vi: Domine, ad quemibimusl ducuntiir. verba vitse seternse habes. 22. Da Pater.] Sic vocatur Deus non solum a ChriSicut autem omnia haec recte dicuntur de Deo, ut stianis, sed etiam ab ethnicis, ut jam notavimus. Ha?c o jam expositum est, ita non male dicerentur de ipsa est autem petitio Philosophice, cujus giatia pra?dicta cognitione Dei, menti nostras insita, quae notatur his prffimisit. Rogat vero Deum, ut hinc liberet mentem verbis, Te cernere. Primo enim illa de Deo insita cotenebris ab ipso corpore ortis gnitio recte dicitur finis quoniam eo fine facti sumus Corpiis enim, Sap. ix, quod corrumpitur, aggravat animam, et terrena inhabia Deo, ut Deum ipsum cogitemus. Secundo eadem tatio deprimitsensum midtacogitantem :inde vero inforcognitio recte dicitur principium; quia ut omne met cognitione summi boni, ejusque amore. nostrum bonum opus a bona nostra cogitatione sic omnis nostra bona cogitatio ab ipsa Dei cognitione, 26. Ta namque screnum.] Serenans mentes ut Ignoti nulla cupido, quod velut a principio oritur quemadmodumtempusserenumlingiturfugarenubes: dicunt. Tertio eadem Dei cognitio recte dicitur vulgo sic Deus mentis tenebras pellat. vector, dux, et semita quod haec uostras cogitationes, 27. Tu requies tranquilla piiis.] Dans cogitationes nostraque omnia tam dicta, quaiii facta ad Deum tranquillas; iis nempe, qui, dante Deo, suo erga Deum videatur ferre, movere, et ducere. Deuique haec Dei oflicio funguntur. siquidem nostra cognitio recte dicitur terminus 27. Te cernere finis.] Mens humana eo line a Deo comparata ea, qua defuncti frui speramus, perfecta creata est, ut cogitet, adeoque ut cognoscat Deuin Joan Dei cognitione, veluti comparato vitaj nostras termino svii, Hsec est vita seterna ut cognoscant te Deum verum. quiescemus. Joan. xvii Hsec est vita xterna ut cogno28. Principium.] Non minus necessarium est, scant te solum Deum verum, el quem misisti Jesum mentem nostram suum principium, quamsemetipsam Christum. ' Quin existat, negari nequit. ]l.Ph\\osoph\ademoncognoscere ut videlicet primi beneficii a suo conbesliae,
    :

    et

    anima

    bestiae

    76S

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^
    esse, necesse
    illud,
    sit.

    LIB.

    111.

    766
    j

    quoque aliquod perfectione sublata, unde


    jerfectiim

    Etenim A aLque

    inviolabiliter pi'ubc5, (1j)

    quod boni

    perliibetur, exstiterit, ne fingi

    euim ab diminutis,
    procedens,
    Qiiod
    si,

    ''

    quod iraperfectum qnidem potest. Neque inconsummatisque natura resed ab integris, absolutisque

    summum Deum
    inquam
    illud
    k^

    diximus esse plenissimum. Quonam,


    i

    modo? -Ne huncrerum omnium patrem summuni bonum, quo plenus esse perhibetur,
    habere
    quasi,

    riim [cepit exordium,


    in baec uti
    (15)

    vel

    exti-insecus accepisse, vel ita naturaliter

    extrema atque b effeta dilabitur. paulo ante monstravimus, est


    imperfecta felicitas
    ^
    ;

    prcesumas,
    extrinsecus

    habentis

    Dei,

    habitaique beati-

    tudinis diversam cogites

    esse substantiam.

    Nam

    si

    quaedam boni

    fragilis

    esse ali-

    solidam perfectamque non potest dubitari. Pirmissime, inquam d, verissimeque conclusum est. 80 Quo vero, inquit, habitet, ita considera. IJeum rerum omnium principem, bonum esse, comf muuis bumanorum conceptio probat animorum. Nam cum nihil Deo melius excogitari queat, id, quo
    '
    <=

    quam

    melius nihil

    est,

    bonum

    esse quis dubitet? ita vero

    bonum

    Deum quoque bonum in


    esse

    ratio (S^demonstrat, ut

    perfectum
    ni tale
    :

    eo esse convincat.
    esse

    Nam

    sit,

    rerum omnium princeps

    non polerit

    erit

    enim

    eo praestantius aliquid, perfectum possidens

    quodhoc

    prius, atque antiquius essevideatur

    bonum, omnia
    :

    namque

    perfecta

    minus

    integris priora esse clarue-

    acceptum (20) putes, praistantius id quod dederit, eo quod acceperit, existimare possis. %SO Sed hunc esse rerum omnium prcEcellentissimum, dignissime confitemur. Quod si natura quidem inest, sed est ratione diversum, cum de rerum principe loquamur Deo, flngat qui potest, [quis haec diversa conjunxerit? Postremo quod a qualibet re jdiversuni est, id non est :(S) illud, a quo intelligitur esse diversum. Quare quod a summo bono diversum est sui natura, id summum bonum non est quod ncfas est de Deo cogitare, quo nihil constat esse praestantins. Omnino enim nullius rei natura suo principio melior poterit existere, quare quod omnium principium sit, id etiam' sui substantia summum
    :

    runt, quare ne in infinitura ratio prodeat, contiten-

    esse

    bonum

    (10)

    verissima ratione concluserim.

    Re-

    dum

    (10) est

    boni esse

    summi, perfectique plenissimum. Sed perfectumbouum veram


    constituimus. Verani igitur

    summum Deum,

    esse beatitudinem

    beaest.

    titudinem in

    summo Deo
    *,

    silam esse, necesse

    Accipio, inquamii, nec est

    quod contradici
    te,

    ullo

    modo

    queat. Sed quseso, inquit

    vide

    quam

    id sancte

    inquam. Sed summum bonum beatitudinem esse concessum est. Ita est, inquam. Igitur, inquit, Deum esse ipsam beatitudiuem, necesse est conliteri. Nec propositis, inquam, prioribus refragari queo, et ab illis hoc illatum consequens esse perspicio. ^ Respice, inquit, an hino quoque idem (ia) firmius
    ctissime,

    INTERPRETATIO.
    ^"

    Imperfectis. Debilia. Felicitatem.

    i>

    Ego Boetius. Philosophia. Deum habere rationem


    Ego Boetius.
    Inquit Philosophia. Ratione sui. Adversari.

    summi

    boni.

    d
    "=

    Ego Boetius. Cuinam rei insit

    illa felicitas, ait

    Philosophia.
    itisita.
    "
    1

    Notio Dei omniLus humanis mentibus e Imperfectis.

    NOTyE.
    strat,

    aliquod esse
    si

    dictLS constet

    summum bonum quia cum es summnm bonum idem esse quod per: :

    feclum, aliquod

    summum

    existat aliquod perfectum, necesse est, ut bonuni existat existere autemali-

    quod perfectum bac probatur deraonstratioue. Im:

    perfectum in aliquo genere existere nequit, nisi in eodem genere aliquod perfectum existat quandoquidera illud imperfectum nec dicitur, nec cogitatur, nec est nisi facta comparatione cum hoc perfecto, cujus illud dicatur cogiteturque imminutio et a quo ceperit exordium. Atqui in genere boni existit aliquod imperfectum illud scilicet quod fragile est et caducum, ^ de quo hactenus disputatum est. Quo vero habitet.'] II. Pbilosophia demonstrat, hanc summi boni qualilatem, Dei esse quoniam rerum omniumprincepsrationemsivequalitatem summiboni se conjunxerit. Atquiphilosophianonpotest summum bonuni et Deum suaquemlibet seorsum notione clare habeat necesse est afioquin erit aliquid eo melius, quandoquidem ut Deus, sic perfectius, prius, atque antiquius, adeoque ille non et distincte cogitare sumraum bonum cogitatur, cjuo nihil constat esse prxerit priuceps. Atqui Deus est rerum omnuim prinut communis humanorum conceptio probat anistantius, melius, prius. ceps ' Respice an tiinc quoque. demonmorum cum enim haec couceptio nec de nihilo, nec ] IV. Philosophia strat, aliquid non posse cum Deo communicare prsea nihilo esse possit, si conceptio illa fuerit in omnibus idera est, quod sive, rationem, humanis (ut revera esse unusquisque bujus dictam summi boui meutibus quia ex jaui dictis non posse esse duo summa bona conscius experitur), necesse est ut existat Deus, ilie est sumrerum omnium prmceps, de quoet a quo sit illa comquod habetrationem summi boni, sive quod mum bonum, iilud perfectum sit, necesse est. Atqui munis animorum humanorum conceptio. cum * iVe hunc rerum omnium patrem.] III. Philosopbia fieri non potest ut sint duo absolute perfecta perfectum .absolute nec dici nec cogitari nec esse demonstrat, hanc summi boni rationem sive qualitacumque ex duobus possit, nisi illud cui nihil dee^t tem esse ab ipso Deo indistinctam quia com plilo:

    '

    sopbiaj nefassitjudicare nisi praeeuntibusnotionibus, quas judicando inter se jungat aut separet, haec non potest judicare rationem summi boni esse a Deo distinctam, nisi et summum bonum, et Deum, sua quemlibet seorsum notione, clare et distincte cogitare possit ita ut vere cogitare possit summum bonum non esse Deura, et Deum non esse summum bonura; propterea enim eadem philosophia judicat mentern nostram esse distinctam a nostro corpore ex quo sequeretur rationemsummi boni,quam Deus haberet, esse extrinsecus acceptam, adeoque esse aliquam Dei causam, quae Deum etsurami boni rationem iuter se conjunxerit non secus ac mens humana, qua corpus informatur, est eitrinsecus accepta, aguoscitque aliquam sui causam, quae nientem ipsam et corpus inter
    :
    :

    767

    AN. MAN. SEV. BOETII

    768
    Addas, inquit

    approbetur, quod duo suinma bona, quae a se diversa


    sunt, esse nonpossunt. Etenim que discrepant bona, non esse alterum, quod|sit alterum, liquet quare neatrum poterit esse perfectnm, cum alterutri alterum deest. Sed quod perfectum non sit, id summum non esse manifestuui est nuUo modo igitur quiB sumraa sunt bona, ea possunt (20) esse diversa.
    :

    A semus? Ac summum quidem, inquam.


    hoc omnibus
    est,
    licet.

    Nara eadem sufUcientia sumraa


    potentia, reverentia quoque, cla-

    eadem summa

    ritas, et

    igitur? Hasccineomnia,

    voluptas beatitudo esse judicatur. Quid (20) bonum, sufflcientia, potentia,

    ':

    caeteraque veluti quaedam beatitudinis

    membra

    sunt,

    Atqui

    et

    bealitudinem,
    :

    et

    Deum,

    summum bonum

    an ad bonum, veluti ad verticem cuncta referuntur? Intelligo, inquam, quid investigandum proponas sed
    :

    esse collegimus

    quare ipsam necesse est summam esse beatitudinem, quee sit summa Divinitas. Nihil,

    quid constituas, audire desidero. Hujus rei discretionem sic accipe. Si haeo omniabeatitudinis membra

    inquam,nec re hac verius, nec ratiocinationellirmius, nec Deo dignius concludi potest. 331 Super hiec,
    inquit, igitur
    veluti geometrse
    inferre,
    '

    solent, demonstratis
    "

    quoque invicem (25) discreparent. Hcec enim partium natura, ut unum corpus diversa componant. Atqui haec omnia idem esse monstrata
    forent, a se
    est

    propositis,

    aliquid

    qufe

    7rlp/7/xaTK

    ipsi

    sunt.

    38*$ Minime'igitur membra sunt

    alioquin es

    vocant, ita ego


    '

    quoque

    tibi veluti

    coroliarium dabo. uno


    fieri

    membro

    beatitudo videbitur esse conjuncta, quod


    :

    Xam quoniam
    adeptione

    beatitudinis adeptione fiunt liomines


    ipsa
    Divinitas,
    Divinitatis
    est.

    beati, beatitudo vero est


    (b)
    fieri

    id,

    beatos,

    manifestum

    Sed

    uti

    justitiae

    adeptione

    justi, sapientia; sapientes flunt, ita

    Divinitatera adeptos, deos lieri simili ratione necesse


    est.

    nequit. Id quidem, inquam, t'ubium non est sed quod restat, exspecto. Ad bonum vero caetera referri palam est. Idcirco enim sufflcienlia petitur, quoniam bonum esse (o) judicatur; idcirco potentia quoniam id quoque esse creditur bonum. Idem de

    Omnis

    igitur beatus,

    Deus; sed natura qnidem

    reverentia, claritudine, jucunditate, conjectare licet.

    unus, participatione vero nihil prohibet esse quam plurimos. Et pulchrum, inquam, hoc, atque pretiosura, sive
    vis. ^
    hT^^aiTuc/.,

    Omnium igitur expetendorum sumraa bonum est. Quod enim neque re, neque

    atque causa
    similitudine

    sive corollarium (10) vocari

    ma-

    Atqui hoc quoque pulchrius nihil


    esse
    ratio persuadef.

    annectendum
    Cura

    est, quod liis Quid? inquam.

    ullum in se retinet bonum, id expeti nullo modo potest. Coutraque etiam, * qufenatura bona non (10) sunt, tamen si esse videantur, quasi vera bona sint,
    appetuntur. Quo
    =

    multa, inquit, beatitudo contincre


    hsec
    c

    videalur,

    iit,

    uti

    summa,

    cardo, atque causa


    esse jure credatur.

    utrumne

    omnia unum

    veliiti

    corpus beatitu-

    expetendorum omnium, bonitas


    optari. Veluti
    si

    dinis quadam partium varietate conjungant, an sit eorum aliquid, quod beatitudinis substantiam com- C

    Cujus vera causa quid expetitur, id


    salutis

    maxime videtur

    causa qnispiam velit equitare,


    desiderat,

    ad hoc vei'o (13) coptera referantur? Vellem, inquam, id ipsarum|rerum commemoratioue patefaceres. Nonne, inquit, beatitudinem bnnum esse cenpleat,

    nou tam equitandi motum


    non
    illa

    quam

    salutis

    effeetum. Cuin igituromnia (15) boni gratia petantur

    potius

    quam bonum ipsum


    unum

    desideratur ab

    "
    ii

    Consectaria.

    INTERPRETATIO An hsec omnia


    '

    sint

    et

    unum

    an potius unum

    Consectarium.

    pluribus modis se habens.

    NOT ..
    summis
    set.
    '

    bonis,

    si

    adessent alterutrum

    alteri dees-

    Quge Kopiiu.v.-t/..] V. Pliilosophia more geometrise ex deraonstraiis qua^dam infert, quse Grascis KooirTu.r/.-cr. Latinis consectaria vocantur, sive etiam corollaria, quiEnam scilicet praHer debitum data, Normanis te repiquet.
    '

    sive membra, sua quaelibet seorsum idea cogitari possunt, sic a se invicem separari et separatim cooquepTadmodum constat de mente et servari possunt corpore, quae sunt liominispartes quin si bff^c prcedictaessent degeneremodorum,smequibusres, cujus
    : :

    Nam

    quoniam,

    etc-T

    Primum consectarium
    :

    est,

    homines adeptione beatitudinis fleri deos quod qui- q dem sic infertur. Est Deus natura; est Deus particineque sunt membra summi boni; neque etiam modi, patione. Deus natura, est res snmme perfecta unde sine quibusesse possit summuni tionum quandoquicum ex diclis non possit esse multiplex res sumnie dem siimmum bonum ex dictis nec partes habet, nec perfecta, idcirco Deus natura ita unicus est, ut non modo afficitur, quo possit carere; alioqui non esset possit esse multiplex. Deus vero partiezpah'o)ie dicitur absolute perfectum quarenecesse est, ut qui summo illa mens, quae cogitatione divinte simillima praedita bono fruitur, liic et voluptate, et claritate, et caeteris est sic ps. lxxxi Ego Di.vi dii estis et fitii excelsi ejusmodi fruatur. Imo neque divitiasneque alia ejusomnes. Sic II Petr. i Utpir hxcefficiamini divinx conmodi expetimus nisi qua videntur habere rationem sortes naturie. Xiquehoc modobeatifiuntdii quoniam summi ijoni, sive bealitudinis. * Quse natura bona non sunt.'] Quidquid ab horaine cogitatione divinffi simillima afficiuntur; quaquidem
    : :

    sunt, potest existere sicut corpuspotest existere siue quieto; potest etiam summuni bonum existere sinc praedictis, adeoque non sequeretur eum qui frueretiir summo bono, frui propterea prtedictis sed prsedicta
    :

    cogilatione diiflunt participatione : sicut justus,jiistitise, et sapiens, sapientix adeptione fit. ^ Atqui hoc quoque, etc.] Secundum consectarium est, hominem qui Dei adeptione beatu^, adeoijue Deus participatione est, divitiis, potentia, claritate et voluptale cumulari quod sic infertur. Si divitiae, potentia, et caetera id genus quaedam essent summi boni membra, haec possent ila a summo bono separari, ut suramum bonum esse possetsine illis utenim partes
    :

    expetitur, id aut reipsa aut specie sallem

    bonum
    est,

    est:

    unde aiunt philosophi nec bonum qua honum haberi, nec malum, qua malum amari.
    :

    odio

    ^ Cujus causa quid expetitur, etc.J Hoc est axioma, quod a philosophis solet sic exprimi Propter quod ununiquodque tale,illudmagis tale est qvod etiamsi in aliis forte causarum generibus fallere possit; in genere tamen flnis, in quo genere nunc adhibelur.
    ;

    constat.

    769

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^E
    A
    Quos

    LIB.

    111.

    omnibus. Sed propter qiiod ceetera optantur, beatitudinem esse concessimus quare sic quoque sola queeritur beatitudo. Ex quo " liquido apparet ipsius boni
    :

    falla.x ligat

    improbis catenis
    requies laborum,

    Terrenas habitans libido nientes.

    aS-l Hic

    erit vobis

    et

    beatitudinis

    unam

    atque

    eamdem

    esse substantiam.

    Hic portus placida

    manens

    quiete,

    Nihil video cur dissentire quispiam possit. Sed


    (20)

    Deum

    yeramque beatiludinem uuuoi alque ideni esse monsUavimus. Ita, inquam. ' Secure igitur concludere licet, Dei quoque in ipso bono, nec usquam alio,
    sitam esse substantiam,

    Hoc patens unum miseris asyium. Non qaidquid Tagus aureis arenis
    Donat, aut Hermus rutilante ripa,

    Aut Indus calido propinquus


    Illustrant aciem,

    orbi,

    Candidis miscens virides lapillos,


    *

    S8JS

    Argumentum.

    METRUM
    noii

    X.

    magisque caecos
    mentes,

    bationibus notionem, quod

    Pitilosophia invitat homines perturobcsecatos ad prsedictam surnmi boni

    In suas condunt animos tenebras.

    Hoc quidquid

    placet, excitalque

    hxc

    solum

    sit

    tenebrarum
    et

    expers, sed ipsa soiis luce prsestantior, quielis parens.

    plaoida;

    Inlimis tellus aluit cavernis.

    Sa&
    INTERPRETATIO.

    Splendor, quo regitur vigetque coelum,

    Huc omnes
    a

    pariter venite capti.

    Vitat obscuras animse ruinas.

    Evidenter.

    miscris.

    Nec Tagus suis arenis aureis, ncc Hermits suo


    nec Indus, vicinus
    regioni calidx
    :

    i Certo.

    littore rutilo,

    stiis

    Conveniie huc omnes decepti, quos Hbido mendax, occupans mentes terrestres, constringit vinculis crudehic statio fruens libus. Hic quies laborum erit vobis hoc unum refugium apertum tranquillitate perpetua
    : :

    gemmis candidis viridibusque illuminant mentes, quin eas magis obcsecatas involvunt in suam caliginem.
    Terra nutrivit in suis antris inferioribus hsec corpora, quse delectant commoventque animos. At vero lumen.

    NOT^.
    Carmen constans ex duplici genere versuum alternorum, quorum prior Phaleucus spondeum, dacty

    qui juxta

    Dorylaum Phrygiae civitatem

    ortus, Pacto-

    loque junctus Smyrnse campos

    lum, et tres coreos habet, posterior Sapphicus couisi reum, spondeum, dactylum, et duos coreos quod pro Sapphico, cujus erat alternare iu secundo versu, repetitur Phaleucus. Corrigere fuisset facillimum, sed id forte neglesit auctor, quod uterque versus endecasyllabus est. I. Huc.] Ad prsedictam summi boni notionem. 1. Omnes paritcr venite capti.l Pariter intelligi poC test juagi vel cum verbo venite, ut sigaificetur, con:

    irrigat, tandemque in Phocaicum sinum illatitur. Hic etiam aureas arenas trahere fertur: unde Virg. ii Georg., v. 137
    :

    Nec pulcher Ganges, atquc auro turbidus Hermus. 9. Aut Indus.] Indus fluvius Orientis, qui Indiam
    ab occasu definiens, ei nomen dedit hic autem fluvius, aut saltem tellus, cui nomen dedit, gemmis
    :

    abundat quamobrem Claudianus significaturus vestem gemmis contextam carm. 8, v. 584, canit
    :

    venite vel cum participio capti, ut significetur, similiter decepti: captus enim generatim is dicitur, qui in speciatim vero alterius potestate est ; unde captivus is est qui corpori suo morem gerens suis duciturperturbatioaibus. Virg. iv yEneid., v. 194
    ; : :

    Asperat Indus

    VelemeQta

    lapis.

    Gemma;
    caeruleoe,

    poi-ro alise sunt candidse, aliae virides, alice aliffi alterius coloris, pro varia luminis mo:

    dihcati ratione :unde Jnrfushicdicitur miscere virides


    tapillos candidis
    et

    RegQorum immemores

    turpique cupidine captos.

    Lucret.

    1.

    ii

    Hinc Ubido, quae merito dicitur fultax, perhibetur


    ligare mentes terrenas improhis catenis. Libido, iuquam, quEenihil estaliud quamcogitatio mentismotinus corporeis obsequentis.merito diciturfaWua;, quiamentem a Deo, qui est prima veritas primaque bonitas, ab-

    Interdum quodam seusu

    fit,

    uti

    ^ideatur

    luter coeruleum virides miscere smaragdos.

    If. Illustrant aciem.l Nempe mentis. fl. Magisque ccos.J Alludere videtur ad oculos, qui nimio auri, gemmaj, alteriusve corporis lucentis relucentisve splendore offunduntur, nec non inducta riucens in errorem vitiumque ducit. Eadem Iibido caligine aliquando excoecantur anrum enim et gemli.ijat mentes imprubis calenis ; quia mentem impedit, maj, quamvis multo splendore oculis videantur splenquominus hajc ad summi boni, quod naturaliter codere, mentis nihilominus aciem non ilfustrant, imo gnoscil. appetitque, adeptionem perveniat. At mentes, potius inducta perturbationum caligine mentem ita quas libido habitat, sive ut saHpius auctor noster loe.^caicant, ut hanc in obscura terrse, unde hajc corquod terreno corpori quitur, hebetat, sunt terrense quaobsequantur. 1. Cor. xv Primus homo de terra, ter- D pora eruta sunt, viscera condere videantur tenus mens horum amore capta nii nisi terram cogisecundus homo de coclo, cczlestis. Qualis terrenus tat. et qualis cmlestis, tales et cwrenus tales et terreni f3. Splendor.] Summum bonum, sive Deus, qui lestes. ad Heb. i dicitur Splendor glorix, et Sap. vm, canEvidens enim summi boni 4. Hic erit vobis etc. ] dor lucis seternx. notio, utpote principium cum veritatis tum virtutis,
    :

    mentera liberabit a procellis errorum, vitiorumque

    unde
    7.

    erit requies,partus, et

    asylum.

    fo. Quo regitur vigstque ccelum. Deus enim non solum corpora, sed mentes omnes creat, conservat
    ]

    arenis.] Tagus est fluvius Lusitaiu Celtiberis ortus, Lusitaniam dividit, et niffi" qui, ultra Ulyssiponem, Lishonne, in Oceanum prorumpit. Hic non secus ac Pactolus et Hermus aureas arenas

    Tagus aureis

    Speciatim vero cosluin viget regiturque motii, cujus Deus ita auctor est, ut hic non incipiat conlinueturque nisi statutis ab ipso Deo legibus.
    et regit.
    16. Vitat obscurus animx ruinas.] Mentis utpote immortalis nulla est ruiua, quoad rem spectat, sed duntaxat quoad modum, nimirun; cogitationem. Est autem cogitatio mentis ruina tum, cum mens a recta judicandi et eligendi norma recedens, in errorem et vitium labitur. Vitiam mentis nullum sine errore, error nullus siue obscuritate ; quamobrem ruina men-

    fertur volvere

    unde hic versus

    Auiifer est amnis Tagus, et Pactolus et Hermus.

    Juvenal.
    Qiiod Tagus etrutilaPactolus volvit arena.
    8.

    Aut Hermus.

    Hermus

    est iluvius

    Minoris Asise,

    771

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    772
    est,

    Hanc quisquis poterit notare lucem, Candidos Plicebi radios negabit.

    -^

    petenda
    screpant

    numerentur? Demonstratum

    inquam,

    nec dubitari ullo


    (o)

    modo

    potest. Quse igitur,


    ;

    cum

    di-

    "836 PROSA
    Argumentum.

    XI.

    Postquam

    Philobophia

    proposuit

    esse

    minime bona snnt coeperint, bona flunt nonne


    :

    cum

    vero unura

    haec ut

    quod omnia, suo quxque modo appetunt, cadem co)icludit rerum omnium (inem esse bonum. Assentior, inquam. Cuncta enim firmissimis nexa

    bonum

    esse

    unxim,

    unitatis fieri adeptione contingit? Ita,


    tur.

    bona sint, inquam, vide=


    .

    Sed omne quod

    bonum

    est,

    boni participatione
    ? Ita est

    bonum
    igitur

    esse concedis,

    an minime

    Oportet

    rationibusconstant.
    bis, si
    '

    Tum illa
    quid

    Quanti, inquit, Eestiraa-

    idem esse unum, atque bonum


    *

    simili ratione

    bonum ipsum
    :

    sit,

    agnoveris ?

    iDtiniti,

    concedas. 39'

    Eadera namque substantia est eo-

    inquam

    si

    quidem mibi

    pariter

    Deum
    "

    quoque, qui
    hoc verissi-

    bonum
    ma,

    est,

    oontinget agnoscere. Atqui


    ratione patefaciam,
    h

    (5) inquit,

    quae paulo ante conclusa sunt.

    maneant modo Manebunt, inquam.

    rum, quorum naturaliter non est diversus effectus. Negare, inquam, nequeo. ^ Nostine igitur, inquit, omne quod est, tani diu manere atque subsistere,

    quam

    diu

    sit

    unum

    sed interire atque dissolvi pari-

    Nonne,

    ter, atque unum esse destiterit? (o) Quonam modo? monstravimus ea quaj appetuntur a "* '" animalibus, inquit, cum in unum coeunt, ac pluribus, idcirco vera perfectaque ' bona non esse, b permanent anima corpusque, id animal vocatur. Cum a se invicem discreparent, cumque alteri

    inquit,

    quoniam

    abessetalterum, plenum,absolutumquebonumafFerre

    vero ha3c
    interire,

    unitas utriusque

    separatione

    dissolvitur,

    non posse
    in

    tum autem verum

    (10)

    bonum

    tieri,

    cum

    unum

    veluti

    tur, ut quffi sufficientia est,

    formam, atque efiicientiam colliguneadem sit potentia, revenisi vero unum, atque jucunditas sint, nihil habere, quo inter e.K:

    nec jam esse animal liquet. Ipsum quoque corpus cumin una forma, membrorum conjunctione, permanet, humana visitur species. At si distributae,
    segregatEeque (10) partes corporis distraxerint unitatem, desinit esse quod fuerat. Eoque

    rentia,

    claritas,

    atque idem omnia

    modo

    percur-

    INTERPRETATIO
    quo ccBltm gubernatur et viget, cavet lapsus caliginosos quiciinque valebit animadvertere hoc mentis quare lumen, ille negabit radios solis esse ieque puros.
    : : ^-

    Si

    memor prxteritorum,

    hsec concesseris.

    I'

    Hxc ita enint. Quod bonum est,

    id boniiate af[icitur.

    mTJE.
    tis ita

    clara proponuntur, ut explicatione nostra non indiut ab hac Lux eeterna Deus longius distare, hancque propterea vitare dicatur unde C geant. Moneo solum duplicem hio distinguendum esse appetitum jvoluntarium unum,alterum naturalem. Deus efficit, ut quos illuminat, hi ejusmodi ruinam Appetitus voluntarius est ipsa mentis cognoscentis etiam vitent. voluntas, cujus ita sumus conscii, docente ipso 17. Hanc quisqicis poterit notare lucem.] Deum qni nostrai mentis voluntatisque auctore, majorem ut est summura bonum. hujus intelligentiam a nullo homine accipere possi18. Candidos Phcebi radios Jiegabit.] Candor, color hinc sive corpora sive mus. Talis est ille appetitus, quo volumus esse est omnium luci simillimus beati talis estiste appetitus, quo, inquit nunc Philomentes eo majori candore aflici dicuntur, quo majori sophia, ssepe mortcm cogentibus causis quam natura perfunduntur luce sicut stella, scriptio, ipsa cogitadicitur modo magis, reformidat, mens humana amplectttur ; aut gignendi tio, Horatio, Ciceroni, Ovidio opus interdum coercet. Sed ait Philosopbia, se nunc raodo minus candida. Radiiautem solares, quantumnon de his voluntariis animx cognoscentis motibus travis lucidi videantur: tantum nihilominus iion lucent, ctare. quantum Deus, qui, Inde Tim. vi, luccm inhabitat Appetitus autem naturalis, est instinctus rei etiam inaccessibilem. ' insciae adipsius cuuservationem divinitus impre^sus. Bonum ipsum qiiid sit.] Bonum simpliciter, de Primum quidem hic appetitus dicitur instinctus est quo nunc agitur, est summura id sutliciat idixisse enim impulsio; et quajlibet impulsio recte dicitur semel pro toto isto capite. ^ instinctus eum instinctus dicatur ab instigando, hoc Monstravimus.] Prosa 9 hujuslibri. Bona non esse quoniam a se mvicem discreparent .] q ab instando ; quod qui instigat, hic instat et urget. Deindeidem appetitus est rei etiam inscise; quando(quo nomine intelI. Pliilosophia proponit, bonum quidem in oorporibus inaniraatis, in quibus nuUa ligitsumraura) esse unum hoc fere modo. Cum inter potest esse cognitio, locum habet. Pnetereahic appeunum et multa muUum excogitari possit mediuni, titusdivinitusimpressusest: non secusac voluntarius: necesse est ut summum bonum sit unum aut multiDeus enim movet omnia. Denique idem appetitus est plex. Atqui summura bonum non potest, esse multiidcirco enim probatum est divitias, potestaplex ad rei conservationem Dedit enim divina providensummi caetera ejusmodi non habere rationem tia, ut hio dicitur, creatis a se rebus hanc vel maxitemet mam manendi causam, ut qucad possunl, naturaliter boni, quia sunt m\ilta. * Eadem substantia est quorim naturaliter non est manere desiderent. IIoc appetitu, ut quodam naturx. principio animalia manere amant. Eodem semper apdiversus effectvs. ] Non judioamus de causa nisi per ejusdem eifeclus unde quorum nou videmus diverpetunt gignendi opus, quo solo mortalium rermi durat diuturnitas. Hoc appetitu acceptas escas sine cogitasos eftectus, nullum argumentum habemus, quo Judicemus haec esse res diversas. tione transigimus. Eodem, in somno spiritum ducimus Nostine igitur, omne quod est.] II. Philosophia nescientes. Hoc denique appelitu cuncta quas sunt, proponit, omnia, suo quEeque modo, summum bonum appetunt naturaliter constanliam permanendi,deoitant perniciem. Sio in ove, viso lupo, spiritus a cerebro appeLere, sio. Cum unum et bonum sint eadem substantia, quidquid appetit ununi, illud etiam appetat per nervos tluere soliti ad eas declinant ovis partes bonum necesse est. Atqui omnia a(ipetunt unum : quce ad fugam destinantur in formica vero, viso est siquidem appetnnt esse ut videre in animalibus, frumento, iidem spiritus deturbantur ad eas formioi.e in plantis, in corporibus inanimatis. Qu8e omnia tam partes, quse ad capiendara dispositse sunt.

    obscura

    est,

    ^*

    773
    renti caetera

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^
    procul dubio patebit subsistere
    est:

    LIB.

    III.

    774

    unum- A

    dissolvantur,

    resistunt. Qua; vero liquentia

    839 ut

    quodque,
    nit,

    dum unum

    cum

    vero

    unum

    esse desi-

    aer atque aqua, facile quidem dividentibus cedunt,


    sed cito in ea rursus a quibus sunt abscissa relabun-

    interire. Consideranti, inquam mihi plura, minime aliud videtur. Est ne igitur, inquit, quod in quantum naturaliter agat relicta subsistendi appe'',

    tentia,

    (13)

    venire

    ad interitum, corruptionemque

    desideret? Si animalia,

    inquam, considerem,

    quse

    habent aliquam volendi nolendique naturam, nihil


    invenio,

    quod

    '>,

    nullis extra cogentibus, adjiciat

    ma-

    nendi intentionem,

    Omne namque
    herbis,

    et ad interitum sponte animal tueri salutem laborat

    festinet.
    :

    vero omnem refugit sectionem. Neque nunc nos de voluntariis anima? cognoscentis motibus, sed de naturaliintentione tractamus. Sicuti[jest, quod exceptas (o) escas sine cogitatione transigimus, quod spiritura ducimus nescientes. Nam ne in in sommo auimalibus quidem manendi amor ex aniniaj voluntatibus, verum ex nature principiis venit. Nam stepe
    tur. Ignis
    '^

    morde

    raortem cogentibus causis,


    voluntas amplectitur
    :

    quam

    natura reformidat,

    tem vero perniciemque

    devitat.

    Sed

    S3S

    quid

    contraque illud quosolo mor-

    arboribusque, quid de inanimatis omnino consentiam rebus, prorsus dubito. Atqui non estquod de hoc possis'^ ambigere, cum herbas atque arbores intuearis primum sibi convenientibus innasci locis,
    ubi

    talium rerum durat diuturnitas, (10) gignendi opus, quod natura semper appetit, interdum coercet volunrj

    quantum earum natura


    (b) interire

    queat, cito exarescere.

    atque
    saxis

    nonpossint.

    Nam alise quidem


    steriles

    cam-

    pis, aUoe

    montibus oriuntur,
    in
    alia

    alias feruntpaludes, alice

    non ex animali raotione, enim Providentia creatis a se rebus hanc vel maximam manendi causam, ut quoadpossunt, naturaliter manere desiderent quare nihil est quod uUo modo queas
    tas.

    Adeo

    hEec sui

    '

    caritas

    sed ex naturali intentione procedit. Dedit

    liaerent,
    si

    aiiarum jfecundae sunt

    arenai,

    dubitare,
    ter

    cuncta, (iS) quas sunt, appetere naturali-

    permanendi, devitare perniciem. inquam, e nunc me indubitato cernere, quae dudum incerta videbantur. Quod autem, inquit, subsistere ac permanere appetit, id unum esse desitraliuut alimenta radicibus, ac per medullas robur, derat, hoc enim fsublato, ne esse quidem cuiquam corticemque diffundunt? Quid, quod moUissimum pemanebit. Verum est, inquam. Omnia igitur, inquit, (20) unum desiderant. Consensi. Sed unum quodque, sicuti medulla est, interiore semper sede reconditur, extra vero quadam ligni firmitate tegiidipsum monstravimus esse, quodbouum est. Itaquitur ultimus autem cortes adversum cceli intempedem. Cuncta igitur bonum petunt quod quidem ita riem, quasici mali patiens defensor opponitur? Jam C describas licet, ipsum bonum esse, quod desiderevero quanta est naturae diligentia, (15) ut cuncta setur ab omnibus. Nihil, inquam, verius excogitari mine multiplicato propagentur, quteomnianonmodo potest. Nam vei ad nihilum xuncta reteruntur, et uno, velati vertice destituta, (2b) sine rectore, fluitaad terapus manendi, verum generatim quoque, quasi in perpetuum permanendi, veluti quasdam machinas bunt, aut siquid est, ad quoduniversafestinent, id erit oraniumsummumbonorum. Et illa, Nimiura inquit, o esse quis nesciat? Ea etiam quEe inanimata esse creduntur, nonne quod suum est, qutequesimili ratione alumne, leelor ipsam enim * medise h veritatis nodesiderant? Cur enim flammas quidem sursum levitam mente fixisti sed in hoc patuit tibi, quod ignotas (20) vehit, terras vero deorsum pondus deprirait, rare te paulo ante dicebas. Quid? inquam. SiO Quis nisi quod haecsingulis loca, motionesque conveniunt? esset, inquit, ^ rerum omnium hnis? Id est enim quod quia Porro autem quod cuique consentaneum est, id profecto, quod desideratur ab omnibus unumquodque conservat sicuti ea quse sunt inimica bonum esse collegimus, oportet, rerum omnium licorrumpunt. Jam vero quai dura sint, ut lapides, nem bonum esse fateamur.
    quas
    transferre conetur,

    quispiam loca
    '

    constantiam

    quod convenit, et, Quid iie, dum manere possunt, [intereant, elaborat. dicam, quod omnes, velut interras ore (10) demerso,
    arescant. Sed dat cuique natura

    Contiteor,

    '

    adheerent

    tenacissime

    partibus

    suis,

    et,

    ne

    facile

    INTERPKETATIO.
    "

    Fugatasux conse7'vationis appetitione. Absque uUa causarum exteriorum vi atque


    Dubitare. Validius resistens.

    D
    violen-

    tia.
    c i
    "

    f Amor erga semetipsum. B Me :jam animadvertere tam evidenlur, ea de quibus antea dubitabam, ut de his non possim amplius dubi-

    tare.
    i>

    Manifestse.

    Respiramus.

    NOT/E.
    '

    Nihil verius.]

    Nam

    quem

    vel est a nihilo, vel est ab aliquo propterea veluti ad primum

    prajdictus naturalis appetitus summo rectore, ad


    est.
    :

    Servio. Virgil. ii vEneid., v. 333 Hic Priamus quanquam in media


    "

    mum
    ut
    -

    finem revocandus

    iste appetitus sit a nihilo potest esse uUius reicausa.

    principium et ultiAtqui lieri non'potest siquidem uihilum non


    :

    Rerum omnium
    :

    finis.] 111.

    jam morte tenetur. Philosophia concludit

    rerum omuium tinem esse bonuin et quidem sumtnum quia quod ab omnibus rebus desideralur id

    rerumomnium
    sicenim, interprete

    Medix

    veritatis.]

    Manifeste

    num

    linis est. Atqui ex diclis ab omnibus rebus desideratur.

    summum

    bo-

    AX. MANL. SEV. BOETII.

    776
    in

    41 METRUM
    Argdmentum.
    attentius,

    XI.

    342

    Longosque

    orbemcogatinflectensmotus,

    Philosophus,i7iquUPIiilosophia,unam mentem hiiic quippe lumen ingenitum, quod, magistro docente, summx etiam veritatis possit esse principium.
    consideret
    :

    Animumque

    doceat, quidquid estra molitur,


    :

    Suis retrusum possidere thesauris

    Dudum quod

    atra texit erroris nubes,

    Lucebit ipso perspicacius Phoebo.


    niente depulit lumen. 8-43 Obliviosam corpus invehens molem. Hieret profecto semen introrsum veri,
    extra se quserit

    Quisquis profunda mente vestigat verum,

    Non omne namque

    Cupitqne nullis

    ille

    deviis

    falli,

    Id se revolvat intimi

    lucem

    visus.

    INTERPRETATIO.
    alto animo, idemque optut decipi erroribus, hic revocet lumen interioris aspectus ad suam m%n\,e,m , et conoerlens cogitationum longam seriem disponat in circaitum, et instruat mentem habere reconditum in suis thesauris id omne, quod

    Qui inquirit verilatem

    nullis

    tum quodjam pridem caligo nigra : erroris velavit,id clarius ipso solefulgebit. corpus, quamvis machina oblivionis parens, non fugavit ex animo omnem lucem. Certe semen veritatis intus manet, quod diffunditur, agente magistro. Qnomodo enim in-

    Nam

    mjjE.
    * Quod iambicum. Carmen constans ex B intelligitur moliri verum, cum spretis suis cogitatiodicitur uno genere versuum, quorum quilibetsex pedes ha nibus, subjectam ipsis cogitationibus materiam conbet, stEpe imparibus locis spondeum,j)aribusiamb'im. siderat attentius quod quidem vitium non est: cum nostra cogitatio, utpote quae non est nihili, a rebus \. Quisquis.] Philosophus: nam philosophus, spe:

    nominis interpretatione, is appellatur qui tota mente vestigat verum, sapientiae studiosus. Nimirum inquit Tullius v Tusc, Phythagorae ingcnium et eloquentiam cum admiratus esset Leon,qusesivit ex eo, qua maxime arte confideret ? Itle artem quidem se scire nullamrespondit, sedessephtlosophum... raros esse quosdam, qui cwteris omnibus pro nihilo habitis, rerum
    ctata

    naturam studiose intuerentur, hos seappellare sapientix


    studiosos id est enim,philosophos.

    exterioribus pendeat, velut effectus a causa, nec vitiosum sit, cognoscendi effecti gratia, causam considerare. Verum cum plura essepossint in causa, quam in effeclo, nihil vero in effecto, quod non sit in causa, propterea mens humana, inveniendo veritatem, melius suas cogitationes, quani subjectam cogitationum materiam primum contemplabitur sicque in se, sive suis in thesauris cognoscet, se possidere, quod extra se reperire tentabat sic inveniet eviden:
    :

    Profunda ?ne(e.] Profundum dicitur primum I. quidem de corpore cujus porro fundus dimensioneni profundum pelagus dicimus. Deinde sic terminat
    : :

    tiam sive claram distinctamque cogitationem, qua inventa non solum atram nubem, hoc estignorantiam, erroris causam, fugabit, sed ipsum etiam errorem

    vitabit. Nimirum. vero propler quamdam similitudinem de ipsa mente, 9. JSon omne mente depidit lumen corpus.] Homo sic consilium vocatur cujus cogitatio penetrans est profuudum aQuintil., decl. 1. Q non est sola mens, neque solum corpus; sed compositio mentis et corporis in sese invicem agentium Verum sive veritas duplicis I. Vestigat verum]. hinc corpus sua in mentem actione innatum ipsius est generis, nempe res, et mudus. Res veraest extra, mentis lumen non exstinguit quidem sed olfundit. unde posterius hoc niodus verus est intra mentem Non exstinguit, inquam ut enimDeus, hujus luminis verum sive veritas deliniri potest cogitatio mentis naturalis auctor, constantissimus est, sic lumen ilrecte percipientis aut judicantis. Agitur autem hic lud tandiu, quandiu mens durabit, duraturum perde hoc posteriori vero; unde statim dicitur vers. 6 petuum est. At olfLindit ; Corpus enim quod corrumAnimum idsuis retrusum possidere thcsauris. pitur Sapientiae ix, aggravat animam, et terrena inharevolvat, etc.] Suam menlem inspiciat 3. In se bitatio deprimi sensum multa cogitantem hinc corpus mens enim luimana in liis quse naturali lumine co. : :

    gnoscenda sunt, nullum potestbabere judicium verum certumque (quod uuncdicitur verum investigandum)
    nisi

    nunc

    dicitur.

    aliud

    prfeeunte et regente evidentia quae nihil est quam coguitio clara et distiacta evidentia
    : :

    autem haec aou ante haberi potest, quam mens seipsam cognoverit unde illud, nosce teipsum, de quo

    jam
    4.

    locuti

    sumus. Longosque in orbem,

    etc.]

    Habeat cogitationem

    invehens molem.] Cujus propositionis explicandae duplex est modus aller Platonicus et fiilsus alter philosophicus et verus. Platonici quidem esistimarunt, omnes horainum mentes, anteguam hae cum corporibus conjungerentur, conditas fuisse, omnique doctriuarum genere instructas : sed propter aliquod suum crimen in corpora immissas
    10. Obliviosam
    :
    :

    cogitationis, ipsiusque secundn? cogitationis tertiam infelici poculo, cogitationem, et sic deinceps, ila ut liat veluti cir-

    hac enim solum ratione prajcici'Uus cogitationum pitatio et prtejudicium, duo veritatis inveniendse im:

    pedimenla,
    a.

    vilari possunt.

    Animumque
    est,

    soliusDei

    doceat.] Animum docere proprie a quo animus conditus conservatusque


    :

    primum informatur frequenti tamen meditatione mens humana suas cogitationes attentius cogitans, ipsum etiam animum eo putaturdncere, quod, niente
    id fugata caligine

    Deuminterrogante, Deoque eidem respondente, naturale lumen sicdilfundatur, ut qtiod ante latebat, animadverlatur. Inter alia autem mens nostra, atleuta hac suarum cogitationum meditalione, docetur, se in se possidere thesaurum, qucm extra se invenire lentabat unde additur 5 et 6. Quidqnid extra molitur suis retrusum possidere thesauris.] Molior dicitur a mole moles forte a
    veluti
    : :

    commercio omnia, vetuti hausto oblivionis oblitas fuisse, ita ut et corpus obliviouis causa, ct mens ipsa deinceps addiscens reminisci dicatur sed sententia hiBc falsa est cum mens huniana non prius creata, quam ipsius corporis formafuerit. Philosophi vero, saltem ii qui prKJudiciis non ducuntur, putant, nienleui humanam mter Deum, cujus ipsa est effectus, et corpus, cujus eadem est forma, mediara a Deo quidem statim ab ortu optimis informari cognitionibus aftectibusque desumuio bono, sed a corpore adversis cogitationibus ita turbari, his ut iile aut pellantur aut saltem obscurentur tamen. \\. Useret semen introrsum veri.] Seuien, illud di: :

    citur ex

    quo

    trorsum
    est aliud

    sive intra

    vectibus submovere quare quidquid majori sive corporis sive mentis virtute agimus, illud diciiter, mente insidias ; utro: sic corpore moliri mur que arceni dicimur moliri. Mens ergo extra se tum
    [jLOAXi-jefj,
    :

    judicium judicium bus quamobrem


    :

    veri, innostram mentem existens, nihil cogitatio, ex qua insila tit verum cogitatio autem illa est notio; siquidem verum non lit nisi ex pra-cuntibus notioui-

    insito aliquidlit:

    quare semen

    quam

    si

    non obstanle

    im|etu corporis,

    in mente nostra supersit semper aliqua notio sive idea, hseretprofecto semen introrsum veri : at ejusmodi

    uotio

    semper superest, ea saltem quam ab ortu

    divi-

    DE CONSOLATIONE PIllLOSOPniyE
    Quod
    excitatur ventilante doctrina,

    LIB.

    III.

    778

    ante

    Nam
    lo

    cur rogati sponte recta censetis,

    minime dubitandum putabas. Ne nunc quidem arbilror, inquam nec unquam dubitandum putabo,
    ;

    Ni mersus alto viveret fomes corde?

    (5)

    quibusque in hoc ralionibus "accedam, breviter


    ^

    SJ4 Quod si Platonis Musa personat verum Quod quisque discit, immemor recordatur.
    S-flS

    exponam.
    unus

    Mundus

    hic es

    tam

    diversis contrariisque

    partibus in unara
    esset qui

    formam minime

    convenisset, nisi
    ;

    PROSA

    XII.

    Argdmentum.

    Vhilosophia prxnotione Boetii ulens,

    BoeUum
    et

    vcluti

    memorem

    docet,

    Deum

    potentia

    mundum

    regere, ut omnia,

    tanta bonitate demplo pcc-

    quod nihil est, ad Deum, facto quodam circiiiiu, sponte convertantur, nec sit aliquid quod summo huic bono vel velit vel possit obsistere.
    cato,

    tam diversa conjungeret conjuncta vero naturarum ipsa diversitas, invicem discors, dissociarrt atque divelleret nisi unus esset qui quod nesnit, contineret. Non tam vero (10) certus naturaj ordo procederet, nec tam dispositos motus,
    ;

    locis,

    temporibus,

    efficienlia, spatiis,

    qualitatibus

    explicaret, nisi
    rietates

    unus

    esset qui

    has mutationum va-

    manens ipse disponeret. IIoc quidquid est, quo condita manent atque agitantur, usitato cunctis vocabulo Deum nomino. Tum illa, Cum hac, inquit, Primum, quodmemoriamcorporeacontagione,deliinc cum moeroris mole pressus, amisi. Tum illa, Si supe- B ita sentias, parvam (to) tibi restaret operam puto, concessa respicias, illud riora, inquit, ne quidem ut felicitatis compos, patriam sospes revisas sed longius (Sjaberit, quin recorderis, quod te dudum qu88 proposuimus, intueamur.* Nonne in beatitudine nescire confessus es. Quid?inquam. Quibus ait illa, sufficientiam numeravimus, Deumque beatitudinem gubernaculis mundus regatur. Memini, S^ inquam, ipsam esse concessimus ? Ita quidem. Et ad mundum me inscitiam meam fuisse confessum sed quid affe- igitur, inquit, regendum nullis extrinsecus adminiculis indigebit alioquin si quo egeat, plenam (20) ras, licet jam prospiciam, planius tamen ex te audire sufticientiam non habebit. Id, inquam, ita est necesdesidero. Mundum hunc, inquit, a Deo regi paulo
    ego,
    '

    Tum

    Platoni
    ^

    tior:

    nam me

    % inquam, vehementer assentiorum i>jam secundo commemoras.

    <^

    INTERPRETATIO.
    terrogati recte rosponderetis proprio marte, nisi fomes veritatis menti profundx insitus vigeret ? Quod si ilusa Platonis dicit verum : quod wmsquisque addiscit, hujus
    =

    6
    "

    Citato versu iS metri suporioris. lisec iterxim in meam memoriam revocas. Incolumis.

    reminiscitur ante oblitus.

    NOT/E
    nitos accepimus, ab eo
    et

    de eo quod

    est

    nirairum

    e.-.sdem raentes propter

    suum cum

    corpor;

    commer-

    Deo: hinc re?'wm judicium excitatur ventilante doctri- cium prseterits sua? dnctrinae oblilas fuisse, donec siio magistrorumque labore discentes antiquae na, quatenus, Magistro monente, naturale illud iumen antiquse suae sue eruditionis veluti memores recordareiitur. Primum instar ignis aura commoti, paulo longius diffunditur enim Omnium honestarum rerum sequibusdam etiam Christiauis placuit.ul Origeni sed Seneca ep. 9i: refutatur cum epist. Leonis 1 ad Turibium Asturimina unimi gcrunt, quse admonitione excitantur, non censem episcopum, tum concil. Bracharensi i, c. 6. aliter qaam scintilla flatu levi adjuta ignem suum Alterum vero a Boetio potuit approbari, quatenus explicat. mens humana in omni methodo semper a notioribus 13. Cur rogati, etc. ] Curquicunque litteris operam ad minus nota progreditur, ita ut qua^cunque notio noii dedislis, inlerrogali de iis quee vulgo vocautur recens habeatur, illa sil alicujus prajnotionis modus totum sit sua parte ut an majus an alteri axiomata, quemadtuodumqucelibetnovaappetitio priorissemper facicndum quod tibi fleri non vis ? recte responderetis? est appetitionis modus. Et certe cum cogitatio sit sic Socrates et Plato feruntur, pueros de malkemaipsa mentis humance vita, cumque mens eadem non ticis interrogasse, quibus pueri, ceu periti, rcspon: :
    :

    derint.

    in mente ipsa qusedam prseesset notio, quse sit velutifomes et matena hujus quod enim in mente ejus, qui veri rectique judicii cajcus natus est, nulla proesittalis colorum nolio sive idea, idcirco frustra ejusmodi csecum docebis frustraque interrogabis de coloribus, nunquam verum rectumqne de his feret judicium. Propterea logici omui methodo semper tieri progressum a docent, notioribus ad minus nota.
    14.

    Ni mersus,

    etc.

    Nisi

    putuerit creari nisi vitae particeps, consequens videtur mentem humanam a primo suo ortu prajdictis cogitationibus, generaliscilicet notione etappetitione summi boni, alfectam fiiisse.
    ^

    [Jorum commemoras.
    :

    Quasi dicat

    horum me-

    pliia

    musa.] Non approbat quidem Philososententiam Platonis, in hoc quod docuerit, mentes humanas conditas fuisse, antequam ha; conjunct fuerint oum corporibus siqiiidem id naturali lumine sed in hoc quod putacognosci non posse videtur verit, cognitionem philosophicam ita ab innata oriri, ut philosophica niliil aliud sit quam modus innatee,
    tb. Platonis
    : :

    moriam commemoras hac enim duntaxat lege verba recordationis grammaticis dicuntur genitivum regere. 3 Mundus hic. probat mundum a Deo ] I. Boelius regi hoc argumento, Cum contrariorum aut nullus, aut brevis, aut saltem iuffiquabilis esse debeat concursus, simundus sit perpetuus sequabilisque contrariorura concursus, ut revera est, necesse est ut mundus regatur a Deo, a quo illacontraria conjungantur, conjuncta contineantur, contentaque suis quaelibet
    donentur. " Noime in beatitudine. ] II. Philosophia utens prsnotione Boetii ipsum Boetium docet, bonitatem esse veluti clavum atquegubernaculum quo mundana machina regatur: sic autem videtur argumentari. Cum sumofticiis

    sive innata modificata : quemadmodum appetitio libera divitiarum, nihil aliud est quam modus necessariff"
    '

    appetitionis

    circabonum generatim. Propterea

    mum

    Platoni vehementcr assentior. ] PrEedicta Platonis sententia derecordatione in duobusversatur. Alterum est mentes humanas, antequani has corporibus jungerentur, fuisse conditas et rerum omnium doctriua praeditas : sicut Aristoteles ait ii de Gen. Alterum,

    bonum, utpote sibi sufficiens, alieno praesidio non indigeat ad aliquid molieudum, curaque Deus sit sumraum bonura, Deus aliense opis uon indigus, per se solura adeoque per suam bouitatem faciat necesse est, qiiod ab ipso gatur, ut regi fateris,
    lit.

    Si ergo

    mundus

    mundus a Deo redivina bonitate rega23

    tur necesse est.

    Patrol. LXIII.

    AN. MANL. SEV. BOETl


    solum cuncta disponit. Negari, A quod summo huic bono vel velit vel possit obsistere. Non, inquam, arbiti'or. Est igitur, inquit, summum inquam, nequit. Atqui Deus ipsum bonum esse monsfratus est. Memini, inquam. Per bonum igitur cunbonum, quod regit cuncta fortiter, suaviterque disponit f. Tum ego, Quam, inquam, me non modo ea, cla disponit si quidem per se regit omnia, quem bonum esse concessimus et bic est veluti quidem quse conolusa est, summa rationum, verum multo magishaec (Ib) ipsa verba s, quibus uteris, delectant, clavus atque gubernaculum, {2o) quo mundana machinastabilis atque incorrupta servatur. Vehementer ut tandem aliquando stultitiam magna latrantem sui assentior, inquam, et id te paulo ante dicturam, pudeat. Accepisti, inquit, ia fabulis lacessenteis ccetenui licet suspicione, prospesi. Credo, inquit jam lum ^ Gigantes sed illos quoque, uti condignum enimj ut arbitror, vigilantius ad cernenda vera ocufuit, benigna fortitudo deposuit. Sed visne raliones los ^ deducis sed quod dicam non minus ad ipsas invicem collidamus? forsitan ex hujusmodi conconflictatione tuendum patet. Quid ? inquam. S-iS' Cum Deus, pulohra qusedam veritatis scintilla inquit, omnia bonitatis clavo gubernare jure credaTuo, inquam, arbitratu. Deum, ing-fi! dissiliet. tur, eademque omnia, sicutidocui, ad bonumnaturali quit, esse omnium potentem nemo dubitaverit. Qui quidem, inquam, mente consistat, nullus prorintentione festinent, num dubitari potest, quin voluntarie regantur, seque ad disponentis c nutum, g sus ambigat. Qui vero est, inquit, omnium potens, nihil est quod ille non possit. Nihil, inquam. Num veluti convenientia, contemperataque rectori, sponte igilur Deus facera (5) malum potest? Miuime, innec bea(5) convertant ? Ita, inquam, necesse est tumregimen esse videretur siquidem detrectantium quara. ' Malum igitur, inquit, nihil est, cum id facere ille non possit, qui nihil non potest. Ludisne, injugum foret, non obtemperantium salus. Nihil est quam, me, ^ inextricabilem labyrinthum rationibus igitur, quod naturam servans, Deo d contraire conetexens, quo nunc quidem, qua egrediaris, introeas tur. Nihil, inquam. - Quid si conetur, ait, num tannunc vero qua introieris, egrediare an mirabilem dem proficiet quidquam adversus eum, quem <=:jure quemdam divinae simplicitatis orbem complicas? bealitudinis potentissimnm esse concessimus? (10) Prorsus, inquam, nihil valeret. Non estigitur aliquid (10) Elenim paulo ante a beatitudine incipiens, eam
    sariutn. Per se igitur
    : ;
    :

    i>

    i,

    '

    '

    '^

    INTERPRETATIO.
    Mentis. 6 Prospici potest.
    c

    s
    ii
    *

    Utpote sacri textus.


    Deturbavit.

    Voluntatem.

    ^ Adversari.
    ^ t

    Quia bealitudo est. Ut dicitur Sapientiaa

    li

    vni.

    Velut ex mutuo corporum duriorum attritu. Ut volueris. Omnipotentem. Hac de re nemo mente prseditus dubitabit.

    NOTyE
    '

    Cum Deus omnia

    bonitatis

    elavo.

    Ex

    pra?.dicta

    propositione infert Philosophia, omnia voluntarie et


    sfionte regi : quia quEecunque summobono sive bonitate reguntur, bcEC voluntarie et sponte reguntur : citm omnia ad bomim naturali intentione fesiinent. Sed

    Neve foret terris seciirior arduus aether Affectasse ferunt regnum cosleste Gigantes Altaque congestos struxisse ad sidera rnontes.
    si placet Claudiani Gigantomachiam cum notis doctissimi Pyrrhonis, qui ut in omnibus ingenuis artibus, sic in Poetica ita versatus est, ut de quacunque re nata tam stricta quam soluta oratione dicere

    Vide

    omnia summo bono sive bonitate regunlur: siquidem Deus, a quo omnia reguntur, et summum bonum sunt una eademque res.
    '

    semper

    Quid
    sit

    num

    Quin etiam quod summum bopotentissimum, quodque omnia summo bono


    si

    conetur.

    sit paratissimus ; dignissimus propterea, cui, ad usum serenissimi Delphini, cura explicandi Claudianifuerit commissa.
    * Malum nihil est. 111. Philosophia addit, malum ] nihil esse quod Deus, qui hic dicitur mens omnipotens, malum facere non possit. Scilicet philosophis distinguilur materia et forma mali. Materia est ipsa voluntas sive potius mens volens, quai certe aliquid

    reguntur

    reganlur, propterea omuia etiam summa potestate adeoque, ulnihil est quodvelit, nihil etiam
    :

    est qiiod possit obsistere

    Deo

    reclori, sive
    :

    summo
    :

    huic

    bono. Hinc illud SapienlicG viii Altingit afine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter quse verba nuuc retulit Philosophia, estque unica saori te.ttus aucloritas, quamin toto hoc opere adhibueiit disertis verbis. Nec mirum : Philosophia,enim lumine duntasat naturali nititur quanquam Boetium hccc SapientiiB, Verba deleclant, ut tandem aliquando stultitiam magna latrantem suipudeat: stultiti.ienim noninstar sapientiae, quidquid illa jactitet, atlingita fine ad finem fortiter et disponit omnia suaviter
    : :

    r.

    Fabulantur Gigantes homines fuisse ab irata tellure procreatos in deoruni perniciem; hinc eo usque crevisse feruntur, ut congestis montibus cffilum armis invadere tentaverint, Jovemque et supcros de suis sedibns deturbare. Sed addunt hos in campis Phlegrajis cum diis congressos pavtim Jovis fulmine, partim ApoUinis et Dianee telis confisos cecidisse, aliosque sub Mlnn monte, alios sub Mycoue nonnullos etiam et Lycopara insulis sepultos esse
    ^

    Gigantes

    est forma vero, uti loquuntur, estpriuaiw sive Jieg^ahoc est ipsa voluntas quatenus non tendit ad Deura, ad quem debet tendere. Nemo ergo, inquitS. Aug. 1. xn de Civ. Dei, cap. 7, quxrat efficientem causam malxvoluntatis. Nonenim est efficiens, sed deficiens : quia nec itla effectio est sed di^eclio, deficere namque ab eo quod siimme est, ad id quod minus est, hoc est incipere habere voluntatem malam. Causas porro defectionum istarum, ciim efficientes non sint, ut dixi, sed dcficientes, velle invenire, tate est ac si quispiam
    :

    velit
    ^

    viderc tenebras vel audire sileniium. Inextricabilem labyrinthum. J Labyrinthus locus est
    :

    tantis viarum arabagibus injlexus, ut altera alteram unde vocatur excipiente, ingressus egredi nescias inextricabilis, quod in eum si quis improperet, sine

    glomere

    lini

    exitum invenire nequeat. Similitudine

    in

    Ovid.

    Tartarum detrusos impietatis suse pceuas luero. I Metam.

    autem hino accepta, oratio aut qua;libet alia res, unde sese expedire sit difticillimum, vocari solet, ut nunc oratio philosophica vocatur, labyrinthus inextricabilis.

    DE CONSOLATIONE PIllLOSOPHI^

    LIB.

    III.

    782

    summum bonum
    sitam loquobare
    :

    esse dicebas,

    quam in summo Deo A ipsum quoque Deum summumesse


    :

    loquiraur, rebus oportere (lO)esse sermones.

    bonum, plenamque beatitudinem disserebas es quo neminem beatum fore, nisi qui pariter Deus esset, quasi munusculum dabas. Rursus ipsam boni for-

    S5 METRUM
    Argumentum.

    XII.

    mam,

    Dei ac beatitudinis (lo) loquebaris esse sub:

    ipsumque uniim id ipsum esse bonum dicebas, quod ab omni reriim natura peteretur Deuni quoque bonitalis gubernaculis universitatem regere
    stantiam
    :

    primiim habes summi boni notitiam felix, inquit Philosophia, hanc infelix amittis, inspecta terra siout Orpheus, conversis ad inferos .hminibus, conjugem carmine emptamperdiJit.
    :

    Quam

    Felix, qui potuit boni

    Fontem

    visere lucidum

    disputabas, volenliaque cuncta

    parere, nec

    uUam
    S

    Felix, qui potuit gravis

    mali esse

    naturam
    t

    atque bcec nuUis extrinsecus

    Terrse solvere vincula.

    sumptis, sedaltero

    ex altero fidera traliente, insitis,

    S5I Quondam
    Postquam

    funera conjugis

    domesticisque probationibus S-BS> explicabas.


    illa,

    Tum

    Vates Threicius gemens,


    flebilibus

    Minime,jnquit, ludimus; remque


    Dei munere,
    est

    ximam

    omnium maquem dudum deprecabamur,


    divinae

    modis

    Silvas currere mobiles,

    forma substantife, ut neque in externa dilabatur, nec in se esternum aliquid ipsa suscipiat; sed, sicut de ea Parmenides (i5)
    ait
    :

    exegimus. Ea

    enim

    Amnes

    stare coegerat,

    10 Junxitque intrepidum latus


    Saevis cerva leonibus,

    '

    ria-JToSsv

    eJz^jx.^ou

    <7yto;

    vjaXiyy.wj Sy/M,
    se

    immobiiem ipsa conservat. Quodsi rationes quoque uon extra petitas, sed intra rei, quam tractabamus, ambitum coUocatas agitavimus, nibil est quod admirere, cum
    rerum orbem mobilem
    rotat,

    dum

    Necvisum timuit lepus Jam cantu placidum canem,

    Cum
    13

    flagrantior intima

    Fervor pectoris ureret,

    Nec qui cuncla subegerant,


    Mulcerent

    Platone

    _d

    sanciente didiceris, cognatos,

    de

    quibus

    dominum modi,

    INTERPRETATIO.
    a b
    "

    Obedire.

    Alterum probante. Divinum numen est similo moli

    sphserse

    undique

    rotundse. i In Timceo, ubi serraones,

    rum

    nuntii

    et

    inquit, iis rebus, quainterpretes sunt, cognatione atque

    Ille est felix qui potuit videre fontem luminosum boni, felixdem qui poluit se expedire a laqueis corporis ponderosi. Olim Orpheus, poeta Thracius, deflens mortem suae uxoris, postquam carmine tristi coegit arbores motas currcre, el flumina stare immota; post-

    quam

    affinitate

    quadam conveniant.

    C suum impavidum, neque

    eodemcarmineceruasoctatjzi leonibus diris latus lepus metuit canem aspectum.

    NOT^.
    ' nvro9v, etc.] Hoc est, divinum numen est simile molisphxrx undique rotundx; ut sicut huic spheree, sic Deo nihil possit addi vel detrahi, illsesa ejus na-

    tura, et idea.
    * Quod dicitur Glyconium. Carmen constans ex uno genere versuum, quorum quilibet spondeum et duos dactylos habet. et2. Felix qui potuit boni fontem visere lucidum.] 1

    Id est, Deum. Primum enim Deus .est fons boni quandoquidem ex dictis Deus est summum bonum. Deinde fons ille boni Deus, est lucidus sive lumen emittens Deus enim noa cognoscitur nisi lumine, quod Deus ipse menti cognoscenti dederit. Postremo
    : :

    curio acceptam ita suaviter impellebat, Ulius ut cantus silvaset saxamovere;fluminum cursum inhibere; ferasque reddere mitiores dictus fuerit. Euridicen habuit uxorem, que cum Aristaeum illius amore captum per aviafugeret, serpentis morsu lsa interiit, quod maritus wgerrime ferens inferos adiit, infernosque tyrannos suo carmine ita demulsit, ut illi uxorem reddiderint, ea tamen lege, ut Orpheus non prius iritueretur usorem, quani ad superos rediislegeni cum Orpheus nimio amore correobservasset, Euridice iteruni mortua ad nunc eleganter describitur sed a Virgilio prius descripta fuerat iv Georg., v. 434 et seqq. Hic Orpheus dicitur suis carminibus vicisse primum corpora, deinde mentes corpora quidem
    sent
    :

    quam

    ptus

    non

    mferos

    rediit. Ha^.cfabula

    felix est, qui notione Dei prasditus est quia notio iila Dei aut felicitas est aut salteni origo cujuscunque
    :

    tam inanimata, quorum quietem motu, et motuni quiete mutavit, quamanimata, nimirum bestias, quistanter adha^rentis D bus ut crudelibus mansuetudinem, sic timidis inspiunde generositatem mentes vero infernas. ravit 3 et 4. Felix quipotuit gravis terrx solverevincuhr] Id est corporis humani. Primum enim corpus buma16. ISec qui cuncta subegerant, mutcerent dominum num terra est, quod ex terratanquam ex sua materia modi.] Hoc est carinina qute omnia vicerant, nou factum fuerit, Eccli. x, Quid superbit tcrra et cinis? vincebant ipsum Orphoum horum carminum auctoDeiude idemcorpus est (/raue, quodsuo pondere raenrem sive quia major erat illius dolor, sive etiani tem ad imadepriraat, Sapientiae is, Corpus quod corquia, ut loquunturphiloMplii Ab assuetis non fitpas rumpitur, aggravat animam. Praeterea sua sunt corsio. Scilicet nullum corpus sentimus, nisi quatenus poris istius vincula, quibus mentem conslringat, videhoc, organum sensiferum, vel potius quasdam hujus licet perturbationes, ad Roman. vii,. Jnfelix homo, orgaui particulas movet. Corpora autera, qua; rarius quis me liberabit de corpore mortis hujus? Denique sensui objiciuntur, hanc pr&dictoorgano mutationem
    cogitationis, in qua felicitas versari possit cum felicitas sit cogitatio mentis Deo sive summo bono con: :

    vincula sulverit : siquiin qua felicitas versatur, bis vinculis veluti totidem contrariis impeditur, Sapientiae ix: Terrenainhabitatio deprimit sensummulta
    cogitantem. 6. Vaies Threicius.] Orpheus Thrax. Hic Apollinis et Calliopes filius, lyram a patre ApoUine, aut aMer-

    nemo ante felis, quam hcec dem praedicta Dei cogitatio,

    inferre possunt

    quK vero sensui sunt obvia, baec organi ejusdem particulas a primo concursu, eo omui quo potuerunt, modo ita mutavere, ut solas resistentes, quarum ope nequaquain senlimus, particulas reliquetint hinc nativum cordis nostri calorem, nostrique corporis, imo et vestis consuetaepond'JS sensu non percipimus.
    :

    783

    AN. IJANL. SEV. BOETII.

    S53
    20
    Illic

    Immiteis superos querens,

    30 Captus carmine janitor.

    Infernas adiit domos.

    Que sontes agitant metu


    Ultrices scelerum dese

    blanda sonantibus Chordis carmina temperans,

    Jam

    moestae lacrymis madent.

    Quidquid prsecipuis deaj


    Matris fontibus hauserat,

    Non Ixionium

    caput

    3S Velox prrecipitat rota,

    2S

    Quod luctus dabat impotens, Quod luctum geminans amor,


    Deflet, Tffinara

    Etlongasite perditus
    Spernit fluminajTantalus,

    commovens, Et dulci veniam prece S53 Umbrarum dominos rogat.

    Vultur

    dum

    satur est modis,

    Non
    40

    traxit Tityi jecur.

    354

    Tandem, vincimur,
    ait

    arbiter

    Stupet tergeminus novo

    Umbrarum miserans
    INTERPRETATIO.

    tunc placatum eodem carmine, cum flamma amoris ardentior consumeret interiora prsecordia hujus vatis, nec carmina, quse vicerant omnia, pacarent auctorem suum hic, questus superos crudeles, penetravitsedes infernas. Illic componens cantus suos cum fidibus cithara? blandse sonantibus promit gemens quidquid hauserat ex fontibus prsestantibus divinse Calliopes suae matris, et quidquid dolor effrenatus amorque dolorem duplicans suppeditabat, excitans aditum inferorum, oratuque sua-

    Tum Cerberus ostiarius triceps, captus cantu inaudiio admiralur. Dese vindices criminum, quss timore concutiunt nocentes, t7-isles hurnent fletibus. Rota prseceps non rapitcaput Ixionis, Tantalusque siti longa confectus temnit aqiias. Vultur carmine satiatus nonlaniavit jecur Tityi. Denique tyrannusinferorum misertus dixit superamur: damus marito sociam uxorem acquisitam suo cantu :
    vi poscit veniainaprincipibus tenebrarum.
    :

    at conditio restringat

    munera

    ?ie

    scilicet ijceaf illic07i-

    notj:.
    Immites superos querens infernas adiit domos. Poetaa ponunt duplex genus deorum, superos cilicet et inferos, quorum si priores videant inesorabiles, ad posteriores confugiunt. Virg. vu Maeid. V. 3i2 : Flectere si uequeo superos, Aoheronta movebo.
    18
    et
    19.

    dam

    estPeloponnesi promontorium, quo Messeniacus

    a Laconico sinu dividitiir. Hic non solum urbs et siniis, sed antrumetiam, quod aditum inferorum fabulantur, hoc eodem nomine donantur. Unde Virg. iv Georg., V. 467, de ipso Orpheo locutus canit
    :

    sed ad majorem sequentium inita finxit hic vates telligenliam, necesse est novisse quomodo inferi describantur a poetis sic autem describuntura Virgilio, VI ^n., v. 273, \ ante ipsum inferorum vestibulum et in primo aditu luctus et curce vindices jacent, hatitantqne morbi, senectus, meUis, fames, egestas, mors, labor, somnus frater mortis, mala mentis gaudia, bellum, furite et discordia; 2 iu medio eorumdem vestibulo ulmus magna et umbrosa explicat ramos et frondes, sub quibus inauia sunt somnia; 3" ad portas eorumdem stabulant Centauri, Scyllce biformes, Briareus Ci;ntum manibus instructus, Hydra Lernae bellua, Chimaera ignivoma, Gorgones, Harpyse, et umbra tricorporis Geryonis; i" inde incipit
    :
    :

    Taeuarias etiam fauces, alta ostia Ditis, Et caliganlem nigra formidine lucum lugressus, Manesque adiit, regemque tremendum is'esciaqi.ie liumanis precibus mansuescere corda.

    28. Unibrarum. dominos.] Principes inferorum : sive quia hic nihil est luminis, sive etiam quia dominantur mentibus defunctis, quae non raro dicuntur umbrse.

    29. Tergeminus janitor.] Cerberus canis, qui, inquit Metam., prsegrandis trijugo et satis I. VI amplo capite prseditus, et ante ipsum limen et atra atria TProserpinx semper excubans servat vacuam Ditis do-

    Apuleius,

    mum.
    32. Vltriccs scelerum dex.] Vulgo Eumenides, zaT' quod niinime benevolae sint euurjv?; enim bencvolum significat sic Parcse vocantur, quod minime parcant. 33. Jam mccstse lacrymis maient.] Usque adeo magna est vis carminum Orpbei; utpote quibus Eumenides flecti nescife, tanta commiseratione commoventur, utillis plurimae lacrynice manare videantur sic Tantalus famis sitisque sic sistitur Ixionis rota oblitus nec poma carpere, nec aquas potare curat : sic vulturnon vellicat jecur Tityi.
    i-jTifpv.Tfj,
    :

    iter ad Acherontem tluvium, qui in Cocytum arenas exonerat has tluminum aquas servat vector Charon, senex quidem, sed crudus adhuc, qui reliclis inhumatis, sepultos transportat; 5 trans fluvmm canis est Ificeps, dictus Cerberus quasi zocaSopo?, ca)'nivorus; 6 imdique occurrunt qui dignas criminibus poenas luunt ut Tityus, qui quod Latonae vim parasset, ab Apolline sagittis interfectus, et ab vulture, Ixion, qui ob renatis fihris, aeternum corroditur tentatam Junonis pudicitiam, rotaealligatus perpetuo convertitur Pirithous, qui quod Proserpinam ex inferis rapere vohierit, tum timore saxi imminentis, cum tame mediis in epulis conficitur Sisyphus, qui latrociniis infamis saxum ingens volvit, etc. 20. Blanda sonantibus.] Blanda sonans dicitur; sicut a Virgil. ix ALn., v. 129, dicitur rauca sonans, iutelligendo negotia, niodo loquendi auctoribus, sed praesertim poetis usitato; y ocalav ellipsis. 22. Fraecipuis dex malris fontibus.] Calliopes, quae habetur, 1" dea, 2" mater Orphei, 3 regiua musarum quibusfontes Castalii sunt sacri. 24. Luctus impotens.] Quod mentem impotenteni reddat sic Ixtitia a Cicerone, v. Tusc, vocatur impotens. 2(3. Txnara commovens.] Aditum inferorum : nam
    : :

    "

    34.

    Non Ixionum
    :

    caput.]

    De

    Ixionis supplicio

    jam

    diximus. Ovidius
    36. Site.]
    ait

    Volvitur Ixion et se sequiturque fugitque.

    Pro
    :

    mare

    vates
    :

    xeiit iite

    quanquam

    siti sicut dicitur mare pro mari : dubito utrum alius Latine sciens dilegatur vespere elvesperi; tem:

    igneeiignim ablativo. pore et tempori; luce e\,luci 37. Tantcdus.] Tantalus Agamemuouis et Menelai, qui propterea Tantatidse dicuntur, avus, quod inquiunt, filium membratim discerptum diis manducandum apposuerit, propositis pomis aquisque sibi inaccessis, fame sitique perpetuis crucialur. 40. Arbiter umbrarum.] Pluto. Saturnus enim ex
    :

    Ope coDJuge
    nuin
    Jovi
    et
    cceli,

    tres habuitfllios, nempe Jovem, NeptuPlutonem, qui mundi impenum partiti sunt, Neptuno maris, Plutoni inferoruui impe-

    Txnarus, vei Txnarum, unde plural. Txnara, quod-

    rium

    obtiait.

    DE CONSOLA.TIONE PHILOSOPIII^
    Donamus cornitem
    viro
    :

    LIB. IV.

    Vidit, perdidit, occidit.

    Emptam carmine conjugem


    Sed lex dona coerceat,
    4b Ne, dumTartara
    liquerit,

    Vos ha^.c fabularespicit, Quicunquein superum diem

    Meutem ducere
    5d

    qua>ritis.

    lumina flecterc. Quis legem det amantibus? Major lex amor est sjbi. Heu! noctis propo terminos
    Fas
    sit

    Nam

    qui tartareum in specus

    Victus lumina flexerit, Quidquid prajcipuum trahit,


    Perdit,

    dum

    videtinferos.

    50 Orpheus Euridicen

    suam

    INTERPRETATIO.
    postquam egressus fuerit es inferis.Quis imponat legem amantibus? amor ipse sibi est major lex. Heu! nonprocul a finibus umbrarum Orpheus vix
    vertere oculos,
    attollere

    animum ad Denm supreinum lumen : quieunque enim fatiscens converlerit ooulos ad infernas saveramittit

    respexit suam uxorem Euridicen, exstinctam. \Hsec fabula spectat vos,

    cum

    illam amisit

    nas, hic dum respicit loca inferna, habet prsecipuum cogitationis.

    quidquid

    quicunque

    vuhis

    miJE.
    44. Lex donacoerceat.} Princeps tenebrarum nihil voluptatis concedit, uisi sub conditionibus, quse aut nou possunt, aut non debent-impleri. Sic Matth. iv Christo ostendit omnia reyna mundi et gloriam eorum, et dixit : Rasc omnia tibi dabo si cadens adoraveris,

    B propterea ardentius mens adhairet


    hinc Horatius
    :

    hinc in sacro textufrequentessuutparaJute apologis similes 1. i Satyr., sat. 1


    : :

    %5S

    me.

    Vos hxc fabula respicit.] Fabula est exemplum fictum ad persuadendam veritatem propterea, auctore Varrone, theologia antiquis, alia erat pbysica, aiia fabulosa illa naturalibus, hsec commentitiis effectis, quod de diis credendum videbatur, persuadebat. Nimirum quanto obscurior et inventu difticiiior veritas his velata, tanto magis inventa placet, huicque
    d2.
    : :

    Tantalus a labris sitiens fugientia captat Flumina. Quid rides? imutato nomine de te Fabula narratur cougestis undique saccis Indormis inhians, et tanquam parcere sacris Cogeris, aut pictis tanquam gaudere tabellis.
    :

    Ut ergo Orpheus,

    dum

    inferos respicit, perdit conju-

    gem, qua empta videbatur felix; sic prajcipiti rerum caducarum cogitatione, ipsasummi boni cogitatio aut
    exstingHilur, aut exstinctse similis obscuratur.

    LIBER QUARTUS.
    Argumentum.

    Boetium

    6 PUOSA PRIMA.
    mirantem, quod Deo

    divina,

    tum
    si

    tuis rationibus invicta

    patuerunt
    oblita,

    eaque
    ta-

    mun-

    mihi, et

    ob

    injurise

    dolorem nuper

    non

    regente non solum mala sint et impunita, sed virfns etprmmiis careat, et sceleratorum pedibus subjecta catcetur, docet Philosophia, nec vitia sine poenis, nec virtutem sine prsemio esse.

    dum

    men

    antehac prorsus ignorata

    dixisti.

    Sed ea ipsa

    est vel

    maxima

    nostri (3) causa mceroris,


    existat, vel

    rerum bonus rector

    Haec

    cum

    Philosophia,

    dignitate vultus, et oris

    possint, velimpunita praetereant.

    quod cum omnino mala Quodsolumquanta


    esse

    gravitate servata, leniter suaviterque cecinisset,

    tum

    dignum

    sit

    admiratione, profecto consideras. At huic


    :

    ego,

    nondum

    "penitusinsitimoBroribusoblituSjinten-

    aliud majus adjungitur

    nam imperante

    florenteque

    tionem dicere adhuc aliquid parantis t abrupi. 853' Et 0, inquam, ^ veri pr.Tvia luminis , quoa usque adhuc tua fudit oratio, d cum sui ^ speculatione
    Interius.

    nequitia,

    virtus

    non solum. prEemiis


    luit.

    caret,

    verum
    in
    ^

    etiam sceleratorum pedibus suljjecta calcalur, et

    locum

    (tO)

    facinorum supplicia

    Quce

    fleri

    in

    INTERPRETATIO.
    a c

    Philosophia.

    i Interpellavi.

    Et clara

    et cerl

    miM.
    Diynitate vultus et oris gravitate servata. Cum suassigniflcaturus cogitationes, nonmodo lingua, sed eliam oculis, fronte, nutu, gestu, cseterisque ejusmodi sic loqualur, ut pro diversis borum omnium modis diversas el loquenlis sui signiflcet, et audientis alterius excitet cugitationes propterea

    enimhomo

    hic appellari illud, quo mens sperat, ruptis ipsius corporis nexibus, aliquando frui hoc enim lumen luraine piiilosophico prasvenitur.
    :

    Speculatione.] Speculatio, detur.


    '
    ^

    vox minus Latina

    vi-

    Philosophia humanam formamindutaaptis illis signis veritatem felicius persuadet, iu quo differt a musis poeticis, quas supra vocavit meretriculas usque in exitium dulces, qnajque quod alio vultu loquantur, alias etiam commovent in auditoribus cogitationes. ^ Veri prxvia luminis.] Phitosophia, quee quod sit cognitio clara et distincta adeoque errori non obnoxia, ipsa veruin lumen est; sed quod attendenti lumenluminissit origo, proptereaeadem Philosoj)hia dicitur veri luminis prsevia. Nisi dicas, verum lumen

    causa mceroi'is.] Ut summa auimi laetitia perfunditur ille, qui ex quibusdam principiispositis, couclusiones, quas aliunde scit esse verissinias, improvisocolligit; sic tristitiaaflicitur, quid quod experieiitia probatur, cum suisnon potest conciliare principiis utenira prius a lumiue, quod amaraus sic posterius a tenebris, quas odio habemus, orilur. ^ In rcgno saientis.] Si Deus non sciret omnia; autsiscieus, nonpossetomnia; aut sisciensetpotens, sola bonanon veliet, nihilniirum, quod mala essent haec enim aut scientiam praeterire, aut potentiam suISostri
    : ; :

    787

    AN. MANL. SEV. BOETII

    regno scientis omnia, polentis omnia, sed bona tantummodo volentis Dei, nemo satis potest nec admirari,

    tudinis

    me

    dudum monstrante

    sita sit agnovisti, decursis

    vidisti, quo etiani omnibus, quae prcBmittere


    >=

    nec conqueri.
    stuporis,

    Tum

    illa% |Et

    '

    esset, inquit, insi,

    finiti b

    omnibusque
    vilia

    horribilius monstris,

    uti tu esistimas, in tanti veluti patrisfamilias

    dispo-

    necessarium puto, < viam tibi, quae te domum revehat, ostendam.^ Pennas (10) etiam tuae menti, quibus se in altum tollere possit, affigam, ut perturbatione depulsa,
    ^

    sitissima

    domo,
    :

    vasa

    colerentur, (lo)pretiosa

    sospes

    in patriam,

    '

    meo

    ductu,

    sordescerent

    sed

    non

    ita est.
    <=

    35S Nam

    si

    ea quaj

    mea

    semita, meis vehiculis revertaris.

    paulo
    '

    ante

    conclusa

    sunt,

    inconvulsa servantur,

    359 METRUM* PRIMUM.


    Argcmentum.
    hiimana

    nunc reguo loquimur, auctore cognosces, semper quidem potentes bojos esse, malos vero nec siue prena abjectos semper atque imbecilles
    ipso, de cujus
    ;

    Deum;quo

    omnes creatns transcendens pcrvenit ad cognito, conversa ad terras hic videt etiam principes exsulare.

    Me juvante, inquit Philosophia,

    mens

    unquam
    bonis

    esse vilia, nec

    sine

    prremio

    virtutes;

    (5)

    felicia,

    malis semper infortunata contingere,

    Sunt etenim pennae volucres mihi, Qua; celsa conscendant poli


    :

    multaque
    liditate

    id genus, quEE sopitis querelis firma te so-

    Quas

    sibi

    cum

    velox

    mens

    induit,

    corroborent. Et quoniam verae

    formam beati-

    2ffi Terras perosa despicit.

    INTERPRETATIO.
    a
    i>
    "^

    Philosophia.

    Summs admirationis. Constent.


    Jam. Inpatriam
    ccelestem.

    ^
    ^

    Nam ego habeo alas celeres, quse ascendant loca sublimia cceli, quas ubi niens prompta sociavit sibi, heec cdio habens terras, eas contemnit ; transcendit orbem aeris vasti; cernit nubes post se ; et transgreditur fastigium ignis, qui calet motu rapido letheris; quoadusque
    versus heroici pedes habet posterior iambicus quatuor pariter pedes, sa^pe locis imparibus spondeos, paribus iambos. i.Siintpennse mihi.] Penna?., sunt avium partes, quibus aves in aera subvecta; sua repetunt loca unde propter quamdam similitudinem pennse tribuuntur ejusmodi corporibus, sagitlis, navibus, et cffiteris quee ffiquatis veluti ponderibus rectius moventur. Sic ergo claraB distincteeque notiones, dicuntur philosophicffi penns., quod his veluti librata Philosophia rectius a terris ad coelum, es quo orta est, regre; :

    perare, at voluntatem divinam consequi viderentur; sed quod Deus nec ignarus, nec impotens mala, quee odio habet, permittat, hoc mirum. ' Zsset infiniti stuporis. Stupor est vehemens admiratio, qua qui afflcitur, hic spiritibus cohibitis, voce motuque omni, instar stipitis vel trunci privatur. Virgil.
    ii

    JEn., v.

    774

    Obstupui steternntque comaj

    et vo;x
    :

    faucibus haesit.

    Cui favet interpretatio nominis


    :

    pere a stipes videtur dici Uoratii, Terentii, aliorumque libris legebatur stipet,
    et obstipuit
    ^

    stupor enim et stuunde in antiquis Virgilii

    (jiatur

    Sed non

    ita est.]
    est.

    Nam

    suo prcemio, nec vitium


    diclis
    '

    virtus nunquam est sine sine suo supplicio, sieut ex

    manifestum

    quare ut \. VoZucm.] Yolucer a volalu dicitur Yolatus motus est velos, sic volucer idem est, quod vcloxii\e celer quomodo TuUius pro Planco nihil
    :
    :

    Ipso, de cujus

    rcgno loquimur, auctore.] Deo do-

    cente : tum autem Deus hominem docet, cum mente pracjudiciis esuta ipsaj duutaxat mentis cogitationes attentius considerantur; quod ut solus Deus tunc interrogatur, sic solus menti interroganti respondeat.
    * Viam revehat ostendam.] tibi qux te domum Homini cognoscenti suum ultimum iinem, nihil siiperest quam ut cognoscat modum, quo adejusmodi

    tam volucre, inquit, quam maledictum : nihil facilius emiltitur ; nihilcertius excipitur; nihil latiusdissipatur. Virg, Ma. v, v. 242 :

    Ad terram

    lUa noto citius volucrique sagitta fugit, et portu se condidit alto.

    Cum
    illis

    igitur praedictae Philosophiae cogitationes celeres sint, ut vel celerrimus corporis motus

    tam

    cum

    Quxrite primum finem pervenire possit Matlh. vi regnum Dei et justitiam ejus. Quare cum Philosophia jam docuerit ultimum hominis finem, instituti ejus
    :
    :

    ratio postulat, ut de modo hujus tinis consequendi quod nunc vocatur via, quse domumrevehat : traclet
    :

    propterea promittit pennas. Pennas affigam.] Cogitationes

    quibus hinc contraria fugare, inde vero ad veritatem ipsam pervenire poterit. Sospes enim diSospes.] Salvus et incolumis citur, cui vires sint quolibet meandi et remeandi.
    videlicet,

    mens bene utatur, eadem quidem prsejudicia veritati


    si
    '^

    his veluti pennis,

    ' Meo Philoductu, mea semita, nieis vehiculis.] sophica cognitio recte dicitur dux, semita et vehiculum, quibus homo sospes ad Deum, unde egressus fuit, regrediatur. Est quidem dux, quia hac utpote iDgenita prceeunle mens ad judicandum ducitur. Est semita, quia sicut in ea clare et distincte comprehensum, sic judicandum. Esi vehiculum, quia hac mens

    veluti constricta ita rapitur, ut penes contrarium seutire. Propterea eadem nunc canit.
    *

    eam non

    sit

    Philosophia

    Carmen constans ex duplici genere versuum alternorum, quorum prior dactylicus quatuor primos

    coUatus, tardissimus sit, propterea non immerito dicuntur pennse volucres. 2. Celsa poli.] Celsa poli nunc dicuntur, sicut a Virgilio convexa ccili;ah Horatio acutabeHi;a. Lucretio aperta cccli, serena coili, abdita terrm, inteliigendo loca sive spatia. Penuce autem philosophicae, in boc omnibus avium pennis fortiores, ad summum usque cosli verticem, quatenus hic a Philosophia cognoscitm-^ pertiugunt. 3. Velox mens induit.] Mens quidem humana velos quia quo momento veluti extra se rapta ad terest ras, ad maria, ad ccelum ipsum dissilissimum pervenit, eodemad se regressa cogitationem sibiinsitam contemplatur, ita ut iiujus sua; circuitionis ne mentiquidem ipsi liceat inituim, progressum etfinem distinguere. In quo raens humana ita divinam videtur esprimere, ut inde veteres coUegerint raentem humanam et a Deo ortam, et instar Dei immortalem esse. At eadem mens induit pennas philosophicas, clare et distmcte cognoscendo. Continuatur translata 4. Terras perosa despicit.] loquendiratio utsicutaves volandoaterris recedunt; sic mens pennis philosophicis instructa intelligatur uam quo magis terras exosa despicere. Nec abs re mens terris adhaeret, eo crassioribus involuta tene: :

    789

    DE CONSOLATIONE
    Aeris immensi superat globiim,

    PllILOSOPIIl/E LIB. IV.


    Vel quocun(iue micans nos pingilur,

    Nubesqiie post tergum videt:

    Recurrat
    15

    astri

    circulum.

    Quique

    agili

    molu

    calet aetheris,

    Transcendit ignis verticem,

    Donec

    in astriferas surgat

    SCa

    domos, Phceboque conjungat vias,


    iter gelidi senis,

    Atque ubi jam eshausti fuerit satis, Polum relinquat extimum, Dorsaque velocis premat cetheris

    Compos verendi

    luminis.
    tenet,

    Aut comitetur

    S3
    INTERPRETATIO.

    Hic

    regum septrum domimis

    Miles corusci sideris,

    ascendat ad orhes stellatos, etjimgat suum iter cum viam Saturni senis frigidi, aut fiat veluti miles Martis astri spkndidi, aiit repetat orbcm cujuscunque slellie. qua nox coruscans distinguitur ;[ac postquam suffecerit vidisse corpora inferiora, deserat supremum hoc cxlum, conculcelque loca
    sole eunte, aut comitetur

    convoxa setheris celerrimi, particeps lucis augustse colendseque. Hic rex regum tenet sceptrum. et moderatur regimina mundi, immotusque gubernat currum mobilem, moderator prseclarus rerum. Si tuum iter reportet te huc reversum, quam patriam minc oblitus gitseris, hsec, dices, recordor, est mea patria kinc ortus hic
    :

    nOTJE.
    bris
    '6.

    minus apta

    est,

    quaj

    Deum auctorem suum

    templetur
    :

    con- B deorum, et seni similis lento gradu feratur : gelidus vero, quod, utpote omnium planetarum altissimus,
    terras minimo calore afficiat unde Cio. Summa, inquit, Saturni stella refrigerat. Iter denique Saturni in hoc versatur, quod suum circuitnm absolvat triginta annis. 12. Miles corusci sideris.] Deinde ipsa mens Mar:

    Acris immensi superat globum. ] Aer quidem suis definitur limitibus sed quoniamita difi^unditur, ejus ut dimensio in nostro cerebro non distinctius, quam qua;Ubet alia longe etiam raajoriscorporis amplitudo exprimatur, propterea nobis imaginantibus aer imat mens nostra, qufe plura concimensus habelur pere poLest quam imaginan, aerem, quo terra undequaque circumfunditur, in orbem dilTusum sic cogi:

    tat, ut aliud ultra

    considerandum

    sibi

    proponat

    unde

    flt ut eadem mens veluti post tergum relinquat nubes; qufe in aere, non secus ac naves in aquis, libratis liinc et inde ponderibus, sustinentur. Si Philosophia hic 8. Transcendit ignis verticem.] agnoscat ignem, hic certe ignis multnm difi^ert ab eo quem Peripatetici vulgoaiunt ea;zste'e Miconcauo lunss nam hoc Peripapropter ordinem et bonum Universi teticorum elementum calore non afficilur, quod rarius sit aut si incalescat, id motu non habet aut si motu calefiat, id a se potius, quam ab alio corpore
    : : ;

    tem, alterum planetam sole superiorem coutemplatur, ipsiusque propterea mites nunc vocatur Ittars quippe, anliquis deus belli, quos habet comiles, hi ejus milites appellantur. Mars porro dicitur coruscum sidus, quod Saturno magis splendeat: unde Tull. ii de Nat, Summa, inquit, Saturni stella refrigerat, media
    :

    Mariis incendis. 13. Vel quocunque, etc.] IV. Mens contemplatur stellas fixas, quibus soilicet nox] micans pingitur, earumque circuitus, sua pariter cogitatione circum-

    eundo, absolvit.

    Philosopliias ignis agili mota tetheris calorem concipiat. Quare hic ignis forte est pars aitheris, nihil aliud quam qui Ciceroni in 1. deNat. deor. nominatur : ardorultimus, estquo tenuis, ac perlucens, et lequabili colore suffusus: quo aetheris verlice considerato, prajdicta meusallius eveota contemplatur primum quidem planetas sole inferiores, postea ipsumsolem, deinde planetas sole superiores;
    ille

    moto

    obtinet.

    Cum tamen

    satis. ] Id est;ubi prcedicta satis fnerint Sic enim Cicero ad Qu. frat., Exliaustus est, inquit, sermo hominum: quasi dicat ea de re jam loqui est desitum : sic etiam Virgil. ii Georg., V. 397

    ia.Exhausti faerit
    :

    cogitata

    Est etiam ille labor curandis vitibus alter, Cui nunquam exhausti satis est.

    veloci,

    tum
    9.

    stellas flsas et

    tandemipsum Deum,

    ut deinoeps

    dicitur.

    Donec in astriferas surgat domos. ] I. Mens humana contemplatur planetas Sole inferiores, cujnsraodi sunt Luna, Venus, Mercurius, et si qui alii, qui cum partes cceii stelliferi illic fiierint plauets infimas, terraeque viciniores teneant, potuerunt signiiicari per nominatas astriferas domos. Nemo nescit, astrorum situs ab astronomis vocari donius. Quid tibi prodest Aerias tentasse domos animoque rotundum
    :

    Polum relinquat extimum, etc. V. Mens conomnibus sideribus, et ipso etiam ajthere quo sidora oircumfusa, ut naves aquis, deferuntur, a,scendit ad considerandum crelum quod vocant empyreum, quod pra^cipua sedes Dei vocatur. quodque ca>teris oommotis vulgo dioitur immotum unde doctissimus noster Antonius HallKus in epigrammate, cujus illud est argumentum
    16.
    ]

    sideratis

    At sola empyrei moles altissima coeli, Sancto Dei divumque domus, vertigiuis expers Stat Erma, et motu nunquam turbante cietur; Congrua nam ratio vult, alta ut pace fruentum, Atque quiescentum, sedes immota quiescat.

    polum ? conjungat vias.] II. Eadem mens 10. Phaboque contemplatur solem sol enim, ut saepius diximus, propter speciem nitoremque vocatur Phoebus nam rfrji^o:;, adject, idem quod splendidus. Via autem solis duplex, diurna una, qua; ab ortu ad occasum spatio viPerourrisse
    :
    :

    ginti quatuor

    horarum absolvitur alteraannua, quse auctoreTuUioiide Nat. quinquediebusotquinquaginta et trecentis, quarta fere diei parte addita quam ulramque solis viam mens contemplata suas dicitur vias eum viis solaribus conjungere. H. Comitetur iter gelidi senis. ] III. Mens contem:
    :

    Deus, quinunc appelIaturi'C(/u?re Dominus, juxtaillud Apoc. XIX Hex regum et Dominus regnantium ; et coruscus rerum arbiter, ut a Seneca in Hercule fur., V. 204, vocatur magnus Olympi rector et mundi arbiter, hic perhibetur sceptrum tenere, orbis habenas temperare, et volucrem currum stabilis regere quia quamvis Deus ubique sit, ubique agendo ; Deus famen, utpote qui peculiari mod o agit in hoo ccbIo, peouliari etiam modo in hoc coelo videtur existere.
    : :

    Psal. cxLviii, Confessio et


    terram..

    gloria ejus

    super coilnm
    :

    et

    Quin etiam ipse Aristoteles


    et

    mam,

    inquit,

    1. de Mundo Sumprimam ssdem mundi sorlitus est

    platura planetas sole superiores, inspicit primo Saturnum, usque iter comitatur. Saturnus astronomis omnium planetarum altissimus, poetis vocatur senex gelidus senex quidem, quod fingatur antiquissimus
    :

    Deus. Heeo est nostraj menlis patria, adeo ut vel ipsi reges, quatenus hi in terris habitant, exsules h.!ir beri possint: sicut hic dioitur. dO. Sceptrum. ] Sceptrum, ipsa nominis origine, est baculus sive virga regalis unde signo pro re significata posito, sceptrum idem est quod imperium homi;

    79 d

    AN, MANL. SEV. HOETII


    Orbisquo habenas temperat,
    Et volucrcm currum stabilis regit,

    795
    ;

    20

    Rerum
    Hucte
    25
    si

    corusous arbiter.

    Quo fit ut si quem vidcas adipisci velle, quod minime adipiscatur, huic obtinendi quod voluerit, defuisse " valentiam (15) dubitare non possis
    frustra
    sit.

    reducem

    referat via,

    Perspicuum
    test.

    est,

    inquam, nec

    ulio

    modo

    negari po-

    Quam

    nuncrcquiris immemor,

    Quem

    vero effecisse quod voluerit, ivideas, nun:

    Ha3c dices, memiui, patiia est mihi,

    etiampotuisse dubitabis? Miuime. Quodvero quisqut


    potest, in eo validus
    ;

    Hinc orlus, bic sistam gradum.

    quod vcro non

    polost,

    in hoc

    Quod si terrarum placeal Noctcm relictam viscre,

    tibi

    imbecillis esse oensendus est. 3ffl5 Fateor,

    inquam.

    Meministine igitur, inquit,


    esse

    superioribus rationibuF

    SC3
    30

    Quos miseri torvos populi timeut,


    e.xsules.
    II.

    collectum, intentionem

    omnem

    voluntatis hu-

    Cernes tyraunus

    man,
    Fhilosoiihia

    quae diversis studiis agitur, ad beatitudinem

    AnGUMENTnM.

    '

    2.4 PROSA

    festinare? Memini, inquam, id

    Ex

    prsedictis

    demon-

    stratuui.

    Num

    rccordaris beatitudinem

    quoque esse demonipsum esse

    sb^at, et probos potenles, et impirobos impotantes essc.

    Tum
    taveris,

    ego,

    papa;,

    inquam,
    -

    "
    :

    ut

    nec dubito quiu possis ellicere

    bonum, (o) coque modo cum bcatitudo petitur, ab magua promittis omnibus dosidcrari bounm? Minime, inquam, recorB tu modo quem excidor, quoniam id memoriai fixum teneo. Omnes igitur
    I

    ne

    moreris.

    Primum
    :

    igitur, inquit, bonis

    homiues boni
    ad

    pariter, ac maii, indiscreta intcntione


    Ita,

    semper adessc potentiam, malos cunctis viribus


    desertos, agnoscas licebit

    esse

    bonum
    est.

    pervenire nituntur?

    stratur (5) ex

    contraria sint,

    quorum alterum demonaltero. Nam cum bonum malumque si bonum potens esse constitorit, li-

    quet imbecillitas malij: al si fragilitas clarescat mali, boni Ormitas nota est. Sed uti nostrffi sontentia?, fides abundantior sit, alterutro callo procedam, nunc
    binc,

    Sed fieri. Certum. appctunt? Sic quod appotunt

    quens

    cerlum

    est,

    adeplione
    (10)
    si

    Adipiscuntur

    inqnam, conseboni, bonos igitur boai, quod


    adipiscorentur,

    videtur. Mali vero

    nunc inde proposita confirmans. ' Duo sunt, quibus oninis bumanorum (10) actuum constat etroctus
    ;

    voluntas
    desit,

    scilicet,

    ac potestas

    quorum

    si alter-

    utrum
    que

    nihil

    ost

    quod
    si

    explicari queat.

    Uefi-

    cionto etenim voluntate, ne aggreditur

    quidem

    quis-

    nou possent. Ita est. Gum igitur utrique bonum petant, sed hi quidem non dubium est boadipiscantur illi vero minime nos quidcm potcntos esse, qui vero mali sunt, imbocilles. Quisquis, iuquam, dubitat, nec rerum (15) naturam, uec consequcntiam potest considorare rationura. * Riirsns inqnit Si duo sint quibus idem secundum naturam propositum sit, corumque unus
    esse
    ;

    bonum, mali

    quod non

    vult: at

    potestas absit, voluntas

    nalurali officio

    idipsum agat atque

    perficiat

    alter

    INTERPRETATIO.
    quiescam. Ex qua sede si volucris convcrtere ociilos ad C tenebras tcrrarum, quas dcseruisti, videbis tyrannos, quos genles af/lictx metuunt sihi infcnsos, ex hac patria
    ejectos exsulare.
    " h

    Quanla.

    Rctardes. Potestatcm. i Ex instinctu naturx.


    <=

    NOT^.
    nis,

    a quo etiam ad Deum propter quamdam imperandi similitudinem transfortur. 20. Orbis habenas. ] Similitudine sumpta ab equis, (luos habenis buc illucqucad nutum llectimus Deus quip|)o omnia sic regit, utonmia, quocunquo volue;

    sibi in et

    Primum igitur, etc. ] Philosophia proponit quod hac oratione probandum incumhit, videiicet probos potentes et improbos impotentes id au:

    tem probat'it trijilici conlraher.e conabimur.

    argumentorum gcnere, quE

    rit,

    movcantur.
    currum,

    21. Volucrcm.
    iiilelligero

    omnem

    tnobilis coili

    Auctor vidctiir speciatim orbom, generatim ta-

    homo

    mcn

    univorsus raimdus cor])()rcu:i dici potest voLuccr currus qiiia ciim rnundiis ill(! sit moies adeo conferta; nihil ut sit illic vacui, proptorea nullus lit in mundo motus, quin inibi fiat materiiB mot.-E
    :

    ' Duo sunt,e\.c.] I. Argumonti genus. Quicuuque quicunid adipiscitiir quod vult, is potens est que vero vult alii)uid, qiiod non adijjiscitur, is est impotens quod eircotiis humanus, uudc quis judiuon os.')C potons, noccNsiluditatur CbbO vcl
    :

    circuitus.

    habcit cum voliintale ct polestate, quarum ^ utraquo ost iu primo, et altcra tanlum iu sccuudo illo hominc. Alqui homo prubub id adispiscitur quod

    nom

    29 et 30. Torvos tyraniios.] Totvus, a torquendo dictus, ille est qiii vultu vel potius oculis tortis iutcriorem furoris raotum ita signilicat, ut tucntibus sit terribilis hinc tauriis priBsertim torviis habetur, qiiod animalillud sa'pius hanc formam indnat. Virg. Goorg. III Optima torvx forma bovis. ] Porro cnm exsul, sivc ut nonnulli scribiint, cxsol dicatiir (juasi t-x solo sive p.ntria pulsiis, cumqiie tyranni in terris h.-ibilanles ex solo sive potius coilo, ])atria sua vcluli expulsi sint, ideo videri possunt exsiili^s. Ad
    : :

    llclir. xiii

    J^on

    habemus

    hic

    mancntcm

    civitatem, scd

    fiitiirinn iniiuirimus.

    sive ut loqiiitur Plauliis babx, cst iiili^i'jiH;lio hoiiiinis mira subito acoipiontis ;quod, iit diciinus, ha; voces primaj sint, qiias pucri omnia
    '

    P(ipn:.

    1'iipse,

    lUignorautes

    sic

    admiraules proferre suleanl.

    imiirubiis vero quod vult non adipiscitur cum uterque suam velit beatiludinom, quam probus, uon siquidcm ut bouus nou diciiuiprobus adipiseilur tur nisi adciitioue boni sunimi, ita tnalus uon dicitur iiisi privatioiie cjusdcm boni. * KiM-sws s duo sint, etc. ] II. Argumenli gcnus. \i\ duobus, quibus ab ipso nalur;u auclorc constilutum Obt aliquo tendcre, si alterum oflicio parcns, illuc teiidat; alteriim ab oflicio dcoodcns aiit mijrctur, aut ccrle alio doilcctat, priiis iiolons, iioslerius imcum oniin potcntia nihil sit potens haberi debct aliud, ((uain instinctus ille ab aiictore natiirw acceptus, ]iotonlia; cst ))crvenirc, inibccillit.itis non porsic ox duubus liouiiuibus, vcnire quo Deus vocat qiiibus ab ipso uaturai aucture constitutum est pedibus ambulare, si alter ofiicio functus ambulot, alter

    vult

    DE CONSOLATIONE
    vero iiaUirale
    illuii

    PllILOSOrtll.E LIB, IV.


    pellit inteutio. Et

    704
    si

    ollioiuui

    quent, alio vero niodo,

    minimo admiuistraro A qunm nalura? convonit, non


    (20) sod imitctur

    quidcm impleiU propositum suum,


    implontem;

    hoc tam magno ac peiio invicto prof.ountis naturaa deserorentur auxilio? Considera vero quauta sceleratos bomincs habeat impoquid?
    tentia.

    quemnam

    lioriim " valontiorom csso doc

    Ncque enim
    qiKio

    lovia, aut

    ludicra (la)

    prieniii
    ;

    ccrnis? i^Etsi conjecto, inquam, quid vclis,

    planius

    petunt,

    consoqui alquo obtinore non possunt

    tamen audiro desidcro. Amluilaudi, inqnit, motum secundum naturam csso hominibus, num ncgabis?
    Minime, inquam. Ejusqno
    naturale
    rei

    podum

    oliicium esso

    num

    dubitas? Ne hoc quidem, inquam. Si


    (2^))

    quis igitur

    pedibus

    incedere valens ambulet,

    aliusque, cui lioc naturalo pedura desit oflicium nia-

    ambuiare couctur, quis horum jure Conleie, inquam, castera nam quin naturalis oflicii potens, eo, qui idem neqneat, valontior sit, nullus d ambigit, 2(K<R Scd summiim, inqiiit, bonum, quod quemalis bonisque
    nihus
    nitens,

    valontior existimari potost?


    :

    suuimnm, vorticemque deliciunt, ncc in eo miseris conlingit olfoctus, quod solum dies, noctesquo nmliuntur in qua ro bonoruru viros omiuent. Sicut enim eum quipedibus incedons, ad oum locum usque pervoniro poluisset, quo niliil ulterius pervium jaceret incessui, (20) arabulandi potentissimum esse censeros ita eum, qui e.xpotendorum linom, quo nihil ultra ost, apprehendit, poteutissimum nocesso est judices. Ex quo iit, g quod huic olijacet, nt iidcm scolesti, iidem viribus omnibus videnntur osso deserti. S<*9 Cur oiiim relicla
    sed circa ipsam reriim
    : :

    petuut

    proposilum, boui :'quidem naturali oflicio virtutura mali vero variam per cupiditatem, quod
    :

    virtute vitia sectantur?

    inscitiane

    quid h enervatius ignoranlio?. cajcitate?

    bonorum? sed An seclauda

    adipiscendi boni

    naturalo ofliciiim non est, idcm


    adipisci.

    ipsum conantur
    nime,
    (!i)

    An

    tu aliter oxistiraas? Mi-

    novorunt?sed ' trausversos eos libido prajcipitat, sic quoquo intomporantia fragiles, qui obliictari vitio
    >

    patet. E,x

    inquam nam etiam, quod est consequons, his onim quaj concesseram, bonos quidem
    malos
    vcro esse necesso
    ost

    nequeunt.

    Au

    scientes,

    voloutesquo

    serunt, advitia dellectuntur? Sed hoc


    lura poteuteis esse, sed

    bonum (!i) modo uon

    de-

    so-

    potentes,

    imhocilles.

    omnino
    quo?,

    osso dosinunt. Naui

    Recto, inquit, prwcurris, idque, uti modici sperare

    jam, resistonlisque naturoe. Sed quoniam le ad inlelligondum promptissimum esse conspicio, f crebras coacervabo ratiosolent,
    ost

    indicium

    erectoc

    sunt, iinem roliuquunt, pariter quoquo esso dosistuut. Quod quideni

    qui

    communem omnium,

    '

    cuipiam rairum forlo vidoalur, ut malos, qui

    plure.i

    hominura
    esse

    suut,

    eosdom non

    cssc

    dicamus

    sed ita

    nes.

    (10)

    Vide oniin quanta

    vitiosorum

    hominum

    SC80 res habet.

    Nam
    :

    paleut inlirmitas, qui ne ad hoc

    queunt, ad quod eos naturalis

    quidem pervenire ducit, ac pene com-

    uou abuuo

    sed,

    qui mali sunt, (10) cos malos cosdom esse, puro atquo sim-

    pliciter iiego.

    Nam

    uti

    cadaver

    hominem mortuum

    INTERPUETATIO
    ^ b

    Potentiorcm. Qiiamvis conjcctura asscquor.


    Clarius.

    t
    ff

    Frcqucntcs.
    Ecoiilrario.
    Infirinius.

    1'
    '

    i
    "

    Dubilat. Quin.

    Rcsisterc

    mTJE.
    oflicio discedens aut quiescat aut manibus taiitiim ambulot; prior potcns, posterior imbecillis bahondus est. Atqui ex bono ot malo homine, quibus nb ipso natur;o auctore cousLitutum est ad sum-

    ab

    nitons

    en, qiiam Dciis utriqiie ab ortu inipresproponsione tendcro; lionus oflicio suo fiinclus bonum tcndil, malus vcro u suo oUlcio ailsummum docedens aut gradiim sistit, aul VHrii.s cupidilatibus abreptus ad boua caduca deileclit. Igilur bouiis potOQS, malus voro imbecillis baboatur, neoesse est. ' Scd quoniam te, etc.] III. Argumonli genus. Si quo spoclet intenliu, cousidoraveris, hiiic qua^dain
    sit,

    mum bonum

    flnoni, corapollonto lainon Deo, accodunt, potcntiores; inali voro, utpote qui, nibil obstaute insita propensiono, ab uliiuio lino alierrantes iio hajo quidem altingnut bona, qiiibus noctos diosquo inliiant, iulirmiores sunt quod attoiidenti ad causas hnjusmodi erruris magis ac magis patobit nnm vel luali receduut ab eo, quo iusita iilorum incliuatio forre vidotiir, ignoratione, vel porturbatione, vol scientia voluntaleque.

    ultimutri

    "

    lam bononim, quam malorum patehit inlirniilas; sed maloium major. Utrorumque, inquaui, patebit inlirmitas quoniam cum utrique ad summum bo:

    ^lnsciliane?] Seu boni veri, a quo recodunt; scu boni omputili ad quod accodunt? scd ignorationc, ut pole qua\ nihil ost, iiihil inlirmius. An.
    " Transvcrsos cos lihido prxcipitat?] Hoc pst, an porturbationo? at hoc m.iguum est arguuiontum infirinioris meiitis, quippe quai mancipii corporis motibus victa obsequitur.

    aspiront, iiuc noutri perveniro pussunl, nisi pra^euute, duconto, aul fero couipellento inlentionc, inagiio illo uc peno invicto prroeuntis nalurie vel potius Dei auxilio, quam inlenlionem a Deo ad Deura ipsum adipiscendum accoporuut quo auloni inajori opus est auxilio ad progrediondnin, eo minorcs vidoatur progrediondi vires. At inujor malonun patebil inliruiitas sicut enim ex duobus proficisconlibus illt^ potentior, qui inoodcns ad ouiu usque porvonit tccuni, ultra quem progrodi noii lioet, illc vero infirmior, qui ab eo, ad (luem pervonire inteiulit, looo dollectens ne illum quidem uttingit locum ad qiiem enore suo videbatur duci ita boni, utpolo qui ad
    nuiii
    :
    : ;

    vokntesquc bonum dcscrunt, ad vitia Sed hoc modo non solum poteutes esse desinunt, non quidem quoad rem spectal improbi enim illi scmper ex monto et corpore, duabus rebus iiiter so conjunolis, oonstant: sod quoad modum attinet cuiii onini Deus non iniuus sit linis ultimus montis bumaiuo, quam cjusdom ost priinacausa; ut moiis bunmiia dicatur ossc secundunnuodum, ha'C ad Deum deholleudoreut notione, sic voltiutaria proponsiouo, quo modo improbi ad Deum nontendunt.
    *

    An

    scicntcs
    ]

    de/lcctuntur?

    esso, sed

    omnino
    :

    79n
    dixeris,

    AN. MANL. SEV. BOETII.


    simpliciter vero
    itayitiosos,

    hominem

    appellare

    non

    malos quidem esse eoncesserim, sed esse absolute nequeam confiteri. Est enim, quod ordinem retinet, servatque naturam quod vero ab hac deficit, esse etiam, (15) * quod in sua nalura situm est, derelinquit. Sed possunt, inquies, mali nec ego quidem negaverim sed ha2c eorum polentia non a viribus, sed ab imbecillitate descendit. Possunt enim mala, qua minime valerent, si in bonorum
    possis
    : :

    omnis potentia expetenda est. Liquet igiiur malorum possibilitatem non esse potentiam. Es quibus omnibus bonorum quidem potentia, raalorum vero (15) minime dubitabilis apparet inflrmitas. Veramque illam c Platonis esse sententiam liquet, solos, quod desiderent, facere posse sapientes improbos vero exercere quidem quod libeat, quod vero desiderent, esplere non posse. Faclunt enim quaelibet dum per ea, quibus delectantur, id bonum, quod de:

    efiicientia

    manere potuissent. Quse


    posse, demonstrat.
    (20)

    possibilitas
    '

    eos
    uti

    siderant, se adepturos putant; sed

    evidentius nihil

    Nam

    si,

    piscuntur,

    minime (20) adiquoniam ad beatitudinem probra non


    '^

    paulo ante

    collegimus,

    malum

    nihil

    est,

    cum

    veniuut.

    S6S posse improbos liAtque ut intelligas, quasnam sit hujus potentis vis, summo bono nihil potentius paulo ante deliuivimus. Ita est, inquam. Sed idem
    tantummodo
    possint, nihil

    Se METRUM*
    Arguuentum.

    II.

    quet. Perspicuum est.

    inquit, facere
    quit,

    malum

    nequit. Minime. Est igitur, in(o)

    Philosophia prssdictam improbcrum infirmitatem exeniplo confirmans, ostendit tyrannos sede,vesle, armis, vultu, affectuque terribiies, quot perturbationihus, iotidem dominis suhditos opprimi.

    aliquis,

    qui omnia posse homines

    putet?

    Quos vides sedere


    Solii

    celsos

    nemo. Atqui iidem possunt mala. Utinam quidem, inquam, non possunt. Cum igitur; bonorum tantummodo potens, possit omnia; non vero queant omnia potentes etiam malorum eosdem qui mala possunt, niinus posse manifestura est. Huc accedit, quod omnem potentiam inter expetenda numerandam, (10) omniaque expetenda referri ad bonum, velut ad quoddam naturas suae cacumen, ostenNisi qui insaniat,
    :

    culmine reges, Purpura claros nitenle,


    Septos tristibus afmis,
    5

    Ore torvo comminantes Rabie cordis anhelos


    Detrahat
    si

    quis superbis
    cultus,

    Vanitegmina

    Jam
    10

    videbit intus arctas


    ferre catenas.

    dimus. Sed

    'j

    patrandi sceleris possibilitas referri ad

    Dominos

    bonum non
    "

    potest.

    Espetenda

    igitur

    non

    est.

    Atqui

    gt

    Hinc enim libido versat

    INTEKPRETATIO.
    Quoadpotest.
    Poteniia peccandi. In Gorgia et Alcibiade primo; unde Boetius videtur sua heec rationum momenta hausisse.
    <;

    Quos principes cernis sedere sublimes in fastigio sedis regisc, splendidos ostro fnlgente, stipatos armis cru.delibus, minaces vultu aspero, percitos furore cordis,
    ab his arrogantibus si quis auferat velamina ornamenti inanis, statim animadvertet hos principes intrinsecus

    Quamtamen

    improbi, etiam peccando, expetunt.

    Nam

    si

    malum

    nihil est, etc.] Prsedicta

    confirmari potest ex natura ipsius mali, ex potestate Dei, et ex appetitu ipsiushominis nam qui nihil pol" quidem ex natura ipsius mali test, ille non potens sed potius impolens haberi debet sed improbus nihil potest quandoquidem malum, quod posse dicitur, ex dictis nihil est 2 es potestate Dei quia quidquid est potentice, iliud Deo convenit siquidem Deus est summum bonum, quod supra probatum est esse omnipotens. Sed Deo non convenit, quod improborum est, posse malum alioqui non esset summum bonum igitur nihil est potentiffi in malo adeoque necin improbo homine, quatenus hic improbus est; 3 ex appetitu ipsius homi:
    :

    rum mhrmitas

    improbo- C quod perturbationibus suis victi his subjiciantur propterea eorumdem principum potestatem primum commendat; deinde enumerat eorumdem perturbationes.

    Primum regum poteslas com2. Solii culmine.] mendatur, 1 ab eorum sede, culmine solii; 2 a veslibus, purpura claros; 3 ab armis sive satellitiarmis; 4 a vultu, ore torvocomminantes; 5 ab affeclu mentis, rabie cordis anhelos. Ubi nihil videtur nolandum; cumjam explicuerimus soliwn, purpuram, os torvum.
    bas, septos tristihus
    11. Hinc enim libido versat.] Deinde enumerantur perturbaliones prcecipuce, quibus reges victi obsequunlur; nimirum libido, ira, tristitia et spes, ab uudecimo versu, ad decimum septimum.

    nam quidquid habet rationem potentia., illud habet rationem boni adeoque expeti potest, _et ad 1 Quidem nominatur libido, sive eflVenata cupidisummum bonum, cujusgratia expetuntur omnia, potas cum enim sola auctoritate nutuque legum.iesie. test referri. Atqui patrandi sceleris facultas, qua sola de Orat., doceamur domitas habere libidines. gloriari potest improbus, nullam habet rationem D Tu'lio princeps, qui nullis crecoercere omnes cupiditates: '" " " " " boui, adeoque expeti non potest, nec ad summum dit se teneri legibus, libidini niaxime obnoxius est. bonum referri ut cuique attendenti patet. Haec autem cupiditas nuncdicitur auidjs vcnenis corda Quae omnia conlirmantur auctoritate Platonis, qui quoniam sicut venenum corpus est, quod versare in Gorgia et Alcibiade maximam partem eorum, quae venas ingressum etoiroumfuso sanguiue delatum ita in hac oratione diota sunt, docoisse videtur. * Carraen constans ex duplici genere versuum alterdiscurrit, ut animam exstinguat, sic prredicta perturbatio menti infusa tandem aliquando bonam vonorum, quorum prior ex quatuor trochteis, spondeo luntatem, praecipuam ejusdem mentis vitam, fugat. aliquando permutandis; posterior ex tribus pedibus, 2 Nominatur ira, sive ut loquitur Tullius, libido, nempe spondeo vel anapaesto, dactjdo et spondeo constat. puniendi ejus, qui videalur Ixsisse injuria, quia cum 1 et 2. Quos vides reges.] Philosophia araplius proejusmodi perturbatioex opinione contemptus oriatur, batura malos esse infirmos, ostendit etiam prinoicumqae princeps, quanto major est, tanto facilius pes qui vulgo habentur fortissimi, in hoc impotentes, opinari possit se coatemm, idcirco iraj stppius obnis
    : :

    '

    '

    797
    Avidis corda venenis,

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHl/E
    A num,
    veluti

    LIB. IV.

    708

    Hinc

    flagellat ira

    mentem

    Fiuctibus turbida tolleus,


    Ib McBror aut captosfaligat,

    Aut spes lubrica torquet.


    Ergo,

    cum caputtotunum
    quod
    optat, ipse

    Cernas ferre t}'rannos,

    praemium commune propositum. ^ Atqui hoc a bonis non potest separari. Neque enim bonus (10) ultra jure vocabitur, qui careat bono; quare probos mores sua prEemia non relinqunt. Quantum libet ;igitur sseviant [mali, sapienti tameu corona non decidet, non arescet. Neque enim probis animisproprium decus, aliena decerpit improbitas.

    Non
    20

    facit,

    Quod

    si

    extrinsecus accepto
    vel ipse

    laetaretur,

    polerat

    boc

    Dommus

    pressus iniquis.

    vel alius quispiam,

    etim, qui

    contulisset,

    SyiPROSAIlI.
    Argumentum.

    Philosophia

    improbos suppliciis ita a/fici in deos et improbi in bestias convertantur.

    additprobos praimiis, intrinsecus, ut et probi


    cceno

    Videsne igitur
    lur,

    quanto in
    bonis

    probra volvanin

    Sed quoniam id sua cuique probitas tum suo prsemio carebit, cum probus esss desierit. Postremo ;^cum[omne praemium idcirco appetatur, quoniam bonum esse creditur, quis boni dcompotem, prajmii judicet expertem ^ At cujus
    23" 3 auferre.
    confert,
    '?

    qua probitas luce resplendeat?


    est,

    quo perspi-

    pra?mii?

    omnium

    (o)

    pulcherrimi, maximique. Meiliius


    ,

    cuum

    nunquam

    praemia,
    '

    sceleribus

    deesse supplicia.

    nunquam sua Rerum etenim quae


    non
    injuria videri

    menlo etenim
    beatitudo
    fieri
    sit,

    corollarii

    quod paulo ante


    sint,

    prcEcipuum dedi, ao

    sic collige.

    Cum ipsum bonum

    geruntur, illud propter quod unaquEeque res geritur

    bonos omnes eo ipso quod boni

    ejusdem
    potest
    :

    rei, (o)

    praemium

    esse

    '^

    beatos liquet. Sed qui beati sunt, deos esse conEst


    igitur

    uti currenti in stadio,

    propter

    quam

    curri-

    venit.

    praemium bonorum, quod nullus


    nullius
    f

    prsemium corona. Sed beatitudinem esse idem ipsum bonum, propter quod omnia geruntur, ostendimus. Est igitur humanis aclibus ipsum botur, jacet

    deterat dies, nullius Jminuat potestas,


    cet (fO) iraprobitas,

    fussint,

    deos

    fieri.

    Quse

    cum

    ita

    " de malorum quoque INTERPR^TATIO.

    inseparabili pcena dubitare sa-

    premi vinculis tenacibus

    nam

    iWovMm pectora morbis insatiabilibus, inde verberat eorum mentem, excitans tumultus
    stitia frangit victos,

    hinc cupiditus agitur ira tuvbata


    ;

    nunc trinunc spesincerta cruciat eosdem.


    tyinjustis,

    Boeti. Luto. Merito. d Participem.


    i
    "
    '

    "

    Cum
    agit

    igitur, ut vides, iinus princeps subjiciatur tot

    Consectarii.

    rannis affectibus, ipse vexatus dominis

    non

    Obscurabit.

    quod

    vult.

    NOT^.
    est. Atque basc regis ira tanto majores fliictiis turbida; quanto major est irati auctoritas. 3 Nominatur tristitiasi\emceror quoniamperturbatio haec est flebilis quaidam osgritudo, ortaexmalis qua nequeant repelli; undeeo major videtur esse in principe, quod suajauctoritatis conscius facile credat sibinullaaccidere debere mala, quasnonpossintfugare 4 Nominatur spes, sive exspectatio boni quod enim rex divitiis subditisque stipatus , omnia se posse pulet, spe facile afiicitur. 17 et 18. Cum caput tot unum cernas ferre tyrannos.'^ Cum videas, unum principem tot perturbationibus, veiuti totidem tjranuis, subjici. 19. /pse.] Cuidam videbitur dicendum ipsum; nempe quia videtur referri ad prasdictum, caput sed liajc est syllepsis, sive compositio sensus, yotius quam verborum sicut dicitur Terentio ubi est sceduo importuna prolus (?ui me perdidit? Ciceroni Horatio digia, quos egestas daret ut catenis fatale monstrum, quse generosius perire quffrens, etc. ' Rerum etenim quse geruntur, etc.] I. Probi afficiuntur praemiis quia cum priemium id dicatur honorarium, quo afflciebantur ii qui primi ac principes aliquid preeclari gesserant (undeScaligero pluribusque sMis praimium dicitur quasi pra^emrajn a pr et emo capio), idcirco illud propter quod unaquEeque res ge-

    nosius
    tollet

    ^ Atqiii hoc abonis,[eic.] U. Prsemium, quo probi est illis insitum quia quod praemium afficiuntur, versatur in cogitatione hominis, illud homi insitum siquidera cogitatio est qualitas menti credi potest insita, Sed illud, quo probi afUciuntur, praemium versatur in cogitatione alias praemium bonum non crederetur cum nemo boni compotem, proemii juhinc quautumlibet sasviant mali, ut dicet expertem non contulerant, sic auferre nequeunt, illud proborum prseraium, quod, non nisi mala ipsius possidentis voluutate, amitti potest. ' At cujus prgemii, etc. III. Probi in deos ''conver] quicunque enim beati sunt, his deos esse tunlur convenit non quidera natura, sed necessitudine,
    : :
    :

    qna nimirum eorum mens, non cognoscendo solum sed eliam volendo fitununi aliquid cum Deo sicut
    :

    r>

    corollariiinstar ex prsedictis supra illatum est. Atqui boni omnes, quatenus hi, ut probavimus, prsemio afficiuntur intrinsecus, sunt beati sive cum summo bono sua cogitatione conjuncti. * De malorum quoque inseparabili pcena, etc.] IV. Improbi e contrario suppliciis ita afliciuntur intriusecus, ut in bestias convertantur : nam contrariorum, inquit Tullius, contraria sunt consequentia : atqui

    bonum

    ritur,

    ejusdem
    :

    deri potest victorque afficitur sic currenti in stadio illa, propter quam curritur corona est pra-mium, quemadmodumS.Paulus ICor. ixait Qui in stadio currunt, omnes quidem currunt sed unus accipit bravium. Atqui viri
    : :

    pra;minm esse, non iiijuria, visiquidem est honorarium quo actor


    rei

    et malum sunt cuntraria antecedentia, prKmiura vero et supplicium contraria consequentia, sive, quod idem est adversa fronte dissidcnt. Igitur ut bonis preemium, sic malis suum est supplicium. Quin sicut bonorum prEEmium, bonis mentibus in-

    situm, versatur in eorum cogitatione, ita malorum suppliciura, malis mentibus insitum, versatur pariter in eorum cogitatione nimirum in conscientia ma:

    probi idassequuntur, propter quod omnes homines tam probi quam improbi agunt nimirum beatitudinem sive summum bonum alioquin boninon essent cum bonus nonsit, qui careat bono.
    : :

    gna enim conscientise vis est in utramgue partem, inquit Cicero pro Milone utneque timcant ii qui nihil admiserunl, et patnam semper ante oculos versari putent, qui peccaverunt. S. Ambros., i Offlc, Impius, inquit,
    :

    799

    AN. MANL. SEV. BOETII

    800
    sola probitas possit, necesse est,

    ^ quemque provehere piens nequeat. Nam cum bonum malumque, Uem


    pojnee atque

    in

    boni praemio

    prcBmium adversafrontedissideant, quee videmus accidere, eadem uecesse


    Sicut
    iit

    ut quosab

    Immana

    conditione dejecit, infra hominis


    igitur, ut

    meritum detrudat improbitas. Evenit


    transformatum
    possis.
    vitiis

    quem
    non

    est in mali

    poena contraria parte respondeant.


    ;

    videas,

    hominem

    testimare

    prEemium (13) ita improbis nequitia supplicium est. Jam vero quisquis afficitur pcena, malo se affectum esse non dubitat. Si
    igitur

    probis probitas ipsa

    S93'

    Avaritia

    fervet

    alienarum
    dixeris.
    "

    opum

    violentus ereptor? lupi similem

    Ferox, at-

    que inquies, linguam


    bis.
    "*

    litigiis

    exercet? cani compara-

    igitur

    sese ipsi*

    a;stimare

    velint,

    possunt ne

    sibi

    Insidiator occultis surripuisse fraudibus


    "

    gaufre-

    suppplicii espertes vid6ri,quos

    omnium malorum

    ex-

    det? vulpeculis exoequetur.

    Irae

    intemperans

    trema nequitia non afficit modo, verum etiam vehementer inticil? Vide autem ex adversa parle bonorum, quse improbos ("20) pffina comitetur. Omne namque, quod sit, unum esse, ipsumque unum bonum esse paulo ante didicisti. Gui consequens est,
    ut
    :

    mit? leonis animum gestare credatur. (5) * Pavidus ac fugax non metuenda formidat ? cervis similis habeatur. g Segnis, ac stupidus torpet? ^ asinum vivit. Levis atque inconstans str.dia permutat? nihil ab avibus differt. Foedis immundisque libidinibus im1'

    '

    detinetur. Ita lit, omnequod sit, id etiam bonum esse videatur. Huc ^ mergitur ? sordid suis voluptate " ut qui, probitate deserta, homo esse desierit, cum in igitur modo quidquid a bono deticit, esse desistit

    quo fit, ut mali desinant esse quod fuerant. Sed fuisse homines, adhuc ipsa liumani corporis reliqua species Quare versi in malitiam, humanam ('23) ostentat. quoque amisere naturam. Sed cum ultra homine
    * Judicare.
    i

    divinam conditionem tur in belhiam.

    (10) trausire

    non

    possint, verta-

    Akgdmentum. Quinmalimores, inquit Fhilosophia, Chxxis carminibus potentiores non instar horum,
    Navis, qua dux TJlysses sum sociis ferebatur, post varios errores in ma.ri, ventis ndducta est ad insulam in qua Circe, dea pulchra, a Sole nata, habitans propinat calices incantatos advenis novis. Quos ubi Circe, potens herbis, mutavit in formas diversas, unus induit vultum apri ; al.ter factus leo Africanus crescit dentibus ungui-

    Sf

    -fl

    METRUM* III.

    INTERPRETATIO.
    lupo. Litigiosus cani. ^ Insidiator vulpi.
    i:

    Avarus

    '
    i

    Iracundus leoni. Ignavus ccrvo.

    s Piger asino. h Volaticus avi.


    '

    busque
    lugere;

    hic
    ille

    annumeratus hipis ululat, cum conatur velut tigris bidise circuit domos, clemens

    Voluptarius porco similis.

    e
    NOTiE. uno genere versuum, quorum quilibet ex trochaeo et duobus dactylis componitur in quo hoc genus differt ab alio carmine Glyconico, dc quo jam locuti sumus, in quo spondeus prrocedit duos dactylos.
    :

    ipse sibipcena est,justus autemipse sibigratia, ut utris que aut bonorum aut malorum operum merces ex seipso solvatur. Denique sicut bonus sua bona cogitationefit deus sic malus sua mala cogitatione ht Isestia. Nimirum mens humana ita media est inter Deum auctorem, et corpus consors, ut pro varia sua cogitacuni tione, bona scilicet 'vel mala, vel cum Deo, vel corpore, contracta quadam necessitudine, liataliquid unum. Quamobrem cum tanta sit similitudo inter corpus hominis et corpus bestise, ut prius a poste;

    riori

    non

    differat, nisi

    penes mentem,qua informatur


    suffi cogitationis lit bestia : Nolite, inrex, psal. xxxi non estintellectus.
    :

    idcirco

    homo

    ratione mala;

    quodprohihens propheta
    '

    quit, ficrisicutequus etmulus, quibus

    Avaritia fervct, etc.] Sic avarus simili? est lupo : unde meretriquia lupus est animal voracissimum ces, quod luporum instar, sintrapaces, teste Isidoro, dictae suut lupse: ferox atque inquies sive inquietus, iusidiator, vulpecani, quo nihil iuipudentius est culae, qua3 est bestia callidissima, vitae conservandte causa irse obnoxius, lconi, qui Ovidio vocatur iracundus, quod, ut ait Lucretius, 1. iii, Calidi plas est pavidus, cervis, quibus nuUum animal est timiilli dius propterea cervinus vir olim dicebatur formidoquod, aulosus etfuga} magis, quam viribus fidens segnis ac ctore Lucrelio 1. iii, cervis plus sit frigidi levis stupidus, asino, qui est animal tardissimum atque inconstans, avibus, quaj huc illucque discurlibidinosus, suibus, qui, inquit Feslus, ex runt omni mansueto pecore immundissimi sunt, et ardeniissimcc libidinis; ita ut opprobrium mulieribus inde tractum sit, cum subare et surire dicuntur.
    : :

    j)

    Garmen liocnon ante intelliges quam inmemoriam revocaris ea qua; a poetis dici solent cum de Girce, tum etiam de Ulysse. Girce, inquiunt, Solis et Perses Kymphee filia, veneficiorum peritissima fuil. Hcec Sarmatarum regi nupsit, quo venenis occiso in Italiam fugit ad montem, qui quoniam quibusdam cingitur paludibus, ideo insute formam habere videtur, quique a sua hospite postea dictus est Girca^us. Hic saga crudelis homiues iu bestias, oblatis quibusdam poculis, verbisque quibusdam prolatis, convertere alios quidem in leones, alios in lupos, ferebatur alios in tigres, alios in sues, alios in alias bestias quod eleganter sic expressit clarissimus noster Antonius Halla-us ex Homero Queis hominum abstulerat faciem dederatque ferarum Diva salax. Hic namque lupi curvatus in artus, Est qui ululat, seseque pavet; qui dente sed insons Crescil et uugue leo, aut villis nigrantibus ursus,
    ; : :

    Quique amplas

    tigris

    maculosa perambulat

    aedes.

    Ulysses vero ortus est ex Nerito monte tlhacK, patre Laerla, vel, ut alii voluut, Sisyphu, malre vero Aniingilur ab|Homeru vir multa prceditus facunticlea dia nec miuure experientia, vafer consilio, egregius bello, lahurum patientissimus. Hic, capta Truja, navmi conscendit, iu palriam rediturus, sed post va:

    Asinum

    vivit.
    :

    Modus loquendi

    satis usitaius, di-

    ubi intelligi debet particula citur eHipsis tacita : hic autem intelligitur secuiidam; ut
    tur
    sic
    *
    :

    qusedam

    rius errures, de quibus hic non agitur, ventis adductus est ad montem Circeum, ubi Circe ejus exploratures in sues mutavit, ipse vero, sumpla ea, quam Mercurius duciiit, herba, Moly vocala, illajsam servavit suam furmam, quod sic descripsit pradictus

    cum

    Hal'ceus contiuuans

    dici:

    magnam partem
    aliis.

    mentitur

    cxtera prudens

    et

    Quas simul inlravit nova turba. haud immemorartis Colchiacce, altonitis medicatos Saga propinat
    Hospitibus calices; virlendisque apta figuris

    de

    Quod

    dicitur

    Glyconicum, carmen

    constans ex

    Carmina Titanis demurmurat. Ordine

    et

    omnes

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI.E
    corpora convertunt in apros, leones, lupos, tigres, sues, sed in ipsam mentcm sxviunt.

    LIB. IV.

    802

    Ille

    Marmaricus leo Dente crescit et unguibus


    Hic lupis super additus

    3*5 Vela

    Neritii ducis,

    Et vagas pelago rates

    Klere

    dum

    parat, ululal:

    Eurus appulit insulse. Pulchra qua residens dea Solis edita semiue
    Miscet hospitibus novis

    15 IUe, tigris ut Indica,

    Tecta mitis obambulat,

    Sed

    licet variis

    malis
    alitis

    Numen Arcadis

    Tacla carmine pocula.

    Obsitum miserans ducem


    20 Peste solverit hospitis
    :

    SSC
    Vertit
    10

    Quos ut

    modos herbipotens manus


    in varios
    :

    gJ9 Jam tamen


    INTERPRETATIO.

    mala remiges

    Hunc

    apri facies tegit,

    Ore poculatraxerant

    tamen. At quamvis Mercurius, Deus aliger arcadise, B integrum. TJna mens superstes dolet prodigia qux ipsa dexteram Circes imbcciltiorem, o herbas sagaj subit miseratus liberavcnt a wneno suee kospitis Ulyssem invalidas, quse quamvis possint mutare oorpus, noniajaciatum diversis casibus, Nihilominus rcmiues ejusmen possunt mutare mentem : id virtutis est hominibus dpm ducis jam ore hauserant potiones malas ; jam insitse, qux in mente velut in arce occulta includitur, facti sues mutaverant glande panem, Ccreris munus, moruru videlicet perversorum haic venena sxva abamissisque locjuela et forma corporis nihil supererat
    :

    mTJE.
    Ut
    portentificae percubsit ciispide virsee,

    tes leones,
    V.

    India vei'o

    tigres ferre

    Haud mora, procubuere solo, et lugere parantes Se raucum purcos grunnire, et tergura deusis Jam setis horrere vident subque ilice proni Excussas mandunt, Cereis pro munere glandes. Unicus humana sub imagiue restat Ulysses...
    ;

    rum etiam formarum meminit


    260
    :

    Ovid.

    consuevit. Ha1. siv Metam.,

    Carminaque obtundit raroe vis abdita plantae, Numina Moly vocant artes tutameu ad istas Donarat Deus heroi, Deus aera plantis
    :

    Mille lupi, mistique lupis ursique leaeque Occursu fecere metum sed nulla timenda NuUaque erat nostro factura in corpore vulnus
    :

    Quiu etiam blandas movere per aera caudas Nostraque adulantes comitant vesligia doneo
    Excipiunt famulaj.
    i8.

    Qui trauat, superoque Jovi


    I.

    famulatur

    et

    imo.

    Vela Neritii
    a

    diicis. ]

    Naves Ulyssis,
    ;

    qui dicitur
    "

    Numen Arcadis

    alitis.]

    Mercurius,

    sic dictus a

    monte Norito, unde ortus et *, quod eonomineadbellumTrojanumprofectus, utilissimam Gra?cis operam navaverit quanquam si credamus Ajaci apud Ovid. xiii Metam., v. 25 Haec sine teste gerit, quorum nos conscia sola est.
    ;
    :

    iVonfm

    mercibus,

    rates. ] Ulysses decem annis erramari. Eurus appulil. ] Eurus speciatim ventus est ab ortu verno sive aequinoctiali spirans sed hic videtur accipi pro quocunque vento validiori. Nisi dicas Ulyssem ab ortu ad occasum navigasse profecturum ad littus infandum Circes quod a Laestrigonibus immanissimis ad Circa;nm montem accedens solvit a Formiis Formia^ autem supra Cajetam vetus promontorium sunt magis ad orientem quam vetus Circes promontorium, quod est infra Tarracinam. 3. Insulse. j Monti Circjeo, qui insulae quamdam formam habet. Virgil. Maeid., v. 386: JEsessque
    2.

    Vagas pelago

    vit in
    3.

    quod feratur praesse lucro, rebusque '"i5 unde emendis ac ^'^ vendendis: uude Dmeri pingi soiet. solet, sinistra virgulam, dextra sacculum nnmmarium tenens. Mercurius autem nunc vocalur numen, quiaJovis et Miiia^ filius, instar cujusdam numinis,prsesidere credebalur non solum lucro tam injusto quam justo, sed etiam quatenu'; facundiae: unde deorom nuntius habetur mentes facundo sermone innotescunt. Sed dicitur numen alitis ; quoniam alas ut in pedibus, sic in capite gerere es eo fmgitur, quodsermo, cui prsesidet,
    :

    per aera velociter feratur. Dicitur etiam numen alitis Areadis ; qnia ab Arcade Jovis et Calistus filio Arcades originem nomenque dnxerunt Mercurius autem natus est in Arcadia:unde Virgilius Arcades
    :

    allocutus

    VIII

    yEn., v. 130

    Vobis Mercurius pater

    est,

    quem candida Maia

    insida Circes. Et yEn.

    vii, y. 10.

    Cyllenes geUdo conceptum vertice fudit. Dcnique Mercurius Ulyssi variis casibus jactato Lerbam dederat, cujus ope liberatus est ab insidiotis poculis Circes. Ovid. xiv Metam., v. 296
    :

    Proxima
    5. Solis

    Circfeae

    raduutur

    littora terrEe.

    edita semine.\

    Metam.,

    v. 10: Sole satse Circes

    Circe, fdia Solis, Ovid. siv ; et versu 33 :

    Pacifer huio dederat florem Cyllenius albura, Woly vocaut superi nigra radicc teaetur.
    :

    En ego cum dea sim, nitidicum filia Solis, Carmine cum tantum, tantum quoque gramine possim,
    Ut tua sim voveo.
    Virgil. VII yEneid., v.

    Totus eo, mouitisque simul coelestibus iutrat. Ule domura Circes, et insidiosa vocatus Pocula couantem virga mulcere capillos
    Reppulit, et stricto pavidam deterruit ense.
    21. Jam tamen mala remiges, etc. ] Remex a remo dictus, ille est qui remo per aquas promovet navim : cujusmodi erant illi Ulyssis milites, quippe qui ea-

    Dives iuaccessosubi solis fiUa lucos Assiduo resonat cantu.


    significantur ] Brevissime virga, carmen, et gramen, quibus Circe homines in bestias mutare solebat. Virgil. eclog. 8 Carminibus Circe socios mutavit Ulyssei.
    7.
    :

    Tacta carmine pocula.

    dem qua Ulysses nave vecti, hanc movebant (nam hxG servata manebat Sola ipsum, sociosque ferens.) Hic autcm Ulyssis milites sive socii a suo ductore praemissi fuerant ad Circen explorandi causa, a qna
    antequam ipse Ulysses advenisset, jam hausto poculo iu sues conversi fuerant, et panem sive pabula Cerealia glande verterant. Ovid. xiv Metam., v. 281.
    Accipimus sacra data pocula deslra Quae simul arenti sitientes bausimus ore, Et tetigit virga summos Dea dira capiUos. Et pudet etreferam, setis horrescere ccepi Nec jam posse queri, pro verbis edere raucum

    Et yEneid. vn, v. 19

    deasaeva potentibus berbis Induerat Circe in vultus ac terga ferarum.


    facie

    Quos hominum ex

    10. liunc apri, etc. ] Ex hospitibus novis hic convertitur in aprum, ille in leonem, bic in lupum, ilie in tigrim sed leo Marmaricus, tigris Indica vocatur,
    ;

    quod Marmarica Afric regio versus .iEgypfum

    for-

    803

    AN, MANL. SEV. nOETlI.

    804
    necesse est malos,
    si

    Jam

    sues Cerealia

    videatur, infeliciores esse

    cum
    pra-

    Glande pabula verterant. 25 Et nihil manet integrum


    Voce, corpore, perditis.
    Sola

    cupita perfecerint,
    plere

    quam

    ea,

    quoB cupiunt, imest voluisse

    noa

    possint.

    Nam

    si

    miserum

    va, (10) potuisse

    miserius

    est, sine

    quo voluntatis
    sua singulis

    mens

    stabilis,

    super
    gemit.

    misera! langueret elTecius. Itaque

    cum

    Monstra,

    quiP, patitur,

    miseria

    sit,

    triplici infortunio
    velle,

    necessa est urgeantur,


    periicere.

    lcvem nimium manum,


    30 Nbc potentia gramina,

    quos videas scelus

    posse,

    Arcedo,

    inquam: sed
    trandi

    uti

    hoc infortunio
    possibilitate
    "

    cito careant, d

    Membra
    Intus cst

    quaj valeant

    licet,

    sceleris

    deserti,

    pavehementer
    (io) vel tu

    Corda vertcre non valent,

    exopto. Carebunt, inquit,


    forsitan velis,
    vel
    illi

    ocyus,

    quam

    hominum

    vigor

    sese existiment esse carituros.

    35

    Arcc conditus abdita. Ilajc venena potentius Detrahunt hominem sibi Dira, qua; penitus meant,

    Neque enim
    ita
    f

    est aliquid

    ia

    tam brevibus

    vitaj

    metis

    serum, quod exspectare [longum


    putet
    :

    immortalis
    spes et

    prEesertim animus

    quorum magna
    quod quidem
    illis

    _ excelsa facinorum machiaa


    rato soepo liaedostruitur
    e
    :

    repentino atque inspemiseriae

    Nec nocentiacorpori
    Menlis ulcere
    saiiviunt.

    modum

    staluit.
    sit

    Nam
    est

    si

    nequitia miseros

    AnGijMENTUM.

    Philosophia improborum miseriam umptius tonfirmatura, hoc cos csse miseriorcs osimpuniti vileniUt, quod cupita perficiant diutius vant ; cxterisqiie inferant injuriam.
    :

    S5> PROSA

    facit,

    miserior

    IV.

    necesse

    diuturnior

    nequam

    quos infelicissimos esse judicarem, si non eorum malitiam saltem mors extrema finiret. Etenim si de
    pravitatis infortunio vera conclusimus, infinitam
    li-

    quetesse miseriam,

    quam

    esse constat

    ailernam.

    (b)

    Tum ego " Fateor, inquam, nec injuria dici vidoo vitiosos, tametsi bumani corporis speciem seri,

    Tum
    cilis

    ego, Mira quidem,


    ii

    inquam,

    et

    concessu

    diffi-

    illatio

    sed his eam, quaj prius concessa sunt,

    vent, in belluas

    tamen animorum

    qualitato mutari.

    Sud quorum atrox scelerataquc mens bonorum pernicio stfvit, idipsura cis licerB noluissem. Nec licct, sed inquit, ('>) uti convenienti monstrahibur loco
    :

    nimium convenire cognosco. Recte, inquit, existimas: sed qui conclusioni accedere durum putat, aequum est vel falsum aliquid prajcessisse demonstret, vel collationem propositionum non esse effica-

    lamen
    tur,
    =

    si

    idipsum qnod
    ex parte
    '

    eis

    licere creditur,

    auferapffina

    ccm
    '

    necessarioi

    conclusionis ostendat

    (10)
    est,

    alioquin

    magua

    scelcratorum

    hominum

    C concessis pra^cedcntibus,
    illatione causetur.
    ^

    nihil prorsus

    relevatur.

    Etenim quod incredibile cuiquam

    forto

    Eam

    quod de hoc quoque quod dicam,

    \NTERPRETATIO.
    ducunt hominem
    cfficacius

    nctrant in incntem, ct mcntem gravi vulnc7'e, " Koetius.


    1j

    a semetipso, quippe quai pcdum parcunt corpori afflgunt

    '

    Peccare ncscii.
    Citius.

    e
    ii '

    Tardum. Finem imponit.


    Consequentia. Consecutione conqueratur,

    Immcrito. Minuitur.

    NOT^.
    Murmur,
    et in

    toraam toto procumbere vultu

    Osniie meum soQsi pando ocoallescere rostro, Colla tumero toris, et qiia niodo pooiila parte Sumpta mihi fLioriint, iUa vestigia feci.

    Solamens, etc. ] Circo instar Solis, cujus erat filia, vi herbarum, verborum, 2SS ct virgoB, quibus utebatur, corpora quidem mutare polerat, noa menies, quippo qua?, ut a solo Doo creataj conservantur, D sic a solo Deo mutari possuut nisi quod eidem menti
    'i.7.
    ;

    qiia'dam virtus divinitus insita est voluntas scilicet sui domiiia, qua; perlurbationibus obsecuta corpori qiiidoin i>ai'cero videlur, scd mcnlBm, a Deo sic retrahit, ut eaindem ad inUmam bestiarum conditionem
    ;

    dc|U'iiiuM'c vidcatur.

    IClenim quodincredibilo, otc. ] I. Philosophia probat iniprobus hoc esse miseriores, quod cupita pernam vello sccl.is, niagna miseria est, posse, liciant major, pcrliccre, niaxima qiiandoquidem defecliopcs sunt, quaJ tanto crescunt, quanlo a Deo sive summo bouo magis ao niagis recedunt: quamobrem si improbi non solum volint, et possint, sed etiam perliciant scelus, hi co ipso erunt miseriores atqui improbi cupita porliciendo, pcrliciunt scelus:ciun eniin improbi sint, hi uihil nisi raaium adcoque scelus porlicore conantur. - Nam si nequiiia miseros facit, etc. J 11. Eadeiu
    '

    philosophia probat improbos hoc esse miseriores, diuturniorem vilain agentes cupita perliciant diutius quia cum miseria sic miserum faciat, ut felicitas felicem, quemadniodum eo aliquis felicior est, quo ejus felicitas est diuturnior sio eo aliqiiis est miserior, quo ejus miseria diuturnior est utraque enim tantasvires acquiritcundo, ut quo antiquior, eo difficiliusaltBrutra suodestruatur conlrario. Atqui quo diutius improbi, diuturniorem vitam agentes, cupita cum, perliciunt, eo diuturnior est eorura miseria quare ut diximus, miserrimum sit scelus perhcere infeiicissimi essent, si non corum malitiam saltem mors cxtrcma finirct quod mors, licet non sit cujuslibet illorum misoriaj meta, est tamen sceleris ab iisdem perliciendi linis. ' JV((! hoo quoquc quod dicam, etc. ] III. Philosophia probat improhos hoc esse miseriores, quod impuniti vivant non solum qnia po^nis et sontes deserunt et insoates vitant crimina, vcrum eliam quia cum miseria crescat accossione mali, non secus ac lionum felicitas felicitas accessione boni (quod ut
    ([iiod
    :

    sic

    malum miseriasitex dictis), proptereacuicunquo misero accidit aliquid mali, ille hoc ipso miscrior est quemadmoduin cuicunqae folici accidit aliquid boni, illo eo ipso est felicior. Atqui improbo, ex oo quoii hic impunitus vivat, accidit aliquid mali: cum
    :

    80;-;

    HE CONSOI.ATIONK PIIILOSOPIll.M

    I.ll!.

    IV.

    80G

    non miuus miriim videatai-, sed ex liis quua sumpta A bi, (10) iuiquuai esse manifestum est. Quis id uegel? Sed no illud quidcm, ait, quisquam negabit bonum suut xqne est nccessavium. Quidnam? inquani. Vaesse omne quod justum cst contraquc quod injustimi supplicia lueutes, liciores, inquit, esse improbos estmahim liquero esse. Tumergo Isla quidomconquani si eos nuUa justitia; poena .coerceat. Neque id
    : :

    nunc-'' molior,

    quod

    cuivis

    (15) veniat in

    mentera,
    esse cul-

    sequentia sunt
    post defunctum

    eis

    qua; paulo anto conclusa suut.

    corrigi ultiono pravos mores, et ad

    rectum supplicii
    infoliciores

    terrore deduci, caiteris

    quoque exemplum

    panda fugiendi
    esse iraprobos

    sed alio

    quodam modo

    Sed quoeso, inquam, te, nullane animarum supplicia morte corpus (lo) relinquis? Et quorumr.alia pocnali acermagua quidem, inquit
    :
    '

    arbitror impunitos, tametsi nulla ra-

    bitate, alia vero purgatoria clemeutia

    exercori puto.

    tio correctionis,

    nullus respectus habeatur exempli.


    alius

    Et quis
    illa,

    erit,

    inquam, prajler hos


    (20)

    modus? Et
    malos vero inquam. Si

    Donos,

    inquit,

    esse felices,

    Sed uuuc de his disserere consilium non est. Id vero hactenus egimus, ut, qun; indignissima tibi videbatur, malorum potcstas, eam nuUam esse cog-

    concessimus? Ita est, cujuspiam bonura aliquid addatur, non felicior est eo, cujus pura ac solitaria sino cujusquam boni admistione miseria est? Sic, iuquam, videtur. Quid si eidem SSl misero, qui cunctis careat bonis, proater ea, quibus miser est,
    miseros
    igitur, iuquit, miserise

    nonuc

    quosque impunitos querebare, videres nunquara improbitatis suoe (20) carere suppliciis licentiam Iquam cito liniri precabaris, nec longam
    nosceres
    :
    :

    esse

    disceres

    infelicioremque fore,
    si

    si
    :

    diuturnior;

    infelicissimam vero,
    riores^esso

    esset teterna

    post ha^c mise-

    malum
    tione
    !>

    aliud fuerit
    est,

    annesum, nonne multo

    infelicior

    quam
    qucns
    ego,

    justa
    est,

    improbos, injusta impunitate dimissos, ultione punilos. Cui sententia-s conseut

    eo censendus

    cujus infortunium boni participaigitur

    tum demum
    impuniti esse

    gravioribus
    (2o)

    suppliciis

    relevatur? Quid ni? inquam. llabent

    urgcantur,

    cum
    tuas,

    creduntur.

    Tum
    nihil

    imprubi,

    cum puniuntur,
    :

    boni

    quidem

    aliquid an-

    Cum

    inquam, raliones considcro,

    noxum, (5) pcenam ipsara scilicet, quoj ratione juiidemque cumsupplicio carent, inest stitiaj bona est
    eis aliquid ulterius mali, ipsa

    dici verius puto.

    SSS

    At

    si

    ad

    hominum

    judicia

    irapunitas,

    quam
    es.

    ini-

    quitatis merito

    malum

    esse confessus

    Negare

    quis est ille est, cui [ha;c non crcdenda modo, sed saltem non audienda videanlur? Ita est, inquit illa. Ncqueunt enim oculos tenebris assuelos
    revertar,

    nou possum. Multo


    iiijusta

    igitur infeliciores improhi sunt

    ad lucem pcrspicuai
    d

    veritatis altollere,

    '

    simiicsijuo

    impunitato donati,

    quam

    justa ultione puniti.

    avibus sunt,
    :

    Sed puniri improbos, justum; impunitos vero

    ela-

    dies cajcat

    quarum intuitum nox illurninat, (!>) dum enim non rerem ordinem, sed

    INTERPRETATIO
    Contendo. Minuitur.
    i

    Abire. Noctuis.

    NOT/E.

    enim puniri et non puniri sint contraria, cumque puniri sit aliquid boni etiam improbo, necesse ost ut non puniri eidem improbo sit aliquid mali, quamvis magna aniinarum supplicia post defuncium morte corpus supersint. ' Quorum alia panali acerbitate, alia vero piirgaloria cUmcntia.] Mulos, inquit V.illinus, hic agnoscit
    modo, sed id catholicus Boctius, alios pamis dammtri ; alios vevo propcccatis toiiijo duiurc crucialmm cmundariet purgari diu igne. Quod agnoscunt ipsi Magdeburgenses, cent. G, cap. 4, cogilatum a Boetio. Nisi tamen Philosophia, quaj nunc loquitur, voluerit hic exprimere sensa Platoiiicorum, vel etiara Pythagorajorum, quibus quaj^.3111 mentes, quod earum scelera nulla purgatione eiui posseut, a;terni.i afncicbantur suppficiis: alias vero, quarum minora erant orimina, aut wternis Elysii voluptalibus fruebautur, omni purgatione perfuncta?, aut parlira purgatte ex Elysio in nova etiam bestiarum corpora detrudehantur. Virgil. vi Mn,, v.
    ('lirisii(i)ius

    certuraque de rebus proposilis ferro judicium, quam spretis ipsius corporis motibus, solum prar-ceptorem Deum interrogaverit, iutusque respondentem inteloptimo enim S. August. i de Genes. lexerit attenlius ad lit., c. Ji: l'rini:ijiinin, ait, crcaturx intcllectualis est xterna siii>iinlin, iinud principiim manens in se in:

    non

    gtuiliiii :vli'rnis

    comrnulabiltlvr, nullo inndo cessat occulla inspiratione vocationis loqui ci creaturx, cui principium est, ut convertatur ad id ex quo est : quod aliler formata ac pcrfccta esse non posset. Ubiquc, inquit idera sauclns doctor I. X Conf., c. 26, Veritas prxsides nmnibus consulcniibus te simulque respondes omnibus etiarn di-

    versa consulentibus. Liquide tu respondes, sed non liquide omncs audiunt quis cnim, ait ideni sanotissimus patcr, de Immort. aniraa;, o. 10, bene se iiispicicns non expertus cst tanto so aliquid intetlexisse sincerius, quanto rcmovere atque subduccre intcntionem menlis acorporis sensibus poiuit. Atqui inaxima [^ars homiuum prujcipitatione et praijudiolo potius quaai
    :

    730:
    Ergo exeroontur pcenis vetcrumque malorum Supplioia expeuduut alia; panduntur inanea Suspcusaj ad ventos aliis sub gurgite vasto Infcctum eluitur scelus, aut exurilur igni. Quisque SU03 patimur mancs. Kxinde per amplum Wiltimur Elysium, et pauci lajla arva tenemus.
    :

    unde legibus judicant Similes avibus sunt, etc.] Vespertiiionibus scilicet et noctuis, qua; quod niobilioribus afUciantur oculoruin libris tunicisque, idoirco niinimo uoctis lumine illuminari, majori vero diei splendore olfundi posliis
    :

    sunt

    unde non
    :

    nisi vespere et noote, a

    quibus noI.

    men

    habent,

    volitare consueverunt,

    Ovid.

    iv

    Me-

    tara., fab. 12

    '

    At

    si

    ad hominum, jadicia,
    et

    Deura inler
    litur,

    Mens nostra corpus humanuni media; utpote Dei


    etc.]

    elfcctus, et corporis

    humani forma, ab utroque pa:

    a Deo illuminanda, a corporu obscurauda quainohrera eadera mens nou aute apta est verum

    .lainque dies oxaotus erat, tompusque subibat Quod tu uec tenebras. neo possis dicere luoen], Sed oum luce tamen duhito oonfinia noctis... Toctaquo uou silvas cclcbraut luccmqiie perosa) Nocto volant seroiuo toneut a vcspero nomen.

    807

    AN. MANL. SEV. BOETIl

    suos intuentur affectus, vel licentiam, vel inapuni-

    nunc,
    qui

    tatem

    scelerum putant esse

    felicem.

    Vide

    autem
    confor:

    quid aeterna lex sanciat? Melioribus


    maveris
    ;

    animum

    niliil

    opus

    est judice

    prsemium deferente

    oratores.-Pro his enim acerbumque (15) perpessi sunt, miserationem judicum escitare conantur, cum magis admittentibus justior miseratio debeatur quos non
    ait,

    contra faciunt
    quid,

    iJ

    grave

    tu te ipse excellentioi'ibus addidisti. Studiura ad pe-

    ab

    jora deflexeris
    te

    extra ne quoesieris ultorem; (10) tu


    detrusisti
    ':

    sed a propitiis potius, miserantibusque accusatoribus ad judicium, veluti Eegros ad medicum


    iratis,

    ipse in deteriora

    veluti

    si

    vicibus

    duci oportebat, ut culpaa morbossupplicio resecarentj:

    sordidam liumum, cceliimque


    tra

    rcspicias,

    cunetis es-

    cessantibus,

    ipsa cernendi ratione

    nunc

    coeno,

    nunc sideribus
    respicit.

    interesse videaris. At vulgus ista

    non

    Quid^igitur? his ne accedamus, quos belluis


    esse

    similes

    penitus visu,

    monstravimus? Quid, si quis amisso ipsum eliam se habuisse (15) oblivi-

    sceretur intuitum, nihilque sibi ad humanam perfectionem deesse arbitraretur, non videntes eadem Ccecos putaremus? 83* Nam ne illud quidem acquiescent, quod que validis rationum nititur firmamentis, infeliciores eos esse, qui faciunt, quam qui patiuntur injnriam. Vellem, inquam, has ipsas

    quo pacto defensorum opera, vel tota frigeret, vel si prodesse (20) hominibus mallet, in accusationis habilum verteretur, Ipsi quoque improbi, si eis " aliqua rimula virtutem relictas fas esset aspicere, vitiorumque sordes poenarum cruciatibus se deposituros viderent, compensatione adipiscendse probitatis, nec hos cruciatus esse dicerent, defensorumque operam repudiarent, ac se totos accusatoribus (25) judicibusque permittereut. Quo fit, ut apud sapientes nuUus prorsus odio locus relinquatur. Nam bonos qai nisi stultissimus oderit? malos vero odisse ratione caret. Nam si, uti corporum languor, ita vi-

    audire

    raliones.

    Omnem,

    inquit,

    improbum num
    Infelices
    (o)

    supplicio

    dignum negas? Minime.

    vero

    esse, qui sint

    improbi, multipliciter liquet.

    Ita est

    quidam est quasi morbus animorum; cum minime dignos odio, sed potius miseratione Judicemus, nmlto magis (30) non insetiositas

    aegros corpore

    inquam. Qui igilur supplicio digni sunt, miseros esse non dubitas? Convenit, inquam. Si igitur cognitor, ait, resideres, cui supplicium inferendum putares, eine qui fecisset, an qui perlulisset injuriam? Nec ambigo, inquam, quin perpesso satisfc
    =

    quendi, sed miserandi sunt,

    quorum mentes
    "

    omm

    languore atrocior urget improbitas,

    AnGUMENTUM.

    facerem dolore
    injurioe illator,

    facieutis.

    (10)

    Miserior igitur tibi

    quam

    mors inimineal, aui sponte venicns, aut a feris aliisque hominibus accelerata, inquit Philosophia, prsestat te diligere probos et misereri improborum, quam ullos odisse et armis lacessere.

    S5 METRUM
    Cum

    IV.

    acceptor esse videretur.


    igitur

    Con'

    sequitur, inquam.

    Ilac

    aliisque de causis ea

    radice niteatibus,
    seros faciat,
    accipientis,

    quod turpiludo suapte natura miapparet, illatam coilibet injuriam uon


    inferentis

    sed

    esse

    miseriam.

    Atqui

    Quid tantos juvat excitare motus Et propria fatum Sollicitare manu? Si mortem petitis, propinquat ipsa Sponte sua, volucres nec remoratur equos.

    INTERPRETATIO.
    ^ Alternis. i
    =

    Judex.
    Dubito.

    d
    "

    Advocati.
    ta?j^os odii et ur-

    Aliquo modo. Quidprodest vobis exciiare motus

    moriem vestris manibus? Si quxritis mortem, appropinquat ultro neque iardat equos suos prseScilicet homines sese perimunt gladio, quos : serpens, leo, tigris, ursus, et apri perimunt, dentibus. Num idcirco insiruuni cxercitus iniquos, parani arma crudelia cupiunique occumbere telis reciprocis, quod
    gere
    hsec

    cipiies

    ViOTJE.

    Nain ne illud quidem acquiescent, ete.] IV Philosophia probat improbos eo esse miseriores, quod injuriam caHeris iuferant quia cum improbus S-a
    *
    :

    sit miser, eumquo imprubus sit quicuuque supplicio dignus est, propterea quo aliquis supplicio est magis dignus, eo magis improbus adeoquo magis miser haberi debet sic cognitor existimans esse deterius inferre quam pati injuriam, statuit supplicium infereudum non ei qui pertulit, sed ei qui fecit injuriam. Unde Chrisius, Matth. v, Beati, inquit qui persecutionem patiuniur; qao Teipicians S. Chrysost. ait neminem Isedi nisi a seipso. Atqui improbus eo magis dignus est supplicio, quod altcri intulerit iujuriam reipublicaj quippe interest, ut improbi puniantur. Atque ex his omnibus sequitur, improbos sive aegros animo, uon secus acajgros torpore nonodio, sed miseratione potius dignos esse quare

    omnis

    j-,

    sic eEedem conceptte diversos producunt ejusdem corporis niotus. Sed nulla pei-turbatio tantos motus, quantos odium parit qui enim odio commovetur, hi ih amicos, fortunas, famam, vitam denique ipsam adversariorum erumpunt 2. Fatum solliciiare manu.] Sollicitare proprie dicitur ille qui corpus de suo loco movet, quasi hoc de suo solo movendo, vicinum a quo recedit, relinquatsolum, ut ipsum solum abit. Hiuc propterquam-

    poris concipiuntur

    datn similitudinem sollicitare dicimur meutem, cum spo, metu, aut qualibet alia ratione de sua sentontia moveretentamus. Sicergo qui duello pugnant, quod mortem veluti de suis sedibus pulsam ad.semetipsos movere videantur, hi mortem dicuntur propria manu sollioitare, quemadmodum Seneca in Her-

    eam

    cul. fur., V. 867, canit

    Carmen constans ex duplici genere versuum alternorum, quorum prior pbaleucus, spondeum, dacty*

    Ouid juvat durum properare fatum, Omnis haic magnis vaga turba terris
    Ibit

    lum, et duostrochceos habet, unde quinto versu legi debet apri uon aper ; posterior est peatamenter elegiacus, de quo supra.
    I.

    ad maues facietque inerti Vela Cocyto.

    Tanios motus.\

    Ut perturbationes motibus cor-

    3. Si moriem petitis, etc.] Philosophia videtur deinceps alferre causas mortis. Causa autem mortis duples. Una interior, sive naturalis elementorum.

    800
    5

    m CONSOLATIONE
    aS6
    An
    Quo3 serpens, leo, tigris, ursus, apri Dento petunt, iidem se tamen ense petunt.
    distant quia, dissidentque mores,
    Injustas acies, et fera bella movent,

    PIIII.OSOPIH.K

    I.IB.

    IV.

    810

    cum in conlingentes populos regentium quodam modo beatitudo transfunditur cum prajsertim carcer, nexus, ca^teraque legalium
    tractalur officium,
    :
    <^

    Alternisque volunt perire telis?

    Non
    Vis

    est justasatis sajvitiaj ratio.

    aptam meritis vicem referre?

    Dilige jure bonos, et miseresceremalis.

    tormenta poenarum perniciosis potius (10) civibus, propter quos eliam constituta sunt, debeantur. Cur btec igitur versa vice mutentur, scelerumque supplicia bonos premant, prajmia virtutum mali rapiant, vehementer admiror, qufeque tam injustaj confusionis ratio
    niis

    Argumentum.

    ut sibi videbatur, more sapientis mirantem, Deo mundum regente, bonis adversa, malis prospera acoidere, Philosophia monet,

    Boetium,

    S9 PROSA

    V.

    videatur, ex te scire desidero.


    si

    3S8

    Mi-

    etenim mirarer,

    misceri omnia fortuitis casi-

    bus crederem. Nunc stuporem


    i

    meum

    Deus rector

    nonideo homini dubilandum, cuncta rectefieri, quod causam tantx dispositionis illc ignoret.
    Hic ego, Video, inqiram, quaj
    sit

    exaggerat, qui cumsfepebonisjucunda, malisaspera,

    contraque bonis dura tribuat, malis optata concedat,

    nisi causa deprohendatur, quid est quod a fortuitis proborum atque improborum meri- g casibus diiferre (3) videatur? ^ Nec mirum, inquit, si quid ordinisignorata ratione, temerarium confusumtis constituta. Sed in hac ipsa fortuna''' populari, nun que credatur. Sed tu quamvis causam tantaj disposinihil bono, malive inesse perpendo. Neque enim tionis ignores, tamen quoniam bonus mundum rector sapientum quisquam exsul, inops, ignominiosusque teraperat, recte iieri cuncta ne dubites. (o) esse malit potius, quam pollens opibus, honore S.@ METRUM * V. reverendus, potentia validus, in sua permanens urbe florere. Sic enim clarius, i testatiusque sapientiaj ARGUiiE.N'TnM. - - Idcirco, inc/iiit Philosophia, vulgus

    vel felicitas, vel

    raiseria in ipsis

    '

    INTERPRETATIO.
    inter se differunt ac dissentiunt? haic causa sxviendi non est satis sequa. Optasne rependere meritum simile merito simili ? ama, ut sequum est, bonos,

    eorum mores

    t
    <=

    Vulgari. Apertiusque. Vincula.

    etmiserere improborum.

    iAuget.

    et hajc notaex quibus homo constat, compositio tur his verbis, propinquat ipsa sponte sua. Altera exterior, qute rursus ponitur in duplici discrimine ha;c enim mors est vel a feris, cujusmodi sunt serpens, leo, tigris, urstis, aper; vel ab aliis hominibus, qui, veluti indignantes, mortem prajdictiscausis acoeleratam longiores moras agere, hanc conversis in sese invicem armis advocant. 3. Apri.] Sic legimus cum Vallino, non aper quod hujus prima sylluba semper corripiatur alioquin apri non haberet primam syllabam communem sicut matris et fratris priores syliabaj non sunt communes, quod mater et frater primis syllabis producantur. \0. ISonest justa satis sxvitise ratio.] Alterius cogitationes tuis eogitationibus contrariaj nullum tibi dare possunt jus necis in alteruni hominem cum vita humanaita in sumraa solias Dei potestate versetur, ut neque judici, neque ipsi regl, nisi quatenus hic vice Dei gerit, fas sit hominem interticere Ad imaginem quippe Dei, inquit Deus Genes. ix, factus
    : :
    :

    est,

    quod populi sapientibus ducibus

    facilius crede-

    rent,

    eorumdemque praicepta observarent religiosapientum ducum felicitatem una cum sapientia populis infundi viderent. Altera qaod supplisius, si

    cianonnisi improbis videantur constituta. Supplicia autem hie dicuntur carcer et nexus. Nexus quidem sive, ut alii legunt lex, quoniam vinculis premi supplicium est. Carcer vero etiam a Lucretio inter alia suppliciorum genera n\imeratur lib. hi SeJ metus in vita pcenarum pro malefactis
    :

    Est insiguibiis insignis, scelerisque liiela, Carcer et horribilis de saxo jactu deorsum, Verbera, carnifices, robur, pix, lamina, tedfe.
    ^ Minus\etenim rnirarer, eic.] II. Boetius eo mngis miratur bonis adversa, malis prospera accidere, quod Deus infinite sapiens, bonus et potens, mun-

    dum
    D

    est

    homo.

    11. Vis aptam meritis viceni referre.] Par pari cogitando referre, sive cogitatiohes cogitationibus compensare. 1'2. Diligo jure bonos.] Quod enim amor nequeat nisi amore compensari, justitiae est bonos, a quibns diligimur, a nobis diligi. iNeque tamen sequitur odium odio compensandum sed 12. Miseresce malis.l Nihil quippe ratiooi magis conseutaneum quam miserorum misereri mali autem oinnes miseri sunt, cum propter rationes prcedictas, tum maxime quia peccando deliciunt miser quippe, si credaraus Varroni I, vi de 1. 1., dicitur a minus, utpole cui cum opus est, minus nullo est, vel, ut placet Cujacio, a GrEeco y.-JToq scelus. ' Neque enim sapientum quisquam, ete.J I. Boetius, ut sibi videtur, more sapientis miralur, bonis adversa, malis prospera accidere, duplici de causa. Priraa
    : :
    :

    regat Deus enina accusari non potest aut ignoqua nesciathas vices; aut malitire, qua velit; ant impotentia?, qua sciens volensque Iias vices nequeat mutare. Id miratur etiam David psal. lxxii ; Mei autem pene moti sunt pedes, pene effusi sunt grtssus mei, quia zetaci snper iniqiws pacem peccatorum videns. Id etiam mirabatur Jeremias cap. xii Quare via impiorum pi^ospera, bene est omnibus qui prxvaricantur etinique aguntl ^ Nec mirum, etc.] III. Philosophia respondet hanc admirationem, ut cteteras, oriri ex ignoratione causte sed ignoralionem hanc non esse legitimam argumentum ex quo concludi possit, Deum non esse bonum mundi rectorem, aut omnia non recte lieri sicut deinceps eadem Philosophia probabit. * Carmen, quod dici potest constare duplici gene:

    rantia;,

    re versuum tetrametrorum alternorura, prior trochieo, posterior spondeo incipit

    quorum
    :

    uterque

    autem postpiimum pedem, spondeum,


    vel

    vel

    iambum,

    dactylum habens

    cum

    syllaba superstite,

    quam

    tur

    vocant Cfesuram, dactylo et spondeo linitur. Excipitamen vigesiraus versus, cujas primas pes est iambus et secundus tribraclius.

    Patrol. LXIII.

    26

    811

    AN. MANL. SEV. BOETIl


    effecta cxlestia,

    miratur
    tur

    terrestria

    autem non mira-

    Gommovetgentes publicuserror,
    Lassantque orebris pulsibus
    sera.

    quod horumnoscat, illorum ignoret causas.


    Si quis Arcturi sidera nescit

    Nemo
    Littus
    13

    miralur ilamina cori


    frementi tunderalluctu,

    Propinqua summo cardiue labi, Cur regattardus plaustra Bootes, Mergatque seras sequorellammas,
    S

    SOl

    Nec

    nivis

    duram

    frigore
    ajstu.

    molem
    est

    Fervente Phoebi solvier

    Cum

    nimis celeres explicet ortus,


    stupebit setheris
    alti.

    Hic enim causas cernere


    Illic

    promptum

    Legem

    lateates pectora turbant


    ;

    S90

    Palleant plense cornua lunse

    Cuncta
    20

    quae rara provehit aetas

    Infecta metis noctis opacse,

    Stupetque subitis mobile vulgus.

    Quoeque fulgenti texerat ore Confusa Phcebe, detegat astra

    Cedat
    :

    insciti

    nubilus error,

    Cessent profecto mira videri.

    INTERPRETATIO.
    Si quis ignoret,
    stellas

    Ursx

    verti prope

    sufjremum

    polum, hic admiratur vehementer legem cmli sublimis, qua Bootes, qui habet ortum velociorem, lentus agat

    currum suum et nunquam demiitat ignes suos tardos B inmare. Si orbita lunx plenx palleat, fccdata terminis
    noctis obscurse, et

    qux luna

    velaverat vultu splendido

    stellas minores, haic obscurata revelet easdem stellas, hinc error communis turbat populos, qui propterea re-

    cymbala. Nemo miratur, ventos oras marinas undis tumultuantibus, neque cumulum nivis frigore induratum liquari calore vehemcntisolis nam hic facile est cognoscere causas iilie causx occultse perturbant admiratione omjies mentes. Plebecula iuconstans miratur ea qux raro et subito eveniunt. Error obscurus ignari vulgi facessat; hsec certe desinent videri admirabilia.
    petitis ictibus fatigant

    cori ferire

    Arcturi.] Arcturus dicitur ab apy.zoc ursa, et oipk cauda, quasi ursse cauda, est stella omnium, ex quibus major Ursa constat, maxime polo vioina unde quare cum polus arcticus ab dici solet stella polaris hac Ursa sic vocatus nobis semper appareat, ut pote sublimior, idcirco stella hsec, ceu nostro horizonte hinc Virgil. i antipodas hcn-eat, nunquam occidit Georg., V. 246 : Arctos oceani metuentes ajquore tingi.
    \
    .

    nam

    nitu seris
    Tihullus,

    carminibus pati hoc deliquium, inde vero tinvel cymbalorum liberari, ad sera lunse auxiliaria, ut vocat Tibullus, confugiebant idem
    :

    Cautus

    et e

    curru lunam deduoere tentat


    si

    Et faceret

    non Eerarepulsa sonent,


    I.

    Juvenalis sat. 6,
    :

    ii,

    v.

    440

    Scilicet
    ferret,

    propter odium Junonis, ut flngunt poetse,

    Tot pariter pelves, tot .tintinnabula dicas Pulsari jam nemo tubas, nemo serafatiget Una laboranti poterit succurrere luuce.
    :

    Nemo nescit vulgatum illud Virgilii ecl. 8, v. 09 quaequod majorem Ursam in coelum admissam tegre Tethyn rogavit, ne suis hancpellicem sineret Carmina vol ccelo possunt deducere luaam. aquis lavari. Idem Arcturus vocatur etiam ArctophyHaic autem omnia, quoj sex pra^diclis versibus elelax et Bootes, de quo lit sermo in 3 vertu. Arctopliygauter descnbuutur a Pliilosophia, ideo miratur vullax quidem sive custos Ursss, sive, ut loquitur OviQ gus, quia horum causam nescit. dius,cusios Erimanthidos ursx, quod videalur ursam, 13. Nemo miratur, etc.] Postquam Philosophia quam semper comitatur, custodire. Bootcs \ero sive quffidam protulit quas homines propter ignorantiam bubulcus, quia stellis formam boum currusque refecausarum mirari scdent, coutraria refert qua; udem rentibus instar cujusdam bubulci adhasret hinc Prohomines non mirantur, quod illorum causas norint. perlio dicitur versure boves et plaustra Bootes. JuvePrinium quidem homines non mirantur corum sive nal. sat. 3, v. 22 caurum, ventum ab occasu ajstivo spirantem fluctu Aut illo tempore, quo se frementi tundere oras marinas, quod iisdem notum Frigida circumagunt pigri sarraca BootEe. sit ventum hunc esse corpus commotum, corpuslUud porro sidus triplicihoc nomine donatum, recte que commotum naturaliter tundere corpora obvia. dicitur summo cardine, cui propinquum est, labi Deinde iidem homines non mirantur molem nivis adeoque hinc tardum seras flummas in aequore merfrigore induratam fervente solis cEstu liqueheri, quod gere, inde vero celeres expiicare ortus. Primum quisciant quietas nivis durfe partes moveri posse a dem sidus illud summo cardine labitur quia verticommotis solari ajstus particulis. septentrionalem, tur ad polum qui nobis semper 19 et20. Qux rara provehit xias stupetque subitis.] apparet et in quo tancjuam in altero rauudi cardine Ignaraplebeculuadmiratur quoecumque et raro et subito orbis ccelestis verti liugitur. Deinde idem sidus tarconlcnijtmt. Nimirum admiratio est subita commotio dum seras in mari mergit ilammas, quoniam nun- mentis attentius spectantis ea qua2 nova videntur et quam infra nostrum horizontem descendens, nunmagna unde causa hujus perturbationis est res et quam occidit. Denique idem sidus celeres explicat nam, ut barbari lorara et subita. Rara quidem orlus, quod majori duntaxat solis lumine occultatum quuninr, ab assuetis non fit passio. Subitavero; quostatim atquelumensolare, objecta terra, minutum est, niam, ut recte ait S. Gregorius, jacuLa qux prxviemicat. Ille autem qui hanc causam ignorat prsedicta dentur minus feriunt. Verum, inquit grammaticus, miratur. quo jure hic variatis casibus dicitur vulgus stupere
    :

    .-,

    7. Palleant

    plenx cornua

    lunx.']

    Luna, quaj eliam

    pus

    quod per noctem splendeat, est coropacum, quod solari himine ita relucet, ut modo angulatam, modo rotundam splendoris formam exhibeat. Contingit autem aliquando tit inter solem et lunam plenam sive rotuudo splendore relucentem, terra ita interjaceat ut luna umbris terrestribus obscurata rotundum suum splendorem stalim amittal, et stella?, quae majori lunse lumine offudicitur Phccbc,
    coeleste

    conjiinctio pares optat casus." sed non raro, posthaOptat, inquam, pares casus bita verborumconslructione, sensa duntaxat jungunaureis et pluris: centum tur : sic Cicero dixit: Emi
    7'ara et subitis ?
    :

    num

    ante latebant, incipiant emicare. Tum veteres, qui falsa superstitione esistimabant hinc quidem luste

    quanquam hic constructio solita non mutatur, sed verbum quoddam tacitum debet intelligi; quasi disicut ceretur stupet qux rara sunt et stupet subitis Nos Varrones stupeenim Tullius disit, ii de Fin cecinit, Satyr., sat. 4, mus sic Horatius 1. Huuo capit argenti splendor stupet Albius aere. 21. Cedal insciti.] Ignari quanquam omnes hic le:

    813

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIii:

    LIB. IV
    quae quanti oneris sint ipse perpendis.
    te

    Argumentum.

    Philosophia, indicata materia deinceps traclanda, et modo qua disputabitur, ponit cum providentise divinse, tum fati definitionem : unde hoc illi ita subjici demonstrat, ut non. minus providentise

    393 PROSA

    VI.

    quaeri solet

    Sed quonam haec quoque


    cinae tuse portio est,

    nosse, quaedam medilimite tem-

    quanquam angusto
    aliquid
    "

    poris

    septi,
    si

    tamen

    delibare conabimur.

    divinx,
    optatis
    Ita

    quam

    fati

    sit, et

    probos tristibus
    tui

    et

    improbos
    sit

    Quod
    nexas

    te

    musici carminis oblectamenta delectant,

    nwic afftci. est, inquam. Sed cutn


    quseso
    ^

    Iianc oportet paulisper differas voluptatem,

    dum

    (15)

    muneris
    velatasque

    laten-

    sibi
    -

    ordine contexo rationes. Ut


    velut ab

    libet,

    inquam.
    ita disse-

    tium rerum causas evolvere,


    explicare rationes,

    ealigine
    et,
    i'

    393
    ruit,

    Tum

    alio orsa principio,

    uti

    hinc decernas

    Omnium

    generatio rerum, cunctusque mutabi-

    quoniam
    edisseras.

    lioc

    me miraculum maxime
    illa

    perturbat,
    :

    Tnm

    paulisper arridens
    (S)

    inquit,
    vix.
    "=

    omnium

    qucesitu

    exliausti

    quidquam

    satis

    Ad rem me, maximam vocas, cui sit. Talis namque ma.


    :

    vetur

    lium naturarum progressus, et quidquid aliquo momodo, causas, ordinem, formas ex divinae

    mentis

    stabilitate sortitur. Haec in suse simplicitatis


    (o)

    arce lcomposita, multiplicem

    rebus gerendis mo-

    teria est, ut,


    aliiB,

    uua dubitatione
    nisi quis

    succisa, innumerabiles

    dum
    cum

    statuit.

    Qui modus

    cum

    in ipsa diviuce intelli-

    velut d hydra? capita,

    succrescant

    nec ullus

    gentiee puritate conspicitur, Providentia

    nominatur

    fuerit

    modus,
    '

    eas vivacissimo mentis igne

    vero ad ea quae movet atque disponit refertur,


    est.

    coerceat.

    In

    hac enim de Providentiajsimplicitate,


    de repentinis casibus, de cognitione,

    falnm a veteribus appellatum


    cile liquebit, si
    ^

    Quaj diversa esse

    fa-

    de

    fati

    serie,

    quis utriusque
    illa

    vim mente conspexerit.

    ac prtedestinatione (10) divina, de arbitrii libertate

    Nam
    <J

    Providentia est

    ipsa divina ratio (10) in

    INTERPRETATIO.
    =1

    Ut hac de re dicas tuam sententiam.

    Ij

    Exponas.
    Dici potest

    aliquid satis accuratum.

    '

    Serpentis plurium capitum. Leviter attingere. Constantia.

    NOTiE
    existimavimus tamen, deleta ultima syllaba, qua? scriptorum inscitia facile introduci poesse insciti, hoc ost ignari vulgi : legendum tuit, let^es enim hujus carminis ferre non possunt inscitix, ciijus secunda syllaba producetur Horatio Satyr. 1. n,
    gnant,
    inscitiss;
    sat.

    quamvis in veterum auctorum

    libris

    qui sunt reliqui

    (cummaximam eorum partem inieriisse, eoque innumerarum vocum Latinarum jacturam factam esse constet)
    puritatis vocabulun non invenerit quia tamen impuritatem in Cicerone legimus, non habet cur seipsum unaque sfciim alios doctissimos homines in vulgi barbari
    :

    2 Illum aut nequiues aut


    :

    vafri inscitia juris.

    C turbam

    conjiciat.

    enim de Provideniise simplicitate, etc. ] I. Philosophia indicat materiamdeinceps sibitractandum, iu qua, una dubitatione succisa,innumeiae aliae oriuntur hujusmodi sunt divina Providentia, fatum, concordia libertatis humanaj cum divina prtenotione. liijdra autem, cujus similitudine nunc utitur Philosophia, quinquagintavel, ut alii volunt, centum habebat capita, quorum, uno abscisso, duo renaseebautur, douec Ilercules, amputato unoquoque capite, vulneri ignem admoverit. De Lernaea hac bestia infra dicetur melro 7 liujus lib., v. 22. ^ Twnvelut ab alio orsa principio ] II. Philosophia indicat raodum quo deinceps disputabiiur. Niniirum cum Deus non minus sit causa prima, quam finis ultimus rerum omnium, Philosophia ad suum inslitutum probandum argumenta desumere potest a Deo in utro que hoc genere causte quaj autem hactenus expositae sunt rationes, hae a Deo veluti line acceptae sunt, quare quaj deinceps afferenlur, ipsae a Deo velut a D
    '

    hi hac

    At quamvis Cicero dixerit infinitatem, infirmationem, Terentiusque infortunium, non inde sequitur, piiiatem, p^mationem, fortunium voces esse Latinas.
    ' Nam Providentia, etc. ] I[I. Philosophia affertdefinitionem divinae Providentiae Est, inquit, illa ipsa divinaratio insummo omnium principe consiituta, quse cuncta disponit. Quae quidem definitio, quia ab omnibus theologis propugnatur, ideo diligentius videtur expoiienda. Igitur
    :

    Dicitur^ lo ratio : cum enim ratio dicatur a reor, cumqueffo?' idem sit qiiodputo sive cogito propterea cogitatio omnis rectedicetur rai?o hinc autem factum arbitror, ut ratio etiam Tullio sitmens, intelligentia,
    , :

    consilium, judicium, ergumentatio, institutum et cjetera id genus. Omnis autem providentia quredam est cogitatio; quandoquidem quKdam est qualitas menti insita, cujus mens ipsa proxime conscia est. Igitur

    Providentia est ratio.

    causa efticiente pi-ima accipientur; hinc Philosophia incipit Quidquid, inquit, creatur, conservatur et aliquo modo afticitur, illud a Deo velut a prima causa quod enim in creatur, conservatur, et modificatur eodem eoque simplici semper modo fiat, propterea ab una eaque simplici mente, nimirum Deo fiat, necesse est. Sic divina mens multipiicem rebus gerendis modum statuit, qui modus, cum in ipsa divinse intelligentise puritate conspicitur, Providentia nominalur; cum vero adea qux movet atque disponit refertur, fatum a veteri: :

    Verum cum cogitatio duplicis sit generis, nimirnm notio etvoluntas, quajstio est inter theologos, utruni Providentia sitnotio tantum, utrum voluntastantum utrum notio simul et voluntas quod ultimum video pluribus probari, quanquam iidem intet se disputent, utra exhisduabus cogitationibus praecipuasit in ipsa Providentia? Hinc providenlia divina a Ludovico Vives definitur, voluntas Dei consilio universa gubernantis.
    ; :

    bus appellatur. Sitne puritas vox Latina, dubitatur. Alii aiunt, alii negant. Scioppius in animadversionibus in Vossium, suum huic dictioni jus Latinitatis restituere conalus, Sin autem impuritatcm Vossius Latinum esse asait sentilur propter Ciceronis auctoritatem, ipsius quoque judicio duritas minime barbarum videri debet .... Meo ergo judicio potest jam Vossius securo esse animo, et
    :

    Dicitur 2 divina : nam providentia dici potest de omni mente, sive divina, sive etiam creata imo cum Protidentia, auctore Tullio, sit per quam futiirum ali:

    quid vidcturantequam factum sit ; cumque menti divinae nihil futurum sit, contra voro mentibus crealis plura sint futura, idcirco Providentia melius rectiusque dicitur de caeteris mentibus, quam de divina. Hic tameu non agitur nisi de Providentia divina, quce propterea debuit dici ratio divina, sive eogitatio divinte mentis.

    815

    AN. MANL. SEV. BOETII.


    principe constituta, quae cuncta dis-

    summo omnium
    ponit
    :

    seu

    omnibus
    est,

    fatalis series texitur

    illud certe (o)

    ma-

    fatum vero inhaerens rebus mobilibus dispositio, per quam Providentia suis quaeque nectit ordinibus. Providentia namque cuncta pariter, quam-

    S04I

    '

    vis

    diversa,

    quamvis

    inliiiita,

    complectitur

    fatum
    tem-

    vero singula digerit in

    motum

    locis, formis, ac

    poribus distributa
    plicatio, in divinte

    ut (o) heec temporalis ordinis ex"

    immobilem, simpiicemque gerendarum formam rerum esseprovidentiam fatum vero eorum quse divina simplicitas gerenda disposuit, mobilem nexum, atque ordinem temporalem. ^ Quo fit, ut omnia quae fato subsunt, Providentise quoque subjecta sunt cui ipsum etiara subjacet fatum. Quajdam
    nifestum
    :

    mentis adunata

    prospectu, Prodigesta

    vero, quae sub Providentia (10) locata sunt, fati se-

    videntia

    sit

    eadem vero adunatio

    alque

    explicata temporibus

    versa sint,

    fatum vocetur. Quee, licet dialterum tamen pendet ex altero. Ordo


    ex Providentie simplicitate procedit.

    riem superent. Ea vera sunt, quae primee propinqua divinitati stabiliter lixa, fatalis ordinem mobilitatis excedunt. Nam ut orbium circum eumdem cardinem
    sese vertentium,

    namque
    Sicut

    fatalis

    qui est intimus, ad simplicitatem

    enim

    artifex faciendoe'rei

    formam mente
    et

    perci-

    medietatis accedit,
    veluti cardo

    piens, (10)
    ter, 1

    movet operis elTectum,


    ita

    quod

    simplici,

    praisentarieque prospexerat,
    ;

    per temporales
    fato vero

    ordines ducit
    qua;

    Deus Providentia quidem singu:

    ceeterorumque extra locatarum quidam, circa quem versentur, existit (13) exlimus vero majore ambitu rotatus, quanto a puncti media individuitate discedit, tanto amplioribus
    spatiis explicatur
    :

    lariter, stabiliterque facienda disponit

    hsc
    qui-

    si

    quid vero

    illi

    se

    medio

    ipsa,

    disposuit,

    multipliciter ac temporaliter

    connectat et societ, in simplicitatem cogitur, dilTun-

    administrat.
    cetur, seu

    395

    Sive igitur, famulantibus


    divinis spiritibus,

    busdam Providenti
    coelestibus

    fatum exer-

    dique ac difUuere cessat. Simili ratione quod longius a c ifprima mente discedit, majoribus fati nexibus
    implicatur, ac tanto
    aliquid fato liberum est (20), quanto illum rerum cardinem vicinus petit. Quod si

    anima, seu tota inserviente natura, seu siderum motibus, seu angelica virtute,
    varia solertia, seu aliquibus

    seu

    dsemonum

    horum,

    supernae

    SC

    mentis hajserit

    firmitati,

    motu

    carens,

    INTERPRETATIO.
    a Notione.
    b
    c

    Deo.

    Et imaginando.

    miE.
    Insuper per hanc dispositionem rebus mobilibus inquia Providentia divina est attributum Dei, quatenus r hxrentem divina Providentia suis quseque nectit ordinibus: nam equidem, inquit Q. Curtius, xterna constitui Deus est summus omnium princeps summi quippe tione crediderim nexuque causarum latentium et multo principis est, providere omnibus- Sapientia; vi MquaAttiiujit a ante destinatarumsuum qusequeordinemimmutabiti lege liter cura est illi de omnibus ; et cap. viii percurrere. Uno verbo fatum est ipse patiendi agendifinead finemfortitcr et disponit omnia sitaviter. que modus, quo res mobilis ab immobili Deo sapienDicitur 4" quse cuncta disponit : quoniam providae quod evidentius patebit considetissime aflicitur mentis est, pro eo quem sibi proponit line materiam ponere. ordine et loco ranti sequentia Providentia^ et fati discrimina, quaB quamque suo sibi subjeclam deinceps a Philosopliia proponenlur veluti qutedam Hinc Providentia divina delinitur a S. Thoma ratio prwdictEe utriusque delinitionis consectaria. ordinis rerum in/inem. Fatimvero inkxrens, etc.] IV. Philosophia subji- Sive igilitr famulantibus, etc.] Etiamsi constet, fatum, inquit, est inhxrens recit delinitionem fati fatum quemdam esse rei mobilis modum, constetque Providentia suis bus mobilibus disiiositio per quam pra?terea, modum hunc esse a Deo, tanquam a prima quseque nectit ordinibus : quod etiam clarius inlerprecausa, dubitari tamen potest, utrum fatum sit a Deo tari conabimur. proxime, an famulantibus quibnsdam aliis rebus : Primum igiturfatum, interpretationenominis, nihil hinc Philosophia quasdam philosophorum hac de re est aliud quam divinrc voluntatis signum, sive dictum perstringit opiniones, quarum nullam ciEteris anteDicitur 3"
    principe comtitida
    ;

    summo omnium

    '

    divinum

    nam

    judicio Varronis,

    quod

    Parca? consli:

    ponit,

    quod quamvis Deus utatur geniis cum bonis


    spiritu
    ;

    atquc tuerunt nascenti, a fando fatum est diclum hoc modo S. Aug. I. v de Civit. Dei, cap. 9, ait, apud Non enim, inquit, abnuere Cbristianos esse fatuni possumus esse scriptim in Litteris sanctis semel locuciuod enim dictum est, semcl locutus est; tus est Deus
    :

    Qtummalis;
    coelestibus

    universi ; elementis; corporibus ejusmodi rebus ad fatum aliquod exercenduni, nulla tamen est ex his rebus qua Deus utatnr generalim ad movendas reliquas res creatas, sive ad onine tatum.
    et aliis

    hoc est, incommutabiiiler est hcutus, sicut novit incommutabiliter omniaquse futura ipse est. Lucanus in nono faeturus et quse sunt,
    intclligitur immobiliter,
    :

    Non vocibus

    uUis

    ^ Quo fit, etc. ] Ex dictis Philosophia conlicit, providentiam divinam lalius patere fato, quatenus qusecunque fato subsunt, hcec etiam Providentioe sulyiciuntur, sed quaecunque subjiciuntur Providentia?,

    Numen

    Quidquid

    eget, dixit semel nascentibus auctor, scire licet.


    :

    hffic

    non

    ita fato

    subsint

    non
    ,

    qiiod res nlla creata


    ;

    Deinde fatum est dispositio quiaest ipsa res creata, corpus nimirum, aut mens suo tempore, loco, aut quocumque alio modo alfecta id quippe est Dei volentisjussum dictumque.
    :

    Prteterea dispositio hcEC inhxret rebits mobilibus


    est

    enimfalum, modus

    rei

    duntaxat creata;
    illa

    ut pote

    qufle nec iieri nec conservari, nec aflici, nisi divina voluntate, cujus signum, potest.

    quocunque modo
    dispositio est

    Deo non modihcante modilicari sed quod non omnis res creata aeque sit mutabilis cum enim fatum sit disposilio rebus lyiobilibus inlixrcns,ex rebus creatis qusedam magis, quaedam minus fato subjici dicuniur, prout magis aut minus a priraa mente discedentes magis aut minus obnoxiae sunt mutationi quod Philosopbia exponit exemplo pluriuin orbium circa immotum eumdem axeni ita actorum, ut quo ad axeni magis aut miuus accedunt eo minori aut majori motu cieautur.
    possit,
    :

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPIII/E
    fati

    LIB. IV.

    818

    quoque
    I'

    supergreditur necessitatem.
    ;

    '

    Igitur uti

    intueriillam intimam temperiem, veluti in corpori-

    intellecfum ratiocinatio ad id quod est, id quod gignitur, ad reternitatem tempus, ad pimcti medium circulus; ita est fali series mobilis ad Proest ad

    bus

    dici solet,

    animorum? Nonenira

    dissiraileest

    mi-

    raculura nescienti cur sanis corporibus, his


    dulcia,
    illis

    quidem
    etiam

    vero amara conveniant. Cur

    a?.gri

    videutije stabilera simplicitatem.

    {">)

    Ea

    series coelum

    quidam
    tur.

    lenibus, (10)

    quidam vero acribus adjuvanqui sanitatis ipsius,


    aliud

    ac sidera
    et alterna

    movet, elementa in se invicem temperat, commutatione transformat. Eadem c na-

    At hoc medicus,

    atque
    salus

    a?gritudinis

    modum temperamentumque
    quam
    autem

    dignoscit,

    scentia, occidentiaque

    omnia persimiles fetuum,


    indissolubili

    se-

    minime miratur. Quid vero


    videtur essc,
    vitia? Quis
    alius vel

    animorum

    minumque
    fortunasque
    dentia^
    <i

    renovat

    progressus, Ha?c actus etiam,

    probitas? quid segritudo,


    servator

    quam

    hominum
    :

    causarum conProviipsas

    nexione constringit

    qua;

    cum ab immobilis
    (10)
    est. Ita

    malorum
    tium
    (to)

    depulsor, quara rector ac medicator

    bonorum, vel men'

    proiiciscantur

    exordiis,

    quoque
    optime

    Deus? Qui, cum es


    novit,

    alta providentia;

    speet,

    imrautabiles esse necesse


    si

    enim

    res

    cula respicit, quid unicuique conveniat aguoscit,

    reguntur,

    mauensin divina

    raente siraplicitas, in-

    declinabilem causarum ordinem promat; hic vero ordo res mutabiles, et alioqui temere 'fluituras propria"^ incommutabilitate coerceat. Quo fit, ut tametsi vobis hunc ordinem minime considerare valen-

    accommodat. Hinc jam fit illud fatalis ordinis insigne miraculum, cum ab sciente geritur, quod stupeant ignorantes. Nam ut pauca,

    quod convenire

    quai ratio valet huraana,

    de divina profunditate
    tu

    perstringam,
    et aequi

    de hoc,

    quem

    justissimum
    scienti

    (20)

    omnia (lij) perturbataque videantur, nihilominus tamon suus modus ad bonum dirigens cuncta disponat. Nihil cst enim quod mali causa ne
    tibus, confusa

    servantissimum putas, omnia

    Provi-

    dentiae

    diversum videtur. Et victricem quidem


    victam vero Catoni placuisse
    '

    cau-

    sam
    spem
    ita

    diis,

    familiaris
    citra
    est,

    quos, ut ' uberrirae ab ipsis quidera iraprobis iiat deraonstratum est, bonum quccrentes pravus error
    :

    noster Lucanus admonuit. Hic igitur


    videas
    geri,

    " quidquid
    rectus ordo
    sit

    rebus quidem

    avertit, E

    ne

    ficiscens, a

    dum ordo de summi boni cardine suo quemquam deflectat exordio.

    pro-

    opinioni vero tuae perversa confusio. Sed

    aliquis

    Quae

    bene

    vero (20) inquies, potest ulla iniquior esse confusio, quam ut bonis tura SO? adversa, tum prospera,
    malis etiara

    pariter,

    humanuraque
    ;

    moratus, (25) ut de eo divinum judicium consentiat; sed est animi viricui,


    si

    bus iuflrmus

    quid eveniat adversi,

    desinet
    potuit

    tum

    optata, tura odiosacontingant?

    Num

    colere forsitan innocentiara per

    quam non

    homines degunt, ut quos retinere fortunam. Parcit itaque sapiens dispensatio probos improbosve censuerit, eos quoque, uti existi- q ei quem deteriorem facere possit adversitas, ne eui mant, esse necesse sit? Atqui qui in hoc hominum non convenit laborare patiatur. Est alius cunctis virtutibus (30) absolutus, sanctusque ao Deo proxijudicia L depugnant et quos alii praemio, alii (o)supmus hinccontingi quibuslibet adversis nefas Proviplicio dignosarbitrantur. Sed concedamus, ut aliquis possit bonos malosvediscernere num igitur poterit dentia judicat, adeo, ut ne corporeis quidem morbis
    igilur ea mentis integritate
    :

    INTERPRETATIO
    " b
    :

    Transcendit. InteUigentiam.
    Series.

    '

    Vigilia

    hoc

    est

    loco;unde vigileslongius

    firospi-

    ciimt.
    j

    Fortunas.
    Constantia.

    "

    De Deo ineomprehenso. Quod tuputasxquum, idipsum Deus scicntissimus


    videt.
    peritiis.

    iniquum
    '

    Abundaniissime.

    Philosophix

    Tantum

    abest ut.

    Omnia quidem
    male judicas.

    recte

    fiunt, sed de

    eorum eventu

    h Inter se

    opponuntur.

    NOT^.
    Igitur uti estad inteUectum, etc.] Nimirum ut es intellectu sive intelligentia (qua; niliil est aliud quam cognitio clara et distincta, quaeque esl norma nt sententias sic ratiocinationis verae certaeque) constante el veluti immota oritur raliocinatio, quaj est veluti progressus raentis ununi judicium ex pluribus aliis ut ex materia eadera maprobantis vel improbanlis nente, diversa generantur corpora, v. g, seges, triut ab ajternitate, qucB ticura, panis, sanguis, caro est diuturnitas rei sine principio et sine flne existenest diuturnitas rei cum tis, procedit tempus quod principio etflne existentis ut centro immoto movetur circulus, ita providentiae Dei immotae subjicitur fati series mobilis. - Quie vero, inquies, potest uUa, etc.] IV. Phiiosopliia ex presdictis principiis infert, uon minusProvidentice quam fati esse quod bonis etiam adversa, et
    1
    :

    diversa est temperies.


    perfectissime noscat
    fleri

    Primum quidem quodhomines ignorent, Deus vero omnium homuium eogitationes

    potestut humanum divinumque judicium de bohominibus ditferat ; ut quos Deus probat, hos homines improbent, quosque homines probant, hos Deus improbet: sic quo tempore amici Jobi ipsum damnabant, eodem Jobum Deus absolvebat. Quin etiam hac in re contraria sunt hominum ^uAicisi, et quos aliipraimio, aUi supplicio dignos arnis perversisque

    malis etiam prospera contingant, sive quia quos probos improbosque homines censeiit, hi tales non sunt, Deu judice, sive etiam quia ut corporum sic meutium

    bitrantur. Deinde mentium sic diversa est temperies, saltem habita|ratione corporis, cura quo junguntur, ut quajdam ipso corpore sint inflrmiores, qucodarafortiores, quadam veluti libratis viribus requales quibus omnibus, Deo providente, modo prospera, modo adversa contingunt, prout htec conducunt ad vitia requod tam movenda, vel ad virtutes promovendas ignotum est hominibus, quam iUa inlima temperies
    : :

    animorum.

    819
    agitari
    sinat.

    AN. MANL. SEV. BOETII

    820
    est,

    39S

    "

    Nam

    ut

    quidam

    me quoque A
    SvvciiJ.etz
    ol-

    atqne improbis nullum fredus

    ita ipsi

    inter se a

    escellentior ait, t
    y.porJo^ovin

    'AySpoQ

    tepoO

    <7Mp.

    Fit

    autem

    ssepe,

    uti bonis
    "

    summa

    re-

    improbi nequeunt convenire. Quidni? (5) ipsis discerpentibus conscientiam


    dissentiant,

    cum
    vitiis

    semet quique

    rum gerenda

    deferatur,

    ut

    exuberans
    d

    retunda-

    faciantque SEepe,

    quaj
    Es:

    eum

    gesserint,

    tur improbitas. Aliis mista quajdam, pro


    qualitate, distribuit
    (a) felicitate
    :

    animorum
    longa
    ut

    non

    quosdam
    :

    remordet, ne

    luxurient

    alios duris agitari sinit,

    virtutes

    animi,
    Alii

    patientise

    confirment.

    usu atque exercitatione, plus eequo metuunt, quod ferre

    possunt
    Nonnulli
    tio

    alii

    plus aequo despiciunt quod ferre


    sui,

    non

    possunt. Hos, in experimentum


    <>

    tristibus

    ducit.

    venerandum

    sajculi

    nomen,
    (10)

    gloriosee ipre-

    mortis, einerunt.

    Quidam

    suppliciis

    inex-

    pugnabiles
    et

    exemplum

    Cceteris praetulerunt

    invictam
    disposi-

    malis esse virtutem.


    te

    Qu quam

    recte atque

    quo saepe summa illa Providentia protulitinsigne miraculum, utmalos mali bonos facerent. Nam dum iniqua sibi a pessimis quidam perpeti videntur, noxiorum odio flagrantes ad virtutis frugem rediere, dum se eis (10) dissimiles student esse, quos oderant. Sola est enim divina vis, cui mala quoque bona sint, cum eis competenter utendo, alicujus boni elicit effectum. - Ordo enim quidam cuncta complectitur, ut quod abassignata ordinis ratione discesserit, hoc licet in alium, tamen in ordinem relabatur, ne quid in regno Providentiee
    fuisse

    gerenda decernant?

    flant,

    eorum bono, quibus accidere videntur, nuUa dubitatio est. Nam illud quoqae, quod
    ex
    tristia,

    liceat temeritati.

    (15)

    ii

    'Ayvlhv rjlpi tkutcz

    6idv

    wg

    TTKvr

    improbis nunc

    nunc optata proveniunt, ex

    eisdem ducitur causis. Ac de tristibus quidem nemo miratur quod (15) eos male rueritos omnes existimant. Quorum quidem supplicia, tum caeteros ab sceleribus deterrent, tum ipsos, quibus invehuntur,

    Neque enim fas est homini cunctas divini operis machinas vel ingenio comprehendere, vel explicare sermone. Hoc tantum peii^pexisse sufflproditor Deus, idem ciat, quod naturarum omnium
    '(/.'/opivivj.
    '

    ad

    bonum

    dirigens cuncta disponit

    dumque ea

    quae
    (20)

    protulit, in

    sui similitudinem retinere festinat,

    emendat

    laeta

    vero

    magnum

    bouis

    argumentum

    lo-

    malum omne
    terris

    de reipublicae suae terminis per


    j

    fatalis

    quuntur, quid de hujusmodi felicitate debeant judicare, quam famulari sajpe improbis cernant. In qua
    re illud etiam
    alicujus (20)
    ' dispensari credo, quod est forsitau tam praeceps alque importuna natura, ut

    seriem necessitatis

    eliminat.
    si

    Quo

    iit,

    ut quae

    in

    eumiuscelerapotius sexacerbare possit rei familiaris hujus morbo Providentia coliataa pecuniai inopia
    :

    disponentem Providentiam spectes, nihil usquam esse perpendas. Sed video jam dudum te et pondere quaestionis oneratum, et rationis prolixitate fatigatum, aliquam carminis
    abundarecreduntur,
    exspectare dulcedinem. Accipe (25) igitur "^haustum,

    remedio medetur. Hic fosdatam probris conscientiam q quo refectus, firmior in ulteriora contendas. 3 METRUM* VI. spectans, et cum fortuna sua comparans, forsitan PhUosophia exemplis confirmatura AiiGUMENTUM. pertimescit, ne cujus ei jucundus usus est, sit tristis diinnam Providentiam, hxc est, inquit, lex divinitus amissio. Mutabit igitur (25) mores, ac, dum fortunam constituta, ut pace inita inter sidera, elementa, anni metuit amittere, nequitiam derelinquit. Sl>9 Alios tempestates, omniaque corpora videntia, hwc perpein cladem meritam preecipitavit indigne actafelicitas. tuos repetant circititus ad illud a quo prodierunt, reditura boni cujuslibet prinaipium. Quibusdam permissum puniendi jus, ut exercitii bo-

    nis,

    et

    malis esset causa

    supplicii.

    Nam

    ut probis

    Si vis celsi jura tonantis

    INTERPRETATIO,
    =

    B Viri sacri
    ^

    Forte Hermes Trismegistus. corpus virtutes ssdificant.

    ii

    Difficile

    autem

    est

    me

    hsec

    omnia velut deum

    elo-

    Grassata.

    qui. Creator.
    i

    d Affigite Posteritatis
    f

    Expellit.

    famam

    illuslri

    morte consecuti sunt.

    Ideo

    fieri.

    Commovere.

    " Poculum. Si desideras advertere providcntiam Dei summi, mente diligenti etpura, considera vertices cwli sublimis

    mTJE.
    quidam me quoque excellentior ait.] Cre- D etc., hocest difficile autem hsec omnia me tanquam deum eloqui. ditur Hermes Trismegistus, inquit Ascensius, quem Deum effectum fabulatur gentilitas. Graeca autem illa " quibusdam vocatur spondaicum. Carmen
    '

    Nam

    ut

    verba

    vijpoc (Epou, etc, sic reddi debent viri sacri quanquam enim, teste corpus virtutes sedificant Apostolo, II Cor. XII Virtus, in infirmitate perficiatur, salus tamen corporis, divitiaj, et caetera; ejusmodi prosperitates non raro conducunt ad virtutem colen: :

    Quod

    est constans ex uno genereversuum, quorum quilibet tetrameter tertio loco dactylum et quarto spondeum
    sffipius

    alus vero habet etiam anapKstum.


    :
    .

    locis,

    prEeter

    hos pedes,

    sic Deo dicenti Jobum esse virum justum et respondit malus genius non esse mirum, cum omnia illi prospera essent. Lib. Job. ^ Ovdo cnim quidam, etc.] Dt enim rerum omnium creatarum unum est priucipium unusque flnis, sic necesse est unus sit earumdem rerum ordo, una Providentia, quam ut pote infinitam neque animo comprehendero, neque verbis explioare possumus ip.s, optime enim Homerus, Iliad. M. 'Ap^/aXiov

    dam

    colentem Deum,

    Jura tonantis.] Providentiam Dei nam cum haec 1 Providenlia ex dictis sit divinaratio in summo omnium principe constituta quse cuncta disponit, ha3c non immerito vocatur jus divinum, sive lex divina. Deinde cum enim causa^, peculiares vero tonans est Deus fulguris, tnnitrui, et fulminis vulgo non innotescant, consunvorunt, ut poetfe Iribui hajc effecta itasoli Deo praesertim nominando fidgurantcm, tonanlem, et ful:

    rj'

    minantcm,

    Deum

    intelligi velint.

    821

    DE CONSOLATIONE PIHLOSOPIII/E
    Pura
    solers cernere-

    LIB. IV.

    822

    mente,
    C(]eli.

    Ha3c concordia temperat a?quis

    Aspice

    summi culmina

    20

    Elementa modis, ut pugnantia


    Vicibus ccdant [humida siocis,

    301
    Non

    rerum Veterem servant sidera pacem.


    Illicjusto foedero
    soi rutilo concitus

    igne

    Gelidum Plicebes impedit asem. Nec quee summo vertice mundi


    Flectit rapidos

    Ursa meatus,

    Nunquam

    occiduo lota profando,

    Ca;lera cernens sidera mergi,

    Cupit Oceano tingere ilammas.

    Jungatque fidem frigora flammis, Pendulus ignis surgat in altum. Terrasque graves pondere sidant. 3? lisdem causis vere tepenti Spirat florifer annus odores, jEstas Cererem fervida siccat, Remeat pomis gravis autumnus, Hiemem defluus irrigat imber.
    30
    Hoec temperies
    alit,

    Semper

    vicilous

    temporis sequis

    ac profert
    :

    Vesper seras nuntiat umbras,

    Quidquid vitara spirat in orbe

    Revehitque diem Lucifer almum.


    Sicaeternus
    reficit
    :

    Eadem

    rapiens condit,

    et aufert,

    cursus

    Obitu mergens orta supremo.


    Sedet interea conditor altus,
    3o Rerumque regens INTERPRETATIO.
    flectit

    Alternus amor

    sic astrigeris

    Bellum discors essulat

    oris.

    habenas.

    Hic astni retinent concordiam antiquam rerum, certo fwdere. Sot raptus flamma splendida non impedit currum frigidum liinse. Neque Ursa, qum vertitur circa summum polum mundi, iicct hmc7iunquam abluta fuerit oceano occiduo, inde vero videat csetera astra abtui, studet abluere suos ignes hoc eodem mari. Semper alterna sed justa suceessione temporis stella vespertina indicat tenebras nocturnas, eaderaque stella matutina rcfert lucem fecundam. Sic amor reciprocus reparat motus perpetuos; sic bellum discors ejectum est e regio-

    nibus
    et

    stellifcris.

    Concordia

    ista

    moderatur elementa
    ;

    justis legibus, ut

    frigida ineant

    evolet

    humida contraria alternis cedantsiccis, pacem cum calidis ignis suspensus sursum et terra ponderosa subsistat deorsum

    sua qravitate. Hic legibus annus florum parens emittit odores tempestate tepida veris, sestas calida coquit messem, autumnus revertitur. onustus pomis, phmia eadens aspergit hiemem. Hxc temperies nutrit producitc/ue corpus omne quod agit vitam in mundo ; sed eadem temperies tollit et occultat idem corpus vivens,

    miJE.
    cognoscere, divinam nimirura Providentiam, hujus autem Providentiae, judice Pliilosophia, argumenta sunt ipsaj naturfe leges, quas videmus observari, primum quidem in sideribus, deinde in elementis. postea in ipsis nnni tempestatibus, denique in omnibus corporibus viventibus de quibus seorsum Philosophia diclura est.
    ;

    2. Pura solers cernere mente. judiciis exuta clare et distincte

    Mente omnibus prse-

    tatum motricium, qutEita notatur [Vendulus ignis surgatin altum, Terrseque graves pondere sidant).
    24. lisdem
    causis,
    etc.
    ]

    111.

    lisdem

    Providentise

    C legibus quatuor anni tempestates, nimirum ver, Eestas, autumnus et hiems sibi invicem succedunt.
    Ver suo tepore flores odoresque emittit. ^Estas suo fervore messes siccat. Autumnus pomis onustus subit tandemque hiems ab imbribus, sive kjto -ou dzvj, pluere, diota, pluviis agros irrigat quse omnia evidentissime hic proponuntur. 30. Usec temperies, etc. ] IV. His etiam divina; Providcntice legibus corpora viventia primum quidem in utero formala aluntur, deinde in auras prodeunt,
    ; :

    Servant sideixi pacem.']\. Prajdicta; ProvidentiEe leges obscrvantur insideribus, nimirumin sole, luna, Ursa, Lncifero et cEeteris stellis. Nam, quamvis sol ita sit corpus lucidum, ut ignis haberi possit, juxta illud Eccli. XLTii: Sol exurens montes, radios igneos exs!</7!a)?s ;luna veroitacorpus opacum ut nisialieno lumine reliiceat, frigida potius quam calida haberi debeat, sol tamen ita movetur, ut lunEe circuitum non impcdiat. Similiter rsa poio, cui nomen dedit, vicina ita movetur circa eumdem poluni, ut occidentibus cfeleris sideribus nunquam occidat. Nec secus Venus, quai alternisnootem diemquepraenuntiatmane Lucifer, sero Vesper, nihil obstautibus cajteris astris constantissinie suas alternat vices. Usque adeo verum est sidera prfescriptas Providentice leges observare. Sed de Lucifero metro 5 lib. i, de Ursa metro 5 Jib. lY, et de sideribus, qu;c cum occidunt, poetis dicuntur oceano mergi, passim dictum est.
    ^.

    tandemque peracto vilii? cursu moriuntur quod admirabile quidem est generatim, sed longe admirabi:

    lius speciatim

    speotatum.
    ]

    34. Sedet interea, etc.

    V. Philosophia docet, illas

    corporum vioissitudines oriri a Deo providente. Hinc Deus ab eadem Philosophia vocatur conditor, modedominus, fons, origo, lex et sapiens arbiut scilicet his nominibus eam quam insitam haDei ideam nolionemve, sed perturbationibus obscuratam, et veluti sopitam illustret, suscitetque hao quippe idea seu potius Deo ipso dooente, tandem aliqnando cognoscemus solum Deum esse proprie causam prajdictorum motuum quos miramur, sive in sideribus, sive in elementis, sive in aliis ejusmodi corporibus sicut non minus pie quam docte demonstravit auotor libri de Inquisitione veritatis. Hinc eadem Philosophia nuno docet, non solum quietem. sed etiam motum corporum, imo et modos quibus corpora moventur, esse abipso Deo providente. S(S(i( retrahens ac vaga flrmat : ecce quietem, motu concitatire: ecce motum ipsum reotos revonans itus, flexos iterum cogat inorbes ecce modos mutus. Atque ne putares Deum id offlcii oommisisse ?!<!' cuidara. formse, qualitatibus, acciientibus et coeteris ejusmodi, Philosophia addit, fore ut, nisi Deiis ipse ha?c pra^istaret, qux nunc stabilis continet ordo, dissepta suo
    rator, rex,
    ter
    :

    Q bemus

    19. Hxc concordia, etc. ] II. Epedem leges Providentire servantur in elementis. Elementum dicitur corpus dividuum, quod ita formatura est, ut ex ipso

    oaHera componantnr. Vulgo quatuor admittuntur ele-

    menta, nempe ignis, aer, aqua et terra ; qua?tnm qualitatibus, quas vocant alteratrices, cura qualitatibus, qiias dicunt motrices inter se pugnare perhibentur. Qualitates alteratrices, inquiunt,suDt calor, frigus, humor et siccitas. Qualitates autem motrices sunt tevitas et gravitas. Non agitur hic nisi de concordia pjusmodi elementorum, sive ratione qualitatum alteratricium, qam sic exprimitnr [cedant humida siccis, jungantque fidem frigorajlammis) sive ratione quali-

    fonte fatiscant.

    823

    AN. MANL. SEV. BOETII

    Res
    Lex

    et

    domiaus, fons

    et origo,

    et sapiens arbiter asqui,


    ire,

    Et quaemotii concitat
    Sistit

    ef, si quampaulo ante docuisti Providentiam fatumve considerem, firmis viribus nixa sententia. Sed eam, c inopinabiles si placet, inter eas quas paulo ante
    '

    retrahens, ao vaga firmat.


    nisi rectos

    SS Nam
    Quffi

    revocans

    itus,

    numeremus. d Qui? inquit. Quia liominum sermo communis usurpat, et quidem


    posuisti. (10)

    id

    cre-

    Flesos iterum cogat in orbes,

    bro,

    quorumdammalam
    vulgi

    esse fortunam. Visne.igitur,

    nunc

    stabiiis continel ordo,

    inquit, paulisper

    sermonibus

    accedamus, ne
    videaigitur

    Dissepta suo fonte fatiscant;


    Ilic est

    nimium

    velut ab bumanitatis usu 'recessisse

    cunctis fiommunis amor,

    mur?

    Ut placet, inquam.

    35

    Nonne

    bonum

    Repetuntque boni fiae teneri. Qua non aliter durare queunt, Nisi converso rursus amore
    Refluant
    causEe, quu; dedit esse.

    censes esse, quod prodest? Ita

    est, inquam. Quee vero aut exercet, aut corrigit, prodest. Fateor, inquam.

    Bona

    igitur.

    f,Quidni?Sed

    bsec

    eorum

    cst,

    qui vel

    bellum gerunt, vel a vitiis declinantes, virtutis iter arripiunf. (.i) Negare, S3 PROSAVII. Argumentum. Sic ergo, inquit miosoi-ihia, omnis g inquam, nequeo. Quid verojucunda,qu8e inprEemiura "" "' """ fuerit, fortuna, sive hsec prospera sive adversa, ut ' ' tribuitur bonis, num vulgus malam esse decernit? pote quse a Deo providente oritur, ad ipsiim Deum Nequaquam verum utiest, ita quoque esse optimam refertur, ut sit bona, nec nisi abutentium vitio mala

    in virtute positi, contra aspera

    '

    sic 2^robos

    improbos
    debet.

    prospera remiinerare, adversa exercere vero adversa punire, prospcra emcndare

    censet. Quidreliqua, quaj,


    plicio

    cum

    sit

    aspera, justo sup-

    Jamne igitur vides, quid bjecomnia, qua3 diximus, consequatur? Quidnam? inquam. aOmuera, iuquit,
    prorsus esse fortunam. Et iqui, inquam, fieri potest? Attende, inquit, cum omnis fortuna vel ju-

    malos coercet, num bonam populus putat? Imo omnium, inquam, quae escogitari possunt, judicat (10) esse miserrimam. Vide igitur ne opinionem
    populi sequentes quiddam valde
    b

    inopinabile h con-

    bonam

    fecerimus

    Quid?inquam. Ex
    '

    concessa sunt,

    enim, ait, quae evenit eoruni quidem, qui vel sunt


    bis
    sit,

    cunda, vel aspera, tum remunerandi exercendive (5) bouos, tum puniendi corrigendive improbos causa
    deferatur
    esse, vel

    ia possessione, velin provectu, vel in adeptione virtutis,

    omnem, queecunque

    bonam

    in improbitate

    bona e.'t, quam vel justam constat utilem. Nimis quidem, inquam, vera ratio
    ;

    oninis

    vero manentibus,

    omnem pessimam
    est,

    esse (lo) fortu-

    nam. Hoc, inquam, verum

    tametsi

    nemo audeat

    INTERPRETATIO.
    ilhid clelens morte ultima. Interim Deiis, s^tmmus omcreator, sedet, et disponens moderatur veluti frenis res omnes, ipse princeps, dominus, Iprinci^mim, origo, lex et prudens moderator xqui; ac qusecunque

    circuitus

    nium

    sam
    i>
    "^

    causarum. Vtramque fortunam, nempe esse bonam. Quomodo.


    Quare.

    prosperamet

    adver-

    dat motu cieri, bajo continens moratur firmatque commota. Nisi enim Deus prohibens itiones reeias, rursus promoveret circuitiones, ea quw jam cohxrent serie ftrma, asuoprincipio aoulsa perirent. Hoc est studium commune omnibus, omnia student teneri fine boni: quoniam cjuse Deus condidit, hsec non possunt aliter perseverare, nisi amore iterum converso quidam fi.at

    Incredibiles.

    'i

    "
    f

    Ita homines vulgo loquuntur,

    et

    quidem

    ssepius.

    Quare non

    s Incredibile.
    1'
    '

    hilulerimus. Consequitur.

    non

    44. Ilic est cunctis conitnunis amor. ] Amor proprie est nisi mentis, buc, quo Deus saltem generatim
    ;

    impellit, propendentis sed, propter quamdam similitudinem, amor dicitur etiani corporum, quatenus
    illa

    buc etiam, quo Deus impellit, sed mente bumana reclius tendunt. Quare cum Deus uon agat nisi propter semetipsum, ha^c corpora Deus non impellitnisi ad se unde eadem corpora ut pole qure student hoc pacto boni fine teneri, ad Deum pariter tendunt. Sicque fit circuitus causarum primaj scilicet causa; et finis ultimi quatenus omnia, quse oriuntur a Deo tanquam a causa prinia, revertuntur ad ipsum Deum
    : ;

    tanquam adfinem ultimum ris tum causarum circuitu


    aliter

    ita

    quss

    utsineillocum amoDeus dcdit esse, ba;c

    durare non possent.


    ]

    Inopinabiles.

    Incredlbiles, et, ut loquitur Cicero,

    paradoxas. Sciliiet vulgus proecipitatione et pra^judicio judicans, id putat incredibile, quod sapientibus clara etdistincta cognitione judicantibus verissimum certissimumque videtur: cujus rei plura sunt exempla apud pbilosophos, ut de lumine, de coloribus, et cffiteris ejusmodi. Sic ergo id hominum sermo communis usurpat, et

    quidem

    crebro,

    quorumdam malam

    esse

    abutentium"vitio nialam aliquam esse. ^ Nonne igitur bonum, etc.] I. Pbilosopbia probut vulgo omnem fortunam esse bonam argumento, quod vocant ad hominem. Cum utile, quoddam sit genus boni, etiam vulgo, cui familiare est, bonum aliud bonestum, aliud jucundum, aliud utile censeri, idcirco quidquid utile esl, illud, eliam vulgo, bouum habeatur necesse est. Atqui fortuna utraque utilis est, quippe quaj aut exercet aut corrigit. Nimirum foituna omnis vel proborum est vel improborum ; qufe rursus vel adversa solet haberi vel prospera. 1 Si hsecfortuna adversa fuerit proborum, eorum videlicet qui virtutem colunt, bjec iisdem prodest, aut ad ipsos absolvendos a peccatis proiteritis, aut ad ipsosa futuris servandos, aut ad eosdem ad virtutem majorem promoveudos. 2" Si eadem fortuna prospera fuerit eorum-dem proborum, bosc vulgi etiam opinione optima est, non solum quia merces est virtutis prajteritaj, sed eliam quia ejusdem virtutis futurai materia est. 3 Si fortuna adversa fuerit improborum, ha3c justum est viliorum supplicium pra^teritorum et futurorum frenum. 4 Si fortuna prospera fuerit ipsorum improborum, hffic non nisi illorum vitio

    fortunam. Quare Philosopbia, ipsius vulgi sermonibus utens, probat omnem fortunam esse bonam, nec uisi

    mala

    est

    nam

    825
    conliteri.

    DE CONSOLATIOISE PHILOSOPIII/K
    Quare, inquit, itavir sapiens moleste ferre

    LIB. IV.

    820
    '

    A
    Argumentum.

    non debet, quoties in fortunai certamen adduoitur, ut virum fortera non decet indignari, quoties increpuit Ijollicus tumultus. Utriqtie enim, huic quidem
    glorite

    30? METRUM
    Pkilosophia
    et

    VII.

    probat exemplis

    Aga-

    memnonis, Vlyssis
    -

    Hercutis, homines opiaiis non

    frui, nisi post cxantlatos multos labores.

    Bella bis quinis operatus annis

    propaganda?,

    illi

    vero confirmandaj sapientise


    etiam'' vir-

    Ultor Atreides, Plirygia? ruinis


    Fratris amissos tblamos piavit.
    lile

    diflicultas ipsa,

    tus vocatur,

    adversis.
    tis,

    materia (20) est. Es quo quod suis viribus nitens non superetur Neque enim vos in b provectu positi virtudeliciis,

    duni Graia3 dare vela classi

    Optat, et ventos redimit cruore,

    cdiffluere

    et

    emarcescere voluptate
    acre

    Exuit patrem,

    miserumque

    tristis

    venistis,
    "

    prselium

    cum

    omni fortuna nimis

    Foederat gnatas jugulum sacerdos.

    conseritis, ne vos aut tristis opprimat, aut jucunda corrumpat firmis ' medium viribus occupate. Quid:

    3S
    Quos
    10

    Flevit amissos Ithaous sodales, ferus, vasto

    recubansin antro,
    alvo.

    quid autem

    (2o) infra subsistit, aut ultra progreditur,

    Mersit

    immani Polyphemus

    babet contemptum felioitatis, non habet pra?mium In vestra enim situm manu, qualem laboris. 3ffi vobis fortunam formare malitis. Omnis lenim, quaj
    '

    Sed tamen,

    creco fiiribundus ore,

    Gaudium

    mcestis lacrymis rependit.


    ;

    videtur aspera, aut nisi exercet, aut corrigit,

    punit.

    Herculem duri celebrant labores lUe Centauros domuit superbos,

    INTERPRETATIO
    * h
    "

    Virtus a viribus Progressu.

    est appellata.

    B janosdecem

    annis, vastata Troja ukiscendo piavit uxo-

    Abundare.
    Putrescere. Committitis. Mediocritaieni, in

    i
    " f

    rem sui fratris Menelai raptam a Paride; sed ante idem Agamemnon volens dare vela navibus Grxcis redimensque ventos (qui ipsi negabanturpropter cervum
    DiancB ab ipso occisum) sanguine elfuso, deposuit pietatem patmiam, et ipse sacerdotis officio functus, jugulavii ma:stus

    qua virtus versatur, tenete. Agamemnon Atrei filius postquam militavit in TrO'

    Iphigeniam suam miseram

    filiam.

    manu, etc.] II. Philosophia ostenfortunam nullam esse malam nisi abutentium quia quic bona, sunt extra hominis voluntavilio tem, haic pro bona, aut mala ejusdem hominis voluntate, bona censeri possunt aut mala. Voluntas quippein moribus prascipue spectatur. Atquifortuna,
    '

    In vestra situm
    :

    dit,

    sicque post multas calamitates multosque labores tandem aliquando ausis potitus est.
    filiam jugulavit
    Virgil. ^ineid.
    :

    li, v.

    108

    sive prospera, sive adversa,ut patet ex dictis, bonum est extra hominis voluntatem existens. Ha:c igitur

    fortuna ita boua, ut nisi abutentium mala voluntate, quare cum improbi, C aut vitio nunquam sit mala quatenus Mz sua improbitate p)erseverant, sua semper abutantur prospera fortuna, idcirco Philosophia concludit oninem improborum fortunam esse pessimam 8. Flevit amissos Ithacus sodaleis.] II. Eadem Phiproborum vero semper bonam quia omnis fortuna, losophia probat exemplo Ulyssis, hominem non ante quge probis videtur aspera, hos, nisi exercet aut corriperfundi Itetitia, quam tristitia affectus fuerit. Scilicet git, punit : neque hi etiam probi, ad a^ternam feliciUlysses rex Ithaca;. etDulichii insularum, dequojam tatem nisi fortuna, quee iisdem videtur aspera, perlocuti sumus metro 3 hujus libri, inter alios suos veniunt siquidem casus in Siciliam delatus est, et antrum cujusdam * Quod dicitur Sapphicum. Carmen constans es Cyclopis una cum sociis suis ingressus. Cyclops ille uno genere versuum, quorum quilibet coreum,sponPolyphemus dictus, ferebatur Neptuni filius, ingenti deum, dactylum, et duos coreos liabet. Clauditur tacorpore prajditus, sed uno duntaxat oculo, queni in men hoc carmen versu Adonio, qui dactylo et sponfronte habebat. Devoraverat jam quosdam ex comideo constat, quique post tertium quemque versum tibus Ulyssis, reliquos eodem mortis genere peremSapphicum, poni solet. pturus, cum Ulysses sibi non minus quam superstitibus sociis metuens, Polyphemum inebriavit altoque I. Bella his quinis, etc.j I. Philosophia probat sopore obrutum clava, aut adusto stipite, exctecavit; exeniplo Agamemiionis, liominem non ifrui optatis, semetipsum sub arietum villis implicuit, tumsocioset toleratosq\ie niultos labores. Ninisi post susceptos mirum Paris,Priami, regis Trojanorum filius, instru- D tandemque omnes una cum grege ex antro egressi leetitiam, quantam tristitiam ex habuerunt tantam cta classe in Grceciam profectus ad Menelaum Spartfe morte sociorum, et suo periculo conceperant. regem pervenit, Helenamque ejus uxorem rapuit d3. Herciilem duri cetebrant labores.] III. Philosoquod inique ferens Agamemnon Atrei filius et preephia exemplo Herculis, probat non comparari coelum dicti Menelai frater, convocatis Graecia; principibus nisi post superatos plures terrte labores. Hercules transfretavit in Phrygiam, Trojam obsedit, eamque quippe Jovis, et Alcmena? filius, Junoni propterea sic post decennale bellum dolo captam, ferro etigne poinvisus fuit, ut novis periculis semper, agente eadem pulatus est. Sed idem Agamemnon Trojam obsessuJunone, fuerit objectus. Ut ab aliis, sic a Philosophia rus, cum ad Aulidem Boeolioa portum venisset, ibique nunc referuntur duodecim Herculis labores, sed alio suum exercitum recenseret, Dianje cervum ignarus
    : : :
    :

    Seepe fugam Danai Troja cupiere reficta Molirl et longo fessi discedere bello, Fecisseutque utinam! Sfepe illos aspera pontl Interclusit hiems, et terruil auster euutes. Praecipue, cum jam tiic trabibus contextus acernis Staret equus, toto souuerunt cethere nimbi. Suspensi Eurypilum scitalum oracula Phoebi Mittimus ; isque adytis hEec tristia dicta reportat Sanguiue placastis ventos, et virgine ctesa Cum primum Ifiacas Danai venistis ad auras.
    :

    occidit

    quainobremOiauairata, immissa pestilentia,

    ventos suppressit. Consuluerunt oraculum, a quo responsum est, nou ante pacilicatos fore deos, quam Iphigenia Agamemnonis ipsius filia irnmolata fuisset. Obsequitur pater, ipsiusque sacerdotisofficio functus.

    genere et ordine. 14. Ille Centauros, etc.] Primus Herculis labor. Centauri Thessaliaj populi secus Pelion monteni habitantes, qui quod primi equos domare, el ex illis pugnare coeperint, aliis genlibus ceu monstra.
    et

    827

    AN. MAN. SEV. BOETII 30S> Abstulit


    Sffivo

    spolium leoni,
    :

    Fronte turpatus Achelous amnis,


    23
    Stravit

    Fisit et certis volucres sagittis

    Poma

    cernenti rapuit draconi,


    :

    20

    Aureo laevam gravior metallo Cerberum trasit triplici catena. Victor immitem posuisse fertur Pabulum ssevis dominum quadrigis. 31 Hydra combusto periit veneno,

    Orademersit pudibunda ripis. Antaeum Libycis arenis, Cacus Evandri satiavit iras, Quosque pressurus foret altus orbis Setiger spumis humeros notavit. Ultimus ccelum labor irreflexo
    Sustulit coUo,

    30

    pretiumque rursus

    INTERPRETATIO.
    Ulysses rex Ithacx doluit socios percVtos
    .

    quos Poly-

    Victore

    eodem Hercule

    serpens mwWoruTn, capitumoc

    phemus
    in

    crudelis, incolens

    suum ventrem ingentem

    cavernam magnam, demisit attamen hic Polyphemus,


    :

    cubuit, ejiis veneno exstincto flammis, Achelous fluvius,

    infamatus facie propter cornu avulsum involvit vultum

    molesti commendant Hercidem; hic vicit centauros arrogantes, abstraxit pellem a leone crudeli, transfodit aves Stymphalides telis inevitabilibus abstulit poma serpenti vigili, gerens manu metallum aureum. Duxit Cerberum tricipitem tribus vinculis. Perhibetur victor prxbuisse Diomedem crudelem devorandum suis equis crudelibus.
    :

    T!!lL^l''^J.'iiJZ\^"^:'''f!},^^^^^^^ tristibus eidem Ulyssi. Labores

    Antxum

    cisus compescuit iras

    Idem Hercules interfecit ab eodem Hercule ocEvandri sui adversarii. Aper maculavit sua spuma humeros Herculis, quos ccelum sublime eratpressurum. Ultimus tandem labor Herculis, in hoc vcrsatur, quod idem portaverit cmlum collo immoto unde iterum meruit caslum, veluti mercedem
    suis
    littoribus.

    in agris Libyx, Cacus

    NOTiE.
    qufe parlim homines parlim equi forent, cogitabantur uude etiam /lippocentatiri diclisunt,etpropterea nunc vocantur SW2'''''^^- Hos autem idcirco aggressus occidit Hercules, quod iidem ad antrum Pholi, qui Herculem susceperat hospitio, quasi injuriam illaturi accurrissent. 13. Abstulit sssvo spolium leoni.] Secundus Herculis labor. In silva Nemeealeoeratmagnitudinis inusitalee, neque ferro, neque aere peuetrabilis unde hunc de ccelo lapsum dicebant eumdem persecutus Hercules sola manuum vi interfecit, interfectique pelle telis impervia vestitus, quoadvi.xit, incessit. 16. Fixit et certis volucres sagittis.] Tertius Herculis labor. Aves a Stymphalo urbe, monte, aut lacu dictae Stymphalides tantse magnitudinis ferebantur, ut radios solis obumbrarent, tantceque rapacitatis ut totaai Arcadiam devastarent. Has Hercules, ut ait Diodorus Siculus 1. iv, coustructo aeneo crepitaculo et ingente per id sonitu escitato abegit; aut potius, ut Catullus suis versibus exponit, sagittis suis confixit. De his avibus Lucretius 1. v
    :
    : :

    corporum humaiiorum largitione sedaret Unde Ovid. Non tibi succurril cnidi Diomedis imago,
    :

    humana qui dape pavit equos.' Sed tyrannum hunc Hercules iisdem equis devoranEfferus

    dum
    22.

    ohjecit.

    Hydra combusto periit veneno.] Septimus HerHydra serpens non solum in terra vivax, verum etiam maquis: undeiliinoraenab xiSMp,aqua,
    culis labor.

    ^ quare

    in Lerna palude inter dicitur Lerneea

    Mycenas
    pestis.

    et

    Argos habitabat
    aut,

    Septem

    ut

    aliis

    Uncisque timendce

    Unguibus ArcadicB volucres Stymphala

    colsntes.

    quinquaginta habebat capita, quorum si quaedam abscissa fuerant, alia duplicato uuraero renascebanlur. Hercules autora, admolo ad singula vulnera igne, bestiam tandem interfecit. 23. Frorde twpatus Achelous amnis.] Octavus Herculis labor. Achelous filius Oceaui et Tethyus cum Hercule pugnavit pro Dejanira filia CEnei regis Calised Achelous viribus impar se vertit primum doniffi quidem in serpentem, deinde in taurum, cui Hercules amputavit, cornu, quod Copice comiti fortuna; datum est uude .Achelous uno turpis cornu sese occultavit in fluvio cognomiue. Non opus est, me monere hic tarvatus ultimam producerepropter v im csesurx cuplacet,
    :
    :

    17. Foma cernenti rapuit draconi, etc.] Quartus Herculis labor. HesperiJes filia; Hesperi, qui frater Atlantis fuit; videlicet /Egle, Arethusa, et Hesperethusa, ad Lixum Mauritani oppiduni ferimtur hor tos incoluisse aureis arboribus pretiosos, et a vigili dracone custoditos. Sed draconein interfecit Hercu les, fruotusque ablatos ad vitricum Euristheum detulit. Ex illo Hesperidum horto Venus fertur accepisse mala aurea, quibus dispersis Hippomenes Atalantam cursu superavit. Lssvam gravior intellige hanc particulam, secundum sicut Virgilio dicitur i /En., v. 393, es humerosque deo similis. 19. Cerberum traxit triplici catena.] Quintus Herculis labor. Pirithous Ixionis filius, mortua Hippodame uxore, convenit cum Theseo, nullara ut uxorem nisi ex Jove|natam ducerent. Hinc Theseus Helenam rapuit Pirithous veromeditatus, Proserpinam Plutonis conjugem rapere, comitantibus Theseo et Hercule, adinferos descendil. Verum Pirithous piimo
    : :
    :

    jus rei inflnita sunt exempla apud poetas. 23. Stravit Antseum Libycis arenis.] Nonus Herciilis labor. Antfeus iSeptuni ex terra fllius tanto corpore prieditus, ut in quadraginta cubitos excreverit. Ilic

    D cum Herculecongressus,quolies membra


    toties, tacla

    deflciebant,

    Hercules,

    eumdeni

    terra, recreabatur, quod animadvertens iu aere pressum interfecit.

    26. Cacus Evandri satiavit iras.] Decimus Herculis labor. Cacus Vulcani fllius, qui Latium undique latrociniis suis iufestabat, ne ipsi quidem Herculi pehujus quippe boves noctu cauda versisque percit
    :

    antrum suumtraxit sed boum niugitu admonitus Heroules, receptis bobus, Cacum exstinxit, ullus injuriam Evaudri, cujus Cacus hospes fuerat, aut, ut alii volunt, servus.
    propterea vestigiis
    :

    28.

    Setiger

    spumis

    humeros notavit.] Uadecimus

    impetu a Cerbero interfectus

    est, cui cum Theseus ferre conaretur, vivus in dilis potestatem pervenit, et ab eo vmctus, donec Hercules Cerberum

    opem

    tricipitem triplici catena vinctum teneret. De Cerbero diximus metro 12 lib. iii. 20. Victor immitem, etc.] Sextus Herculis labor. Diomedes rex Thracia3 sic parcus hordei fuit, inquit Apuleius L vii Met., ut edaciim jumentorum famem

    Herculis labor. Aper Erymanthius in Arcadia, quod hic immensa^ molis erat, regionem undique vastabat: hunc Hercules adduxit ad E\irystheum; sed quia tunc aper ille ab Hercule non fuerit interfectus, idcirco nunc dicitur duntaxat humeros Herculeos spumis notasse, quos humeros pressurus erat altus orbis : quoniam Hercules fertur suis humeris ccelum portasse 29.
    :

    unde

    Vltimus ccelum labor irrefl.exo.] Duodecimu;; Herculis labor. Atlas res Mauritania; coelum humeris sustinuisse fertur, quem ut tanto onere liberaret

    829

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHItE
    Ullimi co?lum nieruit laboris.

    LIB. V.
    ?

    830

    A
    35

    Terga uudalis
    Sidera donat.

    superata lellus

    311

    Ite

    nunc

    fortes,

    ubi celsa magni

    Ducit esempli via, cur inertes

    INTERPRETATIO.
    ultimi prsesertim sui laboris.

    mines

    Ergo agite, generosi hoquandoquidem magnum exemplum vobis mon-

    quare desidiosi ostenditis fugiendo ? terra victa dat coslum.


    strat iter sublime
    :

    dorsum

    32. Ubi.] Non locus hic signitioatur : alias dicenHercules, liic suos humeros cojlo supposuit, quo dum fuisset quo ducit sed potius causa cur fortibus ultimo prajsertim labore meruit ccelum, et in deorum collegium trauslatus, Martis, ut quidam putant, stella. viris sit eundum, quemadmodum Cicero dixit Ubi semel quispcjeravit, ei credi postea non oportet. Porro oninium istorum Herculis laborum descri33.jDucit cxempli via.] Agamemnonis, Ulyssis, et ptiones ita freqnentes sunt apud poetas, ut nullius Herculis, quorum laboribus docemur, vitii quidem poeta? bac de re conscripta carmina referenda esse putaverimus. Sed omittere hic non debemus, quod facile iter, sed amarum flnem virtulis vero difficilem doclissimus Huetius in aureo suo Demonstrationis viam, sed dulcem exitum. Seneca in Hercule QEtoeo, evangelicw libro de Hercule nuper edidit, nempe g v. 1983 propos. i de lib. Josue, n. 13 Pervulgata, inquit, Nunquam Stygias fertur ad umbras hxc est doctorum liominum senientia, plures fuisse Inclyta virtus vivite fortes, Nec Lethieos ScBva per amues Hercules, et gesta omnium a Grxcis faisse in unum Vos fnta trahent sed cum summas Thebanum coUata, seu potius fortibus quibusque viris Exiget horas cousumpta dies impositum. Hercidis nomen fuisse Tres statuit DiodoIter ad superos gloria pandet. rus : JEgyptium, Creticum, et Thebanum. Tres Arrianus lib II de Expedit. Alexandri : ./Egyptium, Tyrium, 34. Tcrga ymdatis. Similitudine desumpta a miliet Grxcum; quibus Indium prxterea addit in Indicis tibus, quibusturpe est propositis magnis prtemiis, et ex Megasthene. Herculem alii antiquissimum arbitranducibus generosis prseeuntibus, terga vertere in pra3tur Phoenicium, secundum JEgyptium, postremum ac lio, signiflcatur turpe pariter menti Inimanoe, ipsam recentiorem Thebanum. Quidam Mgyptios duos agnoproposita vita ai^terna, pluribusque sanctis viris esemscunt, Herodotus duos Grsscos, Deum alterum, altcrum plum monstrantibus, averti a Deo et ad res casteras Heroem ; Cicero sex duodecim alii quidam etiam converti hinc additur Superata tellus sidcra donat, longe plures. Ego omnino unicum, eumque Josuam qua; mens inconcussa corpus vicerit. quasi dicatur fuisse statuo ; nam qux tribuuntur aliis, ad Josuam hsec Deo ceternum adha?rebit. Matth. si Regnum omnia commode referri posse vides. calorum vim patitur, et vioknti rapiunt illud.
    :

    LIBER QUINTUS.
    312 PROSA
    PRIMA.
    C quidnam
    Festino,
    esse

    casum

    arbitrere.

    353 Tum

    illa

    Argumejitum. Quod omnia providenti nihd possit esse inopinatum, quodque casus eventum sit inopinatuin, propterea Boetius objicit fore ut posita divina Providenlia nuUus esset casus : sed huic respondet Philosophia, c^ussstionem de casu ita esse de nomine, ut, pro diverso nominis usu, casus negari possit
    et asseri.

    debitum promissionis absolvere, yiamque tibi, qua ^ "patriam reveharis, aperire. Ha3C auteni etsi perutilia cognitu, taraen d a propositi noinquit,
    stri

    tramite
    =

    paulisper

    aversa sunt

    verendumque

    Dixerat

    ^,

    orationisque cursum

    ad alia qusedam

    tractanda atque expedienda vertebat.

    Tum

    ego, Recta

    quidem, inquam, exhortatio, tuaque prorsus auctoritate dignissima. Sed quod tu dudum de Providentia
    quaestionem pluribus implicitam esse
    perior. (5) QuEero
    dixisti, re
    i"

    emetiendura reotum iter suffioere (3) non possis. Ne id, inquam, prorsus vereare. Nam quietismihi loco fueritea, quibus maxime delector, agnoscere. Simul cum ' f umne disputationis tuse latus indubitata fide coustiterit, nihil de seest,ne
    deviis fatigatus, ad

    quentibus s ambigatur.

    Tum
    '

    illa

    Morem, inquit,
    quidem, inmotu, nuUaque

    exet

    geram

    tibi

    simulque

    sic

    exorsa

    est. *j Si

    enim an

    esse aliquid

    omnino,

    quit, aliquis

    eventum temerario

    (10)

    WTERPRETATIO.
    Philosophia. Reipsa. In patriam reducaris.

    Omnis circumspectio tux


    Obsequar.
    Incmpit.

    qusestionis.

    S Dubitetur.
    h
    '

    Ab

    instituto nostro aliquaieyius aliena.


    i

    Kxtraneis qucestionibus.

    Quodsi.

    NOTJE.

    Ab aliena qusedam tractanda.] Quse enim jam dicenda sunt de casu, bajc non pertinent ad praesens institutum, nisi iustar cujusdam appendicis acoessio1

    nisve, et, sicut loquuutur, per accidens. Quocirca statim dicet Philosophia, hsec, etsi perutilia cognitu, tamena propositi sui tramite paulisper aversaesse. - Patriam reveharis. ] Usitrpatum ab auctoribus, inquit Servius, ut in quajstione quo vel addunt vel detrahant propositionem. Sic Virgil. i JEa., v. 6: Italiam fato profugus Lavinaque venit
    Littora.

    disputationis latus. ] Ut antecedentia, comiconsequentia, vulgo dicimus facies qusestioLes choses que nous consideions, dit Tauteur du nis livre de la Recherche de la verite, 7ie nous paraissent jamais entierement evidentes que lorsque l' entendement en a examme tous les cotiis et tous les rappurts. * Si quidem aliquis eventum, etc. Deinceps Philo] sophia varios usus exponit hujus nominis, casus, docetquequo modo casus rejici debeat et admitti. Scilicet casus dioitur a cadere, ea nolione qua cadere
    ^

    Omne

    tantia,
    :

    idem

    est

    quod

    evenire

    quamobrem

    casus generatim

    83)

    AN. MANL. SEV. BOETII

    832

    causarumcoiinexioneproductum,casumesse deiiniat, A causas liabet: quarum improTisus, inopinatusque nihil omnino casum esse confirmo, et^praaler subjeconcursus casum videtur operatus. Nam nisi cultor cta; rei siguificalionem inanem prorsus vocem esse agri humum foderet, nisi eo locipecuniam suam dedecerno. Quis enim, coercente in ordinem ouncta Deo, locus csse ullus temeritati reliqiius polest ? Nam
    nihil es nihilo existere, vera sententia est
    (15)
    illi
    ;

    positor obruisset,

    cui

    nemo

    aurum non esset inventum. Hse sunt igitur fortuiticausaef compendii, quod ex obviis sibi etconfluentibus causis, non exgerentis intentione
    (fO) provenit.

    unquam veterum
    "

    refragatus est,'quanquam id

    Neque euim,
    uti
    dixi,

    vel

    quiaurum
    obruit,

    obruit, vel

    operante principio, sed de raateriali subjecto, hoc est, de natura omnium rationum, quasi

    non de

    qui

    agrum
    sed,

    exercuit, ut ea

    pecunia reperiretur, inille

    tendit,

    quo

    hunc

    fodisse

    fundamentum. At si nullis es causis aliquid oriatur, id de nihilo ortum esse videbitur. Quod si hoc fieri nequit, neccasum quidem hujusmodi esse possibile est, qualem paulo (20) ante definivirnus. Quid igitur, inquam, nihilne est, quod vel cajecerint
    sus, vel fortuiturajureappellari

    quoddam

    s convenit atque concurrit. Licet igitur definire ca-

    sumesse inopinatum, exconfluentibus

    causis, in his,

    qua3 ob aliquid geruntur, eventum. Concurrere vero atque confluere causas facit ordo ille inevitabili (15)

    tametsi vulgus lateat,


    Aristoteles d
    et veri

    connexione procedens, qui de ProvidentiEe fonte dequeat? An estaliquid, scendens, cuncta suis locis, temporibusque disponit cui vocabula ista conveniant ? ^

    meus

    315 METRUM'^ PRIMUM.

    id, inquit, in

    Phj'sicis,

    "

    et brevi,

    AnGUMENTUM.
    esse potest

    Sicut,

    inquit

    propinqua ratione
    Quoties,
    ait,

    definivit.

    Quonam, inquam,
    causis,

    Vhilosophia, fortuitus
    constantibus divinx

    navium constanti duorum fluminum cursu


    ita casus

    31-fimodo7
    tia

    aliquid cujuspiamrei gra-

    abreptarum occursus,

    geritur,

    aliudque quibusdam de
    obtingit,

    quam,
    :

    Providentise legibus regitur.

    quod intendebatur,

    casus

    vocat\ir

    ut

    si

    Rupis Achsemenias scopulis, ubi versa sequentum


    Pestoribus
    figit

    quis colendi agri causa fodiens

    humum,

    defossi auri

    spicula

    pondus inveniat. Hoc igitur fortuito quidem creditur accidisse verum (5) non de uihilo est. Nam proprias
    ;

    SSffi Tigris et Euphrates

    pugna fugas, uno se fonte resolvunt,

    Et

    mox

    abjunctis dissociantur aquis.

    INTERPRETATIO.
    Quse nullam rem subjectam significet. Confradixit. Non de'causa efficiente, sed de materia tantum sive de rc quse modificetur : quasi dixerint modum sivc rationem non essenihili. d Philosophus.
    ^
    i'
    <=

    "
    '

    Lib.

    II,

    cap. 0.
    utilitatis.

    Quxstus sive
    Contingit.

    Tigris et Euphrates profluunt, veluti ex eadem origine, cx saxis montis Persici,nbiParthus dimicans fugiendo infigit sagittas conversas cordibus

    Quemadmodum

    NOT^.
    aliud quara eventus, Verum eventus ille duobus modis dici potest primum quidemnuUa; deinde aliqua causarum counexione productus. Si casus dicatur eventumtemerario motu, nuUaque causarum connexione productum, certe casus nihil est prseler inanem vocem cum enim nihilum non possit esse ullius rei causa, eventum omne aliquam habeat causam, saltem exteriorem, necesse est. Si vero casus dicatur eventum aliqua causarum connexione productum, sed pra^ter notionera voluntateraque agentis, distinguendum est. Yel enim causa lia;c, prajter cujus notionem vohintatemque eventum dicitur fieri
    nihil est
    :

    C constans ex

    duplici genere

    versuum alternorum, quo-

    prior hexameter, posterior pentameter, sicut dictum est in i met. lib.'i. \. Rupis Achsemenise scopidis.] Ex monte Persico. Acliffiraenia enim Persis est, aut saltem ipsius Persidis pars sic dicta ab Acha^.mene, qui, apud Ilerodotum
    1.

    rum

    Hist. IV, primus Persarum rex, a quo omnesreges usque ad Dariura descenderunt. Hinc Horatius 1. ii

    est prima,

    nimirum Deus;

    vel est secunda,

    nempe,

    homo.

    Si causa hsec fuerit prima, nullus omnino casus est: quandoquidem nullum eventum producitur praiter notionem voluntatemque Dei cum concurrere ac confiuere causas, ut nunc dicitur, facict ordo ille inevitabili connexiont procedens, qui de Providentise fontc descendens, cuncla suis locis temporibusque disponit. At si praadicta causa fuerit secunda, casus potest adraitti quia sajpe eventum producitur praiter notionem et voluntatem horainis ut si quis colendi agri causa fodiens humum defossi auri pondus inveniat quanquam enim causa aliqua fuerit, quae aurum obruerit, quanquara etiam aliqua causa sit qute exercendo terram aurum detexerit, quia tamen, aurum projter uotionem voluntalemque agricote invenitur ab ipso agricola, ideirco eventum illud casus appellatur ex quo conFicitur haec casus defluitio, Inopinatum ex confiuentibus causis, in his quss ob aliquid yeruniur, eventum. Quare cum bestiie, planta; et corpora inanimata non habeant proprie nolionem voluntatemque, prajter quas eventuin producatur ideo his nullus est casus.
    : ;

    Numtu qux tenuit dives Achasmenes, id Persarum rex, et lib. iii, odl, Achsemeniumque cosium, hoc est unguentum Persicum. Acheemenia autem hic quibusdam est Armenia, mons vero ille est mons Taurus: quod Sallustius, auctor certissimus, ut lenitur in fragmentis Historias ejusdem Sallustii, a.sserit Tigrim et Euphratem uno fonte manere in Armenia,
    Carra., od. 12,
    est
    relicto,

    qui per diversa euntes longius dividantur, spatio medio muUorum millium quse tamen terra, qux ab
    I.

    ipsis ambitur,

    iis scilicet

    Mesopotamia dicitur. Ubi versa sequentum, etc. ] Hic agitur de Parthis, populis, qui e Scythis oriundi ad eas usque

    Asiae regiones,

    qu

    Tigri et Euphrate flurainibus al-

    luuntur, sunra protulerunt imperium. Hi autem populi erant formidolosi suis prtBsertira sagittis, quas inter fugtendum in insequentes ita retorquebant, ut tum versis in versa hostium pectora has vibrarent snbito equis pugnam instaurarent: unde Virgil. iii, Georg., V. 31 :
    :

    Fidentemque fuga Parthum, versisque


    3. Tigris et

    sagittis,

    Euphrates.]Tigris&ce\eni3Lis sic dictus propter sagittam Persicalingua cognorainem, flumen


    est,

    quod oritur
    monte,

    quemadmodum
    eodera

    '

    Quod vocatur

    elegia.

    Elegia

    autem

    est

    carmen

    Mesopotamiam

    Armenia, si non ex eodem fonte, pra^dictus Sallustius, saltem ex ex quo Euphrates tum fluctibus alluentibus influitin Euphratem, cum
    ia
    ait
    :

    DE CONSOCATIONE PHILOSOPIK.E
    Si coeant,

    LIB. V.

    cursumque,

    itenim

    revocentur in
    [unura

    Fors patitur frenos, ipsaque lego raeat.

    Conlluatalterni quod trahit unda vadi

    ARGUMENTua.
    dicta,

    Bubitantem Boethim,
    sit

    SaS PROSA
    mentis

    II.

    Conveniant puppes.et vulsi flumine truncti,


    Mistaque fortuitos impUcet unda modos
    :

    neganda

    Philosophia suam esse riaque hujus genera exponit.


    consentio. Sed

    an propterprsehumanse liberlas, docet euilibet menti libertatem^ va-

    Quos tamen

    ipsa vagos terraj declivia casus,

    Gurgitis et lapsideUuus ordo regit,

    St9

    Sic, quae

    permissis fluilare videtur habe-

    Animadverto, inquam, idque uti tu dicis ita esse ' in liac coho?rentinm sibi serie causarum, estne uUa nostri arbitrii libertas, an ipsos

    quoque.

    humanorum molus animorum

    fatalis

    catena

    INTERPRETATIO.
    insequeniium, statimque duo illa fiumina separantur suis aquis divisis. Si conveniant et rursum redigantur inunum cursum, tum quod aqua utriusque fiuvii defert, illud coibit, qiiarenavestruncique abrepti fiiwio coibunt et aquie permistx confundent suos fiuctus fortuitos,

    quos tamen incertos eventusipsa terra declivis,

    et series

    fugax fiuminis

    labentis moderatur ; similiter casus, qui videtur contingere uullo duce et veluti laxatis habenis, regilur ceu passus frenos, idemque accidit im-

    perio De; providentis.

    NOT^.
    quo in sinum Persicum
    Virg.
    influit.

    De hoc

    fluvio loquitur

    1 eclog., v. 62: Ante pererraUs ambonim finibiis exsiil Aut Ararim Prrlhus bibet, aut Germania Tigrim.

    B Hinc quidquid regitur, id vulgo dicitur frenos pati queraadmodum ab eodem Virgilio JJneid. xi, v. o67 Urbem hodie causam beUi, regna ipsa Latini,
    Ni frenum accipereet victi parere fatentur Eruam el ajqua solo fumantia culminaponam.
    12.
    quffi,

    Euphrates vero

    sic

    vocatus propter lajtUiam

    quam

    incolis atfert sua inundatione agros fecundans, est aliud flumen, quod ex pra?dictis Armenice montibus pariler oritur. i\lesopotamiam, ut Nilus jEgyptum, e.xundans fecundat et, adjunctis Tigris fluctibus in Persicum sinum labitur, De hoc locutus Virgilius,

    Ipsaque leye meat.] Divina

    utjam dictum

    est, attingit

    scilicet Providentia afine ad fincm fo> ti-

    ut signUicaret bellum Parthorum, erat Euphrates, i Georg., v. 509:

    quorum terminus

    Hinc movet Euphrates,


    :

    illinc

    Germania bellum.

    Nec possum omittere qaod Q. Curtius, 1. v, dicit de teres. Verum cum homo quilibet sute sit liberlatis utroque hocllumine Isti amnes, inquit, ex Armenise conscius, magis quam divinffi Providentia?, Cicero, montibus profluunt, et rnagno deinde aquarum divorlio et quidam illi veteres.posita lumana libertate, negjiter, quod cmpere, percurrunt, duo miltia et quingenta verunt divinam Providentiam Cicero, inquit S. Aug. stadia emensi sunt, qui amplissimum intervallum circa G I. V de Civit. Dei, cap. 9, ut vir magnus et doctus et Armenise montes notaverunt. lidem cum Medise et Gorvitse humanse pliaimum ac peritissime consulens, ex his diamrum terras secare cceperunt, paulatim in arctius duobus elegit libcrum voluntatis arbitrium. Quod ut concoeunt et quo longius manant, hoc angustius inter se
    :

    omnia suaviter. In hac cohserentium sibi serie causarum, etc,] Boeiuduere personam eorum, quihumanam, libertatem conciliare non potuerunt cum divina Providentia, arbitrati alteinum es Iiis duobus esse necessarium, aut Deum non providere futura, aut hominis nullaiii esse libertatem sic Gicero et plures alii veter et disponit
    '

    tius videtur

    spatium terrxrelinquunt. Vicinimaxime sunt, quosincolse Mesopotamiamvocant. Mediam namqueab utroque latere concludunt. Eadem per Babyloniorum fines in

    Rubrummareprorumpunt. 0. Unda vadi.] Vadum dicunt aquam, qure littoribus non ita dissitis, pede, aut equo, aut saltem cymba facilius quam mare transiri potest unde a vadendo, vel a Grajco ^(Jo;, locus per quem vaditur, vadum putant oriri. Gallice dicimus le gue, d passer gui inferiores Normani dicunt, le grand et le petit ve. Alternum ergo illud vadum sive flumen, utpote quod ipsis naturae legibus fluit, tam noto tamque certo cursu fertur, ut ab ipsis hominibus proevideri et intendit possit cum tamen puppes, trunci, et cajtera
    : : :

    aique ita firmaretur, negavit prsescientiam futurorum dumvult facere liberos, facit sacrilegos religio-.us auteni animus utrumque eligit, utrumciue confitetur, et fide pietatis utrumque confirmat. Ut igitur ea qua3 a Philosophia deinceps proponentur de hac materia, clariu.> intelligantur, proposita ipsius libertatis delinilione, eamdera, PhUosophia duce, libertatem propugnabi: ;

    mus variaquehujusgenera

    declarabimus.

    1. Libertas generalim definiri potest il/ens qiise, cognilibne duce, semetipsum, volendo, agere potest. Dicilur i" mtns quia libertas quidam est mentis modus ;modus autem mentis, ut pote qui, instar cceterorum modorum, sua seorsum idea cogitari nequit, cognoEci non potest, nisi facta meutione mentis sic
    :

    ejusmodi corpora, quaj ejusmodi aquis circumfusa vehuntur, fortuito sive inopinato eventu conveniant,
    9.

    figuram, quietem, et

    motumPnon cognoscimus,
    :

    nisi

    autem

    pusmotum, qua minus

    Terrse declivia.] Intelligi possunt loca. Ha>,c est lex corporis moti divinitus conslituta, ut corresistitur, pergat : sed loca

    declivia minusresistunt. tt. Permissis habenis.] Similitudo sumitur ab equis, qui, la.tatis habenis, huc illucque temere

    currunt.
    12. Fors.] Id est cns!;s
    :

    eausa pro effecto sumpta


    :

    antiquis enim furs dicitur causa, quai temere fert aliquid unde Virgil. ii /En., v, 9i
    :

    qua tulisset. 12 Palitur frenos.] Continuatur similitudo equorum, qui frenis reguntur Virg. in Georg., v. 182 Primusequi labor est animos atque arma videre BeUautiim,Utuosque paU, tractuque gementem
    fors si
    : :

    Et

    me

    Modi, inquiunt pbiiosopbi, melius in concreto noscuntur c^uam in abstracto. Dicitur 2 quse semettpsam agerepotest, sive ut nonoptime enim nulli loquuntur niouere ac delerminare a Gr;ecis, nominibus ab intelligentia e.ifperientiaque communi derivatis, mens libera vocatur a-JTo-/.Jv/;To; movens seipsam, et aJTozpT/i?, sibi ipsi imperans. Ilac libertatis notione usus est S. Augustinus cum alib', tum prsesertim initio tertii libri de Libero Arbilrio, tUji agit, ut hic agitur, de concordia liberi arbitrii cumdivina Providentia Motus, inquit, guo hitc aique illuc voluntas convertiiur, nisi esset voluntarius, alque in nostra positus polestate neque laudandus cum ad superiora, neque culpaudus homo csset, cum ad inferiora detorquet quasi quemdam cardinem voluntatis neque omnino monendus esset ut istis neglectis seterna vellet adipisci, atque iit noUet male vivere, velletautem
    facta

    mentione corporis

    Ferre rotum, et stabulo frenos audire sonantes.

    benc.

    AN. MANL. SEV. BOETII.


    constringit? Est
    ",

    836

    inquit.

    3SO

    '

    Neque enim

    fuerit

    A hancnon
    el

    in

    omnibus sequam
    (5)

    esse constituo.

    Nam

    su-

    ulla rationalis natura, quin


    trii.

    eidem

    libertas adsit arbi-

    pernis, divinisque substantiis et perspicax judicium,

    Nam quod ratione

    uti naturaliter potest, id

    habet

    incorrupta
    esse

    voluntas, et efficax optatorum pree-

    judicium, quo quodque discernat. Per se igitur fugienda, optandave dignoscit.

    sto estpotestas.

    Quod
    :

    3*0

    vero quis

    dem

    optandum
    ipsis

    esse judicat,

    petit

    refugit vero,

    quod
    ratio,
    -

    culatione

    Humanas vero animas liberiores quinecesse est, cum se in mentis diviuce b speconservant minus vero, cum diiabuntur
    :

    existimat esse fugiendum.

    etiam inest

    Quare quibus inest volendi, nolendique libertas.

    ad corpora,
    colligantur.

    Sed

    minusque etiam, cum terrenis artubus Extrema vero est servitus, cum vitiis de-

    INTERPRETATIO.
    Nostri arbitrii libertas.
    b

    Contemplatione.

    NOTyE.
    nihil sit aliud, quam mens, quas cognitione duce seDicitur 3 volendo nara, ut ait S. Aug. 1. ii Rec. i, non diamus esse in potestate nostra, nisi metipsam, voieiido, agere putest, quascunque mens. cognitione duce, semetipsam agit, volendo, haec 11quod cim volumus, fit, ubi prius et maxime est ipsum bertate afliciatur, necesse est. Atqui mens omnis ita velle, Propterea omnes philosophi doceut, sedem lisebabet;nam mens omnis non solum cognoscit, et bertatis esse voluntatem unde duplex agnoscunt geallerum vocant eiicitum, qui est judicando discernit quod fugiendum est et optannus actus liberi qui est obsedicunt imperatum, alterum dum; sed quod optandum esse judicat petit, refuyit vclle ipsum vero quod existimat esse fugiendum quod unusquisque quium corporis ad nutum mentis. 4^^ quia, quemadmodum in semetipso experitur. duce co(/?irtio?ie Dicitur 2 Sed hanc non in omnibus sequam esse constituo.] aiunt iidem philosophi voluntas non fertur in incogni:

    tract.,

    tum

    ignotinullacupido.

    III.

    Posito discrimine inter


    et

    mentem divinam,

    angeli-

    Ut autem mens generali hac libertate praedita se ipsam agat moveatque, non est necesse ut veluti media et indiflferens constituatur inter duo contraria,
    vel eliam
    :

    cam

    in his

    nam

    humanam, Philosophia docet diversam esse mentibus libertatem. Nam quod spectat divi-et angelicam mentem, quas Philosophia nunc
    :

    quandoquidem theologi contradicentia vocat supernas, divinasque substantias de his sic viquse mens, detur ratiocinari eadem Pbilosophia docent hanc generalem libertatem reperiri, etiam siquidem S. cognitione duce, semetipsam, volendo, efficacius ubi nuUa est ejusmodi indifferentia; agere potest, ha?c liberiur censeri debet siquidem Thomas, q. 10 de Potentia, art. 2 ad 5, post S. Aulibertas versatur in hac potestate; sed prEedictaj gustinum docet,et Deum libere amare seipsum, et mentes supernaj. Deus videlicet et angelus, semetSpiritum sanctum a Patre Filioque, quamvis non nemo autem C jpsas cognitione duce, volendo, eflicacius agere pospossibilitcr, libere tamen procedere sunt nam in unaquaque mente quatuor considerari dixerit aut Deum ad seipsum amandum, aut Patrcm possunt, uimirum perceptio, judicium, electio et exFiliumque ad producendum Spiritum sanctum esse secutio, qute ita inter se connexa sint, ut nec exseindifferentem. Quinetiamidem S. Thomas in iiiSent 1 art. 2 ad o, videtur banc libertatem cutio sine electione, nec electio sine judicio, nec dist. 18. q. Judicium sine perceptione essedebeat: quare pro vain Christo Domino agnoscere Etiamsi liheTam Chririetate perceptionis caetera variantur; in supernis sti arbitrium, inquit, esset determinatiim adunumnuautem divinisque substantiis, magis quam iucffiteris, niero, sicut ad diligendum Deim, quod non faeere non est perspicax judicium, incorrupta voiimtas, et efficax potest, tamen ex hoc non amittit Hbertatem, aut ratiocoacte, sed quia in illud non meriti, optatorum potestas. Quod vero pertinet ad mentem nem laudis sive humanam, hujus distingui possunt quatuor status, sponte tendit, alquc ita estactussuidominus. Ex quibus quiprout sunt sublimiores aut humiliores, majorem sequilur potestatem peccandi uon pertinere ad rahabent aut minorem libertatem. Primus status est tionem hujus libertatis, si quidem Deus et Christus, mentis a corpore soperatae, quee scilicet se ia mentis in quibus nulla fuit peccandi potestas, hac saltem divinx speculatione conservat, et baec mens liberrima libertate afficiuntur. Sequitur etiam, Deum moventem est; quod pra?.stantissima, cognitione duce, semetnostram mentem ad semetipsum tamquam ad summum bonum, sive dum nostramens cum nostro cor- ipsam, volendo amandoque Deum, maxime agere potest. Seeundus status est mentis conjunctae cum pore conjungitur, sive etiam dum eadem ab eodem corporesejuncta est, augere potius quam auferre ge- corpore, quod illi ad nutum obsequitur qualis erat .Tr.7..i., -'- :Voluntas ' libertatem '' '-^ nostrae Qjens primi parentis, antequam peccasset; haec enim neralem hanc mentis dilapsa est ad corpus ; atque ha;o mentis humance enim nostra, inquit S. Aug. 1. iii de Lib. Arb., c. 3, libertas, non estquidem tanta, quanta est beatarum nec voluntas esset, nisi esset in nostra potestaie. Porro mentium sed reliquarum tamenmaxima siquidem quia est in potestate, libera est nobis. Non enim est Adamus majori cognitione pra^ditus melius semetnobis liberum, quod inpotestatenon habemus, autpotest ipsum, volendo, agerc poterat. Tertius status est non esse quod habemus. Quamvis autem. mens generali hac libertate prrementis perturbationibus quidem afflict, sed iisdem non consentientis qualis erat mens S. Pauli dicentis dita, non propterea sitindifferens; id tamen non obVideo aliam legem in membris meis stat, quin in nobis mortalem hanc vitam agentibus adRoman. vii libertas sit facultas ad utrumlibet sive indilferens; repugnanteni legi mentis mex, et captivantem me in lege membris meis. Infelix ego homo nos duplex est altera in uude apud libertas contradipeccati, qux est ctiouis, qua possumus agere vel non agere altera ciuis me liberabit de corpore mortis hujus? Gratia Dei contrarietatis, qua possumus agere hoc vel illud per Jesum Christum Dominum nostrum. Et haec humanee mentis terrenis artubus conjunctae libertas ansicut fusius philosophi docent. Liberum arbitrium. inquit S. Aug, 1. de Cor. et Gr., cap. 1, et ad tecedenteminor, est subsequente major quod mens bonum faciendum, malum et ad confitendum est nos nondum victa fatiscat. Quartus denique status est tiabere. mentis perturbationibus obsequentis; quse libertas ' Ncque enim fuerii ulla rationalis natura, quin tum exigua est, ut servitutis potius rationem habere videatur Extrema vero libertas, inquit Philosophia, eidem libertas adsitarbitrii.'] II. Posita pr;cdJctaliberdefinitione facile potest, Phiiosophia duce, tatis est servitus, cum vitiis deditie menies rationis proprix eadem Ubertas propugnari hac ratioue cum libertas possessionc ceciderunt.
    :
    : ;

    '

    '

    837
    ditse,
    '

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIJ^
    rationis 'proprioe possessione

    LIB. V.

    838

    ceciderunt.

    31 A

    Inflrma perrumpere luce.

    Nam

    ubi oculos a summseluce veritatis, ad inferiora,

    MS3

    Haud

    sic

    magni conditor

    orbis

    ot

    tenebrosa dejecerint,

    mox

    inscitioe

    nube

    caligant,

    Huic ex

    alto

    cuncla tuenli

    perniciosis ^turbantur atTectibus,

    quibus accedendo
    sercap-

    Nulla terrae mole resistunt

    consentieudoque,
    vitutera,et sunt
    tivae.

    quam invexere sibi, adjuvant quodam modo propria libertate


    (o) ^ ille,

    Non nox
    Quie
    sint,

    atris

    nubibus obstat,

    quae fuerint, veniantque


    cernit in ictu.
    solus,

    Quce tamen

    ab aeterno cuncta prospiet suis


    ttuvt

    ciens,

    Providentire

    cernit intuitus,

    quffique
    zt

    Uuo mentis Quem, quia

    meritis

    praedestinata

    disponit,

    i)'

    sfopa

    respicit omnia Verumpossis dicere solem.

    3S3 METRUM
    ARGnMEiNTUM.

    II.

    Argumentum
    et libertate

    334 PROSA
    Boetius,

    III.

    cognitis

    divina

    Quod

    ab Homero dicitur de

    sole,

    in-

    quit Philosophia, id solius Dei esi,

    omnia

    ostendit,

    cernere.

    humana utriusque concordiam difficilem primum quidem \generatim, deinde specia-

    Puro clarum lumine Phcebum


    Melliflui canit oris

    Ilomerus

    cum ex parte ipsius Providentise,qusenon potest ium ex parte ipsius libertatis , qux videtur necessilatis expers.
    tim,
    esse incerta,

    Qui tamen intima viscera terrae Non valet, aut pelagi, radiorum

    Tum
    guitate

    ego

    En, inquam,

    '

    difficiliori

    rursus ambiest?

    confundor.

    Queenam, inquit,

    ista

    Jam

    INTERPRETATIO.
    ^ I>eus
    E'

    promdens.
    cernit et

    Omnia

    omnia audit.

    qui cernit omnia ex sublimi : 7iox obscuris suistenebris non impedit ejusdem aspectum videt uno intuitu
    :

    Homerus, poeta eloquentise dalcis, canit solem prsestantem luce pura, qni sol nihilominus non potest permdere viscera interiora terrse, aut maris,splendore imbecilli suorum radiorum, Non ita Deus creator magni mundi terrse etiamcrassissimsenonresistunt ei quippe
    :

    mentis, prxsentia, prieterita et futura. Quoniam igitur Deus soliis videt omnia, potes dicere Deum esse solem

    verum.
    '^

    Boetius.

    NOT^.
    ubi oculos, etc.] Admirabilis prajdictorum potius attendenda, quam milii exporatio lectori
    '

    Nam

    catur

    magnus mundus

    nenda.
    ^ Yldvr'
    ifofia.
    y.xl
    ttizvt'

    7. Ex alto cuncta tuenti.] SiDeuseam, quam habet reium creatarum, notionem ipsis rebus creatis

    ETrKzoust.]

    Hoc
    ait

    est,

    omnia

    cernit
    *

    et

    omnia

    audit,

    ut

    de

    sole

    Homerus

    lliad. y.

    stans ex
    2.

    Quod nonnulli vocant Arc/ii/oc/iiw?. Carmencon- P uno genere versuum, quorum quilibet telieroici pedes.
    sio

    referret acceptam, cum eju^^mudi.^res sint Deo longe inferiores, Deus diceretiir res istas ex humili tueri. Quare cum Deus alienaj opis nihil indigus ut ad volendum sic ad cognosceudum, harum rerum nutionem ex semetipso habeat, optime dicitur res istas ca;
    alto tueri.
    10. Quse sint quse fuerint veniantqne.] Prsesentia, prseterita, et futura namijCum cugmtiu Dei infinita sit, haec nullis praisentis, prceteriti, aut futuii temporis differentiis circuniscribi potest. Quiii etiam,
    :

    trameter quatuor habet ultimus versus

    Homerus.]

    Homerus poeta

    celeberrimus,

    oculis duce indigeret. Hujus etsi sunt tempora, tamen annis multis fuit anle Romulum Colophonii esse dicunt suum, Chii suum vindicant, Salamini hunc repetunt, Smj^rnsei suum esse contendunt, unde delnbrum eidem in suo oppido constructum dedicaverunt. Quidquid sit de ejus patria, tam facundusfuit vates, utAlexander magous in hoc praesertim dicatur fortunatus, quod suai virtutis pra-conem Homerum nactus fuerit. Homerus autem saepius commendat solem ejusque lumen, sed occasionem horum versuum Philosophia nobis videunde ulticna verba prosae tur sumpsisse ex Iliad. y
    dictus,

    quod captus
    :

    incerta

    quod eadem Dei cugnitio sit intiuita, ha;c multiplex esse nequit unde Deus omnia uno mentis cernit in iciu.
    ;

    Quia respicit omnia solus, etc.] Videtur Philosophia respexisse cum ad praedictam Homeri sententiam, tum etiam ad hajc Ciceronis verba i de Divin. et II de Nat. deor., Sol, inquit, dictus est, vel quia solus ex omnibus sideribus est tantus vel quia cum cxortus est, obscuratis csettris sidcribus solus apparet : quasi sic argumentata esset Philosopbia quicunque
    12.
    :

    superioris desumpta sunt, et ubi locutus siccanit


    :

    Homerus solem

    omnia

    al-

    respicitet quidemsolus.ilie, judicio Homeri et Ciceronis, verus sol dici potest. Atqui Deus omnia

    _ respicit
    '

    'HAto;

    8'

    6;

    fxtvT'

    ifopai

    y.al irdvz' sivay.o\isi<;.

    Sol quoque qui omnia vides et omnia audis. Quasi Homerus putaverit solem, instar cujusdam numinis, omuiavidere et audire. Plinius 1. xi. cap. 6 Htc(sol) inquit, suum lumen ca:teris quoque sideribus fenerat, prseclarus, eximius, omnia intuens, omnia
    :

    solus. Ergo Deus verus sul dici tantorum virorum. ambiguitate.] Ambiguifas versatur Difficiliori in boc quod proposita multiplici via dubitetur qua eundum sit ambiguum enim dicitur ab ambigo amiigoautem ab amie czYcum, et ago, quasi ille qui ambigit, circum agatur. Hinc ambiguitas dicitur primo
    et

    quidem

    putest, judicio

    etiam exaudiens ut principi litierarum


    c!H's<ie

    Homei-o pladica-

    in uno eo video.

    3. ^iii!
    tin-

    tamen,

    etc.]

    Quamvis

    sol

    ab

    Homero

    tanto

    meu lumine
    trare,

    prasstans lumine, ut omnia videat, sol taadeo debili est, ut remissis cuma terra,

    tum etiam amari ejusdem


    :

    radiis, sol nequeat illusadeoque nec videre intima aut terrarum aut maris viscera ha?c videre solius est Dei, a quo hffic

    omnia creata conservantur. 6. Magni conditor orbis.]

    Deus, qui revera est creator uon solum hominis qui dicitur parvus mundus, sed reliquorum omnium, quorum congeries vo-

    decurporibus, quaj paribus hiiic inde virlulibus acla, neque hac potius quam illac moventur ; secundo de mentibus, quse paribus utrinque argumeiitis impulsa;,non uni putius, quam alteri quassliunisparticoiisentiunt. Quo magis autemBoetius Philosophiam disserentem intelligit, eo ejus niens libratisargumenturum momeutis incerta videtur circa divinam Providentiam libertatemque humanam, de quibus hactenus Philosophia disseruit, quaeque ita videntur pugnare, ut altera alteram destruat. Hinc irlem Boetius propuuit argumenta quibus putat destrui pusse concordiam divinae Providentiae et libertatis humanae.

    839

    AN. MANL. SEV. r.OETn.

    840
    si

    enim, quibus perturbere, conjecto. Nimium, inquam, " adversari ac repugnare videtur, praenoscere universa
    si

    A eventum

    praescitarum rerum, etiam

    praescientia

    futuris rebus eveniendi


    inferre. (15)

    necessitatem

    non videatur
    necesse est
    sit
    :

    Deum,
    (o)

    et esse ullumlibertatis arbitrium,

    '

    Nam
    futufacta

    Etenim

    si

    quispiam sedeat, opinionem

    cuncta

    prospicit

    Deus, neque
    est

    falli

    ullo

    modo

    qute

    eum

    sedere

    conjectat
    si

    veram

    esse

    potest, evenire uecesse

    rum esse prseviderit. hominum modo, sed


    praanoscit,
    vel

    quod Providentia Quare si ai seterno non


    libertas

    atque e converso rursus,


    nio,

    de quopiam vera
    est.

    opi-

    quouiam

    sedet,

    eum

    sederenecesse
    :

    In utro-

    etiam consilia, voluntatesque


    :

    que

    igitur necessitas inest

    nuUa

    erit arbitrii

    neque

    enim
    divina

    at vero

    in altero veritatis.

    hoc quidem sedendi, Sed non idcirco quisque


    in

    factum aliud uUum, vel

    quffilibet esistere poterit


    falli

    voluntas, nisi
    prajsenserit.
    visae sunt,

    quam

    nescia
    si

    Providentia

    quoniam vera est opinio, sed heec potius (20) vera est quoniam quempiam sedere prcEcessit. Ita
    sedet cuni causa
    veritatis

    3S5 Nam
    ;

    res aliorsum

    quam

    pro-

    ex altera parte procedat,

    inest

    detorqueri valent, non

    jam

    erit futuri tir-

    tamen communis

    in utraque necessitas.

    SS

    Simi-

    lia de Providentia, futurisque rebus ratiocinari oporma prajscientia sed opinio potius incerta, quod de protet. Nam etiam si idoirco quoniam futura sunt Deo credere nefas judico -. Neque enim illam probo videntur, non vero ideo quoniam providentur everationem, qua se quidam credunt liunc quEestionis nodum posse dissolvere. Aiunt (S) enim b non esse niunt nihilominus tamen a Deo vel ventura provideri, vel provisa evenire necesse est quod ad periideo quid eventurum, 'quoniam id Providentia futumendara (5) arbitrii libertatem solum satis est. ' Jam rum esse prospexerit, sed e contrario potius, quovero quam " propposterum 'est, ut ffiternaj prsescienniam quid futurum est, id divinam Providentiam latiaj temporalium rerum eventus causa esse dicatur? tere non posse, eoque modo necessarium hoc in conQuid est autem aliud arbitrari, ideo Deum futura, trariam relabi partem. Neque enim necesseesse conquoniam sunt eventura, providere, quam pntare quse lingere, qum providentur: sed necesse esse, quaj fuolim acciderunt, causam summae illius esse providentura sint, provideri. (10) 3 c Quasi vero, qu cujusticB.^ Adhajc, sicuti, cum quid esse (1) scio, id ipsum que rei causa sit, prsescientiane futurorum necessiesse necesse est;ita cum quid futurum novi, id ipsum tatis an futurorum necessitas, ProvidentiEe, laborefuturum esse necesse est. Sic llt igitur ut eventus At nos illud demonstrare nitamur, qnoquo tur.
    ; .

    '

    modo

    sese

    liabeat

    ordo causarum, necessarium esse

    pra3scita3 rei

    nequeat

    evitari.

    Postremo^

    si

    quid

    ali-

    INTERPRETATIO.
    Prsesensio divina et humana libcrtas videniur sibi invicem contradicere. 1 Non idco aliquid futurum quod Deus id prsesenserit, sed contra Ueum id priesensisse qmniam futu
    a

    rum
    "

    erat.

    Sed hoc non solvit. Idipsum tamen probare conemur. Perversum.

    NOT^
    ' Nam si cuncta prospicit Dcus, etc.] I. Generatim quia probatur prajdicta ooncordia non posse stare
    :

    sit

    neoessaria, 'sequitur alterius

    necessitas

    quem-

    cum

    libertas

    hominis

    viatoris, ut

    jam dictura

    est,

    ct

    experieutia quotidiaua, ipsi Ciceroni cajtorisque paganis nota conlirmatur, sit facultas ad utrumlibet, propterea quod ita necessarium est, ut aut nuUate-

    nus, aut non alio,


    possit, illud
    illud

    quam quo existit modo, exislere homini non est liberum adeoque circa nulla est ipsius hominis libertas. Alqui posita
    ;

    divina Providentia,

    omnia
    :

    facta, dicta,

    cogitataque

    hominis ita se habebunt cum enimdivina Providentia sithorum omnium non solum preteritoruni, prsesentiumque, verum etiam futurorum cognitio, si ha;c possunt aut non existere aut alio, quam quo existunt, modo existore, divina providentia non erit prffisensio evidens, adeoque lirma et falli nescia, quod sed potius obscura, incerta et errori obnoxia de Deo cogitare nefas.
    ;

    ex eo quod vere judioem te sedere, sequitur neoessario te vere sedere; aut eseo quod mofuerit Eequalis cum decempeda, sequitur les lignea necessario, decempedam essea^qualem oum hao molelignea; licet deoempeda hujus aiqualitatis, aut tuus silus illius judicii dioatur causa. * Jam vero quam prseposlerum, etc.] Deinde prxposterum, est sivo perversum, mutato scilioet rerum ordine, cventus futuros esse oausam divinaj Providentise; quia cum omnis causa sit suo effecto prior, prseposterum est illud quod a oerto duntaxat terapore
    existit, esse

    admodum

    esistit

    id

    causam ejus quod ex omni aiternitate autem se haberet, si eventus futurus es;

    divinee Provideutiaj qux olim acciderunt, verbi gratia, Romana mffinia, cum hsec antea futura essent, essent causse divinas Providentiae que xterna est.
    set

    oausa

    -Neque illam
    objicit,

    probo rationem,

    etc.]

    Boetius

    sibi

    quod nonnuUi respondere solent ad tuendam

    preedictam concordiam, videlicet non divinam Providentiam futurorum eventuum sed futuros eventus dimnx Providentix esse causam ex quo sequitur, divinam providentiam potius quam futurum eventum, esse necessariam. Sed idem lioetius hano responsionem refutat, primum ex eo quod non solvit difflcultatem, deinde ex eo quod praiposterum est, eventus futuros esse causam divinae Providentiaj. 3 Qiuisi vero, eto,] Primum, inquit, ha;c respon:

    quandoquidem non qua3ritur, ntra sit allerius causa, an Providentia rei futura?, an res futura Providentice? nec minus, utravis
    sio

    non

    solvit diflioultatem,

    5 Si quid aliquis aliorsum, etc.] II. Probatur speciatim, ex parte ipsius divinie Providentiaj, proedicta conoordia non posse stare, quia qua; mentis qualitas a philosophis vocatur scieu'ia, hcec debet esse non modo evidens, verum eliam vera et certa, saltem ratione judicii quod sibihabetannexum adeoutnec instar erroris sit falsa, nec instar opinionis sit incerta cum igitur Providentia divina sit soieutia et quidem meliori jure, quam quajlibet humana cogniProvidenlia divina debet esse motio, propterea do evidens, verum eliam vera et certa alqui eorum, quffi libertatehumana futura essont, nulla posset esse Providentia evidens, vera et certa; quod ha2c non sit nisi de iis qua3 necessaria suat.
    :

    841

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^
    "

    L1I3. V.

    842
    Fiustra enira bonis,

    quis

    aliofsum, atque sese res habet, existimet,


    scientia

    id

    consequatur, liquet.
    (10)

    malisque
    Id-

    nou modo

    non

    est,

    sed est opinio fallax, ab


    si

    prajmia, poenreve proponuntur, quP nullus meliber

    scieutia; veritate

    longe diversa. Quare

    quid

    ita fu-

    ruit

    ac

    voluntarius

    motus
    puniri
    'i

    animorum.
    improbos,
    alterutrum
    virtutes

    turum
    sit

    est,

    ut ejus (la)

    certus ac necessarius

    non
    :

    que oranium
    ffiquissiraum

    videbitur iniquissimum, quod


    judicatur,
    :

    nunc
    vel

    eventus, id eventurum esse prajsciri qui poterit ?

    vel

    enim scientia ipsa 6 impermista est falsitati ita id quod ab ea concipitur, esse aliter, atqueconcipitur, nequit. Ea namque causa est, cur mendacio scientia careat, quod se ita rem quamque babere neSicut
    cesse
    dit.

    remunerari probos
    cessitas.

    quos

    ad
    nec

    non
    quid-

    propria mittit voluntas, sed futuri cogit certa ne-

    Nec
    '

    vitia

    igitur,

    quam

    fuerint,

    sed (IS)

    omnium meritorum
    Quoque

    potius

    est,

    uti

    eam

    sese habere scientia coraprelien-

    mista atque

    indiscreta confusio.

    nihil sce-

    Quid

    (20) igitur?

    Quonam modo Deus

    ha>c in-

    leratius excogitari potest,

    cum

    ex providentia rerum,

    corta futura prasaoscit? censet, qua? eliam

    Nam

    si

    inevitabiliter eventura

    non evenire

    possibile est, fallitur


    est,

    quod
    nit,

    seutire

    non modo nefas


    si,

    sed etiam voce

    proferre.

    At

    uli"sunt, ita ea futura esse decerfieri ea, vel

    ut ajque vel

    non

    fieri

    posse cogno(25)

    scat, quaa est hcsc praescientia, quee

    nihilcertum,

    omnis ordo ducatur, nihilque consiliis liceat humanis, tit, ut vitia quoque S2S nostra ad bonorum omnium referantur auctorem j. Igitur nec sperandi aliquid nec k deprecandi ulla ratio est. Quid enim deprecetur, quando vel speret quisquam, vel etiam optanda omnia series indeflexa connectit? Aufere'

    nihil stabile
    fert
    '

    comprehendit
    aut non.
    "

    vaticinio illo
    aiit crit,

    ridiculo Tiresiae ?

    cam,
    tia

    SS3' Aut quid hoc = reQuidquid diQuid etiam divina providen?


    <i

    tur igitur

    humana opinione prffistiterit, si, uti homines, iocerta judioat, quorum est incertus eventus? Quod si apud illum rerum omnium certissimum fontem nihil (o) incerti esse potest, certus eorum est eventus,
    qua3 futura lirmiter
    ille

    unicum illud inter homines Deumque (o) commercium, sperandi scilicet ac n deprecandi. Siquidem o Justaa humilitatis pretio inaestimabilem vicem divinse gratise promeremur qui solus modus est, quo cum Deo colloqui homines posse videantur, illique inaceessse luci prius quoque quam impetrent,
    :

    ipsa supplicandi ratione conjungi

    quae

    si,

    recepta

    prfescierit. Qiiare
    :

    nulla est

    humanis consiliis, actionibusque libertas quas divina mens sine falsitatis errore cuncta prospiciens, ad unum alligat et constringit eventum. ^ Quo semel recepto, quantus s occasus humanarum rerum
    f

    futurorum necessitate, nihil virium habere (10) credantur, quid erit, quo summo illi rerum principi P connecti atque adhserere possiraus? Quare necesse
    erit

    humanura genus,

    uti

    paulo ante cantabas,


    fatiscere.

    qdisoeptum atque disjunctum suo fonte

    INTERPRETATIO.
    a
    i)

    "

    l^on perincle. Est expers erroris. Biffert a divinatione.

    Confusa perturbatio.

    Deum.
    B.oget.

    k B.ogandi.
    sat. S.
    1

    Apud Horatium,

    l.

    u Serm.,

    Quomodo divina providentia major erit opinione humana. ! Quod si concesseris, nullam scilicet esse in ipsis hominibus libertatem.

    Immutabilis. Rogandi. Recta nostri abjectione mercmur 'Dci gratiam, quse nonpotest satis sestimari.
    n
    o p
    <\

    B
    ii

    Interitus.

    Deo.
    [

    Ad

    utrumlibet.

    Sepamtum a

    suo principio perire.

    NOT^.
    ridiculo Tiresix.] Et certe si divina providentia esset de futuris istis liberis, sive de iis quse xque possint non fwri ac fieri ; eadem opinio quidforet similis vaticinationi illi ridiculse Tiresia3
    '

    ^Ouosemelrecepto. ] III. Probatur speciatim, ex parte ipsius libertatis humante, prcedicta concordia non posse stare quiaubi non est potestas ad utrumD libet, ibi non est hominis viatoris libertas. Sapientissime enim Ecclesia damnavit hanc propositionem quid dicam aut erit aut non. Tiresias fuit vates TheAd merendum et demerendum in statu naturse lapsx non banus, qui fertur a Junone Isesa obcaecatus, et a Jove requiritur in homine libertas a necessitate ; seclsufflcit miserante donatus facultate vaticinandi. Horat. 1. ii a eoactione optime etiam nuno dicitur hac potestate Serm., sat. o sublata fore ut, to nec virtus esset uec vitium, adeoque uec prsemium, nec supplicium 2o Deus esset Hoc quoque Tiresia, prsBter narrata petenti amissas 3o nec sperandi nec depre. quibus reparare Responde queam res auctor omnium vitiorum Artibus atque modis... candi ratio esset, adeoque auferretur unicum illud innulli quidquam mentite vides, ut ter homines Deumque commercium, sperandi scilicet aa Nudus inopsque domum jedeam te vate... deprecandi ; 4o denique humanum genus disceptim atque disjunctum suo fonte fatiscat. Atqui posita divina Hicautemvates, instarc8eterorura,ambigue locutus, providentia, nulla erit in homine viatore potestas ad solebat dicere quidquid dicam, aut erit, uut non inutrumlibet siquidem divina providentia, ut dictum telligens, sua dicta fore aut non fore vera cura tamen est, ut pole qU(E evidens est, vera, et certa scientia, aliis intelligendum prasberetsua dicta sive aiendo sive non est nisi de necessariis, atque, ut loquuntur phinegando semper fore vera. Horatius prredicto loco losophi, ad unumdeterminatis. ' Paulo ante cantabas. ] Lihro videlicet quarto, Laertiade, quidquid dicam aut erit aut non raetro 6, versu 45, ubi Phiiosophia loquebatur. Diviuare etenim magnus mihi donat Apollo.
    Vaticinio
    illo
    :
    :

    Patrol. LXIIL

    27

    843

    AN. MANL. SEV. BOETII

    844

    339 AIETRUM
    AncnMENTUM.
    vina, et
    in hoc,
    7iovit,

    ' III.

    humana

    Unde, canit Boetius, prxsensio dilibertas, quse seorsum stant, con? Scilicet ut in cseteris, sic

    Eadem noliiil misla jngari? An nulla est discordia veris,


    Semperque
    sibi certa

    cohaerent ?

    junctim pugnare videntur

    mens humana nec omnia nescit nec omnia ut a notis progredi mtatur ad ignota.
    10
    discors foedera

    Sed mens, Ccecis obruta membris, Nequit oppressi luminis igne

    Rerum

    tenues noscere nexus.

    Qusenam

    rerum

    33*

    Sed curtanto flagrat amore

    Causa resolvit? quis tanta Deus Veris statuit bella duobus, Ut, qua; carptim singula constant,

    Veri tectas reperire notas ?


    Scitne quod appetit anxia nosse ?

    330

    Sed quis nota

    scire laborat ?

    INTERPRETATIO.
    csecante non potest splendore luminis sopiti percipere Quxnam causa discors dirimit concordiam rerum'! minimos etiam j(iexus rerum familiarium. Quare vero quis cjenius ponit tantam pugnam inter duas istas res eadem mens accenditur tanto studio inveniendi signa veras divinam scilicet providentiam, et libertatem occulta veritatis ? cognoscitne illud quod sollicita desihumanam, ut cum unaguseque seorsumsubsistat, amhse quis enim nititur cognoscere repugnent consistere simuV? Nonne est aliqua discordia B derat cognoscerel nou ea quaj jam sibi nota sunt? Sed si ignorat, quid inter ea qux vera sunt, semperne hsic certa co7iveniunt ignara quserit?nam quis desideratidcu]asignarusest'? inter se7 Est discordia, neo semper haec convenire aut quis possit prosequi ignota ? quo modo aliquis invidentur menti humanae, quippe qux oppressa corpore
    :

    Quod vocari i[iotest Pindaricum. Carmen constans ex uno genere versuum, quorum quilibet tetramete legibus modo enim constat es quatuor ultimis versus heroici pedibus ; modo hos mutat anapffistis. Hoc tamen carmen clauditur versu Adonico, qui dactylum et spondeum liabet.
    nullis videtur teneri
    :

    potest, ut quaj a nostra

    mente

    clare

    et distincte cohae.c

    gno-cuntur, adeoque
    :

    illi

    sunt vera seorsum,

    ab

    1.

    Qusenam discors causa,

    i.

    Boetius, facta divina^

    et libertatis humance comparalione, miratur quod hsec et illa seorsum firmis demonstrari videantur argumentis, conjunctim vero aUera ab alhinc causam tanti mysterii inquirit. tera deslrui Causa autem lisec vocatur discors, quia videtur todus inter divinam prajnotionem libertatemque humanam factum, aut saltem faciendum dirimere. non sit sine sua 2. Quis Deus. ] Cum elfectum

    priesensionis

    eadem mente ignorentur, adeoque illi non sint vera conjunctim neque tamen ullum ex his quaj clare et distincte cognoscuntur, propterea negandum est nam non sunt neganda perspicua ex eo quod obscnra animo comprehendi nequeant. S. Aug. 1. ii de Dono persev., c. 14 Nunquid, inquit, ideo negandum est
    :
    :

    quod apertum est, quia compreliendi non potest, quod occultum estt Nunquid, inquam, propterea dicturi sumus, quod ita esse perspicimus, non ita esse, quoniam cur ita sit non possumus invenire. 8. Sed77iens esecis ob^nita memb^is, etc. ] Praeterqam quod mens nostra flnita est, hoc insitum raenti humanffi lumen corpore, cum quo mens humana conjungitur, ita obscuratur, juxta illud sacri texlus oracausa, proedicta divinaa providentiae et libertatis liuculum Sap. ix Corpus quod cor7'U7npitur aggravat a7iiuanaj discordia, cujus Boetius jam conscius est, quse causa, p 7na7n, et ^emna i7ihabitaiio dep7imit se7isu7n multa causam aliquam abeat, necesse est cogitantem, ut eadem mens non possit vel tenues rent pote ignota, dubitalur an sit Deus aliquis. Sic anrum nexus (in quo veritas judicii versatur) 7iosce7'e tiquis dicebatur Deus ex machina, sive es improviso quomodo igitur eadem mens sublimes divinae proviapparens quod, inquit Tullius ' de Natura deorum, dentiae et libertatis humanae nexus comprehendet ? Quia quemadmodinn natura efficere sine aliqua mente Difficile sesti7namus, contiuuat Sapiens praidicto loco, possit, non videiis, ut tragici poetse cum expiicare arquse terra sioit et qux in prospectu sunt, invenimiis gumcnti exitum non potestis, confugitis ad Deum, cujus
    :
    ;

    operam profecto non desideraretis, si immensum et interminatam in omnes partes magnitudinem regionum
    videretis.

    cum

    Quod
    :

    Cratylo, ubi

    diarum

    scriptores, sicubi hxserint,

    Tullius accepisse videtur ex Platonis Nisi sane, inquit, quemadmodum tragcead machinas confu-

    labore, quse autem in ceelis sunt, quis i7ivestigabit 1 Ecce quKstionem Boetii, quam ut solvat, statuit primummentem nostramnon omniascire -jdeiude eamdem non omnia etiam nescire, ut ex notis transeat ad

    ignota.

    giunt, deos siistollentes. 3. Veris duobus. ] Nempe divinse providentise, et liut enim verum est, Deum omnia hertati humanse prffiuoscere, sic etiam verum est, homiuibus inesse
    :

    arbitrii libertatem

    allerum tamen

    ita

    videtur

    cum

    Boetius quia cum desiderium non sit uisi ejus quod non habetur, si mens humana anxia appetat aliquid nosse certe niens humana non habet illius, quod nosse, appetit
    1
    .

    Sed cur

    ta7ito flagrat

    amore,

    etc.

    II.

    probat,

    mentem humanam non omnia

    scire

    altero pugnare, ut quamvis seorsum ctim sese destruere videantur.


    est,

    stent,

    conjun-

    notionem

    adeoque

    illud certe

    Atqui experientiaprobat,

    menshumana non scit. mentem humanam anxiam ap

    0. An nulla. ] Quasi an non ullaf An enim quaistio qua ita interrogalur, ut tamen interrogans videatur postulare id sibi concedi quod quaerit. Sic Terentius A?i n07i hoc dixi esse futm'um'! N'ai-jepas bie7i dit que cela a7'rivcrait ? Sic ergo Boetius ait Nxdla7ie etiam i7iter ea, quse ve7'a sunt occurrit discordia'! 7mm semper vera omnia ita inter se conve7iiu7it, ut neulTum cum altero pug7iet ? 7ion ce7'te, non se)7ipcr quod eleganter exprimitur hac partiita conve7iiunt culaproxime sequenti sed. Nimirum si insitum menti
    :

    D petere
    14.

    veritectas repcrire7iotas: has igiturnotasnescit

    scire. ] Observari potest quanlitas hujus cujus ultima syllaba alioqui brevis, hic longa fcst, ul aiunt, positio7W, prupter duplicem litquamvis enim teram consonantem qua; sequitur utraque ha?c littera consonans ab antecedente vocali

    Nota

    vocis nota,

    non desinit tamen eamdem vocalem producere,utapud Virgil. JEa. is, vers. d~,tela:
    dictione separetur,
    Ferte
    citi

    ferrum, date

    tela,

    scaudite niuros.
    et

    Et

    ssepissirr.e

    apud Catullum

    Martialem

    hinc au-

    nostrae

    lumenesset inflnitum, quaeseorsum mentinoet

    straj, nt pote clare ha;c etiam conjunctim eidem meuti viderentur vera quandoquidem inflnitam lucem nihil latet sic Deo qute seorsum vera sunt, etiam conjunctim sunt vera. Verumquod idem mentis nostraa lumen suis, et quidem hrevissimis contineatur terminis, idcirco fleri
    ; ; :

    distincte cognita, sunt vera

    tem factum puto, ut veteres poeta", diligentius vitaverint coucursum vocalis alias brevis, et plurium ejusniodi co7iso7umtiu7n, quamvis hai omnes co7iso7ia7itcs
    que hujus
    prajsertim siutriusin dictione sequente occurraut littera; sonus distincte percipiatur auribus,
    :

    quarum

    judici"jm est superbissimum

    ut omnia sirin-

    gunt, omnia sper7iu7it,

    omnia

    sc7'ibu7it, elc.

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^
    IS

    LIB. V.

    846

    At

    si

    nescit,

    quid caeca petit?

    Consulit, alte visa retractans,

    Quis enim quidquam nescius optet? Aut quis valeat nescita sequi?

    30 Ut servatis qucat oblitas

    Addere partes.
    ARGiiMENTnM. Pliilosophia causata, priedictam divinse promdentise hiimanaique liberlatis concordiam
    idcirco videri cum antiquis, tum rcccntioribus difficilem, quod divina prcenotio himanam infinite superans, mente humana non capiatur; cxplicatisque iis,

    Quovc
    20

    inveniat, quisve repertam

    Queat ignarus noscere formam?

    334 PROSA

    IV.

    33S An cum mentem


    Pariler

    cerneret altam,

    summani
    totum

    et singula

    norat?

    Nunc membrorum condita nube,

    Non

    in

    est oblita sui,

    Summamque

    tenet singula perdens.

    2a Igitur quisquis vera requirit,

    quibus Boetius movebatur, argumentis, probat, quidquid cognoscitur, non secundum sui vim, sed secundum cognoscentis potius comprehendi facuUatem.

    Neutro est habitu nam neque novit, Nec penitus taraen omnia nescit. 833 Sed, quam retinens meminit, summam
    :

    Tum
    querela,
    tribuit,

    illa a,
    '

    Vetus, inquit, heec est de Providentia

    Marcoque Tullio, 6 cum divinationem disvehementer agitata, tibique ipsi res diu pror-

    INTERPRETATIO.
    ceniat, aut dignoscere possit formam inventam, bujus B que tamen omnino ignorat omnia :sed consulil summam cujus memor recordatur, recognoscensea qux divinitus ignarus? Nonne cum mens humana videret mentem novit, ut cognoscendo possit addere rebus, quas mesupremam, ipsa cognoscebat res tam singulatim quam minit, res quarum oblitus cst. generatim? nunc ve)'o velata tenebris corporis, etsi non ^ Philosophia. est omnino immemor sui, eastera non singulatim quidem, sed generatim cognoscit. Quicunque ergo investib Lib. n de Divinat., ubi divinationem, quam Quin(jat veritatem, is non afficilur omnmo aut ignoratione ctus frater asseruerat, nititur tollere. aut scientia ; siquidem ille neqve cognoscit omnia, ne-

    Vo

    At

    sincscit, etc.]

    III.

    Boetius probat
    :

    mentem

    interpretatione nominis, est studium sapientifo; sive


    inquisitioveritatis. 26. Neutro est habitu.\ Habitus, auctore Tallio 2 de Inv. in aliqua perfecta et constanti animi aut corporis absolutione consistit : quamobrem habitus ge-

    humanam non omnia nescire


    mens bumana

    quiaprceterquam quod
    :

    neratim, prout hic dici potest et de cogitatione, et de opposita ejus privatione, intelligi potest modus in suo genere absolutus qua ratione mens nunc dicitur neutro habilu; quod videlicet mens humana, neque C in absoluta rerum omnium notitia, neque in absoluta rerura omnium ignoratione versetur nam 26 et 27. Neque novit nec penitus tamen omnia nescit.] Contra Aoademicos et Dogmaticos. Academici enim, illi videlicet Platonis discipuli, qui ab Academia, coUegio Atheniensi, ilavocati suut, nihil ab hominibus evidenter sciri, adeoque nullura ab horainibus verura, certumque judicium baberi posse arbiservum fugitivum ab alio sefvo, aquo omninoprior ignotrabantur ratur, domino utriusque imperante, quseri frustra hic quod etiam Pyrrhoneis, quos Grasci n-/77Tizo'J;, contemplatores, appellabant, placuit. DoseruMS quseret :quamvis enim idem in servumfugitivum quem quxrit, incurrat, eumdem se invenisse ignorans gmatici vero, uti loquuntur, e contrario arbitrantur, ipsum non pjterit dignoscere, sive a cseteris distinguere. omnia tam evidenter ab homine cognosci, nullus ut sit de quacunque materia dubitandi locus. 20. An cum mentem, etc.] Phires putant, Boetium 28. Quam retinens meminit, summam consulit.] Inin reliquo hoc carmine sequi sententiara Platonis sitam videlicet et innatam nobis Dei notionem. Primum pluribusque ipsius Menone, aliis libris qui ut ex consenim hanc nolionem mens humana semper retinens antequam haic stat, existiraavit raentes huraanas, meminit : quandoquidem notio ha^.c esstingui nescia, cum corporibus conjungerentur, conditas, perfecta tandiu durat, quandiu mens humana, nempe aiteromnium intelligentia fuisse divinitas instructas; sed hanc intelligentiam comraercio corporeo ita amisisse, D ^""''- Deinde eadera notio recte dicitur siH/ima caeterorum, qua; ab humana mente cognosci possunt siraulto nisi labore, eorura quai antea non noverant, ut quideni notio mentis, notio corporis, notio rei, irao recordationem sibi comparent quam quidera Boetii notio entis generatira, ut loquuntur logici, nihil aliud interpretationem admitti posse non inferior sed qua2 est, quara ingenita ha^c Dei notio, sive sirapliciter, nunc ab eodera Boetio dicuntur, hfec etiara refutata sive modificata. Denique raens humana generalem illa Platonis sententia, possunt intelligi posito eo, hanc notionem Tpims consulit, ut quid in hac clare et in quo credimus Adamum conditum fuisse, innocendistincte comprehensiim, prius cognoscatur, quam in hoc enira statu mens liumana peculiari tix statu judicium ferat quod nimirura illa notio, priraa sit quodara modo cerncbat mentem altam, nempe Deum veri, certique judicii norraa sicut fusiiis alibi prounde raaximam partem rerum cognoscendarura non batur. Quin etiamhano notiouera menshumana magis solum generatim, sed etiam singulatim cognoscebat ac magis attendendo retructans doctior Ut, et oblita Pariter summam et singula norat. At ejus posteri, in aut a primo parente, aut ab unoquoque homine mopcenam peccati hujus sui primi parentis, perturbamento creationis, ut putat Vallinus hic, veluti recortionibus ita afUciuutur, ut eoram mens, nondum tamen omnino oblita sui, plura non singulaiim sed ge- datur. Oblita porro dicuntur passive etiam a VirgiL, eclog. IX, V. 33 neratim soluni cognoscat summam enimtenet smguta perdens qualenusetenim Dei sive ejusgui est nolione Nunc oblita mihi tot cariniua informatur, omnia generatim novit sed quatenus cor' Marcoque Tultio.] I. Pbilosophia meminit veteres pore consorte impeditur, pluranon percipit singulatim. quibushsecdivinseprovidentiEe libertatisque humanae 25 Vera requirit.] Fhilosophus : Philosophia enim, concordia visa est difficilis : inter hos autem exceliuit
    : : : : :

    optat nosse veritatem ut jam dictum ignoti nulla cupido; est, ncmo vero optat nescius praeLer lioe, inquit Boelius, primum quidem nemo inquisitio cum illa, ut pote prima nescita sequi; valet mentis cogitatio, qutedam sit cognitio sive perceptio. Dcinde quamvis ignarus posset inquirere, hic tamen non posset invenire quo modo inveniat? qiiandoquidem non iuvenitur nisi notione :ut autem colorcajco, sic res omnino ignota menti ignarse nullam dabit sui notionem. Postremo licet ignarus posset ignotum et inquirere et invenire, bic taraen non posset ignotum dignoscendoa cseterisdistinguere. Qtiis repertam queat ignarus noscere formamt Sio argumentatur Plato Vonamus, inquit, sub persona Socratis in Menone

    847

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    848

    sus multi^mque qufesita; sedhaud quaquam ab ullo vestrum hactenus satis diligenter ac iirmiter espedita.
    '

    convenientibus necessariisque causis esse ducendam.

    Sed

    qui

    fieri potest,

    ut ea

    non proveniant, qufe

    fu-

    Cujus

    caliginis

    (3)

    causa

    est,

    quod humanai

    ratio-

    tura esse providentur? Quasi vero nos ea,

    qua; pro-

    cinationis motus ad divinaj prEescientiai simplicitatem non potest admoveri: qusesiuUomodocogitari queat, quod ita denihil prorsus relinquetur b ambigui
    :

    videntia futura esse praenoscit, non eventura creda-

    mus

    ac

    non
    :

    illud (25)

    potius arbitremur,

    lieet

    eve-

    niant, nihiltamen,ut evenirent, sui naturanecessitatis

    mum

    patefacere, atque " expedire tent^bo, si prius ea quibus moveris, d expendero. 3S5 ^ Qufero enim

    habuisse

    quod hinc
    fiunt,

    facile

    etenim

    dum

    subjecta oculis

    perpendas licebit. Plura intuemur ut ea


    :

    cnr illam solventium rationem


    tes
    :

    quffi

    minus efflcacem puquia praescientiam non esse futuris rebus


    "

    quiin

    quadrigis moderandis
    :

    atqne ilectendis facere

    spectantur auriga:

    atque ad hunc

    modum

    Ccetera,

    causam

    necessitatis

    esistimat,

    nihil

    impediri prae-

    Num

    igitur

    quidquam illorum

    ita fleri necessitas (30)

    scientia arbitriilibertatem putat.

    Num

    enim tu

    aliun-

    de argumentum futuroium necessitatis trahis, nisi

    quod ea(5) quseprsesciuntur, nonevenirenonpossunt?


    Si igitur prffinotio

    nuUam

    futurisrebus adjicit neces-

    Minime. Frustra enim esset artis efomnia coacta moverentur. Quse igitur cum fiunt; carent esistendi necessitate, eadem priusquam Uant, sine necessitate futura sunt. Quare sunt quaeulla compellit?
    fectus,
    si

    sitatem,

    quod tu etiam pauloante fatebare; quid est, quod voluntarii exitus rerum ad certum cogantur eventum? Etenim positionis gratia, ut quid consequatur advertas,
    statuamus nuUaro esse praascien(10) quBe es

    dam

    eventura,

    quorum

    exitus ab orani necessitate sit


    illud

    absolutus.

    esse dicturum,
    rent,

    quidem nullum arbitror quod quffi nunc flunt, priusquam fieeventura non faerint, Hajc igitur etiam praco-

    SS Nam

    tiam.

    Numigitur,quantum ad hocattinet,
    esse,

    gnita liberos habent eventus.

    Nam

    sicut scientia prseita

    arbitrio eveniunt, adnecessitatem

    coguntur? Minime.
    voluntatis in-

    sentium rerum nihil


    li

    [his

    quaa fiunt,
    (5)

    preescientia

    Statuamus iterum

    sed nihil rebus necessitatis

    futuroruni nihil his quse ventura

    sunt necessitatis

    injungere, manebit, ut opinor,

    eadem

    importat. Sed hoc, inquis, ipsum dubitatur, an eaqua; necessarios exitus


    ^

    tegra atque absoluta libertas. Sed prajscientia, inquies, tametsi futuris eveniendi necessitas

    rum rerum
    putasque,
    si

    non habent,

    ulla
    :

    non

    est,

    possit esse preenotio.


    si

    Dissonare etenim videntur

    siguum tamen

    est,

    necessario
    si

    ea esse ventura. Hoc

    prievideantur, consequi necessitalem

    igitur raodo, etiam

    prsecognitio (iS)

    non

    fuisset,

    necessitas desit,

    minime
    nisi

    praesciri, nihilque scientia

    necessarios futurorum exitus esse constaret,

    Omne

    comprehendi posse

    certum.

    Quod

    si

    quai incerti

    sunt (iO) exitus, ea^^quasi certa providentur, opinioetenim signum, tantum quid sit, ostendit, non vero caliginem, non scientite veritatem. Aliter efficit quod designat. Quare demonstrandum prius Q nis id esse enim ac sese res habeant, ^ arbitrari, ab integritate est, nihil non ex necessitate contingere, ut prajnotioscientia; credis esse diversum. ' Cujus erroris causa nem signum esse hujus necessitatis appareat. Alioj

    quin

    si

    hajc

    nuUa

    est,

    nec

    gnum

    poterit esse, qute (20)

    bationem lirma ratione signis neque petitis extrinsecus argumentis/ sed ex

    quidem ejus rei sinon est. Jam vero prosubnixam constat, non ex
    illa

    est,

    quod omnia quee quisque

    novit, ex

    ipsorum tan-

    tum vi atque natura cognosci existimat quce sciuntur, quod totum contra est. Omne enim (15) quod cognoscitur, non secundura sui vim, sed secundum
    '

    INTERPRETATIO.
    "
    I)

    Obsciiritatis.

    h Infert.
    '

    Dubii.

    Pugnare.
    Obscuritatem.

    c i
    "=

    Explicare.

    ExpHcuero. Quai habetur prosa Quomodo.


    Curribus.

    k Judicare.
    3

    hujus

    lib.,

    not. 3.

    ^ Quod cognoscitur, id non ad modum cogniti, sed ad moclum potius cognosceniis cognoscitur.

    NOTiE, Marcus TuUius Cicero, qui hinc negata divina provi- D pacto si, posita humana libertate, providentia dividenlia, inde vero stabilita humana libertate, dvmvult na possit esse non modo evidens, verum etiam vera homines facere liberos, inquit S. Aug. v de Civ. Dei, et certa futurorum scientia, certe divina providentia c. 9, eosdem facit sacrilegos. ArgumenturaTullii illud recte conciliabitur cum humana libertate siquidem est quo supra usus est Boetius, quod nimirum posita prsedicta omnia argumeuta contraria hac proposihumana libertate, quemadmodum experientia probatione continentur, sicut attendenti patebit. Alque res tur ponenda, providentia divina nequeat esse (qualis ita se habet cum enim notiopraesentium et praenotio est, aut nulla), evidens, vera et certa scientia, eorumdem futurorum sint idem cogitandi modus, nec Cujus caliginis causa.] II. Philosophia ait, adeo vediilerant nisi tempore, cui Deus non subest, propterteres recentioresque non posse conciliare providenea ut notio prwsentium, sic prffinotiofuturorum libetiamdivinam cumhumana libertate, quiaeorum mens rorum potest esse cvidens, vera et certa, nullamque possit divinam infirmior est quam ut prasnotionem ipsis aflert necessitatem. ^ Cujuserroris causa.] IV. Philosophiaostenditpraepercipere unde prEecipitatione et prrejudicio judicans, negat divinam providentiam, quod eadem pbidicti erroris causam in eo versari, quod cum ad colosophia promittit se dcmonstraturam.postquam argugnoscendum necessaria sit cum mens cognoscens, mentis, quibus antea Boetiusmovebatur, responderit. tum materia cognoscerda, prccdicti providentite di^ Quxro enim, etc.] III, Philosophia respondet vinae adversarii prtEnotionem divinam accipiant seargumentis quibus supra usus est Boetius; hoc fere cundum naturam materiffi cognoscendas, cum tamen
    :

    '

    ;:

    849

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHItE
    A
    scit,

    LIB. V,

    850

    cognosceutium potius comprehenditur facultatem. Nam ut Iioc brevi liqueatexemplo, eamdem corporis
    rotunditatem aliter visus, aliter tactus agnoscit *. Ille eminus manens, totum simul jactis radiis intuetur
    :

    sibus, sed illo ictu mentis

    nec rationo ulens, nec imaginatione, nec senformaliter, ut ita dicam,

    cuncta prospiciens, Ratio quoque


    sale respicit, nec imaginalione,

    cum

    quid univerIlajc

    nec sensibus utens,

    ipsum motus ambitum, (20) rotunditatem partibus comprealiter sensus, aliter liendit. Ipsum quoque honiinem
    hic verocohaerens orbi atque conjunctus, circa

    imagiiiabilia vel sensibilia (lo) comprehendit.


    est

    enim quae conceptiouis


    est

    suaj uuiversale ita deUnit

    homo
    lis

    imaginatio, aliter ratio, aliter intelligentia contuetur.

    Sensus cnim liguram in subjectaraateria constitutam.


    Imaginatio vero solam sine materia judicat flguram.

    cum universatum imaginabilem, sensibilemque esse rem nuUus ignorat, quod illa non imaginalione, vel
    animal bipes rationale. Quro
    notio
    sit,

    sensu, sed rationali conceptione considerat. Imaginatio

    hanc quoque transcendit, speciemque ipsam, qua; singularibus inest, universali 339 conRatio

    vero

    quoque tametsi ex sensibus

    visendi,

    foimandique
    ima-

    figuras (20) sumpsit exdrdium, sensu


    sensibilia quceque eoUustrat,

    tamen absente

    sideratione

    perpendit.

    i'

    Intelligentiss vero

    celsior

    non

    sensibili, sed

    oculus

    ginariaratione judicandi. Videsne igitur, ut in conamque universitatis ambitum, ipsam illam simplicem formam puramentis ^ gnoscendo cuucta, sua potius facultate, quam eorum Neque id '^injuquai cognoscuntur, utantur ? S38 acie contuetur, In quo illud maxime considerandum
    esistit.

    Supergressa

    est:

    quod superior comprehendendi


    ;

    vis

    amplectitnr
    nulJo

    ria;

    namcumomne

    judicium judicantis actus

    existat,

    inferiorem

    (3)

    inferior vero

    ad superiorem

    necesse est ut

    suam quisque operam non ex

    aliena,

    modo

    consurgit.
    valet,

    Neque enim sensus


    vel

    aliquid estra

    sed es propria potestate periiciat.

    materiam
    contuetur,

    universales species imaginatio

    3S METRUM
    Argumentuu
    stimaverint,

    IV.
    exi-

    vel ratio capit

    simplicem formam

    sed

    Quanquam,inquit Philosophia,Stoici

    intelligentia quasi

    desuper spectans, concepta forma,

    mentem humanam,

    nihil nisi a corporibus

    quoe subsunt etiam cuncta dijudicat; sed eo modo quo formam ipsam, qua; nuUi alii nota esse poterat,
    (10)

    informatam, percipere, hxc tamen ab efficaciori 2)rincipio informata et insensilia sine ministerio corporum,et sonsilia, famulantibus ipsis corporibus, peroipit.

    comprehendit.

    Nam

    et

    rationis universum,

    et

    Quondam

    Porticus attulit

    imaginationis figuram, et materiale sensil)ile cogno-

    Obscuros nimium senes,

    INTERPRETATIO.
    Corpus rotundum
    visv

    absens, tactu prxsens so-

    C ortas ex corporibus exterioribus imprimi mentibus

    lummodo percipitur.
    b Intelligentia
    c

    quemadmodnm
    mere

    sublimior est cognoscendi modus.

    Immerito. Porticus Atheniensis produxit olim philosophos indoctiores, qui existimabant sensus notionesque omnes,

    veteres solebant calamo veloci imprilitteras in charta sequabili, nullisque antea characteribus insignita. At si mens nostra nihil evolvit propria sua cogitatione, sed obnoxia impressionibus corporum ab his solum patitur, et refert imagines inutiles

    NOT^.
    accipienda sit seoundum naturam mentis cognoscensicut Philosophia probat primum pluribus exemtis plis, deinde ratione.
    :

    probatur eseraplis,

    modum

    cognoscendi accipi se-

    cundum naturam
    ^

    cognoscentis.

    Neque id
    :

    injuria.]

    Deinde idipsnm probatur ra-

    '

    Aliter sensus, etc,]

    Primum quidem exempla

    ista

    sunt sensus speciatim, sensus generatim, imaginatio, debent ex parte ipsius cognoscentis, ut quamvis sint de eadera raateria subiecta, V. g. de eodem corpore rotundo, dilierant. Nimirum mens humana, qua; non nisi ab alio informari potest, duobus generatim modis informata cognoscit, nimirun) a Deo, cujus ipsa est effectum; et a corpore, cujus eadem est forma. Mens huraauaa Deo inforraata rursus dupliciter dicitur cognoscere, nempe primaet continuata attentione prima attentio vocatiir intilligentia: continuata vero dicitur ratio, ut ratio riiliil aliud sit quam innata notio paulo longius diflusa. Mens autem liumana ab ipso corpore informata duobus pariter modis cognoscere potest Prirao quatenus mens ipso duntaxat cerebro, cujus
    ratio, et intelligentia, qute ita accipi
    :

    tione nara raodus rei, ut pote qui non distinguitur a re raodificata, accipi debet potius secundura naturam rei modificatffi, quam secundum naturam alterius etiam mddiflcantis. Atqui notio non secus acjudicium est modus ipsius mentis cognoscentis et judicantis.

    Et certe
    *

    Quod vocatur Glyconicum. Carmen constans ex


    sae-

    uno genero versuuni, quorum quilibet trimeter


    piu?

    unum spondeum
    :

    et

    duos

    dact^^los habef. Dico

    modo enim idem sit nuraerus syllabarumj sa?pius praidicta illarum quantitas aliquando negligitur. t Porticus.] Nimirum Atheniensis. Erat enim Athenis quaedam porticus, in quara nonnulli ad disseren.

    movente percipit: ut cum per soranum venatoris silvas et lustra cogitat idque vocatur imaginatio. Secundo quatenus eadem mens ab ipsis etiam aliis corporibus cura interioribus, tum etiam esterioribus coraraota percipit quod vocatur sensus hic autem vel est interior, ut fanies et sitis; vel est exterior, nempe visus, auditus, odoratus, gustus, et tactus. Atque hi omnes cognoscendimodi ita inter se disponuntur, utquo apaucioribus causis pendent, eo^ ut pote ad divinam sapientiam propius accedentes, sint perfectiores sic gustus tactu, odoratus gustu, auditus odoratu, visus auditu, imaginatiosensu, ratio imaginatione, intelUgentia ratione est perfecfior sic
    est forraa,

    mens

    de quacunque materia convenire solebant ; sic suus Cadomi, Bajocarura, cffiterarumque rainorum urbium locus, in quera plures dicendarum audiendaruraque rerum novarum causa convenire consueverunt."Zeno autem inter veteres Philosophos celeberrimus nacfus hanc occasionem, hic instituit docere Philosophiara, illiusque discipuli ab isto loco vocati u-oa enira GrsBcis est porticus. Hos Phisunt Stoici losophia nunc vocat sencs obscuros : scncs quidera, quod virtutem praesertim, in qua una vitam beatam
    :

    dam

    versari arbitrabantur, colerent instar sapientissimorum sentjm obscuros vero, quod hic erraverinl error enim ex obscuritate nascitur. Quia voro iideni Stoici dialecficEe, cujus princeps eorum Zeno fertur esse inventor, prajcipue studebant, idcirco Philosopliia nunc exposito illorum errore, eo^sdem refufat
    :

    851

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    882

    340

    Qui sensus

    et

    imagines

    A
    13

    Cassasque in speculi vicem

    E corporibus extimis
    Credant mentibus imprimi, Ut quondam celeri stylo

    Rerum
    Unde

    reddit imagines

    ba3c sic animis viget


    ?

    Cernens omnia notio

    Mos

    est

    aequore paginfe,

    Quse vis singula prospicit,

    Quaj nuUas babeat notas,


    Pressas figere litteras.

    Aut qusB cognita dividit?


    20
    Qua; divisa recolligit,

    Sed mens si propriis vigens Nibil motibus explicat, Sed tantum patiens jacet, Notis subdita corporum.

    Alternumque legens iter Nnnc summis capat insorit, Nunc desidit in iufima,

    Tum
    INTERPRETATIO.

    sese refereus sibi.

    rerum objectarum instar speculi, cur cognitio universalis omnium, est adeo perspicax iu me)i^i6Msbumanis? quomodo singula cognoscuntur'! quomodo cognita dividuntar'! quomodo divisa resumuntur quomodo alternis, modo ab imis ascenditur ad summa, modo a sum'1

    mis descenditur ad ima ? quomodo mens sese compcnens secum, veritate refutat errorem ? Causa istorum omnium est multo magis ef/icax, et magis potens quam mens bumana, qux instar matcrise patitur formas impressas. Ipsa tamen corporis viventis impressio prseit

    NOT^.
    argumentis ex dialectica desumptis; tum quid sentien- B dividere, non posse etiam divisa recolligere, sive dedum sit, declarat. finire. Quinto nulla erit methodus qua3 scilicet monti 3. Qui sensus et imagines,et(i.] I. Philosopbia expovallique similis nunc a speciebus subjectis ad genus nit errorem Stoicornm, qui in hoc versatur, quod supremumascendit nunc a genere supremo ad subputarent, non modo sensus, sed omnes notiones, jectos species descendit, suis quaeque ordinibus disquas hic Philosophia voeat imagines, quasque ipsi ponendo nam, ut jam dictum est, genus, species, Sloici, auctore Tuliio in Top. appellabant iwotV.? v.y.i illorumque ordo sensibus non percipitur. Sexto deni7rpoAv7]>ic, a corporibus etiam esternis imprimi menque nulla erit veritatis norma, qua mens falsa redartibus; non secus ac litterse currente calamo imprigidt ;nara regula veritatis Grsecis x.piTiiptov illud est muntur chartaj. Hinc Stoici,inquit S. Aug. 1. viii de quod tanquam duce faliere et falli nescio, mens Civ. Dei, c. 1 posuerunt iudicium veritatis in sensihumana ita persuadetur, ha?.c ut verum omnisque dutalis autem non 6mS corporis, eorumque infidis et fallacibus regulis bitationis expers judicium formet siquidem omnia qux discuntur, metienda esse censuerunt. potest esse sensus, de quo nunc agitur 10. Sed mens si propriis, eto.] II. Pbilosopbia refuhoc sapius fallimur quare Stoici pulantes, omnemtat Stoicoriim hunc errorem argumentis es dialectinotionem oriri a sensibus, omnem etiam veritatis ca, cui illi plurimum studebaut, desumptis normam abjiciebant ut monuit S. Aug. pra?dicto nam in Cum pulchros dialectica praiter notionom tam universalem quam lib. VIII de Civit., c. 7, ubi etiam ait singularem, tractatur divisio, deflnitio, metbodus, et dicant non esse nisi sapientes, quibus sensibus corporis
    ;
    :

    ipsa 341 veritatis norma quaj omnia iieri non possunt, si mens humana omnes suas notiones corporibus acceptas referat. Primo enim nulla erit notio universalis sive ccrnens omnia notio: siquidem notio iiniversalis non acquiritur sensibus, quibus quidquid percipitur, ilhidcerto tempore, certoque, loco ita circonscribitur, ut sit singulare. Secundo nullaetiam erit notio singularis, qua meus singula prospicit quia
    :

    p.

    istam pulchritudinem viderint, qualibus oculis carnis, formam sapientix decusque conspexerint ? Hano vero veritatis normam indicat Philosophia diccns raentem sese referentem sibi nam duplex est
    :

    praeterquam quod mens humana seipsamsingularem non prospicit famulante corpore, qui taclu visuque
    percipi creditur, triangulus circulnsve singularis, hic revera triaugulus circulusve non est quandoquidem triangulus singularis non constat nisi tribus lineis, qute ita inler se coeant, ut ex his tiant tres anguli a>quales duobus reclis oirculus vero non constat nisi una linea circaunumpunctum ita circumducta, ut omnes illiuspartes ah hoc puncto ajqualiter cumtamen omnis triangulus circulusve sendistenl silis, sicut exquisitis perspiciliis sive, ut loquuntur, microscopis animadvortere possumus, inflnitis prope constet lineis, quarum alia;. egressee, aliaj iugressse prEedictam anguli circulive notionem singularem impediunt. Tertio nulla quoque erit divisio, qua mens cognita dividit cum hKC non Iiat nisi mente ea quK sensibus videntur conjuncta separante, sive ut loquuntur logici, abstractione. Quarto nuUa erit definitio quamens divisa recolligit nam, inquit Crassotius, I. II, Post. Anal., cap. i, art. 1, si machinalis horotogii pai tes omnes dissolvantur, et post dissolutionem singulae spiectandse exhibeantur, tum videtur esse quasi specimen divisionis, et partitionis logicse. Si partes eas omncs clare et distincte apprehendas, scd suo quamque loco et ordine in toto, tunc videtur esse definitionis specimen : es quo sequitur vim, quK non potest cognita
    : : : : :

    li

    veritatis norma: una exterior et in genere causa3 efflcientis, videlicet Deus, qui quod sit intinite sapiens et bouus, idcirco falii et fallere non potest altera interior et in genere formaj, nempe evidentia, hoc est notio clara et distincta, quam sicuti nunquam errabimus, ut pote ab ipso pra?ceptore Deo docti. Mens ergo nostra sese refcrcns sibi, attendat animo ad hano suam evidentiam sive notionem claram et distinctam ut quandiu ipsa evidenter, sive clare et distincte, in rebus ad mysteria fidei non pertinentibus, non noverit, tandiu ascensionem sustineat, ne prsecipitet si temere processerit, utloquitur Tullius turpe enim est, inquit idem orator cognitioni et perceptioni assertionem approbationemque prxcurrere. At ubi eadem mens claram distinctamque suam notionem clare et distincte perceperit, tum remota omni dubitatione judicium proferat certanon ab hominibus, sed ab ipso Deo intrinsecus doceri Si intellexistis, inquit S. Aug. inJoan. xl, dictum est et cordi vestro. Munus Dci cst intelligentia. Notandum in libro de Spiritu et Anima, qui vulgo reperiri recensetur inter opera S. Augustini, cap. 1

    ejusmodi

    bffic

    verba

    Mens nunc caput summis

    decidit in infimis

    redarguit;

    cum

    inserit ; nunc nunc sese inferens sibi veris falsa ; his etiam scripturas erroribus deci;

    dit, infimis, inferens

    ex quo, ut ex pluribus aliis ar-

    gumentis optime Lovauienses concludunt, librum hunc non esse S. Augustini opus, sed cujusdam multo recentioris, forte Hugonis a S. Victore quippe qui capite 33 ejusdem libri Boetium nominat.
    ;

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHItE
    25
    Veris falsa redarguit?

    LIU.

    8f)4

    SS4S Hffic est efliciens magis Longe causa 'potentior,

    ex imbeciltitate intelligentim humanx, divina futurorum libeivrum prgenotionegunda est.

    Quod
    ciant
    a

    si

    in

    corporibus sentiendis, quamvis

    afli-

    Quam
    30

    quae materiai

    modo

    Impressas patitur notas.


    Prcecedit

    tamen

    sensuum t forinsecus objecttB qualitates, animique agentis vigorem passio corporis antecedat, que in se actum mentis provocet, exciinstrumenta
    tetque interim quiescentes intrinsecus forma
    senliendis,
    :

    excitans,
    si

    Ac

    vires

    animi movens,

    in

    Vivo in corpore passio.

    Cum
    56

    vel lux oculos fcrit,

    inquam, (ij) corporibus ' animus non passione insignitur, sedexsua vi subjectam corpori jucunctis cordicat passionem, quantomagis ea quBe
    <^

    Vel vox auribus instrepit

    porum

    aJfectionibus

    absoluta sunt, in discernendo


    suaj

    Tum

    mentis vigor excitus,


    similes vocans,

    non objecta extrinsecus sequuntur, sed aclum


    mentis expediunt?
    (10)^ Sensus
    destitutus,
    d

    Quasintus species tenet,

    Hac itaque ratione multiplices


    solus

    Ad motus

    cognitiones diversis ac differentibus cessere substantiis.

    Notis applicat exteris,

    enim

    cunctis

    aliis

    cognitio:

    Introrsumque reconditis
    40

    g nibus
    V.
    tia

    iramobilibus animantibus cessit

    Formis miscet imagines.

    quales suntconchffi maris, quteque alia saxis hKren-

    843 PROSA
    ARGUMEXToa.

    nutriuntur. Imagiuatio vero mobiiibus belluis, quialiqiiis

    Sicut ergo, inquit Philosophia,


    ; :

    bus jam inesse fugiendi, appetendive


    neque
    allectus. Ratio

    videtur
    est,
    si-

    ex imbeciUitate sensus, imaginatio ; neque ex irnbecillitate imaginationis ratiocinatio neqae ex imbecilsicneque litate ratiocinationis,inteUigentiahumana

    vero

    humani tantum generis


    ;

    cuti intelligentia sola divini


    tia cseteris preestet, quce
    <=

    quo

    fit

    ut (IS) ea

    noti-

    suapte natura non modo.

    INTERPRETATIO.
    excitans commovensque vires mentis ut cum lumen verdeinde vis illa berat oculos, aut voxinsonat auribus mentis commota, conferens species sibi insitas cumejusmodi motibus, sive speciebus adventitiis; conjungit utrasque.
    : : fc

    Extrinsecus.

    "

    corporum commercio libera sunt.

    d IIoc

    modo

    diversis rebus diversa insunt cognoscendi


    et

    genera.
    "=

    Et suam propriam
    percipit.

    cseteris cognitionibus

    subje-

    "

    Organa.

    ctam materiam

    NOT^.
    Passio corporis magis, etc.] III. Philosophia C deliniri, sicutla S. Aug. definitur sentiendum. Primum quidem nisi unde sensus accipi per seipsam non latens animam potest dupliciter, nimirum inadsequate, ut loquuntur mens humana informaretur aDeo, qui non minusest philosophi, quatenus est passio corporis : quo modo ejus pra^ceptor quam conditor, eadem meus non sensus reperitur in bestiis etiam et adsequate, ut posset cognoscere, neque generatim, neque singulaaiunt iidem philosoplii quatenus est prtssio corporis tim non posset dividcre, detinire, aut in ordinem redigere nullam etiam haberet normam veritatis pcr seipsam non latens animam: qua ratione sensus quippe qui solus constat ex corquandoquidem hffic omnia sunt aut ingenita notio solius hominis est pore et mente. Secundo noster auctor ponit sensum Dei qiii est, aut quidam ejusmodi notionis modus propterea hsecest efficiens magis tonge causa potentior. etiam proprie diotum in Imstiis, cum hoc tamen discrimine, ut in conohis sil sensus sine imaginatione Deinde eadem mens, utpote quseest corporis forma, inbestiis mobilibus etiam imaginatio sine ratione siipso corpore commoto etiam afficitur sentiendo sensus enim, docente S. Augustinol. de Quant. an., cut in homine sensus, imaginatio et ratio, sed sine inteltigentia, quara dicit divini \generis.. At, inquam, c. 2o, est passiO corporis per seipsam non latens animam : idcirco prsecedit excitaus vivo in corpore pas- si sensus est in conchis, cur non iniisdem fuerit ima%&. Hiea est
    efficiens
    :

    declarat quid

    sit

    ubi observabis hanc vocem, passio, non esse ita sio Latinara, sed aptiorem nullam esse ad significaudam hanc Philosophias cogitationem. Sic lux nihil est aliud quam motus oculi a sole aut aliquo alio simili D
    :

    corpore comraoti commoto oculo nervus liinc ad cerebrum usque productus movetur; unde movetur et cerebrum, quo moto ipsa iuens cerebro prsesertim conjuncta ita commovetur, ut non modo sentiat, sed etiam videat. Sic etiam vox commovet aures. Postremo mens conferens lianc ideam advenlitiara, cum
    :

    ginatiol cnmsensus et imaginatio non differant, nisi quod sensus suo quilibet organo, imaginatio organo communi, videlioet cerebro perficiatur quod cerebrum etiam in conchis occurrit. Si imaginatio fuerit aliis bestiis, v. g. in vulpe, cur non in his fuerit
    :

    rutio ?

    quandoquidem ab

    his

    plurima

    fiunt,

    adqua;si

    necessaria fuerit queedam cognitio, etiam illa quse scnsus vocatur et imaginatio, certe ratio necessaria erit, hoc est progressus cognoscentis a notis ad ignota. Si deuique ratio fuerit inhomine, ut revera est,

    priori idea innata, tanta liberlate judicat, ut

    possit

    non modo jungere consentaneas, et dissentaneas separare, verum etiam oranem assensionem sustinere.
    '

    quali corpus

    Animus non passione insignitur.] Tali scilicet, cum animo conjunctum insignitur, vide-

    cur non eodem fuerit intelligentia? cum ratio non sit sinejudicio, nec judicium sin^ intelligentia. Nisi tamen nominata inteiligentia Philosophia voluerit inhsec telligi notionem a nullo acceptam et iniinitam enim intelligentia solius Dei est. Tertio ha;c eo liberius notavimus, quod ad prseseutem Philosophise de:

    licet tigura, quiete, et motu, quibus etiamsi corpus afliciatur, non propterea mens afficitur. Sed id uon obstat, quin mens sentiendo dicatur pati, auctore

    ipso Aristoteie quatenus videlicet non latet mentem, corpus pati : sicut docet S. August. - Sensus.] Aliter quidera judicamus de sensu ; aliter noster auctor sed hoc^nihil facit ad praesens in; :

    stitutum. Primo

    enim nobis sensus videtur debere

    monstrationem nihil faciunt; sive enim bestise proprie sentiant sive non; modo unus homo sentiat, id satis eritad animadverlendum discrimenordinemque preedictorum. Similiter quamvis homo intelligentia afficiatur, intelligentia tamendivina, ut pote inhuita, intelligentiam humanam ita superat, ut qua; intelligentia humana capi non possunt, hsec intelligentia divina recte comprehendantur.

    AN. MANL. SEV. BOETII


    proprium, sed ca3terarum quoque notitiarum subjecta cognoscit. 31-3 Quid igitur, si ratiocinationi sen
    '

    A imaginationem sensumque
    judicavimus,
    mittere
    ^

    rationi cedere oportere

    sic divinai sese

    sus imaginatioque

    refragentur, nihil esse illudunisese intueri ratio putet?

    versale dicentes,

    quod

    quod

    enim sensiliile, vel imaginabileest, iduniversnm esse non posse aut igitur rationis verum esse judicium, nee quidquam esse sensibile aut (5) quoniam sibi
    :

    rationem Quare in illius sumnise intelligenliaj cacumen, si possumus, erigamur; illic enim ratio videbit, quod
    iu se

    menti humanam sumjustissimum censeremus. (iO)

    non potest

    intueri. Id

    autem

    est,

    quonam modo

    etiam quae certos exitus nonhabent, certa tamen videat, ac definita praenotio;

    jecta,

    notum sit plura sensibus, jet imaginationi esse subinanem couceptionem esse rationis, quaj quod sensibile sit, ac singulare quasi quiddam universale consideret. Ad hie.c, si ratio contra respondeat, se quidem et quod sensibile et quod imaginabile sit in
    cognitionem
    (10)

    summse
    plicitas.

    neque id sit opinio, sed potius scientia3 nullis terminis inclusa sim-

    3-16

    METRUM
    I

    V.

    universitatis ratione conspicere; illa vero ad universitatis

    Argumentum ex Cicerone,

    aspirarenon posse

    quoniam
    :

    eorum notio corporales iiguras non possit escedere de rerum vero cognitione, firmiori potius, perfectiorique judicio esse credendum. In hujusmodi
    lite,

    Legibus. Natura, inquit Philosophia, csteras animantes abjecit ad pasturn solum hominem erexit, ad cselique quasi cognaiionis, et domicilu pristini conspectum excitavit.

    DE

    igitur

    Quam variis
    Namque

    terras animalia

    nos, quibus

    tam

    ratiocinandi,

    quam imaginandi
    SS-J15

    alia exlento sunt corpore,

    permeant figuris! pulveremque


    [verrunt,

    etiam, sentiendique vis inest,

    nonne
    est,

    rationis

    potius causamprobaremus? Simile


    ratio

    quod humana
    si

    Continuumque trahunt

    vi

    pectoris incitata sul-

    divinam intelligentiam futura,

    nisi ut ipsa cog-

    noscit,

    non putat

    intueri.

    Nam

    ita disseris,

    quae

    [cum. Sunt qiiibus alarum levitasvaga verberetque


    [ventos,

    certos ac necessarios habere

    non videantur eventus,

    ea certo eventura prtesciri nequeunt.


    (S)

    Harum

    igitur

    349' Et liquido longi spatia

    setheris enatet vo[latu;

    quam si etiam in his quod non ex necessitate proveniat. Si igitur, uti rationis participes sumus, ita divina? judicium mentis habere possemus, sicut
    rerum nulla
    est praescientia,

    ecse

    credamus,

    nihil erit,

    Heec pressisse solo vestigia gressibusque gaudent Vel virides campos transmittere, vel subire sil[vas.

    liNTERPRETATIO.
    ^ Adversentiir,

    Quam diversis figuris praeditx animantes percurrunt terras : alix enim habent corpus longum, quee serpentes virtute sui pecjorzs verrunt pulverem et ducunt sutcum conlinuatum
    :

    aliss

    errantes pennis Jevibus percu-

    tiuntventos, et longo volatu transeunt magna.intervalla aeris liquidi alim gestiunt gradiri per terram sive hse passibus transeant agros virides ; sive ingrediantur silvas. Quse animantes, licet omnes, ut cernis, differant inter se pluribus modis, in hoc tamen conveniunt.
    :

    WOT^.
    landem C plurimi tam oratores quampoetas Philosophia ad eam, propter quam longa fuerunt audi Ovidium 1. i Metam., fab. 2. pra;ludia, comparationem, quam proportionis vocant Pronaque cum spectent animalia
    'Quid
    igitur si ratiocinationi, etc. jAccedit
    :

    audivisli Tullium,
    cEetera terram,

    quasi dicat ut se liabet sensus collatus cum sua subjecta materia ad imaginationem, collatam cum sua materia aut ut se habet imaginatiocollata cum sua materia ad rationem collatam cum sua materia ita se habet ratio collata cum sua materia ad intelligentiam collatam cum sua materia sicut ergb ex imbecillitate sensus non est neganda imaginatio, aut ex imbecillitate imaginationis non est neganda ratiocinatio, sic ex imbecillitate ratiocinationis aut intelligentice bumanaj non est neganda divinafuturo: :

    Os liomini sublime dedit cffilumque vjdere Jussit et erectos ad sidera toUere vultus.
    Ilic tamen distinguendum videtur inter situm corpositumque vultus tam hominis, quam casterorum animalium nam erectus homo, caetera vero animavultus autem adeoque aspelia prona sunt corpore ctus tam hominis, quamca^terorum animalium (saltem si excipiatur piscis ille, qui oJpavoo-zoTyos vocatur, quod oculos in superna corporis parte habens, coelum veluti invitus spectet) non sublimis, sed ad horizontem plus, minus est directus unde diversa in omnibus animalibus ost cerebri constitutio quod discrimen videtur hic observari non enim dicitur bestias terram.bominem vero coelum conversis deorsum sursunive oculis videre sed tantum ca-tera aniris,
    : : : : : : :

    rum liberorum
    -

    intelligentia sive prajnotio.

    Quarein

    illius

    summx

    intelligentise

    cacumen,
    :

    etc.]

    accedere ad intelligentiam divinam cum enim hac intelligentia divina perfecte compreheudatur prsedicta divinas providentia3humana?que liberta-

    Studeamtts

    concordia,quanto propius ad diviuumintelligendo accedemus, tanto magis hffic concordia nobis innotescet sed ad Deum accedero non possumus nisi diligenti ad ipsum Deum facta attentione ad quod ipsa etiam nostri corporis iiguranos videtur hortari siquidem. * Quod vocatur Archilochium. Carmen constans ex uno genere versuum, quorum quilibet heptameter habet, primum quatuor primosversus heroici pedes deinde tres trochasos.
    tis

    modum

    D malia prono, hominem vero quod sufiicit, ut mens liumana

    recto stare corpore peculiari sui corporis. iigura excitetur ad cogitandum Deum. Bestiaj autem quaj hic numeranlur, sunt i serpentes, 2 volucres, 3pedites; quae vel campos percurrunt, vel silvas ingrediuntur de quibus nihil occurrit adnotatione
    : ;

    dignum.
    Liquido longi xtheris votatu.'] Confusio verborum, quse grammaticis vocatur hyperbate : siquidem ajtber liquidus et volatus longus dici deberet. Sic Virgil, Ibant obscuri sola siib nocte: Sceleraiam inlor5.
    :

    1.

    Quam

    variis, etc.]

    tera vero animalia

    Hominem solum erecto, ca!prouo vultu incedere dixerunt

    serit

    hastam

    Bare

    classibiis austros.

    8b7
    Quce. variis videas licet

    DE CONSOLATIONE PlllLOSOPIIIyE LIB.


    omaia discrepare lormis, A
    [

    V.
    sic

    esse

    Prona tamen
    10

    facies liebetes valet iugravare sensus.

    totam simul, ut sicut noiio pvsescntium, notio divina futurorum liberorum libertati

    prx-

    humanx

    non noceat.
    paulo ante monstratum est, nonessua, sed ex comprehendentium natura c^gnoscitur, intuearaurnunc quantum fas est =, quis sit divinaj substantiaa status, ut quaenam

    Unica gens

    hominum celsum

    levat altius cacu-

    Quoniam

    igitur, uti

    [men, Atque
    Haec,
    levis

    omne quod

    scitur,

    recto stat corpore, despicitque ter[

    ras.
    ii-

    nisi

    terrenus

    male

    desipis,

    admonet

    etiam scientia ejus


    (5)

    sit,

    possiraus agnoscere.
    1)

    '

    Ueum

    Qui recto coelum vultu


    In

    petis, exerisque

    frontem,
    gravata

    cunctorum ratione degentium commune judicium est. Quid sit igitur aeterniigitur oeternum esse,
    tas,

    sublime feras

    animum quoque, ne
    [

    consideremus.o Hajc enimnaturam nobis pariter


    ^

    pessum

    divinam, scientiamque patefecerit.


    est, d

    jEternitas igitur

    to

    Inferior sidal

    mcns corpore

    celsius levato.

    interminabilis vitaa tota simul et perfecta pos-

    Abgumentum. PhilosopJiia tandem concludit, cognitionem divinam instar Dei cognoscentis setcrnam, ita

    348 PROSA

    VI.

    sessio.

    Quod ex

    collatione

    temporalium clarius

    '

    li-

    quet.

    Nam

    quidquidvivit in(lO) tempore, id praisens


    :

    a praeteritis iu futura procedit

    nihilque est in tem-

    INTERPRETATIO.
    quod
    illarum, inclinata ad terram, deprimat earumdem sensus obtusos. Sola gens hominum erigit altius caput suum sublime, levisque stat corpore erecto, et contemnit terras. Haec figura te monet, nisi obrutus terra stiUte deliras, ut qui tendis adcoslum vultu recto, et erigis frontem, tu extollas etiam mentem tuam inaltum, ne mens oppressa jaeeat deorsum inferior ipso corpore altius erecto.
    facies
    "
    i>

    Philosophis. Viventium.

    JEtcrnitate cognita, divina scientia cognoscatur necesse est,


    <:

    cum

    naturi

    tum etiam

    d Infinitx.

    Comparatione. tPatet.
    "

    NOT.E.
    Vrona facies hebetes valet ingravarc sensus.] Sendesignandam ergo immutabilitatem et indeficientiam xternitatis Boetius usus est riomine possessionis. sus enim non vigenl nisi spiritibus a corde ad cerebrum, el a cerebro per nervos ad reliquas corporis Q Dicitur2 vitx : ut enim ffiternitas quidam est mopartes diffusis hi autem spiritus minus libere in dus, sic cfiternitas, alicujusdici debet ffternitas nulerectum capat a corde diflluunt. prouum, quam in lius autem melius aiternitas dici potest quam vitse, quippe qua non solum aniniata corpora ah inanima12. Admonet figura.] Si corpora generatim possunt tis, sed etiammentes acorporibus.imo etabaliismenesse qu8edam mentium exempla, ut certe sunt, cortibus difierunt. Vitaauteni cujus seternitas veluti mopus humanum prwcipuum quoddam esse debet mendus est, nihil aliudesse videtur, quamcogitatio; quod tis consortis exemplum, ut quemadmodum corpus aeternitas non possit esse nisi meutis,cujus vivere est liumanum, veluti servatis corporum levium legibus, cogitare. Hinc Aristoteles 1. xii Metam., c. 7, Mentis, ad ccslum recta tendit, ita mens humana ad Deum
    9.
    :

    cogilando aspiret
    li. iVe

    sed estalia ratio

    nimirum

    inquit, cogitatio vita est,


    ait

    gravata pessum, ett.] Ne mens humana victa perturbationibus ejus, cujus domina esse debet, corporis fiatmancipium. Nam adPliilipp. iii gloria in confusione ipsorum, qui terrenasapiunt.
    :

    S.

    Thom.,

    sit intelligens,

    unde Pliilosophus ille ibid., a. 3, ostenso quod Deus concludit quod habeat vitam perfectissii

    p.,

    q.

    18,

    mam

    Deum xtcrnum

    esse

    commiine judicium

    est.]

    Nam

    comprehensa cognoscitur in clara distinctaque Dei notione, quam omnes homines divinitus insitarn liabent non secus ac tres andilferentiae enimtemporis, nimirum prsesens, guli cognoscuntur comprehendi in idea trianguli D itum, et futurum nunquam sunt simul, sed quare sicut omneshomines judicaut, triangulum convicem succedunt.
    a'tp,rnitas clare et distincte
    : :

    sempiternam, quia intellectus ejus est perfesemper in actu. Dicitur S^totasimul quia vita illa, cujus aeternitas diciturmodus, nihil successionis habet in quodillert a tempore, quod dicitur diuturnitas rei, quse ut inccepit sic desinet esse, cujusmodi est forma equi
    et

    ctissimiis et

    praetersibi in-

    stare tribus angulis

    sio

    omnes

    judicant,

    Deum

    esse

    Eeternum.
    JEternitas est interminabilis vitse tota simul et perfecta possessio.] Hasc Eeternitatis definitio a S. Thoma
    -

    et ceeteris Theologis admittitur quare particulatim videtur exponenda. Dicitur t" posscssio c[uia seternitas est propria Dei perfectio. Nimirum possesszo a corporibus admentes transfertur possessio autemcorporum in hoc versalur, quod illorum ita domini suraus, ut in iis etpedem ponere et sedem iigere potes simus : possidere quippe videtur dici quasi potcns, vel potis, vel etiam pos sedere cum pos pro potis vel potens remanserit in compos et impos. Quamobrem possessio iu mentibus optime vocabitur individua raentis perfectio aBlernilas autem est individuaDeiperfectio quandoquidem res summe perfecta cogitari non potest nisi ajlerna. Sanctus Thomas, t p. q. 10, a. 1 ad 6 Illud quod possidetur, inquit, jirmiter et qidete habetur ad
    :

    quia eeternitas illius est Dicitur 4 inlerminabiHs quae neque principio neque iinecircumscribitur. quo etiam ditfertab aevo, quod dicitur diuturnitas rei, quse habuit quidemprincipium,sed nunquamhaeevum bitura est fmem; cujusniodi est mens mea quippeillud saltem uno termino circumscribitur, videlicet principio, ex quo incojpit. Dicitur S perfccta quia cum aeternitas sit mentis adeoquevitae perfectai modus, haec etiam perfectasit necesse est, quamobrem ha?c nullam agnoscere debet sui causam mquoa?ternitas ditferet adhuc a mundo, si liic ut somniavit Aristoteles, ex aeterno exstilisset. Ex his porro omnibus, in quibus ratio aelernitatis versari dicitur a Philosophia, unum est quod eadem Philosophia praesertim explicat, nempe quod sit tota simul, aitque caeteras diuturnitates videlicet asvum,et
    :

    vitffi,

    iu

    tempus, hanc

    aeternitatis

    proprietatem

    quoad pos-

    sunt, imitari ; ut, si non possunt habere, saltem habere videantur manentem illam prxsentiam.

    8o9

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    860
    :

    pore constitutum, quod totum vitae suse spatium pariter possit araplecti. Sed crastinum quidem nondum
    apprehendit
    illo
    :

    liesternum vero
    transitorioque

    3iO jam

    perdidit. In

    hodierna quoque vita non amplius


    mobili
    ^

    vivitis,

    quam
    sicut

    in

    momenti quae, quoniam manentis illiuspraesentice quamdamgestatimaginem, quibuscunquecontigerit, id praestat, ut csse videantur. Quoniam vero manere non potuit, infinitum temporis iterarripuit
    crisqne
    :

    momento. Quod
    licet illud,

    igitur

    temporis patitur conditionem,

    de

    mundo
    esse,

    censuit

    Aristoteles, t nec

    cceperit

    unquam

    nec desinat, vitaque ejus


    (b)

    cum

    temporis iniini-

    eoque modo factum est, ut continuaret eundo vitam, (o) cujus plenitudinem complecti non valuit permanendo. Itaque sl digna rebus nomiaa velimus imponere, Platonem sequentes, Deum quidem aeternum,

    tale tendatur,

    num
    nitse

    esse jure credatur.


    licet vita;
    ;

    nondum tamen tale est, ut eeterNon enim totum simul, intl-

    mundum
    igitur

    vero dicamus esse perpetuum.


    sui

    '

    Quoniam

    omne judicium secundum''


    comprehendit
    :

    spatium comprehendit, atque com-

    sibi subjecta sunt,

    est
    :

    naturam, quaj autem Deo semscientia

    pleclitur
    bet.

    sed futura

    nondum

    transacta

    jam non ha-

    per aateraus, ac prajsentarius status


    ejus,

    quoque

    Quod

    igitur interminabiiis vitse plenitudinem to-

    omnem
    manet

    (10) temporis supergressa motionem,

    tam

    paiiter comprehendit,

    ac possidet, cui neque

    in suae

    simplicitate praesenlice, inflnitaque prae

    teriti ac futuri spatia complectens, omnia, quasijam g gerantur, in sua simplici cognitione considerat. Itasui compos prcesens sibisemper assistere, et inflnitaque si prajsentiam pensare velis, qua cuncta dignotem mobilis temporis habere prffisentem. Unde non scit, non esse pra?scientiam quasi futuri, sed scienrecle quidam, qui cum audiunt visum Platoni, muntiam nunquam deficientis instantiae rectius afistimadumhunc nec habuisseinitium temporis, nec habitu- bis. Unde non praevideutia (13), sed Providentia poesse defectum, rum hoc modo conditori condituni tius dicitur, quod porro ab rebus infimis constituta, mundum fieri cofeternum putant. Aliud est enim per quasi ab excelso rerum cacumine cuncta prospiciat. interminabilem duci vitam, quod mundo (Ib) Plato Quid igitur postulas, ut necessaria flant, quae divino tribuit aliud interminabilis vitaj totam pariter comlumine lustrentur, cum ne homines quidem necessaplexam esse prEesentiam, quod divinae mentis proria faciant esse, quae videant? Num enim quae prsprium esse manifestum est. Neque enim Deuscondisentia cernis, aliquam eis necessitatem tuus addit intuitus? Minime. Atqui (20), si est divini humanitis rebus 'antiquior videri debet temporis quantitate, sed simplicis potius proprietate naturae. Hunc enim que prffisentis digna = collatio, uti vos vestro hoc temporario pra3senti quasdam videtis, ita ille omnia vilEe immobilis proesentarium c statum, infinitus ille suo cernit aeterno f. Quare heec divina praenotio natemporalium rerum motus imitatur cumque eum effingere ("20), atque ajquare non possit, ex immobi- C turam rerum, proprietatemque non mutat, taliaque litate deficit in motum, ex simplicitate prsesentia^ deapud se praesentia spectat, qualiain tempore olim fucrescit in infinitam futuri ac praUeriti quantitatem; tura provenient necrerumjudiciaconfundit, unoque et, cum tolam pariter vitsesua; plenitudinem nequeat suae mentis intuitu s tam tecessarie {T6), quam non possidere, hocipso, quod aliquo modo nunquam esse necessarie, ventura dignoscit. Sicuti vos cum pariter desinit, illud, quod implere atque exprimere non poambulare ^in terra hominem et oriri in coiio solum test, aliquatenus videtur eemulari, alligans se ad videtis, quanquam simul .utrumque conspectum, taqualemcunque S50 prsesentiam hujus exigui volumen h discernitis, et hoc voluntarium, illud esse

    futuri

    quidquam

    absit, necprffiteriti fluxerit, id ajter:

    iium esse jure perhibetur

    idque

    (tO) necesse est, et

    >

    INTERPRETATiO.
    "
    b

    Fluxo. Lib. I de

    s Et ea quse necessario, et
    Cixlo.

    ea

    qusc 7ion

    necessario

    ventura sunt, cognoscit.


    ii
    '

    c
    J "

    totus simul. Mentis iudicantis.


    sit

    Qui

    Ponitis discrimen.

    Hominem ambulare.
    Solem
    oriri.

    Comparatio. 'Deus.

    NOT^.
    '

    Quoniam

    igitur,

    etc.]

    Ex

    prasdictis

    Philosophia

    nobis videtur argumentari. Cum judicandum sit de notione secundum nat\iram mentis cognoscentis; cumque Deus cognoscens futura libera, de quibus nunc agitur, natura sua sit ffiternus, hoc est semper cogitans semperque vivens sine ulla differentla pra>sentis, prasteriti, et futuri; idcirco notio Dei ita cogitari debet a'terna sive tota simul, ut eodem modo se habeat circa futura libera, quomodo circa prEesentia quo lit ut illa Dei notio non prsescientia quasi faiuri, sed scientia nunquam deficientis instantix rectius aistimetur : unde non prxvidentia, sed providentia potius dicitur, quodporro abrebus infimis constituta, quasi ab excelso rcrum cacumine cuncta prospiciat. Atqui notio liberorum praeseutium, nullam illis imponit necessitatem nou enim quse prxsentia cernis, aliquam eis
    sic
    : :

    necessitatem tuus addit intidtus iimiliier si Deusiguarus futurorum illa non cognoscerct nisi dum adsunt praesentia, notio hajc Dei nuliam illis alferret necessitatem essetque idem discrimenquod nunc animad:
    :

    vertimus, interortum solis


    ille

    et

    meamlocutionem quod

    necessario, hsec libere

    flat.

    Quamobrem

    sicut ex,

    notione praesentium, sic ex pra^.notione divina futurorum liberorum, nou potest inferri hxc esse necessasicut etiam notio praisentium ria uisi sid^ conditione (licet in homine tunc libere ageute, ilkesa remaneat est evidens, vera, et certa utrumlibet) potestas ad scientia, sic etiam prfflnotio divina futurorum (quamvis in homine olim acturo inlemerata perseveret potestas ad utrumlibot) estevidens, vera, et cortascientia. Atque id eo potius, quod quamvis mea lucutio sit causa notionis, qua nunc cognoscis me loqui uulla
    :

    861

    DE CONSOLATIONE PHILOSOPIILE

    LI13.

    V.

    862
    :

    necessarium judicatis. Ita igitur cuncta despiciens divinus intuitus, qualitatem rerum minime perturbat apud ;se quidem prKsentium, ad conditionem S85I
    vcro temporis fiiturarum.
    opinio, sed
    a

    A quidem

    de rerum necessitate descendit


    h

    illud vero de

    polestate facientium.
    haec, si ad
    si

    Haud

    igitur injuria diximus,


    ;

    divinam notitiam referantur, necessaria

    Quo

    flt,

    ut hoe

    non

    sit

    per se considerentur, necessitatis esse nexibus ab-

    veritate potius nixa cognitio,

    cum

    ex-

    soluta. Sicuti

    omne quod

    sensibus patet,
    :

    si

    ad

    ratio-

    quod idem existendi necessitate carere non nesciat. Ilic si dicas, quod eventurum Deus videt, id non evenire non posse quod autem non potest non eveuire (3), id ex necessliturum quid esse cognoscit,
    :

    nem

    referas, universale est

    si

    ad seipsum respicias,
    '

    sitafe contingere,

    meque ad hoc nomen


    i>

    necessitatis

    astringas
    tis,

    Fatebor rcm quidem

    solidissimoj verita-

    Sed si in mea, sas inquies, potestate mutare propositum, evacuabo Providentiam, cum, quse illa proenoscit, forte mutavero. Respondebo, Propositum te quideni tuum posse detlcctere, sed, quoniam et id te posse, et an facias, quove
    singulare.

    situm

    est

    sed cui vis aliquis nisi divini speculator accesse-

    convertas, prajsens

    Providentiae veritas intuetur, di;

    nonpossis intuitura, quamvis te sua natura perpenditur, liberum prorsus atque obso- in varias actiones libera voluutate converteris. Quid igitur, inquies? Ex meane dispositione scientia dilutum videri. Dua; sunt etenim necessitates; (10) vina mutabitur, ut cum ego nunc Iioc, nunc illud vesimplex una, veluti quod necesse est omnes homines lim, illa quoque noscendi vices alternare videantur ? altera conditionis, ut si aliquem amesse mortales Minime. Omne namque futurum divinus pnecurrit bulare scias, eum arabulare necesse est. Quod enim
    :

    Respondebo namque idemfuturum, cum ad divinam notionem refertur, necessarium cum vero in
    rit.

    vinam te

    (o)

    prtescientiam non posse vitare

    sicuti praj-

    sentis oculi eflfugere

    quisque novit, id esse


    hoec conditio

    aliter ac notum est, nequit. Sed minime secumillam simplicem trahit.


    '^

    intuitus, et (10) ad

    preesentiam proprioe cognitioni

    retorquet ac

    revocat.

    Nec

    alternal,

    ut
    ;

    existimas,

    Ilanc enira necessitatem non|propria'facit|natura, sed

    nunc hoc, nunc

    illud prsenoscendi vices

    sed

    uno

    ictu

    conditionis adjectio. Nulla

    enim

    necessitas (13) cogit

    incedere voluntarie

    gradientem, quamvis

    eum
    sit.

    ta-

    mutationes tuas manens praevenit atque complectitur. Quam comprehendendi omnia visendique praisentiam, non ex futurarumj proventu rerum, sed ex

    men, cum

    gradilur, incedere necessarium


    si

    Eo-

    dem

    igitur

    modo,

    quid providentia pra^sens videt,

    propria Deus simplicitate sorlitus

    est.

    Ex quo

    iliud

    id esse necesse est, tamctsi

    nuUamnaturaj habeat nefutura,

    quoque

    resolvitur,
    esse,
    si

    quod

    (13)

    paulo ante posuisti, in-

    cessitatem.

    Atqui Deus ea

    qufB

    ex arbitrii
    Hffic igitur.

    dignum

    soientiffi

    Dei

    causam futura nostra


    scientiaj vis praisenta-

    libertateproveniunt,pr;esentiacontuetur.

    prasstare dicantur. Hsec

    enim

    ad intuitum relata divinum, necessaria flunt (20) per C ria notione cuncta complectens, rebus omnibus moconditionem divinae notionis per se vero considerata, dum ipsa conslituit, nihil vero posterioribus ^ debet.
    :

    ab absolnta natur
    noscit,

    suce libertate

    nondesinunt. Fient

    igitur procul dubio cuncta, quse futura

    Deus esse prae-

    sed
    :

    eorum queedam de

    libero profiscunlur

    exis.tendo tamen propriam naturam non amittunt qua; priusquam liereut, etiam non evenire potuissent. Quid (23) iginon esse necessaria, tur refert cum propter divinae scientiae conditionem modis omnibus, necessitatis eveniant? Hoc scilicet, quod instar, ea qute paulo antc proposui, sol oriens, et s gradiens homo, quae dum fiunt, non fieri non possunt eorum tamen unum prius quoque quam fleret, necesse erat existere alterum vero minime. Ita etiam qua3 prfesentia Deus

    arbitrio

    quce quamvis eveniant,

    manet intemerata mortalibus arbiNec iniquae leges, solutis omni necessitate voluntatibus, praemia poenasque (20) proponunt. IManet etiam spectator desuper cunctorum praescius Deus, visionisque ejus pra;sens semper seternitas cum nostrorum actuum futura qualitate concurrit, bonis
    Quse
    ita sint,
    trii libertas.

    cum

    prsemia, malis supplioia dispensans. Necfrustra sunt

    iu Deo positoe spes precesque


    ineflicaces esse

    quee

    cum

    rectae sunt,

    non possunt. Aversamini

    igitur vitia,

    colite virtutes, ad rectas spes (25) animum sublevate, humiles preces in excelsa porrigite. ' Magna vobis est, si dissimulare non vultis, necessitas indicta probitatis,
    '.

    cum

    ante

    oculos agitis judicis cuncta cer-

    habet, (30) dubio procul existunt

    sed

    eorum hoc nentis INTERPRETATIO.


    s

    "
    Ij

    Certa scientia.

    Ambulans.

    Rem quidem
    Ambulantem.
    Ambulat.

    csse verissimam, sed ei

    solim menti
    assueta
    est.

    h
    '

    Non immerito.
    Destruam.
    Eventu. Refert acceptum.
    Dei.

    pe7'viam, quse rebits divinis contemplandis


    c

    Necessitatem.

    D
    libertate

    i
    >=

    ^
    '

    Non privantur absoluta

    sux naturss.
    causa diviuEe
    dedit otiosse securitati, quod Deum adesse non credit, qui scrutetur corda etrenes. Si enim hoc crederet prorsus iliud facere, quod dictum est providebam Dominum in conspectu meo semper, quoniam a dextris est
    :

    tamen

    res, sive prtesens, sive futura est


    :

    seu notionis, seu prfonotionis nam comprehendendi omnia visendique prsesentiam, non ex futiirarum provenlu rerum, sed ex propria Deus simplicitate sortitus
    cst
    :

    ut

    nunc

    dicitur.

    Magna vobis est necessitas Nam, ut loquitur S. Basilius

    ' indicta probitatis, etc. ] in Regul. brevioribus, respons, 2, Mens iners ex eo efficitur seqice justo plus

    enim, inquit respons. 29, alterius potestati suijectus, qui in oculis principis sui aliquid ausurus sit unquam corum quse ipsi non placent ?

    mihi ne commovear.... Quis

    est

    AN. MANL. SEV. BOETIUS.

    864

    VARI^ LEGTIONES.
    (Ex recensione Renati Vallini.) Prior 7iumn-us pacjinam, posterior lineam notat.
    4, 2,

    Solantur. Sic

    omnes

    veteres codices

    non A

    solatur. 11, \,indissolubilique. JndissolubiU legunt duo codices Victorini ; prior est e bibliotheca S. Victoris

    travi : sed minus bene. Ibid., 2. inquit, mwstum. Vict.


    ne,

    primus, inquit, alum-

    mcestum.
    6, itaque lenioribus. Th. primus, itaque levioribus. 3, elusus. Vict. 4,

    Parisiensis. 11, 9, abstulerant. Abstulerat legitcodex Victorinus

    secundus.
    14,
    1,

    innutritum. Hic variantibus

    libris,
    ;

    innutri-

    tum potius quam enutritum reliuuimus qnod eodem quo hic sensu ab antiquis sapius videamus usurpatum Velleio Paterculo, lib. ir,aquo scribilur Tibe-.
    :

    innutritus cxlestium prxceptorum discipliyiis Apuleio, virgo deliciis omnibus innutrita. Et anle Plinius Junior homines mari innulritos dixerit. 14, 2, abite potius. Abite legit codex Thuanaeus primus, e bibliotheca amplissimi viri. 14, 5, Caligarat, ne. Caligaret nec, non male. 17, 2, aucta. Acla legit Florentina editio. 18, 6, innumeris. Id est in numerato habebat: quae
    rius
    :

    condilorem. Vict, primus, creatorem. a Deo. Vict. uterque, Deo. Ibid. 11, Verum hi perturbationibus sunt, ea. Vict. secundus opfime, verum hi perturbationum mores sunt,ea. 87, ijVeras. Viot, primus, vera ; ut lib. iii. vera de hinc animum subicrint. 92, 5, familiarilatem, dum. Codex Reg. familiaritatem exercet, dum.
    2,

    76, 78, 83, 84,

    primus,

    illusus.

    93, 4, contingit. Reg. contigit. Ibid., vernula. Th. primus, Vict. uterque, Reg. et Flor., vcrnacula. 94, %,tu fortunam. Flor., iu si foriunam. n Ibid. 3, mores sunt, ista natura, Reg., mores, hxc

    lectio est

    omnium codicum.

    natura

    est.

    24, 3, prius. Prior, omnes codices, excepto Florentino. 31, 1, o6e?'saiws. Solus Fiorentinus, versatus. 32, 2, nec sarcinam. Ne sarcinam, Regius codes, qui e bibliotheca Regia. 32, 5, Et quasi novum. Sic Victorinus secundus, et Florentinus reliqui legunt novi. Ibid., perhorrescerem. Codex Reg. et Vict. secundus legunt sic perkorrescerem. 38, 6, excitantis sestum. Codex Th. primus, Reg. sed male, et uterque Vict. legunt exagitantis sestwn etcontra rationem versus. 40, 1, feros tyrannos. Th. primus et uterque Vict.
    : ;

    Ibid.,

    8,

    perfidam. Vict.

    secundus, Th.

    primus,
    sor-

    Reg. et Flor., perfidiam.


    93, 4, sortem

    exacerbes. Th.

    primus

    et

    Reg.,

    tem exacerbabis.
    Ibid., 6, promovereris. Th.

    primus

    et Vict. prinnis.

    promoveres.
    97, 2, exsestuantis. Sic a Pomponio Mela scribitur Garumna, obvius Oceani exxstuantis accessibus adauproprium quippe oceani est exa;stuare. Vict. geri
    ;

    uterque, Reg.
    98, 4,

    et Flor., et sesiuantis.

    hibent sxvos tyrannos


    42,
    3,

    male, ; ilem vidnus detegas. Sic Th. primus, Reg., Flor. et uterque Vict. codex. 44, S, inferrent. Th. primus, Reg. et Flor. codex
    Oportet
    '

    concum id ratio Scazonis necessario jectura reposuimus nec mihi dubium quin sic scripserit Boepostularet
    : :

    haud curat. Th. primus, Reg. et Vict. mus, aut cjirat. 99, 1, suique magnum. Sic,inqu\t\a]\\nus, ex

    pri-

    tius.

    181, 4, matris ex utero. Vict. uterque et Flor.,??!a-

    habent

    ferrent.

    tris utero.

    45, 2, potentiorum. Flor. habet potentum. Ibid., 4, Triguillam. Codex Vict. secundus habet Trigguillam et is fortasse est quem apud Theodericum gratia pollentem vocat Ennodius Trigguam,
    :

    epist. 21, lib. ix.

    Ibid., 5, perpetrataque.
    et

    Reg.

    et Vict.

    secundus habet

    Ibid., 6, et omnium. Vict. uterque, omniumque Th. primus et Reg., omnium. Ibid., 8, habe gratiam. Th. primus, Reg. et uterque Vict., habes gratiam. Ibid., 8, habe gratiam. Th. primus, Reg. et uterque Vict., habcs graliam.,
    Ibid., 10, est allataFloT., illata est. 102, 6, alligabit. Vict. uterque, alligavit.

    pcrpetraia
    48,
    1,

    sed oplime Vict. primus, imperataque

    jam.
    Palatini. Th.

    primus

    et

    uterque

    Vict.,
    libri.

    PaSo-

    106, 8, altos pandit. Tb. primus, Vict. uterque,

    et

    latinse.

    Reg., alios pandit.

    49, 1, lus Flor.

    quorum Basilius, olim. Ita omnes una voce auctior. Basilius unus.

    107,

    1.

    dives agit. Vict. secundus,

    dives erit.
    :

    m,
    male.

    1,

    medius considum. Reg., medius considens

    50, 1, innumeras multipliccsque. Codex Flor., injurias atque multiplices. Ibid-, 4, ut ni. Uterque codex Vict., uti ni.

    Ibid., 6, pcrstrinxit. Vict., prosstrinxit.

    Th. primus, Reg. et uterque

    Ibid., 6, eodem die. Codex Vict. primus, eo die Vict. secundus, in eo die. Ibid., 9, vililatis. Th. primus et uterque Vict., vilimale. tas. Flor., utilitatis

    118, 2, luis. Th. primus, Reg. etuterque Vict., luas.


    120, 4. quantum decus ornamentis. D etReg., quantum ornamentis.
    Ibid., 8, composiix. Vict.

    Codex

    Vict.

    secundus

    52, 9, concessisse
    sisse

    mendacium. Th. primus.

    conseyi-

    mendacio.

    53, 13, possc vero contra. Vict., posse contra.

    Th. primus, et uterque


    Flor.
    editio,

    secundus, copiosx. 123, 3, quod ad beaiiiudinem. Th. primus, Reg. et uterque Vict., quin ad beatiiudincm qure et Ibid., 8, cxcitate. Vict. secundus, csecitati forsan vera lectio est judicent docti.
    : :

    53,4, nuUaunquam meilaude. lam unquammei laudem.


    59, 2, nc
    tu ipsa. Deest ipsa in

    nul-

    126, 4, auferre. Vict, 131, 3, momentaria.


    Vict.

    codice Vict.

    pri-

    primus et Suaserunt primus, Th. primus et Reg.

    Flor., afferre.
    sic

    edere codices

    mo.
    61, 3, affingitur. Th. primus, Flor. et Vict. secun-

    Ibid., 4, perspectum. Th. Ibid., 3, vestri, vel. Th.

    primus, prospectum. primus, Reg. et Vict. pri-

    dus, affigitur.
    Ibid., 6, supplicium tuli. Vict. pertuli.

    mns,
    primus. supplicium

    71,

    1,

    deblatcravi. Alii legunt delatravi, sive dila-

    vestra, vel. 132, 1, congesta pecunix. Th. primus, Reg. etFlor., congestsc pccunise. 133, 4, atque membrorum compagc. In Thuanaio

    IN

    LIBROS DE CONSOLATIONE PIIILOSOPHI^ VARIANTES LECTIONES.

    primo

    et

    134, 6,
    \3'6,

    utroque Victorino deest memhromm. qux in tuis, Th. prinaus, Reg. uterque

    A
    Vict.

    et Fior., quse tu in tuis.


    Vict.,

    contraque minimo. Th. primus et uterque contraque minimum.


    5,

    191, 2, deserit superstitem. Reg. et Vict. primus deseret superstitem. Vict. secundus deserat. 193, 2, adjiciant. Th. primus, adjiciunt. Ibid., 4, adduci potuisti. Vict. secundns, abduci po;

    tuisti.

    136, 7, sestimatione. Uterque Vict. , existimcUione. Ibid., 11, hominibus vcro. In Th. primo, Reg. et utroque Vict. deest vero.
    137, 3, nego iliud esse. Reg. et Vict. primus, iicgo iillum esse. Ibid. 6, minime, inquies, Th. primus, Reg. et uterque Vict., minime inquis. Ibid., 7, eoque alieni. Vict. secundus, atque alieni.

    194,
    collige
    ;

    8,

    contingere
    prselura.
    alii

    si

    quis.

    Flor.,

    contingere, sic

    si quis.
    1,

    195,
    nihii,

    cundi: male

    Ea lectio fuit codicis Thuancei seomnes, prsefectura, quod nomen


    Boetii, signiticabat.
    Vict.

    tempore quidem
    est.

    199, 14, sitwn


    est.

    secundus

    et

    Flor., situs

    secundus, recte. 205, 6, sestimas gloriosum. Ulerque Th. Reg. et 139,4, munera norant. Tli. primus et Flor., muVict. secundus, sestimas esse gloriosum. nera norat. Ibid., 7, pro maxima parte. Hactenus editi et uter142, 2, arma Th. primus, Reg. et uterque Vict., arva. que Th. liabebant proxima sed lectionem codicis Ibid., a, hoslicus, ita oranes codices. Victorini secundi et Regii sequi maluit Vallinus, ut 143, 1, primus quis. Flor., quis primus. 146, 1, QiicB flammis JElna ermtantibus. Ea lectio R e quibus hauriretur sensus praestantior. fuit veterum omnium codicum, quai et vera est tan210, 2, lacunam. Sic omnes libri. tum pro JFAnx, legendum est JEtna. 212, 8, gloriam petis. Uterque Th. et Reg., gloriam Ibid., 4, cupierunt. Vict. secundus, cupiverunt. Th. petas. priraus et Reg., cupivere. Ibid 10, corporis servum. Sic omnes veteres et recentiores libri, 147, 'i,Namsi. Th. primus, Reg. et uterque Vict., Nunc si. 219, 7, si quis. Sic locum hunc restituit Vallinus Ibid.. 9, Num quidquamunquam. Th. primus, Num ex conjectura, quam postea libri confirmarunt. Ibid., 16, conabaris. Th. secundus, conaris. quid unquam. Vict. uterque, Num quidquam libero. 149, 6, proveniunt. Viet. seoundus, perveniunt. 228, 12, ab diminutis. Th. primus, ab imminutis uterque Vict. et Reg., deminutis. 134, 2, insani. Th. primus, Reg, et uterque Vict., pravi sed male. 230, 2, sed ratione. Reg. et Vict. secundus, sed est ratione. 157, 2, quse a nobis. Uterque Th. et Reg., qux a Ibid., 13, et ab illis. Uterque Th. Reg. et Vict. nobis. Vict. secundus, quss nobis cognitis ab animalibus. uterque, et illis. Ibid., 17, propagare ac dilatare. Uterque Th. et 231,2, gi( 7ropt(7j7.aT(z. Reg., quod Kopicu.!/. bene. Vict. uterque, dilatare ac propagare. 232, 10, tamen si. Uterque Vict., tamenetsi. Ibid., vera bona sint. Th. primus, et Vict. primus, 138, 9, episque quantumlibet. Uterque Th, et Reg., ejusque quamlibet. vere bona sint. Ibid., 10, ne comparari. Ulerque Th. el Fior., nec C Ibid., 21. secure igitur. Uterque Th. Reg. et Vict, comparari, uterque, securo igitiir. Ibid., 11, etenim finitis. Vict. secimSas, etenirn si 233, 3, habitans libido. Regius, hebetans libido finitis. quod verbum quia Boetio familiare est, haec genuina Vallino loci hujus videtur esse scriptura. 139, o, credi vetant. Vict. secundus credi prohibent. Ibid., 8 spernet. Uterque Th. et Reg., spernat, 236, 7, appetuntur a pluribus. Vict. secundus, apVict. primus, sperneret. petuntur pluribus. Ijjacent. Ibid., 13 quo inter expetenda. Th. primus et Vict., 163, Uterque Th. Reg. et Vict. primus, 7nanent. secundus, quod inter expetenda. 166, 12, nunc amissas. Vict. secundus, et Reg., 237, 4, postquam unum. Reg., cum unum. nunc et amissas. 238, 9, Quid, quod, Flor., quid dicam, quod. 170, 1, finierat. Uterque Th. Reg. et Vict. secundus, Ibid., II, mollissimum quodque. Uterque Th. et finiverat. Vict. uterque, mollissimum quidque. Ibid., 3, quantum me. Th. primus, quam tu me. Ibid., 13, tegitur, abest in Th. et Vict. utrisque, Ibid., (i,paulo acriora. Y\oT.,pauloante acriora. necnon in Flor. et tuto expungi potest. 174, 1, apium. Th. secundus et Reg., apum. 'iSO,'^, sine cogitatione. Vict. secnndns, sine cogni178, 5, permutant. Uterque Th., pcrmutent. tione. Ibid., 10, qui jueunditatis Uterque Th. Reg. et 240, 1, isest enim. Th. primus, id est enim. Vict. secundus, quse jucunditatis. 243, 3, sisuperiora. Uterque Th., Reg. et Vict. " uterque, si priora. Ibid., 18, definivimus. Reg., decrevimus. 179, 4, bonum summum repetit. Uterque Vict., bo246, 3, a Deo regi. Vict. uterque et Flor., Deo regi
    200, 5, Antoninus. Sic Vict.
    :

    num suum
    Ibid..

    repetit,

    Ibid., 10, dignissimum putant. gnissimum putent,

    \ict.

    secundus, dj-

    et Vict.

    12,

    Num

    Ibid., 17 et 24, esse concessimus. Uterque Th., uterque, esse consensimus, bene. Ibid., 19, extrinsecus, deest in Viot. primo et

    Reg Reg

    imbecillum. Th. primus et Vict. sehonores.

    cundus, nunquid imbecillum.


    187, 3, vel pecunia, vel nise vel honores.
    Ibid., 11. angeret.

    247, 3, voluntarie regantur. Uterque Vict. et Reg. voluntaria regantur.


    Ibid.,

    Th. primus, pecuet Vict.

    10,
    16,

    valeret.

    Reg.

    et Vict.

    secundus, valebit

    Ibid.,

    magna

    latrantem. Uterque Th. et Reg.

    UterqueTh. Reg.

    secun-

    magna

    lacerantem.

    dus, angerer. Ibid., nequeo, Reg.et Vict. secundus, non queo. 188, 8, posset amittere. Uterque Vict., possit amittere.

    non expletur. Vallinm ait se edendum putasse non expletur, ut ex serie orationis stet Boetii sententia licet libri repugnent quanquam, ait, et sensus aliquis esse potest dispuncta negativa
    Ibid., 17, opibiis
    : :

    Ibid., 18, deposzwi.Reg. etuterque y'ic\., disposuit. 248, 8, quse nunc quidem. Sic totum locum Vallinus emendavit, veterum codicum ope tantum pro quo introieris ex conjectura reposuit qua inlroieris. 249, 9 loquimur rebus. Omnes recte, loquuntur
    :

    rebus.

    233, 9, longa site. Oranes longa siti 234, 2, donamus. Reg., Flor. et Vict. secuudus,

    dictione.

    donemus,

    867

    AN. MANL. SEV. BOETIUS. IN LIB.


    Vict. secundus,

    DE CONSOL.
    :

    PHIL.

    VARIANTES LECTIONES.
    a signaii, forle ab asVict.

    257, 3, tamen ante hac. ctenus.


    Ibid., 9,

    tamen ha- A

    Ibid., 13, ab assignata. l\eg., signati recte.

    locum facinorum. Reg. et Vict. secundus, loco facinorum : longe melius. Nisi legas in locxim. 258, 8, prsmitterc. Uterque Tli. et Vict. primus, prxtermittere male. Ibid., 12. revcrtaris. Reg. et Vict. secundus, reve:

    Ibid.,

    discesserit.

    Th. uterque,

    secundus

    et

    Flor., decesserit. Ibid., 16, divini operis.

    Reg.

    et Vict.

    primus, divi-

    nx

    operse.

    haris.

    239, 2, 264, 16,


    effecisse.

    quem

    conscendant. Vict. secvndus, conscendunt. vero effccisse. Reg. quem vera, inquit,

    301, 9, tingere flammas, UterqueTh. etReg., tinguere flammas. 303, 7, dura7-e queant. Vict. secundus, durare queunt. 304, 3, qui ?inquit. Tli. primus et Vict. primus, Et

    26o, 3, id quoque. Tli. uterque, uterque. Vict. et Reg., illud quoque. Ibid., 9, cerium. Adipiscuntur. Reg., cerlum, in-

    qui

    ? inquit.

    quam, adipiscuntur.
    Ibid.,

    27, ambigit. Tli.

    primus

    et Vict.

    secundus,

    confirmandx sapientise. UterqueTh., Reg. secundus, conformandse sapientise. Ibid., 24, quidquid autem. Th. uterque et Reg., quidquid aut : bene.
    30'j, 19,

    et Vict.

    ambigat.
    266, 7, prsscurris. Uterque Th., percurris. Ibid., 19, incessui. Vict. secundus, incessu.
    Il)id.,

    22,

    scelesti

    iidem viribus. Vict. secundus et

    Flor., scelesti, viribus.

    30G, 2, nisi aut exercel, aut corrigit, punit. Sic omlibri Planudes quoque. Victorini vero, verbo nisi aut exercet, aut corrigit, aut damnat, punit : sed male. 314, 4, hoc igitur fortuito. Th. uterque, Reg. et

    nes

    auctiores,

    %61,^,de[lectuntur. Vict. secundus, deflectunt. Ibid., iS, sui natura. Vict. secundus, sua natura. 268, 4, minime. Est. Tii. primus, minime inquam.
    Est.

    utcrque
    Ibid.,

    Vict., hocigitur fortuitu.


    loci.

    Ibid.,7, eo

    Reg., eo
    ille

    loco.

    H, quo
    obruit,

    obruit.

    Reg.

    Tli.secundus, meo loco. et Vict. secundus,

    quod

    ille
    '6,

    272, i9,in^cit. Vict. secundus, infecit. 273, 3, insidiator occultis. Uterque Th. Reg. et uterque Vict. insidiator occultus. Ibid., 7, ab avibus. Uterque Th., Vict. primus et Reg., avibus. 277, 19, raentis idcere. Non vulnere; sic exigente metro, et adstipulante non uno codice. 279, 12, velle posse, perficere. Hac distinctione, inquit Vallinus, restituimus locum. 281, 12, liquere esse. Th. primus, et Reg., liquere
    ,

    316,

    conveniant. Th. secundus, Reg. et Vict. se-

    cundus, convenient.
    319, 3,
    Vict.,

    quodque

    discernat.
    ratio.

    Ambo tam

    Th.

    quam

    quidque discernat.

    320, 2, quibus inest

    Uterque Th., Reg. et

    Vict. ulerque, quibus in ipsis inest ratio.

    Ibid., 9, ceciderunt. Uterque Th., Reg. et Vict. secundus, ceciderint. Flor., cecidere. 321 2, inscitise. Reg. et Vict. secundus, inscientise. 323, b, quse sint, qum fuerint, veniantque uno. Sic ambo tam Th. quam Vict. et Flor. recte nemo 7'espondi. 282, 2, saltem non audienda. Uterque Th. et Vict. Q enim nonvidet transpositionem factam in aliis editionibus omnibus. uterque, saliem audienda. 325, I, si res aliorsum. Uterque Th., Reg. et uter283, 2, faciunt. Vict. secundus. et Reg., faciant. IhiA.^patiuntur. Vict. secundus, et Reg., patiantur. que Vict., si cdiorsum: bene. Ibid., 12, at nos. Uterque Th. et Vict. secundus, Ibid,, 11, hac igitur, Th. primus et Reg., hinc ac non. Reg., ac nunc. igitur. Ibid., 23, esse dicerent. Uterque Vict., esse duce326, 12, atque sese res. Reg. et Vict. secundus, quam sese res : bene. rent bene. Ibid., 27, Nam si, uti, etc. Corruptum antea lo327, 2, humana opinione. Humanx opinione ; fortasse humanse opinioni. cum, inquit Vallinus, in omnibus impressis, juvanti328, 2, speret quisquam. Uterque Th., Reg., Vict. bu5 partim antiquis libris, sic tandem restituimus secundus et Flor., speret quisque. suffi integritati. 332, 5, at si nescit. Th.secundus, aut si nescit. 286, 1, apri. Sic, licet repugnent etiam veteres libri, scripsisse videtur polius IBoetius, quam immani 335, 10, arbitrio eveninnt. UterqueTh. Reg. et Vict. secundus arbitrio veniunt. illa licentia usus, si retinueris, aper, quam non admittunt hendecas3'Ilabi. 336, 9, quse incerti. Th. secundus, quibus incerti non male. 293, 13, delibare. Onines, deliberare. Ibid., 10, opinionis constat id. Uterque Th., Reg. 294,4, digerit in motum. Th. secunins, digerit immotum, Th. primus, et Reg., in motu recte. ^ et Vict. secuadus, opinionis id. medium. Th. uterque, Reg. uterque 337, 10 imaginationis. Vict. secundus, imaginis. 296, 3, puncti Ibid., 15, ita definit. Th. secundus, et Reg., ita deVict. et Flor., punctum medium. Ibid,, 9, proficiscantur. Vict. uterque et uterque finivit. Ibid., 18, non imayinationc. Th. secundus, non in Th., proficiscatur. Ibid., 10, ipsas quoque immutabiles. Vict. secundus. imaginalione. Ibid., sed rationali. Th. secundus, sed rationabili. ipsam quoque immutabilem. "iiQ, 1i, desidit. Uterque Th. et Vict. primus, deIbid., 19, suo quemquam. Th. uterque, Reg. et bene. Vict. secundus, suo quoquam cedit. 297, 3, censuerit. Vict. secundus, censuerunt. 344, 7, quoddam universale. Uterque Tb. et Vict. primus, quiddam universale. Ibid., i^, respicit. Vict. secunduset Reg., respexit. Ibid., consideret. VterqaeTh., considerat. 298, 2, regenda. Th. uterque et Vict. primus re345, 5, nulla est prxscientia. Th. secundus, nullam male. Ibid., S, agitari sinit. In omnibus deest sinit esse prsescientiam. Ibid., 7, habere possemus. Vict. secundus, habere Ibid., 22, conscientiam spectans. Uterque Th. Reg. possimus. et Vict. uterque, conscientiam exspectans. et 348, 7, patefecerit. Uterque Vict., patefacit 299, 1, acta felicitas. Vict. secundus, aucta feliciuterque Th., patefecit. tas. Ibid.,2, ut exercitii. Th. primus, ut exercitium. 349, 16, prsesentiam. Sic emendavit Vallinus ex consensione omnium veterum codicum. Ibid.,5, quique dissentiant. Th., uterque Reg. et uterque Vict., quisque dissentiant male. 350, 24, necessaria, quam non necessaria. Uterque
    ; : : :

    800
    Tli.,

    APPENDIX AD

    IJB.

    DE CONSOL. PHILOS. VARIA MONUM. LITTERARIA.


    quam non
    ne-

    870

    Leg. et Vict. secuadus, necessarie

    cessane. 3o\, M,

    aliquem ambulare. Th. primus, aZjguem Itominem ambulare. Ibid., lo, voluntaric gradientem. UterqueTh., Reg. et Vict. secundus, voluntate gradientem. Ibid., eum tamcn. Vict. primus et Reg., eum tum.
    Ibid., 24, quse prius. UterqueTh., cjua prius. Ibid., 27, proposui. Th. primus, posui.

    prsesentiam. Ibid., 8, nunc illud velim. Uterque secundus, nunc aliud velim.
    te

    Reg., divinam

    Th. et

    Vict.

    Ibid., 16, scientisevis. Th. Ibid., ciic(a complcctens. vel complectens.

    secundus, scieniia ejus. Reg., cuncta prospiciens

    Ibid., posterioribus

    debet.

    Th. secundus, dedit po-

    sterioribus.
    Ibid,, 23, rectss sunt.

    Th. primus, receptse sunt.

    352,

    5,

    divinam

    te

    prxscientiam. Th. seoundus et

    Ibid.,26, indicta. Vict. secundus indita.

    AD LIBROS DE GONSOLiTIONE PHILOSOPHIiE.


    VARIA MONUMENTA LITTERARIA
    Q\]M LIBRIS

    DE CONSOLATIONE

    IN

    GLAREANI EDITIONE PR^FIGUNTUR.


    B mcque {ut
    facis)

    JOANNES MURMELLIUS RUR^MUNDENSIS


    nODOLPHO LANGIO MONASTERIENSIS ECCLESI/E CANO.MCO
    S.

    ama. Alcmarix

    tertio

    nonas Aprilis,

    anno a Christi Salvatoris oriu ISI4.

    P.

    D.

    JOANNES CJiSARIUS JULIACENSIS


    IN

    QUADAM AD MURUELHUM EPISTOLA.


    commentaria parare in quinque Boenihil sane ju-

    Tandem meas in Boetii Severini de Philosophise Consolatione, cum primis fructuosum opus enarrationes, Rodolphe Langi, vir omnium {quos novi) humanissime, disertissime, pientissime, studiosorum usui in lu-

    Quod
    tii

    scribis te

    libro

    de Consolatione philosophise,
    :

    cundius audire potui

    quod id
    te

    certe

    diujam optaveram,
    et et

    ut videlicet ab aliquo docto homine,


    rite instituto

    in bonis litteris
    certo scio)
    talia

    cem emitto, tuoque clarissimo nomini dico


    ei

    non quod

    (qualem

    et

    judico

    meis nugis aliquid splendoris accedere posse confised ut


    auctoritatis tux prsestantissimse tutela,

    ederentur commentaria, quse digna esse possetit tanto


    auctore, ac tantse etiam rei convenire.

    dam,

    quasi Ajacis clypeo munitse, sub hominum vultus prodeant iutiores, nec vituperationum linguas cote livoris
    (ut

    NICOLAUS CRESCIUS FLORENTINUS


    MONACHUS CISTERCIENSIS, ANTONIO LANFREDINO
    FLORENTINO
    CIVI ILLUSTRl.
    et in philo-

    eleganter ait

    quidam) naturaliter acuminatas,

    et

    profecto Boetius, ut inrjenue

    aspidum morsu nocentiores reformident. Bignus est verumfatear,quimelonge meliorem aliquando commentatorem sortiatur. Verum tantum abest ut in hac commentariorum editione tanto
    scriptori satisfactum putem, ut vel hoc

    Multa quidem sunt, Antoni Lanfredine,


    sophia
    et in theologia,

    cum

    obscure dicta, tum ad co-

    gnoscendum
    dentia

    difficilia. Illx

    tamen imprimis

    celebres

    do

    modo doctiores ad juvanda studiosorum studia maximopere cupiam


    hactenus editis in
    :

    fato, de beaia vita, de divina prxnotione,

    atqiie Provi-

    quxstiones,
    ir^

    ancipiti intellectu legentium

    ple-

    excitari. Porro de

    eumdem

    enarra-

    rosque

    deteriorem sensum transversos agunt.

    Qux

    tionibus nihil attinet dicere

    quse si placerent homini-

    quanquam sunt a
    tandi locus,
    iis

    nonnullis ita accurate disputata, at-

    bus eruditis, sane


    quotidie

    quam

    libens {ut qui t7'ivialibus olim


    et

    que copiose illustrata, ut nullus videatur relictus dubi-

    prxlectionibus,

    scholse

    moderandse curis

    tamen de rebus accuratius, gravius,


    Severinus Boetius disseruit, vir

    supra

    modum

    dislringar) hoc lucubrandi labore. et ho-

    lacidius [ncmo

    quam

    minum judicia subeundi periculo supersedissem. Cseterum candido lectori operam meam probatum iri confido,
    non ob hoc
    solu7n,

    [me quidem judice)


    scripse7'it, voluit

    omnimn sux

    xtatis doctissimus.

    Qui cum in multiplici disciplinarum genere non pauca


    etiam tum in hoc libro,
    iis

    quod obscuris lucem intulerim,


    quse

    ve-

    quem

    de pldet

    rum etiam quia

    Grsecis

    desiderabantur, loco suo


    j)

    losophix Consolatione, tum in

    quos de Trinitate

    repositis {quse Joannes Csesarius utriusque linguse do-

    de Duabus Naturis
    experiri,

    Christi insci'ipsit,
    sacris

    bono periculo

    clissimus, etphilosophise medicinseqiie professor egregius

    quantum in

    Litteris profecisset.

    Sed

    ex Italia, Joannes
    ster,

    MdicoUius bonarum artium magidabium Utteratior an humanior, Daventria supe-

    erat hic liber adeo sxculorum incuria

    jam

    depravatus,

    ut nullus sui auctoris niior, nuHusque prope cultus


    agnosceretur . Qui cutn supcri07'ibus
    sui posceret,
    a7i7iis

    riori
    c

    ad me anno dederunt) moidas complusculas, tum


    e

    restitutioneni
    est.

    prosa oratione, tum


    in re

    versibus sustulerim.

    Qua

    qui-

    multo pliiribus
    et

    vuhieribus affectus

    dem
    bus

    tua

    quondam nonparum me
    :

    juvit industria,

    ISamque mutilus, inversus,


    p7'odiit
    me7ita7'iis

    a se plu7'imum

    m^Matus

    multijugaque eruditio
    {id ciuod

    super cujus amplissimis laudi-

    ab impressoribus in ma7ius hominum, cum C07nqui falso divo

    Salustius de Carthagine ait) silere melius


    dicere,

    Thomx

    Aqui7iati ascribuntur.

    quoniam alio properare tempus monet. Frsemisi autem qusedam nostris, quse diligens lector haud quaquam aspernabitur, spero. Vale,
    puto

    quam parum

    Rogatus itaque ut himc ipsu7n Boetii lib7'um emendare7n, ac p7'istimx i7itegritati quoad possem restituere^n.
    Id eo
    libe7itius feci,

    quod mate7'ia de qua agebatur ea

    871
    profecto est

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHM.


    qux religiosum mrunx maxime
    deceat. Usus

    872

    veteribus nostris ob 7nobiliiatem sedere in pila fingebatur,


    \et

    est autem in hoc opere Boetius eo dicendi genere, quod non minus ornatum quam grave et pkilosophis maxime accommodatum videatur. Et prxterea varium eoque jucundum, quodnunc soluta oratione gravissime disputat, nunc metro elegantius ludit. Id igitur opus nostra cura ac diligentia, qualecunqne est, emendatum tihi Lanfredine vir ornatissime nuncupamus, non ea ratione, ut
    ,

    quamjotulss insistentem, quod


    dedisti, dominse moribus,

    loco

    stare ne-

    quiret, sapienter dixit et lepide Ausonius. Fortunseergo


    si te

    regendum

    oportefobtem-

    peres. Atius congerendis opibus, cumulayidisqice divitiis

    inhiat, totusque iiicubat,

    ratus per has solidam felici-

    tatem, et omnia mortalibus


    portari, juxta illud
    :

    commoda

    et

    compendia im-

    existimem ejus lectionem posse multum


    adjicere,

    tuse eruditioni

    Nam

    si aliquis

    casus lecto

    te affixit,

    habes qui

    sed ut

    tuo patrocinio

    in

    Enchiridii
    :

    typum
    ut inde
    et

    Assideat, fomenla paret,

    medicum
    ore.

    roget ut te

    astrictum, honestius ac tutius in vulgus exiret


    facile judicari possit,

    Suscitet, ac reddat natis charisque propinquis.

    quantum
    intersit.

    inter

    priorem illum
    si

    Frequenterque illud habet in


    Sciticet

    hunc nostrum librum


    satis a

    Quod

    tu probaveris,

    me omnibus factum

    esse judicabo. Vcde.

    uxorem cumdote, fidemqueet amicos, Et genus etformam regina pecunia donat,


    n

    PR.^LECTIO
    JACOBI BONONIENSIS IN BOETIOM SEVERINUM.

    Ac

    bene

    nummatum

    decorat Suadela Venusc/ue.

    Hic etiam putat ccelum


    hoc TertuUiani versiculo

    deosque auro venales, motus


    :

    Constitueram viri

    clarissimi

    hoc

    anno prxfatione
    Assiet

    Non

    licei

    deos nosse gratis.

    abstinere, ne semper in

    eodem

    vestigio hxrerem.

    Hocque Petronii

    disticho,

    duitas enim, ut ait Cicero, fastidium parit

    satietatem.
    offi,-

    Magna
    Et

    loquor, quidvis

    nummis prxsentibus

    opta,

    Verum
    ciosi et

    ut consilium

    mutarem, partim vos nimis

    veniet,

    clausum possidet arca Jovem.

    amantes nostri perfecistis [me namque quotannis


    illustris et magnifici senatus

    vesiro ornatissimo conspectu honestissimaque prxsentia

    condecoratis) parlim

    no-

    Sed contrareputando, nihil improbius, nihilperniciosius, nihilque quod magis humanum genus 'vexet et inquietet.

    stratis magnificcntia ac liberalitas, qui

    me proxime

    im-

    quam

    opes et pccuuiam, invenies. habenti.

    Verum hanc
    Unde improNoxia igitur
    :

    pensiori scdario censendum putavit,


    viro eruditissimo

    nec non collegam

    primum

    si sirue7'e cupies, eripics

    humanissimoque me adjungens, hone-

    bas crescere

    divitias

    dixit Flaccus. Hieronymusque,

    stiori titulo exornavit.

    Tantorum

    igitur

    meritorum me-

    Dives, ait, aut iniquus, aut iniqui hseres.


    est
    et

    mor {quoniam
    riisse,

    ingrato homine nihil pejus terra creat,

    inutilis
    est,

    pecunia, quando

    inhonesta

    vetusque

    ut ait Menander) recordatus etiam

    Amyclas tacendo pe-

    verbum
    sunt
    et

    Male parta,

    male dilabuntur. Perniciosse


    et
    le-

    quodque nemo

    silens placuit, ut inquit Ausonius,

    opes,

    quarum opera homines evigorantur

    cogor impellorque aliquid novi in prsesentia vobis rccitare,

    emollescuut, morbi gliscunt et gritudines, pudor,


    ges, jura,

    quod ipsa saltem varietate aures vestras permulet oblcctet.

    turres, arces, propugnacula, ct

    oppida mu-

    ceat

    nitissima expugnantur.

    Pecuniss enim (ut ait Cicero)


    ille

    Quid frontem contraxistis

    sum

    pollicitus ?

    Non meum

    Sed hoc veteres aliocjuin cutem id appello, quod ante me nullus sic contexuit. Habebunt itaque docti, qux facile cognoscant indocti,
    :

    quod me recitaturum exemplum, si recito. eruditissimi factitarunt. D/ovum


    ?
    est

    omnes vias norunt. Diogenes


    adco angustam, difficilem

    Cynicus viam virtutis


    esse

    et

    arduam

    aiebai,

    ut

    eam vix nudi superare possent


    pondere aliquo impediti
    et

    ac transmittere,

    nedum
    inopes

    auro suffarcinati. Lucretius


    et

    etiam scriptum reliquit, defunctos vita, nudos


    inferna subire.
    Diogcnis
    et

    qux

    condiscant

    et

    admirentur. Hodie igitur verba sum


    quibus plerique
    et

    Ex

    quo Ausonius facete congressum


    infer^os

    facturus de erroribus pene innunieris,

    Crxsi apud

    hoc carmine lusit

    omnes fallimur: nec solum imperiti

    profani, quod

    Effi,giem, rex Crcese,

    tuam

    ditissime regum,

    minus xgre ferendum


    exulccrat) eruditi
    et,

    esset

    sed (quod dolorem

    meum

    Vidi apud manes Diogenes Cynicus.


    Constitit,

    ut itadicam.Musarumsacerdotes.
    et

    utqueprocul,
    :

    solito

    majore cachinno

    Cxterum cum morbos


    auditor
    exspecta.
    ait

    ulcera refricuero, [medicinam


    et

    Concussus, dixit

    Quid

    tibi divitise

    Favete ergo omnes,

    adeste sequo

    animo. Nam, ut

    Hieronymus, beatus

    est

    qui

    loc/ui-

    tur in aures audientis.Omnis mortalium cura etintentio

    Nunc prosunt, regum rex o ditissime, cum sis Sicut ego, solus me qiioque pauperior'^ Nam quxcunque habui, mecum fero, cum nihil

    ipse

    adunum
    venire.

    quietis statum, diversotamencalle nititurperse

    Ex

    tantis tecum, Crsese, feras, opibus.


    :

    Hic itaque
    res

    totum fortunx committit, eam


    arbitrio
    flectere
    et versare.

    Alius per gradus magistratuum discurrere contendit

    dicens

    humanas pro

    sicque ad honores obrepit, ut postea fascibus conspicuus, illustris ac reverendus appareat. Habet enim [ut
    ait

    Eamdem observat et veneratur, tanquam numen salutare, maximum omnipotensque. lllectusque primulum
    blanditiis et lenociniis hujus pellacis et versipellis dese,

    Cicero)

    justam veneralionem quidquid

    excellit, et
    :

    cum tandem reftantemvidet


    spirat,

    et

    adversam, quseritur,suinconstanfem, csecam


    ct

    gemitque,

    lubricam,

    hunc hiantem trigeminus plausus tollitet inflat sicque populari aura erectus, cmlum se scalpere putat, quem gloria subsequitur dulcis magistratuum et laborum comes, aiimentumque cujusque animi genei-osi. Trahvrntr

    vagam
    nil

    appellans, nullique convicio parcens. Stultus,

    m-

    quam, ne dicam'insanus,\qui vult


    vitam
    et

    ut nil intra sit oleam.

    cxtra in nuce duri. Quoniam enim mentis proposito

    enim omnes laudis studio, gloria saginatur. Pulchrum


    cier hic
    est.

    et

    optimus quisque

    maxima
    et

    est digito

    monstrari,

    di-

    spem

    itli

    credere est ausus,

    qux ab

    antiquis et

    Verum quoniain hujusmodi

    dignitates si-

    873
    tie

    VAKIA MONUMENTA LITTERARIA.


    suiit
    iii

    874
    ?

    arbitrio

    profanse

    multitudinis,
    prsecipil

    idcirco

    A momento

    temporis dissolvalur et inlereat

    Quam
    et

    vero

    minus exopiandce videntur. Ut cnim


    Seneca
    :

    Anneus

    sollicitus et miserabilis sit status

    ti/rannorum

    prin-

    eipum, rex
    Vitate qusecunciue vulgo placent.
    piti

    diadema priusciuam canobilem magis suo apponeret, considerans, ait


    ille

    patefecit, qui

    prxposterum populi examen et judicium, ut alia prxtermittamus, nonne unieo Catonis et Vatinii exemplo licebit agnoscere ?
    vero
    sit,

    Quam

    improbum

    ct

    quam

    felicem

    pannum, guem
    tollere vellet.
    et

    si

    quis introspiciat, c/uam

    multis periculis et miseriis

    sit refertus,

    ne humi quiille

    dem jaoentem
    expressit ense

    Et

    Dionysius

    Siciiise

    Cato enim
    tus,

    ille

    vivax imago virtutum, prseturss candidaest.

    tyrannus, qui metus


    illo

    pericula regum
    filo

    principumque

    repidsam passus
    illam
    est
    et

    Vatinius vero homo

    levis et

    levi

    suspenso, plurimorumque

    nequam
    livor

    assecutus, stupente

    eodem

    popello,

    per ora vulgato. Scatet vero exemplis innumeris vetustas,

    qui hoc fecerat,

    admirante.

    Hunc vero splendorem


    magnis liberisque
    ct libenter his

    plena

    est nostri

    temporis

    setas,

    qui reges

    et

    prin-

    plerumque comitatur. Nam, ut inquit JEmihus


    est

    cipes felicitatem calamitate mutaverint. Infelicissimum

    Probus,

    hoc

    commune

    vitiuin in

    civitatibus, ut invidia glorise sit comes,

    autem genus infortunii estfuisse felicem, ex quo dixit Horatius


    :

    homines detrahant, quos videant altius emergere. Gloria vero


    dit

    Fuge magna,
    Reges
    et

    licet

    sub paupere

    tecto

    quam fallax, quam


    :

    turpis et inanis

    sit,

    osten-

    regum

    vita prsevertere amicos.

    Euripides in Andromache, in

    hanc sententiam ex-

    clamans
    inflatio

    gloria, gloria, nihil aliud es


    glorigs
    et

    quam aurium
    splendoris cu-

    Quid de regum

    magna. Hujus vero

    pidi plerique

    cum

    hoc in pidvere viriliter desudassent,

    pro munere

    tandem exsilium, carcerem, aut mortem subiere. Alius stemmate et nobilitate gloriatur, tumescitque, cum fumosas majorum suorum imagiiies in atrio conspicatur, quarum simile nihil habet ipise prxter colorem, ut cum Cicerone loquar. Has ergo frequenter suspicit
    et

    familiaribus loc/uar ? et principum Nonne Tiberius Sejanum illi semper proximum et intimuin uiico trahi et excarnificari imporavit ? Nonne et Domitius Nero Senecam prxceptorem ad mortem com-

    pulit? Papinianum eliam diu inter aulicos potentem,

    Antonius miliium gladiis objecit


    ter dixit

    ? piroptcr

    quod elegan-

    idem Flaccus
    Dulcis

    inexpertis

    cultura

    potentis amici,

    admiratur, prxtenditque, perinde ac


    elogia
    et

    Expertus metuit.
    Alius claritatem

    proavorum
    ut

    tituli et

    eum

    forte

    degenerem sordi-

    optimum judicans, gloriosum nomen


    primisque re militari clarescere
    ita scribentis
    :

    duinque tegere possint

    honestare. Contra vero evenit,

    propagare
    gestit,
    ,

    festinat, in

    plerumque per
    vititas

    ac

    monumenta hominis improbitas magis magisque elucescat. Non possunt


    hsec

    Ciceronis

    memor

    Militaris virtus

    prseslat
    '

    rebus omnibus.

    Hxc nomen populo Homano,


    Hsec orbem
    coegit,

    omiies esse patritii,

    ut

    inquit Cicero.
    est,

    Ule vero omni

    hxc

    hicic

    urbi seternam gloriam peperit.

    commendatione dignus
    luxit.

    qui sua virtute posteris prse-

    terrarum parere huic imperio


    sunt in prsesidio
    glorios et sine
    et

    omniaque urbana

    Nam

    si

    nobilitas

    est

    meritis parentum,

    me
    ille,
    :

    hercule

    qusedam laus veniens ex ! aliena est. Miserum

    tutela bellicse virtutis. Hic ergo in-

    nomine

    brutis

    annumerandos putat, cum


    fieri liceat,

    vero est,

    ut

    ait

    aliorum incumbere famx. Unde


    strepitis ?

    prsesertim vel pace vel bello clarum


    ille.

    ut ait

    graviter dixit Boetius

    Quid genus et proavos Si primordia nostra

    tis

    Sed complures etiam sui temporis clarissimi, ignotamen mortibus perierunt, nullos sortiti rerum suascriptores.
    et intereunt ?

    rum

    Auctoremque Deum
    Ni
    vitiis

    specfes,

    pore tabe^scunt

    Quid quod scripta et monumenta temUnde iltud est


    :

    Nullus degener exstat, pejora fovens

    Proprium deserat ortum.

    Miremuf periisse homines, monumenta fatiscunt Mors etiam saxis nominibusque venil. Huc adde quod si toti moriuntur homines, quod tamen
    collocat.
    :

    lius in

    summa
    esse,

    potentia

    summum bonum
    :

    anostris institutis
    claritas et gloria,

    et

    legibus longe
    is

    abhorret, nulla est


    exstet.

    Hicque aut regnare cupit,

    aut regibus adhserere

    cum

    omnino non
    terreno

    Si vero

    gnum
    tu,

    ex Deo

    hoc Homerico admonitus

    Neque
    ab
    ipso

    bene mens sibi conscia recti,


    ccBlum
    spernet
    libera
    petit,

    carcere reclusa,

    Polide,

    velis

    oontendere

    cum
    nil

    rege,

    cui

    nonne

    Jove, qualis
    igitur ut

    nunquam

    alteri, collata

    est dignitas.

    Hic

    ? et ccelo
    :

    fruens, gaudebit sesc his

    omne negotium terrenum exemptam ?


    fefellit.

    excellat et imperet,
    et

    intentatum,

    nilque

    U7ide illud est

    inausum linquens, per fas


    est,

    nefas ad votum improbus


    :

    properat, illud Euripidis usurpans

    Si violandum jus

    Et

    ille

    Necvixit mcde, qui moriens natusque Vergilicmus ait,


    ...Pulcherrima

    gratia imperii violandum, cxteris rebus pietatem

    primum
    Hic
    felicissi-

    colas.

    Reges enim proximi sunt diis immortalibus, ut


    Gicero quoque regium nomen sanctum apvos, terreni homines,

    Dii moresque dabunt vestri.

    ait Csesar.

    Alius gaudio Isetitiaque bonum metitur.

    peltat.

    At

    norme consideratis quisi inter

    mum

    putat voluptate diffluere, ad

    quam

    nos propensos

    bus prsesidere videamini ?

    Num

    mures videretis

    aliquem jus

    sibi ac

    poteitatem vindicahtem,

    natura impellit, imo prsecipites agit. Quod autem secundum naturam est, ut ait Aristoteles, idsuave contingit
    :

    Spectatim admissi risum teneatis amici'!


    Si vero corpus hominis pensitatur,
    cillius,

    sequunturque omiiia animalia eam voluptatem quse

    quid eo
    et

    imbe-

    quid

    fragiiius,

    cum sxpefiumero

    hora

    et

    secundum naturam est. Hic ergo asserit deos propterea esse sempiternos, quod securi voluptate jugiter et conti-

    Patrol. LXIII.

    87S
    nenter

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHI L0S0PIIM5.


    perfruantur.

    876

    Libens

    ergo

    illud

    Persianum A ponam discrimine, ut cum Livio loquor. Alii enim in


    litteris et syliabis sint

    usurpat

    occupati

    Tu

    sententias

    quxre,
    sophiet

    Carpamus dulcia

    nostrum
    et

    est
    fies.

    ut ait Hieronymus. Est qui dialecticam petat,

    Quod
    Cseterum
    si

    vivis, ciiiis et

    manes,

    fabula

    smata quxdam

    et gryplios,

    captionesque labyriiitho

    homines voluptates abeuntes considerarent, solamque facti poinitentiam superesse, eas magis declinarent atque effugarent, quam nautx blandas Sirenes
    et

    Menandro
    veri,

    similes

    tantum yercurrens,

    semperque in

    et falsi
    fit

    quxstione occupatus. Quod

    dum

    facit,

    tanto
    ille

    a veri cognitione remotior, quanto Simonides

    asperas sxjmplegades.

    Quis enim non libens spernat


    In-

    a Dei scientia repellebatur.


    et

    Qui cum ab Hierone


    esset,

    et abjiciat vilissiinx

    fragilissimaeque rei corporis servi:

    tyranno cogeretur rimari

    quxrere, qualis Deus

    tium
    nes

    Soiitus erat dicere Antisthenes Socraticus

    sanirem potius quam oblectarer.


    :

    Dicebat etiam Dioge:

    primum diem,dehinc biduum, postea tempus duplicari postulabat. Quod cum tyrannus miraretur, philosophus
    illud respondit

    Si non ebrii essetis,


    letates

    Socrati pareretis

    et

    aut per

    omnes

    continentix studeretis, aut suspendio vitam.

    res videtur obscurior.

    finiretis.

    Cato quoquii in oratione


    :

    quadam

    ita

    homines a

    Quanto enim diutius considero. tanto Est qui ad rheloricam deflectat, eam reginam rerum omnium appellans, qux rupicos ho:

    voluptate deterret

    Si qiia per voluptatem nequiter fece-

    mines
    et

    et agresteis et dispnlanteis in

    unum

    congregavit,

    ritis, volu-ptas cito abibit,

    nequiter factum illud

    apud

    vos semper manebit. Alius


    ris

    formam
    :

    et

    dignitatem corpoest quse

    prsestantissimum putans

    Esec inquit, dos

    ad civilis obsequii pellexit disciplinam, et qux fora, gymnasia, porticus, theatra, tam Athenis quam Romx pro arbitrio domuit flexitque. Hic tamen seipso usus
    pessimo
    {ut dicit.ur) prxceptore, nulla

    conciliat homines, quesque deos allicit et invitat,

    impru-

    observans rheto-

    dens

    atque immemor,

    quid Hip-polyto,

    quid Beileroid genus ac-

    rices catholica ac prxcepta, orator vidt appellari.

    Cumuten'
    id

    phonti, quid Hyacintho,


    ciderit,

    quidHylx

    el aliis

    que ante omnia apertis ac lucidis nominibus

    sit

    quibus species dispendiosa fuit

    et

    noxia

    Huc

    dum,
    est

    hic

    majore in
    penitus

    litteris

    jactantia, et GOfitr-iiK,
    verbis

    adde quod formse nitor rapidus estet velox, vernoliumgloriam fluxam

    elatione,
    et

    quam, opera,

    jam pridem

    desitis,

    que florum mutabilitate fugacior. Unde Salustius formse et fragilem dixit: et Calphurnius :

    obsoletis,

    reconditis

    abuiitur, caco^zelarius

    dici cupiens et

    antiquarius, ostentator magis doctrinx

    Donum forma

    breee est, nec se tibi commodatannis.

    quam

    verus possessor, in
    :

    quem convenit

    illa

    de oratore

    Quamohrem Spurina ille Heiruscus non mediocrem laudem est apud posteros assecutus, quod cum specie sua illusiri complurium matronarum oculossoUicitaret,

    faceta definitio

    Orator est virmalus dicendiimperitus.

    Orator enim perfectus adhuc \desideratur. Alius {ut ad

    mathemata, id

    est,

    ad

    altiores disciplinas vela dirigam)

    faciem propriam muitis inhonestis vulneribus ac fcedis p ad astrologiam contendit, illum judicans ad unguem beatum, supraque vola felicem, qui astrorum siderumcicatricibus deformavit, ut veram animi pulchritudinem
    retineret.
    lis

    Verum

    si

    (ut inquit 'Aristoteles) lynceis ocusic

    que maatus,

    cccli

    itinera

    occasus et ortus signorum.


    et

    eorum visus obstantia transmitteret, etpenetraret: nonne introspecti Alcibiadis corpus superflcie pulcherrimum, turpissimum videretur'! Fulchrumenim aliquid videri non sua natura, sed ocuhomines terentur,
    ut

    deliquia solis ac lunx calleat. Ricque Hercule


    emeritis, jamquefatigatis, supposito vertice,
    cire cupit.

    Atlante

    cmlumfalOvidius,

    Sic

    enim petitur cmlum, ut


    demiratus,

    ait

    Anaxagoram
    e sole

    forte

    qui lapidem

    casurum
    id-

    lorum spectantium reddit infirmitas. Aiius in virtute

    prxdixit.

    Verum quoniam innumerx


    plerumque
    fallitur, et

    sunt stellx,

    veram animi quietem, tranquillitatemque mentis reponens grandi passu, omnique impetu ad eam defertur, arbitratus ei omnia inesse, quem penes sit virtus, memor hujus hymni: Virtus, optima venatio vitse es mortalibus omnibus. Talem tu jacis in pectora nobilem fructum, perpetuo tempore qui manet. Auro tu melior.
    Nocturnis hic igitur ohartis pallescere cupit. Zenonis

    C[ux

    nondum

    in cognitionem

    mortalium devenerunt,
    solis

    circo aslrologus

    ab arte deseritur.

    Diogenes, ob hoc,

    cum quemdam de
    ?

    natura ac povidisset,

    testate disserentem, et

    omnibus persuadentem

    quando, inquit, de cmlo descendisti

    Cseterumsi reliquos

    Immanx

    vitx

    errores in

    cxteris discipliiiis enarrare

    vellem, tertius fortasse Cato, etoctavus sophos, nonusque

    exemplo stimulatus, qui

    cum

    Apollinem_

    consuluisset,
    :

    D magister morum

    dicerer, et suhsannarer,

    mihique

    satie-

    quo pacto optime vivere posset, responsum accepil Si mortuis colore concors esset, hoc cst, si ad legendos antiquorum libros magno sludio sese contulisset. Cseterum

    tatem, vohis autem

    fastidium ac nauseam conflarem.

    Ex ciuo referam pedem^ et ad medicinam (quam me daturum promisi) paucis me convertam. Ante omnia, eminentissimi auditores,
    necesse cst hoc prxtenderc, nihil

    cum

    varise sint artes et disciplinse, est qui


    :

    grammaticam

    sectetur

    quse

    cum

    in

    duas partes dividatur, ui inquit


    his
    et

    apud Deum
    autem qui
    vit,

    fleri sine ratione,

    ut ait Hieronymus. Deus


    fine

    Fabius, in bene loquendi scientiam et poetarum enarrationes,

    summa

    ratio est,

    hominem hac

    ptasmacollahe-

    posthabitis

    omissis, quse

    ad solidam
    et delicalus
    sit

    ut magistra ac duce ratione, vitam in terris agerel

    frugem pertinent,
    scire gestit
    :

    levia et ludicra

    morosus

    cxlestem.

    Hanc vero

    si

    omittcret, in
    :

    prxccps

    exempli causa. Quoties an quotiens

    di-

    reiur

    unde sapienter dixit Persius

    cendum. conjunx an conjux, et an amicei numero multitudinis per e et i sit scribendum, ut censebat Nigidius
    et

    Nil tibi concessit ratio, digitum exere, peccas.

    Divus ciuoque Hicronymus dixit, corporis nostri


    esse quasi equos currentes sine rectore,

    sensiis

    an

    vireis et

    omneis in plurali e assumat, ut asserit


    id genus, quse in Plauto subtilis

    animam

    vero

    ci

    Terentianus, aliaque
    gClor ojfendet.

    rationem in aurigx

    modum

    retinere frena currentium.

    Quippe qux

    haud equidem

    in

    magno

    Quisquis igitur cluco ratione ambulavcrit, in primis for-

    877

    VARIA MONUMENTA LITTEKARIA.

    878
    Boetii opus quis-

    tunam qux apud prudenies nuUum numen habel) calaabit, et fatum subjicictpedibus, divitias el o^es aspernabitur, contemnctque tanquam intemperantise et nequidolium tise materiam, omniumque scelerum seminarium rtc peram Dioymis concupiscet, ad naturam vivens, qux paucis et minimis conicnta est. Idem ambitiosa nomina, ct inutiles magistratus, tanquam blandos insidiatores
    :

    sacrum sludium litterarum? Hocergo


    quis perlegerit, aut (quod melius
    cst)

    audierit (plenius
    et feliciter

    enim

    alit

    viva vox, ut dicitur) jucunde


    vivere,

    cum

    ratione docebitur

    calcato

    expimctoque

    omni
    (uti

    mentis

    affeclu,

    mortique prxludens, eam postea vere

    venientem non solum non formidabit, sed Ixtus


    Socrates)
    occurret,

    eamque corde intrepido

    et

    hilari

    reformidabit,
    ionis gaudens,

    conscientia

    benefacti

    munitus

    hisque
    et

    fronte suscipiet. Dixi.

    qux

    in ipso sunt,

    externa despiciens,

    JOANNIS MURMELLII PR.CLIBATIO


    IN BOETII SEVEHINl

    non assis faciens, virlute sola contentus. Ut cnim


    ralius
    :

    Hb-

    DE PHILOSOPHI^E CONSOLATIOKE
    OPUS.

    Vi7'tus

    repuUse nescia sordidx.

    Enarrataro mihi quinque Boetii de philosophix Consolatione


    libros,

    Intaminatis fulget honoribus.

    quxclam
    Sunt

    prxlibanda sunt,

    quibus

    Nec ponit aut sumit secures


    Arbilrio popularis aurx.
    ,

    studiosorum animi ad ea qux tractanda sunt, non incongrue prxparentur.


    rus

    autem hxc^ Boetii


    et

    vita,

    Et Claudianus Ipsa quidem virtus pretium sibi, solaque lato Fortunx secura nitet, nec fascibus uUis Exigitur, plausuque petit clarescere vulgi,
    Nil opus externx cupiens, nil indiga laudis.

    titulus operis, styli qualitas, scribentis intentio,

    nume-

    librorum,

    qux
    I.

    sit

    operis utilitas,

    ad quam id

    philosophix partem referatur.


    Severini Boetii vita.
    :

    Yita Boetii hxc est

    Severinus

    Boetius Romanas,

    Gloriam rem inanem, et.bullx repente tumescenti com~

    ex nobilissima Torquatorum familia progenitus, generis


    claritudinem honestissimis a pueritia
    niinus Grxce
    studiis-,

    parandam, necnon nobilitatem tanquam rem alienam


    ridebit.

    virtutum-

    Genus suum

    ccRlesie,

    necnon originem sideream


    illud

    que 0 doctrinarum nobilitate superavit.

    Cum enim non

    hominis conUmplatus,
    patria

    dicet

    Anaxagorx
    :

    illa

    quam Latine

    sciret,
    et

    unieersamque philo-

    mea

    est,

    c(Blum intuens. Potentiam principum-

    que familiaritates refugiet, juxta illud Lucani

    sophiam cum arte oratoria non sibi soli, sed humanx


    rei
    civilis

    poetica conjunxisset, se

    societati

    nalum

    arbitratns,

    Exeat aula,
    Qui vult
    esse pius
    :

    administrationem suscepit, perque honores


    rebus in omnibus
    singularis.
    est, ei et

    virtus et surmna potestas

    amplissimos consid evasit, justitix


    cultor

    Non

    coeunt.

    maximus, assertorque

    voluptate deflectet,
    itleitebris

    tanquam ab

    lioste

    blando,

    qux G bnrum benevolentiam adeptus


    versusse odia concitavit. Uxor

    Unde et proimproborum adRusti-

    suavibus

    omnem sucoum exsorbet. Voluptas enim veluti hirudo est, qux non est missura cutem, nisi plena cruoris. Formam contemnet, qux
    clanculum

    fuit nobilissimi generis

    femina, insignis tum modestix tum pudicitix,


    ciana,

    Symmachi

    senatoris et consularis
    :

    virifilia,

    cx

    quxque horx momento intercidere potest et evanescere. Quoniamque vera virtus est vitium fugere, ob hoc idem grammaticx, dialecticx, rlieioricx, astrologix, et aliis mathematicis hoc animo
    mor-bis et xtate deflorescit,

    qua Uberos suscepit

    habuitque duos

    filios

    paterni, avi-

    tique ingenii specimen prxferentes, quos pater ipse ali-

    incumbet

    et invigilabit,

    ut per hos leviores gradus sit

    quando consulatu honoralos domo provehi sub frequentia patrum et plebis alacritate vidit. Constat autem certis auctoribusL Boetium divi Benedicii amicum fuisse, et in
    monte Caksino cwn Tertullio, Placidi monachi patre Romano sencitore,] illius mensx acaubuisse. Cum vero jam complures annos tum divitiis, tum honoribus floriusset, et incredibilem

    ad philosophiani aditus, philosophiam, inquam, omnium virtutum magistram. Quippe qux hominem impellit et cogit rimari secreto naturx, eumque ad mores cmlestes componens et conformans, Deum ex hcmine facit. Cumque philosophia
    sit

    viriutum

    ejiis

    splendorem im-

    quxdam

    meditatio mortis, per hanc,

    inquit Diogenes,

    solum anima a corpore disparatur.

    Ciim enim videt, audit, olfacit, gustat, adest co7'pus.


    Dicebat idem Diogenes:

    Cum

    mente non meditamur,

    molestus vitx
    deliciis amissis

    finis

    est

    exspectandus
    afficilur.
    et

    mmrore

    anima namque Verum ubi optimam


    :

    meditati erimus rneditationem,

    vita suavis est, et

    proborum hominum malitia fcrre diutius non posset, iniquis pessimorum delatorum criminibus circumventus, a Theodorico Gothorum rege, Ticinum in exsilium pidsus est, ubi ne inerti otio mxrorisque ixdio contabescerel, hon clivinum philosophicx^ consolationis opus composuit, et ad postremum incrudescente iyranni vecordia, cum Symmacho socero suo inierempius est, anno ab
    ortu Christi ciuingentesimo vicesimo c/uarto, vel ob sus-

    mors minime molesta. Sed ut semel et opere aliquo reque ipsa verba sanciamus {odi enim hominem ignava
    opera, philosophica sententia) constitui,

    picionem affectatx
    esset,

    libertatis, vel cpuod in

    Arianos invectus
    vel (ut vult

    avditores cla-

    quorum

    labe

    Tlieodoricus rex

    erat inquinatus.

    rissimi, diebus festis philosophiam Boetii publice profi,teri, ul

    Qui in crudelitatis sux ultionem apoplexi,


    die postcquam ejus jussu Joannes

    aliquando opus pene divinum


    .

    et caleste rclicto

    Agnellus) ventris profluvio interiit, nonagesimo octavo


    pontifex
    et

    situ

    et

    squalore,
    festis,

    nitidum

    et

    emaculatum prodeat in

    Romani

    lucem,
    si

    inquam, diebus.

    Nam

    (ut

    aii

    Macrobius)

    consules ac senatores cdiquot S.avennx, famis cruciatu


    in carcere

    per sacra solemnia rivo deducere nulla religio pro-

    mortem

    obierant, atciue anno duodeciuadra-

    hibet, si salubri fluvio

    mersare oves fas et jura sinunt, cur non religionis honor putetur dicare sacris diebus

    gesimo, postquam Italix domino potitus erat.

    Quan-

    quam

    Procopius in

    belli Italici

    adversus Gothos princi-

    8 79

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPIILE.

    jno refert, Theodorico post occisos Boeiium et Symmachum cainanti, cum essel caput piscis ublatum, horren-

    nunc desiderantur. Porro


    bari ncscio cujus,

    libcr ille qui

    vulgo Boetii de

    Disciplina scholariuminscrihitur, non est ejus, sed bar-

    dam in illo visam Symmachi faciem, quse labro inferiori mordicus appreheiiso, sibi torvis oculis minaretur eoque consternalum pavore regem incidisse in segritu:

    quod cum
    alienus.

    alia plcrac[ue coarguunt,

    tum

    stylus facile indicat,

    a Boetii

    cum

    eruditione

    elegantia sane cjuam

    Non

    ignoro tamen

    tum Pium

    dinem,
    scilicet

    in

    poniificem

    qua levitatem suam confessus fuit, quod sanctum virum et cum eo alios

    Baptistam Bononicnsem

    aliler sentire,

    sed

    eum
    et

    facile

    alias refellemus. Transtulit item Boetius noster in Laii-

    illustres

    machum

    Romanos, et iunc prsestantissimos viros Symac Boetium ad perditorum hominum suggeet

    nam linguam

    complures Aristotelis libros,


    pollicitus
    se

    nonnullos

    Platonis dialogos,

    etiam utriusque

    horum

    stionem occidii,

    paido post eam confessionem

    illico

    philosophoimm
    prxstiterit,

    concordiam

    scripturum

    quod an

    cxspiravit. Simile certiusque testimonium subitse mortis


    inflictse

    compertumnon habemus. At hae tempesiate


    ut bene testatur Leolibro,
    et
    Tttpl

    reyi

    Theodorico ad
    doctor

    pcenam

    iniquitatis

    affert

    nuUa

    Boetii interpretatio cxstat,

    sanctus

    ecclesise

    Gregorius
    virtutis

    ia

    Dialogo,

    ubi

    nardius Areiinus in quarto Epistolarum

    prxter
    fppiv)-

    scribit: solitarium

    virum apud Liparem insulam in eremo habiiantem, qua die defunctus est Uavennx Theodoricus, Gotho cuidam nohili tunc dixisse, visam a se Theodorici regis animam, quse a Joanne Jiomano pontif.ce et Symmacho, quos per id temporis occiderat, in ollam Vulcani mergenda portaretur. Ejus auiem fiUa fuit Amalasiuntha, ieste Casmagnse
    siodo7'o

    quam Porphyrii
    vt5

    ci

    Prxdicameniorum,
    si

    librorum.

    Quos

    accurate leges,

    videbis

    sum-

    mum
    dens.

    illum virum sine ullis ineptiis

    libros illos transet

    tidisse.Textus est nitidus et planus,

    Grxco respon-

    Ab eodem Leonardo

    in quinto

    epistolarum volu-

    mine. Boetius vir doctissimus merito dicitur, de cujus


    prsestantia et atiarum honorifica qusedam testimonia his

    gravissimo mictore, inter primarias rarissimas-

    apponere libitum

    est.

    que feminas annumeranda, Grsecis et Latinis litteris egreyie imbuta, multarum linguarum perita, quam ille dicit, videre venerandiim, audire loquentem, fuisse miraculum. Usec, Theodorico patre suo mortuo, Boetii et Symmachi /iliis bona paterna in fiscum delata restituit.
    Aliquot autem annis post, cmn Totilas Gothorum rex urbem Romam cepisset, accusata fuit a Gothis Rusticiana Boetii

    Baptista Mantuanus

    Baptista Mantuanus in Apologetico Boetium appellat

    gravissimum sanctissimumque virum, et omnium scientiarum peritissimum ac prxstantissimum veritatis inquisitorem etinveniorem.

    Angelus Politianus.
    Angelus Politianus in Miscellaneis
    ciuit,
    :

    Nam

    quis,

    inin

    quondam uxor, quod

    siatuas

    Theodorici

    Boetio vel in dialecticis

    acutior,

    vel subtilior

    regis confringi delerique cicrasset ob vindictam Boetii

    mathematicis,vel in philosophia locupletior, velintheologia sublimior?

    mariti ac Symmachi patris, quos Theodoricus interfici fccerat. Quod objiciebaiur mulieri de siatuis, verum fuisse putabatur : scd cxcusabat eam justus dolor, quod magnos illos viros injuste necatos fuisse constabat. Qua ratione Totilas eam absolvit, et ab impetu Goihorum

    Quem

    tanti juniores eiiam philosophi,

    longe (arbitror)

    omnium

    perspicacissimi fecenmt,

    ut

    Aquinaiem Thomam divum hominem, magnumque illum


    meruerii enarratores,

    Tliomx prxcepiorcm {{Deus bone quos viros I) habere et ab ipsius sententia ne sit ulla
    jorovocatio.

    tutam

    servavit.

    quidem pene

    II.

    Boetii opera quse

    nunc exstant

    haec sunt.
    Platina.
    et

    In Porphyrii Isagogen Enarrationes duse, prima


    secunda.

    In Aristotelis Prsedicamenta
    duo.

    conmentariorum

    libri

    poniificis maximi Vita, litierarum monumentis hxc prodidit Boetium et\Symmachum Theodoricus ob suspicionem affectatx libertatis

    Platina in

    Hormisdx

    In cjusdem librum dc [Interpreiatione prima cdilio,


    et

    exsiiio

    primo,

    mox

    carcere

    afficit.

    In hac calamitate
    adliuc leguntur,

    secunda insex libros distributa.


    Liber
    cle

    constitutus Boetius, multa scripsit

    qux

    Dimsio7iibus.

    Transiulit et pleraque ex Aristotele,


    tatus est.

    eademque commenPoslremo vero

    In maihematicis doctissimus esthabiius, quod

    Liber de Diffinitionibus.
    Introductio ad Categoricos Syllogismos.
    In Ciceronis Topica commentarioinim lihrisex.

    ejus Musica el Arithmetica ostondunt.

    cum Symmacho

    senatore Theodorici jussu necatur. Sunt

    De Differentiis iopicis libri quatuor. Dc Syllogismo categorico libri duoBe Syllogismo hypothetico
    libri

    dao.

    autcm qui scribunt Boelium taniamcalamitatemsubiisse, quod in Arianos inveheretur, ad quos Theodoricus declinaverat. Superior sententia mihi verior videiur.
    Rapliael Volaterranus in Anthropologia.
    Boelius,

    De De De De De De De De

    Trinitate libri duo.

    Hebdomadibus
    Unitate
    et

    libcr unus. liber unus. libcr unus.

    Zenone imperante,

    ob

    affectatx libertatis
    :

    uno

    suspicionem a Theodorico rege exsitio damnatur


    inde cusiodix traditus, plura consc7'ipsit.

    de-

    Duahus naturis etuna persona[Christi,


    Arithmctica
    libri

    Tandemsimul

    duo.

    cwn Symmacho
    tibus
    translati.

    se7iaiore soce)'o suo,

    aliisque p7'xstan-

    Musica

    libri

    quinquc.

    viris, inte)'ficitur.

    Geometria

    libri

    duo cx Euclide

    siu77tha resiituit, et
    7'eddidit.

    Ejus dei^ide statuas Amclahxredibus patri7no7iiwn incolume


    doctissimus, et sine

    Consolatione philosophise, hoc opus divinum.

    Vir

    omnium unus, qui et

    Scripsit et alia

    cum

    earmine, tum soluta oratione, quse

    genio

    fue7'it in sci'ibendo.

    881

    VARIA MONUMENTA LITTEKARIA.


    A
    senl ct
    illi

    Matthajus Palraerius l'"lorentinus in Clironicis.


    Boetius senatorius vir, ob suspicionem a/fectatse libertatis

    opus tuum prseferre,

    si

    utramque plenius

    didicissent.

    Tu artem prsedictam ex
    penetralibus

    disciplinis nobilibus

    reni trusus,

    a Theodorico exsilio damnatus, moxque in carceplura conscribit. Idem paulo post.

    natam per quadrifarias


    illam
    in naturse
    libris invitantibus , cordis

    niathesis januas introisti.

    Tu

    considentem

    auctorum
    Molitur

    lumine cjgnovisti. Cui ardua


    est.

    Boctius
    prsefectus,
    tore et

    jam pridem

    exsilio

    revocatus,

    ct

    prxtorio
    sena-

    nosse usus, miracula monstrare propositum

    Theodorici jussu

    simulcum Sgmmacho
    Enneadis

    ostendere, quod obstupescant liomines se invenisse, mi-

    cum

    aliis prsestantibus viris interficitur.

    ropue modo
    octavoe

    naturis conversis facti detrahit fidem,

    cum

    Marcus

    Antouius

    Sabellicus
    libro secundo.

    ostentet et ocidis visionem. Facit

    aquas ex imo surgentes


    currere, organa

    prsecipites cadere, ignem, ponderibus

    Boetii septa longius durant,

    variseque

    versatum

    est

    extraneis vocibus insonare, et peregrini flatibus ccda-

    illud

    ingenium per omnes philosophise partes tam


    locuti sunt,

    co-

    mos complet, ut

    in

    anima possint

    arte cantare. Vide-

    piose et cleganter, ut nescias

    qui

    Romane

    utrum idtimus fuerit eorum an primus qui inclinatam elo-

    mus per eam defensiones jam nutantium


    tali firmitaie consurgere, ut

    civitatum subito
    auxiiiis

    machinamentorum

    quentiam in integrum restituere sit adortus. SoriiJsitin divinis quxdam, sed in mathematicis multo ptura. Exstant
    in

    superior reddatur,

    qui desperatus

    viribus invenitur.

    Madentes fabricse in aqua marinasiccantur. Dura cum


    fuerint, ingeniosa dispositionc solvuntur.

    dialecticen

    commentarii,
    sit

    exstat et carmen.

    Metcdla

    mu-

    Cseterum

    cum utrumque
    tam

    ab altero diversum,

    jure

    giunt.

    Diomedes in

    sere

    gravius buccinaiur, seneus an-

    dubilari possit utrum fuerit iUi natura magis proprium.


    In cunctis

    guis insibilat,

    aves simulate fritinniunt, et quse vocem

    castus et elegans, lU

    cum

    quolibet

    ma-

    jorum

    certet.

    Apud Cassiodorum
    eruditx,
    et

    in libris

    variarum rerum aliquot

    rum

    regis

    cum primis, honorijiose Tlieodorici Goihoad Boetium epistolse leguniur, quarum unam
    :

    propriam nesciunt habere, dulcedinem probantur emittere caiitilense. Parva de illa referimus, cui coilum imitari fas est. Haec fecit secundum solem in Archimedis sphsera decurrere. Hsec alterum zodiacum circulum

    humano

    consilio fabricavit. Hsec

    lunam defectu suo

    re-

    hoc potissimum loco ascribendam putavi


    Boetio viroillustripatricio,

    Theodoricus rcxSalutem.
    vicinis

    parabilem artis iltuminatione monstravit, parvamque machinam gravidam mundo, cmlum gestabile, compen-

    Spernenda non sunt qux a


    ptionis gratia postulantur
    ,

    regibus prsesumres parvse

    dium rerum, speculum

    naturse

    ad speciem

    setheris in-

    dum plerumque

    deprehensibili mobilitate volutavit.

    Sic astra,

    quorum

    plus prsevalent prsestare

    quam magnse possunt obtinere licet cursum scicmus, fallentibus tamen oculis prodire divitise. Frequenter enim quod arma explere nequeunt, Q non cermmus. Stans quidam in illis transitus est, et quam velociter currere vera ratione cognoscis, se ynovere oblectamenta suavitatis imponunt. Sit ergo pro republica,
    et

    cum

    ludere

    videmur.

    Nam

    ideo voluptuosa

    non
    vel

    respicis.

    Quale

    est

    hoc homini, etiam facere, quod

    quserimus, ut per ipsa seria compleamus. Burgundio-

    intellexisse potest esse

    mirabile

    Quare

    cum

    vos

    num

    ilaque dominus a nobis magnopere postulavit ut

    ornet talium

    rerum prsedicanda

    notitia, horologia nobis

    horologium, guod aquis sub modulo fluentibus temperatur, et cquod solis immensi comprehensa illuminatione
    distinguitur,

    publicis expensis sine vestro dispendio destinate.

    Pri-

    mum

    sit,

    ubi stylus diei index per


    :

    umbram exiguam
    et

    cum

    magistris rerum

    ei

    transmittere debe-

    horas consuevit ostendere

    radius itaque immobilis


    solis

    remus. quatenus impetratis delectationibus perfruendo,

    parvus peragens, quod miranda


    rit,

    magnitudo discur-

    quod nobis quotidianum,


    Merito siquidem

    illis

    videatur esse miraculum.

    et

    fugam

    solis

    aequiparat,
    si

    quod legatorum suorum relationibus obstupescunt. Hoc te multa eruditione saginatum iia nosse didicimus, ut artes quas exerrespicere

    cupiunt,

    ignorat.Jnviderent tcdibus

    astra sentirent,

    quod motum semper et meatali ludibrio

    tum suum fortasse


    cerent.

    deflecterent,

    ne

    subja-

    Ubi

    est illud

    horarum de

    lumine venientium
    ?

    cent vulgariter nescientes,

    in ipso disciplinarum ^fontc

    singulare miraculum, si has et

    umbra demonstrat
    si hsec et

    Ubi

    potaveris. Sic enim


    introisti,
    sic

    Atheniensium scholas longe positus


    togam, ut

    prxdicabilis indefecta rotatio,

    metalla peraartis insestima-

    palliatorum choris miscuisti


    esse

    gunt, quse situ perpetuo continenturf


    bilis virtus,
    ciuse

    Grsecorum dogmata doctrinam feccris


    Didicisti

    Romanam.

    dum

    se dicit ludere, naturse


    sit,

    prxvcdet

    enim

    cqua profunditate

    cum

    suis partibus spe-

    secreta vidgare.

    Secundum

    ubi prxter solis radios


    :

    culativa cogiteiur,
    discatur, deducens

    qua ratione activa cum sua divisione ad Romuleos senatores, Quidquid


    fecerant singidare. Translationibus

    hora dignoscitur, noctes in purtes dividens


    nihil deberet astris, rationem
    cceli

    ciuod ut

    ad aquarum potius
    ostendit,

    Cecropidse

    mundo

    fluenta convertit

    quorum motibus

    quod

    ccelo

    Fythagoras musicus, Ptolemseus astronomus leguntur Itali. Nicomachus arithmeticus, geometricus

    enim

    tuis

    volvitur, et audaci prsesumptione concepta ars elementis

    confert,

    quod

    originis conditio denegavit.

    Universa

    Euclides audiuntur Ausonii. Plato theologus, Aristoteles logicus,

    disciplinss, cunctus

    prudentium labor, naturse poten-

    quirinali

    voce

    disceptant.

    Mechanicum

    tiam, ut tantum possint nosse, perquirunt.

    Mechanema
    et (si

    etiam Archimedem LatialemSicutisreddidisti, etcjuas-

    solmn

    est,

    quod

    illa

    ex contrariis appetit imilari,

    cunque

    vel disciplinas vel artes


    te

    fecunda Grascia per sin-

    fas est dicere) in

    gulos viros edidit,


    suscepit.

    uno auctore, patrio sermone

    Roma

    Quos tanta

    verboram luculentia reddidisti

    claros, tanta linguse proprietate conspicuos, utpotuis-

    quibusdam etiam nititur velle superare. Hgso enim fecisse dignoscitur Dsedalum volare, hsec ferreum cupidinem in Kanse templo sine alicjua illigatione pendere. Hsec hodie facit muta cantare, insensata

    883

    APPEiNDIX AD LIBROS DE CONSOLATiONE PHILOSOPHI^.


    {si

    mvere, immobUia moveri. Mechanicus

    fas est dicere)

    A
    Jamut
    tum versibus
    Boetium cum

    IV. Styli qualitas.


    styli qualitas innotescctt,

    pene aocius
    convertcns,

    est naturse,

    occulta
    ita

    reserans,

    manifesta
    ut

    Boetius in his
    soluta,

    libris,

    miraculis ludens,

    pulchre similans,
    sostimetur.

    utitur,

    tum oratione
    prseclare

    ut

    jucunda
    et

    quod compositum non ambigitur, veritas


    ciuia te .studiosius

    Et

    vicissiiudine lectoris tsedium levetur. Fecerunt hoc ante


    alii,

    legisse

    cognovimus, pr^dicta
    te

    7iobis

    tum

    Petronius Arbiter,

    horologia ocius transmittere maturabis, ut


    illa

    mundi parte
    quales

    facias, cjuo aliter


    te

    notum in pervenire non poletales

    Martianus Capella. Belle autem prius utitur carmine quam prosa : quod {auctore Strabone) primum anle

    ras.

    Agnoscant per

    exterx gentes,
    auctores.

    nos habere

    omnia apparatio ipsa poetica processit


    approbata
    comptacuit.
    Deincle

    nobiles,

    leguntur

    Quoties non sunt

    hanc veritatem lusoria somniapuiabunt ? et quando fuerint ab stupore conversi, non audebunt se lequales nobis clicere, apud quos scient
    credituri, quse viderinf? Quoties

    in medium, et metrum solverunt CadTnus, Pherecydes et Hecatseus. Huc accedit, cjuod Boetius animo nimiumperturbatus, Elegis fortunx mu-

    tationem deplorans,

    et

    animi sui patefaoiens segritudi-

    sapientes talia cogitasse. Fo/e.

    IIL Operis tilulus.


    Titulus operis hic in plerisque exemplaribus habetur
    :

    nem, peropportunwnphilosophix in soluta oratione ad consolationem inducendse locum parat. Sciendum orationis duas esse species, metricam et solutam. Metrorum

    Anitii Manlii Severini Boetii viri clarissimi et illustris,


    e

    quidem

    variis generibus in hoc opere usus est, c/use loco

    consulum ordine,

    de Consolatione philosophix libri

    suo reddentur. Soluta autem oratio prosa dicitur, quod


    sit recta,

    quinque. Anitius Manlius

    Torquatus

    et

    Severinus no-

    et

    non

    certo

    numero
    Fabius

    refllexa.
    :

    Nam

    prosum

    mina sunt ex familia generequeBoetii desumpta. Quandoquidem Anitiorum genus nobilissimum fuisse Bomw, et divus Hieronymus in epistola ad Demetriadem testificatur his verbis Scilicet nunc mihi Proborum et Oli:

    veteres reclum dixcrunt.

    Facilius versus edi-

    scimus, ciuam

    dictam
    prodeat
    esl

    velint,
    et

    prosam [eo quod

    orationem.
    sit

    Sunt qui prosam

    profusa, vel quod spatiosius

    excurrat, nullo sibi termino prxfinito. Stylus

    biorum clara repelenda sunt nomina,

    et illustris

    Anitii

    sanguinis gcnus, in quo aut nullus aut rarus

    erit,

    qui

    mediocris, et philosophicus magis quam oratorius, non fucatus quidem aut phaleralus, sed qui veritatis
    inquisitori

    non meruerit considatum. Et Prudentiuspoeta in libro adversus Symmachum secundo, hunc in modum cecinit
    ;

    nequaquam improbetur.
    V. Scribentis intentio.

    Stylo hujus operis indicato,

    ntmc auctoris intentiovideamus. Quemad-

    nem
    Fertur enim ante cdios generosus Anitius JJrbis
    lllustrasse caput
    :

    et,

    ut

    Grseci dicunt,
    T.

    tjv-o-nov

    modum M.
    C

    Cicero

    per bellicos tumultus a senatu

    sic se

    Bomainclyta

    jactat.

    forensibusque negotiis f>emotus,

    iotum

    se

    ad philosophise

    Videtur mihi

    hssc

    Anitiorum familia cx Manlia gente


    Capitoli-

    studia, librorumque {quibus juvaret posteros) scriptio-

    duxisse originem, cnjus auctor fuit Manlius

    nem

    contulit

    ita et Boetius exul


    et

    ac in carcerem con-

    nus. Torquati autem cognomen ex Titi Manlii virtute


    accessit,

    jectus,

    cum bene consukndo


    et ipse res

    agendo prodesse homini-

    qui Sulpitio dictatore tribunus militum Gallum


    occidit,

    bus nequint, ut
    et detecta

    adversas sequiori animo ferret,


    philosophia
    i7i

    provocatorem
    indidit.

    torquem

    ei

    detractum cervici suse

    fortunx inconstantia, summoque bono pateconsuleret,

    Ab eodem propagatum

    est in posteros Severini

    facto posleritati

    consolatrice

    consul filium

    cognomenlum. Fuit enim tam severus, ut bello Latino suum quod contra patris imperium pusecuri percusserit.

    advocata, divinum hoc opus


    suit.

    dialogi

    morem compo-

    gnasset, licet hostis victorem,

    Unde
    libros

    VI.

    Librorum numerus.
    et

    Virgilius

    Est autem id in quinque volumma ad Ciceronis, qui

    scBvumque securi

    quinque de Finibus bonorum

    malorum,

    toti-

    Aspice Torcjuatum.
    Porro peculiarem
    sevcritatem,
    et

    dem Tusculanarum disputationum, non admodum


    simili

    dis-

    prope genuinam hujus gentis fuisse


    Cicero
    in
    i

    argumento
    et

    composuit

    {ni

    fallor)

    imitationem

    ostenclit

    de

    Finibus

    libro.

    distributim.

    Quorum primo
    xgritadinis suse
    Boetio

    Boetius Pliilosophise lacaiisas exponit.

    Proinde ridiculum

    est

    quod iadocti aiunt Boetium


    se

    eo

    mentalionis

    In se-

    dictum Severinum, cjuod Theodorico regi

    opposuerit.

    cundo,

    Philosophia

    leviora

    qusedam fomenta

    Midto autem magis illud quod Boetium tradunt a vescenda boum earne fuisse ag^iominatum, cum eruditiores
    a nomine prisci cujusdam philosophi quod est Boetius,
    censeant Boetium fuisse appellcUum.
    \h.

    prudenter applicat, eumque molliter consolatur, docens

    fortunx bona non esse in bonis nostris numeranda. Tertius tiber acriora continet remedia, falsxque felicitatis

    Qaod
    est.

    si ita est

    per

    specie

    rejecta,

    veram
    est,

    beatitudinem

    ostendit.
    et

    aspiratum hoc nomen scribendum


    So-riB6q,

    Interpretatur

    Quarti

    disputatio

    hxc

    omnes malos

    infelices

    autem

    fautor,

    adjutor,

    auxiliator.

    Cseterum

    quod hoc opus de Consolatione philosophise inscribitur,


    sciendum
    ct

    impotentes esse, bonos vero contra felices, omniurn suorum compotes. Quinto denique disserit acutissime de casu, liberoque hominis arbitrio ac providentia

    votorumque

    est formas ssepe fingi ab personarum fieri descriptionem

    iltustribus auctoribus

    c[uare Griecis TTpouoy-

    divina.
    VII.

    TToypv.fiv. dicitur.

    Quemadmodum Prodicus

    sophisla vir-

    Que

    sit

    operis utilitas.
    utililas,

    tutem ac volup latem apud Ilerculem inter


    facit,

    se decertantes

    Porro qux

    sit

    horum voluminum

    ex his ([ux

    ut auctor est Xenophon.

    Et mortem ac vilam,

    teste Fabio, contendentes in

    satyra tradit Ennius.

    jam dictasunt faoile perspici posse nemini dubium est, cum ea non possintjion esse longe utitissima, ex quibus

    MURMELrJI ET AGRICOL/E COMMENTAIIIA.


    discamus. vera bona discemere a falsis, ei cointemplis

    886

    ram. Diducitur
    activam,

    et

    philosophia in contemplativam et
    /lasc

    fallacissimx fortunm donis, ad soiidam perpetuamque

    quarum

    quidem

    in virtutum

    actionibus

    beatitudinem bene honcsteque vivendo pcroenire.


    A'III.

    vcrsatur, illa vera in contemplatione veritatis. IIoc ita-

    que

    {ni fattor)

    opus polissimum ad activam moralem-

    Ad qiiam

    pliilosopluEe

    partem

    lioc

    opus

    que philosopihiamrefertm'.
    ut

    Nam in
    summi

    eo

    maxime

    versatur,

    referutiir.

    animum hominis

    perturbationibus repurgatum, virboni

    Reliquum
    opits

    cst,

    ut

    ad quam philosophim partem hoc


    naturalem, rationcdem.

    tutibusque cxcultum ad
    perclucat.

    contemplationcm

    pertineai,

    dicamus. Phiiosophia irifariam a ple-

    In postremo autem
    Sed hxc
    hactenus

    lihro sublimius cxsurgit

    risque dividitur, in moraiem,

    disputatio, et metapliysicen theologiamque


    attingit.
    :

    quodammodo
    Spiritu

    Prima componit

    animum,

    secunda

    rerum naturam

    nunc aspirante

    scrutatur, tertia proprietates vtrborum exigit etstructu-

    sancto primi carminis enarrationem auspicemur.

    JOAWMIS MURMELLII ET HOBOLPHI AGRIGOL^


    IN

    LIBROS DE GONSOLATIONE PHILOSOPIII/E


    *

    GOMMENTARIA
    JJBER PRIMUS.

    IM
    Exposilurus hoc
    tabiliter

    METRUMPRIMUM.
    primo volumine Boetius lamensua^.

    Florente] Vigente per

    fortunatnm otium,

    et

    mentis

    tranquillitatem.
    Peregi] Composui, perfeci.
    Fleljilis]

    a?gritudinis

    causas

    opportune

    in

    ele-

    giacos

    versus

    erumpit,
    :

    quibus ilelus potissimum

    Dolens, luctuosus. Ovidius in v Tristium

    luctiisque
    rhzyoi

    exprimitur

    unde

    et

    nomen

    eis

    inditum
    ino-

    namque

    luctus interpretatur.

    Uude mos

    levit, ut

    epitaphia et najnias fere id genus versibus


    nihil aliud nisi la-

    Flebilis ut nosler status est, ita Hebile camien, MateriB scripto couvenieute suae, Integer et lcetus Iceta et juveuilia lusi Illa tameu uunc me composuisse piget.

    componantur. Vetustissimi sana;


    tempore, versu eo res
    alia^

    Est et llebilis,

    dignus qui fleatur. Horatius iu Odis

    mentationes suas elegis effuderunt. Procedente dein

    quoque

    scribi coiptajsuut.

    iVluUis ille bonis flebilis occidit, NuUi flebilior quam tibi, Virgili.

    Unde Horatius
    Versibus irupariter junctis qucErimoQia primum, Post etiam inclusa est voti senleutia compos.

    Mcastos modos] Tristes et elegiacos versus.

    rn^rejlnchoare.
    Ecce]

    Ubicunque ponitur ecce, necessario sequiquod vel metum afferat, vel admirationem propi-iuraque Ciceronis hoc est in rebus imHos elegos dixere, solet quod clausula talis B provisis, quod accurate Virgilius et legit et transtulit. Tiiblibus (ut tradunt) aptior esse niotiis. Auctor Asconins. Bene igitur et nunc eo adverbio De eorum aulem inventione Horatius hKC ait utitur Boetius, repentinam mirabileraque cum fortuQuis tamen exiguos elegos emiserit auctor. Grammatici certant, et adhuc sub judice lis est. naj, tum studiorum mutationem signiflcans. Terentianus quuque Lacerls] Perturbatae, luctuosw, et quasi ob animi Pentametrum dubitaut, quis primus tiaxerit auctor: doloreni laceratis vestibus. iNam poetaj Musas tanQuidam non dubitant dicere Callinoum. quam feniiuas sibi assistentes iuducunt. Pentaraeter hesametro ita adnectitur, ut vix sepaDictant] Suggerunt, et ut excipiam scribamque, ratum invenias. Apud unum equidem (quod memidicunt. Ovidiana Sappho nerim) Martianum Capellam libro nono oarmen ex At mihi Pegasides blandissimii carmina dictant. meris pentdmetris legi. Boetius autem noster in huDictare est id dioere, quod alius excipieus notet jtisoperis tertio pputametrum senario iambico subjeHieron. Non enim eodem lepore dictamus, quo scricit. Hcec de carminis geuere jam quid eo sibi velit bimus. Significat et suggerere. Fahiiis Nobis autem
    tur aliquid,
    :

    Et Terentianus:

    nai^rcmus. Dejeotus ex amplissima

    opum

    digiiitatum-

    et tulissimura est auctores plnres

    sequi,

    et ita vide-

    que conditione Boetius, animo nimium perturbato fortuna3 mutalionem lamentabundus, et gravissimum inde conceptum dolorem exponit, ajgre ferens vitam rebus prospere succedentibus pene amissam nuno adversis, cum mors prajoptetur, in miseriarum doloromque incremeuta prolongari.
    :

    tur rario dictare.


    CamrBiia}] Musse.
    Veris]

    Non

    simulatis, sed ex animi dolore prove-

    nientibus.
    Riyaiit]

    Madefaciunt. Seueca in Octavia


    et mcestis fletibus ora.
    :

    Bigat

    Carmina] Lyricas

    odas,

    et

    la'tit.ice

    versus.

    Non

    Virgilius in sexto

    euim simpliciter pro quibuslibet accipienda, sed pru lyicis hilarique animo compositis, queniadmodum
    Horalius quatuor libros
    '

    Sic uiemoran.s, largo fletu simul ora

    rigabat.

    Idein iu

    nono

    Tn his commeutariis,qua2

    oarminum soripsit. uomine carebunt

    Et vultum lacrymis atque ora rigabat.

    noverit

    lector Juauui Murmellio esse tribiieuda.

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONl PHILOSOPHI/n;.


    Has] Camfflnas.
    Saltem] Quasi dicat, Tametsi csetera
    rint, iVlusM

    A me
    deserueterrore a
    :

    tius

    Cynicus rogatus quidnam apud bomines esset Felieem, inquit, mori.


    :

    bea-

    tamen nullo

    me

    abstralii

    potue-

    Dulcibus] Fortunatis.
    Insei'it]

    runt. Sic Ovid. in iv Tristium

    Immittit, iugerit.

    Me quoque Musa

    levat Ponti loca jussa petenlem. Solacomes uoslra! perstitit illa fiigae. Sola nec insidias inler, nec militis ensem, Nec. mare, nec ventos, Barbariamque timet.

    Ab hominibus moestis, id est tristibus. Maximinianus non omnino contemnendus poeta


    Mxstis]
    :

    quam dura premit Nec mors humano


    Obiter

    miseros conditio
    suljjacet imperio.

    vitce.

    Subditque non multo post


    Jure deas igitur veueror mala nostra levantes, Sollicitas comites ex Helioone tugte, Et partium pelago, parlium vestigia terrcB, Vel rate dignatas, vel pede nostra sequi.
    Gloria] Repetatur nominativus pluralis Camcenffi,

    Dulce mori miseris, at mors optata reccdit, At cum tristis erit, ptaecipitata venit.
    liis

    in versibus

    notanda secunda,

    dictionis

    conditio, syllaba,

    quse licenter producta est. Miror

    ut

    sit

    appositio, Camcense gloria felicis et viridis ju-

    quosdam Gallo poetfe Virgilii amico Maximiniani sunt, ob leviculam suspicionem tribuere. Verum de hoc alias latius.
    autem
    sciolos
    elegias, qua?

    venta3 olim, Solaniur


    lioc est,

    nunc mea

    fata moesti
    et

    senis

    Heu heu quam

    ffurda]

    Heu

    dolentis est interjectio,

    MuscG

    quEe,

    mihi olim non mediocri

    orna-

    mento
    lajtis

    et decori faerunt, pariter

    fortunaj suceessibus florenti,


    afflicto, et

    sis

    perlurbato,

    ante

    juventa, tum nunc rebus adverlegitimum tempus


    afferunt.
    ceeterEe,
    JI.

    tum

    dolore

    consenescenti,

    consolationem
    :

    grammatici docent. Eheu Latina dictio non est quod sola partium orationis interjeotio nunquam oomponitur, sed gemiuatione facta dicendum, beu beu. Tibullus Heu heu divitibus video, gaudere puella.
    sicut probatissimi
    : :

    Tullius in oratione pro Arcbia


    quit, res

    Nam

    in-

    Idem

    neque temporum sunt, neque aBtatum omnium, neque locorum. Hffic studia adolescentiam agunt, senectulem oblectant, secundas res ornant,
    adversis perfugiunt
    a'e

    Ferreus

    Invenitur
    recte
    legi

    et
    :

    est, heu heu, quisquis in urbe manet. beheu, teste Perotto. Potest si versussio

    Heu quam
    :

    surda.

    Servius in

    secundo

    solatium prEebent, delectant


    foris

    domi, non

    impediunt

    pernoctant nobiscum,

    peregrinantur, rusticantur.

    Mea

    fata mmsti senis] Laurentio Vallensi, qui unus

    omnium

    de Latina lingua multo meritus est optime,


    videtur, eo quod quod tamen meo judicio|haud

    ^neidos commentario Heu modo est una syllaba, sed interdum propter metrum dua? tiunt, ut est, Heu quam pingui macer est mihi taurus in arvo. Avertitur] Sp ernit, aversatur mors a miseris invocata. Et flentes oculos] Ordina sic, Et steva mors negat,
    boc
    est,

    ba^c Boetii locutio vix tolerabilis

    non

    permittit, miseros

    subaudi, claudere

    partioipium desit
    solantur nunc
    factus

    tlentes oculos.

    difficulter subauditur,

    pata

    facti,

    ut

    sit

    sensus. Musai

    gat flentes,

    Ant hunc in modura, Sseva mors neboo est, bomines ob hujus vitae oalamiclaudere
    oculos, id
    est

    mea

    fata,

    qui ob fortuna; iniquitatem

    tatem lacrymantes,
    Alludit

    mori.

    sum mcestus

    senex. Et boc est

    quod

    subjicit.

    autem ad veterum morem,quo propinquiores


    solebaat. In libro Tobise,
    :

    Inopina'] Id est,

    inopinata senectus, et [quce clan-

    mortuorum ooulosclaudere
    sute
    liliis,

    culum mihi opinione citius obrepsit. Venit properata] Hoc est, propere et festinantcr
    ducta.
    Malis]

    capite ultimo, bcec soripta sunt


    in-

    Post obitum matris

    Tobias abscessit

    e.x

    Ninive

    cum uxore

    sua, et

    et iiliorum filiis, et

    reversus est ad socerossuos,

    Est

    Hoc est, ob mala et fortunffi adversitates. enim septimi casus. Apud Erasmum singulare nostri sroculi decus, provcrbium est, Mala senium accelerant, desumptum ex illo Homerico
    :

    invenitque eos incolumes in senectute bona: et curam

    eorum

    gessit, et ipse clausit oculos

    eorum,

    et

    omnem

    bffireditatem

    domus Raguelis

    ipse percepit. Valerius


    :

    Quippe repente homines curisque malisque senescunt, Ovidius in primo de Ponto Me quoque debiiitat series immensa laborum, Ante meum tempus cogor et esse senex.
    :

    Filiarum manus ad Maximus de muliere Assana supremum opprimendorum oculorum ofticium advocavit. Silius Italicus in nono
    :

    "

    fine laborum Hac coudas oculos dextra precor.

    Atque in

    Mtatem suam] Senectutem. Ut enim juventa


    ticB, sic

    laiti-

    doloris aestas est senectus.

    Intcmpestivi] Ante
    yertice]

    justum teuipus

    nati.

    Ovidius in tertio de Tristibus Ncc maudata dabo, nec cum clamore supremo Labentes oculos condet amica manus.
    :

    Per verticem, in capite.


    lib.
    ii
    ;

    Leiiz6!(sJ

    Mutabilibus, fluxis, oaduois.

    Cani] Capilli cani. Valerius Maxim.


    tas canis

    Puber-

    Malefida] Infida, inconstans.

    suum bonorem

    reddebat.

    Faveret] Deest mibi.

    Effecto] Viribus exhausto, et


    bilitato.

    ob animi dolorem de-

    Nam

    Mors hominum

    felix]

    Ut animi 'perturbati bomo,

    tolus ex fortuna pendet, citra cujus successum nior-

    tem magis quam vitam optat. Mors hominum felin] Subaudi est. Felioes, sunt homines quibus cum fortuna permanet
    illaque recedente,

    inquit,
    et vita,
    ille

    levihus honis] Septimus casus est. Pcne caput tristis] Id est, pene mortuus eram. Nuhila] Obsoura et adversa. Sic Ovidius Tempora si fuerint nubila, solus eris. Ingratas] Injucundas snbaudiendum mihi. Impia vita] Crudelis in me miserum mori cupien:

    tem. Publius Mimographus

    pariter flnitur.

    Antistlienes

    vita misei* longa, felicibus brevis.

    889

    MURMELLIl ET AGRICOLyE COMMENTARIA.


    iii

    890

    Seneca

    Herciile OEtheo

    Par ille superis, cui pariter dies Et fortuna fuit, mortis haljet vices, Lente cum trahitur vita gementihus.

    Philosophia! ignei sunt oculi, et supra communeni quia sapientiw mortalium valentiim perspicaces
    ;

    iutima qua^que penetrat, et invesres vulgoprorsus ignotas latentium causiruoi


    studiurii intellectusoculis

    Idem

    in

    eodem

    tigatione perscrutatur.
    Colore vivido] Naturali et sanitatem roburque prEEenim cum sit optime constituta,

    Felices sequeris mors, miseros fiigis.

    Quid me felicem] His versibus ostendit non esse felicem appellandum eum cnjus conditionem fortuna mutare potest. Vera namque felicitas finem non
    habet.

    ferenti. Philosophia

    vividi

    nimirum

    coloris esse

    dicitur, et egregia; pul-

    chritudinis.
    Incxhatisti] lufiiiiti,

    n\inquam

    deiicientis.

    Quid] Propter

    quid, ad

    quid, cur. Conver'it au-

    ^oi]

    iEtatis.

    tem cum quadam animi indignatione sermonem ad


    amicos.
    JactasUs] Insolenter et
    tationc praidicastis.

    Plena] Abundans.
    Nostrse
    xtatis]
    Sfficuli

    nostri

    quamvis

    (inquit)

    cum quadam superbaostene.x

    philosophia

    ita esset

    annosa, ut multo ante nostram

    Qui
    bili

    cecidit]

    Verissima hsc est sententia, et


    est,

    eo f

    ^jausti,

    quod contrarium
    gradu
    est, is

    facile sic ostenditur

    Qui

    sta

    tamen vigoris inexminimeque consumpti. Sapientia enim nunquam senescit, nunquam vim suam amittit. Et quo
    ffitatem floruisse crederetur, erat

    cadere non polest.

    IN

    PROSAM PRIMAM.

    plura ejus studio consecutus fueris, eo plura supersajesse cognosccnda deprehendes. Priscis profecto

    Hac prosa tanquam prooemio totius operis argumentum aperit, sane quam pulchra descriptione philosophiam inducens sibi apparuisse, tametsi ob animi
    perturbationes

    minus notam,

    ejectisque levioribus

    apud Hebrceos, jEgyptios, Grajcos, Latinos, aliasque gentes philosophi exstiterunt, aliisque successerunt alii, neque vim philosophiaj potuerunt unquam exhaurire, nec ad finem discendi pervenire.
    culis

    musis, ajgrum ejus

    animum

    suis gravioribusque cu-

    Hieronymus ad Nepotianum
    in

    AmplL.-.f^tur

    me modo

    randum
    est

    sanandum sMscepisse. Sciendum autem hoc opus dialogo compositum inter philosophiam
    ac

    sapientia, et Abisag nostra, quaj

    meo

    requiescal sinu

    (I//
    et

    nunqiiam senescit, Reg. i). ImpoUuta est,


    quee in similitudinem

    per

    quam

    recta ratio

    accipitur,

    et

    Boetium, homi-

    virginitatisque

    perpetua;',

    nem
    cet)

    fortunaj adversitatibus aftlictum, variisque per-

    Mariai

    cum

    quotidie generet,
    est.

    semperque

    parturiat,

    turbationibns obnosium. Dialogus est(ut Laertio pla-

    incorrupta

    ex interrogatione et responsione compositus de C

    ea re, quae vel phiiosophiam, vel reipublicae partes attiugat,

    cum

    decenti

    et

    congrua

    e.'ipressione

    perso-

    narum quse assumuntur, accurataque compositione


    verborum.
    Hxc] Elegis jam descripta.
    Tacitus] Tacens.

    Statura discretionis ambigux] Mulier (inquit) quae mihi apparuit, erat statura discretionis ambiguEe, hoc est, eam staturam pra;ferebat, quam nemo facile certa discretione cognosceret. Cujus rei hanc subji-

    Nam nunc quidem ad communem sese hominum mensuram cohibebat, id est aliquando non excedebat communem hominum staturam. Hoc
    citcausam;

    Reputarem] Meditarer.

    autem
    de
    iis

    dicitur

    Lacrymabilem] Ad lacrymandum aptam.


    Officio styli] Scriptione, litterarum exaratione.

    rebus agitur,

    ob eas philosophiae partes in quibus quarum capax est humanum in-

    Desiynarem] Describerem.

    Supra verticem] Supra caput. Mulier] Apte philosophia mulier inducitur, cum
    sit

    genium, et quas intellectus hominum cerlis rationibus assequi potest. Cujusmodi sunt tres philocophiaj rationalis partes, grammatica, dialectica, rhetorica, praeter astronomiam, et mathematica3 disciplinse
    item physica majori ex parte,
    sophia.
    et tota

    generis feminini, et forma;


    virtus et voluptas
    a

    nomen

    quemadmo-

    moralis philo-

    dum

    Prodico sophista mulieres

    linguntur,

    non

    viri.

    Mulier tam virgo

    dicitur, auctore Servio in ix ^Eneidos

    quam nupta commentario,

    videbatur]

    cujus hcGC
    virgines
    ;

    sunt verba

    Usus obtinuit, ut innuptas,

    Nunc vero pulsare cwium summi verticis cacumine Hoc dictum videtur ob astronomiam, et eam physices partem, in qua de coilo et mundo
    agitur.

    nuptas,

    mulieres vocemus.
    signiiicabat.

    Nam apud maUtrumque

    jores indiscrete virgo dicebatur et mulier.

    Qus:
    ficat

    enim sexum tantum


    B.everendi]

    cum caput altius extulisset] primam philosophiam, cujus

    His verbis signi-

    speculatio versa-

    Venerabilis.

    praeditum

    est,

    imprimis

    est reverentia et

    Quidquid enim sapientia honore di-

    tur circa res divinas et causas altissimas,


    facile

    quarum non

    gnum.
    A7'dentibus] Ignea vi piKditis, ot penetrabilibus.

    capax est mortalium intellectus, dicente philosopho Nam ut vespertilionum oculi sese habent ad lucem diei sic et nostra; animoe mens ad ea sese
    :

    Valentiam] Facultatem. Valentia


    bur, vires. Titinnius
    torquet,
    ;

    est potestas,

    ro-

    habet, quai manifestissima


    Respicientium]
    Vestes

    omnium
    filis]

    sunt natura.
    vestes

    Sapientia

    gubernator navem
    qui
    visus

    Visum retrorsum
    tenuissimis

    llectentium.

    non

    valeutia.

    erant

    Per

    accipe

    Perspicacibus]

    Acutis.

    Perspicax,

    acu-

    mins

    res

    perspicere,

    perfccteque inspicere

    potest.

    divinarum humanarumque rerum tractatus, disputationesque ac preecepta philosophorum. Per tenuis-

    891

    APPENDIX AD LIBROS DE COINSOLATIONE PHILOSOPHIiE


    fila,

    892
    pbilosophi-

    sima

    voces simplices et argnmentationuai ele-

    raenta.

    Per subtile artificium,

    solertem disserendi

    Eamdem tamen vestem] Disputationem cam integra veritate oohfereutem.


    Violentorum quorumdam] Epicureorum

    artem, quse dialeetice nuncupatur. Per indissolubi-

    et

    Stoico-

    lem materiam, intellige verarum propositionum, assumptionum, concliisionumque congruitatem, quibus philosophica:! disputationes coliserent. Haec enim
    niateria indissolubilis
    est.

    rum, qui

    (ut in tertia hujus libri

    prosa dicetur) post


    et

    Soeratis mortera philosophiEe

    vim intulerunt

    cum

    Nam

    si

    dissolveris, et dis-

    putationis, in

    utramque partem
    fortasse

    facla;.

    particulam araffir-

    ripueris, falsum

    pro vero
    aliis

    credideris

    totam comprehendere non potuissent, dilacerata ejus veste, particulas quas q-.iisque potuit, abstulerunt. Lactantius in libro de divino praemio, japite septimo docet, quare philosophi nequiverint comprehendere
    veritatem integre,

    maverisque. Quod

    cum

    permuttis accidit,

    tum

    quam tamen

    particulatim

    comquos

    imprirais Aristippo, qui

    cum
    est,

    audivisset Socralis surelictis veris,

    prehenderunt.
    Libellos]

    per corporis voluptate

    disputationem,

    Per hos coutemplationem

    significat,

    apprehendit falsa
    videbantur.
    Uti 2^ost
    Vti\

    hoc

    ea argumenta, quae vo-

    recte in

    dextra collocat, quod philosophia contemactiva, ut docet Aris-

    luptatem corporis esse

    summum bonum

    ostendere
    rj

    plativa bjnge prajstantior est


    toteles iu

    eadem

    iirddente

    cognovi\ Parenthesis est.

    secundo libro prini Philosophim. Sceptrum] Per hoc accipe reipublicae administraet

    Quemadmodum.

    tionem

    politicam gubernationem.

    PosiJ Postea.

    Ubil Postquam.
    Dictantes] Suggerentes.

    Eadem] Pbilosophia.
    Prodcnte] ludicante.
    prosatertia. Suis manibus] Cogitationibus et elocutionibus philosopbicis.
    et

    Hoc videbitur

    in bujus libri

    Paulisper[ Parvo tempore,

    sophiam diu
    Ira furor

    ira

    Non enim decuit philocommoveri, dicente Horatio: brevis estj animumrege.


    ali-

    Manus philosophise sunt rerum divinarum


    meditationes, ac elocutiones, quibus
    contexitur, hoc est, disputatio, etapprobans vera, componitur.
    et

    Paulisper] Parumper, tantisper, quantisper, et

    humanarum

    quantisper composita? figurae sunt, ut

    ait Priscianus,

    philosophise veslis
    fals-ireprobans,

    sic

    temporis mensuram significant. Exponunturautem Paulisper, per paululum temporis. Tantisper, per
    :

    Quarum] Vestium.
    Speciem]

    tantum
    exorare
    est.

    teraporis.
    te,

    Pomponius

    in

    Dotata

    Possum

    Formam.
    :

    ut decedas a

    me

    paulisper modo, quan-

    Yeluti fumosas imagines solet] Parenthesis Non Fumosas] Fumo obductas. Seneca bili'm, atrium plenum fumosis imaginibus.
    Solet]

    tisper sat est?

    facit

    no- C

    Torvus] Terribilibus.
    Liiminibus] Oculis, Ovidius

    Subaudi caligo neglectse vetustatis obdu-

    Jam

    morior, cara lumiua conde manu.

    cere.

    Caligo] Obsouritas.

    Obduxerat] Obtexerat. His verbis signiflcatur philosnphiaB


    bris.

    studium diu neglectum jacuisse in tene-

    Musas poeticas, in scenis Scena ex usu magis quam ratione diphthongiim habet Grfecenamque (Ty.rrjh tentorium, frau;;, tabernaculum interllas scenicas meretriculas]
    et theatris lucri gratia prostare solitas.
    :

    pretatur. Accipitur pro ea parte theatri quas ab


    ejus cornu ad

    uno

    J/a?-ion]Vestium.
    In extremo maigine] In
    11]

    ima extremitate.
    nrjv.y.nv.h,

    Per hoc accipitur

    id est activa phi-

    alterum ducebatur in hemicycli formam. In qua binis pluribusve contignationibus constrata, fabulas poeticas histriones recitabant. Hinc
    iit

    losuphia.

    scenicus, a,

    um. Unde nunc musas philosophia

    sce-

    In supremo] Subaudi margine.

    nicas,

    meretriculas, ignominiose vocat. Dedit auteni

    0j Per hoc signitioatur Bzapriziv.h, id est contem-

    hic locus plerisque


    ,

    Sunt enini du33 philosophiai partes, contemplativa, et activa quod homo ad duas potissimm. res natus est, puta ad agendum et contemplandum Nam Aristoteles secundo libro prima3 philosophiaj
    plativa.
    :
    :

    minus eruditis insectandi poetas ansam non animadvertentibus diio esse eorura genera, quorum alterum quidem jure philosophia exalteruui vero

    plodit et eliminat,

    libens amplectitur

    suumque

    agnoscit.

    Est enini illud leve, grseculum,

    linis

    quidem contemplativa:

    veritasest, activae

    autem

    opus.
    Inter utrasque litteas]
    Insigniti] Notati.

    et

    0.

    meris nugis refertum, et tantum ad aurium spectans voluptatem. Quod genus vulgares sunt versiflcatoresanimi perturbationibus succumbentes, amatoria im-

    pudicaque carmina meditantes


    et
    TI

    quorum

    ut vita, sic

    Quibtts] Gradibus..

    Ab

    inferiore]

    Elemento
    ut

    versus a philosophia sunt alieni, et (ut recte Flaccus ait) inopes rerum nugasque caooras. De hujus-

    A-d superius elementum]

    hoe sumptura

    est,

    & Es Platonica disciplina centum alia Boetii. Platonici


    ;

    enim docent tribus gradibus animum hominis pervenire ad divinum intellectum virtulibus primo civilibus, secundo purgatoriis, tertio animi jam purgati.

    modipoetica dixit Cato in carmine de Moribus Poetica; artis bouos non erat, si quis in ea re studebal., aut sese ad convivia applicabalj Grassator vocabatur. Et divus Hieronymus de fllio prodigo ad Damasum scribens Dajmonum, iuquit, cibus est carmina
    :

    poetarum,

    ssecula.ris

    sapientia, rhetoricorum

    pompa

    893

    WURMELLU ET
    suavitate

    AC.UICOL.li;
    et

    COMMENTARIA.

    804

    verborum. Hajc sua omncs

    A Martialis eleganter Sironas vocat hilarem navigundum aures versibus dulci modulatioue currentibus tium pojnam, et crudele gaudium. Dino Clitarchi pater afflrmat in India Sirenas esse voluores, mulcecupiuut, animara quoque penetrant, ot pectoris instudio rique earum cantu, quos stratos somno lacerant. terna devinouut. Verum ubi cum summo
    delectant,

    fuerint ac labore

    perlecta,

    nihil

    aliud nisi

    inanem
    Nulla

    Poetaa fabulantur tres

    Sirenes fuisse,

    sonuni
    tur

    el

    strepitura suis lectoribus tribuunt.

    voce, tibiis altera, tertia lyra concineret.

    quarum una Secundum

    ibi saturitas veritatis,


    :

    nulla refectio justitia3 reperi-

    veritatem

    studiosi

    earum

    in fameveri, et virtutum

    penu-

    transeuntes,

    autem meretrices fuisse creduntur, quai quoniamadegestatem deducebant, iictte,

    ria perseverant. Hactenus Hieronymus. Hoc vero poetarum genus grave, philosopbicum, et sanctum, ex intimis pbilosophise secretariis bene vivendi pra3cepta depromit, bomines a vitiis acriter deterrens, quod honore diet ad virtutes diligeuter incitans gnum est maximo, utsacrumet Philosophiae penitus amicum, quai in boc opere Euripidem et Lucanum familiares suos appellat. Baptista Mautuanus in epii'oestola quadam ad Joannem Franciscum Picum maia, inquit, obscena et impudica suut, Judicio meo inter vera poemata, quales inter probas matronas fornicarias meretrices. Ego enim poema verum, ei quod omne punctum ferre possit, esse non puto, nisi quod Iloratius innuit. sit grave, castum ac sanctum
    :
    : :

    sunt

    illis

    inferre naufragia.

    Usque in exitium dulces] Simile hocest illis proverbiis. Lethale |mulsum, Melle litus giadius, et Mellitum venenum quas dicuntur de eo quod ita jucun:

    dum

    est, ut

    idem

    sit

    perniciosum.

    Meis musis] Philosophicis, gravibus et sanctis carminibus. Vide, diligens lector, ut philosophia et
    suas Musas habeat. Taceant igitur scioli theologistaj, qui cum sint a Musis alienissimi, earum studiosos

    temerario ausu vocant hajreticos.


    Ille

    chorus]

    Musarum impudicarum,
    Maro

    et

    pravos

    af-

    fectus escitantium.
    Dejecit vultum] Sic

    in tertio iEneid.

    Dejecit vultum, et demissa voce locuta est.

    dicens

    humi] Terram
    tibi SocraticEe

    versus.

    Rem

    poterunt ostendere cbartcB."

    Mxstior] Valde moestus, aut mcestior


    fuit

    quam

    antea

    Infraotuosis spinis] Translatio est ab re rustica.

    enim

    et

    ab initio mcestusunde illud,


    scribenda CamoBUce.

    Profanum] Sacris nostris non initiatum.


    JJti

    Laoerise dictaut

    vulgo solitum] Parenthesis


    eo]

    est,

    Tam

    imperiosx]

    Imperiosus dicitur nimis severe


    et

    In

    In ea re, in detrahendo profano.

    Nostrx operx] L,abores nostri.


    llunc] Boetium.
    Eleaticis studiis] Dialecticis. Elea,

    imperans, crudus, etquasi ostentator imperii. Auctoritatis] Auctoritas est ex mentis bonis

    Q corporis quasdam
    urbs Grseciaj
    dialectices

    ^conflata dignitas, quse

    eflicit

    cum

    in
    in-

    A"olica regione, ubi

    natus

    est

    Zeno,

    ventor. Hinc Eleatica studia dicuntur dialectica. Atti-

    sua prfesentia, tum etiam oratione, ut c^teri ipsi reverentiam prajstent et sequantur exemplum. In exlrema lectuli mei parfe] Medicorum morem
    expressit eegroto assidentinm.

    cus Platonicus in eo libro


    qui

    quem

    adversus eos scripsit,

    Aristotelicam habentes

    scientiam,
    et

    Platonicam
    Eleatica

    IN

    METRUM

    II.

    profiteri

    non audent. Zeno autem

    omnes

    Carmen hoc
    inventore,

    dicitur Alcmanium., dactylicum, letra-

    disciplina logicee

    solummodo studuerunt.
    Cuit

    metrum, hypercatalectum. Alcmanium, ab Alomane

    Academicis] Platonicis. Academia loous


    rosus,

    nemo-

    ^My.iJ.cr.ii

    poeta

    lyricus,

    Laconicus sive

    ab Athenis
    nobilis.

    niille

    passibus distans,
    dicti,

    Platonis

    Messeniup, inventor amatorii carminis, scripsitlingua


    Dorica. De hoc Papinius in Silvis
    Obsitits, et tetricis
    :

    gymnasio
    tenentes.

    Hinc Academici

    ejus sectam

    Enutintum]

    Educatum, saginatum, excultum.


    et

    Hic

    autem
    figura,

    subinlellige, veslrie blanditice nobis detrahere


    :

    Alcman caulatus Amyclis. Ridiculus igitur est eorum error a quibus Alcinan tribus syllabis profertur. Dactylicum, a pede priucipali
    :

    conantur, aut simile quidpiam

    est -ocrtoJTyvja-i;

    tetrametrum, anuniero
    dicitur,

    pedum

    hypercatale-

    vehementer

    iratffi

    philosophiffi

    conveniens,

    D ctum
    et

    quam

    Cicero reticentiam,

    Celsus obticentiam,

    nonSic

    quod syllaba post duos priores pedes in medio superest. Constat cssurasemiquinaria heroica,
    dactylo ac spondeo. Simile estilliquodTerentianus

    uulli interruplionem, alii prajcisionem appellant.

    deo Quos ego... sed motos preestat componere fluctus. Deestpuniam, vel simiie verbum. Sedabite] Graviter increpans musas ejicit animi
    irato
    :

    apud Virgiliurn loquente

    alfert ex

    versu Virgilii conciso At regina gravi saucia cura.


    est et

    Ejusmodi

    apud hymnographnm

    quam

    glorifioa luce coruscas.

    perturbationibus servientes.
    Sirenes]

    Grajce

    scribilur

    Sstp/jv.

    Falluntur

    Indignefert Philosophia mortalium animis tantam ex perlurbatione, veri ignorationem accidere, ut contemplationis rerum ccelestium luce relicta, et

    igitiir

    qui per u scribunt. Nec a


    a Tsioi

    honein

    (rvpoy id

    est

    traho, sed
    rjzipfj.q

    vel

    vel

    (quod magis probant)

    v.no tt.c

    de-

    stissimarum artium meditalione posthabita, toto


    resterrenas ferantur appetitu.

    rivatur.

    De Sirenibus fabula
    :

    notissiraa

    est,

    quas

    poetce tradunt suavitate cantus pellexisse navigantes


    in

    perniciem. Ovidius

    modum Heu
    :

    Beu quam priecipiiimersaprofundo] Ordina huucin quam, id est quantum mens mersa buo
    ; ;

    Monstra maris Sirenes erant, quce voce canora


    Quaslibet admissas detinere rates.

    est obruta, praicipiti

    profundo, profunditate pertursit

    bationum, unde non

    facile

    emergere. Aut

    sic,

    895
    Mersa, immersa
    ;

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PUILOSOPHItE.


    prsecipiti

    profundo, id est praeceps


    et veriB

    Sidera]

    Lumina.
    Quae
    frigidis

    profundum.

    Gelidae lunse]
    hebet\

    Quam, inqiiam
    tiae

    Obtusa

    est,

    sapien-

    praeest. Sol dictus est, vel

    quia solus

    humidisque noctibus ex omnibus siest exortus,

    oblita.
    luce]

    deribus esttantus. vel quia


    Id est rationis usu, et

    cum

    obscu-

    Et propria

    gemina

    sibi

    ratis

    omnibus, solus apparet. Luna a lucendo nomiest.

    veritatis speculatione relicta.

    nata

    Eadem

    est

    enim Lucina. Cicero auctor ia


    compos, habebat

    Tendit] Id est contendit et nititur.


    Ire']

    secundo de Natura deorum.


    Et mctor] Id
    ac corporeas
    est voti

    Ferri.

    omnem eam
    astrologi po-

    In externas tenebras] In res terrenas

    stellam numeris

    comprehensam, quajcunque, hocest


    varios orbes, quos

    illecebras spiritum sua contagione obtenebrantes.


    Qiioties]

    quai flexa,

    mota per

    Quotiescunque.

    nunt, exercent

    vagos recursus,

    id est erralicos

    mo-

    Cura} Cupiditas rerum externarum. Noxia] Intelligentiae nocens, eamque retardans.


    Acta] Excitata.
    Flatibus terrenis] Fortuitis
    illecebris.
    Crescit]

    tus. Praeter eas stellas

    quaeoctavo coelo

    inflxEe

    dicua-

    tur,

    quaium
    aliffi

    septem
    casibus, et

    sunt

    numerus incognitus est astronomis, noa in octavo coelo, ut illae, sed


    septem
    coslis iaferioribus,

    divitiarum

    ,-,

    singulae:in singulis

    ut

    ia

    septimo
    Augetur.
    est liomiest,

    sit

    Saturnus, insexto Jupiter, in quinto Mars,


    hae stellae planeta? dicuntur, id est,

    in quarto Sol, in tertio Venus, in secundo Mercurius, in

    Inimmensum] Ultra modum, Sciendum

    primo Luna. Et

    nem

    interiorem, hoc

    spiritum suapte natura per

    erratiles
    T:\a.-j-n

    (nam

    t:\v.v v.oiimi

    Graece erro significat


    planes,

    uade
    et

    Dei graliam ferri in rerum crelestium comtemplatio-

    error et

    TTla.vnq

    Klm-tjroq,

    planeta,

    nem verum
    :

    ex terreni corporis contagione,

    et

    tempo-

    TTAKvjjrv;;,

    vagus, erro), quia et cursu suo feruntur et

    ralium rerum appetitu, variis perturbationibus aftici, et ab offlcio suo retardari. Spiritus quidem proraptus,

    contra

    cueli

    impetum

    contrario

    motuad orientem ab
    mundi
    lib. se-

    occidente volcuntur. Elinius, Historias

    autem infirma {Matth. xvi). Danda igitur jmprimis homini est opera, ut depulsis pravarum
    est,

    caro

    cundo, cap. sesto, septem ea sidera tradit ab 'iacessu


    vocari errantia,

    cum

    errent aulla minus


    :

    illis.

    Unde

    aflectionum nubibus,

    spirituale

    Jlumen effulgeat,

    et

    et Ciceronis exstant versus

    autem Quce verbo et falsis Graiorum vocibus errant, Revera certo lapsu spalioque feruntur. quod nunc philosopliia ie Boetii consolationem Maxime vero Idem in 'secundo de Natura deorum instituit. Prseceps compositum est, ex prae et caput. Proprie enim praecepsdicitur, qui ita cadit, aut deor- C admirabiles sunt motus earum quinque stellarum, quae falso vocentur errantes. Nihil enim errat, quod sum mittitur, ut caput projcedat. Hinc et locus altius in omni seternilateconservat progressus etregressus, dicitur prtcceps, quodinde quis facile prajcipitari poreliquosque motus constantes et raros. Porro planetest et rursus id quod profundum est, praeceps ditarum medius sol fertur amplissima magnitudine ac citur, quod in id potest quid praecipitari. Virgiliusin
    appetitusjugiter, rect;e rationi subjugetur. Hoc
    est
    :
    :

    undecimo:
    Pars in praecipites fossas urgente ruina,
    Volvitur.

    potestate, aec

    temporum modo terrarumque, sed


    ipsorura crelique rector
    :

    si-

    derum etiam

    hic

    lucem

    re-

    bus ministrat, aufertque tenebras, hic reliqua sidera

    Et

    sic

    dictum accipe,
    satis.

    ceps, festinus,

    Item praeinconsultus, temerarius. Sed de hoc


    praecipiti profundo.
    flatibus

    occultat, hic vices

    temporum annumque semper

    re-

    nunc

    nascentem exusu naturae temperat, hic coelitristitiam discutit, atque etiam nubila humani animi serenat
    :

    Cura
    sit,

    terrenis

    acta]

    metaphora dictum hoc


    dicitur.

    est.

    Cum

    Sane quam eleganti enim cura quasi ignis


    agi incitarique

    hicsuum luraen
    quitur,

    caeteris

    quoque sideribus feneratur.


    menstruis luna conse-

    Hujus annuos cursus


    cujus

    spatiis

    cor ureus, recte terrenis Uatibus

    tenuissiraum

    lumen

    facit

    proximus

    Nam
    Lenis

    ut
    alit

    ille dicit,

    accessus ad solem, digressusautera longissimus quisignis;

    NutritLir veuto, sed

    aqua reslinguitur
    aperto]

    flammas, grandior aura negat.


    Peculiariter super
    et e cu-

    Hic quondam

    cibIo liber

    D que plenissimum. Neque solum mutalur, tum crescendo, tum

    ejus species

    acforma
    in
    initia

    defectibus

    immutata Boetiimente graviter indignatur,


    jusmodi status excellentia dejectus
    Hic] Boetius.
    sit,

    docet.

    recurrendo, sedetiam regio.quae tumest aquilonaris, tum australis. Saturni stella, quae taivwv a Graecisno-

    minatur, a terra abest plurimum, et triginta ferean-

    Liber quondam]
    serviret.

    Cum nondum

    passionibus aaimi

    nis

    cursum suum

    conflcit. Infra

    autem hanc
    <iaser,>-j

    jiropius

    a terra Jovis stella fertur, quae

    dicitur,

    eaque

    Saetus] Solitus.
    Ire]

    eumdem duodecim signorum orbem

    annis 12 conflcit.

    Ferri contemplatione iu ajthereos meatus, hoc

    motus corporum ccBlestium,idque coelo aperto et intellectui patefacto, cernebat lumina rosei, id cst rubicundi aut pulchri et lucidi solis. Maro in xi Ni roseus'fes305 jam gurgite Phoebus Ibero
    est, in
    :

    Hiucautem proximum inferiorem orbem tenetnupoEt;, que stella Martis appellatur, eaquequatuor etviginti mensibus, sex (ut opinatur Cicei-o) diebus minus

    eumdem

    lustrat
    sole

    orbem quam

    quae superiores. Infra


    est,

    hanc autem

    interposito stella Veneris

    quaj

    Tingat equos, noctemque die labente reducat.


    Visebafi lutuebatur.

    'Vaa-fopoi. Graece, Lucifer

    Latine dicitur,

    cura ante"Ea-rrcpo?,

    greditur solem

    cum

    subsequitur autem

    897

    JIURMELLI ET AGRICOLJ^ COMMENTARIA.


    el
    itiludi-

    898
    a suis formis
    alii

    Latine vesper. Ea anno curium conficit,

    A opinantur nonnuUi)
    moventur. Verum, ut

    substantialibus
    sentire

    nem lastrans signiferi orbis et longiturlinem uaquam a sole duonim signoram intervallo
    discedit,

    neque
    longius

    rcctius

    videntur,

    inLeiligentia>, qui et spiritus dicuntur, coelis divinitus

    tum

    antecedens,

    Mercurii stella iunoe pro.xima.

    tum subsequens. Hinc Ma ETtAgwv appellatur

    assistentes, eos circumagunt. Platonici

    sunt

    a Graicis, qua3 anno fere vertente signiferum lustrat

    bus

    Deum opinati mundo permistum, omnibusque ejus partiinsitum, tantam molem circumagere, quorum
    toti

    orbem, neque a solelongius unquam unius signi intervallo


    discedit,

    opinionem secutus poeta,

    cecinit

    tum antevertens, tum insequens.


    ix Pliar-

    Principio ccelum, ac terras,

    camposque liquentes

    De

    his
    :

    septem planetis eleganter Lucanus in

    salise

    Luceutetnque globum luncB, Titaniaque astra Spiritus inlus alit, tolosque infusa per artus Mens agitat molem, et magno se corpore miscet.

    Sideribus, qua3 sula fugam moderantur Olympi, Occiirruntque polo, diversa potentia prima Mundi lege data est, sol tempora dividit aani, Mutat uocte diem.radiisquepolentibus astra Ire vetat, cursusque vagos statione moratur. Lnna suis vicibus Tethyn terrenaque miscet.

    Et Manliusin primo Astronomicon Hoc opus immeusi coastructum corpore mundi, Membraque naturfe diversa condita forma
    :

    Aeris, atque ignis, terrae, pelagique jacentis;

    VisauimiE divinaregit, sacroque meatu


    Conspirat Deus, tacita ratione gubernat, Et multa in cuuctas dispeusat fcedera partes, Altera, ut alterius ires, faciatque feratque, Summaque per varias maneat cognata tiguras.

    Frigida Saturno glacies, etzoun nivalis Cessit habet ventos incertaque fulmina Mavors Sub Jove temperies et nunquam turbidus aer.

    Ad fecunda Venus cunctarum semiua rerum


    Possidet,

    immensa) Cylleuius
    orbes]

    arbiter undfe est.

    Vanos circos accipe. Saturnus enim, Jupiter, Mars et Venus ternos orbes habent cum jepicyclo, per quos ex astronomorum doctrina varie moventur; Mercurius autem orbes quinque et epicyclum. Est autem epicyclus circulus parvus per
    Per varios
    cujus circumferentiam defertur corpusplanetce.Orbis

    Hesperias] Sensus

    Vel cur sidus surgat ab ortu rulilo, casurum in undas Boetius, solitus scrutari et red:

    dere

    quare stella? ^oriantur in oriente, et in occidente occidant, juxtaque vulgi opinaturales,

    causas

    nionem occiduo immergantur Oceano. Hujus autem


    reicausaest motuscircularisprimi
    nes stellas tam erraticas
    cceli

    mobilis,

    om-

    quam
    In

    fixas

    secum corripiens

    vero

    nomen

    est

    ambiguum,
    significat.

    teste
    :

    Macrobio.
    Erat

    Modo
    his

    ab ortu in occasum,
    In undas

    et

    rursus ab occasu
    occidentalis

    ortum.
    et

    enim circulum
    lus,

    Cicero

    autem

    Hesperias]

    Oceanum occidentalem.
    dicitur,

    splendidissimo candore inter flammas elucens circu-

    Ab Hespero enim hesperius

    quem

    vos (ut a Graiis aocepistis)

    orbem lacteum

    Hesperia ultima iHispauia in

    line ,occidentis,

    cum

    nuncupatis.

    Modo sphaeram. Idem

    Novem

    tibi orhi-

    bus, vel potius globis connesa sunt omnia. Accipitur


    et

    Hesperia simpliciter accipiatur pro Italia. Quis temperet placidas hoi-as vcris] Id
    temporis.
    Vt] Subintellige id.

    est verni

    nonnunquam
    :

    orbis pro regressu et

    conversione

    ab eodem loco, in

    eumdem postemensum ambitum.


    et globosae

    Idem

    Qua3

    rotundfe

    divinis

    animat

    mentibus, circulos suos orbesque conficiunt celeritate


    mirabili. Virgilius
    :

    Ornet roseis] Purpureis floribus terram. Deus] Profecto id efticit solis ministerio,
    :

    qui

    dum
    :

    Redit agricolis iabor actus in orbem.

    ad superiora conscenderit, ver temperat Ubi autem ad summum coeli venerit, aestivos accendit calores
    descendens rursus autumno, temperiem reddit.

    Nonnunquam pro mensa


    nalis
    :

    ligurte orbicularis. Juve-

    Ubi

    Latos nisi sustinet orbes,

    Grande ebur. Quin etiam causas]


    rimari causas,
    latentis.

    vero ad inferiorem redit circulum, ex glaciali compage cceli rigorem nobis hiberni frigoris derelinquit.
    solitus

    Ordo

    est

    Quin etiam

    Pteno] Variis frugibus abundanti.

    atque reddere varias causas naturce

    Gravidis] Vineo liquore distentis.

    Rimari] Inquirere, scrutari.


    est,

    Unde] Hoc

    quibus de causis.
    est,

    Effeto] Debilitato, viribus destituto.

    Sonora flamina] Jd

    sonori ventorum ilatus.

    Lumine] Intellectu.

    Sollicitent] Inquietent, esagitent,

    jJSquora] /Equales et
    superticies.

    commoveant. planas ante ventorum flatus


    agita-

    Presstis colla]

    Gravibus catenis]
    Declivem]

    Habens collum depressum. Rerum terrenarum cupiditatibus.

    Pronum, humi inclinatum.

    Ponti] Maris.
    tus, sicut

    Ventus, aer est commotus et


    brevi potest approbari.

    Pondc7'e] Terrestri soUicitudine.

    flabello

    Nec aliud
    velut

    Stolidam] Stolidos facientem. Sic et satyrographus

    ventus inlelligitur

    quam

    fluctus aeris,

    qui (ut Cleexcelsis

    exclamat
    curvae iu terras animse
    t

    mens
    et

    ait)

    ex
    et

    quibusdam montibus

    coelestium inanes.
    II.

    compressus

    coangustatus ordinatione Dei cogitur, exprimitur in ventos ad exercitandos fluctus,

    IN

    PROSAM
    refert

    Hac prosa Boetius

    quidnam

    Philosopliia, latentaverit,

    aestusque temperandos.
    cceli,

    Pro diversis antem partibus

    mentabili carmine Qnito, circa

    eum

    utque
    :

    nomina diversa

    sortitur.

    Quis spiritus volvat] Id est circumagat.

    primum mollisermone languentem fuerit allocuta deinde contracta in rugam veste, oculos ejus lacrymis undautes
    optimi
    desiccarit.

    Orbem\ .Mundum, id cst ccelum.


    Stabilem]

    Perpetuo

    tenore,

    et certissima

    Luminibus] Oculis.
    Atqui] Sed, dictio est Boetio usitata.

    ordinis observatione constantem. Orbes coelestes (ut

    '

    899
    Talia contulci
    Est et
    illa

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATTONE PHILOSOPin.'E.


    amus arma] Valeritis Maxiraus lib. iii A vehemens et constans animi nnilitia, litte:

    900

    ris pollens,

    venerabilium doctrinse sacrorum antistes

    Nox] Noctis obscuritas. Hanc] Noctem. Tkraicio ex a,ntro] Quia boreas


    Thracice
    et

    Italis

    ex

    antris

    Philosopliia, qnai ubi pectore recepta est

    hominum,
    totnm
    in

    videtur emitti. Thracius autein, Thraiciiis,


    in

    inhonesto
    solidffi

    atque inutili affectu depulso,

    Threicius
    :

    eodem

    significatu

    dicuntur.

    Lu-

    virtutis

    munimento contirmat, potentiusque


    noa
    possi-nt.

    cauns

    metii ac dolore facit. Antisthenes Cynicus dixit Yirtu-

    Quantus

    piniferae boreas

    cum TLracius
    :

    Ossfe.

    tem arma

    esse quee tolli

    Boetius in hujus operis tertio


    et

    Nisi prior abjecisses]

    Virtus

    enim

    philosophia
    volunlario

    Vates Thraicius gemens.

    hominem non

    deserit

    nisi prior ipse

    eam

    Hoaatius in primo

    carminum

    peccato abjiciat.
    Pudore] Pudor est timor justie reprehensionis. Stu-

    Quod
    Bieni]
    est

    si

    Threicio blaudius Orpheo.

    Reseret] Aperiat, patefaciat.

    por vero est quffidam sensuum alienatio. Lethargum] Lethargus, Grcece l-o8i/.pyoq,
    et inexpugnabilis

    Lucem.

    marcor
    j,

    Emicat] Apparet.
    Suhito] Repentino.

    tione mentis, in
    teria distat.
    liat,

    penesomni necessitas, cum alienaquo a phrenitide, non loco, sed mabilis flava

    Yibratus] Motus, agitatus.


    Perit] Percutit.

    Phrenitim sanguis, aut

    conci-

    lethargum pituita humidior,

    ct frigidior,

    rebrum
    oblivio.

    diluitur. Accidit in eo raorbo

    qua cererum omnium

    IN

    METRUM

    in.

    Carmen

    est

    dicolon

    distrophon,

    constans altero

    versu lieroico, altero Alcmanio, dactylico, tetrame-

    qui componitur quatuor daotyiis, interdum tamen prajterquam in quarta regione, spondeum admitlit. Hoc autem Boetius ostendit se mox
    Iro, aoataleclo
    :

    Miranies oculos] Id est, ooulos hominum mirantium repentinam serenitatem. Brevior snra circa lioc oarmen enarrandum, quod visum sit non ab re fore, si Augustini Dathi epistola quajdam (qua idem non minus erudite quam eleganter exponitur) hoo loco fuerit apposita, idque illius titulo, cum (qua sum ingenuitale) aliena mihi nolim arrogare:
    Est igitur illiushajc cpistola.

    delersis

    ab ea suis oculis, philosophiam nulriceui

    suam
    dictum
    nisi

    libenter agnovisse.
    est.

    Quod quidem

    rectissime
    id est

    Ne si forte suas repetitum veueril olim Grex iivium plumas, moveat cornicula risum FurLivis nudata coloribus.
    Augustinus Bathus Bernardino salulem.
    Cupis, Bernardine [ut ipse ais), eorum expositioncm

    Nemo enim

    philosophiam ipsam

    sapientiam, qua intellectus veritatem contemplatur, C

    depuisa prius perlurbationum caligine et purgatis

    versuam, quos Severinus Boetius


    Consolatione modulatus
    tium,
    est,

    libro de

    Philosophix

    animi oculispotest intuei'i. TurecJ Ubi Philosophia veste sua oculos meos detersit,

    non multo post opcris initcne'

    cum
    TLt

    ait

    Tunc me discussa liquerunt nocte


    :

    brx.

    reliquum deinceps poema


    et

    Laudo

    te

    atque inte,

    Discussa] Disjeota, dissipata.


    Nocte] Veri ignoratione, et
    caligine.

    genium tuum,

    quod Severini
    probo.

    legendis gaudeas,

    pravarum aiYectionum

    Bernardine, vchementer

    Fuit

    enlm

    nostris,

    singulari vir doctrina, ac nuUius disciplinss rudis, La-

    Tcnebrx] Auimi caicitas et mentis obtenebratio.

    tinum eloqiiium non solum percalluit, sed etiam pluri-

    Luminibus] Oculis animi.


    Rediit] Redditus est, ao restitutus.

    mum

    plures,

    Vigor] Vis et facultas veri cognoscendi.

    Ut ciim prxcipiti] Sane


    restitutam esse,
    aere,
    si flet

    quam

    eleganti congruaque
    sibi intelligeudi

    Quod indicant cum alii libri ejus commaxime, ciui de Philosophiso Consolatione inscribitur. Quo certe in loco summam ipsius philosophiss vim et laudem patefacit, quando illa aucillustranit.

    tum

    vel is

    comparatione oslendit pristinana

    vim

    tore,

    ignorantise

    tenebrse

    propeUuntur,

    et

    veritatis

    quemadmodum

    obscurato nubibus

    splendor

    et claritas

    eluoesait.

    Nam cum

    homo perturresipiscit,
    et

    aquilo, et propellantur, nubes aeris sere-

    D bationum

    csecatus caUgine

    magnis implicetur erroribus,

    nitas, solisquo
    IJt]

    lumen conlinuo reducitur.

    philosophia ipsa accedcnte,

    quodammodo

    Velut.

    Cum] Quando.
    Prxcipiti] Rapido.

    Glomerantur]

    Involvuntur,

    obducuntur,

    et

    quasi

    ad humanx naturse revertitur dignitatem. Duplex namque est verse sapientise gradus, ac primus quidem, impedimenta tollit secundus veritatis cognitionem inducit, qua nulla est homini suavior alimonia. Bene igitur
    :

    conglobantur.
    Coro] Vento occiduo adversus
    Polus] Coelum.
    Stetit] Stare

    qui antea in maximis ignorationis tenebris versaretur,

    aquilonem

    flanti.

    philosophim (quse sapientise studiam profi/etur) clarescente luce, illa dicit, quse in proposito poemate conti-

    videtur prajteritum tempus

    pro pra;-

    nentur

    senti positum.

    Sol latet]

    Non apparet.
    astris] Id
    est,

    Tunc me discussa liquerunt nocle tenebr^, Luminibusque prior rediit vigor.


    ante legi-

    Nondum cxto venientibas timum noctis tempus.


    Desupcr] Superne.

    Primus sapientix gradus


    hinc dicitur.

    est,

    impedimenti remotio

    Tunc discussa nocte, id sublata, Uquerunt me tenebrse, ((uod

    cst obscuritate
    est,

    ignorantisc

    MUP.MELI.II ET AGRICOL.E CO.ILMENTARIA.


    cxcitas,
    pienlise,

    902

    acmentiscaUgo. Secwidus gradus infertur sa:

    brari,

    tum etiam
    luce

    ferire. Itaque
    est.

    non gladii solam, sed


    Nostra vero acies
    ut
    et

    cum additur Luminihusque prior

    etiam oculorum aaies dicta


    rediit vigor,

    ab

    objccti solis

    circiunfundilur,

    Lumina sunt hoe

    solem

    intuentes

    loco,

    est veritatis cognitio,

    animi ac mentis acies. Figor per quam viget animus, nec viget
    crescit,

    diutius,

    lumen oculorum amittant,


    Sed
    (ut

    ab excellentiore

    luce penitus obruantur.

    redeat ad rem propocirca

    solum, sed etiam alitur,


    boratar,
    veritatis

    ac vchementissime

    ro-

    sitam

    sermo) tota auctoris

    in poemate
    intentio,

    dupli-

    SiquidemnuUus animo suaviorcibus est, quam cognitio. Quod autem animi est,,et id latens
    et

    cem sapientim gradum versatur

    ut

    primum

    atque invisibile, visibili


    claratiir
    :

    pulcherrimasimilitudine de-

    impedimenta facessant, qux sunt animi perturbationcs, et fortunx ferientis jacula deinde perspicua succedat
    :

    veritatis
    praicipiti rjlomeraatur sidera coro.

    cognitio,
    :

    quatn philosophia

    Ut

    cum

    et sapientise stu-

    Nam

    dium

    invehit
    et

    glomerantur astra per


    solentque

    cipue coro occiduo spirante,


    lat Gellius,

    nubium coactionem, prmvento quem caurum appelGrseci,

    divinarum

    cum sit illa quidem rerum omnium et humanarum cognitio, lux veritatis, atgue

    argestem nominare
    per/lat,

    idcirco duxvitse, virtutum venatrix, vitiorum expultrix.

    qui

    Animus

    noster cxlo

    adversus aquilonem pelluntnubes

    atque idem {ut

    nonnulli

    tenebresoit,

    tradunt) iapix dicitur.


    :

    Nam

    venti alii agunt, alii pro-

    comparatur, quod rdinc nubibus nuna serena tempestale nitet. Et animus

    noster niinc perturbationibus

    Nim/}Osisque polus stelit imbribus, Sol latet.

    confunditur, et magnis impiicatur et-roribus, nuna sincera et perspicua vcri


    cngnitionealaret.

    Quibus contrariis ex rebus contraria

    Polus pars cmli

    est,

    et

    pro

    cailo

    usurpari

    solet, prai-

    quoque miserix
    ris

    et felicitatis oritur ratio.

    sertimpro ea parte, qux juxtaarcticum velantarcticum

    quid

    sit

    luminibus priorem redire vigorem,


    interpretari

    Quodsi quxid non

    polum

    vertitur. Ccelum

    autem stare non dicitur, quod


    :

    absurdtim
    tiam,
    (lui

    sit

    secundum Platonis senten-

    rapidissimo semper cietur motu


    seniiunt,

    sed

    Ulum nequaquam

    nec percipiunt

    homines, nisi per astrorum


    nubibus,

    animum divinum et seternum asserit, et rerum omnium cognitione perfectum, caraere vero aorporis
    et

    cursum, quorum motus facile cernitur. Itaque latentibus sideribus,


    ct interpositis

    carnis ergastulo confundi, atque

    ac

    defluentibus
    latere, et

    studio et exercitatione

    immemorem fieri, sed pristinam recuperare notitiam.


    hominem
    per
    intelligit
    et

    in terram imbribus,

    cmlum
    et

    stare videtur, sol

    Aut

    {si

    id non probatur)

    Severitius
    lucc

    ante etiam
    cfficit solis

    quam

    ccelo

    astra veniant, eripi dies,

    quem

    anteainphilosophise
    veritatis

    versatum studiis,
    sed

    idcireo

    -prcBsentia,

    noS desuper in terram fundi.


    cst

    itlustralum,

    animi perturbationem

    Quale

    et illud

    apud Maronem

    Eripiunt suhito nuhes ccelumque diemque.


    Sol signijicat rationis lucem, atque intelligentise clari-

    atque mcarorcm oblitum prioris claritatis, rursum phiC losophisestudiarepetentem, pristinamquoque veri aognitionem recipere. TJtrum
    judiaio.
    sit

    probabilius, iuo

    relinquo

    tatem.

    Corus nimbosus
    ac ssevissima

    ventus,
    tela.

    adversantis

    fortunx
    ob-

    impetum

    Nubes atram noctem

    ducens, graviorem animi perturbationem,

    atque legri-

    At mea sententia utrumque non injuria probari possit, et prxcipuam philosophantis utilitatem oslendit. Nos divinum fatemur animum, etidnobis aum Platone
    convenit.

    tudinem, quse obductis tenebris quibusdam, mentis ipsius

    Sed divinum, hoc

    est a

    Deo creatum

    intelligi-

    lumen ac rationem obscurat. Banc si Thraicia boreas emissus ah arcto


    Verberet.

    mus atque infusum

    corpori, semper vero fuissenegamus,

    Nam
    nem

    futurum semper non inficiamur. Postremo, ut brevius quse dicta sunt omnia prsestringamus, scito ergo quod
    aciuilo-

    boreas (ita Grseci appellant,


    dicunt)
    flans

    quem Latini

    dividitur hoc

    poema

    in cluas partes. In

    prima declarat

    nubes

    solvit,

    et

    easdem verberando
    Alii legunt

    dispeliit,

    atque ita

    clausum reserat diem.

    antro Thraicio, quod in antris

    et cavis ejus

    regionis

    speluncis venti creati, spirant exinde vehementiores, ac

    in secunda shnilitudinem patefacit. Effectus advenienphilosophise duplex est, ignorantisB tenebraf depellere, et luaem inducere veritatis. De primo dicitur :

    Boetius

    pkilosophise

    accedentis

    effiaium,

    eumdem

    pei''-

    iis

    nubespellunt. Alii ab arcto leguntpotius. Arctus autem


    septentrionalis

    Titna philosophia interveniente,

    tenebrse

    scilicet

    igno-

    plaga

    est,

    ut

    illud

    in

    sexto JEnei-

    rantise liquerunt me, discussa nocte, obscuritate sublata.

    dos

    Gelidas enavit ad arctos.

    De secundo diaitur
    Svaiv occidentem,

    Et prior vigor, id
    est

    est certa et veri

    Grxci enim
    ridiem

    aw.-rAriv orientem,

    me-

    notitia, rediit,

    reauperatus

    luminibus,

    quod

    est

    fiso-sf/.Sptav,

    septentrionem apy.-ov vocant. Igitur

    mentis oculis. Deinde additur similitudo.


    ccelo
    .

    Animus

    noster

    rejectis ac depulsis

    ab aquilone nubibus,

    Emical, et suhito vihratus liimine Phcebus, Mirantes oculos radiis ferit.


    Phoibus,

    comparaiur Ccelum nunc tenebresait nubilo, nunc sereno nitet. Et animus noster nunc perturbationibus
    et

    erroribus implicatur atque

    confunditur, nunc veri

    idem qui

    et Sol,

    quemadmodumLunaFha.be.
    ut Cicero incquit, ac subito

    aognitione nitescit. Ut, id est velut

    aum

    sidera conglo-

    Sol autem fons luminis

    est,

    bantur,
    flante
    :

    prseaipiti,
    et
    :

    rapido.

    Coro,

    vento

    ab occidente

    emicat, non solum cum aurora prxeunte cunctas complcvit lumine terras, sed et cum abscessu nubium re-

    Polus, id

    est acBlum

    haa inparte stetit,stare


    cieli

    visus est

    cum astrorum cursus maxime ostendat


    laientibus astris stare coilum videatur.

    pente diffunditur, et orbem universum sua luce complet.

    motum,ut
    LATET,

    Nm-

    tam vibratus quam riens ocidos dicitur, a telo iranslatione sumpta futgenti gladib cujus utrumque proprium est, lum
    Vibratus, crispatus dicitur,
    et

    fe;

    Bosis iiiBRiBus,

    id

    est,

    impetuosioribus ptuviis. Sol


    ccelo

    et

    abscondilur,
    solet

    nondum

    venientibus astris,
    est

    vi-

    quod

    fieri

    post solis

    occasum. No.f, id

    nocti.

    g03

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIA;.


    ante

    904

    emittitur, ohscuritas desuperin terram funditur, tempus nox terris incubat. At, sediecontrario, si boreas

    probi Boetium et exosisunt et criminati, quodphilo-

    sophus esset
    Scilicet]

    et justitife cultor.

    emissus ab arcto, [a septentrionali plaga,


    antro,

    vel

    Thraeio

    Q. d. Minime.

    quod ex
    scilicet

    cavis antris venti proficiscantur.


    :

    Yer-

    Censes]

    Nunquid censes

    haec

    enim per interroga-

    BERET,

    cmlum et nubes et Reseret, aperiat, clausum, scilicel per nubium obscuritatem diem, diei
    claritatem,
    : ,

    Puoebus, sol. Emicat splendescit ct Yibratus crispatus ; Sudito repentino lumine, fulgore Radiis, Ferit, t)er6erat;MmANTEs, aspectantes oculos ;

    tionem sunt legenda. Lacessitam] Provocatam, impetitam. Nostri Platonis] Philosophorum principis, et quem tu quoque in isto opere potissimum iinitaris. Plato
    Atheniensis philosopliorum gentilium proestantissijus

    sux luce
    nus.

    claritatis.

    Sed

    hsec delibavisse satis

    sit

    hacte-

    Tu

    vale, et studiis

    incumbe,

    ct

    te

    hujuscemodi

    excrciiationibus vehementer oblecta.

    IN
    vio-ore restituto,

    Narrat nunc Boetius

    PROSAM III. quemadmodum


    responderit,

    pristino
    sit

    sibi

    agnitam Philosophiam
    esse, ut
    ;

    allocutus,

    eaque
    olim

    benevoleutissime

    docueritque

    mus, Socratis discipulus, Aristotelis prseceptor, cuvitam memorice prodidit Diogenes Laertius, deinde Guarinus Vertnensis, et Marsilijs Ficinus. Plato etipse in maximis periculis, eo quod philosophus esset, versatus est, super quo M. Tullius in oratione pro C. Rabirio. Virum, inquit, unum totius Grsecia> facile doctissimum Platonem, iniquitate Dionysii
    Siciliffi

    ita

    comparatum

    tutum ac

    sapientiaj studiosi

    improbis odio sint virproinde magis gauden-

    tyranni,

    cui

    se

    ille

    commiserat, in

    dum
    vallo

    illi

    quam dolendum

    esse, si

    ob

    morum
    et

    dissimi-

    litudinera pessimo

    cuique displiceat,

    sapienti

    maximis periculis insidiisque esse versatum accepimus. Calisthenem doctum hominem,'comitem Magni Alexandri, ab Alexandro necatum. Demetrium et ex
    republica Athenis,

    munitus incassum profanaj multitudinis armis


    aliter]

    quam optime

    digesserat, et ex

    impetantur.

    doctrina nobilem et clarum, qui Phalereus vocitatus

    Haud

    Non

    alio

    modo, quam serenitate re-

    ducta solis aspectus redditur.


    Ilausi] Inspe.xi.

    est, in eodem loco, jEgyptio regno, aspide ad corpus admota, vitaesse privatum. Hactenus Cicero. Certamen ccrtavimus] Eiegans locutio, qualis illa

    Medicantis]
    rentis.

    Oculorum

    caligini

    remedium

    affe-

    Lucilii

    Pugnam pugnavimus magnam.


    Eodem] Piatone.
    Superstite]

    Diducere enim dividere est, aut Deducere vero, deorsum ducere. Cave ne hic deduxi legas, nisi intelligas Boetium in editiore c lectuli parte cubantem deduxisse (hoc est deorsum duxisse) oculos in Philosophiam ejusdem lectuli exDiduxi] Aperui.
    aperire.

    Adhuc

    vivente.

    Socrates] Hic Atheniensis philosophus


    fllius
    cis,

    clarissimus,

    Sophronisci marmorarii

    et

    Phanaretaj obstetritractavit.

    moralem philosophiam abunde


    et

    vHic

    trema

    iu parte considentem.

    cum aliquando Anytum Atbeniensem virum


    a^tas

    locupleAristo-

    Ab

    adolescentia]

    Ea namque

    inchoandis phi-

    tem

    factiosum rideret ob

    ejus

    ineptias,

    losophiffi studiis est idonea.

    phanes comicus doctus


    li-

    quidem, sed

    homo parum
    conlra

    omnium magistra

    vii-tutum] Cicero in quinto


    :

    probatus, accepta grandi pecunia ab Anyto,

    vitffi philosophia bro Tusculanarum Qua?stionum virtutis indagatrix, expultrixque vitiorum. dux,

    quid non
    te esse

    modo

    nos, sed

    omnino

    vita

    hominum

    sine

    Socratem comoediam scripsit, cujus inscriptio est NsyAat, id est nubes seu nebulaj qua quidem inter caeteras criminationes illud conflnxit, ab eo nebu:

    potuisset ?

    Tu urbes

    peperisti, [tu

    dissipatos

    las coli,

    et

    Atheniensium religiones obtrectari,

    et

    homines se primo
    et

    in societatem vitse convocasti, tu eos

    inter

    praeter hoc

    juvenum mentes

    sic

    imbui, ut parentibus

    domiciliis, deinde conjugiis,

    tum
    Ad

    litterarum

    manus

    inferre pie et officiose possent. Quffi res accu-

    vocum communione

    junxisti

    tu inventrix legum,
    te

    tu magistra

    morum
    opem

    et disciplina fuisti.

    confu-

    santibus Anyto, Lycone, et Melito (ut Plato in Apologia pro Socrate scribit (cum universum populum in
    concitasset, furore
    est,

    gimus, a te

    petimus. Tibi nos ut antea

    magna p Socratem
    damnatus
    intrepide

    quodam
    abfuit,

    et ira,

    morte

    ex parte, sic

    nunc penitus totosque tradimus. Hac-

    qui pateram cicutae publicitus datam

    tenus Cicero.

    hausit,

    tantumque
    qui

    ut

    ultionem

    Super cardine] De coelo. An] Subaudi ideo in has


    venisti.

    quaireret, ut
    exsilii nostri

    contenderit semper illum

    solitudines

    esse

    qui faciat

    quam

    afficitur

    miseriorem injuria. Populus


    ita

    autem Atheniensis mortem


    agiteris]

    ejus

    mos

    doluit,

    ut

    Quoque] Etiam.

    Rea
    sare.

    Accuseris.

    Reum

    agere, est

    accu-

    accusatores illius vel morte vel exsilio plecteret, et ipsi Socrati statuam ream dedicaret. Graece scribitur Sw/oK7/i;

    Peragere vero reum, condemnare.

    lUa] Philosophia.

    Alumne] Boeti, quem alui. Sarcinam'] Onus. Partirer] Partitam susciperem,


    ejus

    hinc prima semper est producenda. Quare obiter studiosum lectorem admonemus, ut emendet versiculum in libio nostro Epistolarum moralium, sic impressum epistola decima
    : :

    aut ultro

    potius
    Sic

    Mortuus

    est Socrales,

    mortuus estque
    :

    Plato.

    partem subirem.
    nominis invidia
    suslulisii]

    enim legendum scripsimus

    Quam mei

    Eo enim im-

    Mortuus Isoorates mortuus estque Plato.

    905
    Imitati

    MURMELLU ET AGRICOLyE COMMENTARIA.


    enim sumus Catonem Majorem Ciceronis, ubi
    et

    906

    losophia divisa

    est.

    et Isocratis

    Platonis meminit,
    In
    iii

    quorum uterque
    legitur
    :

    Panniculis] Fructulis, particulis.

    longEevus

    fuit.

    eadem

    epistola

    perperam

    Nostri habitui] Id est vestis nostraj.


    Vestigia] Signa.

    Valida solvit

    orbe manu,

    Quamvis parum, pro quamquo parum. Sed nunc non erat liic
    pro sKvit. Item
    locus
    in

    secnnda

    cpistola.

    Imprudentia]
    adversatur.

    Stultitia

    quaj philosophia;

    semper

    quare hsec missa faciamus, ad Jnstitutum reid

    Nonnullos

    eorum] Puta

    Cyrenaicos,

    Epicureos, et

    vertentes.

    genus aliquos.
    Profanx] Indoctce et philosophite sacris

    Promeruit victoriam injustse mortis me astante]


    philosopliicis

    Nam

    non

    ini-

    disputationibus

    approbata animorum
    bibit,

    tiata;.

    immortalitate, intrepide

    venenum

    mortemque
    condem-

    Errore] Falsa opinatione,

    injustam
    natos.

    vicit, et

    innocentia sua iniquam sui con-

    mum bonum
    gubernetur.

    et

    quod voluptas sit sumquod divina providentia mundus non

    demnationem

    in accusatores retorsit juste

    PcrvetHit] Depravavit, et a veritate alienavit.

    Cujus hxreditatem cum deiimps Epiciireitm vidgus


    ac Stoicum, cxterique]

    Magna

    laus Socratis, qui ve-

    Quod si nec Anaxagoree fugam] Exemplis convincit semper philosophos indoctaj multitudini fuisse invisos atque e.tosos.

    ram

    philosophiae possessionem habuisse dicitur,

    unde

    plerique discipulorum ejustanlum sibi particulas diripuerunt. Socrates

    Anaxagorx]

    |Hic

    Clazomenius genere, philosophus

    phorum de

    vita

    dam
    sunt

    ironia, et

    enim primus omnium philosoet moribus disputavit, sed mira quasingulis de rebus ita vehementer in
    singuli pene ejus discipuli (ut
    captus),

    insignis fuit. Qui Athenis impietatis 'accusatus,

    quod

    solem candentem dixerit laminam, ac penitus ignitam, ;fuga judicio se subtrasit, ut quidani tradunt.

    utramque partem, ut
    divcrsi
    ille

    humanorum ingoniorum
    quod
    sibi

    non
    sibi

    quod

    senliret, sed

    maxime

    consenta-

    neum

    videretur, ex

    hujusmodi disputationibus

    Sunt tamen qui dicunt eum in judicium venisse, et misericordia judioum fuisse relaxatum. Lampsacum postea profectus, illic diem suum obiit, ubi rogantibus eum prinoipibus civitatis nunquid fieri mandarel,

    jussisse ferunt, ut pueri quotannis jquo mense defecisset ludere permitterentur, losophorum sectse. Disputavit quandoque Socrates servarique hactenus voluptate, sed in utramque partem discorporis de eam consuetudinem. Auctor Laertius. quorum ingenium in Hi igitur, eam fuit putavit. Zenonis] Zenones octo fuisse tradit Laertius ; hopropensius, non qua; ilie assererct, scd quaj sibi raa- C rum duo illustres philosophi, alter |de quo dicimus gisfplacorent, inde sumentes, suavem in sensibus Stoicee disciplinffl auctor Zeno Cittieus; alter vero
    ;

    arriperent. Ilinc exortae sunt variaj diversseque phi-

    motum,
    dixerunt.

    id

    est
    "

    voluptatem,

    summum bonum
    et

    esse

    (de [quo fnunc dicendum) Eleates


    tor, ut et

    dialectices

    inventyran-

    Zeno autem

    Citticus.

    qui ab eo sunt

    supra diximus.

    Is

    cum Nearchum

    exorti Stoici,
    Alii vero

    in sola virtute

    felicitatem posuerunt.

    num
    est.

    sive

    Diomedontem,

    vel (ut alii tradunt) Phala-

    alia sensere, ut

    erudite Beroaldus explicat

    rim dejicere ac profligare voluisset, |comprehensus

    in eo

    quem

    de Felicitate co nscripsit, libello

    Quo terapore cum de


    illius

    consciis inquireretur,

    om-

    Epicureiim vulgus] Epicurus Atheniensis philosoplius,

    nes

    araicos

    conjurationis
    se in

    esse conscios dixit.

    dialecticoj

    contemptor,
    dixit

    corporis voluptatem
    'ejus se-

    Deinde cum quidpiam


    qui velle iigniticasset,
    ante dimisit,

    dixit esse

    summum bonum.
    Bene autem
    :

    Hinc Epicurei

    aurem tyranni clam ,loeam mordious ;correptam non


    :

    ctatores.

    Epicureum vulgus, quia

    quam

    rapta aure populatum caput relipatientife

    plurimi sunt. Unde Lactantius in libro de falsa Sapientia, cap. 17

    quisset. Valerius

    Maximus

    exempla duo-

    Epicuri disciplina multo celebrior

    seraper fuit
    afferat,
    tis

    quam

    CEeterorum

    non quia

    veri aliquid

    sed quia multos ad populare

    nomen

    volupta-

    bus Zenonibus assignat. Laertius et alii, uni Zenoni Eleatffi. Cicero in secundo Tusculanarum Qusestionura Zeno proponatur Eleates, qui perpessus est
    :

    invitat.

    Sioiciim]

    Nemo enim non in vitia pronus est. Stoici nomen sorliti sunt a Porticu Athequa Zeno
    fornix,
    Cittieus, ab

    niensi,

    in

    oppido Cypri Cittio


    otojiv.oc, o

    omnia potius quim conscios delendaj tyrannidis indicaret. Idem in tertio de Natura deortim Anarchum Democriteum a Cyprio tyranno excarnificatum
    :

    dictus, disputavit.

    Sroa enim Grtece, Latine dicitur


    testudo. Hinc

    accepimus,
    a Dionysio,

    Zenonera

    Elete
    :

    ia tormentis

    porticus,

    parvo in

    Tertullianus in Apologetico

    necatum. Zeno Eleates consultus

    magnum

    mutato, Stoicus.

    Pro suaparte]

    Quisquis\ Figurate

    Secundum vires suas. subaudiendum moliretur.

    liuplum

    ire]

    Incipere rapere.

    quidnam philosophia praistaret, cum respondisset contemplum mortis, impassibilibus flagellis tyranni objectus, sententiam suam ad mortem usque servavit. Apud Suidam sic est Zeno Teleu:

    Molirentur] Tentarent, niterectur.

    tagoraa

    fllius,

    Eleates, assectator et a?.qualis Pytha-

    Reclamantem] Recusantem, que eos clamantem.


    Vestem] Philosophi
    ritate cohcprentem,

    refragantem

    contra-

    goraj Democritique (nam floruit olympiade 78) Zenophanis auditor fuit. Is cum tentasset a tyrannido

    eam disputationem
    in multas

    solida ve-

    Nearchi, vel
    liberare,

    de qua supra in prima prosa.


    sectas phi-

    (ut alii) Diomedontis Eleam patriam comprehensus, et indicare conscios jussus,

    Disciderunt]

    Hoc ideo quod

    linguam suam raordicus araputavit atque in tyranni

    Patrol. LXIII.

    29

    907

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATlONE PHILOSOPHiyE.

    faciem esspuit.

    Demum

    conjectus in mortarium, cre-

    bris ictibus contusus, expiravit.

    metaphora. Quid euimaliud hoc sa3ciilum quara mare procellosum? Divus Ambrosius in epistola ad Constantium
    :

    Tcregrina] Esterna.
    Ai\ Sed,
    loco
    ter

    Suscepisti

    munus

    sacerdotii,

    et in

    puppe

    autem hsec particula boc legenda, pro qua indocti legunt aut. Sic
    vel saltem. Est

    Ecclesiaj sedens,

    navim adversus

    fluctus

    gubernas.

    enim

    repetita, plus pouderis adjicit orationi.

    Tene clavum fidei, ut te graves hujus saeculi turbare non possint procelltB. Mare quidem magnum et spatiosum, sed noli vereri
    :

    Canios] Plurali numero propria nomina expressa, majorem in oratione vim habent. Quippe noniilantum signillcantur quorum illa nomina sunt, sed
    etiara alii qui similes illoruin fuere.

    quia ipse super maria fundafreta Ecclesia

    viteam,

    et

    super fluminaprosparavit eam. Itaque non


    tot

    immerito inter

    mundi

    Domini

    tan-

    Canius Gaditade quo

    quam supra
    lis

    apostolicam cediflcatam petram immobi-

    nus poeta

    fuit,

    facundiee lenis et jucunda;,


    :

    [manet, et inconcusso adversum impetus ScEvien-

    Martialis libro

    primo Epigrammatum

    tis

    Gaudent jocose Canio suo Gades.


    Ilunc tradunt quidam reprehensum a Livio Patavino, gravi et nobili historiographo,

    quatitur.

    gauderet amoribus,

    his

    verbis

    quod multarum Nostram philoso- "


    tot participa-

    fundamine. AUuitur undis, non mare a sapore salis. Virgil. Perque uudas superante salo. Pessimorum. Quorum]
    sali

    perseverat

    Salum

    dicitur

    Numei'osus] Frequens.

    phiam participare non poteris, dum a ris. Non enim eo jecore Latonam amat
    multi vultures

    Temere]
    dentia.

    Inconsulte,

    sine

    consilio,

    absque

    pru-

    Tityus,

    quod
    :

    multum

    divellunt.
    ;

    Cui Canius

    Si

    Passim] Modo
    proposito.

    huc,

    modo

    illuc,

    nullo certe fine

    quando labor, resurgo cautius si paululum opprimor, alacrius resumo aercm. Vices noctium dies reddunt leniores. Sed tenebrarum perpetuitas, instar inferni est.

    Lymphante] Furore vexante. Lympho] Furore veso, Vale.


    It

    Sta. Flaccus

    Sic lilia primaeva, verni

    Lymphaverat urbem.

    solis deli-

    cata temporibus ivarietate

    tum

    euri,

    tum

    noti,

    tum

    Unde lymphati
    sani,

    lymphante Deo. sive lympbatici dicuntur bacchabundi,


    qui
    est

    furiosi,

    ve-

    zephyri
    ritu

    lastitia effusiore

    lasciniunt, quibus

    uno spifacit. Sic

    vitium ex aqua contraxeilluc discurrere.

    fulminans Lybs incumbens, ;occasum

    runt,

    quod

    huc atque
    et

    Mars ruptis tendiculis in mensa coelesti recumbit couviva superum, a qua uxorius Mulcibor suo fure longe religatur. Sic levius ligant multa fiia, quam
    sola cateaa, Sic mihi_
    sit,

    Qui] Exercitus pessimorum.

    Aciem] Ordinem jam diniicandum.

    instructionem

    militarem ad

    aphilosophia

    tibi solalium.

    Struens] Instruens.

    Ilunc igitur in
    respondisse.

    modum jocose ferunt Canium Livio Verum nunc quod ad rem institutam
    quod ab improborum
    fllio,

    Nostra dux] Recta ratio

    ea enim dux est philosoex virtutibus scien-

    phorum.
    Copias suas] Exercitum
    tiisque

    pertinet, referamus. Canius eo

    suum

    moribus
    conscius

    dissentiret, a Caio

    Cassare Germanici
    conjurationis dictus

    contra

    se
    :

    factas

    est.

    compositum. Inarcem] In animi intellectum, quem Platonici in

    Cui
    hilo

    sic

    respondit

    Si ego

    scissem, tu nescisses.

    Ni-

    cerebro

    tanquam

    in arce constituunt. Pulchre

    autem

    tamen secius ab illo crudeliter est necatus. De hoc eodem in proxima prosa. At Senccas] M. Anneus Seneca Gordubensis, Ro-

    perstat in metaphora.
    Contrahit] Colligit, congregat.
    Illi]

    Pessimi philosophorum hostes.

    mam
    clus,

    venit declamator egregius, 'quamvis opera ejns

    Inutiles sarcinulas]

    Bona externa

    et corporis.

    ad 'posteros non pervenerint. Hic statim

    eques

    fa-

    At] Sed.
    Besupe?-]

    honores meruit, habuitque liberos, quos in Hispania susceperat ex Elbia uxore, L. Anneum Se-

    Ex arce contemplationis.

    Vilissima qusegue reruni] Corporis et fortunse bona,

    necam,
    Meleara
    ct

    Junium Anneum

    Gallionem,

    et

    Anneum

    ': Seneca phiiosophus simul et deelamator, poeta insignis evasit. Sub Neroue raortuus est. solutis venis. De hoc plura dicenlur infra. An autem

    qua3 praj bonis animi sordidissima suut.


    Securi]

    Nullam

    curam habentes, conlemptores.


    est,

    Securus, tranquillus, qui sine cura

    quasi seor:

    sum

    a cura.

    Interdum contemptor. Maro


    [Securus

    hic

    idem

    fuerit qui tragoedias quoe exstant, scripsit,

    amorum

    necne, inter doctissimos

    nondum

    couvenit

    tametsi
    reli-

    Germanaj.

    quid super hoc Sidonius Apollinaris scriptum


    querit,

    non ignorem. At Soranos] Valerius Soranus poeta summopere fanxigeratus fuit. Qui primus de Deo maximo vera commentatus est, atque ob id creditur ab ;^impiorum manibus in crucem sublatus.
    Pcrvetusta] Nimisantiqua,
    Incelebris] Infrequens,

    Mnnimento virtutum. Quo] Ad quod vallum.


    Vallo]

    Grassanti] Gradiendo sajvienti.

    Aspirare] Juxta accedere, adire.

    Fas non sit] Id est non liceat. Valerius Maximus. Bonae mentis usurpatio, nuUum tristioris fortunte
    recipit incursum.

    non

    celebris.

    IN

    METRUM

    IV.

    In cladem] Inperniciem.
    In
    /toc

    Cum vigesimum
    Sane quam elegans

    astatis

    vitx salo] Id est mari.

    eademque ornatissima

    annum agens, in frequenti Sasonum urbe (cui Monasle-

    00!)

    MUHMELLII ET AGfUCOL/E COMMENTARIA.


    nomen
    cst,)

    nio
    possunt;
    est

    rio

    bouas artes audaoi

    (ut inquit

    Hora-

    hujus

    generis,

    l.iodere

    nos vero, hoc est


    pars

    tius,

    paupertale impulsus, non infeliciter


    Grovii,

    profiteri

    mentem nostram,
    nostri, Isedere

    quem

    pra^stantissima

    cajpissem beneficio Joannis


    viri

    Monasteriensis,

    et omnibus liberalibus plurimorumque doctoris laudatissimi, ac vel longiore vita, vel minus miserabili mortis genere digni,perveaerunt in manus meas aliquot 'paginas Rodophi Agricolaj Frisii, viri tum doctissimi, tum eloquentissimi, in subsequentem primi hujus libri partem (ullimo carmine excepto)

    sane

    quam

    litterati,

    appi-ime disciplinis eruditi,

    non possunt. Agricola. Quisquis] Idest quicunquo; hujusmodi onim dictiones geminataj hoc ipsum signiUoant. quod oum hac partioula [ounque conjunota;. Ut Terentius in Eunuch. Tu quantus quantus
    :

    es, id est quantuscunque es et in eadem comoedia. Ubi ubi est, id est ubicunque est. Agricola.

    Composito]

    Componere aliquando ordinare,


    signiflcat, ut
    :

    vel

    enarratioues autographas continentes, quas

    ille

    quo-

    reote instituere

    hoo looo

    et

    Virgilius

    dam

    Groninga; scripserat rogatu Lamberti Groninexperientia,

    in

    primo iEneidos

    gensis, medioinfE doctoris, singulari et dootrina prffiditi et

    Et tandem plaoida compostus pace quiesoit.

    cum

    (ut

    ex eo fando familiariter

    Aliquando

    signiflcat paoare. Virgilius in Bucol.


    lites.

    -accepi) in patria sua librorum de Philosophiffi Con-

    solatione explanationem auspicatus, ad hoc


    pervenisset.

    carmen

    Quisquis composito serenus aevo.

    Quo

    factum
    rit
    si

    est, ut

    hinc eruditissimus Agricola sumpse-

    inter vos tantas oomponere Aliquando comparare. Idem in Bucol. Sic parvis componere magna solebam. Aliquando conjungere. Persius
    :

    Non uostrum

    initium, reliqua tractaturus opportuniori

    tempore

    Composituru jus fasque animi.


    Sic dicimus

    per alias occupaliones,

    et

    licuisset. Scripsit

    aliquanto plura in Boetium,

    immaturam morteni quam


    comraodaturum, ut
    ;

    componere librum,

    et

    componereignem.

    Agrigola.
    Serenus] A serendo dictum est, quasi tempus accommodatum sationi. Nam de tempore proprie dicitur serehum, sicut amoenum quod aptum amari, et egenum ab egendo, et plenuma plereinusitato verbo
    dicitur. Agricola.

    ad

    me pervenerunt,

    quce receperat mihi Lambertus


    se

    idem, cujus

    modo memiui, quam

    ea quoque mihi

    sludiosisque exscriberem

    commo-

    dassetquesane
    qu;o

    Iibens,nisi repentinaejustrausfleret^ obstitisset.

    migratio quominus id
    lio^c

    .Cum autem
    ut

    transcripta sunt, talia mihi videantur,


    sint dignissima,

    JEvum]

    Gra3co imv dioitur,


    :

    non possum ea non hoc loco subjicere, ne quid gloriaj mihi


    studiosorum Boetii lectione

    lum
    t-.im

    signiflcat

    id alii

    quod Latine sa;outempus quinquaginta, alii cen-

    annorum

    esse volunt. Capitur hio per synecdo-

    credulus lector ex alieno tribuat labore, neve candi- ^ chen pro vita, quam hic peragimus. Agricola dissimse inargaritai diutius in mea daotylotheca siue Fatum] Diotum est quia Deus id fatus ost, id

    est

    honore

    dilitescant.

    Addam autem quibusdam


    pariat,

    locis

    dixit,

    hoc

    est jussit ut fleret. Agricola.

    mea

    'qualiacunque eaque paucis perstricta, ne for-

    Sub pedibus
    plurimi
    qui
    libri

    dedit]

    Legendum

    est

    non

    egit,

    siout

    tasse prolixitas tasdium

    nauseamque

    lectori

    delicato.

    habent. Neque enim aliter stabit versus, cujus tertium pedem trochseum esse oportet
    ;

    Quisquis composiio]

    Metrum

    est

    hendecasyllabum,

    idestundecim syllabarum. Phaleucium, diclum a Phaleuco auctore ejus, pentametrum, oonstans spondeo, daclylo, tribus trochteis. Senteutia ejus depen-

    non dedit dioatur, iambus flet. Fuit autem dicendum Boetio, sub pedes dedit, et non
    si egit,

    et

    pedibus,

    ex natura prffipositionis subjunctae

    verbo quod
    ergo

    motum

    ad locum

    significat.

    cum Legendum
    et

    detexeoquod
    suin esse,

    projdixit

    sub persona

    Philosophia;

    est iigurate, ut sit

    una

    dictio

    sub

    et dedit,

    sapientem eo virtutum

    munimento tutum et defenquod nulla stultorum aut improborum


    et injuria possif

    per tmesim flguram


    interpositum
    sit

    quaj

    sectio
    sit

    Latine intelligitur,

    pedibus, ut

    sub pedibus dedit,id

    hominum
    ergo
    :

    vis

    perrumpere. Subdit

    est subdidit pedibus.

    Agricola.

    animum suum recte composuit, et casus rerum humanarum contempsit, illum nihil po- D test deinde perturbare animo, aut mentem ojuscomQuisquis

    Fortuncmi] Fortuna a fors dicitur,


    dicta est
    :

    quem

    a ferendo
    agitet et

    regat.

    humanas ferat, hoc est Dicimus autem singulariter fortunam


    quia res

    vel

    deam
    homi-

    non pericula maris, .non terrarum motus aut incendia, non aeris turbines aut perturbationes, nec etiam sajvitia aut violentia humana, sed omnia negligit, et pro nihilo duoit. Contra vero, qui non movere
    :

    (ut vetustas putavit) vel

    casum, per

    quem

    res

    num

    volvuntur linstabiles et incertee, pluraliter vero

    pro.nobis fortunae et praBoipue pro divinis


    fortunas. Agricola.

    dioimus
    est

    est coniposito et

    firmo animo,

    sed timet aliquid vel

    Vultum] Vultus a facie


    tristitia

    differt,

    quia facies

    ha-

    optat,

    ille,

    quia non est sui juris, sed ex metu alieni


    virtutis suEe, et

    bitudo naturalis insita cuique. Vultus ex gaudio sive

    mali, vel spe alieni boni pendet, abjecit clypeum, id


    est in

    mutatur, sicut voluntas.


    facta

    Nam

    a volendi

    verbo

    munimentum
    quo
    stabat,

    depulsus a loco suo


    debebat,
    nectit

    vultus descendit. Facies a faoiendo dicta est, quia res


    sio
    sit
    :

    et

    quem defendere

    dicimusque non solum hominis, sed

    calenam, qua valeat trahi, id est, via prajbet quapossit sibi noceri secundurn sententiam enim Stoioo:

    et

    pecudis et loci faciem, hoc est


    est

    formam

    vel figu-

    ram. Vultus solius


    Pontus]

    hominis. Agricola.

    rum, nemo laaditur nisi aseipso. Alii enimresnostras, hoc est divitias vel honores, vel famam, vel reliqua

    Apud

    poetas plerumque

    pro mari aocipi-

    tur per synecdochen,

    estque pars

    maris queedam

    9H
    vocant mare Leonis,
    vocantur. Grsecum
    laboriosus, quia

    APPENDiX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PIIILOSOPHI^. quam


    hodie naturae
    Ponticas

    912
    est

    ultra Constantinopolim posita,

    desertoris,

    quod

    eit p(}aT;7tc, id

    projector cly-

    qua

    vicincB genles

    pei. Agricola.

    nomen

    est pontus,

    dictum quasi
    :

    semper tempestatibus agitatur nam TTovo; Grsece laborem signiJicat. Agricola. j^stum.] ^stus, a quo ajstas dicta est, fervorem significat, unde et niotus ille maris qui fitper tluxum
    refluxum, sestus ab auctoribus Latinis dicitur, quia mare ojstuare et tanquam ebullire videtur. Itaque
    et

    Metrum quod Agricola cium vocant, plerique per


    Isecium dicunt
    :

    et alii
    cc

    nou pauci Phaleudiphthongon potius Plaalii

    nonnulli Phalecinura,

    Phalenti-

    cum
    per

    sed

    cavendum omnino, ne more indoctorum


    quemadmens

    71

    falencium vocetur.
    contra in ultimo bujus carmine nubila
    :

    Serenus] Nubibus perturbationum vacuus;

    modum

    locum in quem se eestus raaEgo etiam crediderim (quam bodie barbare stufam vocamus, secundum sonum Germanicse lingua;) ejus nomen ab aestuario corruptum et depravatum esse, eam Plinius caldariam vocavit. Nam ubi lavamur, balneum proprie dicitur. AgriPlinius ajstuarium dixit
    ris efl'underet.

    dicitur, pravis aftectionibus obducta. Ovid.

    Carmina proveniunt animo deducta sereno.


    Marsilius

    Ficinus in

    lib.

    Plotini de Beatitudine, caest

    pite 12: Serenus

    autem semper

    probus, statusque

    ejus

    quietus,

    alfectioque

    sufficiens,
    si

    omnino eorum, qui mala dicuntur,


    "
    ille sit,

    qiiam nullum modo probus

    COLA.

    perturbat.

    Caminus]

    xt(i|xat

    Grsece, quodest ardeo, dicitur;


    :

    eum
    per

    metaphoram

    Latine Martialis fumariuni vocavit hoc loco accipitur pro antro vel caverna, per
    emittit.

    quam Vesevus flammas


    nonnunquam
    omnia

    Vesevus mons

    est

    in

    Factum] Quid sit infra in iv lib. dicitur. Hic autem per fatum accipe, ex fato venientia. Videtur autem imitatus, illud Virgil. iu ii Georg. Felix, qui potuit rerum cognosoere oausas, Atque metus omues, et inexorabile fatum
    :

    Campania, non longe a Neapoli semper ardens, qui


    tantis ardoribus agitatur et aestuat, ut

    Siibjecit pedibus,

    slrepitumque Acherontisavari.
    :

    Et illud Senecai tragici in Hercule CEheo


    Quisquis sub pedibus fata rapacia, Et puppem posuit lumiuis ultimi, Non captiva dabit brachia vinculis, Nec pomp^E veniet nobile ferculum.

    vicina terra?

    motibus maximis concuUantur,

    agri tegantur cineribus. Est et alius immensffi altitudinis in fAlpibus, qui Vesulus,

    non Vesevus

    (ut

    non-

    nulliindocti dicunt) vocatur. Agricola.


    Celsas]

    cello

    inusitato

    verbo dicitur, imde perest.

    Ilem ejusdem versus elegantissimos, qui sunt in ea tragcedia, cui titulus Thyestes
    :

    cello, excello, antecello dicuntur. Agricola.

    Rex
    Et

    esl, qiii

    posuit metus,

    Turris] Quasi
    Agric.ola.

    terris,

    quia hostes terreat, dicta


    est.

    p ^
    Agri-

    mala pectoris, Quem non ambitio impotens, Et uun.iuam stabilis favor


    diri

    Fulmen] Sicut fulgur a fulgendo dictum


    COLA.

    Non quidquid Non quidquid


    erit,

    Viilgi pra?cipilis movet, fodit occidens,

    Aut unda Tagusaurea


    Claro devebit alveo, Libycis terit

    Tyrannos'] Grsece principem significat. Inde Virgil.


    dixit in vii jEneid.

    Pars mihi pacis

    dextram

    tetigisse t}'ranni
    liber-i

    Fervens area messibus Quem nou concutiet cadens


    et

    Quia vero

    GrEeci

    semper cupierunt esse

    Obliqui via fulminis, Nou eurus rapiens mare,

    sine regibus, idcirco tyranni nomen apud eos, et hinc apud omnes inter detestanda esthabitnm. Agri-

    Aut stevo rapidus freto Ventosi tumor Adria;. Quem Don laucea militis, Non strictus domuit chalybs,
    Qui tuto positus loco, Infra se videt omnia, Occurritque suo libens Fato, nec queritur mori.
    Egit]
    Pl

    COLA.

    Exarmaveris] Pro exarmabis, ut fere vult Priscianus accipi in hujusmodi locis conjunctivum pro indi-

    quanquam tamen forte reclius interprelabimur per poteris exarmare vel, est ut exarmes. Agricativo,

    Optirae plaoet, quod Agricola sentit, dedit

    restituendum, ut versus constet.

    COLA.

    Impotens]

    Impotens dicitur plerumque in malam


    debilis vel imbecillis,

    Forlunam utramqae] Et prosperam


    Tuens] Inluens.
    Rectus] Inflexus. Cleobulus
    arridet, superbire noli
    : :

    et

    adversam.

    partem, ut non sit idem quod sed quinon potens sui, ut sunt plerumque homines
    in

    Dum

    secunda fortuna
    Perian-

    adversa

    perstrepente, noli

    Scio

    magna fortuna positi. Ita dicit Plinius in epistolis quam sit amor impotens semper. Sic etiam di-

    frangi.

    Fortunaa mutationes fortiter disce.

    der

    Inter secundas res esto moderatus, inter adver-

    cimus impatientem amoris, impatientemirfp, nonquia non patialur, sed quia non commode patiatur. .\griCOLA.

    sas prudens.

    Invictum] Constantem, fortunoe mutationibus

    non

    Abjecit chjpeum locoque'motus]

    Periphrasis, id est
    sibi

    succumbentem. Non illum i-abies,


    Justum
    et

    etc.] Sic

    Horatius

    injiii lib.

    Carm.:

    circumlocutio est desertoris, qui locum in acie

    militite veteris

    duce assignatum relinquit. Non enim licebat instituto moveriloco, nisi feriendi hostiscausa,
    civis,

    teuacem propositi virum, Non civium ardor prava jubcntium,

    Non Dux

    vel servandi

    autem,

    abjecit

    resumendi teli. Quod dicit clypeum, allusit ad GrEecum nomen


    vel

    vultus iustantis tyranni solida, neque auster iuquieti turbidus Adriae, Nec fulminantis magna Jovis manus.

    Meute quatit

    913
    Si fractns illabatur orbis, Iinpavidiim ferieat ruinae.

    MURMELLII ET AGRICOLyE COMMENTARIA.

    914

    legendum, ut rectissime sentit Ronou exagitantis, ut vulgo condoliilius Langius, tra metri rationem legitur in exemplaribus depravaExcitantis] Sic
    lis.

    exeo causam doloris, ex more relam dialogorum interrogat eum an intelligat ea qua; dixit ipsa superius, hortatur quoque ut plane dicat quid doleat. Hinc Boetius, sumpto inilio, dicit nihil opus
    Boetii, et eliciat

    esse

    verbis,

    cum

    ipsa facile possit ex aspectu loei,

    Vcsevus] Hic prope


    nia,

    Neapolim mons est qui mutato priori nomine Summa

    in

    CampaIs

    dicitur.

    aliquando conflagravit, ut Plinius in epistolis refert,


    Siictonius et Eusebius, imperante Tito tantuni ex se

    incendii emisit, ut vicinas regiones, et

    bus urbes exureret. Divus epistola i\'on etenim ignes,


    :

    cum hominiHieronymus in quadam


    non Vulcania
    tellus,

    quo erat, causara doloris sui perquod eo indignius accidat sibi, cum ad rempublicam administrandam velut jussu Pliilosophiai accesserit, et omnia pro ajquo et bono in ea coitaque natus sit, nec cujusquam odium timuerit Conigasto et TerguillK, et reliquis barbaris semper
    hoc
    est carceris in
    :

    spicere

    obstitisse se,

    ne ubique pro libidine sua imbecillio-

    res opprimerent.

    non Vesevus et Olympus tanlis ardoribus mstuant, ut juveniles medulla! vino pleuEe et dapibus inflammatae. Dicitur et Vesuvius. Ilinc

    derit ab exitio,
    torii

    Campaniam itidem dicit, ut defencum famis tempore prsefectus pra;voluisset. Sic eliam
    et

    omne frumentum coemere


    Paulinum

    Vcsuvinus. Papi-

    ut defenderit

    Albinum

    viros consulares

    nius
    apex, et flammea diri iMoutis hiems trepidas exliausit civibus urbes.

    ab injuria accusatorum, quibus rebus propter amo-

    Non adeo Vesuvinus

    rem

    justitiaj

    odium improborum

    in se concitaverit.

    Celsas terras] Horatius


    SaBpius ventis agilatur iugeus Pinus, et cclsfe graviore casu Decidunt turres, feriantque sumraos

    Agricola.
    Sentis] Sentire proprie dicitur aliquo

    quinque sen-

    suum
    quit,
    est

    percipere

    transfertur

    autem pleruraque ad
    et sentio

    Fulgura monles.

    omnem

    cognitionis perceptionem. Sic Juvenalis, in-

    legendum est, non sepvos, ut Rodolpluis Langius duodecim abbinc annos a me


    Fcros
    tyrannos]
    Sic

    qualem nequeo monstrare, intelligo tantum. Quandoque


    :

    tantum, id

    accipitur, ut sitju-

    consultus, se in exemplari

    quodam

    legisse respondit.

    dicare. Persius

    khjecit clypeum] Auctore Philostrato libro secundo,

    De Jove quid sentis?


    Id estjudicas. Juvenalis
    :

    Quid seutire putas omnes Calvine recenli De scelere? pecunias acciperem, nonne me avarum et PhilosoAgricola. phiae contemptorem diceres ac etiam deteriorem C lUahuntur] Ornate dixit, duplex enim translatio. quam milites, qui in pugna clypeum abjiciunt? AbjiNam et verba illabi, et illabi animo utrumque per
    est
    :

    Apollonius ad

    Damidem comitem suum


    tuis

    sic

    locutus

    Quod

    si

    rationibus

    persuasus hujusmodi

    cienti

    enim clypeum

    dari

    rursum potest
    potest

    alius nibilo

    translationem dicitur
    est labi. Agricola.

    nam

    corporea. rei

    proprium

    priore

    detcrior (ut inquit Archiiochusj

    philosophia

    vero quo pacto recuperari

    ab eo qui semel

    illam coutempserit aut abjecerit ? Horatius in epistolis:

    "Ap d ovoq 77p6c Ivpm] Grsecum proverbium est, quod apud eos vulgo dicitur eis quorum rudes animi
    parura apti sunt ad ea qua? dicuntur percipiendaj: signilicat autem, An es asinus ad lyram ? Agricola.

    Perdidit arma,

    Semper

    in

    locum virtiitis deseruit, qui augenda festinat ct obruitur re.

    Est autem translatio a re militari.

    Nam

    militi

    cum

    Quid

    fle s]

    Sic,

    quid

    tristis

    es? quid rides? dicitur


    Agbi-

    primis igQominiosum
    desernisset
    erepta.
    aut
    viventi

    erat,
    sibi

    sit

    aut locum

    per eclipsim,
    COLA.

    id est

    prffilermissionem vel defectum


    sit,

    in 'acie

    arma ab hoste
    IV.

    praepositionis propter, ut

    propter quid

    fles ?

    forent

    IN
    Sentisne, inquit]

    PROSAM

    Lacrymis
    dixit

    Hoc loco Boetius, ut ordine quodam

    ad Titum

    manas] Similiter Hieronymus noster Livium lacteo eloquentiee flumine


    dicit
    :

    ad consolationem malorumsuorum perveuiat, exponit

    manantem. Aliter Horatius in epistolis de vino


    In veuas,
    Sic et in

    casum suum, ostendique quam in justam hanc et gravem adversitatem fortunse patiatur, ut qui iniquissime condemuatus sit quod quidem sic factum esse omni ex parte coUigitur: primuni ex
    et deplorat
    :

    Quod cum spe divite manet animumque meum.


    :

    eodem
    Licet

    illi

    plurima manet

    Lacryma.
    Aliter in

    persona sua, deinde ex persona accusatorum, postea


    ex criminibus, quae falso aut injuste objiciebantur
    :

    eodem

    tum ex persona judicum et senatus, prreterea ex modo judicii jam etiam ex falso crimine aut magife, autdeorum culturaj coniicto tum demum velut per modum epilogi, ostendit nou modo graviter haec de
    : ;

    Ita

    Fidis enim manare poetica mella Te solum. videntur posse dicere mano lacrymis, manant
    :

    mihi lacrymse,

    et

    mano
    Tz

    lacrymas. Auricola.
    Id
    est contitere

    'E5ofio),d'/yj(7t 7

    'K-j-Ksi]

    quid

    te

    eo conflcta esse, sed etiam ab


    veris haberi,
    et

    imperitis credi, et pro

    contristet. Agricola.

    simile periculnm imminere,


    diceutur.

    omnibus deinde bonis ex suo casu partes omnes suis loci


    evocet que-

    Operani] Inter opus et operam qnid intersit, com-

    modissirae

    videtur

    Terentius

    in

    Heautontimoru-

    Primo

    igilur Philosophia, ut

    meuo

    explicare:

    ::

    91
    Si

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHIL0S0PHIJ3.


    sit

    916

    ut

    quod oiieriE consumis in opere faciundo opera labor, opus vero fructus
    laboris.

    A
    et

    Sahistiusin Catilina. Qui JEaea duce profiigi sedibus


    incerlis vagabantur. Virgiliusin

    finis

    primo zEuoid.

    opercB, id est

    Moratius iu primo EpistolaOstendunt.

    Sedes ubi fata quieLas


    Id vero

    ruin

    Odiumque
    :

    libellis

    instrumentum,

    cui insidemus,

    sella reclius

    Sedulus importes opera vehemente minister. Virgilius in primo yEneidos

    dicitur. Virgil. in iv:

    Et sellam regni trabeamque insignia nostri.


    ^

    Pendent opera interrupta.

    Agricola.
    Laribus] Lar dicitur Deus domesticus, qui et penates dicuntur

    Agmcola.

    quandoque desiderare significat. Cicero ad Curionem Quam exspoctationem tni concitasti, eam sustinere ut possis. Quandoque attendere. Ovidiusiniii Metamorph.
    Exspectas]

    Esspectare

    quia penui prcesunt, vel quia penitus,

    hoc

    est intra

    domum
    :

    coluutur. Virg. in iv iEneid.

    Et sparsos fraterna ccede penates.

    Plautus in Aulularia

    Ultima semper

    Ego sum
    Juvenalis
    :

    lar familiaris ex

    hac familia.

    '

    Exspectanda dies homini.


    AGnicoLA.
    Vulnus]
    Id est,

    Laribus cristam promiltere Galli

    quod

    vi

    fit,

    et recens est. Virgilius

    Non audeut
    Accipituret per synecdochen hic pro domo. Horalius
    in
    i

    in duodecimo

    Neo sese /Eae jaotavit vulnere quisquam. Hulcus quod vetustate computruit, abitque vulnus vetustale in liulcus,

    Epistolarum Gaudenlem pravisqae sodalibus


    :

    et lare certo.

    quod

    recte Seneca in consolatione

    Aghicola.
    Eabitus]

    ad Martiam signilicavit.
    nitas facilis est,
    dit
    :

    Nam vulnerum quoque


    hulcus verterunt,

    sa-

    Non proprie
    in

    vestis,

    sicut vulgo dicitur,

    dum
    :

    a sanguine recentia sunt. Sub-

    sed tota velul forma hominis, in


    suit.

    quam

    se

    compoSi

    Ubi corrupta ia
    curantur
    id

    malum

    diffi-

    Plinius

    Epistolis

    Compositus in habitum

    cilius

    enim quod nos vulgo hulcus

    sludentis.

    Unde Terent.

    in

    Euuucho
    est
    ;

    disit,

    qua
    tanta

    apostema vocant, Latine furanculus vocatur. Plinius in Epistolis videtur clavum


    GraBci
    disisse.
    Erit,

    dicimus, quod

    paulo habitior, pugilem dicunt, id


    vis est

    paulo corpu-

    lentior. Cicero in prirao Tusculanar.

    Quod

    si

    inqnit,

    ei

    natus clavus insanabilis


    vocatur. Agricola.

    ad habitum mentis in his, qua3 gignuntur in


    est,

    sique Gallice

    nunc etiam

    corpore. Ackicola.

    Vires] Vis in singulari et robur significat. Sallustius


    in Catilina
    :

    Rimarer] Id

    tanquam per rimas diligenterscru-

    Magna

    vi

    animi
    :

    et corporis

    significat et

    ^^'''''

    A-QnicoLA.

    violentiam. Martialisin iv Non de vi, neque ctede, neo veneno

    lis

    est mihi.

    In plurali robur tantum signiticat. Cornelius Tacitus

    autem

    in genitivo protulit in lib. de Causis corruptaj


    vis,

    Sidus] Nonnulli per ?/ Grcecam scribi volnnt;ego Latinum a sidendo dictum credo, quia flrmiter insidat cffilo. Difl:eruntque stella et sidus stelia enim quasi stilla dicta est, nnum singulare lumen coelesto'
    :

    eloquentia?, inagna!

    omnes casus
    COLA.

    singularis

    qua ratione videretur per numeri posse declinari. Agri-

    Virg. in

    Georg.

    Frigida quo sese Saturni stella reoeptet.

    At sidus quandoque pro

    stella capitur.

    Lucanus in

    Eminet] Hic posuit pro apparet,

    quanquam emie et

    Venerisque salubre

    nere significat proprie supra alia exstare, ab


    neo. Virgilius in

    ma-

    Sidus hebet.

    primo /Eneid.

    Quandoque pro signo


    in Bucol.
    :

    ccelesti,

    quod es multis

    stellis

    Gradiensque deas supereminet omnes.


    Agricola.
    Sxvientis]
    Sffivire
    :

    constat, ut sidus Arietis, Tauri, et cajterorum. Virg.

    quandoque

    signiflcat

    crudelem

    esse. Juvenalis

    ^thiopum versemus oves sub sidere Gancri. Astrum autem Graecum est, quod sidus signiflcat,
    sicut et
    '-'

    In chorum atque curum solitus saivire

    flagellis.
    :

    G-TvjjO,

    quodstellam. Agricola.

    Quandoque non pati rectorem. Livius in xxi Si quando belluaj ssevirent. Agricola. Asperitas] Asperum, quod absque spe, sicut prosperum quodpro spe, id est secundum spem evenit, dicitur utrumque a sperando. Agricola.
    Hxccine]
    Veteres,

    Radiu?n] Puto pro eo quod circinum dicimus, poni a simiiitudiue, a qua radios etiam diximus rotarum.
    Virgilius in Bucol.
    :

    Desoripsit radio

    totum qui gentibus orbem.

    Cicero
    COIA.

    Escitabo

    tibi

    senem a pulvere
    est,

    et radio.

    Agri-

    ut ait

    Servius

    in

    Donatuui,
    e

    Excmplar] Ab eximo dictum


    aliquid
    flt.

    quia ab eo aliquid

    hicce, hfficce, hocce dicebant, inde

    mutato

    ini hic-

    eximatur, estque exemplar res ad cujus similitudiuem

    cino pro hicne dicitur.


    Blibliotheca]

    Agricola.
    :

    Exemplum
    ]

    vero hcec ipsa similitudo, quoe

    Reposilorium librorum
    significat,

    ^iO.L0'j

    enim

    exprimitur. Agricola.

    Grsece

    librum
    libri

    et

    dr,y.n

    reconditorium

    quare
    est,

    utriusque Testamenti non Biblia, Biblix,

    dici deberent,

    quod nomennec Grfecum nec Latinum sed Biblia, orum, ab eo quod biblion diximus.
    locum dicimus
    in

    Agricola.
    Scde^n] proprie

    Hcec sententia Platonis ab omniBeatas fore, etc. bus decantata in eo libro qui Alcibiades priorinscribitur, colligitur. Fore, confore: aflore, futuraj semper sant signiflcationis. Horatius in primo Sermonum. Neque se fore postliac

    quo quis

    residet.

    Tam

    facilem dioat.

    'JI7

    MURJililJ.II
    aiitem sicut

    ET ACRICOL.E COMMENTARIA.

    918
    et legibus

    Forem

    essom,

    cjusdcm

    significationis.

    gistratibus suis,

    sub niagistratibus

    Roma-

    Agricola.
    Publirxis'] Id est, popalicas,

    nis tenebatur.

    qure populi sunt dici-

    et

    regnum

    in

    Unde Suetonius in Vita Tiberii: Cujus formam provinciai redegit. Dicta est
    victa-

    mus, Agricola. Sludere] Favere


    tivo. Iloratius in

    provincia quasi porro, id est prorsus


    signifioat,

    Agri-

    quandoque jungitur da:

    cola.

    primo Epistolarum

    Prxtorii] Prffitorium in

    castris

    dicitur

    locus ubi

    Ne studio
    Id
    est
    :

    uostri pecces.
    :

    tendebat imperator,
    conari.

    et

    inde in

    urbibus, ubi prtctor

    favore

    quandoque
    tibi

    Terent.

    in

    Eu-

    vel

    summus

    magistratus habitabat publice. Pra^fectus


    loco imperatoris
    praierat.

    nucli.

    autem
    studeo

    praetorii, qui

    in

    prcetorio

    Dum

    sororem rodJere.

    Et jungitur accusativo.
    Cicero in
    vel illud

    quinto de Finibus

    quandoque discere significat. bonorum et malorum

    Consularem euni dicimus, qui fuit consul. Consules enim duo semper in singulos annos creabantur RomGe, qui prajerant
    versabatur,
    et militibus

    ipsum quod studet, facere possit ornatius,

    senatui, hoc est concilio publico, cujus qui particeps


    erat, senator vocabatur.

    sicque promiscue aocusativo, et dativo jungitur. AgriCOLA.


    Autoritate] Autoritas proprie dicitur honestior aut

    Agricola,
    ministros
    in
    palatii

    Palatinos

    canes]

    Avidos

    vocat.

    Agricola.
    Ambitione]
    Hic posuit

    dignior de homine aliquo

    opinio,

    per
    :

    quam
    sicut

    facile

    propria significatione,

    quid suadere
    dicitur, cujus

    aut dissuadere

    potest
    fit,

    autoris

    imperio aliquid

    cujus nominis mul-

    quam etymologia nominis reddit, non quomodo more communi Latine loquentium capitur. Ambitio enim
    cupido honoris est
    gistratus,
    sibi

    tiples origo

    apud diversos recensetur. Alii ab augeo scribendum per c, quod nominis proprietati parum

    convenit, Alii ab utov Graico deducunt,


    significat
    ;

    quodipsum
    et sicut a

    quia qui petebant honores et maambibant et circuibant cives, orantes ut faverent: unde ambitus significat id quod hodie
    :

    sed et hoc longius quaesitum videtur. Alii


    c

    vulgus simoniam vocat.

    Hic autem

    dixit,

    quoniam

    aliunde. Mihi sine

    scribendum videtur,

    ambibant judices

    et sententias

    emebant. Agricola.
    curiales

    faveo

    fautum,
    ;

    sic

    ab aveo autum, quod


    aveat,

    est

    extra
    is

    Aulicos] Proprie dicimus

    eos qui in aulis princi-

    usum
    sit

    et

    inde autor descendere videtur, quoniam

    pum

    vivunt,
    ii

    quos hodie barbare


    :

    vocant,

    hoc est cupiat. Aghicola. Magiitratum] Magistratus et magisterium dilTeruut,


    qui

    rem factam

    Virgil. in

    Georg.

    Penetraut aulas et limina regum.

    Nam curia a cura dicitur locus, ubi publicum conciConscius et conscientia, apud veteres plerumque in Q liurn habetur. Agricola. malam partem dicuntur. Juvenalis Esne ovoq irpoq Ixipm] Sic legere est in exemplari Quis mmc diligitur nisi conscius.' quod Joannes Caesarius homo dootissimus mihi comHoratius inprimo Epistolaruni modavit quod interpretatur, Asinus es ad lyram. In
    magistratus potestas dicitur, magisterium, artificium.
    : : :

    Nil conscire sibi, nulla pallescere culpa.

    Sallustius in Jugurtha

    Ne

    quis

    modestiam in con:

    scientiam deduceret. Contra Virgilius dixit


    virlus
    :

    Conscia

    et Quintil.

    in

    matris infamia

    bona; con-

    scientiK incauta simplicitas. Agricola.


    Imbecillis]

    habeatur asoripta -npo--, An ad lyram asinus es? In epistola vero ab jEdicollio ad me data, An es ovo; l-opac, ? subaudi, cf,y.poriiq, id est, es asinus lyree auscultator. Rodolphus Agricola exaravit Grca Lati:

    ejusdem magine htec


    "Xiprj.v

    ri

    moc,

    Ti>,ftc,

    id

    est,

    Quasi sine baculo, id est sine adminia veleri verbo


    caloo,

    nis litteris, forsitan eo

    qiod

    is

    cujus usui scriberet


    :

    culo aut robore. Agricola.

    GrEeoa nbsciret.
    ),upv
    ;

    Sunt autem ha^c


    es asinus

    "A,<5k

    s?

    ovoq itpd-

    Calmnniis] Dicit Prisoianus

    id

    est,

    An

    ad lyram

    ? Dicitur

    hoc

    quod

    est decipio,

    signiflcat

    calumniam dictam'esse quod modo falsam accusationem, modo vexationem

    adagium

    in eos qui hebeti sunt ingenio, crassis au-

    ribus, nulliusque judicii, ita

    uteaquae dicuuturjmiad Maroellam

    alicujus inlitibusper fraudemetfrustrationem. Agri-

    COLA.

    nus intelligant. Divus Hieronymus D Asino quippe lyra superflue canit.


    Yigilantium
    :

    Idem

    J^adversus

    Barbarorum] Omne humahum genus a Graeois in barbaros et Graecos dividi solebat post hoc Ilali quoque humanitate et eruditione a barbarisesempti.
    :

    Quanquam

    stulte

    faciam,
    et ei

    magistro

    cunctorum magistros quaerere,


    nere, qui loqui nescit, et tacere
    est illud

    modum impo-

    Christiani scriptores

    plerumque nunc pro gentilibus

    accipiunt barbaros. Agricola.


    Vectiijaliljus]

    Veetigal tributum dicitur,


    :

    quod pen-

    non potest, Verum apud Grseoos proverbium. "Ovo; >,u,ok;. Lucianus de iis qui mercede serviunt Quid commercii asino cumlyra? asaurJz, f/<i zsOevr>,j. Jn Caesariilibello
    :

    ditur de rebus qufe vehuntur consuetudo tenuit ut pro omni tributo, deinde pro omni censu acoipiatur.

    hoso Grasca

    sunt, quaj sic interpretantur


    intellectui.

    Eloquere,

    ne occultes
    epistolam

    Quam

    dedit iEdicollius ad
    ip.oi

    me

    Unde

    vectigalis ager, ex

    quo redditus capiuntur, vourbe


    fit,

    haec

    habet:

    'Ev)you

    ev

    p.vj Jvi/ro

    catur. Agricola.

    Campaniam']
    nus.

    A Capua

    dicitur civis

    Campa-

    Unde
    fuit.

    olim

    et Campania, quidquidsub ditione Gapute Provincia dicitur pars aliqua terrarum quoB

    quaj sic lioet interpretari, Expone Rodolphus mihi, inincerto quidem poni non suadeo. Rodolphus legit haec Graeca 'Eloij.olo-fiTv.i, -i ijz \y-'.l,
    Tt^scrSKtou TTsiflM,
    :

    id est, Confitere quid te contristet.


    Bibliotheca,

    subjugata a Romanis, remotis vel principibus vel ma-

    Graece

    fiLfjhoO/ixn,

    repositorium libro-

    919

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.

    920

    rum. BtQo? enim interpretatur papyrus, juncus codes, liber, bomb^^x. Nonnulli scribunt per
    u,

    his ergo

    jam

    satis.Checratis

    autem curam habemus


    in posterum, et tui gra-

    maxime

    in praisentia,
    tia, et

    habebimusque

    Tbeodorus Gaza. Invenitur et BtS),o; urbs Pboeniciffi, semper scribitur differentia cujus pleriquae per
    -j
    :

    patris ejus Phrynionis, et propter

    ipsum ado-

    lescentem.

    que

    (3i6"Xo;

    pro codice per

    scribi affirmant,

    per

    mu-

    Quibus autem deferentibus

    CoUigit gravitatem cae quibus Basilius

    tationem dichroni in dichronum, ut Isaceius in Lycophronis inlerpretatione testatur. Per diminutionem


    neutro genere dicitur
    |3tg),tov

    sus ex indignitate accusatorum,

    cum

    esset

    amotus

    domo

    regis,

    propter inopiam

    volumen,

    libellus

    ()'rr/:n

    coactus est

    eum

    accusare. Opilio et Gaudentius,

    cum
    et
    ite-

    autem Latine
    lus,

    dicitur theca, vagina, sepulcrum, locuJI.

    essent Jussi ire in exsilium propter scelera sua,

    repositorium.
    :

    Tullius in xiii Epistolarum fa-

    postea se prajsidio locorum sacrorum tuerentur,

    miliarium

    Dionysius servus meus, qui meam bibliothecam mullorum numraorum traclavit, cum multos libros surripuisset, nec se impune laturum putaret, aufugit. Latine libraria dicitur, quod etiam nomine
    significatur locus ubi libri venales reponuntur.

    rumque
    eorum
    ipse, et
    fieri,
    :

    statuisset rex,

    nisi

    intra certum

    diem

    abi-

    rent ab urbe Ravenna, stigmata inurerentur frontibus

    eodem tamen
    illi

    die

    quo jusserat

    ista rex,

    cum
    reus

    proflterentur accusatores

    se Boetii, factus est

    Aulus
    :

    auditi sunt. Quid ergo


    si

    indignius potuit
    illi

    Gelliuslibro NoctiumAlticarumquinto, capite quarto

    quam

    nec Boetius meruit accusari, et

    in-

    Apud sigillaria forte in libraria egoet L.Paulus poeta, vir memoria nostra doctissimus, consederamus.
    A.d mlestis ordinis exemplar]

    digni erant qui accusarent. Agricola.


    Deferentibus] Deferre proprie significat apporiare.
    Virgil. iniViEneid.
    :

    Sicut

    enim
    :

    ccelestia

    certissimo diriguntur ordine, perpeluo constant te-

    Eadem impia fama


    Detulit armari classem.

    furenti

    nore

    summaque
    est

    conservaulur

    concordia

    et

    in
    et

    homine corpus

    animi imperio subjugandum,

    Deinde detortum consuetudine

    id

    verbum
    :

    in pejo-

    appetitus recta ratione moderandus, atque in omni-

    rem

    signiftcationem, ut significet criminari


    et occulte

    quem-

    bus convenientia, ordo, temperamentum, concordiaque diligenter observanda.

    quam,

    iusimulare. Juvenalis

    Stoicus occidit

    Boream

    delator

    amicum.

    Agricola.
    Pe7'cussi]

    Masimus libro septimo Jam Platonis verbis astricta, sed sensum pra?valens senlentia qui tum demum beatum terrarum orbem futurum prajdicavit, cum aut sapientes
    Beatas
    fore

    respublicas]

    Valerius

    Melius erit perculsi ut legatur. Sic Cor:

    Perculso Seneca, promptum nium Rufum imminuere. Agricola.


    nelius Tacitus
    Miiiisteriol

    fuit Se-

    Diflerunt

    servitium

    et

    ministerium.
    vitte

    rognare, aut reges sapere cojpissent, Julius Capitolinus in Yita M. Antonii Pbilosopbi
    toris: Sententia

    Servitium enim sicut


    signilicat,
    Ilic

    et servitus,

    condilionem

    Romani imperain

    qua quis libertatem

    amittit. Tibullus

    Platonis
    si

    semper

    ore illius

    fuit,

    Florere civitates,

    aut philosophi imperarent, aut

    Jam mibi

    mihi servitiura video, dominamque paratam, libertas illa paterna vale.

    imperatores philosopharentur.

    Prudentius in Sym-

    Ministerium vero

    omnem operam

    quse etiam vel mer-

    machum oratorem

    cede vel quavis conditione prajbetur. Agricola.


    Alieni wris] jEs alienum apud veteres debitum vocatur. Inde etHoratiusin
    ii

    Nimirum pulchre quidam doctissiraus esset Publica res, inquit, tunc fortunata satis, si Vel reges sapereiit, vel regnarent sapientes.

    Epistolarum dixit
    in cere.
    asris,

    Meo sum pauper


    Quasi diceret, Ipse
    debitor. Aguicola.

    Tu ejusdem viri ore] Exstat Platonis epistola ad ArchitamTarentinum, quamMarsiliusFicinushunc in

    parum
    ajs

    hoc

    est

    pecunise

    habeo ;sed non habeo

    alienum,

    lioc est, nulli

    sum

    modum

    interpretatus est

    Plato ArchitEe Tarentino


    Pliilonidiseis

    bene agere. Veneruut ad nos Archippi que familiares, ferentes epistolam quam
    ac de rebus tuis quai oportuit

    Fraudes] Aliquando fraus

    dolum malum, idestdevi


    .-

    dederas,

    ceptionem, significat. Virgil. in

    nuntiantes.

    Publica

    Et fraus innexa

    clienti.

    quidem civitatis negotia absque difficultate perege- Q Aliquando delictum siguificat, ut hic. Plinius in Neque enim admodum laboriosa erant. Te vero Neraini fraudi fuit, quoprimo Naturalis Historiaj narraverunt permoleste ferre, quod a publicis civicunquemodo posset deos colere. Agricola. tatis occupationibus te liberare non valeas. Quod Censura] Proprie siguiticat magistratum, quem
    runt.
    :

    igitur dulcissimum vitai

    genus

    sit

    agere sua, pra?ser-

    gerit censor. Erant

    autem duo censores Roma?, qui

    tim

    si

    quis taliaelegerit facienda, qualia tu,


    est

    omnibus

    censendo populo. hoc est numerandis civibus


    nis, et

    Roma-

    ferme

    manifestum. Sed illud quoque te considerare oportet, nullum nostrum sibi soli natum esso, sed ortus nostri partem sibi patriam vindicare, par-

    cujusque censui, hoc est


    :

    divitiis sestimandis,

    prtcerant et moribus

    unde'et magistri morura dice-

    bantur. UndeJuvenalis:

    tem parentes, partem amicos

    multa insuper pro quibus vita nostra occupata est. Vocante igitur te patria ipsa ad rempublicam gubernandam, absurdum forsan esset
    :

    temporum

    diversitate

    nobis accidere,

    Dat veniam corvis, vexat censura coUimbas. Ubi tamen per synecdochen pro censoribus accipitur, hic itidem per synecdochen pro cognitione vel judicio censoris dicitur. Agricola.

    non parero, pra^serlim cum

    siniul

    accidat,

    iit

    aditus

    Mdium]
    ponitur
    :

    /Edes
    sic

    singulari

    numero pro
    :

    sacra

    wde

    pravis horainibus relinquatur: qui nulla ipsius quod

    dicebant veteres
    ;

    a?dem

    Vesta^,

    redcm

    optimum

    est,

    ratione proficiscuntur ad publica.

    De

    Concordife pro templis

    plurali vero-

    umero tantum

    921
    profertur,

    MDUMELLII ET AGRIGOL.E COMMENTARIA.


    quando

    022
    ut

    domum

    sigaificat
    :

    tautumque no- A bus continebatur conari eum


    iteruni in libertatem

    populum Romanum
    His utriusque or-

    bilium

    domus

    ajdes dicuntur

    credo utraque dicta


    edito?., id cst altse

    restitueret.

    ita, qiiia

    templa etdoraus nobilium

    dine respondet.
    fecisse.

    Primum
    negat.

    fatetur,

    sed dicit recte se

    sunt. Ar.nicoLA.

    Secundum

    Dicit ergo

    sublevando

    et

    Ilavcnna urbe]

    Hoc

    est,

    contra

    superstitionem

    grammaticorum nostrorum, qui docent in appositione liic enim semper conimunius prcBcedere debere urbe quod couimunius est, sequitur. Agricola. JVotos insigniti froniibus] Figura lo quendi Grajca est, quam tamen melius et signiflcantius expressisset, si dixisset, notis insigniti frontibus. Nota enim quod velut inslrumentum liujus verbi insigniti significat,
    :

    prorsus

    illi

    in ablativo jungi debuit

    deinde insigni-

    tus frontem, sicut albus

    pedem,

    flavus

    comam,

    usita-

    tius et intoUectius fuisset. Ac.hicola.

    contemnendo crimen, quod olijicitur sibi. Quale, inqiiit, est crimen quod oljjicitur mihi, si vis scire summam, hoc est, totum paucis verbis comprehensum hoc est crimen nostrum, quod dicimur nos cupivisse ut senatus non damnaretur. Si vis scire quomodo istud fecerimus dicimur eum qui ibat ad regem impedivisse ne perferret doeumenta et probationes ad regem, quibus conabatur docere senatum lajsisse majestatem regis. Interrogat igitur Philosophiam quid illa jubeat, an debeat negare istud ut maneat salvus, et in persona sua non faciat aliquod
    :

    Severitati] Severum iuterpretatur, quasi sequens verum, cujus contrarium proprie est indulgentia unde et alibi sicut sanctos, ita severos judices in
    :

    dedecus Philosophise, sed


    cere,
    istud,
    et

    dicit voluisse

    se istud fasi

    Contra tamen delator jam perficiet hoc quod

    semper

    velle.

    [fateatur
    et

    cogitavit,

    laude ponit. Horatius

    Astrui, id est adjungi, ab

    Forum putealque Libonis siccis, adimam cantare severis. ad et slruo. Agricola. Suscepta] Accepta commodius dictum fuisset.
    Maudabo
    suscipiunt,
    id est,

    Nam

    delationes proprie

    subeunt aut

    sustiuent accusationem, judes accipere rectius dicitur. Agricola.

    Artes] Artes

    quandoque pro moribus accipiuntur.

    non poterit impediri ab accusatione. Subdit deinde quanrectum esse quod voluit senatum salvum esse quam senatus decretis suis (hoc est statutis) tam deberet amplius memale de eo meruerit, nt non rito salutem ejusoptare, tamen imprudentia senatus, qui male de eo statuerat: non posse mutare merita rerum, hoc est, ut id quod rectum fieret propter suam sententiam iniquum deinde etiam es consuetudine societatis putabat non licere sibi aliter dicere
    :

    Juvenalis

    quam
    Qiiando artibus (iuquit) bonestis urbe locus.
    ;

    res haberet.
    sint

    Verumtamen iitrum
    docti
    et

    ista recte

    an

    Nulliis in

    secus facta

    casteri

    sapientes
    reliquit,

    debent

    Quandoque pro doctrinis,ut Juvenalis


    Artem scindens Tbeodori.
    Et Terentius
    :

    Q a3Stimare
    videlicet

    quia

    rem scriptam

    orationem

    Quod forte cecidit, id arte ut corrigas. Quandoque astum aut dolum. Ovidius jn
    Tunc
    Agricola.

    qua defensionem scripsit. Deinde, ISam de compositis, respondet seoundo crimini, dicens nihil opus esse dicere de hoc qaod littera? falsse erant
    i

    de Arte

    composita;,'quibus dicebatur ipse voluisse

    Romam

    in

    aperit meates aevo rarissima nostro Simplicitas, artes excutiente Deo.

    libertatem vindicare, quod facile potuisset ex verbis


    ipsis

    accusatornm,
    sit

    si

    potuissent

    illi

    contra quia

    audire. Deinde dicit istud se

    non

    fecisse,

    eum Roma
    am-

    fortunam puduit? Itane nullius rei fortunam? Nihil puduit, locutio est Grfficanica. Sic, teste Prisciano, Terentius inAdelphis novo
    Itane nihil
    pudiiit

    jam

    tam oppressa, ut non


    :

    possit

    uUa

    libertas

    plius sperari
    bertatis,

    et si potuissel aliqua spes fuisse li-

    more secundum Graicos dixit Ouem neque pudet quidquam.


    :

    habiturum fuisse, ut id i^e hoc tam occulte nequaquam debuerit ad notitiam regis pervenire,

    Et ilerum

    quemadmodum
    InnoCffisari,

    Canius, cujus supra fecit mentionem,


    est,

    Hei mihi, non te hoc pudet.


    Si minus] Si non, subaudi puduit fortunam.
    centiaj, subintellige meaj.

    qui et a Caio Caligula Cajsare occisus

    respondit

    cum

    diceret in

    quadam conjuratione
    :

    contra
    Si

    D Caesarem

    facta

    ipsum

    fuisse conscium, dicens

    ego
    ibi,

    At

    accusantium

    vilitatis]

    Ha?c est vera lectio qua3

    scivissem, tu nescivisses, hoc est

    tam prudenter rem


    Post

    habetur in emendatis exemplaribus, subaudiendum est puduisset eam.


    Vilitatis] Improbitatis et impuritatis.

    gessissem,

    ut tu

    non

    potuisses percipere.

    Qua
    dere

    in re
    est,

    arguimur. Arguere quandoque

    reprehen-

    Accusantium
    ostendit in-

    ut hic, et Virgil. in xi

    eorum qui me accusarunt. At cujus criminis arguimiir'! Hoc


    dignitatem damnationis ex
    ribus
    fuerit nefarios
    eis quae

    Meque
    Argiie, tu Drance.

    timoris

    loco
    illi

    Quandoque probare

    signiflcat, ut Juvenalis

    ab accusatofas
    :

    objiciebantur usque ad

    eum locum, Sed

    Molles quod in aure fenestrEe Arguerint, licet ipse negem.

    unum
    natum
    natus

    erat

    homines. Ponit itaque duo crimina quod dicebatur impedivisse nuntium ne


    contra regem, ut
    sic

    bile

    Unde et argumentum definivit Cicero esse probaMetainventum ad faciendum fidem. Ovid. in


    i

    ad regem perferret litteras quibus continebatur sesentire

    morph

    .:

    propter hoc se-

    Argumcuta damus, qua simus origine


    Agricola.

    nati.

    fleret laesse

    majestatis regise 'reus.

    Alterum

    crimen

    erat,

    quod dicebatur

    litteras scripsisse qui-

    Summam] Summa

    dicitur

    coliectio rei multiplicis

    923 aut numerosse in

    APPENDiX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPMI/E.

    unum prmcipium
    permisit
    ;

    velut caput
    :

    quo

    A quidem

    et nefas a

    fando dicuntur. Unde Virgilius in

    reliqua omnia continentur. Cornel. Tacitus

    Flaccus

    jEneid. pro utroque dixit

    summan rerum
    ctum. Juvenalis

    ei

    sic et est,

    pecunise aut ra-

    At sperate deos memores fandi atque nefandi,


    estque fas quod Deo auctore ^el naturali asquitate facimus sicut jus, quod hominum jussu fit.
    :

    tionum summas dicimus, hoc


    :

    numerum
    tertiiis illo

    colle-

    Majorem

    Summam,
    Agricola.

    Merita] Per translationem pro pretio disit.


    Socratico
    decreto]
    civi

    qiiam patulce vix ceperat augulus arcce.

    Quia Socrates,

    cum

    esset

    mos
    judisibi

    Athenis ut reo

    permitteretur ajstimare poenam


    illi

    Secundwn] Dicimus concilium publicum, quem indocti nostri consnlatum vocant. Consulatus est enim
    lionor consulis,
    prajtor
    :

    quam
    oes

    se crederet

    meritum, idque acousato

    permitterent, dixit meritum se ut publioe

    sicut

    praitura honor,

    quem

    gerit

    Athenienses victum darent. Noluit enim


    ret nihil poena

    cum

    se sci-

    vulgus consullum vocat, dictus est senatus a senio, ut ait Sallustius in Catilina. Delecti,

    quem

    dignum

    fecisse, aestimare aut

    censere

    quibus corpus annis infirmum, ingenium sapientia validum reipub. consulebaut. Majestatis reum illum
    dicunt qui accusatur aliquid,
    publicaj

    quod

    in perniciem rei:

    aut principis

    vergat, tentasse

    vel etiam

    quod
    et

    in dedecusinsigne,
    lajsaj

    unde diciturlajsa majestas,


    sic satisintelligitur.

    dignum, quanquam ita esset iram judicum placatiorem habiturus quo tam libero responso illius commoti judices, quasi, contemneret eos, ad mortem eum condemnaverunt. Decreto] Id est, quod Greoe Sdy^.v. dicitur, quod indocti pro dootrina accipiunt cum apud Grajcos
    ulla poana se
    : :

    reus

    majestatis, et inde omissione verbi lcesfe

    etiam quidquid populus,

    statuit,

    dogma

    vocetur, sicut

    majestatis reus dicitur,

    quoniam

    apudnos decretum

    populi, decretum principis.

    Reum
    est

    a reor videtur

    esse dictum,

    quia remur, id
    feoisse, diciii

    Seriem] Series potest esse a serendo dicta, quasi

    suspicamur illum quod objicitur id


    est.

    ordo rerum aprimo semine, id est origine. Statius in


    prirao Thebaidos
    :

    turque proprie qui in jus vooatus


    Arte
    :

    Ovid. in

    de

    Longa
    Agrtcola.
    Stylo] simili

    relro series.

    Non tantum trepidos ut tueare reos. Vocamus etiam quandoque reumeum qui jam obligatus, vel debitor unde voti reus dicitur qui assecutus est id pro quo votum fecit, solvere cogitur et
    :
    :

    A Greco
    i

    n-xilo^, id

    est

    oolumna

    venit, oui

    est stylus, accijiiturque

    pro

    scriptura.

    Unde

    Cicero in
    artificem.

    de Oratore dixit stylum optimum dicendi


    Prisoi
    oeratis
    :

    Jurisconsulti duos reos promittendi vocant, qui pro-

    tabulis

    soribere

    solebant.

    miltendo

    se

    quisque obligaverunt. AanicoLA.

    C Ovidius
    sol-

    Impedissc] Impedire et espedire a pedibus ligandis et solvendis diota sunt


    :

    primo de Arte Ceva tute primum couscia mentis


    in
    est

    eat.

    deinde consuetudine

    Agricola.

    vere et ligare. Horatius in primo

    Garminum

    Memorix] Id

    commemorationi
    litteraa

    posteritatis.

    Nunc

    viridi

    criuem decet impedire myrto.


    signifioat, ut
    ipsis utere

    Litteris] Littera

    in singulari

    numero apud

    Deinde impedire, retinere, vel resistere


    hic. Cicero in
    :

    oratores pro singulari figura aut charactere quo sori-

    tuo judicio,
    Cessabit]

    primo Officiorum De rebus nihil enim impedio. Agmcola.


    Cessare
    :

    biinus accipitur

    ut est

    in plurali dicitur.

    a, 6, vel c. Pro epistola solum QuareCicero unassemperaut binas


    dicit.

    aliquando

    significat

    otiosum

    aut

    ternas litteras

    Poetoe

    tamen

    necessitate

    esse. Persius

    metri in singulari pro epistola accipiunt. Ovidius in


    Epistolis
    :

    At

    si

    tu cesses, et iigas in cute solem.


    :

    Sichoratius

    Cessator Damus, id est otiosus, piger,

    cunotator Damus. Aliquando signiflcat desinere, aut


    :

    Quam

    legis, a

    rapta Breyseide littera venit.

    Agricola. finem facere, nt hoc loco. Ovidius in i de Arte Attinet] proprie adhibere vel applicare Sic ne perdiderit, non cessat perdere lusor. Estque frequentativum a cedo, quia oessator labori ab ad et teneo. Plautus in captivis duobus
    :

    signiflcat,

    cedit^

    Ordinis]

    Agmcola. Ordo

    Nunc
    est dispositio
    sit,

    cultros allinet.
    significat id

    oerta rerum,

    qua
    et

    col-

    Quandoque
    tis

    quod opus
    :

    est, ut

    hoc loco

    looatur quid

    primum
    :

    quid secundum,
    Venus.

    quid

    Quintil, in xii Institutionum

    Quid attinet tam mullustitu-

    deinceps. Iloratius

    annis, etc.
    JJti]

    Ordinis hceo virtus

    erit, et

    Utor accusativo Jungitur. Quinti!. in


    :

    Erant autem in populo


    et

    Romano

    tres ordines, plebis,

    tionum
    nalis

    Utendum

    est

    eum sermonem, hocque

    ve-

    patrum, id

    est senatus,

    et equester,

    qui medius

    tustius est, ut ablativo Jungatur usitatius est. Juve:

    eral inler

    plebem

    et patres.

    Equestris ordinis sunt,

    qui hodie ab indoctis

    milites vocantur.

    Nam

    miles

    Modo sub
    Uteris in turba.

    lodice relictis

    omnem

    illum significat qui stipendium hello raere-

    tur, ergo dicit illius ordinis, id est scnatorii.

    Agricola.
    indeLindsset] Licere proprie dicitur id
    vetatur. Persius
    :

    Ncfas] Fas et nefas, sicut


    clinabilia sunt.
    licior vel

    damnas et Dioimus autem infioias


    diount
    :

    inficias

    quod Jure non

    eo,

    id est in-

    nego,

    et jurisconsulti

    Titius ha^res

    Gur mihi non

    liceat, Jussit

    quodcuuque vohmtas?

    meus Teio centum damnas

    esto, id est obligatus.

    Fas

    Accipitur etiam pro prosse. Virgil. ia iv /Eneid.:

    923

    MURMELLn ET AGRICOLJl COMMliNTARLV.


    Non
    licuit

    92G
    occupaverit et turbaverit
    ita

    thalami expertem sine crimine vitam


    ferEe ?

    dolor adversitatis

    multum

    Degere more
    AC.RICOLA.

    mentem, nondum taraen


    alicujiis

    expers ratiopis, ut in-

    Sperari]
    futuri

    Sperare proprie significat honi


    liabere, iithic. Virgil.in iv
    (si

    digne feram improbos accusatores conatos esse nefandum contra me, quia velle pejora, est fere ex
    defectu et inilrmitate liumaaaBnatura!
    gis
    ;

    opinionem

    ^neid.

    sed illud

    ma-

    Spero equidfim mediis


    Supplicia

    quid pia numina possunt)

    hausunim

    soopulis.

    puto mirandum, posse malos perOcere ea quEE volunt contra bonos, cum Deus sine cujus permissu
    nihil potest fieri, id videat; monstri

    Quandoque pro eo quod est futurum qualecunque exspectare. Virgilius in primo /Eneidos ;
    At sperate deos memores fandi atque nefandi.
    Terentius in Heautontimor.
    :

    enim

    simile est,

    hoc

    est,

    incredibile est

    id

    eum

    debere velle permit:

    tere, sicut

    Una

    spes est, esurituros

    nou

    Deus,
    satis.

    quidam philosophus ait Si est quomodo potest esse aliquod malum?


    unde proveniunt bona? Post
    es judicio
    ibi,

    aliquis
    si

    non

    est Deus,

    Sed fas

    xiGRlCOLi.
    Caio] Caius et Cneus,sicut

    curculioquodvermensi-

    fuerit, ostendit

    senatus indigne se ab eo

    gnificat,,per cseribuntur, sedporffleguntur. Agricola.

    quaj

    Cxsare] Hoo non est dignitatis nomen, sed familise Roma3 fuit, ex qua ortus fuit Julius CEesar, qui

    condemnatum, idque primum ex persona senatus, quem accusatum 'apud regem suo periculo servaveB deinde ex ordine judicii, quia absens non audirat
    :

    unde omnes qui secuti sunt imperatores hoc sibi nomen tanquam titulum legitimas successionis sumpsere ad Neronem tamen usqueautcognatione aut adoptione inipeprimus libertatem
    oppressit
    :
    :

    Romanam

    tur,

    plaouerit licet

    nec coguita oausa condemnatus est. Dicit ergo, Deo ut qui bonos omnes oderant, illi etiam me, qui bonos et senatum defendebam, cuperent perire,

    non tamen merebamur


    :

    ita

    de senatu, ut

    ratores huic familice anne.^ii fuere


    liqui

    post

    Neronem

    is

    re-

    solum usurpatione

    illud

    Germanici] Germanicus iste


    liunc

    sumpsere. Agricola. Drusi Neronis iiUus,


    ,

    hoc ipsum vellet quia cum VeronaB Theodericus rex cuperet crimen quo Albinus accusatus erat in
    senatum" transfundere

    Caium

    genuit, et

    Agrippinam Neronis matrem,

    magno

    periculo

    scis tu Philosophia, quam meo defenderim senatum, pro quo


    :

    praterea aliosquos nihilattinetenumerare. Hic Caius

    beneOcio tamen falsa sententia a senatu condemnatus

    consentiunt, ut non aliquis moveatur ad misericorj t r uGalliae p unde bracatte , ,; C diam ex his, velpropterea quodomnesliominespioni T .:i,ko)sunt ad errandum et ad faciendum quse non debeant vel etiam quod fortuna communis est, et nemo fieri verba, ponuntur in oratione duntaxat, quando eos certus est quid ipsi sibi possit obvenire. Ego etiam si ipsos flngimus loquentes, quibus ea tribuimus. Non quantumvis magna scelera voluissem facere, non recte enim dices Ille inquit occupatum se esse, nec tamen nisi aut confessus, aut convictus, debuissem posse venire; sed dicendum est Ille inquit, ocoupapuniri. Nunc non audita defensione mea, qui fui tus sum, n^c possum venire. Loquendum est enim quingentis millibus passuum remotus ab urbe, ut semper eisdem verbis quibus ipsa persona (quam pote Papiai in carcere damnatus sum ad mortem.

    cognominatus est Caligula, a caliga railitari dictus, quam vulgus ocream vocat quia in castris fuit educatus. Nam quod nos caligam vulgo vocamus, id est
    :

    sum. Deinde, Et cujusunquam facinorisl


    dignitatem judicii ex
    in judicando ita
    .

    Colligit in:

    modo

    illius,

    dicens

    Nunquam

    in apertissimis
    ,

    sceleribus Judices

    auud ^

    veteres
    j.

    bracam dicebant
    j

    j-

    V,-A quoc a nobis vocatur, id veBraca enira quod ^ tustasfemorale, velsubligarvocabat. Inquif et inquam

    noraen

    -^

    tuit.

    '

    inducimus) esset looutura. Juvenalis


    Nil

    actum
    :

    est (inquit) nisi


    et

    Frangimus,

    Posno milite portas media vexilium pono suburra.

    Et alio loco

    NuUus
    Agricola.

    artibus (inquil) Iionestis in urbc locus.


    x^

    Quando

    meritos patres hoc est senatum, Exclamat ergo, ut nemo' possit de simili crimine convinci, hoc vult dicere Kenatus meritus est ut nemo debeat eum defendere, quia propter hoc crimen quod volui eum defendere, convictus sum, et ab eo damnatus. SequiI

    tur.

    At cujus

    criminis]

    Ordo

    est

    At quairis

    summam

    Ita]

    Cujus indignitateni reatus. Agricola. Hodie omnes fere indocti pro adverbio aftir:

    ejus oriminis cujus arguimur.

    Atvolui, ncc

    unquam

    vellc desistum]

    Subaudi, sena-

    tum salvum

    esse.

    mandi utuntur, quod prorsus corruptefit est enim similitudinis potius. Virgilius in undecimo Haud ita me experti Bilias et Pandarus ingens.
    :j

    Socratico decreto] Decreto Sooratis, oujus

    apud PlaMihi plane

    Ita dixit, id est taliter. Agkicola.

    toneminTheEetetohascad huncsuntverba

    Hebetavit] Dixit metaphorioe,

    nam

    proprie de ferro

    nefasessevidetur, admitterefalsum,acverumrefellere.

    aut alio quovis ad

    secandum apto

    dicitur.

    Agmcola.

    Quoquo modo] Quocunque modo.


    Stylo etiam memoriseque inaiulavi]

    Huno

    Boetii libel-

    Contra virtutem] Per s)'necdochen disit accidens pro subjecto, id est contra bonos. Agricola.
    Molitos] Moliri, id est

    lum nuno Qua in

    exstare
    re]

    non reor.
    quibus oondemnatus. Quia vero
    et

    cum magnamole,
    ^noid.
    :

    id est dif-

    Ostendit hio indignitatem fortun suse


    suis,

    ficultate conari. Virg. in iv

    es judioibus
    duplioes sunt
    nes, de

    umnium lerum judices, Deus

    homi:

    divino judicio prius conqueritur, deinde de


    id est

    Nec super ipse sua molitur laude laborem? Facere et efiioere manifestam habent differentiam. Nam faoimus multa smpe sine effectu
    Effecisse]
    :

    humano,

    senatus judicio. Dicit itaque

    Licet

    sed efficere, est aliquid quod facis assequi

    sic

    me-

    927

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHM.

    928
    est

    dicus saepe fecitomnia, ut sanet aegrotum, sed tameri

    cie accipitur

    quia exitus, hoc

    peremptio,

    sit

    cui-

    sanat.

    non sanat :sed si Agmcola.


    Plantus in

    efficit,

    utsit sanus,

    jam

    sine dubio

    que

    summa

    clades. Agricola.

    Seciiritate] Id est

    neglectu vel contemptu

    securus

    Beterio7-a] Deterior,

    a detero verbo dicitur.

    Onde

    enim

    sine cura dicitur. Agricola.

    et

    eamdem
    et

    signiticationem detritionem

    Proferre] Id est efferre Profer Galla oaput.

    hoc

    loco.

    Juvenal.

    pro improbitate
    31onstri]

    detrimentum, nosam vel

    damnum

    vocamus. Agricola.

    Monstrum a monstrando quia veteres putabant cjuoties monstra proveniebant, es eis magnum aliquod malum, aut cladem imminentem monstrari, sicut et ostentum ab ostendendo, quod aliquid eo futurum ostendatur, et portentum, quia aliquid protendat, id est pronuntiet, et prodigium a procul agendo dicitur, quia solebant monstrosi partus, siquidem humani essent, deportari in deserta,
    :

    Aliquando signiflcat bus


    :

    differre.

    Plautus in captivis duo-

    Quando-prolatis rebus rus homines eunt


    Id est, dilatis negotiis vel litibus :significat etiamprocul ferre. Virgilius in
    Profert imperium.

    primo ^Eneidos
    et

    Super Garamantes
    Agricola.

    Indos

    Jactasse] Jactare hic accipit pro eo

    quod estarro-

    in

    silvas

    si

    vivi.

    Agricola.

    ganter vel gloriando commemorare. Quintil. in macseterorum animalium, infodiebantur B Magna pars voluntatis est jactatio. tris Infamia
    :

    Quidem tuorum familiarium] Carneadi claro imprimis auctori novae Academiee tribuitur ha3c sententia.
    Agricola.
    Familiarium'] Familia a famulatu dicta est et familiaris

    Quandoquesignificat verbis strepere, per metaphoram


    dictum. Virg. in x yEneid.
    :

    NuDC sera querelis. Haud justa assurgis, alquc irrila


    de Arte

    jurgia jactas
    il

    Proprie autem signiflcat frequenter jacere. Ovid. in


    :

    servus

    obtinuitdeinde consuetudo utcognatio-

    nen: significaret familia,

    unde patresfamilias

    et

    ma-

    Jaotatas exoutiatque faces.

    tres et filiosfamilias. Agricola.

    Agricola.
    Ostentando] Ostentare sicut jactare dicitur, sed jactare
    et

    Siquidcm] Hic legendum estdistinctim, utsiat duee


    dictiones
    :

    quandoqueenimjunguntur

    uno accentu
    Plinius
    in
    i

    magis verbis

    est,

    ostentare rebus. Agricola.

    proferuntur, tunc accipitur pro


    COLA.

    certe.

    Facinoris] Facinus a faciendo dictum est, et in pe-

    Naturalis HistoriEB. i^Siquidem coloris mutant.

    Agriest,

    Sanguine petant] Per antonomasiam dictum


    est

    id

    jorem partemnuncaccipiturevincente consuetudine, apud veteres in utramque accipiebatur partem et bo^ nam et malam. Sallust. in Catilina Qui prfeclari fa:

    esitium cupiunt. Agricola.

    cinoris aut artis bonte


    :

    famam

    quaerit.

    Petunt] Peto signiflcat

    quandoque posco
    reliquit.
    :

    ut Horat.

    lugulari] Jugulare proprie signiflcat

    jugulum perilla

    in

    II

    Epist.|:

    scindere.
    pctiit,
    :

    Estautem jugulusdictus pars

    quEeproxi:

    Quod
    deunti iu

    cupide

    mature plena
    Valerius in
    ii

    nia collo ab ossibus, qute pectus determinant


    re-

    quo-

    Aliquando adeo

    sic

    Rus petens

    urbem

    narraverat. Aliquando oro, sicque

    niam ea ossa similitudinem jugi, [id est summitatis montium, velveri quod araturisbobusimponitur, habent. Agricola.
    J^ecem] Vulgus grammaticorum dicit hujus nominalivum non inveniri. Cicero tamen pro Milone
    dicit
    :

    jungitur accusativo

    cum

    ablalivo intervenienle pra2:

    positione. Quintilianus in matris Infamia


    civitas novissimis precibus peto.

    Illud a te

    Dicimus eliam, peto


    est jacio in

    illum ferro, peto lapidibus,

    id
    :

    eum,

    vel

    Insidiatori vero et latroni qusB potest iujusta

    vim

    infero. Virgilius in Bucol.

    Malo

    me

    Galathea

    petit,

    id est jacit in

    me malum.

    Agricola.
    Sallustius.

    Patribus]

    Patres Jvocabantur senatus.

    prexetiamPhocasgrammaticus dixit. mors quemadmodum necare et mori ut nex sit mors vi illata, mors qualiscunque hominis interitus. Agricola.
    esse nex?Sic et

    Differunt sane nex et


    :

    Hosque
    tres.

    vel setate vel curse similitudine

    vocabant pa- D
    flgurate
    :

    Agricola.

    Priesens] Dicitur,
    prffisens hoc,

    quicoram
    alibi

    est, dicitur et

    Quingentispassuum mittibus] Latiai itinera sua millibus passuum numerant, sicut Graeci stadiis, Galli leucis. Quinque autem millia passuum tantum spatii efflciunt

    quod

    est efficax. Virg. in Bucol.

    quantumapudGerinanosquod illimilam

    vocant,

    Nec tam praesentes

    cognosoere divos.

    quodqucjEgyptiiparasangam, Persaj schosnum. AgiuCOLA.


    Propensius] Id est diligeitius, vel inclinatius, a pro-

    Quintilianus in Veneno etfuso, Et virus prajsentancum


    paro,

    quod

    subito,

    quod statim corrumpat. Agbicola.


    Italiaj

    Veronx] Verona oppidum est

    transpadanfe,

    quod medium Athesis lluvius perfluit, in radicibus Alpium Vindelicarum positum. Agiucola. Dicturum quid] Proaliquid:et legendum est, traducto in pra?cedenteni dictionera accentu, sicut, que, ve, ne, legimus. Agricola.
    Exitii] Exitiim

    pendendo, sicutin libra,quaparteplus appenditur,ea sic et nos propendere, et propensi plus propendet dicimur in id cujus majori studio tenemur. Agricola.
    :

    Proscr-iptioni] Proscriptionis

    nomen

    a bellis civili-

    bus venit, quoniam in

    civilibus dissensionibus, sicut

    dictum

    est

    abexeundo,sicutinitium abineundo flgurate, sicut mulla pro clade vel perni-

    fuerant Marii et Syllae, Ceesariset Pompeii et reliquorum, qui victores erant, nomina eorum qui diversa-

    rum partium

    fuere,

    in tabulis descripta pouebant,

    929
    dalis prcemiis, si quis

    MURMELLII ET ACRICOL.E COMMENTARIA.


    eorum quemquam
    occidisset, ct

    930

    Et
    apta
    :

    cujas unqiuun] Et, particula interrogationi


    sic

    nunc

    bonis publicatis, postea obtinuit consuetudo, utrelegati in exsilium, proscripti dicerentur. Agricola.

    apud

    Virgil. in Bucolicis

    Et
    T)e

    qax

    tanta fuit

    Romam

    tibi

    causa videudi

    Contia virtutem] Contra liomines virtute praiditos

    Tuorum quidan familiarium] Pliilosopliorum quidam.


    Si quidem] Si. Sanguinim] Sanguinis eflfusionem.

    Quod fuerit propensioris studii in senatum, eumquesalvum esse voluerit. Cujus indignitatem reatus] Ostendit nunc majorem
    sin^iii

    crimine]

    iudignitatem casus

    sui,

    quod cum perspicuum

    esset,

    nec

    ista

    crimina
    justitise

    talia esse, qua; vel

    aceusatores

    cum
    :

    Propugnare
    Innulla

    bonis]

    Defendere bonos.
    laudc jaciasseJTametsi vera sint,

    specie aliqua fidei possent objicere, vel judices ullo


    colore

    Quid] Aliquid.

    ?ua laude contra

    se

    petitum esse

    unquam mei

    quia enim Philosophus erat, insimulaverunt

    magum

    ea tamen

    nunquam

    se jactasse ait.

    M. Tul. in

    Oflic:

    Deforme estiamest de seipso praBdicare, falsa prtcsercum irrisione audientium imitari railitem gloIn proprias riosum. Divus Cyprianus ad Donatum
    tim, et
    :

    eum esse. Quia plerumque apud veteres philosophi hac suspioione premebantur. Unde et Apuleius Madaurensis magioj accusatus fuit, cujus defensionis
    n adhuc exstant libri, et ApoIIonius Tyaneus, et Menippus habiti sunt magi, et videri etiam voluerunt, cum iiterque phllosophus esset. Ergo dicit accusatores objecisse ei propter cupiditatem, ut consulatum
    et

    Pompeium SaEtenim si alienaj quoque laudes parum turnium oequis auribus accipi solent quam difticile est obtiaere,
    laudes odiosa jactatio
    :

    est.

    Pliuius ad

    ne molesta videatur oratio de


    rentis ?

    se,

    aut de suis disse-

    magistratus in urbe consequeretur,


    habuisse
    :

    eum
    est, quis, id est aliquis,

    Minuit enim] Ordo

    minuit

    dit

    ex studiis

    cum dtemoniis commercium quod falsum esse ostensuis, cum fuerit enim deditus philosoDeo eum
    et

    quodammodo secretum

    conscientise probantis se, id

    phite, qua? jussit

    non

    diis servire, verisi-

    est, sibi per virtutem et benefacta placentis, quoties ostentando factum, recipit pretium, id est prsemium

    mile non esse, ut se pessimis spiritibus jungeret aut

    eorum
    rum,

    ministerio uteretur. Deinde indipsnm coarguit

    Te autem, si in oculis sis multamen ejus judicio stare nolim, nec quod illa putet, idem te putare pulcherrimum. Tuo tibi Tibi si recta probanti placebis, judicio est utendum tunc non modo tu te viceris (quod paulo ante prfficipiebam) sed omnes et omnia. Hoc igitiir tibi propone,
    famoj. Cic. in Tuscul.:
    titudinis,
    :

    amplitudinem animi

    et quasi

    quamdam

    e.taggeratio-

    nem quam

    domus suee et probitate amicorum suoSymmachi cujus liliam uiorem si tam facinorosa; vitce fuisset, secum convenire. Agricol.\. Commistione] Commistio s littera, non x dicendum C est. Si enim mixeo in indicativo haberet, possemus mixtum dicere; nunc amisceo, quomodoflet mixtum?
    ex modestia
    et

    afliuitate

    sibi

    habebat, qui non potuissent,

    altissimam animi (qui maxine erainet in


    et

    Agricola.
    Fuscare7it]

    contemnendis
    vacet populo,
    delectet.

    despiciendis doloribus)

    unam

    esse
    si

    Fuscus color

    est, fqualis

    corporibus ex

    omnium rem pulcherrimam, eoque

    pulchriorem,

    solo prevenit. Virgil. in

    BucoL;

    nequeplausum captans, se tantum ipsa Quin etiam mihi quidem laudabiliora videntur omnia, quem sine venditatione, et sine populo teste fiunt, non quo fugiendum sit (omnia enim benefacta in luce se collocari volunt), sed tamen nullum
    theatrum turninum
    virtuti conscientia majusest. Plinius ad Sa:

    Ouid tum

    si

    fuscus

    Amyntas?
    :

    Ovidius in secundo de Arte

    Fuscentur corpora campo.


    Ater, color est

    carbonum

    et

    vestium

    unde

    et atra-

    mentum

    uicimus, etatratos eos quiluctus causa


    ille

    mu-

    Prceterea

    meminimus quanto majore

    ani-

    taverunt. Niger est obscurus

    ex rubro vel lucido

    mo

    honestatis fructus in conscientia,

    quam

    in

    fama
    :

    reponatur. Sequi enim gloria, non appeti debet

    nec

    si casu aliquo non sequatur, idcirco quod gloriam mcruit, minus pulcbrum est. Hi vero qui benefacta

    unde et nigra vina, et sanguinem nigrum dicimus. Virgilius nigrantem nimbum dixit in iEneid. Confundumtur tamen ista saepe ab auctoriI
    ad atrum tendens
    :

    j3

    bus. Agricola.
    Sacrilegio]
    est,

    suaverbis adornant, nonideo praedicare,quiafecerint,


    sed ut pra'dicarent, fecisse creduntur. Sic quod ma-

    furandis sacris
    accipitur.

    Sacrilegium dictum est a legendis hoc deinde et pro vi qute sacris in:
    :

    gniflcum referentealio fuisset, ipso qui gesserit recensente,


    vanescit.

    fertur,

    Homiues enim cum rem destruere


    Ita si silensileas, ipse
    :

    Nihil in

    Unde Seneca ad Serenum dixit rerum natura tam sacrum est quod sacrileinveniat. Deinde Boetius ad

    uon possunt, jactationem ejus incessunt.


    da
    feceris,

    gum non
    rum

    omnem

    sacro-

    factum ipsum

    si

    laudanda non

    profanationera traducere hoc


    incantationes,
    et

    nomen

    videtur.

    culparis. Macrobius in Somnium Scipionis, Conscientia ipsa factorum sgregiorum, amplissimum virtutis
    est

    Nam omnes

    invocandorum spirituumsacravocabantur. Boetiuscumabhocnomino


    ritus

    in cunscientia ponit,

    prffmium. Ideminidem. Virtutisfructum sapiens minus perfectus in gloria. Divus


    in

    abhorret, maluit sacrilegium vocare

    ea est

    quam
    efli:

    proprie
    et

    magiam vocamus,
    est,

    qua: est,

    qua homines mira,

    Ambrosius

    quadam

    epistola

    Abundat enim

    sibi

    omnem ordinem
    hoc

    aut vim natuva! excedentia


    indocti
    vel

    locuples testis conscientia.

    ciunt,

    qnam

    nigromantiam vocant

    Vro vero virtutis prssmiis falsi sceleris]


    antitheton
    est.

    Pulchrum

    nam

    Grcece
    :

    'jr/.poij.cyzia,

    communius

    vr/.poaKvri^

    dicitur

    qufc solum divinationem faciebat ex anima-

    931

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHlLOSOPIJIyE.

    932

    bus defimctonim per incantationes invocantis. AGniPoUuissc] Polluo a porroet


    dicitur, id est

    liabet) digiiitatem.Fuil

    enimmagnadignitashonestas-

    luo, id estprorsus luo

    Insita] Id estindita
    Instillabas] Stilla

    macalo. AGnicoLi. ab insero. Agricola.

    que ejus reatus, quo Boetius accusatus est studii in senatum propensioris, verum eam falso magise orimine fuscare denigrareque delatores conati sunt. Hanc lectio-

    nem
    etstillici-

    guttam

    significat

    unde

    prceter exemplarium fidem astruunt ea quse proxima prosa subjiciuntur. De objectorum quidem
    tibi
    rasti.

    diumlocus
    Inde dus

    iu

    quem

    guttse pluviaj de tectis

    decidunt.

    vel

    lionestate vel falsitate

    cunctis

    nota

    memo-

    instillo.

    Agricola.
    [ex

    Pythagoricum] Pythagoras
    fuit,

    Samo

    insula oriun-

    versatus est ineaTtalise parte quee

    quondam

    in exemplari

    magna Gra?cia dicta fuit, circa Tarentum et Crotonam cumque interrogaretur an o-oyo;, id est sapiens
    :

    esset, respondit

    non, sed
    ante

    (fnloaofoc, id est

    amator

    sa-

    pientise

    et

    cum

    eum

    qui ;insigniori doctrina


    . ,

    prajditi essent, sapientes vocarentur, postea philoso-

    SequereDeum:legitnrautemhocGrsecum quod mihi comraodavit Csesarius, et in epistola Joannis /EdicoUii >d me data. Habetur idem in II Chiliade Proverbiorum Erasmi, et apud Politianum in Praalectione Homerica. Refertur autem ad Pythagoram, qui Marsilio interprete, sic ait in symbolis Linguam imprimis coerce, Deum imitans.
    "ETro-jOso}]
    :

    phi
    est,

    coepti sunt vocari, et a

    Pythagora secta ea ducta

    Porro Rodolphus Agricola videtur hajo Grajca ponere.

    quam philosophiam
    oCi

    Italicam vocaverunt. Agri-

    0M

    k)iV

    oij

    Bzoii,

    id est,

    Deo, et non diis (subaudi)

    COLA.

    servias seu serviendum.


    Bsotq]

    0SW, alV

    Id est

    Deo

    et

    non

    diis.

    Agricola.

    Convenire dicitur hic aptum esse vel accommodatum aliquando consentire significat. HoConvenieliant]
    :

    cilium 48

    Consimilem Beo faceres] Seneca in epistola ad LuHoc enim est quod mihi philosopliia pro:

    mittit, ut

    parem Deo

    faciat.

    rat.:

    Et

    vitce

    disconvenit ordine toto,


    i

    id est discordat. Ovid. in

    de Arte

    Conveuial nobis, ne

    quam nos

    ante rogemus.

    mtro Insuper. At vero hoc etiam] Ostendit nunc asperitatem calamitatis suee ex eo quod sequitur communiter in omnes bonos. Dicit itaque non solum indignum esse hfec
    orania, qnce gravissima enumeravit, se pertulisse, sed

    Undedicimus, Convenitnobisde hacre, et, Conveniemus de hac re. Etiamsigniflcatcongregari, idque proPostquam prium est ejus significatum. Sallustius
    :

    hoc etiam adhuc restare malis


    pati
    ,

    suis,

    ut ista merito
    perdidit,

    videatur, et

    postquam omnia

    etiam

    quos convocaverat, convenisse videt. Dicitur eliam, conveni illm apud forum, id est allocutus sum. Agricola. Penetral] Interior pars domus dicitur a penetrauCatiliiia eos

    honestatem existimationis et famai bonaj amittat. Vulgus enim imperitum ea solum credit, et prudenter
    facta esse, quaj prospere et feliciter eveniunt;

    nunc

    do. Yirgit. in

    ii

    /Eneid.:

    et veterum penetralia regum CommodequedixilBoetiuspenetralinnocensdomus,

    Apparent Priami

    ergo quia sibi res omnes adversaj infeliciter cesseriint, credetur dignus his esse, et ista meruisse, Posibi, Videor autem videro dicit, quia jnunc innocentia
    nostra ab improbis victa est et oppressa, futurum
    ut scelerati
    et similes
    est,

    quoniam
    Coitus]

    solent rocondi scelera, et ab

    hominum

    con-

    omnes quibus ergo resistebam giuideant


    accusationes contra bonos parent
    :

    spectu removeri. Agricola.

    cum

    vi-

    coeundo, id est conveniendo dictus

    est.

    Agricola.
    Socer] Est uxoris vel mariti pater, itidem ut so-

    deant impune omnia se facere posse bonos vero non ausuros illis resistere, cum se videant non solum periculis

    expositos, sed etiam defensione privatos. Ex:

    crus mater, qui iiliam

    tuam

    in matrimoniura habet,

    clamat ergo

    stelliferi, etc.

    Agricola.

    gener, quaB filium t.uum,nurus vocatur. Agricola.


    yJ/Zines]

    Ciimiilus] Id est

    explementum. Proprie enim dicitur

    Hoc

    dixit

    impropria significatione, id
    affinis

    est

    curaulus, acervus

    rerum aut

    strues simul congesta-

    conjuncti.

    Nam

    consuetudine accipitur

    pro eo,

    ^,^^^

    Agricola.

    qui nou est cognatus nobis, sed cognatis nostris

    ma-

    Blerita] Id est

    vim

    vel pretium. Agricola.


    :

    trimonio junctus. Agricola. Instituti] Id est compositi, vel assuefacti, vel for-

    Provisa] Dixit quasi providenter et recte facta

    se-

    cundum
    ter
    flt
    :

    philosophos enim, quidquid rectefit, prudencontra etiam, quidquid prudenter


    fit

    Ante palatum eorum quam mores instituimus. Aliquando dooere signifimati. Quinlil.
    in
    i

    Institu.

    flt

    et

    recte. Agricola.

    cat instituere. Juvenal.

    Instituitqae rudes melior locusta propinquas.

    Rumores]
    signiUcat

    Rumor

    a ruendo dictus,

    quasi fremitus

    Accipitur etiam pro eo quod est proponere velvelle,


    ut Cicer. in ni de Orat.
    :

    populi similis sono,

    Instituenti mihi, Quinte fra-

    ter, id est volenti vel paranti.

    Aghicola.
    est,

    facit, idem quod fama sed famaGra^cum est, famatamen qui a ar;,".' Graco (quod apud nos for sigui

    quem

    ruina reruni

    Lacere7'is]

    Figurate per translationem dictum


    Agricola.

    flcat)

    dicitur,
    :

    certius

    aliquid et constantius loqui

    id est carparis, repreheiidaris.

    signiflcat

    rumor

    incertius

    quiddam habet. Agricola.


    quod translatum

    Ciijus dignitatem] fi'dmelsi

    Rodolphus Agricola juet

    Afjihgitur] Alii

    affigitur legunt,

    dicio viralioquin acerrimo, legere videatur indignita-

    quidem

    est,

    sed tamen aptius. Agricola.


    :

    tem, malim tamen legere (sicut

    fere exemplaria

    Perferunt] Juvenalis

    033

    MURMELLH ET AGRTCOL/E COMMENTARIA.


    Lateque sonanlem
    PertuUt louium
    :

    034
    etiam in terram mille. Acricola.
    signiflcat, ut

    A nem
    liio,

    qui in coelo

    est,

    ConclHor]

    Condere quandoque facere


    :

    id

    est

    perpessa
    :

    Ciceronem
    COLA.

    Aliquando apportare, ut apud Litteras ad te perferendas dedi. Aciuest.

    et Virg. in Bucol.

    Pallas quas coudidit urbes,

    Ipsa colat.

    Offidnas] Offioina, ab officio dicta, est locus in qno opifices officia, hoo est artes suas exercent. AonicoLA.
    Fluitantes] Id est sese agitantes vel trepidantes vel

    Qiiandoque

    significat abscondere, sic infra dicitur.

    Condat

    stellas

    una minorog.
    rio-

    Proprie vero signiflcat congerere aut coiligere.


    rat. in
    i

    gestientes.

    Sic

    enim Cicero inconsultum gaudiura,

    Carm.

    lajtitiam gestientem vocat, id est crebrose


    et

    moventem
    et

    trepidantem, sicuti mosest

    leetis.

    Agiiicola.

    lUum si proprio condidit horreo idem in primo Epistolarum


    ;

    Perditissimum] Perditi dicuntur qui


    ter aut tolerabiliter

    non mediocri-

    Condo
    Agricola.

    et

    compono, qufe mo-\ depromere possim.

    sunt mali, et de quibus nullaest

    amplius spesboni, quos Gra?ci et Cicerononnunquam usus eo verbo, aionovq vocant. Agricola.

    Insontes] Insons a sons dicitur, ususbabet, veteres tamen srepius diserunt testimonium est Festi Pompeii, qui sonlicum justum vult
    :

    Orbis] Dicitur id quod undiquaque rotundum ''est, quod etiam globum dicimus. Unde et mundum proquod etiam nunc B pier rotunditatemorbem vocamus, id est quod spha3

    ram

    vocant. Agricola.

    significare,

    ponens verba

    Nsevii, dicenlis

    Nixus] Id est firmatus, vel insistens. Quintilian. in Utvitam genunixus petat. Agricola. Milite Mariano
    :

    Soutioam esse oportet causam, quamobrem perdas mulierem


    :

    cum

    rectius disisset

    Festus,

    Dictum sontem arbitror, in fama et sono bominum versatur. Agricola. Cumulus accedit] Cumulos malorum proverbialiter
    dicitur de ingentibus malis et calamitatibus
    :

    gravem aut noxiam. de quo sonusflat, id est qui

    Solium, regia sella. Unde Seneoa in lib. de TranquiUitate, significansmutabilitatemfortunae MoSolio']


    :

    mentum,
    et aliena

    inquit, interest intersolium, id est

    regnum

    vas

    quoddam solium vooabant

    genua, id est captivitatem. Veteres etiam in balneo, quod im-

    ut cu-

    plebatur aqua, in quo lavantes sedebant, et se abluebant. Agricola.

    mulus seu acervus bonorum, de opibus ingentibus.


    Sunt
    et illa Ciceroni familiaria,

    cumulare

    Cmlum]
    et

    Alii quasi oajlatum, id

    est

    scalptum pro:

    offioiis,cu-

    mulatissime satisfaoere,

    cumulus raeritorum.
    ,. r.

    pter varias stellarum-imagines arbitrabantur

    unde

    mundus ab ornatu
    .,

    dictus videtur
    ,

    :quemodmodum

    stelliferi]

    rat condi- ^ Boetius hoo carmine deplor

    armd
    '

    Grae.cos etiamKocru.o;, id
    ,..
    ,

    tionem Iiumanaj naturre, rum natura suntadcertamlegemalligaverit, et omnia soli ita instituerit, ut errare autpeccare nequirent homini dedit libertatem, ut posset bene et male fa:

    oumDeus omnia

    dicitur; aln coelum ab eo


    id est

    est mundus, ab ornatu , . -^ quod Grajce dicitur y.ocKo-j,

    quaj in re-

    oere, et ei permiserit, ut hac libertate

    uteretur, et mali
    est

    plerumque abpremerent meliores. Genus metri anapsesticum et Pindaricum. Anapeestioum a pede


    ille sit ei

    cavum. Si primum dicatur, scribendum erit per ce dipbthongum; si secundum, per os. Namquod vulgus dicit ccelum quasi casam ri).iov, id est solis, ineptum est, sicut multaindoctorum. Agricola. Turbine] Id est impetu vel raptu, a turbando dicitur.

    Unde

    Virgil. in

    ^neid.

    dictum, quoniam

    peslegitimus
    Deus,

    recipitta-

    Et terras turbine perflant.

    men

    et

    spondeumetdactylum. Pindaricum a Pindaro


    :

    auotore ejus dicitur. Dicit ergo

    qui in cxlo
    ut
    stellce

    Vocatur ^tiam turbo, quod Gra3oi rpoxov nos indeassumptomomine trochum vooamus, a rpi-/a, quod
    est curro,

    hahitans, convertis illud veloci cursu,

    el facis

    6b

    semper ordinem suum servent, et lana plena opposita nunc vicina soli, lumine suo abscondat retiquas stellas rursus soli, perdat liimen suum. Sic facis etiam ut He:

    impetu,

    currit.

    eamdem causam, quia turbine, id est Turbonisautem nomen eratproprium

    ciijusdam gladiatoris. Agricola.

    sperus

    jam

    post oecidentcni solem luceat,

    jam mntato
    :

    nomine Lucifer dicatur, et orientem solem prsecedat prseterea hieme hreves dies facis, lestate breves noctes. Nec solum vis tua cix-lum ordinem tenere cogit, sed terras etiam simili ratione regit, ut frondes autumno decidentes, vere renascantur,
    stale maturescant.
    et quse

    Legem] Les diota est a legendo, quia prtelegebapopulum deinde oonsul interrogabat, vellent juberentue id ita fieri quod si populus affirmaret,
    tur ad
    : ;

    lex flebat

    quod ipsum

    si

    tribunus plebis faoeret, id


    :

    seruntur hievie, xcerto cursu dirigas,

    At cum

    hsea

    tam

    sola opera

    hom.inum permittis errare. Unde enim nisi

    quoque decretum erat, plebiscitum dicebatur bic autem lex per translationem flgurate pro certo ordine accipitur. Agmcola. Pleno cornu] Id est irapletis cornibus, quod iu plenilunio flt, cum enim opposita est soli, tuno pars
    ejus quae
    est

    id ita esset, tanta vis fortunx, ut ea nunc injustas pce-

    ad nos versa, tota a sole illuminatur.

    nas innocentihus inftigeret contra vero malos extolleretl

    Negligitur

    et

    contemnitur virtus,
    :

    et

    accasatur,

    malis autemmala scelera noii noeent

    quin etiamc^uan-

    Non enim ex se luna a sole illustrata, lumen iiabet, sed quod fierividemus,ut vasa polita acceplum lumen sio luna a sole illustrata, lumen reddit. refundant
    :

    do placet fortunce, potentissimi reges subdunlur, et opprimuntur. Ergo etiam, o Deus, rege etiam res homi-

    Unde cum rursus ad solem aocedit, partes aversaj a nobis accipiunt lumen, quod propter rotunditatem
    ejus paulalimvidetur extenuari ia cornua. Agkicola.

    num,

    quse sunt pars

    mundi non contemnenda,

    et

    ordi-

    935

    APPENDIX AD LIBUOS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI/E.

    Flammis]
    Agricol.i.

    ilagi',o

    id est ardeo dicta est

    ilamma.

    dine luminis sui occulit illud, ne possit videri,

    dicisol

    turque astrum sub radiis esse, deinde postquam


    est, solis.

    enim traduut LaloFratris] Id nam Jovis concubitu prcegnatam, Phoebum, id est solem a 5)oiS2&), id est ardeo, et Dianam peperisse.
    Fabulffl

    progressus est ultra quindecim aut, ut

    Plinio placet,

    AGniGOL.4.

    Luna\
    luceat
    :

    lucendo dicta videtur, quod inter sidera

    undecim gradus, tunc incipit emergere e radiis astrum et apparere mane ante orientem solem, isque vocatur exortus matutinus. Quando autem sol progressus est usque ad gradus cenlum oUoginta ab
    astro, tunc oppositus dicitur
    astro, post id vero pro-

    sicut solem,

    quod

    solus luceat, et

    omnia

    si-

    dera lumine suo abscondat, dictum volunt. Agricola. Litniina perdat] Hoc ad nostrum conspectum videtur,

    gressus quindecim gradus post oocidentem solemincipit oriri

    astrum, isque vocatur exorlus vespertinus.

    Rursus appropinquans astro, cum incipit ad quindecim gradus accedere, illud vocatur ocoasus vespertius accipiat luraen, quam quando soli pro.fima est quod enim ex malhematica ratione clarum est, minus tinus, quoniam occidente sole id astrura proxime ocluminosumcorpus majoriluminoso adhibitum,quanto cidat. Postremo, cum incipit rursus sol quindecim gradus accedere ad oppositionem proximos, quia ad id propius accedit, tanto plures ejus partes illu" tuuc oriente soleid astrum postremum videtur occiroinantur. Agricola. dere, dicitur occasus matutinus. In Venere et MerAgit] Agere in 'varias significationes dicitur. Nara et negotiosum esse, aut facere aliquid significat. IIocurio rectius quis ortus vespertinos et occasus matuEpist. tinos' vocaverit emersiones et occultationes ratius in quia semper prosequuntur ista duo solem, et illi adhaeQHid mihi celsus agit? rent; sed quando mane incipiunt emergere ex radiis Quandoque significat ducere aut propellere. Virg in rursus et apparere, dicuntur oriri ortu matutino Bucol. quando redeunt manead soIem,et parent occultaridiEt potimi pastas age. cuntur occidere occasu matutino; similiter et vespere Horatiusin secundo Epistolarura emergenlia, oriri et redeuntia sub radios occidere Navem agere igQariis navis timet. dicuntur et hoc est quod hic dicit Boetius oriri VeQuandoque in judicio experiri significat. Unde dinerem vesperi, id est incipere apparere post occicuntur in jure civili actiones, et actor qui reum perdentem solem, quara explicationem diligentius notaDicitur etiam histrio agere, id est pronunsequitur to, quoniam crebra hujus rei mentio apud litteratos tiare. Unde Cicero aclionem pro pronuntiatione ac i'ai-o satis exaote explicata. Agricola sic Cicero c ^^^' *=' cipit et agere animam, mori signiflcat llabenas] Habenae ab habendo, id est retinendo, et pro Milone Quem agentem animara reliquerat

    cum uunquam

    sit

    magis illuminata luna, aut

    la:

    agere gratias
    cunt. Agricola.
    Algentes]

    diciraus,

    quod

    indocti

    regratiari dl-

    dicuntur, quia equi

    illis

    cohibeantur

    el

    teneantur

    hic flgurate pro ordine aut cursu ponitur. Agricola.

    Algere

    Grscum

    est,

    sed

    apud eos do:

    Frondifluce]

    Quia

    frondes ab

    arboribus

    fluant.

    leresigniflcat,

    apud nos vero

    frigere. Horat. in Arte

    Agricola.

    Multa

    tulit,

    fecitque puer, sudavit et alsit

    Brumse]
    totius

    Bruma a

    brevitate dicta est,


    sit,

    quoniam ea

    Aoricola.

    anni brevissima

    sicut solstitium longissi-

    Hesperus

    et

    Luaifer]

    Eadem

    stella

    est,

    Veneris

    ma

    dies, auctor estPlinius. Agricola.

    appellata, dicitur

    ?5;ypoi;

    Graace ab eo

    speram, nos conversa aspirationem in quoniam post occidentem luceat occidatvocaraus


    :

    quod illi hev, vesperam

    JEstas]

    Ab

    Eestu, id est calore, dicta

    est.

    Agricola.

    Agiles]

    Proprie negotiosos dicimus,


    :

    qui aliquid

    agunt. Horat, iniEpist.

    que

    Lucifer

    solem, et

    autem mane, cum prEecedit orientem tanquam dus ejus feratlucem. Agricola.
    auctores- inveniuntur, locus videtur eset

    Nunc
    Iloras]

    agilis lio,et versor civilibus undis.

    Hic pro celeri ponitnr. Agricola,

    Ortus] Quia varia noraina ortus et occasus astro-

    Hora Grfecum

    est.

    Agricola.
    et

    rum apud
    eam rem
    tet,
    alii

    Boreas] Ventus
    solis ajstivum,

    est inter

    septentrionem

    ortum
    flat

    poscere, ut paucis

    quam

    brevissime possumus,

    qui Latine Aquilo dicitur. Agricola.


    Latine

    aperiaraus. Ante

    omnia ergosciamus opor-

    Zephyrus]

    Quem

    Favonium

    dicimus,

    duplices esse ortus et occasus astrorum,

    mundani vocantur,
    quoties astrum

    alii solares.

    quorum Mundanus ortus


    :

    ab occasu a>quinoctiali. Agricola.


    Arcturus]
    est

    Grasce, interpretatur ursa> cauda, sidus

    est,

    voluto ccelo incipit efferri supra

    terram, ut conspici a nobis nisi sol obstet, possit


    contra occasus
    est,

    quando astrum occulitur rursus


    et aspectui nostro subtra-

    quod Novembri mense exortus matutinos facit quando agricolEe serunt. Agricola. Scmina et segetes\ DilFerunt, quoniam semina sunt
    ea quaj serendo in agros spargunt, segetes
    ece
    :

    ad occidentem sub terra,


    hitur et hi ortus et occasus

    sunt

    omnibus

    astris

    quotidie

    qure ex seminibus in agro nascuatur. Persius

    propter
    Solaris

    integram

    cceli

    conversionera

    contirgunt.

    Seges altera in herba

    est.

    beto

    autem ortus et occasus quales suut, sic hasol quandocunque aliquod astrum propius
    partibus, vel (ut vulgo loquimur)
    est,

    Agricola.
    Sirius.]

    StoUa

    ea est

    quara caniculam vocamus,


    facit,

    quiudecira

    gradi-

    quaj matutinos ortus in Julio


    segetes. Agkicola.

    cum maturescunt

    busalicujus signi conjunctumilli

    tunc magnitu-

    !1.)-

    MURMlUJ.ir ET AGRICOL/E COMMENTARIA.


    J

    938

    Stationis

    Statio locus in castris

    dicebatur cujusdo:

    que, qui cuique tributus aut ad

    excubandum aut
    Mariano

    fendendum
    et locus, in
    II

    erat.

    Quintilianus in Milite

    Et

    ab assignata statione miles abducilur, dicitur autem

    Ferrumque armare vcneno. Verum hocmodestius est nam serpentem veneno armalum non inepte dicimus sed comptiim quem colore, parum prudenter dixeris. Sane Theophra:

    quo quis homo vel res consistit. Virgilius ^neid. NuQC tantum sinus, et statio malefida carinis. AGniCOLA. Omnia cerio fine, etc. Indocti, quorum omnia semper sunt plena, hoc loco Boetium reprehendere solent, quasi non satis recte et digne Christiano viro senserit. Cum enim dicat Boetius, Hominum solos rcin
    :

    stus

    non

    sine ratione prsecepit


    esse debere. Agricola.

    translationem vere-

    cundam
    Sed
    sus

    summos

    etc. ] Pierique hos tres verlegunt, ut nocentes dicantur gaudere subdere reges, fitque frigidus (ut videtur) et absurlihuit,

    cum

    dus sensus :rectiuserit ergo ut legatur, fortuna gaudet subdere summos reges, cum libuit ei uti viribus,
    scribaturque gaudet,
    possit

    non gaudent. Duplicem enim


    :

    spuis

    actus,

    interpretantur quasi velit dicere


    extra

    Deum
    re-

    potentiam fortunaj ostendit


    fraudibus
    quaj
    :

    res

    humanas

    curam suam posuisse, neque


    sua providentia
    :

    deinde hic

    primum docet quantum quantum viribus, dereges opprimcre.


    facile parabilis

    gere opcra

    hominum

    cum

    Boelius

    monstrat,

    possit

    summos

    non

    solum deploret, quod omnia recto et non errent, neque peccent, soli homini data potestas est bene et male faciendi, idque non est difficile videre ex eo quod in Qne bujus carminis dicit, et quo coelum regis, etc, cujus non est alius sensus, quara ejus quod quotidie oramus Fiat voluntas tua, sicut in ccelo et in terra. Aghicola. Gubemas] Guberno a Greeco v.'Azmv.M dicit, quod idem signiflcat. Agricola.
    id dicat, sed

    Agricola.
    Vilis
    ]

    ordine regantur,

    Id

    est

    contemnendus,
    vile,

    sic

    dicimus frumentum
    Ilorat.
    :

    quando modico venditur.


    deest.

    Vilis

    amioorum

    est

    aunoua bonis, ubi quid


    dictum

    Agricola.
    Salo
    ]

    Salum mare

    dicitur, a sale

    est.

    AgriAgri-

    cola.

    Immensum.
    COLA.

    metior, quod

    mensum

    facit.

    HesptiiS

    Id est recusas,

    spernis,

    renuis,

    estque

    sordidior translatio.

    Agricola.
    :

    Lubricum
    et

    luendo, id est lavando dictum, unde

    Carminis hujus genus alii Pindaricum dicunt, alii Archilocbium. Est autem anapa2slicum, dimetrum
    acatalectum. Simile estilli
    :

    delubra dicuntur, id est templa

    quoniam quaj

    luta, id est

    Noxia

    madefacta sunt, lubrica sint. Agricola. A nocendo dicitur. Agricola.


    punio, sicut a

    Adytum
    Et
    illi

    Veneris fuge virgo sagax.

    Senecae

    Pcma
    Celso

    A
    ]

    munio moenia. agricola.


    unde
    :

    Jam

    Resident
    ]

    Pro sedent metri causa. agricola.


    cello

    rara micant sidera prono Languida mundo, nox victa vagos

    veteri verbo dicitur celsus,

    et

    Contrahit ignes luce reuata, Cogit nilidum phosphoros agmen.


    :

    excello excelsus,

    sed procello perculsus facit

    dictu.

    Totis fratris

    Hic versus

    sic

    legendus

    est

    que celsus

    est,

    quia cellatur,

    id est alte

    concitetur,

    Totis fratris et obvia flaaimis.

    quemadmodumjaculum auttelum missum. Agricola. Justus A jure dicitur, quia facit id quod jure prteci]

    Nam

    in eo trochseus
    ]

    locum non habet. Agricola.

    autem ajubendo dicitur, quiajussu majoris potestatis jussum sit. Sanctus autem a sanciendo, quoniam quod sanctum sit, id violare non liceat, eutnque dupliciter dicinius nam sancturn vocamus
    pitur. Jus
    :

    Ilesperus De lucifero et vespere aliud poeta' dicunt, aliud astrologi. Poetaj asserunt quo die Lucifcr ante orientem solem apparuit, eodem occidentem

    solemsubsequi. Hoc astrologi quidem eodem die

    fieri

    inviolatum avitiis. Juvenalis Egregium sanctiimque virum.


    :

    posse nogant. Fatentur autem Luciferuni modo prrecedere mane solem, modo subsequi occidentem, sed
    diversis

    diebus.

    Et

    poetas fortassis eo potuisse devidissent,

    Aliquando dicimus, cui non ctoslegatos dicimus et Virgil.


    et Juvenalis

    licet
    :

    vira fleri, sic san-

    cipi,

    quod mane Luciferum

    Mercurium
    :

    ve-

    ro post

    solem occidentem. Cinna in Smyrna

    Sanctumque senalum.
    :

    PriEterea sanctum nihil esl, aut inguiue tutum.

    Te matutinus flentem conspe.xit Eous Et flentem paulo vidit post hesperus 'idem. Horatius
    :

    Agricola.

    Tu semper
    :

    syncopam dictum sicut mi a mihi, et prendo a prehendo. Agricola. Compta colore J Haec translatio parum circumspecte a Boetio facta videtur, licet comere pro ornare apte transferatur tamen ut colore comptum dicamus, non convenit, fluntque translata hcec pugnantia, aut
    Nil
    ]

    nihil per

    Mystea ademptum, nec

    Surgente decidunt amores, Nec rapidum fugiente solem,


    Virgilius de rosis
    :

    urges flebiUbus modis tibi vespere

    Quam modo nascentem

    Hanc rediens sero vespere vidit anum Manlius in Hbro primo Astronomicon
    :

    rutilus conspexit Eous,

    dissidentia inter

    se,

    fuisset

    enira

    cohserens

    si di-

    xisset tincta colore,


    ;

    utrumque enim adhuc

    transla-

    Nec matutinis fiilgeret Lucifer horis, Hesperui immerso dederat qui lumen Olympo Seneca in Hippolyto
    :

    tum fuisset nunc comi colore non magis quam colorari pectine. Conatus est autem
    lius facere

    convenit
    simile il-

    Qualis est primas referens tenebras

    quod

    Virgilius dixit

    Nuntius noctis, modo lotus undis Hesperus, pulsis iterum tenebris Lucifer idem.

    Patrol. LXIII.

    30

    930

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHTtE.


    solos respuis acius
    ]

    Ilominum

    Loquitur ut
    ita sentiat,

    perturbati nimis animi,

    non quod

    homo A cum ab

    vit,

    respondisse

    sibi,

    statim

    cum

    flentem

    eum

    videsset

    intellexisse in essilio esse, sed id exsilium


    loci

    non

    esse

    Epicureorum opinione longissime


    sona2 sua3
    sioni

    absit,

    sed ut per-

    nec carceris in quo

    esset,

    sed potius a vera et


    sicut Sloici sentieest

    decorum servet, et philosophiaj reprehenlocum paret. Videtur autera mihi diligenter imitatus tragicum Senecam, cujus hi sunt versus in
    Hippolyto sane

    recta sententia mentis suje.

    Nam

    bant, viro bono totus

    mundus
    Deus,

    patria, cujus

    Do-

    minus
    COLA.

    et

    Rex unus

    est

    et illa

    neminem

    posse

    quam

    elegantes

    espelli, nisi qui errore

    mentis seipsum expellat. Agridixi,

    magna parens natura Deum,


    Tuque igniferi rector Olympi, Qui sparsa cito sidera mundo,
    Cursusque vagos rapis astrorum,
    Celerique polos cardine versas Cur tiiji tanta est cura perennes Agitare vias Eetheris alti, Ut nunc canaj frigora brumas
    :

    Latravi

    Id est,

    cum clamore

    per metapho-

    ram dictum ab
    proprium
    Placido
    est
    ]

    irrationali ad rationale, latrare

    enim

    canum. Agricola. Placidum dicitur, et quod placet

    sicOvid.

    in Epistolis

    Heroidum

    Nudent

    silvas.

    Nunc Nunc

    arbustis redeant urabrae, EEStivi colia leouis Cererem magno fervore coquant Viresque suas temperet annus? Sed cur idem qui tanta regis,

    Virtus est placidis abstinuisse bonis.


    Virgilius in prinio

    ^neidos

    Nuuc tandem
    Dicitur etiam id
    Virg. in Bucolicis

    placida compostus pace quiescit.

    Sub quo

    vasli

    pondera mundi

    cui aliquid placet, ut hoc loco,


    :

    et

    Librata suos ducunt orbes, Hominum nimium securus ade?, Non solUcitus prodesse bonis, Nocuisse maUs? Res hamanas ordine nuilo Fortuna regit, spargitque manu Munera cffica pejora fovens. Vincit sanctos dira libido, Fraus subUmi regnat in aula.

    Quam
    Id est

    placidum ventis staret mare.


    esset,

    quietum

    tranquillum, non turbatum.

    Agricola.
    Questibus
    ]

    Questus quandoque querelam significat,

    ut hic, diciturque a queror.

    Quandoque
    .

    significat lu-

    Tradere turpi fasces populus Gaudet, eosdem colit atque odit,


    Tristis virtus perversa tulit

    sequitur Mala paupertas, vitioque potens


    recti, castos

    Praimia

    tunc dicitur a qusero, et scribitur per ss diphthongon. Cicero iu paradoxis Sin autem per aviditatem pecunise nullum quasstum turpem putas.
    et

    crum,

    AORICOLA.
    Ilico
    ]

    Reguat adulter,

    Id est statim. Agricola,


    ]

    Hactenus Seneca.
    Crimeniniqui] Hic versus monometer
    illi

    Exsitlem
    est,

    Exsul quasi estra solum dictus

    est, sicut

    similis

    extorris, qui extra

    Senecffi

    Prodidisset

    Regnat adulter.

    tum
    est falso pra^textu seufuco.

    dare

    sic

    terram suam est. Agricola. Protei-e aliquando significat in aperdicimus memorise proditum est, id est

    Mendaci colore] Id ne legas mendacii.


    IN
    Ilasc

    Cave

    traditum. Aliquando significat per perfldiam aliquid


    tradere
    :

    sic
    ]

    dicimus oppidum prodi. Agricola.

    PROSAM
    ]

    V.

    Procid

    Quasi porro ob oculis, id estlonge diciturDicta est ab habitatione paterna, diciturque

    ubi

    continuato

    Hic Philosophia, postquam


    ostendit qua parte

    Agricola.
    Patria
    relative
    :

    Boetius, querelis suis enarratis,

    adhibenda
    primi

    sibi

    esset consolatio,

    tam

    incipit

    ordiri

    nt

    hffic est

    mea

    patria,

    illa

    est

    tua

    non

    consolationem, totumque id quod hinc ad finem usque


    libri est,

    est

    procemium
    proffimii

    consolationis.
    conciliat

    Ergo
    sibi

    velut lege

    quadam

    primum

    auditorem, reprehendens errore,m ejus, quod se esse


    putat in exsilio, et per hoc

    bene autem dicitur, est Dominus multarum patriarum, sed multarum regionum vel provinciarum, vel (quo maxime veteres utuntur nomine) terrarum, sic terram Italiam, terram Alticam dicebant. Sane quod
    Virg, iu
    I

    animum

    ejus tristem

    et

    jEneid. dicit

    dolentem conlirmat
    qirerelas et

    deinde paucis verbis omnes causas doloris, quas paulo ante exposuit, D
    :

    QucEve hKc tam barbaramorem


    Permittit patria
    :

    repetit ibi. Et tu quidem de tuis in

    commune bonum

    subintelligendum vestra

    quemadmodum cum
    vel servum,
    7)m'.

    ali-

    hacque velut confessione et consensu acceptarurn injuriarum Boetium benevolura etiam reddit. Deinde ibi, Sed quoniam plurimis, docilem eum facit, ostendens ordinem rerum dicendarum, cui subdit carmen
    id

    quem dominum
    cola.

    vocamus

    dicentes,

    domine, aut o serve, intelligimus semper

    Agri-

    eamdem sententiam pertinens. Postremo quoque prajparat eum sequentibus arguquod


    sequitur,
    in
    et

    noque post eura quisquam in apud Terentium autem iavenitur in principio in Andria Etenimvero satis spe]

    Enim

    Neque

    Cicero,

    principio orationis ponit;

    documentis consolationis, inquirendo nonnullis de rebus mentem Boetii, ut illis concessis facilior et lirmior fiat aditus Philosophiaj ad consolandum eum quod etiam ad partem docilitatis in proccmio pertinet, partim etiam attentum facit. Sed
    mentationibus
    :

    ctatum exemplum continentia?. Sententia esthajc tota


    Boetii

    sumpta a Socrate, qui cum linterrogaretur cu-

    jus esset, respondit esse se

    mundanum. Agricola.
    ]

    Quxnon

    uti Alheniensiiim, etc.

    Dicit

    mundum uon
    Athena.
    alias

    regi arbitrio

    multitudinis,

    sicut

    quondam

    sospitalis auctor,

    iquoniam ostendit posse sanari eum,


    Dicit ergo

    ostendit etiam qua ratione id iieri possit.

    Sunt enim tres stalus rerumpublicarum. Nam reguntur unius dominatu, quod regnum dicitur;

    alife

    Boetius philosophiam, postquam querelas suas audi-

    paucorum

    potentia,

    quam eptimatium statum

    dici-

    MURMELLII ET AGRICOL/1' COMMENTARIA.


    miis; aliaj populi volunlate,quffipopularis status dicitur,

    942
    et

    Pauca] Inter paucum

    quiipse plerumque turbulentissimus


    cst.

    et seditio:

    paucum ad numerum
    :

    parvumhocinterest, quod magis pertinet, parvum ad

    sissimus

    Grajcum quod scriptum

    est, sic est

    Sed

    his, id est unus,


    est
    :

    kyrios, id est dominus, estin, id est


    .

    quantitatem refertur. Duo enim gigantcspauci horaines sunt, non parvi contra vero millo pygma>i parvi
    sunt,

    his, id est itnus, hasileus, id est rex


    ]

    Agricola.
    dicimus au-

    non

    pauci. Agricola.

    Fvequentia civium

    Id est multitudine

    Honestate] Qnia. pleraque abjiciebantur eiqua; fuisset Boetio

    tem
    runt

    et
    :

    homines frequentes, quando multi convenesicSalust. in Catilina Quia nondum frequen: :

    turpe negare, ut quod voluerit seuatum


    Id est hreviter, a stringendo, id est ar-

    esse salvum, et reliqua ejus generis. Agricola.

    et loca frequentia, in quihus multi tes convenerant homines conveniunt; sic Livius in xxxii Infrequen:

    Strictim

    ctando vel colligando. Agricola.


    Vulqi
    ]

    tissima urhis loca occupat. Agricol.\.

    Vulgus masoulini
    ii

    et neutri generis inveni-

    Cuiusagifrenis,

    etc.

    Sententia est accepta a Cice-

    tur. Virgil. in

    /Eneid.

    liberi esse

    rone pro Cluentio, qui dicit, Legum servi sumus, ut possimus. Agricol.a..

    Hino spargere voces Invulgum ambignas.


    ,

    An

    irjnoras, etc.

    Vulgushunc locum non

    intelligit.

    Horatius in odis

    RoniEe lex, ut quisquis ibi hahitaret,

    quanquam

    esset

    Odi profauum vulgus et arceo.

    expulsus in exsilium e patria sua, tamen quoniam

    Agricola.

    Romara commune doraicilium volebant


    rarum,
    :

    esse orbis ter-

    non intelligetur fuisse exsul, cum Romaj esset ad hanc similitudinem jam refert illud quod prffidisit oriundum se esse exm.undo. AGnicoL.i.
    is

    Damna] Damnum a dando, id est expendendo disicut scamnum a scandendo, scribendumque est sine p, quemadmodum scamnum, somnus, temno et ut semel dicatur, nunquam p inter??i
    ctum puto,
    :

    Exsulare

    Nomen
    ]

    est

    exsularis,

    sicut insularis.

    et

    litteras in Latinis dictionibus intervenit.


    i

    Agricola.

    m,
    Est sententia,

    teste Quintil.in

    Institut.

    Laline loquendi
    littera. fecit

    Ipsum more

    At quisquis

    neminem

    posse a civi-

    sonandum
    mine
    :

    est

    tanquam

    esset
    ]

    Agricola.

    tate sapientisdepelli in exsilium, nisivoluerit. Itaque

    Postremo adversiis,

    eto.

    Hoc

    Boetius in car-

    cum primum
    incipit
    est,

    incipit nolle habitare in ea, tuno

    etiam

    non hahitare, et fit exsul. Sola enim voluntas qua Deosuhditi sumus, et qua ab ejussuhjectione
    non tamen,
    etc.

    steUiferi conditor orbis.

    Agricola.
    Incanduit
    ]

    recedimus. Aoricola,
    Itaciue
    ]

    Id est exarsit.

    Candere proprie

    est al-

    Hoo

    dicit

    Philosophia

    Li-

    ^ ^'
    in
    I

    '='

    '^'
    :

    Propemodum fulgorem

    reddere. Virgil.

    cet Iiicte

    videam
    ideo
    te

    in carcere extra

    patriam tuam,
    esse,

    ta-

    iEneid.

    men non
    animi

    puto exsulem

    sed quia

    ab

    Candentis vaocEe niedia inter oornua fudit.

    tui constantiaet tranquillitate recessisti.

    Agri-

    Horatius in Odis

    cola.
    Ebore ac vitro
    ]

    Nube candentea humeros amictus


    Augur ApoUo.
    Inde per translationem deductum
    sunt, cadentia dicantur. Horat.
    :

    Ita

    mos'erat veterum acouratissime

    omnibus omnium generum imaginibus insignium virorum aut ducum bibliothecas suas exornare. Ebur
    autera dicitur dens elephanti, qui ex utraque oris

    est,

    ut quse ignila

    Ventres lamina candente nepotum Diceret urendos.


    Ilinc

    parte singuli nascuntur, ad longitudiuem nonnun-

    demuni

    sicut ardere
    est.

    ira,

    sic

    excandescere et

    quam decem pedum, quod


    cant.

    alii

    cornu elephanti vo-

    incandescere dictum

    Agricola.

    Muss

    Id est

    Agricola. carminis, per synecdochen, causara


    est,

    Sententias ] Sententiara aliquando vocaraus breve dictum universaliter aliquid pronuntians, quod ad vitara hominum pertineat, ut talis quisque est, qua- D lihus amicis gaudet avaro tam deest quod habet quam quod non habet. Aliquando dicimus sententiani omnem cogitationem aut constitutiouem anirai
    : ;

    pro effectu posuit. Agricola. Pax ] A vetere verho pago dicta

    unde

    et
    :

    com-

    pages etpactum, quodprajteritum habuit pegi unde etimpigo, impegi dicenduni esse videtur, et non impingo, quod impigi media brevi syllaba facere deberet
    :

    sicut pepigi, a

    quo

    id

    componitur,

    facit.

    Agri-

    nostri. Sic Virg.

    COLA. Vota
    ]

    Nuno

    qute te jurata, pater, sententia vertit.

    Aliquando votum signiQcat quod Deo pro-

    Quandoque etiara sententiam vocamus sensum aut mentem verborum qua; dicimus diciturque sententia a sentiendo, quoniam ita sentiamus, id est judicemus. Agricola. Ettuquidem] Repetit breviter Philosophia querelam Boetii, et per capita commemorat, captatque (ut
    praadiximus
    )

    mittitur alicujus rei impelrandse vel exorandre gratia,

    aliquando desiderium aut preces sic dicimus rem evenisse ex voto, et hinc vota dicit, id est preces
    :

    posuisti.

    Agricola.

    Sed quoniam glurimus ] Hoc loco docilem facit Philosophia, ostendens quo ordine velit de rebus ad con-

    benevolentiam,

    cum

    fatetur vera esse ea

    solandum Boetium pertinentibus


    primura, hoc
    est in

    disserere, et

    quod

    quce clare ia textu patent. Agricola.

    secundo

    libro, velit uti lenioribus

    Incommune bonum]
    Agricola.

    Id est in utilitatem publicara.

    remediis, ut quasi prajparet

    eum

    ad acriora reraedia

    percipienda. Plurimus, id est valde multus, hocque

    APPENDiX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHT^E.


    magis ex usu loquendi hominum, quam ex virtute verbi aut vera signiflcatione dicitur. Agricola.
    Affeciiium] Affectus
    ttkSo;,

    944
    cl

    A urbem,

    dicitur id

    quod

    Grseci vocant

    quod nostri hodie ignari Ciceronis et aliorum auctorum Latine loquentium, passionem animi vocant. Est autem affectus major quidam animi motus, nam si duret, jara nonien affedesinens tandem
    :

    unumquemque nostrum ejus mundi esse ipartem. Idem in Mors terribilis est iis quorum cum vita Paradoxis omnia exstinguuntur, non his quorum laus emori
    et civitatem
    :

    hominum etdeorum,

    non

    potest. Exsilium
    est

    autem

    terribile his

    quibus quasi

    circumscriptus

    habilandi

    locus,

    non

    his

    qui

    omnem orbem

    terrarum

    unam urbem
    :

    esse dicunt.

    ctus amittit, et consuetudo dicilur. Itaque ira affectus


    est,

    iracundia vero

    assuetudo

    affeclionem autem

    Cicero vocat

    omnem permolionem non


    :

    animi solum,
    dispositio-

    Idem in Tusculanis QuEestionibus Itaque ad omnem rationem Teucri vox accommodari potest Patria est ubicunque est bene. Socrates quidera cum rogaretur
    :

    sed et corporis, id quod dialectici

    nostri
    illi

    nem
    nem

    vocant

    quemadmodum quod
    sit

    habitum vo-

    cujatensem esse diceret, mundanum inquit. Totius enim mundi se incolam et civem arbitrabatur. Prosper, eruditus et Christianus poeta
    :

    cant, melius

    consuetudinem, vel usum, vel assuetudiaffectio

    vocarent, ut

    tremor, qui ex metu


    seiiio

    provenit, assuetudo

    vero

    tremor qui ex

    vel

    r>

    morbo
    vasit
    :

    relictus.
    ]

    Aghicola.
    est, id est
    :

    Incuhuit

    Per metaphoram dictum

    in-

    proprie enim super aliud jacere. Virg.

    Incubuilqiie toto.

    AomcOLA.
    Utinunc mcntis] Dictum
    dicimus,
    est

    ad illam fignrara, sicut


    :

    sum

    laetfe

    mentis. Ovidius
    eris.

    mundus domus omnibus una est. Quocunque accesserit Divus Ambrosius in 6 epist. sapiens, ubique civis est, ubique sua omnia intelligit, nusquam se Iperegrinum, nusquamhospitem judicat. Theophrastus dicere solebat doctumhominera, ex omnibus solum, neque in alienis locis peregrinum esse, nequeinopem amicorum. Vetus adagium est: Quaevis terra patria, quo admonennir virum sapienlem acbonum,ubicunquegentium vixerit,felicem esse. Ovid.in

    Non metuo

    exsilium,

    Et vultus meHoris

    Fastis

    habetque graliam non indecoram illa forma dicendi. Agricola, Nondiim te validiora, etc. ] Longe et crebra; transet prope in allegoriam lationes conjuncta; sunt,
    vertitur oratio.

    Omne solum

    forti patria est, ut


    :

    piscibus sequor.

    Papinius in Thebaide

    Omne homlni
    lem

    natale solum.
    esse
    ]

    Ei jus exsulare non

    Id est

    non

    licere

    ei exsii-

    Agricola.
    es,

    esse, seu pati exsiliura.


    est,

    Meo

    judicio

    exsulare hic
    et

    Loquitur cx ] Non Stoicorum sententia, qui aiunt hominem sapientem


    cjuidem pulsus
    sed aberrasti
    civitate depelli

    verbum
    sic

    tametsi secus sentiat Agricola. Potest


    jus
    :

    exponi,

    exsulare, hoc est jus exsuiandi,

    ut

    non posse,

    nisi ipse pravis cupiditati:

    apud lloratium

    Sabus victus aberret ab ea. Cicero in Paradoxis pientis animus magnitudine consilii, toleranlia reruni humanarum, contemplatione fortuna?., virtutibus denique omnibus ut moenibus septus vincetur et ex-

    Tcmpus
    id est

    abire tibi;

    tempus abeundi.

    IN

    METRDM
    prffidixit

    VI.

    Cim
    pendet

    Vhcehi radiis
    :

    Carmen hoc

    ex pra?cedentibus
    velle
    se

    pugnabitur, qui ne civitate


    'AW.a
    i;

    quidem
    zTq

    pelli potest ?
    ]

    quia enim
    et

    Philosophia

    3x<7lIvj;

    Ecrrtv,

    y.oipmo:

    Hajc verba

    primum mala

    dolores Boetii mitioribus remediis

    sunt in exemplari quod doctissimus Cajsarius mihi commodavit. Interpretautur autem sic. Sed unus rex
    est,

    unus Dominus. Habentur


    sl?

    et sic

    in

    eodem marzU PktJ.su;


    :

    gine ascripta, 'AW.a

    v.oipavo;

    eVtiv,

    mollire, ut sic deinde ad acriora medicamina percipienda aptior fleret. In hoc carmine velut, communi quadani sententia, ostendit in omnibus rebus ita dehere fleri, ut quodque suo tempore peragatur quod
    :

    Sed unus dominus est, unus rex. In epistola vero yEdicoUii paulo aliter, El? -/otpc.vo; ;-(.), sl; |5o-Au;:

    ante tempus festinemus, vel extra tempus conemur aliquid, frustra nos et sine effectu laboraturos
    si

    Unus dominus

    sit,

    unus

    rex.

    Agricola vero hunc in

    modum
    inquit

    legit, sl; zupid; eo-tiv, cI; po-t).Eu;.,

    Sumptum
    sic

    D cone

    cstex Homero, qui in secunda Hiados rhapsodia


    Oux. yaSov Tvlo-jv.oipmiiJ., ei; y.otpavo; sVtw,

    est Glj^conium, dictnm ab auctore Glytrimetrum, hoc est tribus pedibus constans, spondeo et duobus dactylis. Dicit qui per festatem,

    esse.

    Metrum

    cum omnia
    sperabit
    :

    fervent
    :

    caloribus,

    serere volet, frustra

    messem

    sic

    etiam per

    hiemem
    ;

    violas

    Et; pv.iyiltvi

    esse legendas, nec uvas colligendas vere


    ;

    non Deus enim

    unus doid est, non bonum multorum dominatio minus sit, uuus rex, quod (ut Philippo Beroaldo placet) uno versu sic reddi potest,

    omnibus rebus tempora sua dedit, qua; qui non senon habebit Isetuai finem rerum suarum. Agricola.
    quetur,

    Non opus ut Rex unus.


    Possumus
    et sic

    multi, sed princeps imperet uuus,

    Cnm

    Vhcchi radiis grave, etc.

    Totum

    periphrasis

    est, id est

    circumlocutio
    J

    cestatis.

    Agricola.

    reddere,
    sit

    Cancri

    Cancer

    est

    Non bona muUorum dominatio, Rex unus.

    dominus,

    sit

    ajstate

    facit

    solstitium,

    signum coeleste, in quo sol quo tempore fervidissima


    et verbis

    ajstas est.

    sapientum. Cicero in iii de Mundum autem censent Finib. de Stoicis hajc tradit

    Tux

    civitatis

    Civitatis

    Ncgantihus
    Terent. in

    Agricola. Negare dicitur ]

    abnuere, ut

    Eunucho

    regi

    numiae deorum, eumque

    esse quasi

    communem

    Ait, aio; negat,

    nego.

    tlirl

    MUKAIIiLLH ET AGRICOL^ COMMENTARIA.


    Lucaaus iii primo Summisque negatum
    :

    946

    et operc iion obsequi.

    ctus est, qui teste

    Pompeio, filum erat laneura, quo flamen, caput circumligans, crines, ne sparge[''esto

    Stare diu.

    rentur, continebat. Agricola.


    Officiis]

    Agiucola.
    Sutcis] Sulcus est
    terraiii

    Officium aliquando meritum significat vel


    i

    cavitas

    oblonga

    illa

    quae inter

    beneticium. Cicero in

    Epistol.

    Ego omni
    satisfacio

    officio

    ac

    utriuque ab aratro disjecta in agris relinqni-

    potius pietate casteris

    erga

    te

    omnibus.

    tur. Agricola.

    Unde
    [alicui

    etofficiosusdicitur inhacsignilicatione.Quando-

    Credidit]

    Credere proprie significat

    lidem

    adhibere, unde eredere dicimus, aliquando coramittere aliquid alteri, vel tradere,

    facit

    cretuni

    quia cujus

    iidei

    ut pecuniam vel senon credimus, iiii fere non

    id quod quisque ex professione sua ofUcium medici est sanare, officium fabri struere, officium boni viri recte facere. Sic Cicero

    que

    significat
    ;

    sicut

    librum
    flciis

    Officiorum appellavit, quoniam


    viri disserit.

    illic

    de of-

    rem. Agricola. Quernas]Sic proprie facimus possessivum a quercu, non quercinas, ut vulgus barbare dicit. Est autem quercus arbor glandifera, ignota nostris regionibus quod enim nos quercum vocamus, proprie robur ditradimus
    :

    uUam

    boni

    Agricola.

    Prsecipiti]

    prse

    et

    caput dictum

    est,

    diciturquo

    mitti praeceps, qui sic raittitur ab alto, ut caput ejus

    prajcedat et sequantur pedes. Deinde

    et locus dici-

    tur prseceps, qui directe et ad perpendiculum in al-

    citur. Agricola.

    tum
    Non
    satis

    tendit, et

    non

    fastigiate et moUiter. Agricola.

    Purpureum

    nemits]

    considerate posuit

    Via] Ut ait Varro,

    vehendo dicta

    est,

    quasi ve-

    Boetius Iioc adjectivum. Describitur enim

    quo tempore dicit ad legendas violas mus non esse petendum verum eo tempore nunquam nemus est purpureum, quoniam nulli tunc sunt flores. Ergo parum circumspecte, cum orationem ad illud tempus referat, videtur dixisse purpureum nemus, nisi ad Graecam hujus verbi proprietatem allusit. IUi Tzop^y-jpzo-j, id est porro fupop.svo-j, hoc est prorsus mistum et agitatum dicunt: inde etiam
    :

    biemem, purpureum ne-

    ha, quia per

    eam

    res vehuntur, sicut iter ab

    eundo

    dicitur. Agricola.

    IN

    PROSAM

    VI.

    Primim

    icjitur]

    Hic Philosophia prolatura

    interrogationibus

    quibusdam prseparat animum


    consolationem
    Itaquo
    illius

    Boetii

    ad ea quse in

    est,

    melius accipienda.

    quemadmodum

    geometrffi solent suppositio-

    nes quasdam proponere, quibus concessis possint ad-

    versario id quod volunt ex iilis demonstrare, ita hic hic purpureum nemus dixerit hiemis velut ventis Philosophia facit. Quia enim duo sunt prtecipua ad turbidum et inquietum. Agricola id est pasco, dicitur. Quo- C ostendendum quod nihil debeamus moleste ferre, Nemus\ A Grseco quidquid nobis accidat adversi, quorum primum esl niam prisci per nemora, quemadmodum adhuc mulquia Deus mundum provideutia sua regit, certum est tis regionibus flt, armenta pascebant. Agricola. nibil ab eo iu mundo nisi benefieri. Ergo quidquid Lecturus] Lego proprie id quod colligo significat ab illo nobis immittitur, bonum est, nec debemus unde et legere litteras dicimus quoniam colligendo propterid, qualecunque fuerit,doIere. Secundum vero et conjungendo eas, verba, et ex his, sententias etU.

    cimus. Agkicola.
    Inhorruit] Id est concussus estvelexasperatus. Horrere proprie est metu vel frigore concuti. Javenalis
    :

    est

    quia
    et

    homo
    ad

    est

    sortitus

    animam

    quee immortalis

    est

    facta est;

    beatitudinem consequendam non debet crgo quisquam dolere propter


    aeternam
    nobis via.
    fait,

    Simples ne furor, sestertia centum


    Perdere, et horrenti tunicam

    ulla adversa, quia illa brevia sunt, et per illa ad bea?

    non reddere servo

    titudinern aperitur

    Sane Boetio horum

    Agricola.
    Yernos] Ver sicut pleraque Latina a Graeco/ij5 du-

    utrumque concedendum
    stianus erat, sed etiam
    praeposita littera
    sicut
    illi

    non solum quia Chri-

    e-x

    secta philosophicc

    quam

    se-

    ctum

    est,

    lc,

    nos

    vis di-

    quebatur, qute erat vetus Academia ex institutione


    Platonis. Epicurei
    et aniraaB

    cimus. Agricola.
    Palmites] Dicuntur rami vitium, quoniam velut palpando adminiculis quibus sustcntantur adheerent.

    qnidem utrumque

    et

    providentiam

    immortalitatem negabant,
    veteres,

    fere physici

    item omnes quorum sententiam apud nos


    et

    Agricola.

    Lucretius in poeinate copiose explicuit. Stoici pro-

    Autummo] Autumnum dictum credo, quod is auctor laborum omnium qui per totum annum colendae terr suscipiuntur, quia autumnus est qui fructum laborum refert. Agricola. Bacchus] GrKCum nomen est quod Deum vini signiUcat, et Latine Liber pater dicitur. Agricola.

    videntiam Dei regentem


    talitatem

    mundum ponebant, immoranimorum negabant. Ergo si cumhisdisputandum fuisset, utrumqueearum aut alterum proban:

    Tcmpora] Tempus a tendendo dictum videtur, quoniam per omnia tendatur, et complectatur omnia.
    Agricola.

    dum ante erat, ne ex non confessis procederetur nunc Boetium credentem ista satis fuit admoneri. Priraum ergo horum Boetius celeriter concedit. Ad secundum vero cum Philosophia id multis interrogationibus conetur elicere, ut servet decorum persona Boetii, qui tristis et perturbato animo erat, nec poterat

    Aptans] Id est accommodans,

    dictum

    est a vetere

    pr moerore

    intelligere quid
    id

    diceret Pbiloso-

    verbo apo, apis,

    apere,

    quod

    significat
    :

    connecto,
    sicut a faet

    phia, nihil

    certum respondet, cum

    etiam philoso-

    unde

    et apiscor, a
    et

    cio faciscor,

    que adipiscor dicitur tamen proficiscor. Hinc

    phia non aperte proponat, sed tamen elicere ex aUis


    interrogationibus cupiat. Et

    apex

    di-

    secundum quidem hoc in

    947

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPIILE.

    948

    duas parlit suppositiones. Eslioc enim quod anima immorlalis est, conjuncto cum eo quod providentia
    regilur
    esse,
    est.

    mundus,

    consequit-.ir

    finem anima^

    Deum

    hoo

    est beati.tudinem,

    ad

    quam

    a Deo ordinata

    Quoniam enim oblitus est sui, lioc ost, iiescit ad immortalem se beatitudinem destinari, idcirco tanquam essulem et bonis suis spolialum se deflet. Quod fieri non potest, nam immortali niliil
    iiltiraa incipiens.

    Interrogat igiturprimum Pliilosopliia Boetium an

    mortale

    bonum

    vel

    malum

    esse potest. Deinde, quia

    credat divina ratione

    mundum

    expedite Boetius

    fatetur,

    quod quidem quemadmodum jam in


    regi,

    ignoret finem rerum, decipi

    eum

    ut felices putet eos

    quorum prospera

    sunt scelera, ;cum potius infelicis-

    prosimo carmine
    pbia an
    regatur.

    cecinerat. Deindeperquirit Pbiloso-

    sciat Boetius

    quibus gubernaculis
    vix

    mundus
    quid

    Ad quod respondet
    ;

    se inlelligere

    simos eos putare deberet, ut quos gravissima? pcense maneant scelerum ^suorum. Postremo, quia putet providentiam non esse quEe mundum regat, putat

    dicat Pbiiosopbia

    itaque

    non

    facile

    posse se respon-

    omnia incerta
    ad

    sorte et fortuito
    et

    evenire

    qui errores
    satis

    dere ad interrogata: quare subjicit Philosopliia non

    omuem

    subversionem

    perniciem mentis

    miruni esse

    bationes aliqua^

    magni sunt. Agricola. autem Pafcmj Patior quandoque significat permitto, ut (ut verum dicatur) post priorem interrogationem hic, et Cioero in Catilinam Non patiar, non feram posterior neque liKc supervacua, videtur Boetius non sinam quandoque significat male affici. Juvenal.: satis diligenter naturam quEestionum istarum distinLateris vigiU oum febre dolorem Si coepere pati. xisse. Nam si conceditur mundum non regi fortuitis
    si

    in

    ea ignorantia aut errore perturejus invaserint. Est

    animum

    casibus, sed divina ratione, quid opus erat deinde in-

    Agmcola.
    Statum] Status quandoque dicitur habitus corporis

    terrogare quibus

    gubernaculis
    sit

    mundus
    per

    regerelur,

    cum cerlum jam


    tione, ,id
    est

    es priori

    confessione divina ra-

    inpedes

    erecti, ut

    dicimus, status, sessio, accubatio

    providentiam

    esse,

    quam

    regilur

    quandoque
    AoiucoLA.

    signifioat conditionem. Virgil.


    ?

    mundus? Sane primum interrogandum


    deret esse

    crat an cre-

    Qui status antiquo Latio

    ullumDeum, quod nonnulli omnino negaEpicurus


    et

    bant
    esse nas,

    alii (ul

    sectatores sui) dicebaut

    Curationis]

    Curarepropriecuramadhibere

    significat,

    Deum, sed otiosum


    Utrique igitur
    isti

    et

    non curantem

    res

    bumata-

    ponebant. fortuitis casibus

    inde quoniam prsecipua est medioi circa regrotum sanandum cura curare etiam pro sanare quandoque
    ;

    regi, ergo

    cum

    concessisset Boetius esse

    Deum,

    men inquirendum erat crederetne providentia illius regi munduui. Nemoenim omnium inventus est qui, C cum crederet Deum conditorem praesidere mundo,
    qui piitaret fortuitis casibusres agitari, sed credebat

    non sanare, sed curani sanitatis habere unde etiam utnon sanetur ajger, medicus curare dioitur tamen
    :

    Ilorat. in

    ii

    Epistol. ait:

    Fugeres, radioe vel herba Proflciente nihil curarier.

    omnia providentia gubernari. Agricola.


    Sed dic mihi, meminisii,
    etc,]

    Potest ergo curari radice

    nihil proflciente, sed ne-

    Hic

    conatur elicere

    quaque

    sanari. Agricola.

    secundam suppositionem, quae est, hominem ad beatitudinem consequendam factum esse interrogat ergo Philosopbia an meminerit Boetius quis sit finis rerum, quod quale sit Boetius dicit oblitum se esse.
    :

    Arbitratn] Id est voluntate vel judicio.


    veteres dioebant inspicere vel cognoscere,

    Arbitrari

    unde

    relo-

    motis arbitris loqui dicitur, qui solus cum aliquo quitur, et arbiter judex vocatus. Agricola.
    Ullum]
    Agricola.
    Conditore] Condere
    hic et supra
    stelliferi

    Id rursus tentat Philosophia alia percontatione elicere,

    Ab uno nonnulli

    ullus

    dictum volunt.

    qua;rilque an

    quod

    sit

    omnium
    esse,

    principium

    sciat

    qui respondit

    Deum

    esse, ut paulo

    ante dixit. Dicit


    sciat principiuin

    quandoque

    significat facere, ut

    ergo Phiiosophia

    mirum

    cum

    omnium rerum,

    ut finem ignoret. Hoc ideo est, quoniam enim scitDeumprincipium omnium esse, debebat scire Deum omnia fecisse, ut essent bona, quia bonitas cujusque, beatitudo ejus est ergo omuia vo;

    conditor orbis.
    i

    Quandoque
    r,

    cplligere. Horatius in
    si

    Carminum

    Illum

    proprio condidit horreo.


    Virgil. in Bucolicis
    fieri et
    :

    luit esse beata,


    ait Plato)

    quatenus

    natura uniuscujusque (ut

    Quaudoque abscondere.
    His ego ScEpe lupum

    capax beatitudinis esse poterat. Deinde ibi, Sed hoa quoque, etc, tertium de animi immortalitate perquirit. Quterit ergo
    esse,

    se condere silvis,

    Agricola.
    Exsortes] Exsors ab ad et sors dicitur, quasi extrs sortem, id est partem, qui prorsiis privatus est re.

    an meminerit

    hominem

    se

    deinde an

    sciat quis sit

    homo. Ad quod respon-

    det Boetius,

    ex sententia Poiphyrii,

    hominem

    esse

    Agricola.
    Papas]
    interjectio

    animal rationale mortale, cum rectius definivisset hominem esse animal ex corpore et rationali immortali anima compositum. Cum enim oblitus sit Boetius
    constare se ex anima immortali,
    si

    stupentis

    vel

    admirantis

    est,

    :;

    Graeco Bgai ducta. Agricola.


    Senteniia locatus] Frigida et segnis videtur esse istu
    translatio, locari in sententia; reclius erat

    non

    est

    mirandum
    :

    utcunque

    brevibus
    sui

    istis

    adversitatibus perturbetur

    dicit

    aut locatam in

    eum

    sententiam

    melius utique et

    mo
    :

    ergo banc etiam esse vel prajcipuam mali sui cnusni!!,

    uestius erat, cur

    tam salubrem habens sententiam

    quod

    oblitus

    sit

    desieritque

    seipsum nosse.

    aut fretus, aut prfeditQs, vel nixus sententiaasgrotet.

    Colligit ergo has

    tres

    suppositiones

    more suo ab

    Agricola.

    9it)

    MURMELLII ET AGR[COLiE COMMENTARIA.


    :

    950

    Conjccto] Id est suspicor

    unde conjeotores dicun-

    tio Piiilosopliia promittit.

    Primum qaidem

    Isevia et

    tur

    somniorum, aut similium rerum interpretes quoniam suspicionibus fulura oolligunt. Agricola. Ambigis] Ambigere, ab am quod circum in compositione, et ago dictum per interpositionem 6 litterte.

    mediocriaadremovendamperturbationumcaliginem, qucB impedimento est aniiuo quo minus queat speculari veritatem. Deinde vero acriora lirinioraque, ut
    falsaj
    felicitatis

    specie perspecta, verai beatitudinis

    AGnicoLi.
    inquit,
    eto.]

    formam
    Sententia
    te,
    est.

    possitintueri.

    Num
    lor iste

    Non dubitabam
    Carmen
    est

    quin error esset aliquis in

    qui causa esset ut dointrare in

    IN METRUM VII.: adoDium, dactylo constans

    et

    spondeo:

    rerum adversarum possel


    valli

    animum

    tuum.
    ducta
    id est

    Aghicol.4..

    Iliante
    est;

    robore]

    Similitudo

    a munitionibus

    quo docet Philosophia tribus puloherrimis comparationibus ita meotem hominisperturbationumcaligine confundi, et passionom vinculis obstringit, ut non-

    quando enim aliquid deest vallo ut hiet, apertum sit, datur aditus hostibus in munitio:

    nunquam

    in servitutem redacta, veritatem

    minime

    possit intueri.

    Sciendum

    est

    quatuor principales esse


    et

    nes. Agricola.

    animaj jperturbationes, quse


    et a
    '^

    affeotiones dicuntur,

    Morbus] hio per translationem dictus est oredo dictum a morte, quoniam morhus ad mortem ducat.
    Agricola.

    jnnioribus passiones.

    Harum

    duse

    quidem ex

    opinione boni nascuntur, gaudiumet spes :duaevero


    ex opinione mali, dolor et metus. Gaudium, quai et
    voluptas gestiens (id est prseter
    dicitur,
    est

    quod masculino genere radioem significat, quasi stirpitus evellere. Agmcola. Vel maximam] Vel hio non disjunctive ponitur, sed id fere quod etiam signilicat sic Propertius
    Exstirpare] ksiirpe dicitur,
    :

    modum

    elata

    Iffititia)

    Nocte una quivis vel Deus esse potest.


    Agricola.
    Rcconciliandce
    sospitatis.]

    animi affectio proveniens ex opinione prresentis 'magni cujuspiam boni, rationi non obtemperans. Spes quae et oupiditas vocatur, est animi affectio proveniens es opinione futuri cujuspiam boni,

    iDura

    translatio,

    sicut

    Boetii plerceque, pro reparanda; vel recuperandaj est

    diotum. Reconciliantur enim proprie qui ex amicis


    inimici facti,

    rursus redeunt in gratiam.

    non obtemperaus. Dolor 'seu a?gritudo est magni mali praesentis rationi non obtemperans. Metus est animi perturbatio, aocidens es opinione magni mali impendentis, praeter rectam rationem. Has perturbationes marationi
    anirai affectio proveniens ex opinione

    concio

    enim concilium dictum est, id est, conventus hominum unde conciliare homines ad consensum perdu:

    gnus poeta pauois complexus est, in jEneidos sexto Hunc metuunt cupiuntque, dolent gaudentque, nec
    :

    [auras

    'cere.
    isti

    Fuit sane modestior aliquanto translatio, neo


    dissimilis

    C Ex

    Respiciunt, clausEs tenebris et carcere CiECO.


    his vitium
    :

    multum

    graviter castigat

    tamen quam in Tyrone suo Cicero, quod ille dixerat, valetudini


    non ciijusquam, hoc
    :

    omne

    nascitur

    unde Francis.

    Philelp.

    in Satiris

    lideliter serviendo. Aoricola.

    Nequam] Id

    est

    est,

    qui nihili
    ut in

    Danda

    Dedecus omne audet mens perturbata nefasque. igitur cum primis opera est nobis ut eas vel

    homo

    est et nullius pretii

    dioitur

    cujus contrarium est, qui frugi,quifrugemaliquam bonam et utilitatem

    exslirpemus, vel certe rationis subdamus imperio,

    sui prEebet, Itaque Plantus

    nummum nequam

    dixit,

    II

    oompotes beatitatis evadamus. Divus Ambrosius Epistolarum Insurgit enimsapiens quasi, victor
    :

    qui bonus
    Vices] Id
    *

    non
    est,

    esset.

    Agricoca.

    debellatis a se ac triumphatis, libidini, tiniori, ignavicB,

    vicissitudines, permutationes. Agri-

    mtestitudini, cojterisque vitiis, donec ea de possua>.

    cola.

    sessione
    scri-

    mentis eliminet,

    et

    omnibus terminis

    Reliqua Rodolphi Agricola? quae in [Boetium


    psisse fertur in

    finibusque suis propulset, atque aroeat. Joannes Bocacius ia Bucolicis


    :

    manus meas non pervenerunt, quae


    ita etillasane

    utinampervenissent! Naniiithcec,
    libens tibi

    quam
    q

    communicarem. Cseterum te, oandide


    his nostris
    sis,

    sibi quisque beavit, Qui potuit mentis rabidos sedare tumores.

    Damon, Damon, quantum


    :

    lector,

    Baptista Mantuanus

    oratum velim ut
    oontentus

    qualibusounque tantisper

    dum

    fueris adeptus meliora.

    Sed sospitatis auctorilgratcs] Attentum simul et benevolum reddit Boetiuin, dicens non omnino de ejus salute desperandum esse, sed Deo gratias agendas, quod elementa recuperandce salutis sint relicta.
    Sospitatis] Incolumitatis.

    Ardiia res, vicisse alios : yictoria major Est animi fluctus oomposuisse sui. Subjecisse metus, et debellasse tumores Gaudia, spemque gravi supposuisse jugo.

    libus

    Nos quoque annos abhino septem in Eclogis morahunc in modum lusimus


    :

    Auctori] Deo.
    Grates] Gratias subaudi

    agamus.
    Ostendit

    Sed

    quoniam

    firmioribus]

    qua ratione
    est.

    Boetio sanitas restitui possit.

    Tempusuti] Pro utendi, figurata looutio


    Ilanc]

    Perturbationum caliginem.

    Fortibus bellis animos domate, Vinculo pacis reprimatur ira, Cura sit mordax procul, arceatur Prava cupido. Nemo captores rutilis in armis Urbium jactet, celebres triumplics Neiuo miretur, quibus intumescunt Ssepe tyranni. Gestiens quiquis pepulit quiete Gaudium et duros auimo dolores, Spes anhelantes, pavidumque vicit

    Fom.entis] Remediis. Duplicia


    '

    autem remedia Boe:

    Corde timorem

    Deficiunt Agricolae commentaria

    solus deinceps commentabitur Murmellius. Edit.

    981

    APPENDIX AU LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI/E.


    Solus hic lauri meruit coronam, Purpuram solus, placide triumphans. Proximam sedem cui dat beato Viira voluptas.

    9a2

    Visibus obstat]
    Befluus]
    Resistit]

    Visum non Deorsum fluens.

    transmittit.

    Remoratur.

    Et in quarto Elegiarum libro

    Obice] Objectione.

    Splendida non faciunt fortunae mimera regem, Blattea nec vestis, nec generosa domus.

    Saxi

    soluti rupe] Dissoluti a rupe.

    Rex

    est qui sese, rectaB rationis liabenis Compescens^animi noxia vota, regit. Non merito fortis censetur, qui nimis audax Tristia terriblii corpore bella gerit. Fortis eximio virtutis preedita dono Mens pia, meus almce couscia justitiae, Quas domat affectus recto moderamine pravos,

    Lumine] visu.
    Cernere] videre.

    Verum] Veritatem.
    Carpere callem] Ire. Sic Ovidius
    Si rota defuerit, tu
    :

    pode carpe viam.

    Corporeas vincens gnaviter illecebras. Cujus ad imperium fugit illecebrosa voluptas, Et dolor jmpigra spesque metusque fuga.
    Volvejis] Exagitans.

    Nubila] Obscurata, perturbata.


    Ubi] In

    qua mente.
    quibus Philelpbus in

    Uiec] lliB perturbationes, de


    Satiris
    :

    Turbidus

    austci-]

    Turbulentus ^ventus,

    .species

    pro

    Hic timet,

    ille

    cupit,

    dolor hiac furit, inde voluptas,


    :

    genere pusita.
    JEstum] Maris
    Par] Similis.

    Et nos in primo Elegiarum

    motum.

    Languida conficiunt mordaoes pectora


    Regnant] Dominantur.

    Vitrea] perspicua.

    curBe, flinc spes, inde metus, liEtitia atque dolor.

    LIBER SECUNDUS.
    Ii\

    PROSAM PRIMAM.

    Tempus haurire] Pro hauriendi.


    epistolis
    :

    Sic

    Horatius

    in

    Superiori volumine Boetii querelee dolorisque et


    segritudiuis causaj sunt expositie, quibus penitus introspectis, Philosophia peritissima laiiguentium ani-

    Tempus
    Propertius
    :

    abire tibi.

    morum
    (ut

    ^medica,

    nunc hoc
    est)

    in

    libro

    supra poUicita

    ea quse sunt leviora,

    remedia confert quo in

    Nunc

    est discedere tenipus.

    Suadela] "Visei facultas suadendi.

    subsequenti volumine commodius acriora possit adhi-

    Nostra instituta] Philosophias prajcepta. bere.Totaautemdispiitationuncspectateo, utostendat q Musica] Poetica, quam et Terentius musicam aplortunaebonaminime nostrisinbonisesse numeraada. pellavit. Post hsec] Post decantatum proxiraum carmen. Hsec natura] Ut sit mutabilis.
    Vbij Postquam.

    In ipsa
    stibus
    :

    sui mutabilitate

    constantiam] Ovid. in Tri-

    Modesta] Moderata.
    Collegit] Refecit.

    Exorsaest] Cospitloqui.

    Habitum] Affectionem, disputatiouem.


    Tabcscis]

    Passibus ambiguis fortuna volubilis errat, Et manet in nullo certa tenaxque loco. Sed modo heta mauet, valtus modo sumit acerbos, Et tantum constans in levitate sua est.

    Consumeris.
    Monstrosaa fortuna;.
    :

    Ambiguos
    tristes.
    Cieci

    vultus]

    Incertos,

    modo

    hilares

    modo

    Pervertit] Perturbat.
    Illius prodigii]

    miminis] Fortuna?, quaiii veteres


    lib.
    ii

    deam ca;cam

    Fucos] Fraudes. Terenlius in Eunuch Per impluvium fucum factum mulieri.

    sunl fabulati. Pliuius


    7
    :
    :

    iNaturalis Histoiife, capite

    Toto quippe mundo,


    horis,

    et locis

    omnibus, omnibus-

    Quos eludcre nititur] Joanues Carapanus Datfortuna manus quibiu est uocitura secimdas
    Ridet ut
    alliciat, porrigit ut capiat.

    que
    :

    hominum

    vocibus fortuna sola invocatur,

    Seneca. Fortuna cum blanditur, captatum


    Incessere]
    veuit.
    :

    una nominatur, una accusatur, una agitur rea, una cogitatur, sola laudatur, sola argiiitur et cum
    et

    convitiis

    colitur

    volubilisque,

    plerisque vero et
    incerta,

    Impetere, insectari.

    Gellius

    Ciim

    me

    casca
    varia,

    etiam existimata, vaga,

    inconstans,

    maledictis incesseret.

    Adyto]

    Adytum

    locus est secretior templi, ad

    quem
    :

    non

    nisi sacerdoti

    dabatur accessus. Virgilius


    tristia dicta reportat.

    Isque adylis hasc

    Hic intellige Philosophise secretarium, quaj tanquam

    indignorumque fautris. Huic omnia expensa, buicomnia feruntur accepta, et in tota ratione mortalium sola utramque paginam facit. M. Tullius iu Laslio Non enim solum ipsa fortuna ca'ca est, sed eos etiam pierumque efticit csecos quos complexa
    :

    numen
    ^

    sacra

    est, et

    veneranda.

    est.

    Franciscus Petrarcha in Bucolicis


    CtEca rotat fortuna fidem, rotat

    Verum omnis

    subita mutatio rerum, non sine

    quodam
    :

    omnia fatum.

    quasi conflictu coniingit animorum] Pulchra et verissima


    haec est sententia, a

    Auctore Cebete Thebano, Fortuna super lapide quo-

    Gravius nocet,

    qua non discrepat illa Senecre quodcunque inexpertum accidit


    latet.

    dam rotundo
    gentium,
    atque

    consistere videtur, et
    est.

    sed iusana etiam et surda


    et aliis

    non solum ca^ca, Obambulat quocunque


    tradiderat,

    Et ejusdem illa Orave est malum omne quod sub aspectu


    Conflictu]

    quidem

    facultates eripit, aliistradit,

    ab eisdemque rursus
    aliis

    aufert illico qua;

    Commotionc,

    cruciatu.

    temere instabiliterque concedit. Pacuvius:

    053

    MUUMELLU COMMENTARIA.
    A
    ea conditione, ut Qon possent apud
    te

    esse et brutam perhibont pbilosophi, Saxique ad instar globosi prEedicant esse volubilem. Quia quo saxum impulerit fors, eo cadere fortuuam au-

    Fortunam insanam

    perpetuo per

    manere.
    Intra fortunx aream] Intra locum ubi fortuna dominatur. Videtur translatio surapta ab area iu qua
    a

    [tumant.

    C;Ecam ob eam rem esse vocant, quia


    Insanara autem
    aiunt, quia atro.x,

    nihil cernat qun [sese applicet.


    [sit;

    iucerta instabilisque

    bobus jugum gestantibus quondam trilura

    fleri so-

    lebat.

    Brutam, quia dignum aut indignum nequeat internoscere.

    Tametsiquidam non inconcinne legant aleam, prior tamen lectio magis mihi comprobatur.
    Si ventis vela committeres] Probat aptissimis simili-

    Apuleius iu septimo de Asino aureo. Siibibatque

    me

    non de

    nihilo veteris priscaeque

    doctrinw viros flnmalis et

    tudinibus ferenda esse, non culpanda, quto mutare non

    xisse ac pronuntiasse cfficam et prorsus e.^oculatara

    possumus.
    Volventis]

    esse forlunam, qua?.

    semper suas opes

    et

    in-

    Circumageutis

    se,

    aut volubilis.
    lioc,
    et

    dignis conferat, nec

    talium eligat

    unquam judicio quemquam morimu vero cum his potissimum diversi

    Conaris] Interrogative

    legendum

    cum

    sto-

    macho.
    IN

    setur quos, procui

    videret,

    fugere deljeret

    quod-

    METRUM PRIMUM

    imo Hoc carmine iambico quod o-KKiJov, id est claudifama B dicans appellatur, in superiorum conlirmalionem glorietur, et innocentissimus contra no.\iorum ore dicit fortunam sibi nunquam meiius placeru quam plectatur. quoties una eademquehorapotentissimum quempiam An vero iu pretiosam] Ostendit in fortuna; bonis viderit, eumdemque miserrimum. Carmen hoc simile veram felicitatem non consistere, quod illa minime est illi Persiano
    que
    cunctis est estremius,

    varias opiniones,

    contrarias nobis attribuat, ut et malus boni viri

    stabilis sit,

    discessuque suo longe plus mosroris


    lcetitise

    af-

    ferat,

    quam adventu
    fida\

    secum

    Nec fonte labra prolui


    HEec\ Fortuna.

    caballino.

    attulerit.
    :

    Valedus Max. lib. vi Caduca nimium et fragilia pueriiibusque consentanea crepidis sunt ista, quas vires atque opes humancC vocanNec manendi
    tur
    :

    Cwn] Postquam.
    Verterit] Mutaverit.

    aflluunt snbito,

    repente

    dilabuntur, Jnullo

    in

    Vices]

    Rerum conditionumque permutationes.

    loco, nulla in

    persoua stabilibus nixa radicibus con-

    Exxstuantis] Ultra

    modum

    lluctuantis.

    Vetus ada-

    sistunt, sed incertissimo flatu fortunae


    acta,

    huc atque

    illuc

    gium
    bilis,

    est, rvyji EdpiTro^,

    forluua Euripus, sive volu-

    soleat, nunc illi, a maris Euripi prodigiosa quadam profundo cladium miserabiliter immer C reciprocandi celeritate ducta metaphora. Est autem gunt. Itaque neque debent esistimari, neque dici Euripus maris pars inter Phocidem Bceotia; partem bona, quEe inllictorum malorum amaritudinem desiet Eubceam insulam, cujus meminit Piin. lib. ii. Et

    quos sublime extulerunt, improviso

    recursu

    seu sestuaria, quod vicissim nunc huio favere

    destitutos in

    derio sui duplicant.

    Allatura mairorem] Baptista

    Mantuanus in prima

    quorumdam tamen,
    Taurominitani
    die

    inquit, privata natura est, velut


    et

    Parthenice

    Euripi, sEepius

    in Eubcea septies

    Jam

    Tristem sperata, superbum praesens, amissa facit fortuna dolentem.


    exitus prudentia metitur] Memorabilis hssc

    Rmim

    lam rapida eonversione, ut (quemadmodum auctor est Pomponius Mela) ventos ac etiam plena ventis navigia secum portet. Neac nocte reciprocantis,

    est sententia,

    cuiconcordatilludTerentiiiu Adelphis

    que

    dum

    hujus tam stupendfe rei causa


    si

    salis

    idonea
    illic
    :

    Istuc est sapere,

    non quod ante pedes modo


    illa

    est

    pervestigataest a scriptoribus, etiam

    Titus Livius,

    Videre, sed etiam Prospicere.

    quje futura suut

    secundi belli Punici


    ilantibus ita rapi

    lib. vii, a

    ventis

    quibusdam

    credit.

    Seneca in Hercule OElheo

    In

    alterutro] Vel in adversitale, vel in prosperitate.

    JVec

    formidandas fortunie minas] Seneca tragicus

    Euripus undas
    :

    Nemo Nemo

    nimirum secundis, desperet meljora lapsis. Miscet hiec illis prohibetque Cloto Stare fortunam, rotat omne fatum. Nemo tam divss habuit faventes, Crastinum ut posset sibi polliceri. Res Deus nostras celeri citatis.
    confidat

    vagas, Septemque rursus flectit et totidem refert, Dum lassum Titan mergit Oceano jubar.
    flectit instabilis
    j,

    Cicero pro Plancio

    Quod fretum, quern Euripum

    tot

    motus, tantas, tam varias habere creditis agitationes,

    Turbine versat.
    Baptista Mantuanus in
    Id

    commutationes, Uuctus, quautas perturbationes, et quantos testus habet ratio comitiorum? Euripos etiam lacus temporarios manu factos, in qnibus navalem
    :

    prima Parthenice

    puguam committebant
    pellabant,
    et aliis.

    veteres,

    quos etiam Nilos ap-

    quoque noununquam mentes solatur amaras,


    premit, a puppi placida

    notum

    est

    ex Tranquillo, Tacito, Seneca

    nihil patitur fortuna, vicesque Mobilis alternat, ventoque simillima proram

    Quod durare

    modo murmuraf aura. Postremo a^quo animo] Aliud aftert argumentum Pbilosophia, quo Boetio non esse de fortuna lamentandum ostendit hunc in modum Quicunque semel fortuuce dominio sc commisit, id quo animo ferat necesse cst. Acceptis autem ab ea opibus et dignitaNuuc
    :

    Duduin] Paulo ante.

    Tremendos] Ob potenliam formidandos.


    Proterit] Pessundat.

    Sublcvat]

    Sursum

    levat, et altoUit.

    Dura] Ine.xorabilis.
    Probat] Ostendit.

    tibus, te fortunfe
    si

    subdidisti, feras igitur patientor,


    tibi tradita

    Ostentum] Prodigium, miraculum.


    Visatur] Videatiir.

    deponere coactus fueris ea quse

    fuerunt

    95b

    APPE^M)L\ AD IJBROS DE CONSOLATIONE PIIILOSOPHI^.

    9o6

    Stratiis] dejectus, miser.

    A
    II.

    forluua in omni re dominatur Alii

    eam super
    commenti

    lapide
    sunt.

    IN

    PROSAM

    quodam rotuudo

    consistere lepide

    Hoc loco

    fortiina inducitur

    severe

    cum

    Boetio id
    si

    Aliirotam

    expostulans, quod ob araissa doleat

    non secus ac

    sua ipsius bona perdidisset


    disset,

    quse

    si

    propria posse-

    illi volubilemversatilemque appingunt cum quatuor Iiominum imaginibus, primi jam sursum ascendentis, secundi summum tenentis, tertiirursum

    nunquam

    sane

    potuisset

    amittere.

    Proinde

    descendontis,

    quarti

    vero in

    rotce
    :

    imo depressi

    fortuna sibi vindicat opes, honores, et id genus alia,

    super quibus hic


    Volubili orbe]

    est versiculus

    secumque pariter advenire discedereque ait. Et quo minus justaj videantur Boetii querelaj, pollicetur ejus
    fuisse

    Iteguabo, regno, regnavi,

    sum

    sine regno.

    Celeri conversione.

    Apud Baptistam
    hi sunt

    quajcunque abstulerit,

    se

    conlinuo concessu

    Mantuanum
    versus

    in Epigrammatis ad

    Falconem

    ram, si cujusquam mortalium quidquam illorum proprium esse demonstrarit. Postea inconstantiam suam
    vires suas esse fatelur, a

    sime secum

    agi.

    qua s' prohibeatur, iniquisPostremo docet esemplis quibusdam

    Fidite virtuti, forluna fugacior undis Non manet, et certam nescit liabere domum. Gaudia dum simulat, subvertere cogitat orbem, Insidias ridens exiLiumque parat.

    jus sibi^semper fuisse volubili orbe rotam circum-

    agere suoque arbitrio versare.


    Agitare] Tractare, disputare.

    Ubi animadvertendum obiter perperam sciolos per " orbem mundum accipcre, cum hic sit sensus For:

    tuna

    dum

    simulat gaudia,

    et

    dum
    est,

    videtur blanda,

    Quid tu

    Ream

    agis] Accusas.

    homo] Verba fortunae adversus Boetium. Reum agere est accusare. Per-

    cogitat subvertere, id est clanculum et prajterhomi-

    num spem

    vertere orbem, hoc

    rotam suam or-

    agere vero, condemnare.


    Quid] Aliquid.

    bicularis liguree.

    Infima summis] Seneca tragicus

    Nudum
    morimur,
    HistorifE
    :

    rcbus omnibus] Nudi


    Plinius
    in

    enim nascimur, nudi


    septimi Naturalis

    prrosmio

    Hominem tantum nudum etiunudahumo


    Lu-

    brevis hora summis carmen sane non illepidum, nescio cujus de fortuna, quod hoc potissimum loco subjiciendum

    Ima permutat

    Exstat

    putavi

    natali die abjicit ad vagitus statim et ploratum.

    cretius

    fortuna potens
    :

    quam

    variabilis.

    Quautum

    porro puer, ut sajvis projectus ab uudis Navita, uudus humi jacet, inCans, iudignus omni Vitali auxilio, cum primuu in luminis oras Nixibus ex alvo matris uatura profundit. Vagituque locum lugubri complet, ut a>quum est, Cui tantum in vita restet transire malorum.

    Tum

    juris atrox, qufe tibi vindicas? Evertis meritos, eligis improbos. Nec servare potes muueribus iidem.

    Fortuna immeritos auget honoribus, Fortuua innoouos cladibus afficit.

    Justos

    illa viros pauperie gravat. ludignos eadem divitiis beat. Haec aufert juvenes, et retinet senes,

    Prona] Propensa.
    Blei juris]

    Subditione mea.

    Affluentia] Abundantia.

    lujusto arbitrio tempora dividens. Quod dignis adimit, transit ad impios. Neo discrimen habet, rectaque judicat. Inconstaus, fragilis, perfida, lubrica,

    Habe

    gratias] Sis gratus

    animo.
    colligit
    ;

    An

    ego sola]

    Singulatim

    unicuique lioere
    igitur sui juris

    Nec quos clarificat perpetuo fovet. Nec quos deseruit perpetuo premit.

    jure suo naturali semper uti

    cum

    Ausonius

    volubilem rotam assiduo versare circumactu, iniquissime secum agere queritur, indignaturque iuexplebili cupiditate

    Fortuna uunquam sistit in eodem statu. Semper movetur, variat ac mutat vices. Et summa in imum vertit, ac versa erigit.

    mortales, qui ab eo cui naturalis


    et

    sit

    Ea

    lege]

    Ea couditione.
    Descensum, subaudi esse injuriam.

    inconstautia

    mutabilitasque constantiam

    perpe-

    Uti nc\ Ut non.


    Descende7'e]

    tuum

    tenorem requirant. Componere, claudere, finire. Vultum] Aspectum, faciem. Metaphora est satis audax ab homine ad rem inanimam, eamque gravissimam et immobilem.
    prosperitatis
    Co7idere]

    Craisum] Cro3sus rex fuit Lydire ditissimus, captus

    autem
    ,

    a Cyro rege

    Persarum; vinctus compedibus,

    super ingentem (quam struxerat) lignorum struem ab eo imponitur, ut vivus cremaretur. Crceso autem
    sibi

    Redimire] Ornare.

    Confundcrc] Perturbare.
    Strato] Composito,
    JEqiiore] Planitie, ajquali superficie.

    super pyram stanti venisse in mentem ferunt, quod nutu Dei a Solone fuisset dictura ex viventibus
    :

    beatura esse neminem.

    AUigabit] Inexplebilis, insatiabilis.

    Inexpleta]Cnm interrogatione et vultuose pronuntiandum, quasidicat, minimepoteritunquamalligare, Hscnostra visest] Ut nullam servemusconstantiam.

    Quibus auditis Cyrum tradunt pcenituisse, cum se quoque hominym esse cognosceret, qui alium hominem olimse non inferiorem vivum rogo traderet prsterea veritum ob id pre:

    nam

    Continuum] Sine intermissione. Rotam] Fortunaj simulacrum. Nonnulli veterum cum copia et gubernaculo iinxerunt, tanquam Ikbc
    opestribunal,

    reputantem nihil esse in rebus humanis stabile, Jussisse ignem celerrime exstingui jam incensum; qui cum ab hominibus adhibitis exstingui non posset, Croesus ApoIIinem invocasse dicitur, et magna vi pluviaj ccelitus effusa liberatus. Super hoc
    ac
    latius legatur

    ethumanarumreruraregimen
    ait:

    obtineat.

    Herodotus libro prirao.


    Perses
    ille

    Cui opinioni et Virgilius assensit, qui fortunam


    nipotens vocat. Et historicus qui

    om-

    Paulum

    Persi]

    rex

    Macedonum famianimi, victus supe-

    Sed profecto

    geratus, cui plus auri fuit

    quam

    Oo'

    JIURMELLII COMMEiNTARIA.
    dedidit,

    ratusque bello a Romanis, se Cn. Octavio

    aller Pherecratius,

    tandem mortalium

    iniquis

    mori-

    orans ut ad Paulum yEmelium imperatorom ducerelur, qui illi obviam ciim amicis venit, assurrexit, et
    (ut historici

    bus graviter offensa fortuna, in eorum


    longe plura concupiscant.
    Quantas]
    est ut

    insatiabilem

    avariliam invehitur, qui quo jilura congesserint, eo

    tradunt) illacrymavit, :varietatem

    sci-

    licet fortuna;

    secum reputans, qute regem ex summo


    Pcrses auperiit-

    dignitatis fasligio in praiceps detraserat.

    tem ductus
    que in
    alii

    in

    triumphum

    est

    una cum

    filiis,

    carcere

    animi mcerore confectus,

    vel

    (ut

    Quot, vel qnam magnas. Melius tamen pro quot accipias. Silius Italicus in xv Quantas ipse Deus laitos generavit in usus, Res homini
    : :

    tradunt, vigiliis insonmioque maceratus. Persi

    propter ouoiotAeutov detraxit s litteram, quae plerumque pro sibilo habetur, non solura necessitatis, sed

    Claudianus CoDveniunt anima3, quantas truculentior auster


    Decutit arboribus frondes.

    Terentianus

    eliam euphoniai causa. Ut Salustius


    Urbis ad

    principio
    Persis.

    Maurus item quautos potui cognoscere


    Rapidis] Impetuosis. Pontus] Mare.
    j,

    Graios.

    bellum

    Persi Macedonicum,
    s tertia;
    :

    pro

    Detrahitur autem
    gil.

    declinationis genitivo. Vir-

    in

    jEneidos

    Versat] Crebro vertit.

    Troas relliquias

    Danaum

    atque immitis Achilli.

    Edita] In lucem data.


    Copia] Hanc fabulantur fertilitatis esse deani, cui cornu ab Ilercule Acheloo in tauri speciem mutato detractum omnium fructuum primitiis refertum Naiades conseorarint, unde apud Ovid. Achelous
    :

    Tragxdiarum] Tragoedia est heroicm fortunae in comprehensio. Hujus tristitia et frequens clamor propria sunt. Ideoque Euripides petente Archelao rege ut de se tragoediam ;scriberet, abnuit, ac precatus est ne accideret Archelao aliquid traadversis
    gcediee

    Rigidum

    proprium, ostendens nihil aliud esse tragajro-j

    Dum

    fera dextera cornu feuct, infregit, truncaqne a fronte revellit


    est.

    diam quam miseriarum compiehensionem. Nonne


    adolescentulus ^uo rou? irtSoug,
    (Js

    Naiades hoo pomis et odoro flore repletum Sacrarunt, divesque meo bona copia cornu
    :

    fisv

    hv.

    y.v.v.cov,

    Tov

    Itcoov

    ayizSwv.

    Haic Graaca misit ad

    me

    Joannes
    sic

    Et habebis coLucianus de mercede servientibus et lac gallinaceum emulgebis. Horapiae cornu,


    tius
    :

    /Edicollius ex pervetusto

    exemplari,

    quaj

    red-

    duntur Latine. Duo dolia, malorum quidem unum,

    Beata plena copia cornu.

    alterumautem honorum.
    inSUnt,
    OU
    liSipK-A.LOT/

    In Caesarii nostri libello heec


    STt
    (Jlio^

    Idem
    Aurea fruges
    ItalicB

    WV

    TTlSoU;,

    TOV

    f/.V

    j'va

    zKxojv, Tov Si

    hepov ayaO&v, Quse ad verbum


    :

    sic

    pos- C

    pleno diffudit copia cornu.

    interpretari Non adolescentulus adhuc etiam duo dolia, imum quidera malorum, alterum auteni bonorum. Ubi animadvertendum est, non pro nonne positum, petereque sibi reddi affirmationem. Est autem hoc sumptum ex Homeri libro Iliadis ultimo, in Duo quo haec insunt, interprete Laurentio Valla

    sumus

    Obeam affluentiam opum. Prodigus] Largus. Accipitur nunc in bonam partem. Clanculum tamen videtur alludere ad prodigi
    Ideo]

    hominis mores, qui sajpe ultra largitur indignis. Claudianus


    :

    modum pecuniam

    Munificus laudis, sed non es prodigus auri.

    enim

    dolia ,in Jovis

    limine sidunt plena

    munerum,
    alte-

    Niljamparte videntur] Id
    derantur,
    in

    est,

    ea qua;,

    dum

    desi-

    quaj nobis danda constituit,

    malorum alterum,

    magna

    cupidis videbantur, postea

    quam

    rumbonorum. Exquibus
    nunc bona
    ponit,
    diis,

    Jupiter,

    nunc homini mala,


    ad injuriam ex-

    eorum venere possessionem, pro

    nihilo habentur,

    exhibet".

    Cui mala,

    eum

    semper

    ulteriora sitienterinhiantibus.

    ut in miseria vitam agat. Vivit enim neque neque hominibus honoratus. Homericos versus
    sic

    Qux
    Sitis

    frena] Quasi dicat nulla.

    Retentent] Retinere possint.

    Nicolaus Valla

    Latinos reddidit

    habendi]

    Ecclesiastes
    :

    Binaque prseterea Jovis esse in limine diount Vasa, quibus sortem Deus ipse emittit utramque Ille miser, cui sorsfati contingit amara, Heu quantos etiam gemitus, quam dura videbit Exitia, alque omnem mistam moeroribus atris Vitam aget, hunc homines odio superique sequentur.

    implebitur pecunia

    et

    Avarus non capite v qui amat divitias, fructum


    : :

    D non

    capiet ex eis. Juvenalis


    Cresoit

    amor nummi, quautum


    :

    ipsa pecunia crescit.

    Prudentius
    Auri

    namque fames

    parto

    fit

    major ab auro.

    Hanc Homeri opinionem Socrates apud Platonem in


    secundo de Republica libro graviter improbat, aiens

    non admittendum esse Jovem nobispennarium esse bonorum atque malorum. Loquitur autem hoc loco Philosophia non ex sua, verum fortunae persona, neqae rem ita se habere, sed Boetium ,adoIescentu-

    Horatius. Crescentem sequitur cura pecuniam, Majorumque fames

    Divus Ambrosius in
    :

    tertio

    Epistolarum ad Simpli-

    lum

    ex

    Quid\

    Homero didicisse refert. Subaudiendum dices.


    desperet meliora lapsis.

    cianum Quis autem ante Deum dives, nisi quietus et modestus spiritus, qui nunquam corrumpitur? Nonne tibi videtur dives, qui habet pacem animi,
    ut nihil concupiscat, nullis exagiteturctipiditatum procellis, nec vetera fastidiat, tranquiilitatem quietis,

    Sperandi meliora] Juxta illud Tragici,

    Nemo

    IN

    METRUMH.
    alter versus est Asclepiadeus,

    Hoc carmine, cujus

    nova qua^rat, et semper desiderando fiat in summis divitiis inops? Idem in eodem libro ad eumdem At vero insipiens et quod putat se habere nequaet
    :

    959

    APPENDiX AD LIBKOS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHLC.


    possidet.

    960

    quam

    putas illum possidere, qui thesauro suo die et nocte incubans, avara et misera lorllle

    An

    ornatus, aitque minus

    eum

    juste de illa queri,

    cum

    adhuc
    plus

    se feliceni

    negare non possit, qui

    inita ratione

    quetur sollicitudine?
    qui adhuc alia rapit,
    ciipiditati

    vero eget, et

    si alii

    dives

    bonorum quam malorum

    tulisse convincatur

    videtur, sibi pauper est,

    quinon utitureo quodhabet, alia desiderat. Ubi enim nullus

    atque retinere.
    Hisceres] Lo(juereris. Hisco significat submisse
    lo-

    modus

    qui fructus divitiarum?

    Nemo

    est

    quor, sive os ad

    loquendum

    aperio. Plautus

    quod habet secum hinc auferre non potest. Quod enim hiorelinquitur, etc. Idem nonmulto post Duos fiuitimos vetus Mstoria describit, regem Achab, et pauperem Nabuthan {IIlReg. sxi), Quem
    dives, qui
    :

    Ne
    Accius

    hisccre
    :

    quidem audet.

    Hem

    vereor plus

    quam

    fas est

    captivum hiscere.

    Blusicse dulcedinis] PoeticEe delectationis.

    horum pauperiorem, quem ditiorem credimus?


    tiabilisque

    Alter

    regali fulcro divitiarum praiditui, inesplebilis, insa-

    Tum] Tunc. Cum] Quando.


    Altior[ Profundior.
    Bloeror] Tristitia.

    opibus suis, exigaam pauperis

    vineam
    rv.c
    770-

    desideravit. Alter aspiciens


    ),vzp'Jcrou;

    aaimo

    fjv.^jCkiwv

    '^'^yv.q, imperialesque gazas, suo erat contentus palmite. Nonne videtur hicmagis dives, hic B

    Contumacis'] Rebellis, inobedientis.

    Fomenta] Mitigamenta,
    "Kdyy.cra,

    et

    quee GrEeci vocant

    ,-

    magisrex, qui
    tates,

    sibi

    ut nihil

    abundabat, suas regebat cupidialienum concupisceret? Ille autem

    Penetrent] Penitus imraittant.

    egentissimus, cui

    aurum suum

    vile^ alienus

    palmes

    Desolatum.]

    Orbatum.

    pretiosissimus fesistimabatur.

    stolarum
    siti,

    et

    Idem in decimo EpiQuo plus unusquisque acquisierit, plus quasi quadam inardescit ebrietate cupidi:

    Parente] Patre.

    Quod] Prius carum esse


    Carus]

    quam prosimum. Ob prceclaram indolem amatus.


    est
    :

    tatum suarum, Idem in libro de Nabutha dives, nescis quam pauper sis, quam inops tibi ipsi videaris, qui te divitem dicis. Qnanto plus habueris, plus requiris Etquidquld acquisieris, tamen tibi adhuc
    :
    :

    Proximus] Affinis. Sensus


    tis

    Principibus civita-

    ante

    carus fuisti ob virtutis studium,

    quam per
    aut
    11
    :

    affinitatem propinquus.
    Socei^orum]

    Symmachi
    illius.

    et

    uxoris ejus,
    in jEneidos

    etiam

    indiges. Inflammaturlucroavaritia,

    non

    restinguitur.

    fratrum tiliorumve

    Maro

    Quasi gradus quosdam cupiditas habet, quo plures ascenderit, eo ad altiora festinat, unde fit gravis
    ruina lapsuro. Etpaulo posthajc subjicit
    lur tibi
    :

    Quis igi-

    Jnfelix quai se dum regna manebant, ScBpius Andromache ferre incomitata solebat Ad soceros, el avo puerum Aslj'anacta trahebat.

    pauper videtur, qui contentus est suo, an qui concupiscit alienum? Alter certe pauper est affeclu. Affectus dives egere

    In libro Tobiaa
    cessit
    flliis

    Post obitum matris suae Tobias

    abs-

    ex Ninive

    cum uxore
    :

    sua, et

    flliis

    et

    flliorum

    non

    novit, census

    dans

    nequit avari

    pectus

    explere.

    abunIdeoque dives

    et reversus est est

    ad soceros suos. Socer nomen

    ad aliquid
    Ovidius.

    refertur

    enim ad generum. Unde

    cupidus. Ininvidiam possessionis, et pauperiatis que-

    relam,

    Ambrosii

    libro,

    cujus

    modo memiiiimus,
    nonindignum

    Non hospes
    Non

    ab hospite tutus, socer a genero.

    uescio a quo adjectum est epigramma,


    :

    Cojungis] Uxoris tute Rusticianse.


    Fructus] Usus
    Lucis] Diei.

    Addidimus

    Malorum] Adversitatum. Consules] Fuerunt quondam apud Romanos leges opus discipulis enarrandum suscepissemus, [hoc qua- P annales, quibus non licebat cdnsulatum inire, nisi tertium et quadragesimum annum agenti. At vero (ut lecunque carminis simulacrum in quintadicit Cicero) apud antiquos Rulli, Decii, CorSlens bominis dives, non gaza, necarca putanda est, Cui satis est nuuquam, semper avarus eget. Tini,'multique aIii,'recentioreautem memoriasuperior Crescit ut iudulgens potum sihi luridus hydrops, Africanus, T. Flaminius admodum adolescentes conSicaugelur opum, dum cumulantur, amor.
    Qui pro rure suo rege voleule cadit.
    et

    saue quod et his apponatur Plurima habere cupit, qui possidet omnia dives, Nernpe iuopes reddit copia magna viros, Unde habeant cura est paucis, 'sed oportet habere Per scelus atgue nefas, pauper ubique jacet, Hoc paler Ambrosius NabulhEe testatur in umbra nos aliquot ab hinc annos,

    cum quadam

    delectatione.

    Quantalibet]

    Quaatumvis magna.

    Ingruentum] Imminentium.

    cum idem

    Fas

    et jura facit nihili vesana cupido, Quoque libet, CcBca mente licere putat. Inter opes inopem noris ut, lector, avarum. Hoc lege diviui nunc opus Ambrosii.

    sules facti, tantas res gesserunt, utpopuliRomaniimperium auxerint, nomen ornaverint. Proinde nemo

    miretur,

    si

    post imperii ruinam,

    barbaris jara te-

    AgW]

    Vivit.
    :

    nentibus
    abolitis,

    Italiam, et plerisque legibus

    Rumanorum

    Egentem] Horatius Magnas inter opes inops. Periander Pra^stat eum qui bonis non utitur mori, quam viventem egere.
    :

    duo fllii Boetii propemodum pueri, fortuna potissimum Isuffragante, pariter ob patriaj virtutis et
    sapienlice

    meritum consules
    animatus.

    evaserint, idque

    jussu
    viros

    Theodorici Gotborum regis, qui diu in bonos

    IN PROSAII

    III.

    bene
    est.

    fuit

    Supra Boetio fortuna


    rius de

    sic

    locuta

    Quid

    si

    ube-

    Cuiules] Hcesellaj fuerunt eboreaj, quibus

    majores

    bonorum

    parte sumpsisti?

    Nunc

    igitur Phi-

    magistratus utebantur in curru, quo

    honoris gratia

    losophia recenset ea omuia quibus afortuna fuerit

    incuriam vehi

    soliti erant.

    !i(;i

    MURMEIJJI COMMENTAKIA.
    sellcT et

    nns

    Insideiitilms] Insideo
    lioc rarins.

    scllam

    dicirau

    ed

    sunius sapiontcs,

    quodnaluram optimara ducem


    cretera!

    tan-

    quani

    Deum

    sequiraur, eique pareraus, a qua

    non

    Regise laudis] Laudis Thendorici regis.

    vorisimilo est,

    cum

    partes retatis bene des-

    In circo] Circiis
    tiosus, et turba3

    Romae locus

    fuit

    admodum

    spa-

    capax, specfandis ludis idoneus, in


    oidilibus
    sibi

    munera(qua5 raissilia dioebantur) ab consulibusve in populum, ad ejus favorem

    quo

    et

    ma-

    gis conciliandum, spargebantur.

    extremum actum tanquani ab inerti pocta Idem in eodera Qua3 sunt igitur voluptates corporura cum auctoritatis prffiraiis comparand quibus qui splendide usi sunt, ii mihi videntur fabulam ajtatis peregisse, neo tanquam incriptai sint,

    essc neglectum.

    Duorum] Filiorum tuorum. Medins] Medius quondam locus fuit bonoratus, hodieque apud nonnuilos est. Unde Ovidius de seiiiore, Fasturum lib. quinto El medius juvenum, non iudignantibus ipsis,
    :

    exercitati histriones in

    extremo actu corruisse. Rurhistrioni

    sus

    in

    eodem: Neque enim


    est fabula

    ut

    placeat

    peragenda

    solumraodo. In quocunque fuerit

    aotu, probetur. Nec sapiendi usque ad plaudlte vidondum. Item sub finem ejusdem dialogi Senectus
    ;

    Ibat et anterior,
    E.tstat

    si

    comes uuus

    erat.

    autera peractio a^tatis

    est

    tanquara

    fabulffi,

    cujus

    apud Spartianum locus Hadriani dignus memoratu, qui cum servum suum inter duos senatores medium ambulare vidisset, misit, qui ei colaphura
    daret,
    el diceret
    :

    defatigationem fugere debemus, prEesertim adjuncta


    satietate.

    Subitus] Repentinus.

    Noli inter eos ambulare, quorura

    Hospes] Peregriiius.

    esse adhuc potes servus.

    UUamne humanis
    et

    rebus]

    Triumphali largiiione] Magniflca

    consulari

    mu-

    est

    magis.

    Homo

    ipse corruptionera

    Argumentatur ab eo quod eftugere non


    inest oonstantia. Ilorat.

    nerum donatione.
    Dedisti
    decepisti.
    ficat

    potest,

    cum

    SiPpe repentina morte dissolvatur. Multo

    verba fortunx]

    Foriunam blandis

    verbis

    igitur

    minus rebus huraanis


    :

    Dare verba {ut vulgo notissimum) signidecipere, idque verbis et promissis inanibus.
    ;

    in Arte poetioa

    Debemur morti nos nostraque.


    Velox
    hora]

    Martialis

    Vetus

    est

    illud

    Varronis adagium.

    Cui nihil ipse dabas,


    IJt

    is tibi

    verba dedit.

    Homo bulla.

    Faustus

    suas

    delicias]

    Delicias alicujus diciraus, qui ei


    :

    in deliciis est.

    Maro in Bucolicis

    Formosum

    pastor Corydon ardebat Alexin

    Subdita sint certo mortalia corpora fato. Cuuctaque prascipiti tempora fluxa ruunt. Tam nimis humanum celeri genus interithora, Turgida quam pluvise buUa liquescit aquEe.

    Delicias Domini.

    G
    is

    Qiiid est

    homo?

    inquit Seneca.

    Qiiodlibet

    quassum
    ?

    Privato] Privatus dicitur

    qui publico

    munore aut
    caloulis

    vas, et quodlibet fragile jaotatu.

    Quid

    est

    homo

    imnafor-

    principatu non fungitur.

    becillissimum corpus

    et

    fragile,

    Calculum
    fieri solet

    Rationem inire. supputatio unde Martiali


    ponei'e]
    :

    Nam
    dictus

    tura, inerme,

    aliena; opis

    uudum suapte indigens, ad omnem

    calcu-

    tuna; oontumeliam projeotum, frigoris est et laboris

    lator.

    impatiens, ex intirmisfluidisque contextum. Odoribi

    Liventi oculo] Hactenus, inquit, tibi favit fortuna,

    saporque, et lassitudo,
    sine quibus vivere

    et vigilia,

    humor,

    et cibus,

    nunc primum
    venti

    cojpit

    adversari.

    Quod autem

    ait

    li-

    noa

    potest, mortifera sunt.


    sufe

    Quo-

    oculo,

    videtur alludere ad

    mulieres visu faintueantur,

    cunque
    putris.

    se

    movet,
    causis

    infirmitatis

    statim conscius

    scinantes, quaj interimaut quos diulius


    iratus praecipue oculis,
    ajtati

    tenuissin^is

    quod earnm malum teneriori magis nooet. Fortuna igitur, inquit, quffi huc-

    Merito

    itaque

    atque offensionibus morbidus ac ceoinit sapientissiraus poeta-

    rum

    fovit,

    usque indulgentissimse raatris more te suas delicias nunc te prinaum fascinavit more Africanaj vel
    Perstrinxit] Lajsit, corrupit, vitiavit.
    Liventi]

    Tale quidem genus est


    Fortuitis]

    hominum, quale

    est foliorum.

    Bonis fortunaj. Valerius Maximus libro

    lllyricae mulierculse.

    Minime candido,
    vitse

    pestifero,

    et lividos

    va-

    nimium et fragilia puerilibusque sexto, Gaduoa D consentanea crepidis sunt ista, qute vires atque opes humanse vooantur. Affiuunt subito, repente dilabuntur, nullo in loco,

    pores emittenti.

    nulla in peisona stabilibus nixa

    /n hanc
    \i'a;

    scenam] Eleganti metaphora scenam


    hffic sit

    radicibus consistant, sed incertissimo flata fortunse

    dixit,

    cum

    fabulae simillima, quse solet

    huo atque

    illuo

    aota,

    qnos sublime extulerunt, im-

    in scena

    ab histrionibus agi. Seneca epistola 77


    fabula, sic vita.
    sit refert.

    proviso recursu destitutos in profundo cladium raiserabiliter imraergunt. Itaque

    Quomodo
    bene
    niio
    :

    acta

    Non quam diu, sed quam Moria apud Erasmum in Enco-"


    vita

    neque debent

    existiraari,

    omnis quid aliud est quam fabula qusepiam, in qua alii aliis obteoti personis procedunt, aguntque suas quisque partes, donec choragus educat e prosoenio, qui Scepe tamen
    Porro
    euradera diverso cultu prodire jubet, ut qui

    mortalium

    neque dici bona, quae intlictorum malorum amaritudinem desiderio sui duplicant. Ultimus tamen vitse dies mors quxdam fortunx est etiam m.anentis] Sic Prosper in epigrammatis
    :

    regem purpuratum egerat, gerat. Adumbrata quidem omnia, sed haec fabula non aliter agitur, Gicero in Catone Majori In hoo
    :

    modo nuncservulum pannosum

    Terrenis opibus cum dives gaudet iniquus, Veris se miserum nescit egere bonis.

    Nam

    quid erit quod non momento temporis uno Perdere mundana conditione queat,
    licet,

    Cum

    adversis cessantibus,
    sit

    Lege tamen mortis

    omnia pareant, faoiendus inops ?

    963

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PIIILOSOPHI/E.


    IN

    964

    METRUM

    in.

    est dicolon, constans Sapphico et Glycoquo satis evidenter ostenditur non soltim rebus humanis nullam inesse constantiam, ut jam dictum

    Carmen

    Piirpuraj leguli senes, lutus hic ubi oonsitum est.

    nico,

    Horatius in Odis
    Ignis Iliacas

    domos.

    hoc mundo esse immutabile, cum omne id quod sit genitum necesse sit aliquando corrumpi. Phabus] Sol.
    est,

    sed nihil

    fere ia

    Catullus

    DianoB

    in Qde Puellae et pueri integri.

    sumus

    Idem

    Rosei] Rubicundis.

    et

    Hebetata] Majus enim lumcn ofFuscat niinus Ovidius


    :

    unde

    Metiens iter annum Rustica agrioolte bonis Teota frugibus expleas.


    Constat
    setema]

    Pnlchra

    verissimaque conclusio,

    Ecce vigil nitido patefecit ab ortu Purpureas aurora fores, et plena rosarum
    Atria, diffugiunt stella:, quarum agmiua cogit Lucifer, et cceli statione novissimus exit.

    qua ostenditur omne id quod genitum est corruptioni esse obnosium. Aristotelem in primo de Ccelo et Mundo Genitum enim et corruptibile sese mutuo
    :

    consequuntur.

    Seneca epistola 88

    Cui nasci conutilis


    est,

    Flammis] Splendoribus
    Spiret] Deest
    si.

    solis.

    g
    stellas.

    tigit,

    mori

    restat.

    Idem
    et

    alibi

    Lex

    quae

    Prementibus] Obscnrantibus

    jubet nasci et mori.


    Constat]

    Certum
    :

    firmum, hoc

    est,

    ut nihil geni-

    Insanum] Insalubriter, nomen pro adverbio. Nebulosus auster] Hic yentus est flans a meridie, nebulosus atque humectus unde et a GrEecis dicitur vfjro;, ab eo quod est mzoi, humiditas, humor, La;

    tum

    constet, id est perpetuo duret atque

    permaneat.

    Maximianus

    Ortus ouncta suos repetunt, matremque requirunt.

    Baptista Mantuanus:

    tine auster,
    ter,

    quod aures

    sternat habetatque, vel haus-

    ab hauriendis aquis.
    sensus

    libro

    De hoo Cornelius Celsus Medicinaj secundo, capite primo Auster au:

    Unda, soIum,pereunt,perithumidus aether, Occidit, et quidquid quatuor ista oreant.

    et ignis

    IN

    PROSAM

    IV.

    res hebetat,

    tardat,

    capitis

    dolores

    movet,

    alvum solvit, totum corpus efficit hebes, huraidum, languidum. Horatlusin Sermonibus Nec mala me ambitio perJit nec plumbeus auster. Ovidius in septimo Metamorphoseos :
    :

    Philosophia quantis a for. tuna bonis prteditus auctusque fuisset ostendit quo:

    Superiori prosa Boetio

    rum

    relatione facile probavit plura

    ei

    fortunam contanta
    illi

    tulisse

    quam

    abstulisse.
    si

    Nunc autem docet


    sit

    superesse bona, ut

    qua

    in fortuna? rebus felici-

    LaBtiferis calidi spirarunt ffistibus austri

    tas,

    nondum eam

    perdidisse videatur. Deinde familia-

    Decus]

    Rosarnm pulcbritudo

    et

    ornamentum.

    riter ~virum reprehendit,

    nimis animo conturbatum

    Tranquillo sereno] Tranquilla serenitate.


    Immolis]

    ob partem bonorum amissam,


    sit

    cum mortalium uemo


    veram
    fe-

    Non

    raotis.
    est

    omni es parte

    fortunatus. Postea docet

    Aquilo]

    Ventus

    ab impetuoso

    aquiife

    volatu

    licitatem infortunai bonis

    minime

    consistere. Proinde

    nominatus, septentrionalis quidem

    et frigidissimus,

    beatitudinem e.xpetenti nulla'ratione esse dolendum,

    quem

    GrcBci Socia-j appellant.

    quod amiserit ea qua3 vere beatum


    sunt.

    eflicere

    non pos-

    Ferventes] ^Cstuantes.
    Verso] Subverso, diruto, exagitato.

    Recolentem

    Reminiscentem,
    :

    et

    animo repetentem.

    jEgwore]
    litate

    Aquarum

    planitie.yEquor enim ab a^qua-

    Coquit] Angit. Ennius

    dictum esse constat. Hara si consiat sua forma mundo] Argumentum profert ab eo quod magis est, Magis enim mundo
    videtur inesse constantia, et perpetuus tenor,

    Curamvo
    Quce nuno
    te

    levasso,

    ooquit.

    Infelicissimum

    genus
    ;

    cst

    infortunii fuisse felicem.

    quam
    :

    Plautus in Rudentibus

    rebus mortalium fortunoj


    sed

    mutationique

    subjectis

    Miserum

    istuc

    verbum

    et

    pessimum

    est,

    mundo, ut ex particularibus exemplis collectum j Maximianus: est, non inest seraper eadem facies, perpetuaque Dura satis miseris memoratio prisca bonorum, constantia. Multo igitur minus mirandum est, si res Et gravius summo culmine mersa ruunt. humanse casuum varietatem vicesque recipiant. Icjitur si] Memorare incipit bona Boetio etiamnuni Crede] Ironia est, quasi dicat Minime tibi cre:

    Habuisse, et nihil habere

    dendum
    I

    est. Sic

    poeta

    reliqua.
    :

    nuno,
    :

    et verbis

    virtutem illude superbis.

    Divitiitus]

    Deo.

    Et Horatius
    I

    Atc/ui] Sed.
    et versus est,

    nuno

    Bonis]

    lambus

    teoum meditare canoros. nam sicut Terentianus docet,

    Incolumis] Salvus.

    Symmachus

    socer]

    Hic locus dilucide ostendit Boefuisse

    quemadmodum et Phalo3cins, pro spondeo modo iambura, modo trochffium admittit.


    Glyconicus versus

    tium aliquanto prius in exsilium

    missum quam
    et in

    Symmachus
    Fuit

    ejus socer

    fuerit captus,

    vincula

    Septimus
    Geritque intus in oppidum Anlielos Panope greges.

    conjectus quo tempore composuithoc divinum opus.

    autem

    hic

    Symmachus

    vir disertissimus, et

    sum-

    Idem

    mis ornatus virtutibus, qui Boetio patre orbato, ob ejus summum ingenium et optimam indolem, Rusti-

    OCb
    dedit.

    MUHMELLII COMMENTARIA.
    Ad
    liuno

    966
    :

    cianamsuani flliam uxorem chum compluscula etiamnum exstant Boetii nostri scripta. Tollendus est autem mullorum insignis error,
    opinantium hujus Symmachi esse
    stant breves
    epistolas, quse

    Symma- A

    iu

    secundo Gcorgicoriim fortunalos nimium, sna


    Agricolce.

    si

    boua

    norint,

    ex-

    Qux

    vita nerno

    dubitcU

    csso

    curioru]

    Symmaclius

    quidem

    et elegantes,

    sed ab impio ho-

    socer, uxor, et liberi.

    mine
    alter

    et

    Chrislianorum iniraico conscriptee. Fuit enini


    orator, et urbis
    et oratio

    Adunum
    nes ocoidit.

    omnis]

    Symmachus
    illiE

    Romai

    pra?.fectus,

    Consul Romanus in Algido conseculus, ad

    Omnes, nemine excepto. Livius unum om:

    cujus

    sunt

    epistolffi

    ad Valenlinianum

    imperatorem, qua persuadere conatus fuit aram VictorioB restituendam, cui Prudentius poeta Christianus, et divus Ambrosius, hic oratione, duobus iile poeticis libris responderunt. Boetii autem socer multis

    Nimium] Ultra modum.


    Valida] Impetuosa.

    Quando] Quandoquidem. Tenaces ancorsi] Pulchre permanet in metaplaora,

    ruit, vir Christianissimus, et divi

    a navigantibus et tempestatc laborantibus sunipla. Anohora. Gra;ce dicitur ay/upa. Vetus adagiuui est : Anohora domus pro -familia! refugio. Quidquid enim testimonio sanctus. Quisquis igitur recte sentire super B ilhid est cui innitimur, cujusquefulcimur iiducia, aalioc vult, meoum sentiat^^oportet. sumpta a \navibus translatione, quaj chora vooatur Quod] Decus humani generis pretiosissimum.

    annis post, hoc est tempore Justini

    majoris

    flo-

    Gregorii pontificis

    Non

    segnis] Im.piger et festinabundus.

    cum

    anchoris

    fultai sunt, veluti defensae

    a fluotibus

    Ex

    sapientiie virtutibus factus]

    Huic contrarium
    :

    est

    quiescunt. Euripides in Heouba de Polydoro:

    illud Ciceronis in oratione pro Cluentio

    Et qui esset

    Qui jam solus generis superest anchora nostri. Ulcunque] Quoounque modo.

    totus ex fraude

    etmendaoio

    faotus.

    Enatabimui]
    iu translatione.

    Evademus mortis periculum.

    Perstat

    Suarum] Injuriarum.
    Securus] nullam
    TJxor] Rusticiana

    habensouram.

    Promovimus] Profeoimus.
    Ferre] Pati.
    in Jovi-

    Symmachi

    fllia.

    Pudieitix pudore prwcellens]

    Hieronymus

    Quis est enim] Sententia

    est

    verissima, eleganter
    illa

    nianum
    esse

    Doctisslmi virivox est, pudicitiam imprimis


    ;

    per interrogationem prolata. Cui concordat


    est
    :

    quffi

    retinendam qua amissa, omnis virtus ruit. In hacmuliebriura virtutum principatus est. Hajc pau-

    perem commendat, divitem


    mit, exornat pulchram.

    e.xtollit,

    deformem
    ;

    redi-

    Bene meretur de majoribus, quorum sanguinem furtiva sobole non vitiat bene de liberis, quibus nec de matre erubescendum, nec de patre dubitaudum est; bene imprimisde se,quam
    a contumelia externi corporis vindicat.
    Vel] Etiam.

    apud Hermogenem rhetorem Non potest inveniri vita hominis carens molestia. Seneca nuUa est tam bona fortuna de qua niliil queri possis. Idem in Nulli fortuua tam dedita est, ut multa lib. de Ira iii tentanti ubique respondeat. Ilorat. Nihil est ab omni
    :
    :

    Parte beatum.

    Erasmus
    Desiderantur

    e Grajoo

    Fehx per omnia nuHiis

    est

    mortalium.
    :

    Tui desiderio] Eo

    quod

    te

    desiderat.

    Eamdem

    sententiam idem
    vivit ullus

    et sic extujit
    felix

    enim eaquK absunt.


    Qi(i]|,Propter

    Haud
    Euripides
    :

    omnibus

    modis.

    quid vel ad quid.

    Liberos] Filios tuos.

    Considares] Qui consules (ut supra dictum est) fue-

    Siiquidem universis rebus in mortalium, Nil continenter et undiquaque prosperum


    Plinius
    lib.
    :

    est.

    runt.

    vii

    Quorum] Filiorum tuorum.


    Specimen] Proprie est id quod de re venali ostenditur emptori utindepossit cajteras

    eodem
    meroes oestimare
    vel
    :

    libro

    Mortalium nemo est felis. Idem iu Nemo mortalium omnibus horis sapit.
    :

    Maharbal ad Annibalem apud Livium

    Non omnia

    D eidem

    dii

    dedere. Vinoere

    scis,

    Annibal, victoria uti

    ut particulre panni,
    gustus.

    aut

    parum frumenti,

    vini

    nescis. Ulysses

    apud Homerum,interprete PhUelpho.

    Non uni
    Symmachiani.

    Ingenii paterni] Boetiani.


    Aviti]
    Ut]

    dat cuncta Deus, formosus ut idem Sit simul et prudens, ac multa laude disertus. Qui specie caruit, Deus bunc venerabilis oruat

    Ut pote.

    In pueris id letatis] Id est

    eam

    ajtatem, agentibus,

    flgurata locutio

    est.

    Id^retatis

    enim, sicut id genus

    cuilibet casui flgurateapponitur, et signiflcat per

    eam

    Viribus eloquii, quo flt mirentur et uuum Hunc alii suavis linguae dulcedine capti. Hio autem iidens orat, lenique pudore In ccetus e.fcellit agens, quem numinis instar Suspiciunt (urbem quisquis patiere) loquentem. Ast alium formaj bonitas.quem cominus Kquat. Ccelitibus, penitus defecit gratia linguai

    aatatem, seu ejus setatis. Plautus in Asinaria

    Claudianus inPanegyrico Stiliconis

    Neque puduit eum


    Livius
    et
    :

    id a;tatis sycopbantias struere.

    Etenim mortalibus ex quo


    Tellus ccepta
    ooli,

    QuemcumpercontareturScipio,quis,et

    cujas,

    nunquam
    :

    sincera

    bonorum

    cur id ostatis in castris fuisset,

    Numidam
    nunc

    se

    esse

    ait,

    Massium populares vooare.


    te

    si

    tua bona cog^ioscas 'felicem] 0,

    inter-

    jectio est admirantis, et est imitatio

    illius

    Virgiliani

    Sors ulli concessa viro quem vultus honeslat Dedecorant mores; auimus quem pulcbrior ornat Corpus destituit bellis insignior ille, Sed pacem fcedat vitiis; iu publica felix, Sed privata minus partitu singala quemque Nobihtant, liunc forma decens, huac roburin armis.
    ; :

    iin?

    APPENDIX
    l.ori.

    AIJ

    UnnOS DE CONSOLATIONE PHILOSOPni/E


    A

    9C,H

    Iliinc rignr, liiinc picl.ns ilUini Rolerlin juris, llinic soholcs, casl,ii|nB

    No qnidqaam quoniam medio de fonte lcpnrum Surgil amari nliquid, quod in ipsis floriljus angat.
    Extra] ]n rehuH externis, hoc est extra vos positis.
    Ini7'a
    vrjs]

    Jiixclur] Litiget, disconvcniat, discrepel.


    lluic censns]

    Ostondit in hac vita nomini lutam fe-

    In animis vestris. Cicero in Paradoxis

    licitatom pi'ovenire.
    Jlegcner sanr/uis]
    IJtrorjue]

    Nemo
    et generis nobilitate.

    potest non heatissimus esse, qui est totus afitus

    Generis ignobililas.

    cx sese, quique in se

    uno suaponit omnia.


    :

    Et consus

    Inscitia] Ignorantia. Persius


    l)t

    VUum mo Epistolarum

    cxlihem] Uxore carcntem. Horatius in pri:

    teneat vetitos inscitia dobilis actus.


    felicitate tibi]

    Cardincm summa
    consislit

    Id in quo vertiturct

    Ler.lus genialis in aula cst, Nil nit esse prius, melius nil cfRlibe vita. Si non cst, jurat bene solis esse maritis.

    maxima

    et vera beatitudo.

    Cardo] Quasi cor janu, id quo


    gilius
    :

    vortitur

    illa.

    Vir-

    Jnexpertus]

    Non expertus.
    Oslendit quo magis [sint for-

    d(Jc rjuod fclicissimi]

    ForibuB cardo stridebal ahoQis. Accipitur interdum pro opportunitate.

    tnn.x

    successibus assueti, eo [minus

    adversos casus

    Idem

    fcrro possn morlales.

    n
    et

    Ilaud lanto cessabit cardine rerum.

    Ad mUum] Ex

    animi sententia,

    ad voliinlatem. Et circa id verli cardinem dioimus, in quo


    consistit.

    Jnsolcns] Insuetiis.

    summa

    rei

    Proslcrnilw] Affligitur,

    Adco] In tantum. Pcr cxigua] Valde exigua.

    Situicomposfucris] Sui compos


    Si icafiiudo]

    est,

    qui compositis

    affectihus animi, rectaj rationi subjecit appetitum.

    Summam]
    Cai'Io

    Perfcctionem.

    Argumentatursummum bonum
    :

    in for-

    proximos] Supra
    signiilcat supra

    modum

    fortunatos. Proxi-

    tuitis

    niiim C03I0
    gere,

    seii in cffilo esse,

    seu coelura digito attin-

    modum
    :

    forlunatum csse ac
    est,

    gloriosum.

    M.

    Tullius
    ita

    liibulus in co^lo

    ncc

    rehusnonesse positum,hoc modo Quocunque prn?slantius aliud bonum est, idnon estsummum. Est autem fortuna; suecessu bonum pra-.stantius, id puta quod eripi non potest. Nonest igitur fortuna; successus

    quare

    scio, sed

    laudatur.

    Idem

    Nostri
    si

    aulem
    nullis

    summum honum. Unde


    cum
    ea nihil

    fit

    ut nec beatitudinem
    aliud

    pi'incipis digito se

    coelum putant attingere, ad

    conferre possit,

    sit

    quam summum

    barliali in piscinis sinl, qui

    manum

    accedant.

    bonum
    :

    nalurai ratione degcntis.

    /Idco nikilesl miscrum, nisi ciimimies] Sic

    Menan-

    Arlhxc] Addit aliam argumentationem inhunc sen-

    der

    Niliil

    admodinn atroxpassus
    tn libi (ingis.

    es,

    sum Non potest summum honum esse, quod nnllo modo intelligitur Sed bona forlnn si intelligantur,
    :

    Nisi

    i(l

    fallacia lluxaquo
    :

    cognoscuntur; undecontinuus

    ainit-

    JEfjuanimitale]

    Patientia. Plautus
    si

    tendi timor naseitur, qua; felicitatem

    non

    recipit. Sin

    In re mala animo
    Iloratius
    :

    bono

    'utare, ailjuvat.

    hederit

    Sed Quidquid corrigoreest nefns. mmms] Submiseril se.


    levius ritpalionlia,

    autem non intelliguntur, rursus excluditur beatitudo, a qua procul abest ignoranlia; ca;citas, quajque polissimum in bonorum speculatione verorumque conlcmplatione consistit.
    al) iis

    Translalum

    qui bello cnpti


    das.

    manus

    suas victori pra;bent

    vineicn-

    Et rjuoniam iu idcm rationem, qua


    docet

    cs]

    Superioribus aliam adjungit


    cst, inquit,

    evidonlissime felicitatem

    Quam muUis
    ccdu rcspcrsa
    lla cnirpio

    forluna non cohairere.

    Non

    amariludinibus laimanai

    feliciiatis dul:

    cst\

    Plaulus in Amphitryone
    est in ojtato

    liominum; Itadiisplaciiim voluptati ulmmror comosconsequatur. Quin incommodi jilus malique illico ndsit, boni si obcomparntuni
    ligit ijuid,
    i-v

    Plato ex

    eodcm

    vertice censet

    dulccdinem amari-

    tudinemquo dcfluero voluptatem ct [dolorem. Apulcius in quarto Floridorum libro Sed verum verljum Nibil quidquam homini lam csl profocto quod aiunt prospcrum divinilus datum, quin etiam adniistumsit aliquid difilcultatis, nt etiam in amplissima quaquc
    : :

    niinis bonum, quod ab co potost morte corporis ah immortali hominis animo fortuita fclicitas separatur. Aut igitur liKC non est summum horainis honuni, aut confitendum est omne mortalium gonusin miseriam mortis line prolahi. Sed hoc non ita essc prajclara mullorura facinora docuerunt, qui pro Christi nomine lyraunis alacriter reclamantes,

    cum summuni hoseparari. Verum

    doloribus suppliciisque beatitudinem sihicompavitaj

    ravere. Proinde iu fortuitis hujus

    successihus

    vera

    felicitas consistere

    non

    polest.

    VermuUis demonstraiionibus] Non Plalonicis solum,


    sed ct Christianis.
    JJxc] Mors.

    Imtitia subsit

    quaqiiam vel parva quffirimonia, conjumellis et


    fcllis.

    gationo

    quadam
    :

    Ubi uber,

    ibi tuber.

    Ovidius Usque adoo nulla

    Multos]
    est slncora vohiptns,
    br.tia

    Non

    Stoicos,

    nequc Cynicos, scd magis


    :

    Christianos raartyres accipe.


    J)oloribus] Baptista

    Sollicitumquealif|iiid

    interveuit.
    :

    Mantuanus

    Salomon Proverbiorum

    capito

    xiii

    Risus dolore mi-

    scebitur, ol exlrcma gaudii luctus occupat. Lucrelius dc libro Rerum Natura quarto
    :

    1'auca pari satius, brevibusquo mtCT-na pnrnre (jlaudia snpplic.iis, qunm duin fugiontin frustra Complexi bonn connmur rclinero, laborem Pordere et iulornos demum descendere ad amnes.

    Cnnvivia, ludi, 1'ocula cichrtt, inigucnta, coron,8orta pnrantiir

    Idom

    alio in loco

    i)09

    MUliiMELMI C.OMAIENTAUIA.
    Si

    970

    genus liuranuum saporot, noo iuertia tantum

    lUecobris captiim, vitteque fugacibus annia Gorpora curnret, labentia rogna, lutumque

    Casurasque liabitare domos, ot vile pudere Ilospitium, quod cuncta sinu cccliquo marisquB Piirgamouta logit, tristes ubi sidera casus, Assidnasquo plinint iuresto lumine niortes.
    IN

    nou cecidit. Fundata onim erat super pctram. Et omnis qiii audit verba mea hmc, ot noii facit oa, similis orit viro
    venti, et irruerunt in

    domum

    illam, et

    stulto, qui ffidiRcavit

    domum suam

    super aronam

    ct

    desccndit pluvia, et vencrunt llumina, ct llaverunt


    venti, et

    METRIIM

    IV.

    irruonmt

    in

    Cariiion est dicolon, distroplion, cujiisprimus

    ruina ejus magua.


    luculentis versihus

    domum illani, etcecidit, Hem oamdem Juvoncus

    et fuit

    hisce

    versus

    e.st

    Anacreontiiis, dimeter, acatalocticus, iamet syllaba, similis


    illi

    explicavit

    bicus, constans tribus pedilnis

    1'rudontiano
    Cultor Dei memento.

    Secundus

    ost Pherocratius,

    constans cx spondeo vol


    exlernis

    anapiesto, dactylo

    cl

    spondeo. Uocel aulem futissiinliiare.

    Qniaque mois monitis auresquo et facta dicabit, lluiic aiquabo viro, solidis fundamiua saxis 1'ononti, librata super quiE moonia surgent lUii domns pluviis vontisque ilUEsa manobit, 'fori-ciiliiiiiqnc miuas flrmato roboro vincct. lUcrciil iiiiinoLo quoniam fundamiuo petriu. niiivcn iiiiditu lantum raon jussa tenobil,
    l)u,M
    -i.-ipi,'
    11

    inum

    esse

    minime bonis

    Nam

    si
    iMlll,

    iMiiilriii
    :i

    |irocuI factis pcr lubrica pergot, Uioiani voUicri qui fulcit arena

    iortuna
    esse

    magna

    conforre videatur,

    maximos quoque

    (lomus

    dolores disccdens ostallatura. Suadet igitur vitandani

    Etp

    lluais cir.pero

    ouimox ut tlamina venti, imcumboro rivis,

    noxia,

    nimiam claritalem, quod hrec invidioj sit obqueinadmodum montium cacumina perpetuis ventis infestantur. Fugiendas quoque inopia; sordcs,
    qiue pondus arduo-" virtutis siistinere nequit, ob idquc
    bihulis arenis comparatur.
    csso,

    Oiui vcrao procumbit pondore moles, luacqiiitiinpu! gravi tectorum strage ruina.

    Grtecum proverbium est: arena ffidificas quo usus


    :

    ei?

    ^liii.^ov

    olv.oSo^slc,,

    In

    crit,

    iibi

    quis

    negotium

    aggreditur iuutile
    ante fundameniis.
    lllud\

    futurum. utpote non recto jaclis


    alli

    Medinm

    itaque

    oplimum

    quod per humile saxum signilicatum ost, maximoporeque amplectcndum cst. IJt cuim Aristotcle auctor cst Politioonim lil)ro ijuarto, in omni civitate sunt tres hominum species divites, pauperes el me(liocres quorum optimi suut mediocres, eo quod mcdinm semper estoptimum. Idem scribit mediocros cives magis salvari, quoniam nec insidias patiuntur,
    :
    ;

    Cacumon

    montis.
    cl tcrribilis.

    I')'0(eTOi(sJ

    Valde lorvus

    Auslcr] Vontus.
    IJrgct] Infestat,

    ooncutit. Ovidius

    Sumnia potit livor, perllant altissima Senoca in Ilippolyto


    :

    venti.

    Admotn

    aitbereis

    culmina sedibus,

    iicc

    fraudes faciunt, ut

    alii

    qnapropter sine periculo


    :

    Duros oxcipiunt notos,


    lusaiii Uoroio rainas,

    Quanlo magis aliqnid acccdit ad medi\im, tanlo esse melius quanto magis
    viviint. Ait ot

    codem

    in lihro

    Ilumida
    7/a'
    I

    luilii-ilerumquo corum. viUlis raro patilur fulminis ictus.

    distatamediojtantopejus. Horatius

    Carminum

    lih.ii

    Arena.'

    Rectius vives, Licini, noquo altum Somper urgendo, neqiie diim procellas

    Vendulum\ Pondens.
    Firrc] Sustiuere.

    Cautus borrescis nimium promoudo Littus iuiquum. Aiiream quisquis mediocritatem


    Diligit, tutus caret obsoloti

    PcrimUosam sortcm] Pcricnlorum plcnam eonditio-

    nem. Amxnai

    sedis]

    Voluptuosa! in moutis

    summitate

    Sordibus tecti, caret iavideuda Sobrius aula. Sa'pius 'ventis agitatur ingeus l'iuus, et celscE gravioro casu Dociduat turres, foriuntque summos Fulgura montea.

    hahitationis.
    Figere] |Condore, ajdilicare.

    Tonct]

    Vehementer

    et terrihilitor sonet.

    Ruinis] Eversionibus.

    Ovidius in tortio de Tristibus

    Robore] Firmitate.
    :

    Visibus edocto si quidquam crodis amico, Vive tibi, ot longe nomina magna fuge. Vive tibi, quantumque potes proelustria vita, Sajvum praslustri fulmen ab arce venit.

    Duces] Ages.
    Screnus] Quieta moute compositus.

    jEvum] Tempus
    Iras]

    vitaj.

    Ulcm non

    ita

    multo post
    (]ui latuit,

    Ilidens] Parvi faciens.

    Cn-de mibi, bone

    bene

    vixit, ot intra

    Tempestates

    aeris.

    Forlunam debet (luisque manere suaui. (Jaisquis] Ouicunque. I'i'rc-imcm\ Perpetuam, diuturnam, darabiloni.
    Poyiere] YEdiiicare.

    IN

    PHOSAM
    perpetuo

    V.

    Sedem] Ilahitaculum, hahitandi locum.


    Enri\ Vonti.

    Ponium] Mare.
    Biliuhis

    hona apud uou permanere. Nam licet aliquaudo viventem noudeserunt, mortis tamen necessitate separantur. Nunc vero argumentatur eliamsi siut firma, stabilijtque, tamou hominis propria hona dioi uon posse, neque conferri humanu'.
    llactenus Philosophia dissoruit fortunro

    unum eumdemque

    arenas]

    Siccas et

    humoris capaces. Apud


    vii)

    diguitati, quic louge praistantior est universis fortu-

    MatthccumovangelistanT (Matth.
    gcueris servator haic loquitur
    :

    Christus

    humani
    sa;

    na; divitiis.

    Omuis ergo qui audit


    ot

    Ralionum\ Argumentationum.
    Vomenta] Remcdia, mcdicamenta. Fomenta proprie

    vcrba

    mea

    haic et facit ea,

    assimilahitur viro

    pienti, qui ajditicavit

    domum

    suam supra petram

    dicuutur applicaliones rerum calidarum sive humida-

    descendit pluvia, et veneruat

    llumiua, et Uaverunt

    rum

    ad partes corporis

    lcesas,

    idquc medendi gralia.

    Patrol. LXIII.

    31

    971

    APPENUIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIvE,


    dicitiir assula

    972

    Fomes

    ex arbore excussa
    sicca, in

    dum

    cseditur.

    in quibus nescias
    vis

    utrum spcoies amplius llorum, an


    ?

    Item quaacunque materia

    qua

    faoile

    ignis

    odora delectet

    Pascuntur oculi grato spectaoulo

    inilammatur. Per metaplioram autem fomitem appellamus, quidquid acoendit nos atque excitatad aliquid

    longe lateque odor spargitur, cujus suavitate oomple-

    mur.
    Ubertas] Fertilitas.

    agendum.
    Validioribus] Efflcacioribus rationibus.

    Animantium] Animalium.
    Alitnentis] Nutrimentis.

    Age] Nunc

    est

    adverbium captantis attentionem.

    Fjarum] Divitiarum.
    Potius] Melius, prse.stantius.

    Quod
    quod ab aura,

    naturse satis est] Parenthesis est.

    Quod] Replere indigentiam.


    id est

    Aurumiie]

    An aurum,

    inquit,

    Paucis enim minimisque natura contenta


    tia est

    est]

    Senten-

    fulgore, dictum est, potius est.

    cuni
    :

    primis colebrata. Sex.

    Turpilius poeta

    An

    vis] Id est raultitudo pecuniae.

    comicus

    Congestx] Id est coacervatae.

    Atqui\ Sed.
    Hse] Pecuniae.
    T,

    Profecto, ut quisque omnino contcntus fuit, Ita fortunataui vitaia duxit maxime, Ut philosophi aiunt isti, quidvis sat est.

    Nitent melius effundendo]

    Cum

    effunduntur.

    Quam
    efficit]

    coacervaiido]

    Gum

    coacervantur.
    claros
    largitas

    Seneca Philosophus epistola quarta Parabile est quod natura desiderat, et appositum parvo constat, et ad supervaoua sudatur. Illa sunt quae togam con:

    Siquidem
    digna.

    avaritia semper odiosos,

    terunt, quae nos senesoere sub tentorio cogunt, quae


    in aliena littora
    est.

    Praeolara sententia est et philosophiae gravitate

    Qui

    cum

    paupertate

    impingunt ad manum est, quod sat bene oonvenit, dives est.


    ; :

    Et vox quidem
    stantiorem esse

    tota]

    Ostendit voois naturam prse-

    Lucanus in quarto Pharsaliae

    quam

    divitiarum

    oum vox

    tota et
    divitia;

    integra pariter rnultorum repleat auditum,

    vero nisi diminutae et

    distractae,

    in

    plures trausire

    non

    possint, Boetius noster in prirao deiMusica libro,


    1-i
    :

    oapite

    Nunc quismodus audiendi


    fieri

    sit,

    disseramus.

    prodiga rerum Luxuries, nunquam parvo conlenta paratu, Et quajsitorum pelago terraque ciborum Ambitioso fames, et lautcC gloria meusEe. Discite, quam parvo liceat producere vitam, Et quanlum natura petat, non erigit Kgrcs Nobilis iguoto ditfusus consule Bacchus.

    Tale enim quiddam

    consuevit in vocibus, quale

    Idem non multo post


    Salis est populis fluviusque Ceresque.

    cum
    dam

    paludibus, vel quietis aquis jactum eminus mer-

    gitur saxnm. Prius


    colligit,

    enim in parvissimum orbemunmajoribus


    orbibus

    Id est panis et aqua. Euripides

    apud

    A. Gellium

    deinde

    uudarum G

    Nam

    quid mortalibus

    globos spargit, atque eousque

    dum

    Gereris

    fatigatus

    ab eliciendis
    sterior et

    tliictibus

    conquiesoat.

    motus Semperque po-

    muuus,

    et

    sit usui priEter duo illa modo. aqufE poculum, quaj adsunt,

    major undula pulsu debiliore diffunditur. sit, quod crescentes undas possit offendere, statim ille motns revertitur, et quasi ad centrum, nnde profeotus fuerat, eisdem undulis rotundatur. Ita igitur cum aer pulsus feoerit sonum, pellit alium proximum, et quodammodo rotundum fluotum
    Qiiod
    si

    Ac uos queunt alere, quorum saties nuuquam est ? Luxus autem sunt caeterarum epularum indagines. Gicero in quinto Tusoul. Quajstionum Dies defioiet,
    :

    quid

    si

    velini paupertatis
    et

    res est,

    oausam defendere. Aperta enini quotidie nos ipsa natura admonet quam
    parvis rebus egeat,

    paucis,

    quam

    quam
    :

    vilibus.

    Divus

    aeris oiet. Itaque difTunditur et

    tium
    aeris

    siraul ferit

    oninium ciroiimstanauditum. Atqueilli est obsourior vox

    qui lougius steterit,

    quoniam ad eum

    debilior pulsi

    unda pervenit,
    agit,

    Ambrosius in x libro Epistolarum Satis enim dives omnibus naturse lex est, cui oito invenias quod abundet. Gupiditatibus autem omnis divitiarum abundantia inopia est. Ilieronymus iu Jovinianum Gito expletur natnrae neoessitas, frigus et fames simplioi vestitu et cibo expelli potest. Unde et Apostolus
    :

    An gemnarum
    de
    sit

    gemmis

    fulgor] Ut supra de auro, ita nuno easque uihil habere ostendit, quod

    Habentes, inquit, victum et vestitum,

    his contenti

    sumus. Prudeutius in Psychomachia

    miranduni vel expetendum. lux illa, non hominum] Sic divus Ambrosius iu lib. de Nabutha: Non abnuo graliam quamdam lapidum istoruin esse fulgorem, sed tamen lapidum. Jn vos agrorum pulchritudo] Docetitidem agrorum
    vel
    est

    hominibus

    Gemmarum

    Summa quies nil velle super quam postulat usus Debitus, ut simplex alimonia. vestis et una Infirmos tegat, ac reoreet mediooricer artus, Expletumque modum naturte non traliat extra.
    Jam
    vero pulclirum]

    Vestium qnoque pulchritudiesse,

    nem hominibus alienam


    artiticii

    et

    vel

    raateria:i
    sit illud
    sit.

    vel
    sl-

    propriam docet
    vestes vir,
    et

    tametsi vetus

    pulohriludinem minime

    hominum

    esse propriam.

    [j.Kzv. tzvflp,

    vulgo tritum

    Vestitus

    Quidni?] Cur nou, respondet Boetius.

    virura reddit, qui habet, induat.

    Pulcherrimi operis] Muudi.


    Pulclira porlio] Pars speciosa.

    An

    vero

    te]

    Probat felioitatem

    non
    et

    consistere in

    Facie] Specie, forma, aspectu.

    longo famulorum comitatu. Sarcina] Proprie est utensilium


    in
    tertio
    lib.

    eorum quse ad
    quis in itinere

    Vernis floribus]

    Divus
    :

    Ambrosius
    tibi

    cultum pertinent, veluti

    fascis,

    quem

    Operis sex dierum


    tes

    Quid

    desoribant purpurascenrosas,

    faoiendo portare possit. Hino milites

    oum

    oastra

    mo-

    violas,

    oaadida
    aureis,

    lilia,

    rutilantes

    depicta

    vere volunt, saroinulas colligere dicuntur, qui in aliam

    rura,

    nunc

    nunc

    variis,

    nuno

    luteis floribus,

    domum

    migrant, sarcinas suascomponere. Per meta-

    MURMELMI COMMENTARIA.
    phoram lamen
    Aurelius
    :

    974
    liabenli

    sai-cinam pro inuUli onere ponimus.

    A modi

    Quidquid

    nocet,

    non

    est

    Et hanc corpoi'is saiciuam aliquaudo de:

    Divitiai

    ponerera. Ambrosius
    nisi sarcina?

    Quidenim

    aliud est peccatum,

    igitur bonae.

    autem plerumquc nocent habenti. Assumptio quotidiana probatur expcetiam MaxiVII,

    bonum. Non sunt

    rientia, et Juvenalisauctoritate. Valerius

    Ex

    quihus omnibus] Per

    modnm

    iuductionisexpar-

    mus, libro
    terrestre

    heec sane

    quameleganternobis scripta
    sapientite quasi

    ticularibus antecedentibus, colligit universalem con-

    reliquit. Socratis

    humanas
    nihil

    quoddam
    diis
    :

    clusionem.

    oraculum,

    ultra

    petendum a

    Quid ad te id pertinet? Ut in Vita Solouis a Laertio relatum est, aiunt quidam Crossum, cum se exqnisitissime omniuni ornamentorum generecomposuisset, sublimique in soliosederet.
    Quid id tua
    refert]

    immortalibus arbitrabatur, quamut bonatribuerent quia hi demum scirent quid unicuique esset utile
    nos autem plerumque
    votis id

    expelere quod non

    impetrasse melius foret. Etenim densissimis tenebris


    involuta morlalium jmens, in

    interrogasse Solonem an pulehrius

    unquam

    spectacu-

    quam

    late

    patentem
    Divitias

    lum

    viderit,

    illumque dixisse Gallos Gallinaceos, Pha-

    errorem
    appetis,
    piscis,

    csecas

    precationes tuas

    spargis?

    sianos atque Pavones. Naturali enim eos flore et incredibili speciositate vestiri.

    quas multis exilio fuerunt. Honores concu-

    qui complures pessundederunt.

    Regna tecum

    Sequestrata\ Separata, seposita.


    Qiiid

    ipsa volvis,

    autem

    tanto]

    Increpat

    mortales

    tantopere

    sa^penumero miserabiles cernuntur. Splendidis conjugiis injicis manus, atheec


    'exitus

    quorum

    fortuna; bonis inhiantes,

    ostenditque

    eos maximis
    alFe-

    ut aliquando

    illustrant,

    ita

    nonnunquam

    funditus

    laboribus pro sufticientia,

    quam

    dies et noctes

    ctant, indigentiam reportare.

    domos evertunt. Desine igitur stultafuturis malorum tuorum causis, quasi felicissimis rebus inhiare, teque
    totam ccelestium arbitrio permitte; quia qui tribuere

    Adminiculis] Adjumentis.
    Permultis indigere eos] lEcclesiastes capite quinto
    :

    bona

    exfacili solent, etiam eligere aptissime possunt.


    :

    Ubimultse sunt opes, multi qui comedunt eas. Aulus Verum est profecto, q\iod obGellius libro octavo
    :

    Juvenalis satyra decima

    servato

    rerum usu sapientes

    viridi.vere

    multis egere,

    qui multahabeat, magnamqueindigentiam nasci, non ex inopia magna, sed ex magna copia : multa enim
    desiderari ad multa, quas babeas, tuenda.

    Sed plures niruia congesta pecunia cura Strangulat, et cuncta exsuperans patrimonia census, Quauto Delphinis balaena Britannica major.

    Cum
    niffi,

    pessimus

    quisque] Ordo est

    Cum

    pessimus

    Apud Xe:

    quisque avidus magis


    auri

    aeris alieni, id est alienae

    pecu-

    nophontem in Cyri Pajdia libro octavo Pheraulas Num enim ita, inquit, Saca, existimas me nuno eo q
    vivere jucundius,

    putat se solum dignissimnm, qui habeat quidquid

    gemmarumque^est usquam
    :

    quo plura possideo? An ignoras me et comedere, et bibere, et dormire nullo modo mihi jucundius, quam tunc cum eram pauper? Quod autem hcec sunt mihi permulta, tantum mihi estlucri,

    Contum] Hastam. Contus, sudes, sive hasta longior duriorque, ad percutiendum apta. Virgilius
    Assueti longo

    muros defendere conto.

    Accipituret pro pertica ferrum in capite habenti, qua


    nautse utuntur adloca navibusopportunaexploranda.

    quod plura me oportet custodire, plura aliis tribuere et quo plura meoportetcustodire, pluraaliistribuere et quo plura curo, eo mihi plura esse negotia. Nunc euim famuli raulli cibum a mepetunt, multi potum,
    multi amictus, aliiegent raedicis. Venit etiam aliquis,
    qui ferat pecudes a lupis absuiiiptas, aut boves prseci-

    Idem

    Ipse ratem conto subito.

    Pertimescis] Valde times. Proverbialiter Sid.oi-rzlovTo; dicitur,

    hoc

    est timidee

    divitise.

    Nam

    in

    omni

    pitium

    passos, aut

    morbum

    negotio formidolosior est dives

    quam

    pauper. Cautius

    pecora dices invasisse.

    munit

    ajdes

    furum metu. Metuit tempestates propter

    Itaque mihi videor magis

    quod nunc plura possideam, quam antea, quod pauca haberem.


    tristari,

    frumenta, quse habet in agris; propter merces, quas

    habet in mari, Metuit amicos, ne quid rogantibus


    t

    donare cogatur. Metuit inimicos, ne quid noceant. * rima haec sunt ad nnem usque, etsemper inmemoria u j n Timidius t i4 r. ^ f convitiatur metu mulctse. Omnia circumtenenda spectius et facit et dicit metu calumniae, quae potissiMerito] Per meritum. mum divitibus strui solet quippe quibus est quod Haud immerito] Merito, jure. auferri possit. Si bellum immineat, dives in primis Tum] Tunc. discruciatur. Denique nec superstitione vacat, ne itekutov Cuiii se cognoscit'] Vetus est illud yvwSt quod numen parum amicum damnum immittat. Haec Cognosce teipsum. Divus Ambrosius in ultimo libro doctissimus vir Erasmus in Proverbiorum Chiliade Hexaemeron. Nunc quoniam et elephantos vides prima. teipsum, tihi subditos, et leonesesse subjeitos, nosce Vacuusviator] Totus hiclocus exJuvenale sumptus sedSalohomo. Quod (ut ferunt)AppoIIinis Pythii,
    >
    :

    Itane

    autem nullum

    est

    proprium

    vobis] Pulcher-

    est,

    cujus hi sunt versus


    licet

    monis

    sancti est, qui ait


    ;

    Nisi scias te

    formosam
    lin

    in

    mulieribus

    quanquam

    multo antea Moses


    tibi,
    :

    Deute-

    Pauca

    ronomio

    scripserit,

    Attende
    ait

    homo.
    affert

    .^ttende

    tibi, ait lex.

    Et propheta
    illud]

    Nisi scias te.

    portes argenti vascula puri, Nocte iter ingressus, gladium contumque timebis, Et motfe ad luaam trepidabis arundinisumbram. Cantabit vacuus coram latrone viator.

    Ego vero nego

    Syllogismum
    esse bonas.

    ad ostenet

    dendum

    divitias

    non

    Est autem hujus-

    'prxclara] Ironia est. Irridet enim opes caducas, curarum molem secum trahentes, juxta illud
    :

    973

    APPEiNDlX AD LIBROS
    Cresceuteni sequitur cnra pecuniam, Majorumque fames.

    DE CONSOLATIONE
    A

    PHH.OSOPIII^..

    976

    Alba nec Assyrio fucatur laua veueno.

    IN

    METRUM

    V.

    Carmen est monocolon, anapffisticum, partheniacum, dimetrum, catalecticura. In prima et secunda regione anapsestum, recipit et spondeum, in tertia solum anapoestum, postea superest syllaba. Simile
    est
    illi
    :

    Somnos salubrcs] Salutem conservantes. Alludit autem ad medicinales berbas. Potest etsalubris legi. Maro
    :

    Mollesque sub arbore somni.


    '

    Lubricus] Fluens, mobilis.


    Alta] Profunda. Tibullus
    :

    Noudum
    Veneris fuge, Tirgo.

    Adytum

    Laudat autem mores setatis primaj, quam poetae ob [morum praestantiam et virlutes auream vocaverunt, idque in avaritiffi mortalium detestationem,
    quae

    cferuleas pinus coutempserat undas, Effusum veutis prsebueratque sinum Nec vagus ignotis repetens compendia terris, Presserat externa navita merce ratem.
    :

    XJndique]

    Omni

    es parte.

    Lectis] Collectis.

    nunquam

    satiari potest.

    Prior] Prima, de

    qua legatur
    fuit.

    in

    primo Metamor'i

    phoseos. Maro in Georgicis,

    et Tibullus.

    Nova littora viderat hospes] Ovid. NuUaque mortales praeter sua littora norant. Tunc] Inaurea setate.
    :

    Mtas] Subaudiendum

    Classica sscva] Tuboe quibus srevi milites in praelium

    Fidelibus arvis'] Quse depositum

    semen

    fideliter

    et

    excitantur.

    cum

    fenore reddunt.

    Tacehant]
    Servio,

    Non
    :

    resonabant.

    Classicum,

    auctore

    Facili] Parabili.

    Sera] Diulurna et in
    Solve7'e]

    vesperam durantia.

    iicat.

    tam tubam ipsam, quam Maro

    ejus sonitum signi-

    Frangere.

    Nec dum etiam audierant

    inflari classica,

    nec

    dum

    Glande]

    Nam

    Impositos 'duris crepitare incudibus enses.


    :

    ante frumenti inventionem mortales

    glandibus vescebantur; unde Ovidius

    Contentique cibis nullo cogente creatis, Arbuteos fetus, monlanaque fraga legebant, Cornaque et in duris litereulia morarubetis, Et quse deciderant patula Jovis arbore glandes.

    Horrida] Terribilia, Iiorrorem incutientia. Tibullus Nou acies, nou ira fuit, non bella, nec enses, Immiti sccvus duxerat arte faber.

    Vtinam]

    Quid enim] Cur, propterquid. Optat antiquos mores,


    vitae

    et

    priscam illam

    Bacehicamunera] Vina.
    Norat] Noverat, sciebat, perita erat.

    mortalibus

    integritatem reddi.
    Sicilife
    ii
    ;

    Mtna] Montis
    de quo Virgilius
    *-;

    perpetuo

    ardentis incendio,

    Confundere] Miscere.
    Melle] Ex vino et melle conficitur potionis gemis, quod Latine dicitur raulsum, Grsece iJ.e\i-/.puTm,

    Claudianus multa.
    :

    Amor

    habendi] Avaritia. Ovidius

    Et amor sceleratus habeudi.

    Heu primus quis


    Quis
    fuit

    fuit

    ille]

    Exsecratur auri invento:

    Lucida] Candida.

    rem, sicut Tibullus

    armorum

    Serum] Hi populi sunt Asioe ScythicEe, de quibus in Georgicis poeta


    :

    borrendos primus qui protulit enses


    ferus, et vere ferreus
    iile fuit.

    Quam
    nisi
    si

    Velleraque

    foliis

    depectant te.uuia seres.

    aquarum aspergine inundatis frondibus, vellera arborum adminiculo depectunt liquoris et lanuginis teneram sublimitatera humore domant abobsequium. Hoc illud est sericum, inusum publieum damno severitatis admissum, et quo ostentari potius corpora quam vestire, primo feminis, nune etiam virispersuasil luxuricelibido. Seres ipsi quidem
    Solinus
    :

    Seres

    Auri tecti] In terr;e cavernis delitescentis, quod non maximis laboribus eruitur. De cujus inventione
    placet, vide Lucretium. Ovidius
    :

    Eruimus terra solidum pro frugibus aurum.


    Possidet inventas sauguiue miles opes.

    Plautus

    Odi egoaurum rniulta uuiltis soepe suasit perperam

    TibuUus

    mites

    et

    interse quietissimi, aliosreliquoriim morta-

    Stepe soleot auro multa subesse mala.

    lium ccetus refuginnt adeo, ut caiterarum

    commcrcia abnuant. Primum eorum


    lingua3 commercio,

    fluviura

    gentium mer- D
    pretia

    Propertius

    catores ipsi transeunt, in cujusripis nullo interpretis

    Aurum omnes, victajam pietate, colunt, Auro pulsa fides auro vcnalia jura.
    Aurum
    lex sequitur,

    mox

    sine lege pudor.


    :

    sed depositarum rerum

    oculis cestimantes, sua tradunt, nostra

    non emunt.
    nominativus

    Phocylides, interprele Aldo Manutio


    malitise universa?..

    Avaritia maler
    et

    Ilactenus
    est, Ser.

    ille.

    Siiigularis bujus diclionis


    :

    Aurum semper
    :

    dolus est

    ar-

    Sidonius

    Assyrius gemmas, Ser vellera, thura Sabeeus.

    Ausonius

    aurum malorum princeps, gentum hominibus vitiperda, omnia uiiQuens. Utinam nou morlalibus Tua enim causa puesses nocuraentum amabile.
    gnoeque, prsedoeque, cajdesque. Inimici vero
    sexto de insulis Balearibus
    hffic
    iilii

    Jam

    pelago volitat mercator vestifluus Ser.


    et ipse (ut

    pa-

    Vermiculus
    pellatur.

    auctor est Pausanias) ser ap-

    rentibus, fratresque Germanis. Diodorus Siculuslibro

    memoriffi prodidit
    afferri

    Tyrio venenn] Purpura, purpureo liquore. Tyrus,

    Aureo

    nummo

    autargento non utuntur, quse

    urbs est Phffiuicisa, ubioplimaest purpura.

    Venenum
    vocant,

    pro colore ponilur, eo quod vestem

    ita

    pcrcurrat ut

    veuenum corpus. Nam


    quod

    Latini id
    :

    venenum

    ad insulam prohibent causam aiferentes. Geryonem Chrysauri filium auro atque argeuto opulentissimum quondam ob Hercule bello expugnatum. Existimaut

    Grseci ypfix.ov. Virgilius

    enim eo pacto, cum auro atque argento careant,

    sese

    977

    MURMELLII GOMMENTARIA.
    auctor

    facile oiiiQes vitse iusidias evasuros, ut Solinus


    est,

    nullum

    est,

    omnia

    virtutispraemia ambitio possidet.

    a Susis Barbittc oppiduin

    ijue

    millibuspassuum

    distat,

    centum trigenta quininquo mortales universi

    Qitx vero est ista vestra] Irridet mortalium poten-

    tiam, ut irritam et imbecillera.


    Inter micres Alludere videtur
    cui titulus

    odio auri coemunt hoc genus metalli, et abjiciunt in terrarum profunda. Ne polluti usu ejus avarita cor-

    ad Homericum poema, Batrachomyomachia, quo describit ille raet

    rumpant squitatem.

    Silius Italicus libro

    primo

    narum
    tem

    et

    murium pugnam,

    horum regem Troxar-

    Sed scelerum causas operit Deus, Astur avarus


    Visceribus lacerae telluris mergitur imis, Et redit infelix effosso concolor auro.

    facit.

    Quanto] Maximo.
    Imbecillius
    tictilis,

    homine]

    Proverbialiter

    dicitur

    homo
    est

    Plinius libro Naturalis Historiaj xsxiii, capite

    Ulinamque posset

    primo vitain totum abdicari aurum, saproscis-

    id est moliis, imiiecillis, fragilis.

    Ductum

    avasis testaceis, quee facilecomminuuntur. Homeriis


    Nihil liomine enutrit tellus inflrmius alma.

    cra faines, ut ccleberrimi auctores dixere,

    sum
    ciem

    conviciis
    vitse

    ab

    optimis quibusque, et

    ad perni-

    Homine quos] Noianda hoec locutio

    discordant enim

    repertum.
    cavernis reconditas, in

    numero antecedens
    hujuslibri quinta
    lariter protulit.
    :

    et relativum. Sic

    supra in prosa
    singu:

    Latere volenles] In terrae

    An

    vis congesta; pecuniai,

    cujus ^teste Plinio) viscera imus, et in sede

    manium

    Deinde subjunxit pluraliter


    ut alios

    Atqui
    :

    opes qucerimus.

    Pretiosa

    pericula,

    per

    appositio-

    hae nitent.

    Sic et CatuIIus,

    nunc sileam

    nem
    dem

    superioribus hoc addit, id

    est, res

    quidempre;

    tiosas, sed

    periculorum causas, ob quas plurimi qui-

    mortales saepe periclitantur. Ovidius

    nulla viro juranti femina credat, Nulla viri speret sermones esse fideles Oui, dum aliquid cupiens animus prKgestit apisci, Nil metuunt jurare, nihil promittere parcunt.

    Tum jam

    Sed itum est in viscera terrse, Quasque recondiderat, Stygiisque admoverat umbris, Effodiuntur opes irritamenta malorum.
    Plinius lib.
    ii,

    cap. 6b

    Penetramus

    in

    viscera, auri

    argentique venas,

    et seris

    gemmas
    pides,

    etiam, et

    acplumbimetallafodientes: quosdam parvulos quterimus la-

    Quo vero quisqum] Ostendit tyrannis nihil juris animi libertatem, nec eos ultra quam in corpus ssevire posse, idque cujusdam philosophi exemplo memorabili comprobat.
    esse in

    Quo] Qua

    re,

    quo modo, quo instrumento.

    scrobibus in profundum actis viscera terrae

    Impc7'abis] Aliquis imperabit.

    extrahimus, ut digito gestetur

    gemma,quam

    petimus.

    Quot manus atteruntur,

    ut

    unus niteat articulus

    Liberum quemdam virum] Anaxarchum siguificare


    !

    G phus, inimicum habuit Nicocreontem Cypri tyrantendas, ita nunc pulcherrimis verissimisque argunum. Gum enim illnm Alexander Magnus aliquando mentis ostendit 'dignitates et potentiam nihil habere in convivio rogasset, quidnam de coena illa sentiret, quod vel expetendum sit, vel veram beatitudinem dixisse fertur Cuncta permagniUce, o rex, verum conferre possit. oportebatjam caput satrapaj cujusdam ajiponi, NicoInscii Ignari. creontem intuens. Hoc iile audito indignatus, post
    :

    Ut hactenus docuit divitias non esse homini expe-

    videtur, qui Abderites genere,

    professione philoso-

    CcbIo exxquatis]

    Summis rebus comparatis,

    a^qua-

    lesque judicatis.

    mortem

    regis

    cum

    navi ferretur Anaxarchus, invi-

    Qux

    incendia] Quasi dicat nuUa.

    tusque applicuisset Gyprum, comprehensum

    eum

    in

    Eructantibus] Erumpentibus.
    Strages] Calamitates, devastationes.
    Dederit] Intulerit.
    Vti]

    saxum concavum conject, jussitque

    ferreis

    malleis

    ceedi. Illum pcenaB sua? uegligentem, celebre id dic-

    tum
    hujus
    illo

    Quemadmodum.
    Ostendit dignitatibus

    vasculum

    Consulare imperium]
    Sceculi

    Tunde, tuude Anaxarchi nihil teris. Jubente vero ipsius prsecidi linguam, fama est, prcecisam moririgeminasse aiunt
    : :

    nam Anaxarchum

    dicus in ejus faciem conspuisse. Rectius taraen hoc ad Zenonem Eleatem (de quo dictum est abunde in immutatus. Primum enim Roma sub D primo commentario) refertur eo quod conjurationis regibus fuit, quorum septimus Tarquinius, cui cognohic fit mentio, quae ad Anaxarchura non pertinet. men Superbo, ex moribus datum, regno exaetus est, Eusebius quoque, libro de Praeparatione evangelica, ubi ad ejus superbiam liberorum libido accessisset,

    nuUam

    inesse constantiam, cura reiiRomance

    status

    swpe

    sit

    quoruni cum alter ornatissimae femiuse Lucretice stuprum intulisset, populiis Romanus Bruto Gollatinoque ducibus et auctoribus, rege repente destituto, imperium in eosdem libertatis suaj vindices transtulit,

    haec Iradit

    Zenon

    Eleata,

    quem

    aiunt

    cum
    a

    tyranni-

    dem deponere

    conaretur, linguam,

    dum

    tyranno,

    ut conscios diceret, torqueretur, dentibus .abscissam,


    in faciem ejus spuisse.

    consulesque appellavit pro regibus, ut consulere

    civibus suis debere meminissent. Postea

    tamen

    et

    consulare imperium cupivit abolere,

    et

    nunc

    dictatori,

    Quid autem est, etc.] Argumentatur perexiguam mortalium potentiara, eo quod vim quam aliis inferunt, ne sibi quoque invicem ab aliis inferatur,
    esse

    nunc

    decemviris, consulatu prorsus

    sublato,

    nunc

    prohibere nou possunt.

    tribunis plebis permisit principatum.

    Ab
    Vaide rarum

    alio]

    Vetus

    Quod perrarum
    est probis

    est]

    Parenthesis

    est.

    altero exspectes, alteri

    apud Senecam senteutia quod feceris.

    est

    Ab

    honores deferri. Ut enim apud Saliustium


    :

    Busiridem] Busiris rex fuit jEgypti, qui


    ceptos hospites immolaret,

    cum

    sus-

    in Catilinario est

    Inter

    Bonos

    et

    malos discrimen

    ab Hercule interemptus

    979
    est,

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    cum
    Aut etiam

    980

    eum

    voluisset occidere. Virgilius

    Quis aut Euristhea diirum,


    illaudatl nescit Busiridis aras?

    facinorum ejus temeritas impietatis in Deum. Nara primus Romae Christianos suppliciis et mortibus af-

    Regulus consul fusis Salentimis triumphavit, primusque Romanorum ducum


    Rcgiilusl
    Attilius

    Marcus

    in Africam

    classem

    trajecit,

    quassatas de Amilcare

    omnes provincias pari persecutione exipsumque nomen exstirpare conatus, beatissimos Christi apostolos Petrum cruce, Paulum gladio occidit.
    fecit,

    ac per

    cruciari imperavit,

    naves longas tres


    et

    Oppida ducenta, hominuni ducenta millia cepit. Absente eo, conjugi ejus et liberisob paupertatem sumptus publice datus.
    et sexagintaaccepit.

    Urbe flammata] Incendio consumpta. Nero, ut


    bit Tranquillus, quasi oflensus

    scri-

    deformitate veterum

    sediflciorum, et angustiis flexurisque vicorum,

    palam

    Mox

    arte Xantippi

    Lacedaemonii mercenarii

    militis

    incendit urbem.

    Per sex dies scplemque noctes ea

    captus, in carcerem missus, legatus de permutandis


    captivis

    clade Scevitum est, ad


    diversoria

    Romam
    ita

    missus, dato jurejurando, ut

    si

    non

    plebo compuUa. Tunc

    impetrasset,

    demum

    rediret

    in senatu conditio-

    numerum
    p

    insularum,

    monumentorum bustorumque prffiter immensum domus priscorum ducum arse-

    nem

    dissuasit ejectis a se conjuge et liberis, Cartha-

    runt hostilibus adhuc spoliis exornatce, deorumque


    sedes ab regibus ac deinde punicis et Gallicis bellis
    votEe dedicatseque, et quidquid

    ginem regressus, ubi

    in

    arcam ligneam conjectus,


    acdolorepunitus
    est.

    clavis introrstim adactis, vigiliis

    Ad hsec]
    lis

    Praeterea. Probat alia ratione nihil natura-

    morabile

    e.x

    autiquitate duraverat.

    visendum atque meHoc incendium e


    decantavit in
    illo

    ac proprii boni dignitatibus ac potestatibus inesse,

    turre Mecoenatica prospectans, lcetusque flammse (ut


    aiebat) pulchritudine, halosin
    Ilii

    eo quod plerumque pessimis proveniant.

    Nahira

    respitit] Id

    est,

    non admittit ut contraria

    scenico habitu. Eutropius et Eusebius tradunl Nero-

    quEeque jungantur. Divus Cyprianus adversus Nova-

    nem

    incendisse

    urbem Romam,

    ut spectaculi

    ejus

    tianum

    Cohserere

    et

    conjungi non potest amaritudo

    imaginem

    cerneret, qualis olim Troja capla arserat.


    csesis]

    cum cum

    dulcedine, caligo

    cum

    lumine, pluvia

    cum

    se-

    Patribusque

    Senatoribus occisis. Multos enim

    renitate,

    pugna cum pace, cum fecunditate


    :

    sterilitas,

    ex senatoribus occidit, aperte etiam signiflcans, ne


    reliquis quidem se parsurum, eumque ordinen sublaturum quandoque e republica ac provincias et

    fontibus siccitas, cura

    tranquillitate tempestas.

    Franciscus Philelphus in Satyris

    Tenebras liix respuit omnes, Nec patitnr secum vitium coalescere virtus, Stultitiam semper ratio asperuatur, eodem

    exercitus equiti

    Romano

    ac libertis perniissurum.
    filio.

    Fratre] Britannico Claudii et iMessalinae


    igitur per

    Fratre

    Nunquam

    stare loco pariter contraria possunt.

    adoptionem,

    nam

    a Claudio, ut diximus.

    Quod quidem de cunctis] Ostendit fortunse munera ^ Nero adoptatus fuit non naturali nuUa recte dici bona, cum plerumque malis adhaiInterempto] Veneno sublato de quo lege Sueton.
    :

    reant, nec possint eos bonos efflcere, quibus fuerint

    Matris] Nero

    matrem Agrippinam, eo quod

    trux et

    autem hoc, ut alia Boetii permulta, Platonis doctrinam, apud quem Socrates in Gorgia sic ait Est autem voluptas, qua prae.sente gaudemus bonum vero, quo prKsente boni sumus. Prorsus boni vero sumus et nos, et qua^cumpue alia bona sunt, ob
    adjuncta. Redolet
    :

    minax
    veneno

    esset, et dicta

    factaque ejus exquireret acer-

    bius ac corrigeret, varie interficere tentaut,


    :

    primum

    prcemunitam, lacunaria quae noctu super dormientera laxata ma(sed

    cum

    antidotis

    sentiret

    virtutem

    quamdam

    quae adsit.

    china deciderent, paravit. Hoc consilio per conscios parum celato, solutilem navem, cujus vel naufragio,
    vel camer<e
    ita

    IN

    METRUM

    VI.

    ruina

    periret,

    conimentus

    est.

    Atque
    litteris

    Sapphicum, quo Philosophia Neronis exemplo docet, dignitates et potentiam malis quibus adjunctffi fuerint, mores non solum non corrigere
    est

    Cafmen

    reconciliatione simulata,

    jucundissimis

    solemnia quinquatrium simul celebranda, paratoque negotio trierarchis, qui liburnicam, qua advecta erat, velut fort\iito concursu consed plus truculentiae et turpitudinis afferre. D fringerent, protraxit convivium, repetentique Baulos, Novimus] Scimus. in locum corrupti uavigii machinosum [illud obtulit Dede7'it] Intulerit hominibus. unde cum enatasset mater, impientissimus filius eam Ruinas] Strages. Designat autem his versibus missis militibus occidi jussit. Quo nefando facinore Neronem omnium mortalium longe crudelissimum non contentum quidam auctores scribunt, ad visenHic natus estpatre Domitio yEnorbarbo, matre Agrip:

    Baias evocavit, ad

    pina Germanici
    nupsisset, ab,

    filia

    quae

    cum

    postea Claudio Gaesari

    dum

    interfectaj
    alia

    cadaver

    accurrisse,

    contrectasse
    sitique in-

    hocNero adoptatus est. Nero fuit olim nomen laudis, quod ostendit in Tiberio Suetonius Inter cognomina autem et Neronis assimihis verbis
    :

    membra,

    vituperasse, laudasse alia,

    terim oborta bibisse. Latius hasc a Tranquillo et Cornelio Tacito perscripta sunt.

    psit,

    quo significaturlingua Sabina fortis ac strenuus. Nunc autem sumnia; crudelitatis nomen est Nero qui rabieita efleratus est, ut plurimam senatus partem interfecerit, equestrem ordinem pene destituerit, sed neparricidiis quidem abstinuit, matrem, fratrem, sororem, uxorem, cseterosque cognatos et propinquos sine htesitatione prostravit. Auxit hanc molem

    Non

    tinxit]

    Non

    rigavit.

    CeJisor] Arbiter,

    judex.

    Decoris] Decori corporis.

    Exstincti] Mortui.

    Condens radios] Occidens, siguificat autom totius


    orbis terrarum gentes, per quatuor ejus plagas.
    Phoebus] Sol.

    MURMELLIl COMJIENTARIA.
    Triones]
    arat.orii.

    982

    Prisca

    lingua

    triones boves dicebaiitur

    Amirtwnem] Gupiditatem.
    Gemtdis] ^Adminislrandis.
    Quone] Ut non. Horatiusin Sermonibus
    :

    Seplem autera

    stolla; ita in

    ea paiie

    cceli

    sunt

    collocatac, ut
    tur, qucC

    plaustrum

    cum bubus

    effingere videanet
    illi
    I.
    i

    et septentriones vocantur,

    regioni

    Quoae pervacuum Romaao


    Tacita] Ignota. Glaudianus
    :

    incurreret hostis.

    septentrioni

    nomen imposuerunt.

    Ovid.

    Metam.

    Soythiam, septemque triones


    Horrifer invasit boreas.

    Major

    Notus] Auster.
    Sicco xstu] Calore.

    Sciendum

    est,

    teste

    Macrobio,

    et utilior facto conjuncta potenti. Vile latens virtus quid enim submersa teuebris Proderit obscuro, veluti sine remige puppis, Vef lyra qua3 reticet, vel qui uon teudiUir arcus ?
    :

    quod ausler

    ita in

    origine

    sua gelidus

    cst, ut

    apud

    Ad extremam manum] Ad absolutum

    finem. Extre-

    nos septentrio, scd quia per

    llammam

    torridce zonae

    mam manum
    qui

    imponere, significat rera omnibus ejus


    operis simulacrum effin-

    ad nos cummeat, admistus igni


    frigidus, calidus pervenit.

    calescit, et

    qui incipit

    partibus absolvere, metaphora ab artificibus translata

    primum rude quoddam

    Num] Nunquid.
    Celsa potestas] Egregia potentia.
    Vertere] Mutare. Hoc verbum producit bic ultimam positionem ob duas consonantes insequentisdictionis

    gunt, atque hanc priraara appellant

    forraant expressius, postremo

    manum, deinde summa cura expoHunt,


    summara maTra-

    atque hanc extremam, supremara, seu

    num

    vocant.

    mitio positas, tametsi negent id


    tista^,

    fieri scioli

    gramma-

    Glorise scilicet citpido]

    M. Tullius pro Archia


    et

    qui nec Juvenalem, nec Prudentium, nec hunc

    auctorem unquam diligenter evolverunt.


    Rabiem] EfFeratam truculentiam.

    Heu cjravem sortem] Pulcbra


    vera.

    e.^sclamatio,

    nec minus
    injusta po-

    Heu asperam,

    inquit, et intolerabilem condiest,

    tionem, quando iniquus gladius, id


    tentia, et
    id est

    iniquum imperium additur saevo veneno, immani et truculento ingenio, moribusquecor:

    ruptissimis. Seneoa

    Fulmen

    est,

    ubi
    i

    cum

    potestate
    :

    iracundia babitat. xVristoteles

    in

    Politicorum

    Ut

    enim perfectione suscepta, optimum cunctorum animalium est bomo ita si alienus flat a lege et a judi- Q religionisexpers et sapientife, cui spes aeternae vitae, contemptusque inanis gloriae non esset. ciis, pessimum est omnium animalium. Saivissima est enim injustitiahabens arma. Lactantius lib. deJustitia, Omnem terrse ambitum^ Ex summa totiusmortalium
    :

    optimus quisque maxime gloria ducitur. Ipsi illi philosopbi etiam in illis libellis, quos de conteranenda gloria scribunt, nomen suum inscribunt in eo ipso in quo prsedicatiouem nobilitatemque despiciunt, prasdicari de se ao nominari volunt. Idem in eadem Nulla enim virtus aliam mercedem laborum periculorumque desiderat pra?ter hanc laudis et gloriae qua quidem detracta, judioes, quid est quod in hoc tara exiguo vitae curriculo et tam brevi, tantis nos laboribus exeroeamus? Loquitur autem Cicero nimis |impie,ut homo verae
    laudis
    studio,
    :

    himur omnes

    cap

    11

    Quis Caucasus, quae India, quae Hyrcania

    habitationis angustia,
    tio,

    quam

    sit exilis

    famee divulga-

    tam immanes, tam sanguinarias bestias unquam aluit? quouiam ferarum omnium rabies usque ad ventris satietatem furit, fameque sedata, protinus conquiescit. iUa euim vera bestia, cujus una jussione
    Funditur ater ubique cruor, crudelis ubique Luctus, ubique pavor, et pfurima mortis imago

    quamque

    irritus proferendi

    nominis conatus sane

    evidenter ostendit.
    Sicuti astrologicis

    demonstrationibus accepisti] Pa-

    renthesis est,

    astrologi respeotu
    sic

    firmamenti terrani

    puncti vicem habere

    demonstrant.

    Ubicunque

    enim existentibus nobis


    pro
    siderantibus stellas

    in terrse

    superficie, et con-

    Nemo

    hujus tantfe beliuae

    immanitatem
    et

    potest

    merito describere, qui uno loco recubans, tamen per

    diversis in loois, non videntur magnitudines, neque earum inter se distantise va-

    totum orbem denlibus


    artus

    ferreis seevit,

    non tantum
    comminuit,

    riari.

    Unde
    est

    et

    eas aequaliter

    a terra remotas haberi

    hominum

    dissipat, sed et ossa ipsa

    comprobatur, sensu

    id a;stimante.

    Terra igitur cen-

    et in cineres

    fundit, ne quis exstet supulturee locus.

    D trum

    spheerae, sicque

    puncti sortietur offlcium.

    Baptista Mantuanus in secunda Parlhenice


    Nuffa sub indiguo virtus estpriacipe tuta, Nulla sub inceslo castis est gloria rege.

    Idem accidet terrfe ad solis sphseram comparatae, quod et aliis comperitur indiciis. Nam corpora in centris instrumentorum circularium posita, umbras
    projiciunt, easque longe

    IN

    PROSAM YIL
    neque in
    divitiis,

    motas, qua

    et

    sol ipse raitaeli-

    Disputatum
    stere

    est hactenus,

    neque

    in dignitatibus et potentia
    :

    veram

    felicitatem consi-

    motu primo circumfertur. Ex regularitate que motus umbrae, quam sensu deprehendimus,
    dians
    citur
    :

    nunc quam inanis et irrita sit gloria, quam plerique omnes summopere sectantur, pulcherrimis verissimisque ralionibus demonstrat. Quo autem
    convenientius ad id perveniat,
    quitur,

    solem circa oentrum instrumentorum regulariter moveri ideoque centra hujusmodi instrumentorum centri mundi, circa quid motus primus, regulariter
    vicera obtinere.

    Boetius ipse interlo-

    Cum

    itaque terras crassitudo nihil in

    fateturque sese non tam

    mortalium rerum

    his rebus immittat varietatis,

    verum propositum
    sinit.

    vi-

    fuisse, quam famae propagandae, comparandffique gloriae cupiditate inflammatum.

    ambitione captum

    detur. Praeterea

    horizon oculo in se existenti dimi-

    dium

    ooeli oocultat,

    dimidiuraque videri
    nisi

    Quod

    Tam] Ordinis adverbium est. Minimum] Differunt minimum et minime minimum enim quantitatisadv. est, minirae veronegandi.
    :

    profecto nulli superficiei planae,


    sphaeroe transeunti

    per centruni

    proprium

    est.

    Secus autem evecceli

    niret

    si

    qua

    esset terrae

    respeotu

    magnitudo.

    983

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PIlILOSOPHIvE.


    :

    984
    a Soythia

    M. Tullius Quacstionum Tusculanarurn libro primo Persuadent enim matlrematici terram in medio mundo sitam ad universi cceli complexum, puncti
    instar obtinere,

    asperrimus
    in finibus
    Pa?'this]

    et inhospitalis,

    Indiam

    separans

    Assyriorum.
    Hi populi sunt Asias majoris prope Medos,
    :

    qiiod

    -/svrpov

    ilii

    vocant.

    Seneca

    llyrcanos, Arios, et id genus vicinas gentes

    fuerunt

    Punctum
    mus.
    tetur.

    adhuc punclo minus, quod incoliLege Plinium libro ir Naturalis Historise,


    est, et
    :

    autem Scytharum
    tales

    exsules.

    Nam

    Soythico sermone

    cap. 70, cujus tilulus est

    Quce

    portio terrse habi-

    primnm quidem interOrienpopulos obscurissimi, postea per virtutem ad summam gloriam provecli sunt. Pugnant autem proParthi, exsules dicuntur,

    Puncti] Macrobius in
    didit
    :

    somuium

    Scipionis baac Ira-

    Punctum dixerunt esse georaetrse quod ob incomprebensibilem brevitalem sui in partes dividi non possit, nec ipsum pars aliqua, sed tantummodo signum esse dicatur. Pbysici terram admagnitudinem circi, per quem sol volvitur, puncti modum obtinere
    docuere.
    Ptolemxo] Hic
    astrologus
    fuit

    fugam

    currentibus equis, aut terga danlibus ; Scepe etiam simulans, ut incautiores adversus vulnera

    insequentes habeant. Plura dehis lege apud Justinum

    apud Plutarchum in Vita Crassi. Id locorum] Eo loco babitantibus. Eorum locorum, figurata locutio, similis illi supra posita?, ut in id
    libro XLi, et
    ffitatis

    pueris.

    iEgyptius genere,

    Formidolosa] Formidabilis. Formidolosus


    gnificat

    modo

    si-

    studuit Alexandrim, et liberalium artium ac Gra:ca-

    meticulosum. Terentius

    rum

    litterarum studiis clarissimus evasit temporibus

    Egon' formidolosus?
    Id est, egone

    Autonitii imperatoris,

    quod ipsemet
    scientia

    in opere

    magno
    nulli

    demonstrat. In
    cessit.

    astrologife

    priorum
    cosli

    sum

    qui

    timeam? modo eum qui


    :

    aliis

    Primus

    enim apud Grsecos

    timorem
    dolosa

    rationem

    omnem diligentius

    explicuit, inventaque ab Hipparcbo instrumenta clarius monstravit. Edidit magnam illam compositionem, quam Almagestum vocant opus ilem quatuor tractatuum. Scripsit centiloquium super
    ;

    Regibus boni quam mali suspectiores sunt, semperque his aliena virtus formiinfert. Sailustius
    est.

    Romani nominis]
    est,

    Homani hominis. Paranomasia

    qufe Laline dicitur agnominatio. Depromit autem

    his quaj ad practicam pertinent astrorum prognosti-

    argumentum ex looo qui dicitur ab eo quod magis est quod et hunc in modum potest explioari. Magis cam, centum videlicet canones, quos Grasci v.dp-o-jq videtur Roma'. reipubliofe quam uniusoujuslibet bovocant, quod fructum et experimentum prognoslicominis Romani, nomen ultra Cauoasura progredi rum esse dicant. Sed et de musica tres composuit libros, deque geograpbia, quod astrologi more con- P posse sed non illud, proinde nec hoc. scripsit. Enarralores babet prsecipuos ex barbaris Quid quod diversarum gentium] Probat ex discreHaly et Albumazer, ex Graecis Tappum et Theonem. pantia morum et institutorum, quibus diverssegentes Sepulchri elogium tetrastichum ipse posuit Grascum, utuntur, non oonducere cuipiam nomen in plurimos populos proferre, cum quod apud hos dignum laude quod quidam sic interpretatus est apud illos supplicio dignum Judicetur. Mortalem quamvis me norim sorte creatum, Mores atque instituta discordant] De his legatur EuDeum tamen astrorum sorutor in orbe vias, Sum pedibus telUire procul, juxtaque Tonantem sebius libro vi de Prasparatione evangelica, capite
    :

    Assidco divus, pascor

    et

    ambrosia.

    Incolatur] luhabitetur.
    S;/i] Siccitate.

    Vasta] Deserta.

    Area] Regiuncula.
    Limitibus] Terminis.
    .^rciata] Gobibita, coustricta.

    Valerius Maximus libro secundo Hieronymus Jovinianum Bessarion libro quarto, in calumniatorem Platonis, capite 3 Philippus Beroaldus in oratione proverbiali, et Erasmus noster in explicatioue Lex et regio. Hffic mihi nunc indicasse illius adagii

    octavo
    in

    studiosis

    earum rerum
    illa]

    satis sit

    ad

    alia properanti.

    Prwclara
    ,,

    Irrisio est vana. gloriai.

    Adde] Ostendit exgentium diversitate distanliaque famam non longe propagari posse.
    .Ratio7ie]

    Sed quam mullos clarissimos] Arguit gloriam irritam


    esse,

    tum ob soriptorum defectum, tum ob eorum


    et

    Modo.
    Diilerentes-

    inconstantiam
    sive

    mininie durabilem iniirmitatem.


    Multarura gentium et imprimis

    Distantcs]
    fi6iJ.oq
    v.v.i

    xSipv.,

    Mos

    Graaoorum adagium est, lex et regio, quod signiOcal


    et instituta

    Sc7'iptorum inops]

    Germanorum

    plerseque laudes et res gestte latentigno


    illis

    unicuique genti suas quasdam esse leges


    vivendi.
    Sicut ipse
    in

    ranturque, quod priscis

    temporibus,

    cum nondum

    mores externis

    deliciis essent emolliti,

    paulatim atque

    qundam

    loco sigmficat]

    Apud

    Ciceronera

    corrupti sciiptores, qui prEeclara facinora litterarum

    Somnio Scipionis, Africanus ad nepotem sic inquit: Ex bis ipsis cultis notisque terris num aut tuum, aut cujusquam nostrum nomen vel Cauoasum hunc (quem cernis) transcendere potuit, vel illum

    raonumentis proderent, defuerunt. Sed et nunc libri Plinii de Bellis Gerraanife et procul dubio permulta

    quondam

    scripta,

    quorum ne

    tituli

    quidem ad nos

    pervenere, desiderantur.
    Vosvero,
    etc.]

    Gangem
    qu-asi
    lib.

    transnatare ?

    Argumentaturdisertissime, quamlibet

    Caucasum]
    VI.

    Caucasus,

    Scythiai

    mons

    est,

    dictus
    ait

    diuturni temporis
    tat,

    graucasus, boc est nive candidus, ut Plin.

    nulla ratione

    cum

    famam.cumiinem aliquandoadmitseternitate esse comparandam,

    Caucasus

    mons

    est

    editissimus

    idemque

    Quod] Tempus.

    MUIUIELLU COMMLINTAIUA.
    Pertracles]

    lalellectu

    pefpeiidas,

    et

    animo

    re-

    Ira]

    Per iram.

    volvas.

    lUe] Tentatur et falsi philosophi illusor.


    arinis\

    Dccem miUibus
    Sciolis

    Aiinorum decem millibus.


    videntur orationes

    litteratoribus

    uonnullaj

    paruni congru;o, qufe non congruae solum sunt, sed

    Si tacuisses] Salomon in Proverbiis Uui moderalur sermones suos, doctus et piudous est, et pretiosi spiritus virerudilus. Stultus qunque si tacuerit, sa;

    etiam cuin primis elegantes


    anuis

    et

    probalissimis scriptohffic
    :

    piens reputabitur
    telligens.

    ribus usurpataB. Cujusmodi est

    Decem

    millibus
    :

    et si compresserit lahia sua, inDiogenes cuidam philosopho qui contentio:

    per appositionem. Sic Latine dicimus Hic mercator decem millia debet aureos. Hieronymus

    cum

    alibi id
    :

    genus abundat, tum

    in

    Jovinianum

    sic

    scripsit

    Aliud est deceni millia talenta debere,aliud


    :

    quadrantem. Florus Cum statim decem amplius millia coissent homines, nou modo eflugisse contenti,

    quod optimum proecipuum verbis philosoNon multa verba, prudentis animi indicium sunt. Salomon Proverbiorum cap. x In multiloquio non deerit peccatum. Qui moderatur labia sua, prudentissimus est. Ecclesiasius aliquid disserebat, Wiser, inquit,
    est in vita philosophi, ac

    phando corrumpis. Thales


    :

    jam

    vindicari etiam volehant.

    Idem

    Ex ipso equestris

    stes

    Stultus verbainultiplicat. Seneca

    ordinis llore ac senatu duo millia elecli qui


    ut desinant improbare illud insacris Litteris

    mori ju-

    vocis et silentii
    nescit loqui.

    Tene semper temperamentum. Tacere qui nescit,


    :

    berentur. Uhi suhintelligendum est homines seu viri,


    :

    Macrobius

    lib.

    vii

    Saturnalium

    Gum

    Duode-

    cim millia
    Ejusque

    signati.

    quantitmlibet

    multiplex]

    Et

    is

    quantumlibet muhiplicatus, utmillies


    millia, vel plus
    Collalio]

    niille

    numerus annorum
    i

    minusve.
    libro

    Comparatio, proportio. Aristoteles

    non aliter nisi orando j^probetur, philosophus non minus tacendopro tempore quam loquendo philosophatur. Valerius Maximus lib. vii Quid Xenocratis responsum quam laudahile, cum maledioo sermoni quorumdam sumino siieutio interesset, uno es his quKrente cur solus linguam suam cohiheret
    orator
    : :

    de

    Ccfilo et

    Mundo

    Portio

    autem nuUa
    est.

    est

    tiniti

    ad

    intinitum.

    Quia dixisse me, inquit, aliquaudo po3nituit, tacuisse nunquam. Lege, si placet, pulchram super hoc Maronis sententiam

    Quantumcunque] Adverbium nunc


    Vrolixi] Longi.

    apud Donatum
    Ostendit

    in ejus Vita.

    Quid
    Increpat mortalium stultitiam, qui

    autem

    est]

    gloriam mortuis nihil


    :

    Inexhausta] Inflnita, interminabili.

    Vosautem
    eo fere

    nisi]

    prodesse. Unde quidam eleganter Post cineres gloria sera venit.

    snnt ingenio, ut magis lioraiuum laudes et

    Quod] Totos
    (-

    et

    corpore etanima mori Iiomines.

    famaj celebritate,

    quam

    sua; conscientiae

    puritatem,

    Nostrse rationes] PhilosophicEe argumeutationes*

    voramque virtutum securitatem sectentur. Nam, ut reotissime dictum est, Multi famam, conscientiam
    pauci verentur.

    Vetanf]

    Non permittunt.
    carcece]
    vel

    Terreno
    vel

    Gorpore,

    quod

    est quasi carcer,

    sepulcrum,

    vinculum animi.

    Ad populares
    splendorem

    auras]

    Ad

    puii, quos, teste'.Donato,


    signilicat.

    favores et applausus pononquaerunt sapientes.Aura


    :

    Exemptam] Liberatam.
    IN
    est

    METRUM

    VII.

    Horatius

    Garmenest dicolon distrophon, cujusprimus versus


    archilochius,

    Tua ue

    retardet aura marltos.

    iambicus,

    senarius,

    acatalectus

    Ponitur pro aere, statuventorum, aftlatu, aspiratione


    seu favore. Maro in Ji^ueidos sexto
    :

    secundusiambicus dimeter

    et ipse acatalectus.

    tatur eo Philosophia mortales ad inanis gloria;


    auris.

    Horconillis

    Nunc quoque jam nimium gaudes popularibus


    :

    temptum, quse rerum omnium vanissima


    videbitur,
    si

    faoile

    Hieronymus Plus debet Cbristi discipulus prajstare, simam cceli immensitatem suspexerint. quam mundi philosophns gloriaj animal et popularis Prsecipili] Festina, inconsnlta, temeraria. auros atque rumorum venale mancipium. Summum] Bonum summum, rem summam, bonoSermunculis] Rumusculis. Sermunculus parvus n rum tinem. sermo, ut rumusculus parvus rumor. Hieronymus
    Nepotiano

    terrarum augustias contemplati, amplis-

    Cave ne hominum rumusculos aucuperis, ne in olfensam Dei populorum laudem commutes. Idem Paulino Rumusculos et gloriolas et palpantes
    : :

    Jithseris Cceli.

    Cernat] Gontempletur. Plagas] Regiones.

    adulatores quasi hostes fuge.


    Accipe] Audi, cognosce.

    In hujusmodi leviiate] Vanitate

    legitur

    et levita-

    tcm, quod placet, ut


    superbice.

    sic

    contra ejusmodi vanitatem

    Quam

    festive]

    Quam
    sit.

    jucunde, lepide etfacete_

    Illuserit]

    Jocatus
    esset]

    Africanus apud Somnio Scipionis, unde fere hoc oarmen oum prosa jam enarrata desumptumest Omnis autem terra quae colitura vobis, angustata verticibus lateribus latior, parva qufedam insula est circumfusa illo mariquod Atlanticum, quodMagnum, quod Oceanum appellatis in terris, qui tamen tanto nomine

    Arctum] Angustum, oonstrictum.


    in

    Ciceronem

    Adortus

    Legitur etiam adorsus


    et

    quod etiam

    quam

    sit

    parvus, vides.
    :

    Iliiic

    Petraroha in

    ii

    lih.

    apud Ambrosium
    Paulisper]

    Hieronymum

    Afrioa; sua;

    invenio.

    Tolerasset] Passus fuisset.

    Augustis arctatus tinibus orbis


    Insula parva situ
    est,

    curvis

    quam

    flexibus ambit.

    Ad pauxillum temporis.

    Ooeanus, viden' ut parvus cognomine

    magno?

    987

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.

    Brevem replere] Ordo est, Pudebit, subaudi eum, A rlium, idque ejus factum a senatu laudatum est. qui terrarum angustias ac coelorum immensa spatia Super hoc plura Valerius Maximus, Aulus Gellius, et contemplatus sit, nominis aucti, id est prolatietamin Vita Pyrrhi Pln: ;: inK pliiicati, non valenlis tamen replere brevem ambiJacent] Legitur cLiun injuciji. tum, id est angustum terrarum habitaculum. Scipio Quid Brutus] Subaudi nunc est. Junius Brutus primus Romanurum consul, exactis regibus urbem apud Ciceronem lib. de Repub. vi Jam vero ipsa liberavit, filios suos, quod cum Aquiliis et Vitelliis terra ita mibi parva visa est, ut me imperii nostri, ad racipiendos in urbem Tarquinios conjuraverunt, quo quasipunctum ejus attingimus, poeniteret. Ineovirgis coesos secure percussit. Deinde singulari cerdem avus sic eumdem nepotem suum alloquitur tamine cum Arunte .Tarquinii filio congressus est, Igitur alte spectare si voles, atque lianc sedem et quo se ambo mutuis vulneribus occiderunt. Marcus eeternam domum contueri, neque te sermonibus vulgi Brutus, virpraelorius, tum scientia, tum virlute praedederis, nec in prsemiis humanis speni posueris reditus ad recuperandam libertatem Julium Ceesarem rumtuarum, suis te illecebris oportet ipsavirtus tra: :

    hat ad verum decus. Quid de


    videant, sedloquentur tamen.
    et angustiis cingitur his

    te alii

    loquantur

    ipsi

    occidit, postea victus in preelio

    ab Octavio

    sibi

    mor-

    Sermo enimille omnis,


    obruitur

    tera conscivit.

    regionum, quas vides, nec


    fuit,

    Rigidus\ Severus, inflexibilis.


    Cato] Mulli

    unquam
    teritu,

    de ullo perennis

    omnium

    in-

    RomaiCatones fuerunt, verum duo


    Marcus Porcius Cato
    dictus est.

    prse

    ohUvione posteritatis, exstinguitur.

    caeteris illustrati sunt,

    Censo-

    Quid]

    Ad

    quid.

    rius, ct

    Cato Stoicus, qui post morteni

    0] Mirantis interjectio, vel miserantis et condolentis

    Uticce conscivit, Uticensis


    justitia, severitate,

    quam sibi Horum uterque


    gravitate fuit

    errori mortalium.

    Ordo

    est

    quid superbi ge!

    morumque summa

    stiunt frustra levare colla mortalijugo

    hoc est

    Quid

    clarissimus.

    superbi et fastu

    inflati

    'homines conantur in
    se

    vanum
    detre-

    Quid]

    Ad

    quid.

    nomine suo divulgando


    ctantes ac abjicere

    reddere immortales?

    Decora vocabula] Pulchra nomina.


    Novimits] Scimus, tenemus.

    Levare colla jugo] Alludit ad boves

    jugum
    :

    non

    valentes, juxta illud

    Narn] Nunquid.

    Non juga
    noxii.
    Licet]

    taurus amat, qufe tamen odit habet.

    Consumptos] Mortuos.
    Jacetis]

    Mortali jugo] Mortalitatis conditione, cui sunt ob-

    Pro7'Sus]

    Subaudi vos homines post mortem. Omnino.

    Quamvis, tametsi.

    Igno7'abiles] Ignobiles.
    Trahi,]

    Means] Transiens.
    Explicet] Interpretetur.

    Protrahi.

    Domus] Gens, familia genus. Mors spernit altam gloriam] Seneca epistola 9) /Equat omnes cinis, impares nascimur, pares morimur. Idem epistola 99 In tanta volutatione rerum humanarum nil cuiquam, nisi mors, certum. Hora:
    :

    Aura[ Splendore. Nominis mortalis] Morti Ausonius


    :

    et

    corruptioni

    subjecti.

    Miremur

    periisse iMors etiam saxis,

    homines, monumenta fatiscunt

    nominibusque

    venit.

    Cum] Quando.

    tius in Odis

    Pallida

    mors aequo pulsat pede pauperum taberuas,


    turres.

    Regumque
    Lucretius
    :

    Scipiadas belli fulmen, Carthaginis error Ossa deiiit terrs, proinde ac famul iniimus esset. Adde repertores doctrinarum atque leporum, Adde Heliconiadum comites.

    Tempus aliquando venturum. Nomen. Secunda mors] Qua nomen exstinguitur, sicut prima morte vita exstincta est. Apud Petrarchamlib. Africse n, Scipionem Africanus hunc in niodum alloSera
    dies]

    Hoc]

    quitur
    Transibunt que
    cito,

    quae vos

    mansura

    putatis.

    Idem

    D
    alii

    tlna
    Illa

    Inde

    multi reges, rerumque potentes, Occiderunt, magnis qni gentibus imperitarunt.


    .

    manere potest occasus nescia virtus. viam facit ad superos, hac pergite fortes, Nec defessa gravi succumbant terga iabori

    Idem

    Quae mala nos subigit


    Certa qnidem

    vitte

    tanta cupido?

    Nec
    lis

    finis vitfe raortalibus adsit, devitari letum poLe quio obeamus.

    Quod si falsa vagam delectat gloria nientem, Aspice quid cupias, transibunt tempora,-'Corpus Hoc cadet, et cedent indigno membra sepulcro. IVlox ruet et buslum, titulusque in marmore sectus Occidet, hic mortem patieris nate secnndam.
    IN

    Fidelis Fabricii] Hic consul

    Romanus

    fuit,

    qui ide-

    PROSAM Vm.

    eo dicitur quod fidem vel hostiservandam putavit,

    HactenusfortunEe inconstantiam, fraudulentiamque


    eis muneribus nunc ait adversam plus hominibus quam prosperam prodesse fortunam, cum hasc quidem blanditiis allectos a vero bono fallaciter abstrahat, illa vero plerumque errantes ad veram beatitudinem quscrendam reducens,

    nihilque per fraudem vel insidias agendum.


    (ut M.

    Cum enim

    et perfidiam

    Pbilosophia detexit, et in
    :

    P^Trhus populo Romano bellum intulisset, cuinque de imperio eertamen esset cum rege generoso ac potenti, perfuga ab eo
    Tullii verbis

    utar) rex

    nihil veri boni inesse demonstravit

    venit in castra Fabricii, eique est poUicitus,

    si

    prai-

    mium
    in

    ei

    proposuisset, se ut clam venisset,

    sic

    clam

    Pyrrhi castra rediturum et euni veneno necatu-

    velut unco retrahat.


    Inexorabile]

    rum. Uunc Fabricius reducendum curavit ad Pyr-

    Quod

    nullis precibus

    componi

    possit.

    989
    Est] Evenit.
    Illa]

    MURMELLII COMMENTAHIA.
    A dere
    nire.

    990

    conjunctos,

    amore conjuges,

    et
    :

    amicos conve-

    Fortuna.

    Franciscus Philelpbus in Satyris

    Tum] Tunc.
    Cum] Quando.
    Gestio] Cupio.

    Omnia perpetuo firmat coucordia nexu. Quidquid amor jungit, sajclum perdurat
    Slaudianus ad Honorium
    :

    in

    omne

    Eoque] Et ob
    Illa]

    id.
    affi^rt

    Non
    quibus
    id

    Prospera forluna. Rationes

    quod dixit verum esse probat. Uxc] Adversa. Seneca Tragicus


    Malatn bonae prcBferre fortiinam

    licet.
    :

    Ventosam] Inconstantem. Boratius Rouice Tibur atnena, ventosus Tibure, Romam.


    Eluentem] Luxuriautem, diffluentem, vagabundam.

    nec circumstantia pila. non extorquebis amari. boc simplex gratia douat. Nonne vides operum qui se pulcherrimus ipse Muudus amore ligat ? nec vi counexa per aevum Conspirant elemeula sibi, qui limite Phoibus Contentus medio, conteulus littore Poutus, Et qui perpeluo terras, ambitque vehitque, Nec iiremat incubeus oueri nec cesserit aer ?
    sic excubice,

    Quam

    tutatur amor,

    IIoc alterua fides,

    Ut Plato docet in Timseo,


    concordi complectitur,

    mundus
    ita

    seipsura

    amicilia

    Ovidius

    atque

    apte cobffiret, ut

    Luxuriant animi rebus plerumque secundis, Nec facile est asqua commoda mente pati.

    nequeal
    fortuuae

    dissolvi ullo

    modo,

    nisi

    ab eodem a quo est


    G. Plinius libro

    colligatus.

    Mundus Latine

    a puritia vocatur, coelura


    y.6(TiiQi.

    Suique semper ignai^am]

    Homines euim

    a caelatura, Grffice ab ornatu

    successibus elati, nimis superbiunt, seque ipsos ne-

    quaquam cognoscunt.
    Sobnam] Temperantem.
    Succiiictam] Cobibitam,

    Quem y.6iri/.QV Graici nomine ornamenti appellaverunt, eum et nos a perfecta absolutaque elegautia mundum. Goelum quidem haud dubie ca?lati
    secundo
    :

    Adversitatis exercitatione] Baptista

    nou diffluentem. Mantuanus

    arguinento diximus, ut interpretatur M. Varro.


    lib.

    Stabili fide]

    Perpetua cjnslantia.

    Silvarum secundo Rebus adversis


    :

    Vices] Permutationes.
    agitata virtus

    Semina]
    quiuto
    esse,
    :

    Crescit, et

    Sumit

    robur cruciata longo melinsque terso Candicat ore.


    attritu,

    Elementa. Plinius libro secundo capite Nec de elementis video dubitari quatuor ea ignium summum, inde tot stellarum collucen-

    oculos, proximum spiritus, quem Graeci eodem vocabulo aera appellant, vitalem hunc, etpercuncta rerum meabilem, totoque conserafQuentia secundarum. Supina extoUit, oblivionem tum. Cujus vi suspensam cum quarto aquarum eleauctoris infundit. Mimographus Fortuna queni nimium fovet, stultum facit. Q mento librare mediospatii tellurem.Ito muluo comBaplista Mantuauus in prima Parlhenice plexu diversitatis eflici uexum, et levia ponderibus

    vero fionoJDivus
    :

    Ambrosius in

    iib.

    de Interpella-

    tium

    illos

    tione

    Magna enim

    illecebra delinquendi est

    rerum

    nostrique

    Enervare soleut securas olia mentes, Et vitiis umbrare animas, ut pulvis aquoso Imbre coit, levibusque rapi jam nescit ab Euris, Sic adversa premit seusu fortuna rebeUes, Et cogit parere Deo, morbosque latentes
    ardentes in pectore mitigat Eestus. Ut sale consperso longos servantur in usus Viscera, nec lajdi sanie, nec tempore possunt, Sic duris animi rebus firmautur, et omnem Abjiciunt pestis causam, sors aspera tutum
    Pellit, et

    inhiberi,

    quo minus evolent. Contraque gravia, ne

    rnant, suspendi, levibus in sublime tendentibus. Sic


    pari in diversa nisu, vi sua

    quaque

    consistere, irre-

    quieto

    mundi

    ipsius constricta circuitu,

    quo semper

    in se currente,

    imam

    atque modiam in toto terrara,


    Ita

    eamdemque
    eam

    inverso cardine stare pendenlem, libran-

    tem per quae pendeat.


    necti,

    solum immobilem, circa

    Praebet

    iter,

    via sidereas hiEc ducit in arces,

    volubili universitato,

    eamdemque

    ex omnibus

    Amicorum

    fidelium]

    Ennius

    eidemque omnia

    inniti.

    Amicus certus in re incerta cernitur. Hinc uos bunc versiculum lusimus Rebus in incertis ce.tus spectatur amicus. Ovidius
    :
    :

    Pugnantia] Contraria.
    Foidus perpetuum] Perpetuam pacem. Ovid.:
    Dissociata locis concordi pace ligavit.

    Manlius Astronomicon libro primo

    Scilicet ut

    Tempore

    sic

    fulvum spectatur in ignibus aurum, duro est iuspicienda fides.


    ii

    Hoc opus immensi constructura corpore mundi, Membraque naturje diversa condita forma
    Aeris, atque ignis, terrae, pelagique jacentis.

    Suos] Sodales,

    euim qui fortuuam sequuntur


    laesus,

    non

    veri sunt amici, sed sodales et fortun;u comites.

    Imteger]
    liatus.

    Nondum

    nondum

    rebus tuis spo-

    Vis animae divina regit, sacroque meatu Conspirat Deus, et tacita ratione guberuat, Et multa in cunctas dispensat fcedera partes, Altera ut alterius vires, faciatque feralque, Summaque per varais mnneat coguata tiguras.

    Desine] Pulchra conclusio est ex contrariis

    ornatum

    Idem

    libro tertio

    ducens.

    Nunc enim novercante fortuna veros tuos amicos cognoscis. Argumentum enim verffi amicitiee est, non deserere amicum tempore adAmicos
    invenisti]
    versitatis.

    Longaque per
    Ph(tbus] Sol.

    Fata regunt orbem, certa stant omnia lege, certos siguantur tempora cursus,

    Roseum] Pulcbrum, fulgidum, rubicundum.


    Aureo] Lucido, claro,
    illustri.

    IN

    METRUM

    VIII.
    iibri.

    Quas] Noctes.
    Buxerit Hesperus]

    Carmen

    est

    Glyconicum, simile sexto primi

    Hesperus dux noctis


    vesperi
    solis

    est,

    nam

    Eo docet, aniore omnia conjungi, totiusque mundi constare concordiani amore quoque populos foe:

    eam

    prfEcedif,

    cum

    occasum subse-

    quitur.

    991
    Phcebe] Luna.

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.

    992

    A
    et

    Sanctos] Justos,

    pacis

    amanles, Christi sanguine

    Avidum] Cupidum
    Coerceai] Cohibeat.

    vorax.

    conflrmatos. Vel sanctos, factis sacris et juramentis


    prsestitis consocia!(!-.

    Vagis] Praescriptum tinem transeuntibus.

    Et] Etiam.

    Tendere] Extendere. Seriem]

    Conjugii] Matriiuumi.

    Connexionem,

    continuatam

    progi

    Sacruffi]

    Sacramentum.

    nem.
    Pelagus] Mare.

    Castis amoribus] Pudicis affectibus amatoriis.

    Imperitans] Imperans.
    Hic]

    Amor.

    Triplex est amor] Turpis quidem solam corporis voluptatem seqiitur, ideoque brutorum passio est. Generosus vero mundum respicit animum, ad virtulis oflicia

    Fi'ena remiserit]

    Regimen

    ruerit. Translatio est

    et moderationem desesumpta ab iis qui frenis equos

    corporis,

    promptum. Medius utramque tum animi pulchritudinem.

    diligit,

    tum

    .DjctaJJPreescribit, suggerit.

    coliibent.

    Fidis soda] Veris amicis.

    Continuo] Mox, absque dilatioue.

    Soda

    fide]

    Mutua concordia.

    IncitanVj Movent.
    Certent] Certatim contendant.

    felix hominum getius] Subinteliige esses. Si amor quo ccelum regitur, regat animos vestros, id est horainum animos. Felices (inquit) vos bomines essetis,
    si

    per

    amorem

    tanta foret inter vos concordia, quanta

    Solvci-e] Dissolvere,

    corrumpere.

    esti.u

    Machinam] Mundi corpus.


    Hic]

    rebus coslestibus. Verum, ut ait poeta, Lege deum minimas reriim discordia turbat,

    Amor.

    Pacem summa

    tenent.

    LIBER TERTIUS.
    IN

    PROSAM PRIMAM.
    fallaces fortunse

    Secundo volumine

    mores Philosotertio
    falsa^.

    phia luculentis verbis aperuit, ejusque munera vera

    Midcedo] Suavitas, delinimentum, delectatio a mulcendo. Divus Cyprianus ad Donatum Prolectet auris religiosa mulcedo Usus est et hac dictione
    : :

    bona non
    felicitatis
    illi

    esse demontravit.

    Hoc autem
    et

    Sidonius Apollinaris in Epistolis suis.


    Defixerat] Attentum reddiderat. Lassorum fatigalorum]Curis est et
    dolorilnis confe-

    formam

    describit,

    deinde contrariam
    et
    :

    veraj beatitudinis

    pulchritudinem inducit,

    ubi

    quodque unum sit summum bonum item quod Deus beatitudo et summum bonum non diffeconsistat,

    ctorum.
    Solamen] Consolatrix.
    Refovisti] Recreasti.

    rant, luculentis rationibus

    ostendit.

    Prajterea docet

    eum

    qui beatitudinem

    sit

    assecutus, simul sufticien-

    Adeo] In tantum.

    tiam, reverentiam, potentiam, celebritatem, Itietitiam


    esse consecutum.

    Imparem] Desistere non potentem.


    iVon pe?7io?Tesco]
    Efflagito] Expelo.

    Ad

    hn>c ostendit

    horum nominura,

    Non reformido.

    quamvis voce
    esse vim.

    differant, sufficientia, reverentia, po-

    tenlia, celebritas,

    lajtitia, tamen unam eamdemque Unde hominum errior liquido deprehenditur, quitanquam ea diiTerant, unum illorum praeter caetera ducuut expetendum. Et in diversis suam feli-

    Sensi] Cognovi te audiendi avidum acriora remedia vehementer eftlagitare.

    Habitum] Affectionem, dispositionem.


    Quse rcstant]

    Remedia quae reliqua

    sunl.

    citatem constituuiit, in quibus minirae inveniri potest. Alii

    Flagrares] Arderes"

    namque

    in opibus, alii

    in dignitatibus, alii

    Quonam] Quo, ad quid.


    Somniat] Veluti per

    in reguis, multi in gloria,

    plurimi in vohiptate beaexistimant,


    sed falluntur

    somnium imaginatur,

    et con-

    titudinem se

    adepturos

    jectat.

    quandoquidem nec opibus sufficienlia, nec dignitatibus reverentia, nec regnis potentia, nec gloriaa nominis immortalitas, nec voluptati sincera Isetitia contingere potest. Sic cum longe diversa sentiant, et
    in felicitate

    Adimagincs] Ad species felicitatis. Ipsam illam] Veram felicitatem. Sine cunctatione] Absque mora. Specimen] Exemplum, formam, probationem.
    IN

    investiganda mortales aberrent a vero

    METRUM PRIMUM.
    dactylicum,

    bono, nihilo tamen miuus in sumrao bono appetendo conveniunt omnes, atque consentiunt. Quo fit ut unus

    Carmen

    est

    ityphallicum,

    letrameet pyrri-

    rerum sitomnium finis Deus, cum beatitudo summum bonum, et Deus, nomina quidem diversa, res vero sit una. Sic autem Boetio in mentem revocalur id quod ex tribus ante se confessus est ignorare, puta quis rerum linis sit omnium. Avidum] Cupidum.
    Stupentem] Mirantem.

    trum, acatalectum, constans tribus dactylis chio. Scanditur autem hoc modo Qui sere, riDgenuuiri, volet, agrum.
    :

    Terentianus hoc
    cura ait
    :

    metri genus phaliscum nominat,

    Talia dicta phalisca legimus.

    Quatuor autem
    prius
    falsa?

    similitudinibus

    eleganler

    probat

    beatitudinis

    speciem verbis esse desi-

    993

    MIIRMELLII COMMENTARIA.
    iil

    gnandam,
    agnosci.

    postea verse forma

    commodius

    possit

    Constititet Libya;

    di'lixit

    lumiua regnis.

    Mortalium]
    noxia^ herboe et frutices

    Homiaum.
    : :

    Qui

    screre] Prius (inquit)

    Multiplicium studiorum] Terentius

    exstirpandi sunt,
    stus Andrelinus
    :

    quam

    seminatelluri credenda. FauPersius


    :

    Quot homines, tot sententioe Suus cuique mos est.


    Mille Velle

    Pessima

    sollicito

    vellecda est herba colono,

    Ne pereat
    labore fuerit

    sola plurimo labe seges.


    :

    hominum species, et rerum discolor usus. suum cuique est, nec voto vivitur uno.
    :

    Divus Hieronymus

    Ager spinosus

    uisi ante cultoris

    exslirpatus,

    non

    nutrit in se J.icta se-

    mina, sed suffocat.

    Horatius in Sermonibus Castor gaudet equis, ovo prognatus eodem Pugais quot capitum vivunt, totidem studiorum
    :

    Millia.

    Seminibus implere. Ingenuum] Fertilem. Fruticibus] Frutices medii sunt inler arbores
    Serere]

    Idem priraam omnium odam hujus argumento sententias consoripsit,


    et
    aliis studiis

    alios duci,

    aliis
    :

    alia

    cordi esso. Euripides in Hippolyto Coronato


    Aliis alia placcnt.

    herbas.

    Nam

    et

    minores arboribus sunt, nec hieme


    herba
    :

    ut herbaj arescunt.
    Filicem]
    Filix
    est vulgo

    n Homerus in Odyssea
    nota,
    segeti

    cum

    Namque
    voluntates.

    aliis alie res


    :

    arridentque placentque.

    primis noxia. Horatius Neglectis urenda filix innascitur


    Ceres]

    Plinius Junior
    agris.
    :

    Varia sunt

    hominum

    judicia,

    varioe

    Hermannus Buschius Pasiphilus noster

    Seges.

    Et licenter hic ultimam corripuit

    amicus

    ut Horatius in Arte poetica, palus, est enim nalura

    Nam hominum

    longa

    Virgil.

    par est studium, non una voluntas, Et fruitur voto quilibet usque suo.

    Flava Ceres alto uequiquam spectat Olympo.


    Fortasse Boetius scriptum reliquit seges,
    tera dictione in alteram facilis
    sit

    cum

    ex al-

    nire]

    Sed ad uniim tamen beatitudinis finem nititur perveDivus Aurelius Augustinus libro de Civitate Dei
    :

    prolapsus. Est au-

    decimo, capite primo


    qui ratione quoquo

    Omnium
    uti

    corta sententia est,

    tem ordo
    vis,

    Ut nova Ceres eat, id est proveniat gra-

    modo

    possunt, beatos esse


    siut, vel

    id est

    tanquam

    geres,

    plena fruge. Ceres dicta est frugum dea prima littera mutata.

    omnes bomines

    velle.

    Qui autem

    unde

    fiant,

    dum

    raortalium quarit intirmitas, raultce magnaeque

    Apium

    labor] Mel.

    controversise concitatffi sunt, in quibus philosophi sua

    Blage] Magis.

    studia
    :

    et

    otia

    contriverunt. ,Ilactenus

    Augustinus.

    Malus sapor] Amaritudo. Sic Hieronymus


    ritudo prfeeuntis doloris,
    secutura. Claudianus
    :

    Ama- C Nos autem juventa quondam satis audaces, hunc locum versiculis expressimus libro moralium Elegiacommendat ampiius gaudia rum quarto, quos hic apponere libitum est
    Clare Modersoni, qui cousuetudine dulci

    Semperque vicissim
    Gaudia prfemissi cumulant iuopina dolores, Commendat placldum maris inclementia portum.

    Docta simul

    mecum

    cudere verha soles

    Edat] Mordeat, cruciet.

    Astra] Stelte.
    Ubi^l

    Cernis, ut ad finem cuncti contendimus unum Quam variis vilae consiliique viis. Hic inbiat gazis, congesto pauper in auro, Divitiisque putat pulchrius esse nihil.
    Ille sibi

    magnos

    petit ambitiosus

    honores,

    Postquam.

    ISotus] Auster.

    Imbriferos] Tmbreni afferentes.

    Postquam. Roseos] Hubicundos ob auroram.


    Ut]

    A venerabundis gaudet ubique coli. Sunt quibus esse bonum proeclara potentia visa est, Quos juvat innumeris imperilare viris Hi se vel reges optaut, vel regibus addi, Omnibus et votis plurima posse petunt. Sunt quos dilatae delectat gloria famaj, Hi claraut nomen qualibet arte suum.
    :

    Agit] Producit.

    Implicat illeccbris

    Tuens] Intuens.
    Jugo] Servituti.
    Retrahere] Subducere.

    Vera] Subaudi bona.


    Subierit] Subibunt.

    IN
    Docet natura
    ,

    PROSAM

    II.

    fallax: plerosque voluptas, Qui nimio studio deliciosa petunt. Pars hominum florent, quibus est sapientia cordi, Et qui se rerum cognitione beant. Nonnulli tanquam finem sectantur honestum, Pro virtute quibus vix datur umbra boni. Nam dum prudentes per se justique videri Conantur, pereunt, prteque tumore crepant. Hic certe nemo dicetur jure bealus. In coeli summum permanet arce bonum.

    mortales

    omnes
    illa

    summum bonum
    quidem
    diversis,
    j

    petero, et beatitudinem sectari viis

    eoque

    variis erroribus

    ab

    turpiter abduci,
    gloria

    dum
    fieri

    Illud in ajterna pax est (ut sentio) vita, Ipso vel exundans fons bonitate Deus. llluc justitia; gradibus nitamur amice. Qui fruitur tali, nil cupit ille, bono.

    in divitiis, dignitatibus, regnis,

    et voluptati-

    Id] Is

    fi.ais

    beatitudinis.

    bus felicitatem

    se

    adepturos opinantur, quod

    Quis] Aliquis.

    minime potest. Tum] Deinde.


    Defixo]

    Adepto] Comparato.
    Abfo7'et] Deesset.

    Exprimit gestum hominis rem quampiam Demisso,


    et

    Liqiiet]

    Constat, porspicuum est.

    penitissima speculatione meditantis.


    Defixo]
    in

    Beatitudinem statum] iPonit beatitudinis definitiocoiijecto.

    eunidem locum

    nem hujusmodi

    Beatitudo est status

    bonorum om-

    Virgilius.

    nium aggregatione

    perfectus. Speusippus in libro de

    995
    Platonis Detiuitionibus
    nientia
    :

    APPENDrX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    li;ec Iradit

    996
    :

    huit bene conve-

    Beatitudo est

    bonum

    ex bonis omnibus ac-

    cumulatiim, potestas ad bene vivendum se ipsa sufDciens, perfectio

    secundum virtutem,
    et beatitas in

    sufficiens vitse

    Sunt qui quod exhis petunt, non ob id ipsum, sed propter alterum petunt: ut hi divitias ob potentiam aut voluptates concupiscunt, illi potentiam propter pecuniam vel nominis
    est

    Sunt qui eliam] Sensus

    commoditas. Beatitudo

    eodem signiiicalu dicuntur. Ciceroni vero utrumque omnino durum visum est vocabulum, sed usu moilieiidum. Augustinus libro de Civitate Dei quinto, capite primo
    :

    claritudinem appetunt. Ovidius

    Quoniam
    tudinem

    constat
    esse

    omnium rerum optandarum

    pleni-

    Creverunl et opes, et opum furiosa lihido, Et cum possideanl plurima, plura petont. Quaerere ut absumant, absumpla requirere certant, Atque ipsae vitiis sunt alimenta vices.
    Sunt] Subaudi nonnuUi.

    felicitatem.

    Quibus ex verbis sumitur

    liajc finitio.

    Felicitas esl

    omnium rerum optandarum


    :

    liorum] Bonorum.

    Alterutro] Ex duobus altero. Magna res est viri In his] Divitiis, dignitatibus, potentia, gloria, voomnibus horis omnium votis espetita luptate. felicitas; huc tendunt cunctdrum vota mortaUum, hsec est summa rerum expelendarum Cxterisque talibus] Reliquis ejusmodi, ut in nobilifelicitate terminantur nostra desideria, Cui felicitas adest, huic " tate favoreque populari,. re uxoria et liberis, amicis nihil prorsus deest. Inveniuntur item ac bonis, quse facile possunt ad superiora requi regna non

    plenitudo. Philippus Beroaldus


    ornatissimi, el

    optent, qui vero felicitatem repudiet, nullus existit

    ferri.

    nemo enim non felix esse vult, nemo non felicitatem summum bonorum esse consentit. Cicero in v de Finibus
    :

    Votorum] Cupiditatum, optionum, appetitionum.


    Nobilitas favorque popularis] Subintellige sunt. Potuisset

    Beate enim vivendi cupiditate incensi omnes


    lib.

    sumus. Divus Augustinus


    capite 23
    :

    de Civitate Dei quarto,

    nativo
    junxit.

    autem ea poncre casu septimo, sed uti nomimaluit, ob relativum quod eodem casu sub-

    Potior

    est

    dubitat facile inveniri

    felicitas regno. Nenio enim homiriem, qui se timeat fieri


    fe-

    Favor popularis] Populi favor.


    Liberi] Proles.

    regem. Nullus autem invenitur qui se nolit essc


    licem.

    Amicorum
    octavo docet
    utilis,

    vero]
    :

    Ut Aristoteles

    Ethicorum libro

    Naturaliter inserta] Per naturam seu a natura insita.

    Tres sunt amicitiae species, honesta,


    sed per accidens sunt

    Natura (ut
    libro

    ait

    Cicero Tusculanarum Quaestio-

    atque jucunda. Amicitia? autem ob utilitatem


    se,

    num
    vatis

    tertio)

    parvulos

    nobis

    dedit igniculos,

    atque voluplatem, non per


    et

    quos celeriter malis moribus opinionibusque depra- C amicitia?,


    sic

    facile dissolvi

    queunt.

    Bonorum

    vero

    exstinguimus, ut

    nusquam
    noslris

    naturfE

    lumen

    amicitia, probitate virtuteque similium perfecta est

    appai-eat. Sunt

    enim ingeniis

    semina innata

    amicitia et jugis atque

    virtutum,

    quffi si

    adolescere liceret, ipsa nos ad bea-

    maxime
    igitur

    amicitia, atque

    tam vitam natura perduceret. Nunc autem simul atque editi in lucem suscepli sumus, in orani continuo pravitate el in summa opinionum perversitate vcrsamur, ut pene cum lacte nutricis errorem suxisse videamur. Qiwrura quidem alii] Ponit diversa in summo bono quajrendo mortalium studia. Affluanl'] Abundent.
    Adeplis] Comparatis.

    secundo libro
    ac

    permanens. Et hsec eadem optima amicitia est. Idem Magnorum Moralium Constantissima
    :

    stabilissima et
    :

    honestissima

    quaj

    inest
    ,

    probis amicitia

    per se per
    quae

    quippe quod propter virtutera ae bonum. Nam virtus incommutabilis, et quae


    conciliatur amicitia, constantissima est
    :

    eam

    at

    quse ex

    commodo,

    stabilis

    non

    est amicitia,

    quippe

    voluptatem.

    commodo elabitur, Optimorum


    est
    :

    similiter etiam quae propter


    igitur araicitia, quae per vir-

    A verbo deponenti

    partici-

    tutem excitata

    multorum autem, quae propter


    propter voluptatem, in oneribus

    pium
    suit.

    praeteriti

    temporis passiva significatione po-

    commodum,
    Vel

    et quae

    quaeque obveniunt.
    :

    B.egnantihus a(i/irerel Seneca in Hercule (Eta?o

    potentiae]

    Amicitia
    gratia

    utilis,

    vel

    potentiae

    vel

    Cupit hic regi proximus ipsL Clarusque altas ire per urbes.
    Claritas]

    etiam divitiarum
    nobilitas. Pli-

    assumitur; jucunda vero,


    Ostendit

    delectationis gratia.

    Nominis

    celebritas, famse
    :

    Jam
    id
    tria

    vero

    corporis

    bona]

    quemadmodum

    nius Epistolarum libro octavo

    Alius aliud, ego bea-

    bona corporis ad superiora referantur. Academici,


    est

    tissimum existimo,'qui bona; mansuraequefamaeprae-

    Platonici

    et

    Peripatetici,

    id est Aristotelici,
    fe-

    sumptionc perfruitur, certusque posteritatis cum


    tura gloria
    vivit.

    fu-

    genera bonorum esse tradiderunt, ex quibus

    licitas periiceretur.

    Prima, animi bona, ut virtutes

    Pfopayare] Proferre, extendere.

    Plurimi

    vero]

    In hanc sententiam

    agmiuatim pe-

    et doctrinas. Secunda corporis, ut sanitatem, robur, magnitudinem, pulchritudinem, velocitatem, sensuum

    dibus eunt, docli pariter et indocti, voluptatcm studiose seclantes. Legatur de his bonorum finibus Aristoteles in

    integritatem. Tertia externa, quae fortunae ascribuntur, ut


    divitias,

    honores, polentiam,

    auctoritatem,

    norum
    decimo,
    citate.

    et

    primo Ethicorum, Cicero de Finibus bomalorum, Augustinus libro de Civitate Dei


    Philippus Beroaldus in opusculo de Feli-

    gloriam.
    Prxstare] Conferre.
    Vale)itiam] Potentiam.

    et

    Pulchritudo] Corporis pulchritudo est partium con-

    097
    gnientia
    relius

    MURMELLII CO^FMENTARIA.
    cum quadam
    coloris suavitate, ut docet Au-

    998

    femineis. Natura item pro forraa seu essentia capitur.

    Augustinus libro de Civitate Dei ultimo.

    Philosophi naturam hunc in


    est

    modum
    se,

    deliniunt

    Celebritatem] Nominis prseclaram froquentiam.

    Natura

    priucipium

    et

    causa movendi et quieset

    Salubritas] Sanitas.

    cendi, ejus in quo est

    primum, per
    :

    non
    est

    sevis

    Prx

    cseteris]

    Ante

    alia

    bona.

    cundum

    accidens. Detinitur et sic

    Natura

    Epicurus] Philosopbus Atheniensis

    summum

    bo-

    insita rebus, ex similibus similia procreans.

    num, non

    (ut Aristippus) in

    voluptate corporis, sed

    Quamvis

    Pceni]

    Leonum exemplo, quanta

    sit

    vis

    animi et doloris vacuitate ponebat, de quo lege Laertium.


    Caligantc] Deficiente, et quasi caligine ac tenebris

    naturcB demonstrat.

    Pcem] Libyci, Marmarici.

    Trucem magistrum] Grudelem


    suefactorem.
    Ferre] Pati.

    et

    plagosum man-

    obducta.

    Niim enini videntur errarc

    hi]

    Ostendit

    bomines

    non

    falli

    in boni cupiditate, sed in ejus acquisitione,

    Horrida] Terribilia.
    Ora]

    dum

    ibi

    qusrunt ubi minime possuut

    illud invenire.

    Leonum.
    Qui
    residet,
    :

    Atqui] Sed.

    Resideres] Latitantes, quiescentes, segnes.


    Reses]

    Labuntur] Errant.

    quiescens,

    segnis,

    otiosus.

    Minime] Nequaquam. In bonis] Inter bona.


    Sequestrari] Segregari. Sequester est

    Virgil. lib. vi

    Otia qui

    rumpet

    patrife residesque vocabit

    plures

    eamdem
    :

    rem, de qua controversia

    apud quem est, depo-

    Tullus in arina viros.

    Olim] Jamdiu.

    suerunt
    ctus
    sit,

    dictus (ut Gellius docet)

    quod

    ejus qui ele-

    Animi]
    effectus.

    Feritatis impetus, naturales ad

    saeviendum

    utraque pars fidem sequatur. Est enim

    me-

    dius inter duos altercantes, apud


    nitur.

    quem

    aliquid sepo-

    Fremitu] Rugitu.
    Gravi] Horribili, magno.

    apud sequestrurn depono. Unde sequestrata res dicitur. Interdum significat separo, sepono, segrego. Divus Hieronymus Quod petitis, ut vobis diversos psalmos per ordinem sequeHinc
    sequestro,
    :

    Meminere] Memores sunt.


    Sui] Natura. sua^.

    Laxant] Liberant.
    iVorftsl

    strem.
    Sufficientiam]
    Sufflcientia,
    teste

    Vinculis.

    Speusippo, est

    Lacer]

    Laceratus.

    perfecta

    que

    sui

    bonorum possessio, habitus quo unusquisC ipsius dominus fit.


    IN

    Domitor] Mansuefactor.
    Imiuit rahidas iras] Initium sffivicndi prffibet
    ratis leonibus. Martialis lib.
    ii

    effe-

    METRUM

    II.
    illi,

    Carmen

    est

    auapaesticum, simile
    conditor orbis,

    stelliferi

    A'erbera securi solitus leo ferre magistri, Insertamqiie pati blandiis in ora manum, Dedidicit pacem subito ferilate reversa, Quanta nec in Libycis dobnit essejugis.

    quo quanta sit naturw vis ostenditur multis eisdemque convenientissimis similitudinibus, et quod nihil
    sUcB

    Quss

    canit]

    Aviculaj

    in

    cavea

    conclusse

    probat

    natarse

    possit

    omnino

    oblivisci.

    Unde probat

    exemplo, natura; vim esse maximam. Ramis] Decst in.


    Ales] Avis.
    Cavese]

    hominis originem ccElestem


    profectam
    IHacet]
    ;

    esse,

    et a

    summo bono
    Est

    nec quiescere,
    :

    nisi eo fuerit reversa.

    Cavea

    est

    fossa

    subterranea,

    superne
    :

    autem ordo
    Promere]
    tiare.

    Subaudi mihi.
    Proferre
    in

    lucem

    et

    evidenter enun-

    pro ferarum receptaculo. Martialis Exeat e cavea ne male pastus aper. Cavese item dicuntur septa ex ligno sive ebore aut
    teeta. Accipitur
    alia
    lib.
    1

    materia,

    in
    :

    quibus

    aviculas

    tenemus.

    Ovid,

    Lentis fidibus] Flexibilibus chordis lyrse.

    Arguto] Hoc

    est,

    sonoro cantu.
    Id est dirigat, deest, etc.

    de Ponto Cum bene sint

    Quantas habenas] Id est moderationes rerum.


    Potens natura
    flectat]

    clausa; cavea Pondioue natae^ Nilitur in silvas quteque redire suas. Assuetos tauri saltus, assueta leones (Nec feritas illos impedit) antra pelunt.

    Quibus legibus]
    Provida servet
    Id est connectat.

    Id est

    conditionibus et pactis.
    et

    Huic] Aliti.

    immensum orbem

    ligans stringat]

    Largas dapes] Abundantes escas. Dapes sunt magniiici el


    llla

    opipari apparalus. Martialis

    Singula irrcsoluto nexu] Hoc est indissolubili colligatione.

    quidem lauta

    est,

    dapibusqae instructa superbis.

    Habena proprie

    est

    retinaculum equi, quod

    equus ea habeatur,

    id est teneatur.

    Natura] Dicta est ab eo quod nasci aliquid faciat.

    Hanc quidam Deum


    aliud est natura

    esse dixerunt, a

    creata. Seneca lib. quarto de Beneficiis

    quo omnia sunt Quid enim


    :

    Dapes hominum, esca tam brutorum animalium quam hominum. Sed Boetius jam recte dixit dapes, ut rem vehementer augeret. Plerique enim tanto sludio suis aviculis escam exquisitissiman ministrant, ut non avibus, sed hominibus delicatissimis
    servire

    quam

    Deus,

    et

    divina

    ratio

    toti

    videantur
    illse

    nihilominus

    si

    facultas
    silvas

    detur,

    mundo
    pro

    et partibus ejus inserta?

    Accipitur interdum

    malint

    (tanta naturaj vis est) in

    evolare.

    vi naturali, et

    pro genitalibus tam virilibus

    quam

    Arcto

    tecto]

    In angustacavea.

    999

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPIII/E.


    Tristis, qiiod inclusa

    1000

    Masla]
    Silvis]

    non

    possil evolare.

    tione perfectum prsestent

    nec veram suflicientiam


    affe-

    ad

    silvas. et silvaruni desiderio.

    quam
    quae dixit
    rant.

    promiltere videnlur, cuiquam mortalium

    Validis] Per

    virgas

    naturalem vin ea

    confirmat.

    Afftuebas] Abundabas.

    Quondam] Aliquando.
    Acta] Mota, incurvata.

    Confadit] Perturbav.it.

    Quin] Ut non.

    Pronum] Inclinatum.
    Flectit] Flecti patitur.

    Aliquid semper angeret^


    rer.
    Divitiae ut epulis

    Ob
    ita

    aliquid semper turba:

    Divus Ambrosius in sexto libro Hexaemeron

    Hanc] Virgam.
    Recto]

    ventrem,

    animum

    curis sollicitu-

    Erecto ut ante

    incurvationem. Consimili:

    dinibusque distendunt.
    lUius]

    ter dixit Horatius in Epistolis

    Quod

    aberas.

    Naturam expellas

    fiirca,

    tamen usque

    recurrit.

    Hujus] Quod aderat.

    Ducta (ut videlur) a ramis metapliora, qui furca torquentur alio quam natura posuerat. Qua sublata,

    rursum vergunt eodem quo

    prius.

    esemplum, ex orlu in occasum tendentis, et rursus clara nobis per inferius hemisphaarium in orientem recurrentis. In Hesperias undas] In Occidenlalem oceanum. Loquitur more poetarum ex vulgi opinione.
    Cadit] Occidit. Addit solis

    Usquequaque significat Usquequaque] Omnino. omnino, passim, assidue, semper, quasi in unoquoque loco, sive unoquoque terapore. Cicero Trebatio Usquequaque sapere oportet. Quidni] Cur non. Atqui hoa quocjue] Probat pecuniam facile invitis dominis auferri posse.
    :

    ValeHtioi^']

    Potenlior.
    in foro judi-

    Repctunt]

    Concludit,

    universali

    sentcntia,

    Forcnses querimonix\ Querelas quae


    res
    ciario fiunt;
    Nisi]

    omnes

    in

    naturalem originem

    reverti, et suo
    :

    quam-

    subaudi sunt.

    que reditu

    Subintellige ex eo

    delectari, ut dixit ille

    quod pecunia; ereptee a


    vel
    vi,

    nolentibus, ab
    Ortus quceque suos repetuut, matremque requirunt.

    invitis possessoribus

    id est,

    violentia, vel fraude, dolo

    malo repetuntur.
    :

    Cum igitur
    tus, beari

    hominis animus

    sit

    summo bono
    ei

    crea-

    Egebit igitur] Satyrographus

    non

    potest, nisi divina gratia

    reconci-

    Misera est niagni custodia census.


    Strabotlib. is
    :

    lietur, et in id

    per ipsum reducatur.


    junxcrit ortum] Nisi
    suse
    ei

    Cum

    invidiosa; sint divitise, laboriosa

    Nisi quod

    fini

    quod natufuerit asse-

    ralem

    et

    originis

    proprium

    fineni

    cutum.
    Sui\ Naturffi suae.

    etiamsi cuipiam numini attriC butae consecrataique fuerint. Quis autem modus] Ostendit divitiis non auferri indigenliam, sed tantum consolari, et relevari uonest

    carum

    custodia,

    Orbem]

    Circuitum.

    nihil.

    IN

    PROSAM

    III.

    Hactenus disseruit ab omnibus hominibus naturali


    intentione

    Relevari. Consolor verbum commune Dicimus enim consolor te. Cicero Familiarium Epistolarum libro quinto Etsi egomet qui te consoConsolari]
    est.
    :

    summum bonum
    aliis

    peti, tametsi
    aliis in

    ubi posidignitate,
    aliis

    lari cupio,

    consolandus ipse sum.


    cle

    tum

    sit,

    non omnes consentiant,


    potentia,
    in

    Taceo quod

    naturx] Pulcherrima sententia

    esl.

    aliis in

    nominis celebritate,
    in

    Seneca
    est

    Potius escitandus ex somno, et vellicandus

    in gaudio et Isetitia.

    Nunc

    horum

    nullo

    summum
    divitias

    animus admonendusque naturam nobis minimum

    illudbonum, veramque beatiludinem inveniri disputat

    constituisse.

    Nemo

    nascitur
    et

    dives,

    primum luculentis rationibus hominem beatum non efficere.


    :

    docens,

    lucem, jussus estlacte

    panno

    esse

    quisque erit in contentus.Idem


    :

    Panem
    sole

    et

    aquamnatura

    Vos

    quoque,

    terrena]
    ccelis

    Prosime de

    dedit

    per

    est,

    inter quse

    Ad hsecnemopauquisque desiderium suum clausit,


    desiderat.
    est

    exemplum, quem cum


    Vos
    Id
    est,

    Platonici ccelestia dise-

    D cum

    ipso

    Jove de fclicitate contendat. Libitum

    runt animalia. Continuans igitur sermonem, subdit:


    etiam,

    nobis hoc loco subjicere Claudiani poetae versus in

    homines tcrrena animalia,

    somniaiis]

    avarumRufinum, non minusutiles quam luculentos


    Quo, Vesane, ruis
    ?

    quasi per

    somnium
    Id

    videtis.

    teneas utrumque licebit

    Vestrum principium]

    est

    Deum

    creatorem

    et

    sumraum bonum.
    Licet]

    Quamvis.

    Tenui imagine] Exigua cognitione.


    Prospicitis] Procul aspicitis.

    Eo] .Ob

    id,

    quia

    summum bonum

    qualicunque

    cognitione prospicitis, sed non perspicaci. Adeptione] Comparatione.


    Liquido] Mauifeste, evidenter.
    Species] Apparentia.

    Oceanum, laxes rutilos tibi Lydia fontes, Jungantur solium Cyri Crcesique tiarae, Nunquam dives eris, nunquara satiabere qusestu. Semper iuops, quicunque cupit conteutus honeslo Fabricius parvo, spernebat munera regum, Sudabatque gravi consul Seranus aratro Et casa pugnaces Curios angusta lenebat. Haic milii paupertas angustior, hcec mihi tecta Culminibus majora tuis tibi quoerit inaues Luxuries nocitura cibos, mihi douat incmptas
    : : :

    60

    Primum] Arguit opes non conferre beatitudinem, quod nec statum omnium bonorum eongrega-

    Terra dapes, rapiunt Tyrios tibi vellera succos, Et picturata; saturantur murice vestes. Hic radiant flores, et prati viva voluptas Ingenio variata suo, fulgentibus illic Surgunt fulcra toris hic moUis panditur herba SoUicitum curis non abruptura soporem. Turba salutantum laetastibi perstrepit tedes.
    :

    m\
    :

    MURMELLIl COMMENTARIA.
    Hic aviuin cantus lubenlis murmura rivi, VivituF exiguo meliu3, natura beatis Omnibus esse dedit si quis cognoverit utl Hcec si nota forent, frueremur simplice cultu Classica non fremerent, uon stridula fraxinus iret Nou ventus quateret puppes, non machina muros.

    1002

    Languida mordaces consumunt pectora curjB. Et alius : Vacuus viator et nudus non timel latronis
    insidias.

    Securus a nocturnis furibus dormit paiiper,


    :

    Avaritise nihil satis

    est]

    Aristoteles

    primo Politico-

    non muniat diviti vero opes suaj semper imaginantur occursum, jugi soUicitudine noctium somnum adimunt. Claudianus
    etiamsi claustra
    latronis
    :

    rura

    Omnes enim

    in intinitum augent, qui pecuniis


    :

    Avarus non implebitur pecunia, et qui amat divitias, fructum 'non capiet ex eis. Seneca Avaro tam deest quod habetquam quod non Est quasi liabet, Salomon Proverbiorum capite xiii
    student.
    Ecclesiastes
    :

    Fcedaque avaritife complexoe pectora matris, Insomnes longo veniunt examine curaj.

    Defundum] Mortuum. Propertius

    liaud ullas portabis opes Acherontis ad undas. Nudus ab inferna stulte vehere rate.

    dives, cura nihil habeal; et est quasi pauper,

    cum

    in

    multis divitiis
    terpellatione:

    sit.

    Divus Ambrosius in primo de In-

    Modum non
    Seneca
    :

    Divus Ambrosius Hexaemeron lib. ultimo Nudi omnes nascimur, nudi morimur. Nulla discretio inter cadavera mortuorum, nisi forle quod gravius fe:

    habet avaritia, nec ra-

    piendo expletur, sed incitatur.'


    plura quaesierit.
    tioe?

    hoc egentior, quo

    Quse sunt maximaj diviQuis plurimum habet?

    tentdivitumcorporadistentaluxurie.LudovicusBigus: Nil secum moriens locnples, nil portat egenus. Morte relicturi plusque minusque sumus.

    Non desiderare

    divitias.

    Qui

    minimum
    est

    Tollit in immensum se divitis error avarl, Nec so ubi pacifica mente reponat, habet.

    cupit.

    IN

    METRUM

    III.

    Idem Uuc
    senario et

    Carmen

    dicolon, constans iambico

    Oppida rex moriens,

    nihil intulimus, nihil hinc auferre valemus. frivola linquit inops.


    petit,

    elegiaco pentametro. Taxat eo mortalium cupiditatem

    Exiguum natura
    Vixerat,

    qui congruus

    illi

    inexplebilem,
    satiare, nec ubi

    docens opes, nec

    avarum dum

    vivit

    haud unquam hic indigus IN PROSAM IV.


    docuit divitias
    ita

    esse potest.

    mortuus

    fuerit, comitari.

    Quemadmodum jam
    cientiam non conferre,
    tates

    Fluente] Affluente.

    veram sufflnunc argumentatur digni-

    Auri gurgite] Aurifero


    in

    Lydia Pactolus et Durius in Hispania. Horatius in Epodo


    Sis pecore et

    cujusmodi dicuntur Hernius, Tagus in Lusitania,


    fluvio,
    :

    eos quibus proveuerint honorabiles reverendosque nonreddere: quae saepe collataa improbis eos
    despectiores faciunt.

    dum

    iilorum vitia pluribus ante

    multa dives tellure

    licebit,

    ignota revelant.
    Dignitates] Magistratns, honores. Dignitas modo signiUcat lionorem alicui propter merita vel impen-

    tibique Pactolus fluat.

    Non

    expleturas]

    Non

    satiaturas ejus

    animum.

    lauri, oleae, corni,

    C ""' ^T'!}J'^.^'' lTf\r'.TZ\.l^!^lJr'iZ myrti, et id genus arborum. Per


    ;

    veldebitum. Gellius Cujus dignitas nec augeri laudibus, nec minui detractionibus potest. Accipitur
    :

    similitudinem pro lapide pretioso accipitur. Sic dicimus baccas succini vel coralii. Horatius in Epodo

    interdum pro magistratuum administratione et honore. Cicero


    :

    Ut omnibus in rebus

    ei le

    commendes

    Nec

    marita, quiE rotundioribus Onusta baccis ambulet.


    sit

    Hinc baccula, parva bacca. Rubri littoris] Littoris

    Erythrffii

    maris.

    Rubrum

    mare
    ditur.

    dicitur,

    raites,

    Arabiam extenNearchus et Onesicritus, Alexandri Magni cotradiderunt stulte persuasum esse vulgo, ruquod
    a Persico sinu in

    quoad fldes dignitasque tua patietur. Interdum sumitur pro virili pulchriludine. Idem libro primo Ofliciorum Pulchritudinis duo sunt genera: unum muliebre, quam venustatem appellamus alterum virile,
    :

    quam

    dignitatem dicimus.

    Reddu7it]

    Cum

    interiogatione legendum.
    :

    bras alicubi esse maris aquas, quin ab Erythro rege

    Num] Nunquid
    Atqui] Sed.
    lUustrare]

    quasi dicat minime.


    nobilitare.

    nomen

    pelago inditum credere se cujus sepulcrum

    ejus gentis litteris insignitum, in insula

    haud procul
    qua
    :

    Notam reddere,

    a terra intuiti essent. Alii

    aquam

    videri rubram, etsi


    sit

    Nequitiam] Improbitatem.
    i

    non
    viter

    sit,

    affirmant, seu quia rubens


    talis

    area,

    le-

    commota,

    existat in

    tluctibus color

    aut

    Indignemur] iEgro et iniquo animo feramus. Calullus] Hic poeta, genere Veronensis, scripsit

    quod montium qui


    pelagi facies

    argillosi sint,
    ibi

    repercussu pacata

    ruffescat. Constat

    plurimos lapides
    :

    multa iepidissima carmina, quorum nonnulla desiderantur, exstant alia: de quo dixit Ovidius
    :

    pretiosos conchasque inveniri. Tibullus

    Mantua
    Et Martialis

    Virgilio gaudet,

    Veroua Catullo.

    Et quascunque niger Rubro de littore Proximus Eois coUigit ludus aquis

    gemmas

    Idem

    Verona docti syllabas amat


    Licet]

    vatis.

    Quidve in Erythrseo legitur quae littore concha, Tinctaque Sidonio murice lana juvat ?
    Centeno bove]

    Quamvis.
    eborea.

    In Curuli] In sella
    Horatius in epistolis

    Curulis sella

    erat ex

    Centum bobus. Posuit autem nume-

    ebore, qua majores magistratus utebantur in curru.


    :

    rum

    finitum pro inflnito.

    Scindat] Aratro proscindat.

    Cuilibet hic fasces dabit, eripietque curule,

    Opima] Pinguia, fertilia. Cura mordax] Cor assidue urens


    conficiens.

    Cui volet, importunus ebur.


    et quasi,

    morsu

    Nam

    senatores,

    qui

    curulem magistrattim,

    id est

    Unde quidam

    majorem honorem

    gessissent, honoris gratia in cu-

    Patrol. LXIII.

    32

    1003

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    velii soliti

    1004

    riam
    sella,

    erant curru,

    in

    quo

    [erat

    eburnea

    ubique

    ei convenit.

    Facere autem

    quempiam
    :

    reverenest igi-

    super qua considerent. Noniwn] Nonius Struma Romanus fuit, genere quidem nobilis, sed luxu et desidia notabilis, in quem et Vatinium exstant versus Catulliani
    Quid
    est, Catulle,

    dum non

    convenit ubique dignitatibus

    non

    tur eis naturale. Propositionem

    quam

    multi majorem

    vocant, ostendit exemplo seu inductione imperfecta,

    qusB facile perfici possit. Calor ligni naturalis ubique


    inest ei
    :

    Sella in

    quod moraris emori? curuli Struma Nonius sedet.


    ?

    proinde quidquid rei naturale est nusquam

    eam

    deficit.

    Per consulatum pejerat Vatinius. Quid est, Catulle ? quid moraris emori

    dicitur,

    Loquitur autem

    poeta

    ad seipsum indignabundus,

    sa^pius

    Assumptionem vero quas vulgo minor hunc in modum veramessedocet.Siquisenim Romas consulatu functus, devenerit forte iu
    qui nec

    quod indignissimis hominibus tantfe a populo collatai sint dignitates. Animad vertendum autem est idquod
    abhinc annos tredecim Rodolphus Langius canonicus
    Monasteriensis,
    vir

    barbaras nationes, ubi fuerit ignotus, minime barbaris

    videbitur venerandus,

    virum

    norint, nec

    ejus mirati fuerint dignitates.

    genere,

    scientiis,

    virtutibus

    Qaoriuo] Ubicunque.

    multo clarissimus, me tum adolescentem admonuit, non ideo Catullum, Nonium hunc Strumam appellare, quasi ignominiaj quodam elogio hoc eum nominenotet,

    Sed

    hoc]

    Subaudi evenit,
    Disserit

    vel

    accidit,

    vel

    simile

    quidpiam.
    Inter eos vero]

    nec apud quos

    ortae sunt,

    ut Boetii verba praatendunt, sed

    cognomen Noet Plinii

    perpetuo dignitates permanere, idque exemplis probat evidenter. Prxfectura]

    nii, et ejus familiai

    Struma

    fuit

    quod

    verba
    ait,

    in

    xxxvii Naturalis

    Historiae

    ostendunt,
    :

    cum

    Romulus unum
    constat.

    elegit
    ait.

    quem

    urbanis

    de opalio

    gemma

    pretiosissima scribens

    Siquidem

    negotiis prajfecit, ut Dionj^sius

    Hunc pra?fectum
    Caesarum tempo-

    gemma, propter quam Nonius senator est, filius Strumae Nonii, quem Catullus poeta iu sella curuli visum indigne tulit, avusque Servilii Novianii, quem consulem vidimus. Struma vero genus morbi est,
    exstat hodieque hujus generis

    Urbis fuisse

    satis

    Longo post tempore tancognosceret, et de-

    ab Antonio proscriptus

    tum

    sibi juris prsefectura vindicavit

    ribus, ut criraina

    omnium inurhe

    mum cum
    derico

    Cajsares ab

    alter Cajsarimperabat,

    Urbe abessent, prfefectus velut derebus omnibusquae ad Urbem

    tumor
    pure
    et

    scilicet, in

    quo subtus concretaj quffidam ex


    patiuntur, et strumosa pars cor-

    sanguine quasi glandulse oriuntur. Strumosi


    vitii

    dicuntur qui id

    poris quae eo tesa est.

    Tempore autem Boetii, TheoGothorum rege Italiam tenente. praefectura non erat, nisi inane nomen, et senatoriicensus gravis sarcina, quod senatores sua pecunia praefectum Urbis
    pertinebant, censebat.

    Cum

    Becorato]
    et

    Decoratus

    tempore

    Boetii scurra

    nequissimus

    sycophanta

    fuit,

    cum quoBoetius ma-

    gistratum gerere recusavit. Putares] Velles. Puto, teste Acrone, pro v(do accipitur. Horat. in

    Sermonibus
    :

    Ut
    Inest

    vitales putes

    id est velis.

    enim dignitas

    propriavii'tiiti.]

    Horatius

    Virtus repulsse nescia sordidaj Intaminatis fulget honoribus.

    Q alere cogebantur, qui titulo tenus erat prcefectus, nec antiqnam retinebat auctoritatem. iVu/iC ea prxfectura] Dicunt quidam annonae praefecturam habuisse initium lo anno post exactos reges, Appio Claudio Sabino et P. Servilio Prisco consulibus sed verius constat anno 18, T, Secanio et P. Minutio consulibus, quo tempore annouffi maxima caritas fuit, missique in Siciliam fuere P. Valerius etL. Geganius pro advehendo frumento. Volunt et alii L. Minutium fuisse primura annonaapraefectum, satisque
    ;

    Despectiores potius improbos digaitas facit] Seneca

    constat,

    non

    nisi ex indigentia

    frumenti hunc magi-

    LocoignominiEeestapudindignumdignitas.Claudian,:
    Sfevit iu

    stratum fuisse creatum.


    Proprii decoris] Propri pulchritudinis.

    auctorem prodigiosus honor.

    Veteri proverbio dicitur,

    Simia simia
    inquit,

    est,

    etiamsi

    Nunc] Interdum.
    Si igitur reverendos] Brevi epilogo

    aurea gestet insignia. Verwn non impiune] Sed,

    jam

    dicta repe-

    improbos despectiores reddunt, id nam vicissim illorum est non sine noxa sua faciunt contagione maculantur. Divus Hieronymus in epistola
    :

    quod dignilates D non impune, }ioc

    tit,

    et

    dignitatibus

    nihil expetendffi

    pulchritudinis

    inesse concludit.

    IN

    METRUM

    IV.

    Carmen

    est dicolon, cujus

    consolatoria

    ad

    Pammachum
    apud

    Quauivis
    viros

    clarus ho-

    lecius hendecasyllabus,
    aliis placet)

    est phasecundus alcmanius, vel (ut

    primus versus

    nor
    fit

    vilescit in turba, et

    bonos indignior

    arcbilochius tetraraeter acatalectus, con-

    jpsa dignitas,

    quam
    illos

    multi indigni possident. Unde

    stans duobus dact^dis et totidem trochjeis. Docet Ne-

    quosdam, ait, orornamenta ipsa turhavit. Cicero in secunda Philippica de Marco Antonio In homine enim turpissimo obsolebant digniegregie de Ca?sare Tullius:

    Dum

    ronis exemplo dignitatessffipe corruptissimis moribus

    nare voluit, nun

    honestavit, sed

    adhwrere, et honores
    Tyrlo
    ostro] Tj-ria
    :

    cum

    a miseris tribuantur, hea-

    titudinem conferre nemini posse.


    purpura. Ostrum
    est

    purpura.

    talis insignia.

    Virgilius in Georgicis
    similes.

    Umbratiles] Inanes, umbra^


    Si qiiis multiplici]

    Utgemma
    Jiiveis]

    bibat, et Sarrano dormiat ostro.

    Pulcbre ratiocinatur dignifates

    Comerct] Ornaret.
    Candidis.

    non
    esse

    facere

    munus

    querapiam ubique venerandum, neque id eis naturale. Quidquid rei naturale est,

    Vigebat] Vivebat.

    dOOo

    AIURMELLII COMMENTARIA.

    1006

    Ascensuque pergendo, nullum posset telum occultare. Luxurise Ncro scnvieiitis] Divus Augustinus libro de Quot quantisque igitur animus hominis, qui veluxoCivitate Dei quinto, capite 19 Qui autem eontemrem ita suspectam habebat, malis refertus erat? Illis
    Vim] Id est violentiam exeicebat.
    :

    ptor gloria? dominationis est avidus, bestias superat,


    sive crudelitatis
    vitiis,

    cerle mihi simillimus videtur fuisse

    qui

    cum

    ad alta

    sive luxuriEe. Tales

    quidam
    amissa,

    Romani fuerunt. Non enim curae.xistimationis


    prodit
    liistoria.

    dominationis cupiditate caruerunt. .Multos tales fuisse

    antequam necaltiora petunt jam fessi, nec descendere audent, cum adhiatum et profunditatem despexerint. Tyrannidem nempo quasi
    prKcipitia, scandant,

    Sed bujus
    ut

    vitii

    summitatemet quasi
    :

    arcem

    quamdam Nero
    luxuries,
    :

    Csesar primus obtinuit


    niiiil

    cujus
    virile

    fuit tanta

    ab

    eo putaretur

    metuendum
    crederetur,

    tanla crudelitas, ut nibil


    nesciretur.

    moUe

    liabere

    divinam rem aggressus, cum pericula ejus cognovisset, etstandiinproposito innumerabiliavidebat indies pericula, et ob ea mortem imminere non dubitabat, omnibus etsi non corporibus, sed animo tamen adversus

    si

    eum

    armatis,

    quod et

    ipse Dionysius ita esse signi-

    Improbus] Sceleratissimus Nero.


    Verendis] Reverendis.
    Pairibus] Senatoribus.

    ficavit.

    Nam cum quidam

    vitam tyrannorum
    efferret, vocasse

    apud
    ad coe-

    eum, quasi beatam laudibus

    nam
    turpes ob
    :

    Indecores] tlnbonestas,
    eas,

    ejus qui

    dabat

    regio apparatuconstructam, hominem dicitur, ac supra caputilliussedentis acutum gladium tenuissimo

    summam
    Deficitis?

    improbitatem. Maro Cur indecores in limiue primo

    filo ille

    suspendisse

    qnem posteaquam

    repente conviva

    respexit, nec surgere inde ausus timore tyranni,

    Nominativus singularis
    Accius
    :

    nec bibere, aut comedere potens, periculoperculsus,


    est indecor, sive

    indecoris.

    cervice ac oculis

    ad pendentem gladium

    directis,

    mortem
    Cujus
    sit

    exspectabat.

    vita indecoris,

    Quod cum

    vidisset Dionysius,
    sit

    Mortcm fugerc turpem haud conveoit.


    Cursules] Dignitates.

    Nuni
    Talis
    est.

    (inquit) intelligis

    quam

    beata

    vita nostra?

    Quis
    Utitur

    illos]

    Hujus versus primus pes iambus


    dialectico,
    :

    autem argumento

    deprompto ex eo
    et

    loco qui est a causa efficiente

    Qui dant honores,

    enim est nisi velimus nobismetipsis adulari. Omnium enim rerum copiam habentes propter frequentiam periculorum et impendentem formidinem, nulla frui possumus, illis similes qui a deformibus

    efflciunt dignitates,'ob vitiorum colluviem

    miseri sunt. Digaitates igitur

    plerumque nec beatsunt,nec eos

    qu veste atque auro valde ornatse, et fuco faciei deformitatem occultantes


    saepe meretricibus decipiuntur,

    quibus proveniunt beatos reddunt.

    quasi

    hamo

    pisces, his insidiis captos attrahunt ado-

    IN

    PROSAM

    Q
    V.

    lescentes.
    felices

    Hac infelicitate nos premimur, qui multis videmur et sicut tormentis multi coguntur
    :

    Hactenus disseruit nec pecuniis sufficientiam, nec dignitatibus veram reverentiam comparari, nunc disputat in regnis

    mentis suaj arcana pandere,


    molestia
    victi,

    sic

    interdum hujus
    de

    vita;

    verissimas

    voces

    miseria nostra

    quoque

    et

    regumfamiliaritate veram

    emittimus. Illisenim certe similes animalibus tyranni

    potentiam non consistere.

    Qaid ni] Cur non. Quando] Quando quidem


    cile indicat

    sumus, qucesaginantur, quibus comedendibibendique non aliud quam ad perniciem suam copia solet offerrl
    :

    et est

    ironia,

    quod

    fa-

    llorat.

    Carminum

    lib.

    ii

    subsequentia.
    calamitate mutaverint]

    Felicitatem

    Es

    felicibus

    et

    Districtus ensis cui super impia. Cervice pendet, non SicuIiB dapes

    fortunatis facti sint calamitosi.


    prasclara]

    Duicem elaborabunt saporem,

    Non avium,
    enim bujus
    se
    steculi

    citharse.iue cantus,

    Ironia est, irridet

    Somnum
    clis assentatoris,

    reducent.

    infirmissimam potentiam, qua3 ne


    conservare potest.

    ipsam quidem

    Supra verticcm] Supra caput Democlis seu Damode quo latius Cicero Tusculanarum
    libro ultimo.

    Quod
    est\

    si hdsc

    regnorum potestas beatitudinis auctor

    QuKstionum

    Acute per locum a contrariis argumentatur, concluditqne regibus plus impotentim quam potentia?, et majorem miseri quam felicitatis inesse portionem.
    Expertus
    sortis]

    yehemeniim habet interrogatioquamsisimpliciterargumentumprotulisset.


    Satellite] Stipatore.

    An

    tu potentemcenses]Vlas

    Ordo

    riculorum sute sortis


    efflnxit, expressit

    'Tyrannus expertus pesimulavit, hoc est signiflcavit,


    est,

    Ambit] Circumdat.

    Qui quos
    dipode
    :

    ferret,

    ipse plus metuit ?J

    Seneca in QE-

    terrore gladii pendentis supra verassentatoris,

    ticem, id est caput

    melus regni,

    id

    est

    timores etsollicitudines regnantium. Hoc autem de Dionysio Syracusiorum tyranno inteUigendum est,
    cui
    licu)

    (ut

    refert

    Eusebius

    in

    Prseparatione Evangehistoriam,
    vel

    Qui sceptra duro saivus imperio regit, Timet timentes, metus in auctorem redit. Laberius mimographus Necesse est muitos tinieat quem multi timent. Claudianus
    : :

    qui

    Siculam

    conscripserunt

    amantissimara uxorem adeo suspectam fuisse dicunt,


    ut tabulis cubicuhim straverit, quo majorsonitus,

    cum

    plas iste timet, sors ista tyraunis. Conveuit, iavideant claris, fortesque trucident Muniti gUdiis vivant, septique veneuis. Ancipites haheant artes trepidique minentur.
    terrot,

    Qui

    ad

    eum

    iret,

    excitaretur,

    nudumque

    ita,

    ut nihil oc-

    Divus

    Hieronymus

    Antiqua
    :

    sententia

    est,

    Quem
    M.

    culte

    ferreposset,aditumqueipsum foveaintercepisse,

    nietuitquisque,

    odit

    quem

    odit, periisse cupit.


    :

    ut vel saltibus, vel longis gradibus, vel ascensu de

    Tullius libro Offlciorum secundo

    Rerum autem om-

    1007
    niuni nec aptius est
    clare

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    quidquam ad opestuendas
    ac
    le-

    1008

    noxia maguitudo.

    nendas quam diligi, nec alienius quam timeri. Praeenim Ennius


    :

    Qux] Quasi

    dicat nulla.

    Quem
    Et post

    metuunt, oderunt

    quem

    quisqueodit,periisse

    prsesidio sunt amici] Supra dictum est utilem amicitiam potentiaegralia nonnunquamassumi. Nunc
    igitur paucis ostendit fortunce

    An

    Expedit.

    amicos facillime

    alie-

    Etenim qui se metui volent, a quibus metuuntur, eosdem metuant ipsi, necesse est. Quid enim censemus superiorem illum Dionysium, quo cruciatu timoris angi ^solitum, qui cultros me:

    non multo

    nari, nec ullam esse pestem ad nocendum rem quam familiarem inimicum.

    efficacio-

    Sed quem

    felicitas]

    Sententia est notissima,

    et

    ab
    de
    :

    Ovidio saepius

    decantata, cujus versus ex primo

    tuens tonsorios, candente carbone sibi adurebat ca-

    Tristibus libro passim

    omnibus

    litteratis

    sunt in ore

    pillum? Quid Alexandrum Phereum, quo animo vixisse arbitramur, qui (ut scriptum legimus) cum

    Donec eris felix, multos numerabis amicos. Tempora si tuerint nubila, solus eris. Idem in secundo de Ponto
    :

    uxorem Theben admodum


    es epulis
    in

    diligeret,

    tamen ad eam
    et

    cubiculum veniens, barbarum

    eum
    B

    quidem
    districlo

    (ut scriptum est)

    compunctum

    notis Thraciis,

    gladio jubebat anteire, praemittebatque de

    stipatoribus suis, qui perscrutarentur arculas muliebres, etne

    nemo, nisi cui forluna secunda est Qute simul intonuit proxima quaeque fugat. En ego non|paucis quoudam munitus amicis, Dum flavit velis aura secunda meis Ut fera nimboso tumueruut ajquora vento, In mediis lacera nave relinquor aquis.
    Diligitur
    .

    exquirerent?
    opinio.

    quod in vestimentis occultarentur telum, miserum, qui fideliorem barbarum et

    Divus Hieronymus
    vera

    Amicitia quee desinere

    potest

    nunquam
    :

    fuit.

    stigmaticum putabat,
    fellit

    quam conjugem. Nec eum


    enim

    fe-

    Quse vero pestis] Quasi dicat nulla. Divus Hierony-

    Ab

    ea est

    ipse propter pellicalus

    suspicionem interfectus.

    locum ab eo quod magis esse videtur, argumentatur regum familiaritatem potentem neminem facere, cum reges ipsi tam
    Per
    sint imbecilles.

    Nam

    quid ego de regum

    Levius est professum inimicum cavere, quam hostem latentem sub amici nomine sustinere sub amici nomine, inimici insidias deprehendi. Idem
    :

    mus

    Adulator quippe blandus inimicus


    Laertio, prcecipiebat
    los observa,

    est.
    :

    Solon, auctore

    hunc in modum Caute singune forte odium in corde tegant, durn

    Nero Senecarn]

    Suetonius

    de

    Nerone

    Senecam

    blanda
    illis

    et

    arridenli facie te alloquuntur, duplexque

    praeceptorem ad necem compulit, quamvis ssepe [liommealum petenti bonisque cedenti persancte jurasset,

    linguaatra ex mente sonet. Diogenes,interrogatus qua^namperniciosissime morderet bellua, Exferis

    suspeclum nociturum

    se
    ei.

    frustra,

    periturumque

    potius

    quam
    et
    li-

    (inquit) obtrectalor,ex mitioribus

    autem adulator. M.

    Tullius in Ltelio, disit uullam in amicitiis pestem esse

    Papiinanum] Hic Serbidii Scsevolaj auditor,

    majoremquamadulationem,blanditiasassentationem.
    IN

    bros ad Pandectasatrert quaestionum triginta septem,

    METRUM

    V.

    respousionem
    adulteriis

    undeviginti,

    delinitionum duos,

    de

    unum, a?dilitium unum. Hic habitus est omnium juri? conditorum acutissimus, eumque vocant
    historiaj

    Carmen ejusdem rationis est cum quinto libri secundi. Admonet autem eo nos Philosophia veram
    potentiam neminicontingere posse,
    turbationibus,
    sit

    nisi,
    et,

    depulsis per-

    juris asylum,

    doctrinaa legalis thesaurum,

    animo suo dominetur,

    amotis

    vitiis,

    legum qui profecissent appellati Papinianisla: quandoque fuerint. Amicus et Severo principi, sed a condiscipulatu, neque non afflnis per secundam uxorem, successor eidem quoque in adsicut ab illo studiosi

    virtutis

    regnum (quod unum


    :

    stabile est,
    feliciter

    idemque
    subjice

    liberrimum) invicta fortitudine

    consecutus.

    Seneca Lucilio
    te rationi.

    Si vis

    omnia
    si

    tibi subjicere, te

    Multos reges,

    ministratione

    fisci.

    Denique moriens Severus,

    filios

    disces quid et

    suos non

    alii

    magisfquam Papiniano commendaYit.

    Liviura Scipio

    Ab illa quemadmodum aggredi debeas. Apud ad Massinissara. Non est, inquit, mihi
    ratio

    rexerit.

    Eral autem pra?fectu3 Urbi Papinianus, acplus potens in aula quam volebat. Itaque sa'pe deponere nociturau! potenliam frustra conatus,

    crode,

    riculum,

    tantum ab hostibus armatis a?tatis nostrce pequantum acircumfusis undique voluptatibus,


    sibi peperit,

    Caracalla Severi

    filio,

    tandem ab Anlonio militum gladiis objectus, et seno-

    Qui eas suatemperantia victoriam


    nos Syphace victo habuimus
    capite XVI
    :

    quam
    do-

    Salomon Proverbiorum
    viro forti,
    et qui

    curi percussus cst,


    luisset.

    quod excusare parricidium

    Melior est patiens

    minatur animo suo, expugnatore urbium. Horatius


    Bassianus Caracalla,
    Bassianus ex
    Caracalla;

    Aiitonius] Aurelius Antonius

    Carminum

    lib.

    ii

    Severi
    avi

    filius,

    patri successit in imperio.

    niatorni

    nomiue

    dictus

    est.

    nomen

    Latius regucs avidum domando Spiritum quam si Lybiam remotis Gadibus jungas, et uterque l^ceuus
    Serviat uui.

    accepil a vestimento

    quod populo dederat demisso


    Valerius

    usque ad

    talos, ut

    auctor est Spartianus. Hic fralrem

    Maximus

    libro quarto

    Multo enim, multo


    est,

    suum

    Getani, et complures alios prseclaros viros oc-

    seipsum

    quam hostem

    superare operosius

    nec

    cidi jussit.

    Papinianus autem in ejus conspectusecuri


    :

    adversa propera festinatione fugientem, nec secunda


    efluso gaudio

    percussus, a railitibus occisus est


    cussori dixit
    :

    quo

    facto,

    per-

    apprehendentem. Baptista Mantuanus

    Gladio teexsequioportuit

    meum jussum,
    et

    Moles ipsa] Dignitatis et potenticc nimia,

    ob id

    Diguior est qui se quam qiii fortissima vincit Oppida, nec virtus altius ire potest.

    1009

    MURMELLII COMMENTARIA.
    :

    1010

    Seneca Tragicus in Thyeste

    Quis Y03 exagitat furor Alternum dare sanguinem, Et sceptrum scelere aggredi Ne sitis cupidi arcium,

    Subaudi tibi. Vltima Thule] Hemistichium gicornm libro primo


    Sorviat]
    :

    est Virgilianum Geor-

    Tibi serviat ultima Thule.

    Quo reguum jaeeat loco. Kegem non faciunt opes, Non vestis Tyriee color,

    Ut Servius

    tradit,
    et

    Thule insula

    est

    Oceani inter sep-

    tentrionalem
    in

    occidentalem plagam ultra Britan-

    Non frontis nota regiae, Non auro nitidae trabes. Rex est, qui posuit metus,
    Et
    diri

    mala

    pectoris.
    :

    Et post aliquot versus subdit

    niam et Orcliades, quae insula in Oceano ultima est, qua cum sol in Cancro est, perpetui dies sine noctibus esse dicuntur. Scribendum est per u post th, teslibus Georgio, Merula, Christophoro Landino et
    Antonio Mancinello, tametsi vulgo Thyle per ypsiton
    scribatur. Graece

    Mens regum bona


    Et iterum
    :

    possidet.

    enim

    ou),^ scribitur.

    Rex est, qui metuit nihil, Hoc regaum sibi quisque


    Aiiimos]
    Feroces]

    dat.

    Animi

    Afras noxias. Alexander Hegius preeceptor quondam meus in frequentissima nobilis Daventrianse ciI

    affectus.

    Immoderatos,

    rectse rationi

    non obtempo- "

    vitatis schola

    rantes.

    Domct] Mitiget, rectae ralionis imperio subjiciat.


    Lihidine]

    Immoderata

    cupiditate. Libido, teste

    relio libro de Civitate Dei xiii, estgenerale

    Auvocabulum

    Est ut perpetuis hominum mens anxia curis, Nec valet illa sui non meminisse mali. Hano si tranquillare velis, fomenta relinque CuriE, nil fequo plus cupe, liber eris.

    Idem

    omnis

    cupiditatis. Verbi gratia, est libido iilciscendi,

    Libertas

    summa

    quae ita dicitur. Est libido babendi pecuniain,


    avaritia.

    qus

    Nemo Nemo
    Docet

    estingenuus,

    est tua, Christe, facesscre jussa, nisi qui tibi servit lesu.

    est qui regaat,

    famulus

    nisi fidus lesu.

    Est
    ;

    libido

    quomodocunque
    undevigesimo

    vincendi, qufe

    LN

    PROSAM

    VI.

    pervicacia

    est libido gloriandi, qute jactantia

    nuncu-

    quam

    fallax et inanis sit gloria,

    quam

    pleri-

    patur. Idem

    libro

    ejusdem operis

    Felicius serviturhomini

    quam

    libidini,

    cum scevissimo
    alias

    que mortales tanto studio petunt, et nominis tate beatumevadere posse neminem. Gloriam
    Aurelius libro de Civitate Dei quinto, capite
    verbis
    :

    celebri-

    deflnit
    12, his

    dominatu vastet corda mortalium, ut libido ipsa dominandi.


    Feedis

    omittam,
    Macrobius
    tircori.

    Gloria est judicium

    hominum bene

    de homi:

    habenis]

    Turpissimee
    i
    :

    Saturnalium libro
    ritiae,

    nibus opinantium. Idem ejusdem libri cap. 19 Vir Alius libidini servit, alius ava- tutes habenti, magna virtus est contemnere gloriam

    serviluti.

    Et certe nulla servitus turpior quam voluntaria. Divus Ambrosius libro Epistolarum secundo iStuIto et imalius ambitioni,
    spei,
    :

    omnes

    omnes

    flnitur

    Ab auctore autem Rheloricorum ad Hserennium sic Gloria est frequens de aliquo fama cum laude M. Tuliius autem in oratione pro M. Marcello hunc
    :

    perare servitus

    est, et

    (quod pejus

    est)

    cum

    paucioriei

    fluem dedit

    Gloria est illustris ac pervagata, vel

    bus
    suis,

    pra?sit,

    Servit

    enim propriis passionibus,

    pluribus dominis et gravioribus servit. servit oupiditatibus

    in suos cives, vel in patriam, vel in

    omue genus he-

    minum fama meritorum.


    Turpis] Indecora, inhonesta.

    quaruni dominatum nec nocte potest fugere,

    nec die, quia intra se dominus habet, inlra se servitium patitur intolerabile. Gemina enim servitus est, altera corporis, animarum altera. Domini corporis quidem bomines aniraarum autem malitiae et passiones, a quibus sola animi libertas sapientem vin:

    Non

    injuria] Jure.

    T)-agieus]

    Euripides, qui
    :

    Andromacham
    (BpoTMV

    sic

    excla-

    mantem
    'il

    inducit

    Soia, So^a uvploiTi

    S'ri

    0'jSiy ytyrjjfn ^iozo^j wyx.ojfra; ^asyay.

    dicat, ut servitio ei liceat exire.

    Sidonius ApoIIinaris
    dici

    Epistolarum libro secundo


    per horas fert in bac
    illorum,
    si

    Nam

    nequit quantiim
    vita felicium
    sibi

    Id est, interprete

    Antonio Codro Urceo

    gloria,

    vita

    miseriarum

    tameu

    sic

    sunt pronuntiandi, qui


    :

    jam mortalibus tumefeoisti magnam Sunt tamen hoc D


    gloria,
    inflnilis
    !

    nullius pretii vitam

    qui baec paulo aliter

    uomen

    nimirum qui supergressi jus fasque commune,;'summam beatitudinem esistiment sunimam potestatem, hoc ipso satis miseriores, quod parum intelligunt, inquietissimo se
    (ut Sylla)

    praasumunt

    legant et interpretentur sic

    gloria, gloria,

    decem

    subjacere famulatui.

    Nam

    sicut

    hominibus reges,

    ita

    regibus doniinandi desideria dominantur.


    Submittal] Subjiciat.
    Licet]

    Tamesti. Claudianus Honorio

    millibushominum, nihilaliud factanisi tumor magnus seu inflatio magna. Sed quoniam nobis prope Germanici Britannicique Oceani littora nunc vitam degentibus, Groecorura poetarum prreter admodum pancos, codices non suppetunt, studiosos remittimusad ipsum Euripidem et Graecae linguse professores. Quo] Qua magni nominis ablatione per falsas vulgi
    opiniones.

    extremos late dominere per Indos, Te Medus, te mollis Arabs, te Seres adorent Si metuis, si prava cupis, si duceris ira,
    licet

    Tu

    Quid] Quasi dicat?'/w7.


    :

    Erubescant] Verecundentur, pudore et rubore afficiantur.

    Servitii patiere
    :

    Alterius leges Cum poteris rex esse tui.

    jugum, tolerabis iniquas tunc omuia jure tenebis,

    Symmachus

    in

    Epistolis

    Ut vera

    laus

    ornat, ita falsa castigat.

    Tua jura] Potestatem tuam, imperium tuum.


    Tremiscat] Timeat.

    Quem] Laudes. Quid] Quasi dicat

    nihil.

    ; :

    lOH

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPIII^.

    1012

    Adjecerint] Addiderint.

    A
    Qui stultus honores

    rentes aut progenitores, qui ob virtutes suas et praeclara

    Non popularirumore] Nonpopuliinani prajdicatione,


    Saepe dat indignis, et famce servit ineptus.

    facinora

    prsedicantur
    virtutes

    progenitus,

    eorum

    non is qui ex genere non ajmulatur.


    :

    Scd conscientix veritate metitur] Sed definit et determinat

    Videtur

    bonum suum
    :

    modo

    Nobilitas est

    suEe conscientiffi veritate,

    qua

    namque] Definit generis nobilitatem hoc qutedam laus veniens de meritis


    Alienis lau-

    contentus popuiares auras non quaerit. Seneca Lucillio suo Intus teipsum considera,' non qualis sis,
    aliis

    parentum.
    Aliena ctaritudo] Joannes Campanus
    dibus niti nihil aliud est
    :

    credas. Persius

    quam

    suas proferre non posse.

    Tecum

    hatjita, et noris

    quam

    sit

    tibi curta supellex.

    Id est, tuapte supellectile le

    metire,

    ac tuis ipsius
    :

    placere,

    malisbonisve teipsum espende. Horatius Metiri se quemque suo modulo ao pede verum est. Eo monemur, ne nos ex assentatorum laudibus aut
    vulgi opinione

    Quid enim stultius est quam aliquem eo sibi quod [non fecit. Idem Non facit nobilem atrium plenum fumosis imaginibus. Nemo in nostram
    : :

    Seneca

    gloriam vixit, neque quo ante

    nos fuit, nostrum

    est.

    A7iimus facit nobilem cui ex quacunque conditione su-

    verum

    propriis ac veris dotibus ani-

    mique

    virtutibus
    :

    festimemus. Franciscus Pbilelphus g

    satyra quinta

    Atque bono

    vulgique fugaces Contemnens auras, ex te pendere memento.


    laetare tuo,
    :

    pra fortunam ticet surgere. Quod si quid est] Ostendit cui sit usui generis nobilitas. Baptista Mantuanus Est profecto [ut videre videor) magnumvirtutis adjumentum, claris ortumesse
    :

    parentibus. Solent enim juvenes qui aliquid indolis ha-

    Ludovicus BiKus
    Felix

    qui se scrutatur in imo, Neo nisi vult proprio credere judicio. Nec sua ab instabili probitas ut peudeat aura Sustinet, et soU vult bonus esse Deo.
    si

    nimium

    Quod
    riis, ei

    hoc ipsum]

    Argumentum depromit
    secundum

    majorum suorum digniad paternarum laudum aspirare felicitatem. Sic Philippi nomen Alexandrum, sic majoris Africani gloria minorem Scipionem, sic Caesaris Julii fama Oclavium'excitavit, sic denique Pyrrhus Achiltides
    bent, ne degenerare videantur
    et

    tatem xmidari

    a contra-

    erat

    simile

    quod de

    animosus imagine patris.


    Est aliquid olarus

    Faustus Andrelinus
    :

    potestate et impotentia supra


    affirmat,io-

    protulit, velpotius ab oppositis

    magnorum splendor avorum

    lllud posteritas ffimula oalcar habet.

    nem

    nomen non propagasse id, turpe inhonestumque judicanduni est. Oppositis enim opposiia conveniunt. Scd multo plures sunt gentes, apud quas nomen cujuslibet ignotum est, quam apud quas notum. Proinde qui gloriosus creditur, magis inet
    Si,

    negationem.

    inquit, 'propagasse

    suum

    videtur

    pukhrum

    et

    honestum,

    Ceu tener instantem catulus cum viderit ursum, In patrias vires aemula corda movet.
    Scilioet ut nulliis tautis sit

    degener
    faota

    actis,

    Magnaninura pectus strenua

    movent.

    m METRUM VI.
    Carmen
    est dicolon,

    cujus alter versus dicitur al-

    glorius est judicandus.


    Uti]

    cmanius, dactylicus, trimeter, hypercatalectus, constans tribus pedibus heroici versus et syllaba ita
    :

    quemadmodum.
    'ante]

    tamen
    libri secundi.

    ut

    non

    sit

    ex meris spondeis. Alter vero est

    Paulo
    Inter

    Prosa septiraa

    Pherecratius, ex

    spondeo seu anapaesto, dactylo

    et

    hisserui] disputavi.

    spondeo. Docet
    origo. Proinde

    unum eumdemque
    neminem
    esse

    esse

    omnium

    pasit

    hxc vero] Geminis de causis ostendit popularem gloriam ne commemoratione quidem dignam,

    trem, a quo communis universi generis bumani

    cum nec

    vero judicio proveniat, sed nimis corrupto,


    stultce,

    ut indoctK et
    multitudinis,

    ac (ut ita loquar)

    multivolce

    degenerem, nisi eum qui vitiis deformatus, ab illo pulcberrimo optimo maximoque parente deficiat. Divus Hieronymus
    :

    quae spe laudat nocentes,

    viluperat

    innocentes, nec

    unquam
    :

    constans permaneat,

    verum

    Deum libertas est, non servire peccatis summa apud Deum nobilitas, clarum esse virtutibus.
    Sola apud

    levissimo bucilluc quemomentotransferatur. Micbael Fernus ad Sabinum


    He_i

    Ab

    ortu simili]

    Ex consimili origine.
    capite
    ?

    TJnus enim rerum] Malachias propheta,

    mihi quam vaua est sp^es hsc et gloria famaa Pro fama morimur, docte Sabiue, fame. Stet sua per totum virtutis gloria mundum, Recte vive Deo, caetera fumus eruut.
    !

    Nunquid non pater unus omnium nostrum


    :

    i\unquid

    non Deus unus creavit nos ? Lactantius libro [de JustiDeus enim qui homines generat et intia, capite Ib
    spirat,

    Jamvero quam sit inane] Disserit generis nobilitatem non conferre veram et propriam claritudinem,

    omnes sequos, id

    est

    pares, esse voluit.


    posuit,

    Eamsa-

    dem conditionem vivendi omnibus


    pientiam genuit,

    omnes ad

    quam

    sola virtus

    afl'eTt,

    juxta illud Satyrographi

    omnibus immortalitatem spopondit,


    ejus
    ccelestibus segregatur.

    Nobilitas sola est atque uuica virtus.

    nemo enim
    sicut

    beneficiis

    Nam

    Sunt autem

    tria nobilitatis

    genera

    nobilitas ex ge-

    omnibus unicum suum lumen sequuliter

    dividit,

    nere, nobilitas

    ex virtute, et nobilitas ex utroque. Est praeterea nobilitas, seu potius famositas ex vitiis,

    emittit

    somni dulcissimam
    tutemque largitur.
    dominus.
    Si

    omnibus fontes, victum subministrat, quietem tribuit, sic omnibus xquitatem vir-

    nam

    nonnulli sceleribus

    et

    foedissimis facinoribus
    :

    Nemo apud eum

    servus
    est,

    innotuerunt, Joannes
    litas qUcB
    sit

    Campanus
    et

    Prsecipua est nobisua,

    enim cunctis idem pater

    est, nemo xquo jure

    propria ornata virtute

    cum majorum

    omnes

    liberi

    sumus. NemoDeo pauperest, nisi quiju:

    splendore, dignitate, gloria,

    vetustate conjuncta.

    Claritudiyiem]

    Claritatem et nominis splendorem.


    propria,

    Aliena]

    Non

    cum

    clari sint

    illi,

    puta pa-

    nemo dives, nisi qui virtutibus plenus est nemo denique egregius, nisi qui bonus et innocens fuerit nemo clarissimus, nisi qui opera misericordix largiter
    stitia indiget

    1013
    fscerit
    ;

    MURMELLII COMMENTARIA.
    omnes gradiis impleverit. Pindarus, ut refert Eusebius libro
    nisi qui
    xiii
    :

    1014

    nemo perfectissinms,

    vertigines

    virtiilis

    Prajparationis Evangelicee

    TJnum, inquit, homi-

    dicam ? quid oculorum auriumque tormenta, et cerebri sestuanlis verminationes, et omnia per qux exoneremur internis ulceribus affccta? Innumerabilia
    et

    num

    genus

    est,

    et

    ab una matre cuncti,

    unum patrem

    prseterea febrium genera, aliarum impetu subeuntium,

    crcatorcm

    summum

    atque optimum artificem habemus

    aliarum tenui peste repeniium, aliarum cum horrore

    qui progressus singulis diversos secundum m.erita prsebet.

    Unus cuncta minisirat] Cave ne legas conlra metri rationem, unus qui cuncta ministrat.
    Clausii] Inclusit.

    multa rnembrorum quassatione venientium. Quid alios referam innumerabiles morbos, supplicia luxurise ?
    Tristes

    vero esse]

    Voluptati

    moerorem succedere
    :

    Membris] Corporibus.
    Celsa sede] Ecoelo.
    Edit] Producit.

    cum norunt omnes, tum maxime libidinosi nam, teste Pliilosopho, omne animal a coiiu tristc est. Seneca Lucilio
    ctuntur,
    ut
    :

    Volupiates prwcipue exstirpa, inter

    res

    vilissimas habe, quae latronum

    more in hoc nos ampleteste

    Nobile germcn

    Nobiiis origo, pra^clarum genus.


    Alloquitiir

    sirangulent.
    est

    Aristotelis,

    Valerio

    Strepitis] Jaclatis.

    aulem iiomines gemortalium

    Maximo, ntilissimum
    abeuntes

    prcBceptum, ut voluptates

    neris nobilitate gloriabundos.

    consideremus,
    :

    Primordia
    originem.
    Spectes
    \

    vestra]

    Tuam

    et

    caeterorum

    dendo minuit
    animis nostris
    Quse
    si

    fessas
    suljjicit,

    quas quidem sic ostenenim poenitentiseque plenas quominus cupide repetantur.


    (inquit)

    Consideres, o Boeti. [adocti depravarunt

    beatos

    explicare possint] Si

    volu-

    bunc locum, iegentes spectetis, in metri contaminationem pro spectes, idque videtur ortum ex eo quod disit vestra. Timuerunt enim ut esset oratio congrua, non animadvertentes, spectes ad unum Boetium esse rcrcrendum, vcstra vero primordia ad Boelium et
    alios
    A'j)

    ptates corporis beatitudinem aflerrent,


    beatffi forent,

    quibus

    ese

    jam et pecudes nobiscum sunt communes,


    pecudibus
    quae,
    teste

    sed indignissimum est


    tribuere.

    summum bonum
    voluptates,
    iii,

    Proinde

    corporis

    philosopholib. Moralium
    nulla ratione

    pecuinae suntet ferales,


    efiicere.

    bomines.
    Nisi.
    ]

    quempiam beatuni possunt


    ?

    Quin] Cur

    non

    Fovens

    Amplectens.

    Corporalem lacunam] Ventrem.


    posilivi.
    et est

    Lacuna
    :

    fit

    a lacu,

    Pejora] Mala,
    Vitiis]

    comparativum loco
    est,

    aquas collectio. Servius


    cavge tepido sudant

    Lacunse sunt fossie in


    lacunse.

    Hic casus septimus


    sit

    verbo deserat sub-

    quibus collecta aqua stare consuevit. Maro

    dendus, ut

    ordo
    IN

    Deserat

    vitiis

    proprium ortum,
    C Per
    cibi

    Unde

    humore

    boc

    est,

    per vitia ab origine propria degeneret.

    PROSAMVIL

    metaphoram sumitur pro ventre seu alvo quo potusque congeruntur. Sunt exemplaria in quiet est

    Voluptates
    sed

    ait, non solum felicitatem non afTerre, multarum etiam ajgritudinum morborumque cau-

    bus est legere lasoiviam,

    sensus sat apertus.


    ac
    liberi,

    Honestissima c^uidem] Supra disit, uxor

    sas esse.

    qui juounditatiis gratia petnntur, quibus verbis signiiicavit

    Quarum] Voluptatum.
    Appetenlia^ Appetitas.
    Anxietatis] Sollicitudinis. JoannesPicusMirandula: Quid enim optabile in voluptalibus mundi, quse, dum

    conjugia gratia voluptatis expeti.

    Nunc

    dicit

    quod voluptas ea

    foret honestissima, nisi et ipsa ni-

    mium
    jE

    sollicitudinis et

    dolorum secum

    itraberet.

    natura] Gontra naturam.

    quxruntur, fatigant; cum acquiruntur, infaluant; cum


    amiltuntur, excruciant ? Bigus
    QiKie si quis
    :

    Nescio

    quem

    filios

    invenisse tortores] Baptista

    Man-

    tuanus.
    vitse ?

    Quid prassentis habent optabile gaudia

    pelago quferat terrave, fatisant Partaque cor heltetant, auiissaque duriter angi.mto

    S;Bpius iu natis SBevum pater educat hostem, Cumque suo iguorans interfectore jocatur. Stepe sibi lacrymas, sperant dum gaudia matres,

    Horatius:

    Atque
    rv

    sua3

    pascunt ventura opprobria genti.

    Sperne voluptates, nocet empta dolore voluptas.

    Divus Hieronymus: Libido transacta semper sui relinquit psenitudinem, id estpmnitentiam. Grsecorum prover-

    bium est, Voluptati soror est trisiities. Quantos morbos] Anneus Seneca severissimus vitiorum castigator, perorans in voluptatem gulonum,
    sic scripsit
    et

    Mordax] curarum et sollicitudinis plena. Quxcunque conditio] Etiam bona. Alias] Alio tempore, subaudi necesse /?< rtdmonpre Te expertuni] Qui filios habes, et quanta sollioitudine sint educandi, vel esperientia nosti.

    Anxium] Tristem
    anxietati tua3 plus

    et

    sollicitum.
    est,

    Non

    enira

    nunc

    prope divinitus

    I;ide,

    inquit,
    et

    ;ja//o?' esf,

    addendum

    sed putius detraperi-

    nervorum vino madentium (remor,

    miserabilior ex

    hendum.
    Euripidis mei] Poetie docti et pbilosophise
    tissimi.

    cruditalibus

    quam
    et

    ex fame macies. Inde incerti labenlilubatio.

    tium pedes,

    semper qualis in ipsa ebrietate


    capere

    Indo intra outem lutmor 'admissus, distentusque venter,

    Qui carentem

    liberis

    infortunio dixit esse felicem]

    dnm

    male assuescit plus


    bilis, et

    quam

    poterat.

    Inde

    Nam
    quod

    qui liberis caret, tametsi videtur infortunatus,


    alieno

    suffusio luridse

    decolor vultus, tabesque in se

    putrescentium,

    el retorti digiti articulis obrigescentibus,

    nervorum sine sensu jacentium torpor, aut palpitatio corporum sine intermissione mbrantium. Quid capitis

    augeatque haeredi, tamen quod ex liberis (ut alii plerique) nibil capiat molestia?, neoullum nietuat opprobrium. Sophocles in Antigone, Erasmo interprete

    censum

    servet,

    eo infortunio felix

    est,

    1015

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    Inutiles quicunque liberos serit, Quid aliud huno, quam sibi creare dixeris Ipsi dolores, atque risum malevolis ?

    ioi6

    Ferit] Percutit, la;dit.


    Icta]

    Tacta.

    Solon

    Voluptatem fuge: ipsa nam-

    Congressis olim Solone et Thalete Milesio, de re uxoria deque liberis ortus est sermo ; cum utrumque
    nltra

    modum
    rem
    ille

    probaret

    Solon, mirareturque Thaleprocreationi operam deest

    tem eum
    disset,

    esse qui

    nunquam

    Plato juventutem ad beatam vitam hac ratione saepissime incendebat Contrariam virtutis ac voluptatis naturam animadvertite. Iiu]us enim momentaneam dulcedinem subita poenitentia sequitur, dolorque perpetuus. Illius autem breves labores xterna voluptas. Claudianus ad Stilico-

    que postremo

    dolorem parit.

    haud memoratu gnam. Hominem subornavit qui se Athenis illis


    statu appellatus,

    commentus

    indiipsis

    diebus Miletum applicuisse diceret. Inde de civitatis

    nem

    omnia ibiflorere diceret, unum duntasat sub id tempus quo inde solvisset lugubrem casum aecidisse, quod clarissimi viri filius unicus,
    cujus

    Neo

    te

    jucunda fronte

    fefellit

    pater peregrinari dioeretur,

    adolescens prse-

    Membraque Circes effeminat a.rius herbis. Blandaquidem vultu, sed qua non tetrior uUa
    Interuis, fuoata genas, et amicta dolosis Illecebris torvos aura oircum ligat hydros.

    Luxuries prfeduloe malum, quaj dedita semper Corporis arbitriis hebetat caligiue seusus

    "

    clara; indolis, fato

    consumptus

    esset, cujus

    funustota
    diceret

    civitas

    magno

    esset luctu prosecuta.

    Tum demum
    id
    sibi

    patris

    nomine rogatus,
    si

    Ifla voluptatum multos innexuit hamis. de B BaptistaMant uanus

    excidisse

    quod

    subjiceretur, posse se

    faoile

    reminisci. Po-

    ambo de more inambularent, oblulit se ille es composito. Hic ad primam funerismentionem, cum Solonis animum perculisset, moxque fabula; progressu hospes ille eo pervenisset, ut tantum patris nomen reticeret, csetera haud dubie filii interitum Soloni nuntiarent cum jam amenti similis ipse suum nomen subjecisset, atque ipsum
    stridie igitur

    cum

    frequenti foro

    Non insidiosa voluptas Deoipiat quemquam, blanda sub imagine semper lugreditur, nardi suceoo, uoguenta, sapores
    Mellifluos prffifert, vultnque a|.plaudit amioo. Sed aihil est sine fraude, latent sub melle venena. Qua; postquam imprudeus biberis, fugit illa repente LjEta dolis, manet inttxum sub peotore vulnus.

    Joannes Franciscus
    jugis
    :

    Picus in

    voto

    pro salute con-

    miserum mortale genus, Sucoedunt lajtis, et amaro

    cui tristia rebus perlita feUe,

    esse nauta affirmasset,

    doloris

    magnitudine

    victus,

    persona; simul sua; atque loci oblitus, sese humiaffligit,

    capillumque

    convellit,

    et barbam ululatu alternis manibus mugitu ejulatuqiie totum complet forum.


    rei

    Amissum querimur. et amaro verba dolore Saucia mens fuudit, reuovatque iu pectore vulnus. Nos quoque quondam Elegiarum moralium lib.
    sic

    Pooula de oalicis meUiti margine manaut. Quidquid enim praesens dulci obleotavit amore,

    Omnis multitudofoeditate
    conversa
    liebrique

    confestim in

    eum unum

    est.Thales vanre

    scius, aliquandiu passus est

    conflictationis conhospitem insana illa mulamentatione debacchari. Postremo atflileviter attollens


    :

    illius

    lusimus Sane quam brevis

    est,

    quam mista

    dolore libido

    Aufugit haec raptim, sed dolor usque manet.


    Et post pauca

    ctum humo
    Solon,

    Quid

    ,9isinquit, bono animo,

    At volui te non ignorare ad qiwd insanise liberorum amor parentes adigat, et quam non incpte faciant qui hsec animorum vincula, cum hovivit filius tuus.

    neste possint, effugiant.

    tibi blanditur tantum ? quid dulce videtur, Cui modicum mellis, saevus amaror inest 1 Sucoedit saties, succedunt tEedia, mosror, Anxietas, culpam maxima pcena manet. Continuo fugiunt, quse sensus tempore parvo Molliter afliciuut, nec remanere queunt, Conscia meus miseris se moribus ipsa remordet, Sanarique nequit, ni ferat auctor opem.

    IN

    METRUM

    VII.

    Item:
    Laetitiam carpit soUicitudo oomes.

    Anacreontium, dimetrum, catalecticum, constans anapaisto, duobus iambis et syllaba. iNonnunquam tamen habet spondeum pro iambo, ut
    est

    Carmen

    IN
    Haec prosa prius

    PROSAM
    summatim

    VIIL
    repetit ea quae supra

    est videre in

    primo versu,

    qui tamen transposilis

    disputavit, aiens voluptates, gloriam, regna,


    tates et divitias, nec ad beatitudinem quasi
    vias ferre, nec beatos efficere.

    digni-

    dictionibus sic recte legi potest Habet omnis hoo voluptas.

    quasdam

    Nonnulli hoc

    metrum vocant

    anapaesticum,

    eo

    quod primus pes sit anapsstus; mihi tamea potius iambicum dicendum videtur, posseque etiam vel iambum vel spondeum in prima regiuncula recipere, ut apud Prudentium
    :

    Deinde docet corporis bona cum primis esse fragilia, nec magno prudenlibus hominibus sestimanda. Hse vise] Qaas vulgus stulte ad felicitatem vias
    opinatur.

    Quxdam
    versa.

    devia]

    Loca avia

    et a

    recta via nimis di-

    Ades, pater supreme.


    Significat voluptatis comites esse dolores,
    et anxietatem.

    Quid
    fastidium

    cnitn]

    Particula est interrogatoria, id est cur

    non?

    et

    est
    i
    ;

    comicum,

    teste

    Acrone. Faccus
    ?

    lib.

    Stimulis] aculeis.

    Sermonum

    Agit] AtUcit, pungit.


    Fruentes] Eos qui voluptate fruuntur.

    Militia est potior, quid

    enim

    concurritur horae

    Momeuto. Sensus est quare


    :

    non

    monstravero

    brevissime.

    Par] Similis.
    Ubi]

    quantis malis hee


    interrogationi,
    inferenti.

    vite

    sint implicitte.

    Potest et sim-

    Postquam.

    pliciter accipi, ut sit

    prEeparatiunoulaquaedam futurse
    est

    Fugit] Ocissime abit


    Tenaci]

    Diuturnum dolorem

    micos

    et in

    quod et ipsum frequens sermone quotidiano.

    apud

    co-

    MURMELLII COMMENTARIA.
    Poscendi] Arabiendi et petendi magistratus.

    lOiS
    ;

    A Rursus

    ideui

    Degas] Degere velis.

    Ergo ago

    Major sum et ad majora geiiitus quam ut mancipium sim corporis mei quod equidcm non aliter aspicio quam pondus ac poenam vinculumque libertati mese circumdatum. Jam ve7'o] Concinne transit ad corporis bona, qua>, ad superiora (quemadmodnm supra dictum est) facile
    Corporis servitium]

    Seneca Lucilio

    fidlaci timide confide figurae. Quisquis es, atque aliquid corpore majus habe.
    :

    Isaias cap. lx

    quasi

    Omnis caro fenum, et omnis tjloria ejus forma hominis ,flori comparatur, eodem pene momento virescens et arescens. M. Varo Quem puerum vidisti formosum, hunc vides deformem in senecta. Apuleius iu Deo Socratis, signiflos

    agri. Merito

    licare volens nihil esse ^brevius decore, sic ait

    For-

    referri possunt. Prse se ferunt]


    aliis praeferri

    Ostentant eisque quasi feliciores

    mosusest, exspectapaidisper,et non


    in Bucolicis
    :

    erit.

    Calphurnius
    annis.

    cupiunt.

    Num] Nunquid.
    Elephantes]

    Donum forma

    breve
    .

    est,

    nec se

    tibi

    commodat

    Animalium terrestrium, Piinio teste, proximumque liumanis senExigui donum breve Ut vclox celeri pede sibus. ElepLiautes domiti militant et lurres armaB Rursus idem torumin hostes feruut, magnaque ex partc Orieutis

    Seneca in Hippolyto Auceps forma bonum mortalibus.


    temporis.
    laberis.

    maximum

    est elephas,

    bella conficiunt. Prosternunt acies, proteruutarmatos.

    Nascuntur in Africa ultra Syrlicas solitudines,


    sed

    et in

    Momento

    Ut fnlgor teneris qui radiat genis, rapitur nullaque non dies


    :

    Mauritania, item in jEthiopia et ainid Troglodytas,

    Formosi spolium corporis abstulit. Res est forraa tagax quis sapiens bono
    Coufidat fragili?

    maximi

    in India,

    quos Afri pavent, nec contueri


    est.

    audent. iNam et major ludicis magnitudo

    Lege

    Idem,

    vel ut
    :

    quibusdam

    videtur,

    alius

    Seueca in

    Phnium

    vm. Tauros\ Taurus bos ad procreandum reservatus. Accipilur et pro quocunque robusto bove. Maro
    libro Naturalis Historise
    :

    Octavia

    Sola perpetuo manent,


    Snbjecta nulli mentis atque animi bonee Florera decoris singuli carpunt dies.

    Ergo age terrae Picgne solum primis extemplo a meusibus auni,


    Fortes invertaut tauri.
    Tigres]
    citatis

    Salustius
    fragitis

    Nam
    :

    divitiarum
    clara

    et

    formse gloria fluxaatque

    est

    virtus

    selernaque habetur. Divus


    :

    Tigrin Hyrcani et Indi ferunt animal velo-

    Ambrosius
    floribus

    in tertio

    Hexaemeron
    :

    Surrexerat
    et

    ante

    tremendaa et
    fetus,

    maxime

    cognitEe,

    dum

    capitur.

    immista teneris sinc spinis rosa,


    sine ulla fraude vernabat
    floris,

    pidcherri-

    Totus ejus
    in

    qui

    insidiante rapitur

    mus flos semper numerosus est, ab equo quam maxime pernici atque C gratiam
    At ubi vacuum
    est

    postea spina sepsit


    prseferens

    tanquam humanx speculum


    ssepe

    recentem

    subinde transfertur.

    vitx, quse suavitatem perfunctionis suse finitimis cura-

    cubile reperit feta (maribus


    lis)

    enim cura non

    sobo-

    rum

    stimulis

    compungat. Vallata

    est

    enim

    ele-

    fertur praeceps, odore vestigans. Raptor,

    appro-

    gantiavitsenostrx,
    ut tristitia

    pinquante fremitu, abjicit unum ex catulis. Tollitilla morsu.et poudere etiain ocior acla remeat, iterumque consequitur, et subinde, donec in navera regresso irrita feritas saevitin littore. Haec ex Plinio. Plura
    ex
    aliis

    quibusdam sollicitudinibus obsepta, adjuncta sii gratise. Unde cum unusquisquc


    et

    aut suavitaterationis, aut prosperioris cursus successibus gratulatur, memimsse culpse eum convenit, per

    quam

    nobis

    in paradisi amccnitate

    florentibus,

    spinse

    de eadem tradentur infra.

    mentis,

    animique sentes jure condemnationis ascripti


    igitur,

    Respicite] Considerate.

    sunt. Irrutiles
    bilitatis\

    homo,

    licet

    aut splendore no-

    Spatiam] Amplitudinem.
    Firmitadincm] Firmitatem.
    Celeritatem] Velocitatem.

    aut fastigio potestatis,

    aut fulgore virtutis,

    semper inferiora tua respice, semper spinas germinas, nec prolixa gratia manet. Brevis unusquisque decurso
    setatis flore marcescit. Aristoteles

    His] Spatio, lirmitudine, celeritate.

    Stagerita Nicomachi

    medici niius, Platonis auditor, prwceptor Alexandri Formx vero nitor] Osteudit corporis pulchritudi- Q Magni, pliirima scripsit non solum nervose, sed et eleganter contra qnorumdam vulgo sordide philosonem sane quam fluxam esse, et celerrime muta-

    Sua

    ratione] Spiritu divino.

    bilem.
    Ut]

    phantium opinionem.
    Quantum.
    apud SueScias nec gratius quidquamdecore, nec breLynceis
    oculis]

    Acutissimis

    et

    perspicacissimis.

    iiapidus] Cito prseteriens. Domitianus

    tonium

    Sunt qui opinantur oculos lynceos appellari acutissimos a lyncibus, quae (ut Plinius testatur lib. Naturalis

    vius. Ovidius lib. de Arte auiandi n.


    Ingenii dotes corporis adde bonis.

    Historiae

    xxxii; cap.
    Aliis

    8)

    clarissime

    omniuui
    dicti

    quadrupedum cernunt.
    accedit

    videnlur potius

    Forma bonum
    Fit

    fragile

    est,

    quantumque

    aJ

    aunos,

    minor,

    Nec semper

    et spatio carpitur ilta suo, violae, uec semper iilia tlorent.

    Lynceo uno ex Argonautis, acutissima ocuiorum acie prajdito qui (ut est in fabulis et tradit Hieronymus)
    dicebatur videre
    ferunt) conspexit

    Et riget amissa spina relicta rosa, Et lilji jam venient cani formose capilli, Jain veuieut rugae, qu<E tibi corpus arent. Jam molire animuui, qui duret, et astrue formam. Soliis ad extremos peruianet iile rogos. Nec levis iugenuas pectus coluisse per artes Cura sit, et linguas edidicisse duas.

    dem

    die

    iu

    qui (ut historici trans parietem novissimam lunam primaraque eoquod ,paucis mortalium signo Ariete
    : :

    contigit vidisse

    et

    inde

    fabula orta

    est

    cernendi
    :

    Lynceo, utdocet Plinius. De boc ait Flaccus Solus transibit nubila Lynceus
    :

    1019

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.

    Huius meminit Horatius in Epistolis et in Sermonibus dixit Ne corporis optima lynceis


    :

    malis laudari cupiat, hunc improbum esse necesse est

    quippe

    unum quodque

    suo simili gaudet. Bo7iam autem


    si didicerit,

    valetudinem
    vicem elevat,
    Ita

    aurium quxret,
    oriri.

    non parvos
    cer-

    Contomplere oculis.

    apud erudilos frequens, et imprimis apud Ciceronem et Apuleium et Senecam. Meminit et hujus Plato in epistola quadam. Aristoteles
    Lyncei mentio
    fit

    animi morbos ab auditu

    Qui viribus corporis

    atrocissimas ante oculos belluas ponat.

    enim

    intelliget

    turpissimwn

    esse

    ferarum viribus

    Nam primo de Generatione et Corruptione libro qux debilem visum habenli mista essent, acute videnti {ut lynceum habenti oculum) non essent mista. Aristoin
    :

    hominum
    tis

    gloriari.

    Formositatem corporis jactare, menbrevi

    compos nemo

    poterit, quse

    adeo exstinguilur
    :

    tempore, ut antequam florescant, defloruisse videatur

    phanes in Pluto

    prmsertim cum etiam Inanimata artis operapicta,


    texta non parva videat exstare pulchriludine.

    ficta,

    ratum est quid dico apud Deum, cum neque periti per pectus homines, qui recte philosophanlur, bona caducas has Sunt qui tradant Lynarbitrentur, aut appellentl Hactenus Euse ceum Jprimum reperisse fodinas metallorum airis, b '"':*' ""* bius. argenti, auri, et hinc vulgo natam fabulam, quod ea Alcibiades] Alcibiades Atheniensis non solum dux
    lynceo perspicaciores, qui {sicuti videtw)
    cernis.
    :

    Faxo videas vel lynceo ipso acutius. Tu vero nobis ipso etiam Lucianusin Hermotimo
    :

    Quorum

    omnium

    nihil

    unquam apud Deum

    inter

    bona enume-

    ipsum, qux sunt intus

    quoque

    videret, quae sub terra forent. Apollonius in

    Argonauticis scribit hunc

    Lynceum usque adeo

    fuisse

    inclytus,

    sed in dicendo etiam eloquentissimus


    et

    fuit,

    perspicacem, ut etiam terram ipsam oculorum Versus ejus Erasmus vir doclissimus,
    sertissimus
    sic

    acie

    ut

    Demosthenes
    ait, fuit

    Theophrastus tradiderunt. Ut Proaetatis suae

    penetraret, queeque apud inferos lierent, pervideret.

    idemque

    di-

    interpretatus est

    At miro visus poUebat acumine Lynceus, Si modo vera est fama, virum qua; prfedicat illum, Perfacile inspexisse sub altis condita terris

    multo formosissimus marique summus imperator, cujus tanta erat oris atque orationis commendatio, ut nemo ei dicendo posset redives, cum tempus posceret, laboriosus, sistere,
    bus
    ad omnes res aptus, consiliis plenus, terra
    paliens, liberalis, splendidus
    in victu,
    affabilis,

    omnium

    non minus
    se

    in vita

    quam

    Eusebius

    libro de Evangelica Praj paratione


    :

    octavo,

    blandus, temporibus callidissime


    remittebat, ila lusu-

    Ad hxc longe absis a veritale, si malorum aliquem felicem arbitraris, etiamsi Crmso ditior, acutiorvisu quam Lynceus, majoribus corporis viribus
    capite quinto

    serviens.

    Idem simul atque

    riosus, dissolutus, libidinosus,

    iuteraperans reperie-

    quam
    Qui

    Crotoniata

    ille

    Milo,

    Ganymede formosior

    sit,

    omnibusque aliis corporis exleriorihus bonis abundet. enim mentem suam plurimorum dominatui ac
    tix, inscitix, felix

    omnes admirarentur inuno homine tantam tam diversam naturam. Multa de eo refert Thucydides. Vitam ejasdem habes
    batur, ut
    esse dissimilitudinem, atque

    apud

    Plutarchum,

    et

    quem modo

    citavi

    Probum

    pessimorumsubjecit, cupidinis, doloris, timoris, stultiatque beatus esse nullo modo potebeatus
    appelletur. ISam si
    elevare,

    yEmilium. Apud Marsilium Ficinum in Commeutario Socratem inter alia diotima his alloquitur Si oculos
    :

    rit,

    etiamsi

    vulgo

    animi

    tibi lynceos

    natura dedisset, mi

    Socrates,

    ut aspeclu
    illud
    vi-

    oculos

    parumper

    volueris

    atque

    (ut possibile

    quxlibet occurrentia penetrares, formosissimum

    nunc admirari videris, magno risu prosequeris. Semper enim cum meliora lateant, in locum eorum mala irrumpentia
    homi7ii est) de vero

    bono considerare, omnia quse

    extrinsecus Alcibiadis tui corpus tibi turpissimu,m

    deretur.

    Triduanx
    teste

    febris] Febris

    triuni

    dierum. Sciendum,
    dicta
    sit,

    laudantur. Ciim vero


    contraria sunl, hac

    inmedium adsunt
    luce

    bona,

    tunc quse

    Servio, febrem, licet a fervore

    esse

    dilucidius

    turpidinem suam

    etiam
    cula.

    frigidam.

    Per diminutionem dicitur

    febri-

    ostendunt. Si ergo divinum illud


    peris, nihil

    eorum qux dixisti

    facile

    bonum mente conceapud vitiosos innempeillorum

    Dlssolvi]

    Corrumpi. Divus Ambrosius libro Hexae:

    veniri, interbona^collocabis. Pretiosissima

    meron

    tertio

    Hodie

    videas adolescentem

    validum.
    occurrit,

    argenti atque auri metalla sunt,

    parte

    sole^it

    prodire.

    quxapessima terrarum Permultum namque profecto in-

    pubescentis setatis virtute florentem, grata specie, suavi


    colore. Crastina die tibi facie et 07-e
    et

    7nutatus

    terest intermetallorumsterilitatemetfecu7iditatem terrx

    qui pridie

    tibi

    lautissimus decore

    formx

    visus

    est

    Longe quippe abest argenti atque auri natura a bonitate frugu/n, sine quibus vivere nequimus quod maxime in annonse patet caritate. Omnes e7iim thesauros pro 77iodici temporis alimento recte propter necessitatem judica/ites tibe/iter omnes projicere solent.

    non

    metallosse.

    gratia, alio die miserandus apparet, xgritudinis 'alicu-

    jus infirmitate

    resolutus. Divus
    :

    Bernardus in
    se7iectus ita

    libello

    de

    morum

    Institutione

    Qualis est ista pulchritudo,

    quam

    levis febricula, et

    rugosa

    totam dis-

    solvit, ut

    nec fuisse putetur?

    Quando autem necessaria


    turx
    arge7ito
    terre/io

    nobis cumulate affluunt, na-

    ho7iis abunda7itcs, co7itenti esse

    nonpossumus, sed
    capti,

    IN

    METRLM

    VIII.

    atque

    auro

    i/ihiantcs, et quasi oculis


    illuc

    Carmen
    tales ait

    dicolon est, constans altero versu

    Ascle-

    avaritiam ferimur, co/itinuoque pecu7iix gratia bellovexamur. Vestes

    pondere huc atque

    propter

    piadeo, choriambico, altero dimetro iambico. Morcajteras

    res

    quonam

    loco

    qusesituri

    sint,

    etiam mag/iificas cupimus, qux /uhil aliud sunt


    textorix artis laudes "et
    flos

    quam

    probe

    callere

    beatitudinem vero,
    Quanta. Sunt

    ubi

    nancisci

    ovium, ut 7ionnidli poetx


    adeo cupidus
    est,

    possint, prorsus ignorare.

    dixerunt. Qui vero

    glorix

    ut vel a

    Qux

    ignora/itia]

    exemplaria,

    in

    10-21

    MURMELLII COMMENTARIA.

    1022

    quibus legitur quaati, quantum vel niiseros, veldevio


    traraite.

    tatis

    ostendit.

    Jam

    causas

    reddit

    cur in his quse

    mortales appetunt
    Silvestres
    :

    Capreas]
    stris

    capras.

    Caprea dicitur

    silve-

    veniri, aitque

    capra. Martialis

    cidere,

    summum bonum non possit inindemaximum hominibus errorem acquod pravitate sua id, puta summum, dis-

    Pendentem summa caprena de rupe videbis. Casuram speres, decipil illa canes.

    Tyrrhena vada] Mare Tuscum. Tyrrheni dicti sunt Hetrusci a Tyrrheno rege, cum quo ex Lydia quon-

    quod suapte natura simplex et individuum, nullam patitur sectionem. Nam vera beatitudo ea quaj separat stultum vulgus, omnia simul complectitraxerint,
    tur,

    sufficientiam, potenliam,
    et laetitiam
    :

    reverentiam, celebri-

    dam

    in Italiam transmigrarunt.

    tatjm

    Recessus] Spatia.
    Niveis]

    reliquis

    quorum unum quidlibet absque nemo unquam potest obtinere.

    Candinis.

    Hactenus] Hucusque.

    Feracior\ Fertiiior.

    Mendacis] Falsse.
    Perspicaciter] Acute.
    est

    Tenero pjsce] Molli piscium genere.

    Asperis echinis] Convenienti

    usus

    epitheto,

    Deinceps]

    Deinde, gradatim.

    echinus enim
    Martialis

    est pisciculus

    spinas habens, quiljus pro


    :

    es cancrorum genere, pedibus utitur, de quo B

    Veluti rimuta] Pulchra translatio.

    Malim] Malo, ut velim pro volo.


    Atqui]

    Unde

    sit

    ortus error evidenter ostendit, et

    Iste licet digitos tesludine

    pungat

    aciita,
    erit.

    gradatim
    esse
    lebritatis

    certis colligit

    argumentis

    unam eamdemque
    reverentiae, ce-

    Cortice deposito mollis echinus

    naturam

    sufficientiae, potentiee,
    Isetitiee.

    Juvenalis

    atque

    Et semel aspecti

    littus

    dicebate echini.
    :

    Horatius in Sermonibus

    Egere claritudine] Subaudi videatur. Abjectius] Contemptius.


    Dispertit] In partes dividit.
    Rei] Verae felicitatis.

    Sed non omne raare est generosse tertile test^, Murice Baiano melior Ijucrina peloris, Oslrea Circeis, Miseno oriuntur Echini. Pectiuibus patulis jaclat se molle Tareutum.

    Qua minime

    affectat]

    Vetus adagium
    in

    est,

    Echino asperior
    et

    quod

    dicitur

    summum bonum
    quomodo
    nime
    igitur

    liominem intractabilem Sciendum autem est esse spinis undique obsitum. Quonam\ Quo loco, ubi. iVesciVe] Subaudi se.
    Sustinent] Patiuntur.

    insuavibus moribus.

    Atqui supra dictum est, omnes veramque felicitatem appetere nunc dicit, aliquem rem ipsam mi:

    et

    terrestrem echinum,

    affectare?

    Ut hic scrupulus exanimatur, ne-

    quem male
    C duplicem

    forsitan habeat

    esse hominis appetitum, alterum


    et

    naturalem, confusum
    est.

    animadvertendum est quidem inordinat\im, eoque omnes


    ,

    mortales (quod supra dictum

    est) in

    summum
    :

    bo-

    Stelliferum

    pofewj

    Anastrophe

    Ludovicus

    num ferri, veramque beatitudinem


    vero rationalem,

    appetere

    alterum

    Bigus

    discretum

    et

    ordinatum,

    eoque
    quae-

    Contentus nemo vivit, meliora sed optat. Hoc magis assequitur, quo meliora magis. Ad summum natura bonum cum nostra feratur, Hoc explere sitim raeuB nequit in pelago. Ad superas opus est, ut libera transvolet arces, Gutture se pleno si satiare cupit. Natus ad setheretE solatia spiritus aulae, Terrena nunquara sede quietus erit.
    Stulte igitur mortales

    paucos

    insummum bonum
    sit,

    divina gratia dirigi, puta

    eos duntaxat,

    qui norunt, ubi id et


    iide,

    quomodo

    rendum
    tur

    rectaque via,

    spe et caritate freti


    igi-

    tendunt, ut illud tandem consequantur. Expone

    quam minime
    qua

    affectat, id est appetit,

    et quaerit

    appetitu proximo, directo et ordinato, eoque


    et via

    demersi, in tellure

    rerum terrenarum cupiditate quaritant, quod supra cfflum

    summum

    illud

    Qui
    les,

    divitias] Dilucide

    modo bonum est investigandnm. docet quemadmodum morta-

    slelliferum est collocatum.

    a recta via insipienter aberrantes, conentur ejus

    Ambiant] Ambieiido appetant.^Ambire, testeNonio, rei quae partes non habet, partem significat interdum ambitionibus aqpetere. Divus ^ ^^^teris^neglectisTdiplsci; Hieronymus Divitise non semturx post hominis morSolum posse] Solam potentiam. tem amantur. Uonor fascium, qui per successorem
    :

    unam

    quamlibet

    exolescat, ambitur.

    Protligat] Dissipat, prodigit, profundit.

    Cum] Postquam.
    Falsa] Fallacia hujus saeculi bona.

    Mordeatur] Contristetur.

    Summam
    maximis laborationem.

    perfectionem]

    Absolutam

    integramque

    Gravi mole]
    ribus.

    Summa

    difficultate

    et

    In adversum] In contrariam mentis partem.

    Paraverint] Comparaverint.

    Hxc] Vera
    Vel] Etiam.

    felicitas.

    Tum] Tunc, deinde. Vera bona, ut ita beatitudinem consequantur, a qua falsa bona mentes avocant et abducunt. Nam, teste Lactantio, sicut ad verum bonum per fallacia mala, sicad verum malum per bona
    fallacia pervenitur.

    Perspicua] Patens. Perspicuum

    dicitur

    quod

    visui

    pervium

    est.
    est]

    Ea vera

    dem
    felici-

    diiferens ab ea qu;R

    Defmitio est beatitudinis, verbis quidata est supra, re vero

    IN PROSAM IX. Hactenus Boetio Philosophia falsae formam

    consentiens.
    Uti]

    Quemadmodum.

    1023
    In

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    Timxo]
    In nobilissimo
    illo

    1024

    dialogo.

    Timaeus
    et

    ita-universum

    Iioc

    pro viribus

    tale facere statuit. Illius


    est,

    Locrensis

    philosophus
    est, et

    PythagorEeus,

    noliilitate

    quidom animalis seterna natura


    congruere omnino non potest.

    opibus prsestantissimus, summis magistratibus ethonoribus functus


    fastigia feliciter

    Idcirco

    quod genito operi imaginem sevi


    caluin cxornaret,

    ad sumraa

    totiiis

    philosophiee

    mobiltm effmgere
    in

    decrevit,

    ac

    dum

    Hujus nomine Plato pulcherrimum librum suum inscripsit, in quo Socrates


    ascendit.

    fecit seternitatis in unitate

    manentis seternam

    quamdam

    numero fiuentem imaginem, quam nos tempus vocaet

    Timaeum
    invocatis
    diri.

    sic

    alloqnintur

    Tuaergo

    interest, o Timsee,

    mus. Dies porro etnoctes

    menses

    ct

    annos, qui anto

    secundum legem

    diis,

    disputationem jam exor;

    respondet Probe omnes qui mentis quoquo mjdo compotes sunt, in operis cujuslibet vel magni, vel parvi principio invocare Deum soleanl, quanto nos
    considis Socrates.

    Cui TimaEus hunc in

    modum

    Nam cum

    cvlum non erant, iunc, nascentes mundo, nasci jussit qusB omnia temporis partes sunt. Hsec Tiniceus. Jam quid sit lempus videamus. Auctore Speusippo, tempus a Platone hunc in modum definitum est. Tempus
    mensura. Teste Plutarphilosophorum, Pythagoras dixil tempus sphaaram exlremi ambientis esse Plato a;vi effigiem mobilem, vel mundana; motionis interest solis

    notus, progressionis

    xquius

    est

    deuniverso, sive genitum sit,sive ingenitum


    (nisi

    cho in

    lib.

    de

    Placitis

    dispuiaturos

    forte

    desipimus) inuocare
    libro

    divinam
    se-

    opem? Divus Augustiuus


    cundo
    :

    Academieorum

    Imprimis

    divinum auxilium omni devotione


    est.
    :

    capedinem
    teraporis,

    Eratosthenes, solis ;iterPlato, essentiam

    atque pietate implorandum


    dicendis

    Plato in epistola ad

    Cffili

    motum

    Dionis propinquos et araicos


    ct
    et

    Omnibus enimin rebus

    neni ipsam. Macrobius


    est,

    lib.

    Stoicorum plerique, motioSaturnalium r: Tempus


    quse

    cogitandis, principium semper a diis est

    inquit,

    certa dimensio,

    ex

    cceli

    conversione
    :

    faciendum.
    Rite\ Recte, bene.

    coUigitur. Aristoteles lib. Physicae auscultationis iv

    Modulata

    est]

    Cecinit.

    IN

    METRUM

    IX,

    Merito nunc et heroico carmine utitur,


    invocet oninium

    cum Deum

    Tempus est numerus motus sccundum prius etposterius, QuE quiJem deiiuitio liunc in modum solet exponi Tempus e^^t numeras numeratus ipsius motus localis, non cujiiscunque, sed primi mobilis secundum partem priorem successionis et posteriorem. Rodolphus autem
    Agricola Phrisius,
    tione
    singulari,

    rerum creatorem, couservatorem, patrem optimum, maxiinum, pulclierrimuni, potenet

    acutissimo

    vir ingenio et .erudi-

    volumine
    definiri solet

    Dialectieorum
    esse

    tissimum, ac (ut semel dicam) inenarrabilem,

    ab

    Tempus, inquit,

    primo numerus motus sc:

    summam admira- cundum prius et posterius. Nos apertius dicemus esse vim habet qua quidem tum solemusuti, cum C cceli solisque vertigine deductum spatium, quo rerum siguiticare volemus tantas esse laudes ac merila cuomnium agitationem vicissitudincmqui metimur. Haec juspiam, ut ea pro diguitate nullis verbis consequi Agricola. Divus Aurelius Augustinus, omnium morvaleamus. Carmen autem hoc multo pulchcrrimum taliuni longe doctissimns, lib. Confes.donum ii se erudilissimumque ex Platonis fere Timu'o inirabili ignurare quid sit tenipus conlit-lur, tametsi videat id
    exolamatione sumit initium, quse
    tionis
    :

    ingenio depromptum

    est.

    quamdam
    immensam,
    intinilam
    alui

    esse

    distentionem. la

    eodem

    libro inter

    0] Interjectio est admirantis


    et

    temporis Platouicam Aristotelicamque detinitio:

    incomprehensibilem Dei majestatem.


    Perpetua ratione Jiterna dispositione, sempilcrna

    ufm improbaus
    voto

    Nemo

    ergo, inquit, milii dicat ck-

    lcslium corporum mutus esse tempora, quiaet cujusdam

    providentia.
    Sator] Creator.

    cum

    sol stetisset, ut victor Josue

    prxlium perage-

    ret, sol slabat,

    sed tempus ibat.


    :

    Tempus ab sevo ire 'jubes] Id est, post ajvum tempus quasi ejus imaginem fluere imperas. Tria enim cum sint, aelernitas, a;vum et lempas, primura eo-

    iii Deus quidem stabilis per seipsum. Baptisla Mantuanus in ui Calamitatum

    Stabilis] Marsilius Ficinus lib. Theologiaj


    se

    per

    movet, agitque

    omnia,

    ipse

    rum

    solius Dei est, qui

    nec principium habet,


    et linis

    nec
    I

    libro

    tinem, sed ipse principium

    est

    omniura. SeSed soliiui videat patrem, et reverenter adoret. Qui sedet et stabihs solo movet omnia nutu.

    cundum

    angelis tributum

    est,

    qui principium hubent

    etfme carent, quod et rebus omnibus permaneutibus tribui quoque debere nonnuliis placuit. Tertiura,
    puta tenipus, postrerao loco statutum
    est,

    Divus Augustiuuslib. Coufessiunum


    mine, qui
    et

    Tu autem, Dote,

    eorum que
    tametsi

    semper

    viuis, et niliil

    mvritur in

    quo-

    et generationi et corruptioni suut obnoxia,

    ad alia quoquetransferatur. Juanues Frauciscus Picus

    hymuo primo

    Louginquo primuui teuipus luuc fluxit ab aevo, Ex moLu flnitans niuiquam cosjautis Olyrapi.

    niam primordia sxculorum, et ante omne quod vel ante dici potesl, Tu cs, ct Deus es Dominuscjue omnium quse creasti, ct apud te rerum omniain mutabilium immutabiles manent origines et omnium irrationabilium
    et

    Tima2us apud Platouem


    factum
    vivero pater
    ille

    Cum

    igitur (inquit) hoc a se

    phus
    est

    tempcralium sempiternseviviint rationes. Psalmogratu autem idem Mutdbis ea, et mutabuniur


    :

    sempiternum deorum
    ductus
    Isetitia,

    simulacrum moveri

    et

    ipse es.

    qui genuil, animadverteret, delcctatus

    Divus Jacobus apostolus Apud quem non transmutatio,nec vicissitudinis obumbratio. Et ipse
    :
    :

    est opere, et liac

    opus suum multo etiam

    apud Malachiam prophetam


    et

    Ego Dumiims, inquit,


    diviuam meu-

    magis primo
    Itaque

    illi

    exemplari simile reddere cogitavit.


    illud

    non mutor.
    Externsi causse]
    Id est, causa^ extra

    quemadmodum

    sempiternum animut

    est,

    102S

    MURMELLII COMMEISTARIA.
    cum
    nullse forent,

    1026
    fecit ;

    tem

    sitse,

    moveri possit. Aristoteles quibus omnia fiunt primam, quse movendi prinoipium est secundam, ex qua fitaliquid, quam materiam vocat; tertiam, rationem ac speciem, qua unumquodque formatur quartam, finem, propter quem
    :

    nec Deus ab uUo alio quatuor posuit causas,

    vim extrarelinqueret. Idque ea ratione

    primum
    cum
    ;

    quidem, ut totum hoa anima,l quam maxime perfectum


    ex perfeotis partibus esset: deinde ut esset unum,
    nihil extra

    relictum fuerit, ex quo allerum gencrelur


    quis

    postremo, ne
    geret.

    ipsum morbus, aut senectus


    ligas]

    attin-

    unumquodque efficitur. exemplar, quam iiSiv.v

    His

    vocat,

    quod respiciens oplfex, ;id Deus autem intra se rerum omnium exemplaria habet. Hic autem mundum ex nibilo creavit, nullis
    externis causis excitatus, sed ad internum exemplar,
    et

    quintam Plato adjicit, boc est enim id ad quod destinat, efficit.

    Tu numeris elementa
    vcro corporeus,

    Timseus idem
    et

    speotabilisque

    tractabilis

    Quoniam mundus

    erat futurus, ac sine igni videri nihil potest, nihilque


    sine solido tangi, et solidum absque terra nihil, ideo in

    propter

    summam

    bonitatem.

    Et boc

    est

    quod

    subdit.

    Verum] Sed. Forma] Idea, exemplar.

    exordio Deus ignem ',primo terramque Sed duo sola absque tertio quodam commodn cohserere non possunt, mediumque aliquod vinculum utrorumque desiderant. Vinculum vero id est aptissimum atque pulcherrimum ex se et iis quse aslringit,
    operis
    creavit,

    hujus

    quam maxime unum


    invidicB. Pbilo

    efficit.

    Summi

    boni insita] Interna, intus sita.

    tioque allernx comparationis assequitur.

    Hoc maxime proportio raQuando enim

    Livore carens]

    Expers

    Juda^us

    ex

    in tribus nume7-is aut molitms, aut viribus


    se habet

    medium

    ita

    sententia Mosae de

    mundi

    creatione scribens, ait opiesse,

    ficem rerum

    omnium Deum bonum


    propterea
    :

    nec uUi

    eorum
    didisse.

    qufe sunt invidere,

    Tima;as vero Platonicus

    conBicamus, iaqmt,

    mundum

    rerum auctor generaiionem et hoc BoJius erat. Bonus autem nulla unqiLam aliqua de re invidia tangitur. Ergo cum livor ab eo alienissitnus esset, omnia sibi (quantum fieri poterant) simillima fieri voluit. Et post pauca Tolumque ita mundum constituit, iit pulcherrimum natura opus, optimumque forct.
    ob
    ille

    quam

    causam

    ad postremum, ut primum ad medium, vicissimque ut postremun cum medio, ita medium cum primo congruit, tunc qnod medium est, et primum fit et postremum, postremum quoque et primum media fiunt. Ita necessitas cogit, ut omnia qux sic devincla
    fuerint,
    sint,

    universum

    constituit.

    eadem

    inter se sint.

    Eadem

    vero

    cum
    si

    facla

    efficitur,

    ut

    omnia

    sint

    unum. Quod

    universi

    funditatem,

    corpus latitudinem habere debuisset, nullam vero prounum sane tum ad seipsum, tum ad ex-

    trema vincienda interjectum medium

    suffecisset,

    Sed

    cum
    C
    et

    soliditatem

    mundus

    requireret, solida

    vero non

    Ducis] Producis.

    uno, sed duobus semper mediis copulentur, inter ignem

    Ab exemplo

    superno]

    idete principales

    Ex ffiterna quaedam forma;,


    :

    idea.
    et

    Sunt autem

    aeternse, qua3

    se

    terram Deus aerem aquamque locavit, eaque ita inter invicem [quoad fieri poterat) comparavit, ut quemignis
    sic
    :

    divina intelligentia continentur, ut Augustinus aitin


    libro octoginta

    admodum

    trium Quaeslionum

    quce

    cum

    ipsas

    ad aquam,

    nec oriantur, neque intereant, secundum eas tamen

    ad aerem, ita aer ad aquam ut aer aqua ad terram congrue conferatur. Qua ex conjunctione ita constitutus est mundus, ut aspici
    tangique possit. Propterea ex hujusmodi rebus numero
    est,

    formari dicitur
    divina et

    omne quod oriri et interire omne quod oritur et interit. Sunt autem bse
    exemplaria
    dici

    potest, et

    mente possunt, auctore Tboma,


    in
    :

    quatuor mundi corpus conflatum


    comparatione, c[ua dixi.
    cordi complectitur
    dissol\i
    ,

    ea

    connexum

    Ex

    quo seipsum amicitia con-

    tiones vero babentur,

    qua (ut inquit) rerum factionis principia sunt raqua diountur principia cognoscendi. Quandoquidem ipse Deus essentiam suam omni quo cognosci potest modo, perfecte cognoscit, etnon solum qua in se est, sed qna participari simi-

    atque ita apte cohssret, ut nequeat


    nisi ab

    uUo modo,

    Severinus noster,
    c/iiatuor

    lib.

    de

    eodem a quo est colligatum. Musica i, cap. 2: Jam vero

    tias, nisi

    elementorum diversitates contrariasque potenqusedam harmonia conjungeret, qui fieri pos-

    litudine

    quadam

    a rebus creatis potest

    QuKcunque
    si-

    set ut in

    unum

    vero creata sunt, propriam babent speciem, qua

    hsc omnis
    et
    si

    diversitas ila et

    militudinem divinae essentiae participant. Pulchrum pulcherrimus ipse] Timasus Platonicus Ciim vero et mundus omnium genitorum pulcherrimus
    :

    fructuum, ut
    quid horum

    machinam convenirent ? Sed temporum varietatem parit tamen unum anni corpus efficiat. Undc
    corpus ac

    cjuse

    tantam varietatem rebus ministrant,


    cuncta pereant, nec
    ut non
    [ut

    animo
    ita

    et cogitatione discerpas,

    sit,

    et ejus

    auctor causarum

    omnium optimus, dubium


    secutus

    dicam) consonum quidquam servent. Et ut in gravi-

    non

    est

    quin sempiternum

    sit

    igitur generatus,

    ad id

    effectus,

    exemplum. Sic quod ratione et saet

    bus chordis hic vocis

    modus

    est,

    ad tacilurni-

    pientia sola

    comprehendi potest,

    immutabile per-

    tatem gravilas usque descendat, atque in acutis ille custoditur acuminis modus, ne nervi nimium tensi vocis tenuitate

    manet.
    Perfectasquc jubens] Ordo est
    :

    rumpantur, sed totum


    convetiiens, ita etiam in

    sibi sit

    consenta-

    Et jubes perfectum

    neum atque
    videmus

    mundi musica pcr-

    mundum
    perfectas.

    absolvere, id

    est
    :

    Idem Timaaus

    absolutas babere partes Quatuor igitur earum reaccepit.

    nihil ita esse

    nimietate dissolvat.

    nimium posse, ut alterum propria Verum quidquid illud est, aat

    rum quamlibet integram mundus

    Ex omni

    suos affert fructus, aut aliis auxiliatnr ut afferant.

    Nam

    quippe igni, aere, aqua, terra, ipsius faber ita ipsum composuit, ut nullam cujusquam istorum partem aut

    quod constringit hiems, ver laxat, torret xstas, maturat autumnus, temporaque vicissim vel ipsa suos afferunt

    1027
    fructus, vel aliis,

    A^PENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    ut afferant,

    1028

    De elementorum per numeros connexione, plura lege apud Macrobium sane quam jueunda in lib. Commentasubministrant.
    i

    factum est, anima vero oculorum effugit obtuitum. rationis et modulaminis compos, ab auctore suo omnium, quse semper sunt, et ad intelligentiam pertinent,
    bile

    riorum, quos in Scipionis


    Numeris]

    Somnium

    composuit.

    optimo, ipsa quoque optima


    effecta.

    omnium

    quse genita sunt

    elementorum numero et ternario interstitiorum. Tribus enim interstitiis conyenientissime quatuor connexa sunt elementa, quorum primum est a terra ad aquam, secundum ab aqua ad aerem, tertium ab aere ad ignem.
    Quaternario
    Frigora flammis] Frigida calidis.

    Qux] Mundi anima.


    Secta] Divisa in

    duo quse refertur ad motum.

    Glome7-avit] Oibiculariter egit.

    In orbes duos]

    In geminos circulos, puta in flrma-

    mentum non

    errans, et in orbes pervagantium pla-

    Arida] Sicca.
    Liquidis] Humidis.

    netarum. Anima mundi adeo processit perfecta, ut suam ferme ideam impleverit. Divisio in longum
    ostendit
    gravitate.

    Purior] Sincerior.
    Evolet] Extra

    proprium
    scilicet

    aninife

    motum
    et

    naturaliter
    sive

    esse

    locum preescriptum nimia


    est
    :

    rectura,

    in sensum,

    vegetandi

    mo-

    Deducant] Deprimant.

    vendi naturam. Item ob id secat in duo, ut ostendat

    Tu

    tripiicis

    mediam] Ordo

    Tu connectens
    et

    ani-

    tum

    in

    anima duplicem

    esse rectuni

    motum,

    scilicet

    mam

    mediam

    triplicis naturee

    moventem

    cuncta, rerepete

    solvis, id est expandis,

    subaudi eam,

    meex

    ad sentiendum atque movendum, tum ab anima in corpora similiter esse geminum, scilicet unifor-

    diam per consona membra.


    Triplicis naturse]

    mem
    est)

    atque multiformem. Intersecat vero lineas duas


    eas reflectit in gy-

    Quia (ut Platoni visum


    essentia,

    ad

    animam flgurandam, deinde

    tribus

    rerum generibus,

    eodem

    et

    altero,

    exacta commistione, ut in essentia ejus ubique


    inesset alterum, atque vicissim

    Deus unam anima^ mundi conflavit naturam, tam idem


    in ipso
    :

    ejus

    eodem
    tri-

    inesset et alterum,

    et essentia et

    rursus in ipso ejus

    altero et essentia lateret,


    plicis ideo,

    idem. Vel naturae

    quod anima mundi sublimes causas cum


    ad causas ascendit.

    infimis connectens effectibus, in seipsa manet, et declinat ad etlectus, et

    rum, indicans naturam animee ex se ad rectum motum procliviorem, ab ipso Deo per intelligentiee munns circulari motui prorsus accommodari, geminis, inquam, circulis, flrmamento scilicet non erranti, ac post firmamentum orbibus pervagantium planetarum. Firmamenti quidem circuitus ipsam identitatis intelligentiaeque naturam proprie refert. Anfractus autem multiplices planetarum proprie naturam alteritatis, inferioruraque anim, partium reprassentant.

    Mediam] Ut Platoni placet, Deus animam in me- C In semet] In seipsam. dio rerum constituit, protenditque eam inde per toMeai] Movetur. tum, et interim aliquid ejus eduxit extra mundum Mentem] Profundam intelligentiam. Revolutio enim quo videlicet dum provideret mundo, converteretur animae orbem intelligentiaB comitatur. Motus quidem ad Deum. Ita anima est medius rerum gradus, atque animoj, si ab iotelligentia penitus deseratur, statim
    :

    omnes gradus tam superiores quam inferiores conunum, dum ipsa et ad superos ascendit, et descendit ad inferos. Timaeus apud Platonem Ex ea subslantia qux individva et semper eadem similisque
    nectit in
    :

    tam

    in

    percipiendo

    quam

    in agendo,

    solum

    transLbit

    in rectum.

    Quod autem

    repetat semetipsam, simi-

    lesque per alia gyros glomeret, sortitur ab intellectu

    quodam

    superiore, qui

    etmanensinse etsubitocon-

    est, et

    ex ea rursus quae circa corpora

    dividua
    :

    fit,

    versus in causam, largitur intelligentiam animas, per

    tertiam substantiae speciem commiscuit


    rursus esset naturse ipsius ejusdem,
    alterius particeps,
    tuit inter
    et

    mediam

    quae

    quam
    et

    quasi porrectam

    manum

    sistit

    animam natura

    natura} ipsius consti-

    propria vagabundam,
    retorquet in orbem
    r\

    motumque

    ejus irrequietum,

    eamque per

    hsec

    mediam

    ad rectam extra se lineam naturaliter proniorem,

    individuam substantiam, et eam quae circa corpus dividitur. Ea cum tria sumpsisset, in unam speciem omnia temperavit. Cuncta moventem] Virgilius jEneidos lib. vi
    :

    medium
    :

    inter

    motum rectum

    atque quietem. Hinc anima

    In semet reditura meat, mentemque profundam Circuit, et simili convertit imagine coelum.

    Mens

    agitat

    Totamque infusa per artus molem, et magno se corpore miscet.


    Per mundi partes harmonia
    creatoris illius

    Tu

    causis animas paribus] Rationalem bominis aniait

    mam
    dem
    fuisse
    nalis

    in

    Per consona membra]

    Deo 9X eisdem rerum generibus eocommistis, atque mundi animam conflatam. Crater significat ipsam vitae ratioPlato a
    cratere

    quadam
    cus
    :

    conjunctas et congruentes. Timaeus Plaloni-

    Postquam igitur secundum

    tem tota animx constitutio absoluta fuit, corporeum intra ipsam effinxit, mediumque medix ac-

    menmox omne

    ideara, sed adjungit ex reliquiis superioris commistionis fuisse confectam, significans particulares vitas universali vita inferiores esse. Tum vero

    commodans, apto modulamine copulavit. At illa a medio per omne usque ad cmli extrema se porrigens, eique
    extrinsecus circumfusa, seque in seipsa convertens, ita

    Deus animas, id est singulos ordines animarum singulis stellis accommodat. Adhibet et vehicula, id
    est setherea

    corpora. Docet

    et

    fatales

    leges,

    dum

    sempiternx sapientisque

    vitse in

    universum tempus
    cceli

    di-

    animabus infundit formulas idearum, per quas animae in se quandoque conversse, rationcs rerum agnoscere possint. Timsei Platonici,
    Marsilio

    vinum dedit exordium. Et corpus quidem

    specta-

    Ficino in-

    1029
    terprete, hoec sunt verba
    sus craterc, in quo
    ;

    MURMELLll COMMENTARIA.
    Hxc
    fatus, in

    1030

    eodem rw-

    habere. PaulusCortesius libro SententiarQm secundo.


    dislinctione quarta
    siclera
    :

    mundi

    totius

    animam permiscens
    perfe-

    Platone,

    inquit,
    Stoicis

    principe multi

    temperavcrat, superioris temperationis reliquias miscen-

    animantia

    esse voluerunt.

    autem placet

    do perfudit, modo

    quodam codem, non iamen


    secundo
    et tertio

    astris

    vim

    et

    menteminesse divinam. At Anaxagorae ab


    nec Deum, ncc animaniem
    esse

    ctas similiter, sed et


    deficientcs.

    gradu a primis
    singulis singulas

    Athcniensibus est negotium exhibitum, quoniam solem

    Denique cum universum


    distribuit

    constiiuisset, astris

    flagrantem lapidem,
    dixisset.

    parem numerum
    vii universi

    animarum,

    Apud nostros

    vero Origenes a Platone non di-

    adhibens, eisque lanquam vehiculo impositis monstra-

    scedens, animantia sidera putavit, [quem pedetentim et

    naturam, ao

    leges falales edixit.

    dubitanter subsequi videlur Hieronymus. Divus autem,

    Animas]

    Hominum

    subaudi.

    Augustinus tanquam

    [arbiter in re

    ambigua,

    dum

    me-

    Causis paribus] Consiraili ratione et causis, rerum-

    dium persequi non

    potest, neutri

    sententix assentitur.

    que generibus eisdem quibus anima mundi


    Vitusque minores] Ignobiliores animas,

    facta est,

    AtApolloChrisiianorum, divus Thomas, scientius gcnus


    hoc totum ratione astringit, probat enim divisione ope-

    ut bruto-

    rum animalium

    et

    plantarum.

    rum

    animse, nullam corporum ccBlestium animse con-

    Provehis] Producis.

    Levibus] Celeriter mobilibus.

    sentaneam esse operam,prxter intelligeniiam etmotum. Dicitque animam corporibus, non ut formam annecii,
    sed virtutis appulsu,
    est,

    Sublimes] PrEestantiores animas.


    Curribus]
    Vehiculis.

    ut mobili agitatorem applicari,

    Ut enim Platoni visum

    quamadmodum
    moveatur.

    si

    lagena in prono vi

    pedum impulsa
    solem
    :

    Deus animis corpora, quasi vehicula subdidit.


    Seris] Seminas, et hoc ex opinione Platonica dictum, cui 'placuit Deum spirituum alios in terram, alios in lunam, alios in alia teraporis instrumenta

    Da

    pater] Sic Martianus Capella ad

    Da, pater, oelhereos menti conscendere coetus.

    spargentem quasi

    sevisse.

    Leges benigna^ Ut homines violentas passiones ex


    corporis conjunctione in aniraa excitatas [^superent,

    Augustam sedem] Sacram, divinam et majestatis plenissimam summi boni sedem. Augustum proprie, teste Servio, est tectum augurio consecratum. Abusive augustum nobile, quasi majestatis plenum. Virgil. lib.

    justeque vivant.
    Reduci] Reduces facienti, reducenti. Reduces proprie dicuntur qui
    Igne]

    Georgicon

    iv

    magna

    pericula evaseriint.

    Si

    quando sedem augustam, servataque


    legit

    inella

    Amore

    Marsilius Platonicus in
    cap. 6
    afficitur
    :

    Commentaut

    Thesauris relines.
    .

    rio, 'oratione quarta,

    Mternus igitur amor, C Sicenim Servius


    animus,
    efficit

    Alii

    quo semper in semper

    Deum

    Deo

    ita legunt

    eiiam nonnulli hoc

    quidam per angustam, et loco, ut dicat angustam


    et

    tanquam novo spectaculo gaudeat. Amorem


    facit

    sedem, ad quam\non nisi angusta


    tur, sed

    arcta via perveni-

    hunc eadem Dei bonitas semper accendit in animo, quse


    et

    meojudicio legendum

    cst

    per u augustam.
    gravitate

    beatum

    amantem. Tria igitur


    resiituendo,

    {ut brevi comple-

    ctar)

    amoris beneficia collaudabimus, quod nos olim diin integrum


    suis

    Nebulas
    corporis

    Terrenx molis] Corporese contagionis. et pondera] Perturbationes ex

    visos

    reducit

    in

    ccelum

    animo

    accidentes.
    tibi

    quod
    illa

    quemque

    collocat sedibus, facitque

    distributione quietos,

    omnes in quod omni expulso fastidio,


    jugiier
    et

    Tuo splendore] Tua


    prehensibilique luce.

    interna et inelfabili incom-

    suo

    quodam ardore oblectamentum quasi novum

    Tu] Subaudi

    es.

    accendit in animo, redditque illum blanda

    dulci frui-

    Serenum] Serenitas.
    Te cernere] Contemplatio
    Finis\
    tui, subintellige est.

    tionebeatum.

    Lectorem hoc loco, antequam ad alia progrediar onarranda, velira admonitum, Roetianam in hoc car-

    mine Philosophiara, non solum diligenter, verum et cujus opiniones de anima caute Platonem imitari mundi ctnterisqae, hominum pula, et pecudum, et arborum, non usquequaque Christianis hominibus
    :

    bonum. Apud Joannem evangelistam, capite xv, Jesus Christus ad Patrem Hxc est autem\vita xterna,ut cognoscant tesolum Deum verum. et quemmisisliJesumChristum. ThomasAquinas theologorum decus libro adversus [gentes tertio Summa
    : :

    Summum

    et

    perfecta felicitas intellectualis naturx

    .in

    Dei visione

    tonis doctrina

    probantur, tametsi nos Latinis fere singuia ex Planon indiligenter exposuerimus. Porro
    coelestes spha^ras
    nici,

    consistit.

    Principium] Joannes in Apocalypsi, cap.


    a.

    habere animas, non modo PlatoPeripatetici coniitentur.

    et

    M, principium et piis, dicit


    et

    sed

    omnes etiam

    Quod

    et

    qui erat,

    qui veniurus

    est

    i Ego sum Dominus Deus, quiest, omnipotens. Deus est

    Aristoteles docet lib.

    Natural., II de Anima, xiDivinorum, Theophrastus etiam discipulus Aristot. lib. de Ccelo. Quod Avicenna et summopere confirmarunt. Augustinus Algazeles
    de Coelo
    it,

    rursus v et

    viii

    principium,

    medium
    ;

    et finis

    omnium

    principium

    Aurelius in

    lib.

    cui titulus Enchiridion, et


    gentiles

    Thomas
    spectat)
    vel

    Aquinas in
    nihil

    libro contra

    secundo, tradunt

    medium autem, ut productu quidem, ut producit relrahit ad seipsum; linis, prout redeuntia perticit. Vector] Provector ad felicitatera. Dux] Duotor per iter angustum. Semita] Sane quam angusta via, per quam pauci
    faciunt iter.

    interesse, coelestia corpora

    (quantum ad Christianam doctrinam animas habere,

    non

    Terminus] Finis

    omnium.

    4031

    APPENDIX AD LIBP.OS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    IN

    1032

    PROSAM X
    Niinc ubi consistat

    Hactenus Boetio Philosophia perfectse atque imperfecta3

    quidquid beatitudo continere videtur, veluti ad verticem referri. Substantiam] Essentiam, rationem.
    et

    complere,

    ad

    illud

    formam

    felicitatis ostendit.

    felicitas

    vera, seu beatitudo, sive


    disserit,

    summum bonum,
    unam
    et

    Jucunditate'] Voluptate. Franciscus Philelphus in oratione ad viros Papienses voluptatem, jucunditatem

    acute

    diligenterque
    ei

    ostendens hoc esse in

    nominat
    Moralium
    tur.

    Deo, penitus

    idem, divsrsisque vocibus

    Omnium

    eamdem

    significari substantiam.

    Postremo concludit

    quippe quse et mentem et sensum juvet. igitum expetendarum summa] Aristoteles lib. Omnis ars, omnisque doctrina atque
    ;

    Dei quoque in ipso bono sitam esse substanliam.

    actus, itidem et electio,

    bonum quoddam appetere

    vide-

    Quonam] Ubi. Apud Boetium compluries quo pro ubi, hoc est, in quo loco positum invenies. AUquod hujusmodi bonum] Summum et bonorum

    Quapropter bene veteres bonum ipsum id esse dixerunt quod omnia appetunt. Dionysiusquarlocap. de Divinis Nominibus Omnia, inquil, bonum et opti:

    omuium

    congregatione perfectum.

    mum concupiscunt.
    IN

    Cdssa] Inanis, irrita, vana.

    METRUM

    X.

    Imago] Species. Quin] Quod.

    B
    verissimeque
    concludit

    Carmen
    posset in

    est constans alternis phaleciis et sapphicis

    Omnc] enim]

    excepto secundo versu,

    Firmissine
    esse.

    qui phalecius

    est,

    qui sic
    dictioue

    summum bonum
    Quo] Ubi.

    sapphicum mutari,
    :

    verum una

    Effeta] Viribus exhausta et defecta.

    transformata

    Quos
    conceptio] Boetius libro

    ligat fallax

    gravibus catenis,

    Communis
    enuntiatio,

    de Hebdomadiconceptio est

    sicut ex quartoliceret

    mutato dictionum ordine facere

    bus, iCapite primo.

    Communis animi

    phalecium

    quam

    quisque probat auditara.

    Hio vobis requies eritlaborum.

    deinde sapphicum addidit, syllabarum tempoi'um proportione hendecasyllabo aequalem. Postquam autem Philosophia summi boni Postremo quod a qualibet] Idem quod modo, nunc beatitudinisque eamdem cum Deo substantiam indiprobat. ratione nova cavit, nunc mortales alacriter invitat et adhortatur, Professores geometriie, qua; est bene Geometrse] C ut ad hanc veram felicitatem pariter contendant, relimeusurandi scientia. ctis terrenis fallacibusque vilium bonorum studiis, Pori.smata] Corollaria. 'Georgius Valla libro Expequas mentem escaecant, non illuminant ligant, non

    Ne hunc rerum omnium] Evidenter probat Dei summique boni unani et eamdem esse substantiam.
    Prsecellentissimum] Prwstantissum.

    Verum
    nuos

    Boetius noster prius tres phalecios conti-

    cecinit,
    et

    numero

    Fingat qui potest] Q. d.

    uemo

    iingere potest.

    tendoium

    et

    Fugiendorum
    :

    ii

    Est

    et

    porisma cum ex
    et

    absolvunt; irritaat cupiditalibus, non satiant.


    Capti]

    demonstratis aliud aliquid apparet, simul


    nobis non proponentibus

    theorema

    Divus Hieroaymus in epistola ad amicum


    :

    unde

    et

    nomen

    habuit, quasi

    aegrotum consolatoria
    ribus alienos,

    Liberos tu judicas, aut a

    mo-

    lucrum quoddam
    id

    existens scienlialis demonstrationis,

    quos voluptates

    barbarx devinxerunt.

    Laline

    coroUarium

    nominatur,

    Grssce

    scribitur

    Non habent catenam,


    in
    vinculis tenet.

    sed eos luxuria ferali mordacitate

    Ita inciderunt in laqueos feralium


    :

    Corollarium] Corollarium
    libro

    (ut

    auctor est M. Varro

    voluplatum,

    sicut aves aucupali fraude captivse

    quse

    primo de Lingua Latina) signilicat id quod additum est, prffiterquam quod debitum, tanquam auctarium quoddam. Ita enim dicebant antiqui et dixit Plautus id quod supra mensuram vel pondus justum
    :

    quo magis conantur evadere, eo innumeris se nexibus illigant, et in profundiores sinus demergunt. Divus

    Ambrosius

    lib.

    Epistolarum

    ii

    Remintiemus luxurix

    ac deliciis, quse nos quibusdam astringunt nexibus cu-

    adjiciebatur.

    Vocabulum

    corollarii

    est

    a coroliis

    piditatum. Nihil cnim prosunt delicix stulto. Marsilius Platonicus


    tem,

    quud

    ea?,

    cuni placuerant actores, in scena dari so-

    litaj sint.

    Unde

    et corollaria
    :

    dicuntur ipsse coronae


    corollaria et

    Moderata juventus facilem efficit seneciuimmoderata difflcilem. Qui corporis obsequitur


    :

    Itaque apud Plinium. Suetonius mia, alienis quoque muneribus ac

    prm-

    libidinibus, procul dubio insanis servit tyrannis.'

    ludis, et crebra et

    Terrenas]
    tas.

    Terrenarum rerum cupiditatibus obru-

    grandia de suo offerebat. Seneca libro de Beneliciis Sordidissimorum quoque artificiorum institorisexto
    :

    Hebetans] Obtundens, hebetes et inertes reddens.


    Aristoteles in septimo Ethicorum hinc

    bus supra constitutum aliquid adjecimus

    si

    nobis opera

    probat volu-

    illorum enixior visa, mercis,


    et

    et

    gubernatori,

    et opifici

    vilissimx

    in

    diem

    se locanti corollarium aspersimus.

    Deos

    fieri]

    Divus Augustinus libro de Civitate Dei


    :

    uono, capite vigesimo tertio Sed homines quoque in popido Dei eadem Scriptura deos appellat. Ego dixi,
    inquit,
    dii estis,
    et
    filii

    ptatem non esse summum bonum, quoniam (inquit) voluptates impediuntprudentiam et quanto majores sunt, tanto magis obnubilant, quod in aphrodisiis, id est in rebus Venereis, patet. Nemo enlm dura Veneri operatur, perspicere mente quidquam potest.
    :

    Excelsi omnes {Psal. lxxxi).

    Ilic]

    In suramo bono.
    privativa

    Asylum
    et

    Groece

    ixt-jIo-j,

    iute-

    Hieronymus

    in

    Deus factus est

    sermone de Nativitate dominica homo, ut homo Deus ficret.

    meratum templum
    ab
    a
    aufero, violove;

    est consecrationis lege

    concessum,

    particula, aut, sicut

    avldoi

    rapis, spolio

    Cum

    multa] Docet

    bonum

    beatitudinis substantiam

    exponit

    Servius, dicitur

    1033

    MURMELLII GOMMENTARIA.
    vitn extrahi nul-

    1034
    atque subsistere, quan-

    asylum quasi aVupov, quod inde per


    Iiis

    Omne quod est, tandiu manere


    diu
    sit

    posset.

    Nam

    in id fugientes, tuti erant, nec inde


    :

    quod prius Athenienses, post Romulus consti-uxit. Divus Augustinus libro de Civitate Romulus ct Remus asylum cojistituisse Dei primo perhibentur, quo quisquis confugeret, ah omni noxa
    extrahi poterant.
    :

    tale

    unum] Exstat pulcherrimus et aureolus de unietuno Boetii nostri libellus, quem studiose lector (si habeas) ad hunc locum penitus intelligendum, lectila diligenter e.x quo et liffic nobis libitum est ap:

    ponere, ut etiam librorum copiosa supellectile carentibus industriee nostrffi labor prosit
    :

    Uber

    esset,

    [augere
    ille.

    quxrentes

    creandse

    multitudinem

    Unitas est qua


    sit

    civitatis.

    Hoec

    Pulcbra igitur translatione locum

    unaquseque res dicitur

    esse

    una

    sive

    enim

    simplex,

    beatitudinis asylum vocat. Patens

    autem miseris haud

    sive composita, sive spiritualis,

    sive corporea, res uni-

    eo dicit, quod id miseri possint ingredi; sed subintelligendum alioqui, qui miseri forent manerentque, nisi in veraj felicitatis asylum ad evitandum miseriam se reciperet.

    tate

    una

    est,

    nec potest esse

    una

    nisi unitale,

    sicut nec

    Tagus] Fluvius aurifer Lusitanise.

    Hermus] Fluvius Lydiae aurifer. Virgilius Aut auro turbidus Hermus.


    Rutilante] Aureis arenis resplendente.

    Non solum autem unitaie una est, sed etiam tandiu est, quidquid id quod est, quandiu in se unitas est. Cum autem desinit esse unum, desinit esse id quod est. Unde est hoc IQuidquid est, ideo esi, quod unum est. Quod sic " ostenditur Omne enim esse ex forma est in rebus crea: :

    alba nisi albedine, nec quanta nisi quantitate.

    tis

    sed nullum esse ex forma

    est, nisi
    est, nisi

    cum forma maex conjunctione

    Indus]

    Maximus

    Indiae

    ffuvius, variis

    gemmis abun-

    terix unitas est. Esse

    enim non

    dans.
    Calido orbe] Plago! Orientali, ubi sol oritur.
    lUustrant] llluminant.

    formse cum materia. Unde philosophi dicunt illud describentes Esse est existentia formse in materia. Cum
    :

    autem forma materise uniiur, ex conjunctione utriusque


    necessario aliquid
    tione illud
    :

    Aciem] Visum animi.


    Csecos]

    Prava cupiditate cecatos.

    wium constituitur in qua constituunum non permanet, nisi quandiu unitas for:

    In suas tenebras] Sibi proprias


    lapilli

    nam

    metalla et

    mamcum
    quam
    tio

    mateiia

    tenet.

    Sed destructio

    rei

    non

    est aliud
    et

    plerumque

    in obscuris

    terrcB

    cavernis delite-

    separatio formse a materia. Sed separatio


    :

    uni-

    scunt.
    Viget]
    Vitat]

    contraria sunt

    igitur separatione si res destruitur,

    Vim habet. Non admittit.


    Perturbationes, errores, in scevel

    profecto in suo esse non nisi unitate contraria

    conser-

    vatur. Divus Aurelius Augustinus libro de Ordine re-

    Obscuras ruinas]
    lera per

    rum secundo
    r.

    Lapis ut essetlapis, omnes ejus partes,


    in

    ignoratium

    imprudentiam prolapsus.

    omnisque natura
    nonne arbor non

    unum

    consolidata

    est.

    Notare] Videre.
    Ilanc lucem]

    esset, si

    una non

    esset^
    et

    Summi

    boni claritatem.
    est, pra?

    bra lcujuslibet animaniis, ac viscera, ea solem

    Quid arbor ? Quid memquidquid est

    Candidos Plmbi radios negabit] Id


    nihil lucis aiet habere.

    IN

    PROSAM

    XI.

    eorum quibus C07istat ? certe si untiatis patiantur divortium, non erit animal. Omnia quid aliud, quam unum esse conantur ? Divus Bernardus libro ad Eugenium secundo ; Ubiunitas, ibiperfectio. Reliqui numeri perfectionem non
    unitate.

    Hactenus Philosophia disseruit summum esse, et in quo consistat jam docebit quid sit
    :

    bonum bonum
    esse

    habent, sed divisionem, recedentes

    ab

    concludens nihil esse


    lata

    bonum

    nisi

    idem

    sit

    unum. Sub-

    Atqui

    ripn est

    quod de

    hoc] Boetio dubitationis scru-

    enim

    unitatis ratione,

    quidquid
    sestimabo.

    est,

    bonum

    pulum
    et

    desinit.
    Infiniti]

    eximit, id quod de animalibus confessus est, do plantis quoque et ininamatis luce clarius osten

    Subaudiendum

    dens.
    ;

    Boni pa7'ticipatione] Socrates Platonicus in Gorgia


    Est autem voluptas.

    qua prxsente gaudemus

    bonum
    su-

    Namalise quidem campis] Maro cundo


    .

    libro

    Georgicon se-

    vero, quo prsesente boni sumus. Prorsus boni veiv

    mus,

    et nos, et

    quscunque alia bona


    adsit.

    sunt, ob virtutem

    quamdam qux
    tis

    Nec vero terrae ferre omnes omnia possunt Fluminibus salices, cassisque paludibus alni Nascuntur steriles saxosis montibus orni.
    : ;

    Littora myrtetis laetissima

    Simili ratione] Quia, ut

    concessum

    est,

    tum

    unita-

    Bacchus amat

    colles,

    denique apertos aquilonem et frigora taxi.


    : :

    adeptione bona fiunt, quEecunque sunt bona,

    tum

    boni participatione.
    est alfectus,

    Quorumcunque naturaliter idem eorum eadeni est substantia. Unius au-

    Ovidius Libro de Arte amandi primo Nec tellus eadem parit omuia vitibus iila Convenit, hsec oleis, hic beue farra virent,
    :

    tem

    tur et boni

    idem est allectus. Unius igieadem est substantia. Nostine Igitur] Docetunumquodque subsistere, dum unum est :cumverounum essedesinit,interire. Quod spectat eorsura, ut ostendat omnia naturali intentione unum desiderare, et cuui unum id ipsum sit quod bonum, bonum ab omnibus appeti. Et ita Roetio in mentem revocat, quod se paulo ante confitebatur ignorare, bonum esse rerum omnium flnem.
    et boni, naturaliter

    Vcluti in terras ore demerso, trahunt alimenta radicibus]

    Aristoteles libro de

    Anima secundo
    est in arbore.

    Quod

    est

    os et caput in animali,

    radix

    Nobilissimum
    quidque.
    Tuetur]

    quidque]

    Legitur

    et

    mollissiraum

    Defenditur. Passive protulit

    verbum denaturam

    ponens.

    Jam

    vero quanta] Docet

    summa

    diligentia

    curare, ut propagatione

    rerum seminibus

    multiplica-

    Patrol. LXIII.

    33

    103!)
    ta,

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHn.OSOPIIl^.


    singula
    subsistere nequeant, saltem species

    10 36

    cum

    Atra] Obscura.
    Texit] Obduxit.
    Lucebit] Evidenter apparebit, dilucide emicabit.

    conserventur atque incolumes perdurent. OfilGiorum


    vegetabilis animse (aut auctor est Aristoteles libro de

    Anima secundo) naturalissimum


    sibi simile

    et

    prEecipuum

    est,

    Perspicacius] Clarius.
    Phoibo] Sole.
    iVo)i

    generare omnibus viveutibus (modo sint

    non capta membris, non depravata, neque spontaneam generationem habentia) conveniens, ut
    perfecta,

    dogma

    omne namque mente depulit lumen] Platonicum est, animas e cceIo descendentes, hauriendi
    coelo erant

    animali animal simile generare, et plantae similem plantam. Sic enim semper secundum suum simile

    oblivionem rerum divinarum, quarum in


    consciae,
    terris

    alias

    vero

    magis,

    alias,minus. Et ideo in

    (cum ea

    ipsa

    eadem

    in

    numero manere non

    possint)

    non

    discere, sed reminisci,

    quod

    illic

    ante co-

    perseverant,

    assimilationem

    conditionemque asse-

    quuntur divinam, quantum eis conceditur, quam appetunt omnia, cujusque gratia agunt omnia quajsunt
    in natura.

    Hinc est quod quse apud Latinos lectio, apud Greecos vocatur repetita cognitio qua cum vera
    gnoverint.
    ;

    discimus,'ea

    recognoscimus quae naturaliter

    nove-

    ramus,
    nos]

    antequam materialis
    -

    inttuxio in corpus ve-

    Generatim] Per singula genera.

    nientes animas ebriarct. Et ita Plato in dialogo de

    non ne voluntariis anims cognoscentis motibus, verum de naturali intentione


    Neque nunc
    Ait se
    disseruisse.

    Sed unum id ipsum] Descriptio boni es libro MoraliumAristotelisprimo desumpta,utsuprare]atum


    TJno] Unitate.
    est.

    Menon a Menone cum Socrate sermocmante Quserere, inquit, ac discere, reminiscentia est et Hieronymus testatur a pbilosophis dici, discentias esse reminiscentias. Hanc Platonis opiniovirtute, qui mscribitur
    :

    nem

    improbat,

    et

    confutat divus Aurelius

    lib.

    de

    Trinit. xii, cap. 15.

    Vertice] Capite.

    Obliviosam molem] Gravitatem perturbationum et


    veritaiis

    Ipsam enim medise


    pta
    qui

    notam mente

    fixisti]

    Ele-

    oblivionem, non eorum quse quis in alia vita novit


    sentire

    gantissima allusio seu metapliora a sagittariis sum:

    tum demum

    voti

    compotes

    liunt,

    cum

    sco-

    (nam homini antequam nasceretur, aliamvitam fuisse vanissimum est), sed eorum quse apta esset
    (nisi

    pum

    attigerunt.
    est

    suapte natura

    corpori infunderelur, conjungerelib, I,

    Notam] Scopum, boc


    Mente]
    tatione.

    signum

    in

    medio propoet cogi-

    turque) anima cognoscere. Sapientiae


    ita

    cap.

    ix,

    situm, ut in id sagittse conjiciantur.

    scriptum

    est

    Corpits

    enim quod corrumpitur, aginhabitatio deprimit sensim

    Non

    sagitta, sed

    animi conjectura
    XI.

    gravat animam, et terrena Q multa cogitantem.


    Hse7'ei] Inest.

    IN
    claudicans) appellatur.

    METRUM
    est,

    Carminis iambici genus

    quod scazon (id est Habet enim in sexlo regione


    Persiano
    :

    Profecto] Certe.

    Semen] Principium

    et

    inchoatio quredam qua est


    et

    spondeum. Simile

    est

    illi

    homo

    veritati percipiendse

    acquirenda? scientice

    Nec fonte labra prolui caballino.

    naturaliter aptus.

    Antequam Philosopbia

    eo perveniret ut ostenderet

    Introrsum] Interiora versus, intrinsecus, intus.

    bonum, longiuscula disputatione usa (veluti qui aurum in penitissimas terrae venas demersum tandem ^vix magno labore assequitur) rem patefecit. Docet igitur nunc veritatem
    Boetio rerum omniuni tinem esse
    obscuris ambagibus

    Quod] Semen.
    Excitatur] Metaphora ab igni sumpta, qui ventilatione in fomentis excitatur.
    Ventilante] Movente,
    discutiente.

    Ventilo,
    est

    moveo
    purga-

    involutam, falsisve stepius opinisi exacla

    ad ventum captandum. Ventilare triticum,


    re. tilare

    nionibus demersam, non

    mentis contemin exlernis

    Ventilare faciem, est ventulo refrigerare, et ven-

    platione comprehendi. Vult etiam

    eam uon

    aurum

    digitis

    sudantibus, dixit Juvenalis.

    rebus esse frustra quajrendam, sed in intimis animi thesaui'is diligenter (remotis impedimentis) investi- ^

    Doc/rina[ Doctoris actione.


    Cur] Quare.
    B.ogaii] Interrogati.

    gandam. Sunt enim animis

    noslris insita,

    tam virtu-

    M. Tullius libro Tusculanarum

    tum quam scientiarum semina.


    Profunda mente] Penitissima contemplatione.
    Vestigat] Inquirit.

    QuKstionum primo

    Rabet primummemQriam,et eam

    Verum] Veritatem.
    Inde] Sic legendum, iion
    Inde]
    ille,

    ut vulgo legitur.

    QuAm quidam Plato Nam in libro qui inscribitur Menon, pusionem quemdam Socrates interrogat quKdam geometrica de dimensione quainfiniiam rerum innumei-ahilium.

    recordationem esse vultvitse superioris.

    veri vestigatione.

    drati.

    Adea

    sic ille

    respondet ut puer,

    et

    taraen ita

    Intimi visus] Intellectus. Longos motus] Actus animce in longum tendenles.


    In orbem] In circulum.
    Inflectens] Incurvans,

    faciles interrogationes sunt, ut,

    gradatim respondens
    sit

    eo perveniat quasi geometrica didicissat. Ex quo eflici

    vult Socrates, ut discere nihil aliud

    quam

    re-

    Retrusum] Ad se conversum.
    Tliesauris] Potentiis,

    memoria

    scilicet et intellectu.

    Dudum\ Paulo

    ante.

    multo etiam accuratius explicat in eo sermone, quem ;habuit eo ipso die quo excessit e vita. Docet enim quemvis, qui omnium rerum rudis esse videatur, bene interroganti respondentem declacordari.

    Quem locum

    1037

    MURMELLII COMMENTARIA.
    non tum
    :

    1038

    rare se

    illa

    discere, sed reminiscendo recofieri

    Fortiler] Potenlor.

    guoscere
    tot

    nec vero

    uUo niodo posse


    hrjoi.c.;

    ut a pueris

    Suaviter]

    Ordinare, bona

    contemperantia,

    conve-

    rerum atque tantaram


    notiones (quas

    insitas et quasi consignatas

    nientissime.
    Lacessentes] In

    iu anirais
    nisi

    vocant) liaboreraus,
    intrasset)

    bellum provocantes,

    animus (antequam corpus

    in

    rerum

    Ccelum] Deos coelestes.


    Gigantes] Hi, vatissimorum
    tur, terrce
    fllii,

    cognilione viguisset.
    Reeta] Vera.
    Censetis]

    corporum

    fuisse dicun-

    sine patre, qui

    cum

    deos coelo pellere


    sunt inter:

    Opinamini, respondetis.

    conarentur, ab Jove
    empti. Macrobius
    lib.

    fulminihus

    missis

    Ni] Nisi.

    Mersus] Insitus.
    Alto corde^ In profunda menle.

    Saturnalium primo autem (inquit) quid aliud fuisse credendum

    Gigantes

    est

    quam
    et

    hominum quamdam impiain gentem,

    deos negantem,

    Semen et principium scieatiLe. Si Platonis musa personat verum] Recte dubitat in re ambiguitatis plena, verumne an falsum diserit
    Fomes]
    Plato.

    ideo existimatam deos pellere de ccelesti sede votuisse.

    Tlorum pedes in draconum volumina desinebant


    significat nihileos rectum, nihil

    quod

    superum

    cogitasse, to-

    Musa autem ideo


    Attica

    dicitur

    summa
    phon

    et iucredibili eloquentia,

    quod Plato usus est ob quam et Xeno-

    tius vitse eorurngressiiatque processu in inferna mergente.


    JJti

    condignum fuit] Parenthesis, idest

    sicut decuit.

    Musa cognominatus est. Vel per musam Platonis accipe carmeu es Platonis doctrina compositura, et liujus opinione imbulum. Immemor] Oblitus.
    IN
    Hciec

    Benigna] Meritisbenefica, maleautemmeritisinfesta


    Fortitudo] Potentia divina.

    Rationisl Argumentationes.

    Collidamus] Valde committamus, acriterconseramus.

    PROSAM
    terlii

    XII.

    Ex hujusmodi
    pliico certamine.

    conflictatione]

    Ex ejusmodi
    qui,

    philoso-

    ultima hujus

    voluminis prosa continet

    quibus gubernaculis mundusguliernatur, quod etiam


    aute Boetius ignorabatpliciis afiici,

    Scintilla] Translatio
    collisis,

    ab

    iis

    chalybe

    et

    silice

    Unde opinabatur bonos suptlagitia iuvitari.

    ignis scintillam excutiunt,

    quam

    dissilientem

    malos vero prfemiis ad

    in

    fomitem excipiunt ad lumen excitandum.


    Arbitratu] Arbitrio.

    Nunc autem Philosophia docet bonilate divina mundum regi, eumque qui summum bonum est, quia Deum, nulliusmali causam esse,necid quidemposse. Proinde malum nihii esse nisi a bono defectionem
    :

    hujus

    is

    qui potest omnia, non possit

    malum.Quo

    lit

    ut raali

    nequaquam

    floreant, sed miseri potius sint et


    latius disseretur.

    Concludit maluni nihil esse hujus Quidquidest aliquid, Deusomnipotens id potest. Malum autem Deus omnipotens non potest. C Malum igitur nihil est. Beatus Augustinus libro de Givitate Dei xi, cap. 9 Mali enim mdla natura est,
    igitur]
    :

    Malum

    modi ratione

    infelices,

    utproximo volumine

    Vehementer] Valde.

    Horum] Quod discere nostrum sit reminisci, et quod lumen animi corporis caligine sit obnubilatum. Commemoras] Memorem facis. Et notanda est hec
    locutio.

    sedamissioboni mali nomen accepit. Labijrinthum inextracabitem] Insolubilem, indeprehensibilem, unde nemo se facile possit expedire. Labyrintlius, locus

    ut

    eum

    ingresso

    estviarumambagibus adeoimplexus, non pateat exitus. IIoc autem loco

    metaphorioos posuit.

    Corporea contagione] Gorporis


    tione.

    cum anima

    conjun-

    Orbem] Circulum.
    Muyiuscuium] Corollarium.

    Mole] Gravitate.

    Dudum]\Pa.u\o ante.

    Quin] Ut.

    Dudum] Paulo

    ante.

    Exegimus] Absolvimus. Ovidius Jamque opus exegi.

    Inscitiam] Ignorantiam.

    De

    ea]

    Divina substantia.

    Accedam] Assentiar.
    Divclleret] Distraheret.

    Parmenides] Hic Eleates Anaxagorae discipulus, ut Suidas ait utvero Diogenes, Xenophanis .-^cujusrae:

    Sospes] Incolumis.

    Heuisas] Repetas.

    minit Plato, qui ejus nomine dialogum scripsit, vocavitque Parmenidem, sive de Ideis. Hic carmine

    Alioq^mi] Nisi hoc ita se habeat.


    Vigilantius] Diligentius.

    pbysiologiam espressit, sicut Empedocles et Hesiodus, duplicemque eam esse disit, unam quEe veritate
    constaret, alteram quseopinione. Emicuit
    Lxviii.

    Diducis] Aperis.

    Olympiade

    Cum. Deus inquit] Docet a Deo suaviter et convenientissime omnia disponi, cum voluntarie divinn'
    bonitati obtemperent seque subjiciant.

    Hujus Gra=cus versus

    est,

    n!ZVV05sV V

    V.VvXrjliji 'fzrjtiq vjr/}.i-jy.io'J oy/.ov.

    Id est,

    undique in

    circulis ducis

    similem

    acervum.

    Detractantium jugum] Metaphora a bobus sumpta.

    Unde poeta Non juga


    Deo

    taunis amat, qua; tamen odit, habet.

    co7i(raire]

    Contra Dei voluntatem.


    sic et

    Quod autem in vulgatis esemplaribus additum est, id est, rerum orbem mobilem rotat, dumseimmobilem conservat, non est Roetii, sed glossema nescio cujus, prius inmargine adjectum, deinde Boetii verbis insertum.

    Jure beatitudinis] Quee ut cietera,

    summam

    potentiam complectitur.

    cus hunc in

    modum

    Parmenidis dictum lamblicus Platoniexponit Omnia ex Deo ita sunt,


    :

    1039
    ut

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPIII^.


    Mulcentem tigres, et agentem carmine querous. Seneca in Hercule furente
    :

    1040

    nusquamvel minima quxque deserantur a Deo. Ubi- A

    sistunt, ao perpetuo

    que enim divina viget unitas, per quam res quseque conquodam, intimoque circulo ad Deum
    et

    ipsum, a quo

    in quo sunt, mirabiliter

    revolvimtur.

    Alioquin in nihilum repente proruercnt. Cum, Platone sanciente didiceris [Timaeus apud Pla-

    Immites potuit flectere cantibus Umbrarum dominos, et prece supplici Orphceus^ Eurydicen dum recipit suam. Quae silvas et aves saxaque traxerat.
    Ars quae praebuerat fluminibus ruoras, Ad cujus sonitum constiterant ferae, Mulcet non sohtis vocibus inferos, Et surdis resonat clarius in locis. Deflent et lacrymis difficiles dei
    Deflent Eurydiceu Threiciae nurus Et qui tronte nimis crimina tetrica Quaerunt, ac veteres excutiunt reos, Flentes Eurydicen juridici sedem. Tandem mortis ait, viucimur, arbiter

    tonem

    Rationes utique

    cum

    iis

    rebus quas exprimunt

    cognationem

    quamdam

    habei-e videntur.

    Ergo cum de
    disseritur,

    re firma et stabili, et mente


    stabiles similiter

    comprehendenda
    et

    immutabilesque

    quam maxime fieri

    potest, inexpugnabiles rationes esse oportet.

    Cum

    vero

    de ipsius rei firmse stabilisque


    verisimiles rati07ies sufficiunt
    :

    sinndacro disputatur,
    quse ita se

    ad superiores habeant rationes, ut simulacrum ad exemplum. Nempe quod est adgenerationem essentia, id ad finem esl veritas.

    Evade ad superos,

    lege

    tamen

    data.

    Tu post terga tui perge viri comes, Tu nou ante tuam respice coajugem, B
    Idem

    m METRUM XII.
    Glyconium, simile sexto primi voluminis. Hortatur Boetium Pliilosoptiia ."ut summi boni praestantiam contemplari perseverel, ne prava cupi-

    Quam cum clara deos obtulerit dies, Spartaniquc aderit janua Tajnari. Odit verus amor, nec patitur moras. Munus dum properat cernere, perdidit.
    in

    Metrum

    est

    Hercule CEtceo TuDc solamina cantibus


    :

    Quaerens, flabilibus modis,


    Iltec

    Orpbceus cecinit Getis.

    ditate viotus, ad
    tur.

    Nam

    rerum terrenarum desideria relabaut quidam non ineleganter ait, Deo mente

    Perperam

    igitur in nonnullis

    exemplaribus

    legitur

    debilibus, pro flebilibus.

    defixus, a pasiionibus

    dum

    titillatur,

    a ccelo in terlepidis-

    Amnes] Fluvios.
    In repidum] Cerva ipsa
    lolius est parti dedit.

    ram

    devolvitur.

    Ad hoc autem ostendendum


    et

    intrepida. Figurate,
    :

    quod

    sime inducitur Orphei fabula, quaj a Diodoro Siculo


    copiose
    refertur,

    Seneca in Heicule OEteo


    :

    elegantissime a Virgilio libro

    Georgicon ultimo,
    decimo.

    et a

    Nasone
    sic

    libro

    Quam quidam

    interpretantur

    uxoremhabuitEurydicen, qua?

    dum

    Metamorphos. Orpheus Aristeum fugeret


    :

    Juxtaque impavidum pecus Sedit marmaricus leo Nec dama3 trepidant lupos, Et serpens latebras fugit

    Tunc

    oblita veneui.

    per loca herbis floribusque ornata, latentem serpen- P tem calcavit, cujus venenato morsu extinota, ad inferos desoendit. Est

    Flagrantior] Ardentior.

    Intima] Partes intimas.


    Fervor] Ignis amoris.

    autem Eurydice humana anima,

    quoB dioitur Eurydioe, id est latum judicium habens,

    Subegerant] Viserant.
    Blodi] Moduli, oantus.

    propterea quod rationalis est. Haeo nubitOrpheo, oum corpori conjungitur, et amatur ab Aristeo, id est ab
    optimo.
    Illa

    Oi/erens]
    est

    Prima correpta,
    testifioans

    deponendi queror,

    id

    autem oorporeis voluplatibus


    flores

    irretitur.

    querimouia

    superos subaudi esse im-

    Idenim sunt
    chritudines.

    atque herbce qua3 terrtE sunt pulest

    mites, id est inexorabiles.


    Illic]

    Optimum quod

    Deus, per

    illa

    fugit,

    Apudinferos.

    atque a serpente, id est a pecoato, quod inter iUas voluptates latet, interimitur, et ad inferos demergi-

    Chordis] Fidibus.

    Dex] Matris Calliopes.


    Impotens]

    Sed conceditur Orpheo, ut illam sono cithara3,id est actionum optima compositione, quaj maxiraaharmoniaest, unde virtus exoritur, ab iuferis revocel, id est a vitiis liberet, sed ea lege, ne respiciat, hoc
    tur.
    est

    Non potens

    se cohibere, vel
    et

    nimium

    et

    supra

    modum

    potens querimoniis

    lamentis

    effun-

    dendis.
    Defiet]

    Deflendo effundit.

    ne in

    vitia relabatur.
    is.

    Felix] Beatus, subaudi cst


    Visere] Videre,

    Txnara] Inferos. Ta^narus Laconite promontorium, per oujus horribilem specum fabulantur iter esse ad
    quibus interdum aocipitur. Veniam] Beneficium. Ovidius Quod si fata negantveniam pro conjuge. Umbrarum dominos] Deos inferos. Tergeminus] Triceps, id est trium oapitum. Idem libro de amandi Arte tertio Saxa ferasque lyra movit Rodopeius Orpbeus, Tartareosque lacus, tergeminumque canem.
    inferos, pro
    .-

    ad videndum pervenire, intueri. Lucidum fontem boni] sumnium bonum, longe ola-

    rissimum.
    Solvere] Abjioere, deponere.

    Yinculu] Nexus

    rerum terrenarum, quibus plerique

    nimis astringuntur. Vates Thraicius] Orphpus Thrax, ApoUinis et Calliopes, vel (ut alii scribunt, yEagri fluvii et Polymnia? musse filius, vates musicusque prtestantissimus. Logitnr

    Tergeminus modo triformis. Maro Tergeminamque Hecateu, tria virginis ora


    :

    Dianae.

    autem

    recte, Thraicius

    per

    a, et

    more

    lonico

    Modo tergemini dicuntur


    Captus] Deleolatus.

    tres nati

    eodem

    partu.
    ,

    per

    Threioius. Dicitur et Thraoius et Thracensis in


    signiflcatu.

    eodem

    Janitor] Janute custos, qui vestibulum servat.

    Flebilibus modis] Flebili oautu.

    Ccrberus] Typhonis fiUus et Echidnoe, frater Hydrae


    :

    Silvas curreremobiles] Virgiflus

    ac Orthri, canis Gerj'onis, ut est

    apud Ilesiodum qui

    1041

    MURMELLII COMMENTARIA.
    :

    1042

    pro foribus Orci custos excubat, Tubilius Nunc niger in porta serpenlum Cerberus ore Stridet, et ceratas exoubat ante fores.

    torqueri. Sunt qui subjectum Sypilo monli tradant


    in Tantalo repraesentai-i avaros autumat, quibus opes usui non sunt, et siccis faucibus conditis pecuniis incubant. Versus ejus apud in Lydia. Petronius

    Claudianus Latratum triplioem compescuit ingens


    :

    Fulgentium

    hi sunt
    iiiter

    Janitor.

    Nec bibit

    aquas, nec

    poma

    palentia carpit

    Sontes] Nocentes, qui turpia facinora perpetrarunt.

    Agitant] Vesant, persequuntur.


    Dese] Furia3

    Tantalds infelix, quem sua vota premunt, Divitis hcEc magni facies erit, omnia late Qui tenet, et sicco oonooquit ore famem.

    infernales.

    Furias

    tres

    Hesiodus

    et

    Modis] Cantu Orphei.


    Tityi\ Hic (ut ait Pherecydes) Jovis et Elaraj iilius

    Epimenides, easque e sanguine pudendorum Saturni (quae patri Jupiter amputavit) editas aiunt. NocLe genitas autumat jEschylus et Maro
    :

    Huno
    Statius

    milii da proprium virgo sata nocte laborem.

    Acherontem patrem
    satis

    tribuit
    ,1

    Totidemquo

    Aoheronte nefasto
    ut Euripides ait, Phle-

    genuit Orohomenus. Telluris tamen quod eo gravida mater Elara, Junonis metu terrae cavernam subiens, illic puerum peperit. Indicat in Beotia Strabo specum Elaram a re gesta nominatam. Alii sentiunt ideo terre filium dici, quod
    fuit,

    ejus

    quam

    dictus

    est,

    Virginibus.

    Non Ixionum
    gya patre natus
    dio sustulisset
    :

    caput] Ixion,

    ut Pherecydes, yEthone,

    cum

    ex hominum genere servos et immanes (cujusmodi Tityus fuit) fabula ex terra natos fingunt, et Calh-

    de me-

    Eioneum, cujus tiliam nomine Dian uxoremduxerat quod istagenero debita promissaque
    :

    machus atrocissimas quasque bestias terrai genus novemjugera distentus apud inferos pascit vultures, ut auctor est Homerus, quoniam vim
    appellat. Fn

    munera
    in

    veteri

    more

    flagitaret,

    atque supposito tigno

    accensam foveam excepisset, ab ea crcde cum ca?teris nec aqua" aspersione, neque sufficionibus, aut dierum numero tolli posse videretur, ab Jove expiatus est. Sed is eam rem parum gratam habuit, ausus ad stuprum Junonem provocare. Dea communicato cum Jove consilio, immisit nubem, quam pro Junone complexus, Centauros genuit, et damnatus apud inferos assidua rotm vertigine rapitur. Tibullus
    :

    Latonee inferre tentavit, vel (ut canit Euphoriou) Diaquapropter Apollinis et Dianae nae vitium intulit
    :

    telis

    esstinctura refert Pindarus.

    Vultiir]

    canit, Ovidius et

    Ilomerus geminos vultures admotos Tityo Claudianus unum. Sic et Seneca in

    Hercule furenli
    Prfebet voluori Tityus ceteruas dapes.

    Veteres theologi (ut

    refert

    Maorobius in

    Somnium
    conscienet

    Scipionis) vulturem jecur immortale tundentem, ni-

    lllicJunonem teutare Ixionis ausi, Versantur celeri noxia membra rota


    Velox] Celeri vertigine versatilis.
    Prsecipitat] Dejicit.
    Site] Siti.

    hil aliud intelligi


    tiae

    voluerunt

    quam tormenta
    sceleris

    obnoxia

    flagitio,

    viscera interiora

    rimantis,

    ipsa vitalia indefessa

    admissi

    admonitione
    ia-

    Perperam

    indocti

    legunt hoc loco

    lauiantis,
    siti,

    contra metri rationem,


    site conscripserit,

    cum

    licentia poetica Boetius


    :

    taverint, exoitantis,

    semperque curas, si tanquam fibris renascentibus


    nec ulla
    sibi

    requiescere forte ten-

    ut libro .'Eneido vi Virgil.

    heereudo,

    miseratione parcentis, lege

    Gaude coguomine terra. pro cognomini, leste Servio, et Ovid. in Fastis: Extaque cleporoa cruda bimestre tenet
    pro bimestri. Idem libro de Tristibus quinto Exiguum pleno de mare demat aquoe.
    :

    hac qua sejudice

    nemo

    nocens absolvitur, nec de se


    IUos autem epulis

    suam

    potest vitare

    sententiam.

    ante ora positis excruciari fame et inedia tabescere,

    pro mari.
    Longa] Diuturna.
    Perditus] Excruciatus.
    Spernit] Conteuinit.
    siti

    quos magis magisque acquirendi desiderium cogit praesentem copiam non videre, etin affluentia inopes egestatis maia iu ubertate patiuntur, nescientes parta respiccre dum egent habendis. Illos radiis rotarum
    psndere
    districtos,

    qui
    suos

    nihil consilio praividentes,

    Cantu euim musico

    deliuitus,
    [-,

    nihil ratione moderantes, nihil virtutibus explicantes,

    non

    laborat.

    seque

    et actus

    omnes

    fortunae permittentes,

    Tantalus']

    Hic

    Smyrnam
    Is

    Phrygise vel (ut

    alii tra-

    casibus et fortuitis semper rotantur.

    Saxum ingens

    dunl) Sypilum tenuit.

    apud inferos

    (ut canit

    Ho-

    volvere, inefficacibus laboriosisque conatibus vitam


    tcrenles.

    merus) aquis ori allabentibus perpetua siti laborat. Supplicii causam non omnes eamdem tradunt. Nam quidam dicunt eum poenas luere, quod Pelopem hlium

    simileai, illorum capitibus


    testates

    Atram silicem lapsuram semper, ct cadenti imminero qui arduas poet infaustam ambiuut tyrannidem, nunquam
    victuri, et

    epulandum apposuerit. Nonnulli referuut canem templi Jovis in Creta custodem a Pandareo Milesio surreptuui, ad Tantalum pervenisse, quem
    diis

    hospitibus

    sine

    ti.Tiore

    cogentes
    sibi

    subjectum vulgus
    vidcutur exitium

    odisse,

    dum

    metuant, semper

    (quod mereutur) excipere. Hic Macrobius.


    Arbiter] Dominus, judex.

    cum

    repetenti rilercurio abjurasset, hac affcctum poe-

    na. Canis aureus erat et spirans. Ut Asclepiades

    ex

    Vmbrarum] Animarum.
    Viro] Orpheo.

    Fabula

    refert,

    quoniam deorum

    secreta mortalibus

    revelarit. Ovidius
    Quccrit aquas in aquis, et poma fugacia captat Tautalus, hoo illi garrula lingua dedit.

    Emptam] Kedemptam.
    Conjugem] Eurydicen.
    saso

    Euripides

    ait in

    aere suspensum impedimenti

    Dumtartara liquerit] Dum inferorum sedem Lumina flectere] Respicere.

    exierit.

    1043

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^

    1044

    Quis legcm dct amaniibus] Quis (inquit) tamcrudelis


    est,

    Jmrtiemor heu, victusque animi, respexit.


    Pcrdidit] Amisit.
    Occidii] Media contraota legendum. Sensus est, Orpbeus ipse Eurydices amissioneuna cum ea periit.

    ut amanlibiis
    sibi

    legem imponat
    ulla lex

    Amor

    enira
    si

    major
    dicat,

    lex est

    quam

    prajscripta, ac

    Tanta

    vis

    amoris est ut legem aliam non admittat.


    vrope terminos] Id
    :

    Hcu

    noctis

    est,

    sub ipsius lucis

    Virgilius
    Ilia.

    accessum. Sic Maro Eurydicenque suaru jam luce sub ipsa

    Quis etme, inquit, miseram et te perdidit, Orpheu. In supcrum diem] In summi boni lucem.

    LIBER QUARTUS.
    IN

    PROSAM PRIMAM.

    Verticem]

    Summitatem.

    Dixerat primo volumine Boetius, Videre autem vi

    In astriferas domos] In orbes planetarum.

    deornefarias sceleratorum officinas gaudio la^litiaque


    fluitantes,

    Phaibo] Soli.

    perditissimum quemque novis delationum

    Conjungat
    jj

    fraudibus imminentem, jacere

    bonos nostri

    discri-

    Aut
    quod

    comitetur]

    minis terrore prostratos,

    flagitiosum

    quemque ad

    les, id est

    Appropinquet et sese applicet. Ordo est Aut donec mens ipsa miministra et comes. Translatio inde sumpta,
    vias]
    :

    audendum quidem
    curitate,

    facinus impunitate, adefficiendum

    sicut miles

    ducem suum comitatur,

    ita

    mens
    si-

    vero prsemiis incitari, insontes autem non

    modo

    se-

    divinarum rerum contemplationi philosophiee studiis


    dedita, eas indefesso labore
    deris, id est Jovis, cujus

    verum
    stelliferi

    ipsa etiam dcfensione privatos. Ita:

    prosequitur. Corusci

    que

    libet

    exclamare

    fulgor (M. Tullio teste) ho;

    conditor orbis.

    minum
    nimium perturba-

    generi prosperus est et salutaris


    senis, id est

    comitetur

    In quo quidem carmine, ut animi


    tus, inter ca^lera et bffic subdit

    iter gelidi

    Saturno

    se

    adjungat planeta"

    rum summo,
    tecto oapite
    :

    qui apud priscos pingebatur


    tristis,

    homo

    se-

    Preniit insontes

    nex, canus, prolixa barba, curvus,

    pallidus,

    Debita sceleri noxia pcana. At perversi resideut celso Mores solio, sanclaque calcant Injusta vice colla nocentes.

    et qui dextra falcem, et in

    eadem

    ser-

    pentisimaginem caudam suam ore mordentis, sinistra infantem filium ori devoraturus admovebat. Virgilius
    :

    Etreliqua in

    Pliilosophia (ut

    sententiam. Hoc igitur libro in Georg. Frigida Saturni sese quo stella reoeptat. morbi radicem penitus exstirpet) eam Vel guocunque] Ordo est Vel reourrat oirculum Boetii opinionem graviter redarguit atque oonfntat, C astri, quocunque micans nox pingitur. dooens semper quidem potentes bonos esse, malos Recwrat] Repetat, revisat. Recurrat autem ideo, vero abjectos semper atque imbeoilles, neo sine pcequod animae coelestis origo sit itaque contemplatione na unquam esse vitia, nec sine praimio virtutes boin patriam suam recurrat, tametsi quidam legant semper intortunata contingere. nis felicia, malis percitrrat. Per astri circulum coelum significat stelliSuper quibus lege Gorgiam Platonis, divi Gregorii ferum, quod et flrmamentum dicitur. Moralia, caput quintum octavi libri Cfesariensis EuUbi] Postquam. sebii de Pra:iparatione evangelica, Laotantii Firmiani
    :
    ; :

    eamdem

    de Justitia caput 23, epistolam

    divi

    Hieronj'mi ad

    Exhausti] Exhaustionis,

    finitionis, exactae specula-

    virginem exsulem consolatoriam, etejusdem alteram ad amicum a?grotum, et rursus aliam quse inscribitur ad Oceanum, Baptistaj Mantuani lib. v de Patientia,
    et id

    tionis. Imitatio est Virgiliani illius in libro

    Georg. u

    Cni

    nunquam

    exhausti satis

    est.

    genus

    alia.

    Perperam igitur indoctis legitur exhaustnm. Polum extimum] Supremum cojlum. Luoretius
    de

    lib.

    IN

    METRUM PRIMUM.
    constans
    altero
    alr.

    Rerum Natura

    Carmen

    est

    dicolon distroplion,

    versu Alcmanio dactjiioo tetrametro acatalecto,


    tero Arcbilochio iambioo dimetro acataleoto.

    Pendet autem eo, quod proxima prosadixit: Pennas eiiam


    iuss

    Ergo vivida vis animi pervicit, et extra Processit longe flammantia mceuia mundi, Atque omne immensum peragravit mente animoque.
    Divus Hieronj^mus contra Jovinianum ex Theophra: Sapiens autem nunquam solus csse potest, habet
    et

    menti, quibus se in altum iollere possit, affigam.


    igitur ait Philosophia ad

    sto

    Nuno

    pervenire

    neminem

    posse,

    nisi

    veram beatitudinem animo virtutura alis


    ccelos trans-

    sccum omnes qui sunt, quisque unquam fuerunt boni,

    animum liberum quoaunque


    non
    erit

    vult iransfert.
    et

    sublato, terrenisque

    omnibus despectis

    potest,

    cogitatione complectitur :

    Quod corpore si hominum


    solus

    cendat, et suramo bono oontemplatione seconjungat.

    inopia fucrit, loquiiur

    cum

    Deo.

    Nunquam minus

    Peimx volucres] Vires mentis per tionem sublevandae.


    Celsa] Altas partes.
    Poli] CcBli.

    veritatis specula-

    quam cum
    :

    solus

    fuerit.

    Protreptico

    Quse potest

    Rodolphus Agricola in autem major esse, qux certior


    nulli claudi terminis, nullo
    viri
    ci

    philosophise divinitas,

    quam

    spalio coniineri ? Vadit


    solutus,

    cnim sacer
    :

    animus

    liber,

    Quas] Pennas.
    Qui] Ignis.
    Agili 7noiu]

    mdlisque coercitus meiis


    :

    qnacunque rerum

    natura potest, vagatur

    nec terras et maria solum, sed

    Ob velocissimam conversionem.

    sidera ipsa cognatosque ccclos pererrat.


    resislunt
    :

    Non tenuissima

    ^theris]

    Goeli.

    comprehendit, exsuperat, penetratque cuncta.

    lOio

    MURMELLII COJIMENTAKIA.

    1016

    Vcrendi luminis] Divina lucis.


    r]ic\

    Ilino]

    Es

    alia parte.

    Ultra supreraum cffilum.

    Fla.gcllat]

    Verberat, concutit. Ordo

    est

    Ira

    tur-

    lierjuin]

    Omnium

    principum.

    bida tollensfluctus, flagellat mentem.


    Fluctus] Motus et animi festus.

    Sccptrwn] Dominium, imperium.

    Habcnas] Moderamina.
    Temperat] Dirigit.

    Turbida] Turbuleuta.
    Tollens] Suscitans.

    Volucrem currum] Ocelum quod certissima conversione circumagitrr.

    Capfos] Vi

    tristitia; victos.

    Lubrica] Instabilis, inconstans, metui cedens.

    Rcrum coruscus
    et

    arbiter]

    Deus Dominus, inspeclur

    Ergol Ordo est

    Ergo ipse pressus iniquis dominis

    judex
    Huc\

    omnium

    longe illustrissimus.

    non

    facit

    quod

    optat,

    cum

    cernas

    unum

    ferre tot ty-

    lliuc,

    puta ad sedem verre beatitudinis.

    rannos.

    Reduccm] Ineolumem, salvum. Refe7'at] Reducat.

    Vnumcaput]
    Ferre] Pati.
    oblitus.

    Unum flagitiosum hominem.


    ei

    Tot tyrannos] Tot vitia

    dominantia.

    Quam] Patriam. Immemor] Gorporea contagione


    Torvos] Torribiles.

    Sistam] Stare faciam, nec ultratendam.

    Non facit quod optat] Non efflcit quod vult, eoque nec liber nec potens esseconvincitur.
    IN PROSAM III. Acute et dilucide disserit, nunquam bonisprajmia, nunquam sua scelerihus deesse supplicia docetque virtuttmi splendore mortaleseo praistantisepervenire
    :

    Ccrnes tyrannos exsides]


    errantes. Seneca in

    vera patria procul ab:

    Thebaide

    Regna cum

    scelcre,

    omnibus sunt

    exsiliis graviora.

    m
    per potentes esse
    :

    PROSAMII.
    Philo-

    utab improbis nihilneque detrimenti, neque


    tionis pati queant, et

    oflusca-

    AlFert rationcs pulcherrimas firmissimasque

    (quod longeplus

    est)

    deos eva-

    sophia, quibus arguit bonos el virtute prffiditos sem-

    dere. Contra vero scelerum infectione adeo


    manffi naturse

    ab hu-

    contra vero malos

    imbecilles

    et

    dignitate degenarare,

    ut

    in bestias

    omnibus vera polentiaj viribus destitutos. Nam cum bonum malumque contraria sint] Teste Cicerone libro Tusculanarum Qua^stionum quinto
    :

    transformentur.

    In

    stadio] In curriculo.

    Stadium Greece

    (r-ry.rJiov

    seu

    rr-t/.Stoi,

    Latine curriculum, locus est in quo


    certant athletse,

    equi

    hominesve currunt, et roii uri/.Sioq hoc est, a statione, quod Hercules eo Veramque illam Platonis] Hecc sententia est apud Polum ha3c ait G spatio uno spiritu confecto constitisset. Stadium conPlatonem in Gorgia, ubi Socrates ad tinet oct&vam mille passuum partem. Divus HieroAssero cquidem, o Pole, iam rhetores quam tyrannos nymus Stadium est hsec vita mortaiibus. Hic contenminimam in civitatibus habere potentiam, quemadmodimus, ut alibi coronemur. Divus Ambrosius, libro dum paulo ante dicebam. Nihil enim {ut ita dixerim) Ofliciorum primo, capite decimo sexto Quid alibi facere ex his c^use volunt,' facere tamen, quod sibi opiposcis, quod alibi debetur ? Quid prxpropere coronam nantibus optimum videatur. IN METRUMII. exigis, antequam vincas ? Quid detergere pulverem, c[uid Carmen est dicolon, distrophon, altero versu conrequiescere cupisl Quid epulari gestis antequam stastans Alcmanio trochaico dimetro acatalecto, altero clium solvatur? Adhucpopulus spectat, adhuc athletx Pherecratio. Docet tyraimos, tametsi vulgo videantur in siemmcite sunt, et tu jam otium petii ? Sed forte dijudicenturque, minime tamen potentes esse cum cas, curimpii Ixtantur? cur luxuriantur? cur etiam gravissima cupiditatum suarum Jugiter o^pprimantur mecum noiiipsi laborant ? quoniam quinon subscripseservitute. Diogenes Cynicus recte servos quidem dorint ad coronam, non tenentur ad laborem certaminis. minis, malos autem cupiditatibus servire disit. Teste Qui in sfadium non descenderint, non se perfundunt Joanne evang. Omnis qui faeit peccatum, servus est oleo, non oblinunt pulvere. Quos manef gloria, exspectet peccati {Joan. viii). Divus August. hbro de Civitate injuria unguentati spectare solent, non decertare non Dei quarto, capite tertio Malorum vero rcgnum magis solent xsfus, pulverem, imbresque perpeti. Dicant crgo
    Conlrariorum contraria sunt consequentia.
    : : : :

    diotum -o,

    regnantibus

    noce.t,

    quisuos animos vastant scelenim ma:

    ef

    ipsi

    athtetse

    Veiiite,
    :

    nobiscum laborate.

    Sed
    vobis

    jore licentia. Et

    non multo post subdit


    hominis,

    Proinde boetiamsi

    respondebunt

    spectatores

    Nos

    hie interim de

    nus, etiamsi seruiat, liberest; malus


    regnet, servus est. Nee U7iius

    autem,

    judicamus, vos autem sine nobis


    gloriam vindicabitis.
    Isti igitur

    coronse (si

    viceritis)

    scd {quod cst

    quiin

    deliciis, ciuiin

    gravius) tot

    dominorum

    (/uotvitiorum.

    luxuria,rapinis,quxstibus, honoribus studia posuerunt


    sua, spectatores magis sunt

    Septos] Circumdatos, constipatos.


    Tristibus] Tristitiam inferentibus.

    quam

    prseliafores.

    Habent
    Fovent

    lucrum laboris
    otium astutia,

    frucfum virtutis non habent.

    Torvo] Terrilieo.

    et

    improbitate aggeranf divitiarum acer-

    Babie] Feritate.
    Intus] In

    vos, sed exsolvent {seram licet) iiec/uitise suoe

    psenam.

    eorum conscientia. Hlnc] Es una parte.


    Versat] Exagitat.

    Neque enim bonus ultra jure vocabitur, qui careat


    bono] Sententia est Socratis Platonici in Gorgia, quia

    bonum

    (inquit) est, quo prsescnte boni sumus.

    Prorsus
    siint,

    Avidis wious llUecebrosis affectionibus.

    boni vero

    sumus

    et

    nos, el

    quxcunque

    alia

    bona

    1047

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    Socraticae Platoni-

    1048

    06 virtutem quamclcmi quse adsit.

    seifiso solvitur.

    Silias Italicus libro

    decimo

    tertio

    caeque sententiae M. Tullius subscribit libro Tusculanarum Quaestionum quiato iiis verbis Omnes bonos
    :

    Ipsa quidem virtus sibimet pnlcherrima merces.

    Evenit igitur]

    Joannes Franciscus Picus in com-

    semper beatos volumusesse. Quos dicam bonos, perspicuum est. Omnibus enim virtutibus instructos et ornatos,

    mentariis secundi

    bymni

    heroici

    Dicuntur in ea ho-

    mines bruta converti, quorum affectus nimia voluntatis


    propensione, usuque rationis posthabito, consequuntur.
    Sic in leonem iracundus, in

    tum

    viros

    bo7ios dicimus.

    Videamus qui dicendi


    in bonis,

    sint beati.

    Equidem

    hoc existimo, qui sunt


    IVec ulla alia

    vulpem astutus, in suem


    et

    nullo

    adjuncio

    malo.

    huic verbo [cum

    venereus converti dicitur.


    Platonicos

    Hinc apud Pythagoreos


    subindicavit.

    beatum dioimus) subjecta notio est, nisi secretis malis omnibus, cumulata bonorum compleccio. Hactenus Cicero. At Laurentius Valla, vir alioqui doctissimus
    acris
    et

    'lominum transformationes in bruta, quas

    lepide quoque Severinus adnotans

    Anto-

    nius Codrus sermone primo


    et

    Sicut
    et

    anima
    et

    rationalis

    tum

    Bono

    tertio,

    quam
    tendit

    tum judicii, libro de VeroFalsoque nimia cavillandi iibidine percitus, nimis insipienterin Boetium nostrumfertur, ubi coningenii

    proba formam prsestat homini,


    :

    illum divinitatis

    participem facit

    sic irraiionalis,

    improba pecori
    trans-

    formam

    tribuit,et

    hominem a

    recto discedentem

    quod tum virtu- g format in belluam. Corpus ergo [ut vobis ostendo) non tem tum felicitateai significet, perperamque ita colfacit hominem, sedanima. Unde recte Plato (ut reor) Quicunque est bonus, is habet bonum. Verum legisse dicere solebat, oux eim-j avSpMTro? t6 opM^izvov, id est [ciuod bona venia dictum sit) Valla ipse pudendo errore non est homo id quod videtur. Quare vos Codrum non labilur, cum Boetium insectans, scribit virtutem ac videtis, sed faeiem, sed manus et membra Codri. Ergo vitium actiones esse, felicitatem vero atque infelicitatem alienarum opum violentus erepior, lupum se facit. Qui

    eum
    :

    in boni vocabuloerrasse,

    qualitates, res etiam effectu ipso inter se longissime


    stantes.

    cli-

    insidiator est et fraudulentus, astutam

    vapido portat
    et

    Non enim

    (ut ille

    somniat) virtus

    et

    vitium acin

    sub pectore vulpem. Qui libidinosus

    est

    spurcis vo-

    tiones sunt, sed quatitates et

    {quod plus

    est)

    eodem
    Sed
    feli-

    qualitatis genere
    licet,

    cum

    felicitate ct infelicitate, in eo sci-

    quod

    Aristoteli habitus et dispositio vocatur.

    suem transformavit. Qui linguam huna et illum mordendo exercet, canis est. Itaetin alias belluas hominem inutari dicimus,
    luptatibus immersus, in hircum se velin

    ne quis

    erret,

    animadvertmdum

    est

    duplicem esse

    cum

    deserta ratione irrationalem sumit appetitum.

    citatem, alteram ciuidem inchoatam,

    INMETRUMIII. Carmen est Glyconium, simile sesto primi volumicdterum vero dicimus esse in prima specie qualitatis nis, verum in hoc fere primus pes trochaeus est, ulcujus nemo C perfectam et omnibus numeris absi Hjj^q tantum versu excepto, ubi spondeus primam antemortem compos fit,cju3e et cum summo bono Deo regionem tenet quem si quis ita legerit. Mentis ulhomo
    in hac vita virtutum studiis consequitur, et hanc
    :
    :

    quam'Dei

    gratia

    que ejusdem

    est

    substantix,

    ut supra ]probaium est

    cere sasviunt, ubique primse. regioni trochaeum dederit, at

    eamque ob infinitatem sub nulio prssdicamento collocandam censemus. Proinde recte dixit Boetius non bo-

    ea commiinis est spondeo, trocha^o, et iambo,

    ut et supra docuimus, et facile

    nobis

    astipulabitur,

    num

    ultra jure vocari, qui careat bono, hoc est, quicunest,

    que bonus

    eum habere bonum,

    sive virtutem,

    sive

    malis felicitatem accipere, non perfeclam quidem illam,


    sed inchoatam, quse non differt a virtute, sed
    ei est

    quicunqne diligenter Catullum, Horatium, Senecam tragicum, Terentianum, et es recentioribus MaruIIum legerit. Ait autem Philosophia, multo pestilentiora
    esse

    ea-

    animi

    vitia

    Circes magicis incantfitionibus

    et

    quod et propheta testificans Beatus vir, inquit, cui, nonimputavit Dominus peccatumnec est in spiritu ejus dolus{Psal. xsxi). Et beatus Ambrosius libro

    dem

    tantum, non etiam mentibus nocuisse traduntur. Vitia vero teterrima animis
    veneficiis, quse corporibus

    perniciem inferunt.
    Neritii ducis] Ulyssis. iSeritus (ut lib. x docet Stra-

    de

    otficiis

    secundo

    Certum

    est

    solum

    et

    summum
    vitse

    bonum

    esse virtutem,
    beatse, nec

    eamque abundare solam ad


    externis

    bo)

    mons

    est

    tVondososin insula Ithaca,

    quam

    tenuit

    fructum

    aut corporis

    bonis,

    sed

    uiygses, qui diciturinde


    Scribile, Neritio

    dus Neritius. Ovidius


    phira tuU.

    virtute sola

    vitam prsestari bcatam, per quam vita xterna acquiritur. Et subdit idem eodem in libro In quo
    :

    Pro duce Neritio docti mala nostra poetse

    nam mala

    una

    virtus est, concurrunt cxterse.


    et

    Qaod

    ideo apposui,
    virtuti. vitia,

    Pelago] Mari,
    Rates] Naves.

    permare.

    ne quis forsan stultus

    impius opinetur

    quse miseros homines reddunt, cohserere. Socrates


    :

    apud

    Qua] In quainsula.
    Dea] Circe Hsec (ut
    lis

    Platonem Quamobrem omnino necessarium est, inquit, Ccdlicles, temperatum virum, cum (ut diximus) justus vero ct fortis sit etpius, esse perfecte bonum. Bonum
    bcne honesteque agere, quidquid agat.

    Homerus

    srribit) fllia fuit

    So-

    es Perse Oceani

    filia,

    soror OEla? Colchorum reHabitavit autern

    gis,

    magicae sapientia?, peritissima.


    leones, quos
    illa

    Euni autem

    c^ui

    in Affia insula editiori in loco,


    et ursi et

    quem circum errahant

    bcne agit, felicem osse atque beatum.


    ac male agentem, esse miserum.

    Improbum

    vero

    veneficiis cibo et potui

    Quare probos mores sua


    ipsc sibi

    prxmia

    relinquunt] Di:

    immistis ex hnminibus feras fecerat, tamen in homines non sa?viebant, sed veluti canes adulabantur Ille
    prpeter socios Ulyssis vertit in porcos qni fraudem in sediflcio esse suspicattis,
    ,

    vus Anibrosius Officiorum libro primo

    Ergo impius
    Et

    Eurylochnm,

    pmna

    est,

    justus autem ipse sibi gratia.

    non

    intravit.

    utricjue aut

    bonorum aut malorvm operum merces ex

    Legatur Homerus libro Odyssese

    x, Virgilius

    Mnei-

    1049
    dos
    VII,

    MURMELLU COMMENTAIUA.
    Ovidius xiv Metamorpli., Diodorus vero SiSoiis, ut ait

    1050

    Nostraque adulantes comitant vestigia.


    Licet]

    culus

    lib. v.

    Quamvis.
    alitis]

    Solis edita semiiie] Vel filia

    Homerus,

    Numen] Potentia.
    Arcadis
    Mercurii in Arcadiai uionte Cyllene
    geniti, qui lingitur a poelis alatus.

    cui

    Maro

    subscribil
    lilia

    Dives inaccessos ubi Solis Assiduo resonat cantu


    et

    lucos

    Ducem] Ulyssem.
    Solverit] liberaverit.
    Pestc] Pernicie, in

    Ovidius Venerat in
    :

    silvas et

    iilia

    Solis easdeni

    Vel (ut Diodoro

    placet)

    ej
    ejus.

    patre

    Solis

    neptis,

    ex

    Hospitis] Girces. Mercurii

    suem trausformatioue. euim tum consilio, tum

    matre Hecate proneptis

    beueficio (ut refert


    :

    Carinine] Incantatione. Virgilius

    transformaretur,

    servatus est.

    Homerus) Ulysses ne in belluam Unde Ovidius Home-

    Carminibus Circe socios mutavit Ulyssei.


    Quos] Hospites.
    Ut]

    rum

    imitatus.

    Postquam.

    Invarios modos] In diversas belluarum fortLas.


    Vertit] Mutavit.
    13

    Pacifer huic dederat florem Cyllenius album, Moly vocant superi, nigra radice tenetur Tutus eo, monitisque simul coelestibus intrat llle domum Circes.

    Remiyes]

    Ulyssis socii.

    Ilcrbipotens] Herbis potens.

    marmaricus]
    leones.

    Ab
    et

    Africaj regione, ubi plurimi sunt

    Mala]

    Nosia, venetica, perniciosa.

    Traxerant] Biberant.
    sibi et

    Dente crescit

    imguibus] Majores

    dentes et

    Cerealia pabula] Panes.

    Glandc]
    ad-

    Poroorum pabulo.

    ungues transformatus in leonera accepit. Superadditus] Perperam legunt indocti, nuper


    ditus.
    Ululat] Prima extenta positum,

    Verterant] Mutaverant.

    Voce] Loquela.

    quam Maro

    cou-

    Corpore] Deest
    Nihil]

    et.

    Subaudi

    prseter meiitem.

    traxit

    Ac formje magnorura ululare leoQum.


    Tigris Indica] Sic Juvenalis satyra 13.

    Super] Insuper.

    Indica Tigris agit rabida

    cum
    :

    tigride

    pacem.

    Monstra] Transformationes. Virgilins Qua3 ne monstra pii paterentur talia manes.


    :

    Levem]

    Parum

    eflicacem.

    Pomponius Mela libro tertio Silvx alia quoque dira animalia, verum et Tigres ferunt utique Hyrcanise sx-

    vum ferarum

    genus,

    et

    usque

    eo

    pernix, ut

    illis

    longe

    Blanum] Potentiam. Licet] Quamvis.


    Corda] Animos.
    Hsec venena] Vitia.
    Potentius] Efficacius
    Sibi] Ei ipsi.

    quoque progressum eqiiitem consequi, iiec tantum semel, sed aliquoties etiam cursu unde coeperit, subinde
    repetico, solitum et facile sit.
    illc

    quam

    Circes venena.

    Causa ex

    eo est

    quod ubi

    Acyrologia est metri gratia.

    earum catulos citus cmpit avehere, et rabiem appropinquantium frustraturus, astu unum de pluribus omittit, hse projectum accipiunt, et ad cubilia sua referunt, rursumque et ssepius remeant, atque idem
    interceptos
    efficiunt,

    Dira] Pestifera.
    Penitus] Intra

    animum.
    :

    donec ad frequentiora,

    quam

    Mentis vulnere] Quod profecto maxime lajdit hominem. Divus Ambrosius libro Epistolarum quinto
    Nullus enim major
    est

    adire audeant,

    dolor
    :

    quam
    et

    is

    qui peccati

    muest

    profusus raptor evadat.


    libro

    Tigris (ut divus

    Ambrosius
    raptse soinsisfit.

    Hesaemeron

    sexto refert) ubi

    vacuum

    crone vumerat conscientiam

    neque ullum gravius

    bolis cubile reperit, illico vestigiis raptoris


    ille

    At

    fcrse se posse prseverti,

    quamvis equo vectus fugaci, videns tamen velocitate nec evadendi ullum suppetere technam hujusmodi fraude molisobolem putat, revo

    pondus flagitiorum. Deprimit animam, curvat usque ad terram, nese erigere possit. Gravia fili, gravia nimis cleliotorum pondera.
    onus

    qudm peccatorum

    sarcina

    Idem

    libro de Officiis

    primo

    Vides coiivivium pecca-

    sibiposse subsidium,

    tur ;ubi se contiguvm viderit, sphseram de viro projicit.

    ^^^,.^^

    mterroga conscientiam

    ejus.

    Nonne gravius omet

    nibus fetet sepulcrist Intueris Isetitiam ejus,


    britatem miraris corporis, filiorum atque
    vivacis

    salu-

    At

    illa iinagine sui luditur, et

    opum abunanimse ejus,


    :

    cat

    impetum,

    colligere
    totis

    specie

    relenta,

    fetum desiderans. Rursus inani se ad comprehendeiidum equitem


    objectu sequentem retar-

    dantiam.

    Introspice ulcera,

    et

    cordisque mcEstitudinem. Rursus Ofticiorum ni

    Quse

    viribus fundit, et iracundise stimulc velocior, fugienti

    imminet.
    dat.

    Ille

    iterum

    sptijerse

    Nec

    excludit.

    tamen sedutitatem matris memoria fraudis Cassam versat imaginem, et guasi lactatura
    suse studio

    enim paena gravior quam interioris vulnus Lodovicus Bigus Brevi damnosa voluptas
    Neqiiitiae transit,

    conscientise.

    sed vulnerat ossa, medullas,

    fetus residet. Sic pietatis

    decepta,

    et

    vin-

    Meutem, animumque simul.

    dictam amittit
    Mitis]

    et

    prolem.
    inferens. Sic ex Ilomeri

    Idem
    sen-

    Nemini vim
    :

    tentia Ovidius

    Mille lupi, mistique lupis ursique leaeque Occursu fecere metum, sed nulla timenda. Nullaque eratuostro jactura in corpore vulnus,

    Fallimur heu miseri, nou est extrinsecus ullum Flagitium in medio pectore regna tenet. Vulnus hiat lethale, tamen mediciua paratur NuUa, uec a nobis curritur ad medicum.
    :

    Ilia si

    doleaut, terris peragramus et cequor,

    Quin etiam blandas movere per aera caudas.

    Curam animi uullus dehcientis habet. Nos quoque olim juvenes admodum, in elegiis mora-

    105)

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    :

    10 32

    libus sic lusimus super re minime ludicra Spleudida magniflcl cernis convivia regis, Astautes pueros, aurea vasa vides. Illius uientem si forte videre liceret, Ulcera perspiceres sordidiora luto,

    tatur, ut vincula, ut

    carceres, squalores, ut verbera,

    quae ex legum prsescripto pernioiosis constituta sunt.

    At hi impune

    evadunt, insontes autem pleotuntur. Cujus causam confusionis admirabundus ex Philoso-

    lunumeras

    pestes, et

    plurima monstra videres,


    IV.

    Inferno louge plus fugienda cane.

    phia Boetius sciscitatur.

    IN

    PROSAM

    Hac prosa priraum quidem fatetur Severinus viliotametsi speciem liumani corporis retineant, animorum tamen qualitate in lielluas transformari. Vesos,

    IN METRUM V. Exemplis colligit e causarum ignoratione admirationem oriri, quibus acceptis et penitus cognitis, heec
    e

    medio

    tollitur,

    suoceditque scientia.
    Nicolaus

    Carmeu

    dicovir

    lon est
    alioqui

    distrophon, tametsi
    doctissimus,

    Perottus

    rum
    ait,

    id sibimiraljiJe

    oum

    primis,

    indignumque

    videri

    parum perpensa versuum

    ra-

    intantaravilitatemabjectosinbonorumperniciem

    lione, tradiderit

    grassariposse, et male concupita perpetrare: cui verissimis rationibus occurrens Pbilosophia, duo disserit a

    hoc carmen esse dactylum, alemanium tetrametrum hyperoatalectum, oujusmodi est


    illud primi libri.

    vulgari

    Heu quam prcBCipiti mersa profundo. multo miseriores im- n Ab eo namque differt hoo (quantum ad primum probos fieri, cum libidini sue fecerunt satis, quam cum versum perlinet) quod hic in prima regione semper perperam appetita exsequi nequiverint. Alterum vero, trocbaeus, ibi non trochaeus, sed spondeus vel dacminus miseros esse malos, facinorum suoruDi pcenas tylus est. Primus igitur hujus carminis versus mistus
    nus vera. Quorum alterum
    est,

    quidem opinione longe

    aliena,

    nectamen mi-

    expendentes

    tametsi nuila correctionis ratio, nullns

    videlur ex Sapphico et

    Alcmanio, constans
    vel

    primo
    est

    exempli respectus habeatur,

    quam

    si

    eo

    impune ad

    Irochreo, seoundo spondeo

    dactylo,

    ac spondeo

    terapus elabenles nulla justitife poena coerceat.


    Convenicnti loco] In hujus libri prosa sexta.

    seu trochcco.

    Secundus autem versus Alcaicus


    illo Iloratii

    tetrameter, iambicus, constans pentemimeri iambica,


    dactylo et spondeo, differens ab

    Gorgia

    Multo igitur infeliciores] Soorates apud Piatonem in Scciindum vero sententiam inemn, o Pole, qui
    :

    tantum

    postremo pede

    injuriatur,injustusque
    miserior autem,
    si

    est,

    omnino

    est ante alios

    miser
    ;

    Vides ut alta stet nive caudidum.

    injuriam pocnas

    nunquam

    luat

    mi-

    Nam

    illic

    dactylus est, hic


    si

    spondeus temporibus
    et

    ei

    nus veromiser,

    si luat,

    suppliciumque jussum apud deos

    respondens. Quid

    dixerimus

    secundum versum

    hominesque reportet. Divus Augustinus libro de CiviEt cum in posnis est natura vitiotate Dei xii, capile 3
    :

    compositum ex Aloalioo dimidiato Alomanio ? Sed liac nemini miranda videantur, si Severinus noster arli
    q musicce longe doctissimus, suo jure versibus novis utatur, qui apud alios Latinos poetas minime inveniantur;cum eum constet temporum proportiones diligenter observasse, et ex arte musica modulatos
    hos versus sane

    sa, exccpto eo

    quod natura
    est
    :

    cst,

    etiam hocibi bonum


    et

    est,

    quod impunita non

    hoa enim est justum,

    omne

    justum, proad clubio bonum.

    INMETRUM
    Carmen

    IV.

    est dicolon distrophon, alteroversu

    hende-

    quam

    dulciter ceoinisse.
    :

    casyllabo oonstans, altero elegiaoo pentametro. Exse-

    Cardine] Cardini. Antiptosis est


    casu ponitur. Sic Virgilius
    :

    casus enim

    pro

    creatur eo Philosophia

    moreshominum
    sint

    elferatos, qui

    cum

    plurimis periculis

    obnoxii,

    nihilo secius

    Etmagno
    pro oorpori.
    lt'!7a(]

    se

    corpore miscct:

    iuvicem bellis gerendis mortem properant, et mutua slrage desaeviunt cum boni jure sunt diligendi, mali
    :

    PrEetereat.
    tertio idus

    vero magis miserandi,

    quam

    insequendi.
    oujus ini-

    Bootes\ Arctophylax. Bootes oritur

    Fe-

    Fatum] Mortem. Ense] Gladio. Legatur elegia TibuIIi,

    bruarias,

    ut

    docet

    Ovidius

    in Fastis.

    Arctophylax

    autem interpretatur Ursi


    latur Bootes. Manlius
    :

    oustos.

    Idem etiam appel-

    tium

    Quis

    fuit

    horrendos primus qui protulit enses?

    A
    mi- D
    jjt

    tergo nitet Arctophylax,

    idemque Bootes.

    Miseresce] Miserere. Miseresco

    deductum

    est a

    Qicero de Natura

    deorum

    Arati

    versum

    ita refert

    sereo, quod apud veleres fuit personale verbum. En-

    Arctophylax vulgo qui dicitur esse Bootes

    nius libro

    Annalium quinto
    Iiosteis

    Quodquasi temone adjunctam


    Dicitur etiam Arcturus,

    prae se quatit Arctou.

    Cogebant

    lacrymantes, utmisererent.

    ut dooet
    scribit

    Lactantius

    gramproprie

    IN

    PROSAM

    V.

    maticus.

    Servius

    tamen

    Arctiirum Bootes

    morum

    Hactenus disseruit malos omnes miseros esse etaniqualitate degenerarc inbelluas, bonos autem

    esse stellam in

    signo

    Boote, cujus ortus et occasus


    facit.

    tempestates gravissimas
    oritur,

    autem nou

    beatos et deos evadere.

    Verum

    his

    Severinus non-

    aut occidit, ut alia signa. Sed


    sit,

    cum

    plaustro

    dum omni
    tatis

    ex parte oonsolatus, pristinte suaj digni-

    proximus

    quodvertiturcirca cardinem, inipsa veret,

    memor, et exsilium acceptamque contumeliam etiamnum 'ajgre ferens (quanquam ante probatum est fortunse bona nou esse vera) neminem tamen vel sapientum vivere dicit, qui non fortunaj boua
    oalamitatibus et suppliciis anteponat, qua; passim ab

    tigine videtur occidere

    cumse

    elevat, oriri.

    Hujus

    sinistram (auotore Higino) circulus arcticus includit, ut neque oocidere, neque oriri videatur.
    Ipse

    manum

    enim positus ab

    arctioo circulo ad lestivum de-

    Oaitur, inclinatus in longitudinem dexlro pede, restivo ciroula nixus. Hujus

    improbissimo quoque virtute

    prajditis infligi

    lamen-

    humeros

    et

    peotus a

    reli-

    1053

    MURMELLll GOMMENTARIA.
    dividit circuhis, qui per ulrosque polos

    105

    quo corpore

    Iransiens tangit Arietem et Clielas. Hio quidem.

    cum
    Ideo

    nonagiQta capita liabuisse canit, Alcajus quinquaginta, ex quibus si quod amputaretur, duo renascebantur.

    Tauro, Geminis, et
    scro occidere dicitur,

    Caucro, et Leone occidit.

    Hanc Hercules adjutus ab


    ut est

    lolao

    superavit,

    quod magis erectus a pedibus

    qui recisum continuo caput subjectis flammis inurebat Herculis jussu,

    pervenit ad ierram. At exoriens citius,


    videtur.

    Dnde a

    poetis

    modo

    tardus,

    quam modo

    CLielaj

    apud Hesiodum. De hac


    :

    piger

    meminit Ovidiana Dejanira

    appellatur. Bujus
    zodiaci

    enim occasus quatuor signorum tempus absumit, ut diximus.

    Qu.-Eque redundabat feoundo vulnere serpens Fertilis, et damnis dives ab ipsa suis,

    Palleant] Deest si vel cur.


    Palleant] Obscurentur deliquio.

    Seneca Tragicus

    Infeda] Obscurata.
    Metis] Objectu.
    Noctis opacx] terraj obscurantis. lunre
    lit

    Quid sseva Lernae monstra numerosum malum, Non igne demum vicit, et docuit mori ?

    ex interpositione terrse intersolem

    Deliquium enim et lunam.

    Quidam scribunt hydram


    exstitisse,

    in Lerna

    Argivorum palude

    civitates,

    aquas evomentem, qua; vastabant vicinas in qua uao raeatu clauso, multi erumpevidens,
    loca ipsa
    exussit,
    et

    Quxque] Et quae.
    Fulgenti ore] Clara facie.
    Texerat] Occuluerat, condiderat, offuscaverat. Na-

    bant.
    sic

    Quod Hercules
    :

    aquaj meatus

    clausit.

    Socrates in

    Euthydemo

    tura enim fert, ut majus

    lumen

    Platonico

    Hercule qnidem raulto siun imbecillior,

    ofFuscet

    minora.

    qui pugnare simul non valuit adversus


    capite amputato, multa repullulabant

    bydram soac etiam ad-

    Confusa] Defectione laborans.


    Detegat] Splendere permittat.

    phisticam, cui propter sapientiara pro uno sermonis


    :

    Lassantque crebris pulsibus


    Plinius libro secundo, capite
    tcs inter

    sera]

    Nam,
    :

    ut scribit

    duodecimo
    et

    versus

    Cancrum sophistam quemdam ex mari advenet

    Viriingen-

    tantem,

    nuper

    (ut arbitor)

    advectum

    navi, a

    quo

    quos fuit Stesichorus,


    ct

    Pindarus, credide-

    runt lunam eclipsim


    nibus
    :

    quasi mortem pati ex cantatio-

    cum
    vit,

    Hercules ad sinistram angeretur, verbisque acrisui lolai ausilium

    ter morderetur, nepotis

    implora-

    sucaurrebant. Hinc de clamosa

    unde ne id luna pateretur, dissono crepitu muliere satyra sexta


    :

    qui

    summopere

    illi

    succurrit.

    Mentis igne] Intellectus vigore.


    In hac] Materia.

    Juvenalis

    Una

    tubas atque aera fatiget laboranti poterit suocurrere lunee.

    Jam nemo

    De
    filia,

    providentix simplicitatc] Quinque qumstiones re-

    Auctore Plutarcho, Aganice Agetoris Thessali

    censet, easque obscurrissimas, et

    nunquam

    satis

    ex-

    quod pleniluuiorum defectuum esset gnara, tempusqne praenosceret, quo lunam ab umbra terrae. intercipi contingeret, mentem mulierum exturbabat, illisque se lunam deducere persuadebat.
    Cori] Venti.

    plicatas,

    ad propositam materiam pertinentes.


    haec

    Sed quoniam
    Septi]

    quoque] Promittit Philosophia se

    explicaturam rei petilce causas.

    Circumdati tu
    generatio

    et ego.

    Omnium
    fato.

    7'erum]

    Acutissima pariter
    divina

    et

    Frementi] Graviter resonanti,

    jucundissima

    dissertatio

    de

    providentia et

    Tundere] Percutere.
    Solvier] Solvi, liquefleri.

    Stabilitate] Constantia, immutabilitate.

    Latentes]

    Subaudiendura
    Et

    causaj.

    Sortitifr] Nanciscilur.

    Inscitise] Ignorantias

    animadvertendum
    es

    in ver-

    IIxc]

    bivina mens.

    sus scansione per syneresim

    tetrasyllaba trisyl-

    In arce] Summitate.

    labam factam diotionem, ita uti posterior sit consonans, ut apud Senecam Iragicum in Sapphico
    :

    Gercndis] Administrandis, efticiendis.


    Statuit]

    PriEscribit.

    Cuncta

    divitias

    metuitque casus.

    Puritate] Simplicitate.

    IN

    PROSAM

    Q
    VI.

    Conspicitur] Consideratur.

    Qux] Providentiam

    et

    fatum.
    prius

    Hsec prosa Philosophia causas

    eorum

    reddit quee

    Nam
    deinde
    tentia,

    providentia]
    et

    Describit

    providentiam,

    supra Boetius

    attigit,

    sibique supra

    modum miranda
    autem
    seu
    hasc
    fato

    fatum.

    videri dixit, nisi ratio deprehendatur. Ait

    omnia

    a divina int'jIIigentiEe providentia,

    progressus suos sortiri, et quid inter Dei providentiam, ac fatum intersit, docet.

    Tui muneris]

    Offlcii tui.

    Evolvere] Excutere.
    Velatas] Obductas.
    Caligine] Tenebris ignorantite.

    vero inhxrens] Es Chrysippi Stoici senfatum est sempiterna qutsdam et indeclinabilis series rerum, et catena volvens semelipsa sese, et implicans per feternos consequenti ordines, ex quibus apta connexaque est. De facto qui plura nosse cupit, legat M. TuIIium et Marcilium Ficinum Pla-

    Fatum

    tonicum, Landinum in sexto


    rio,

    iEneidos

    Commenta-

    Gellium libro sexto, et Eusebium libro sexto deOstendit

    Quseso]

    rogo.

    Petit sibi

    causas

    explicari

    eorum

    Preeparatione evangelioa.
    Providentia namque]

    quoruni admiratione tenetur.


    Exhausti] exhaustionis.

    quid

    iutersit inter

    providentiam

    et

    fatum.

    Hydrx] Latine

    dicitur excetra,

    quam Simonides

    Qux

    licet

    diversa sint, alterum

    iamcm pendet ex

    al-

    lOn
    tero]

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPIII^.


    Docet quo participent ea quce
    vei^o]

    1036
    et fons.

    modo

    diversa esse

    Scribendi recte sapere est et principium

    censebat-

    Ci^m spem] Preetor spem


    Ait

    et

    exspectationem tuam.

    Qusedam
    dentise

    Nam

    qua3dam tametsi divinae provisubjecta sint, fatalem tamenseriem superare. ut orbium] Pulcberrima orbium simililudine

    Sed

    sit

    aliquis]

    Ostendit varias et diversas divinae

    dispensationis rationes.

    docet alia majoribus fati nexibus implicari, alia minoribus, nonnulla vero fatalem supergredi necessitatem.

    Extimus] Extremus orbis.


    llli]

    Quidam me quoque excellentior] Theologus Grsecus, eoque philosophia praestantior. Nam quod aiunt indocti, excellentior me, id est, per me, plane ridiculum est. Subjecit autem Graecum theologi, quem non dubito inter Christianos prtestantem fuisse, versum
    :

    Puncto.

    ^Av^pot; tspou

    (7&j^y.a

    f^uvK^st^ oly.o^op^oiiiji,
    s

    Cogitur] Constriugi:ur.

    In quo animadvertendum

    in

    dictione tepou pro-

    Tanto] Subaudi Magis.


    Igitur uti]

    duci ob liquidam sequentem, ut apud

    Homerum

    et

    Graphica

    comparatio.

    Quemadmodum

    est ad iotellectum, et id quod quod est, et lempus ad a^ternitatem ita mobilis fati seet circulus ad puuctum medium ries est ad stabilem et immobilem providenti sim-

    (inquit) ratiocinatio

    gignitur, ad id

    prima sjdlaba legitur extenta, tametsi quidam mutent e in v?, legentes irjpcii. Latine sic soViri sacri corpus nat ad verbum facta interpretatio virtutes cedificavere. Versus autem huiic ia modum
    Persium
    [j.i\oq
    :

    plicitatem.

    Ea

    series]

    Quatenus

    fati vis se

    explicet ostendit.

    reddipotest Sacri hominis corpus virtutes aedificarunt. Mista] Partim prospera, partim adversa.
    :

    Indedinabilem] Inevitabilem.
    FluitU7'as]

    JVe

    Fluctuaturas.

    longa felicitate luxurient] Nam ut ait Ovidius Luxuriaot animi rebus plerumque secundis,

    Quo
    sane

    fit]

    Pulcherriraa conclusio,
    digna.

    et

    Piiilosophia

    Nec

    facile est cequa

    commoda mente

    pati.

    quam Qux vero

    Alios ditris agitari sinit] Baptista

    Mantuanus

    Iibro

    inquies] Occurrit tacitae objectioni,


    aliter

    Boetii verbis subjicit, et osteudit longe

    quam Dcum

    Silvarum secundo
    Crescit,

    atque mortales judicare,

    Deique judicia esse abys-

    Rebus adversis agitata virtus el, robur cruciata longo Sumit attritu, meliusque terso
    Candicat ore.

    sum multam,
    inaccessam.

    et

    scnsibus nostris cogitationibusque

    Num] Nunquid.
    Degunt] Vivunt.
    Censuerint] Existimaverint.
    Uti]

    Otium clari fugiuut honores. Nobiles ducit labor ad triumphos, Sudor insignes iter ad coronas
    Monstrat apertum.

    Tristibxis]

    Adversis.

    Quemadmodum.
    enim dissimile] Pulcherrimam offert compaDeo.

    Probris] Vitiis.
    Exercitii]

    Temperiem] Temperatam constitutionem.

    Subaudi

    caitsa.

    Num

    Namut

    probis atque improbis] Pulchre aitimprobos


    a probis discordare, sed inter se
    :

    rationem.

    non solum
    discordare,

    quoque

    nullam habere convenientiam


    vitiis
    !?'

    at

    cum

    semetipsis

    scienti]

    Ignorantes] Homines.
    Pestriiigam]

    conscientiam discerpenlibus,
    fijcov

    CoUigam

    'A.pya.\io'j

    et breviler

    complectar.

    zai T'jTa

    W5

    Travr' yopsustv.

    ^Egwi] Jiquitatis, imitatione Maronis

    Lucanus]
    saris

    M.

    Anneus Lucanus natione Hispanus,


    Scripsit

    patria Gordubensis fuit.


    et

    opus de bello

    Cae-

    Pompeii

    cui

    titulus

    Pharsalia,

    Saturnalia,

    Homeri, qui Difficile autem ad verbum interpretatus sio sonat quemadmodum Deus est me sermone explicare, omnia regat, et sua providentia disponat. Versus
    Grfecus versus heroicus est (ni fallor)
    :

    Silvarum libros decem, tragoediam Medeam, quam nou absolvit, de Incendio Trojae cum Priami calamitate, Orpheum, fabulas complures et epistolas. lix libris Pharsalise tres primos emendavit cum uxure Argentaria, reliquos imperfectos, atque ine-

    Latino sermone

    sic

    reddi potest

    Difficile est sic haec


    j)

    me

    dicere cuncta deorum.

    Proditor] Productor, conditor.

    Haustu]
    instituto.

    Metaphora ab
    -

    iter

    facientibus

    sumpta,
    itinere

    qui haustu vini accepto refecti, pergunt in

    mendatos reliquit propter intempestivum interitum a Nerone imperatum. Yersus ejus sunt in lib. Pharsaliee primo
    :

    TN

    METRUM

    VII

    Carmen hoc ejusdem


    dixit,

    generis est

    cum

    quinto primi

    voluminis. Probat eo Philosophia id quod paulo ante

    jam ferre potest, Cfesarve priorem, Pompeiusve parem quis justius induat aruia, Scire nefas, magno se judice quisque tuelur, Victrix causa diis placuit, sed victa Catoni.
    Nec quidqiiam
    :

    omnia

    extra reipublica'.
    in ofiicio
    ta-

    mala Deum omniuni principem et omnia continere, ac res omnes alioqui temerariis
    videlicet

    suaj terminos eliminare,

    M. Tullius in oratione pro Quinto Ligario

    Causa

    men

    dubia, quod erat aliquid in utraque parte

    quod
    est,

    motibus fluitaturas, optimo temperaniento coercere. Revide supra eamdem propemodum materiam in ul-

    probari posset. Nunc

    melior certe judicanda

    timo secundi voluminis carmine.


    Celsi] Altissimi.

    quam etiam
    familia sunt.

    dii

    adjuverunt.

    Familiaris noster'] Veri enim poetse de Philosophiae

    Jura] Potentiam.

    Unde

    ait

    Horatius

    Tonantis] Dei.

    1057

    MURMELI.II COMMENTARIA.
    vitiis

    lObS

    Pura] Perlurbationibus et
    Solers]

    purgata.

    A
    contempla-

    sunt perfectiores.
    Discepta] Separata.

    Ingeniosus,

    perspicax,

    acuta

    tione utens.
    Cernerc] Videre.

    Suo fonte]

    A Deo

    principio suo.

    Fatisce7it] Dissolvantur.

    Culmina] Sublimes partes.


    Illic]

    Non

    aliler] iSon alio

    modo.

    In coelo.

    Refluant] Revertanlur,
    Causie]

    Veterem pacem] Antiquam concordiam.

    Ad causam primam.
    libro tertio cecinit

    Plmbes] LunoB.

    Esse\ Essentiam, Sic et supra

    Axem] Currum, vehiculum. Summo vertice] Apud polum septentrionalem, de


    quo poeta
    :

    Hic verlex nobis semper sublimis, at illum Sub pedibus Styx atra videt, manesque profundi.

    Repetunt proprios quoque recursus, Redituqiie suo singula gaudent, Nec manet ulli traditus ordo, Nisi quod linijunxerit ortum, Stabilemque sui fecerit orbem.
    Marsiiius Ficinus in Commenlario, oratione secunda,
    capite
    :

    primo TiinitatemPythagnriciphitosophi omnium mensuram esse voluerunt, ob eam arbitror rationem, stellis figuratam, non occidere. Negant (inquit) Oceani quod Deus ternaiio numero res gubernat, atque etiam uxoremid recipere, cum reliqua sidera eo perveniantin res ipsae ternario numero terminantur. Hinc Maronis
    occasum, quod Tethys Junonis
    succubuerat, ut pellex.
    sit

    Rapidos meatus] Veloces motus. Ursa] Grsece "ApxTog. Higinus scribit efUgiem Ursaj

    nutrix, cui Calisto

    illud

    Idem etiam docet Ovidius libro secundo Metamorpli. Ideo autem revera non occidit,
    quia ciim supra nos
    bis videtur. Sic
    sit
    ;

    Nempe summus
    ab
    illo

    polus arcticus, semper a notingi.

    Numero Deus impare gaudet. ille auctor primo singula creat, secundo capit, tertio perficit. Smgula quoque imprimis
    perenni fonle effluunt,
    inde in

    Maro

    Arctos Oceani metuentes oequore

    eumdem
    ;

    refluunt,

    dum nascuntur dedum suam illam originem


    ;

    Oceano tingere flamtnas] Occidere.


    Astrigeris] Coelestibus.

    repetnnt

    postremo porficiuntur, postquam in suum

    principium redierunt.
    IiN

    Vicibus] Per vices.

    PROSAM

    VII.

    Sidant]

    lisdem causis] Ex

    Deorsum vergant, deprimantur. eadem mundi concordia.

    Es

    iis

    qute supra eruditissime

    cum

    de divina proaiens

    Spirat] Spirando emittit.


    Florifer] Flores ferens.

    videntia,

    tum de

    fatali serie disseruit,

    minus veram

    dedncit

    illationem,

    Annus] Hic Eequaliter in quatuor dividitur partes, juxla illud poeticum Temporibusque parem diversis quatuor annum.
    :

    Sunt autem ver, ffistas, autumnus, hiems. Utque Macrobius ait libro septimo Ver Deus omnium fa:

    C vulgo aliter videatur, omnem bonam, cum vel justa sit, vel utilis. Proinde viro sapienti non csse graviter ferendum, si in fortunaj certamen adducatur, quo ejus esercitata virtus magis
    ac

    pulchram nec Tametsi quidem fortunam esse


    :

    magis enitescat,
    Qui]

    Quomodo.
    Incredibiles,

    bricator calidum fecit


    caiida,
    et

    et

    humectum

    sicca est sestas et

    autumnus
    est.

    siccus frigidus, hiems

    humida pariter

    Nixa] Firmata, sustentata, suffulta.


    Inopinabiles]

    vulgi

    opinioue

    se-

    frigida

    Pomis} Ovidius libro

    de Remedio amoris primo


    est messibus igne levatur hiems.
    Eestas.

    motas.
    :

    Paulo ante] Prosa quarta

    et

    sexta hujus

    libri.

    Poma dat autumnus, formosa


    Ver prcebet
    flores,

    Gravis] Pienus, abundans,


    Defluiis]

    Deorsum

    quomodo. Ut] Ouomodo, sicut. Nonne igitur bonum


    Qui] Cur,

    censes]

    Syllogismus et

    terlii

    fluens.

    primae figurse modi. Quidquid prodest,

    bonum

    est.

    Hxc

    temperies] Moderatio et concordia.

    Fortuna autem exercens ant corrigens, prodest. Est

    Vitam spirat] Vivit. Eadem] Temperies.


    Condit] Abscondit.
    Obitu] Occasu, morte.

    igitur bona.

    Hxc] Fortuna, quae

    vel exercet vel corrigit.

    Inopinabile] Incredibiie et

    alienum ab opinione

    sa-

    Mergens] Obruens.
    Conditor] Creator.
    JEqui] yEquitatis.
    Concitat] Imperat, cogit.
    Ire] Moveri.
    Sistit] Stare jubet.

    pientum. Quare inquit] Es Jam dictis infert, viro sapienti minime dolendum, cum adversus asperam fortunam certare cogitur, sic enim virtus et probatur, et magis
    elucescit.

    Unde Ovidius

    Quae latet, inque bonis cessat non cognita rebus, Apparet virtus, arguiturque malis.

    Retrahens]

    Ad

    se vocans.

    Et Silius Italicus libro quarto de Romanis


    Juvat
    ire periclis

    Vaga] Mobilia.
    Firmat]
    Stabilit.

    Ad

    decus, et dextra

    Quale dedit

    Itus] Motus.

    Rursus in
    Motus circulares, qni
    rectis

    memorandum condere nomen, nunquam rebus fortuna secundis. eodem


    :

    Iterum] Rursum.
    1 orbes
    flexos]

    longe

    Explorant adversa viros, perque aspera duro Nititur. ad laudem virtus interrita clivo.

    10ii9

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIyE.


    yropna
    ]

    1060

    .Glorix

    Faustus Audrelinus

    Fortia diificiles superantla pectora casns, Inclyta perpetuse nomiDa laudis habent.

    Rexque patrem vicit, castumque datura cruorem Flentibus ante aram stetit Iphigenia ministris.
    Faderat] Fcedere facto incidit
    Natde] Iphigeniae.
    et mactat.

    Virtus vocatur]

    Unde
    libro
    est

    virtus appellata sit ostendit,

    quod

    suis scilicet vifibus nitens,

    versis.

    M. Cicero
    :

    non superetur adTusculanarum Qusestiouum


    virtus. Viri

    Ilachus] Ulysses.
    Sodales] Socios. Propertius
    :

    secundo

    Appellata

    enim ex viro
    cujus

    autem
    Paulatim sociam jacturam
    FeriLs] Truculentus,
    flevit Ulysses.

    propria maxime

    est fortitudo,

    xima

    sunt, mortis dolorisque contemptio.

    munera duo maUtendum cst


    si viri

    ab humanitate nimis alienus. ex Thoa Phorci

    iijitur his, si virtutis

    compotes, vel potius


    viris

    volu-

    Mersit] Absorpsit, recondidit.

    mus
    est,

    esse,

    quoniam a
    eo

    virtus
    :

    nomen

    est

    mutuata.

    Polyphemus] Hicfuit Neptuni


    fllia,

    fllius

    Lactantius libro de Opificio

    Vir, inquit,

    nominatus

    ad

    quem cum

    Ulysses in Sicilliam profectus

    cum
    for-

    quod in

    major

    vis est

    quam
    VII.

    in femina. Et hinc

    duodecira comitibus pervenisset, tres cados


    vini

    optimi

    virtus

    nomen

    accepit.

    secum portans, admiratus

    est

    magnitudinem,

    IN
    per
    difflcilia et

    METRUM
    iter

    T>

    mamque hominis unicum oculum


    boum juga
    vix

    in fronte Iiabentis,

    Trium fortissimorum esemplis


    ardua
    esse

    ostendit,

    non

    nisi

    qui solus sub antro tollebat lapidem, qualem viginti

    ad virtutem et gloriam. Non igitur detrectandum est certamen, non recusandus labor, quo virtutis et sapientiaj nobis materia suggeritur, justa poeticos illos versus Quisquis enim duros casus r.virtutis amore Vicerit, illi sibi laudemque decusqne parabit. At qui desidiam, luxumqne sequetur inertem, Dum fugit oppositosincauta mente labores,
    :

    Turpis, inopsque simul miserabile transigit Bevum.

    Bis quinis]

    Decem.
    Atrei
    fllius.

    movere potuissent. Ab eo igitur sciquod genus hominum, qui mores essent, et per Jovem obsecravit ut liceret sibi tate abire. Ille vero superbe respondens, nou titcere Jovem disit, duosque es comitibus Ulyssis apprehendens, ritu fere immaniter devoravit, totideraque postridie absumpsit prima luce idem etiam vesperi fecit. Quamobrem Ulysses sibi jam et reliquis timens, cadum optimi vini, quod secum tulerat Polyphemo
    scitatus est Ulysses
    :

    Ultor] Vindex, raptor Helence.

    obtulit

    et

    ut sibi ac cseteris

    parceret,

    obsecravit.

    Quod Cyclops se facturum promisit, si rursus sibi vinum offerret. Oblato itaque tertio poculo mente alienatus, in medio antro immane corpus dormiThnjgise] Trojse. C turus extendit. Hunc igitur Ulysses vino somnoque Huinis] Excidio. sepultum animadvertens, immisso in oculum telo Fratris] Meaelai. excsecavit. Sed exsurgens tandem Cyclops, cum apeAmissos thalamos] Ereptam conjugem Helenam, rire antri ostiumgregibus cogeretur, immanem exinmulierum longe pulcherrimam. de lapidem amovit, verumtaraen exeuntes pecudes Viavit] Purgavit. Maro manibus palpabat. Quod cum Ulysses cum comitibus Et culpam miserorum morte piabunt. animadvertisset, induti pecudum pelles, Cyclops maSensus est, Raptum Helenaj quem libidinosus Paris nus effugere. Lege Horaerum libro Odysseje nono. perpetravit, Agamemnon vindice bello et Trojas subNestor compouere lites Inter Peliden festinat et inter Atridem.
    :

    Atrides]

    Agamemon

    Horatius in Epist.

    versione purgavit. Scelera enim vindicta purgantur

    Herculcm]

    Hercules Jovis et Alcmeuce


    fortitudine caeteris

    filius

    fuit,

    emoliunturque.
    Ille]

    qui robore ac

    ciscens,

    Agamemnon. Hic ad bellum Trojanum prolicum apud Aulidem reliquos Grajciffi princi-

    quam

    credibile est, prtestitit.

    hominibus supra Hujus varise res gestse


    caeteris.

    traduntur a Diodoro Siculo, Ovidio, Seneca Tragico,


    Nicolao Perotto in Cornucopiaj, et

    pes exspectaret, imprudens

    Dianaa cervam occidit. Quare dea irata, in tantam tempestatem mare excitavit, ut Grsecorum classis inde discedere non posset. Cum autem etiam peste laborarent, consultus D Calchas, respondit Dianie iram Agamemnonio saiii/uine esse placandam. Tandem igitur Agamemnonis quoque consensu adducta Iphigenia, et mactata esf. Virgil. jEneidos libro secundo
    :

    Buri labores] Herculei labores proverbialiter celebrantur, de quo noster Erasmus abunde Adagiorum
    chiliade tertia, proverbio primo.

    Centauros] Hi
    viri,

    fuerunt Thessali ex anteriori parte

    ex

    posteriori equi. Hercules optabat eos e

    Pe-

    leo

    monte

    depellere, sed ipse prior injustum bellum

    nolebat inferre.

    Curavit igitur a

    Pholo susceptus
    tentaverunt.
    interemit,

    Sanguiue placastis ventos et virgine caesa, Cum primum Iliacas Dauai venistis ad oras. Alii tradunt Iphigeniam a Diana fuisse sacerdoti sub-

    b.ospitio, ut prcBstantissimi vini

    cadus promeretur.

    Odore

    tracti Centauri,

    vinum rapere

    Hercules occasionem nactus, omnes aut


    aut inde fugavit.

    reptam, ac

    illius

    Graise classi]

    cervam suppositam. Greecorum navibus.


    loco

    Spolium] Pellem, qua pro scuto ususest.


    Leoni]

    B.edemit] Emit.

    Vastus hic

    et

    immanis

    leo

    fuit, et

    qui ar-

    Ventos] Subaudi prosperos.


    Cruore] Sanguine
    Exicit] Deposuit.
    filise suoe.

    mis domari non poterat. Hercules observato speluncEe aditu, egredientem comprehendit, et strangulavit.
    Fixit] Trajecit.
    Certis']

    Patrem] Paternam pietatem. Sic Naso.

    Inevitabilibus.

    Postquam pietatem publica causa

    Volucres] Stymphalides. Claudianus

    MURMELIJI COMMENTARIA.
    Solus Amazonio cinctus StymphaliJas arcu
    Appetis.

    1062

    stratus, a terra

    matre vires accipiebat,

    et

    quidem

    majores.
    et

    Ea re cognita, a terra abstinuit Hercules,


    libro PharsalicB quarto.

    Hercules Slj^mphalides aves ab ipsis nubibussagittis


    petiit,

    sublime domuit. Describit hoc ccrtamen eleganter


    Caais] Hic

    enectasque dejecit.

    Erant autem aves aqua-

    Lucanus

    tic in Stymphalo palude Arcadise, tanta; magnitu-

    secundum Fabulam Vulcani

    iilius fuit,

    obumbrare dicerentur. Poma] Hercules mala aurea ex horlis Hesperidum tulit, dracone, qui ea die noctuque pervigil custodinis, ut solis radios

    ore ignem ac

    diebat, interempto.
    Ceriienti] Vigilanti.

    qui vicina omnia potamen secunduni philologos et historicos hoc habet, hunc fuisse Evandri nei[uissimum servum ac furem. Sunt qui dicunt euni, occupato circa Vulturnum et Campaniam regno, dum
    pulabatur.
    Veritas
    tractat etiam ea qua? conoesserant in Evandri Arca-

    fumum vomens,

    Lseva] Sinistra

    manu.
    Cerbero
    et et

    Cerberum] Hurcules audiens Pirithoum a


    infernali cane

    dum

    regis jura, duce Hercule, qui


    fuisse.

    tum

    forte aderat,

    exstinctum,
    properavit,
    tria

    Thesea apud inferos


    capto Cerbero, tripli-

    oppressum
    Selige7-\

    Do hoc

    Virgilius libro octavo.

    detentiim, eo

    Aper. Erymantheum

    aprum vivum

    cepit

    cique (quod

    capita haberet)

    catena

    dovincto,

    Thesea

    liberavit.

    Victor immitcm ] Dioraedem Thracise regem, qui equos suos advenarum carne pascebat occidit eumque jumentis comedendum objecit. Hydra] De hac disimus supra et Claudianus
    :
    :

    quod narrat Polyenus. Versabatur Erymantheus aper in quadam valle nivibus oppleta quod ubi animadvertit Hercules ex eo vallis supercilio, qua major nivium vis erat, feram
    Hercules astu,
    (inquit)
    :

    jactis lapidibus incessebat

    ita irritata,

    dum

    in Her-

    Nou cadere
    Frontel

    Antceo,

    non

    crescere profuit HydriB.

    Cum

    Hercules et Achelous

    propter Deja-

    niram certarent, Achelousque se in varias formas transmutaret, tandem cum in taurum frustra se
    .

    culem conatur irruere, incidens in altitudinem nivium, demersaque nullo negotio ab Hercule capta est, quam tergo impositam Mycenas detulit, et in media concione dimisit, cum summa omnium trepidatione (ut canit Apollonius) et in primis Eurysthei, qui se conjecisse diciturin vas aBneum.

    transformasset,

    victus

    Achelous,

    alteroque

    cornu

    mutilatus, pudore se in

    suum iluvium
    :

    conjecit. Sla-

    tius libro Tliebaidos quarto

    Vltimus c(E/m]HercuIes pro Atlante meris sustinuisse dicitiir. Claudianus


    :

    ccelum hu-

    Et Hercules turpatus gymnade vultus Amnis, adhuc imis vix truncam attollere frontem Ausus aquis, glaucoque caput submersus in antro
    Mffiret,

    Horruit, imposito

    Te maximus Atlas cum premerere polo.

    ^ Ad Atlantem profectus est Hercules, cum didicisset a Nereo se malis Hesperidum potiri non posse sine illius ope. Sed interim dum Atlas Herculi operam sexaginta cubitis adolevit, iit auctor est Pherecynavat, ipse coelum subiit cumque jam recepturus des. Id diu fabulosum visum est, antequam suprema Atlas non videretur, Herculis astu elusus est. Irapeejus ossa Olympiam allata miraculo fldem fecissent. trat, ut ille tandiu C03I0 succedat, quo alferendo Plutarchus ait Romanorura ducem Sertorium apud
    anhelantes segrescunt pulvere
    ripa3.

    Antxum]

    Hic Neptuni

    fllius

    ex terra susceptus,

    Tigennam oppidum
    incolie
    tata?

    Libyte, effosso sepulcro,

    quod

    oneri pulvillum sibi


    qua3

    aptet, atque ita correptis malis,

    Antaji dictitabant,

    humanum
    (ut

    cadaver inusi-

    humi

    jacebant, evestigio victor abiit.

    rnolis invenisse.

    AntKus

    fabulantur (pro-

    Pretium] Praimium.

    LIBER QUINTUS.
    IN

    PROSAM PRIMAM.
    disseruit Philosophia solos quiesse,

    Proximo volumine dem bonos potentes


    cilles,

    tiam non pvomeruerit. Toto igitur hoc libro de casu liberoque hominis arbitrio disputatur. Primura au-

    malos autem oranes imbeesse


    :

    tem quid

    sit

    casus exponitur, idque huncin

    modum:

    malum item

    nihil

    regis providentia, et

    fatalis

    optimi maximi Q Casus est inopinatus ex confluentibus causis inbis quce ob aliud geruntur eventus. necessitatis serie in boSecl

    cum

    num

    suum) omnia dirigantur. Ex quo fit quod (uti Boetio perperam videbatur) bonis nunquam mala accidant, quod adversitas eis potissimum virtulis exercenda; materia est justa Ovidianum
    (ut in flnera
    :

    quod tu caidum de Providontia


    id
    est,

    dixisti, re

    exye-

    rior] Ita est legere

    in codicibus antiquis. Est

    autem

    sensus. Sed experior re,

    experientia veruni

    cognosco id quod tu

    Scilicet adversis probitas exercita rebus,

    Materiam

    tristi

    tempore laudis habet.


    sit

    de Providentia, puta talem esse materiam, ut una dubitatione succisa innumerabiles aliae, velut bydrfe capita succredixisti

    dudum

    Verum cum supra dictum


    providentiai exordiis
    fatales
    flt,

    fatam abimmobilis
    et

    scant. In aliis exemplaribus, additis

    quibusdam, boec
    Providentia quredixisti, re e.K-

    proficisci,

    connexiones imraobiles esse


    stare

    quoque oportere, dubium


    ita ipsas

    leguntur. Sed quod tu

    dudum

    de

    stionem pluribus
    perior.

    aliis

    implicatam esse
    sit,

    quomodo

    possit

    humani

    libertas

    arbitrii,

    cum
    tate.

    inevitabili divinae

    providentise fatique necessi-

    Hxt] An casus aliquid


    Decerno] Statuo.

    etquid

    sit.

    Frustra quoque credi videtur, casum quidpiam


    :

    Tramite] Methodo, via compendiosa.

    esse

    cum

    nihil cadere

    possit,

    quod Dei providen-

    1063
    Nihil cx

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    nihilo existere]

    1064

    causas partioulares.
    caiisa ex niliilo

    Nam mundum creavit.

    Puta naturaliter et per Deus universalis omnium


    eflicienti.

    A miam, quam
    Rubrum
    scit
    est.

    undique circumdantes, regioni nomen indiderunt. Deinde per Babyloniam fluentes, in mare
    deferuntiir. Strabo lib.
    et

    Geographiee
    altum,
    et

    ii

    Cre-

    De operante principio] De causa

    Ainanus mulium in lalum


    Pars australior
    est

    multifidus
    dister-

    Rationum] Formarum. In Vhysicis] Libro Physicorum secundo.


    IN

    Taurus, qui

    Armeniam

    METRUM PRIMUM,

    minat a Mesopotamia. Hinc fluunt Tigris et Euphrates, qui Mesopotamiam circumdant, et apud Babylonios invicem cohserent. Deinde in
    tunt,

    Philosophia,
    sit

    Hoc elegiaco pulchra quadam similitudine docet casum non esse de nihilo, tametsi non
    si

    mare Persicum emitest,

    quorum Euphrates major

    et

    plus regionis

    de agentis intentione. Quemadmodum enim, duorum fluminum cursus jungantur, naves quoque
    trunci in diversis adhuc alveis ab aqua recepti,
    cessilate Iluviorum in

    flexuoso alveo percurrit.


    boreali, fluit

    Fontes habet in parte Tauri

    et

    ad occidentem per Armeniam [qux major

    ne-

    appellatur) usquc in
    iris

    Armeniam minorem, quam a dex-

    unum tandemalveum

    defluen-

    tium conjunguntur,

    licel

    nemque
    animo

    accidat

    ita et

    hoc prceter spem intentiocasus, etsi non ex agentis

    fit,

    suas

    tamen peculiares causas habet.


    voluit esse,

    Lisanam. Deinde ad austrum flexus confiniis jungitur Cappadocum, quse ad dextram relinquit, ad sinistram Comagenorum conflnia, rursumque a Sicinsina, etiam Sophina majoris Armehabet, a sinistris vero
    nise

    Rupis Achemenise] Montis Armenia; aut Parthice.

    ad sinistram

    relicta,

    progreditur in Syriam, atque

    Achemenem Parthorum regem Porphyrio


    et ex

    Achemenidarum progenie

    derivatos

    Persarum

    itcrwn flexum alium capit in Babylonios, et Persicum sinum. Tigris ex eodem monte Seleuciam illatus, ad

    reges Herodotus scripsit.


    cus, Parthicus, vel

    Hinc Acbemenius Persi:

    Euphratem
    in

    accedit, ibique efflcit


    intrat.

    Mesopotamiam
    et

    deinde

    Armenius. Lucanus

    eumdem sinum

    Euphratis ac Tigridis fontes


    quinquaginta.

    Passus Achemeniis longe decurrere campis.


    ScopiUis] Saxis prominentibus.

    inter se distant

    ad stadia duo millia

    Hactenus Strabo.

    Vno

    fonte]

    Fontibus unius et ejusdem Armenise

    Ordo est, Ubi pugna fugax versa figit spicula pectoribus sequentnm. Sensus est, E monte majoris
    Ubi]

    montis, cui teste Strabone


    Abjunctis] Separatis.

    nomen

    est

    Tauro.

    Armenice, cui juncti sunt Parthi, qui, teste

    Quos tameii] Ordo est, Quos vagos casus declivia, praeliari, aut obsessas expugaare id est declivitates terree, subaudi tegunt, et quos capugnant itaque aut procurrentibus sus vagos defluus ordo gurgitis lapsi regit. equis, aut terga dantibus, ssepe etiam fugam simuIN PROSAM II. C lant, ut incautiores adversum vulnera insequentes Dubitat hoc loco Boetias sciscitaturque, sitne ulla habeant plerumque in ipso ardore certaminis prtearbilrii, ipsos quoque animarum

    Trogo,

    cominus in acie
    :

    urbes nesciunt

    humani
    motus

    libertas

    an

    lia

    deserunt, ac paulo

    post

    pugnam

    ex fuga
    sagittis ?

    repe-

    fatalis necessitas constringat.

    Cui Philosophia

    tunt.

    Unde poeta

    respondet,
    arbitrii,

    omni

    rationali naturfelibertatem adesse

    Fidentemque fugaParlhum, versisque

    sed supernis

    divinisque substantiis majo-

    Uno eodemque fonte Tigris et Euphrates oriuntur. Pugna fugax] Gens Parthorum fugiendo pugnans.
    Tigris]

    rem, deinde tametsi non ffiqualem, tamen proximam

    Hic

    a celeritate

    et

    cursu nuncupatus

    est.

    Nam

    Tigris

    Medorum

    lingua (ut Solinus aliique tra-

    dunt) sagittam significat,

    omniumque fluviorum

    ve-

    locissimum canit Dionysius. Alii tamen a tigride animali dictum volunt Tigrim. Divus Hieronymus Tigris, inquit, fluvius de paradiso cxiens juxta Scripturae fidem, pergensque conira Assyrios, et posi mul:

    humanis animis se in divinitatis contemplatione conservantibus minus vero liberas eas esse, cum ad corpora dilabimtur, minusque etiam, cum terrenis artubus colligantur. Animadvertendum autem hoc totum ex Platonis opinione dictum, quasi animae sint, antequam corporibus conjungantur. Extremam vero servitutem esse dicit earum qua3 sceleribus mancipatse propriam amiserint libertatem.
    :

    tos circuitus

    (ut vult Josephus) in

    mare Rubrum

    ef-

    Inscitise] Ignorantiaj.

    fluens.

    Vocatur autem
    teste

    hoc

    nomine propter velocita-

    Caligant] Obscurantur, tenebrescunt.


    nvT'
    hfooc/. y.vi ttki/t' Ittc./.ousi.

    tem, imtar bestise nimia pernicitate currentis.

    Hoc no-

    men,

    Francisco

    Pico, facit genitivum Tigrios,

    Homerici versus pars


    tertio, id est,

    est posterior

    ex Iliados libro

    Tigritos, Tigridos, et Attice Ttypewg.

    omnia
    IN

    videt, et

    omnia inaudit

    Euphrates]

    Nomen sumpsit
    :

    ex eo quod bona ferret.

    De hoc Hieronymus Euphrates fluvius Mesopoiamix, in paradiso oriens.PoTTO Sallustius auctor certissimus asserit

    Aspicit omnia, et

    omnia inaudit.

    METRUM
    eo

    II.

    tam

    Tigris

    quam

    Euphratis in Ar-

    Carmen hoc ejusdem


    quarti

    generis est

    cum penultimo
    claritati,

    menia
    aliter

    fontes demonstrari.

    Ex quo animadvertimus
    :

    voluminis.

    Prsefert

    Philosophia divinse de quo


    audit.

    de paradiso et fluminibus ejus intelligendum. Post JSilum enim et Diodorus Siculus libro tertio Gangem flumina totius Asise nobiliora, Euphrates ac
    Tigris ex

    providentiaj

    perspicacitatem solis

    Homerus
    Sol qui cuncta videt, quique

    omnia maximus

    Armenix montibus
    ct

    fontes habent. Distant auet quingentis,

    Hic enim tametsi


    geat,
    videntice vero

    maximo splendore miriCce

    reful-

    tem ab inoicem stadiis mille


    per

    delatique

    terrarum tamen intima penetrare nequit. Pro-

    Mediam

    Paretanos,

    descendunt in Mesopota-

    lumen iramensum cuncta non

    inspicit

    1065

    MURMELLII COMMENTARIA.

    1066

    solum, sed etiam penitissima qua^que eorum perspicit.

    Jugari] Conjungi.

    Neque

    ei ulla vel noctis caligo, vel terrrae

    moles

    Scd mens] Ignorantiaa animi nostri imputat, quod

    obsistere valet.

    rerum veritatem perspicere non valemus.


    Obruta] Oppressa.

    Pkaibwn] Solem.
    MctUtlui] Melle iluentis.

    Cxcis mcmbris] Corpore caliginem oblivionemque

    Carmine laudat, cum aliubi tum in Iliados tertio, ut et paulo ante dictum est Et tu, sol, qui uuiversa et vides et audis. Vide Plinium libro NatuCanit]
    :

    animo

    inferenti.

    Luminis'] Intellectus.
    Igne] Vigore.

    ralis Historia"^

    ii,

    cap. 6.

    Pernmpere] Penetrare.
    Cuncta
    lib.

    Sed
    intuenti.

    Tenues nexus] Subtiles conjunctiones. cur] Platonicum boc est. In dialogo enim Plade virtute,
    qui

    tuenli]

    Omnia

    Prisca Sibylla in

    tonis

    Menon

    inscribitur, ;Socrates

    Justini pbilosopbi et martyris, interprete


    :

    Fran-

    Menonem
    ;

    Aristippi et Georgife auditorem ad id perdu-

    cisco Pico

    cit, quodimpossibile est nos investigando aliquid cognoscere aut si investigando assequimur cognosciUnus eniiii Deus est, solus non editus, ingens, musque, illud alias cognovimus. Itaqueidcognoscere Omnia couspiciens, non visilis, induperator, Quem moritura caro potis est comprendere nunquam. " non aliud esse quam reminisci et in memoriam revoIN PROSAM III. care. Quo enim tramite (inquit Menon) investigabis, o Socrates, quod c/uidem quid sit omnino ignoras, quale Hacprosadubitabundus Boetius de libero bominis tibi proponens, id quod ignoras inquires ; aut etiam si arbitrio et Dei praiscientia disserit, qum quo modo in itlud incidas, quonam signo id quod ignoraveras simul possint consistere, ut alteri alterum non offi-

    ciat,

    necessitate,
    gi

    minime videt. Nam recepta divina; praescientice omnia serie quadam indeflexa constrintenerique videntur. Quod si itaesset, frustra spemutari alioque
    converti

    illud esse agnoscesl

    Cui Socrates,
    in

    Intelligo

    (inquit)
    titigio-

    quidvelis, o Menon; at tu animadvertisne

    quam

    rarent bomines, aut deprecarentur, quaj futurae necessitatis legibus implicata

    sam argumentationem licet homo neque quod


    quirit
    :

    medium

    adduxisti, quod sci-

    noscit,

    neque quod ignorat, inest,

    nam

    si noscit,

    nulla inquisitione opus

    sed

    nequirent.

    neque quod
    lioc

    nescit,

    id investigat.
    colligit,

    Non enim

    nOvit quid

    Aut quid
    Sensus
    est,

    refert vaticinio itlo

    ridiculo Tiresise]

    quserat.

    Quare tandem
    nisi

    nihil investigando nos

    aut quid, quasi dicat, nibil boc distat ab

    discere posse,

    quse antea scivimus, etiam

    eodem

    illo ridiculo Tiresia"' vaticinio,

    quod
    :

    est

    apud Hora-

    modo.

    tium

    libro

    Sermonum secundo

    C
    :

    Mentem altam] Divinam.


    Cerncret] Contemplaretur.

    Laertiade, quidquid dicam, aut erit, aut non Divinare etenira magnus mihi donat ApoUo.

    Summam]
    Neutro

    IJniversalem propositionem.

    Tbebanus, cum forte duos angues coeuntes percussisset, in feminam fuit conversus, ac septem
    Tiresias

    Singula] Singularia.
    est hahitu]

    Boetius

    annos in eo sexu durasse fertur. Rursusque cum eosdem serpentes verberasset, in pristinum sexum
    reversus
    est.

    cusquam
    inter
    se

    Aristotelicus,

    cum magis medium tamen


    et
    :

    sit

    Platoni-

    se praibet

    utiumque pbilosopbura,

    Quod quidem ne

    quis

    omnino fabulosum

    fraditurum aliquando pollicitusest

    eorum concordiam quod an prae-

    putet, legat et
    ri;c, et

    Plinium in septinio Naturalis Histodivum Augustinum de conjugiis veteris ac

    Deus novit. Aristotelis sententia est, nibil incommodi, accidere, aliquo modo scire, quod quis
    stiterit

    novae, legis, qui asserunt

    quibusdam
    sit,

    id accidisse. Cse-

    discit, et |aliquo
    est, si

    modo

    ignorare.

    Nam

    nihil absurdi

    terum

    Tiresias,

    ab Jove Junoneque

    contendentibus

    utrius major in coitu 'voluptas

    maris an feminee,
    illum obcascavit.

    scitVquodammodo, ut in universali, quod peculiariter etproprie discit. Sed si boc modo, ut quatenus
    discit, sic et scit,

    judexelectus,
    mavit.

    majorem

    esse feminas voluptatem affirirata,

    inconveniens

    est.

    Scit igitur
    et discit in

    Qua

    sententia Juno

    in universali

    Jupiter vero pro oculis ademptisei,


    Scire futura dedit, pcenainque levavit honore.

    quod ignorat in particulari, particulari quod scit in universali.


    Consulit] In consilium adhibet.

    Callimacbus

    et,

    Propertius eo dicunt obctecatum Ti-

    Alte] In divinamente.

    resiam, quod Pallada nudato corpore se levantemin


    aquis aspexisset.
    aio-j, Cfficior

    Visa] Perspecta.

    Hinc proverbium,

    Tu<j>16repoi Ttpe-

    Hetractani] Reminiscens.
    Oblitas] Oblivioni traditas. Passive dixit. Sic

    Tiresia, de eo qui supra

    modum cajcutit.
    libri.

    Maro

    Utipaulo ante cantabas] Carmine sexto quarti

    IN METRUM IV. ejusdem generis cum proximo, quo Severinus admirabundus obstupescit, causam desiderans, cur ea duo vera, alterum de divinaprasscientia,

    Nunc oblita mihi tot carmina. Addere partes] Adonius versus,


    fine subjectus.

    co^teris in

    carminis

    Carmen

    est

    IN
    objecit,

    PROSAM

    IV.

    Diluit ea Pbilosophia qua; Severinus bsesitabundus


    et singulatim objectionum nodos enodat, ostendens Dei praescientiam et humani arbitrii liber-

    alterum de arbitrii nostri libertate, separatim secretimque perpensa, iidem admittant ;eademautem conjuncta minime nobiscobaerere videantur. Carptim] Separatim.

    tatem simul consistere. Divus Hieronymusin Jovinianum capite trigesimo secundo Litjeri arbitrii nos
    :

    Patrol. LXIII.

    34

    1067

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    A
    nec damnatio,

    1068

    condidit Deics, nec ad virlutes, nec ad vitia necessitate

    trahimur. Alioquin ubi 7iecessitas


    nec corona
    est.

    est,

    Boetiante dubitationi se accingit, qnse est, an de incertis ulla possit esse praescientia, cum scientia nihil
    nisi

    Sicut in bonis
    volentis,

    operibus perfector est

    certum comprehendatur. Proinde


    id

    si

    incerta pro

    Deus (non

    est

    enim

    neque currentis, sed mise)

    rentis et adjuvantis Dei [Rom. ix\

    ut pervenire valea-

    mus ad
    nos

    calcem, sic in malis

    atque peccatis semina


    diaboli,

    sed opinionis caligiuem putat. Diluens autem haec objecta, Piiilosophia dicit hujus erroris causam esse quod

    certis praevideantur,

    non

    esse praascientiam,

    nostra sunt incentiva,

    et perfectio

    cum

    viderit

    super

    fundamentum

    Christi
    iii),

    sedificare

    fenum,

    ligna, stipulam (I Corinth.

    tunc supponit incen-

    dium.

    Quod ita demum] Quod Boetius liberum arbitrium perProvidentiam nobis auferri suspicabatur, ejusmodi Quidquidest futurum, autnecessario ratione coUigit
    :

    opinamur omnia quae cognoscuntur, suapte natura, non vi aut facultate cognoscentium, comprehendi, quod falsum est. Si enim cognitio rei quidem quae cognoscitur, non autem cognoscentis facultatem sequeretur, res ab omnibusuno eodemque modo cognoscerentur, neque foret divinte humanaeque intelligentia; discrimen ullum, quod quani sit falsum quis non
    videt?
    yy

    est

    futurum, aut contingenter. Si necessario, perit

    li-

    bertas arbitrii. Si contingenter, qui potest esse prse-

    llle]

    Visus.

    non sit scientia, sed magis conjectura? Primumigitur incipit Philosophia ostenderepraescientiamfuturis rebus necessitatem noa
    scientia, cuni de contingentibus

    imponere, deinde probatde contingentibus


    certam apud

    et incertis

    Deum

    esse posse prascientiam.

    Eminus] E longinquo. Jactis] Emissis. Hoc loco Platonis opinionem sequitur, cui reclamat Aristoteles quem impudentissima theologistarum turba contra veterum eorumdemque doctissimorum theologorum sententiam nihil verita
    :

    Hoc loco Philosophia tuetur aliquo modo rationem eam quam supra Boetius omnino improbavit, non eo futura evenire quod Deus ea prsevienim']
    dit,

    Quxro

    est in

    ccelum reeipere. Sed supra hoc alibi

    commo-

    dius. Stoici causas esse videndi dicunt,

    radiorum ex

    sed quia futura sunt,


    est in
    ;

    Deum

    prrevidisse.

    Hkc

    ratio

    bona

    vindicat

    eo quod liberum arbitrium a necessitate verum inhoc falsa, quod futura praescientiai

    queunt emissionem, aerisque et Epicurusopinantur perimaginuminsertusvisualerapotentiamaccidere,radiosque quosdam ab oculis exertos, simul atque suboculis in ea
    videri

    quK

    simulintentionem. Democritus

    causam

    ponit.
    est,

    jectse rei institerint, rursus in

    eosdem redire

    inserta-

    Quse quia prsescientiam] Sensus

    Qusero ex

    te,

    rique. Arisloteles acutissimo vir ingenio, sed Platone


    inferior, esistimat

    Severine, cur illam solventium rationem minus

    effica-

    visionem

    fleri rei visibilis

    specie-

    cem

    piites,

    an ideo quod prsescientiam

    futuris rebus
    :

    C rum

    intra

    oculos

    receptu. Empedocles

    imaginibus

    causam

    necessitatis esse

    non existimes

    verum age

    modo

    si

    necessario

    res

    futuras sentis, unde trahis

    istius causara necessitatis, nisiex prasscientia? Si igi-

    radiosimmiscuit,idqueconjunctimimaginisradios vocavit. Hipparchus autumat ab utroque oculo ad corporum lineamenta exporrectos, perinde atque ma-

    tur tibi deraonstravero hanc praj.notionem

    divinam
    et

    non imponere
    impediri putes.

    futuris necessitatem,

    [quod

    tute

    ]>aulo ante fatebaris, nihil erit

    quo liberumarbitrium

    Quantum ad hoc attinet] Id est ad hanc conclusionem, qua?ait praescientiam esse necessitatis futuro-

    rum causam.
    Sed prxscientia, inquies] Tacitee questioni occurrit,
    Si forte Severinus objecisset

    nuum admotu corpora summa pertrectante apprehensionem eorum ad visualem vim referre. Plato per corradiantiam visum fieri existimat, lumine ab oculis quidemexertoadaliquantum intervalli per cognatum sibi aerem effluente, a corporibus vero illato occursante illi,aeremqueintermediumdift'usum amolituque facilem cum visualiigne intendente. Haec enim dicitur
    corradiantia Piatonica.
    Hic] Tactus.
    Orbi] Corpori rotundo.

    hunc

    in

    modum

    Esto

    ut nuUasit futuris ex praescientia neeessitas, est ta-

    men signum
    sophia
    sic

    ea necessario esse futura. Huic PhiloPari ratione etiam


    si

    respondet.

    nulla

    foret prajuotio, necessarius futuri constaret eventus.

    Intelleotus incorporeus et a materia Exemplis ostendit in cognoscendo omnia suapte potius facullate quam eorum quw cognoscunIntelligentia]

    sejunctus.

    Cujus rei ratio heec


    gratia

    est.

    Signum non
    sit

    efficit

    rem eam

    tur

    uti.

    cujus est signum, sed tantumquid


    :

    ostendit. Verbi

    llederaante cauponam suspensa vinum ve-

    IN

    METRUM

    V.
    dicti

    nale signifieat,

    non

    efficit

    ut id sibi venale habeatur.

    Hoc carmine Glyconico Stoicos erroris jam

    Quasi vero] Sensus

    est,

    Non laboramus an eventura


    an suapte natura ut evePhiloso-

    seminatores, puta quod res ex sua potius naturaquam


    incessit Philosophia,

    sint quae praesciuntur, sed

    niant necessitatis aliquid patiantur.

    Sed
    phia

    hoc, inquies] Solvit

    eam dubitationem
    ejus certus ac

    cognoscentium facultate comprehendantur, acriter eorumque opinionem confutat. ^.iebaut ii cognitionemsolumab exteriorum corporum

    quam
    ita

    Severinus supra his verbis


    est,

    proposuit. Si necessarius

    quid

    futurum

    ut

    non
    rit?

    sit

    eventus, id eventurum esse prajsciri quipote-

    Quodsiverum mens pateretur ab externis rebus, sed in confessoest apudomnes qui recte philosophantur, intellectum 'esse activum, mentemque, quando intelligit
    similitudinibus animoimpressisperflci.
    foret,

    Cujus erroris causa] NuncPhilosophiatoIIendsealteri

    agere, nonpati.

    1069
    Porticus] Stoicossigniflcat, de

    MURMELLII COMMENTARIA.
    quibusinprimocom- A
    implicatis vix potest
    vel spondeis, vel alternis, et quarto

    1070

    pede tantum da-

    mentario diximus.
    Obscuros] Ex

    ctylo

    partem orationis

    liniente,

    deinde tribus tro-

    quorum

    verbis

    chajis.

    Et Pliilosophia humanae nature dignitatem

    colligi sententia.

    prajstantiamque commemorat, atque

    hominem

    ex for-

    Qui] Stoici.

    tuna2 habitudine staturaque ad ccelestium

    5cnsus] Sensiones.

    Ecorporibus extimis] Ex rebus esterioribus. Licenter

    rerum amorem contemplationemque admoneri, ut qui ex omni genere solus despectet humum, vultuque animantium
    sublato coelum suspectet.
    Alio extento] Ut serpentes et animalia reptilia.

    autem produxit, quse corripienda

    est.

    Sed videtur

    veteres imitatus, qui dixerunt corpus et corpor, sicut

    decus et decor, algus


    Ut]

    et algor, frigus et frigor.

    Enatet] Evolet

    metaphora

    est notissima.

    Quemadmodum.

    Transmittere] Transire.

    Veteres

    dixerunt tramitto

    Quondam] Aliquaudo.
    JEquore] In planitie, superficie, plano spatio.
    Notis]

    Prima

    contracta, id est signis

    qua corpora
    ;

    pro transmitto. Prona] Terram versus iaclinata. Ovidius Pronaque cum spectent animalia CEetcra terram,
    :

    extrinsecus imprimunt.
    In vicem]

    Ad

    similitudinem.

    M. TuUius
    intel-

    Os honiini sublime dedit, crelumque videre Jussit, et erectos ad sidera toUere vuitus. Cicero libro de Legibus yrimo

    Artes
    imi-

    Notio] Cognitio.

    innumerabiles repertse sunt docente natura,

    quam

    Qux
    bensio
    citer

    vis] Potentia.

    Sciendum triaesse genera


    ait,

    lectionum,
    :

    quorum primum
    et

    dicitur simplicium appreest,

    hinc est quod


    secretim

    Singula prospicit, hoc

    singulatim

    intelligit.

    rem unamquamque et Secundum, compositio aut


    dividit ?

    simplidivisio,

    ad vitam necessarias solerter consecuta est. Ipsum autem hominem de eadem natura non solum celeritate mentis ornavit, sed et sensiis tanquam satellites attribuit, figwamque corporis habilem atque aptam
    tata raiio res

    ingenio

    unde
    erant

    est

    Autquaj cognita

    Qute divisarecolsese referenssibi,

    abjecisset

    humano dedit. Nam cum cseteras animantcs adpastum, solum hominem erexit ad ccelique
    ita

    ligit? Tertium, ratiociaatio,


    :

    qua exnotiseaquseignota

    quasi cognaiionis domiciliique pristmi conspectum excitavit


    :

    assequimur. Hinc

    dicit

    Tum

    tum speciem

    formavit

    oris, ut in ea penitus
    .

    Veris falsa redarguit.


    Lege7is] Transiens, percurrens.

    reconditores effingeret. Silius Italicus libro xv

    Nonne
    su-

    Modo ascendendo ab infimis ad prema, modo descendendo a summis ad ima.


    Allenium
    Desidit]
    iter]

    vides hominum ut celsos ad sidera vultus Sustulerit Deus, ac sublimia Snxerit ora,

    Media esterna, id

    est descendit.
    ;;

    Cumpecudes, volucrumquegenus, formasque ferarnm Segnem atque obscenam passim stravisset in alvum? Ad laudes genitum caplat si munera divum,
    Felix ad laudes

    Tum] Deinde.
    Referens] Reducens, et
    recolligens.

    hominum

    genus.
    capite

    quasiinorbem ratiocinando

    Lactantius libro secundo de Origine erroris,

    item secundo

    Juvat ergo velut in aliqua sublimi spe-

    Prxcedit]
    mit, qui

    Hoc loco, ut fere solet, Platonem exprirerum species ab initio animse insitas existiterreni corporis

    cula constitutum,

    unde universi exaudire possint, Per-

    sianum

    illud

    proclamare

    mavit, sed contagione

    eam sopitam
    specie,

    curvse in terras animEe, et ccelestium inanes.

    degravatamque non agere^^nisi externorum sensuum


    passione
    excitetur
    ;

    Cmlum

    potius intuemini, ad cujus spectaculumvos exci-

    excitatam vero

    quam
    tum

    tavit ille aiftifex verus Beus. Illevobis

    sublimem vullum

    sensus exterior impressit, evocari; et conjuncta specie interna

    dedit, vos in terram curvamini. vos altas mentes, et

    ad

    cum

    ea

    quam

    extrinsecus accepit,

    demum

    intelligere.

    patrem suiim cum corporibus suis erectas, ad inferiora deprimitis, tanquam vos pceniteat non quadrupedes
    esse natos.

    IN

    PROSAM

    V.
    est,

    Fas non

    est

    cceleste

    animal cum terrenis in


    beneficiis c(s-

    Ex eo quod supra tractatum


    rei quie noscitur

    cognitionem non
    incerti eventus

    terramque vergentibus versari. Quid vos


    lestibus orbatis,

    naturam, sed cognoscentis vim fa-

    pronique in terram vestra sponte pro-

    cultatemque sequi, ostenditur

    Deum

    futura ut cerla praescire, tametsi hoc

    humana

    ratio

    minime
    quitur,

    concipiat.

    Nam
    est

    si

    cognoscentis naturam sesubstantiis

    tenendum

    diversis

    diversas
    alii

    Humi enim miseri volutamini, cum deorsum quod in sublimi quasrere debuistis ? Divus Ambrosius, libro Hexaemeron sexto Cave, o homo, pecudum more curvari, cave ne in alvum te non tam
    cumbitis
    quxritis
    ?
    :

    esse cognoscendi facultates, quarumaliaprfestet


    ita ut quce perfectio sit,

    corpore
    tui

    quam
    et

    cupiditate

    deflectas.

    Respice corporis

    inferiores

    quoque
    et

    iu se

    ha-

    formam,

    speciem congruentem

    celsi vigoris
    te

    assume.

    beat, imperfectiores ad

    eam

    quaeprajstantior

    est, aspi-

    Si sola animalia pronapascanlur, cur


    nis ipse, ciuem

    in edendo slereo delectaris in

    rare

    non queant. Neque enim sensus


    sese attollunt,

    imaginatio ad

    natura non stravit

    Cur
    Cur

    neque ratio potest comprehenderedivinajintelhgentiaemodum, quilonge


    rationis judicium
    est absolutissimus, et futura nobis incerta certissima

    quo naturx injuria esf! Cur noctes

    et dies cibo

    intentus

    pecorum more terrena depasceris


    poralibus deditusipsum
    te

    illecebris cor-

    inhonoras,

    dum

    ventri atque
    iibi

    prcescientia complectitur.

    ejus passionibus deservis ?


    VI.

    Cur intellectum
    te

    adimis,

    IN

    METRUM

    quem
    constans

    libi creator
    te

    attribuif! Cur

    jumentis compo7'as,
    :

    Carmen

    est

    Archilochium dactyUcum

    a quibus

    voluit

    Deus segregari. dicens

    Nolite fieri

    dactylico bucolico letrametro,

    id est tribus dactylis,

    sicut equus etmulus, quibus

    non

    est inteUectus ?

    Autsi

    1071
    te

    APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^. COMMENTARIA.


    et

    edadtas equi, intemperantiaque delectat,

    adhinnire

    cit,

    sed alio

    modo quodam a nostrarum cogitationum


    Ille

    ad feminas voluptati est, delectetin freno maxillas tuas chamoque constringi. Si crudelitate pasceris, ferarumgue
    hsec rabies est, quse
    te

    consuetudine longe laieque diverso.

    quippe non ex

    hoc in illud cogitatione mutata, sed omnino


    tabiliter videt,
    fiunt, et

    incommusint, et

    propter ssevitiam trucidantur,

    ita ut

    illa

    quidem

    quse

    temporaliter

    mdenein

    qitoque crudelitatis tuse vertaturimmanitas.

    futura

    nondum
    :

    sint, et prsesentia

    jam

    IN

    PROSAM

    VI.

    prseteritajam non sint


    aliter mente.

    ipse vero hsec

    omnia

    stabili ac

    prosa, docet ex Dei providentia

    Hac ultima hujus eruditissimi cultissimique operis consiliis iiominum


    imponi, idque vel

    sempiterna prsescientia comprehendat, nec aliter oculis,

    Non enim ex animo


    atiter antea,

    constat et corpore. nec


    :

    actionibusque nihil uecossitatis

    aliter nunc,

    aliter postea

    quoniam non
    muta-

    potissimum hac ratione. Deum seternum esse, cunctorum ratione degentium commune est judicium.
    jEternitas

    sicut nostra, itu ejus

    quoque
    est

    scientia

    trium temporum,

    prsesentis videlicet et prseteriti vel futuri varietate


    tur,

    autem

    est interminabilis
    ;

    vitee tota

    simul

    apud quem non

    immidatio, nec momenti obum-

    et perfecta possessio

    itum, nihil

    qua quidem nihil est prceterfuturum, verum prsesentia sunt omnia.


    in
    est)

    bratio.

    Nec enim ejus intentio de cogitatione in cogita-

    tionem transit, in cujus incorporeo contuitu simul adsunt cuncta quse novit: quoniam tempora ita novit nullis

    Cognitio vero (ut paulo ante disputatum


    sequitur et naturam cognoscentis
    scendi in Deo
    est
    ;

    modum

    at

    modus cogno:

    suis temporalibus notionibus,

    quemadmodum tempo-

    Omnia

    igitur

    tum ajternus, tum prassentarius. tanquam prfesentia scit Deus unde et

    ralia movet nidlis suis temporalibus motibwi.

    Hic

    si

    dicas]

    Repetit

    objectionem supra motam,

    providentia potius

    quam

    praevidentia dicitur, quasi

    earnque diluit ejusmodi ratione,

    quam nemo

    nisi di-

    ab excelso rerum culmine infima quaeque prospiciat. Sed qua3 prasentia videntur, nullam ab his a quibus
    conspiciuntur
    rebus,

    vinorum spnculator intelligat.


    Duse sunt etenim necessitates]

    Dihitionem objecti,
    et

    necessitatem

    accipiunt,

    cum

    nihil

    tum

    latius,

    tum

    planius exponit, ostendens duo esse

    dum

    geruntur, necessitatis imponat intuitus.


    res futuras,

    necessitatis genera,

    alteram

    quidem simplicem

    Proinde divina provideutia

    quas tam-

    absolutam, alteram vero necessitatem conditionis.

    quam
    git.

    praesentes conspicit,

    nulla necessitate astriu-

    Quia igitur

    refert] Id est interest.

    Hoc scilicei] Subaudi refert, et diluit motam dubienim nos temporario hoc nostro prajsenti tationem. qusedam sine necessitate videmus, ita Deus omnia Sed si in mea, inquies] Aliam affert objectionem, simul suo ajterno contuetur, nec ob id vel rerum naquam pro materise qualitate sat luculento sermone turam proprietatemque mutat, vel judicia confundit. Divus Gregorius libro Moralium x Prasscire dicitur C diluit. Quid igiiur, inquies] Rursus aliam proponit dubitaqui unamquamque rem antequam veniat videt, et id tionem, quam et mox removet, etrefellit. quod futurum est prius quam prsesens fiat prsevidet. Quse cum ita sint] Coucludit humani libertatem Quomodo Deus est p7'xscius, dum nulla, nisi quse fuUti
    :

    tura sunt, prsesciantur ? Et scimus quia Deo fulurum

    arbitrii et

    divinam prasscientiam simul consistere

    su-

    non ti anseunt, futura non vcniunt, quippe quia omne quod nobis fuit ct erit in ejus prospectu prsesto est, et omne quod prxnihil
    est,

    ante cujus oculos

    prieterita

    per qua rj latius lege et relege Dialogum Laurentii Vallee, qui juste ne taxet Severinum nostrum, meliusque eo hanc materiam expediat, an sophisticis
    cavillis agat, et oratoriis fucis

    sens est scire potest potius

    qux

    nobis futura

    sunt

    quam prsescire. Et quia ea, videt, qux tamen ipsi semper


    :

    obducat veritatem, non

    est

    nunc mete

    facultatis judicare.

    Verum

    id censurse

    prsesto sunt, prsescius dicitur

    quamvis nequaquam fuvidet.

    doctioribus relinquo.
    Spectator]

    turum
    sunt
    ;

    prsevidet,

    quod prsesens

    Nam
    In

    et

    qusecun-

    Salomon Proverbiorum

    cap.

    xv
    et

    In

    que sunt, non in xternitate ejus ideo videiitur, quia


    sed ideo sunt, quia videntur.
    illo

    omni

    loco oculi

    Domini contemplantur bonos

    malos,

    enim nec

    prseterita.

    nec futura rcperiri queunt, sed cuncla

    mu-

    Hieronymus in quadam epistola: Omnium speculatorem Deum crede, et cave ne quid quod divinis oculis
    indignum
    sit,

    tabilia immutabiliter

    durant
    illi

    et

    quse in

    seipsis sinml

    aut opereris, aut cogites.


    ;

    existere

    non

    possuyit,

    simul omnia assistunt, nihiltransit quia in xternitaie

    Bonis prsemia] Baptista Mantuanus

    que in
    ejus

    illo prseterit,

    quod

    Et scelus a superis, et habet sua prasmia virtus.

    modo quodam incomprehensibili cuncta volumina


    currentia stant. Hebc

    sseculorum transeuntia manent,

    mas

    Aversamini] Pulcherrima adhortatio ad pulcherrivirtutes sub hujus operis pulcherrimi linem.

    ex Graegorii Moralibus carptim desumpta collegimus, eo

    Judiciscuncta cernentis] Aurelius Prudentiusin

    Hym-

    quod ad hunc locum non

    nihil facere videbantur.

    norum

    libro
    Sic tota decurrat dies,

    Deum quidem xternum] Differunt aiternum et perpetuum. yEternum enim dicitur quod interminabilis vita? plenitudinem simul complectitur permanendo. Perpetuum, quod vitam eundo continuat.
    Scientia quoque ejus\ Divo Aurelio auctore, libro de
    Civitate Dei

    Ne liDgua mendax, aut manus,


    Oculive peccent lubrici
    :

    Ne noxia corpus

    iuquinet.

    non more nostro

    undecimo, capite vigesimo primo Deus vel quod futurum cst prospicit, vet
    :

    Speculator astat desuper, Qui nos diebus omnibus Actusqtie nostros prospicit

    A luce

    prima in vesperum.

    buod prxsens

    est aspicit, vel

    quodprseteritum

    est respi-

    Hic testis, hic est arbiter. Hio iutuetur quidquid

    1073

    Humana quod mens concipit. Hunc nemo fallit judicem.


    Ludovicus Gibus ad Titum
    :

    CATALOGUS AUCTORUM IN COMMENT. PR/ECED. MEMORATORUM. PROTESTATIO


    In his Commentariis
    et

    1074

    axteris
    niliil

    qux

    vel edidimus, vel

    Dci gratia sumus cdituri,

    quod a

    catholica

    tantum

    omnino approbamus nisi Ecclesia decretum atque


    et

    Vivere flagitio si vis, Tite, liber ab omni, In desolato sit tua vita loco. Atque ibi quidquid ages, forlimve palamve, Inspectatorem semper adesse Deum.

    assertum fuerit, semper parati

    verum a

    recte sentien-

    memento

    tibus edoceri, etsuperbis sophistis, vcritate patrocinante,

    refragari.

    CATALOGUS
    AUCTORUM TAM GR^CORUM QUAM LATINORUM
    OUORUM PULCHEKRIJI.^ DICTA
    IN

    HIS COMME^TARIIS MURMELLII IN

    LIB.

    BOETII

    DE CO^SOLATIO^^E

    PHILOSOPHI.E VEL RECITANTUR VEL EXPHCAiNTUR.


    Ennius. Epimenides. Erasmus Roterodamus.
    Eratosthenes. Euripides. Eusebius. Eutropius.

    Ludovicus Bigus.

    Accius.

    M
    Macrobius. Malachias propheta Manlius Aniiochenus pocta. Mar. Antonius Sabelliciis.
    Mci7'cus Varro.

    Ptolemwus. Publius mimograph. Pythagoras.

    Acron.

    Q
    Quintilianus.

    ^milius Probus.
    Agnelhis.

    Alexander Hegius.
    Algateles,

    Ambrosius. Anaxagoras. Angelus Politianus. Antonius Codrus Urceus. Antonius Mancinellus. Apolto Pythius.
    Apuleius. Aratus. Aristippus. Aristophanes.
    Aristoteles.

    F
    Faustus Andrelinus, Festus Pompeius.
    Florus.

    Marsilius Ficinus.
    Martiatis.

    Raphctet Volaterranus. Regum Historia sacra. Rudolphus Agricola.

    Franciscus Petrarcha. Franciscus Phitelphus. Fulgentius.

    Martianus Capella. Matthaeus evangetista. Matth. Patmerius.

    Rudolphus Langius, S
    Satlustius.

    Maximianus poeta.
    Menander.
    Michael Fernus. Moses.

    Salomon. Sapientix
    Seneca. Septimius.

    liber.

    G
    Georgius Merula. Georgius Vatla, Gcorgius Magnus. Guarinus Veronensis.

    N
    Nicotaus Crescius. Nicotaus Perottus. Nicotaus Valla. Nigidius.
    Origenes. Ovidius.

    Servius. Sext. Turpilius. Sinodius Apoltinaris.


    Silius Itaticus.

    Asconius. August. Dathus.

    H
    Hermannus Buschius.
    Herodotus. Hesiodus.

    Simonides.
    Socrates. Sotinus.
    Soto7i,

    Aulus

    Gellius.

    Aurelius Augustinus. Ausonius. Avicenna.

    Hieronymus.
    Higinus.

    B
    Ba-ptista Mantuaniis.

    P
    Pacuvius. Papinius. Permenides. Paulus Cortesius.
    Pa^isanias.

    Spartianus. Speusippus.
    Statius. Stesichorus.

    Bessarion. Bocatius.

    Hipparchus. Homerus.
    Eoratius.
    I

    C
    Callimachus. Calphurnius. Cassiodorus.
    Cato.

    Isaccius. Isaias propheta.


    J

    Periander.
    Persius.
    \

    Strabo. Suetonius Suidas,

    Symmachus.

    CatuUus. Cebes Thebanus. Christoph. Laudinus.


    Cicero.

    Cinna. Claudianus. Clemens.


    Cleobidus. Cornelius Celsus. Cornelius Tacitus.

    Jacobus apostolus Jacobus Bononiensis. iamblicus Platonicus. Joannes JEdicottius Joan. Csesarius. Joan. Campanus. Joan. Evangelista. Joan. Franciscus Picus. Joan. Picus Miranduta. Josephus.
    Julius Ciesar. Jutius Capitolinus. Justinus. Juvenatis.

    Petronius Arbiter. Pherecydes. Philippus Beroaldus.


    Phito .ludxus. Philostratus.

    T
    Terentianus. Terentius. Tertultianus. Theodoricus rex. Theophrastus.

    Phocas grammaticus.
    Phocytides.

    Thomas Aquinas.
    Thucydides.
    Tibuilus. Titinnius. Titus Livius,

    Pindarus. Pius Baptista Bononiensis.


    Ptatina. Piato. Plaustus. Plinius.

    Tobise liber.

    Cvvrianus.

    D
    David psalmographus.
    Democritus.

    Ptutarchus.
    Polienus.

    Tranquiltus. Trogus.

    V
    Vaterius
    Virgilius.

    Juvencus.

    Demosthenes Diodorus Siculus. Diogenes Cynicus.


    Diogenes Laertius. Donatus.

    L
    Lactantius.

    Pomponius Mela.
    Prisca Sibylla. Priscianus. Procopius. Prodicus sophista Propertius. Prosper. Prudentius.

    Maximvs.

    E
    Ecclesiastes

    Laurenlius Valta. Leonardus Aretinus Lucanus. Lucianus.


    Lucilius. Lucretius.

    X
    Xenophon.
    Z
    Zeno.

    Empedocles.

    1075

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    1076

    AN,
    sive

    ANL. SE
    :

    BOETII

    DE UNITATE ET UNO.
    Unitas est qua unaquseque res dicitur esse una

    enim

    sit

    simplex,

    sive composita,

    sive spiriest,

    tualis, sive

    corporea,

    res unitate
    sicut

    una

    Aunitas sibiipsi, creavit aliam unitatem qufe est infra eam. Sed quia omne creatum diversum est a quo creatum, profeoto creata unitas a creante omnino diversa nec poesse debuit, et quasi opposita. Sed quia creatrix unitas

    test esse

    una

    nisi unitate,

    alba nisi albedine,

    nec quanta nisi quantitate. Non solum autem unitate una est, sed etiam tandiu est quidquid id quod est,
    est. Cum autem desinit esse quod est ;unde est boc Quidquid est, ideo est quod unum est, quod sic ostenditur. Omne enim esse ex forma est in rebus creatis, sed nuUum esse es forma est, nisi cum forma materia? unita est. Esse enim 'non est nisi ex conjunctione forrase cum materia. Unde pbilosopbidicuntillud de-

    non babet principium neque finem, nec permutationem, nec diversitatem, ideo creata; unitati accidit
    multiplicitas, diversitas,
    et

    quandiu in

    se

    unitas

    mutabilitas,

    i(a

    ut

    in

    unum,

    desinit esse id

    qoadam materia
    tis, et

    sit

    liabens principium, utin genera-

    tinem, in
    et finem,

    quodam

    vero ut

    in creatis princi-

    pium

    quia in quibusdam subjacet permu-

    In quibusdam enim 'materia remota a contrarietate et separatione, perflcitur autem ei unitas et unitur cum scribentes Esse est existentia formae in materia. ea sicut beec et illa, Sicut non divisibile in actu, sicut Cum autem forma materiaj unitur, ex conjunctione _ in coelestibus corporibus, in quibusdam unitas a matationi et corruptioni.
    est subtilis,

    siinplex,

    utriusque

    necessario aliquid

    unum

    constituitur. In

    teria inseparabilis est, et ideo carent fine,

    quia per-

    qua conslitutione illud unum non permanet, nisi quandiu unitas formam cum materia tenet. Sed destructio rei non est aliud quam separatio formaj a
    materia
    ;

    petua sunt. In quibus


    debilis

    vero

    materia fuent spissa,

    sed separatio et unitio contraria sunt,


    si

    igi-

    tur separatione

    res destruitur, profecto in suo esse

    non
    nisi

    nisi unitate

    conservatur.
    est,

    Unitio

    autem non

    fit

    ab unitate qua

    ab unitione quod erat

    unum

    dissolvitur. Soiuta
    ejus,

    autem unione, destruitur essentia quod ex earum unitione provenerat, et fit non unum. Quapropter sicut unitate res ad esse ducitur,
    sic

    et in illo

    esse

    custoditur.

    Unum

    esse

    et

    unum

    non adaequatur eis unitas, sed debilitatur in uniendo eorum essentiam, et ob boc dissolvitur essentia eorum, quia non retinetur ab unitate sicut iu generatis quaj babent principium et finem. Quanto enim unaquseque unitas propinquior fuerit primae et vercB unitati, tanto materia formata per iUam erit magis una et simplex; et e converso, quanto remotior fuerit a prima unitate, tanto erit multiplicior et compositior, et ob boc unitas quse duxit ad esse materiam intelligentise est magis una, et simplex, et
    :

    non multiplex, nec divisibilis essentialiter sed si enim creator unus est, ideo rebus quas divisibilis est, boc siquidem accidentciliter est, et ideo condidit boc inmunere dedit, utunaqusequeessetetiam C baec unitas simplioior, et magis una est omnibus uniuna. Ac per boc ex quo res babet esse, una est ideo tatibus quas ducunt ad esse ceeteras substanlias, eo motus substantiarum est ad unum, et propter unum, quod immediate adbseret primas unitati quae creavit et nibil eorum quce sunt appetit esse, sed omnia eam. Sed quia uuitas subsistens in materia intellisicut appetunt. Habere autem esse non possunt nisi gentiae est unitas simplicitatis, ideo necessario uniunum, ideo omnia ad unum tendunt. Unitas enim est tas subsistens in' materia animfe, quiainfra eam est, quffi unit omnia et tenet omnia diffusa in omnibus crescit et multiplicatur, et accidit ei mutatio et diqucB sunt. Quapropter quia materia non babet esse versitas, et sic paulatim descendendo a superiori per nisi per unionem sui cum forma, forma autem non unum gradum materise inferior unitas augeturet multenet unitatem cum materia, nisi unitas sit, ideo tiplicatur quousque pervenietur ad materiam quaj materia eget unitate ad uniendum se, etde natura sua sustinet quantitatem, scilicet, substantiam bujus, babet multiplicari, dividi et spargi. Unitas vero requse quia aprima unitate remotissima est, etpropter
    tura, quia
    :

    inseparabiliter comitantur se, et videntur simul na-

    tinet, unit et colligil,

    ac per bajc ne materia dividaturet spargatur, necesse est ut ab unitate retineatur.

    spissiludinem
    superiori quae
    est
    j)

    crassitudine

    sua opposita substantitB

    est subtilis et simplex,

    quoniam
    uon

    illa

    Quidquid autem per se non unitur, per se utique spargitur, quia omnis quaj facit aliquam rem contrariam agenti, facit contrariam factte rei. Contrariorum

    subjectum principii

    et initii unitatis.

    Finis vero
    est di-

    multuin distat a principio, quoniam

    linis

    ctus nisi defectus virtutis principii et terminus,

    unde

    enim

    contrarii sunt effectus

    quia unitas

    facit

    unum,

    secundum descensum
    fit

    unitatis a superiore ad inferius

    materia facit divisionem, ac per bocunitas per se relinet materiam. Sed quidquid per se retinet, non potestfacere separationem. Forma ergo existens
    profi'clo

    degenet-atio, sive siniplicitatis et miuorationis suaj

    viitutis,
    tilis

    ad similitudinem aquae quae in ortu suo subclara nascitur, sed paulatim deorsura fluens
    :

    et

    in materia est qujB perflcit et custodit essentiam cu-

    iu paludibus et stagnis inspissatur et obscuratur

    sic

    juslibet rei.

    Unitas est descendens a prima unitate

    qua3 creavit eam.

    Prima enim

    et

    una

    unitas, que est

    paulatim variatur unitas propter varietatem materise qua? sustinet eam ; nam quia aliquid est materite,

    1077
    spirituale et aliquid corporale,

    LIBER DE UNITATE ET UNO.


    est aliquid ejus pu-

    1078
    ;

    A unum,

    ut Deus

    aliud simplicium cognitione

    unum,

    lucidum et aliqiiid ejus spissum et obscuhoc propter qnantitatem, ejus partes iu aliquibus sunt rariores, ut inaere; in aliquibus vero strictiores, ut in lapide. Ideo unaquaeque res mateelongationis, a prima riae, secundum gradum suoe

    rum

    et

    ut angelus et anima,

    quorum unumquodque

    est

    unum

    nim,

    et

    conjunctione materise et forrase. Aliud est continuitate unum, ut arbor et petra. Aliud est compositione

    unum,
    tione,

    ut ex multis tabulis

    una

    arca, vel ex multis

    parietibusuna domus. Alia dicuntur


    ut

    unum

    aggregavel

    unitalis origine recipit unitatem, quae dignior est ex

    populus,

    grex,

    congeries

    lapidum,

    sua aptitudine

    inde est quod videmus partesignis

    acervus

    tritici.

    Alia dicuntur propositione

    unum

    ut

    nimis unitas, simplices et a^quales adeo,

    quod

    for-

    rector navis, et gubernator civitatis dicuntur

    unum,

    ma

    ejus videtur una,

    non habens

    in se diversitatem.

    similitudine

    ofiicii.

    Alia

    dicuntur

    unum unum

    accidente,

    Partes vero aeris et aquaj invenimus magis diversiiicatas et separatas, adeo quod partes eorum et unitates discerni possunt. In duris

    ut diversasubjeotaejusdem qualitatis

    dicunturunum
    sunt albeut diversa acci-

    in ea qualitate, sicut nix et cygnus

    autem corporibus

    et

    diue. Alia dicuntur

    unum numero,

    dentia qua3 eidem subjecto insunt dicuntur unum spissis unitatis jam major diversitas et obscuritas est. Quia igitur materia in supremis formata est intelli- numero, id est in numerando, ut hoc dulce. et hoc ceruleum, vel hoc longum, vel hoc latum. Alia digentife forma, et forma rationalis animaj, deinde cuntur unum ratione, sed hoc duobus modis, quia postea forma aniraa; sensibilis, deinde forma animae ratione consortii, ut ens, intellectus et res, aliquid vegetabilis, deinde forma natur, ad ultimum autem vel ratione unius sacraet vocabulum unum genus iinis est forma corporis, hic non accidit e.x diversi;

    tate virtutis agentis, sed es aptitudine materiae


    pientis.

    susci-

    menti, ut spiritus, aqua et sanguis dicuntur


    .A.lia

    unum.
    natione

    Forma enim est quasi lumen, eo quod sicut per lumen res videtur, sic per formam cognitio et scientiareihabetur, nonpermateriam sed hochimen in quibusdam est clarius, in quibusdam obscurius,
    ;

    dicuntur natura

    unum, ut

    participatione speciei

    plures homines unus. Alia dicuntur


    vel lingua, ut multi

    unum

    prout materia cui infunditur forma est clarior et obscurior. Quo enim materia fuerit sublimior, fit
    subtilior et penetratur tota a lumine, et ideo sub-

    homines dicuntur una gens yel una tribus. Alia dicuntur unum more, sed hoc duobus modis, vel quia secundum consensum virtutis
    et

    dilectionis,
    et

    ut multitudinis credentium

    erat cor

    unum
    vitii

    stantia ipsa sapientior et perfectior, sicut inteliigentia et rationaiis

    anima. Vel secundum consensum ejusdem plures homines dicuntur unum, ut qui adhceret

    quo materia meretrici unum corpus efiicitur. Sic orania unitatem fuerit inferior, ht spissior, et obscurior, et non ita G appetunt, ut etiam ea multa sunt quse unum dici volunt. Quajcunque enim sunt idem quod sunt ut penetratur a lumine, quo materia magis descendit, vera unitate esse nituntur, ut eam simulando nitunsicutjam supra dictum est, constringitur, et spissatur tur. Quidquid enim vel est unum, vel est plura. et corpulentatur, et partes ejus mediee prohibent ultimas perfecte penetrari a himine. JJon enim est posPhiralitas autem non est nisi ex aggregatione unitasibiie ut tantum iuminis penetret secundam, quantum quae unitates si sunt disgregatas, faciunt multum primam, nec ad tertiam tantum luminis pervetitudinem sin vero fuerint continua in materia, Quapropter inter unitates niat quantum ad mediam, et sic paulatim donec faciunt magnitudinem. pervenietur usque ad partem materia; inUmam. Quae quantitatis discretse et unitates quantitatis continuce
    anima. Et e
    converso
    ; ;

    tatur in

    quia remotissima est a fonte luminis, iumen debiliilla, nec tamenhoc, sicutdictum est, propter

    subsistentis in materia nihil intercst,


    gregatffi sunt et iltecontinuy;.
    est
    nisi

    quia

    illce

    dis-

    Continuum genus non


    continuitatis

    lumen
    solis,

    in se, sed

    propter multam debilitatem et obin


    se.

    ex

    discreto, quia

    intellectus

    scuritatem

    materi

    Quemadmodum iumen
    aeri,
    ;

    non

    est in

    coutinuo, nisi continuatio disgregatorum.

    cum admiscetur tenebroso


    admistum

    non
    vel

    est iilius

    At propter hocnecesse estut continua quantitas non


    adveniat in substantia
    nisi

    virtutis cujus est

    claro aeri

    quemad-

    ex unitatibus.

    Quando
    sit

    moduni pannus albus tenuissimus cum induitur a corpore nigro occultatur candor ejus propter abundantiam nigredinis
    phires feneslriE
    ;

    enim partem

    quantitatis signaveris, necesse est ut

    uuum

    vei piura.

    Sed omnis pluralitas (ut dictum

    est)

    vei

    vitreae

    quemadmodums si tres vel una post aliani recte contra

    ex unitatibus
    discretcB et

    est.

    Unde aperte datur

    intelligi

    quod
    est,

    continuae

    quantitatis radix

    una

    eo

    radium solis disponantur in ordine, constat siquidem quod secuiida minus recipit luminis quam pnma, et sic usque ad uitiet tertia minus quani secunda mam lit defectus luminis non propter lumen in se,
    ;

    sed propter elongationem fenestrfE vitrese a lumine


    ita ut
    ri;e

    lumeu

    forma:^ unitatis
    iiat

    quod infusum

    est

    mate-

    descendendo

    debile et obscurura, ita

    primum
    non

    quod coraposita sunt ex una re, et resoivuntur ad unum. Et etiam quia corporis partes quo magis fuerint sibi conjuncta? et constrictiE, ipsum corpus erit spissius et magis quantum, ut iapidis et e converso quo magis fnerint partes corporis dissolutae et latce, ipsum erit subtilius et levins et minus quantum, ut aer. Verum est igitur quod continua quantitas non
    :

    ejus
    el

    multum

    discrepet a medio, et

    medium

    ab ultimo,

    venit in substantiam,

    nisi

    ex conjunctione et conUnitas igitur


    est

    propter

    hanc

    diversitatem

    formaj

    unitatis,

    structione unitatum

    in

    illa.

    qua

    uno modo, sed pluribus, uuum. Unum euim aliud

    dicitur aliquid
    est essentiae

    ab unitate
    simplicitate

    -unaquaeque res una

    est, et est id

    quod

    est.

    1070

    AN. MANL. SEV, BOETII.

    1080

    AN. MANL. SEV. BOETII

    DE ARITHMETICA
    LIBRI DUO.
    PR^FATIO.
    In dandis accipiendisque muneribus, ita recte
    officia,

    enim hoc judicium multis artibus probetur excultum, uno tamen cumulatur examine. Experiare igiiur licet

    prxcipue inter

    eos qui sese magnifaciunt, sestimantiir,

    quantum nobis
    adjecerit.

    in hoc

    studio longis tractus otiis labor

    si liquido constabit,

    nec ab hoc aliud quod liberalius

    An rerum

    subtilium fugas exercitatx mentis

    afferret inventum, ncc

    ab

    illo

    unquam, quod jucundius

    benevolentia complectereticr acceptum,

    Hmc

    ipse consi-

    derans, attuli non ignava

    opum pondera, quibus adfa-

    cinus nihil instructius est, cuni habendi sitis incanduit.

    Ad

    meritum

    nihil vilius,

    cata subjecit, sed ea

    cum ea sibi victor animus calqux ex Grsecarum opulentia littesi

    rarum, in Romanse orationis thesaurum sumpiaconveximus. Ita enim mei qitoque operis mihiratio constabit,
    quse ex sapientix doctrinis elicui, sapientissimi judicio

    comprobentur. Vides igitur ut tam magni laboris effectus, tuum tantum exspectet examen, nec in aures prodire publicas, nisidoctx sententise astipulatione nitatur.

    comprehendat ? Utrum jejunx macies orationis, ad ea qux sunt caligantibus impedita sententiis, expedienda sufficiat? Qua in re mihi alieni quoque judicii lucra quxruntur, cum tu, utrarumque peritissimus litterarum, possis Graix orationis expertibus, quantum de nobis judicare audeant, sola tantum pronuntiatione prxscribere. At non alterius obnoxius institutis, arctissima memetipse translationis lege constringo, sed paululum liberius evagatus, alieno itineri, non vestigiis insisto. Nam et ea qux de numeris a Nicomacho diffusius disputata sunt, moderata brevitate collegi. Et qux transvelocitas

    cursa

    velocius

    angustiorem intelligentix prxstabant

    In quo

    nihil

    mirum

    videri debet,

    cum

    id opus

    quod

    aditum, mediocri adjectione reseravi, ut aliquando ad


    evidentiam rerum, nostris etiam formulis ac descriptionihus uteremur.
    constiterit,

    sapientix inventa persequitur, non auctoris sed alieno

    incumhit arbitrio. Suis quippe instrumentis res rationis


    expenditur,

    Quod

    nobis quantis vigiliis ac sudore

    cum judicium

    cogitur subireprudentis. Sed

    facile sobrius lector agnoscet.

    Cum
    eo

    igitur

    huio munusculo, non eadem quse csettris imminent arti-

    quatuor matheseos disciplinarum, de arithmetica, qux


    est

    bus munimenta constituo. Neqiie enim fere


    cunctis absoluta partibus,
    est scientia

    ulla,

    sic

    prima, prxscriberem,

    tu

    tanlum dignus
    esset,

    munere

    nullius indiga, suis

    tantum

    videbare, eoque magis in errato opus esse intelligebam

    nixa prsesidiis, ut non cseterarum quoque

    Nam

    etsi

    apud

    te

    facilis venire locus

    aliquando

    artium adjumenta desideret.

    Nam

    in

    effigiandis
    est,

    mar-

    more

    statuis, alius

    excidendx molis labor

    alia for-

    mandse imagini%
    tabulse

    ratio.

    Nec ejusdem

    artificis

    manus,

    tamen ipsam formidahat facilitatem suspecta securitas. Arbitrabar enim nihil tantx reverentix oblatum iri oportere, quod non elaboratum ingenio, perfectum studio,

    politi ope7'is nitor

    exspectat.

    Ac depingendse manibus

    dignum postremo

    tanto otio videretur.

    Non

    igitur

    ambigo quin pro tua in me benevolentia supervacua recommissx fabrorum, cxrse rustica observatione decerptx, colorum fuci mercatorum solertia perquisiti, q seces, hiantia suppleas, errata reprehendas, commode dicta, mira animi alacritate suscipias. Qux res impulit lintea operosis elaborata textrinis, multiplicemmateriam pigram coimlii moram. Nimios enim mihi fructus plaprxstant. Nonne idem quoque in bellorum visitur incitura restituent. Novi quippe quanto studiosius nostra strumentis ? Hic spicida sagittis exacuit, illi validus
    tliorax nigra gemit incude.

    Ast

    alius

    crudi umbonis

    quam cxterorum bona ditigamus


    te

    Recte ergo quasi au-

    tegmina, proprii laboris orbi infigenda mcrcatur, tam


    multis artibus ars
    ahsolutio longe
    solus

    reos Cereri culmos, et maturos Baccho palmites, sic

    ad

    una

    perficitur.

    Ast nostri

    lcbhoiHs

    ad faciliorem
    est

    currit eventum.

    Tu

    eni.m

    manum supremo

    operi impones, in quo

    nihlt de

    rudimenta novi operis transmisi. Tu tantum paterna gratia nostrum provehas munus, ita et laboris mei primitias doctissimo judicio consecrabis, et non
    majore
    censebitiir auctor merito

    decernentium necesse

    laborare consensu.

    Quamlibet

    quam probator.

    LIBER PRIMUS.
    CAPUT PRIMDM.
    Divisio mathematicx.

    bilem substantiam sortiuntur comprehensio veritatis. Esse autem illa dicimus, qu;e nec intentione crescnnt, nec relractione minuuntur, nec variationibus

    Inter

    omnes

    priscaj

    auctoritatis viros qui, Pytha-

    gora duce, puriore mentis ratione viguerunt, constare manifestum est liaud quemquam in philosoyhiEe
    disciplinis ad
    talis

    permutantnr, sed in propria semper


    subsidiis nixa custodiunt. Ha^c

    vi, sua; se

    naturaj

    autem sunt

    qualitates,

    cumulum

    perfectionis evadere, nisi cui

    quantitates, formEe, magnitudines, parvitates, a^qualitates,

    prudentiee nobilitas

    quodam

    quasi quadrivio ve-

    habitudines, actus,

    dispositiones, loca, tem-

    non latebit. Est enim sapientia rerum quee sunt suique immutastigatur,

    quod

    ^recte solertiam intuentis

    pora, et quidquid
    inveuitur.

    adunatum quodammodocorporibus Qua; ipsa quidem natura incorporea sunt.

    1081

    DE ARITHMETICA

    LIB.

    I.

    1082

    et iramutabilis substantiaj ratione vigentia, participa-

    ait Plato)

    multis oculis corporalibus salvari eonstitui-

    tione vero corporis permutantur, et tactu variabilis


    rei, in

    vertibileminconstantiam transeunt. Hcec igitur

    (quoniam utdictum est, natura immutabilem substantiam vimque sortita sunt) vere proprieque esse dicuntur. Horum igitur, id est, que suntproprie, quseque
    suonomineessentieenominantur, scientiam, sapientia profitetur. Essentias autem gemiuae partes sunt, una
    continua, et suis partibus juncta, nec
    distributa, ut est arbor, lapis, et
    ullis

    que sitdignior, quod eo sololumine vestigari vel inspici veritas ([ueat. Hunc, inquam, oculum demersum, orbatumque corporeis sensibus, hai disciplina; rursum illuminent. Quce igiturexhis prima discenda
    est, nisi

    ea quaj principium

    matrisquequodammodo
    est arith-

    ad cEeteras obtiuet portionem?, Haec autem


    metica. Haec enim cunctis prior est, non

    modo quod
    pri-

    linibus

    hanc

    ille

    hujus mundaucB molis conditor Deus,

    omnia mundi bujus

    mam suee

    habuit rationcinationis exemplar, et ad hanc

    corpora, quaaproprie maguitudines appellantur. Alia

    cuncta constituit, quojcunque fabricante ratione, per

    vero disjuncta a se, et determinata partibus, et quasi

    acervatim in

    unum

    redacta concilium, ut grex, popii-

    lus, ohorus, acervus, et

    quidquid eorum quoruDi parab alterius


    est
    ^

    tes propriis extreraitatibus terminantur, et line discretai sunt.


    His,

    numeros assignati ordinis invenere concordiam sed hoc quoque prior arithmetica declaratur, quod quaicunque natura priora sunt, his sublatis simul posteriora tolluntur. Quod si posteriora pereaat, nihil de
    ;

    proprium nomen

    multi-

    statu prioris substantiee permutatur, ut animal prius


    est homine. Nam si minis natura deleta
    tollas
    sit.

    tudo. Rursus multitudinis alia sunt per se, ut tres vel

    animal, statim quoque ho-

    quatuor, vel tetragonus, velquilibet numerus, qui,ut


    sit,

    Si

    hominem

    sustuleris, ani-

    nullo indiget. Alia vero per seipsa

    sed ad

    quiddam

    aliud

    non constant, referuntur ut duplum, ut dimi-

    mal non
    quse,

    peribit.

    Et econtrario ea semper posteriora ea priora

    sunt quaj secum aliud quolibet inferunt,

    secum de posterioribus trahuut, ut in eodem quoque homine. Nam si homiesse non possit. Magnitudinis vero, alia sunt manennem dixeris, simul quoque animal nominabis. Idem tia, motuque carentia, alia vero, quae mobili semper est enim homo quodanimal. Si animal dixeris, non rotatione vertuntur, nec ullis temporibus acquiescunt. speciem simul hominis intulisti. Non est enim idem Horum ergo, illam multitudinem quoe per se est, animal quod homo. Hoc idem in geometrica vel in arithmetica speculatur integritas. Illamvero, qurn ad arithmeticavidentur incurrere. Si enim numeros tollas, unde triangulura vel quadratum, vel quidquid iu aliquid, musici modulaminis temperamenta pernogeometria versatur ? qu. omnia numerorum denoscunt. Immobilis veromagnitudinis, geometrica notitiam pollicetur. Mobilis scientiam, astronomicffi disci- q minativa sunt. At vero, si quadratum triangulumque sustuleris, omnisque geometrica consumpta sit, tres plina3 peritia vindicavit. Quibus quatuor partibus si et quatuor, aliorumquenumerorum non peribunt vocareat inquisitor, verum invenire nonpossit, ac sine cabula. Rursum cim aliquam geometricam formam hac qiiidem speculatione veritatis nulli recte sapiendum est. Est enim sapientia earum rerum quse vere dixero, est illi simul numerorura nomen implicitum. Curn numeros dixero,'nondumuIlam formam geomesunt, cognitio et integra comprehensio. Quod Iiajc
    dium, ut sesquialterum, vel 'sesquitertiura, et quidquid tale est, quod nisi relatum sit ad aliud, ipsum
    dicta sunt, nihil

    cum

    qui spernit, id
    tio

    tricam nominavi. Musica vero quam prior sit numeest, has semitas sapientiaa, ei denunrorumvis, hinc maxime probari potest, quod non non recte philosophandum, Siquidem philosophia modo illa natura priora sunt, quae per se constant, est amor sapieatiae, quam iu his spernendis ante quam illa qute ad aliquid referuntur, sed 'etiam ea conteaipserit. Illud quoque addendum arbitror quod ipsa musica modulatio numerorum nominibus adnocuncta vis multitudinis ab uno progressa termino, ad tatur. Et''idera in hac evenire potest quod in geomeintinita progressionis augmenta concrescit. Magnitrica prsedictum est. Diatessaron enim et diapente et tudo vero, a iinita inchoans quantitate, modura in diapason ab antecedeutis numeri nominibus nuncudivisione non recipit. Inlinitissiraas eaim sui corpopantur. Ipsorura quoque sonorum adversusseproporris suscipit sectiones. Hanc igiturnaturo3 inflnitatem, indeterminatamque potentiam philosophia sponte ^ tio, solis neque aliis numeris invenitur. Qui enim sonus indiapason symphonia est, idem duplicis nu. repudiat. Nihilenim quod intinitatum est vel scientia potest colligi, vel mente comprehendi. Sed hinc summeri proportione colligitur. Qute diatessaron est mopsit sibi ipsa ratio, in quibas possit indagatricem dulatio, epitritacollatione componitur. Quamdiapente
    veritatis exercere solertiam. Delegit

    raultitudinis pluralitate, flnitse

    enim deinflnitse terminum quantitatis,


    de-

    et interminabilis raagnitudinis sectione rejecta,


    flnita sibi

    ad cognitionem spatia depoposcit. Constat


    prEetermiserit,

    igitur quisquis hffic

    oranem philoso-

    phia" perdidisse doctrinam.

    Hoc igitur illud quadrivium est,, quo iis viandum sit, qiiibus excellentior animus a nobiscum procreatis sensibus, ad intelligentiaj certiora perducitur. Suntenira quidam gradus
    certcPque progressionumdimeusiones, quibus ascendi

    vocant, hemiolia modietateconjungitur. Qui in numeris epogdous est, idem tonusin musica. Et ne singula persequilaborem, hujus operis sequentia, quantaprior sit arithmetica, sineulla dubitatione monstrabunt. Spha?ricam vero atque astronomicam tanto prtecedit, quanto duse reliquae disciplina3 hanc

    symphoniam

    tertiam natura prcecedunt. In astronoraica enim, circuli, fphcera,

    centrum, parallelique

    circuli,

    medius-

    que axis est, qax. omuia geometricae disciplinse curaa sunt. Quare est etiam ex hoc ostendere seniorem
    geometricae vim,

    progredique

    possit, ut

    animi illum oculum, qui

    (o.t

    quodomnis

    raotus est post quietem.

    1083
    et

    AN. MANL. SEV. BOETII

    1084
    dividi.

    natura semper statio prior est. Mobilium vero astronomica, immobilium 'geometrica jdoctrina est,
    vel

    lebratur astrorum.
    vin;,

    quod liarmonicis modulationibus motus ipse ceQuare constat quoque musicee


    astrorum jcursus antiquitate praecedere, quam

    Maxima spatio, parvissima quantitate, secundum duorumistorum generum contrarias passiones. Impar vero numerus est, cui hoc quidem accidere non potest, sed cujus in duas inaequales summas naturalis est sectio. Hoc
    potest in

    maxima parvissimaque

    superare natura arithmeticam dubium non est, cum prionbus, quam illa est, antiquior videatur. Proprie

    estautem exemplar. Ut
    spatia pertinet)
    tas
    ;

    si

    quilibet lafus par

    nume-

    rus dividatur, major quidem (quantum ad

    divisionis

    tamen ipsa numerorum natura, omnis astrorum cursus, omnisque astronomica ratio constituta est. Sic enim ortus occasusque coUigimus, sic tarditates velocitatesque errantium siderum custodimus, sic

    quantitate vero nullaminorsit,

    facta partitio,

    non invenietur quam discretamediequam ingemina ut si par numerus qui est 8, dividatur
    4-,

    defe-

    in 4 atque alios

    nulla erit alia divisio, quae

    majo-

    ctuset multiplices lunojvariationesagnoscimus. Quare

    quoniam

    prior, ut claruit, arithmetica;

    vis est,

    hinc

    disputationis

    sumamus exordium.

    GAPUT

    II.

    De substantia numeri. Gmnia qusecunque a primajva rerum natura


    slructa sunt,

    con-

    numerorum videntur

    ratione formata.

    autem nulla erit alia divisio qu totum numerum minore dividat qnantitate. In duas enira partes divisione, nihil minus est. Cum enim totum quis fuerit trina divisionepartitus, spatii quidem summa minuitur, sed nuraerusdivisionis augetur. Quod autem dictum est, secundum duorum generumcontrarias passiones, hujusmodi est. Praedores partes efticiat. Porro

    fuit principale in animo conditoris exemHinc enira quatuor elementorum multitudomutuata est, liinc temporum vices, hinc motus astrorum,

    Hoc enira

    cuimus

    eniin

    quantitatem in infinitas pluralitates


    vero, id est magnitudines, in inliparvitates,

    plar.

    accrescere, spatia

    nitissimas minui

    atque ideo hic contra

    coelique

    conversio.

    semper sese habentem aequaliter substantia, permanere, eumque compositum non ex diversis. Quid enira numeri subslantiam conjungeret, cum ipsius exemplum
    necesse
    est, in

    omnium status eum quoque nuraerura

    cum ita sint, numerorum colligatione


    Quee

    curaque
    fungatur,

    evenit

    haec

    namque

    paris divisio,spatio estmaxima,

    parvissima quantitate.

    .propria

    CAPUT
    Alia secundum antiquiorem

    V.
    diffinitio paris
    et

    modum

    imparis.

    Secundum antiquiorem vero modum, alia est paris numeri detinitio. Par numerus est qui in duo Porro autem nihil ex sirailibus componi videtur, nec ex his quse nulla rationis proportione jun- Q aequalia, et in duo inaequalia partitionem recipit, sed ut in neutra divisione, vel imparitati paritas, vel paguntur, et a se omni substantia naturaque discreta
    cuncta junxisset? sed ex seipso videtur esse corapositus.

    quoniam conjunctus est numerus, neque ex simrtibus esse conjunctum, neque ex his quae ad se invicemnulla ratione proportionis haerent. Erunt ergo, numeros, prima quaj conjungant, ad substantiara quidem quaj constant, semperque permaneant. Neque enim ex non existentibus eftici quidsunt. Constat ergo

    ritati

    imparitas misceatur, prajter solum

    paritatis

    principem binarium nuraerum, qui inaequalem non recipit sectionem, propterea quod ex duabus unitati-

    bus constat,
    tate.

    et ex

    Quod autem

    prima duorum qi'odammodo parisi enim ponatur par dico, tale est
    :

    quam

    potest, et sunt ipsa dissimilia et potentia

    com-

    ponendi. Haec autem sunt quibus numerus constat, par atque impar. Quse divina quadam potentia cum
    disparia
    sint contrariaque, taraen

    numerus, potest in duo ajqualia dividi, ut denarius dividitur inquinos. Porro autem et per inaequalia.ut idem denarius in 3 et in 7. Sedhoc modo, ut cum una pars fuerit divisionis par, alia quoque par inveniatur, et si

    ex una genitura

    una impar, reliqua ab ejus imparitate non

    profluunt, et in

    unam compositionem modulationem-

    que junguntur.

    CAPUT
    De diffinitione
    Et
    et divisione et

    III.

    numeri,

    et diffinitione

    eodom nuraero qui est denarius. Cum enim divisus est in quinos, vei cum in 3 et in 7 utrae que in utraque portione partes, impares exstiterunt. paris ^ Si autem ipse vel alius numerus par dividatur in
    discrepet, ut in

    imparis.
    est.

    ajquales, ut octonarius in 4 et in 4, et item

    per inilla

    primum quid

    sit

    numerus diftiniendum

    Nu-

    sequales,ut idem octonarius in 5 etin 3, in

    qui-

    merus
    in

    est unitatura collectio, vel quantitatis acervus

    dem
    fieri

    divisione

    utrseque partes pares factaj sunt, et

    ex unitatibus profusus. Hujus igiturprima divisio est

    in liac utraeque
    potest, ut

    imparos exstiterunt. Neque

    unquam

    imparem atque parem. Et par quidemest, test in aequalia duo dividi, uno medio non dente. Impar vero quera nullus in cequalia
    quin in

    qui pointerci-

    cum una
    intelligi.

    pars divisionis

    par fuerit,

    dividit

    medio praedictus unus int ercidat. Et haec quidem liujusmodi diftinitio vulgaris est et nota.

    CAPUT
    Diffinitio

    IV.

    aut cum una impar sit, Impar vero numerus est qui ad quaralibetillam divisionem, per ina-.qualia semper dividitur, ut utrasque species numeri semper ostendat, nec unquam altera sine altera sit, sed una pars
    alia irapar inveniri alia

    queat,

    par possit

    numeri paris

    imparis secundum goram.


    et

    Pytha-

    paritati, iraparitati alia deputatur, ut 7


    3 et in 4, altera portio par, altera

    si

    dividasin

    talis est.

    IUa autem secundum Pythagoricam disciplioam Par numerus est, qui sub eadem divisione

    idem

    in

    impar est. Et hoc cunctis imparibus numeris invenitur. Neque


    in imparis divisione, prteter se esse possunt

    unquam

    1085
    liae

    DE ARITHMETICA
    species,

    LIB.

    I.

    1086

    vim numeri A oum nomine ipso vocabuloque pariter par inveniasubstantiamque componunt. tur, tum etiam quantitate. Sed ideo mihi videtur hio numerus pariterpar vocatus, quod ejus omnes parCAPUT VI. tes et nomine et quantitatepares pariter inveniantur. Diffinitio paris et imparis per alterutrum. Quomodo autem et nomine et quantitate pares haQuod si h;cc etiamper alterutras species diflmienda beat partes hic numerus, post dicemus. Ilorum ausunt, dicetur imparem numerum esse, qui unitate tem generatio talis est. Ab uno enim quoscunque in diirert a pari, vel jncremento, vel diminutione. Item duplici proportione notaveris, semper pares pariter par numerus ost, qui unitate dilfert ab impari, vel procreantur. Praster hanc autem generationem ut naincremento, vel diminutione. Si enim pari unum scantur aliter, impossibile est. Hujus autem rei tale dempseris vel unum adjeoeris, et impar eflicitur, vel videtur per ordinem descriptionis exemplum. Sint si impari idem feceris, par continuo procreatur. itaque cuncti duplices ab uno I, 2, 4, 8, 16, 32, 64, CAPUT VII. 128, 2S6, 512, atque hinc si fiat infinita progressio, De principalitate unitatis. lales cunctos invenies. Factique suntab uno induplici Ornnis quoque numerus circum se positornm et proportione, etomnes sunt pariterpares. Illud autem naturali sibimet dispositione junctorum medietas non minima consideratione dignum est quod ejus est. Et qui super duos illos sunt, qni medio jungunomnis pars, ab una parte quaounque quae intra ipsum tur, si componantur, etiam ipsorum supradictus nunumerum est denominatur, tantamqne summam merus media portio est, et rursus illorum qui sunt super secundo loco junctoSj cum ipsi quoque sint quantitatis inoludit, quota pars est alter numerus pacompositi, prior his numerus medietatis loco est, et riter paris, illius qui eumcontinet quantitatis. Itaque
    quoe
    naturaliter

    gemmfe

    hoo eritusque
    Ut
    si

    dum

    ocourrens'unitas

    terminum

    fecerit

    lit

    ut sibi
    est,

    ponat quis quinarium numerum, altrinsecus ciroa ipsum suat, supra 4, inferius 6. Hi ergo si juncti sunt,

    una
    pars

    ista

    partes ipsse respondeant, ut quota pars tantam habeat altera quantitatem, et quota est, tantam in priore summam necesse sit

    faciunt 10,

    quorum

    numerus medietas

    est.

    multitudinis inveniri. Et

    primum

    fit, si

    pares fuerint

    Qui autem circa ipsos,


    licet et 7 idem merus medietas
    ;

    id est ciroa

    et 4 sunt, 3 sci-

    dispositiones, ut dua; mediae partes sibi respondeant,

    liat donec uterque terminus Ponatur enim pariter paris ordo, ab uno usque 128, hoc modo 1,2, 4, 8, 16, ergo si juncti sunt faciunt tO, quorum quinarius rur- C 32, 64, 128, et ea sit summa maxima. In hoc igitur sus medietas est. Hoo idem in omnibus numeris evequoniam pares dispositiones sunt, nna medietas non nit usque dum adunitatis terminum perveniri queat. potest inveniri. Sunt igitur duEe, id est 8 et 16, qusB Sola enim unitas ciroum se duos terminosnon habet, considerandse sunt, quemadmodum ipsae sibi responatque ideo ejus, qui est prope se, solius est medietas. deant. Totius enim summas, id est 128, octava pars Nam juxta unum solus est binarius naturaliter con- est 16, sexta deoima 8. Rursus super has parte&quae stitutus, cujus unitas media pars est. Quare constat snnt, ipsaf. sibi invicem respondebunt, id est 32 et 4. primam esse unitatem, cunctarum qui sunt in natuNam 32 quarta pars est totius summae, 4 vero trigerali dispositione numerorum, et etiam rite totius sima secunda. Rursus super has partes 64, secunda quamvis prolixce, genitricem pluralitatis agnosci. pars est, 2 vero sexagesima quarta. Donec extremitates liroitem faciant, quas dubium non est eadem CAPUT YIII. Divisio paris numeri responsione gaudere. Est enim omnis summa, semel Paris autem numeri speoies sunt 3. Est enim una 128, nnus vero, centesimus vigesimus ootavus. Si qua? dicitur pariter par, aliavero pariter impar, tertia autem impares terminos ponamxis, id est summas impariter par. Et contraria quidem, locaque obtinen(idem enim termiuos, quod summas, nomino), secuntia summitatum, videntur esse pariter par, et pariter D dum imparis naturam, potest una medietas inveniri, impar, Medietas autem quaedam quse utrorumque atque una sibi ipsa est responsura. Si enim ponatur participat, est numerus qui vocatur impariter par. hic ordo 1, 2, 4, 8, 16, 33, 64, una erit sola medieCAPUT IX. tas, id estS. Qui 8 summce totius pars est octava, et De numero pariter pari ejusque proprietatibus. sibi ipsi ad denominationem quantitatemque converPariter par numerus est qui potest in duo paria titur. Eodemque modo, sicut superius, circa ipsuni dividi, ejusque pars in alia duo paria, partisque pars qui sunt termini, donant sihi mutua nomina, seounin alia duo paria, uthoc totiens iiat, usque dum divisio dum proprias quantitates, vocabulumque permutant. partium ad indivisibilem naturaliter perveniat uniNam 4 sexta decima pars est totius summai, 16 vero tatem. Ut 64 numerus habet medietatem 32, hio auquarta. Et rursus super hos terminos, 32 seounda tem medietatem 16, hic vero 8, hunc quoque quaterpars est totius summee, 2 vero trigesima secunda, et narius iu ajqua partitur, qui binarii duplus est, sed semel tota summa 64 sunt, sexagesima qnarta vero binarius unitatis medietate dividitur qua unitas nauuitas iuvenitur. Hoo igitur est quod diotum est, turaliter singularis, non reoipit sectionem. Huio nuomnes ejus partes et nomine et quantitate pariter mero videtur accidere, ut quajounque ejus fuerit pars, pares inveniri. Hoc quoque multa consideratione,

    eorum quinarius nuRursus istorum, qui altrinsecus positi sunt, si jungantur, etiam hi quinarii numeri dupli sunt. Nam super 3 sunt 2, super 7 sunt 8. Hi
    si

    junoti sunt,

    post vero quae super ipsas sunt sibi invicem convertantur, atque hoc

    est.

    idem

    extremitates incurrat.

    1087

    AN MANL. SEV. BOETIl


    constantia

    1088

    multaque
    et

    ordinatim dispositsp, super seipsas coacervatae

    perfectum est, ut minores summae in hoc numero


    divinitatis

    partes tequales recipit sectionem, partes vero ejus

    mox

    indivisibiles
    10,

    atque
    18,

    insecabfles

    permanebunt,

    sequenti minus uno

    semper eequentur. Si enirn unum jungas his qui sequuntur duobus, flunt 3, id est, qni uno minus quaternario cadunt. Et
    si

    superioribus addas

    4,

    sunt 7,

    qui ab octonario sequente sola unitate vincuntur. Sed si eosdem 8 supradictis adjunxeris, 15 iient, qui par

    pediret.

    numeri esisteret quantitati, nisi minor unitas imHoc autem prima etiam numeri progenies servat atquecustodit. Namque unitas quae prima est,
    \G

    Mox enim gemina fueris divisione partitus, incurris in imparem, quem secare non possis. Accidit autem his quod omnes partes contrarie denominatashabent, quamsunt quantitates ipsarum partium quae denominantur. Neque unquam fleri potest ut quselibet pars hujus numeri ejusdem generis denominationem quantitatemque suscipiat. Semper enim
    ut sunt 6,
    14,

    22, et

    his similes.

    hos numeros

    si

    in

    si

    duobus subsequentibus sola est unitate contractior. Unde nihil mirum est, totum summae crementum proprio consentire prineipio. Haec autem nobis consideratio masime proderit, in his numeris cognomonstrabimus. Illic enim eoacervata quantitas partium numeri totius terminocomparatur. Illud quoque nufla possumns oblivione transmittere, quod in hoc

    et si fuerjt

    denominatio fuerit par, quantitas partis denominatio impar, quantitas

    erit

    impar,

    erit par, ut

    in 18.
    ritatis

    Secunda ejus pars

    est, id est

    medio, quod pa-

    nomen

    cst 9,

    quae impar est quantitas. Tertia

    vero quae inipar cst denominatio sex, cui par plurascendis quos superfluos vel imminutos imperfectosque " iitas est. Rursiis si convertas, sexta pars qu par
    est

    denominatio, tres sunt, sed tcrnarius impar


    est.

    est.

    Et nona pars,

    numerus
    ut

    quod impar Atque idem


    .

    est

    vocabulum, 2 qui par


    fleri

    in aflis cunctis qui sunt

    numero respondentibus
    plicatis,

    sibi inviceni partibus

    multi-

    pariler impares invenitur


    cujuslibet partis,
    sit

    Neque unquam

    potest,
    et

    major extremitas ejusdem numnri summaque

    ejusdem generis nomen

    conflcitur. Et

    primum

    si

    pares fuerint dispositiones,


    Si

    medii muldplicantur, atque inde qui super ipsos sunt,

    usque ad supradictos extremitates.


    in

    enim fuerint

    pares dispositiones, secundum naturam paris

    Ponatur enim prima unitas, id est 1, et post hanc qui ab hac duobus differt, id est 3 et post hunc qui rursus a superiore duobns, qua3 in se multiplicatae majoris summam crescente pluralitate conticient. Octies enim 16, vel sedecies 8 r idestS, et hocin inflnitum. Et sithujusmodi dispositio si multiplices, 128 summa concrescit. Atque hi nu1, 3, b, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19. Hi ergo naturaliter sequentes impares sunt, quos nullus in medio par meri qui super eosdem sunt, si multiplicentur idem numerus distinguit hos si per binarium numerum faciunt. Nam 4 et 32 in se si multiplices supradictam muUiplices, efficies hoc modo, bis unum, id est qui facient extremitatem, [4 enim trigies et bis, vel quadividitur quidem, sed ejus partes indivisibles repeter 32 ducti, 128 immutabili necessitate complebunt riuntur propter insecabilis unitatis naturam. Bis 3, Atque hocusque ad extremos terminos cadit, id est bis 3, bis 7, bis 9, bis H, et deinceps, ex quibus na1 et 128. Semel enim extremus terminus 128 est.
    pluralitas

    duos medio terminos contiuebunt, ut in ea dispositione numcrorum in qua extremus terminus 128 flnitur. tn boc enim numero medietates sunt 8, scilicet, et 16

    numerus. Fit autem horum procreatio numerorum, si ab uuo disponantur, quicunque duobus difierunt, id est omnibus imparibus naturali sequentia atque oi'dine constitutis. Namque hi si per binarium nu-

    merum

    mufliplicentur,

    omnes

    pariter impares, rite

    dimensa

    efflciet.

    Centies vigies atque octies unitate multiplicata, nihil

    scuntnr

    hi, 2,

    6,

    10,

    14,

    18 22.

    Quos

    si

    dividas,

    de priore quantitate mutabitur. Si autem impares fuerint dispositiones, unns medius terminus invenitur, atque .ipse sibi propria multiplicatione

    unam

    recipiunt

    sectionem,

    caeteram

    Tepudiantes,

    respon-

    et 10, et inter 10 et 14, et 4 sunt. Rursus inter una medietas, id est 8 Quam si octis, id est in seinter 14 et 18, idem quaternarius differentiam facit. metipsam multiplices 64 explicabit. Atque idem red- D Hi namque omnes quaternaria sese numerositate dunt ifli qui super hanc medietatem sunt, ut dudum transcendunt. Quodidcirco coutingit, quoniam primi hi qui super duas positi faciebant. Nam quater 46, qui positi sunt, hoc est eorum fundamenta, binario 64 sunt, et sedecies 4 idem complent. Rursus bis se Qumero praicedebant, quos quoniam per binarium multiplicavimus, in quaternarium uumerum crevit 32, facti a 64 non discedunt, et trigies bis duo, eosdem cumulant, et semel 64, vel unitas sexagies quailla progressio. Duo enim perbis multiplicati quaterter raultipUcata, eumdem nutnerum sine ulla varienariifaciunt summam. Igitur in naturalis nuraeri distate restituent. positione, pariter impares numeri quinto loco a se

    det. In eo namque ordine numerorum, ubi extremus terminus 64 pluralitate concluditur, sola invenitur

    quod secunda divisio ab imparis medietate partis exautem numeris ad se invicem quaternarii sola distantia est. Namque inter2 et6 numeros,
    cluditur. His

    CAPUT

    X.

    distaut, solis 4 se praecedunt, 3 in


    tes,

    raedio transeun-

    De numero pariter i^npari ejusque proprietatibus Pariter antem impar numerus est qui et ipse quidem paritatis naturam substantiamque sortitus est, sed in contraria divisione, natura; numeri pariter
    paris opponitur.

    per binarium numeruni mnltiplicalis imparibus, procreati. Contrarise vero essedicunturhaj species nu-

    merorum, innumero

    id est pariter

    par

    et pariter

    impar, quod

    pariter imparisola divisionem recipit

    Docebitur

    namque quam longe

    hic

    jor exlremitas, in illo vero solus

    dissimili ratione dividatur.

    Nam quoniam

    par

    est,

    in

    ctione solutus

    est, et

    quod

    in

    maminor terminus seforma pariter paris nu-

    DE ARITIIMETICA
    meri ab extremitatibus incipienti, et usque ad media progredieuli, quod coiitiuetur sub extremis termiiiis,

    LIB.

    I.

    1090

    sectio illa iion pervenit, sed ante unitatem invenitur (jueui secare nou possis. Obtinet aulem quoque recipiunt, quod quffidampartes ejus respondent, denoininanturque secundum genussuum

    terinuuis,

    quod continetur sub intra se positissummulis, Atque lioo idem usque dum ad duas mediatates fuerit ventum, in dispositionibus scilicet paribus. Si autem fuerint impares disposiliones, quod ab una medietate conficitur, hoc idem sub altrinsecus positis partibus procteatur. Atque lioc usqueduin ad extremitates processio fiat. In ea enim dispositione quae est 2, 4, 8, 16, idem reddunt2 per 10 multiplicati, quod 4 per octonarium numerum ducti. Utroque enim modo 32 lient. Quod si impar sit ordo, ut est 2, 4, 8, idem facient estremi quod medietas. Bis enim 8

    idem

    est

    illi

    qua3

    illi

    pariter paris numeri.

    ad propriam quantilatem, ad similitudinem, scilicet Aliaj vero partes contrariam

    denorainationem sumunl proprite quantitatis, ad pariler imparis scilicet formam. In 24 enim numero, par est quantitas partis a pari numero denominata. INamquarta6, secunda vero 12, sexta vero 4, duodecima 2, quee vocabulo partium a quantitatis paritate non discrepant. Contraria? vero denominantur,

    cum

    tertia pars octo,


    1,

    octava vero

    3,

    vigesima autem

    niuntur impares quantitates, unus in medio terminus, circum B mee, sunt impares denominationes. Nascnntur autem tales numeri ita, ut substantiam naturamque suam se positorum terminorum si ia unum redigantur mein ipsa etiani propria generatione designent, ex paridietas est. Etidem eorum quoque qui super hos sunt ter paribus et pariter imparibus procreati. Pariter terminos medietas est. Atque hoc usque ad extremos omnium terminorum, ut in eo ordine qui est pariter enim impares, cunctis dudum ordinatim positis imparibus, nascebantur, pariter vero pares ex duplici imparium numerorum 2, 6. lOjunctus binarius cum progressione. Disponantur igitur omnes ia ordinem denario 12 explet, cujus senarius medietas inveninaturaliter impares, et sub his a quatuor inchoantes tur. Si vero fuerint duae medietates junctoe, ipsse omnes duplices, et sinthoc modo utrajque Eequales erunt super se terminis constitutis.
    ter impari,
    si

    sunt 16, quatiior quater sunt 16, qui numerus a quaternario in se ducto perficitur. In nuinero vero parifuerit

    quarta

    quje denominationes

    cum pares sint inveet cum sint pares sum-

    hoc ordine, 2, 6, 10, 14, Juncti enim 2 et 14, in 16 crescunt, quos senarius cum denario copulatus efGciet. Atque hoc in numerosioribus terminis
    Ut
    est in

    initio

    sumpto

    a mediis evenit,

    usque

    dum

    ad extrema

    veniatur.

    CAPUT
    De numero
    descriptionis

    XI.
    et

    impariter pari ejusque proprietatibus,

    ad impariler paris, in latitudine, in

    longitudine,
    expositio,

    ad pariter paris naturam pertinentis,

    Impariter par numerus est ex utrisque confectus,


    et

    medietatis loco gemina extremitate concluditur,

    ut qua ab utroque discrepet,

    eadem ad alterutrum
    talis

    cognatione jungatur. Hic autem


    vidi potest,
    et

    est qui divididi-

    turin tequas partes, cujusque pars in alias ajquas

    etiam aliquando partes partium divisunt 24 et 28. Hi enim possolvuntur.


    alias

    duntur, sed non ut usque ad unitatem progrediatur


    ffiquabiiis illa distinctio, ut

    sunt in medietates dividi, et eorum rursus partes in


    alias medietates,

    sine aliqua dubitatione


    alii

    Sunt etiam quidam

    numeri, quorum partes

    recipiunt divisiones,

    sed

    ipsa divisio ad unitatem

    usque non pervenit. Igiturineo quod plusquamunam suscipit sectionem, habetsimilitudinem pariter paris,
    sed a pariter impari segregatur. In eo vero quod us-

    que ad unum sectio illanon ducitur, pariter imparem non refutat, sed a pariter pari disjungitur. Contingit autem huic numero et utraque habere quae superiores non habenl, et utraque quae illi recipiunt obtinere. Et habet quidem quod utrique non habent, quod cum in uno solus major terminus divideretur, in alio vero solus minor terminus non divideretur, in hoc neque solus major terminus divisionem recipit, neque minor solus terminus a divisione sejungitur. Nam et partes solvuntur, et usque ad unitatem

    1091

    AN. MANL. SEV. BOETII


    teruarius multiplicavit, quicunque ex eo pro-

    1092
    si

    rorum

    dlus terminus, id est 48,

    in

    semetipsum ducatur,

    primo sunt versu dispositi. Rursus qui eosdem multiplieante quinario nati sunt, secundo loco constituti sunt. Post vero quos septenarius csetecreati sunt,

    ros multiplicando procreavit,

    eosdemtertio conscri-

    psimus

    loco,

    atque idem reliqua descriplionis parte

    perfecimus.
    In bac formula sequenti, similitudo pariter paris
    et pariter imparis, ad impariter

    parem, ostenditur.
    Impares.
    32

    idem 2304 procreatur. Ubi autem termini duo duas medietates includunt, quod flt multiplicatis extremitatibus, boc idem redditur in alterutram summam medietatibus duotis. Duodecies enim 96 multipiicatis H52 procreantur, duae vero eorum medietates, id est 24 et 40, si in semetipsas multiplicentur, eosdem 1132 restituent. Atque boc est, ad imitationem coguationemque numeri pariter paris, a quo participatione tracta, beec ei recognoscitur ingenerata proprietas. Et in
    alio

    Dupli.

    vero latere longitudinis,

    eadem

    ratio descriptioque notata est.

    hunc numerum tum, quoniam eorum

    Quare manifestum est ex prioribus duobus esse procrearetinet proprietates.


    XIII.

    CAPUT

    De numero impari ejusque

    divisione

    Impar quoque numerus

    est,

    qui a paris

    numeri

    natura substantiaque disjunctus est. Siquidem illi in gemina membra aequa dividi potest, liic ne secari
    queat, unitatis impedit interventus. Tres babet similiter

    subdivisiones,

    quarum una
    et

    ejus pars est

    is

    nuqui

    merus qni vocatur primus

    incompositus. Secunda
    is

    vero, qui est secundus et compositus. Et tertia

    quadam borummedietate
    se

    conjunctusest, etab utrius-

    que cognatione aliquid naturaliter trabit, qui est per quidem secundus etcompositus, sed ad alios comparatus, primus et incompositus invenitur.

    CAPUT XIV.
    De primo
    et

    incomposito.

    CAPUT
    Din^i ijjlionU

    XII.

    giiudine,
    sitio.

    ad impuriler paris, in latitudine, in lonad pariter paris naturam pertinentis expo-

    Et primus quidemet incompositus est, qui nullam aliam partem habet, nisi eam quaj a tota numeri
    quantitale denominata
    unitas, ut sunt 3,
    5, 7, sit,

    ut ipsa pars

    non

    sit nisi

    11, 13, 17, 19, 23, 29, 3l.;In bis

    Si ad latitudinem respicias, ubi est

    Superius igitur digestaj descriptionis haecratio est. duorum terminomedietas, ipsosque terminos jungas, duplos
    ut 36
    et

    ergo singulis nulla


    ut supra
    est, id est,

    unquam
    est.

    alia pars invenietur, nisi

    qua^ ab ipsis denominata est, et ipsa tantum unitas,

    rum una
    36,

    jam dictum

    In tribusenim una pars sola

    eos medietate propria reperies,

    20 faciunt

    est tertia, quse a tribus scilicet

    denominata

    quorum medietas

    est 28, qui

    medius

    est inter eos

    et ipsa tertia pars unitas.

    terminus constitutus. Et rursus 28 et 12, sijungas, faciunt 40, quorum 20 medietas, medius eorum ter-

    narii sola quinta pars est, et

    Eodemque modo quihaec unitas, atque idem

    in singulis consequens reperietur. Dicitur

    minus invenitur. At vero

    ubi duas medietates liabent,

    mus

    et

    incompositus, quod nullus

    eum

    alter

    autem prinumerus

    utroeque extremitates junctaa,


    ajquales iiunt, ut 12 et 36

    utrisque medietatibus

    metiatur, prajter solam, quse cunctis mater est, uni-

    cum

    junxeris fiunt 48, bo-

    tatem.

    Namque ternarium
    si

    runi
    28,

    si

    medietates
    erit,

    sibimet applicaveris, id est 20 et


    in

    quoniam

    solos

    2 non numerant, idcirco duos contra tres compares, pauciores

    idem

    atque

    alia parte latitudinis,

    'codem
    in eoet

    sunt. Sin vero binai-ium bis facias,

    ordine qui tiant numeri, notati sunt. Neque ulla in re


    ratio utrisque latitudinis discrepabit,

    concrescit in 4. Metitur

    ampiiorem tribus autem numerus numerorum,

    idemque
    fit,

    quoties vel semel, velbis, vel tertio, vel quotieslibet

    dem

    ordine in caiteris numeris

    pernotabis,

    boc

    secundum formam
    banc proprietalem

    pariter imparis

    numeri

    in

    esse supra jam scripLum est. sum si ad longitudinem respicias, ubi duo termini unam medietatem babent, qnod iit ex multiplicatis

    quo Rur-

    iit si medius termiuus suaecapiat augmenta. Nani duodecies 48 faciunt 570. Medius vero'eorum terrainus, id est 24, si multipli-

    estremilatibus, boc
    pluralitatis

    cetur,

    eosdem rursus

    l>~6

    procreabit.

    Et

    rursus

    si

    24 in 96 muiliplicentur, taciunt 2304.

    Quorum me-

    numerus ad inumerum comparatus, neque dimiuuta summa, neque aucta, ad comparati numeri terminum usque pervenit, ut duo si ad 6 compares, binarius numerus senarium tertio metietur. Primos ergo et incompositos nulius numerus metietur, prseter unitatem solam, quoniam ex nullis aliis numeris compositi sunt, sed tantum ex uuitatibus in semetipsis auctis multiplicatisque procreantur. Ter enim unus 3, et quinquies unus 3, et septies unus 7 fecerunt. Et alii quidem, quos supra descripsimus, eodem modo

    1093

    DE ARITHMETICA

    LIB.
    est.

    I.

    1094
    in

    nascuntur. Hi autem in aemetipsos multiplicati faalios numeros velut primi, eosque primam rerum subslantiam vimque sortitos, cunctorum a se procreatorum velut quaedam elementa reperies, quia

    A minata

    Nam

    novenario nona

    est, in

    25 vige-

    ciunt

    sima quinta.

    CAPUT

    XVII.

    scilieet, et incompositi sunt, et simplici generatione

    De primi et incompositi, secundi et compositi, et ad se quidem secundi et compositi, ad alterutrum vero pri-

    formati, atque in eos


    lati

    omnes quicunque ex
    alia

    his proaliis

    mi

    et

    incompositi procreatione.

    sunt numeri resolvuutur, ipsi vero neque ex

    Generatio autem ipsorum atque ortus hujusmodi


    investigatione colligitur,

    producuntur, neque in

    reducuntur.

    quam

    scilicet

    Eratosthenes

    CAPUT
    De sccundo
    et

    XV.
    composito.

    cribrum nominabat, quod cunctis imparibus iu medio collocatis, per

    eam quam

    traditurij

    sumus artem,
    generis vi.
    terua-

    qui primi, quive secundi, quique

    tertii

    Secundus vro
    par
    est,

    et

    compositus, et ipse quidem imin se retinet substantiam


    aliis

    deanturesse, distinguitur. Disponantur


    rio

    enima
    U,

    propterea quod eadem imparis proprietate


    est,

    uumero

    cuncti in ordinem impares, in quamlibet


    3, 5, 7, 9,

    formatus

    sed

    nullam

    longissimam porrectionem,

    13,

    15,

    principalem, compositusque est ex

    numeris, ha-

    betque partes,

    et a seipso

    etab alieno vocabulo deno-

    17, 19,

    21, 23, 25, 27, 29, His

    31,

    33,

    35,

    37, 39, 41,

    43, 45, 47, 49.

    igitur ita

    dispositis consideran-

    minatas,sedaseipsodenominatamparlem,solamsemper in his invenies unitatem, ab alieno vero vocabulo,


    vel unam, vel quodlibet alias quanti fuerint scilicet numeri quibusille compositisprocreatur, ut sunt hi,
    9,

    dum primus numerus quem eorum


    dine positi
    teritis,

    qui sunt in orsed duobus pra;-

    primum

    metiri possit,

    illum qui post eos est positus,

    mox

    nietitur.

    Et

    si

    posteumdem ipsum quem mensus

    est, alii

    duo

    15,25,

    27,

    33,

    39.

    Horum

    ergo singuli habent

    transmissi sunt, illum qui post duos est rursus metitur. Et

    denominatas partes, proprias scilicet unitates, ut 9, nonam, id est i 15, quintam decimam, eamdem rursus unitatem, et incseteris quos
    a se
    ;

    quidem

    qui

    est, a

    eodem modo si duos quis reliquerit, post eos primo numero metiendus est. Eodemque
    semperduobus, a primo in indetinitum

    modo

    relictis

    supra descripsimus idem convenit. Habent^^etiam ab alieno vocabulo partem, ut 9, tertiam, id est ternarium,
    et 15,

    pergentes metientur. Sed id nou vulgo neque confu-

    se. Nam primus numerus illum qui est post duos est, 3 secundum se locatos per suam quantitalem metitur. omnibus Ternarius enim numerus tertio 9 metitur. Si autem aliis eadem consequentia est. Secundus autem vocapost novenarium duos reliquero, qui mihi post illos lur hic numerus, quoniam non sola unitate melitur, ^ incurrerit, aprimo metiendus est, per secundi imsed etiam alio numero a quo scilicet conjunctus est. paris quantitatem, id est per quinarium. Nam si post Neque habet in se quidquam principalis|intelligentiae. 9 duos relinquam, id est, 11 et 13, ternarius numeNam es aliis numeris procreatur, 9 quidem ex 3, rus 15 metietur per secundi numeri quantitatem, id 15 vero ex 3 et 5, et 21 ex 3 et 7, et caeteri eodem est per quinarii, quoniam ternarius 15 quinquiesmomodo. Compositus autem dicitur, eo quod resolvi titur. Rursus si, a quindenario inchoans, duos interpotestin eosdem ipsos a quibus dicitur esse compomisero, quiposterior positus est, ejus primus numesitus, in eos scilicet qui compositum numerum merus, mensura est per tertii imparis pluralitatem. Nam tiuntur. Nihil autem quod dissolvi potest incomposisi post 15 intermisero 17 et 19, incurrit 21, quem tum esl, sed omni rerum necessitate compositum. ternarius numerus secundum septenarium

    tertiam, id est

    5,

    et

    quintam, id

    21 vero tertiam, id est 1, septimani, 3, et in

    metitur,

    CAPDT
    l)e eo

    XVI.

    qui per se secundus et compositus, ad alium primus et incompositus est.


    'est

    Atque hoc in infinitum faciens, reperio primum numerum,


    21
    est.

    enim numeri ternarius septima pars

    His vero contra se positis, id

    primo

    et

    incomj)

    posito et, secundo et composito, et naturali diversitate disjunctis, alius in

    binos intermisero, omnes sequentes post se metiri secundum quantitatem positorum ordine imparium numerorum. Si vero quinarius numerus, qui in sesi

    medio consideratur, qui ipse

    cundo loco
    ac deinceps

    est
    sit

    constitutus,

    velit

    quis cujus prima


    4 im-

    quidem compositus sit, et secundus, et alterius recipiens mensionem, atque ideo, et partis alieni vocabuli capax, sed cum fuerit ad alium ejusdem generis

    mensura invenire, transmissis


    ei,

    paribus, quintus

    quem

    metiri

    possit,

    occurrit.
    1 1

    Intermittantur enim 4 impares, id est 7 et 9 et


    13, post

    et

    numerum comparatus,
    sura
    ut sunt 9

    nulla

    cum

    eo

    communi men-

    hos

    est

    quintus decimus,

    quem

    quinarius

    conjungitur, nec habebunt partes ajquivocas, ad 25, nulla hos communis numerorum mensura metitur, nisi forte unitas quse omnium numerorum mensura communis est. Et hi quidem non habent squivocas partes. Nam quse in 9 tertia est, in25 non est, et quae in 25 quinta est, in novenario non est. Ergo hi per naturam ulrique secundi
    et

    metitur,
    ternarii,

    secundum primi scilicet quantitatem, id est quinque enim 15, tertio metiuntur. Ac dein-

    ceps

    si

    quatuor intermittat,

    tus est,
    titur.
    et 13,

    eum qui post illos locasecundus, id est quinarius quantitate mepost quindecim intermissis 17 et 19 et21

    Nam

    post eos 25 reperio, quos quinarius scilicet^nu-

    compositi sunt, comparati vero ad se invicem primi


    nisi unitas quae

    incompositique redduntur, quod utrosque nulla alia

    mensura metitur,

    ab utrisque deno-

    merus sua pluralitatemetitur. Quinquies enim quinamultiplicato, 25 succrescunt. Si vero post hunc quilibet 4 intermittat, eadem ordinis servata conslantia, quieossequitur, secundum tertii, id est septenarii
    rio

    1095

    AN. MANL. SEV. BOETII


    a quinario meiietur.

    1096

    Atque lia;c est A est oognatio communis mensurse. RursusS et 7, quos infinita proeessio. Si vero tertius numerus quem meprocreant compares, hi quoque incommensuratiri possit exquiritur, sex in medio relinquentur, et biles erunt. Quinquies enim quinque (ut dictum est) quem septimum ordo monstraverit, hic per primi nu2j, septies 7 faciunt 49. Quorum mensura nulla
    "^i

    numeri summam,

    meri, id

    est, ternarii

    quautitatem metiendus
    interpositis,

    est.

    Et

    communis
    et

    est, nisi forte

    omnium horum
    XVIII.

    procreatrix

    post illum ses aliis

    quem

    post eos nu-

    mater unitas.

    meri series dabit, per quinarium, id

    est

    pcr secunvero alios

    CAPDT

    dum,

    tertii

    eum mensura numerum

    percurret. Si
    ille

    rursus sex in medio quis relinquat,

    qui sequitur,

    De inventione eorum numerorum, qui ad se secundi et compositi sunt, ad alios vero relati, primi et incompositi.

    per septenarium
    tiendus
    est,

    ab eodem septenario me-

    quantitatem. Atque hic Qua veroratione tales numeros invenire possimus, usque in extremum ratus ordo progreditur. Suscisi quis nobis eosdem proponat, et imperet aguoscere pient ergo metiendi vicissitudinem, quemadmodum utrum aliqua mensura commensurabiles sint, an sunt in ordinem naturaliter impares constituti. Mecerte sola unitas utrosq\ie metiatur, reperiendi ars tientur autem, si per pares numeros a binario intalis ';est. Datis enim duobus numeris insequalibus, choantes, positos inter se impares rata intermissione n auferre de niajore minorem oportebit, et qui relictus transiliant, ut primus 2, secundus 4, tertius 6, quarfuerit, si major est, auferre ex eo rursus minorem,
    id
    tertii

    esfper

    tus 8,

    quintus

    10.

    Vel silocos suos conduplicent,

    et

    si

    vero minor fuerit,

    eum

    ex reliquo majore detra-

    secundum duplicationem terminos intermittant, ut ternarius qui primus est numerus et unus omnis enim primus, unus est), bis locum suum multiplicet, faciatque bis unum. Qui cum duo sint, priraus duos
    (

    here. Atque hoc eo usque faciendum,

    quoad unitas

    nltima vicem retractionis impediat, aut aliquis nu-

    merus impar necessario,


    proponantur. Sed
    sibi ipsi videbis

    si

    utrique numeri impares

    eum

    qui relinquitur
    si

    numerum,
    incurrat

    medios transeat. Rursus secundus, id est quinarius, silocum suum duplicet, 4 explicabit hic quoque 4 intermittat. Item si seplenarius, qui tertius est, lo:

    sequalem. Ergo

    in

    unum

    vicissim ista subtractio,

    primi contra se necessario

    numeri
    dictum

    dicentur, et nulla aliamensuranisisolaunitate

    cum suum

    duplicet, sex

    creabit

    bis

    enim

    3 sena-

    conjuncti. Si vero ad aliquem


    est)
    finis

    nunierum

    (ut

    superius
    ejus

    rium jungiint; hic ergo in ordinem sex relinquat. Quartus quoque si locum suum duplicet, 8 succreatque hoc quidem scent ille quoque 8 transiliat in ca3teris perspiciendum. Modum autem mensionis secundum ordinem collocatorum ipsa series dabit.
    :

    diminutionis

    incurrerit, erit

    *-"

    Nam

    primus,

    primum quem numerat, secundum

    pri-

    numerus qui metiatur utrasque summas, atque eumdem ipsum qui remanserit dicemus utrorumque communem esse mensurara. Age enim duos numeros propositos habeamus, quos jubeamur agnoscere an eos faliqua mensura communis metiatur. Atque hi
    sint 9 scilicet et 29,

    mum numerat, id est secundum se, et secundum primus quem numerat, per secundum numerat, et tertium per tertium, et quartum item per quartum. Cum autem secundus mensionem susceperit, primum, qucm numerat, secundum primum metitur, secundum vero quem numerat, per se, id est per secundum,
    et

    hoc igitur faciemus modo

    reci-

    procam dirainutionem. Auferamus de majore minorem, hoc


    et est de 29

    his ergo 20 rursus

    novenarium, relinquentur 20. Ex minorem detrahamus, id est 9,

    tertium per tertium,

    et in

    cseteris
    si

    eadem
    respialiis

    similitudine
    cias, vel

    mensura constabit.

    Alios ergo

    11. Ex his rursus detraho 9, [relicti Quos si detraho novenario, et relicti sunt 7. Quod si duorursus septenario dempserim, supersunt 5, atque ex his alios duos, tres rursum exuberant,

    relinquentur
    2.

    sunt

    qui alios mensi sunt, vel qui ipsi ab

    quos

    alio binario

    diminutos, sola unitas superstes


    si

    metientur, invenies

    omnium

    simul

    non posse, neque ut alium simul numerent, quosdam autem ex his ab alio posse metiri, ila ut ab uuo tantum numerentur, alios vero ut ietiam a pluribus, quosdam autem ut pr;i:ter unitatem eorum nulla mensura sit. Qui ergo
    suram
    esse

    communem menomnes quemquam

    ex duobus unura auferam, iu uno terminus detractionishserebit, quem duorumillorura numerorum, id est 9 et 29, solum neque aliuni
    egreditur. Rursus
    j^

    constat esse meusurara. Hos ergo

    vocabinius. Sed sint

    alii

    contra se primos numeri nobis eadem condi9,

    tione propositi,|id est 21 [et

    ut quales

    hi sint in-

    nullam mensuram preeter unitatem recipiunt, hos primos et incompositos judicamus, qui vero aliquam

    vestigentur

    cum

    sibimet fueiint invicem 'comparati.

    mensuram
    vocabulum

    prajter

    uuitatem, vel alienigence partis

    sortientur, eos pronuntiemus secundos atque compositos. Tertium vero illud genus per se secundi et compositi, primi vero et incompositi ad

    Rursus aufero de majore minoris numeri quantitatem, id est 9 de 21, relinquentur 12. Ex his rursus demo 9, supersunt 3. Qui si ex novenario retrahantur, senarius relinquetur. Quibus item si quis terna-

    rium demat,

    3 relinquentur, de

    quibus tres detrahi

    alterutrum comparati, hacinquisitor ratione reperiet.


    Si

    nequeunt, atque hic

    est sibiipsiajqualis.

    Nam

    3quidu-

    enim quoslibet

    illos

    numeros secundum suam

    in

    trahebantur, usque ad ternarium

    numerum pervene-

    procreatur ad alterutrum comparati, nuUaimensura communione junguntur. Tres enim et b si multiplices, tres tertio
    9 faciunt, et

    senietipsos mulliplices quantitatem, qui

    runt, a quo, [quoniam requales sunt, detrahi minui-

    que non poterunt. Hos


    nuntiabimus,
    et est

    igitur

    commensurabiles proest rcliquus ternarius

    eorum qui

    quinquies

    '6

    reddent 2o. Hi& igitur nuUa

    mensura commuuis.

    DE ARITHMETICA
    CAPUT
    et

    LIB.

    I.

    1098

    XIX.
    imperfectos
    perfectos.

    A septimam
    vam
    numeEst
    et
    I,

    4,

    nec caret quarta,


    2,

    id est 7,

    possidet quarocta-

    Alia partitio paris secundum perfectos,


    ultra

    tam decimam
    ffiquabunt, 28

    et reperies in

    eo vicesimam

    quam

    quae in

    unum

    redactee,

    totumpartibus corpus
    efticient.

    Ac de imparibus numeris, quantum introductionis


    permittebat brevitas, espeditum
    est.

    enim junctae partes

    Rursus

    CAPUT

    XX.

    rorum pariuin sic lit secunda divisio. Alii enim eorumsunt superllui, alii diminuli, secundumutrasque habitudines inaequalitatis. Omnis quippeinajqualitas,
    aut in

    De gencratione numeri perfeeti. autem in his quoque magna similitudo virtutis vitii. Perfectos enim numeros raro invenies, eos-

    que facile numerabiles, quippe qui pauci sunt, et nimis constanti ordine procreati; at vero superfluos ac uiminutos longe multos intinitosque reperies, nec uUis ordinibus passim inordinateque dispositos, et pressosque, quadam naturEe, suae inopia,minor quam a nullo certo fine generatos. Sunt autem perfecti nuipsi sunt partium sunima componit, atque illi quidem meri, intra denarium numerum C, intracentenarium quorum partes ultra quam satis est seseporrexerunt p 28, intra millenarium numerum 496, intra decem supertlui nominantur, ut suut 12 vel 24. Hi enim millia 8128. El semper lii numeri duobus paribus suis partibus comparati, majorem partium summam terminantur 6 et 8, et semper alternatini in hos nutoto corpore sorliuntur. Est enim duodenarii mediemeros, summarum tines perveniunt. Nam etprimum quarta 3, pars sexta, 2, tas 6, pars tertia 4, pars sex, deinde 28. Post hos 496, idem senarius qui pripars duodecima I est. Omnisque hic cumulus redunmus, post quem 8128, idem octonarius quisecundus. dat in 1(5, et totius corporis sui multitudinem vinGeneratio autem procreatioque eorum est fixa fircunt. Rursus 24 numeri medietas est 12, tertia 8, maque, nec quo alio modo fieri possint, neo ut si quarta 6, sexta 4, octava 3, duodecima 2, vicesima hoc modo fiant, aliud quiddam ullo modo valeat proconsideratur.

    majoribus,

    aut in minoribus

    enim immoderata quodammodo plenitudine, proprii corporis modum, partium suarum numerositate praecedunt. IUos autem veluti paupertate inopes opIlli

    quarta

    enim ab uno omnes pariter pares ordinem quousque volueris, primo secunest, et dum aggregabis, et si primus numerus et incomposiquidem quoniam compositee partes totius sumraam tus ex illa coacervatione factus sit, totam summam numeri vincunt, supertluus appellatur. Diminutus in iilum multiplicabis, quemposterius aggregaveras. vero ille, cujus eodem modo compositse partes totius Si vero coacervatione facta, primus et incompositus termini muititudine superantur, ut 8 vel 9 habet p non inventus fuerit, sed compositus etsecundus, hunc enim octonarius partem mediam, id est 4; habet et transgredere, atque alium qui sequitur aggregabis. quartam, id est duo habet et octavam, id est unum Si vero necdum fueritprimus et incompositus, alium
    I,

    qui

    omnes

    triginta et sex

    rependunt.

    In

    creari. Dispositos

    quare

    manilestum est quod summa partium major supra proprium corpus exundat. Atque hic

    numeros

    in

    quaj cunctae in
    scilicet

    unum summam toto

    [redactse 7

    colligunt,

    minorem

    rursus

    adjunge,

    et

    vide quid

    fiat.

    Quod

    si

    primum

    corpore concludentes. Rursus

    14 babent medietatem, id est septenarium; habent septimam, id est 2; habent quartam decimam, id est
    1,

    incompositumque reperies, tunc in ultimai multitudinem summse coacervationem multiplicabis. Disponantur enim omnes pariterpares numeri, hoc modo
    :

    qua;

    in

    unum
    lioc

    si

    coUectas

    summa
    hi

    concrescit, toto scilicet

    numeri termino minor. Atque


    sint,

    denarii

    1, 2, 4, 8, 16,

    32, 64,
    ;

    128.

    Facies ergo ita

    pones

    quidem

    modo

    sunt, ut prior

    ille
    si

    quem
    quis

    suse

    partes superant talis videatur,


    tis

    tanquam

    mul-

    super naturam manibus natus, ut centimanus Gi-

    gas, vel triplici conjunctus corpore, ut

    Geryon tergeut
    si

    I, eique aggregabis 2 tunc respicies ex hac aggregationequi numerus factus sit sunt 3, qui scilicet primus et incompositus est, et post unitatem ultimum binarium nuraerum aggregaveras. Si igitur ternarium, id est qui ex coacervatione collectus est,
    :

    minus. vel quidquid


    in

    unquam monstruosum natura


    necessaria parte
    detracta,

    per binariura multiplices, quiest ultimusaggregatus,


    perfectus sine ulla dubitatione nascetur.

    partium

    niultiplicatione surripuit. Ille vero

    naturaliter

    quadam

    aut

    faciunt6, qui habent

    minus oculo nasceretur, ut Cyclopai frontis dedecus fuit, vel quo alio curtatus membro, naturale totius suoe plenitudinis dispendium sortiretur. Inter hos autem, velut inter aequales intemperantias, medii tem-

    peramentum
    fectus

    limitis sortitus estiile


    virtutis

    numeros qui

    per-

    dicitur,

    scilicet aemulator,

    supervacua progressione porrigitur,

    qui nec nec contracta

    rursus diminutione remittitur, sed medietatis obtinens terminum, suis ajquus partibus, nec crassatur abundantia, nec eget inopia, ut sex vel 28. Namque
    senarius habet partem

    enim 3 denominatam partem, id est sextam, tres vero medietatem secundum dualitatem, al vero duo secundum coacervationera, id est secundum ternarium, quoniam coacervati tres, multiplicati sunt. Viginti octo autem eodem modo nascuntur- Si enim super unum et duo, qui sunt tres, addas sequentem pariter parem, id est 4, septenariam summam facies sed ultimum numerum quaternariumconsequenteradjunxeras; per hunc
    Bis

    unam quidem

    se

    igitur

    si

    illam coacervationem multiplicaveris, per-

    fectus

    mediam,
    I
    ,

    id est 3, et tertiam,

    id est 2, et sextam, id est


    si

    quK

    in

    unam summam
    suis parti14,

    redactae sint, par totum


    invenitur. 28

    numeri corpus

    bus

    vero habet medietatem

    et

    Septies enim 4, 28 sunt unum a se denomivigesimum octavum medietatem yero secundum binarium 14, secundum quaternarium 7, septimani vero secuadum septenarium 4, secundum

    nnmerus procreatur.
    id est

    qui est suis partibus par, habens

    natum,

    Patrol. LXIII.

    33

    AN. MANL. SEV. BOETII


    (imniiim collectionem, quartum decimum, duo, qui vocabulo medietatis opponitur. Ergo cum hi reperti
    sint, si

    HOO

    CAPUT xxn.
    Deypeciebus majoris inxqualitatis
    Majoris vero insequalitatis
    Est
    et

    minoris.

    aliosinvenire secteris,

    eadem oportet

    ratione,

    quinque partes sunt.


    alia

    Ponas enim unum licebit, et post hunc septenarium cumulantur, sed de hoc dudum exstitit28 perfectus numerus. Huicigitur qui sequitur pariter par, id est 8, continens jungatur accessio, qui prioribus superveniens, 13 restituit. Sed hic primuset incompositus non est. Habet enim geneul vestiges.

    enim una quae vocatur multiplex,

    superparHis

    2 et 4, qui in

    ticularis, tertia

    superpartiens, quarta multiplex su-

    perparticularis, quinta multiplex superpartiens.


    igitur

    parteni super illam, qua; est a semetipsa denominata, quintam decimam, scilicet unitalem. Hunc igitur. quoniam secundus est compositus praeterito, et adjunge superioribus continentem pariter parem numerum, id est 16. Qui cum 15 junctus
    ris alterius

    quinque majoris partibus, oppositse sunt aliae quinque partes minoris, quemadmodum ipsum majus minori semper opponitur, qufe minoris species, ita singillatim speciebus quinque majorishis quae supradictaesunt opponuntur, ut eisdem nominibus nuncupentur, sola tantum sub praepositione distantes,
    Dicitur

    enim submultiplex, subsuperparticularis, submultiplex


    subsuperparticularis,
    et

    superpartiens,

    unum

    ac 30conficiet. Sed hic primus rursus etincomest.

    B multiplex subsuper partiens.

    positus

    Huncigitur cum extremi aggregati sum-

    ma

    multiplica, ut iiant sedecies3I, qui 496 explicant.

    CAPUT
    De multiplici
    ejusque

    XXHl.

    Hsec autem est intra millenarium numerum perfecta, et suis partibus eequa numerositas. Igitur prima unitasvirtute atque potentia,
    ipsa perfecta est.

    speciebus,

    earumque gene-

    rationibus.

    non etiam actu

    vel re, et

    proposito ordine

    primam ipsam sumpsero de numerorum, video primam atque


    si

    Nam

    incompositam, quam si per seipsam multiplico, eadem mihi unitas procreatur. Semelenim unumsolam
    efficit

    unitatem, quse partibus suis Kqualis est potenc;iileris

    tia

    solum,

    eliam actu atque opere

    perfectis.

    prima pars majoris inaequalinaturaque praestantior, ut paulo post demonstrabimus. Hic autem numerus hujusmodi est, ut comparatus cum altero, illum contra quem comparatus est, habeat plus quam semel. Quod primum in naluralis numeri dispositione conveniet, namque ad unum cuncti qui sequuntur, omnium orRursus multiplex
    est
    tatis, cunctis aliisantiquior

    Recte igitur unitas propria virtute perfecta est,quod el prima est et incomposita, et per seipsam muUipIicata sese ipsa conservat. Sed
    titate

    dine multiplicium
    diunt.

    sequentias varietatesque custoid est unitatem, 2


    ita in

    Ad primum enim,

    duplus,

    quoniam de ea quan-

    3 triplus, 4 quadruplus,atque

    ordinem progre-

    que per se sit dictum est, operis sequentiara C dientes, omnes texuutur multiplices quantitates. Quod autem dictum est, plus quam semel, id abinaad illam quae refertur ad aliquid transferamus. rio numero principium capit, et ininfinitum per ter-

    CAPUT

    XXI.

    De relata ad aliquid quantitate.

    narium quaternariumque et caeterorum ordinem sequentiamque progreditur. Contra hunc vero discriminatus
    est
    ille

    sio.

    Ad aliquid vero quantitatis, duplex est prima diviOmneenim, aut quale est, aut inrequale, quid-

    qui vocatur submultiplex,

    et

    haec

    quidalteriuscomparatioue uietitur. Et sequalequidem


    est,|quodadaliquid comparatum, neque miuore sumnia infra est, neque majore transgreditur, ut denarius denario, vel ternarius ternario, vel

    quoque prima minoris quantitatis species est. His autem numerus hujusraodi est, qui in alterius comparatione productus, plus quamsemel majorisnumerat

    summam,

    sua scilicet.quantitate

    cum

    eo quali-

    bito, vel pes pedi,


    relatae

    'et

    his

    similia.

    cubitum cuHaic autem pars

    ter inchoans, cequaliterque

    determinans. Idem autem

    dico

    ad aliquid quantitatis, id est,ajqualitas, naturaliter indivisa est. Nullus enim dicere potest quod ajqualitatishoclquidem tale est,illud verohujusmodi.

    rem-

    numerat quod metitur. Si igiturhis solum majonumerum minor numerus metiatur, subduplus
    si

    vocabitur,

    vero ter subtriplus,

    si

    quater subqua-

    druplus, et

    fit

    perhaec in infinitum progressio, addisubtriplus, 4 subquadru-

    Omnis enim cEqualitas unam servat in propria moderatione meusuram. lUud etiam quod quaj ei qiiantitas comparatur, non alio vocabulo atque ipsa cui
    comparatur edicitur. Nam quemadmodum amicus amico amicus est, vicinusque vicino, ila dicitur

    taque eos sempersubpropositionenominabis, utunus

    duorum subduplus, trium


    plus appelletur,
    raliter
    et

    consequenter.

    Cum

    autera natusit,

    multiplicitas et submultiplicitas inflnita

    eorum quoque

    species per proprias generationes in

    gemina majusatque minus, quae contraria sibimet denominatequalis a;quali.

    Ina;qualis vero

    quantilalis

    inflnita consideratione versantur. Si

    enim

    positis in

    divisio est. Secatur

    enim quod

    inffiquale est in

    naturaliconstitutione numeris, singulos per suas coa-

    sequentiaspareseligas,
    speculationis terminus
    turalis

    omnium

    ab

    unoparium atque

    tione funguntur.
    et

    Namque

    majiis niinore majus est,


    et utraque non eisdem secundum aequalitatem

    iaiparium sese sequentium duplices erunt, et hujus

    minus majore miuus


    est,

    est,

    Yocabulis,

    quemadmodum

    dictum
    ad
    tis,

    sed diversis distantibusque signata

    sunt,

    modum

    discentis sciUcet, vel docentis, vel cojden-

    vel vapulantis, vel

    quEecunque ad aliquid relata,

    aliter

    denomiaatis contrariis comparantur.

    non deflcit. Ponatur enim na.numerus hoc modo, 1, 2, 3, 4, 3, 6, 7, 8, 9, 10,11, 12, 13,14, 15,16, 17, 18, 19,20. Horura ergo si primum sumasparem, id est 2, primi duplus erit, id est unitatis. Si vero sequentem parem, id est 4, secundi duplus est, idest duorum. Si verotertium

    1101

    DE ARITHMETICA
    id est 7, terlii
    est,

    LIB.

    I.

    H02

    parem sumas,
    tuni

    numeri ia naturali con- A


    quarquarti numeri, id est
    in
    ctBleris

    tcnditur.

    stitutione duplus

    id est ternarii. Si vero

    parem

    inspicias, id est 8,
    est.

    Voco autem majores numeros duces, minores comites. Super particularium quoque inflnita est multiludo, ob eam rem quod ejusdem species interminabili progressione funguntur.

    quaternarii duplus

    Idem

    in infini-

    Namque sesquialter
    numeomnes post

    tum

    sumentiljus, sine aliquo impedimento procedit.

    habebit quidem duces

    omnes

    post ternarium

    autem nascuntur, si in eadem dispositione naturali duo semper intormittantur, et qui post duo sunt ad naturalem numerum comparentur, excepto ternario, qui ut unitatis triplus sit, solum binarium
    Triplices
    prsetermittit. Post

    rum

    naturaliter triplices. Comites vero,

    binarium naturaliter pares,hoc modo.ut primusprimo, secundus secundo, tertius tertio comparelur, et
    deinceps. Describantur enim longissimi versus triplicium naturalis numeri atque duplicium, et sit-hoc

    unum

    et

    duo, 3 sunt, qui triplus


    et 3,

    unius

    est.

    Rursus post 4
    est

    sunt

    0,

    qui secundi

    modo
    1

    numeri, id
    suut 7 et
    8,

    duorum

    triplus est.
    9,

    et post lios

    qui

    tertii

    Rursus post 6, numeri, id est


    in

    ternarii triplus est.

    Atque hoc idem


    incipit,
    si

    infinitum

    si

    quis faciat, sine ulla ofiensione procedit. Quadruplo-

    rum

    vero

    generatio

    quis tres

    numeros
    si

    intermittat. Post

    unum

    quippe

    et 2 et 3,
    est.

    sunt 4, qui
    inter-

    primi, id est unius, quadruplus

    Rursus

    misero quinarium,
    narius
    niilii

    senarium, et septenarium, octoscilicet

    quartus occurrit, tribus

    inter-

    missis, qui binarii, id est secundi

    numeri, quadruqui sequitur


    Iioc

    plus est. At vero

    si

    post octo tres terminos intermi-

    sero, id est 9 et 10 et

    H, duodenarius
    est.

    ternarii

    numeri quadruplus

    Atque
    si

    idem

    in

    infinitum progressis necesse est evenire, semperque

    una terminorum intermissione


    ris. Si

    crescat

    adjectio,

    ordinatas te multiplicis numeri vices invenire mirabe-

    enim

    i-

    intermittas,
    si

    quincuplus iuvenitur,

    si

    quinque sexcuplus,
    multiplicitatis

    ses septuplus,

    semperque ipsius
    tri-

    nomine uno minus intermissionis voca-

    bulo procreantur.
    plus 2, quadruplus

    Nam
    3,

    duplus imumintermittit,
    4.

    quincupius

    Et deinceps ad

    sequentia est. Et omnes quidem secundum proprias sequentias parium numerorum pares sunt. Tripli vero, unus semper par terminus, impar alius invenitur. Quadrupli vero, rursus semper parem custodiunt quantitatem. Constituunturque a quarto numero, uno ex prioribus per ordinem positis paribus intermisso, primo pari binario, post hunc 8 intermisso senario, post hunc 12 transmisso denario. Atque hoc idem in caeteris. Quincupii veropropositio, secundum triplicis similitudinem,
    dupli

    eumdem ordinem

    alternatim paribus atque imparibus positis, ordinatur.

    CAPUT
    De swperj}arHculari,

    XXIV.

    ejusque speciebus, earumque

    generationibus,
    est numerus ad alterum comparatus, quotiens habet in se totum minorem et partem ejus aliquam. Qui si minoris habeat medie-

    Superparticularis vero

    tatem, vocatur sesquialter,

    si

    vero tertiam partem,

    vocatur sesquitertius,
    quiquartus, el

    si

    vero quartam, vocatur ses-

    si quintam, vocatursesquiquintus. Atque his uominibus in infinituni ductis, in infinitum quoque superparticnlarium forma progreditur. Et majores quidem numeri hoc modo vocantur, minores vero qui habentur toti et eorum aliqua pars, unus

    subsesquialter,

    alter

    subsesquitertius, alius subses-

    quiquartus, alius vero subsesquiquintus, atque idem

    secundum majorum normam multitudinemque pro-

    1103

    AN. MANL. SEV. BOETII


    ciebus ontiquiorem csse mulii.plicem, mulse ratio et expositio.
    ct

    1104
    digestx for-

    que comes ad se invicem nulla nnmeri intermissio- A ne copnlantur. Nam primi se nullo in medio posito
    transeunt, secundi interponunt
    3, et
    1,

    tertii

    duos, quarti
    ipsi

    Quoniam autem

    naturaliter

    etsecundum propriam

    deinceps una semper minore

    quam

    sunt

    ordinis consequenliam, multiplicem inaequalitatis spe-

    intermissione succrescunt. Atque boc vel in sesquialteris vel in sesquitertiis, vel in aliis superparticularis

    partibus necesse estinveniri. Namque ut quaternarius contra ternarium comparetur, nulhim intermisimus, post 3 enim mox 4 sunt. At vero 6 contra
    8,

    ciem cunctis prEeposuimus, primamque speciem esse monstravimus, licet hoc nobis pusterioris operis ordine clarescat, hic quoque perstringentes id quod propcsuimus planissime brevilerque doceamus. Sit enim talis descriptio, in quaponatur in ordinem, usque ad de-

    in secundo

    scilicet sesquitertio,

    una

    facta est in-

    narium numerum, conlinui nnmeri ordo naturalis,


    secundo versu, duplus ordo texatur,

    et

    termissio.

    Inter

    enim

    et 8 solus est septenarius

    tertio triplus,

    est numerus. Rursus ut 9 contra comparemus, qui sunt in dispositione tertii, duorum mediorum est facta transmissio. Inter 9 enim et secundum hunc modum quarta 12 sunt 10 et H

    qui transmissus
    12

    quarto quadruplus, ethocusque addecuplum.Sicenim

    cognoscemus quemadmodum super particulari


    tiplicis, et

    et su-

    perpartienti, et cuuctis aliis princeps erit species mul-

    quaedam

    alia

    simul inspiciemus

    et

    ad sub-

    dispositio 3, quinta 4 intermittit.

    lilitatem tenuissima, et ad scientiam utilissima, et

    ad

    CAPUT
    Descriptio per

    XXVI.

    exercitationem mentis jucundissima.

    quam

    docetur cxteris inseqmlitatis speTelrartOiia

    Lon; ituJo
    3

    Seeunda unitas

    xl

    iin:.

    m: ARITHMETICA A
    primus primum tribus superct, ut 4
    tertium

    LIB.

    1.

    1106

    titudinem pernolabit. Hisque est ordinabilis super se


    propfressio, ut

    secus anguli, secundas habeant unitates et duo an-

    unitatem. Secundus secundum senario vincat, ut octo


    binariuni.
    Tertius

    gularium tetragonorum anguli, a^quum faciunt quod sub ipsis continetur, illi quod lit ab uno illorum qui
    est altrinsecus

    novenario

    transeat,

    ut

    duodenariusternarium, etsequentes summulae trium


    se

    in

    angulurum. Multa enim sunt alia quae hac descriptione utilia possunt admirabiliaque

    semper adjecta quantitate

    transiliant.

    Et

    si

    quis

    subtcriores aspiciat angulos, idem per


    plicitatis species,

    omnes multi-

    perpendi, qure interim propter castigatam introducendi brevitatem ignota esse permittimus. Nuncvero
    ad sequentia propositum convertamus.

    ordinatione

    perveniet.

    usque ad decuplum dispositissima Si quis vero in hac descritali

    CAPUT
    De

    XXVIII.

    ptione, superparticularis species requirat,


    reporiet. Si

    modo

    tertia insequalitas specie quse dicitur superpartiens,

    enim secundum angulum


    qnis

    notet, cujusest

    dcque speciebus ejus earumque gencrationibus.


    Igitur post duas primas liabitudines multiplices et

    ioilium quaternarius, eique superjacet binarius, at-

    que hunc sequentem

    accommodet ordinem,

    superparticulares, et eas quae sub ipsis sunt submultiplices


    et

    sesquialtera proportio declarabitur.

    Nam

    tertius se-

    subsuperparticulares, tertia inajqualitatis

    cundi versus, sesquialter est, ut tres ad duo, vel sex g species invenitur, quee a nobis superius superpartiens dicta est. Heec est autem, qua; iit cum numead quatuor, vel 9 ad 6, vel 12 ad 8. Itemque in caeteris qui snnt in eadem serie numeri, si talis conjurus ad alium comparatus, habet eum totum infra se,
    gatio niisceatur, nulla varietatis dissimililudo surripiet.

    et ejus
    4, vel

    insuper aliquas partes, vel duas, vel

    3,

    vel

    Eadem tamen summorum


    id est ternarius binarius

    supergressio est in

    quot ipsa

    tulerit

    comparatio. Qua3 habitudo


    tertiis.

    hoc quoque, quse in duplicibus

    fuit.

    mum,

    Primus enim priuno superat, secuntertium tribus,

    incipit a

    duahus partibus

    Nara

    si

    duas me-

    dietates habuerit,

    qui iihim intra se totum coercet,

    dus vero secundura, duobus


    et deinceps. Si vero quartus

    tertius,

    ordo tertio comparetur,

    ut 4 ad 3, et

    eodem

    caeteros ordine consecteris, ses-

    quitertia comparatio colligitur, ut 4 ad 3,vel 8 ad 6,

    videsne ut in omnibus his sesquitertia et 12 ad 9, comparatio conservetur ? Prfeterea eos qui sub ipsis
    sunt,
    si

    dupluspro superpartiente componitur. Habebit autem duas quintas, vel duas septimas, vel duas nonas, et ita progredientibus si duas solas partes minoris numeri superhabuerit, per easdem partes imparibus numeris minorem major summa transcendil. Nam si eum habeat totum et duas ejus
    vel duastertias, vel

    quartas, superparticularis necessario reperitur. Nam idem faciens sequentes versus alterutris comduffi quartse medietas est, et flt sesquialtera compaomnes sine ullo impedimento species superparticularis agnosces. Hoc autem in hac est dispo- C ratio. Si vero duas sextas, rursus est superparticularis. Duae enim sextae, pars tertia est. Quod si in divinum, quod omnes angulares numeri sitione coraparatione ponatur, sesquitertiae habitudinis effltetragoni sunt. Tetragonus autem dicitur, ut brevisciet formam. Post hos nascuntur comites, qui suhsimedicam, quod post latius explicabitur, quem duo superpartientes vocantur hi autem sunt qui habencequales numeri multiplicant, ut in hac quoque deunus enim semel, unus est, et est tur ab alio numero, et eorum vel duae, vel 3, vel 4, scriptione est vel quotlibet alise partes. Si ergo numerus alium inpotestate tetragonus. Item bis duo 4 sunt. Ter 3 9,
    paraveris,
    ; ;

    quos in semetipsas
    perfecere.

    multiplicationes primi ordinis

    tra se

    numerum
    quod
    si 4,

    habens, ejus duas partes habuerit,


    si

    Circum ipsos vero qui sunt, id est circum angulares, longilateri numeri sunt. Longilateros autem voco, quos uno se supergredientes numeri multiplicant. Circum 4 euim 2 sunt et 6, sed duo nascuntur ex uno et duobus, cum unum bis multiplicaveris, sed unitas a binario unitate pra?ceditur. Sex vero a duobus et tribus, bis enim tres senarium reddunt. Novenarium vero, sex et 12 claudunt, qui 12 ex tribus nascuntur et 4. Ter enim 4 iiunt 12. Senarius vero, ex duobus et tribus, bis enim 3 faciunt omnes, uno majoribus lateribus procreati 6. Qui
    sunt. Nara
    tres

    superbipartiens nominatur;
    tiens
    ;

    vero

    tres,

    supertripar-

    superquadripartiens, atque ita pro-

    nomina licet. Ordo autem eorum naturalis est, quoties disponuntur a tribus omnes pares atque impares numeri naturaligredientihus in infinitum iingere
    ter constituti,
    et

    sub his aptantur


    incipientes
    si

    alii

    qui sunt a
    His

    quinario

    numero

    omnes impares.

    primus primo, secundus secundo, tertius tertio, et cwteri caiteris comparentui', superpatiens hahitudo procreatur. Sit enim dispositio hoc modo
    igitur ita dispositis,
    :

    cum

    ex binario ternarioque nascuntur,

    13 14
    Si

    10
    9
    I

    binarium numerum uno superant. Cunctique alii ejusdem modisunt, utprimoetsecundoordineadaller-

    II

    13

    lo

    igitur quinarii
    erit

    numeri ad ternarium comparatio


    superpartiens
    ille

    utrum multiplicatis teraiinis procreentur, ita ut quod nasciturex duobus longilateris altrinsecus positis,

    consideretur,

    qui vocatur su-

    perbipartiens. Habet enim quinarius totos in se tres,


    et

    quod
    sit.

    etbismedio tetragono, tetragonus ex duobus altrinsecus tetragonis,


    Et ut

    sit.

    Et rursus

    eorum duas

    partes, id est 2. Si vero ad

    secundum

    et

    uno medio

    ordinem speculatio referatur, superlripartiens pro-

    longilatero bis facto nascitur, ipse

    quoque tetragonus
    sit

    angulorum

    totius descriptionis ad angulares

    telragonos positorum unius anguli

    prima unitas

    omnes numeros omnes in inflnitum species hujus numeri convenientes ordinatasque respicies. At
    portio cognoscetur, atque in sequentibus per
    dispositos

    alterius vero qui contra est tertia. Bini vero altrin-

    vero

    quemadmodum

    singuli

    procreentur,

    si

    in infi-

    H07

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    im
    plus
    Ita

    nitum quis curet agaoscere, hic modus est. Habitudo enim superbipartientis, si utrisque termiais duplicetur, semper superbipartiens proportio procreasi tres, faciet tur. Si enim quis duplicet 3, faciet 10 qui tO contra senarium comparati, superbipar6
    ;
    :

    A numerum
    Hoc vero

    quam semel habet, multiplicis est. quod minorum in habenda parte transcenex utroque nomine facto
    illius

    dit, superparticularis.

    vocabulo, est, speciesque


    fiunt

    ad illarum,

    scilicet,

    tientem faciunt habitudinem, et hos ipsos rursus si duplinaveris, idem ordo proportionis accrescit. Idem-

    que

    si

    in iniinitum facies, statnm prioris habitudinis


    Si vero supertripartientes invenire con-

    non mutabit.
    cabis,
    et

    tendas, primos supertripartientes, id est 7 et 4 tripli-

    hujusmodi nascentur.
    ternarii
    efficient.

    Si vero qui

    ex his

    imaginem proportionum, ex quibus ipse numerus originem trahit. Nam prima pars hujus vocabuli quaj mnltiplicis nomine possessa est, multiplicis numeri specierum vocabulo uominanda est. Quae vero superparticularis est, eodem vocabulo nuncupabitur, quo superparticularis numeri species vocabantur. Diceturenim qui dupUcem habuerit alium numerum,
    et ejus

    nati

    fuerint,

    multiplicatione

    produxeris,

    mediam partem, duplex


    ;

    sesquialter

    qui vero

    idem rurses
    addiscere,

    Quod

    si

    superquadripartientes

    tertiam, duplex sesquitertius

    qui quartam, duplex


    vero ter

    quemadmodum

    in

    infinitum

    progrediantur
    in

    optes

    sesquiquartus,

    et deinceps. Si

    eum totum

    primas

    eorum

    radices
    5, et

    quadruplum
    illa

    contineat et ejus

    mediam partem,

    vel tertiam, vel

    multiplices licet, id est 9 et

    eos qui

    multiet

    quartam, dicitur triples sesquialter, triplex sesquitertius, triplex sesquiquartus, et


    ris.

    plicatione proferentur, 'rursum in

    quadruplum,

    eodem modo

    in caete-

    proportionem inoffensa nimirum ratione reperies. Et caiterai species una semper plus multiplicatione crescentibus radicibus oriuntur. Radices autem proportionum voco, numeros in superiore dispcsitione descriptos, quasi quibus omnis summa supradictaj comparationis innititur. In hoc

    earadem

    fieri

    Diceturque quadruplus sesquialter, quadruplus sesquitertius, quadruplus sesquiquartus, et quotiens

    quoque videndum

    est

    quoniam, cum dua; partes mi-

    nore plus in majoribus sunt, tertii semper vocabulum subauditur. Ut superbipartiens qui dicitur, quoniam duas minoris numeri terlias partes- habet, dicatur superbipartiens tertias
    tripartiens,
    ;

    totum numerum in semetipso continuerit, per multiplicis numeri species appellatur, quam vero partem coniparati numeri clauserit, secundum superparticularem comparationem habitudinemque vocadubitur. Horum autem exempla hujusmodi sunt ptes sesquialter est, ut quinque ad duo, habent enim '6, binarium numerum bis et ejus mediam, id est 1. Duplex vero sesquitertius est septenarius ad
    :

    et
    sit

    cum

    dico

    super-

    ternarium comparatus. At vero novenarius ad qua-

    subaudiri necesse
    tribus

    quartas,

    quoniam

    superquadripartienti,
    tiens quintas, et

    duplex sesquiquartus. Et hi semper nascentur, disposuperquartis esuberat. Et q sitis in ordinem a binario numero omnibus naturalisubauditur superquadriparter paribus imparibusque terminis, si contra eos
    supertripartiens

    ad eumdem modum in cajteris, uno semper adjecto super habitas partes, subauditio facienda
    est,

    omnes

    a quinario numero impares comparentur, ut primum primo, secundum secundo, tertium tertio,

    ut

    eorum germana convenientiaque


    sint,

    his

    caute et

    diligenter apponas,

    ut
    I

    sit

    dispositio talis
    I

    nomina hsec idem dicatur


    dripartiens,

    ut

    qui dicitur

    superbipartiens,
    7
    Si
    I

    4
    9

    superbitertius. Qui dicitur supertripar-

    6 13

    7
    I

    9
    I

    13

    M7

    MO
    I

    H
    I

    19

    211 23

    tiens, is sit supertriquartus, et qui dicitur

    superquavero a duobus paribus omnibus dispositis terminis, illi qui a quinario numero inchoantes, quinario

    demque

    similitudine usque in infinitum

    idem dicatur superquadriquintus, eanominapro-

    ducantur.

    numero rursus

    sese transiliunt comparentur,

    omnes

    CAPUT

    XXI.X.

    duplices sesquialteros creant, ut est subjecta descriptio.

    De multiplici superparticulari.
    Igitur relataj ad aliquid quantitatis,

    simplices et
    es his velut
    I

    10

    12

    primse species hai sunt. Duoe vero


    e.x

    aliae,

    10

    15

    -20
    I

    2o

    aliquibus principiis componuntur, ut multiplices


    et

    si

    vero a tribus inchoent dispositiones, et tribus sese

    superparticulares,

    multiplices

    superpartientes,

    transiliant, et ad eos aptentur qui a septenario

    m-

    horumque comites
    et

    submultiplices superparticulares,

    choantes, septenario sese

    submultiplices superpartientes.
    species omnes,

    Namque
    sub

    in his ut

    omnes duplices

    numero transgrediuntur, sesquitertii, habita diligenter com-

    in prsedictis proportionibus, minores numeri, et eo

    paratione, nascuntur, ut subjecta descriptio monet.

    rum quoque

    addita

    prseposi:

    tione, dicuntur.

    Quorum

    definitio talis reddi potest


    est,

    "1

    14'

    multiplex superparticularis

    quotiens numerus ad
    Si

    T"28

    33

    42

    numerum comparatus, habet eum plus quam semel et ejus unam partem, hoc est, habet eum aut duplum, aut triplum aut quadruplum, aut quotienslibet, et ejus quamlibet aliquam partem, vel mediam, vel tertiam, vel quartam, vel quaecunque alia partium exuberatione contigerit. Hic ergo et multipliciet superparliculari consistit. Quod enim comparatum

    vero omnes in ordinem quadrupli disponantur, hi qui naturalisnumeri quadrupli sunt, ut unitatis quadruplus,
    et

    duorum, triumque
    novenario

    et

    quatuor,

    atque

    quinarii, et caeterorum

    sese sequentium,

    ut ad eos

    aptentur

    numero inchoantes, semper


    tunc duplicis
    sesqui-

    sese novenario praecedentes,

    quarise proportionis forma tesetur.

    nE ARITHMETICA
    18
    '11
    I

    LII5.

    I.

    16 36

    20 45

    A
    I

    tien', et

    triplex supertripartiens,

    et

    triplex

    super-

    54

    quadripartieus, et similiter.
    ciunt duplicem

    Ut 8 ad 3 comparati faet
    16

    Ea vero species hujus numeri, qua3


    quialtera,

    est triplex

    ses-

    superbipartientem,

    ad

    0,

    et

    hoc

    modo

    procreatur

    si

    disponantur a

    hinario

    numero omnes in ordinem pares, et ad eos numero inchoantes. septenario sese supergredientes, solito ad aiterutrum modo comparaseptenario

    omnes quicunque ab 8 incipientes, octonario sese numero transgrediuntur, comparati ad eos qui a tribus inchoantes, ternarii sese quantitate prKtereunt. Nec erit difficile alias ejus partes secundum praedictum modum diligentibus reperire. Hic quoque illud meminisse debemus quod minores et comites non sine sub prEeposititione nominantur, ut sit subduplex
    superbipartiens, suhduplex supertripartiens.

    tionis aptentur.
    6

    14
    Si

    28

    autem a ternario nnmero ingressi, cunctos naturalis numeri triplices disponamus, et eis a denario numero denario sese supergredientes ordine comparemus, omnes triphces sesquitertii in ea termino-

    CAPUT

    XXXII.

    Demonstratio quemadmoduyn omnis insequalitas ab


    wqualitate processerit.

    Restat

    autem

    nobis

    rum

    continuatione provenient.

    tradere disciplinam, quae ad

    profundissimam quamdam omnem naturae vim reratione pertineat. [Ma-

    rumque
    I

    integritatem

    maxima

    10

    CAPUT
    De eorum exemplis
    in

    XXX.
    qui sequuntur exerapla
    si

    superiore formula inveniendis.

    est, si quis non quod bonitas definita est et sub scientiam cadens, animoque semper iraitabilis et perceptibilis prima natura est, et sua3 substantias decore perpe-

    gnus quippe in hac scientia fructus


    nesciat

    Horum autem eorumque


    descriptionem,
    et multiplici

    tua. Infinitum vero


    priis principiis

    malitiffi

    dedecus

    est,

    nullis pro-

    integre planeque possumus pernotare,

    in

    priorem

    nixum, sed natura semper errans a

    quam fecimus cum de superparticulari loqueremur, ubi ab uno usque in dena-

    rium multiplicationum summa concrevit, diligens velimus acumen intendere. Ad primum enim versum omnes qui sequuntur collati, ordinatas convenientesque multiplicis species reddent. Si vero ai

    boni definitione principii, tanquam aliquo signo optimae flgurae impressa componitur, et ex illo erroris fluctu retinetur. Nam nimiam cupiditatem irseque

    immodicam
    mus, pura

    effrenationera, quasi

    quidam

    rector aniet

    intelligentia roboratus,
    inaequalitatis formas,

    astringit,

    has

    quodammodo
    tate constituit.

    temperata bonisi

    secundum cunctos qui


    ordinatas species
    si

    tertii

    sunt ordinis aptaveris,

    Hoc autem

    erit

    perspicuum,

    intel-

    superparticularis agnosces.

    Quod ^ ligamus omnes


    crevisse

    inaequalitatis

    species, ab a?qualitatis

    tertio

    ordini,

    compares,

    superpartientis

    quicunque sunt in quinto versu numeri species positas


    Multiplex vero superparticu-

    primordiis, ut ipsa

    quodaramodo

    aequitas,

    convenienter aspicies.
    laris ostenditur,

    matris et radicis obtinens vim, ipsa oranes inaequalitatis species ordinesque profundat. Sint enim nobis
    tres ffiquales termini, id
    est tres unitates,

    ad secundum versum omnes qui sunt quinti versus serie comparentur, vel qui sunt in septimo, vel qui sunt in nono, atque ita siin inlinitum sit ista descriptio, in inlinitum hujus pro-

    cum

    vel

    tres

    hini, vel tres

    terni, [vel

    tres

    quaterni,
    'in

    vel

    quantos

    ultra libet ponere.

    Quod enim

    unis tribus termi-

    nis evenit, idera contingit in caeteris.

    Ex

    his igitur,

    Manifestum autem etiam hoc est, quod horum comites semper cum sub prffipositione dicentur, ut est subduplex sesquialter, subduplex sesquitertius, subduplex sesquiquartus, et
    portionis species procreabuntur.
    caeteri

    secundura praecepti nostri ordinem, videas primum nasci multiplices, et in his duplices prius dehinc triplos,

    deinde quadruplos,

    et

    ad

    eumdem ordinem
    si

    consequentes.
    ex his

    Rursus, multiplices

    convertantur,

    quideni ad hunc

    modum. CAPUT XXXI.


    est,

    superparticulares orientur, et ex duplicibus


    triplicibus sesquitertii, ex
    et

    De

    multiplici superpartiente.

    quidem, sesquialteri, ex Q quadruplis sesquiquarti,

    Multiplex vero superpartiens

    quoties

    numerus

    cteteri in hunc modum. Ex superparticularibus vero conversis, superpartienita ut

    ad numerum comparatus habet rum totum ptus quam semel, et


    vel

    in se |alium

    nume-

    tes nasci necesse est,

    ex sesquialtero nascatur
    sesquitertius gi-

    ejus vel duas, vel 3,

    superbipartiens, supertripartientem

    quotlibet

    plures particulas,

    superpartientis figuram. In

    secundum numeri hoc quoque propter causextae, sed duae tertioe,

    gnat, et ex sesquiquarto superquadripartiens. Rectis

    autem

    positis,

    neque conversis prioribus superparsuperparticulares oriuntur.

    sam superius dictam, nou erunt duse medietates, neque duee quartae, neque duae
    vel duae quintee, vel

    ticularibus,

    raultiplices

    Rectis vero superpartientibus, raultiplices superpartientes efficientur. Prfecepta

    duK septimae, ad priorem similem consequentiam. Non est autem diflicile secundum priorum exempla positorum, hos quoque et praeter nostra exempla numeros invenire. Vocabunturque
    hi,

    autem

    tria

    ut

    primum numerum primo

    facias parera,

    hsc sunt, secundum


    se-

    vero primo et secundo, tertium primo,

    duobus

    cundis et tertio. Hoc igitur

    cum

    in terminis requali-

    secundum proprias

    partes, duplex supervel

    bus feceris, ex his qui nascentur duplices erunt.

    De

    bipartiens, vel duplex supertripartiens,

    duplex

    quibus duplicibus
    tur, et de

    si

    idem

    feceris, triplices

    procrean-

    superquadripartiens. Et rursus

    triplex

    superbipar-

    his quadruplices, atque in infinitum

    om-

    im

    AN. MANL. SEV. BOETII

    ms
    id

    ues formas nnmeri multiplices explicabit. Jaceant igitur 3 termini ajquales.

    Rursus secunda species superparticularis numeri,


    est

    sesqnitertius procreatus~;est.

    Quod

    si

    idem de
    :

    quadruplo quis
    Ponatur itaque primo primus eequalis, id
    est
    ;

    facere velit, sesquiquartus continuo

    nascetur, ut monstrabit subjecta descriptio

    unus.
    20

    Secundus vero, primo et secundo, id est 2 tertius vero primo, duobus secundis et tertio par sit, id est uni et duobus unis et uni, qui sunt 4, ut est descriptio
    :

    Ac

    si

    quis

    idem ne cunctis

    in infinitum paribus

    mul-

    tiplicatis faciat,
    ritatis inveniet.

    convenienter ordinem superparticula-

    aliquis

    Quod si conversos superparticulares secundum lieec pra^oepta convertat, continno


    sesquitertio

    videat siiperpartientes accrescere, et ex sesquinltero

    Videsne ut duplici proportione sequens ordo texatur ? Fac rursus idem de duplioibus, ut sit primus

    quidem superbipartiens, ex
    tiens procreatur, et caeteri

    supertripar-

    secundum communes de-

    primo

    sequalis, id est
    est

    uni

    cundo, id
    tio, id

    uni et

    duobus,

    nominationis species, sine ulla ordinis interpolatione secundus primo et sequi sunt 4 tertius g nascentur. Disponantur igitur sic
    ;

    primo, id est uni, duobus secundis, id


    est quatuor,
    :

    est 4, et terj

    qui simul 9 fiunt, et venit

    lia;;c

    forma
    1

    DE ARITHMETICA
    9

    LIB.

    II.

    HI4

    12
    21

    16
    i-9

    Videsne ut ex superbipartienle duplus superbipartiens exortus sit? At vero si supertripartientera po-

    At vero

    si

    ad superpartientes

    animum convertamus,

    nam, duplexsine dubio


    16
    16

    triparliens

    invenitur,
    :

    ut in

    eosque ordinatim secundum superiora prfficepta disponaraus, muHiplices superpartienles ordinalim progenitos reperiemus. Disponatur enim superpartientis lisec

    subjecta descriptione perspicuura ust

    28

    49
    121

    formula

    Sic
    :

    Ascribatur ergo primus, primo Eequus, id est 9

    se-

    ergode superparticularibus vel de superpartientibus multiplices superparticulares vel mnlliplices snperpartientes oriuntur. Quare constat omnium inaequalitatum eequalitatem esse principiura, ex eadem

    cundus primo et secando, duobus secundis ot tertio,

    id est

    2t

    tertius

    primo,

    enim ina^quuliacuncta nascuntur. Ac de

    his

    quidem

    id est 64.

    23 6i

    hactenus disserendum esse redidimus, ne vel infinita scctemur, vel circa res obscurissimas ingredien-

    tium animos detinentes, ab utilioribus moraremur.

    LIBER SEGUNDUS.
    CAPUT PRIMUM.
    Qucmudmodum ad xqualitatem omnis
    reducatur.
    Superiorislibri disputatione digestum est
    insequalitas

    tiones proportionesque

    reduci, ut

    si

    sit

    quadrupla
    superparti-

    proportio, primo ad triplara, inde

    ad duplam, inde
    si sit

    ad jequalitatem usque remeare. Et

    quemad-

    modum
    menta

    tota insequalitalis substantia

    a principe sui

    generis a'qualitate 'processerit. Sed quae rerum ele-

    compoeadem rursus resolutione facta resolvuntur. Ut quoniam articularis vocis elementa sunt
    sunt,

    ex eisdem principaUter omnia

    primo ad sesquiterlium, inde ad sesquiallerum postremo ad tres aequales terminos redire. Hoc autem nos exempli gratia in multiplicilantum proportione docebimus Solertem vero, in aliis quoque inasqualitatis speciebus id experientem,
    cularis sesquiquartus,

    nuntur,

    et in

    eadem ratio praeceptorum juvabit. Constituantur enim tres ad se termini quadrupli.


    32

    litterae,

    ab

    eis est

    sjdlabarum progressa conjunctio,

    easdem rursus terminatur extremas, eamdemque vim obtinet sonus in musicis. Jamvero mundum 4 corpora non ignoramus efficere. Namque (ut ait) ex imbri terraque omnia gignuntur etigni; sed inhsc rursus ejus 4 elementa iit postrema resolutio. Ita igitur, quoniam ex eequalitatis margine cunctas inffiqualitatis species proficisci videmus, omnis a nobisinsqualitas ad aequalitatem rursus,\'elut ad quoddam eleraentum proprii generis resolvatnr. Hoc autem trina rursus imperatione colligitur, eaque resolct in

    Aufer igitur

    ex medio minorem,

    id est ex triginta

    duobus, octonarium,
    *^

    relinquuniur

    24,

    et

    primum

    octonarium terminum pones, secundum vero, quod reliquura fuerit ex medio, id est 24, ut sint hi duo
    termini, 8 et 24. De
    tertio est 8, et

    vero, id est

    128,

    aufer

    unum primum,

    duos secundos qui sunt reliqui, id estbis 24, et relinquuntur 72. His dispoex quadruplis propinquior fequitati sitis terminis,
    id

    proporio, tripla redacta

    est.

    Sunt enim termini


    72

    vendi
    libus

    ars. Datis'quibuslibet tribus terminis,

    inaequaesl,

    quidem,

    sed proportionaliter constitutis, id

    ut

    eamdem medius ad primumvim proportionis obtineat quam qui estextremus ad medium in qualibet
    inipqualitalis ratione, vel in multiplicibus, vel in su-

    perparticularibus, vel in superpartientibus,


    quai ex
    liis

    velin

    iis

    procreantur, boc est multiplicibussupervel

    particularibus,

    multiplicibus superpartientibus.

    Exhis autem ipsis idem si feceris, ad duplum rursus comparatio remeabit. Pone enira primum minori a>quum, id est 8, et ex secundo aufer primum, 16 relinquentur. Sed ex terlio, id 'est ex 72, aufer primum, id est 8, et duos secundos, id est bis 16, eteril reliqua pars 32. Quibus positis, ad duplas proportiones habitudo redigitur.

    eadem atque una ratione indubitata constabit. Propositis enim tribus (ut dictum est) terminis, eequis proportionibus ordinatis, ultimum seraper medio detrahamus, et ipsum quidem ultimum, primura tcrrainum collocemus, quod de medio relinquitur,
    secundum. De tertia vero propositorum terminorum summa|auferemus unum primum, et diios secundos eos qui de medietate relicti sunt, et id quod es terlia summa relinquitur, tertium terminumconstituemus.
    Videbis igitur hoc facto, in

    Idem vero ex his si fiat, rem omnem ad aequalitatis summas eliquabimus. Pone enim priraum minori
    ffiquum,
    id est 8,
    et aufer ex

    16 octonarium,
    32,

    rema-

    nent

    8,

    quibus dispositis, ex tertio, id est

    sum-

    ptis prirao, id est 8, et

    bus octonariis,

    duobus secundis, id est duosupersuntS. Quibus dispositis, prima


    subjectaj

    minorem modum summas


    habitudinem compara-

    nobis ajqualitas cadit, ut

    summul

    docent.

    reverti, et ad principaliorem

    ms
    Hinc igitur
    si

    AN. MANL. SEV. BOETII


    quis ad alias inasqualitatis species
    ani1

    H16

    mum

    eamdem convenientiam intitubanterinQuare pronuntiandum est, nec ulla trepidatione dubitandum, quod quemadmodum per se constantis quantitatis unitas principium et elementum
    tendat,
    veniet.
    est, ita

    et

    ad aliquid relatce quantitatis sequalitas

    mater

    Demonstravimus enim, quod hinc et ejus procreatio prima foret, et in eam rursus postrema
    est.

    solutio est.

    CAPUT

    II.

    De inveniendo in unoquoque numero quot numeros ejusdem proportionis possit preecedere, eorumque
    descriptio, descriptionisque expositio.

    Est

    autem quaedam

    in hac re

    profunda

    et

    miranda
    Oz6ipr,av.

    speculatio, et (ut ait Nicomachus) hrjoiofczoy


    perficiens, et ad

    Piatonicam in Timaeo animaj generationem, et ad intervalla harmonicae disciplinae. Ibi enim jubemur perducere atqne extendere tres vel quatuor sesquialteros, vel quotlibet sesquitertias proportiones, et sesquiquartas comparationes, eas qua; secundum propositum ordinem, ssepe continuas ju-

    bemur

    extendere. Ne autem hoc, labore quodam semper quidem maximo, frequentius inferaci flat, hac nobis ratione, in quot numeris quanti possint
    esse

    superparticulares

    investigandum

    est.

    Omnes

    enim multiplices, tantarum similium sibimet proportionum principes erunt, quotoipsi loco abunitate discesserunt. Quod autem dico,sibimet similium' tale est, ut duplisemper multiplicitas (ut superius dictum est) sesquialteros creet, et triplex sit dux sesquitertiorum, quadruplus sesquiquartis. Primus ergo duplex unum solum habebit sesquialterum, secundus duos, tertius tres, quartus quatuor, et secundum hunc ordinem eadem fit in inflnitum progressio. Neque unquamfieri potest ut vel superet proportio-

    num numerum,
    unitate locatio.

    vel ab eo sit diminutior sequabilis

    ab

    Primus ergo duplex est binarius numerus, qui unum solum sesquialterum recipit, id est ternarium. 'Binarius enim contra ternarium comparatus sesquialteram
    vero,
    efficit

    proportionem. Ternarius

    quoniam medietatem non recipit, non est alter numerus ad quem in ratione sesquialtera comparesecundus duplex duos sesquialterosfprascedit. Est enim ad ipsum quidem comparatus senarius numerus, ad senariuni vero, quoniam medietatem habet novenatur.
    est,

    Quaternarius vero numerus,

    hic ergo

    rius, et

    sunt duosesquialteri, ad 4 scilicet


    Tertins

    ti,

    ad sex
    caret.

    vero

    9.

    Novenarius vero, quoniam medietate


    est.
    8, hic

    ab hac comparatione seclusus


    plex est

    vero

    du-

    ergo 3 sesquialteros

    antecedit.

    Com-

    enim ad ipsum duodenarius numerus, ad duodenarium 18, ad 18 rursus 27. At vero 27 medio carent. Idem quoque in sequentibus evenire necesse est quod nos cum propria ordinatione subdidimus. Semper enim hoc, divina quadam nec humana conparatur
    stitutione. speculationibus

    occurrit,

    ut quotienscun-

    que ultimus numerus invenitur, qui loco duplicis ab


    unitate
    sit

    par, talis sit ut in medietates dividi seca-

    rique non possit.

    1117
    tripla se in suis tcrmiuis multiplicatione

    DE ARITHMETICA
    superabunt

    LIB.

    11.

    Triplu

    At

    in

    quadrupla, quadrupli, atque hoc inlinita ductum


    fallit.

    speculatione non
    ciuni

    Angulares autem

    omnium

    necesse est. Erunt autem dupliquidem triplices, triplicium quadruplices, quadruplorum vero quincupli, et secundum eamdem ordinis incommutabilcm rationera, siljimet cuncta
    multiplices evenire

    consentient,

    quibus espositis, ad sequentem operis

    seriem cornpetens disputatio convertatur.

    CAPUT

    III.

    Duplus

    Ses(iuiaher

    Quod muUiplex intervallum ex quibus superparticularibus medietate posita, intervallis


    fiat,

    ejusque mue-

    niendi regula.
    Si igitur du,T primae superparticulares species conjnngantur, prima species multiplicitatis exoritur.

    novenarius in medietate ponatur, erit ad senarium sesqnialter, qui ad 18. Subduplus est, et ad senarium 18 triplus est.
    Et positis eisdem, 6
    et 18,

    Triplus

    Omnis autem duplex ex


    componitur,
    et

    sesqnialtero

    sesquitertioquc
    et

    omnis sesquialler

    sesquitertius
    est

    duplicem jungunt.

    Nam

    ternarius,

    sesquialter

    duorum, quatuor vero, se^quitertius 4 duplus duorum.

    ternarii, sed

    Sesriuialler

    DmiUis
    triplex ratio pro-

    Ei

    duplici igitur et sesquiallero,

    portionis exoritur, et in eas rursus resolutione facta

    revocatur. Si
    est species

    autem

    hic, id

    est triplus

    numerus, qui

    SesiiMialic

    secunda multiplicis secundae speciei suC perparticularis aptetur, quadrupli continuo forma
    contexitur, et in

    Sic igitur sesquialter et sesquitertius

    unum

    duplicem
    duplus,
    talis

    titione

    solvetur,

    easdem rursus partes naturali parsecundum modum quem superius

    componunt. At vero
    inter duplicem et

    si

    fuerit

    medietas

    et

    demonslravimus.

    medium

    potest

    una medietas

    inveniri, quse ad alteram extremitatem


    sit,

    sesquialtera

    ad alteram sesquitertia. Altrinsecus enim positis senario et ternario, id est duplici et medietate, si

    quaternarius in medio collocetur, ad ternarium nu-

    merum

    sesquitertiam continet rationem, ad senarium

    vero sesquialteram.

    Triplus

    SesqiHiertiui

    Si vero

    quadruplus sese ac qesquiquartus ag


    fiet
    :

    rent,

    quincuplus continuo

    yuiriCTiplus

    Ses.i

    SesiiuiiiUi

    Recte igitur dictum


    laris

    est,

    et

    duplicera a sesquiallero

    sesquitertioque conjungi, et has duas superparticuspecies duplicem procreare, id est primam speciem multiplicis quantitatis. Rursus ex prima muliplicis specie, id est ex duplici, et primasuperparticusesquialtera, continens multiplicis species,

    lari, id est

    id est tripla

    conjungitur.

    Namque
    et octo,

    12 senarii numeri

    Ouailrupliis

    SeSiiui(H'arluB

    duplus

    est,

    decem vero

    ad

    duodenarium
    triplus est.

    Et

    si

    quincuplus

    cum

    sesquiquinto,

    mox

    sescupli

    sesquialter.

    qui ad senaiium

    numerum

    proportio conjugabitur.

    lHf)
    esi'uplus

    AN. MANL. SEV. BOETII

    se retinet, tot unitatihus designare

    quam

    notulis. Est

    igitur unitas

    vicem obtinens puncti,

    intervalli, lon-

    nec

    gitudinisque principiura, ipsa vero nec intervalli, longitudinis capax, quemodraodum punctum

    principiura quidera lineae est atque intervalli, ipsura vero nec intervallura nec linea. Neque enira punctura puncto superpositura ullum
    efficit

    intervallum,
    est

    velut
    OiiiiKniplus
    Pe.squiqiiinus

    si

    nihil

    nulli jungas. Nihil

    enim

    quod ex

    Atque

    ita

    seoundum
    Ita

    hanc

    progressionem cunctee

    muitiplicitatis species

    sine ul!a rati ordinis

    permu-

    tatione nascentur.
    tero

    vero ut duplus
    et

    cum

    sesquial-

    quippe etiam circa aqualitates proportio manet. Nam si quotlibet fuerint termini pares, tantum quidem est aprimo ad secundura, quantum a secundo ad tertium. Sed inter priraum ct secundum, vel secundum
    et tertium.nullaestintervalli longitudovel

    nullorum

    procreatione

    nascatur.

    Eadem

    triplicem creet,

    tripkis

    cum

    sesquitertio,

    spatium.

    quadruplum quadruplus cum sesquiquarto, quincu- g Si enim tres senarios ponas hoc modo 6, 6, 6, quemplum, et csftteri eodem modo, ut nullus hanc contiadmodum priraus est ad secundum, sic est secundus nuationem finis impediat. ad tertium. Sed inter primum et secundum nihil in-

    CAPUT
    De per
    iricis

    IV.

    se constante quantitate, quae in figuris

    geome-

    consideratur

    communis

    ratio

    omnium magni-

    tudinum.
    H.TC quidem de quantitate quam secundura ad aliquid speculamur, ad prassens dicta sufficiant. Nunc

    enira et 6 nulla spatii intervalla disjungunt. etiam unitas in seipsa multiplicata nihil procreat. Serael enira in unum nihil aliud es se gignit quam ipsa est. Nara quod iutervallo caret, etiam vim gigIta

    terest,

    hac sequentia, quaedara de ea quantitate neque ad aliquid refertur, expediam, quaj nobis ad ea prodesse possunt, qua; post hfec rursus de relata ad aiiquid guantitate
    in

    autem

    quaj per seipsam constat,

    tractabimus.

    Amat

    enim

    quodammodo ;mathehis nuraeris

    nencli intervalla non recipit, quod in aliis numeris non videtur evenire. Omnis eniranumerus in seipsum multiplicatus alium quemdam eificit majorem quara ipse est, idcirco quoniam intervalla raultiplicata majore sese spatii prolisitate distendunt. Id vero quod sine intervallo est, plus quara ipsa est, pariendi non habet postestatera. Ex hoc igitur principio, id est

    seos speculatio alterna probationum ratione constitui.

    Nunc autem nobis de


    est,

    unitate priraa oranium longitudo succrescit, quse sermo futu- C a binarii numeri principio in cunctos sese numeros
    explicat,

    rus

    quicircafigurasgeoraetricas et earum spatia


    id est

    quoniara

    primum

    intervallum

    linea

    est,

    dimensionesque versantur,

    de linearibus nu-

    duo vero intervalla sunt longitudo


    linea et superficies.
    gitut'o,

    et latitudo, id est

    meris, et de triangularibus vel quadratis, Cffiterisque quos sola pandit plana dimensio, nec non de inffiquali
    laterura corapositionj conjunctis. De sohdis etiam, id estcubis et sphaericis vel pyramidicis, laterculis etiara vel tignulis et cuneis, quee

    Tria ergo intervalla sunt,


    est linea,

    lon-

    latitudo,

    altitudo, id

    superflcies
    intervalla

    atque soliditas.
    inveniri

    Praeter haec

    autera

    alia

    omnia quidem

    geometrica; propriaj considerationis sunt. Sed sicut ipsa geometricee scientia ab arithmetica velut qua-

    non possunt. Aut enim unura intervallum erit quod longitudo est, aut aliquid quod duobus intervallis expositura est, ut si qua res longitudinem habeat et latitudinera, vel trina intervalli dimensione porrigitur,
    si

    dam

    neque censetur, supraque adeo nihi! inveniri potest, ut ipsorum sex motuum forma; ad intervalintererapta consuraeret, quas minime constituta inlorum naturas et numerum componautur. Uuum firmaret. Hoc autera cognoscendum est quod liaBC enira intervallum duos in se continet motus, ut in signa numerorura posita qua; nunc quoque tribus intervallis sex sese motuura surama conficiat homines in summarura designatione describunt, hoc modo. Est enim in longitudine ante et retro. non naturali institutione formata sunt ut enim quinarii in latitudine sinii-tra et dextra, in altitudine sursum subjectam notulam signant de v. vel denani, quam descripsiraus ac deorsnm. Necesse est autem ut quidquid fuerit de X, et alias hujusraodi, non natura posuit, solidum corpus, hoc habeat longitudinem, latitudised usus affinxit. Quinque enim vel decem, nemque et altitudinem, et quidquid haec tria in se vel quotlibet alios illis notulis pro compendio notare voluerunt, continet, illud suo nomine solidum vocetur. Hec ne quotiens unitates quis monstrare vellet, enim tria circa omnecorpusinseparabiliconjunctione totiens ei virgulfE ducerentur. Nos autem quotienscunque aliversantur, et in natura corporum constituta sunt. quid monstrare volumus, in his prassertim formulis, Quare quidquid uno intervallo caret, illud corpus ordinatarum virgularum multitudinem nongravamur solidum non est. Nam quod duo sola intervalla reapponere. Cum enim quinque volumus demonstrare, tinet, illud superficies appellatur. Omnis enim superfacimusquinque virgulas, ducimusque eas hoc modo, licies sola longitudine et latitudiue continetur, et I I, et cum 7 totidem, et cun 10 nihilorainus 1 I hic eadem illa conversio remanet. Omne enim quod
    ; I

    radice ac matre producta est, ita etiam ejus figurarara seraina in prirais nuraeris invenimus. Planum siquidem feciraus quod omnes disciplinas Iiajc

    longitudine,

    altitudine, latitudi-

    quia naturalius est quemlibet

    numerum

    quantas in

    superlicies est, longitudinem

    et

    latitudinem retinet,

    DE ARITHMETICA
    quod hoec retinet, tem superiicies uno tantum
    et
    ris

    LIB.

    II

    1122
    triangularis
    vel
    figura,

    illud est

    superlicies.

    Iloec

    au-

    continent, ct omnis
    goni,
    vel

    vel

    tetra-

    intervallo

    solidi corpo-

    pentagoni,

    hexagoni,
    si

    vel

    cujuslibet

    dimensioue superatur, qua? uno rursus intervallo lineam vincit, qua longitudinis naluram retinens,
    lalitudinis expers est.
    intervalli

    qui pluribus angulis continetur,


    singulos angulos linea?

    a medietate per

    Qua; linea eo quod unius


    spatiis

    est

    producantur, tot eum dividunt trianguli, quot ipsam figuram angulos habere
    contigerit. Quadratum enim ita ducta; linea; in 4, pentagonum in !>, hexagonum in 6, heptagonum in7, et cae.teros in suorum angulorum modo mensuraque

    sortita

    uaturam, a superficie uno inter-

    vallo, a soliditate

    duobus

    vincitur.

    Punctum
    puuctura

    igitur alio rursus intervallo a linea vincitur, ipsascilicet

    qucB reliqua est longitudine. Quare

    si

    per triangulos partiuntur, ut

    est subjecta descriptio.

    uno quidem

    intervallo a linea supergreditur,

    idem a

    superficie vincitur duobus, tribus vero intervalli dimensionibus a soliditate relinquitur, constat punctum

    ipsum sine uUa corporis magnitudine


    dimensione,
    funditatis

    vel

    intervalli

    cum
    et

    et longitudinis et latitudinis
    sit,

    etproesse

    expers

    omnium

    intervallorum

    principium,

    natura insecabile, quod Grceci atomon

    diminutum atque parvissimum, ut non possit.Est.igitur punctumprimi intervalli principium, non tamen intervallum, et lineEe caput, sed nondum linea. Sicut linea quoque superflciei principium est, sed ipsa superficies non est, et secundi intervalli caput esl, secundum tamen intervallum ipsa non retinet. Idem quoque et in suvocant, id est ita
    ejus pars inveniri
    perficiei

    At vero triangula figura


    in alias iiguras

    cum eam

    quis ita diviserit,

    non

    resolvitur nisi in seipsam, in tria

    enim triangula

    dissipatur.

    rationem cadit, quae

    et ipsa solidi corporis

    et triplicis intervalli naturale sortitur

    initium, ipsa

    vero nec trina intervalli dimensione distenditur, nec


    ulla crassitudine solidatur.

    CAPUT
    De numero
    Sic etiam in

    V.
    lineari.
    r;

    Adeohaecflgura princeps

    est Iatitudinis,utc8eteraeom-

    quidem cum ipsa liin longitudinem lamen disnearis numerus tenti numeri principium est. Et linearis cum ipse totius latitudinis expers sit, in aliud tamen spatium latitudinis extenti numeri sortitur initium. Superficies quoque numerorum cum ipsa solidum corpus non sit, addita tamen altitudini solidi corporis caput est. Hoc autem planius his exemplis liquebit. Linearis numerus est a duobus inchoans, adjecta semper unitate in unum eumdemque ductum quantilatis explicata congeries, ud est id quod subjecimus.

    numero numerus non sit,

    unitas

    nes saperflcies in hanc resolvantur,ipsa veroquoniam


    nullis est principiis obnoxia,

    neque ab alia latitudine sumpsit initium, in sese ipsa resolvatur. Idem autem
    numeris
    fleri

    et in

    sequens operis ordo monstrabit.

    CAPUT

    VII.

    Dispositio triangulorum

    numerorum.

    Est igitur primus triangulus


    tribus

    unitatibus

    dissipatur,
    scilicet

    numerus qui solis secundum superflciei


    descriptione,
    et

    positionem, triangula

    post

    nunc quicunque aequalitatem laterum,

    in trina late-

    rum

    spatia ?egregant.
    I

    ij

    11]

    iiij

    iiuj

    CAPUT
    De planis
    rectilineis figuris,
    sit

    VI.

    quodque earum principium

    triangulus.

    Plana vero superficies in numeris invenitur, quotiens a tribus itichoatione facta addita descriptionis
    latitudine,

    multitudine anguli dilatantur, ut


    lus

    sequentium se naturalium numerorum sit primus triangu-

    numerus, secundus quadratus, tertius qui sub

    quinqueanguliscontinetur,
    includitur

    quem pentagonum
    id est

    Grffici

    nominanl; quartus hexagonus,


    Iib
    ;

    qui sex angu-

    quintusheptagonus, sextusjogdogonus,

    id esl qui 7 vel 8


    cajteri

    angulorum terminis dilatantur, et eodem modo singillalim per naturalem nuangulos augeant, in plana
    scilicet

    merum

    descrip-

    tione figurarum. Hi vero idcirco a ternario

    numero

    inchoant,

    quod

    latitudinis et superficiei solus terna-

    rius principium est. In geometrica

    quoque idem pla-

    nius invenitur. Duse enim lineae rectse spatium non

    1123

    AN, MANL. SEV. BOETII

    U24

    CAPUT
    Ad hunc modutn
    que
    infinita

    VIU.

    A
    est,

    superior forma, sed quatuor. Ipse quoque aequali la-

    De lateribus triangulorum numerorum.


    progressio

    terum dimensione porrigitur. Sunt autem hujusmodi

    omnes1

    '

    primum oninium ponent,


    tur, ut hsec
    vi

    ordine trianguli sequilateri procreabuntur, et id quod ex unitate nascisua triangulus


    si

    r^
    J
    '_
    '
    I

    III
    I 1 I I I I

    opere atque actu. Nam merorum, quidquid in

    non inde etiam cunctorum est mater nusit,

    iis

    qui ab ea nascuntur nu-

    mt

    '

    meris invenitur, necesse est ut ipsa naturali quadam potestate contineat, etbujus trianguli latus est unitas. Ternarius vero qui primus est opere et actu ipso
    triangulus, crescente unitate binarium
    tus

    CAPUT
    Leeorum

    XI.

    lateribus.

    Sed in his quoque secundum naturalem numerum, laterum augmenta succrescunt. Primus enim vi et potentia quadratus, id est unitas, unum habet in laest unitatis, unitas latus est, trianguli primi, id est ternarii dualitas, quam Graeei B tere. Secundus vero, qui actu primus, id est 4, duobus per latera positis continetur. Tertius vero, id est dyadavocant. Secundi vero trianguli qui opere atque novem, qui secundus est opere, tribus in latere poactu secundus est, id est senarii, crescente naturali
    la-

    numerum

    babebit.

    Vi

    enim

    et potestate

    primi anguli, id actu vero et opere

    numero

    in

    lateribus

    ternarius

    invenitur.

    Tertius

    sitis

    aggregatur. Et

    ad

    eamdem sequentiam
    XII.

    cuncti

    vero, id est denarii, quaternarius latus continet, et quarti vero, id est lo, quinarius latus tenet, et quinti

    procedunt.

    CAPUT

    senarius.

    Idemque usque

    in infinitum.
    IX.

    De quadratorum generatione, rursusque eorum


    ribus.

    late-

    CAPUT

    De generatione triangulorum numerorum. Nasountur autem trianguli disposita naturali quantitate

    Nascuntur autem
    dispositione, 'non

    tales

    numeri ex naturalis numeri


    superiores trian-

    quemadmodum

    semper multitudo sequentium congregetur. Disponatur enim naturalis uumerus hoc modo

    numerorum,

    si

    prioribus

    guli, ut ordinatis ad se

    invicem numeris congregensequitur,


    si

    tur. sed

    uno semper intermisso, qui

    cum

    2
    igitur

    3
    si

    I5I6I7I8I9

    _
    *-'

    superiori vel superioribus colligatur, ordinatos ex se quadratos efficiet. Disponatur enim naturalis ijume-

    primum numerum sumam, id est uuitatem, habeo primum triangulum, qui est vi et potestate, nondum etiam actu nec opere. Huic si secundum aggregavero, qui in naturali numerorum
    Ex
    his

    rus hoc

    modo
    2
    I

    ~M
    Ex

    3
    si

    10

    his igilur

    unum

    respiciam, primus mihi natus

    dispositione descriptus est, id est binarium, primos mihi triangulus opere et actu nascitur, id est ternarius. Si

    jecero, secundus

    vero huic tertium ex naturali numero admihi opere et actu triangulus pro-

    priori est potestate quadratus. Quod si uno relicto tertium junxero, secuudus mihi quadratus efflcitur. Nam si uni relicto binario quinarium apposuero, quaternariusmihi quadratus exoritur. Quod si rursus, relicto medio quaternario, quinarium simililer ag-

    creatur.

    Super

    unum enim

    et

    duo

    si

    tertium, id est

    gregavero, quadratus mihi tertius, id est novenarius


    procreatur.

    ternarium, aggregavero, senarius extendilUr, sccundus scilicet triangulus. Huic voro si consequentem quaternarium superposuero, denarius explicatur, qui
    actu triangulus, quos per latera disponens, ad superioris descriptionis exemplar, cunctos triangulos numeros sine ullius dubitationis erroribus
    est tertius

    Unus enim

    el 3 et 3

    novem

    colligunt. At

    intermisso senario. septenarium jungam, totain 16 ejus summa concrescit, id est quarti quadrati numerositas. Et ut breviter hujus forma pro-

    vero

    si

    his,

    pernotabis, el
    tes

    quantas ultimus numerus


    superioribus

    in se unita-

    si cuncti impares sibimet apponantur, collocato scilicet naturali numero, quadratorum ordo texetur. Est etiam in his hsec naturee

    creationis appareat,

    habet,
    iit

    quem

    aggregabis, tot ipse

    triangulus unitates habebit in latere. Nam ternarium, qui est primus actu triangulus, adjecto

    qui

    immobilis ordinatio, quod tot unitates unusquisque quadratorum retinebit in latere, quanti fuerint numeri ad conjunctionem propriam congresubtilitas et
    fit, gati. Nam in primo quadrato, quoniam es uno unus est in latere. In secundo, id est quaternario, quoniam ex uno et tribus procreatur, qui duo sunt

    binario unitati feceramus


    tere,

    at hic

    duos habet in laternarii

    et

    senarium his

    adjecta

    quantitate
    et

    produximus, cujus latus soli tres continent, in aliis cunctis quot unitales habentem numerum
    superioribus aggregabis, tot unitatibus
    ejus

    idem

    latera

    termini, binario latus texitur, et in novenario, quoniam tribus numeris procreatur, latus ternario coatinetur. Atque

    continebuntur.

    idem

    in aliis videri licet.

    CAPUT
    Quadratus
    vero

    X.

    CAPUTXm.
    qui etiam ipse quiin tribus angulis ut

    De quadratis numeris.

    numerus

    est

    De pentagonis eorumque

    lateribus.

    dem latitudinem pandit, sed non

    Pentagonus vero numerus

    est

    qui ipse quidem in

    DE ARITHMETICA
    latitudinem secundum unitatem descriptis quinque angulis continetur, cunctis scilicet lateribus ffiquali

    LIB.

    II.

    H26
    superarent
    ;

    A cnm

    se binario

    pentagoni vero natura


    talia

    fuit ex

    duobus
    vei

    interpositis relictisque qui se ternario

    dimensione
    I

    dispositis.

    Sunt autem bi
    I

    vincerent.

    Sccundum quoque

    augmenta bexalaterum figura,

    gonorum,
    I
    I

    octogonorum, vel

    12

    22

    35

    51

    70

    vel 10,

    vel quotlibet aliorum,

    competenti progres-

    Eodem quoque niodo eorum

    latera succrescunt.

    Nam

    sione conflcitur. Ut
    termissis eos
    ita

    primi potestate pentagoni, id est unius, idem unus spatium lateris tenet. Secundi vero quinarii, qui est actu ipso atque 'opere ;primus pentagonus, bini per
    latera tixi sunt. Tertius vero,
    latus auctus est. Quartus 22, 4
    id est
    12,

    enim in pentagono, duobus injungebamusqui se ternario superarent,


    et

    nunc

    in

    bexagono, tribus 'intermissis eos jungeerunt quidem

    mus

    qui se quaternario transeant,

    tribus

    in

    eorum

    radices et fundamenta, ex quibus junctis

    om-

    numerorumiin

    latere
    se-

    nes bexagoni nascuntur.


    I

    quantitate

    distenditur.

    Atque idem in

    cseteris

    cundum

    13

    17

    21

    unitatis

    progressionem, in naturali

    scilicet

    numero, secundumsuperiorem flgurarum incrementa


    tenduntur.

    Et ad

    consequentes, atque ab his sexangulorum formae nascuntur.


    1
    I I

    eumdem ordinem

    28

    45

    66

    Quos ad superiorem modum,


    propriis ordinibus pernotabis.

    scilicet

    descriptos, in

    CAPUT XVI. De heptagonis eorumque generationibus,


    omnium figurarum
    descriptionisque.

    et

    communis

    inveniendse generaiionis regula,

    Septem vero angulorum

    jfigura est,

    dem ordinem
    xeris.
    4

    progressionis uno plus

    cum ad eumquam iu sexan-

    gulorum ligura numero intermisso superiori conjun-

    Nam

    si

    basis

    basis

    6 basis

    vincant, aggregaveris,

    quatuor interposilis, qui sese quinario beptagoni continuo Ugura

    CAPDT

    XIV.

    nascetur, ut hi numeri sint

    eorum

    radices, et (ut su-

    De generatione pentagonorum.
    Nascuntur autem bi numeri qui extensi in latitudinem, quinque angulos pandunt, ab eadem 'naturalis numeri quantitate in sese coacervata, ita ut duobus semper interjectis numeris superiori vel superioribus, vincens ternario eum cui jungendus est

    G perius dictum

    est)

    fundamenta.
    I

    11

    16

    21

    Qui vero ex his constant hi sunt.

    3i_

    55

    Novem

    vero angulorum secundum


    ita

    eumdem ordinem

    aggregetur.
    tribus,
    si

    Namque

    unitate,

    intermissis

    duobus

    et

    forma procreatur,
    gressionem

    ut

    quatuor jungas, qui tribus ipsam superent unitatem, quinarius pentagonus procreabitur. Post
    4 verosi, interinisso quinario et senario, 7 aggreges,

    primi quoque eorum

    secundum sequalem pronumeri distent,


    numeri, quce prima su-

    Nam

    in triangulo qui sunt

    peificiei flgura est,

    uno

    sese

    tantum numeri prsece-

    duodenarium pentagonum procreabis. Namque 4 et 7 numeri 12 explebunt. Hoc etiam in aliis

    et

    dunt, qui scilicet

    eorum naturam descriptionemque


    et

    flet.

    perficiunt. In tetragono vero qui secundus est, duo-

    Nam

    si

    10,

    vel 13, vel 16, vel 19, vel 22, vel 25 su/^-_i fient

    bus sese juncti numeri vincunt,

    in

    pentagono

    periorihus cunctis adjunxeris,


    X j. modo pentagoni
    :

    eodem iquo superius 3, et in hexagono 4, et in beptagono 5, hujusque rei ^'-' --' ^ Hoc - * --* modus. -""""-- autem nullus est nos subjectarum forsecundum superiorem de-

    scriptionem
    I

    marum
    35
    51

    descripliones docebunt.

    70

    92

    117

    CAPUT

    XV.

    De hexagonis eorumque gencrationibus.

    Hexagoni autem, qui sex angulis,


    qui 7 rursus lateribus coatinentur,

    et heptagoni,

    secundum hunc
    1

    modum eorum

    laterum augmenta succrescunt. Namque in trianguli numeri natura procreationeque ipsos numeros iungebamus, qui sese in naturali dispositione sequerentur, et se tantum unitate transirent quadrati vero uumeri, id est tetragoni procreatio, fiebat ex numeris qui uno intermisso copulabantur,

    J
    H27
    AN.

    MANL

    SEV. BOETII

    H28

    A sub

    triangulis sunt naturali ordinatione dispositi, ex

    superioribus triangulis procreantur, illorumque 'collectione qnadrati figura componitur.

    Quatuor enim
    6,

    tetragonus

    fit

    ex uno et tribus, id est ex duobus su-

    perioribus triangulis.

    Novem

    vero, estribus et
    6 et 10, et

    sed

    utrique sunt trianguli. At 16 ex


    et 15.

    2b ex 10

    Idemque

    in sequenti ordine

    stans atque immutabile reperitur.

    quadratorum conPentagonorum vero


    se

    summa: coniiciuntur ex uuo super


    altrinsecus triangulo conslituto.

    tetragono,
    o

    et

    Namque

    pentago-

    nus, ex quatuor super se posito tetragono, et ex

    uno

    qui in triangulorum ordine ponitur, aggregatur. Duo-

    decim vero pentagonus, ex novenario super


    duo vero ex 16
    et 6,

    se qua-

    drato, et tribus secundo triangulo nascitur. Viginti

    quadrato
    in

    scilicet

    atque trian-

    gulo, et 33 ex 25

    modum

    ordinem ad eunidem intuentem nuUa cunctatio contrarietatis imet 10, et


    si

    pediet. At vero

    liexagonos

    librata
    et

    examinatione

    perspicias, ex eisdem triangulis

    super se positis

    pentagonis procreantur.
    ordine dispositus
    triangulo.

    Namque
    Nec

    sex

    hexagonus ex
    est
    '^et

    quinario pentagono et uno qui est in triangulorum


    nascitur.
    alia

    origo

    15

    liexagoni, nisi ex duodenario pentagono

    ternario

    Quod si 28 rursum hexagonum ex quibus superioribus nascatur addiscas, nullos invenies nisi
    22 pentagonum senariumque triangulum. Atque hoc
    in cfeteris.

    Nec hunc geniturae ordinem heptagono-

    rum

    procreatio refutabit. iNamque ex super se hexa-

    gonis, et ex

    eminus

    positis

    triangulis procreantur.

    1.5.0
    13

    1.J.9.I3 28

    C Septera enim heptagonus nascitur ex senario hexagono, et uno potestate triangolo, ISvero heptagonus
    ex 15

    hexagono etternario triangulo conjungatur,


    in cunctis

    et

    34 ex 28, scilicet hesagono et senario triangulo. at-

    que hoc
    igitur

    inoflensum reperire

    licet.

    Videsne

    utprimus omnium triangulus cunctorum sum-

    mas

    efficiat, et

    omnium

    procreationibus misceatur?
    XIX.

    CAPUT
    Pertinens ad figuratorum

    numerorum descriptionem

    CAPUT
    Descriptio figuratorum
    Sirailiter

    XVII.

    speculatio.
    in ordine.

    numerorum

    Hi vero omnes

    si

    ad latitudinem

    fuerint

    compa-

    autem

    rati, id est trianguli

    tetragonis, vel tetragoni penta-

    licebit et

    aliarum formariim, que


    su-

    gonis, vel pentagoni hexagonis vel hi rursus heptagonis,


    sine aliqua

    pluribus angulis continentur, quantitates ascribere.

    dubitatione triangulis, sese susi

    Sed quoniam
    ]iradictarum

    facilius oculis subjecta retinentur,

    perabunt.

    Namque

    formarum numerositas

    in

    subteriore

    nario, vel [quaternarium

    ternarium triangulura quatertetragonum quinario, vel

    descriptione ponatur.
    I

    Tria nguli

    I 1
    j

    6
    9

    _|_nuaav,iU
    I

    4
    5

    Pcnfagoni

    M2
    |

    MO M6
    |

    iS

    2<

    22
    34

    25 35 bS

    30
    51 81

    _| Hexagoni
    _
    I

    Heptagoni

    |J J 7_ J8^

    1_L6_|J5
    GAPUT

    |_28_|
    |

    4bJ_66J
    I

    MO
    91

    28 49 T
    1

    quinarium pentagonum senario hexagono, vel senarium septenario heptagono compares, primo se triangulo, id est sola transeuut unitate.
    rius contra

    At vero

    si

    senahic

    1"

    novenarium,
    15 conlra

    vel hic contra 12,

    vel

    H2

    contra 15, vel

    18 pro inveniendis dilfe-

    rentiis

    XVIII.

    nario, superabunt.

    Qui figurati numeri ex quibus figuratis numeris fiant atque quod triangulus numerus omnium reliquorum principinm
    sit.

    comparentur, secundo setriangulo, id estterDecem vero ad 16, et 19 ad 22, et 22 ad28, et 28 ad 34 si componas, tertio se triangulo vincent, id est senario. Atque hoc rite notabitur in aliis cunctis sequentibus esse perspectum, omnesque se triangulis antecedent. Quare perfecte, ut arbi-

    His igitur ita sese habentibus,

    quid in hac re

    sit

    tror,

    consequens investigemus. Omnes enim tetragoni qui

    demonstratumestomnium formarumprincipium elementumque esse triangulum.

    1129

    DE ARiTHMETICA

    LID.

    II.

    1130
    si

    CAPUT
    Be numeris

    XX.
    solidis.

    A pyramis

    triangulis continebitur, et

    ab hexagono,

    sex triangulis nibilominus, etquantoscunqueangulos

    habuerit flgura super

    quam pyramis

    residet, tot ipsa

    Hinc vero ad figuras solidas

    facilior via est. Prre-

    per latera triangulis continelur, ut in subjectis descriptionibus

    cognito enim quid in planis nuraerorum flguris vis


    ipsa quantitatis naturaliter operetur, ad solidos nu-

    palam

    esf.

    meros non
    dini

    erit

    ulla cunctatio. Sicut

    enim longituita

    Pyramis ex tetragono

    Pyramis ex pentagono

    numerorum
    si

    aliud intervallura, id est superfl-

    ciem, ut latitudo ostenderetur,


    latitudini

    adjecimus,

    nunc

    quis addat

    eam

    qua3 alias altitudo, alias

    crassitudo, alias profunditas appellatur, solidum nn-

    meri corpus explebit.

    CAPUT

    XXI.

    De pyramide qiiod ea sit solidarum figurarum princiD pium, sicut ti^iaiiguhis planarum et de speciehis
    Videtur autem
    trianguUis

    quemadmodura
    est, sic

    in planis

    flguris

    numerus primus
    in

    in solidis qui vo-

    catur pyramis profunditatis esse

    principium.

    Om-

    nium quippe ratarum


    est

    numeris figurarum uecesse invenire primordia. Est autem pyramis alias a


    Pyramis
    es hexagono
    Pyi'amis

    triangula basi in altitudinem sese erigens, alias a te-

    Pyramis
    ex beptagono

    ex ogdogono

    tragona, alias a pentagona, et

    secundum sequentium
    cacuminis verti-

    multitudines angulorum ad

    unum

    cem

    sublevata. Posito

    enim triangulo atque disporecta; lineaj stantes

    sito, si

    per tres angnlos singulaj


    vertices jungant,

    ponantur, bseque tres inclinentur ut ad

    unum me-

    dium punctum

    flt

    pyramis. Quoe
    c, trian-

    cum

    a triangula basi profecta

    sit,
    ;

    tribus triangulis
    Sit a,

    per latera conoluditur hoc

    modo

    b,

    gulum, gantur

    si

    buic igitur triangula per tres angulos eriet

    lineae,

    ad

    unum punctum

    convertantur,

    CAPUT

    XXIII.

    quod
    cem,

    est d, ita ut
    illce

    pendens,
    et

    d punctum non sit in plano sed scilioet lineas ad ipsum erectse vertifacient, et erit ba-

    SoUdorum generatio numcrorum Dicuntur autem hujusmodi pyramides hoc modo

    quodammodo cacumen d
    c.

    sis a, b,

    triangula, id est
    b, d, 0,

    \inum triangulum, per latera vero, tria unum triangulum a, d, b, aliud vero
    c, d,
    [a..

    Prima pyramis de triangulo, secunda pyramis de tetragono, tertia pyramis de pentagono, quarta pyramis de hexagono, quintapyramis de heptagono. Idem in cceteri^ constat numeris. Nam quoniam lineares

    tertium vero

    numeros

    esse diximus qui ab


    :

    uno

    profecti in infini-

    tum

    currerent, ut sunt
    I

    HOI

    His autem

    cum unum

    ordinatim compositis, et in se invicem distantia junctis, superfioies nescabantur, ut si


    et

    duo jungeres, priraus triangulus nasceretur,

    id est 3, et

    cum

    his

    adjungeremus tertium,
    triangulus
    rursus

    id est teret

    narium,

    senarius

    ocurreret,

    post hos, tetragoni, uuo intermisso, peutagoni vero duobus, hesagoni tribus, heptagoni, relictis quatuor, nascebantur. Nunc vero adsolidorumcorporum pro-

    CAPUT
    De
    his pijramidis

    XXII.
    vel

    creationem, ipsse nobis superfloies naturaliter figurata^ provenient, et ad faoiendas quidem pyramidas

    qux a quadratis

    a cxteris mul-

    tiangulis figuris proficiscuntur.

    a triangulo ipsinobis trianguli componendi sunt. Ad prooreandas vero pyramidas a tetragono, tetragoni,

    Item

    si

    verticem ejus line dirigantur,

    atetragona basi proflciscatur, et ad unum erit pyramis quatuor

    triangulorum per latera, uno tantum tetragouo in basi posito, super quam figura ipsa fundata esl, et
    si

    ad eas vero quas sunt a pentagono, pentagoui copulandi sunt, et illo: quEe sunt ab hexagono vel heptagono, non nisi hexagonorum vel heptagonorura copulatione nascentur Primus ergo potestate triangulus,
    .

    pentagono surgant quinque

    lineffi,

    quiuquerursus

    unilas est,

    Patrol. LXIII.

    eamdemque etiam ponemus virtute pyra 36

    1131
    ;

    AN. MANL. SEV. BOETII

    1132

    midem secundus vero triangulus est ternarius, quem si cum primo conjunxero, id est cum unitate, quaternaria mihi

    profundilas

    pyramidis excrescit.

    At

    tertium senarium junsero, denaria pyramidis procreabituraltitudo. Hissi denarium junxero, 20 numerornm pyramis veniet, atqua ita in cunctis
    vero
    si iis

    aliis

    eadem

    ratio copulationis est.

    TrifmguH.
    1

    1133

    DE ARITIIMETICA
    hi solam longitudinem iatiludinemque soret

    LIB.
    Ijis

    11.

    H34

    quoniam
    titi

    sunt,

    altitudine carent,

    si

    per

    latera

    solam

    multiplicationemrecipiant, osqualem provehunt profunditatem. Nam quatuor tetragonus, duos habet


    latere, et natus est ex bis duobus. Bis enim duo quatuor faciunt. Hos ergo duos ex ipsius latere si

    unam

    quater quinquies, et alia hujusmodi, quaj per intequales spatiorum gradus inaiqualiter provehuntur. Hoec autem forma Grajco

    ciat

    tres quater, vel ter

    in

    multiplices a;qualiter,
    bis biuos
    bis facies,

    cubi

    forma nascetur.

    Nam

    si

    octonaria quantitas crescit,

    et

    est primushic cubus. Novem vero totragonus, quoniam 3 habet in latere, et factus est ex tribus in se multiplicatis, si enim unam lateris multiplicationem

    nomine scalenos vocatur, nos vero gradatam possudicere, quod a minore modo velut gradibus crescat ad majus. Vocant autem eamdem figuram Grosci quidam sperniscon, nos autem cuneum possumus dicere. Etenim quos ad quamlibet illam rem constringendam cuneos formant, neque latitudinis, neqae longitudinis, neque altitudinis habita ratione, quantum commodum fuerit, tantum vel altitudini mi-

    mus

    adjunxeris, rursus

    matione

    crescit.

    alius cubus sequali laterum forTer enim tres si tertio duseris, 27


    16,

    nuitur, vel crassitudini profunditatis augetur. Atque

    ideo hos

    plerumque necesse

    est

    omnibus partibus
    in lonica Gra^cise

    cuhi ijgura producitur. Et

    qui cst ex

    4, si

    quater
    di-

    inaiqualibus inveniri.
    cant, id est

    Quidam

    vero hos bomiscos vo-

    augescat, sexaginta quatuor cubus pari laterum

    quasdam

    arulas qua;

    mensione crassabitur, et sequentes quidem tetragoni, secundum eumdemmodum,multiplicationefacta,provehuntur. Tot autem necesse est unitates cubus habcat in iatere, quot habuit primus ille tetragonus cx quo ipse productus est. Nam quoniam 4 tetragonus duos tantum [numeros habet in latere. duos quoque habet octonarius cubus, et quoniam novem tetragonus tribus per latus unitatibus
    ternario 27 cubi latus urgetur. Et

    regione (ut ait Nicomachus) hoc modo formataj fuerunt, ut neque altitudo latitudini, neque hceclongitudini convenirent. Vocatur autem aliis quibusdam

    nominibus, qua? nunc prosequi supervaouum judica-

    mu5. Igilur cubi


    et

    ffiqjalibus spatiis

    se

    porrigentibus

    hujus formse,
    ffiquales

    quam

    disimus, gradata distributiono

    disposita, medietales sunt, quffi

    figurabatur,

    solo

    bus

    neque cimctis partisunt, neque omnibus inKquales, quos

    quoniam

    16 tetra-

    gonus quatuor unitatum latus habebat, totidem 64 cubus in latere gestabit unitates. Quare etiam vi et potestate cubi, quod est unitas, uuus erit in latere. Omnis enim tetragonus una quidem superficies est quatuor angulorum, totidemque laterum. Omnis autem cubus qui ex tetragonorum superflcie inprofunditatem corporis crevit,
    multiplicatus, habebit

    nomen hoc ita uniformiler compositum habere non possunt. Ut tamen idem pluribus dictum sit, ea namq\!e hoc nomine
    Graeoi parallelepipedos vocant. Latini

    vocatur figura, quaj alternatim positis latitudinibus


    continetur.

    per tetragoni

    scilicet

    latus

    quidem

    superficies 6,
    illi

    'quarum
    est.

    singula planitudo

    tetragono

    priori tequalis

    Latera vero 12,

    quorum unumquodque

    singulis his
    et,

    quBB superioris fuere tetragoni ffiquum est,

    ut

    superius demonstravimus, tot unitatum


    los

    est.

    Angucu-

    vero

    8,

    quorum

    singulus sub tribus hujusmodi

    continetur, quales priores fuere tetragoni

    unde

    Ergo ex naturaliter profuso nuniero, qui in subjecta forma descripti sunt, subbus ipse productus
    jecti
    est.

    tetragoni nascuntur, et ex his

    tetragonis

    qui

    subnotati sunt cubi provehuntur.

    Numerus

    naturalis.

    11

    12

    H3b
    1
    I

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    12
    1

    20
    1
    1

    30
    1

    1111 11111 1111 1111 1111 11111


    I

    1
    I

    II

    DE ARITHMETICA
    hujusmodi
    3 ter
    bis,

    LIB.

    11.

    H38

    qui sunt

    18, vel

    4 quater bis,

    modo, ut his iu longitudinem, latitudinemque aequis, minor altitudo ducatur. Ili definiunturhocmodo Laterculisunt, quifiunt ex ccquavel alio quolibet
    ;

    libus ajqualiter in minus. Asseres vero et ipsre qui-

    dem

    iigurae sunt solida?, sed

    hoc modo ut ex aqua-

    libus a^qualiter ducantur in majus.


    rit latitudo

    Nam

    si

    oequafueilln:'

    longitudini, et major

    sit

    altitudo,

    li-

    gurse a nobis asseres, a Grsecis clocides nominantur,


    ut
    si

    quis hoc

    modo

    faciat 4 quater novies, qui inde

    procreantur asseres nominati sunt. Sphenisci vero,

    quo cuneolos superius appellavimus, hi sunt


    vere

    qui,

    es insequalibus inaequaliter ducti, per inaequalia cre;

    cubi vero, qui ex sequalibus aequaliter per

    eequalia producti sunt.

    CAPUT XXX.
    De circularibns vel sphsericis numeris.

    ducti, ut a
    perit, in

    Ipsorum vero cuborum quanticunque fuerint ita quo numero cubicaj quantitatis latus coj-

    eumdem
    ille

    altitudinis extremitas terminetur,

    numerus

    cyclicus vel sphaericus appellatur, ut

    suut multiplicationes
    iiciscuntur.

    quK aquinario

    vel senario profit 213,

    Nam

    quinquies quinque, qui


    Et
    si

    ab o

    progressus, in eosdeni 5 desinit,

    hos rursuin

    Quinquies euim 2b flunt 123,


    quies ducas, in quinarium

    quinquies ducas, in eosdem o eorum terminus veniet. et si hos rursus quin-

    numerum

    estremitas ter-

    minabitur. Atque hoc usque in infmitum idem sem-

    per evenit. Quod in senario quoque convenit considerari.

    Hi autem numeri idcirco cyclici vel sphaerici

    vocanlur,

    quod

    sicut sphaera vel

    circulus in proprii

    semper

    principii reversione formantur. Est

    culus posito

    quodam puncto

    et

    alio

    enim eireminus defixo,

    illius puncti qui eminus fisus est a?qualiter distans a primo puncto circumductio, et ad eumdem locum reversio unde moveri cceperat. Sphaara vero est semicirculi, manente diametro, circumductio et ad eumdem locum reversio unde prius coaperat ferri. Unitas quoque, virtute et potestate, ipsa quoque circulus vel sphaera est quoties enim punctum in se multiplicaveris, in seipsum unde cosperat terminatur. Si enim faciat semel unum, unus redit, et si hoc rursus semel, idem est. Igitur si una fuerit multiplicatio, solam planitudinem reddit, et fit oirculus. Si secunda, mox sphaera conlicitur. Et enim secunda multipiicatio, effectrix semper est profunditatis. Ex 5 igitur et 6, paucas hujusmodi formas subscripsimus
    ;
    :
    1

    H39
    dicantur, supra

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    H40

    jam dietum

    est.

    Quadrati vero quopropriee

    A sensum,

    niam a^quamlatitudinemlongitudini gerunt,

    longitudinis vel ejusdem latitudinis aptissime vocabuntur, ut bis 2, ter 3, quater 4, et cseteri. Parte altera vero

    ad caeteras numeri partes procreandas amicitiam, ut non sine causa hoc in omnibus rebus ab numeri specie natura rerum sumpsisse videatur.
    et

    longiores,

    quod non eadem

    longitudine

    dao versus tetragonorum ab unitate omnium, eta binario numero parte altera longiorum.
    Sint igitur
    1

    tendantur, alteriusquodammodolongitudinis, etparte


    altera longiores vooantur.

    CAPUT
    Quod omnia ex

    XXXII.

    ejusde^n nalura et alterius natura consistunt, idque in nameris primum videri.

    Omne autem

    quidquid in propria natura substan-

    tiaque est immobile, terminatum definitumque est,

    quippe quod nulla variatione mutetur,


    desinat,

    nunquam
    fuit.

    esse

    nunquam
    est,

    possit esse

    quod non

    At hoec

    unitas sola

    et qua>. unitate

    hensibilis et determinata; et

    formantur, compre ejusdem substantiee esse

    dicuntur.

    Ea vero

    sunt, quae vel ab cequalibus cre-

    scunt velut quadrati, vel quos ipsa unitas format, id est, impares. At vero binarius et cuncti parte altera
    longiores, qui a flnita substantia discesserunt, varia-

    bilisinfmitajque substantise nominantur. Constatergo

    numerus omnises

    his quae longe disjuncta sunt

    atque

    contraria, ex imparibus scilicet et paribus. Hic


    stabilitas, illic instabiiis variatio
    ;

    enim
    deli-

    hic immobilis sub;

    stantiae

    robur,

    illic

    mobilis permutatio

    hic

    nita soliditas,
    Quffi

    hic iuQnita

    congeries multitudinis.

    scilicet, cum sint contraria, in unam tamen quodammodo amicitiam cognationemque raiscentur,

    et

    illius

    unitatis

    informatione
    efficiunt.

    atque

    regimento,
    i

    unum numeri
    ter

    corpus

    neque improvide qui de hac communi rerum natura ratiocinabantur, hanc primam totius modi substantiEe divisionem focerunt. Et Plato quidem in Timaeo ejusdem natura;, et alterius nominat, quidquidin mundo est, atque aliud in sua natura permanere putat individuura inconjunctumque et rerum omnium primum, alterum divisibile et nunquam in proprii statu ordinis permanens. Phyloaus vero Necesse est, inquit, omnia quse sunt vel infmita vel linita esse. Demonstrare scilicet volens omnia qua?cunque sunt ex his duobus consi:

    Non ergo inutilihoo mundo, deque

    stere, aut ex

    iufmita, scilicet

    esse, aut

    ex

    flnita,

    ad

    numeri sine dubio similitudinem. Hic enim es uno


    et duobus, et impari atque pari conjungitur. Quis manifesta sunt cequalitatis atque inasqualitatis, ejusdem atque alterius, deflnitae atque indeflnitae esse

    non sine causa dictum est, harmonia quadam conjungi atque componi. Est enim harmonia, plurimorum adunatio, et dissentientium consensio.
    substantice.

    Quod

    videlice

    omnia

    quoe ex contrariis consisterent,

    CAPUT
    Ex

    XXXIII.

    ejusdem atque alterius numeri natura, qui sunt quadratus et 'parte altera longior, omnes proportio-

    num

    habitudines constare.

    Disponantur ergo in ordinem nonjam pares atque impares, ex quibus quadrati vel parte altera longiores fiunt, sed hi ipsi qui
    illis

    coacervatis

    in

    unumcon-

    que

    redactis,

    et quadrati et parte altera

    longiores

    prodeunt. Itaenimvidebimusistorum

    quemdam

    1141

    nE ARITH.VIETICA

    LIB. U.

    H42

    1143
    Tetragoni.
    1

    AN, MANL. SEV. BOETIi

    H44

    16 123

    36

    49

    64 181

    H43

    DE ARITHMETICA
    i
    I

    LIB.

    II. est.
    iit.

    H46
    Ex
    junctis
    In trilius

    TV
    I

    8 27

    i6"r"32T 6i 811 243 729


    I

    iW
    2187
    j

    256
    6561

    positioquod efficit,propoi'tionalfi
    proportionibns 'pi^opoi^tiooalitas

    enim autem

    Si igitur

    in utrisque

    versibus primos aspicias,

    siu-

    gulos quos invenis, quoniam tetragoni sunt, in im-

    pare loco sunt constituti, quoniam primi sunt.Sivero

    tertiumlocum respexeris,
    a duobus
    profioiscitur,

    4 et 9 notabis,

    quorum
    creat,
    si

    hic

    terminisminima proportionalitas invenitur. Fitetiam in pluribus, sed lougior, ut binarius ad unum, quoniamduo sunttermini, duplam obtinet proportionem sin vero quatuor contra 2 compares, et bic quoque
    dupla proportio
    est, qiios tres

    illum ternarius

    qui

    terminos
    fit

    si

    continue

    sunt looo impari constituti.

    Quintum deinde
    Et
    si

    videas

    consideres, ex duabus proporlionibus


    litas.

    proportiona-

    locum, 16 et 81

    respicies, sed

    unus a quaternario

    nascitur, alterum novenarius creat.

    nonum

    lo-

    cum rursus aspicias, quorum superior flt

    tetragonos pernotabis 236, 6561,


    a 16, inferior vero ab 81.

    Idem,

    Et est proporlionalitas, unum ad duo, et duo ad quatuor. Estenim proporlionalitas, ut dictum est, Fit collectio proportionum in unumque redactio. etiain etin longioribus. Nam si quatuor illis octo velis

    siin infinitum facere libeat, indiscrepanter inourrit.

    adjungere,

    et bis 16, et his


    fit

    32,

    et

    deinceps

    du-

    CAPUT

    XXXIX.
    r,

    plus qui sequuntur,

    Cubos cjusdem iiarticipare subslantix quod ab imparibus nascantur.


    Ipsi vero

    cubi, qui

    quanquam

    tribus intervallis

    omnibus dupla proportionalitas es proportionibus duplis. Igitur quoties unus atque idem terminus, ita duobus circum se terminis commuuicat, ut ad unum dux sit, ad alium comes,
    in

    sublati sunt,

    tamen propter cequalem


    socii,

    multiplicatio-

    baic proportionalitas continua vocatur, ut unus, duo,

    nem

    partioipant immutabilissubstantiae, ejusdemque

    quatuor. Est enim CEquatitas in bis proportionis, et

    naturse

    sunt

    coacervatione

    noa aliorum quam imparium produntur, nunquam vero parium.


    juncti

    quemadmodum
    Et rursus,

    Nam
    I

    si

    omnesab unitateimparesdisponantur,
    3

    liguras cubioas explioabunt.


    1
    I I

    13

    15

    17

    19

    2lT

    sunt 4 ad 2, sic sunt duo ad unum. 'quemadmodum unus ad duo, sic duo ad quatuor. Et secundum quautitatem quoque numeri, eodem moJo est. Quantum enim tres superant binarium, tantum binarius unitatem, et quantum unus a

    In his igitur qui primus est potestate et virtute pri-

    duobus minor
    ratur. Sin

    est,

    muin cubum

    faciet. Juncti

    vero duo qui sequuntur,


    Jnnoti

    vero alius ad

    tantum'binarius a ternario supeunum refertur terminus,

    ternarius sciiioet

    c.ubum, qui est ootonarius.

    alius vero ad alium, necesse est babitudinem disseoundum efficiunt junctam vocari. Ut ad 'sequalitatem quidem proporautem 3 qui setionis sunt, i, 2, 4, 8; sic enim sunt quemadmodum quuntur, septenarius novenariusque et H cubum faunum, si ooto ad quatuor, et oonversim, ciunt, qui 27 numero continetur, qui est tertius. Et G duo ad
    et

    quinarius,

    sequentes quatuor, quartum,

    et

    qui seqauutur

    5,

    quemadmodum unus

    ad duo,

    sic

    quatuor ad octo. Et

    quintum,

    et ad

    euradem

    modum

    quotus quisque cubus

    impares apponuntur. Hoc autem diligentius subjecta descriptio dooet


    efhcitur, tot conjunctione
    1

    AN. MANL. SEV. BOETII


    descriptione,
    est inveniri. Pytliagorffi

    1148

    Pytliagoricum

    denarium manifestum A

    rentiee,

    proportiones vero alis.


    est, tres

    Quandoquidem et Plato studiosissimus secundum eam disputationera dividit, et

    Namqueduo adunum
    et

    duplus

    ad duo,

    sesquialter,

    ia

    caeteris

    idem

    videbis. Sin

    (licet quiliusdamsitambiguum) decem hcecprajdicamenta con^tituit.


    :;lia

    Archytas Pythagoricus ante Aristotelem

    teriens eligas,

    autem permiscens et aliquos prseetin his aliquam speculationem ponas.

    idem

    poterit evenire.

    Nam

    si

    aequales terminos inter-

    Inde etiam tO

    membrorum
    XLII.

    particute, inde
    est necesse.

    permulta qua omnia persequi non

    CAPUT
    Quod primum de ea
    tionalitate

    preetereant, si singulos intermittas, solius binarii notabitur differentia, sm vero duo prcetereas, ternarii, si tres, quaternarii, et ad eumdem modum uno plus quam intermiseris, eritillaquam quairimus differentia termino-

    mittas, et sese in priore dispositione

    guse vocatur arithmetica p7-opor-

    dicendum

    est.

    Nunc vero de proportionalitatibus, deque medietatibus dicendum est. Et primum quidem de ea medietate tractabimus, quae secundum quantitatis
    iEqualitatem, neglecta proportionis parilitate, consti-

    rum. Namque
    tur, binarius

    si

    in tribus terminissinguli relmquanintererit.


    Dilferentiffi.

    semper

    tutorum terminorum habiludines servat. Inhisautem


    ({uantitatibus medietas ista versatur, inque his

    spe-

    culanda

    est,

    in quibus

    seipsis

    termini dilFerunt.

    Quid autem
    finitum est.

    esset dififerentiaterminorum superius dif-

    Hanc autem esse arilhmeticam medietatom, numerorumipsa ratio declarabit, quoniam ejus l-iroportio in numeri quan'itate consistit. Qnee. igitur causa est, hujusmodi terminorum habitudinem, ii
    cst aritbmeticam, cunctis aliis proportionalitatibus anteponere? Primum qiiod hanc nobis in principio

    T
    Videsne ut

    Ti
    Intermissi.

    ^m.
    dispopraelermissis

    cum

    superins in naturalis numeri

    ipsa

    numerorum

    natura, et vis naturahs quantitatis

    sitione se termini singulis prseterirent

    npponit.

    Hujusmodi enim proportiones quaque ad ierminorum difFerentias pertinent, ut paulo postdenaturalis

    duobus
    parati,

    et 4, unus ad tres, et 3 ad quinarium combinarium solum indifferentiaretinuerint. Nec

    iiionstrabitur, in

    primum numeri
    quod

    disposilibro

    non etiam

    in disjuncta

    eadem versabitur

    observatio.

    iione

    cognoscimus.

    Deinde,

    superiore

    Differentins.

    .lisputantibus nobis apparuit, arithmeticam

    vim geometrica atque musica esse antiquiorem, etquod illaia, has simulinferret, sublata vero perimeret. Quare

    ordine disputatio progreditur,

    si ab ea prius inclioanmedietate, quaj in numeri differentia, non in proporlionis speculatiune versatur.

    iam

    sit

    CAPIJT XLIII. De urithmetica medietate ejusque proprietatibus. Arithmeticam medietatem vocamus, quoties
    tribus vel

    vel

    Intermissi.

    quotlibet terminis positis, eequalis


    inter

    atque

    Talibus igitur vestigiis insistentem, uuUus ab


    similitudine error
    mittas,

    eadem
    tres,

    eadem

    differentia

    omnes

    dispositos

    terminos

    abducet.

    Namque

    si

    duos intersi

    iuvenitur. In qua, neglecta proportionis

    sequalitate,

    ternarius
    si

    differentiam

    continebit,

    terminorum tantum dilferentiarumque


    sloditur, ut
    iiattiralis

    speciilatio cu-

    quaternarius,

    quatuor, quinarius, asque in conti-

    1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10. lu hac enim nuis proportionibus alque disjunctis. Qualilas autem numeri dispositione, si quis continuatim proportionis eadem non erit, quamvis sint aequis differentias terminorum curet aspicere, secundum U termini differentiis dislributi. Quod si conversim poarithmeticam medietatem, sequa terminorum inter se nantur, ut non eisdem differentiis eadem qualitas discrepantia est. /Equales enim sunt differentiae, sed proportionis eveniat, geometrica talis proportionalieadem proportio atque habitudo non est. Si igitur Est autem pro tas, non arithmetica nominatur. in tribus terminis consideratio sit, continua proporprium hujus medietatis, quod si in tribus terminis

    lionalitas dicitur. Siu vero hic alius du.\ et aliu? co-

    speculatio

    sit,

    compositis extremitatibus,
    est,

    illa

    summa

    mes,

    illic

    vero utrique

    sint alii, vocabitur

    disjuncta

    quaj inter extremitates

    non

    loco
    si

    ;luni

    medietas. Si igilur in tribus tantum terminis secuncontinuam medietatera conspexeris, vel in quaiuor, vel in quolibet aliis

    etiam
    3,

    fit

    quantitate medietas.

    Ut

    tantum, verum ponantur I, 2,

    socundum disjunctam, eastantum solis proportionibus permutatis. Id si in uno quis uoverit, reliqua eum ratio non latebit. Si continua inedietas 1, 2, 3. Ilic unus a duobus, et duo a tribus, .^olis tantum singulis distant, et sunt effidem diffe-

    demsemper

    dilferentias terminorura videbis,

    unus et tres quatuor reddunt. Duo vero qui medius mter utrosque est, qualeniarii medietas invenitur. Quod si bis medietatem ducas, a?quus erit extremitatibus, Bis enim duo, quatuor creant. Sin vero
    disjuncta
    sit,

    quod

    fit

    ex utrisque

    extremitatibus

    compositis, hoc
    Si

    ex duabus

    medietatibus reddilnr.
    et

    enim sunt

    1, 2, 3, 4,

    unus

    quatuor quinarium

    1140
    creant,

    DE ARITIIMETICA
    duo
    et tres

    LIl).

    II.

    medii in

    eumdem

    rursus quina-

    A minores

    comparationes necesse est inveniri.


    f, 2, 3,

    Namque

    rium surgunt.
    Gonlinua

    minores sunt termini 1 et 2, majores 2 et 3, et 2 ad unum duplus est, 3 vero ad 2 sesquialter, sed major estproportio dupli quam sesquialtera, In harmonica autem medietate, econin dispositione hac

    trario evenire contingit. In minoribus

    enim terminis

    minores proportiones, in majoribus major proportionis quantitas custoditur. Harumvero medietatum, id est arithmeticfe atque harmonicEe, geometrica
    proportionalitas media^esse notata est,

    joribus vel inminoribus terminis, iKquas


    qualitates in proportionalitate custodit.

    qu vel in manumerorum
    Inter majus

    vero et minus sequalitas loco ponitur medietatis. Et

    de arithmetiea quidem medietate

    satis

    dictum

    est.

    CAPUT XLIV
    De geometrica medietate ejusque propriciatibus. Nunc vero quaj hanc sequitur geometrica medietas
    espediatur, quo3 sola vel
    pellari potest, propterea

    masimc
    quod

    proportionalitas ap-

    in ea eisdem propor-

    tionibus terminorum, vel in majoribus vel in minoribus speculatio ponitur. Hic


    portio"custoditur,

    enim eequa semperpronumeri quantitas multitudoquenein arithmetica medietate, ut

    Est

    illi

    lioc

    quoque

    solida proprietate

    conjunctum,
    dif-

    gligitur contrarie

    quam
    si

    quod quemadniodum sunt omnes termini liujusmodi


    dispositionis ad seipsos,
    ferentias
    constitutfe.
    ita

    sunt

    I,

    2, 4,

    8,

    16, 32, 64.

    Vel in tripla proportione


    si

    sunt differentiaa ad

    Namque omnis terminus

    1,3,9,27,81. Vel
    vel si

    quadrupla, vel

    quincupla,

    sibi

    ipsi sequalis est, et differentice differentiis sunt tequales. lllud

    quamhbet multiplicitatem numerorum sit constituta distensio. In his enim quotlibet terminos
    in

    quod multi hujus diseiesplebunt geometricam medietatem, sumpseris, Nicomachus nunquam antea perquemadmodum ante prior ad sequentem, ita sequens speserunt, quod in omni dispositione, vel continua, Q ad alium. Et rursus, si permiste facias, idem erit. Ycl disjuncta, quod continetur sub duabus estremiSi enim ponantur tres termini 2, 4 et 8, quemadmotatibus, minus est eo numero qui ex medietate condum sunt 8 ad 4, ita 4 ad 2. Atque hoc si convertas, licitur, tantum quantum possunt dua; sub se differensubtilius,
    plinoe periti, nisi

    quoque

    quemadmodum

    sunt 2 ad

    4, ita

    erunt 4 ad

    8.

    tie

    continere, quae inter ipsos sunt terminos consti-

    tuta?.
    7. Si

    Ponamus enim
    igitur

    tres

    terminos hujusmodi

    3, o,

    tres septies

    augeantnr, in 21

    numerum
    Dupla
    Vel
    si

    Quod si medium terminum, id est 5, in semetipsum multiplicaveris, quinquies quinque faciunt 2i5. Et hic numerus ab eo quem estremitates colligunt, quaternario major est, quem scilicet differentije conficiunt. Inter 3 enim et 3 et 7 bini intersuut, quos
    cadunt.
    si

    Dupla
    ut sunt 2 et 4, 8 et 16,

    in quatuor terminis,

    quemadmbdum
    sio erit

    in sese multiplices, 4 reddunt, bis

    tuor fiunt. Recte igitur dictum

    est, in

    enim duo, quahac hujusmodi

    dispositione quod continetur sub extremitatibus, minus esse illo numero qui fit ex medietate, tantum " quemadmodum quantum differentise in se multiplicatse restituunt,
    4, sictertius

    est primus ad tertium, id est 2 ad 8, secundus ad quartum, id est 4 ad 16. Utraque enim proportio quadrupla est. Et conversim, quemadmodum quartus est ad secundum, ila tertius notatur ad primum. Hoo vero etiam disjuncte licet. Nam

    est

    primus ad secundum,
    est 8

    id est 2
    et

    ad

    ad quartum, id

    ad 16

    converid
    est 4

    sim,

    quemadmodum

    secundus

    ad primum,
    8,

    /^^
    2
    2

    ad

    2, ita

    quartus ad tertium, id est 16 ad


    perspicies.

    idque in

    11

    omnibus rata consideratione


    Dupla

    Dupla

    .S-lJJ
    5

    21

    Quartum vero proprium hujusmodi dispositionis notatur, quod antiquiores quoque habuere notissimum, quod in hac proportionalitate vel medietate, in minoribus lerminis majores proportiones, in majoribus

    Quadnipla Quadrupla

    AN. MANL. SEV. BOETII


    Habet autem proprium hujusmodi medietas, quod in omni dispositione secundum banc proportionalitatem

    H52
    si

    crescat.

    Ut

    sint

    2,

    4, 8,

    16,

    quod

    fit

    ex bis 16, id

    terminorum differentice in eadem proportione contra se sunt, qua fuerint ipsi termini quorum sunt ipsEe ditferentiae. Sive enim dupli contra se siut termini,
    duplaj erunt etiam differentiae sive tripli triplse, sive

    secundum quamlibet multiplicitatem, eadem in differentiis multiplicitas erit, quam prima consideratio
    invenit in terminis, ut subjecta descriptio monet.
    Differeutire duplfe.

    112
    Nulliigitur

    16

    32

    64
    I

    128
    I

    32

    64-

    128

    236

    Termini dupli.

    quod cum omnes terquoque eorum terminorum duplse esse videantur, ut uno minus termino in differentiis, omnes pene dispositos subter termi-

    dubium

    esse potest,

    mini dupli

    sint, ita differentiae

    nos

    quorum sunt

    ipsse dilferentiae, superior

    ordo red-

    diderit. Est

    etiam aliud proprium, quod omnis ad mi-

    norem major terminus comparatus ipsum minorem


    retinet differentiam.

    Namque

    binarius ad unitatem

    ipsa unitate differt, et quaternarius binario ipso binario, et octonarius quaternario ipso quaternario, el

    deinceps majores
    sis

    alii ipsis

    minoribus ab eisdem
    cadit.

    ip-

    differunt quos numerositate prafttereunt.

    Et boc

    quidem

    in duplici proportione

    Sin vero sint

    triplices proportiones,

    major terminus a minore termino, duplicato minore termino differt. Ut si sintl,


    3, 9, tres

    ab uno, binario differunt, in

    quem
    et

    unitas,

    id est

    minor terminus duplicatus exundat,

    a tri-

    bus senario difFerunt,


    cit.

    quem ternarius
    triplicato
    distabit.

    dupiicatus edu-

    Et in

    aliis

    cunctis ejusmodi ratio reperietur. Sin


    sint,

    vero quadruplices
    quadruplicato, et

    minore termino,
    Et
    si

    major terminus a minore


    si

    quincupli,

    sexcupli,

    quincuplicato, et una

    jores

    minus multiplicatione quam est ipsa minorum ad macomparatio terminorum^ minorem numerus major exsuperat.
    Dirferentia; duplCB.
    1

    llFi3

    DE ARITHMETICA
    scilicet

    LIB.
    et

    II.

    H34
    si

    secundum georaetricam
    formai solidoR
    tria

    proporlionem. Uade
    dicuntur liabere. Est

    ximi

    medii contra dilfereutiam medii atque parsint 3, 4, 6, vel


    si

    intervalla

    vissimi comparatur. Ut

    2, 3, C.

    enim unura intervallum


    scilicet

    secundo ad tertium, et postrema distautia. RectcC igitur

    primo ad secundum, et a a tertio ad quartum, qucc est


    a
    et

    Senarius enim quaternarium sua turtia parte superat,


    id est duobus; quaternarius vero ternarium sua quarta

    plana;

    li-

    parte supervenit, id est uno

    et

    senarius ternarium sua

    gurto duobus intervallis et solidee tribus contineri di-

    medietate, id est tribus, ternarius vero binarium sua

    enim duo tetragoni, 4 scilicet et 9, hounus tantum medius in eadem proportione constitui potest. iNamque senarius ad 4 sesquialter est, et 9 ad senarium eodem modo sesquialter. Hoc autem idcirco evenit, quod singula latera, singulorum tetragonorumefticiuntsenariammedietatem.
    cuntur. Sint

    parte tertia, id est unitate transcendit. Quare in bis

    rum

    igitur

    neque eadem proportio terminorum est, neque suiit esedem differentiae. Est autem quemadmodum maximus terminus ad parvissimum terminum, sic differentia maximi et medii ad dilferentiam medii atque

    Namque

    quatornarii tetragoni

    latus

    binarius

    est,

    novenarii ternarius; bi ergo


    perfecerunt. Bis

    multiplicati senarium

    cunque, datis
    et

    enim duobus

    tres senarius est. Et

    quotiens-

    tetragonis,

    eorum medietatem
    sunt,
    est. Si

    Namque in bac proportione, qu;e esl, 3, 4, major terminus, id est senarius ad parvissimum terminum ternarium duplus est, et diflerentia maxinii et raedii, id est senarii etj quaternarii, duo scilicet ad differentiam medii et ultimi, id est quaterpostremi.
    6,

    volumus invenire,

    latera

    eorum multiplicanda

    narii atque ternarii, quEe est unitas, dupla perspicitur.

    qui ex bis procreabuutur, medietas

    cubi sint, ut 8 et 27, due tantum inter

    autem bos eadem


    12 scilicet

    Sed
    :

    boc

    quoque subjecta descriptione monDilTereuti;c tripla;.

    stratur

    proporlione medietates constitui queunt,


    et 18,

    Differentife duplfc.

    namque

    12 ad 8, et 18

    ad 27, sesquialtera tan

    tum proportione junguntur. lu bis quoque eadem laterum ralio est. Namque ex uno cubo qui proi)inquior est, nna medietas duo latera colligit; ex alternatim vero posito,unum. In alia quoquemedietate idem est. Ponantur enim duo cubi, et in medio eo-

    rum
    bini

    duse medietates quas superius diximus,


    est binarius, bis

    8,

    12,

    Termini tripli Termini dupli octonarium .feoerunt. Ternarius vero 27 cuHabet autem proprietatem, quemadmodum dictum bi latus est. Ter enim tres ter 27 restituunt. Medie- C est, contrariam arithmeticai [medietati. Inilla enim, tas igitur quffi juxta octonarium est, id est 12, mutuain minoribus terminis major erat proporlio, in matur duo latera ex propiuquo sibi octonario. et aliud joribus minor; in bac vero, in majoribus quidem unum latus ex altrinsecus posito 27 cubo. Bis enim terminis major est proportio, in minoribus vero mibiniter 12 pandunt. Et 18 eadem ratione duo latera nor. Namque in hac dispositione 3, 4, 6, tres ad a propinquo sibi 27 cubo colligit, et unum ab altrinquatuor comparati sesquitertium
    bis

    18, 27, octonarii igitur latus

    enim

    habitudinera, sex
    ;

    enim ter bis 18 concluautem universaliter speculandum est, si tetragonus tetragonum multiplicet, sine dubio tetrasecus posito octonario. Tres dunt. Hoc

    vero ad quatuor sesquialteram

    reddunt

    sed major

    est proportiosesquialtera a sesquitertia,

    tantum quan-

    tum

    pars tertia medietate transcenditur. Juste igitur

    gonus provenit. Sin vero parte altera longior tetra-

    medietas qusedam
    joribus terminis

    geometrica proprieque esse pro-

    gonum
    giorem,
    crescit.

    multiplicet, vel tetragonus parte altera

    lon-

    portionalitas judicatur, scilicet inter

    eam
    et

    ubi in

    ma-

    nunquam
    Rursus
    si

    tetragonus, sed semper antelongior

    cubus

    cubum

    multiplicaverit, cubi

    formaconficitur. Sivero partealteralongioremcubum,


    vel

    minoribus major, et inter eam ubi in majoribus major est, in minoribus minor. Illa est enim vere proportionaliest proportio,

    minor

    cubus parte altera longiorem,

    nunquam cubus

    tas quse, medietatis

    quodammodo locum

    obtinens, et

    secundum similitudinem paris atque imparis. Par enim parem si multiplicet, semper par nasoitur, et impar imparem si multiplicct, impar contiuuo procreatur. Si vero imparparem, vel si par imparem multiplicet, par semper exoritur. Hoc autem facilius cognoscitur ex lectione Platonis
    procreabitur,

    hoc

    scilicet

    in majoribus et in minoribus, sequalibus proportio-

    numcomparationibuscontinetur. Hocquoque signum est, duarum extremitatum mediamesse quodammodo geometricam proportionem. Namque in aritbmetica proportione, medius terminus eadem sua parte, et minorem pra;cedit et a majore pra;cedilur, sed alia
    parte

    in libris de Republica, eo loco qui nuptialis dicitur,

    minoris,

    alia

    quem

    ex persona Musarum pbilosophus introducit. Sed nunc ad tertiam medietatem redeundum est.

    vero parte majoris. Sit enim

    arithmetica dispositio 2,

    merus binarium

    CAPUT

    XLVII.

    De harmonica medietate ejusque proprietaiibus. Harmonica autem medietas est qua! neque eisdem
    differentiis,
    illa

    3, 4. Ternarius igitur nusuaparte praecedit, id est uno, et a quaternario tertia sua parte pra^ceditur, id est uno. At vero ternarius non eadem parte minoris mi-

    tertia

    norem

    vincit, vel

    majoris a majore superatur.

    Namre-

    nec tequis proportionibus constituitur,

    que minorem,
    linquitur,

    id est

    binarium, uno superat, id est

    qua quemadmodum raaximus terminus ad sed parvissimum terminum ponitur; sic differentia main

    ipsius medietate binarii, a.'qnaternario vero

    uno

    quse

    pars quateraarii quarta

    est.

    Recte

    AN. MANL. SEV. BOETII


    igitiir

    HS6

    medium terminum in hujusmodi A neque solum in terminis speculationem proportionis liabet, neqae solum in differentiis, sed in utrisque medietate eadem sui parte et minorem vincere et a communiter. Quajrit enim ut quemadmodum sunt ad majore superari, sed non eisdem partibus, vel minose estremi termini, sic majoris ad medium ditferenris minorem transgredi, vel majoris a majore trantia, contra differentiam medietatis ad ultimum. Ad scondi. Contrarie liarmonica medietas proportiones aliquid autem, considerationem harmonia; proprie liabet. Namque non eadem parte sua, medius termiesse, in primi libri rerum omnium divisione monnus in hac proportione vel minorem vincit, vel a mastravimus. Ipsarum quoque musicarum consonantiajore superatur, sed eadem parte minoris minorem rum quas symphonicas nominat proportiones, in majoris a majore superatur. superat, qua parte hac pene sola medietate frequenter invenias. NamIn hac enim dispositione harmonica, quse est 2, 3, 6,
    dictum
    est

    ternarius binarium tertia sui parte vincit, idem

    terid

    que symphonia
    licet in

    diatessaron,

    quse

    princeps est et
    quaternarius ad

    narius a

    senario tota

    sui

    quantitate

    superatur,

    quodammodo vim

    oLtinens elementi, constituta sci-

    est tribus.

    vincit

    Idemque minorem, id

    ipse ternarius, medietate minoris


    est

    epitrita proportione, ut est

    uno, et medietate majoris a

    ternarium, in ejusmodi harmonicis medietatibus invenitur. Sint

    majore termino

    vincitur, id est tribus. Senarii


    est.

    enim

    enim ejusmodi harmonicaj medietatis


    extimi dupli sint, et rursus alia hutripli.

    medietas ternarius

    In geometrica vero medietate,

    termini

    quorum

    neque eisdem suis partibus medius vel vincit minorem, vel a majore vincitur, neque eadem parte vel minoris minorem superat, vel majoris a majore relinquitur, sed qua parte sua medius terminus minorem superat, eadem parte sua major terminus me-

    jusmodi dispositio quorum extimi


    3
    I

    Senariusigitur ad ternarium duplusest. Idem autem


    in
    alia

    dispositione, senarius
    igitur
    si

    ad binarium triplus.

    dium

    vincit.

    Quod

    est ut

    medietas atque estremitas,

    Horum

    differentias colligamus

    etad

    se invi-

    sequalibus medietatem et estremitatem reliquam suis partibus sapervadant. In hac enim dispositione, quoe
    est 4, 6, 9, tertia sui parte

    cem comparemus,
    ternarius

    epitrita proportio colligitur,

    unde

    diatessaron symphonia resonabit. Inter 3 enim et 6


    est, et inter

    medius senarius quater-

    binarium

    et

    senarium ;quater-

    narium superat,

    id est duobus, et tertia sui parte rur-

    narius, qui, sibimet comparati, sesquitertiam efficieut

    sus novenarius senarium vinoit, id est tribus. Habet autem aliam proprietatem harmonica medietas, ut

    proportionem.

    cumduas

    extremitates in

    unum

    redaclas,

    medietas

    multiplicaverit, dupla quantitas coUigitur,


    se multiplicent duaa exlremitates. Sint

    quam

    si

    enim

    hi ter-

    mini 3, 4, 6. novenarium
    efticit.

    Si igitur ternarium et
    facies,

    senarium jungas,

    qui per quaternarium ductus 36


    extremitates multiplicent, et

    Quod

    si se ipsaj

    fiant tres sexies, 18 conficiunt,

    quod

    est prioris

    sum-

    maidimidium.

    In

    eadem quoque medietate

    et

    diapente symphonia

    componitur,

    quam

    Nam in utrisque sunt, in duplici senarius ad quaternarium sesquialter


    D
    est, intriplici

    sesquiattero habitudo restituit. dispositionibus his quaj subjecta

    ternarius ad binarium, exquibus utris-

    que, diapente symphonia conjun.gitur.

    CAPIJT XLVIII.
    Quare dkta
    sit

    harmonica medietas ea quai digcsta

    est.

    Considerandum forsitan videatur cur hanc harmonicam raedietatem vocemus. Cujus ha?c ratio est, quoniam arithmetica dispositio a?quas tantum per
    dilferentias dividit quantitates, geometrica vero
    ter-

    minos a^qua proportione conjungit. At vero harmonica ad aliquid

    Post hanc autem diapason consonantia, quaj


    duplici, ut est in subjecta formula.

    fit

    ex

    quodammodo

    relata consideratione,

    DE ARITFIMETICA

    I.IB.

    H.

    In triplici quoque dispositione,

    simul diapente et

    diapason symphonia componitur, servans sesquialteram et dupiioem rationem: quod subjecta descriptio
    docet.

    Sesquialtera

    Diapente

    Duplex Diapason
    In triplioibus

    :f

    i.i
    I

    XBriimii.

    quoque extremitatibus, major

    differen-

    minorem differentiam quadrupla est, et bis diapason symphoniam eniittit. Namque in dispositione 2, 3, 6, estremorum differentia est, id est setia

    ad

    narii et binarii, 4

    ternarii et binarii,

    minor vero differentia, id est unus 4 aulem uno quadrupla major est relatione quae comparatio bis diapason consonantiam tenet.
    ;

    Ti-iplex

    Diapente et diapason. Et quoniam triplus duas continet consonantias, diapente scilicet, et diapason, in hujus triplicis positione in dillerentiis

    Quadruplu.s bis diapason.

    eumdem

    rursus triplum reperiediapason.

    mus, secundum subter descriptum modum.


    Triplus diapente
    et

    Hb9
    senarii duo,

    AN. MANL. SEV. BOETIl


    dupla autem ratione distabiint daobus

    1160

    dispoiitione 10, 23, 40. Vides

    enim utquindonaj

    sese

    quatuor comparati. Rursus octonarius, qui medietas est, alia sua parte minorem prsecedit, et alia sua
    parte a majore prseceditur,
    noris

    summulae quantitate transoendant.


    "15
    I I

    15' 25
    I

    110
    I I

    20
    I

    6
    I

    24
    16
    I

    eadem autem parte miparte majoris a majore

    (J

    40

    10

    -20
    I

    40

    lu

    40

    minorem superat qua


    si

    aritli-

    superatur. Rursus

    extremitates in

    unum

    redigan-

    tur et a medietate octonario multiplicentur, duplus


    erit

    Omnesque
    dietate

    proprietates, quas supra diximus in

    me-

    ab eo numero

    catee perfecerint.

    quem solfe estremitates multipliOmnes autem in hac dispositione

    artthmetica

    convenire

    ab

    hac

    hujusmodi

    dispositione

    non

    reperies alienas.

    Namque quemad-

    unusquisque eorum terminus ad seipsum est, quoniam sibi ajqualis est, ita sunt ad se invicem diffAt diapente, 12 ferenlicfi quoniam sibi sunt ffiquales, etquanto major comparatio dicitur, in ea diapente consonantia repeterminus medium transit, tanto medius vinoit minoritur. Diapasdn vero, qu<E ex duplici nascitur, ex 12 rem, Et extremitatum aggregatio duplex est mediead sex compositioue producitur. Diapason vero et 3 tate, et minorum terminoriim p.roportio major est diapente, quaj triplicis obtinet rationem, iit ab exiila comparatione, quai inter majores terminos contremitatum differentia, ad differentiam minorem. tinetur. Et tanto minor est numerus qui fit ex multiest

    symphonias musicas invenimus. Diatessaron quidem


    octo ad sex,

    modum

    quoniam proportio sesquitertia est ad 8, quoniam ea quE sesquialtera

    Namque
    2.

    duodenarii et senarii sex differentia


    est, et

    est.;

    plioatis extremitatibus,

    minor vero

    est differentia octonarii et senarii, id est

    ab eo qui fit ex multiplioata medietate, quantum eorum differentice multiplicatae

    Qui senarius ad binarium triplus simulet diapente consonantia sonant.


    consonantia quee est bis diapason,

    diapason

    restituunt. lllud

    quoque quod medietas eadem

    sui

    Illa

    vero major

    parte et a majore vincitur, et minoremipsa supervevel majoris a

    quw

    ex quadruplo

    fit

    in medii termini, id est octonarii, et ejus differen-

    comparatione perspicitur, quae inter octouarium senariumque reperitur. Quare proprie atque convenienter hujusmodi proportionalitas harmonica metise

    eadem autem parte minorem transit, majore relinquitur, quse omnes scilicet proprietates non alterius nisi arithmeticee 'medietatis sunt. Qudd si superius dicta meminerit lector, ita esse indubitanter intelliget. Rursus si inter eosdem
    nit,

    non

    dietas appellatur.

    10 et 40 viginti constituam, statim geometrica


    dietas

    me-

    cum
    10,

    suis

    proprietatibus

    cunctis

    exoritur,

    [CAPUT

    L.

    arithmetica medietate pereunte. Inhac enim dispositione

    Quemadmodum

    constitutis altrinsecus

    duobus terminis,

    arithmetica, geometrica, et harmonica inter eas medietas alternetur, atque de

    eorum generationibus.

    Nos autem prajstare debemus, quatenus quemaddato calamo, estremis foraminibus manentibus musicis mos est, ut medius foramen permutan-

    modum

    tes,

    atque aliud aperientes, aliud digitis occludentes,


    nervi

    diversbs emittant sonos, vel

    protensis chordis, medii

    cum duabus altrinsecus sonum musicus vel

    20, 40, quemadmodum est major ad memedius ad extremum. Et quod continetur ab extremitatibus, cequum est ei quod a multiplici medietate completur. Differentiaa quoque eorum in eadem sunt proportione qua termini. Crementum veroet imminutio proportionum secundum terminos nulla est, sed majorum terminorum proportio a minorum terminorum proportione non discrepat. Si vero harmonioam medietatem oonjungere velim, 16 mihi numerus inter extremitates utrasque ponendus

    dium

    sio

    est,

    ut

    sit

    hoc modo

    10. 16, 40.

    Nunc

    igitur licet in

    astringendo tenuat, vel remittendo gravat, ita quoqye datis duobns numeris, nunc quidem arithmeti-

    cam, nunc vero geometricam, nunc autem harmonicam medietatem experiamur inserere, ut reclum propriumquemedietatisraomen sit, quod manentibus extremitatibus huc atque illuc ferri permutarique videatur. Poterimus autem hano in duobus altrinsecus positis terii.inis, vel paribus vel imparibus permutare, ita ut cum arithmeticam ponimus medieta-

    rv

    hujusmodi dispositione oranes harmonicas proprietates agnoscere qua enim maximus ad parvissimum terminus proportione jungitur, eadem proportione difl'erentias ad se invioem comparantur. Et quibus partibus majoris a majore medius vincitur, eisdem partibus minoris prseterit minorem. Suis vero non eisdem vel a majore vincitur, vel transit miuorem, Et in majoribus terminis major est proportio, in mi;

    noribus minor. Et
    et

    si

    in

    unum

    extremitates redigantur,

    tem differentiarum tantum

    ratio sequalitasque servelur

    medietatis quantitate concreseant, duplus

    inde

    Cum

    vero geometricam, rata se proportionum jun-

    conficitur

    numerus ab

    eo qui ex solis multiplicatis

    Sin autem| harmonioa fiat differentiarum comparatio, ab terminorum proportione non


    ctura custodiat.
    discrepet.

    extremitatibus procreatur. Atque hoo quidem in ter-

    minis paribus constitutnm

    est.

    At vero

    si

    impares

    Et sint

    dam

    extremitates,

    quidem primo pares pusita; quceinter quas has omnes medietates


    10 et 40. Prius igitur arilh-

    proponantur, ut sunt o et 43, aptatus medius 25, arithmeticamproportionemmedietatemqueoonstituit.

    oporteat internectere,

    Nam
    titate

    sisint 5, 25, 45,

    eadem

    sese

    numerorum quan-

    metica medietas aptetur. Inter hos ergo si2o posuero,


    erit

    termini transgredientnr, et omnis superius di-

    mihi arithmetica proportio difl'erentiarum quanimmutabiliter custodita, in hujusmodi


    scilioet

    cta proprietas arithmeticfe medietatis in his terminis

    titate

    custoditur.

    Sed

    si

    15

    numerum medium ponam,

    ut

    61
    \t 4b,

    DE
    in

    ATilTIIMETICA, LIR.

    TI.

    H62

    sint, 3,

    geomelncain medielatem termini A gnitionis eorum versatur utUitas. Cffiteras autem praitereundo transcurrimus, idcirco quod non mulrelabuntur, aequalibus tdrminorum ad se invicem tum nobis in lectionibus prosunt, sed tanlum ad improportionibus custoditis. Novem vero si inter utrosplendam denarii numeri quantitatem. Quaj, ne lateant que terminos ponam, ut sint a, 9, 4, 5, fit liarmoneve sint aliquibus ignorata;, depromimus. Videntur nica medietas, utqua summa maximus numerus parenim hee supradictis medietatibus esse contrariaj, ex vissimum praecedit, eadem major differentia minoquibus originem trahunt. Es his enim etiam istae rem diiferentiam vincat. Qua vero disciplina liujussunt constituta',. Est autem quarta medietas quae opmodi medietates reperiri possimus, espediendum est, terminis, si aritlimeticam medietatem posita videtur harmonicffi, in qua tribus terminis Datis duobus
    constituere oportebit, utraque est estremitas conjunpositis,
    sitis,

    quemadmodura
    sic

    genda, quodque ex ea copulatione coUigitur dividen-

    quemadmodum

    dum, isque numerus qui ex


    efficiet
    :

    divisione redactus

    est,

    vissimum,

    est maximus terminis pomaximus terminus ad pardilferentia minorum ad dilTerentiam


    est

    arithmeticam medietatem inter extremitates locatus


    ut 10 et 40
    si

    maximorum. Ut
    positionis
    '

    sint 3, 5,

    6,

    sex ad

    ternarium du-

    junxero
    erit

    efficiuut 50,

    quos
    si

    si

    plus. Et sunt minoi-es, 5, et 3,

    dividam, 25 redduntur. Hic

    medius terminus
    superat dividas,

    se-

    cundum

    arithraeticam proportionem. Vel

    illum

    scilicet et

    maximivero liujus diset 5. Differentia vero minorum, qninarii ternarii 2 sunt, majorum, quinarii et se-

    numerum quo major minorem

    eum-

    narii,

    que minori superponas, quodque inde concrescit medium ponas, arithmetica medietas informatur. Nam 40 denariuni tricenario superat quemsidividas ISfiunt; hunc si minori, id est denario, superposue;

    1, qui 2 ad unum comparati duplum faciunt. Ergo quemadmodum est maximus terminus ad parvissimum, sicminorum terminorum differentia est ad

    difTerentiam

    maximorum.
    Differeutiaa duplcB.

    ris,

    20 et o nascentur

    quem

    si

    medium

    constituas,
    1

    arithmeticce medietatis ordo formatur.

    Geometricam

    vero

    rationem vestiges, eju3;^numeri qui sub utrisque extremitatibus continetur, tetragonicum latus inquire, ethunc medium pone. Nam sub 40 et desi

    nario

    40 multiplices,

    numero 400 continentur. Si enim denariumin hic numerus crescit. Horum igitur

    quadringentorum requiretetragonicumlatus, hi sunt

    H63

    AN. MANL. SEV. BOETll.

    H64
    9.

    differentia terminorum admajorumdifferentiamcomparatur. Est autem proprium in liac quoque disposi tione, quod illud quodcoatinetur submajore termino
    et

    A rum

    differentiam, ut suntB, 7,
    est, et

    Novem

    igitur

    ad 6
    est,

    sesquialter

    eorum

    differentia ternarius

    quicomparatus contra majorum differeatiam, id


    septenarii et novenarii, qui binarius est, reddit

    est

    medietate duplum

    est,

    eoquod sub utrisque

    extre-

    ses-

    20,

    mitatibus continetur. Nam quinquies quatuor sunt quinquies vero 2 sunt 10, et 20 denarii duplus tribus terminis est. Sesta vero medietas est quando
    constitutis,

    quialteram proportionem.

    est major terminus ad minorumterrainorum differentia ad differentiam maximorum. In dispositione enim quaj est

    quemadmodum

    medium,

    sic

    1,4,6, maximus terminus ad


    est, differentia

    medium

    sesquialter

    narius

    est,

    vero minorum, id est unius et 4, termajorum vero, id est quaternarii et se-

    narii, binarius.
    Differentise sesquialterae.

    nona autem quando tribus terminis pon sitis, quam proportionem medius terminus ad parvissimum custodit, eam retinet extremorum diffein ordine proportio est,

    Tertia vero inter has sequentes quatuor,

    L.

    rentia ad
    7.

    minorum
    ;

    differentiam comparata, ut 4, 6,
    est,

    Etenim 6 ad 4 sesquialter
    est,

    quorum

    est diffeter-

    rentia binarius

    septenarii vero et [quaternarii,

    narius differentia

    quem

    ^si

    ad superiorem bina-

    Ternarius autem binario comparatus, sesquialteram

    rium comparemus,
    gitur.

    sesquialtera proportione conjun-

    habitudinem proportionis efficiet. Eoderaautemmodo geometricae contraria est, ha;c quoque medietas quemadmodumet quinta propterproportionem differentiarum a minoribus ad majores terminos conversam.

    CAPUT

    Lll.

    De quatuor medictatibus quas posteri ad implendum denarium limitem adjecerunt.


    tres a Et hai quidem sunt sex medietates, quarum mansePytliagora usque adPlatonem Aristotelemque tres alias, de runt. Post vero qui insecuti sunt, has supra disseruimus, suis commentariis addi-

    c
    Quarta vero, quae iu ordine decima est, consideratur in tribus terminis, cum tali proporlione medius terdifferentia

    quibus

    autem ffitas, quemadmodum diximus, quatuor ad implendam denariam quantitatem, alias medietates apposuit, quas non adeo qui in veterum possumus brelibris inveniat. Has igitur nos quam earum, in vissime disponamus. Prima enim quee est
    dere. Sequens

    minusad parvissimumcomparalur, qualiextremorum contra majorum terminorum differentiam proportione conjungitur,


    ut

    sunt tres, quin-

    que, octo. Quinarius enim medius terminus, ad ternarium superbipartiens est. Extremorum vero differentia, octonarii scilicet et ternarii, quinarius,

    qui

    ordinevero septima medietates,hoc modo conjungilur

    cum

    iu tribus terminis,

    quemadmodum
    maximi
    et

    est

    maximus

    comparatuscontramajorumternrinorumdifferentiara,
    scilicet quinarii et octonarii,

    quiest ternarius, etipse

    lerminus ad ultimum,

    sic

    parvissimi ter-

    differentiam terminoniini differenlia, ad minorum igirum, utin hac disposilione 6, 8,9. Novenarius
    est differentur ad senarium sesquialter est, quorum id estoctotia ternarius. Minorum vero terminorum, qui ad sunarii el senarii, binarius differentia est,

    quoque superbipartiens invenitur.

    CAPUT
    Dispositio

    LIII.

    decem medietatum. D Disponamus igitur cunctas medietates in ordinem, insint, facillime possint ut cujusmodi omnes
    telligi.

    periorem ternarium comparatus,


    proportiouem.

    facit

    sesquialteram

    Arithmetica

    Differentia sesquialterae.

    Terminus

    sesquialter.

    Secunda vero

    inter
    est,

    quatuor, sed octava in

    ordine

    proportionalitas

    quotiens

    in

    tribus

    terminis,

    quemadmodum
    par
    ata; sic

    eorum

    snnt extremitates ad seinvicem comdifferentia ad majorum termino-

    \m
    serere, quoe tribus intervallis constituta,

    DE ARITHMETICA

    LIB.

    II.

    1166

    magnam vim A
    per-

    octonarius senarium superat, id est parte tertia, ea-

    obtinet in musici modulaminis temperamentis et in

    dem

    duodenarii parte, octonarius superatur. Quatuor


    vincitur, duo-

    speculatione naturalium quKstionum. Eteiiim


    fectius

    enim quibus octonarius a duodenario


    denarii tertia pars
    scilicet et 12,
    est.

    hujusmodi medietate

    nihil

    polerit inveniri,

    Et

    si

    extremitates jungas 6

    quae Iribus intervallis producta, perfectissimi corporis

    easque per octonarium

    medium

    multi-

    naturam substantiamque sortita est. Iloc enim modo, cubum quoque trina dimensione crassatum, plenam harmoniam esse monstravimus. HEec autem hujusmodi invenietur, si duobus terminis constitutis,
    qi'i ipsi

    plices, 144

    sunt.

    Quod

    si

    se

    extremitates multipli-

    cent, sex scilicet

    duplus

    tribus creverint intervallis, longitudine, lati-

    tudine
    vel ab

    et profunditate,

    duo hujusmodi termini medii


    sint

    fuerint constituti, et ipsi tribus intervallis notati, qui

    sequalibus per quales eequaliter

    pro-

    ad intequalia sequaliter, vel ab insequaUbus ab eequaha a=.qualiter, vel quoiibet alio modo, atque ila cum harmonicam proportionem
    ducti, vel ab inaequalibus

    et 12, facient 72, quo numero 144 Inveniemus hic quoque omnes musicas consonantias. Namque 8 ad et 9 ad 12 comparati sesquitertiam proportionem reddunt, et simul diatessaron consonantiam. Sex vero ad 9 vel 8 ad 12 comparati, reddunt sesquialteram proportionem, sed diapente symphoniam. Duodecim vero ad senarium considerati duplicem proportiouem, sed diapason
    est.

    custodiant, alio tamen modo comparati, faciunt arithmeticam medietatem, hisque geometrica medietas, quai inter utrasque versatur, deesse non possit. In quatuor enim terminis si fuerit, quemadmodum pritessaron et diapente consonantiarum, tonus differenmus ad secundum, sic tertius ad quartum, proportia est, sicut inter sesquitertiam et sesquialteram tionum ratione scilicet custodita, geometrica medieproportionem sola est epogdous differentia. Ejus tas explicatur. Et quod continetur sub e.^tremitatiautem descriptionis, subter exmplar adjecimus bus aequum erit ei quod sub utraque medietate ad se invicem multiplicata conficitur. Rursus, si maxiProportionalitas geometrica. mus quatuor terminorum numerus ad eum qui sibi Sesquialteree proportiones. propinquus est talem habeat differentiam, qualem idem esse maximo propinquus ad parvissimum, hujusmodi proportio in aritmethica consideratione proponitur. Et extremorum conjunctio duplex erit proq

    symphoniam canunt. Octo vero et 9 ipsi contra se medii considerati, epogdoum jungunt, qui in musico modulamine tonus vocatur, quae omnium musicorum sonorum mensura communis est. Omnium enim est sonus iste parvissimus. Unde notum est quod dia-

    pria modietate. Si vero inter quatuor qui est tertius

    terminus, a qua parte quarti, quartum terminum su-

    primo superetur, harmonica hujusmodi proportio medietasque perspicitur et quod continetur sub extremorum aggregatione et multiplicatione medietatis, duplex est eo quod sub utraque extremitate conflcitur. Sit autem quoddam hujus dispositionis exemplar hoc modo, 6, 8, 9, 12. Has igitur omnes solidas quantitates esse non dubium est. Sex enim nascuntur ex uno bis ter, 12 autemex bis duo ter. Horum autem medietates, octonarius fit semel duo quater. Novenarius vero semel tres
    peret, et aequa primi a
    :

    Exlremorum mediorumque

    multiplicationes.

    ProportionaUtas arithmetioa.
    Differentia; sequales.

    ter.

    Omnes

    igitur termini cognati sibi,

    et tribus in3

    tervallorum dimensionibus notati sunt. In his igitur

    geometrica proportionalitas
    vel 9

    invenitur,

    si

    12

    ad 8

    comparemus. Utraque enim comparatio sesquialtera proportio est, et quod conlinetur sub extremitatibus idem est ei quod fit ex mediis. Namque quod fit ex duodecies 6, oequum est ei quod fit ex octies 9 geometrica ergo proportio hujusmodi arithmetica autem est, si duodenarius ad noveest narium, et novenarius ad senarium comparetur. In utrisque enim ternarius differentia est, et junctas extremitates medietate duplte sunt. Si enim junxeris senarium et duodecim facies 18, qui est novenario medio termino duplus. In his ergo geometricam arithmeticamque medietatem perspeximus. Hic quoque harmonica medietas invenitur, si 12 ad 8 et rursus 8 ad 6 comparemus, Qua enim parte senarii
    ad
    6
    : ;

    Extremitates junctEe ad novenarium

    medium

    duplte sunt.

    1167

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    H68
    Consonantiae musioae.
    Sesquitertia

    A
    Proportionalitas liarmonica. Partes minoris majorisque terminorum.
    2 4

    Sesquitertia

    Epogdous
    Diatessaron
    Diatessaron

    144
    Junotte extremitates et per

    medium

    multiplicatse.

    [ANL. SEV. BOETII

    DE MUSICA
    LIBRI
    Quffi in

    QUINQUE.

    calcem exscripsimus. marginae Glareauce editionis e regioue textus notata sunt, nos ad oolumnarum nostrarum

    LIBER PRIMUS.
    CAPUT PRIMUM.
    Musica naturaliter nobis
    esse
    i

    conjunctam,

    et

    mores

    vel honestare vel evertere.

    oum sint quatuor niatbeseos disciplinse, caeterse quidem ad investigationem veritatis laborent musica vero non modo speculationi, verum etiam moralitati
    ;

    naturaliter

    perceptio sensuum, ita sponle ac quibusdam viventibus adest, ut sine his animal non possit intelligi. Sed non a?.que eorumdem

    Omnium quidem

    conjuncta
    nitati,
    trariis.

    sit.

    Nihil'' est

    enim

    tara

    proprium

    huma-

    quam

    remitti dulcibus modis astringique con-

    Idque non

    modo

    sese in

    singulis vel studiis

    cognitio ac firmaperceptio animi investigalione colligitur. Illaboratum est enim quod sensum percipiendis sensibilibus

    vel ffitatibus tenet,


    dia, et infantes

    verum per cuncta

    difTunditur stu-

    rebus adhibemus. Quae vero


    pruprietas, id

    sit

    ipsoquffi

    rum sensuum secundum quos agimus


    renim sensibilium
    cuilibet explicabile esse potest, nisi

    natura, et

    non obvium ueque

    quem

    conveniens

    necnon etiam senes, ita naturaliter affectu quodam sponlaneo modis musicis adjunguntur, ut nulla omnino sit setas quae a cantilense dulcis delectatione sejuncta sit. Hinc etiam internosci potest, quod non frustra a Platone dictum
    ac juvenes,
    f

    investigatio veritatis contemplatione direxerit, Adest

    est,

    mundi animam, musica convenientia

    fuisse

    euim cunctis mortalibus visus, qui utrumvenientibus ad visum liguris, an ad sensibilia radiis emissis efficiatur, inter doctos quidem dubitabile est, vulgus quoque ipsa dubitatio prseterit. Rursus cum quis triangulum respicit, vel quadratum, facile id quod oculis invenitur agnoscit. Sed quaenam trianguli vel quadrati sit natura, a mathematica neoesse est petat. Idemque de cajteris t sensibus dici potest, masimeque de arbitrio aurium, quarum vis ita sonos captat, ut uon modo de his judicium capiat, differentiasque

    '

    conjunctam. Cum enim s ex eo quod in nobis est junctum convenienterque coaptatum, illudexcipimus, quod in sonis apte convenienterque conjuncttim est,

    eoque deleotamur, nos quoque ipsos eadem similitucompactos esse cognoscimus. Amica est enim dine vero odiosa atque contrasimilitudo. Dissimilitudo ria.Hincetiam morumquoque ma.iiime permutationes
    ii

    fiunt. Lascivus

    quippe animus, vel ipse lascivioribus delectaturmodis, vel saspe eosdem audiens cito emollitur,

    ac frangitur. Rursus asperior

    mens

    vel incita-

    verum etiam delectetur saipius, si dulces coaptatique modi sunt, angatur vero, si dissipati feriant sensum. Uude fit, ut atque incoliserentes
    cognoscat,
    i>

    tioribus

    gaudet. vel inoitatioribus asperatur. Hinc est etiam quod modi musici gentium vocabulo designati sunt, ut Lydius modus, et Phrygius. Quo enim
    <=

    Idem quoque.

    Sensibilibus

    Ferient. ^

    Est

    non

    legitur.

    Himanitatis,

    Sit.

    Ex non

    legitur.

    Coinparatos.

    Fero non legitur.

    DE MUSICA
    eodem modus ipse A vocabnlo nunciipatur. Gaudet " enim gensmodis morum siuiilitudine. Neque enim fleri potest ut moUia
    quasi unaqiiajque gens gaudet,

    LIB.

    I.

    1170
    KirpeK'!]

    y-v.i

    Ittov ayoiva Tp 'E)ieu<Ttvip Acip.v.Tpop

    SiEcr-

    /.svcjv.-o

    tv tw
    ov'/.

    p.v9i>

    Siv.n-/.ivl/.v,

    TV.p

    yO.p

    T&p

    "Zsp.iXv.p

    ciiSiw.p

    6v(?Ex Toip vioip


    /.v.i

    SiSv.<j-/.s.

    AsSo'ATV.t iirsp TOVTtp.oOso-j.

    dura mollioribus adnectantur aut gaudeant. Sed amorem delectationeniqne (ut dictum est) similitudo Lonciliat. Unde Plato etiam maxime cavendum existimat, ne de liene morata musioa aliquid permutetur. Negat enim esse ullam tantam morum in repuhlica labem, quam paulatim de pudenti ac modesta
    duris,

    Torj TcJip
    /..

    pv.rjtliwp

    Toip

    SfOpoip

    iJ.ip.-j/v.(jOv.t

    -. >.

    Quod consultum id scilicet continet, idcirco Timotheo Milesio Spartiatas succensuisse, quod multiplicem musicam reddens puerorum animis quos acceperat erudiendos, ofUceret, et a virtutis modestia

    musica iuvertere. Statim enim idem quoque audientium animos pati, paulatimque discedere, nulluraque honesti ac recti retinere vesligium, si vel per lasciviores
    res

    modos inverecundum

    aliquid, vel per asperio-

    immane mentibus illahatur. Nulla enim niagis ad animum disciplinis via, quam auribus patet. Cum ergoper easrhytlimimodique ad animum
    ferox alque

    usque descenderint, dubitari non potest quin cequo

    modo raentem

    atque ipsa sunt

    ^ efticiant

    atque con-

    forment. Id vero etiam intelligi in gentibus potest.

    JNam quee asperiores sunt Getarum, duriorihus delectantur modis. Quffi vero mansuete, mediocribus,

    quanquam

    id

    hoc tempore pene

    nuUum

    est.

    Quod
    totum

    quod harmoniam, quam modestam quod est mollius, invertisset. Tanta igitur fuit apud eos musicEe diligentia, ut eam animos quoque obtinere arhitrarentur. Vulgatum quippe est, quam sape iracundias cantilenarepresserit, quam multa vel in corporum, vel in animorum aftVctionibus miranda perfecerit. Cui enim est illud ignolum, quod P}'thagoras ebrium adolescentem Taurominitanum sub' Phygii modi sono incitatum, spondeo succinente reddiderit mitiorem et sui compotem. Namfcum scortum in rivalis domo esset clausum, atque ille furens domum vellet amburere, cumquePytghagoras stellarum cursus (ut ei mos
    prsepediret,
    et

    susceperat, in genus chromaticum,

    vero lascivumacmolle est genus


    scenicis ac theatralihus

    humanum,

    id

    nocturnus
    gii

    erat) inspiceret, ubi

    intellesit

    sono Phry-

    modis tenetur. Fuit vero pu-

    modi incitatum, multis amicorum

    admonitioni-

    dens ac modesta musica,

    dum

    simplicioribus organis
    est,

    ageretur. Ubi vero varie permixteque tractata

    bus a facinore noluisse desistere, mutari modum praecepit atque ita furentis animum adolescentis ad sta-

    amisit gravilatis atque virtutis modum, et pene in turpitudinem prolapsa, rainimum 'antiquam speciem servat. Unde Plato prfecipit minirae oportere pueros

    tum mentis
    Marcus
    consiliis

    pacatissima^

    temperavit.

    Quod

    scilicet

    Tullius
    suis

    commemorat

    ia eo lihro

    quem

    de

    composuit,

    aliter

    quidem, sed hoc

    ad omnes modos erudiri, sed potius ad valentes ac C modo. Sed ut aliqua similitudine adductus, ma.ximis simplices. Atque hic maxime illud est retinendum, minima conferam, ut cum vinolenti adolescentes tiquod si quoquo modo per parvissimas mutationes biarum etiam cantu (ut fit) instincti, mulieris pudicae
    hinc aliquid permutaretur,
    sentiri,

    recens quidem

    minime
    esse

    fores frangerent,

    admonuisse tihicinam ut spondeum


    ;

    post vero

    magnamfacere

    dilferentiam, et per

    caneret Pythagoras dicitur


    tarditate

    quod cum

    illa

    fecisset,

    aures ad

    animum usque

    delabi. Idcirco

    magnam

    modorum

    et gravitate canentis, illorum fu-

    custodiam reipuh. Plato arhitratur musicam optime

    moratam pudenterque conjunctam,


    varia.

    ita

    utsitmodesta
    servavere,

    rentem petulantiam consedasse. Sed rt similia breviter exempla conquiram. Terpander atque Arion
    Methymuffius Leshios atque lones, gravissimis morhis, cantus eripuere prsesidio. Ismenias vero Thebanus

    ac simplex, et mascula, nec effeminata, nec fera, nec

    Quod Lacedsemonii maxima ope


    "

    dun: apud eos Taletas Cretensis


    pretio accitus, pueros
    disciplina

    Gortinus

    magno

    Boetiorum pluribus, quos

    schiatici doloris

    tormenta

    musicas artis im-

    d morem, diuque Timotheus Milesius super eas quas ante repererat unum addidit nervum,

    hueret. Fuit enim id antiquis in

    vexabat, modis fertur cuncta abstersisse molestias. Sed et Empedocles cum ejus hospitem quidam gladio

    permansit.

    Quoniam vero

    eis

    furibundus invaderet, quod ejus patrem ille accusatione damnasset, inflexisse dioitur modum canendi,
    itaque adolescentis iraoundiam temperasse. In tan-

    ac multipiiciorem
    nica.

    musicam fecit, exegere de lacoConsultumque de eo factum est. Quod quoniam

    tum vero

    priscse

    philosophiee

    '

    studiis vis

    musicse

    insigne est Spartiatarum lingua S litteram in

    ver-

    artis innotuit, ut Pythagorioi,

    cum

    diurnas

    insomno

    tentium, ipsum de eo consultura eisdera verhis Grajcis

    resolverent curas, quihusdam cantilenis

    uterentur,

    apposui.
    MtAjja-top, slBorj sttk-j c/.yA-ipm 7:6f/.o)irfv

    ut eis lenis et quietus sopor irreperet. Itaque esper-

    'ETViion Ttfiofisop
    ),t'j,

    Tv 7r).cav

    (ZTtpKiTcyei

    xai,

    Tav

    Sii/.

    tv

    S7TTK

    ^opSdv

    -/.iQc/.pi^siv

    TToaTpeyo^pevop, 7ro)vuyMviv etTK-

    quibusdam modis stupoi'em sorani confusionemque purgabant. Id nimirum soientes, quod tota nostrse animae corporisque compago musica coaptarecti, aliis

    ytov Xuf/.ivETai
    /.'A

    Tp

    cc/.oap ToJvve'tdV, Stv.-zi ca.pvo^kvyopSiy.rj

    tione conjuncta
    feotus, Jita

    sit.

    Nam

    ut

    sese corporis habel af-

    rap

    /.aivoTiizop
    /.vX

    Tw
    Tav

    ^.i.zop,

    ayevvij 7.vX

    T:oi-/.ikm

    k^j-i

    etiam pulsus cordis motibus inoitantur.

    a7r)6ap
    u,aT05

    ztTv^p.b/a.p apyte'vvuTa Tav p.ova-v.v,


    Toi

    iici /jot-i-

    Quod

    scilicet

    Democritus Hippoorati medico tradiquasi insanum ounctis


    in

    !7uvt(7Ta'p.evo5

    p.iXeop

    Sia.rr^/.svm

    avTt

    Tao
    Ss

    disse fertur,

    oum eum

    hc/.piy.ojiM

    7TotMv

    ^j^:i<7-poifO'j

    ap.otSm

    7rapax).a9ej5

    criti vicihus id

    opinantibus,

    oustodia

    Demomedendi

    Vero.

    Afficiant.

    "

    Gortinius.

    More.

    Ad non

    habetur.

    Studiosis.

    H7i
    causa viseret. Sed quorsum
    ista haec?

    AN. MANL. SEV. BOETII


    Quia nou potest

    dubitari quin nostrse animaj et corporis status, eisdem

    quodammodo
    tus, tatio

    proportionibus videatur esse composi-

    iieri de causis necesse est, non polerit tamen motus tam velocissimus ita magnorum corporum, nuUos omnino sonos ciere, cum pra?sertim tanta sint

    multis

    quibus barmonicas modulationes posterior dispuconjungi copularique monstrabit. Inde est enim
    infantes

    stellarum cursus coaptatione conjuncti, ut nihil aeque

    compaginafum,

    nihil ita

    commixtum

    possit inteliigi.

    quoque cantilena dulcis oblectat. Aliquid vero asperum atque immite, ab audiendi voluptate suspendit. Nimiram id etiam omnis mtas patitur, omnisque sexus. Quse licet suis actibus distributa sint, una tamen musicfe delectatione conjuncta sunt. Quid enim til, cum infletibus luctus ipsos mo-

    quod

    Namque
    ita

    alii

    excelsiores, alii inferiores feruntur, atque

    omnes

    asquali incitatione volvuntur, ut per dispa-

    res ina?.qualitates ratus

    cursuum ordo ducatur. Unde

    non

    potest ab hac coelesti vertigine ratus ordo


    absistere.

    lationis

    diversitates

    moduJam vero jquatuor elementorum contrariasque potentias, nisi quaedam


    fleri posset,

    dulantur dolentes?

    Quod maxime muliebre


    dulcior a fiat causa

    est,

    ut Id

    barmonica conjungeret, qui


    diversitas ita et

    ut in

    unum
    omnis

    cum

    cantico

    quodam
    t

    flendi.

    corpus ac machinam convenirent? Sed hsec

    vero etiam fuit

    antiquis in

    morem,

    ut cantus tibise

    temporum varietatem

    parit et fruc-

    luctibus praairet. Testis est Papinius Statius lioc versu


    Co)'nic

    grave mugit adunco,

    Tibia cui teneros suetum prvducere manes.

    tuum, ut tamen unum anni corpus efficiat. Unde si quid horum, quoe tantam varietatem rebusministrant, animo et cogitatione discerpas, cuncta pereant, nec
    '^

    Et qui suaviter canere non potest, sibi tamen aliquid


    canit,

    (ut ita

    dicam) quidquam consonum servent. Et ut in

    afficiat,

    non quod eum aliqua voluptate id quod canit sed quod quamdam insitam dulcedinem ex

    gravibus chordis
    turnitatem
    acutis
    ille

    animo proferentis quoquomodo proferant, delectanNonne illud etiam maaifestum est, in bellum pugnantium animos tubarum carmine accendi? Quod
    tur.
    si

    modus, ut non ad taciusque descendat, atque in custoditur acuminis modus ne nervi


    is

    vocis est

    gravitas

    verisimile est, ab auimi pacato statu,

    quemquam
    est

    nimium tensi vocis tenuitate |rumpantur, sed tum sibi sit consentaTieum atque conveniens etiam in mundi masica pervidemus, nihil ita

    toita

    ni-

    ad furorem atque iracundiam posse proferri. Non dubium, quod conturbatae mentis iracundiam, vel

    mium
    solvat.

    esse posse ut alterum propria nimietate

    disaffert

    Verum quidquid

    illud

    est,

    aut suos

    miam

    fructus, aut aliis auxiliatur ut afferant. Nam quod cupiditatem modestior modus possit astringere. constringit hiems, ver laxat, torret eestas, maturat Quid quod cum aliquis cantilenam libentius auribus autumnus, temporaque vicissim vel ipsa suos affeatque animo capit, ad illud etiamnon sponte converC runt fructus, vel aliis ut afferant subministrant. De titur, utmotum quoque aliquem similem auditffi canquibus posterius studiosius disputandum est. Humatilena^ corpus effingat, etquod oranino aliqaod melos nam vero rausicam, quisquis in sese ipsum descenaudilumsibi memor animus ipse decerpat? Ut ex liis dit, intelligit. Quid est enim quod illam incorpoream omnibus perspicue nec dubitanter appareat, ita quiratiouis vivacitatem corpori misceat, nisi qua>dara dem nobis musicam naturaliter esse conjunctam ut coaptatio, et veluti gravium leviumque vocum, quasi ea ne si velimus quidem carere possimus. Quocirca unam consonantiam efdciens, temperatio? Quid est intendenda vis mentis est, ut id quod natura est inautem aliud quod ipsius inter se partes anirase consitum, scientia quoque possit comprehensum teneri. jungat, quaj (ut Aristoteli placet) ex rationabili irraSicut enim in visu quoque non sufficit eruditis colotionabilique conjuncta est? Quid vero quod corporis res formasque conspicere, nisi etiam quse sit horum elementa permisceat, aut partes sibimet rata coaptaproprietas investigaverint sic non sufflcit cantilenis tione contineat? Sed de hac quoque posterius dicam. rausicis delectari, nisi etiam quali inter se conjunctae Tertia est musica, quaa in quibusdam consistere di:

    ni-

    sint

    vocum proportione

    discatur.
    II.

    citur instrumentis. Hsec vero

    administratur, aut in-

    CAPUT

    Tres esse musicas, in quibus de vi musicx narratur.

    tentione, ut nervis, aut spiritu, ut tibiis, vel his quee ad aquam raoventur, aut percussione quadara, ut in
    his quEe in

    Principio igitur de musica disserenti, illud interim dicendum videtur, quot jpusica? genera ab ejus studiosis comprehensa esse noverimus. Sunt autem tria. Et prima quidcm mundana est secunda vero humana; tertia qua; in quibusdam " constituta est in;

    concava qusdam virga erea feriuntur, atque inde diversi efficiuntur soni. De hac igitur instrumentorummusicaprimumhoc opere disputandum videtur. Sed procemii satis est. Nunc de ipsis musicae
    elementis est disserendum.

    strumentis, ut

    in\cithara

    vel in tibiis,

    caeterisque

    CAPUT
    Consonantia, que
    regit, prseter

    III.

    quai cantilencE famulantur. Et

    primum

    ea quEe est

    De vocibus ac de musicm

    elementis.

    mundana inhis maxime


    coelo, vel

    perspicienda est quae in ipso

    omnem
    fieri

    musicse modulationera
    potest.

    compage elementorum, vel temporum vaQui enim fleri potest, ut tam velox coeli machina tacito silentique cursu moveatur? Et si ad nostras aures sonus ille non pervenit, quod
    rietate visuntur.
    Fit
    i

    sonum

    non

    Sonus vero

    prae-

    ter

    quemdam pulsum percussionemque non redditur. Pulsus vero atque percussio nullo modo esse potest,
    nisi prKcesserit

    motus. Si enira cuncta sint immobi-

    In antiquis moris.

    "=

    Instituta.

    Decerpas

    "

    Effert.

    H73
    lia,

    DE MUSICA
    poterit alterum alteri concurrere,

    LIB.

    1.

    H74
    numerus minorem numerum habet,
    deinceps

    non

    ut alte- Atiplex ubi major

    impellatur ab altero. Sed cunclis stantibus motuque carentibus, nuUum fieri necesse estsonum. IdAeris percussio indissoluta circo definitiir sonus

    rum

    in se totum, vel bis, vel ter, vel quater, ac

    nihilque deest, nihilque exuberat, appellalurque vel

    Motuum vero alii suut velociores, alii tardiores, eorumdemque motuum alii rariores suntalii spissiores. Nam si quis in continuum motum
    usque ad auditum.
    respicial, ibi aut velocitalem aut tarditatem necesse

    frequenti

    comprehendat. Sin vero quis moveat manum, aut eam motu movebit aut raro. Et sit tardus quidem fuerit ac rarior motus graves necesse, est soest
    effici

    nos

    ipsa tarditate et raritate pellendi. Sin vero

    motus
    sonos.
    plius,

    sint celeres ac spissi, acutos reddi necesse est

    Idcirco enim idem nervus si inlendatur amacutum sonat si remittatur, grave. Quando enim tensior est, velociorem pulsum reddit, celeriusque revertitur, et frequentius ac spissius aerem ferit.
    ;

    duplum,vel triplum, vel quadruplura. atque ad hunc ordiuem in inlinita progredilur. Secundum vero inpequalitatis genus est quod appellatur superparticulare, id est cum major numerus minorem numerum habet in se totum, et unam ejus aliquam partem, eamque vel dimidiam, ut tres duorum, et vocatur sesquialtera proportio, vel tertiam, ut quatuor ad tres, et vocatur sesquitertia. Ad hunc etiara modum in posterioribus numeris pars aliqua a majoribus super minores numeroscontinetur. Tertium vero genus inEequalilatis est, quotiensmajor numerus totum intra
    se

    minorem

    continet, et ejus aliquantas insuper par-

    Qui vero laxior est, solutos ac tardos pulsus eifert, rarusque ipsa imbecillitate feriendi, nec diutius tremit. Neque enim quotiens chorda pellitur, unus edi

    duas quidem supra continet, vocabitur proportio superbipartiens, ut sunt quinque ad tres. Sinvero tres super se continet, vocabitur supertriparquitiens, ut suut septem ad quatuor. Et in cajteris
    tes, et si
    "=

    dem eadem
    ticulari

    similitudo esse potest.

    Quartum vero

    est

    tantum putandus

    est

    sonus,

    aut

    unam

    in his esse

    inaequalitatis genus,

    percussionem, sed totiens aer feritur quotiens eum chorda tremebunda percusserit. Sed quoniam j\mctae
    sunt velocitates sonorum, nulla intercapedo sentitur auribus. Et unus sonus sensum pellit vel gravis, vel
    acutus, quamvis uterque ex pluribus constet, gravis

    quod ex multiplici et superparconjungitur, cum scilicet major numerus hase

    bet in

    minorem numerum,

    vel bis vel

    ter

    vel
    si

    quotieslibet, atque ejus

    unam aliquam

    partem. Et

    eum

    bis

    habet, et ejus dimidiam partem, vocabitur

    quidem

    ex tardioribus, et rarioribus, acutus vero ex


    si

    duplex sesquialter, utsunt quinque ad duo. Sin vero bis minor continebitur, et ejus tertia pars, vocabitur
    tertio

    celeribus ac spissis, veluti

    conum, quem turboexornel, eique

    nem

    vocant,

    quis diligenter

    virgulam coloris rubri

    vel alterius ducat, et

    unam eum qua C


    sit,

    duplex sesquitertius, ut sunt septem ad tres. Sin vero continebitur, et ejus dimidia pars, vocabitur

    triplex sesquialiter. ut sunt

    septem ad duo. Atque ad


    '^et

    potest celeritatc convertat, tunc totus conus rubro


    colore videtur infectus,

    eumdem raodum
    genus

    in

    coeteris

    multiplioitatis et su-

    non quod totus

    ita

    sed

    perparticularitatis vocabula variantur.


    inaequalitatis,

    quod partes puras rubrae virgae velocitas comprehendat, et apparere non sinal. Sed de his posterius. Igitur quoniam acuta3 voces spissioribus et velocioribus
    motibus incitautur, graves vero tardioribus ac
    liquet
    raris,

    Quintum est quod appellaturmultiplex superparliens, quando major numerus minorem numerum habet in se totum plusquam serael, et ejus plutquam unam aliquam partem. Et si bis major numerus mi-

    additione

    quadam motuuni

    ex gravitate aculaxari ex acu-

    norem nuraerum
    ad octo,

    coutinebit,

    duasque ejus insuper

    men

    intendi, detractione vero

    motuum

    partes, vocabitur duplex superbipartiens, ut sunt tres


    et rursus triplexsuperbipartiens, utsunttres ad undecira. Ac de his idcirco nunc strictira ac breviter explicamus, quoniam iu libris quos de Arithmetica

    quam

    mine gravitatem. Ex pluribus enim motibus acumen, gravitas constat. Tn quibus autem pluralitas
    differentiam facit,

    necesse est in quadam numeOmnis vero paucitas ad pluralitatem ita sese habet, ut numerus ad nuraerum comparatus. Eorum vero quae secundum nuraerum conferositate consistere.

    eam

    Institutione conscripsiraus. diligentius enodavimus.

    CAPUT
    Ex
    his igitur inaequalitatis

    V.

    Quie insequalitatis species consonantiis aptentur.

    runtur, partim sibi sunt aequalia, partira inaequalia.

    generibuspostrema duo,
    "i

    Quocirca soni quoque partim sunt aequales, partim


    vero sunt inap.qualitate distantes. Sed in his vocibus,
    quee nullainaequalitate discordant, nulla

    omnino

    con-

    quoniam ex superioribus mixta sunt, relinquamus. De tribus vero prioribus speculatio facienda est. Obtinere igitur majorem ad consonantias potesfatem
    videtur muUiplex, consequenter autemsuperparticuSuperpartieus vero ab harmonias concinentia laris.
    separatur, ut quibasdam praeler Ptolemaeum videtur.

    sonantia
    se

    est, etenira

    consonantia est dissirailium inter


    redacta concordia.

    vocum

    in

    unum

    CAPUT

    IV.

    De speciebus insequalitatum. Quae vero sunt inaequalia, quinque inter se modis inaequalitatis moraenta custodiunt. Aut enim alte-

    CAPUT
    Cur muUiplicitas
    et

    VI.
    consoitantiis

    superparticularitas

    deputentur.

    rum ab

    altero multiplicate transcenditur, aut singulis

    partibus, aut

    pluribus aut

    multiplicitate

    et

    parte,
    in-

    quae sunt natura simplicia. Et

    Ea namque probantur comparationi consenfanea, quoniam gravitas et

    aut multiplicitate et partibus.


    aequalitatis

    Etprimum quidem
    Non
    esL

    acuraen in quantitate consistunt, ea maxime vide-

    genus multiplex appellatur. Est vero mul'^

    buntur servare naturam concinentiae, quae discretse

    Celerioribus. t Extornet.

    "^

    Eseequamur.

    75

    AN. MANL. SEV. BOETII

    proprietatfim quantitatispoteruntcustodire.
    sit alia

    Naincum A

    quidemdiscreta quantitas,

    alia vero continua,


    finita est, sed

    ea qua; discreta est in


    in infinitum per

    minimo quidem

    est acuti sonigravisque miituuniformiterque auribus' accidens. Dissonantia vero est duorum sonorum sibimet permixtorum

    distantia.

    Consonantia

    ra, suaviter

    majora procedit. Namque in ea mininia unitas eademqiie finita est. In inflnitum vero
    pluralitatis augetur, ut

    numerus qui cum a finon habet finem. Rursus quoe est continua, tota quidem flnita est, sed per infiaita minuitur. Linea enim quaj continua est, iu infinita semper partitione dividitur. Gum sit ejus summa, vel l^ipedalis, vel qusecunque alia definita mensura. Quocirca numerus semper in inflnita con-

    modus

    adaurem veniens aspera atque injucunda percussio. Nam dum sibimet misceri nolunt, et quodammodo integeruterque nititur pervenire, cumque alter alteri
    ofticit,

    nitaincipiat unitate, crescendi

    ad sensum insuaviter uterque transmittitur.

    CAPUT
    Noii

    IX.
    esse sensibus

    omne judicium dandum

    sed amplius

    crescit,

    continua vero quantitas in infiaita minuitur,

    credendum in quo de sensuum fallacia. Sed de his ita proponimns, ut non omne judicium sensibus demus, quanquam a sensu aurium hujusce artis sumatur omne principium. Nam si nullus essel
    rationi csse

    Mnltiplicitas igitur
    bet,

    quoniam crescendi ffnem non haservat naturam.

    auditus, nulla
    .
    ,

    omnino

    disputatio de vocibus exstitis-

    numed masime

    Superparticu-

    set.

    Sed principium quodammodo, etquasi admoni-

    laritas autem, quoniam in inflnitum minorem minuit proprietatem servat continuce quantitatis. Minuitau-

    tionis

    vicem tenet auditus. Postrema


    nullo

    ergo perfectio,

    agnitionisque vis in ratione consistit, quse oertis regulis sese tenens d

    tem miaorem, cum semper eum continet, et ejus vel dimidiam partem, vel tertiam, vel quartam, vel quintam. Nam semper pars a majore numero denominata ipsa decrescit. Nam cum tertia a tribus denominata
    sit,

    unquam

    errore prolabitur.

    Nam

    quid diutius dicendum est de errore seasuum,

    quarta vero a quatuor,

    quarta potius
    partiens vero
    dit.

    cum quatuor tres superent, quam lertia minutior invenitur. Superjam quodammodo a simplicitate discetres, vel

    Duas enim, vel

    quatuor habet insuper

    quando nec omnibus eadem sentiendi vis, nec eidem homini semper cequafls? Frustra autem vario judicio quisquam committet, quod veraciter affectatinquirore. Idcirco Pythagorici medio quodam feruntur itinere. Nam nec omnejudicium dedunt auribus, et q\icedam tamen ab eis non nisi auribus explorantur.
    Ipsas etenim

    partes, et a Himplicitate discedens exuberat ad

    quamomnis
    habet

    consonantias aure metiuntur. Quibus

    dam partium pluralitateni. Rursus


    in integritate se continet.
    ;

    multiplicitas
    bis

    vero inter se distantiis consonantiae differant, id

    jam

    Nam duplum

    non auribus, quarum sunt obtusa

    judicia, sed regulis

    totum minorem triplum item tertio continet totum rationique permittunt, ut quasi obediens quidem faminorem,atque ad eumdem raodum et ceetera. Super- Q mulusque sit sensus, judex vera atque hnperans raparticularitas vero nihil integrum servat, sed vel tio. Nam hcet omnium pene artium, atque ipsius vitse dimidio superat, vel tertia, vel quarta, vel quinta. momenta, sensum occasione producta sint, nuUum Sedtamendivisionem singulis ao simplicibus partibus tamen in his judicium certum, nulla veri est compreoperatur. Superpartiens autem inaBquafltas nec servat hensio, si arbitrium rationis abscedat. Ipse enim sensingulis adimit partc;. Atque ^ ideo integruai nec sus aeque maximis minimisque corrumpitur. Nam secundum Pythagoricos, minime musicis consonantiis neque minima sentire propter ipsorum sensibiflum adhibetur. Ptoleraaeus tamen etiam hanc proportioparvitatem potest, et majoribus saBpe confunditur. nem inter consonantias ponit, ut posterius ostendam. Ut in vocibus, quee si mininee sint, difficilius captat
    "

    CAPUT
    Illud taraen esse
    sicse

    VIII.

    auditus

    si

    sint maxiniEe,

    ipsius sonitus intentione

    Quse projMrticnes quibusconsonantiismusicisaptentitr

    surdescit.

    cognitum debet, quod omnes mu-

    CAPUT

    X.

    consonantise, aut ia duplici, aut in triplici, aut

    in quadrupla, aut in sesquialtera aut in sesquitertia

    proportione consistunt. Et vocabitur quidem quaj in

    numeris sesquitertia est, diatessaron in sonis. Quaj in numeris sesquialtera, diapente appellatur in vocibus
    QucB vero
    in proportionibus dupla est

    Quemadmodum Pythagoras proportiones consonantiarum invesiigaverit. Hkc igitur maxima causa fuit cur, reflcto aurium q judicio, Pythagoras ad regularura momenta migraverit,

    qui nullius

    humanis auribus credens, quse partim


    accidentibus persetatibus,
    ipsis

    diapason in

    natura, partim etiam estrinsecus

    consonantiis. Tripla vero diapente ac diapason. Qua-

    mutantur, partim

    variantur

    nullis

    drupla autem bisdiapason. Et nunc quidem universaliter

    etiam deditus instrumentis, penes quce ssepe multa


    varietas atque inconstantianasceretur,

    atque indiscrete dictum


    ratio

    sit.

    Posterius vero

    dum nunc
    vel

    qui-

    omnis

    proportionum

    lucebit.
    VIII.

    dem

    si

    nervos velis aspicere, vel aer bumidior pulsus


    vel
    siccior

    CAPUT

    obtunderet,

    exsiccaret,

    magnitudo

    Quid sit sonus, quid intervallum, quid concinentia. Sonus igitur est vocis casus, emmeles, id est aptus melo, in unam intensionem. Sonum vero non generalem nunc volumus delinire sed eum qui gra?ce dicitur phthongus, dictus a similitudine loquendi y(3iy;

    chordaj graviorem redderet sonum, vel


    tilior

    acumen subprioris
    caeteris
    sesti-

    tenuaret, vel alio qViodam

    constantise permutaret. El

    modo statum cum idem esset in

    instrumentis,

    omnia hEcinconsulta minimajque

    ysrrOai.
    a

    Intervaflum vero
    "

    est

    soni

    aouti

    gravisque
    ullo.

    diuque aestuans inquirebat quanam ratione flrmiter et constanter coasonantiarum momenta

    mans

    fidei,

    Singulas. t Idcirco.

    Ergq. ^ llnquam

    DE MUSICA
    a

    LIB.

    I.

    1)78

    perdisceret. Ciim interea divino

    quodam motu
    i)

    praj-

    vit,

    exaudifabroriim ofticinas, pulsos maleos es diversis sunis unam quodammodo concinentiam personare. Ita igilur ad id qiiod diu inquirebat diuque. considerans, arattonitus, accessit ad opus bitratus est diversitatem sonorum ferientium vires
    teriens
    :

    eflioere. Atqiie ut id apertius colliqueret,

    "

    mutarent

    inter se raalleos imperavit. Sed sonorum proprietas non in liominum lacertis hiKrebat, sed mutatos mal-

    forte mallei, dupli

    coraitabatur. Ubi igitur id animadvertit, malleorum pondus examinat. Et cuni quinque essent reperti sunt pondere qui sibi secuiidum diapason consonantiam respondi-bant. Eumleos

    rius comprebendit, ad

    dera etiam qui duplus esset alio, sesquilertium altequem scilicet diatessaron so-

    Ad alium vero quemdam, qui eidem diapente consonantia jungebatur, eumdem supcrioris duplum reperit esse sesquiaiterum. Duo vero bi, ad quos superior duplex sesquitertius et sesquialter esse probatus
    nabat.
    12

    H79
    humanus
    spiritus fecit,ultra

    AN. MANL. SEV. BOETII

    H80

    quem nuUaratione vales A

    excedere. Tantum enim unusquisque loquitur continue, quantum naturalis spiritus sinat. Rursus diastematice voci natura hominum facit terniinum. quae acutam eorum vocem gravemque determinat. Tantum

    enim unusquisque
    ter patitur

    vel

    acumen

    valet extollere,

    vel

    deprimere gravitatem, quantum vocis ejus naturalimodus.

    CAPUT

    XIV.

    Quis modus sit audiendi. Nunc quis modus audiendi sit disseramus. Tale enim quiddam fieri consuevit in vocibus, quale cum

    paludibus vel quietis aquis jactum eminus mergitur

    saxum. Priusenimin parvissimum orbem undam coldeinde majoribus orbibusundarum globos spargit, atque eo usque dum fatigatus motus ab eliciendis tluctibus conquiescat. Semperque posterior el major undula puisu debiliore dilfunditur. Quod si quid sit, quod crescentes undas possit ofTundere, statim motus B ilie revertitur, et quasi ad centrum, unde profectus fuerat, eisdem undulis rotundatur. Ita igitur cum aer pulsus fecerit sonum, pellit alium proximum, et quoligit,

    ditur et

    dammodo rotundum fluctum aeris ciet. omnium circumstantium simul


    illi

    Itaque dilTunferit

    auditum,

    atque

    est

    obscurior

    vox,

    quoniam ad eum

    debilior pulsi aeris

    qui longius steterit, unda pervenit.

    CAPUT

    XV.

    De ordine theoremntum, id est speculationum. His igitur ita propositis dicendum videtur quot generibus omnis cantilena texatur, de quibus harmonicae inventionis disciplina considerat. Sunt autem haec
    ita

    diatonicum, chromaticum, enharmonicum. De quibus demum explicandum est, si prius de tetrachordis disseramus, et quemadmodum auctus nervorum numerus, ad id quo nunc * pluralitas est, usque pervenerit. Id autem liet, si prius commemoremus quibus proportionibus symphoniae musicae misceantur. p ^ CAPUT XVI. De co7isonantiis proportionum, et tono, et semilonio. Diapason consonantia est quae fit in duplo, ut hwc est, 1, 2; diapeute vero quae constat his numeris, diatessaron vero est quee in hac proportione 2, 3 consistit 3, 4; tonus vero sesquioctava proportione concluditur, sed in hoc nondum est consonantia, ut diapason vero et diapente tripla comparatione 8, 9 colligitur hoc modo, 2, 4, 6 bisdiapason qnadrupla coUatione perficitur, 2, 4, 8 ; diutessaron vero ac diapenle unum perficiunt diapason hocmodo, 2, 3, 4.
    i> ; ; ;

    a tluralitatis. b Symphonia.

    H81

    DE MUSICA
    si

    LIB.

    1.

    U82
    ;

    Nam

    vox voci duplo


    fiet.
    '^

    sit

    acuta vel gravis, dia-

    sesquioctava proportio est


    tia 24, qua;

    est

    enim eorum
    192

    differea-

    pason consonantia
    proportione
    sit,

    Si

    vox voci

    sesquialtera

    est

    octava pars,

    est igitur

    tonus.

    vel

    sesquitertia, vei

    sesquioctava,

    Rursus

    si 24.3

    ad 216 comparetur,

    erit altera sesqui-

    acutior graviorque diapente, vel diatessaron, vel to-

    octava proportio.

    Nam eorum

    differentia

    27,

    pars

    num

    consonantiam

    reddet.

    2 et 4, et diapente, ut 4 et 6,
    et quse est

    Item si diapason, ut conjungantur, triplam,

    216, probatur octava, restat comparatio 256 ad243,

    diapason et diapente, efficiant symplio-

    niam. Quod si bis diapason fiant, ut duo ad quatuor, etquatuor ad octo, quadrupla fiet |consonanlia, qua;
    est bisdiapason.

    quorum differentia est 13. Qui octies facti, medietatem 243 non videntur implere. Non est igitur semitonium, sed minusa semitonio. Tunc enim integrum
    semitonium jure putaretur, si eorum differenocties, medietatem 243 numerorum potuisset aequare. Estque verum semitonium
    esse
    tia,

    Quod

    si

    sesquialtera et sesquitertia,

    quae est 13 facta

    id est diapente et diatessaron, ut

    duo ad
    est,

    tres, ettres

    ad quatuor conjungantur, dupla id

    diapason ni-

    minus243 ad 256 comparatio.

    mirum

    nascitur concinentia. Quatuor

    enim ad
    Tres vero

    tres

    sesquitertiam obtinent proportionem.

    ad

    binarium sesquialtera collatione junguntur, et idem quaternarius ad binarium appositus dupla ei comparatione copulatur. Sed sesquitertia diatessaron, sesquialtera proportio diapente consonantiam creant. Dupla vero diapason efficit symphoniam. Diatessaron igitur ac diapente unam diapason consonantiam jungunt. Rursus tonus in aequa dividi non potest, cur autem posterius liquebit. Nunc hoc tantum nosse
    sufficiat,

    quod nunquam tonus


    id

    in

    gemina aequa
    sit

    divi-

    diiur.

    Atque ut

    facillime
    9.

    comprobetur,

    sesqui-

    octava proportio 8 et

    Horum

    nullus naturaliter

    medius numerus
    et

    incidet.

    plicemus, fiuntque bis


    18 unus
    17.

    Hos igitursi binario multi8 16, 9 18, inter 16 autem


    naturaliter
    c

    CAPUT XVIII. Diatessaron a diapente tono distare.


    Rursus diapente consonantia, vocum quidem est quinque intervallorum quatuor, trium tonorum, et minore semitonio. Ponatur enim idem numerus 192, et ejus sesquialter sumatur, qui ad eum diapente faciat consonantiam. Sit igitur numerus 288. Igitur horum et superius deprehensorum 192, ponantur in medio numeri hi 216, 243, 256, et sit hoc modo
    formata descriptio, 192, 216, 243, 256, 288.

    numerus

    incidit
    16,

    qui est
    17, 18.

    scilicet

    Qui disponantur in ordinem

    Igitur 16 ac

    18 collati, sesquioctavam retinent pro-

    portionem, atque idcirco tonum. Sed hanc propor-

    tionem 16 numerus medius non in sequalia partitur. Comparatus enim ad 16, habet in se totum 16, et ejus sestam decimam partem, scilicet unitatem. Si vero ad eura, id est 17, tertius, id est 18, numerus comparetur, habeteumtotum, etejus decimam septimam partem. Non igitur iisdem partibus et minorem superat, et a majore superatur. Est enim minor pars septima decima, major sexta decima. Sed utraque semitonia nuncupantur. Non quodomnino semitonia
    ex Kquo sint media, sed quod semum dici solet, quod ad integritatem usque non pervenit. Sed inter haec unum majus semitonium nuncupatur, aliud

    minus.

    CAPUT

    XVII.

    In qulbics primis numeris semitonium constet.

    Quod vero integrum sit semitonium, aut in quibus primis numeris constet, nunc evidentius explicabo.
    Id

    enim quod de divisione

    pertinent, ut semitoniorum
    dere. Sed ad id

    non ad hoc modos vohierimus ostenpotius quod tonum in gemina eequa


    toni dictum est,
    est

    In superiore igitur descriptione, 192 et 256 duos to-

    nos

    et

    igitur comparatio 236


    id est tonus,

    semitonium contineri monstrati sunt. Restat ad 288, quae est sesquioctava,

    diceremus non posse disjungi. Diatessaron, quae


    consonantia,

    eorumque

    differentia

    est

    32,

    quse est

    vocum quidem est quatuor, intervallorum trium. Constat autem ex duobus tonis, et non integro semitonio. Sit enim subjecta descriptio 192,
    216, 243, 236, Si igitur 192

    octava pars 256.1taque monstrata est diapente con-

    sonantia ex tribus tonis semitonioque


    '

    constare. Sed

    numerus,

    2b6 compare-

    centum nonaginta duobus numeris usque ad 236 venerat. Nunc vero


    diatessaron consonantia a

    dubium

    tur, sesquitertia proportio flet, ac diatessaron conci-

    diapente ab eisdem 192 numeris usque ad 288 distenditur.

    nentiam resonabit. Sed

    si

    216 ad 192 comparemus,

    Superatur igitur

    diatessaron consonantia a

    Fit. b Naturalis. Intercidit.^ Consistere, '

    Dudum

    H83

    AN. MANL. SEV. BORTII

    1184

    diapentej ea proportione quae inter 256 et 288 numeros continetur, atest hic tonus. Diatessaronigitur

    ton vocant. Consulem

    eodem quoque nuncupant nodignitalis,

    mine propter excellentiam


    est attributa

    symphonia a diapente tono transcenditur.

    propter tarditatem motus

    eaque Saturno et gravitatem

    CAPUT

    XIX.

    Diapason qidnque tonis et duobus semitoniisjungi. Diapason consonantia constat ex quinque tonis et duobus semitoniis, quee tamen unum non impleant

    som. Parhypate vero secunda, quasi juxta hypaten posita et coUocata. Lichanos tertia idcirco, quoniam liclianos digitus dicitur, quem nos indicem vooamus.
    Graecus a lingendo
    in

    lichanon appellat.

    Et

    quoniam
    tertia

    tonum. Quoniam enim monstratum


    diapente et diatessaron

    est

    diapason ex

    canendo ad eam

    chordam,

    quae

    erat

    ab

    consistere, diatessaron vero


    ;

    hypate, index digitus, qui est lichanos inveniebatur,


    idcirco ipsa
    dicitur mese,
    dia.

    probata
    efficiunt

    est

    ex duobus tonis et seraitonio constare

    diapente ex tribus tonis ac


    tonia

    semitonio simul juncta

    quoque lichanos appellata est. Quarta quoniam inter septem semper est mecclloid est

    quinque tonos. Sed quoniam iila duo seminon erant integrae medietatis, eorum conjunctio ad plenum usque non pervenil. Sed medietatem quidem superat, ab integritate relinquitur. Estque diapason secundum hanc rationem ex quinque tonis et duobus semitoniis. Qua? sicut ad integrum tonum non aspirant,ita ultra integrum semitoniuai prodeunt. Sed quse horum sit ratio, vel quemadmodum ipsEe
    musicae
    consonantias
    "

    est paramese, quasi Juxta mediam Seplima autem dicitur nete, quasi neate, inferior. Inter quam neten et paramesen est

    Quinta

    cata.

    sexta,

    quff'

    vocatur paranete, quasi justa neten locata. Patertia est

    ramese vero quoniam


    qiie

    a nete,

    eodem quout
    sit

    vocabulo

    trite,

    id est tertia nuncupatur,

    descriptio heec.

    reperiantur,

    postea

    liquidius

    explanabitur. Interea prffisenti disputationi sub


    diocri mtelligentia

    metunc

    credulitatis

    adhibenda
    est,

    est:
    t

    vero

    hrma omnis

    fides

    sumenda

    cum

    propria

    unum quodque
    ita dispositis

    demonstratione claruerit. His igitur


    eo"

    paulisper de cytharoe nervis, ac de

    rum nomiuibus, quoque modo


    ,mu5,

    sunt additi, dissera-

    quaque eorum causa

    sit

    nominum.

    His

    enim

    primum ad

    notitiam venientibus facile erit scientia,

    quse sequuntur, amplecti.

    CAPUT
    i)e

    XX.

    additione chordarum earumque nominibus.

    Simplicem principio fuisse musicam refert Nicomachus, adeo ut quatuor nervis totaconstaret. Idque usque ad Orpheum duravit, ut primus quidem nervus et quartus diapason consonantiam resonarent. Medii vero ad se invicem atque ad extremos diapente, ac diatessaron, ac tonum. Nihil vero in eis esset inconsonum, ad imitationem scilicet musicaj mundaacT, quee ex quatuor constat elementis. Cujus quadrichordi
    Mercuriusdicitur inventor.

    octavam Saraius Lichaon adjunxit, atque inter paramesen, quaj etiam trite dicitur, et paraneten
    His

    nerv\im
    nete.

    medium

    coaptavit,

    ut ipse

    tertius

    esset a

    Et paramese

    quidem vocata

    est i

    solum, quse
    perditertius a
    ex-

    post
    dit,

    mediam

    coilocabatur.

    Trites vero

    nomen

    posteaquam inter eam atque paraneten


    trites

    Tetrachordum Mercurii,
    6 c
    Trite

    nete locatus est nervus, qui digne


    ciperet,

    nomen

    ut

    sit

    octochordum gsecundum

    Lichaonis

    diezengmenon

    additionem, hoc

    modo

    Diapente

    8G Llchanosmeson. Diatess. ''-/l

    '

    ^V^
    I

    9F

    Parhypatemeson. Tonus
    3

    Diapeute
    |

    12

    Parhypate hypaton. Dial.

    Quinta vero chordam


    adjunxit, qui fuit

    post Chorebus
    rex. Hyagis

    Athylis

    filius

    Lydorum

    vero

    Phryx

    sextum his apposuit nervum. Sed septimusjnervus a Terpandro Lesbio adjunctus est, secundum septem scilicet planetarum similitudiuem. Inque bis qua'
    gravissima quidem erat,
    vocata est hypate,

    quasi

    major alque honorabilior. Unde Jovem etiam Hypa*

    Credulitas.

    i>

    Proprie.

    "

    Sint. i Sola.

    H85

    DE MUSICA

    LIB.

    1.

    H8C

    In superioribus igitur duabus dispositionibus hepta-

    parhypate hypaton, lichanos hypalon, hypate. Aliud


    vero hypate, parliypate, lichanos, mese, et hrec qui-

    chordi et octochordi. Heptachordum quidem dicitur

    synemmenon, quod
    chordo enim
    pate,
    est

    est

    conjunctum. Octochordum

    dem
    trite,

    conjuncta
    paranete,

    sunt.

    Tertium vero

    est

    paramese,
    superius

    vero diezeugmenon, quod est disjunctum. In hepta-

    nete. Sed
    est

    quoniam

    inter

    unum

    tetrachoidum, hypate, parhy-

    tetrachordum, quod

    hypate hypaton, parhypate


    et inter
    flt

    lichanos,

    mese. Aliud vero mese, paramese,

    hypaton, lichanos hypaton, hypate meson,

    panarete, nete,

    dum mesen nervum

    secundo nume-

    infimum, quod
    sitione

    est

    paramese,

    trite,

    paranete,
    est

    po-

    ramus, atque ideo duo tetrachorda per mesen conjunguntur. In octochordo vero quoniam octo sunt
    chordse, superiores quatuor, id est hypate, parhypate, lichanos,

    medium tetrachordum, quod


    est,

    hypate, partetra-

    hypate. Lichanos, mese, totum hoc

    medium

    chordum meson vocatum


    caturque

    quasi mediarum, vo-

    mese,

    unum tetrachordum

    explent.

    Ab hoc
    a
    ii

    vero disjunctum atque integrum inchoat a

    paramese, progrediturque per triten et paraneten, et finitum ad neten, et est disjunctio, quae vocatur diezeusis. Tonusque est distantia meses et para-

    meses. Hio igitur mese tantum quidem


    nuit.

    nomen

    obti-

    Non enim

    '

    est

    [media positione, quia in octo-

    chordo duae quidem semper mediae reperiuntur, sed una media non potest inveniri. Prophrastus autem periotes ad graviorem partem unam addidit chordam, ut faceret totum enneacliordum. Quae quoniam
    super liypaten est addita, hyperhypate est nuncupata. Quae prius quidem dum novem chordarum tantum esset cythara, hyperhypate vocabatur. Nunc autem
    lichanos

    hypate meson, parhypate meson, lichanos meson, mese. Quoniam vero inter hoc meson tetrachordum, et inferius, quod est netarum, disjunctio est, meses scilicet et parameses, inferius omne letrachordum disiunctarum, id est diezeugmenon, vocatum est, cum additamento paramese diezeugmenon, trite diezeugscilicet hoc menon, paranete diezeugmenon, nete diezeugmenon, ut sit descriptio hoc modo
    hoc
    :
    :

    cum

    additamento

    hypaton dicitur

    aliis

    superadditis.

    In

    quo

    ordine atque instructione, quoniam ad indicem digi-

    tum

    venit, lichanos appellata est.

    Sed hoc posterius


    sic se

    apparebit.

    Nunc vero enneachordi ordo

    habet.

    Hyperhypate

    1187

    AN. MANL. SEV. BOETIi


    in

    U88
    Proslambanom.
    Hypate hypaton
    Parhyp. hypat.

    Sed quoniam

    hac vel in superiore liendecachordi

    dispositione mese, quee propter

    mediam

    coUocatioet

    nem

    ita

    vocata

    est,

    nete proxima accedit,


    distat,

    longe
    Lichanos hypat.

    ab hypatis ultimis
    retinet locum, aliud
    est,

    unum

    nec proprium distanti tetrachordum adjunctum

    super neten diezeugmenon, qusE quoniam supervadebat acumine netas superius collocatas, omne illud tetrachordum hyperboleon vocatum est hoc

    Hypate meson
    Parhyp. meson
    Lishanos meson

    modo

    Mese Hypate hypalon.


    Parhypate hypaton.

    Paramese
    Trite diezeugm.

    Lichanos hypaton.
    ]

    Paranete diezung. Nete diezeungm.


    Trite hyperbol.

    Hypate nieson
    Parhypate meson

    HLichanos meson
    Mese
    ]

    Paranete hyperb. Nete hyperbol.

    Paramese
    Trite

    diezeugmenon

    Paranete diezeugm.
    Nete diezungmenon
    Trite

    hyperboleon

    CAPUT XXL
    De genenbus cantitenarum.

    ]Paranete hyperbol.
    INete hyperboleon

    dicendum est de generibus melorum. Sunt autem tria diatonum, chroma, enharmonium, et diatonicum quidem, aliquanto durius
    His igitur expeditis,
    et naturalius.

    Chroma
    '^

    vero est

    jam quasi ab

    illa

    na-

    Sed quoniam rursus mese non erat loco media, sed magis hypatis accedebat, idcirco super hypatas hypaton addita est una chorda, quae dicitur proslambanomenos ab aliquibus autem prosmelodos dicitur, tono integro distans ab ea quffi est hypate hypaton. Et ipsa quidem, id est proslambanomenos a mese octava est, resonans cum ea diapason symphoniam, eademque ad lichanon hypaton resonat diatessaron ad quartam, sciiicet quae lichanos hypaton ad meson D
    ;

    turali intentione

    descendens, et in molhus decivero optime atque apte conjun-

    dens.

    Enharmonium

    quinque tetrachorda, hypaton, meson, synemmenon, diezeugmenon, hyperboleon; in his omnibus secundum diatonum cantilenae procedit vox per semitonium, tonum ac tonum, in uno tetrachordo. Rursus in alio tetracliordo per semitonium tonum et tonum acdeinceps, Ideoque vocatur
    ctum.
    sint igitur

    Cum

    djatonicum quasi quod


    progrediatur.
    quasi

    resonat diapente symphoniam, et est ab ea quinta. Rursus mese a paramese distat tono, quee eadem

    per tonum Chroma autem quod

    ac per

    tonum

    dicitur color,

    jam ab hujusmodi
    Tota

    intentione prima mutatio

    mese ad neten diezeugmenon quintamfacit diapente consonantiam. Quae nete diezeugmenon ad neten
    hyperboleon quartam,
    tiam.
    Et
    facit

    cantatur per semitonium et semitonium et Iria semitonia.

    enim

    diatessaron

    consonantia

    est

    diatessaron consonan-

    proslambanomenos ad neten hyperboleon

    reddit bisdiapason consonantiam hoc

    modo

    duorum tonorum ac semitonii, sed non pleni. Tractum est [autem hoc vocabulum ut diceretur chroma a superflciebus, quse cum permutantur, in alium transeunt colorem. Enharmonium vero quod
    est magis coaptatum, est quod cantatur in omnibus tetrachordis per diesin et diesin et b diatonum. Diesis autem est semitonii dimidium, ut sit trium

    generum
    rens hoc
    Discedens.
    b

    descriptio, per

    omnia tetrachorda discur-

    modo

    Ditonum.

    DE MUSICA

    LIB.

    H90

    quidem genere, diatonos mesou. In chromate, lichanos meson chromatica!, vel diatonos meson cbromaticse. In enharmonio diatonos meson enharmonios, vel lichanos meson enharmonios. Ilas

    diatonico

    sequitur mese. Post hanc sunt duo tetrachorda par-

    tim synemmenon, partim diezeugmenon. Et synem-

    menon

    est quod post mesen ponitur, id est trite synemmenon. Dehinc lichanos syuemmenon, eadem i in diatonico diatonos synemmenon. In chromato vero vel diatonos synemmenon chromaticse, vel lichanos synemmenon chromaticae. In enharmonio

    diatonos synemmenon enharmonios, vel synemmenon enharmonios. Post has nete synemmenon. Si vero mese nervo non sit synemme-

    vero

    vel

    lichanos

    CAPUT

    XXII.
    in tribus gene-

    De ordine chordarum nominibusque


    ribus.

    non tetrachordum adjunctum, sed sit diezeugmenon, est post mesen paramese. Dehinc trite diezeugmenon, inde lichanos diezeugmenon, qua>, in diatono, diatonos diezeugmenon. In chromate tum diatonos diezeugmenon chromaticae, tum lichanos diezeugmenon chromaticse. In enharmonio vero tum diatonos diezeugmenon|enharmonios, tum lichanos diezeugmenon
    enharmonios. Eadem vero dicitur
    et

    paranete,

    cum

    Nunc igitur ordo chordarum disponendus est omnium quae per tria genera variantur, vel inconstanti ordine disponuntur. Prima est igitur proslambanomenos, quae eadem dicitur prosmelodos secunda,
    ;

    additione veldiatoni, vel chromatis, [vel enharmonii.

    nete diezeugmenon, trite hyperboleon, paranete hyperboleon, nete hyperboleon, et quee est

    Super has

    paranete hyperboleon, eadem in diatono diatonos hyperboleon. Inchromateverochromaticaehyperboleon;

    hypate hypaton;
    si

    tertia

    parhypate hypaton

    quarta

    vero universaliter quidem lichanos appellatur. Sed


    in diatono genere *

    inenharmonio veroenharmonios hyperboleon. Harum


    ultimaeaest qu8eestnetehyperboleon,etsit descriptio

    aptetur, dicitur lichanos hy-

    paton diatonos. Si vero in chromate, dicitur diatonos Q ejusmodi ut trium generum contineat dispositionera chromaticae, vel lichanos hypaton chromaticae. Si in quibus et similitudinem 'nominum et differentiam autem in enharmonio, dicitur lichanos hypaton enpernotabis, ut si nervi similes in omnibus, cum eis harmonios, vel diatonos hypatou enharmonios. Post hanc vocatur hypate meson; dehinc parhypate meson;

    qui sunt dissimiles colligantur, fiant simul


    et viginti.

    omnes

    octo

    Hoc autem monstrat subjecta

    descriptio.

    atque

    >>

    hic lichanos

    meson

    simpliciter.

    In

    DIATONICDM.

    CHROMATICDM.

    ENHARMONIDM.

    Troslambanomenos. Hypate hypaton. Parhypate hypaton. Lichanos hypaton diatonos. Hypate meson. Parhypate meson. Lichanos meson diatonos.
    Mese.
    Trite

    Proslambanomenos. Hypate hypaton. Parhypate hypaton. Lichanos hypaton chromaticx. Hypate meson. Parhypate meson. Lichanos meson chromaticx.
    Mese. Trite synemmenon.

    '

    Proslambanomenos. Hypate hypaton. Parhypate hypaion. Lichanos hypaton enharmonios. Hypate meson. Parhypate meson. Lichanos meson enharmonios.
    Mese. Trite synemmenon.

    synemmenon.

    Paranete synemmenon diatonos. Nete synemmenon. Paramese. Trile diezeugmenon. Paranete dieieugmenon diatonos Nete diezeugmenon.
    Trite hyperboleon.

    Paranete synemmenon chromaticse.


    Nete synemmenon.

    Paramese. Trite diezeugmenon. Paranete diezeugmenon chromaticx Nete diezeugmenon.


    Trite hyperboleon.

    Paranete synemmenon enharmonios. Nete synemmenon. Paramese. Paranete diezengmen, enharmonios. Trite diezeugmen. Nete diezeugmenon.
    Trite hyperboleon.

    Paranete hyperboleon diatonos.


    Nete hyperboleon.

    Paranete hyperboleon chromaticx, Nete hyperboleon.

    Paranete hyperboleon enharmonios. Nete hyperboleon.


    idcirco

    CAPUT
    Qux
    sint

    XXIII.
    singulis

    D tonus imcompositus,
    generibus proportur,

    quoniam integer poni"


    In chro-

    inter voces

    in

    nec aliquod

    ei aliud

    intervallum adjungitur. Sed

    tiones.

    in singulis intervallis

    integri insunt toni.

    Hoc

    igitur

    modo per

    singula tetrachordo in gene-

    rum

    proprietates partitio facta est, ut

    omnia quidem

    diatonici generis

    quinque tetrachorda, duobus tonis ac semitonio partiremur. Diciturque in hoc genere


    'Coaptetur.
    i

    mate vero semitonio, ac semitonio incompositoque trihemitonio posita divisio est. Idcirco autem incompositum hoc trihemitoniura appeilavimus, quoniam in uno collocatum est intervallo ; poteste autem ap-

    Hinc.

    <^

    Diatono. i In diatono. aEnim.

    H9i
    pellari

    AN. MANL. SEV. BOETII

    H92

    trihemitonium in diatono genere senaitonium ac tonus; sed Don est incompositum, duobus enim id perflcitur intervallis, et ia enharmonio genere
    idemest. Constat autem]ex
    incomposito, quod
    scilicet

    diesi, etdiesi, et*

    diatono

    propter

    eamdem causam
    in

    incompositum nuncupamus, quoniam

    uno

    colloca-

    tum

    est intervallo.

    CAPUT
    Quid
    sit

    XXIV.

    synaphe.

    Sed in synaphe

    his ita dispositis constitutisque tetrachordis


    est.

    Quam

    conjunctionem

    dicere Latina

    signiiicatione

    possumus,

    quotiens duo tetrachorda

    imius termini medietas continuat atque conjungit, ut


    in lioc tetrachordo.

    Hypate hypaton

    Duo

    igitur esse tetrachorda evidenter apparet,

    quoest,

    niam quidem
    Parhypate hypaton

    octo sunt chordae. Sed diezeuxis

    id est disjunctio inter

    mesen

    et

    paramesen, qufe inevidentius exstudiosius explanan-

    ter se pleno differunt tono, de quibus

    plicabitur,

    cum unumquodque

    dum

    posterior tractatus assumpserit. Sed diligentius

    ^
    ]]

    Lichanos liypaton

    intuenti quinque,
    tur,

    non amplius tetrachorda reperiun-

    hypaton, meson, synemmenon, diezeugmenon, hyperboleon.

    Hypate meson

    CAPUT

    XXVT.
    ita

    Quibus nominihus nervos appellaverit Albinus.


    Parhypate meson

    Albinus autem earum nomina Latina oratione


    interpretatus
    est,

    ut hypatas

    principales

    vocaret,

    mesas medias, synemmenas conjunctas, diezeugmeLiohanos meson

    nas disjunctas, hyperboleas excelientes. Sed nobis inalieno opere

    non

    erit

    immorandum.

    XXVII. Qui nervi quibus siderilus comparentur.

    CAPUT

    tou,

    igitur est unum ^ [tetrachordum hypate hypaparhypate hypaton, lichanos hypaton, hypate meson. Aliud vero hypate meson, parhypate meson,

    Hoc

    IUud tamen interim de superioribus tetrachordis addendum videtur, quod ab hypate meson usque ad neten qiiasi quoddam ordinis disjunctionisque c(blestis exemplar est. Namque .hypate meson Saturno
    est attributa,
    lis

    parhypate vero Joviah circulo consimi-

    lichanos meson, mese. In utrisque igitur tetrachordis

    est,

    lichanon meson Marti tradidere, Sol meson

    hypate meson annumerata

    est.

    Superiorisque tetrajj

    obtinuit,

    chordi ea est acutissima, posteriorisvero gravissima.

    synemmenon Mercurius
    circuli

    Estque

    ista conjunctio una eademque chorda hypate meson, duo tetrachorda conjungens, ut eadem hypaton ac meson tetracliorda in superioro descriptione

    synemmenon, Venus habet, paranete regit, nete autem Lunaris tenet exemplum. Sed Marcus Tullius contratrite
    facit.

    rium ordinem
    ait
    :

    Nam

    in vi lib. de

    Republica

    sic

    Et natura
    ille

    fert ut

    extrema ex altera parte graviter,

    adjunxit. Est igitur synaphe, quse conjunctio dicitur, duorum tetrachordum vox media, superioris qui-

    ex altera autem acute sonent.

    Quam

    ob causam sum-

    mus

    cojli

    stellifer

    cursus,

    cujus conversio est

    dem

    acutissima, posterioris vero gravissima.

    concitatior acuto, et excitato

    movetur sono, gravissi-

    mo autem
    CAPUT XXV.
    Quid
    sit

    hic lunaris atque infimus.

    Nam

    terra nona,
    ;

    immobilis manens, ima sede seniper hseret


    bilem. Post hanc
    6

    hic igitur

    diezeuxis.

    TuIIius terram quasi silentium ponit, scilicet


    sui

    immo-

    Diezeuxis vero appellatur, quje disjunctio dici potest,

    quotiens duo tetrachorda toni medietate

    sepa-

    raiitur, ut in his

    duobus tetrachordis.
    =

    proximus a silentio est, dat Luna^ gravissimum sonum, ut sit Luna proslarabanomenos. Mercurius hypate hypaton, Venus parhypate hypaton, Sol lichanos hypaton, Mars hypate me-

    Diatono.

    Hic ergo.

    Tetrachordorum.

    a Qui.

    dli)3

    DE MUSICA
    Jupiter

    LIB.

    I.

    son,

    parhj-pate meson,

    Saturniis

    lichanos

    A ejusdem

    corporis

    parte

    quasi pulsus iterato niotu

    meson, Coelum ultimum mese. QuEe vero


    iinmobiles
    niobilesque consistant,

    sint

    harum

    immobiles, quae vero in totum mobiles, qufe aufem

    cum

    de

    mono-

    cliordi regularis

    divisione tractavero, erit locus ap-

    Sed jam segnior, nec ita celeri, ut primo impetu emissus cucurrit, quocirca gravior quoque. Cnni igitur jam gravior rediens, nunc primum gravi sono venientisimilis occurrit, raiscetur ei, unamque,
    revertitur.
    g ut ait Plato,

    tior explicandi.

    CAPLIT XXVIIL
    consonantianm. aurium quoque sensus dijudicet, tamen ratio perpendit. Quotiens enim duo nervi, uno graviore, intenduntur, simulque pulsi reddunt permixtum quodammodo et suavem sonum, duseque voces quasi conjuncla; in nnum coalescunt, tunc fit ea quce dicitur consonantia. Ctjm vero simul h pulsi, sibi quisque ire cupit, nec permiscent ad aurem suavem atque unum ex duobus compositum sonum, tunc est quse dicitur dissonantia.
    sit

    Qux

    natiira

    Consonantiam vero

    licet

    consonantiam misoet. CAPUT XXXI. Quid contra Platonem Nicomachus sentiat. Sed id Nicomachus non arbitratur dictum veraciter. Neque enim similium esse consonantiam, sed
    ii

    dissimilium potius in

    unum eamdemque
    vero gravi

    consonanmisceatur,

    tiam venientium; graviusj

    si

    nullam facere consonantiam, quoniam hanc canendi concordiam similitudo non efficit, sed dissimilitudo.
    Quce

    cum

    distet

    in singulis vocibus,

    copulatur in

    CAPUT

    XXIX.

    Ubi consonantlx reperiuntur.


    In his autem comparationibus gravitatis atque acuniinis has consonantias necesse est inveniri, qucesibi

    commensuratffi sint, id est quae notam possunt com-

    munem

    habere mensuram, ut in multiplicibus du-

    plum, quod est, illa pars metitur, quaj inter duos est terminos diflferentia, ut inter duos et quatuorbinarius utrosque metitur, inter duos atque sex quiu
    tripla est, binarius utrosque

    Sed hinc potius Nicomachus consonantiam lieri putat. Non, inquit, unus tantum pulsus est, qui simplicem modum vocis emittat, sed semel percussus nervus sfepius aerem pellens multas eflicit voces. Sed quia eavelocitas est percussionis, ^ ut sonus sonum quodammodo comprehendat, distantia non sentitur, et quasi una vox auribus venit. Si igitur percussiones gravium sonorum commensurabiles sint percussionibus acutorum sonorum, ut in bis proportionibus quas supra retulimus, non est dubium quin ipsa commensuratio sibimet miseeatur, unamque vocum efticiat consonantiam.
    mixtis.

    metiatur, inter

    novem

    atque octo eadem unitas


    tur.

    CAPUT

    XX.XII.

    est,

    quoe utrosque metia-

    Quse eonsoiiantia quain merito prcECedat.

    Rursus in superparticularibus si sesquialtera Sed inter omnes quas retulimus consonantias, hasit proportio, ut cmatuor ad sex, binarius est qui C i, j. * j i bendum judicium ^ ost \it in aure, ita quoque in ratio .. utrosque metiatur, qui scilioet utrorumque est diffene quam harum melioremoporteat arbitrari. Eodem
    '

    .'...
    si

    '

    rentia.

    Quod

    sesquitertia

    sit

    proportio, ut

    si

    octo

    namque modo

    senario comparentur, idembinariusutrosque metitur;


    id vero

    aurisafficitur sonis, vel oculusaspeotu,

    non evenit

    in cseteris generibus

    ina;qualita-

    tum, quae supra retulimus,ut in superpartiente.Nam si quinariumad ternarium comparemus,biGarius qui

    eorum
    Item
    tis

    differentia est,

    ternario comparatus,
    bis quinario

    neutrum metitur. Nam sisemel minor est, duplicatus excedit.


    infequalila-

    comparatus, minorest, tertio vero

    supergreditiir.

    Atque idcirco hoc primum

    quo auimi judicium numeris vel continua quantitate. Proposito enim numero vel linea, nihil est faoilius quam ejus diiplum ooulo vel animo contueri. Item post dupli judicium sequitur dimidii, post dimidium tripli, post' triplum partis tertiae. Quae ideo quoniam facilior esti dupli desoriptio, optimam Nicomachus patat diapason consonantiam, post hanc diapente,
    quff!

    meduim

    genus a consonantiaj natura disjungitur " amplius quod in his quae consonantias formant, multa similia sunt, in d liis vero miniine, id probatur hoo modo namque duplum nihil est aliud nisi bis simplum Triplum nihil aliudnisi tertio simplum. Quadruplum vero idem est quod quarto simplum. Sesquiallerum,
    :

    tenet, hinc diapente ac diapason, quae

    triplum. "Caettiraque

    seoundumeumdem modum

    for-

    mamque

    dijudioat.

    Non vero hoc Ptulemaeus eodem

    modo, cujus omnem sententiam posterius explicabo.

    CAPUT XXXIII.
    \y

    Quo

    sint

    modo accipienda qux

    dicla sunt.

    bis

    medietas.

    Sesquitertium

    vero

    ter

    pars tertia,
    generis

    quod haud
    invenitur.

    faoile

    in oaeteris inaequalitatum

    Omnia tamen quaj dehinc diligentius expedieada sunt, summatim uunc ao breviter attentemus, ut interim in superficie quadam animum ha?c lectoris assuefaciant,

    CAPUT XXX.
    Qucmadmodum
    Plato
    "

    qui ad interiorem

    soientiam posteriore
    erat Pythago-

    traotatione descendet.
    riois in

    Nunc vero quod


    petere

    Plato dicat

    fieri consona7itias.

    niorem, ut

    cum

    quid a magistro

    Pythagora

    vero hoo

    modo

    fieri in

    aure consonantiam

    dicerelur, hiDc nullus rationes

    audebat, sed

    dicit. Necesse est, inquit, velociorem quidem esse acutiorem sonum. Hic igitur oum gravem prajoesserit,

    eratei ratio dooentis auctoritas, idque flebatn quandiu discentis animus flrmiore doctrina roboratus,
    ipse
    "

    in

    aurem

    celer ingreditur,

    ostensaque extrema
    <^lllis.
    '^

    eamdera rerum rationem nullo etiam docente


    '

    t Pulsis. " AmpKus Consonantias. dicam. tur. h Consonantias. Concordiam. j Enim.


    '^

    Autem.

    Offensaque.

    gt

    ait

    Plato
    '

    '

    Ut sonus sonum comprehendat

    distantia.

    Tripli.

    non habe Cse-

    terasqae.

    "

    Quoad.

    Earumdem.

    Patrol. LXIII.

    38

    H95
    repcriret; ita etiam nutic
    lecloris
    lidei

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    H96
    ducantur.

    qu propo- A
    iu sesqui-

    sint, nisi ratione

    Jam vero quanta


    intelligi

    sit

    glo-

    nimus, commendauius. ut arbitretur diapason in dupla,

    ria

    meritumque

    rationis hic

    potest,

    quod
    dis-

    diapente in sesquialtera, diatessaron


    diapente ac diapason in
    triplici,

    cajteri(ut ita dicam) corporales artiiices


    ciplina, sed

    non ex
    <i

    tertia,

    bis

    diapason

    ei ipsis potius instrumentis cepere votibicen

    in quadrupla propositione consistere. Post vero et hoc ratio diligentius esplicabit, et quibus modis au-

    cabula.
    tibia,

    Naiic citli^rosdus ex cithara, vel

    ex

    CcEterique
    Is

    suorum iustrumentorum vocabulis


    vero est musicus qui, ratione per-

    rium quoque judicioconsonantioB musicaecolligantur, CiEteraque omnia quse superius dicta sunt amplior
    tractatus edisseret,
    et

    nuncupantur.
    imperio
    traria

    pensa, canendi scientiam,


    speculationis
    "

    non

    servitio

    operis,
    scilicet

    sed
    in

    tonum sesquioctavam
    i'

    facere

    assumit.

    Quod

    proportionem, eumque induoa^qua dividi nonposse,


    sicut

    sediliciorum bellorumque opera videmus, et in conscilicet

    nullam ejusdem generis


    diatessaron

    proportiones,

    id est

    nuncupatioue vocabuli. Eorum namvelaedificia inscribuntur,

    superparticularis;

    etiam

    consonantiam

    que nominibus
    trinmphi,

    velducuntur

    duobus
    esse

    tonis semitonioque consistere, semitonia vero

    majus ac minus, diapente autem tribus minore contineri. Diapason vero quinquetonis ac duobus minoribus semitoniis explepervenire. Hwc ri, neque ad ses tonos ullo modo omnia posterius et numerorum ratione et aurium judicio comprobabo, atque bcec hactenus.
    duo,
    tonis ac semitonio

    quorum imperio ac ratione instituta sunt. non quorum opere servitioque perfecta. Tria sunt igitur genera quae circa artem musicam versantur
    :

    unum genus est quod instrumentis


    quedijudicat. Sedillud

    agitur, aliud fingit

    carmina, tertium quodinstrumentorum opuscarmen-

    positum

    est,

    ibique

    quidem quod in instrumentis totamoperam consumit, ut * sunt

    '

    CAPUT XXXXIV.
    omnisque etiara disciplina honorabiliorem naturaliter habeat rationem, quam artiiicium, quod mami atque opere artificis exercetur. Multoenim est majus atque " altius scire quod quisque faciat, quam ipsum illud etenim artilicium corporale, efficere quot sciat
    illud est
    ars,
    ;

    citharcedi,

    quique organo caeterisque musicse instru-

    Nunc

    Quid sit musicus. intuendum quod ojanis

    lectu sejuncti sunt,


    esl),

    mentis artificium probant, a musicae scientia3 intelliquoniam famulantur (ut dictum


    nec quidquam afferunt rationis, sed sunt totius
    expertes.

    speculatiouis

    Secundum
    naturali

    vero

    musicam

    agentium

    est

    genus poetarum, quod non potius spe-

    culatione ac ratione

    quam
    est.

    fertur ad carmen, atque idcirco

    quodam instinctu hocquoque genus a

    quasi serviens

    famulatur. Ratio vero quasi domina

    musica segregandum

    Tertium estquod judicandi

    imperat, et uisi
    cit efliciat,

    manus secundum
    lit.

    id

    quod

    latio sanest

    peritiam sumit, utrhythmos canlilenasque eorumque

    frustra

    Quanto

    igitur

    praeclarior

    C carmen

    possit perpendere.

    Quod

    scilicet

    quando

    to-

    scientia musicaeincognitione rationis,

    quam

    in opere

    efliciendi atque actu tantum, scilicet quantum corpus mente superatur! Quod scilicet rationis espers servitio degit, illa jvero imperat, atque ad rectum deducit, quodnisi pareat ejus imperio, et expers rationis opus titubabit. Unde lit ut speculatio rationis operandi aclu non egeat. Manuiim vero opera nulla

    positum est, hoc proprie musica deputabitur. Isque musicus est cui adest facultas secundum speculationem rationemve propositam ac musicae convenientem, de modis ac rhythmis, deque generibus cantilenarum, ac de permixtionibus, ac de omnibus de quibus posterins explicandum est, ac]depoetarumcarminibus, judicandi.
    in

    tum

    ratione

    ac speculatione

    Postvero etratio diligentius explicabitur.

    i'

    Proportionem.

    "

    Auctius.

    Auledus

    Assumpsit.

    Sint.

    LIBER
    CAPUT PRIMUM.
    P7'omnium.
    Superius volumencunctas digessit, quaj nunc
    gentius
    '^

    SEGUNDUS.
    D
    dili-

    nec uUis accidentibus mutarentur. Haec autem


    formas, magniludines, qualitates, habitudines,

    esse
    caete-

    raque quajperse speculata immutabilia;Sunt, juncta


    vero corporibiis permutantur, et multimodis variationibiis mutabilis rei

    explicandaesse proposui; itaque priusquam

    ad ea veniam qua; propriis ;rationibus perdocenda,

    cognatione vertuntur.

    pauca praimittam, quibus elucubratior animus auditoris ad ea quae dicenda sunt accipienda pervesunt,
    niat.

    CAPUT
    De differentiis
    quantitatis,
    et

    III.

    qux

    cui

    disciplinse

    sit

    deputata.

    CAPUT

    II.

    Omnis vero quantitas secundum Pythagoram


    continua, vel discreta
    est.

    vel

    Quid Pythagoras csse philosopkiam constituerit Primus omnium Pythagoras sapientiae studium philosophiam nuncupavit, quam scilicet ejus rei notitiam acdisciplinam ponebat, quae proprie vereque esse dicerelur. Esse auteni illa putabat quaj nec iutentione crescerent, nec diminutione decrescerent,
    "

    Sed quae contiuua

    est

    ma-

    gnitudo appellatur, que discreta est multitudo.

    rum

    ha3C est diversa et contraria


    finita

    Quopene proprietas.
    tinis

    Multitudo enim a
    currat. Estque ad

    inchoans quantitate, crescens

    in infinita progreditur, ut

    nuUus crescendi

    oc-

    minimum

    terminata, interminabilis

    hemonstranda.

    197
    est,

    DE MUSICA

    ll\i.

    II.

    ad 2iajus, ejusque principium unitas


    nihil est. Crescit vero per

    qua minus A turalem

    numeros atque in inlinita " protenditur, nec ullus numerus, quo minus erescat, terminum facit. Sed magnitudo finitam rursus suk
    mensurae recipit quantitatem, sed in
    scit.

    compara numerum, detracta scilicet uniduobus sesquialler est, quatuor tribus, qui sesquitertius est, quinanus quaternario sesquiquartus est, et in caeteris eodem modo, quod monstrat
    sibi

    tate, ut tres

    infinita decre-

    subjecta descriptio.

    Nam

    si sit t

    pedalis linea, vel cujuslibet alterius

    modi, potest in duo cequa dividi, ejusque medietas in medietatem secari, ejusque rursus medietatis in aliam medietatem, ut nunquam ullus seeandi magnitudinem terminus fiat. Ita magnitudo quantum ad

    majorem modum terminata


    ad

    est,

    lit

    vero

    cum

    deore-

    scere coeperit infinita. At contra numerus,

    esse

    minorem modum finitus est, cum crescit. Cum igitur


    finitis

    infinitus
    iiaec

    quantum autem incipit


    inflnita,

    ita sint

    tamen quaside rebus


    inque rebus

    philosophia pertractat,

    inflnitis reperit aliquid

    terminatum, de

    quo
    re.

    possit jure

    acumen

    prpriae speculationis adhibealia

    Namque magnitudinis
    quadratum,

    sunt immobilia, ut

    terra, ut
    "

    vel triangulum, velcirculus. Alia


    et

    Superpartientes autem

    tali

    raodo reperies. Disponas

    sunt mobilia, ut sphaera mundi, sunt per

    quidquid

    in d eo

    naturalem
    Si

    numerum
    ;

    a ternario scilicet inchoantem.

    rata celeritate convertitur. Discretae vero quantitatis


    alia
    se,

    unum

    igitur intermiseris, superbipartientem efiici


    si

    ut tres vel quatuor, vel ca;teri nu-

    pernotabis
    tres,

    meri; aliavero adaliud, ut duplum, triplum, aliaque quffi ex ^ comparatione nascuntur. Sed immobilis magnitudinis geometria speculationem tenet. Mobilis
    vero scientiam astronomia persequitur. Per se vero
    discretse quantitatis arithmeticaauctor est.

    quod si duo, supertripartientem ; quod superquadripartientem, idemque in caiteris.

    Ad

    aliquid

    vero relatae musica probatur obtinere peritiam.

    CAPUT
    De
    '

    IV.

    relatx quantitatis differentiis.


    discreta quis

    Ac de

    ea

    quidem quantitale

    per se

    est in arithmetica sufficienter diximus.

    Relatse vero

    ad aliquid quantitatis simplicia quidem geuera tria


    sunt
    :

    unum quidem

    multiplex, aliud vero superpar-

    ticulare, tertium superpartiens.

    Gum

    vero multiplex

    superparticulari superpartientique miscetur, iiunt duae


    aliae

    ex

    his,

    id est multiplex superparticularis,

    et

    multiplex superpartiens.
    est regula, si

    Horum

    igitur

    omnium

    talis

    unitatem cunctis in naturali uumero vo~ compare, ratus multiplicis ordo texetur. Duo enim ad unum duplus esl, tres ad eumdem triplus, quatuor quadruplus, et in caeteris eodem modo, ut
    lueris

    Ad huncordinein spectans etcompositas ex

    multiplici

    et superparticulari, et ex multiplici et superpartienti

    proportiones, lector diligens speculabitur. Sed de his

    tamen omnibus
    est.

    in

    arithmeticis

    expeditius dictum

    subjecta descriptio docet.


    Differentiae unius ab alio Ordo naturalis.

    numero.

    D
    Sed in

    CAPUT
    Cur multiplicitas
    liis

    V.
    antecellat.

    considerandum quod multiplex inaequalitatis genuslonge duobus reliquis videturantiquius. Naturalis enim numeri dispositio, in multiplicibus unitati quae prima est, comparalur. Superparticularis vero non unitatis comparatione perflcitur sed ipsorum, qui post unitatem sunt dispositi numerorum, ut ternarii ad binarium, quaternarii ad ternaillud est

    rium, et in caiterisadhunc
    vero longe retro formatio
    Si vero

    modum. Superpartientium
    est, qua>

    superparticularem proportionem quaeras, na-

    nec continuis numeriscomparatur, sedintermissis^ necsemperaequali

    Progreditur. b Bipedalis.

    Vero.

    "^

    Ea.

    '

    Relatione.

    '

    Relativse.

    H99
    interraissione.

    AN.

    MANL

    SEV.

    BOETU
    relinquitur.

    1200
    Sin

    Sednunc quidem una, uunc vero dua- A quod subtracto minore' a majore
    cabulo numeri partes venient,

    bus, nunc tribus, nunc quatuor, atque ita ia inflrita succrescit. Amplius multiplicitas ab unitate incipit,
    superparticulavitas a binario, superpartiens proportio

    quatuor transmittantur, quinta, atque uno plus vo-

    quam

    sit

    intermissio

    numerornm.

    a ternario initium capit. Sed de bis bactenus nunc quaedam qucB quasi axiomata Graeci vocant, praemittere oportebit, qute tum demum quo spectare videan;

    CAPUT
    Oinmem
    insequalitatem

    VII.

    ex

    sequalitate

    procedere,

    ejusque demonstralio.

    lur * intelligemus,

    cum de uniuscujusque

    rei

    de-

    monstratioae tractabimus.

    CAPUT

    VI.

    Qui sint quadrati numeri q deque his speculatio. Quadratus numerus est qui gemina dimensione in aequa conoreverit, ut bis duo, ter tres, quater quatuor, quinquies quinque, sexies ses,

    Est autem quemadmodum unitas pluralitatis numerique principium, ita fequalitas proportionum. Tribus euim prEeceptis (ut in arithmetica dictum est) multiplices proportiones ex aequalitate producimus,

    ex conversis vero multiplicibus superparticulares habitudines procreamus. Item es conversis superparticularibus, superpartientes comparationes efflcimus.

    quorum
    9
    81

    est ista

    descriptio
    I

    Ponantur enim
    I

    tres

    unitates, vel

    tres

    binarii, vel

    -2
    I

    3 9

    4
    16

    MO
    I

    tres ternarii, vel quotlibet aequi termini,


    I
    I

    etsitprimus

    25

    36

    49

    64

    100

    Superius igitur dispositus numerus naturalis, latus est quadratorum inferius dcscriptorum. Continuum

    enim naturaliter sunt quadrati, qui


    ordine consequuntur, ut

    sese in subjecto

    primo aequus in sequenti scilicet ordine constitutus. Secundus vero primo ac secundo, tertms primo, duobus secundis ac tertio, ita enim numero progresso, flt duplex multiplicitatis primaproportio, ut haec subjecta descriptio monet.

    4, 9, d6, et caeteri.

    4
    *2

    .:. *3*

    16 ::::

    .?A.
    :::::

    :::::: ::::::

    Nam

    unitas in secundo ordine constituta,

    sequa est

    "4"

    "h"

    "V*

    primae unitati in superiore loco dispositae. Item binarius aequus est unitati primae ac secundae. Item

    quaternarius aequus est unitati primae, ac duabus Si cigitur continuum quadratum minorem a continuo unitatibus secundisatque unitati tertiffi et est 1, 2, 4, tantum relinquitur quod quadrato majore sustulero, dupla proportio. Quod si de his idem feceris, tripla erit quantum est quod ab utrorumque quadratorum C comparatio procreabitur, ac de tripla quadrupla, de auferamanoveaario quatuor lateribusjungitur utsi quadrupla quincupla, ac deinceps talis currit habituquinque sunt reliqui, qui es duobus et tribus, qui dinum procreatio. Rursus hisdeai tribus prreceptis conjunguntur. latera, sunt utrorumque quadratorum siiperparticulares f fiunt, ut uno probamus exemplo. Item si uovenarium aufero de eo qui sedecim niimeConvertamus nunc, et priorem raajorem numerum terscilicet ex qui reliqui, ris ascriptus est, 7 sunt disponamus 4, 2, 1 ponatur igitur primus primo d prEedictoest, qui nario quaternarioque conjutictus a?quus, id est 4 secundus primo scilicet et secundo, cffteris. in est Idemque riim qnadratorum latera sunt. id est 6 tertius primo, duobus secundi, et tertio,
    ;
    ,

    Bases quaiii-aturnai.

    sena-

    tonus
    16

    25

    rius

    tonus sedecimus

    tonus novenarius

    id est 9

    quibus dispositis sesquialtera notatur esse

    proportio.
    i

    h'
    Quod
    id
    si

    i;::

    n
    ejus

    lii
    transmissus
    sit, fit

    :;;; 4 12

    -fi;
    9 7

    -^-i

    uonsint coutinuiqaadrali, seduuus intereos

    quod relinquitur medietas,


    lateribus efficitur, ut

    si quaternarium de 16 quadrato auferaraus, 12 relinquuntur, quorum 12 medietasest is numerus qui ex utro-

    quod ex utriusque

    ruraque latcribus coaventi. Sunt autem utrorumque latera, duo et quatuor,quaj senarium juncta perflciunt

    Atque in cateris idem modus


    termiltantur, tertia pars
    id

    est.

    Sin vero duo ir-

    erit ejus

    quod

    relinquitur,
    si

    quod utrorumque

    latera conjungunt, ut

    quatuor

    de 2b auferam, iatermissis duobus quadratis, reliqui 21 sunt. Eorum vero latera sunt 2 et 5 qui efflciunt7,
    qui sunt pars tertia numeri 21.Atqne hsec
    est,

    regula
    sit,

    ut

    si

    tres intermissi

    "

    sint,

    pars quarta

    id

    quod ex utrorumque
    i)

    lateribus efficitur ejus


    "=

    "

    InteUigimus.

    Quse de

    iis.

    Vero.

    Vlrorumque.

    mt
    Litudo producta est; quod
    si

    DE MUSICA
    quis ad lianc speculasesquitertiis

    LIB. U.

    1202
    pars tertia
    in ultiiiio

    A semperque

    numero

    naturali

    tionem diligens
    conversis

    scrutator

    accedat, ex

    supertripartientem

    producit, cajterisque

    similibus vocabulis ada;quatis cunctas ex superparticularitate superpartientis species procreari


    tur.

    quodam line claudatur. Quod si quadi'uplum statueris eodem modo, sesquiquartos invenies, si quincuplum sesquiquintos. Ac deinceps siiiguli c denominationis
    multiplicis tot superpaniculares pra?cedunt,

    mirabi-

    quoto

    Ex nou conversis autem superparticularibus,

    loco ipsi a se unitate discesserint.

    Unam

    vero tantum
    ea sicut in

    sed ita ut ex multiplici procreati sunt, manentibus,

    quadrupli dispositionem ponemus, ut


    cceteris lector diligens

    iii

    necesse est multiplices superparliculares creari. Ex manentibus vero superpartientibus, ita ut ex superparticularibus prodierunt,

    aoumen
    Latitudo

    luentis exerceat.

    nou

    a]ii

    nisi multiplices

    superpartientesprocreabuntur. Ac deliis quidera hactenus, diligentius enira in Arithmeticaj libris de hac

    (JuauruyU in
    laLiludiue.

    |_4_|
    a

    Iti

    r'iO

    04 80

    206 3iU

    Sesquiquarti
    I

    superuiadinI

    ieros

    proxi-

    mos.

    comparatione

    est

    disputatum.

    CAPUT

    Vlll.

    Regula quotlibet continuas proportiones superparticulares inveniendi.

    Spe autem

    accidit ut tres, vel quatuor, vel quot-

    libeteequas superparlicularium proportiones de rausica disputator inquirat.

    facientes, error ullus

    difflcultatis

    Sed ne in casu atque inscitia impediat, hac re-

    gula quotlibet sequas proportiones ex multiplicitate

    ducemus. Unusquisque multiplex ab unitate scilicet computalus, tot superparticulares babitudines prajcedit, sua^ scilicet in contrariam partem denominationis,

    quoius ipse ab

    unitate

    discesserit.

    Hoo
    ses-

    modo
    in

    ut duplex sesquialleras aiitecedat, triplex

    quitertias,

    quadruplex sesquiquartas,
    Sit

    ac deinceps
    de-

    hunc modum.

    igitur

    duplorum subjecta

    scriptio.

    1112
    1

    1203

    AN. MANL. SEV. BOETll.

    120*

    Multiplico binario quaternarium, flunt octo. Rursus senarium binario, fiunt 12. Rursus novenarinm binario, liunt 18.
    27.

    A quod

    Rursus novenarium ternario, fiunt Disponantur igiturlioc modo


    :

    paulo posterius demonstrabimus. Sin vero illa differentiae permensio numerorum multitudinem snpervadat, eademque utrosque numeri pluralitate
    rius

    preetereat, minores erunt proportiones

    nnmeri supemensi cum additione ejus summae quse utrosdifferentia

    que metiens
    28
    ante,

    supervadit,

    quam

    fuerunt

    cum

    eos propria differentia metiebatur. Sint


    et

    Atque hic modus

    erit in caeteris, ut

    '

    si

    sesquitertias

    enim numeri 48
    est.

    53,

    proportiones velis extendere,

    ponas sesquitertiorum

    Metiatur igitur 48

    horum quinarius differentia numerum, quinarius decies

    radices, qure sunt quaternarius atque ternarius ad se invicem comparati.

    fiunt 30. Supervadit igitur 50

    binario,
    35,

    numerus 48 numerum idem quinarius 53 undecies metiatur flunt qui eisdem rursus duobus 53 numerum super:

    12

    Ih

    vadit
    I

    addatur utrisque binarius


    :

    et

    disponanlur hoc

    27

    modo

    Atque ad hunc modum multiplices, quod si sesquiquartas sesquiquartorum dispones radices eademque B
    multiplicatione sesquiquartos
    quotlibet
    l

    48

    53

    50

    55

    extendes.

    Minores igitur sunt


    rati,

    proportiones 50 ad 55 compabinarii
    48,

    Quantum autem nobis

    boe

    considerationes prosint,

    cum

    additione scilicet

    quo
    et

    difterentia

    sequens ordo monstrabit.

    eos
    IX.

    metiens supervadit,

    quam

    53

    nuraeri
    quinarii

    CAPUT

    quos eadem, quoe tamen in


    dilferentia

    eis supercrevit,

    vincat. Atque idem in cffiteris. Hinc evenit ut in nuet meris majoribus minor, et minoribus major semper eorum difterentia quinarius, qui scilicet est pars videatur proportio superparticularium numerorum. decima numeri 30. Hic igitur metietur quidem 30 Quod apparet in numero naturali disponatur enim numerum decies, 53 vero undecies seeundum deC numerus naturalis I, 2, 3, 4. Binarius igitur ad cem igitur atque numeros 53 et 50 propria diftese

    De proportione numerorum qui ab aliis metiuntur. Si duos numeros eorum differentia integre fuerit permensa, in eadem sunt proportione numeri, quos sua differentia mensa est, in qua erunt proportione etiam hi numeri secundum quos eos sua mensa est differentia. Sint enim numeri 30, 5b; bi " ergo ad
    invicem sesquidecima habitudine comparantur,
    est

    permensa

    est.

    Majores vero et minores


    pars est major

    proportiones hoc

    modo

    intelliguntur. Diraidia pars

    major
    ceps

    est

    quam

    tertia. Tertia

    quam

    quarta. Quarta pars raajor est

    quam

    quinta, ac dein-

    eodem modo. Unde


    sit

    flt

    ut sesquialtera proportio

    major

    sesquitertia, et sesquitertia sesquiquartam

    M ad comparatione ^compositi. In eadem igitursunt proportione numeri quos propria differenrentia, id est quinarius, permetietur, et sunt

    10 sesquidecima

    unitatem duplus est. Ternarius ad binarium sesquialter est. Quaternarius vero ad ternarium sesquitertius.

    Majores vero sunt numeri


    :

    tres et 4.

    Minores

    tia i

    qua sunt hi secundum quos eos propria differentia est permensa; quod si qua diflerentia nuraerorum ita eos numeros quorum
    integra
    est, in

    permensa

    vero binarius et unitas


    et in

    in majoribus igitur minor,

    paret quod

    minoribus major proportio continetur: hinc apsi aliquid numeris proportionem conti-

    est diflerentia metiatur, ut

    eamdem mensuram nuidemque


    in utrisque

    nentibus superparticularem, iEquapIuralitas addatur,

    merorum
    sit

    pluralitas
    sit

    excedat,

    excessus, et

    diminutior differentice mensura,

    majorem esse proportionem ante sequae pluralitatis augmentum, quam posteaquam eis aequa sit addita
    pluralitas.

    quam

    est pluralitas

    numerorum, majorem

    obtine-

    bunt proportionem ad se invicem numeri, si ei illnd quod relinquitur post mensionem, retractum
    sit,

    CAPUT
    Quse ex multiplicibus
    B
    jj

    X.

    et

    superpariicularibus

    quam

    fuerunt integri,
    Sint

    cum

    eos propria difleren33, 58


    "
    ;

    multiplicitate flunt.

    tia

    metiebatur.

    enim numeri duo

    hos
    50,

    Hlud etiam prajtermittendum non videtur, quod


    paulo post demonstrabitur,
    si

    igitur quinarius, qui est

    eorum

    differentia,

    metiameti-

    multiples intervallum

    tur. Metitur igitur 33 quinarius decies

    usque ad

    binario fuerit multiplicatum, id etiam

    relinquit vero ternarium. Rnrsus 58

    numerum

    idem undecies usque ad 35, atque in eo iterum ternarium derelinquit. Auferatur igitur ex utrisque
    tur
    ternarius,
    flunt

    quod ex illa Quod si id quod ex tali multiplicatione procreatum sit non fuerit multiplex, tunc illud non esse multiplex, quod
    multiplicatione nascetur multiplex esse.

    30

    et

    55,

    qui

    disponatur

    boc

    binario fuerit multiplicatum. Item


    ris

    si

    superparticulafit

    modo

    proportio binario multiplicetur, id quod


    esse,
    '

    ne-

    que superparticulare
    33
    I

    30

    55

    si

    id

    quod ex

    tali

    neque multiplex. Quod multiplicatione nascetur, neque


    est,

    Tn hoc igitur manifestum est majoris esse proportio nis inter se 50 et 53 quam 53 et 58. In minoribus

    multiplex, nequesuperparticulare

    tunc illudquod

    binario multiplicatum
    alterius generis est,
    '.

    est, vel

    superparticularis vel

    enim
    a
    f

    numeris major semper proportio reperitur,


    I,

    non vero muItipUcis.


    s Maltiplicatis.
    i'

    Qui. Vel.

    Extendas.

    "

    Igitur.

    ^i

    Iiif,rrirn.

    <-

    Metiebatur

    Ternarius

    el

    quaternarius.

    Vel.

    nm
    CAPUT
    His illud est
    culares
    XI.

    DE MUSICA
    A

    LIB.

    II.

    1206
    ,

    tertiam descripsimus

    harmonica. Quarum haac subIlarmonica


    I

    Qui superparliculares quos multiplices efficiant. addendum duos primos superparti-

    jiciamus exempla
    Aritlimetica
    I

    Geometrica
    I I

    primam
    Sint

    efticere multiplicein

    proportionem,
    '^

    :-i
    I

    -^
    I

    :^

    ut sesquialteret sesquitertius si conjungantur duplicem

    a^quae ditferentiee

    cBqute proportiones

    diversaj differentiaj et

    enim numeri 2, 3, 4, 3 ad 2 sesquiad 3 sesquitertius, quatuor ad duo duplus. Rursus primus multiples primo additus superparticulari secundum multiplicem creat. Sint enim numeri 2, 4, 6; 4 namque ad 2 duplex est, primus
    creant.
    alter est, 4
    scilicet

    proport.

    medietates, quas

    Nonvero ignoramus alias quoque esse proportionum quidem in arithmeticadiximus sed


    ;

    ad prassentem tractatum hfesunt interim necessarice. Sed inter has tres medietatesproportionalitas quidem
    proprie, et maxime geometrica nuncupatur, idcirco quoniam aaquis proportionibus tota contexitur. Sed tamen eodem uteraur promiscue vocabulo, proportionalitates etiam caeteras

    multiplex.At

    ad 4 sesquialter, qui

    est

    pri-

    mus

    superparticularis; 6 ad duos triplus, qui secuu-

    dusest multiplex :quod sitriplum sesquitertio addas,

    quadruplus

    effioitur

    si

    quadruplum

    sesquiquarto,

    nuncupantes.
    XIII.
    et disjunctis.

    quincuplus. Atque in liunc

    modum

    junctis

    proporinfi-

    CAPUT

    tionibus multiplicium ac superparticulai'ium, in

    De continuis medietatibus

    nitum multiplices procreantur.

    CAPUT
    De arithmetica,

    XII.

    geometrica, harmonica medietate.


    inte-

    Sed in his alia continua est proportionalitas, alia disjuncta. Continua quidem, ut superius disposuimus ii. Unus enim idemque numerus medius, nunc

    Quoniam vero de proportionibus qufe erant

    quidem majori supponitur, nunc quidemminoriprajponitur. Quotiens vero duo sunt medii, tunc di.sjuncta proportionalitas

    rim tractanda prajdiximus, nunc de medietatibus est dicendum. Proportio enim est duorum ad se terminorum qucBdam comparatio, lerminos autem voco nnmerorum summas. Proportionalitas est sequarum proportionum collectio. Proportionalitas vero in tribus terminis minimis constat. Constat autem pierumque iu pluribus, ut in quatuor vel in sex terminis. Cum enim primus ad secundum terminum eamdem retinet proportionemquamsecundus adtertium
    dicitur haec proportionalitas.

    nuncupatur, ut in
    6.

    geometrica
    hcec

    hoc modo,
    tatem,
    ita

    1,

    2, 3,

    Nam
    ;

    ut est binarius ad uniet

    senarius

    ad ternarium,

    vocatur
    "

    disjuncta proportionalitas

    unde

    intelligi potest con-

    tinuam quidem

    proportionalitatem in tribus et

    mi-

    nimis terminis inveniri, disjunctam vero in 4. Potest autem in 4 et in pluribus coutmua esse proportiona-

    litas, siquidem hoc modo sit, I, 2, 4, 8, 16. Sed Estque inter tres ter- C hic non erunt duae proportiones, sed plures, semminos medius, qui secundus est. Has igitur propor. perque una minus quam sint termini constituti. CAPUT XIV. tiones medii termini conjungentis, trina partitio est-

    Aut enim aequa

    est

    differentia minoris

    termini ad
    ffiqua

    Cur

    ita appellatse sint digestx superias medietates.

    medium,

    et

    medii

    ad

    maximum,
    I,

    sed non
    3; inter

    proportio, ut in his numeris

    2,

    unum

    et tres tantum unitas difautem aequa proportio. Duo quippe ad unum dupli sunt, ternarius ad duo sesquialter. Aut est sequa proportio iu utrisque, non vero aequalibus differentiis constituta, ut in his numeris 1, 2, 4. Nam duo ad uuum ita sunt dupli, quemad-

    quippe ac duo

    et iater

    duo

    ferentiam tenet.

    Non

    est

    autem una d eorum medietas arithmetica nuncupatur, quod inter terminos, secundum numerum ajqiia est difiVrentia. Geometrica vero secunda dicitur, quod similis est qualitas proportionis. HaiIdcirco

    monica autem vocatur, quoniam


    in differentiis ac

    ita est coaptata,

    ut

    terminis aequalitas proportionum

    consideretur.lEt de his
    meticis dispulatum
    est,

    quidem diligentius in arithnunc vero ut commemore-

    modum quaternarius ad binarium. Sed inter


    tem
    unitasdifferentiani
    facit.

    qiiaterna

    mus, tantum
    rv

    ista

    percurrimus.

    riumbinariumquebiiiariuSjinterbinariumatqueunita-

    C.\PUT XV.

    medietatis genus, quod neque eisdem proportionibus neque eisdem difterentiis constat. Sed quemadmodum se habet maximus terminus ad minimum, ita sese habet majorum terminorum differentia ad minorum difterentiam termiuorum, ut io his numeris 3, 4, 6. Nam
    Est vero tertium

    QuemadiHodum
    Sed paulisper

    ub

    sequalitate

    supradictx
    istae

    proces-

    serant medietates.

    quemadmodum
    "

    proportionaliest. Prae-

    tates ab cequalitate

    procreantur dicendum
    in

    dictum

    est

    enim quod

    numero

    valet unitas,

    idem

    in proportionibus

    sexad3duplus
    terest. Inter

    est,

    inter sex vero

    binarius

    in-

    quaternarium vero ac ternarium unitas. Sed binarius comparatus ad unitatem rursus duplus est; ergout estmaaimus terminus in numeris ad nii-

    nimum,

    ita

    majorum

    differentia ad

    minorum
    illa

    difte-

    rentiam terminorum. Vocatur igitur

    medietas,

    inqua sequcesunt differentiae, arithmetica. Illa vero in qua cequa; proportiones, geometrica. IUaautem quam
    TernariKS ad binarium.
    b

    nuproportionum a;qualitatem esse principium. Quocirca hoc modo arithmetica mepositis enim tribus dietas ab aequalitate nascetur a?quis terminis, hi duo modi sunt quibus haec proportionalitas producatur. Ponatur enim primus primo aequus. Secundus primo et secundo. Tertius primo secundo ac tertio, quod hoc monstratur exemplo Sintunitatestres. Ponaturigiturprimusprimo aequus
    aequalitatem
    valere, et sicut

    meri caput

    est unitas, ita

    Intribus constat terminis.

    '

    Minimam.

    <i

    Earum.

    "^

    Procreeiitur.

    AN. MANL. SEV. BOETII


    id est iinus. Secundiis

    1208

    primo ac secundo,

    id

    estduo.

    Tertius primo secundo ac tertio,


    dispositio ^ talis
    :

    id est tres, eritque

    per numeris intermissis, atque idem et in quaternario, quinarioque perspicitur, et qusenos propter brevitatem tacemus, iisdem regulis ex semetipso diligens
    lectorinveniet.Geometrica vero proportionalitas tunc

    Rursus sint tres binarii iuiequaiitate conslituti, 2, 2, 2 pondturprimus primo Bequus, id est 2. Secundus primo et secundo, id est 4. Tertius primo secundo
    :

    quemadmodum invemri ab tequalitate possitostendimus, quando quemadmodum ab asqualitate omnis


    fastidium
    profluit monstrabamus, nisi tamen nunc quoque breviter repetendum est. Constitutis enim tribus quisterminis, ponatur primus primo sequus. Secundus primo ao secundo. h Tertioprimoduobus secundis actertio. Idemquefiat

    inaequalitas

    ='

    est,

    ac tertio, id est 6, et erit dispositio hsec

    4
    i>

    6
    est,

    continue atque

    Sedinhisliocspeculandum

    quodsi unitasfuerit

    tioualitas

    ad sequalitatis principium constituta, unitas etiam erit in differentiis numerorum, ipsi vero numeri inter se

    nullum intermittunt.

    '

    Si vero binarius et

    teneat
    inter

    ita es aequalitate geometrica proporprincipium sumat. Sed de barum proportionum propnetatibus quam diligentissime in arithmeticis diximus; quod si ad bsec illis instructus le-

    otor accedat,

    nullo dubitationis

    errore

    turbabitur.

    eequalitateni, binarius est differentia,

    unus

    terminos seruper numerus intermittitur. Sin vero ternarius idem dilierentia est, inter termiuos vero
    <i

    duo naturaliterconstituti intermittentur, ac deinceps in hunc modum


    .

    Harmonica vero medietas, de qua nunc paulo latius tractandum est, hac ratione procreatur. Constituatur enim, siquidem duplices curamus eftingere, tribus eequis terminis positis, primus primo ac duobus secundis cequalis. Secundus duobus primis et duobus
    secundis.
    tertio.

    Tertius semel primo, bis secundo,


    sint unitates.

    et ter

    Atque hoc modo

    Est etiam alia proportionalitatem aritlimeticam pro-

    creandi via. Ponantur enim tres sequi termini, conslitunturque pnmus primo ac secudo aquus, seConstituatur igitur primusprimo acduobus secundis cundus primo ac duobus secundis, terlius priuio et a'qualis, idestternarius. Secundusveroduobus primis duobus secundis ac tertio, ut si sint tres unitates. et duobus secundis, id est quaternarius. Tertius vero Sit primo jnimo ac secundo cequus, id est secando, primo ac duobus secundis et tribus tertiis, id est Secundus vero primo, ac duobus secundis, id esl c sex. Et si in binariis sequalitas construatur, vel in teitio. Tertius autem primo, duobus secuudis ac ter ternarils eadem ratio medietalis apparet, duplo a se
    '

    tio, id est

    quatuor,

    terminis ditferentiisque distantibus, ut subjectae descripliones monent.


    1
    1

    Hicigiturterminorum dilferentiam unitas tenet; inter binarium euim et unitatem, atque inter ternariiini ac biuarium, ucitas inlerest. iNullus vero naturalis nu-

    merus

    intermittitur. Post unitatem

    enim mos bina-

    binarium ternariusnaturaliter conslitutus, idem rursus in binario liat. Sintque tres binarii, et sit primus primo ac secundo asquus, id est quaternarius; secundus vero primo et duobus secundis, id cst senarius; tertius autera primo, duobus secundis ac tertio, id est octouarms.
    rius est, ac post

    1209
    Uilfe
    I I

    DE MUSICA
    reutiee
    :i
    |

    LIB.

    II.

    1210

    Thp

    x"^ ^P^iiUeX

    Videsne igitur ut

    quatiior ad tres diatessaron consonantiam prodant, sex ad quatuor diapente concordent; sex vero ad tres diapason misceant symphoniam, ipsseque earum differentiae rursus eamdem statuantconsonantiam. Binarius enim ad unitatem duplus est in diapason consonantia constitutus; quod si se extremitates multiplicent, itemque medius sui
    a

    C.APUT XVI.

    Quemadmodum

    inter duos terininos supradictse

    medietates vicissim coUocentur.

    bitudinem concordiamque servabunt. Ter

    numeri toni liaenim sex efficiunt 18, qualerb iient.10. Sed 18 numerus, 16 numerum minoris parte octava transcendit. Rursus minimus terminus si se ipse niultiplicet, efticiet 9. Quod si major terminus sui multiplicatioue concrescat, efficiet 36, qui sibimet comparati, quadrumultiplicitate sucorescat, conjparati

    eos nunc

    Solent autem duo termini dari proponique, ut inter quidem arithmetioam, nunc vero geometricara, nunc harmonicam medietatem ponamus; de

    quibus in arithmeticis

    quoque diximus,

    id

    tamen

    ipsumnuncetiam
    medietas
    differentia est,
    b

    breviter expliiemus. Siarithmetica

    piam,

    id

    est

    bis

    diapason,

    concinentiam servant.

    Quod
    i'ei

    si liffic

    diligentius inspiciamus, hajc erit

    omnis

    differentiarum vel terminorum in se invicem mul-

    datorum terminorum videnda eademque dividenda ac minori termino adjicienda. Sint eniin decem et 40 altrinsecus termini constituti, horumque medietas secundum
    quseritur,
    ;

    tiplicatio.

    plioetur, i fient 12.

    Minimus enim terminus, si medio multiItem minimus terminus, si ma-

    ximo multiplicetur, fient 18. Medius Rursus si maximi numerositate augeatur, fiant 24, terminus minimus, si seipso concrescat, fient 9,

    arithmeticam proportionalitatem quKratur. Differentiam prius utrorumque respicio, quse est 30 hanc C divido, tiunt lo hanc miuori termino, id est bdecem vero terminus, 10 el; 40 appono, fiunt 25. Si igitur hic inter
    ;
    '

    Eodem modo si medius, maximus est, si seipsum


    '

    fiant 16. Senarius

    vero,qui
    reddet
    18,
    :

    mulliplicet,

    36

    medius collocetur, lit arithmetica proportiunalitas boo modo, 10, 23, 40. Item inter eosdem terminos medietatem geometricam collocemus. Extremos propria numerosilate multiplico, ut 10 in 40 fiuut 400; horum tetragonale latus assumo, fiunt viginti.j Vicies

    heec igitur in
    12, 9.

    ordinem disponantur,

    36, 24,

    16

    inter 10 ac 40

    16
    4I
    I

    igitur 20 medios geometrica medietas subjecta jdescriptione forraata, 10,20, 40. Si vero harmonicam medietatem quseramus, sibimetipsos

    enim

    viginti fiunt 400.


    si

    Hos

    k collocem,

    fit

    ut 10 et 40 fient SO. Eorum difierentiam qute est 30 in minorera terminum multiplicemus, scilicet in 10, ut fiauldeoies 30, qui sunt

    copulamus extreraos,

    300; hos

    si

    secundum SOpartimur,
    fient

    fiunt 6.
    16.

    Quos cum
    igitur

    minori termino addiderimus,

    Hunc

    numerum

    si

    inter 10 ac 40

    medium

    oollocemus, har10, 16, 40.

    monica proportionalitas expedietur

    CAPUTXVII.
    De consonantlarum modo secundum Nicomachum.
    Sunt igitur diatessaron consonantiam resonantes 24 ad 18, et 12 ad 9, diapente vero 18 ad 12, et 24 ad 16, et 36 ad 24. Tripla autem qua; est diapasou
    et

    diapente 36 ad 12.
    9.

    diapason 36 ad

    Quadrupla vero quse est bis Epogdous vero qui tonus est 18 ad

    Sed " his hactenus. Nuno illud addendum videtur consonantias Pythagorici probant musicasin prasdictis proportiouibusinveniri,inquare scilicet eis Ptolemajus nou videlur n assensus, de

    quemadmodum

    16 comparatione servatur.
    "

    quo paulo posterius dicemus. Hasc enim ponendaest maxime esse prima suavisque consonantia, cujus
    e

    Multiplicatione. iFiunt. 'Vel. ^Fiunt.


    '

    "

    Enim.

    Eodemque.

    Eaque.

    i'Deiiario.

    '40

    et 10.

    Vigies. " Col-

    ]o'-riiiiiy..

    Midiiiilicaiiins.

    De

    liii.

    Conscnl lens

    d2H
    proprietatem

    AN. MANL, SEV, BOETII


    sensus apertior comprehendit. Quale
    tale
    et

    CAPUT
    Sententia Nicomachi

    XIX.

    enim

    est

    unumquodque per semetipsum,


    Si igitur in

    de-

    ciuse

    prehenditur sensu. consonantia qucE

    quibus consonantiis

    cunctis notior

    est

    ea

    non est dubiumprimam esseomniumdiapasonconsonantiam, meritoque e.xcellere, quoniam cognitione pra?,cedat. Reliqua> vero hunc necessariosecundum Pylhagorico, ordinem tenent, quem dederint multiplicitas augmenta et superparlicularis habitudinis detrimenta. Monstratum quippe est quod multiplex inasqualitas
    duplicitate consistit,

    apponantur.

    Sed

    Nicomachus non eamdem esse

    eis arbitratur

    contrariam positio!iem. Sed potius ut unitas in arithmeticis crementi erat diminutionisque principium,
    ita

    etiam diapason
    illas

    symphoniam

    reliquarum esse
    si

    principium,

    vero sibi ''contraria divisione posse


    prius
    f

    constitui; id vero facilius erit cognitu

    prae-

    superparticulares

    proportiones

    meriti

    antiquitate

    videatur in numeris. Constituatur igitur unitas, duae-

    transcendat. Quocirca naturalis numertis ab unitate usque ^ad quateruarium disponatur, 1, 2, 3,4. Igitur unibinarius comparatusproportionem duplicem facit, et reddit diapason consonantiam eam, quse est maxima, a ei simplicitate notissima. Si vero unitati ter-

    que partes ab ea fluant, una nis. Sitque haac formula


    :

    multiplicis, aliadivisio-

    narius comparetur, diapason ac diapente concordiam


    personabit.

    Quaternarius
    si

    vero unitati

    comparatus

    quadruplamtenet,

    scilicet bis

    diapason efficiens sj^mconEt ad hunc


    rjus

    phoniam quod
    ;

    ternarius binario comparetur, diat

    pente. Sivero quaternariusternariodiatessaron

    sonantiam supplet, isque esthorum ordo cunctis ad se invicem comparatis. Nam comparatio quaj restat,

    modum

    ad

    infinita progressio est. Bina-

    quaternarium binario comparemus, cadet in duplicem proportionem, quamtenebatad unitatem binaiius


    si
    ;

    enim
    li

    unilatis e duplex est.

    Contraria vero ejus

    pars

    comparatus itaquemaxime distantsoniin bis diapason cumase quadrupla intervalli dimensione discedunt. decrescendi in simplici est unitate principium. Idem Minimum vero,cumacutior gravioremtertia gravioris igiturnuncad consonantias convertamus. Est igitur parte^transcendit, ac statdeinceps concinentiarum modus, qui neque ultra quadruplam possit extendi, ne- r diapason qua3 dupla est supremi loco principii, que vero reliqun' sunt, in contraria divisione hoc modo. que intra partem tertiam coarctari et secundum Ni'
    ;

    eisdem dimidiuni unitatis ostendit. Tres tripius et contraria pars tertia. Quatuor quadruplus, parsque et contraria quarta. Atque ita crescendi et

    comachum quidem liicconsonantiarum


    prima diapason, secunda diapason
    bis diapason,

    est ordo, utsit

    Sesquialter

    quidem
    tali

    triplo,

    sesquitertius

    vero qua-

    et diapente, tertia

    druplo quod

    quarta diapente, quinta diatessaron.

    enim

    argumentatione probabitur. Idem primum est sesquialter, qui primus triplus


    ternarius idem priIdem primus sesquibinario comparetur. Rursus idem ternarius
    differentia?

    CAPUT XVIII.
    Dc ordine consonantiarum sententia Eubutidis
    et

    principalis, scilicet unitatis.

    Nam

    mus

    triplus est, scilicet unitati.

    Hippasi.

    alter, si

    Sed Eubulides atque Hippasus alium consonantiarum ordinem ponnnt aiunt enim multiplicatis aug:

    ejusdem
    est.

    quam ad binarium
    '

    facit,

    cujus

    naturaliter positus probatur esse sesquialter, triplus

    menta

    superparticularitatis diminutioni rato


    "

    ordine

    respondere.

    esseduplum nisi dimidium, nec triplum prajtertertiampartem. Quoniam


    Itaque non posse

    Cum igitur jure sesquialter triplici opponatur, dia^ente consonantia, diapente ac diapason consonantiaa rationabiliter

    putatur opponi. Rursus qua-

    igitursitduplum, ex eo liiapasonconsonantiam reddi.

    druplus

    sesquitertii

    contrariam

    divisionem

    tenet.

    Qiioniam verositditnidium, ex eo quasi contraria


    visione sesquialteram, id est diapente,
    eftici

    di-

    Nam

    qui est primus quadruplus, idem rursus primus

    tionem. Quibus mixtis, scilicet diapasonac diapente,

    propor- D sesquitertiusinveniturhoc modo. Quaternarlusquippe primus est quadruplus, si unitati primus sesquitertriplicem jprocreari, quse utramque contineat symtius, si ternario comparetur. Rursus ejus dilferentias, phoniam, sed rursus triplicis partem tertiam conquam inter se acternariuro tenet, ipse fit quadruplus. traria divisione partiri. Ex que rursus diatessaron Unde fit ut sesquitertia proportio, qua? est diatessasymplionia nascetur. Triplicem vero atque sesquiron, quadruplffi proportioni, qua; estbis diapason.in contrarium dividatur. Dupla vero quoniam nuUam tertium junclos quadruplam comparationem proportionis efhcere unde tit ut ex diapason et diapente habet oppositam proportionem, nec ullius ipsa sesqui;

    quaj est una consonantia, et diatessaron una d conti-

    altera

    est,

    aut

    exstat

    numerus

    cui possit binarius,

    nentia conjungatur, quae in quadruplo consistens bis

    diapason

    nomen
    :

    accepit.

    Secundum hos quoque

    hic

    qui primus est duplus, superparticulari proportione coDJungi, talem formam contrarife proportionis excedit.

    ordo

    est

    Diapason, diapente, diapason ac diapente,

    diatessaron, bis diapason.


    >

    son consonantiarum
    d Con^yinentia.
    ''

    Atque idcirco secundum Nicomachum diapaprincipium teneat hoc modo.


    s

    ii(

    1'

    Cv)idni')itiam.

    '^

    Igitur.

    Fn.

    Pcrvideatur.

    Duplus.

    Ejusdem.

    '

    Erit.

    Primus.

    Apponatur.

    DE MUSICA
    Diapasoii.

    LIB.

    II.

    1214

    A Uuod
    tis,

    ea nou est in multiplici genere inoequalitacadetin superparticulare inceqTialitatis genus. Sit


    si

    igitur superparticularisproportiodiapason consonan-

    Diapente

    et

    diapason

    tia.

    Auferatur ab ea continna consonantia, id est diaBis igitur diatessai'

    pente, relinquitur diatessaron.


    Bisdiapason
    Diatessarou.
    sese habeat, icquit

    Sed quamvis
    cedere,

    ita

    tameu omnes
    paulo
    ante

    melius multipliees proportiones consonantiarum prtesuperparticuiares sequi,


    sicut
    sit

    ipsnm diatessaron ron minus 'est uno diapente, et non implet diapente consonantito medietatem, quod est impossibile. Monstrabitur enim bisdiatessaron tono ac semitonio consonantiam diapente transcendere. Quocirca nec diapason

    quidem

    in superparti-

    descripsimus.

    Gum

    igitur consonantia

    duaruni vo-

    culari inaequalitatis genere poni potest.

    cum
    sus,

    rata permixtio, sonns vero

    modulataj vocis ca-

    una intentione productus, sitqne idem minima particula modulationis, omnis vero sonus " constet impulsu. Pulsus vero omnis nx motu t fiat, cumque

    motuum
    minus,

    '-^

    aliqui sint

    squales,

    alii

    vero iuaequales,

    inaequalium vero
    alii

    multo iutequales, alii vero vero mediocriterinaequales. Ex ajqualitate


    alii sint

    quideni nascitur sonorum aequalitas. Ex inaequalitate

    vero d ea quae

    inaequales sunt, manifestae,

    secundum mediocritatem distantiae primsque ac simpliciotripli,

    res eveniunt proportiones, quse sunt scilicet multiplices


    =

    aut superparticulares, dupli,

    quadru-

    pli, sesquialteri,

    atque sesquitertii consonantia?. Ex

    his vero

    '

    quae in reliquis proportionibus, vel

    mula se

    timodis, vel non ita claris, vel longe

    omnino

    distantibus inaequalitates flunt, dissonantiie existunt.

    Nulla autem sonorum concordia procreatur.

    CAPUT

    XX. Demonstratio per

    CAPUT

    XXII.
    et

    Qui oporteat prsemitti ut diapason in multiplici genere demonstreiw.

    impossible diapente diatessaron


    csse

    Hoc igitnr ita distincto, demonstrabitur diapason consonantiam quae cunctarum optima est in mnltiplici inaequalitatis

    tonum in [superpartiuulari

    Restatigitur ut diapente ac diatessaron, et tonum,


    in

    genere,

    et in duplicitalis

    habitu-

    primum quidem illus demonstrandum, quemadmodum in multiplicitatis genere diapadine reperiri. Ac

    son cousonantia possit agnosci. Prcecurrendum est


    igitur ad breve

    ponenda esse monstremus. prima quoque probatione ea qua diapason in superparticulari genere non esse ponenda monstravimus, id quoque quodam ralionis modo
    superparticularitate
    etsi id in

    Nam

    quiddam, quo prius cognito facilior demonstralio liat ab omni superparliculari, si continuam ei superparticularem quis auferat proportionem quae est scilicet minor, id quod relinquitur minus est ejus medietate, quse detracta est propor:

    perclaruit

    sigillatim

    tamende

    eo ac diligentius per-

    tractemus.

    Nam

    si

    in superparticulari quis has habi-

    tudines pouendas esse non dixirit, in mutiplici ge-

    nere fatebitur collocandas.


    caeteris mixtis cnr

    Nam

    in supeipartienti vel

    tionis,

    ut iu

    sesquialtera ac sesquitertia.

    Quonijm

    poni non possint, superius (ut arbitror) explanatura est. Ponanturigitnr, si fieri potest,

    major est, sesquitertiam de sesquialtera detrahamus, relinquitur sesquioctava proportio quEe


    sesquialtera

    in multiplici genere. Et

    quoniam diatessaron consoproportioni


    multipiicitatis

    nantia minor

    est,

    diapeutemajor, diatessaron duplici,


    triplici

    duplicata non
    reperitur

    efficit

    integram sesquitertiam propor-

    diapente

    vero

    tioneui sed ea distantia


    ;

    minor

    est quae in

    semitonio

    aptetur. Verisimile est

    enim ut

    est

    consonantia diaita si dia-

    quod

    si

    duplicata sesqnioctava comparatio

    tessaron consonantiae, diapente continua.


    tessaron in
    duplici statuitur, dnplicis poni, id est triplici. in

    non est integra s sesquitertiae, simplex sesquioctava non est sesquitertia? proportionis plena medietas quod si sesquiquartum sesquitertio anferas, id quod relinquitur medietatem sesquiquarti non elficit, idemque in caeteris.
    ;

    diapente incontinua
    locatur,

    Tonus autem quoniam

    habitudinis

    musicis

    post diatessaron

    nimirum

    in ea proportione ponatur, quae est

    duplici. Haec

    minor autemin multiplicitatisgenerenon potest

    CAPUT
    Demonstratio
    per
    plici

    XXI.

    inveniri. Restatigitur ut in superparticularitatis ha-

    impossibile

    diapason in multi-

    genere

    esse.

    bitudinem caiat. Sitigitur prima, id est sesquialtera, toni proportio. Nam si duplicem auferamus, triplici,

    Age nunc ad diapason consonantiam redeamus.


    Constnt.
    t

    quod

    relinquilur, sesquialter est.


    h Ipsar.

    Quod

    si

    diatessaron

    Sit. c

    Alii. i

    Hxc,

    Ac.

    Reliquisque. ^esquitertia.

    AN. MANL. SEV. BOETII


    quidem
    diiplex est, diapente vero triplum,
    tit,
    ''

    1216

    sublato

    quialteravelsesquitertia diapente ac diatessaron consonantia" collocentur,

    diatessaroii a diapeiite tonus reliquus

    nullo

    modo

    non

    est

    dubium quin

    sicut aliae

    dubitari potest quintonusin sesquialtera debeatpro-

    quas.libelproportionessuperparticularesprcetersesqui-

    portione eonstitui. Sed duce sesquialterffi proportiones

    alteram et sesquitertiam junctEe non efficiunt

    uuum

    duplicem vincunt,

    quemadmodum
    quod

    ex

    arlibmeticis

    duplum,

    ita

    diapente ac diatessaron

    unum

    diapason

    instructus sibi potest qaisque coUigere.


    toni diatessaron superabunt,
    est

    Duo

    igitur
    :

    nulla ratione concludunt.


    duplici proportione esse

    inconveniens

    Quoniam enim diapason in monstratum est, duplex vero

    diatessaron enim duos tonos semitonii spatio transcendit.

    proportio ex sesquialterosesquitertioque componitur;

    Nou

    igitur tieri potest ut

    non diapente

    ac

    diapason vero ex diatessaron ac diapente copulatur,

    diatessarou
    collocetur.

    !in

    superparticulari insequalilatis genere


    si

    non
    '

    est

    dubium quiu,
    diapente
    et

    si

    totum diapason iu duplici


    diatessaron iu sesquialtera

    lonum quoque in muitiplici genere esse b perscribat, quoniam quidem tonus minor est quam diatessaron. Diatessaron vero minus est quam diapente, diapente quidem ponatur in quadruquis
    pla, diatessaron in tripla, tonus in duplici.

    Quod

    statuatur,

    sesquitertiaque proportioue sintlocandae. Aliter

    enim

    non poterunt diapason


    duabus proportionibus
    ac sesquitertia. Alice
    sulares
    e

    junctce perficere, quee conso-

    nanlia in duplici proportione consistit, nisi in bis


    steterint

    Sed diatriplo ac

    sesquialtera

    scilicet

    pente constat ex diatessaron


    igitur

    et

    tono.

    Quadruplum

    enim proportiones superparti-

    secundum banc rationeni constabitex


    tieri

    banc nulla ratione conjungent.

    duplo, quod

    nequit. Kursus statuatur diatessaron

    quidemin

    triplici,

    etdiapente in quadruplo. Si igitur

    auferamus triplum a quadruplo, sesquitertius relinquetur. Rursus si diatessaron diapente consonantiffi


    lit reliqnus tonus. Tonus igitur secundum bancratiouem in sesquitertia proportione constabit. Sed tres sesquitertii uuo triplici sunt minores. Tres

    subtrabas,

    igilur

    toni

    unum

    diatessaron nulla ratione supple-

    bunt, quod est falsissimum.

    Duo enim toui ac semitoaium minus diatessaron ",cousonantiam suppient. E\ bis igitur demonstratur diatessaron consonantiam non esse multiplicem. Dico (autem quouiam nec diapente cousouantia in multiplici genere poterit collo- C
    cari.

    CAPUT
    Diapente in sesquialtera,
    esse,

    XXIV.
    diatessaron in sesquitertia

    tonum

    in

    sesquioctava

    Nam

    si

    "^

    in eo statuatur,

    continua, id est dialessaron,


    iu

    quoniam est ei minor non locabitur diapente


    si

    Dico autem quoniam proprie diapente in sesquialtera, et diatessaron in sesquitertia proportione consistit.

    minimo

    Quoniam enim

    inter utrasque

    proportiones,
    sesquialtera

    multiplici, id est duplici scilicet ut

    lu-

    cus quo diatessaron consonantia possit aptari. Sed


    diatessaron consonantia multiplicis generis uon est.

    sesquialteram scilicet et sesquitertiam,


    est

    major

    et sesquitertia

    minor, quoniamque iu conet

    Quocirca nec diapente, iu niajore babitudine multiplicis


    Si

    sonantiis diapente major diatessaron minor, apparet

    dupla qua3 minima est, aptari potest. igitur diapeute in miuima, scilicet dupia, diatessaest

    quam

    majorem proportionem majori,


    esse consonantite
    s

    minorem minori
    diapente

    aptandum.

    Erit igitur

    ron vero, qua? uiinor

    uon

    potest.

    Non

    est

    quidem aptari enim quidquam minus a se duest, in multiplici

    quidem insesquialtera, diatessaron veroin proportione


    sesquitertia

    collocanda.

    Quod

    si

    diatessarou a dia-

    peule consonantiam subtrabamus, relinquitur spatium, quod dicitur tonus. Sesquitertium vero
    ])ortioni sesquialterffi
    si

    plici. Sit igitur sesquialtera,

    tonus vero sesquitertia,


    locabitur. Sed

    iu continua
    quitertii

    enim proportioue

    pro-

    duo

    ses-

    minuamus, relinquitur
    tit

    ampliores suut uno sesquialtero. Duo igitur


    diatessaron consonantiam vincent, quod

    sesqui-

    toni

    unam

    octava proportio.

    Quo

    ut tonus

    iu sesquioctava

    nulla ratione continget.

    approbatur diapente ac diatessaron iu multiplici genere collocari


    bis igitur

    Ex

    debeat

    ratione constitui.

    non posse

    quocirca in superparticulariinaequalitatis

    genere jure ponentur.

    CAPUT XXV. Diapason ac diapente in tripla proportione esse, bis diapason in quadrupla. Sed quouiam demonstratum est diapason quidem
    duplam, diapente vero sesquialteram. junctas vero duplam ac sesquialteram triplicem proportionem procreare, ex bis ^ etiam apparet diapente acdiapason in triplici proportione constitui. Sed si quis triplici proporlioni sesquitertiam habitudinem jungat, quadru]ilam 1'acit. Igitur si diapente ac diapason consonandiatessaron syniphonia jungatur, fit quadruplum spatium vocum, quod bis diapason supra esse monliis

    CAPUT
    Bemonstratio diapente
    lllud
    si

    XXIII.

    et

    diatessaron in

    maximis

    swperparticitlaribus collocari.

    quoque addendum
    'in

    necessario

    est,

    quoniam

    diapente ac diatessaron superparticulares propor-

    tiones tejient,

    maximis superpaiticularibus pro-

    portionibus collocantur. Sunt aulem


    allera et sesquitertia.

    maxime

    sesqui-

    Hoc vero

    '

    approbabitur boc

    modo. Nani
    '

    si

    in
    i>

    minoribus proportionibus
    Prsescribat.
    \

    quam

    sesd

    stravimus,
    Necessarium.
    "

    Sublatoque.
    '

    "

    In eo

    genere statuitur.

    .4pprobatur.

    '

    Siatuamus.

    DupHccm.

    ^^

    Aptandam.

    Consonantia.

    Comparatione ^Etillud,

    1217

    UE MUSICA

    LIR.
    3 ac 9

    II.

    CAPDT
    Diatessaivn
    ac

    XXVI.

    A
    esse

    eritigitur sic tripla proportio

    3, 6, 8,

    9.

    Sed

    di.apason

    non

    consonantiam

    secundum Pythagoricos.
    Sed in his illud diligens lector
    *

    de his multa Nicomachus, nos tamen qua potuimus brevitate partim ea ipsa qu;e Pythagorici

    quanquam

    agnoscat,

    quod

    consonantia consonantiis suppositas alias

    quasdam

    consonautes

    efliciant.

    Nam

    diapente ac diatessaron

    juncta', diapason (ut dictuni est) creant;


    id est diapasoQ, rursus si

    huic vero,

    aflirmantpromentes, partim exeisdem quffidam consequentia argumentanles, probavimus, si diatessaron consonantiaj diapason addatur, consonantiam ex his conjungi non posse. Quid vero sentiat de his Ptclemseus, posteriusapponam. Sed dehishac tenusnunc

    diapente symplionia jungatur, fit consonantia, qn,- ex utrisque vocabulis nuncupatur, diapason scilicet ac diapente, Cui si diatessaron addatur,
    flt

    de semitoniis considerandum

    est,

    bis diapason, quse.

    quadruplam

    proportionem tenet. Quid igitur si diatessaron ac diapason consonantiasjungamus, uUamne secundum Pythagoricos eflicient oonsonantiam? Minime. Mox enim in superpartiens inaequalitatis genus cadit, nec
    servat vel multiplicitatis ordinem, vel superparticularitatis simplicitatera.

    quibus id faciiius approbemus


    cujus
    sit

    Age enim statuantur numeri sit enim teruarius,


    :

    senarius, duplus scilicet,

    in diapason pro-

    portione consistens. Huic aptetur sesquiterlia


    diatessaron esse pra>diximus, ut octonarius.
    Is

    quam
    enim

    ad senarium

    diatessaron proportionem

    tenet, qui

    CAPUT
    De

    XXVII.

    octonarius ad ternarium comparatus habet eum bis. Sed ne sitmultiplex, habetetiam ejus aliquas partes,

    semitanio in quibus minimis numeris constet.

    Videntur enim semitonianuncupata, nonquodvere

    neque eas simplices. Duabus enim eum supervenit


    unitatibus, quas sunt quaj tertiae partes ternarii,

    tonorum
    toni.

    quem
    '>

    primum terminum minimumque locamus,


    tur termini hi,
    .3,

    Sint

    igi-

    6, 8.

    sint non integri spatii quod nuno. quidem semitonium mincupamus, apud antiquiores autem limma veldiesis vocabatur, hic modus est. Cum enim ex sesqui-

    sint

    medietates, sed quod

    Hujusque

    tertia

    proportione

    quw

    diatessaron
    toni

    est,

    dus! sesqui-

    Multiplex superbipartiens tertias.

    octavffi

    habitudines,

    quae

    sunt,

    auferuntur,

    rehnquitur spatium quod semitonium nuncupatur. Qua-ramus igitur duos tonos continua dispositione

    quoniamhi (ut Idictum est) in sesquioctava proportione consistunt, duasquesesquioctavas proportioiies continuas adhibere non possumus
    descriptos. Sed,
    nisi

    multiplex
    jiit

    ille,

    reperiatur,

    unitas

    quo s hre derivari possint, primah eique octonarius octu-

    plus primus.

    Ad hoc

    tero derivare.

    igitur unum sesquioctavum poSed quia duos quarimus, fient octies

    octo, atque ex eo 64 eiplicentur. Erit igitur

    secundus

    Dupla

    Sesquitertia

    octuplus a quo possumus duas sesquioctavas proportiones educere. Namque octo quge est octava pars 6i

    unitatumeisdemadditi totam snmmam 72 perficiunt; Illudquoquequodinter duassibi continuasconsonanhis vero si sua octava similiter opponatur, quae est tias cadit, etenim neque duplum est integrum, ut p novenarius, 81 reddunt. Eruntque duo toni contidiapason consonantiam prodat, neque tripkim, ut
    diapason ac diapenteefficiat symphoniam. Cui si tonus addatur, nioxtriplum modum proportionis efficiet.

    nui principali dispositione conscripti

    6't,

    72, 81.

    Quoniam enim diapason

    ac diapente

    sibi

    jun-

    cta? efticiunt

    triplum, diatessaron vero et tonus dia<i

    pente consonantiam jungunt, si diapason consonantia addatur diatessaron, inconsonum fit, quoniam inter duplicem ac triplicem nulla potest naturaliter
    proportio multiplicitatis intelligi.

    Nunc igitur 6i unitatum sesquitertium conquiramus. Sed quoniam 64 probantur partem tertiam non hab<^re,
    si

    Quod

    si

    ei

    adjicio

    omnes

    hi

    numeri ternario multiplicentur,

    tonum,

    diapason, diatessaron, et tonus, quod nihil distabit utrum diapason ac diapente sit. Dia<=

    fit

    pars tertia contingit, et omnes in eadem proportione durabunt, in qua fuerunt antequam his
    eis

    mox

    tessaron enim et tonus diapente constituunt.

    Sit
    ;

    enim diapason quidem


    tonus 8 et 6; diapente

    et6; diatessaron

    6 et 8

    ternarius multiplicator accederet; flant igitur ter 64, id estI92, horumtertia 64 eisdem addita 256 reddet,
    Erit igitur hffic
    '

    et 6;
    "

    diapasonao diapente
    i

    sesquitertia proportio

    diatessaron

    Consonantias

    Ergo.

    Sibimet.

    Consonantix

    Fiet.

    Si7it. e Hseo.

    '

    Ejusque.

    1219

    AN. MANL. SEV. BOETII

    220
    "

    consonantiam tenens. Nimc igitur quas sesquioctavas proportiones ad 102 duobus numeris continentes
    ratoordine collccemus; liant igitur ter 72, id est 216. Rursus ter 81, qui sunt 243, qui inter duos supra
    scriptos terminos collocentur lioc

    superfluat ac supervadat, plus est parte

    dimidia.

    Praeterea probabuntur 93336

    non facere sesquioctavam


    si

    proportionem.

    Si

    36049 unitatibus comparentur,

    octava pars 39049, eisdem secundum eas

    quse in

    modo

    192, 216,

    arithmeticis dictae sunt regulas aggeratur. Quse quo-

    213,250.

    niam

    integris

    numeris non

    consistit,

    idcirco

    eam-

    dem octavampartemrelinquimus lectorum diligentiae computandam. Liquet igitur eam proportionem quae
    in 236 et 243 est constituta,

    tonu? 192""

    r2tK
    Dialessaron.

    toni; quocircaid

    non esse integrumdimidium quod vere semitonium nancupatur,

    pars toni minor est

    quam

    dimidia.

    In hac dispositione proportionum, primus

    numerus
    13196
    I

    Differentiae

    ad postremuni diatessaron constituit consonautiam. Idem vero primus ad seciindum, et secundus ad ter-

    3328

    3159

    78732

    63536

    62208

    59049

    tium geminos " constituunt tonos. Constat igitur spatium quod relinquitur ex 243 ad 236, in quibus minirai semitonii forma consistit.

    CAPUT
    Approbo

    XXVIII.

    Demonstratioiiesnonessc.Vif^iad 236 toni medietatem.


    igitur 233 ad 256 distantiam

    non

    esse in-

    tegram toni mediidimensionem. Etenim ducentorum quadraginta trium et ducentorum 36, dilFerentia 13 tantum unitatibus continetur. Qui tredecim minus quidem quam minoris octavam decimam, plus vero quam nonam decimam obtinent partem. Si enim
    octiesdecies tredecim ducas,
    efticies

    t (Pinxissem totum spatium toni. At minimus terminus puta 39049 praecedentem sesquioctavam non ha-

    bet,
    pli.

    cum

    ipse

    sit

    qumtus sesquioctavus,

    quinti octu-

    Ut id infigurula ante picta eomperies.)

    234, qui 243


    multiplices,
    si ta-

    nullo

    modo

    ajquabit

    si

    decies

    novies

    CAPUT XXIX.
    De majore parte toniin quibus minimis numeris constet.
    Reliqua igitur pars, quce major est, apotome nuncupatur a Graecis, a nobis vero potest vocari decisio.
    Id

    supervadent,

    cum

    oporteat

    omne semitonium,

    men integrum toni dimidium tenet, inter sextam de- G cimam partemac septimam decimam coUocari. Quod
    posterius demonslrabitur.

    Nunc

    illud liquebit

    talem
    toni

    semitonii distantiam sibimet geminatam,

    unum

    ut

    spatium non posse complere. Age enim ut sese 236 ad 243 habent, tales duas sibimet continuas proportioues, secundum superius descriptam regulam dis-

    enim natura fert, ut quotiens aliquid secatur, ita non asquis partibus dividatur, quanto minor pars dimidio minor est, tanto major pars eadem, quse

    ponamus 200 enim 50 et et 6 in semetipsos multiplicemus, et sit maximus terminus 65336. Item 243 propria nunierositate concrescant, et sit minimus
    ;

    auctiorest, dimidiumvincat. Quantum igitur semitonium minus integro dimidio toni minus est, tanto apotome toni integrum superat dimidium et vincit. Et quoniam docuimus semitonium in 236 et 243 principaliter stare, nunc ea quee apotome dicitur, in

    43

    terminus 59049. Rursus igitur 256 ad ducentorura multitudinem concrescant. Erit igitur numerus 62208; hicigitur medius collocetur hoc modo
    i>
    :

    quibus possit minimisconstare numeris approbemus.


    Si igitur

    eum

    sesquioctavus numerus comparetur,

    243 partemrecipere octavam possentcumad tunc 256

    63336
    In

    622(18

    39849

    eadem

    igitur sunt proportione ducenti 56 et 243.


    ;

    habitudo ad sesquioctavam summam minimi numeri comparata, apotomennecessaria ratione monstraret. Nunc vero quoniam ei pars octava deesse monstratur,
    utrique numeri octies liant. Et ex 243 quidem octies

    62208 et item 62208 ad 59049. Sed maximus eorum terminus, qui est 65536, ad minimum qui est 59040, unum integrum non c efficit
    In qua 65536 ad

    touum. Quod
    est

    si

    primi ad secundum proportio, quae

    a^qua secundi ad tertium proportioni, integri esse

    semitonii probaretur, duo dimidia juncta


    cessario eflicerent

    unum

    numerus 1944. Quibus si propria quisunt243, Uent 2187. Rursus 236 per octonarium crescant, fient igitur 2048. Atque hic suprasci'iptorum terminorum in medio coUocemultiplicatis
    lit

    conferatur octava,

    ne-

    tur.
    1

    tonum. Nunc autem cum non sit extremorum terminorum sesquioctava proportio, manifestum est hai duo spatia proprie tonorum dimidia non videri. Quidquid enim cujuscunque est
    dimidium.id sidupliceturillud eflicit, i cujus dicitur esse dimidium. Si vero illud implere uon possit geminata particula, minus est parte dimidia. Si vero

    Semitoniuiu minus

    1221

    i3E

    MUSICA MR.

    11.

    Iii22

    Tertius igitur terminus ad priraum toni retinet pro-

    Sex enim toni


    sesquioctavis sesquioclavae

    in

    ordinem disponantur,
    constiluti,

    scilicet

    in

    portionem. Secundus ad

    primum

    semitonii minoris.

    proportionibus
    pi'oporliones
    a

    sex

    vero

    Apotomes vero

    tertius ad

    secundum. Atque in bisdem

    sexto

    octuplo

    pro:

    pi'imis apotoraes videtur constare proportio, ciim se-

    creantur. Disponantur igitur

    sexoctupli hoc niodo

    mitonii in 236 et 243, minirais numeris spatium contineatur. Idcirco

    autem 1944

    et

    2048 in eadem pro32768

    64I

    portione sunt qua 243 ad ducentos 56, quoniam 256


    et 243 octonario multiplicati sunt. Si

    ai2 ^i 262144

    4096

    enim unus nu-

    raerus dnos quoslibet


    tione qua fuerunt
    multiplicavit.

    numeros

    multiplicet, qui ex ea

    Ab boc

    igitur ultimo

    numero'sex toni in sesquioctava

    multiplicatione nascuntur, in
    bi

    eadem erunt propornumeri quos prior numerus


    XXX.

    proportione constituti locentur, boc

    modo

    dispositis,

    primum
    sit

    octuplis

    terminis,

    ut octavae

    terminorum

    partes ipsorum

    CAPUT
    Sed

    terminorum Jateribus adjungantur; autem descriptio lalis


    :

    Qiiihus proportionibus diapente, diapason constent. et qvoniam diapason sex tonis non constet

    quoniam de diatessaron consonantia

    latius

    Sexoetupli

    diximus, brevius et peue puris numeris de diapason


    ac diapente consonantiis disseramus. Diapente

    enim

    constat ex tribus tonis ac semitonio, id est ex diates-

    saron et

    tono. Disponantur enira numeri quos supe-

    rior descriptio comprebendit, 192, 216, 233, 236.

    Diataffaro tiex d .loJms


    tcnis<iriijiCiiiLtonio

    jmTiore

    AN. MANL. SEV. BOETII

    nu
    Omnes
    inferni

    se

    quioctavi

    supernorum qui

    sex tonos efficiunt.

    LIBER TERTIUS.
    CAPUT PRIMUM.
    Adversus Aristoxenum demonstratio superparticularem proportionem dividi in xqua non posse, atque ideo
    nec tonum.

    voci

    duobus tonis ac semitonio integro distans void

    cula comparetur,

    non

    esse

    consonum natura

    monstratur. Sed quoniam sensus omnis quae minima


    sunt comprehendere nequeat, idcirco hanc differentiam, qufp ultra

    consonum procedit, sensum aurium non posse distinguere, fore autem ut deprehendatur, si frequentissime talis particula per eosdem crescat errores. Nam quod in minimo haud sane cernio, diapentes vero ex tribus toQis ac semitonio connitur, compositum conjunctumque cum jam magnum stare. Sed ea semitonia dimidium toni integrum esse coeperit pervidetur. A qua igitur proportione est non posse perFicere, si sigillatim considerata tractenR ordiondum an compendium dabimus quaestioni, si tur, atque ideo diapason ad sex tonos nullo modo ab eo de quo qua^rilur ordiamur. Id vero est tonus, pervenire. Sed quoniam Aristoxenus musicus, judicio iu duo cequa possit partiri necne. Nunc igitur de auriura cuncta permittens, hsec semitonia non arbitono est pertractandum, et quemaduiodum nonpossit tratur esse secundam Pythagoricos contractiora diin duo a^qua dividi demonstraudum est. Quam demidio, sed sicut semitonia dicuntur, ita esse dimidiemonstrationem si quis ad reliquas superparticulares tates tonorum, de b eisdem rursus paulisper est comparationes transferat, similiter demonstrabitur disputandum. demonstrandumque prius nullam suSuperiore volumine demonstratum est diatessaron consonantiam ex duobiis tonis * copulari ac semito<i

    superparticularem in a^quanoto atque integro numero habitudinem noto numero posse separari non posse. Primi igitur tonum continentes integram medietatem. Inter duos enim nutneros superparticularem proportionem continentes, C numeri sunt 8 atque 9. Sed quoniam se isti ita natudifferaliter consequuntur, ut medius inier eos numerus sive illi sint principales, quorum est unitas

    perparticularem
    dividi in

    <^

    rentia,

    sive posteriores,
    collocari, ut

    nullus ita potcrit mfdius

    numerus
    tenet ad

    quam minimus proportionem


    dilTe-

    medium, eam medius teneat ad extremum,


    geometrica proportione, sed aut
    sit

    non sit, eosdem binario, quo scilicet minimo possum, mulplico. Fiunt igitur 16 ac 18, inter hos vero d naturaliter numerus cadit quiest 17 igitur 18 ad 16
    ;

    scilicet ut in

    tonus

    est.

    Sed 10
    et

    et 8

    ad 10

    et 7,

    coniparatus habet

    rentias eequas facere potest, ut

    cPqualitas secun-

    eum tonum,

    dum
    inter
    faciet

    arithmeticam

    aut harmonicam eosdem terminos medius numerus collocatus

    medietatem,

    septimam decimam partem. Septima decima vero pars ininor est sexta decima
    ejus
    naturaliter. Major est igitur proportio

    quEe sub

    16

    medietatem, aut quamlibet aliam, quarum iu aTithmeticis fecimus mentionem. Qiiod si id demonstrabitur, nec illud quidem constare poterit, sesquioctavam proportionem, quae tonus est in dimidia posse discerni, quandoquidem sesquioctava omnis insuperparticulari inwqualitatis genere consistit. Id vero melius inductione monstrabitur. Nam si per
    suigulas proportiones consideratione deducta,
    cet
    scili-

    j)

    superparticulares,

    nuUa prorsus

    occurrit qUcP,

    interposito
    vidatur,

    medio termino, aeqiiis proportionibus dinon est dubium quod superparticularis comparatio non possit in a?qua partiri. Quod si videtur cousonum auribus aliquid canere, cum cuilibet
    A'on habet. ^ liti.
    '

    numeris continetur, quam ea quse sub 17 ac 18. Qui disponantur hoc modo, et sit A 16, C 17, B 18. Medietas igitur f integra toni inter C ac B nullo modo cadet. Minor est enim C B proportio C A proportione. Ad majorem igitur partein medietas rata ponenda est. Sit vero medietas D. Quoniam igitur D B quidem proportio, quod est integrum dimidium toni, major est C Bproportione, quae est mitior pars toni, A C autem proportio qua-, est major pars toni A D proportione major est, quod est dimidium
    ac 17
    toni, est

    autem A C proportio sesquisextadecima, C B autem sesquiseptimadecima, non est dubium


    quin integra medietas inter

    sesquisexta.mdecimam

    Distantia.

    ^*

    Ac.

    "

    Naturalis.

    '

    Integri.

    DE MUSICA
    ac sesquiseptimamdeciam
    cadat.

    LIB.

    III.

    1226
    Supersesquisextadecima
    proportio.

    Sed

    hoc in inte-

    Supersesquisextadecima
    proportio,

    gro numero nuilo

    modo

    poterit inveniri.

    Integra toni medietas. Integra toni medietas


    si

    dari queat.

    Tonus bronortio

    imet

    commnte

    niaior/c/<iaLoftauapToporti,OTie

    T o-nusJn. ne-roDft J

    Tonus sesqaioctava proportio. Totum

    lioo

    spatium.

    Totum

    liujns; toni

    spatium ex duobus apotomis

    Quoniam vero ad
    ratus,

    16

    numerum

    17

    numerus corapa/
    ,."'!?p';;">.i'Eitte

    supersesquisextamdecimam obtinet proportionem, si ejusdem 17 numeri sextam decimam requiramus, erit unitas, atque unitatis parslO, lianc si eidem 17 numero conjungamus, fmnt 18 et pars sexta decima. Si igitur 18 et pars sexta decima ^ 16

    8=ii5itirc|!t]ffiaae

    fft

    nenivtcmfnm

    numero comparetur,
    excedere,

    recte toni
    solus 18

    mensuram

    videtur

    numerus sesquioc- C tavam custodiat proportionem. Unde lit ut quoniam

    cum ad eum

    supersesquisextadecima proportio
    transcendit,

    tonum

    bis

    aucta

    non sit integrum toni dimidium. Quidquid enim bis ductum transcendit aliquid, id ultra dimidium illius esse videbitur quod transcendit. Quocirca super sesquisextadecima, non erit toni dimidium. Ac per lioc, nec alia ulla major sesquisextadecima proporlione toni poterit esse dimidium, cum
    sit

    Tonus uon integer ex duabus diesibus integro commate.

    deflciens a tono

    ipsa sesquisextadecima integro toni dimidio


    jor.

    maProportio sesquioctava tonum integrum ex diesi et

    Sed quoniam, sesquisextamdecimam proportiocontinua sequitur sesquiseptimadecima, videaan ea

    nem mus

    apotome liahens. Tonus.

    igitur

    non impleat, 17 numeri sesquiseptimamdecimam partem tenet


    bis multiplicata
    18. In

    tonum

    terminus

    eadem
    si

    igitur proportione
    erit

    si

    ad 18

    numerum

    alium comparemus,

    19 et septimade-

    cima pars. Quod


    et pars octava.

    ad 17 terminum in sesquioctava

    proportione positum

    numerum comparemus, flent

    19,

    ma

    Major vero est pars octava parte septidecima. Major b igitur est proportio numerorura

    17 ac 19 et octava

    quam

    ea quae in 17 ac 19 et parte
    quae sunt
    scilicet

    septima decima

    continetur,

    bis

    sesquiseptimoedecimae proportiones. Duai igitur ses-

    videutur imsesquiseptimadecima toni dimidium, quoniam quse duplicata non = implet integrum
    quiseptimaedecimce
    plere.

    unum tonum non

    Non

    est igitur

    non

    continet dimidium.
    e cujus

    Semper enim dimidium


    est cosequatur,

    duplicatum
    * 17.

    dimidium
    "

    Supersesquisextadecima
    1,

    Proportio sesquioctava et

    Non

    habetur.

    Impleiit.

    d Tenent.

    proportio.

    non sesquiseptimadecima.

    Patrol. LXIII.

    39

    1-227

    AN. MANL. SEV. BOETII

    CAPUT

    II.

    ToDus primus

    Ex

    sesquitcrtia proiportione sublatis duobus

    tonis, toni

    dimidium non

    relinqui.

    Tonus secundus

    Jam vero si eos numeros disponamus qui de sesquitertiaproportione duobus tonis retractis relinquuntur, in his considerare possumus utrum ea proportio
    quffi

    Tonus

    tertius

    post duos tonos relinquitur, integri loco

    Tonus quartus

    semitonii censeatur

    quoque duobus

    est

    quod si ita repertum, sit, illud comprobatum diatessaron consonantiam


    ;

    Tonus quintus

    semitonio copulari. Erat hunc sesigitur superius terminus primus 192. Ad priquitertiam proportionem tenebant 236. Sed ad
    tonis atque integro

    mum terminum 216 faciunt tonura. Ad216rursus relinquitur 243 toni obtinentlocum. Est igitur quod scilicet habitudo ex diatessaron tota proportione, ea Ha3c igitur si quae in 242 et 2S6 unitatibus constat.
    probaturintegritoniessedimidium, dubitari nonposemitonioque contest diatessaron e.^ duobus tonis
    stare.

    Quoniam igitur demonstratum est toni disesquiseptimidium inter sesquisextamdecimam et

    mamdecimam
    tione etiara

    proportionera locari, ab hac comparaproportio metienda est. Ne enim sumo ex 243 octam decieisdem aptit 13 et semis. Hanc si

    lia;c

    longius

    progrediamur,

    mam

    Apparet igitnr mmorem haproporlionem esse256 ad243 sesquioctavadecmia major quidem est in bitudine. Quod si dimidius tonus
    po^^uero, liunt 256 et semis.

    partem, ea

    Nunc
    '-'

    igitur

    de minoribiis numeris, id est quinque


    Si

    tonis,

    loquamur.

    ergo diatessaron duobus tonis ac

    sesquiseptima desesquisextadecima, minor vero in vero minor est cima proportione, sesquioctavadecima habitudine, ducentorum vero

    semitonio, bis vero diatessaron quinque consisteret


    tonis,

    cum

    ex 262144 diatessaron intenderem,

    cum-

    sesquiseptimadecima quaj 36 ad ducentos 43 comparatio,


    :

    scilicet relinqui-

    tonis, tur ex diatessaron duobus retractis

    minor

    est

    que de 472392 aliud diatessaron remitterem, idem inter utramque intentionem remissionemve numerus inveniretur. Id autem fit hoc modo a numero qui est
    :

    hajc duosesquioctavadecima non est dubium quin dirum numerorum proportio semitonio longissime
    "

    262144 besse diatessaron intendo, id est sesquitertium, qui fit in 349323 et triente. Rursus de 472392 numeris remitto sesquitertiam proportionem, quas sit
    in 354294, has

    minulior

    sit.

    modo,

    et

    sit

    igitur proportiones disponamus hocprimus quidem numerus A, secundus

    vero B, tertius C, quartus D.

    CAPUT

    111.

    Adversum

    Aristoxenum demonstrationes diatessaron consonantiam ex duobus tonis et sendtonio non constare, nec

    diapason sex ionis.

    tia

    consonansi (ut ait Aristoxenus) diatessaron ex duobus tonis semitonioque conjungitur, duae diatessaron cousonantia; necessario quinque tonos sicut efflcient, et diapente ac diatessaron junctcB, ununi diapason jungunt, ita sex tonis continua pro-

    Quod

    Quoniam
    remotus
    tur,

    igitur
    est toni,

    A terminus ab D termino quinque


    quoniamque diatessaron
    in

    portione coaequantur.

    disposuimus tonos,

    quoniam paulo ante sex quorum minimus erat numerus


    Et

    duobus

    tonis ac semitonio jungitur,

    ut Aristoxenus arbitra-

    262144, ad hunc vero ultimus in sexto coUocabatur tono numerus 531441, quintum vero retinebant to-

    unumque

    diatessaron, inter

    A
    B

    atque B, aliud
    et

    vero inter C atque B positum

    est,

    C terminos

    unm

    472392, disponantur hoc

    modo

    non oportet

    esse diversos,

    sed imos atque eosdem,

    DE MUSICA
    ut integre quinque toni ex duabus diatessaron consonantiis
    est

    LIB.

    111.

    1230

    A proportionem
    superant

    constare videantur.
    et

    Nunc vero

    quoniam

    quo sex toni diapason consonantiam, quod in primis


    tenebat.
    est

    Conima enim

    diffarentia 4768

    besse,

    arguitur diatessaron

    minime

    tonis

    duobus ac semitouio conjungi.

    CAPUT

    IV.
    et

    7153 unitatibus continetur. Ut igitur differentiaj dimidium proprium adjecimus, ut in 7133 excresceret, ita etiam cunctis A B C D terminis medietates proprias

    Diapason consonantiam a 6 tonis commate excedi, qui sit minimus numerus commatis.
    "

    Sed hanc si quoirimus in integris numeris differentiam coUocare, quoniam in ea parte quajestbesse
    pars tertia
    si

    adjungamus, eadem erit in omnibus quae supra proportio, lietque eadem inter quinque tonos ac bis diatessaron dilferentia quae est inter sex tonos ac diapason consonantiam differentia, scilicet 7133 uni-

    addatur, plenam

    efticit

    unilatem, quee

    tates.

    Unde

    colligitur

    quinque tonos

    bis diatessaron,

    pars tertia ejusdem besse dimidium


    ferentice

    est, si totius dif-

    riens

    sit

    dimidium eidem adjecero, quod est 2384 et omnis summa 7133. Quae dudum commatis
    Quiuque

    diapason tamen commate superare. Quod in primis 7133 unitatibus invenitur. Id


    et
    i,

    sex tonos

    unum

    autem
    loui

    patefaciet hsec subjecta descriptio

    comma quo
    'oni

    superaot diap. aut quod quiuquel oni superant disdiimte ut liic.


    1153 C

    Ses toni.

    Escedent ergo sex toni diapason commate.

    JSitdutas

    MjxLcfa-.

    MeAiAns

    /\

    MBdicms

    /1

    Mecitetas

    /i.McJ fcxb

    CAPUT
    Quemadmodum

    V.

    Phitolaus tonum dividat.

    Pbilolaus vero Pythagoricus alio modu tonum dividere tentavit ; statuens scilicet primordium toni ab
    *

    numero qui primus cubum a primo impari (quod maxime apud Pythagoricos honorabile fuit) efficeret. Nam cum ternariusnumerws primus sitimpar,trester
    eo
    tio 9,

    atqueid ter

    si

    duxeris, 27 necessario exsurgent

    Non

    legitur

    i,

    Invenietur.

    1231

    AN. MANL. SEV. BOETII

    1232

    qui ad24numerumtoiioclistat, eamdemternariidifferentiam servans. Ternariiis enim 24 summae octava parsest. Quoe eisdem addita primum a ternario cubum 20 ac 7 reddit. Ex lioc igitur Philolaus duas
    etlicit

    partes

    unam
    ;

    quaj dimidio

    sit

    major,

    eamque

    apotomen vocat reiiquam qufp dimidio sit minor, eamque rursus diesim dicit, quam posteri semitonum minus appellavere- Herum vero differentiam

    pason quinque tonis ac duobus miaoribus semitoniis continetur, superantque sextoni diapason consonantiam uno commate, non est dubium quin tonis quinis ab utroque spatio sublatis flant reiiqua ex diapason quidem duo semitonia minora, de sex vero tonis tonus. Atque liic tonus ha^c duo semitonia quoe relinquunvincit commate. Quod si duobus eisdem semitur
    '^

    toniis

    comma

    ac

    primum diesim
    ''

    in )3 unitatibus constare

    igitur

    comma reponatur, sequabunt tonum constat unum tonum duobus semitoniis miuoribus et
    ;

    arbitratur, eo
    differentia.

    quod hoc inter 236 et 243 pervisasit Quodque idem numerus, id est 13, ex

    commali,

    quod in 7153

    primis

    unitatibus

    inve-

    nitur, sequari.

    novenario ternario atque unitate consistat, quae unitas puncti obtineat locum. Ternarius vero primae imparis lineae. Novenarius primi imparis quadrati. Es
    hisigitur causis

    CAPUT

    VIII.

    Be minoribus semitonii intervallis. cum 13 diesim ponat, quod semitonium nuncupatur, reliquam 27 numeri partem quaj B Philolaus igitur hajc atque his minora spatia taliapotome esse consliex 14 unitatibus continetur, bus diftjnitionibus includit. Diesis, inquit, est spatuit. Sed quoniam inter 13 et 14 unitas differentiani tium quo major est sesquitertia proportio duobus toponendam, esse censet commatis facit, unitatem loco nis. Comma vero est spatium quo major est sesquiointer quod eo locat, unitatibus in 27 totum vero tonum proportio duabus diesibus, id est duobus semij,

    ctava

    216 ac 243 qui inter se distant tono 27

    sit

    ditfereutia.

    toniis minoribus.

    Schisma

    est

    dimidium commatis.

    Toni divisio secundum Philolaum.

    Diaschisma vero dimidium dieseos, id est semitonii minoris. Ex quibus illud colligitur, quoniam tonus

    quidem

    dividitur principaliter in semitonium

    minus

    atque apotomen. Dividitur etiam in duo semitonia et comma, quo flt ut dividatur in quatuor diaschismata

    CAPUT
    Tonmn

    VI.

    ex duobus semitoniis ac commate constare.

    comma. Integrum vero dimidium toni quod est semitonium, constat ex duobus diaschismatibus, " quod est unum semitonium minus, et schismate, quod est dimidium commatis. Quoniam " cum totus tonus ex C duobus semitoniis minoribus et commate conjunctus
    et
    est, si

    Ex quibus facile apparet tonum duobus semitouiis minoribus el commale constare. Nam si totus touus ex apotome constat ac semitonio, semitonium vero nihil est ahud apotome ab apotome differt commate nisi semitouium minus et comma. Si igitur duo semitonia minora de tono quis auferat, comma tit re;

    quis id integre dividere velit, faciet

    unum

    se-

    mitonium minus commatisque dimidium. Sed unum semitonium minus dividitur iu duo diachismata. Dimidium vero commatis unum schisma est. Recte igitur dictum est integre dimidium tonum in duo
    diaschismata
    fll

    atqueunum schisma

    posse partiri.

    Quo

    liquum.

    CAPUT

    VII.

    integrum semitonium a minore semitonio uno schismate diUerre videatur, apotome autem a minore
    ut

    Demonstratio, tonum duobus semitoniis commate dislare.

    semitouio duobus schismatibus

    differt,

    differt

    enim

    Idem vero hocquoqueprobabitur modo. Nam


    Media
    toni pars

    si

    dia-

    D commate ;sedduo

    schismata

    unum perUciuut comma

    Media toni^pars

    lixc.

    Apotomcn.

    "

    Vincet.

    ?^on

    habelur.

    "

    Enim.

    1233

    DE MUSTCA

    LTB.

    ITT.

    1234

    CAPUT
    De

    A
    IX.

    toni partibus per consonantias sumendis.

    Sed de his quidemhactenus. Nunc vcro


    tur esse dicendum,

    illud vide-

    queinadmodum per consonantias

    musicas imperata possimus spatia nunc extendere, nunc vero remittere. Id autem " linealiter tiat, linea?que quas describimus vocis b accipiuntur loco. Sed sese jam ratio ipsa demonstret. Sit propositum toni spatium per consonantiam sumere, in acutum scilicet atque gravera. Sit sonus B, ab

    hoc intendo alium

    sonum qui diapenle spatio ab eo quod est B distet ad eum qui est C. Ad hoc remittodiatessaron consonantiam ad id quod est D, et quoniam inter diapente ac diatessaron tonus differentiam facit, D B spatium
    toQus repertus
    est.

    Ad graviorem vero partem hoc modo sit sonus A, intendo duos tonos per consonantiam ad C, diatessaron vero adjG remilto ad K erit igitur IC A minor
    : ;

    semitonii.pars,
    t>

    quod oportebat

    elficere.

    ,..i

    cKalessania iiilensa

    Si

    ''

    ergo a tribus tonis diatessaron auferamus, apotit

    tome
    |D|

    reliqua. Sint

    enim

    tres toni

    B,

    C,

    C D;

    ab his auferatur A E diatessaron. Erit igitur E C semitonium minus ^"apotome igitur est E D.

    Ad graviorem vero partem ita modulabimur tonum. p Ab eo quod est B diatessaron intendo ad F, et ab F diapente remitto ad K. Erit K B tonus. Animadvertet igitur diligens lector ad D B quidem ad acutam partem eff,;ctum tonum, ad K B autem ad gravem.

    |B|

    |f:

    Hanc igitur apotomen si sit commodum sic sumemus. Ac primum quidem ad acutumjintendo tres tonos, ab A eos qui sunt ad B, et ab eo i quod est B ad C diatessaron consonantiam remitto, fit C A apo tome reliqua.

    propositum minorem toni partem per consonantiam sumere in acutam partem atque gravem. Minor vero toni pars est sjiatium quo duos tonos diatessaron consonantia transcendit. Sit enim sonus A, iuSit

    tendo ab
    est igitur

    diatessaron ad B.

    Rursus intendo ab B
    diatessaron ad

    diatessaron ad C, ab C remitto diapente ad D. Tonus

    B D. Rursus ab D intendo

    E diapente ad F. Tonus est igitur D F. Dun igi t;: unttoni B D, DF. Et erat B A integrum diatessaron. Erit igitur F A minor^^toui pars, quod semitonium nuncupatur.
    E. .Remitto iterum ad
    i

    Quod

    si

    flcere'fit'hoc

    idem spatium ad gravem sonumvelimus efmodo" :"sit sonus A, intendesemitonium

    Lineariter. t Accipiantur.

    '

    Si igitur tribus.

    Qui.

    J235

    AN. MANL, SEV. BOETII

    1236

    minus, id qiiod

    E. Eritigitur

    AD, remitto ad D tonum qui est A E A eaquam requirimus apotome.


    est

    spatio relinquitur.

    Rursus remitto diatessaron A G,

    intendo diapente G H. Erit igitur A H tonus. Sed erat

    A F

    seiiiitonium. Erit

    remittodiatessaron
    igitur est igitur
    I
    lo'iis

    L.

    igitur F H apotome. Rursus A K.intendo diapenteK L tonus Erat autem tonus H A. Semitonium
    :

    minus

    est

    B. Sed erat tonus

    B D.

    Erit igitur

    remissus

    Rursusiiitendo diatessaron F M. Semitonium igitur est B M. Remitto diatessaroa L N se;

    D apotome.

    mitonium igitur est N A. Per consonantiam igitur sumpta sunt circa A B diatessaron, dua semitonia, a in acutam partem comma sumere, Sit propositum B M quidem ad acutum N A vero ad graveni partem intendo apotomen A B, remitto semitolit sonus A totumque M N minus est quam diapente. Constat nium minus B C, et quoniam semitonium apotome enim ex quinque semitoniis, et apotome geminata ex minus est comcaate, comma erit G A. duobus igitur tonis et tribus semitoniis rainoribus et quoniam duo semitonia unum tonum implere neB queunt, sed relinquitur comma, totum M N spatium minus est spatio diapente consonantiae uno commate.
    ;
    ;

    Quod

    facillime diligens lector

    <>

    inteliiget.

    ab A Rursus ad gravem partem hoc modo inteado sono semitonium minus, id quod est A D, ad D vero remitto apotomen, id quod est D E. Erit igitur comma G A.
    :

    CAPUT
    Oportet vero has

    X.

    Sed quoniam paululum de commatis ratione prsediximus, nonest difTugiendum et in quali proportione

    Regula sumendi semitonii.

    omnes consonantias animo atque auribus notas frustra enim


    ;

    rite

    esse ra-

    haec

    tione et scientia colliguntur; nisi


    exercitatione notissima. Ut vero id

    fuerint usu atque

    quod

    institutione

    musicse adorsi sumus non

    mox

    auribus,

    quod jam
    spatii,

    provectorum in musica
    seatur,

    idem ipsum comma contineatur ostendere. Est eaim commaquod ultimum comprehendere possit auditus, dicendumque est seraitonium minus ac semitonium majus, quantis silligatim commatibus constare videantur. Ipse quoque tonus quantis rursus commatibus conjungitur. Ac primum hiac conveniens sumatur initium.
    '1

    est,

    sed ratione interim censemitonii

    unum

    dabinius

    exemplum inveniendi
    scilicet

    quod videtur

    esse paulo difficilius,

    CAPUT

    XI.

    minoris, ut in utramque partem, acutam scilicet at-

    que gravem, rato possitordine reperiri. Sit diatessaron A B oportet igitur circa A B t consonam minus semitonium ad graviorem partem acutioremque de:

    Demonstratio, Archytx superparticularem in


    vidi non posse, ejusque reprehensio

    xqua

    di-

    ducere. Intendo igitur B Gdiatessaron. Remitto rur-

    G D. Erit igitur tonus B D; diatessaron enim consonantia a diapente consonantia tono superatur, et C B spatium ab C D spatio B D spatio transcenditur. Rursus intendo diatessaron D E, remitto autem diapente E F. Tonus est igitur D F. Sed D B tonus erat. Semitonium igitur minus est A F, quod, substractis duobus touis F D, B D ab A B diatessaron
    sus diapente
    a

    Superparticularis proportio scindi in aequa


    proportionaliter inlerposito

    medio

    numero non

    potest. Id

    Quam enim demonstrationem ponit Archytas, nimium fluxa est. Heec vero esl hujusmodi Sit, inquit, superparticuvero posterius firmiter demonstrabitur.
    :

    laris

    proportio
    E.

    B.

    Sumo

    in

    minimosG

    Quoniam

    igitur sunt

    eadem proportione minimi in eadem

    Ad.

    Consonantiam.

    "=

    Intelligit. i

    Conjungalur.

    DE MUSICA
    proportione C E, et sunt superparticulares, E

    LIB.

    III.

    1238

    nume- A atque C commatis proportio continetur. Aufero igitur numerum de numero C, et relinquit D in 71a3 unirus G numerum parte " una sua ejusque transcendit. tatibus coilocatus. Quid numerus minor D est quam Sitautem hsac D. Dico quoniam D non erit numerus, sit septuagesima tertia pars B numeri, major vero sed unitas. Si enim est numerus D et pars ejns est Eest quam septuagesimaquarta sit. Nam sieumdem D metietur D numerus E numerum. Quoqui ejfc E, numerum, qui est in 71o3, septuagies ter multiplicirca et E numerum metietur. Quo fit ut C quoque cem b fiet mibi E numerus in 522169 unitatibus metiatur, utrumque igitur C et E numeros metietur constitutus. Si eum septuagies quater multiplicem, D numerus, quod est impossibile. Qui enim sunt lit numerns F 329322. Quorum quidem E, qui per minimi in eadem proportione quibuslibet aiiis numeseptuaginta tres auctus est, minor est B numero F ris, lii primi ad se invicem sunt, et solam differen= tiam retinent unitatem unitas igitur est D igitur autem qui per 74, major est B numero. Recte igitur dicluui est D, ejus quod est B, minorem quidem esse E numerus C numerum unitate transcendit. Quocirca i medius numerus, qui eam proportionullus incidet quam septuagesimam tertiam partem, majorem vei-o quam septuagesimamquartam. Quodcirca et C numenem sequaliter scindat. Quo tit ut nec inter eos qui rus B numerum minore quidem parte ejus quod est eamdem bis proportionem tenent, medius possit nuf
    i'

    merus

    collocari,; qui

    eamdem

    proportionemajqualiter

    jj

    scindat.

    B eumdem B superat, quam septuagesima tertia. majore vero quam septuagesima quarta. Ejus igitur quod est C proportio ad id quod est B major quidem est quam 73 ad 74, minor vero quam 74 ad 73. Nam
    in priore unitas

    SllplTpiTtLCalaTlS pT3

    boTv

    io

    6acL4

    septuagesima quarta

    est minoris, in

    posteriore vero

    eadem

    unitas septuagesima tertia.

    /
    !

    1239
    niajor est

    AN. MANL. SEV. BOETII

    1240

    Ergo D numerus eum qui est A transeendit E numero, B autem numerus ab eo qui est F vincitur eodem E numero. Si igitur A numero eumdem E apponamus, flet D. Si vero B numero eumdem E apponamus, flet F. Sed D numerus septuagies quinquies auctus_est, per G scilicet multiplicatum. F aiitem septuagies quater
    est 5034.

    eodem E numero qui

    C multiplicetur septuagies ter, efficiet numerum K, id est 522169. Qui comparatus B numero vincitur eodem G, scilicet 2H9. Sublato igitur G de numeris A atque B, eflfecti sunt F atque K. Minorem igitur proportionem retinebit A atque B quam F atque K. Sed F atque K eam retinent proportionem quam 74 ad 73, hi enim multiplicato C effecti sunt. Minor est igitur
    proportio

    multiplicato Ccrevit; obtinentigitur inter se propor-

    atque B

    numerorum comma

    continen-

    tionem D atque F quam habent 73 ad 74. Sed D atque F sunt A atque B uno eis addito E, majorem igitur " necessarie est proportionem contineri inter A atqae B quam inter D atque F. Namque A atque B numerus, uno E addito, eflectisunt D atque F. Minor igitur proportio est inter D atque F quam iuter A atque B. Sed mter D atque F eadeni ;,.iji.ortio est quae inter75 et 74. inter A igituratque B majorpro- B
    portio est

    tium quam 74 ad 73. Sed paulo ante monstratum est eamdemcommatis proportionem majorem esse quam
    75 ad 74. Monstrati sunt igitur numeri qui continent,

    comma

    majorem quidem inter se habere proportionem quam7o ad 74, minorem vero quam 74 ad 75, quod oportebat ostendere.

    quam

    inter 7S et 74. t

    Ac A atque B comma

    continent. Major igitur proportio est commatis

    quam

    75 atque 74.

    '^\Sfi..i(;-va!i'ynmor

    ^iiz%6

    Pt^opt^rtlo =orrmiaJis

    ^24-!fl8

    17

    1^3

    CAPUT

    XIII.

    Quod semitonium minus majus quidem sit quam 20 ad 19, minus quam 19 1/2 ad 18 i/2.

    Quoniam majorem
    comparati

    igitur

    ostendimus commatis proportionem


    75 continent ad 74

    esse
    ;

    quam eam quam

    Quod
    riemus.

    si

    nunc ostendendum est quemadmodum minorem inter se proportionem contineant numeri spatium commatis continentes, quam 74 ad 73 comparati.

    vertatur, ejus

    ad semitonium minus talis speculatio conquoque proportionem facillime repeet

    Qufe constat inter 256

    243.

    Sit igitur

    Id vero

    monstrabitur hoc

    modo

    remini-

    horum differentia 13 C. Dico quoniam A ad B minorem retinet proportionem quam 19 1/2 ad


    256 A, 243 B,
    ;

    quod secundo volumine dixeri18 1/2 metiatur enim C 19 semis, id quod est A fiunt 253 1/2 quod sit D, qui scilicet comparatus ad A, eomus, cum de mensura difTerentiae loquebamur. Si " dem A duobus semisque transcenditur. Sitque hsec enim exqualibet proportione dilferentiam eorum nudiflerentia F, scilicet et 1/2, rursus eadem C difmerorum, qui eam continent, aaferamus, hi qui referentia B numerum metiatur octies decies semis, linquuntur majorem obtinebunt proportionem his numeris qui erant ante dilferentiiE diminutionem. flent 249 quod sit E. Igitur E comparatus ad B eodem F transcenditur, id est duobus et semis. D igiSint euim 8 et 6. Ab his propriam aufero dilTerentur ab eo quod est A, et rursus E ab eo quod est B, tiam, id est 2, fiunt 6 et 4, Sed in superioribus sesquitertia, in hac sesquialtera proportio continetur. eadem F differentia sunt minores- Subtraeto igitur F ab eo quod est A atque B, facti sunt D atque E. MaMajor vero est sesquialtera proportio sesquiterlia proportione. Sint igitur iidem A atque B. Qui sunt jorem igitur proportionem tenent inter se D atque E, superius descripti, quorum est ditferentia C. Multiquam A atque B. Sed D atque E eamdem retinent proportionem inter se quam 19 f/2 ad 18 1/2. A igitur plico diiferentiam C numeri septuagies quater, sit ad B minorem retinet proportionem quam 19 1/2 ad mihi numerus, F, scilicet 529322. Qui Anumero com18 1/2, quod oportebat ostendere. paratus vincitur mumero G, scilicet2119. Rursusidem

    scendum prius

    est

    a Necesse. ^ Al.

    f Minor proportio 74 ad73.

    Demonstrabitur

    '
    .

    Majorlb

    a(i74.

    1241

    DE MUSICA A

    LIB. III.

    1542

    minus, majus quidem esse commatibus Iribus, minus


    vero quatuor, quod hinc facillime possis
    Sint tres

    agnoscere.
    proportiosex

    numeri

    ita dispositi, ut inter se


    et

    nem

    conlineant diapason,

    eam

    quae dicitur

    tonorum. Sint euim A 262144. Intendantur igitur ab B quidem quinque toni continui, et sit B. 472.392 ad C autem diapason consonantia referatur, et sit C 524288. Ad D autem sex toni intendantur, silque
    ;

    531441.

    His

    ita

    dispositis et constitutis,

    manife-

    stum
    igitur

    est inter

    Catque D
    ;

    comma

    constitui,

    eorumque

    Videtur tamen eadem proportio


    esse ab ea

    23G ad 243 major


    19. Sint

    j5

    id autem sit K, reniittantur duo toni ab eo quod est B, ad id quod est E, et sit E 373248. Rursus ab eo quod est E intendo diatessaron ad id quo est F 497664. Quoniam igitur inler E atque B duo sunt toni, inter E atque F diatessaron, inter B igitur atquo F minus semitonium

    differentiam esse 7153

    quam

    continent 20 et

    enim A B G
    C
    =

    reperitur. Sublatis enira B a diaiessaron consonantia

    duobus

    idem qui superius


    differentia

    descripti sunt. Metiatur igitur


    vigies, fient 260, qui

    in primis

    A terminum

    sunt

    D, qui comparati ad id

    quod
    sit F.

    est

    A eumdem

    tit reliquum semitonium minus, quod numeris constare pra:'.dixi 256 et 243. Quos eosdem numeros si raiUies noningenties quadragies

    tonis,

    quater-

    nario transcendunt, hic


    tur

    Rursus idem C metia-

    quaterquemultiplices B atque
    Qiios
    "

    F,

    numeros

    e.iplicabis.

    B decies novies, fient 247, hic sit E, qui comparati ad B eodem F transcendunt. D igitur numerus, A numerum, et E numerus numerum B, eodem F transcendunt. Adjecto igiturFhis qui suntA atqueB,
    facti

    necessarie

    est

    eamdem proportionem

    supe-

    rius dictis

    numeris contiuere, qui uao atque eodem


    est

    numero,

    id

    1944

    pariter multiplicati crevere.

    sunt

    D atque

    E. Major igitur est proportio eo-

    rum

    qui sunt

    atque E. Sed
    multiplicatus,

    quam eorum qui sunt D D atque E vjgies atque decies novies C numerum efficit. Major igitur est

    Item ab ei) quod est F. intendo diatessaroa, scilicet ad G, et sit G 663552. Rursus ab 'eodem G remitto ad P duos tonos, ettit P 324288. Quod P d necessarie
    est,

    atque B,

    ut

    eumdera sonum quem C nuraerus eshibeat.

    Ad
    est.

    aiqualitatem

    namque

    ejus tali ratione progressus

    proportio

    eorum qui sunt A atque

    B, qui scilicet se-

    mitonium continent, quam ea quae est 20 ad 19. monstratum igitur est semitonium minus majorem quidemhabere proportionem quam 20 ad 16, minoremvero quam 19 1/2 ad 18 1/2. Nunc idemminus semitonium commati comparemus quod est ultimum,
    auditui subjacens ultimaque proportio.

    Etenim ea quas est A C diapason consonantia, r qase constat quinque tonis ac duobus semitoniis miDenoribus, ab 6 tonis comraate superatur. Ab eodem
    igitur
    toniis

    A termino numerus P, quinque tonis ac semiduobus recessit boc modo. Ab eo qnod est A usque ad id quod est B quiuque nimirum colliguntur toni; ab eo autera quod est B usque ad id quod est F minus esse semitonium pernotatur, F vero atque P, idem rursus semitonium minus includunt. A igitur usque ad P quinque tonos ac duo semitonia minora produxit. Jure igitur P atque C eisdera numeris conscribuntur. Sed quoniam inter F atque C semitonium minus est, videamus hajc quae sit eorum differentia, ut eam commati comparemus. Est autem eorum differentia 26624, et sit haec M. Igitur K commatis differentiaest, M.
    tertio

    D numerum
    sit

    autem semitonii minoris. Si igitur K auxerimus, fiet numerus 21459. Et

    hic L. Si vero quater

    eumdem numerum K multi-

    Igitur sit hoc N. major quidem est ab L; idem autem M minor est ab N. Sed N quater aucto commate succrevit: L au-

    plicare voluerimus, fient 28612, et

    tem

    terlio,

    vero semitonii minoris obtinet differen-

    tiam. Jure igitur dictum est rainus semitonium

    mi-

    CAPUT XIV.
    Smitonium minus majus quidem esse tribus tibus, minus vero quatuor.
    Igitur
    comriia-

    nus quidem esse quara tria.

    quam quatuor commata, majusvero

    demonstrandam
    alias.
    a Sit.

    proponimus
    f Minor
    alias.

    semitonium
    b

    t Major

    De.

    <=

    Necesse.

    Necesse

    1243

    AN. MANL. SEV. BOETII


    Diatess intensa

    1244

    g6 2<44

    373 248

    4'-2
    I

    392

    49 7 664
    \-^i-ain.
    \

    524_283

    531 441

    Drat.

    Semiton

    \ ,/

    7,^53

    CAPDT
    Aipotome

    XV.

    ^
    est

    majorem esse quam 4 commata, minoem quam 5. Tonum majorem quam 8, minorem quam 9. Eadem hac ratior.e et semitonium majus quod apotomen dici supra retulimus, quot commatum sit possumus inveuire hoc modo Sit A 262144. Quinquevero ab eo distans tonis sit B 472392. Sex vero distans tonis ab eo quod est A, sit D, scilicet S31441, inter B igitur atque D tonus est B vero ab eo quod est C distat per semitonium minus, et sit C. 497664. Relinquitur ergo inter C atque D apotome proportio.
    : ;

    ^ _^^ Swperius dictorum^per numeros demonstratio. ^ _


    ^

    CAPUTXVI.

    Sed quanquam"per hanc

    rationem demonstratum

    quemadmodum

    tonus commatibus comparetur,

    est tamen quasi segnibus delassandum, quo minus per se hanc contra commata comparationem retinere tonus ipse monstretur. Sii igitur A quidem

    non

    B autem quinque ab eo distans tonis 472392. C vero diapason ad id quod est A continens symNam cum sit tonus B D, ex eo si auferas B C semito- phoniam, scilicet in numeris 524288; D autem ab nium minus, CD relinquitur majus, quod apotomen eo quod est A, sex totos differens tonos " 531431. esse supra retuliraus, inter D igitur atque C est difD igitur ab eo quod est C distat commate, sex toni ferentia 33777 hsec autem sit E, sed erat commatis scilicet ab diapason consonantia. Id autem sit E71S3. differentia 7153, haec sit F. Si igitur F, id quod est D autem ab eo quod est B tono integerrimo distat, comma, quinquies multiphcera, fient mihi 357613, et sit hoc G. Si vero idem F quater multiplicem, fit K 6 toni scilicet quinque tonis, id autem sit d F 590049. numerus qui est 28612. G igitur ab eo quod est E " Si igilur E novies ausero, iiet mihi H 04377. Sin majus est, K rainus. Sed G quinquies auctum est vero octies, fient 37224, id sit G. Sed H quidem F comma. K vero quater, F autem apotomes differennumero comparatus superat, G vero superatur, et tia est. Jure igitur dictum est apotomen minorem quiden. esse quam quinque commata, majorem vero est F toni differentia. H autem novies multiplicatum quam quatuor ex hoc igitur comprobatur tonum comma, G vero octies. Demonstratus est igiturtonus majorem quidem esse quamsuntocto commata, miminor quidem 900 esse commatibus,^ eisdem ^vero norem vero quam novem. Nam si minussemitonium, octo commatibus major. majus quidem est quam tria commata, minus vero quam quatuur, apotome autem major quidem est quam quatuor commata, minor vero quam quinque junctum semitonium minus semitonio majori, quod est apotome, erit omne majus quidem 8 commatibus, minus vero quam9; sed apolome atque semitonium minus unum cfficiunt tonura. Tonus igitur major quidem est 8 commatibus, minor vero 9.
    262144,
    i,
    ;

    Itahis prmissis licet majus semitonium minore se-

    mitonio commate

    distare
    se et

    monstratum

    sit,

    tamen

    per subjectos numeros tali ratione probabitur. SitAl^numerus 497664, ab eo vero

    idem quoque per

    semitonium minus distans


    Ratiocinationem.
    b

    sit

    B numerus, qui jam

    Non

    habetur.

    441. '^F 39049.

    \Wi
    distat

    DE MUSICA

    LIR. IV.
    sit

    1246

    supra quoqiie descriptus est a2428S. Apotome vero ab eo quod est A.


    et
    Is

    numerus, qui coUigitur


    lioc

    unitatibus 531441,

    sit ^

    C.

    Quoniam
    est.

    igitur

    B minus semitonium,
    est
    id
    sit
    ;

    A C

    majus,

    dilTerentia inter C alque D numeros constituta. Est auteni E, scilicet unitatem 7133. Demonstratum est igitur tonum duobus, semitoniis minoribus commate esse majorem.

    quoc

    diflferentia ejus

    quod

    B ab eo quod est C perquirenda


    D.

    Ea

    est

    701 a3,

    monstrabat

    Sed liic numerus dudum commi inter majusigitur semitonium ac minus

    comma

    diflerentiain facit.

    B
    I

    C
    I

    497664

    ri-24-2K8

    H^iUUi

    Rursus demonstrandum propono tonum duobus semitoniis minoribus snlo commate esse majorem. Sit A numerus 472392. Ab boc intendatur tonus o31441, et sit hoc D ab eo vero quod est A intendatur semitonium minus, quod est B, acsit B 497604. Item ab eo quod est B semitonium aliud intendatur miaus, quod
    est C, et sit

    C b24288. Quoniam

    igitur

    A D
    :

    tonus

    est,

    AC

    vero duo continent minora semitonia

    videamus

    Sed quoniam omnia jam qua; probanda promisimus propria ratione monstrata sunt, nuno quod superest musicae. institutioni, regularis monochordi facienda est partitio. Quam rem quoniam longior tractatus extendit, in posterioris commentarii disputationem censuimus transferendam.

    LIBER QUARTUS.
    CAPUT PRIMUM.
    Vocum
    Etsi
    differentias in quantitate
    consistere.

    dissonre

    voces

    esaudiuntur.

    demonstranda erant superioris libri tractatione digessimus, non pojnitet tamen rursus eadem breviter memoria? recolligenda preestare cum quadam diversitate tractatus, ut his rursus ad memoriam redeuntibus ad regulse divisionem, quo tota tendit intentio, veniamus. Si foret rerum omnium quies, nuUus auditum sonus feriret. Id autem cessantibus cunctis motibus nullce fieret, quoniam

    omnia

    qute

    quEe

    simul

    pulsse
    ;

    Consouce quidem sunt suavem permixtum inter se

    conjungunt sonum dissonse vero quae simul pulsse non reddunt suavem neque perraixtum sonum. His igiturita prsedictis, deproportionibus pauca dicamus.

    CAPUT

    n.

    Diversx de intervallis speculationes.


    Si

    interyallum multiples binario multiplicetur, id


    lit

    inter se
    est opus.

    res pulsura cierent

    ut igitur

    sit

    voi, pulsu
    est antece-

    quod

    ex

    hac multiplicatione intervallum, mulintervallum B C, et B mulet fiat ut est

    Sed u
    sit

    sit

    pulsus,

    motus necesse
    velocitatem,

    tiplex est.
    tiplex ejua

    Sit multiplex

    dat. Ut ergo

    vos,

    motum
    tum
    .

    esse necesse est.

    Sed

    quod

    est

    C,

    C ad

    B, ita

    oninis niotus habet in se

    tum etiam
    j)

    tarditatem. Si igitur

    sit

    tardus

    in pellendo motus,

    gravior

    redditur sonus.

    Nam

    ut tarditas proxima

    ad D. Quoniam igitur B multiplexest, ejus quod est C metitur C terminus, id quod est B, vel bis, vel tertio, vel deinceps, et est ut C ad B, ita B ad D. Metitur
    igitur B terminus id quod est D. Quocirca quia C terminus id quod est B metitur, metietur etiam D.

    stationis est, itagravitas contigua taciturnitati.

    Velox

    vero motus acutam voculam pra?stat. Praeterea, quaj

    medium. Quaj medium. Unde fit ut omnis sonus quasi es quibusdam partibus compositus esse videatur. Omnis autem partium conjunctio quadam proportione committitur. Sonorum
    gravis
    est,

    intensione

    decrescit ad

    Multiplex

    est

    igitur

    ejus

    quod

    est C,

    et est

    C D

    vero acuta, remissione

    decrescit ad

    intervallum, elfectum ex composito bis copulatoque


    sibiraet et per

    binarium multiplicato B C intervallo.

    In nun:eris quoque idera probatur. Sit enim B ad C

    igilur conjunctio proportionibus constituta est. Pro-

    portiones autem principaliter in numeris considerantur, proportio vero


    tiplicibus,

    duplum, ut binarius ad unitatem, et fiat ut C ad B, ita B ad D. Erit igitur D quaternarius. Multiplex est autem B ad C, id estbinarius ad unitatem. Multiplex
    est

    simplex

    numerorum

    vel in

    mul-

    D ad

    B.

    id est quaternarius

    ab binarium.
    unitatis,
    et

    Multi-

    vel

    in superparticularibus, vel in super-

    plex est igitur

    D quaternarius ad C unitatem.
    quod estintervallum B

    Est axt-

    partientibus invenitur.

    Secundum vero

    multiplices

    tem

    quadruplus quaternarius

    binario
    C.

    proportiones,
    ^'

    vel

    superparticulares,

    consonse

    vel

    multiplicata medietas

    Hic.

    1247

    AN. MANL. SEV. BOETIT

    d248
    ;

    libet superparticularis proportio, ut sesquialtera

    hi

    vero sunt 10 et 13, ineademvero proportione minimi


    2 et 3, aufero de 3 binarium
    ;

    fit

    reliqua unitas,

    ea-

    deui utrosque metitur- Nullas erit igitnr inter bina-

    rium ternariumque numerus, qui sit binario major, minor vero ternario. Alioquin unitas dividetur, quod est inconveniens. Quare ne inter 10 quidem atque 15 quisquam invenietur numerus qni talem ad 10 obtineat proportionem qualem ad eum tenent 15.

    Si intervalluQi binario
    cerit,

    multiplicatum, niultiplex

    eite-

    iutervallum ipsum quoque multiplex

    erit.

    Sit

    intervallum

    C, et fiat ut

    C ad

    B, ita ad D, et

    sitad C multiplex, Dico quia


    tiplex est.
    est,

    ejus

    quod
    est

    est

    D C mul-

    Quoniamenini D ejusquod

    D multiplex

    metietur C id quod est D, metietur et B. Ostensum est vero quoniam * si sint termini proportionaliter constituti,

    cum primus

    fuerit ultimo comparatus,

    Si
    id

    intervallum

    "

    non multipiex binario multiplicetur,


    Sit

    siprimus ultimum fuerit mensus,metieturetmedium. C igitur metietur id quod est B. Multiplex est igitur Bejusquod est C. Id rursus ex numeris, sit C unitas,

    quod
    B

    Ut ex bac multiplicatione nec multiplex est

    vero ex duplicata proportione,


    et
    est

    B C

    sit

    quaternaEst

    enim intervallum non mulC dd B, sic B ad D. Dico quoniam E ejus quod est C, neque multiplex est, neque
    nec superparticulare.
    tiplex
    C,
    et fiat ut

    rius,

    muUiplex ejus quod

    est C.

    enim

    superparticularis.

    Sit

    enim,

    si fieri

    potest,

    primum

    quadruplus. Quoniam igitur quadruplus ex duplicala

    ejus

    quod

    est

    C multiplex,

    et

    quoniam cognitum

    B Cproportione
    ejus erit, igitur

    multiplex est

    generatur, B C proportio dimidium B C proportio dupla est. Sed duplum erit igitur B C proportio multiplex.

    est, Si

    tiplex

    intervallum binario multiplicatum sit, et mulintervallum creatum, id quod multiplicatum

    est bis Jntervallum esse multiplex. Erit igitur B C C multiplex, sed non est positum. Non igitnr erit D ejus quod estC multiplex, nec vero superparticulare. Nam superparticularis proportiouis medius propor-

    tionaliter terminus nullus intervenit. Inter

    vero et
    est B.

    est proportionaliter

    terminus constitutus, id
    ;

    Nam ut

    C ad B, ita B ad D impossibile igitur erit D ejus quod est C, vel multiplicem esse. vel snperparticularem, quod oportebat ostendere. Et in numeris sit non multiplex intervallum 6 ad 6, tiatque ut sunt 4 ad 6, ita sex ad alium quemlibet numerum.
    est

    Hic erit igitur

    novenarius, qui quaternaiii neque


    est.

    multiplex neque superparticularis


    Snperparticularis intervalli medius numerus, neque

    unus, neque plures proportionaliter intervenient. Sit

    enim B C proportio supeiparticularis, et in eadem proportione minimi sint D F et G. Quoniam D V et G minimi sunt in eadem proportione, sunt ejusdem proportionis primi. Quotcirca eos unitas metietur. Auferatur igifir G ab D F et relinquatur D, hic est igitur utrorumque mensuracommunis: hKcigitur erit
    unitas. Quocirca nullus

    Non

    niultiplex,

    nec soper parl.iciilare\

    C
    Non
    niultiplex

    B
    \
    / Non

    T>

    numerus, qui sit ab G. Sola enim interest unitas, quanti vero


    ter

    F D atque G incidet ab F D quidem minor, major vero


    inter
    in su-

    niullifiley

    perparticularibus proportionibus proportionaliter in-

    ejusdem proportionis

    mmimos

    intercident, tot

    etiam inter ceeteros ejusdem proportionis incident. Sed nullus inter F D atque G minimos ejusdem proportionis iotervenire potest. Nullus igitur inter B at-

    inlervallum binario multiplicetur, atque id quod es ea multiplicatione creabitur multiplex non fit, ipsum quoque non erit multiplex- Sit enim intervalSi

    que C proportionaliter cadet,


    ^"

    et in

    numeris
    t>

    sit

    quaj-

    lum B

    C, fiatque ut
    quse

    C ad
    "

    B, ita

    B ad D,

    et

    non
    non

    fit

    Si sint proportionaliter numeri.

    Sola. Incident. i

    Eadem

    utrosque.

    In

    vettisto codice

    est.

    1249
    ejus

    DE MUSIGA.

    LIB. IV.

    qnod est C multiplex. Dico quoniam nec B ejus quod est C erit niultiplex. Si enim est et D ejus quod est C, esl mulliplex. At non est, non erit igitur B ejus quod est Cmultiplex.

    Si

    sesquialtero intervallo

    sesquitertium

    demptum

    L>

    Duples intervallum ex duobus maximis superparticularibus,


    Sit

    conjungitur

    sesquialtero et sesquitertio.

    enim Aquidem ejus quodest B sesquialter, B vero ejusquod est C sesquitertius. Dico quoniam A ejus quod est C duplex est. Quoniam igitur sesquialterest Aejus quod est B, igitur A babet in se totum B ejusque dimidium. Duo igitur A cequi sunt tribus B. RurB sus quoniam B ejus quod est C sesquitertius est,
    ^-

    quod relinquitur sesquioctavum. Sit enim A quidem ejus quod est B sesquialter, at vero C ejus quod est B sesquitertius dico quoniam A ejus quod est C sesquioctavus est. Quoniam est Bsesquialter enim A ejus quod est, A igitur habet in se B et ejus dimidiam partem. Octo igitur Aaequi sunt ad duodecim B. Rursus quoniam C ejus quod est B sesquitertius est, C igitur liabet in se B et tertiam ejus partem. Novem igitur C tequi sunt ad duodecim B. Duodecim B aequi erant^ad octo A et octo
    fuerit intervallum, erit
    :
    ;

    igitur

    eequi sunt ad

    novem

    C. Igitur

    aequus est

    ei

    igitur habet C, et ejus tertiam partem. Tres :igitur

    Eequi sunt ad quatuor C.

    Tres autem B sequi erant sunt ad quatuor C


    C.
    ;

    duobus A. Duo
    igitur

    igitur
    est

    A aequi
    duobus

    unus

    A
    qui

    sequus

    Duplex
    Sit
    :

    erit igitur

    quod est C, et octavee ejus parti. A igitur ejus quod est C sesquioctavus est. Et in numeris sesquialteruni quidem intervallum sit novenarius ad senarium, sesquitertium verooctonariusad senarium. Novemigitur ad octo sesquioctava proportio est.

    ejus

    est C, et in

    numeris.

    enim

    sesquialter

    12 ad 8, sesquitertius vero 8 ad 6
    plices sunt.

    ergo 12 ad G da-

    Sex proportiones sesquioctavae majores sunt uno duplici intervallo. Sit


    rv

    enim quidem numerus A, hujus


    et

    autem
    et

    sit

    sesquioctavus B, h liujus sesquioctavus C,

    bujus sesquiootavus D,

    hujus sesquioctavus F,

    Ex

    duplici intervallo atque sefquialtero

    triplex

    na-

    ejusque sesquioctavus G, atque hujus sesquioctavus

    scitur intervallum. Sit

    enim Aejusquodest B duplex, B autem ejus quod est C sesquialter. Dico quoniam A ejus quod est C triplex est. Nam quoniam A ejus
    est,

    quod est C sesquialter est, B igitur habetin se totum C et ejus dimidiampartem. Duo igitur B aequi sunt tribus C. Sed duo B Eequi
    ejus

    quod est B duplex Rursus quoniam B

    Aigitur sequus est duobus B.

    erant uni A, et unus igitur Aajquus est tribusC


    tur

    igi-

    A uno Gtriplex est. Et in numeris sit duplex quidem senarius ternario, sesquialter vero ternarius,
    binario. Senarius igitur triplex est binario.
    "

    secundum descriptum in Arithmetica numeri A B C D F G K, et sit A 262144, hujub autem sesquioctavus qui est B 294912, hujus autem sesquioctavus qui est C 331776, hujus autem sesquioctavus qui est D 373248, hujus autem sesquioctavus qui est F 419904, hujus autem sesquioctavus qui est G 472392, hujus autem sesquioctavus qui est K b3l441. Et sunt 531441 quod est K, plus quara duplicese ad ducenta 60 duo raillia 144 quod
    K. Idautem
    fiat

    modum,

    et sint

    est A.

    Sex igitur sesquioctava? proportioues ampliores

    sunt uno duplici intervallo.


    c

    igitur habet in se totum.

    Eujus autem.

    ducentis sexaginta

    duobus millibus 144.

    Sed

    hasc lectio

    nanplacet Glareano.

    AN. MANL. SEV. BOETII

    I2o2
    habens' virgulam
    -^
    .

    A sumi
    ticae,

    retro

    Hypate
    ,

    chromalineas

    quee est principalium extenta


    et

    supinuni ba-

    bens lineam
    /tjqicto fla.1 /c/liiiuxlgjc/quuifijt^/e/q u U)6a.jcJqatoaA/c/qlluij!lit.

    r conversum duas habens

    A
    ^/1144. ^94-91^

    D
    m77^
    s-b

    JJ

    Hypaton diatonos, quae est principalium extentai * GraBcum et digammon *F. Hypate meson, quae est
    principalis

    37Sg4-8l4l^Q 4 |l-7239^

    mediarum, C

    et

    C p

    Parhypate meson,
    et

    quce est subprincipalis


    ,1L n U-fTM.ro ^ i 5; I

    mediarum, P
    est

    C supinum

    J'
    ,

    Meson enharmonios, quae


    II

    mediarum enhar!J

    monios,
    matica3,

    Graecum CetCconversum
    est

    Meson chro-

    mediarura chromatica, II GrBscum habens virgulam.etC conversum per mediumhabens virgulam C. Meson diatonos, quae est mediarum

    quK

    CAPCTIII.
    Musicarum per Grsecas ac Latinas
    nuJicupatio.
    litteras

    extenta,

    Graecum nil Graecum diductum


    I

    f,

    Mese,

    notarum

    quse est media.

    et

    jacens

    Trite

    synemmenon,
    .

    quae est tertia conjunctarum, * et

    A supinum ^

    Sy-

    sumus nervum secundura praedictas consonantias per regulam divisuri, quoniamque neRestat quoniam
    cessarios sonos tribus generibus canlilense exbibebit
    ista partitio,

    nemmenon enharmonios,

    quEe est conjunctarum

    en

    harmonios, H Grcecum et medium habens virgulam

    jacens conversum per

    }i/.

    musicas interimnotas apponere, utcum divisam lineam iisdem notulis signaverimus, quod
    unicuiqiie
    sit

    maticre, quas. eit conjunctarura chromatica

    Synemmenon H

    cbroGreevir-

    cum habens virgulam,


    gulam

    nomen,

    facillime possit agnosoi. Veteres

    et

    A conversum habens

    Synemmenondiatonos, qua;
    et

    est coujuncta-

    tegra

    enim musici propler compeudium scriptionis, ne insemper nomina necesse esset apponere, excogitavere notulas quasdam quibus nervorum vocabula
    notarentur, easque per genera

    rumextenta L
    Paramese, quse
    cens

    j^

    Nete synemmenon, quae est


    .

    uitima conjunctarum,
    est

    modosque

    divisere,

    simul eliam hac brevitate captantes,

    ut si quando est, Equadratum et II Graecum supinum . Diemusicus voluisset ascribere, super zeugmenon enharmonios, quae est divisanun enharversum rhythraicametri compositione distentum, has L 1 , ,. sonorum notulas ascriberet, ita miro modo reperien monios, A et 11 Graecum jacens conversum y, Dietes, ut non tantum carminum verba, quae lilteris ex zeugmenon chromaticas, quae est divisarum chromaplicarentur, sed melos quoqueipsum, quod his notutica, A habens virgulam et n Graecum jacens con-

    etZ 2 Gra3cum jaTrite diezeugmenon, quae tertia divisarum


    sub media, Z
    et II

    M quadratum supinum

    melos

    aliquod

    .,

    lis

    signa['etur,in

    memoriam posteritatemque

    duraret.

    Sed ex his omnibus modis unura interim Lydium ejusque notulasper tria genera disponamus, in reli-

    versum, habens lineam angularem. <~i Diezeugme-

    non diatonos, quae

    est
    .

    divisarum diatonos,

    il

    quadra-

    modis idem facere in tempus aliud dilferentes. Sane si quando dispositionem notarum Graecarum litterarum nuucupatione descripsero, lector nulla novitate turbetur. Grascis enim litteris t nunt in quamlibet partem imminutis, nunc etiam inflexis, tota haec notarum descriptio constituta est. Nos vero cavemus aliquid ab antiquitatis auctoritate transveri[uis

    um

    supinum

    et

    Nete diezeugmenon, quaj est ulet

    tima divisarum, 4>jacens

    N inversum diductum
    semi A sinistrum sursum
    est ex-

    Tritehyperboleou,qua3esttertia excellentium, r deor-

    sum

    respiciens
    y.

    dextrum

    et

    respiciens

    Hyperboleon enharmonios, quas

    cellentium enharmonios T supinum et semi A

    dexest

    tere.

    Eruntigitur priores ac superiores notula;

    di])

    trum supinum ^
    et

    Hyperboleon chromaticae, quae

    otionis, id est

    verborum, secuudae vero atque

    infe-

    Proslambanomenos qui acquisilus dici potest, Zi non integrum et tau jacens ^^. Hy[late bypaton, qua3 est principalis principalium, L
    riores percussionis.

    excellentium chromatica, T supinum habens lineam

    semi
    .

    A dextrum supinura habens


    est

    retro

    lineam

    Hyperboleon diatonos, quae

    excellentium

    conversum
    i'st

    et

    r rectum

    ^-

    Parhypate bypaton,

    id
    et

    extenta, JM

    Graecum habens acutam


    ^Y,
    .

    et II

    diductum
    I

    subprincipalis principalium,

    B non integrum,

    habens acutam
    acutam,
    et

    Nele hyperboleon,
    <
    .

    habens

    r
    c

    Hypaton enharmouios, quse e^ principalium enharmonios, V supinum, etr conver-

    supinum p.

    jacens habens auctam

    Uescriptio.

    j,

    Non

    liabetur.

    Principalis

    principalium.

    1253

    DE MUSICA

    LIB. IV.

    1234

    Proshmbaiiomenos.
    Hypalo
    liypalon.

    '

    Lyclianos

    meson

    dialoDOS.

    Paranete diezeugmenon
    harnionies.

    e.";-

    Mese
    P/irliypale liypalon.

    2
    synemmenon.
    en-

    Paranetediezeugmenoiicliromalicae.

    Trile

    Paranete diezeugmenon diaLviiianos hypaton en'i3rnioiiios.

    paranele synemmenoii
    iiarinonios.

    lonos

    l.vcliaiios
    licae.

    livpalon

    chronia

    Paraneie synemmenon chroniaiicae.

    Nele diezeugmenon.

    Paranete synemnieiion diaLycli.iiios

    Trile hyperboleon.

    hypaton

    ilialoiios

    louos.

    Hypale meson.
    P.iiiiyp:ile iiieson

    Nete synemmenon exlensa.

    Paranple hypertioleon harmonios.

    en'

    Parancle hyperboleon cbro-

    Netc synemmenoii uUima.

    ma

    ifse.

    Lyc':;ano3
    iiio:;.

    meson eniiarmo

    Paramese

    Paraiiete hyperboleon jiatoIIOS.

    Lvrliiinos mesoiichromalics.

    Trile diezeiiriienoi).

    Kete liyperholeon.

    '

    CAPUT
    ilonocliordi regularis

    IV.

    A
    in genere diatonico.

    sima,
    Est

    id est proslambanomenos, D B autem mese. enim dimidia totius^ et sicut A Fi ab ea quaj est
    est

    pariitio

    B D dupla
    dupla
    est

    spatio, ita

    B D ab ea quas

    est

    B,

    Sed jam tempus est ad regularis raonochordi divisionem venire. De qua reillud estpraedicendum,quod
    sive in

    acumine.

    Nam, ut superius dictum


    est.

    est,

    spatii et

    acuminis semper ordo conversus

    Nam

    mensura

    nervi, sive in numeris, atque in eo-

    tanto est chorda major iu acumine,

    rum

    proportione statuatur describendadivisio, majus


    et

    spatium chordoe
    graviores
    efficiet.

    major numeri multitudo sonos

    At sifuerit nervi longitudo contranumeris seque non multapluralitas, acutiores voees edi neoesse est. Atque ex hac comparatione, quantum unaquaeque fiierit vel longior vel plurium numerorum, aliaque vel contraetior, velpauctior, et in

    minor in spatio, quociroa erit et leon quoniam E B ejus quaj est D B, dimidia quidem in quantitate, duplaveroin acumine. Rursus quoniam eadem E B ejus qu;T est A B quart.^pars est in spatio,
    quadrupla erit ab eadem iu acumine. Erit igitur (ut dictum est) nete hyperboleon dupla in acumine ab ea qusB est mese. Mese autem dupla in acumine ab ea quai est proslambanomenos. Nete vero byperboleon quadrupla in acumine ab ea quse est proslambanog menos;consonabitigitur proslambanomenosadmesen diapason, roese ad neten hyperboleon diapason, proslambanomenos ad netem hyperboleon bis diapa?on. Rursus quoniam xqam sunt partes A C, C D, D E, E B.
    Est antem A B quatuor earumdem partium, C B autem trium, A B sesquitertia est ab ea quoe est C B. Rursus quia trium est aequalium partium C B, sed D B duarura, erit igitur C B sesquialtera ejus quse est D B. Rursus quoniam C B est trium partium sequalium, qualis est una E B, tripla igitur est C B ab ea quse est E B; erit igitur C B lychanos hypaton diatonos, consonabitque proslambanomenos quidem

    quanto fuerit E B nete hyperbo-

    cioribus

    signata numeris, tanto vel gravior vel acu-

    tior invenitur.

    Nec Itctorem

    res illa conturbet,

    quod

    intendentes saepespatia proportionum

    signavimus, remittentes

    numero majore vero minore, cum intensio

    acumen faciat, remissio gravitatem. Illic enim tantum proportionum spatia signabamus, nihil de gravitatisaut acuminis proprietate laborantes, atque ideo
    et in

    acumen majoribus numeris intendimus,


    spatia sonosque metiemur,
    est,

    et

    mire-

    noribus in gravitatem ssepe remisimus. Hic vero ubi

    chordarum

    naturam

    rum rum

    sequi necesse es

    majorique longitudini chordaexistit,

    qua gravitas

    ampliores, minori vero


    Sit

    ex qua vocis acumen nascitur, dare breviores.

    chorda intensa
    sitis

    B, huic sequa sit regula quae

    partitionibus dividatur, ut,

    propoea regula chorda ap-

    ad lychanon hypaton diatonondiatessaron consonan-

    tiam. Eadem vero lychanos h}'paton diatonos consoea?dem divisionesin nervilongitudine signennabit ad mesen consonantiam diapente. Eademque tur quas ante assignaveramus in regula. Nos vero nunc dividimus ita, quasi ipsam chordam et non re- r lychanos diatonos consonabit ad neten hyberboleon, diapason et diapente. Rursus si de tota A B nonam gulam partiamur. Dividatur igitur A B in quatuor partem auferam, eam quae est A F, erunt partes octo partes, per tria puncta quse sunt C D E. Erit igitur F B. Erit igitur F B hypate hypaton, ad quam sestota quidem A B dupla ab his quae sunt D B, A D siquioctavam contineat proportionem A B, id est prosgillatim vero A D, D B duplae sunt ab his quee sunt A C, C D, D E, E B. Erit igitur A B quidem gravis- lambanomenos, in musica vero tonum.
    posita,
    ;

    Figura Uenrici Glareani.

    1285

    MANL. SEV. BOETII

    A
    erit

    1256

    hypaten meson comparata, id est G B, distabit tono. Si autemejusquse est C B quartampartem sumpsero,

    C K.

    Igitur C

    proportionem,

    ea quaj est D B sesquioctava proportione distabit. Erit igitur K B quidem lychanos diatonos meson, et erit C B, id est lychanos

    B ad K B K B autem ab

    '^

    obtinet sesquitertiam

    hypaton diatonos, ad

    B, id est lychanos diatonon

    continens. Bursus D B nonam partem sumpsero, erit mihi D L. Igitur L B erit paramese. Si autem ejus quae est D B quartam partem sumpsero, erit D N. Igitur N B erit nrete synemmenon. Si autem ejus quae est D Btertiam partem sumpsero, eritD N. IgiturNB erit nete diezeugmenon. Si autem K B in duas partes
    si

    meson

    diatessaron consonantiam

    ejus quce est

    g sequas

    fuerit

    divisa,

    erit

    X, eritque

    X B paranete

    byperboleon.

    Quanto spatinm majus

    erit,

    tanta major gravitas

    ubi

    vero minus, ibi majoracuties.

    Dum

    ergo

    AB

    in qua-

    erit recte proslambanoquadruplo gravior, et C B acutior in quadruplo, et eadem chorda A B ad F B est sesquioctava spatio, quare tono ab F B vincitur; erit ergo hypate

    diuplo spatio excedit E B,


    in

    menos

    liypaton.
    erit

    Eadem rursus ad C B sesquitertia est spatio, ergo C B lychanos hypaton diatonos. Vincetque C B in acumine ipsum A B consonantia diatessaron. Insuperidem A B spatio duplum est ad D B erit id;

    acumine duplum ipsum D B ad A B. Et sic C B neten hyperbol constituet, quod doctus lector facile
    circo

    |H|r|F|G|n|.^|e|x|H|n-|<i|
    CAPUT
    V.
    tria

    K|D|L|M|N|X|E|B|
    genera

    conspiciet

    dum

    acutius contemplatur.

    Monochordi netarum .hyperboleon per


    partitio.

    Superior vero descriptio inferiora signa quse continet,

    ejus sunt

    descriplionis,

    ubi chordis

    notulas
    fuit

    Nunc

    igitur diatonici generis descriptio facta est in

    apposuimus, quoniam earum


    ascribere.
    erit

    nomina longum

    eo scilicet

    modo quiest
    ;

    simplicior ac princeps,

    quem

    Item

    si

    A B
    G.
    ^"

    tribus incisionibus partiamur,

    pars tertia

    Consonabit igitur
    quffi

    A B proslambanomenos
    ;

    Dufe igitur ejusdem erunt G ad G B,


    B.

    Lydium nuncupamus. De quibus modis nunc disserendum non est ut vero per tria genera curratmixta descriptio, et omnibus propria numerorum pluralitas

    apponatur ad conservandas scilicet proportiones, vel meson, diapente consonantiam tonorum atque dieseon, excogitatus est numerus qui C B autem ad idque D hcec omnia posset explere, ut maximus quidem ad G B erit sesquioctava, et continebit tonum, proslambanomenon describatur, qui sit 9216 miuiordine cadit. Nani lychanos hypaton diatonos. id est mus vero 2304. Beliquorum vero sonorum proporC B, ad eam quaj est hypate meson, id est G B, contiones in horum medietate texentur. Sane ab infetinet tonum. RursnsA B quidem proslambanomenos riore procedimus omniumque nomina chordarura non ad C B lychanon hypaton diatonos consonantiam habet diatessaron, A B autein proslambauomenos ad G B solum nominibus. verum etiam d oppositis litteris hypate meson habet consonantiam diaiiente. Item C B demonstramus. Sed ita ut quouiam trium generum ad D B, id est lychanos hypaton diatonos ad mesen est facienda partitio, nervorumque modus litterarum liabet consonantiam diapente, G B autem ad D B, id excedit numerum, ubi defecerint litterse, easdem geminemus rursus hoc modo, ut quando ad Z fuerit est hypate meson ad mesen, habet consonantiam diatessaron. Lyclianos autem hypaton, id est C B, ad usque perventum, ita describamus reliquos nervos bis A id est AA, et bis B, id est BB, et bis C, id est totius chordse. modum ab eo quod est A usque ad id quod est LL, hauc, id est A, proslambenomenon CC. Sit igitur priraus quidem numerus maximusque 9216 divido, dimidiam ad 0, ut sit tola A dupla ad qui proslambanomenon obtineat locum 9216. Sitgue
    est

    hypate

    in

    proportioue sesquialtera constitutam


    l

    Qux.

    i>

    Sesquioctavum.

    "

    Obtinebit. ^ Appositis.

    1237

    DE MUSICA
    0. Item
    sit

    LII}.

    IV.

    12S8

    paranetes hyperboleon et netes hyperholeon diatonici generis sumpserimus, ejusque dimidium paranete hyperboleon, qtae est diatonici generis, appouamus, habebimus nuraerura tribus semitoniis ab hyperboleon nete distanlem, et erit hajc in chromatico genere paranete hyperholeon. Aufero igiturde 2392, id est de paranete hyperboleon diatonici generis 2304, id est nete hyperboleon, relinquunturmihi 288, hos divido, erunt mihi 144, eosderaadjiciam 2592, id est paranete hyperboleon diatonici generis, et erunt mihi 2736 haec erit paranete hyperboleon chromatica. Rursus quoniam trite distantiaffi tonum. Rursus ejus quai est iNN, id est hyperboleon, vel diatonica, vel chromatica, duos to2392, aufero octavam quce est 324, eamque eis quonos distat a nete hyperboleon, et in enharmonio rum est octava suiojungo, erunt 2916, lietque mihi genere paranete hyperboleoa duobus tonis distat ab FF trite hyperboleon diatonosin diatonico scilicet ea qu est nete hyperboleond eadem erit in enhar" genere 29l6totum quidera distans ab ea quse est monico genere paranete hyperboleon, quaj est in vero diatonum ab ea qua: diatonico vel cbromatico trite liyperboleon. Sed quoparanete hyperboleon, est nete hyperboleon, eadem vero FF erit in chroniara trite hyperboleon diatonici generis et chromatici ad nete diezeugmenon minus seraitonium matico genere trile hyperholeon chromatica. In enservant, constat autem tetrachordum enharmonii geneharmonio vero paranete hypei'boleon enharmonios, ris ex duobus integris tonis, et diesi, ao diesi, quse quod facilius agnoscetur cur eveniat, cum trium gesunt dimidia spatia semitonii minoris, distantiam nerum tria prima tetrachorda a neie hyperboleon eam qu<E est inter neten diezeugmenon et paranetem inchoantia descripserimus. Quoniam vero si A sesquitertia proportione duas sesquioctavas abslulero, byperboleon enbarmouium sumo; sed quoniam nete relinquitur mihi seraitoniura minas, sumo tertiam diezeugmenon est 3072, paranete autem hyperboleon ojus quae est LL, id est neten hyperboleon, et sunt enharmonios 2916, horum distantia erit to6, horum 768. Hos eisdem adjicio, lient mihi 3072. Qiiorum sumo dimidiara partem, qui sunt78. Hos adjicio2916, Gst DD nete difzeugmenon continens ad triten hyflent 2994, ha;c erit E E trite hyperboleon enharmoperboleon semitonium minus. Nam quoniam nete nios descriptum est igitur secundum tria genera tediezeugmenon ad neten hyperboleon diatessaron trachordum quod est hyperboleon, oujus formam continetconsonantiam, trite autera hyperboleon diasubter adjecimus. ^ tonos " ab ea ditonum distat, relinquitur spatium quod est interneten diezeugmenon et triteu hyperboleon semitonii minoris.
    '^
    :

    dupla ab ea quae est LL, Ei'it igitur A quidem proslarabanomenos, autem inese, et LL netc hyperboleon: habebit igitur A quidem 9216, vero borum diiuidium, id ost iOOS, ut mese ad proslambanomenon diapason consonantia conveniat. Ea vero quae est LL dimidium est meses, ut sit proslambanomenos ab ea quce est nete byperboleon quadrupla, et bis diapason ad eam consonet symplioniam, sitque LL 2301-. Si igitur ex 2304 octavam abstulero partem, id est288, eisdem.que adjecero, flent mihi 2392, eritque NN 2392 quse sit paranete hyperboleon ad neten hyperboleon obtinens
    ua quse est

    tonis, si distantiam

    1239

    AN. MANL. SEV. BOETII

    1260

    siV?

    //

    1261

    DE MUSICA A
    diezeup;menon
    '

    LIB. IV. vero

    1-262

    tcm, id est 384, eisque adjiciam, fient 34S6, eritque


    jiaranete
    iiotata,

    diatonos,

    CC

    litteris

    per-

    ad neten diezeugmenon obtinens tonum.


    si

    Ab

    octavam auferam partem, id est de 3456, qoaj est 432, eosque eidem adjungam, erunt 3888. Eritque ea Y trite diezeugmenon dialonos. Sed quoniaifi nete dizeugmenon ad paramesen sesquitertiam obtinebat iiroportionem, trite autem diezeugmenon diatonos a nete di/eugmonon duos tonos abest, continebitur iuter triten diezeugmenon et paramesen semitonium minus. Diatonicum igitur genus, in hoc quoque tetrachordo ac pentachordo ita expletum est, ut tetrachordi quidem ejus, quod est neles diezeugmenon ad paramesen, dialessaron consonantia sit. Pentachordi vero ejus quod est netes diezeugmenon ad mesen, diapente sit consohac vero
    nantia.

    chromaticam, id est 3888, somitonium reliquuoi ab eo tono, quod divisum est inter paraneten diatonon diezeugmenon, et triten diatouon diezeagmenon, et sit reiiquum aliud ex tetrachordo semitoniiim inler triten

    diezeugmenon chromaticam

    et

    paramesen, quod

    scilicet

    ex diatessaron consonantia

    jj

    diezeugmenon et quod nete diezeugmenon chromatica, et trite diezeugmenon chromatica continebant. Qua; autem in diatonico genere trite diezeugmenon diatonica est. In chromatico autem diezeugmenon chromatica, ea in enharmonio genere paranete diezeugmenon enharmonios dicitur, integros enim duos tonos distat ab ea qnsa est nete diezeugmenon et notetur AA. Et inter neten diezeugmenon et paraneten enharmonion diezeugmenon
    relinquitur, ea qua' est inter neten

    paramesen subtractis duobus

    tonis,

    nulla interest chorda, atque ideo paranetes vocabulo

    nuncupatur. Semitonium vero quod est inter paraneten enharmonion diezeugmenon et paramesen, id
    est inter

    AA

    et

    X hac

    ratione partimur, ut fiant duse

    dieses.

    Sumo
    et

    differentiam paranetes enharmonii die-

    zeugmenon
    3992.

    parameses, id est 3888


    lOi,

    et 4096, ea est

    208, hanc divido, iient

    hos appono 3888, fient

    diezeugmenon enharmonios Z litHujus igitur tetrachordi per tria genera descriptionem subter adjeci, superiusque dispositum hyperboleon tetrachordum aggregavi, uti
    erit trite

    Ea

    tera pernotata.

    esset

    dispositionis totius

    utrorumque una descriptio, et paulatim juncta forma consurgeret.

    Enharmonium vero atque chromaticum genus hac ratione tesemus Sumo distantiam netes et para:

    netes diezeugmenon diatoni, id est 3072 et 3456, est

    eorum
    si

    differentia 384;
    et ei

    sumam

    hanc divido, erunt 192; hanc qua; est paranete diezeugmenon dia3456, fient 3648, hec erit

    tonos adjungam, id est

    paranete
    litteris

    dizeugmenon chromatica, BB geminatis adnotata b distans nete diezeugmenon tono et


    tri-

    semitonio, id est tribus semitoniis, continens ad

    ten diezeugmenon

    dudum quidem

    diatonicam.

    Nunc

    1203

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    1264
    adnotatus, tono distabat a nete die-

    do CC

    litteris

    zeugmenon

    in genere diatonico, et paranete diezeu-

    gmenon
    non
    et

    diatonos vocabalur, in
    est,

    tetrachordo, id

    conjunctarum

    synemmenon aulem sit nete synemme-

    in tribus generibus constituta

    littera

    pernotata,

    ab ea octava pars auferatur quae est 432 eisque

    apponatur, fient 5888 quse est paranete


    et

    synemmenon
    quorum
    octa-

    littera

    pernotata. Hujus pars sumatur octava

    ea qua3 est 486; heac

    summa

    si

    eisdem,

    va

    est,

    menon menon ad mesen,

    aggregetur, fient 4374, quae est trite synemdiatonos, id est, E. Sed quoniamnete synemid est 3430 ad 4608, sesquitertiam

    obtinet proportionem quee est diatessaron, trite au-

    tem synemmenon, ad netera synemmenon, id est 4374 ad 3406, duorum tonorum obtinet proportionem, relinquitur trites syuemmenon diatoni ad raesen proportio semitonii, el conjunctum est hoc tetrachordum cum mese, atque ideo synemmenon quasi continuum et conjunctum vocatur. Et diatonici quidem generis hoc modo est facta proportio. Chromatici vero talis divisio est

    non
    et

    et

    paranetes

    sumo netes synemmes^memmenon diatonici, id est 3436


    : ;

    3888

    differentiam, ea est 432


    fiat,

    hanc

    si

    divido ut

    CAPUT

    VIII.

    semitonium
    tria genera

    216; hanc adjicio ad 3888 ut tria semitonia fiant, erunt 414, quse est paranete syfiunt

    Monochordi netarum synemmenon per


    partitio.

    nemmenon
    est.

    chromatica, cui littera S superapposita


    igitur,

    Ab hac

    id

    est,

    paranete

    sjmemmenon

    quidem diaDuo quidem tetrachorda quse sibimet quidem contonicam, nuno vero chronicam semitonium est. A qua juncla sunt, a mese vero disjuncta, trium generum C trite synemmenon chromatica usque mesen aliud sesnperior descriptio, quemadmodum locarentur ostenmitonium reperitur. Sed quoniam a nete synemmenon iisque ad triten synemmenon diatonicam vel dit. Nunc ad " aliud tetrachordum veniendum est, chromaticam duo toni sunt, quse est in diatonico vel quod synemmenon vocatur, quod junctnm est ei qu chromatico generibus trite s^memmenon diatonos vel est mese. Quoniam enim inter neten diezeugmenon chroraatica, eadeui in genere enharmonio paranete et mesen diapente consonantiam esse prajdiximus, synemmenon enharmonios est, habens summam est autem di.ipente consonantia trium tonorum ac semitonii. Tres vero sunt toni in hoc pentachordo, 4374, qucB sit R, A, qua usque ad meson semitonium Sumo difest, hoc partior in duas dieses hoc modo quorum unus quidem netes diezeugmenon ad paraferentiara paranetes syneramenon euharmonii et meneten diezeugmenon diatonon. Alter vero paranetes ses, id est 4374 et 4608, ' facit 234; hanc divido, diezeugmenon ' diatonon ad tritea diezeugmenon fient H7; hanc adjicio paranete synemmenon endiatonon. Tertius autem parameses ad mesen, reliharmonios, id est 4374, flent 4491, qua; P littera quumque semitonium trites diezeugmenon diatoni ad pernotatur, et sit eatrite synemmenon euharmonios. jiaramesen, quoniamque netes diezeugmenon et pachromatica, ad triten
    prius
    :

    synemmenon

    est mese, eo tono Eritque semitonium quod continetur inter paraneten paramesen ac mesen. ^ synemmenon enharmonion et mesen, id est inter 4374 et 4008, divisum per triten synemmenon enSi ex eo pentachordo, quod est a nete dizeugmenon liarmonion e eara, scilicet quae est 4491. Quocirca ad mesen, unum abstulerimus tonum, eum scilicet hujus quoque tetrachordi espedita ratio est. Nunc qui continetur inter neten diezeugmenon et paraneautem facienda est descriptio, juncta tamen cum caeten diezeugmenon diatonon, poterimjs aliud tetrateris h tetrachordis, id est h)'perboleon ac diezeuchordum ad niesen jungere, ut fiat synemmenon. gmenon, ut paulatim fiat descriptionis rata proquod est coojnnctum hoc modo. Nam quoniam pagressio. ranetes diezeugmenon diatoni, quee est CC, nume-

    ranieses tetrachordum ab

    ea

    qnm

    disjunctum

    est,

    quod

    est inter

    rus est 3436,


    sen. Hic
    tl

    horum

    tertia

    eisdem addita

    faciet

    me-

    ergo numerus in diezeugmenon tetrachor-

    lllud.

    h Diatoni.

    T^on habetur.

    Hgitur.

    <=

    Non

    leguntur.

    Ea

    est.

    Ea.

    hmnlegitur.

    1263

    DE MUSICA
    t
    '

    LIB. IV.
    1

    1266

    llcinitcxiium niinus

    To^.ii*

    Tonus

    4603

    1265

    DE MUSICA
    est inter lichanos

    LIB. IV.
    et

    1266

    quod

    meson enharmonion

    et

    hy-

    A inier lyclianon meson enharmonion

    parhypate me-

    paten meson, id est inter 5832 et 6144, in duas dieses hoc modo dividimus. Aufero differentiam 5832 ad 6144, ea est 312 hanc dimidiam partior, fient:

    son enharmonion, id est inter 5832 et 5988, et inter parhypaten meson enbarmonion et hypaten meson, id est inter 5988 et 6144. Divisum est igitur meson
    tetrachordon.

    hanc ad 5832 jungo, fient 5888 et lieec sit K parhypate meson enharmouios. Duaj vero sunt dieses
    156
    ;

    Quod

    ita in

    descriptione ponatur, ut

    superius descriptis tetrachordis aggregetur.

    2;

    (ji44

    1-209

    DE MUSICA
    ost

    LIB. IV.
    et

    1270

    ejus qiiee
    et

    lichanos hypafon diatonos, Id est 6144


    est

    A harmonion
    i>

    hypaten hypaton, id
    ejus

    est inter

    7776 et

    0912, ea

    708

    efliciam
    fria

    semilonia, fient 384


    tiant,

    hanc dimidiam partior ut duo hanc adjicio 6912 ut


    :

    inter 8192, hoc in duas dieses itd dividimus.

    Sumo

    dilTerentiam

    quie

    est lichanos

    hypaton enhar-

    semitonia

    erunt 7296

    hsec erit

    licha-

    nos hypaton chromatice ah ea quaj est hypate meson Relinquuntur ergo duo seti'il)us semiloniis distans.
    inter lichanos hypaton chroparhypaten hypaton chromaticen, id est inter 7296 et 7776. Aliud vero inter parhypaten hypalon chromatice et hypatea hypaton, id est inter

    mitonia,

    unum quidem
    et

    maticRU

    et liypaten hypaton, id est 7776 et 8192, ea est410; hujus dimidiam surao, sunt 208 hanc adjicio 7776, fient 7984 qaic sit D parhypate hypaton enharmonios. Sunt igitur duaa dieses una quidem quaj est iuter lichanon hypaton enharmonion et parhypaten hypaton enharmonion, id est inter 7776, et

    monios,

    7984

    altera vero

    quae est inter parhypaten hypa-

    7776

    et

    8192. Restat

    superius

    enharmonium genus, cujus ad exemplar talis divisio est. Quoniam enim


    qua 7776 unitatibus insignita
    est,

    ton enharmonion, et hypaten hypaton, id est inter

    parhypate hypaton diatonos vel parhypate hypaton


    cliromutico,

    duor,

    hu3 tonis distat ab ea quaj est hypate meson, eadem erit in genere enharmonio liclianos hypaton enharmonios, qus". ab hypate mesou duobus integris " differant tonis. Restat igitur ex diatessaron
    tia

    Tonus veroultimus inter proslambahypaten hypaton, id est inter 9216 et 8192, continetur. Divisum est igitur hypaton tetrachordum secundum tria genera diatonicum cliromaticum enharmonion. Quod si superioribus tetrachordis hyperboleon diezeugmenon synemmenon meson
    7984
    et

    8192.
    et

    nomenon

    cousonan-

    adjungatur,

    fit

    integra perfectaque descriptio divisi

    semitonium quod

    est inter

    lichanos hypaton en-

    per omnia monochordi regularis.

    Diatonicua

    Tetrachordos hypaton
    Diatonicaj

    Tonus Hemitonium Touus Tonus

    Tetrachordos hypatou Chroinaticum

    Tetraeliordos hypaton

    Enharmoniciim

    Tetrachordos meson Diatonic

    Tetrachordos meson

    Chromaticum

    Tetrachordos meson

    Enharmouicum

    Tetrachordos synemmenon
    Diatonicce

    Tetrachordos

    synemmeuon

    Chromaticum

    Tetrachordos

    synemmenon Enharmonicum

    Tetrachordos diezeugmenon

    Diatonicum

    1271

    AN. MANL. SEV. BOETII


    Chromaticum

    Tetrachordosdiezeugmenon

    Chromaticum

    Tetrachordos diezeugmenon

    Enharmonicum

    Tetrachordos hyperboleon Diatonioum

    Tetrachordos hyperboleon

    Chromaticum

    Tetrarchordos hyperboleon

    Enliarmonicum

    1273

    DE MUSICA
    Pafamcse

    LIB. IV.

    1274

    1273

    AN. MANL. SEV. BOETII


    nete

    1276

    hypaton, hypate tneson, mese,

    synemmenon, A

    est

    Lad D

    quinta ab eo quod
    ;

    est

    ad C; sexta ab

    paramese, iiete diezeugmenon, nete hyperboleon, mobiles vero quas lychanos, vel paranetas, vel dianomitonicas, vel chromaticas, vel enharmonioas
    '^

    eo quod est I ad B septima ab eo quod est H ad A. Liquet igitur ex his quaj dicta sunt, diatessaroncon-

    namus. Non in totum mobiles aut immobiles, quas


    parhypatas
    cimus.
    tritas in diatonico

    vel chromate,

    lichadi-

    sonantiam semel tantum in immobilibus ac statutis Nam si ab hypate hypaton incipiam, erit A D, id est ab hypate hypaton in meson
    vocibus contineri.

    nos autem vel paranetas in enharmonico genere

    hypaten ea

    qua".

    est in

    ordine prima.

    Nam

    caeterae'

    non

    statutis vocibus terminantur, ut


    et

    B E G

    F.

    Nam

    CAPur

    XIII.

    parhypate hypatou
    et lichanos
    si

    parhypate meson,

    lichanos

    hypaton

    De consonantiarum

    speciebus.
    tra-

    sunt.

    Quod

    rursus

    meson mobiles esse monstrat<E ab hypate meson diatessaron

    Nunc de speciebus primarum consonantiarum


    ctanduni est; primas autem
    consonantitB

    sunt dia-

    pason, diapente, diatessaron. Species autem est qum-

    consonantiam inclioemus, erit speoies dintessaron statutis vocibus terminata G D, ea qure est prima, id est ab hypate meson in mesen. Reliquge minime,

    dam

    positio

    unum quodque
    consonantiam
    tonico
    inter

    propriam habens formam secundura genus in uniuscujusque proportionis


    facientis terminis constituta, ut in dia-

    Nam parhypate meson et lichanos ut E H et F meson et trite diezeugmeuon non probantur immoJ
    .

    biles.

    Rursus

    si

    eamdem
    erit e

    diezeugmenon tetrachordum mesenque ponahyperboleon tetrachordum


    genere.
    si
    i,

    Nam

    piat ordiendam,

    diatessaron paramese quoque quae statutis

    jsusci-

    coer-

    cealur sonis, diatessaron species

    L, id est a paraest

    mus,
    erunt

    subtracto

    scilicet
    si

    synemmenon
    Ili

    tetrachordo,

    mese
    sonis.

    in nete

    diezeugmenon, quee
    I

    prima.

    Nam

    do nervi. At

    ab his proslambanomenos deergo disponantur

    cwteraj qute sunt

    et

    K N

    mobilibus terminantur
    et et

    trahatur, erunt quatuordecim.

    Nara triten diezeugmenon,


    et triten

    paraneten dieparaneten hyspecies tenet,


    si

    Ahypate hypaton, B parhypate hypaton, C liypate ilchanos, D liypate meson, E parhypate meson, F lichanos meson, G mese, II paramehoc modo.
    Sit

    zeugmenon,

    hvperboloon,

    perboleon mobiles voces esse praidiximus. Item diapente consonantia duas tantummodo
    qute statutis vocibus includuntur.

    diezeugmenon, K paranete diezeugmenon, L nete diezeugmenon, M trite hyperboleon, N paranete hyperboleon, nete hyperboleon. Ab hypate igitur ad paramesen diapason consonantia est. A mese,
    I

    trite

    Ut

    ab

    hypate

    meson ordiamur, una quidemest D H, id est ab hypate meson in paramesen, ea quse est prima. Altera
    vero G L, id est a mese in neten diezeugmenon,
    hasc

    se

    vero

    ad hypaten

    meson
    octo

    diatessaron,

    vero mese ad liclianon hypaton


    tur diapason quideni

    ab eadem Q vero est quarta. Reliquae vero, id est E I et F K, midiapente. Erit iginime statutis vocibus clausae sunt. Nam parhypate,

    cliordarum.

    Diatessaron

    etlichanos,

    et

    trite,

    et

    paranete inslabiles appro-

    vero quatuor, diapente autem quinque. Ac per lioc

    habebit diatessaron quideni species tres,

    diapente

    bantur. Similis autem ratio eritsi a nete diezeugmenonin graviorem partem, id est ad mesen, conso-

    autem species quatuor, diapason vero species septem. Semperque una minus species erit quam fuerint voces, ut enim a mese cteteras ordinamus diatessauna ron consonantiaj species tres sunt, hoc modo quidem species erit ab G ad D secunda vero ab F ad C tertia vero ab E ad B, et huc usque diatessaron species progrediuntur. Idcireo quia huo usqiie species binos continet nervos ejusdem diatessaron, ut G D quidem eos qui suntE Fg'' continent, F C eos qui sunt E D, et E B eos " continent qui sunt C D non si vero his adjecero diatessaron D A, diversa erit ab ea quse estG D, unum enim solum G D consonantice nervum continebit, id est D solum. Excessit igitur G D cousonantiam, atque ideo diatessaron tres species habere perhibetur. Et in ca;teris quidem consonanliis idem est. Diapente autem erunt species quatuor hoc modo Una quidem est II ad D alia vero ab eo quod est G ad C aUa ab eo quod est F ad B; alia autem ab eo quod est E ad A. Diapason vero consonantia; 7 erunt species, hoc modo: prima ad G secunda ab eo quod est N ad ab eo quod est F terlia ab eo quod est M ad E quarta ab eo q\iod
    <^

    hujus species considerentur, eisdem enim immobilibus vocibus, quas superius diclee sunt, continehuntur. Sive autem ab hypate meson, seu a mese, seu a paramese, sive etiam a nete hyperboleon consonantias i ad graviorera parlem ducamus. Duarum qua2 statutis vocibus coerceantur, non poterit
    nantiae
    esse deslruclio. Diapason vero consonantite sive ab hypate hypaton in paramesen, sive a nele hyperboleon in mesen ordo sumatur, tres tantummodo species obtinebit, quse immobilibus vocibus coerceantur.
    '

    y^

    Nam

    ab hypaten hypaton ordientibus una est

    B, ea

    qua3 estprima ab hypate liypatou in paramese. Altera

    D L ea quaj quarta ab hypate meson in nete dieha?c septima est, id est a zeugmenon. Dehinc G mese in neten hyperboleon. Reliquarum vero specierum voces extimaj nullo modoj immohilibus vocibusconstituta; sunt.
    et
    trite,

    Nam

    parliypate,

    et lichanos,

    paranete (ut

    supra

    voces

    immobiles nonsunt. Similiter si ab hyperboleon nete ordiaraur, specierum


    ordo contexitur,

    quodque dictum est) autem et per easdem

    quorum omnium

    inteiligentiam

    sulsjecta desci'iptio k docet.

    "

    Vocamus.
    '

    i)

    Mesonque.
    j

    "

    Ordiamur.

    "^

    Non

    habetur.

    "

    ISon

    habdur.

    Non

    legitur.

    Non

    legitur.

    In.

    Distinctio.

    Non

    legitur.

    ^ Faciet esse notiorem.

    1277

    DE MUSICA

    LIB. IV.

    1278

    Stabiles

    1279

    AN. MANL. SEV. BOETII

    a.2

    m\
    Acutissimus Telrardus

    n\l

    MUSIC.VLIR.

    [V.

    82

    Hypermixolydius

    Plagis Tetrardi

    Mixolydius

    Tritus Lydius

    Deuterus Phrygius

    1283

    AN. MANL. SEV. BOETIl

    1284

    notulas integra pagina disgregaverit, toni inter eas

    sciamus esse distantiam. Sin versus notulas, ac non pagina distinguit, semitonii non ignoremus esse distantiam. His igitur ita prsemissis, si duo ordines in
    bis diapason consonantia constituti sibi invicem

    demonstrat. Item mese hypolydii ab ea quse est mese hypophrygii toni differentiam facit. Namque C, quse
    est mese hypolydii, tono distat a o, quse esthypolydii quidem lichanos mesen, inhypophrygio autem mese. Item mese hypolydii, qua: est C, ab ea quae est mese

    comsi

    parentur, ut qui ordo

    sit

    gravior

    possit aguosci,

    dorii semitonio

    distat.

    Quod

    hinc poterit agnosci,


    ejus meses,

    proslambanomene fuerit gravior vel quaBlibet alia vos ejusdem loci voce gravior pernotetur, in eodem scilicet genere constituta, totum quoque ordinem necesse est esse graviorem. Tamen id melius sumeturad mediam qum est mese. Duorum enini t ordinum bis diapason consonantium cujus mese fuerit gravior, ejusdem totus ordo quoque graproslambauomenos
    ^

    quoniam ordinem sursum prodeuntem

    quse est hypolydii, atque eum ordinem in sursum prodeuntem ejus meses quce est dorii, unus versiculus, non pagiua distinguit, Qao iit ut mese hypodorii ab ea mese quae est dorii, integra diatessaron conso-

    nantia distet, idque probatur hoc


    est

    modo

    nam

    quaa

    vior erit.

    Nam

    cseteree

    singulaj singulis comparatse


    si

    mese cj in hypodorio, eadam est w in dorio: hypate meson est ab ea quaj est mese, quovis modo
    vel

    nihilominus graviores invenientur, itaque


    ab alia media tono
    a\it
    si

    media

    genere diatessaron consonantia differens.


    dorii

    Item

    acutior videatur, aut gravior,


    id

    mese

    quEe est

    tv

    ab ea mese quiE est phrygii,


    quis est

    omnes quoque
    "^

    nervi

    eodem genere

    sint, singuli

    id est M, distat tono.

    Nam

    mese

    in dorio,

    tt

    sibimet comparati tono acutiores aut graviores esse

    eadem

    in

    phrygio lichanos

    meson. Rursus mese


    lydii, id

    Quatuor aulem raediis si prima ad quartam dialessaron distantiam servet, prima vero a secunda tono differat, secunda quoque atertia eodem differat tono, tertia ad quartam semitonii faciet differentiam hoc modo sint 4 medie A B C D, et A ei que est D comparata servet ad eam sesquitertiam proportionem, que est diatessaron. Item A a B distet tono, B a C distet tono, relinquitur ut C ad D sevidebuntur.
    :

    phrygii qusa est M, ab ea mese quEe est


    distat tono.
    est

    estl

    Nam

    quee in phrygio est

    M mese,

    in lydio

    lichanos

    mese. Rursus mese lydii modi ab ea


    est H, se"mitonio distat.
    lydii continet

    mese quae est myxolydii; id Etenim si ordo qui rectus


    '

    mesen ei mesen habet comparatus, non paginula, sed versu j disjungitur. Ea quoque mese quae est myxolydii H ad eam mesen quse est
    ordini qui rectus mixolydii

    mitonii distantiam servet.


    Sesquitertia ratio.

    hypermixolydii, id est r, toni differentiam facit idcirco quoniam H quse in mixolydio mese est eadem
    in hypermixolydio lichanos

    meson

    est.

    Unde
    :

    fit

    ut

    C mese

    dorii ab ea

    mese quaj

    est mixolydii diatessaron

    nam medistet. Id probatur hoc modo son quse est dorii id est ^ k, eadem est mixolydii,
    consonantia
    id est

    Et

    si

    quinque
    a quinta

    sint media;.

    eodem modo.
    i

    Si

    enim

    pri-

    ma

    sesquialtera
    ac

    disteterit

    proportione,

    - hypate meson, qua? ad cujuslibet raodi mesen diatessaron consonantiam servat. Item mese dorii, id est -n, ad eam mesen quse est hypermixolydii quse est r diapente consonantiani servat. Ea enim mese quse est dorii id est n ir, in ordine hypermixolydii lichanos hypaton est; lichanos autem
    '

    primaque a secunda,
    a quinta,
    singulis
    "

    secunda a

    tertia,

    quartaque

    disteterint tonis, tertia ad quar-

    tam semitonii

    faciet differentiam.

    Item quEECunque

    hypaton ad mesem in diatonico genere in quolibet modo si comparetur, diapente consonantia distat. Cur autem octavus modus, qui esthypermixolydius,
    adjectus est,
    tia hsec.
    "

    medise aliorum modorum proslambanomenos accedunt ha2 graviores modos operantur. ^ Quae netis,
    illa;

    hic patet. Sit bis diapason consonan-

    acutiores efficiunt.

    Quoniam

    igitur in

    superiore

    pagina descriptis modis partem sinistram legentis proslambanomeni primi tenent. Dextera vero legentis extremis clauditur netis, erit omnibus quidem acutior s modis, qui inscribitur hypermixolydius, omnibus vero gravioris qui hypodorius, Nos vero a gravissimo hypodorio inchoanies, cteteros quam inter se habent
    differentiam designabimus.

    A B
    I
    I

    Cj D

    E
    I

    Pl

    CAPUT
    Raiio superius dispositse

    XVII.

    modorum

    descriptionis.

    Diapason igitur consonantiam servat


    est H, octo enimi vocibus continetur
    :

    A ad

    id

    quod
    igitur

    Namque

    in

    hypodorio

    primam

    w ab ea mese quse est in modo Quod in hoc facile perspicietur, si quis ad mesen hypophrygii, qua3 est f ejusdem hypophi'ygii cj comparet, quaj est hypodorii quidem mese, in hypophrygiaautem lichanos meson. Nam f atqueco tono differunt, quod pagina interjecta

    modo mese

    quaj

    est
    i'

    dicimus esse speciem diapason ea quaj est

    H, se-

    hypophrygio tono

    distabit.

    quartam D L, quintam E M, sextani F N, septimam G 0. Relinquitur

    cundam vero B

    I,

    tertiam C K,

    igitur extra
    est,

    P, quae ut totus ordo impleatur adjecta

    atque hic est octavus modus,

    quem

    Ptolemseus

    super annexuit.
    Destiterint.
    i

    * lYoji legitiir.
    j

    i,

    Distingmtur.

    "^

    Ordinem. N. ' N.

    Sinyulis. N. n N.

    <5

    Destiterit

    Quxcunque.

    sModus.

    ^ Distat.

    '

    Is.

    Hinc.

    128::1

    DE MUSICA,

    LIB. V.

    CAPUT

    XVIII.

    nosco.

    Quod

    si

    diapente efficere volumus, quinque

    Qiiemadmodum indubitanter musicse consonantix aure


    dijudicari possint.

    partibus totam chordara, id est spatium


    divido ac tres

    ab E ad

    uni

    proportioni, duas vero reliquas

    Ut" vero indubitanter consonantiarum


    gatur,
    tali

    ratio colli-

    dabo, atque ita posito semisphEerio, secundum supe-

    brevissimo ac simplici

    effici

    poterit instru-

    mento. Sit igitur regula diligenter extensa A D, cui duo hemispheria, quas magadas Grwci vocant, insuper apponantur, ita ut ab ea quae est E curvatura ad id quod est B deducta linea rectos circa se angulos reddat item ab ea qaai est F curvatura ad id quod est C punctum deducta linea reclos circum se angulos effioiat. Sint vero ha3 ajqualiter undique perpolitaj ad
    :

    dictum modum consonantias dissonantiasque perpendo item si diapason consonantiam teraptare voluero, fotum tribus partibus seco, atque in unam duasque distribuens easdem simui vet alterutram pulsans '^quid consonet, vel quod dissonet utraque
    rius
    ;

    cognosco. Tripla vero, qua; ex permixtis consonantiis


    nascitur, ita redditur, ut

    divisionibus

    "*

    si totnm in quatuor partium partiamus, atque in tres et unam tota

    eosdem usus,

    sint eisdeni alioB aiquales parata;, super


    is

    nervi

    prolixitas

    dividatur,
    triplee

    ita

    semispha;rium

    tri-

    has intendatur nervus sequalis undique,

    qui est
    r,

    bus appositum

    proportionis dissonanliam et

    AE F
    sit

    D. Si

    igitur diatessaron consonantiam qualis

    consonantiam reddat.

    reperire voluero, hoc

    modo

    faciam

    ab E puncto,

    quo nervus semisphai-rium tangit, usque ad F punctum, quo rursus ab alia parte altero nervus semisphajrio jungitur, divido spatium quod est E F septem partibus, et ad partem quartam septimarum appono punctum quod est K est igitur E K ad eam quse est K F sesquitertia. Si igitur ad K tequum superioribus semisphseriis apposuero, atque alterutra vicissim EK et K F plectro adhibito pellantur, diatessaroa distan;

    tiam consonabit. Sin vero simul partes idem C

    et

    K F

    utrasque percussero, diatessaron consonantiam

    LIBER QUINTUS.
    arbitror

    Post monochordi regularis divisionem adjicienda C tione perpendens. Sensus enimac ratio,quasi queedam esse ea in quibus veteres musicoj doctores facultatis harmonicEe instrumenta sunt. Sensus namdiversitate

    sentenliaj

    discordant,

    omnibus

    subtile judicium,

    atque id
    "

    habendiimque de quod proposito


    dispositione sup-

    que confusum quiddam ac proxime taie, quale est autem dijudicat iffud quod sentit, advertit. Ratio
    '

    deest operi,

    mediocris doctrinae

    integritatem atque unas persequitur differentias.

    Ita-

    plendum est. Potest enim alia quoque esse divisio, in qua non unus tantummodo nervus assumitur, qui
    positis proportionibus
    f

    que sensus invenit quidem confusa ac proxima


    tati,

    veri-

    accipit

    vero

    ratione

    integritatem.

    Ratio vero

    dividat.

    Verum

    octo,

    atque

    ipsas quideminvenitintegritatem,accipit veroj sensu

    ejusmodi cithara

    fiat, b

    aut in pluribus, et quanti

    confusani ac

    proximam

    verisiraifitudinem.

    Namque

    necessarii sunt nervi, tota


    oculis subjecta cernatur.

    proportionum

    ratio quasi

    mum

    sensus nihil concipit iutegritatis, sed usque ad proxivenit. Ratio vero dijudicaf, vefut si quis manu

    circufum scribat, fortasse


    fatur intelligit.
    circa

    eum

    circufura vere ocuhis


    esse id

    arbitretur. Ratio vero nullo

    modo

    Uoo vero
    vertitur,
    ita

    idoirco est,

    quod simuquoniam sensus

    materiam
    quse

    speciesque in ea compre-

    henditur,
    k

    sunt fluide
    et
    '

    Neque determinate,
    ipsa
    sequitur,

    atque imperfecte. usque ad unguem expo""

    CAPUT PRIMUM.
    De
    vi

    lite, sicut est

    materia. Quare

    ipsum quoque

    harmoniex
    et

    ct quse

    sint ejus

    instrumenta judicii

    confusio

    mentem

    vero atque rationem,

    qiioniam usque sensibus oporteat credi.


    his

    nunc dicendum est qua3 sit vis harmonica;,, de qua tractare Naturam instituentes, quatuor libros iraplevimus.
    Sed de
    paulo
    post loquemur
    ;

    det, preeter

    quoniam materia non moratur, species quas praavisubjecti coramunionem intuetur, atque

    ideo
    in

    eam

    integriias comitatur ac veritas, n potiusque

    vero ejus

    unoque exprimendam

    in

    hujus quinti

    voluminis seriem distulimus. Harmonica est facultas differentias acutorum et gravium sonorum sensu ac ra^
    j

    sensum quod peccatur, aut minus est, aut emensensus non dat, aut oomplet. Fortasseautem id quod integre, sedconfuse, atque veritate minus quasi quisingulis minus incallidus ffistimator agnoscit, in

    dam

    Ergo.

    i)

    Non
    ^

    legitur.

    Non

    legitur.

    Nec.

    '

    Dmdatur. Quod. <i Patiamur = Dis-pensatione. aut peccatur. Atque. " Sensum. ^ Potiusque quod in sensu
    <

    s Ut.

    Vimque.

    '

    Yero.

    "

    1287

    AN, MANL. SEV. BOETII


    errati.

    1288
    Pythagorici
    vel

    habeat

    Collecta vero multiplicantur in

    sum- A harmonici

    Aristoxenus, vel

    Ptole-

    mam,

    atque idcirco
    si

    magnam

    faciunt difTerentiam.

    mwus

    esse dixere.

    Nam

    duas voculas tono sensus distare arbitretur,


    rursusque ab una earum
    i

    negue

    distent,

    tono putet
    sit di-

    distare tertiam,
    ftantia.

    neque

    sit

    integra ac vera tom

    Item terlioj quarlseque toni sensus ditferentiam pulet, atque in eadem quoque errent, neque sit dilferentia toni, ab hac etiam quarta, quintam distare

    Hujusmodi igitur instrumentum in quo rationis adhibito modo, sonorum differentise perquiruntur, vocatur Iiarmonica regula, in qua re multorum doctorum sentnntice discordia fiiit. Quidam enim qui
    ii

    Pythagoricis disciplinis

    maxime
    esse

    crediderunt, Iianc
    ut

    intentionem

    liarmonicse

    dicebant,

    cuncta

    semitonium putet, neque

    vere,

    neque inlegre

    ajsti-

    rationi consentanea sequerentur.

    Sensum enim dare

    met, in singulis fortasse minus

    videatur erratum.
    reliquit atque id

    qucedam quodam modo semina cognitionis, rationem


    vero perlicere. Aristo.xenus vero econlrario rationem

    Quod vero
    quod
    jieccatum
    efliciet,

    in

    primo tono sensus

    in secundo et tertio atque in quarto semitonio


    est,

    quidem comitem

    ac

    secundarium esse dicebat, cuncta


    '

    in

    unum congregatum

    atque collectum

    vero sensus judicio terminari, et ad ejus modulatio-

    ut prima vox ad quintara

    antineat consonantiam,

    nem consensumque esse tenendum. A Ptolemaeo vocem diapente non quod oportebat fieri si tres autem quodam modo harmonica; defmitur intentio,
    Quod
    ea scilicet ut
    nihil

    tonos ac semitonium sensus integre judicasset.


    igitur in singulis tonis

    auribus

    rationique

    possit

    esse

    minus pervidebatur,

    id colle-

    ctum

    in

    consonantiam evidenter apparuit. Atque ut


    integritatem rationis ascendere,
    sic

    pervideatnr sensum quidem confusa colligere, nulio

    enim secundum PtolemEeum harmonicus videtur intendere, ut id quod sensus judicat ratio quoque perpendat, et ita ratio proportiones
    contrarium.
    Id

    modo autem ad
    consideremus
    =
    :

    inveniat ut ne sensus reclamet,

    duorumque borum
    intentio
    ac

    DatcC

    enim

    linea;

    majorem minorem

    concordia

    omnis

    harmonicse

    misceatur.

    Proposita vero mensura in tanto majorem, tantove minorem reperiat, id non faciet sensus prima conceptio,
    ne aliam reperire, nihil est
    difficile sensui.

    Atque

    in eo

    maxime Aristoxenum

    Pythagoricos

    sed

    solers

    rationis inventio.
    sit

    Vel

    si

    rursus datam

    quod Aristoxenus nihil rationi, sed tantum sensibus credit, Pythagoricos aulemjquod minimum sensibus, plurimum tamen proportionibus
    reprehendit,
    rationis invigilent.

    iineam propositum
    fuse

    vel

    duplicare, vel dimidiam

    secare, id fortasse licet paulo difflcilius

    quam

    conhi

    CAPUT

    III.

    majorem minoremve

    reperire,
    Si vero

    poterit

    tamen
    G

    sensus inventione constitui.

    imperetur, ut

    quo Aristoxenus vel Pythagorici vel Ptolemssus gravitatem atque acumem constare posuerunt.

    propositae linefe tripla ponatur, vel ab ea pars tertia


    recidatur, vel quadrupla constituatur, vel pars quarta

    Quoniam vero sonum esseomnes consentiunt aeris percussionem, gravitatis atque acuminis differentiam
    diversa ratione ponebant, Aristoxenum secuti et Py-

    resecetur nonne impossible


    rationis accedat,

    sit

    sensui, nisi integritas

    hoc ideo, quia per processus quidem


    deficit sensui.

    rationi locus accrescit,

    Si

    enim

    octa-

    Aristoxenus quippe sonorum differentias secundum gravitatem, atque acumen ^ arbitratur in


    thagorici.

    vam partem
    tur, vel

    propositse linea? auferre aliquis impereejusdem octuplam dare cogatur, totius quidem i dimidiam sumere compellitur, dimidiseque dimidiam, ut sit quarta, quartse = quaj dimidium, ut sit octava. Rursusque totius duplam, dupla?que duplam, ut sit quadrup'a, quadrupIo3queduplam, utsit octupla. Itjque in tanta rerum numerositate nihil efficit sensus. Cujus omne judicium subitum, atque in superficie positum integritatem persecutionemque non esplicat. Idcirco non est aurium sensui dandum omne judicium, sed exhibenda est etiam ratio quse " errantem sensum regat ac temperet, qua labens

    qualitale

    consistere

    Pythagorici vero in quantitate

    ponebant.
    videtur.

    autem Pythagoricis propior quoniam ipse quoque gravitatem atque acumen non in qualitate putat, sed in quantiPtolemseus
    Idcirco

    Etenim spissiora ac subtiliora corpora acumen, rariora etvastiora edere gravitatem, utnihil nunc de intensionis relaxationisque modo dicatur.
    tate coustitui.

    Quanquam etiam cum


    rarius atque
    crassius,

    relaxatur

    '

    aliqua

    quasi

    sit

    cum

    vero

    intenditur spissius

    redditur, subtiliusque tenuatur.

    CAPUT

    IV.

    sensus deficiensque veluti baculo innitatur.


    singulse artes habent

    Nam

    ut

    De sonorum differentiis Ptolemxi sententia. His igitur ita expeditis, difterentias sonorum Ptolemajus n dividit boc

    instrumenta qusedam quibus partim confuse aliquid informent ut ' asciculum, partim vero quod est integrum deprebendat, ut circinum. Ita etiam barmonica vis habet duas judicii

    modo

    Vocum
    sunt,

    aliae

    sunt uni-

    son,
    sonus

    aliaj

    minima;. Unisonse
    gravi,

    est, vel in

    vel in

    vero; quando alia est gravior,

    quarum unus acuto. Non uuisonae alia acutior. Harum


    comdiscreta est, sed a

    unum quidem hujusmodi, per qnam sensus comprehendit subjectorum difterentias vocum, aliam vero per quam ipsarum differentiarum modum menpartes:

    partim

    ita

    sunt, ut

    earum

    inter se differentia

    muni
    Alise

    fine jungatur.

    Non enim
    unisonrc,

    gravi in acutum ita deducitur, ut continua videatur.

    suramque

    considerat.

    vero sunt

    non

    quarum
    :

    differentia

    CAPUT
    Quid sid harmonioa regida,
    "

    II.

    silentio interveniente distinguitur, ut vero voces

    vel

    qiiam intentionem
    <i

    muni

    fine jungantur,

    fit

    hoc modo
    :

    Sicut

    comenim cum

    Maximam.
    >

    Tonum.

    ahscmdendo

    carpentorium
    Ibid.,

    Pythagorei.

    Ve. Asciacum c post Dimidietatem. = Non legitur. f Asciculum Calepinus instrumentum est. Hujus diminutivum asciola. Inde textum hic corruptum opinor. MuUa. ' Tendendum. j Quia. k Arbitrabaiur. ' Aliquid. m Non legitur. u Divisit.
    =

    1289

    DE MUSICA

    LIB. V.

    in nubibus arcus aspicitur, ita colores sibimet sunt

    modis diapason quidem

    duplici,

    diatessaron vero

    proximi

    ab altero disgregetur. Sed ita verbi gratia a rubro discedit ad pallidum, ut per continuam mutationem in sequentem vertatur colorem, nullo medio certoque interve:

    ut

    non

    sit

    certus linis,

    cum

    alter

    '^

    sesquitertio, ac diapente sesquialtero

    jungunt Py-

    tbagorici, ex secundohujusinstitutionis Musica! libro

    quarto petendum

    est.

    CAPUT

    VII.

    niente, qui utrosque distinguat; ita etiam iieri solet


    in vocibus, ut
    si

    quis percutiat

    nervum euraque dum


    illa

    Quod reprehendat Ptolemxus Pythagoricos


    propositionum.

    in

    numero

    percutit torqueat, evenit ut in principio pulsus gravior


    sit,

    dum

    torquetur vero vos

    tenuetur, conti-

    nuique

    fiant gravis vocis sonitus et acutse.

    CAPUT
    Qux

    V.

    Reprehendit autem Pythagoricos Ptolemfeus, totamque eam quam praedictis libris exposuimus demonstrationem pluribus modis, in quo totum illud etiam quod diatessaron ac diapente sesquialtero et
    sesquitertio conjungunt, in reliquis vero superparti-

    voces enharmonise sunt aptse.

    non unisonarum vocum aliae sint con tinua3, aliaj disgregat, continuaj quidem tales sunt, b ut inter se earum differentia communi tine jungatur nec habeat locum designatum vox acuta gravisque
    igitur

    Cum

    cularibus,
    ''PP^'''^^^

    cum ejusdem
    consonantias.

    sint generis, nullas

    omnino

    CAPUT

    VIII.
    et

    quem
    suo

    Demonstratio secundum Ptolemxum diapason


    tessaron consonantise.

    dia-

    teneant. Discretae vero babent proprios locos,

    vel uti colores impermisti,

    quorum

    differentia visitur

    quodam

    loco constituta. Continuaj

    quidem non
    aliquid

    Probat auteni ex diapason

    et

    diatessaron

    quam<

    unisonae voces ab harmonica facultate separantur.

    dam symphoniam

    fieri

    hoc modo. Quoniam


    efflcit

    enim

    Sunt enim
    ciuntur

    sibi ipsis

    dissimiles,

    nec

    unum

    diapason consonantia talem vocis

    conjunctio-

    personantes. Discretae vero voces harmonic subjiarti.

    Potest

    enim distantium sibique

    dissimi-

    nem, ut unus atque idem nervus esse videatur, idque Pythagorici quoque consentiunt. quocirca si qua ei
    consonantia fuerit addita, integra inviolataque servatur. Ita

    junctee

    lium vocuni differentia deprehendi, iu quibus quae efflcere melos possint, If.;x),t5 dicuntur,
    EZfis>.et5

    enim diapason consonantiae additur tanquam


    Sit igitur

    autem quibus junctis

    efflci

    non

    potest.

    uni nervo.

    diapason consouantia quae con-

    CAPUT

    VI.

    tineatur inter hypaton

    meson

    et

    neten diezeugmenon.
    '

    Utraque

    haec

    ita

    sibi

    consentit,
    nervi,

    at

    conjungitur

    Quem numerum proportionum Pythagorici

    statuunt.

    ^ sono, ut una vos quasi unius


    mixta pellat auditum.

    non quasi duorum


    igttur buic diaser-

    Consonse autem vocantur quK copulatiB mixtos suavesque efficiunt sonos. Dissonae vero quse minime.
    Et hoc quidem est Ptolemaei de sonorum differentia

    Quamcumque
    jungitur

    pason

    consonantiae consonantiam junxerimus,


    ita

    vatur integra, quia

    tamquam

    uni voculae

    judicium.

    Nunc autem quida csteris musicis in consonantiarum positione disteterit dicendum videtur
    :

    Pythagorici

    enim consonantias diapente ac

    diatessa-

    ron simpUces arbitrantur, atque ex his unam diapason consonantiam jungunt; esse etiam diapente ac diapason, et bis diapason, illam t triplicis hanc quadrupli. Diapason vero ac diatessaron consonantiam esse non aestimant, idcirco quoniam non insuper particulari vel multiplici cadit comparatione, sed in
    multiplici superpartiente.

    Est

    vocum

    ut octo ad 3;

    si

    quis

    enim haec proportio enim horum in medio


    ;

    quatuor ponat, efflcit terminos hos 8 4 3. Quorum octo ad 4 diapason efflciunt consonantiam 4 ad 3, diatessaron; octo vero ad 3, in multiplici superpartiente constituitur. Quae autem sit multiplex superpartiens

    meson et neten diezeuacutum deatessaron fuerint junctae, f si conjungitur nete quidem diezeugmenon ea quae est nete hyperboleon, hypate autem meson ea quae est mese, utraque ad utramque consonabit, et mese ad neten diezeugmenon, et eadem mese ad hypaten meson. Item nete hyperboleon ad neten diezeugmenon et ad hypaten meson. Item si ad graviorem partem s utriusque diatessaron consonantiae relaxentur, erit ad b meses quidem bypaton diatessaron rej) tinens consonantiam bypate bypaton, ad neten autem diezeugmenon paramese. Consonabitque et hypate hypaton ad hypaten meson, et ad neten diezeugmenon ad paramesen et nete diezeugmenon, et ad hyac nervo. Si igitur hypate

    gmenon

    duae in

    '

    pate meson. Sed eo


    sibi

    modo

    ut

    gravior quae est ad

    comparatio
    est, et

    ex

    arithmeticis libris cogno-

    quidem proximam diatessaron retineat couso-

    scendum
    tias in

    es his quae secundo hujus institu-

    tionis libro digessimus. Pythagorici

    autem consonan-

    multiplicibus ac superparticularibus ponunt,

    nantiam, ad ulteriorem vero diatessaron ac diapason, ut hypate hypaton, ad hypaten meson diatessaron, ad neten diezeugmenon diatessaron ac diapason.

    sicut in
    est.

    eodem

    libro

    secundo quartoque praedictum

    superpatientibus vero ac multiplicibus super-

    Item nete hyperboleon, quce est acutior, ad sibi proximam neten diezeugmenon diatessaron consonantiam,
    ad hypaten meson diatessaron ac diapason.
    "

    partientibus consonantiam separant.


    Disgregatur. Anete.
    "

    Quibus autem
    '^

    b Triplici.

    '^

    Conjungmt.

    Non

    legitur.

    Atque.

    Sicut jungitur.

    s utrisque.

    Mesen.

    '

    Patrol

    LXIII.

    41

    1291

    AN. MANl-. SKV.

    BOETh

    |-29i

    vS^\

    i->'y.i

    l)E
    lia;

    MUSIGA

    IJI5.

    V.

    1-21} 4-

    diapason ac diatessaron,

    sunt composita; atque

    divisioneni
    :

    diapason iulra

    sex

    tonos

    cadere

    hoc

    conjuuctffi ex ajquisonis et consonantibns.

    "Emmelis

    autem

    reliqui inter lias poni possunt,

    ut inter dia-

    tessaron ac diapente differentia tonus, jungunturque

    quodammodo
    autem ex
    diapente
    liis

    a^quisona;

    quidem ex consonantibus,
    ut

    ut diapason ex diatessaron et diapente. Consonantia?

    qui emmelis soni vocantur,

    eadem

    et

    diatessaron tonis CcEterisque posterius

    dicendis proportionibus; sed quomodo quidem liorum omnium proportio colligi possit, ex eo loco sumendum est queni quarto volumine in line descri-

    psimus, ubi
    tur. Ibi

    ' numerus super semisphceria, tendebaenim deprelienditur sequisonantia, diapason

    mudo intendantur enim octo chordas, id est A B C D E E G H, liatque sesquioctava A K ejus quae est BE, et BL ejus quae est C M, et C M ejus quaj est D N, et D N ejus quae est E X, et E X ejus qua; est F 0, et FO ejus quce est G P. Erunt igitur sex toni. Rursusinter F G et G P H ducatur medius nervus ad R. EritigiturA K dupla ab eo quod est H R. Pulsa3 igitur simul A K H R diapason jequisonantiam consonabunt. Si vero aliquis G P percutiat, semper erit paulo acutior quam est |H R. Ac per hoc transcendunt sex toni diapason consonantiam. Si enim A K et G P diapason pulsati resonarent, tonorum sex
    esset diapason consonantia. Si vero his

    ac diatessaron, et eonsonantiae compositae,

    idem A K et H R diapason consoac diapente, et diapason ac diatessaron et qui sunt " narent, et H R acutior esset quam G P, diapason consonantia sex tonos excederet. Nunc -ero quia consoemmelis soni, ut in toni difterentia consistentes. nantibus A [K et H R eadem H jK ab ea qua; est G P gravior invenitur, non potest dubitari quin sex toni CAPUT xn.
    ac bis diapason, et consonantise

    simplices diapente

    diapason

    G P non consonantibus A K

    et

    Quemadmodum

    Aristoxenus intervallum consideret.

    diapason consonantiam

    excedant.

    quoque

    potest colligi diapason


    Sic igitur

    Atque ita sensu consonantiam J inter

    Quid vero de liis Aristoxenus sentiat breviter aperiendum est. llle enim quoniam minime tractatum rationi constituit, sed aurium judioio permittit, idcirco voces ipsas nullis numeris notat, ut earum colligat proportiones, sed earum in medio difTerentiam sumit, ut speculationem non in ipsis vocibus, sed in eo quod inter se diflferunt, collocet, nimis improvide, qui diiferentiam se scire arbitretur earum vocum, quarnm magnitudinem nullam mensuramve constituat. Hic igitur et diatessaron consonantiam dnorum tonorum ac semitonii esse proponit, et diapente trium tonorum ac semi onii, et diapason sex tonorum, quod lieri non posse superioribus voiurainibus demonstratum est.

    sei tonos cadere.

    Aristoxeni error sine

    dubitatione convincitur.

    CAPUT XIV.
    Diatessaron consonantiam tetrachordo contineri.

    Nunc de tetrachordorum
    Etenim
    tur

    divisione

    dicendum
    ut

    est.

    diatessaron

    consonantia

    qualuor
    "^

    efficitur
    ,

    nervis; idcirco etiam diatessaron nuncupatur

    igi-

    duobus nervis altrinsecus positis ad diatessaron symphoniam consonantibus tetrachordum fiat, duos necesse est statui in medio nervos, qui ad' se invicem D atque ad extremos tres proportiones efficiant.

    CAPUT
    Quomodo Aristoxenus
    f

    XV.
    vel genera

    vel

    tonum dividat,

    ejusquedivisionis disposiiio.

    Hoc

    igitur diatessaron Aristoxenus per genera tali

    ratione partitur. Dividit enim

    tonum

    in duas partes,

    CAPUT
    Descriptio octochordi,

    atque id semitonium vocat. Dividit in tres partes, cujus tertiam diesin vocat chromatis mollis, dividit in
    XIII.
    4, cujus

    quartam cum propria medietate,

    id est

    cum

    qua ostenditur diapason consonantiam minorem esse sex tonis.

    octava totiustoni, appellat diesin chromatis hemiolii.


    B

    Rursus solam quartam ejus vocat diesin enhar-

    Docet autem Ptolemaeus per cujusdam octochordi.


    -

    monios.
    Intra.
    "

    Emmelesautemsunt

    reliqui.

    hNervus.

    '^

    Ipse.

    '^

    Ac.

    Ejus, quse. s

    Hxc non

    leguntur.

    129S

    AN. MANL. SEV. BOETII

    1296
    '^

    FIGURA GLAREANI.
    Semitonium, Toni medietas Semitonium.

    vincunt.

    Non spissavero

    quorum

    duae proportiones

    unam reliquam poterunt monium et chromaticum

    superare; est autem enharspissura,

    diatonicum

    vero

    non spissum. Itaque enharmonium secundum Aristoxenum dividitur sic 6, 6, 48, ut inter gravem nervum ac prope gravem sit quarta pars toni, quae
    dicitur diesis enharmonios,

    cum

    sit

    tonus 24 unita-

    tibus constitutus. Item

    nervojad tertium,

    sit

    secundum intervallum a gravi eadem quarta i pars toni. Resexaginta


    qui totius pro-

    liqui vero qui restant ex

    portionis sunt inter tertium a gravi nervo atque acu-

    tissimum quartum ponuntur 48, et duae proportiones ad gravem ^positae, id est 6 ac 6, unam rehquam ad acutum locatam, id est 48, non vincunt. Chromatis
    vero moUis hanc facit 'divisionem 8, B atque octo sint tertise partes tonorum
    8,
    ;

    44, ut octo
    est

    Omnium

    intervallorum quse in tono sunt secundum

    enim

    to-

    Aristoxenum

    divisio.

    nus

    (ut

    AD LECTOREM
    Minutasdivision.es pingere non potuimus, care lector. nam Ai'istoxe7ius tonum in duodecim paries scindit. Diesis ergo enharmonios habebit tres ; diesis autem chromatis mollis habebit quatuor, demum hemitonium sex; diesis vero chromatis hcmioli quatuor et semis obtinebit. Quod si dupletur spatium, ut paulo post Boetius, erunt qux diximus intervalla omnia duplanda ob numeros commodiores, quod doctus facile videt. Vale.

    tertia

    dictum est) 24 unitatum, et dicitur toni pars diesis chromatis mollis. Item chromatis he42. Est
    "

    miolii diatessaron ita partitur, 9, 9,


    diesis

    autem

    chromatis

    hemiolii

    pars
    tribus,

    octava toni

    cum

    quarta, id est ex 24 sex


    thoniEei talis

    cum

    Item chromatis
    partitio est, 12,

    secundum Aristoxenum

    12, 36. Soilicet

    ut in duobus intervallis singula semi-

    tonia constituat, et quod reliquum est in ultimo. Atqueinhis omnibus duae proportiones, qusegraviori nervo sunt proximee, reliquam quee ad acutum posita secundum eum sit duplex, est, f magnitudine minime superant, sunt enim (ut mollius; aliud vero incitatius. Et mollius quidem est dictum est) spissorum generum. Spissa quippe geenharmonium, incitatius vero diatonicum. Inter hasc nera sunt enharmonium atque chromaticum. Diatovero consistit chromaticum incitatione mollitieque nica vero divisio ipsa quoque est duplex. Et mollis participans; fiunt igitur secundumhunc ordinem dif- C q^Tdem" diaton7ci divlsiresVhoc^mTdo^^l^yi^Vao; ferenti;o permixtorum generum sex. Una quidem en^^^ ^^ semitonium sit, decem et octo semitonium, et harmonii, 3 autem chromatici, id est chromatici quarta pars toni, s 32 vero quod reliquum est. Quo-

    Cum

    igitur haec ita sint,

    cumque generum divisio unum quidem genus est

    mollis, et chromatici hemiolii, etchromatici thonieei.

    DuK

    rum decem

    vero reliquaj diatonici, moliis

    atque

    incitati.

    Quorum omniuin talis secundum Aristoxenum divisio est. Quoniam enim quarta pars toni diesis enharmonios nuncupari proedicta est,

    quoniamque Aristoxe-

    nus non voces ipsas inter se comparat, sed diflferentiam vocum intervallumque metitur, et secundum eum tonus est duodecim unitatum, hujus igitur erit pars quarta diesis enharmonios tres. Quoniam vero ex duobus tonis ac semitonio diatessaron consonantia

    nec superantur Item diatonici incitati talis partitio est, ut semitonium ac duos habeat integros tonos 12,24, 24, ex quibus 24 et 12, id est 36, non superantur a reliqua parte quae ad acutum est,
    et octo et 12 efiiciuntSO,
    est.

    ab ea parte quae reliqua

    sed potius

    vincunt.

    Est igitur

    secundum Aristoxe-

    num

    tetrachordorumprsedicta partitio, quae subjecta

    descriptione monstratur.
    Divisiodiatonici
    incitati

    Divisiodiatonici Divisioeliromatici

    jungitur, erit tota diatessaron ex his duodecim ac

    moUis
    Diatessaron

    sex unitatibus constituta. Sed

    quoniam

    sa'pe fltjut

    si

    Diatessaron

    usque ad octavas velimus deducere partes, non integros numeros, sed in aliquas'particulas incurramus,
    idcirco
    *

    quidem facienda

    est

    tota diatessaron

    con-

    sonantia 60. At vero 24 tonus,


    cim, pars quarta, quse
    sex,
    diesis

    semitouium duodeenharmonios dicitur,


    vero octava

    oclava autem

    tres;

    juncta

    cum
    GLAREANUS AD LECTOREM.
    Nos totum negotium in tetrachordi hyperboleon ita quid [ut spero) declaravimus, ut facile lector consideret

    quarta, sex scilicet

    cum

    tribus, ut faciat diesin chro-

    matis hemiolii, erunt novem. His igitur ita constitutis, tria genera, enharmonicum, chromaticum, diato-

    nicum, has Aristoxeno videntur habere proprietates, ut alia eorum dicantur spissa, alia minime. Spissa
    sunt,
    t

    quorum duK

    graviores proportiones

    unam

    me Dsus voluit elaborare. Multa tamen ex [superionbus prsesupponenda sunt, ut quomodo se divisio genaum
    habeat, alioqui inutilis erit
    s 30.

    eam

    quee ad acutum

    apposita est magnitudine non


    "

    labor. Csetera,

    mi

    lector,

    Non

    legitur.

    Qua.

    Qua.

    d 6.

    "

    Enim.

    Magnitudinem.

    1297

    DE MUSICA

    LIB. V.
    Divisio ohromatis DiYisio chromatis mollis

    1298
    Divisio enhar-

    tum attentioni consideranda relinquo. Vale, et me ama. Id tamen volo te admoneri, in applicatione graviores chordas vertisse ad majorem numerum, cum tamen hic numerus non sit chordarum, sed potius intervallorum. Ubi ergo nete diezcugmenon erat, ihi apte potuit poni

    hemiolii

    monii
    Diatessaron

    Attamen crede parum erroris esse. Nomina enim non omnino speculationem impediant.
    nete hyperholeon.

    ^T4-4

    1299
    Liilinraionicum
    /

    NICOLAI JUBECI

    1300

    Proportio sesqiiiquarla, diYide enim 1512 per 4,et provenientSTS, quas siadjeceris 1512, cuntur 1890.

    produ-

    Proporlio sesquitricesima-quinta,

    quod patet

    si

    divi-

    danlur 1890 per 35, etquodveuit idquotiente addasadl890.

    Proporlio sesquivicesima-septima
    patet hic dividendo 1944 per 27, et ad-

    deudo

    ei 27.

    1301

    EPISTOLA PR/EFATORIA.
    A.

    1302

    tandemfuerit, ebarbara lingua Grseca volumina transferens semikUina reddidit. Nam vocubula qusedam ita
    ut jaeeni

    omnibus seque diligentissimus) prsetermitli quandoque, et cdias quasdam pro iltis adhiberi, in quo quidem non

    barbara dimittit, cum iamen Latini sua haquideni optima aa probatissima.

    multum inquircndo laborabimus. Nam statim post


    ctas

    di-

    beant

    et

    Quam enim
    et

    desariptiones
    est

    lineam

    rectam his verbis definit:

    quadrilateram
    appellant,
    ille

    figuram rhombuin
    verbo

    et

    Grwci

    nostri
    hel-

    Linca recta

    ab uno puncto ad alium brevissima ex-

    quodam

    {ut ita

    dioam) exotico

    lensio, in extremitates suas utrumc/ue

    eorum

    recipiens.

    muaim

    vocat, et huic afflnem,

    quam

    Grseci rhomboiclen

    'Yim ita Euclicles,

    sed definitionem universam breois-

    dicunt, similem helmuaim. Sunt et alise qusedam quadrilaterse figurse,

    sime

    colligit in

    huna

    modum

    Recta linea

    est cjux

    ex

    quas Grseci trapczia, nostri mcnsulas

    nominant.

    Non secus in definilione plane superficiei aberrat, nam cum Eualides sic definiat Plana superficies est qux ex xquo suas lineas
    wquo sua puncta
    :

    interjacet.

    interjacet, ille

    quamdam
    modo
    :

    longe aliam aommentus est desuperficies


    est

    finitionem
    linea
    T)

    hoa

    Plana

    ab

    una
    et

    ad aliam extensio in extremitates suas

    reaipiens.

    Sed

    hsea

    atque alia hujuscemodi plura partim inscite


    tibi aontigerit,

    Has noster hic interpres Latini atque Grseci vocabuli perxque ignarus, helmuarifas dicere non veretur. Sed
    sint sane hsec levia

    indocle translata, partim etiam immutata et inversa, si

    utrumcjue diligenter legere atiquando


    te

    per

    etnon multa animadversione digna.


    potest,
    totius

    ipse facillime deprehendes.

    Nunc

    quse in expositore

    lUud certe {ni fallor) defendi nulla excusatione quod rerum definitiones, quibus ut principiis
    scientise

    Campano
    plicare

    in

    primum elementorum librum


    otium

    notavi, ex-

    tibi

    aggredior. In cjua quidem re ab omnibus


    erit,

    utimur,

    et

    confundendo falsas
    supponit.

    facit, et

    quas

    viris doctis, cjuibus hsee nostra legere

    peti-

    Euclides minime somniavit in earum locum quse iUius


    erant, temerario
    initio

    quodam ausu

    Nam

    statim in

    operis
    :

    lineam hujascemodi definitionis termino


    est longitudo sine latitudine, cujus

    tum impetratumque esse velim, ne eos viri auctoritas magismoveat, quamratio ipsa etveritas. Leguntur itaque (ut ad rem ipsam jam veniam) apud Euciidem in
    libro duo theoremata, cjuorum alterum reciproaat atque recurrit ad cdterum. Ambo vero deductione ad maommodum a Cumpano demonstrata

    claudit

    Linea

    qui-

    primo elementorum

    dem

    extremitates sunt

    linex accommodari

    dua puncta. llsec vero finitio ei minime potest quam peripheriam


    illa

    Grxci nominant, cum

    extremis

    sunt. Sed ut quid ordiar planius inteUigas, acaipe pri-

    nullis

    finiatur,

    quanquam quidam ex

    mum
    C

    tlieoremata ipsa

    aum eorum

    deductionibus, ita ut

    recentioribus falsa

    translatione

    decepti, hanc tanquam Euclidis veram definitionem defendere conanlur, dicentes peripheriam quidem extremis et finibus actu carere, aptitudine vero {ut eorum ittar vocabulo) fines et terminos agnoscere, quod perridiaulum est. Siquidem eodem exemplo lineam ipse deftniam longitudinem citra latituclinem, guse quidem extremis careat, quod si reclamabis et lineam objicies rectam finitam, respondebo eam finibus habilitaie potentiaque vacare, quamvis actu non vaeet. Quamobrem

    illa lecjit

    atque astrait Campanus. Deinde quid fortasse


    ille,

    peccauerit

    quidcjue nos sentiamus, breviter audies,


    lisec

    thcoremata igilar

    sunt.

    Omais

    triauguli longias latus majori angulo

    opposilum
    Sit ut triangulo

    est.

    AB

    C, ungulus

    sitmajor angulo C.

    Dico quod iatus C


    sequale, erit per
    est

    B majus

    crit latere

    A B
    sit

    si

    enim

    sit

    b angulus

    wcqualis angulo C, cjuod

    contra hypothesim. Si autem

    A
    C

    majus, rese-

    cctur

    ad sequalitatem C B per
    eril
    ;
    j

    3.

    Silque

    aut utraciue definitio recipienda

    est,

    quo nihil potest

    esse

    absurdius, aut utraque rejicienda.


    tione fieri constabit,
    si

    Quod

    C B,

    ergo per 5 angidus

    rectissima ra-

    quis animadvertat

    quam

    incu-

    riose egregius iste interpres duas


    definitiones in

    rerum longe aliarum


    conjunxerit, atque

    unam

    B D C sed B D C cst major angulo B C D est inajor B A C quare multo A C Bpars toto, qund est impossibUe.
    :

    D B sequale B xqualis angulo B A C per 16 ergo


    ;

    fortius

    major

    quasi

    formam

    ad unam tantum rem definiendam assumpserit. Diam


    Euclides

    cum lineam

    definivisset longitudinem citra lafinitse et

    /;i

    titudinem, essentque ex lineis qussdam


    natse,

    termi-

    mox
    :

    declaravit c^ui essent linese fines et termini,

    inquiens

    Linese vero extrema puncta sunt. Athicnoster

    tam

    lepidse traduationis auctor

    ex duarum definitionum
    quasi corpus defini-

    permixtione confusioneque
    tionis aollegit, ac
    soli linese

    unum

    congruere aptarique posse

    putavit.

    Adplenam
    est,

    igitur linese definitionem nihil aliud


    est

    Omuis
    Sit ut

    triauguli majori angulolongius latus

    aorrogandum

    prxter id quod dictum

    lineam

    oppositum

    est.

    iongitudiriem esse citra


    aurrentes lineas rectas,
    finitas pariier

    latiludinem. Sia enim airaumet flexuosas

    m triangulo A B C latus B C sit majus latere A B


    A

    aomplectitur, item
    infi-

    atque infinitas.

    Ex

    quibus cjuidem

    nitas lineas prior nobis

    festissime non recipiebat.

    jam infirmata depiitio maniAge ostendamus nuna etiam

    Euclidis defmitiones ab hoc nostro interprete {ut est in

    Dico quod angulus A erit major angulo C, et est aonversa prsecedtntis. Si enim sit gequaiis, luna per 6 latus A B est xquule lateri B C quod est contra hypothesim. B Si autem C sit niaior, tuna per prxaedentem latus est majus latere B C quod cst contra hypothesim quare asiruitur propositum.
    ;

    1303

    NICOLAI JUDECI

    1304

    commearet, non alia collectione quam ad incommodum ducente astruxit. Atque ita nullam demonstrationem rectam assertoiiamque ad ea quse dicimus theoremata
    colligenda Campanus adhibuit, quod tamen oportuit cum ipsa sit ad incommodum ducente potior. Hsec sunt, mi Donatc, qux quantum ad proposita theoremata attinet, in Campano reprehendenda censuimus sed hsec ; quse
    strictim disputavimus, illos
    tellecturos certo scio, qui
    telis

    Sic

    sisse

    Campanus. Sed ut in quo nobi? minits recte senmdealur, facilius percipias, pauca qusedayn ex
    oportet. Sunt igitur in omni qusestione
    (ui Philo-

    non exacte subtiliterque

    in-

    dialectica facvliate partim prxnotare, parlim intermiscere

    postremos Analyticos Aristo-

    non diligentissime
    ipsa thcoremata

    legerint.

    Reliquum igitur
    polliciti

    est ut

    sopho in postremis Analyticis placel) duo, quorum alterum datum est, qusesitum alterum, ut si positim in

    sumus) tamen prius, ut traducenda erant. datumest, sedan rotundum Solvemus coelum, an igitur fuerit qusestione et separabimus theorema principale in datum atque quxsitum, ut oportet, et ad ipsum sit quxritur. At Campanus proposita iheoremata in daB recte solvisse astruendum nequaquam videtur. quxsitum assertoria atque tum demonstrationc utemur. Postedemonstremus,
    traducta

    illa

    (quemadmodum

    Nam

    majorem angulum sibi dari illi majus latus sit e regione constitutum. Contraque in posteriore majus quiin priore iheoremate
    et

    postulat,

    subinde quxrit an

    ius vero theorema, quod ad principale recurrit, cum prxdicationem prxter naturam sortiatur, demonstratione

    dem sum

    latus dari vult,

    an vero

    sit

    majori angulo obver-

    ad 'incommodum perducente breviter colligemus. Lemonstrationes igitur ipsas aggredimur, inlende.

    quxrit, quod contra faciendum est.

    Nam

    quivis in

    Omnis
    Sit

    trianguli

    majus latus sub majore angulo


    protenditur.

    dialectica,mea

    quidem

    sententia,vel mediocriter eruditus

    facile videre potest, in eo theoremate quo omnis triancjuli

    enim triangulum
    eo
    latere

    ABC
    est

    longius latus majori angulo contra respondere pro-

    majus

    quod

    ponitur, longius quidem latus trianguli dari subjicique


    oportere,

    ABC
    gulo

    sub quo latus

    est A C angulum quoque C protenditur majorem esse an-

    habens latus quod


    B, aio

    an vero majori angulo

    sit

    regionc positum,

    B C A,

    cui contra respondet latus

    A B nam quia
    ;

    quxri ac prxdicari, contraque in converso theoremate majorem quidem angulum concedi, longius vero latus inquiri. Ob hoc vero peccatum consecutum est, et aliud
    longe majus.

    majus est latus A C quam A B, constituatur ipsi A B xquale ipsum A D, et protrahatur ipsum B D latus, et quoniam trianguli quod est B D C exterior angulus estis
    *?"* s^

    Nullum enim ex propositis theorematis q

    B, major utique erit

    interiore

    ex adverso

    assertoria demonstratione

    Campanus astruxit,sed utrumest,

    constituto

    angulo

    D C
    angulo,

    B, xqualis

    vero est

    angulus
    lateri

    que ad incommodumducenteostendit, quodin geometria,


    ubi fieri potest, vel

    ADB ipsi A BD
    A D xquum
    erat.

    nam

    latus quoque
    est

    AB

    maxime vitandum
    ex prioribus

    in

    qua

    solent

    Major itaque

    angulus

    AB D ipso

    demonstrationes

    afferri

    notioribus naassertorix rectx-

    turx, non notis modo, quales sunt

    qux

    angulo

    C B angulo, multo igitur major erit angulus A B C A C B. Omnis igitur trianguli majus latus
    protenditur
    :

    que appellantur. Hujus vero errati origo atqueinitium hujusmodi fuit. Nam Campanus prioi'i theoremati prxdicationem prxter naturam dedit, majorem enim angu-

    sub majore angulo


    monstrare.

    quod oportebat de-

    lum trianguli subjicit, et prxdicat longius latus siquiin omni quxstione subjectus terminus est, quod datur ; prxdicatus, quod quxritur. Est autam prius per naturam triangulum latera habere, quam angulos,
    :

    dem

    nam

    ex laterum coitionc anguli proficisci procrearique


    ;

    intelliguntur

    qui igitur subjicit angulum trianguli, et

    A
    majus
    latus

    latus prxdicat, is illud

    quod

    alteri accidit, ejus

    prxdi-

    Omnis
    Sit

    cationi subjicit cui

    accidit, ac ob

    id

    prxdicationem

    trianguli sub majore angulo protenditur.

    naturx contrariam facit. Quam Aristoteles aut modo prxdicationem censet appellandam, aut prxdicationcm quidemnonsimpliciter, sedper accidens;
    prxposteram
    et

    ubi igitur prxdicatio prxter naturam habetur, aut


    cile,

    difp,-

    aut cerle impossibile est assertoriam\demonstratio-

    A B C majorem habens A B C anguB C A. Aio latus quoque A C ipso A B majus esse ; nam si majus non sit, aut xquale erit ipsum A C ipsi A B, aut minus sequale sane non est ipsum A C ipsi A B, xqualis enim foret etiam antriangulum

    lum

    eo qui est

    latere

    nem accommodare. In hujuscemodi namque demonstratione necesse est et majoris exlremitatis qux in conclusione prxdicatur,
    subjicitur,
    et

    gulus

    AB C
    est

    angulo

    xquale
    angulus

    ipsum

    minoris extremitatis, quse in eadem


    esse

    vero minus est ipsum

    A C B atqui non erat ; non igitur A C latus ipsi A B \lateri. Neque A C ipso A B, minor enim foret
    : ;

    potest ut

    ei

    causam quod
    quod

    medium. At
    ejus
    cst

    fieri

    nullo

    modo
    priore

    accidit
    .

    cui aacidit

    quippiam

    causa esse statuatur Binc coactus


    theoremate,
    in
    sccuisset, demonstratione uti

    Campanus in

    datum atque quxsitum imperite ad incommodum ducente, et quiaillud putabatprincipale posterius, quodad ipsum

    C angulo AC B: atqui non erat si igitur ipsum A C latus ipso A B latere,demonstratum autem est neque xquale illi esse, majus itaque erit ipsum A C latus ipso A B latere. Omnis igitur trianguli sicb majore angulo majus latus protenditur, quod

    AB

    minus

    est

    oportebat demonstrare.

    no5

    EPISTOLA PR^EFATORIA.

    1306

    invenies
    decere,

    eam a seria doctrina philosopho probari non nam cum artem naturse semulam esse oporteat,
    qui plura in descri-

    ipsaque natura supervacaneis non abundet, non artificiose

    describere judicandus est,

    bendo congerit
    necessarium

    quam

    quibus ad demonstrationem uti

    quod Campanus nescio quomodo non ; quid enim sibi vult illa duorum circulorum designatio, quid illa tot eadem guantitate linearumtam sollicita ductio. Nonne poterat,
    sit,

    devitat, sed apertissime incurrit

    Hx

    sunt

    igitiir

    hujuscemodi theorematum demonstra-

    ac

    maxime

    debebat, dato angulo, qui

    et

    lineis conet

    tum verissimx et qux maxime quaantequam te dimittam, volo audias et aliud quoddam hujus hominis erratum leviusculum fortasse, turpe tamen et viro philosopho non negligendum. Habetur enim in eodem Elementorum primo problema istiusmodi, ad datam rectamllineam, datumque in ea punctum, dato angulo rectilineo sequum angulum retiones

    cum

    faciles,

    tineretur, et basi

    C adjecta, anxietate

    illa,

    quasi

    drent. Sed

    morositate descriptionis prsetermissa, statim assumptis


    tribus lineis

    qua

    essent designatis xquales, triangulum


    fieri

    constituerel

    Quod

    licere

    ex superiore problemate
    dilisic

    abunde constabat. Quare qui istiusmodi problema


    jj

    gentius pressiusque ostendere volet,

    is

    {ut

    opino7')

    demonstrabit

    ctilineum constituere
    ducit

    [hoc vero sic legit

    [legens]

    de-

    Campanus.

    Data recta linea super terminuin ejus cuilibet angulo proposito aequum angulum designare.
    Sit data linea

    E,

    et sint lincse

    BA

    continentes an-

    gulum datum

    cui subtendam basim C. Super

    punctum

    juberem facere sequalem angulum angulo dato, ad lineam E F adjnngo F D xqualem linex A,

    linese

    E F

    et

    ex

    y E sumo F G
    et
    et

    sequalem B,

    et

    ex

    GE

    sumo G

    H
    li-

    sequalem C
    culos

    super puncta

    et

    describo duos cir-

    D K

    K
    et

    H secundum
    G H,
    et

    quantiiatem diiarum

    nearum F D

    intersecantes se

    in puncto K,

    Ad datam rectam lineam, datumque in ea punctum, dato angulo rectilineo sequum angulum rectilineum
    constituere.

    sicut docuit prsecedens,

    ductisque lineis

    K F
    et

    erunt xqualia duo latera

    K F

    et

    FG

    trianguli,

    duobus lateribus
    xqualis basi C
    lis
    :

    et

    trianguli,

    B C

    K G K FG ^ basis G K
    et

    ergo per octavam

    angulus

    KF G sequa-

    erit

    angulo contento ab

    et

    B, quodest propositum.

    datumque in ea punctum A, D C E: opertet igitur ad datam rectam lineam AB etad datum in ea punctum A dato angulo rectilineo D C E, sequalem angulum rectilineum constituere. Sumantur in lineis E D et C E
    Sit data recta linea

    A B,

    datus vero angidus rectilineus

    puncta

    si lubet)

    D'et E, et protrahatur

    E, et ex

    tri-

    bus rectis

    lineis

    A F

    et

    A G
    et

    rectis lineis tribus

    C D

    F G, C E et D E
    et

    quse sunt datis


    sequales, trian-

    gulum constituatur
    linea,

    A F

    G,

    ita ut sequalis sit ipsa

    C C

    D
    et

    ipsi

    A F,

    ipsa vero C

    E
    et

    ipsi

    G, postremo ipsa
    rectx

    D E
    C

    ipsi

    FG. Quoniam
    rectis lineis

    igitur duse

    linece.

    duabus

    F A

    AG

    sequales sunt altera

    F G sequa habetur, angulus F A G sequalis erit. Ad dap tam itaque rectam lineam d B datumque in ea punctum A,dato angulo recttlineoD C E, xqualis angulus
    alteri, et basis

    D E

    basi

    quoque

    angulo

    rectilineus
    cere.

    AG

    constitutus

    est.

    Quod oportebat fa-

    Addidissem quoque aiia plura longe etiam graviora errata nisi meepistolam scribere meminissem. Sed Euclidem ipsum aliquando fortasse una perlegemus, annotabimusque omnia in quibus nostri a recta ratione
    discedere videbuntur. Interim hxc pauca tibi,

    mi Dona[et

    apud que observantix pignus qua


    te,

    soripsimus,

    ut essent

    te

    ejus benevolentix at-

    te

    prosequebar

    nunc

    Hsec
    sollicite

    descriptio

    primiore aspectu satis


    ;

    scite satisque

    quoque prosequor) cum nostrx Patavinx philosophorum academix rector hic ageres. Vale. Ex Patavina phitoso-

    facta videtur

    sed

    si

    curiose attenteque lectites,

    phorum

    palxstra.

    1307

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    EUGLIDIS MEGARENSIS

    GEOMETRIiE LIRRI DUO


    AB
    AN. MANL. SEVERINO BOETIO TRANSLATI.

    LIBER PRIMUS.
    Quia vero, mi Patrici geometrarum esercitatissime, Euclidis

    Cum
    est

    vero recta linea super


    sibi

    rectam lineam stans


    fecerit angulos, rectus

    de

    artis

    geometricee figuris obscure

    circum se a;quos

    invicem

    prolata, te adhortante,

    expoaenda

    [et lucidiore
    sit

    aditu
    deti-

    uterque sequalium angulorum. Etlinea super recstans perpendicularis djcitur. Obtusus


    est,

    expolienda suscepi, imprimis quid

    mensura

    tam lineam
    angulus

    niendum opinor.
    De mensura. Mensura vero est quidquid pondere, capacitate, longitudine, altitudine, latitudine animoque linitur. Principium autem mensurse punctum vocatur.
    Punctuoi
    latitudine
    sunt.
    est,

    major recto recto minor est.


    Obtusus

    acutus

    autem angulus

    cujus

    pars nulla
    est,

    est.

    Linea vero sine


    fines

    longitudo

    lineae

    vero

    puncta
    Figura
    est

    De modis figurarum. quod sub aliquo vel aliquibus terminis

    De generibus linearum.
    Recta linea
    punotis.
    est quae qualiter in est

    continetur.

    suis protenditur

    quod longitudine laB titudineque censetur. Superficiei autem tines lineiB


    Superticies vero
    sunt.

    Recta linea.

    Plana superticies dicitur


    suis lineis continetur.

    quffi

    sequaliter in rectis

    Terminus vero quod cujusque est finis. Circulus vero est figura qutedam plana et circumducta et sub una linea contenta, quse circumferentia vocatur, ad quam a puncto quod intra figuram positum est omnes quae incidunt rectae lineae sibi invicem sunt asquales hoc vero punctum centrum
    ;

    circuli

    nominatur.

    Superficies plana.

    De generibas angulorum. Planus angulus est duarum linearum in plano invicem sese tangentium, et non in directo jacentium q ad alterutram conclusio.

    Diametrus autem
    per centrum ducta,

    circuli est recta et

    quaedam linea

    ab utraque parte in circum-

    ferentia circuli terminata, quaj in duas aiquas partes

    Quando

    autem qua; angulum

    continent

    line

    circulum

    dividit.

    rectse suut, tunc rectilineus

    angulus nominatur.

    Semicirculus vero est plana figura qua; sub dia-

    metro, etea

    quam diametrus

    apprehendit, circumfe-

    rentia continetur.

    Rectilineffl figurte
    tinentivr.

    sunt quae sub rectis lineis con-

    1309
    Trilatera

    INTKRPRETATIO EOCLIDIS GEOMETRI.-E. MR.


    quidem
    iigura est quoe

    I.

    sub tribus

    rectis

    lineis continetur.

    Quadrilatera autem, qufe sub quatuor.


    aliqua observationum, aut aliquo
    servatur.

    Finitima vero mensuralis est linea quee aut pro terminorum obflgura est, quaj

    Multilatera itaque

    sub pluribus

    quam qualuor

    lateribus continetur.

    De

    triangulis.
    est

    De quadvatis. Quadrilaterarumverofigurarumquadratumvocalur

    iEquilaterum igitur triangulum


    sequis lateribus continetur
    .

    quod

    tribus

    quod

    est

    eequilaterum atque rectiangulum.

    Quadratum
    Isosceles

    autem

    est

    quod duo tantummodo

    latera

    Parte altera longius vero

    est

    habeat tequalia.

    quidem

    est,

    sed Eequilaterum

    quod rectiangulum non est.

    Parte aiteia longius

    Rliombus vero
    sed rectiangulum

    est

    quod cequilaterum quidem non est.

    est,

    Scalenum vero quod

    tria

    latera habet inajqualia.

    Scaleuum

    Amplius trilaterarum flgurarum orthogonium, id est rectiangulam, triangulum quidem est quod habet angulum unum rectum b.

    Rhomboides autem esl quod in contrarium cullocatas lineas atque angulos habet sequales, non autem rectis angulis nec aiquis lateribus conlinetur.

    \
    Rhomboides

    Prseter hEec autem omnes quadrilateraj figurae trapezia, id est mensulaj nominantur.

    Amblygonium autem, quod


    dicitur, est

    Latine obtusiangulum

    Mensula

    quod obtusum habet angulum.


    Parallel8e,id est alternee rectae linese,

    nuncupantur,

    qua;

    eadem plana

    superficie collocatce atqueutrinque

    productae in neutra parte conourruat.


    Parrallelae.

    quse sunt in geometrica. Petitiones vero quae postulata (ut veteribus placuit)

    De petilionibus

    dicuntur, quinque sunt.

    Oxygonium

    vero, id est acutiangulum, est in quo

    Prima, ut ab omni puucto in


    liuea ducatur postulat.

    omne punctura

    recta

    tres anguli sunt acuti.

    secundum

    Hse sequentes tres trigoni species distinguuntur iuaequalia latera.

    i>

    secundum

    Hae sequcntes tres trigoni species distinguuntur ineequales augulos.

    1311

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    1312

    Secunda, ut definita recta linea iu continuum rectumque producatur admonet.


    Tertia,

    omai centroet omni

    spatio circulum desig-

    nare praecipit.

    Circuli se invicem contingere dicuntur, qui tanentes sese invicem non secant.

    Quarta, omnes rectos angulos


    esse vult.

    sibi

    invicem cequos
    Rectae lineae in circulo a centro distare aeqqualiter dicuntur, quando a centro in ipsas ductee perpendiculares invicem sibi sunt ajquales.

    Quinta autem,

    si

    in duas rectas lineas linea recta

    incidens interiores duos angulos et in

    eadem parte

    duobus rectis fecerit minores, rectas lineas in iiiiinitum productas ad eas partes in quibus duo interiores anguli duobus rectis rainores sunt, concurrere
    jubet.

    De communibus animi conceptionibus


    geometrica.

    quas sunt in

    Communes
    Grsecis
    valla

    igitur

    animi conceptiones sunt quae a


    vocantur
    :

    Aovja.l vj-joiai

    Cum

    Plus vero a centro distare dicitur linea in perpendicularis longior cadit.

    quam

    spatia et inter-

    ct sibi invicem suat fequasiab iEqualibus aequalia auferantur, qnae relinquuntur, aequalia sunt; et si aequalibus aequalia ad-

    eidem sunt sequalia,

    lia; et

    D
    Portio circuli est ligura quas sub recta et circuli circumferentia continetur. In portione circuli angulus esse dicitur, quando in circumlereutia porlionis suniiiur aliquod punclum, et ab eodem puncto ad lineaj terminos duse recte
    ineai subjunguntur.

    dantur, tota quoque aequalia sunt; et quse sibimet


    ipsis

    conveniunt ojqualia sunt.

    Omneparallelogrammumrectiangulum subiis duabus rectis lineis quae rectum ambiunt angulum dicitur contineri.

    Omnis vero parallelogrammi spatii unumquodque eorum quae circa eumdem diamelrum sunt paralle-

    logrammorum cum duobus supplementis gnomon


    nuncupatur.
    Circuli sunt aequales
    les,

    quorum

    diametri sunt aequa-

    insequales vero sunt qui sic se

    non habent.

    Recta linea circulum contingere dicitur qua. cum circulum tangat, utraque ejecta parte non secat

    circulum.

    INTERPRETATIO EUCLIDIS GEOMETRl^.


    Angulus circuli dicitur qui sub duobus a centro ductis lineis continetur. Quando lineae quse adjungunlur aliquam circumferentise comprehendunt particulam,in ea angulus consistere perhibetur.

    LIB.

    I.

    Ad datum punctum

    datje

    rectre lineae

    sequalem

    rectam lineam collocare.

    Sector circuli est ligura quae sub duabus a centro ductis lineis, et sub;.circumferentia, quse ab eisdem

    comprehenditur, continetur.

    Duabus lineis rectis inaequalibus datis, a majore minori aequum rectam lineam abscindere oportet.

    Similes circulorum portiones dicuntur quse a?quales suscipiunt

    angulos, vel in quibus qui inscribun-

    tur anguli sibi invicem sunt aequales.

    Igitur intra figuram

    dicitur inscribi,

    quando ea
    jj

    quse inscribitur ejus in

    quam

    inscribitur latera uno-

    quoque suo angnlo ab

    interiore parte contingit.


    Si

    bent oequa, alterum

    duo triangula duo latera duobus lateribus haalteri, et angulum angulo eequum
    qui sub Eequalibus rectis lineis continetur, et

    eum

    basim basi a?quam habebunt, ettriangulum triangulo aequam eril, et reliqui anguli reliquis angulis erunt asquales, alter alteri sub quibus aequalia iatera subtenduntur.

    Figura vero liguree circumscribi perhibetur, quotiens ea quae circumscribitur suis

    omnibus

    lateribus

    omnes augulos

    ejus cui.circumscribitur tangit.

    EXPLICIUNT PROLEGOMENA. INCIPIUNT SCHEMATA.

    Supra datam rectam lineam terminatam triangulum


    aequilaterum constituer*.

    1315

    AN. MANL. SEV. BOETII

    13)6
    in duas aequales

    Triangulorum isoscelium anguli, qui ad basim sunt, tequi sibi invicem sunt.

    Datam rectam lineam terminatam


    dividere partes.

    Data recta linea ab eo quod in ea est puncto, rectam lineam secundum rectos angulos elevare.

    Si trianguli

    quae ajqualibus angiilis

    duo anguli, aequi sibi invicem subtenduntur latera

    sint, et

    A
    Si

    sibi in-

    vicem erunt fequalia.

    duo triangula duo latera duobus lateribus sequa possideant, alterum alteri, et basim basi habeaat sequam, et angulum angulo habebunt aequalem, qui
    sub eequalibus rectis
    lineis continetur.

    Super eamdem rectara lineam duabus eisdem ractis lineis aliae dufe. rectae lineaj

    aequales, altera alteri

    nullo

    modo

    constituentur,

    ad

    aliud

    atque aliud

    punctum ad easdem
    tis lineis

    partes

    eosdem

    fines primis rec-

    possidentes.

    Supra datam rectam lineam infinitam ab dato puncto, quod ei non inest, perpendicularem rectam lineam
    ducere oportet.

    '

    D
    Qufecunque super rectam lineam recta consistens fecerit, aut duos rectos faciet, aut duobus
    reddet aequales.

    Omnium duorum

    triangulorum quorum duo latera

    angulos
    rectis

    unius duobus lateribus alterius fuerint aequalia, basisque unius basi alteri aequalis, duos angulos aequis
    lateribus contentos, aequales esse necesse est.

    Si

    tum

    duee rectae lineee

    ad aliquam rectam lineam atque ad ejus puncnon in eamdem partem ducan-

    1317
    tur,
    et

    INTERPRETATIO EUCIJDIS GEOMETRl/E.


    circum
    in
    se

    LIB.

    I.

    I3I8

    angulos

    duobus

    rectis

    fecerint

    Omnium

    triangulorum major angulus sub latere

    a^quos,
    est.

    directum

    sibi eas lineas jacere

    necesse

    majore protenditur. A

    Si duae rectae lineaj sese dividant,

    ad verticem an-

    gulos sibi invicem facient sequos.

    sunt in

    Omnium triangulorum duo lalera omnem partem suscepta.

    ciBtero

    majora

    Si in

    B
    latere producto, exteet ^ex

    teris dua? recta? iineae interius

    uno quolibet trianguli latere a iinibus lacoustituanturangulum


    quEe constituuntur reliquis

    Omnium' triangulorum uno


    rior

    facientes,

    quidem

    trian-

    angulus utrisque interioribus

    adverso an-

    guliduobus lateribus minores erunt, majorem vero

    gulis constitutis

    major

    existit.

    angulum continebunt.

    Omnium triangulorum duo anguli duobus


    gulis sunt minores

    rectis an-

    Ad data.m rectam lineam, et datum in ea punctum dato rectilineo angulo eequalem rectilineum angulum
    eoUocare necesse
    est.

    omnifariam sumpti.

    '.

    Omnium

    D triangulorum majus latussub angulo maB


    C

    jore subtenditur.

    buerint Eequosalterum

    duo trianguli duos angulos duobusangulls haalteri, unuraque latus uni lateri sit a;quale, aut quod aequis adjacet angulis, aut quod sub uno oequalium subtenditur angulorum, et reliqua latera reliquis lateribus habebunt ajqua alterum alteri, et reliquum angulum eequalem reliquo
    Si

    angulo possidebunt.

    1319

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    1320

    Eorum spatiorum,
    D

    qiiae alterius

    lateribus continen-

    tur quae parallelogramma nominantur, et ex adverso B


    Si in

    latera atque anguli constituti sibi

    invicem aequales
    partitur.

    sunt, ea

    quoque diametrus in duo ajqua

    duas rectas lineas linea incidens recta alternatim angulos fecerit sequos, rectas lineas alternas
    esse necesse est.

    Omnia parallelogramma
    H
    Si ia duas rectas lineas linea incidens recta esteriorem angulum interiori, et ex adverso angulo constitutoreddat eequalem, aut interiores et ad easdem partes angulos duobus rectis a;quales faciat, rectas

    qua; in iisdem basibus et

    sibi inviin eisdem alternis lineis fuerint constituta,

    cem probantur

    aequalia.

    lineas sibi alternas esse conveniet.

    Omnia parallelogramma
    Jtti

    in basibus sequalibus etin

    eisdem alternis
    est.

    lineis constituta aequalia ea

    necesse

    Per datum punctum datse rectce rectam lineam designare nccesse est.
    C

    lina^

    alternam

    D
    exterior

    Oranium triangulorum
    interiores

    angulus duobus

    ^qua
    tuta.

    sibi

    sunt cnncta triangula

    qute

    in aequis
    consti-

    interius et ex adverso constitutis angulis est oequalis,

    basibus et in eisdem alternis fuerint lineis

    vero trianguli tres anguli

    duobus
    E

    rectis

    angulis sunt sequales.

    B C D Quae sequas et alternas rectas lineas ad easdem partes rectae linete conjungunt, ipsse quoque alternse

    iEqua triangula, quee in eadem basi

    et in

    eadem

    sunt et sequales.

    parte fuerint constituta, in eisdem quoque alternis lineis esse pronuntianda sunt.

    INTERPRETATIO EUCLIDIS GEOMETRI^.

    LIB.

    I.

    1322

    Omnis parallelogrammi
    jEqua triangula in aequis atque"in directum positis
    basibiis constituta. et in

    spatii

    eorum quae
    est.

    circa

    eamdem diametrum
    plementa aequa
    sibi

    sunt,

    parallelogrammorum sup-

    eisdem partibus,

    et in eis-

    invicem esse necesse

    dem quoque

    alternis esse necesse est.

    D K

    \
    B

    Quadratum ad datam rectam terminatam descriSi

    basi
    tuta,

    parallelogrammum, triangulnmque in eadem atque in eisdem alternis lineis fuerint constiparallelogrammum triangulo duplex esse con-

    bendum

    est.

    A
    I

    ""

    veniet.

    D
    In histriangulis in quibus

    Justa datam rectam linearo dato triangulo in rectilineo dato

    unus rectus est angulus, quserectiangula nominamus, quadralum quod a laere rectum_angulum subtendente describitur,[aequum est his quadratis quas alcontinentibus rectum angulum lateribus conscribuntur.

    angulo parallelogrammum aequale

    pree-

    tendendum

    est.

    <r^

    Dato rectilineo sequale parallelogrammum in dato


    rectilineo angulo collocare oportet.

    Patrol. LXIII.

    d323

    AN. MANL, SEV. BOETIl

    1324
    est sectiones,

    Si ab uno trianguli latere quadratum quod desoribitur ffiquum fuerit bis quadratis, quse ab reliquis duobus lateribus describuntur, rectus est angulus, qui sub duobus reliquis lateribus continetur.

    scribitur quse inter utrasque


    est ei

    sequum
    B

    quadrato quod describitur ab dimidia.

    1325

    INTERPRETATIO EUCLIDIS GEOMETRI^.


    E
    F

    LIB.

    I.

    1326

    sub

    Datam rectam lineam sic secare convenit, ut quod tota,' et una portione rectiangulum continetur,
    sit

    ssquum
    tum.

    ei

    quod

    flt

    ex

    reliqua sectione quadra-

    ,327

    AN. MANL. SEV. BOETII

    Si circuhim linea recta contingat, a contactu vero

    Intra

    datum circulum quadratum aliguod


    est.

    descri-

    qusedam circulum secans, linea recta ducatur, quoscunque angulos facit, duo anguli
    in circumferentia

    bere utile

    quisuntin alternis circuli portionibus, sunt aequales. Ex hoc igitur manifestum est, quoniam si a puncto
    circuli duee lineae rectae sese contingant, et sibi invi-

    cem

    sint sequales,

    super datas rectas lineas circuli

    describere partes convenit.

    Intra

    EX QUARTO LIBRO EUCLIDIS MEGARENSIS. datum circulum data; rectae lineae, quse 'diaexistat, sequara

    metro minime major


    coaptare oportet.

    rectam lineam

    l'.

    Intra propositum

    quadratum circulum designare.

    lutra

    datum circulum, dato triangulo sequorum


    G
    A

    angulorum, triangulum collocare conveuit.

    Circa datum circulum, fdato triangulo aaqualium angulorum, triangulum designandum est.

    Circa

    datum circulum quinquangulum

    sequilate-

    rum,
    piunt.

    et

    ffiquiangulum designare geometrse prseci-

    Intra
    est.

    N FH B datum tnangulum circulum designare necesse

    Intra

    datum circulum quinquangulura, quod

    est
    dis-

    sequilaterum atque aequiangulum, desiguare uon


    convenit.

    1329

    INTERPRETATIO EUCLTDIS r,EOMETRI/E.

    LIB.

    I.

    In superioribus vero

    datae rectae lineaj ajqualern

    dictum est ad datum punctum reclam lincam collocare


    quasi introducendo

    oportere. Sed hujus artis expnrtibus obscure difticulterque. Sed nos animuui lectoris

    oblectantes hujus subsequentis hgura? explanalionem


    positis litterarum
    Sit

    linearumque notulis patefacimus.


    recta linea
    lineee

    quidem datum punctum A, data vero B C, oportet igitur ad punctum A rectae

    a-quara rectam lineam collocare; adjungatur

    B C enim ab

    A puncto ad B punctum
    D
    et constituatur

    H
    alii

    G
    ex
    aliis

    super

    Nam omnia

    quaecunque sunt numerorum ratione


    con-

    spquilaterum quod est

    sua constant. Et propoi-tionabililer

    D A, D B,

    recta;

    recta hnea ea qua; est A B, A B rectam lineam, triangulum D A B, et ejiciantur in rectum lineae, ad A G et B M, et centro qui-

    stituuntur circumferentice Eequalitate raultiplicationi-

    dem

    B, spatio

    bus suis quidem excedentes, atque alternatim proportionibus suis teiminum facientes.

    et rursus centro

    lus describatur

    autem B C, circulus describatur C F E, quidem D, spatio autem D E, circuF K L. Quoniam igitur B punctiim
    ei

    De figuris geometricis. Supra positarum igitur speculationibus figurarum ab Euclide succincte obscureque prolatis, et a nobis verbum videlicet de verbo exprimentibus strictim translatis, quaedam iteranda repetendaque, ut animus
    lectoris

    centi-um

    F.

    estj C F E circuli, ajqua est C B Rursus quoniam D punctum cenirura

    qus

    est

    est,

    F L K
    a?qua

    circiili,

    aequa est D L

    ei quae, est

    F.

    Quarum

    non

    obscuritate deterreatur, sed a nobis

    po-

    tius alicujus Siint

    exempli luce infusa delectetur, videntur.

    enim
    arti

    a nobis

    quajdam buic operi inserenda,


    intelli-

    buic

    valde necessaria, et supradictis responden-

    est D A ei qua? est D B, aequilaterum enim triangiilum est id quod est D A B. Reliqua igitur A L reliquae B F existit aequalis. Sed et B F ei quae est B C aequa esse monstrata est. Et B C ei quae est A L erit aequalis. Ad datum igitur punctum id quod est A datae rectae lineae ei quae est B C, aequa locata est ea quae

    tia, et

    subsequentibus convenientia, ad quae

    est

    L,

    quod oportebat facere ut subjecta descriptio

    gend.i quicunque in nostrorum aritbmeticorum theo-

    rematibus instructus accesserit, expeditiori


    gentia ducitur.

    intelli-

    Supradictum igitur est, supradatam rectam lineam terminatam triangulum aequilaterum constituere oportere, sed nimis involute, qna' de re hujus exempli

    notam subjecimus.

    Sit data recta

    linea terminata

    B, oportet igitur super

    eam

    quEe est

    B triangu-

    lum aequilaterum
    spatio vero

    constituere, et centro

    quidem A,

    sus centro B, spatio

    A C F

    D, et

    B G E D. Et rurautem A B, circulus scribatur ab eo puncto quod est G, quo so circuli


    B, circulus scribatur

    dividunt, ad ea puncta quse sunt

    B,

    adjungantur.

    C A, C B. Quoniam igitur A punctum centrum est, B C E D circuli, aequa est A B ei quae est A C. Rursus, quoniam B punctum est centrum, A C F D circuli aequa est B A ei quae est B C. Sed et A B ei quae estC A aequa esse monstrata est et A C. Igitur ei quae est B C erit aequalis. Tres igitur quae sunt C A, A B, B C, quae sibiinvicem sunt, aequilaterum igitiir est C A B triangulum. Efconstitutum est supra datam rectam lineam terminatam eam quae est A B quod oportebat facere.
    Rectee lineoe
    C

    Tertio igitur loco superius ab Euclide prolatum est duabus rectis lineis in aequalibus propositis a majore minori tequam rectam lineam abscindere convenire,

    sed nimisstrictim, et ob id confuse involuteque. Nos vcro ut animus lectoris ad enodatioris intelligentia". accessum, quasi quibusdam gradibus ducatur, hujus

    descriptionem formulae subjecimus. Sint dataj duae


    rectae lineae.

    1331
    Inaequales

    AN. MANL. SEV. BOETII.

    1332

    tur a

    dere
    vero

    A B C D, et sit major A B, oportet igi- A Acutus autem angulus est compressior recto, qui majore A B minori C D aequam lineam abscinsi a recta linea quas sedis loco fuerit rectam lineam collocetur enim ad A punctum ei quas est secundum suam inclinationem emiserit, similique
    est

    C D aequa ea quae

    E.

    Et centro
    ;

    A, spatio

    A E, circulus describatur E G F quoniam igitur A punctum centrum est E G F circuli, ajqua est A E ei quse est A G. Sed et C D ei quae est A E erat eequalis, et C D ei quae est A G erit eequalis. Duabus
    igitur datis rectis
    lineis

    ficiet

    cohibidone rectam lineam in occursum exceperit, triangulum qui perpendicularem intra tres

    efli-

    neas habebit.

    insequalibus eis
    est

    quse
    est

    sunt

    B,

    C D,

    majore qua?

    B,

    minori quse
    G,

    D,

    aequalis abcisa est ea quse

    est

    quod oporteba

    facere.

    Linearum vero genera sunt


    ferens, flexuosum.

    tria,

    rectum, circum-

    Recta linea itaque est quae aequaliter in suis signis


    posita est, quae aequaliter in planitie posita
    rit.

    non concurexutraque

    Circumferens vero linea

    est cujus signa

    parte curvata, et a se invicem distantia non concurrunt, quae signa si convenerint, circulus non cir-

    cumferens linea

    linea est, multiformis velut

    Flexuosa autem arborum aut fluminum, caeterorum signorum, in quorum similitudine et arcisiniorum agrorum finitur extremitas, et multorum
    similiter in sequa linea sunt formata naturaliter.

    debet appellari.

    ^ quse

    igitur genera sunt duo, summitas el plana summitas. Summitas est secundum geometricam appellationem quae longitudine latitudineque

    Summitatum

    protenditur.
    His etiam compendiosis, et

    tamen hujus

    artis

    ru-

    dibus pernecessariis
    tus, si

    introductionibus lector
    superius propositis

    initia-

    in

    aliquibus

    vacillando

    abhorreat, perse similes flgurarum descriptiones sine

    omnis impedimenti reclamatione adinvenire potest et componere. Sed jam opus est ad geometricalis mensae traditio-

    nem
    sero,

    ab Archyta non

    sordido

    hujus disciplinae ausi

    ctore Latino

    accommodatam

    venire,

    prius prasmi-

    5umit4S

    quod

    sint

    genera angulorum,
    et

    et

    linearum,

    et

    pauca dixero de summitatibus

    extremitatibus.

    A
    Summitatis autem fmes linea; sunt. Plana vero summitas est quse aequaliter rectis neis undique versum finitur.
    li-

    Rationabilium ergo angulorum genera sunt tria, hoc est rectum, hebes, acutum, et habens species

    novem
    et

    rectarum linearum, tres autem rectarum circumferentium, et tres hebetis et circumferen"


    :

    tres

    Omnium autem summitatum


    Enormis vero
    neis continetur.
    est,

    in

    vinciundo
    latus

    duae

    tium.

    sunt observationes, enormis et liquis.


    li-

    Rectns angulus est orthygrammos, id est rectis


    tiens

    quae per

    omne

    rectis

    li-

    neis comprehensus, Latine normalis appellatus. Quo-

    vero

    recta linea super rectam lineam stans,


    et linea

    Liquis autem est quae minuendi laboris causa, et


    salva rectorum

    pares angulos fecerit,


    fuerit, efliciet

    perpendicularis juncta

    angulorum

    ratione,

    secundum

    ipsas

    rectiangulum triangulum.
    est

    extremitates subtenditur.

    Hebes angulus

    plus normalis, hoc est rectiansi

    guli positionem excedens, quia et

    triangulus se-

    pro rigore,

    Extremitatum quippe genera sunt duo, unum quod et alttrum quod servatur pro tlexuoso.
    est

    cundum hanc positionem

    constitutus fuerit, perpen-

    Rigor
    liaeae

    quidquid inter duo signa veluti in

    modum

    dicularis extra finitimas lineas habebitur.

    directum prospicitur.

    1333

    INTERPRETATIO EUCLIDIS GEOMETRIjE.


    est

    LIB.

    I.

    Flesuosum vero locorum curvatur.


    ris

    Nam quod

    quidquid secundum naturam in agro a messore operigor appellatur,

    A
    i

    Longitudo.

    causa ad flaera directum fiierit, quidquid ad horum imitationem inlforma scribitur,

    linea appellatur.

    Binirigores sunt, quando singulis spatiis interve nientibus tendunt, ut itinera plerumque pergunt.

    Nosse autem hujus artis despicientem, quid sint quid articuli, quid compositi, quid incompodivisores, siti nunieri, quid multiplicatores, quidve ad hujus formfe speculationem, quam sumus tradidigiti,

    turi,

    oportet.

    Digitos vero quoscunque infra

    primum

    limitem, id

    omnes quod ab mam numeramus,


    est

    unitate usque ad denariam sunaveteres

    appellare^consueverunt

    d2345678
    Articuli

    9.

    autem omnes deceno in ordine positi et iu progressi nuncupantur compositi, quippe numeri sunt omnes a primo limite, id est a decem usque ad secundum limitem, id est 20 cwterique sese in ordine sequentes exceptis limitibus. Incompositi autem digiti omnes annumeratis et omnibus liinfinitum
    mitibus.

    1335

    AN. MANL. SEV. BOETII

    133
    se,

    in millenis, et multiplicator centum, digitos in millenis, et articulos iu decenis, et multiplicator milleni,

    centenus per

    vel ulteriores per semetipsos divi-

    digitos in decenis et articulos

    in centenis, et multi-

    dendi proponantur, minores a majoribus quoad usque dividantur sunt subtrahendi, singularem au-

    tem divisorem decem et centeni, aut milleni, aut ulteriorum, vel decenum divisorem se sequentum cenis et articulos in centenis et miilenis. Multiplisumpta differentia eos dividere oportet. Gompositus cans digitos in centenis et articulos in decenis autem decenus cum singulari per secundas vel tercentenis et centenum millenum atultiplicans, digitos Et deinceps secundum denominationem partias. in decenis millenis i et articulos in centenis milletium, decenum vel simplicem, vel compositum di* I et decenum millenum multiplicans digitos in nis visurus est. Centenum vero millenum, vel ulteriores millenis * et articulos in decenis millenis * l subper decenum compositum, si diligens investigator tendent. Millenus itidem seipsum multiplicans. digiaccesserit, sumpta differentia et primis articulis ditos in decenis et articulos in centenis. Et centeni videndo, vel secundatis appositis, auctis autem divi* milleni multiplicator digitos in centenis millenis i dendo suppositis, dividi posse pernoscet. Centenus et articulos in millenis * t et decenum millenum ex- autem m singulis compositus, centenum vel millenum crescere faciens digitos in decies mille raillia, et hoc pacto dividere cognoscitur. Sumpto igitur uno articulos in centenis millenis * l habere dinoscetur ? dividendorum, quod residuum fuerit, divisori est Decenus autem millenus multiplicator centum miilecosequandum, et quod superabundaverit, sepositis ni, digitos in millies mille millia, et Jarliculos in dereservandum. Singularis autem vel, ut alii volunt, cenis millenis itidem, seque ipsum adaugens, digimunitum per cosequationem majorum est multiplitos in centenis millenis et articulos in mille millenis candudi, et digitis quidem perfecta differentia suppohabere deprehendetur. Centenus autem millenus senenda, articularis autem imperfecta est praeponenda, ipsum multiplicans, digitos in decenis millenis et et prius semoto integra adjungenda. Et haec diffeplicator ccnteni milleni,
    millia habebunt. Centenus

    vero, aeque suimetipsius multiplicator, digitos in de-

    articulos in centenis millenis itidem ^snpponit.

    rentia et

    si

    forte
    fit

    aliquis

    seclusus

    sit

    significavit,

    De divisionibus rubrica.
    Divisiones igitur, quantalibet jam experte lectoris animus introductus, facile valet dinoscere breviter etenim de his et summotenus dicturi, si quae ob;

    ex dividendis. Haec vero brevi introductione prslibantes, si qua obscure sunt dicta,

    quod residuum
    ne
    et
    tffidio

    forent prsetermissa, diligentis exercitio le-

    ctoris

    scura intervenerint, diligenti

    investiganda committimus.

    Si

    lectorum exercitio ad decenus per se, vel

    committimus, terminum hujus libri facientes, quasi ad ulteriora sequentium nos convertentes.

    LIBER SEGUNDUS.
    omnia geome- fi dine protenditur. Actus vero quadratus es omni tamen latere 120 pedibus concluditur. Actus autem duplisunt dicta. Sed podismorum notitiam hic liber quas catus 240 pedes explicat decempeda pedes decem qusesiionarius et omnium podismalium quasstionum colligit passus 5 gradus 2 et dimid. Cubitus 1 et scrupolositates incunctanter absolvet enodando, vedimid. pedes habere dinoscitur. Pes autem palmos teres eteuim agrimensores omnem mensura3 quadrahabet quatuor, semipes 2, palmus vero quatuor digituram dimidio longiorem latioremve facere consuetorum protensione completur. De unciali vero et diverunt. Et quod in latitudme longius fuerit, scamgitali mensura melius, cum de uncialibus et notis et num, et quod in longitudine longius appellare vonominibus in sequentibus disputaverimus, dicemus ? luerunt ut subjecta docet formula. enodatiusque cum de elementorum minutorumque subtilitatibus promiserimus, eloquemur, nunc ad seSuperioris vero tractatu voluminis
    artis
    tricai

    theoremata,

    quamvis

    succincte,

    Scamnum
    De mensuns rubrica.
    Prisci

    quentis tractatus enarrationem redire nos convenit


    si

    prius quid pes porrectus, quid ^contractus, quidsit

    que
    dispectores

    igitur

    podismatici

    cautissimi

    rectus dicitur ubi

    quadratus demonstraverimus. Pes autem portantum pedalis mensura in longo

    duodecim mensurarum genera constituerunt, quibus cum vellent, formarum, agrorumque emetirentur areas. Quorum haec sunt nomina miliarium,stadiumr actus, decempeda, quse eadem et pertica passus, gradus, cubitus, pes, semipes, palmus,

    pernoscitur.
    in

    Contractus autem pes ille dijudicatur, quo longitudo latitudoque consideratur. Quadratus
    censetur, sed

    vero pes habetur, ubi trinse dimensionis consideratio insequalilate

    jam tempus

    est

    ad id

    uncia, digitus.

    quod instituimus accedere. De mensura


    et tribus

    Miliarium vero S miUia pedura protensiones habere sancitum est. Stadium autem 2o pedes habere constat.

    dimensionibus rubrica.

    Actus trifariam dividitur, in minimum, in quadratura, iu duplicatum. Actus minimus quatuor tanin latitudine, et 120 pedilius in longitu-

    tum pedibus

    Quamvis etiam in superioris libri principio quid mensura designaremus, libet tamen specialiter hujus artis speculatoribus satisfaciendo secundum Julium

    1337

    INTERPRETATIO EUCLIDIS GEOMETRI^.

    LIB.

    II,

    Frontinum geometricseartisinspectoremprovidissi- A hantur, relinqinmtur 391), tot pedes hujus trigoui mum quid sit mensura deflnire. isopleuri embadum colligit. Nam cathetum pedibus Mensura quippe est complurium, et inter se sequa26 constat protendi. Qui si per unius lateris dimilium intervallorumlongitudo linita,geonietrica3autem dium, id est per 13, multiplicati excreverint, embaartis mensuralis speculatio, trinffi dimensionis, idest duiucomplent aut si uuius lateris pars tertia, per longitudinis, latitudinis, crassitudinis, consideratione teruarium, et denarium, a\igebitur, 300 nascentur colligitur. Et ut enucleatius resolvatur, recto, plano fi vero summam lateris unius per eunidem ternasolidoque dignoscitur. Rectum est quod longitudine rium multiplicabunt, nonaginta reddent, qui supesolum mensurando censetur, ut iinese porticus, stanoribus 300 juncti 390 facient, id est areani supradia milliaria, tluminuni latiludines, et alia quamdicti trigoni sit autem praedictorum infra facta
    ;
    : :

    plura longa protensione directa, ut linea; infra depicta3 descriptio notat.

    depictio.

    Reotum.

    Planum est quod a GrEecis dicitur epipedon, a nobis autem contracti pedes, quod per longitudinem B
    latitudinemque consideratur, ut agrorum
    et ajditiciorum areaj

    planities,
    la-

    absque

    tectoriis

    operibus et

    quearibus ac tabulatis

    et his

    similibus, ut subjecta

    formula docet.
    Planum.

    Solidum etiam est quod Grajci stereon vocant, nos autem quadratos pedes, quod et longitudinem et latiludiuem

    crassitudiuemque

    habere

    comprobatur.

    i\e

    autem

    lector in !,!!JiisnioJi

    invcstigationibus

    Ut sedificiorum, pilarum, pyramidumque, nec non etiam macerie lapidum, aliaque multa ut subject
    notant formulse.
    Solidum.

    aliquo erroris et inscitiai nubilo prffipediatur. Ejusdem igitur trigoni isopleuri, id est paribus lateribus
    solidi manifestationis exemplar subjiciemus, esto age r isopleurus cujus latera singula 28 pedes colligant.

    per se augmentatum excreverit 784 si unius lateris numerum aggresaveris 812 nascentur, horum suprascripta me-

    Quorum

    si

    unum

    summa
    dietate

    consurget. Cui

    aream supradicti isopleuri pernotabis,

    ut

    subjectae descriptionis formula docet.

    Be podismis rubrica. est podismalium notitiam que> stionum, ut promisimus, narrando attir.gere, et de

    Sedjamtempus

    investiganda pedaturaj speculatione protinus dicere. Detrigonis vero, qui sic ut ternarius naturaliterpreecedit quaternarium, ita sunt prseponendi tetragonis,
    et

    Hujus auiem jam


    uniuscujusque

    saepe

    dicti trigoni, ut

    lateris

    mensuram

    inquisitus quis invesligare

    pentagonis, caeterisque imprimis

    dicendum

    esse

    "

    censeo.

    De trigonis rubrica. Sunt autem trigonorum genera principalia sex, isopleurum, isosceles, scalenum, orthogonium, amblygonium, oxygonium, quorum omniumin sequentibus forraas et pedaturas explanabimus. De isopleuro rubrica.
    Trigonui igitur isopleurus, qui praecedentis libri pene principio ajquilaterus triangnlus dictus est, paria latera habere comprobatur. Ponatur ergo isopleurus in singulis habens lateribus pedes 30, hujus

    valeat, et dicere, apertissimura dabimus rationis experimentum. Proponatur itaque si aream 406 pedibus protendi constituent, quot pedum planitudines latus unumquodque colligere pernoscatur. Ducatur ergo suprascripta area octies, et in 3248 numerura

    consurgit

    huic
    si

    si

    unum

    addatur, fiunt 3249


    erit

    hujus
    7.

    summce
    si
    si

    latus

    sumpsero,

    quinquaginta

    Cui

    uuitas subducta fuurint o6 relinquuntur.

    Quorum

    medium admvestigavero
    Isosceles autem, ijui ab

    28 fiunt. Tot itaque latus


    Euclide geometricse perihabens aequalia, est deconsti-

    quodque isopleuri pedibus protenditur.


    tissimo,

    embadum,

    id est area, tali


    lateris
    iis

    modo

    est

    investiganda.

    duo tantum terminatus, secundus

    latera

    in ordine trigonoruiu

    Summa

    etenim unius

    per se maltiplicata 900


    et 10

    tuitur.
    licet

    numerum

    complet

    ex

    siquingenta

    subtra-

    Cujus silatera bina imparibus numeris, sci25, protendantur, pedibus quatuordecimpedalia

    1339

    AN. MANL. SEV. BOETII

    1340

    spatia basis habefe pernotatur. Restat igilur ut qiiot pedes arealis cathetus colligat requiramus. Si enitn

    tur, iniEqualia continens latera,

    quem nos

    ipso auditu

    difficiliorem cseteris, obscurio

    remque

    esse arbitramur.

    medietas basis, hoc est 7, per se raultiplicetur. 49 nascentur. IVIensuram autem unius laieris, si per se, id est 23, multiplicaveris, 623 reddes, es quibus si 49 seposueris, 576 relinquuntur. Quorum si latus acceperis, 24 erunt, tot pedibus cathelum hujus trigoni constat protendi. Area autem quot pedes habeat,sic est faciendumut inveniatur. Medietasrursum
    basis

    Et ideo prolixiorerain ejus esplanatione moramfacie-

    mus. Esto modo trigouus orthogonius, cujus cathetuspari numeroinsignitus, vel 8 pedibus mensuratus
    protenditur. Cujus
    si

    latera

    ignorantur,

    hoc

    modo

    investigari ab Archyta prsecipiuntur.

    supradicti catheti medietas, id est 4,


    tiplicetur,
    et

    Sumalur ergo et per se mulunilas subtra-

    sumenda

    est, id

    est7; quos 7

    si

    per cathetum,

    i6excrescent.

    Qubus

    si

    id est pei'

    24 multiplices, 168

    efiioies, tot

    pedum

    est
    '

    hatur, IS
    esse

    apparent. Tot

    pedum
    si

    hujus trigoni basis


    addatur, erunt

    supradicti trigoni area.

    cognoscitur. Pra?dictae

    autem per medietatem

    cathetis

    sutnmae adauctee,

    unum

    pedes hypatenusae 17. Per eamdem item id est per 16, embadum est inveniendum

    summam,
    ;

    ducatur

    ergo hujus summaemedius per cathetum, et 64 consurgent, qui areae complent supputationem, quod patenter in subjecta forma declaratur.

    Basis 14

    De

    scaleno rubrica.

    Scalenus igitur ab Euclide tria habens latera insequalia determinatus


    est.

    aperta dabimus exemplaria, proponatur


    noris lateris declive
    2.5

    Sed nos numero ejusfigurse ita scalenon

    trigonus, qui a Latiniscuueus appellatur, cujus mi13

    pedes colligat, basis autem

    pedalia pernotetur habere lineamenta.

    Qnot vero

    pedibushujus trigoni cathetus, et embadum protendatur, restat ut quaeratur. Ducatur ergo minoris iateris sumuia mnltiplicando in :-e, fiunt 223. Item
    basis
    in
    si

    per semultiplicetur, 625 excrescunt, quibus


    compactis 830 nascentur.
    lateris

    De eodem rubrica. Conemuritaque hujus orthogoni apertam etratam et per paris et imparisnumeri quantitatem instituere descriptionem. Ascribatnr ergo imprimis par numerus catheto, id est 6, cujus medietate in se augmentala, 9 proveniunt. Cui si secundum nostri prsecepti
    C normulam superius
    octonarius erit
    scilicet

    unum

    Hanc

    designatam

    unum

    auferatur,

    igitur

    si

    movendo sechisam majoris

    summam

    basis hujus trigoni cujus medietas,

    in

    se

    multiplicari condecet, qute multiplicatio 400

    numesi

    rum

    adducit.

    Quem

    videlicet
    scilicet
    si

    400 nuaierum de
    850,

    de

    cundum quod supradictum


    cathetum
    et

    quaternarius per calhetura multiplicata, seest, aream complet, per


    basis
    est

    prius seposita

    summa,
    si

    hypotenusae pedaturam sine

    abstuleris,

    430 relinquuntur. Ilorum


    explicabis
    :

    medium
    basis

    sumpseris, 223
    vel

    ullius reclamatione inquisitus, dicere facillimum 'et

    quibus

    summa

    23

    pedes

    apertum

    nostrae

    auctoritatis

    auferatur, novenarius erit, totpedibus hujus trigoni

    multiplicetur etenim per

    continetur prwcisura, vel ejectura minor.

    Restat ut

    hujus trigoni catheti,


    tenusas

    et

    exemplum dabimus; suam quantitatem medietas summse quse ex hac multiaggregetur, erit hyposi

    cathetus quot habeat pedes requiratur. Multiplicctur

    plicatione provenerit, unitas

    ergo minus latus per se sicut

    supra,

    23 prodeunt.
    se

    pedatura

    eidem autem

    auferatur

    unum

    Rursus
    tere,

    et

    augmentata minoris praicisur per


    producit; hos
    si

    sumdino-

    erit basis.

    Sitque hujus rei hsec facta descriptio.

    mula, 81

    aufers ex in se ducto laesse

    144 supersunt.

    Quorum duodenarius
    tali

    scitur latus, lot pedes hujus trigonicathetus colligere


    perliibetur. Arese

    veropodismus

    modo

    reperitur.

    Metiatur ergo cathetus basim vel 12, 23; 300 consurgent. Quorum medietate sa;pe dicti trigoni scaleni

    Instituamus ergo hujus trigonii orthogonii perim-

    embadum

    podismatur, ut

    in

    subjecta figura

    notatur.

    parem numerum probabilem explanationem. Adnosi in tetur cathetus impari numero, id est 3 ;quem
    se duxeris,
    9

    explicabis,

    octo supersunt,

    quorum medium

    quibus unitale subducta si sumatur, basis

    orthogonii hujus pedatura fore comprobatur.

    'De orthogonio rubrim.

    Quartonimirumloco trigoniusorlhogoniusabEuclide iuseritur, etunumrectum habensangiilum consignaPro/i2/potoM(sa, hicetinfraubiquecriptumerat/iypoS/iemisa.Cum vero.in tur, nosintextuinserere maluimus.

    margine vox hypothenusa apponere

    1341
    Hiiio vero basi vel

    INTERPRETATIO EUCLIDIS GEOMETRl/E.


    medietati, vel 4
    si

    LIB.

    II.

    1342

    unum

    ag-

    gregaveris, Iiypotenusam trigoni comprobabis, em-

    badum,
    catlietus

    ut

    supra dictum est, reperiatur, id est per medietatem hujus basis excrescat, ut
    disciplina;

    infra cernitur pictura.

    Ne autem bujus
    iterato

    curiosum indagatorem
    Est

    aliqua fallat obscuritas, de hoc

    disputare

    non

    piget.
    et

    niendi cathetum et

    basim

    eodem orthogonio enim alia invebypotenusam ratio.

    Item de eodem rubrica.


    dicti orthogonii formam numerorum quantitatibus, ut cum aliquis vel per majorem vel per minorem numerorum hujus tri-'

    Designemus iterum jam


    aliis

    Ponatur ergo cathetus S pedibus proLensus, quem si multiplices per sui quantitatem, 25 notabis, basis autem 11 habens pedes inscribatur, quae si sicut
    cathetus in se concreverit, 144 nascentur.
    lUae

    ex

    goni aperlam tradere disciplinam cogatur, nullo errore labatur.


    Esto age trigonus orthogonus,
    et

    quem
    par ba-

    tuent.

    summ, id est 23 et 144 copulataj Horum latus 13 esse manifestum,


    supradicti trigoni.
    se

    109 restiid est hysi

    circumstant parumis
    si,

    duo impares numeri

    vel 20

    impar unus

    catheto, hoc est 15, alter vero

    potenusam

    Denique

    hypote-

    nusam per
    latae

    augendo duseris, par supra copuid est

    B hypotenusae, id est 23, ascribatur. Embadalis autem conclusio secundum supradicti nostri prcecepli regu"lam inquirenda
    est,

    quantitati,

    1G9

    reddes.

    De

    quibus
    144

    hoc

    est

    per multiplicationem

    si

    cathetum in se
    sunt,

    ductum

    subduxeris,
    12,

    residui

    dimidiae basis et totius


    areai
    et

    quorum

    latus, id est

    basim

    restituit.

    Ex

    catheti, continet enim septum 130 contractos pedes. Cathetus autem

    summce

    hypotenusa vero per se multiplicata, si quis basim in se ductam, hoc est ex 109 144 sublraxerit, non plus quam 23 remanent. Horum latus, id est 3, cathetum constituit, arcam autem basis medietas et
    cathetus commultiplicati metiuntur.

    basis tali

    sunt indagandi ratione

    hypotenusalis
    si

    summa

    in se, et in 623

    ducatur ergo redundat cui


    ;

    quatuor adjiciantur embada, 1223 nascentur; quotetragonale latus, id est 33,


    si

    rum mas
    se
    sit

    esceperis,

    sum-

    utrasque basis et catheti compro.babis.

    Item per cathetum basis edicere pedatnram in hoc trigono condecet. Sit modo supra cathetus 5, hic vero in se ductus 23 constituit. Huic si assem abstulero, 24 progredientur, quorum medium basim efficit. Rursus autem si basis quantitati eam-

    Scire

    autem oportet
    et Si

    et

    investigare quo

    numero a

    invicem cathetus
    manifestemus.

    basis

    distent. Hic vero quis

    igitur bypotenusee in se multi-

    plicatce quatuor, quae

    adjeci

    superius,

    traham, in 23

    summam

    regreditur,
    5.

    embada subhorum quinta


    si

    dem
    si

    adjecero

    unitatem, hypotenusam
    basis

    explicabo;

    pars differentiam tenet, id est

    Quam

    rursus

    autem per cathetum

    multiplicetiir 60, pro-

    greditur

    summa. Horum medietas embadon complet.

    duabus junctis summis vel 20, et 13, 40 pernotaboborum medium complet basim. Si autem eamdem differentiam, hoc est 5, basi auferam, cathetum constituam, ut cerni potest in
    subjecta flgura.

    Item de eodem rubrica.

    Aliam insuper hinc


    tenus

    vestigia

    gradienti

    normam
    ad

    hujus trigoni objiciendo proponere curamus, qua-

    hanc

    caute indagantes cautissime ad id

    De orthogonio

    circulo inscripto rubrica.

    ejusdem orthogonii descriptio iisdem quantitatibus, quibus est circumsignata, scilicet cathetus S, hypotenusa 17, basis autem 13 pedibus designetur. Nunc vero qua ratione per hypotenusse podismum, catheti et
    basis

    quod desiderant accedere, iteritatis [sia) que dubio perducat. Proponatur igitiir

    linea abs-

    Nunc etiam quod Archyta^ orthogonio approbatum est,

    judicio in hoc
    et

    eodem

    Euclidis diligentis-

    summa
    ;

    pedalis reperiri

    valeat,

    demonstrare
    hypoteCui
    si

    sima perscrutatione prius est rationabiliter adinventum, operaa pretium duximus non esse praetermittendum. Est etiam seepe ut disputator in georaetrica, circulus si hoc orthogonio inscribatur, quot pedes diametrus colligat, requirat; quod ne victus ignorantia refutet aliquis se dicere, breviter

    studeamus
    nusae per

    multiplicemus ergo
    se,

    summam

    insinuamus rem
    facto cathe-

    et

    289

    numerus redundat.
    subtrahatur, 49

    hujusmodi

    inscribatur

    itaque circulus ortbogonio

    quater

    embalidis

    quantitas

    relin-

    omnes

    lineas ejus tangens;

    hoc nimirum

    quuntur; horum tetragonicum latus si inquisieris, 7 esse experieris; quod, scilicet 7, si copulanti
    catheto
    et

    tus et basis aggregentur in

    unum;
    enim

    ex cujus

    summae
    est ca-

    copulatione

    si

    hypotenusEe exceperis

    quantitatem,
    id
    si

    basi

    aggreges, 30

    efticies,
    ;

    quorum

    di'

    diaraetrum

    efflcies; juncti

    12 et 8,

    midium
    si

    basis

    constituit spatium
    id
    est

    quindecim autem
    abstuleris, 8 su-

    thetus et basis, 20 reddunt.

    Ex quibus

    hypoteobtinere

    de aggregatis,

    30,

    23

    nusam

    abstulero, hoc est 15,

    diametrum

    peresse cathetum sine dubio comprobabis.

    constituam, quod subtusfacta designat figura.

    1343

    AN. MANL. SEV. BOETII

    1344

    residui

    140;

    borum medielas

    70 esse

    pernolatur,

    quod per basim dispersum qumquies ipsam in se reDominationis vero bujus summam minor obtinet praecisura, quae per se adaucta 23 constituit. Hos
    tinet.

    tuleris,

    de minoris lateris summa per se multiplicata abs144 supersunt, quorum tetragonale latus, quod 12 est, catheti summam explebit. Arca conclusi

    sionem hoc modo investigare curato, basis medium


    ducilo per catbetum, id est 7 per
    85.
    12,

    et

    provenient

    De amhJygoido ruhrica.
    Quintus
    iii

    Hanc summam complere arealeshujus trigoni pavimentum n on ignora, describatur ergo hujusmodi de

    oi-dine

    Iriangulorum ainblygonius ab
    est,

    ^ oc

    iigura.

    Euclide insertus obtusum angulum habens dictus

    quemnossuccincteaperteque esplicando aggredimur. Nam si diligens lector superioris nosti'i documenti


    prKceplis et formulis instructus accesserit,
    in boc lababit. Constituatur

    minime " modo amblygonius cujus


    10, mi-

    basis 18

    nor vero

    numero, bypotenusae autem major 9, inscribam, catbetus autem 4

    summa

    insigniatur.

    18, per

    Ducatur ergo basis per catheti dimidium, hoc est binarium, et 36 prodeunt, quEe summa em-

    badalis spatii planitudinem adimplet. Sed Archytasin

    cunctis utens ratione, alio

    modo hujus amblygonii


    esse

    aream reperiri conslituit, non banc sumptam

    sumSed quia de trigonorum podismali consideratione


    in superioribus diligentium lectorum indagini expla'

    mam

    bac arese planitudine, sed minorem posse contiueri existimfms, astruxit enim cathetum per se et per binarium, vel per se et octonarium, duplo se
    in

    superantes mullipiicari oportere, et quantitatem quas

    navimus, superest ut ad tetragonorum speculationem transitum faciamus succinctum, de his habituri tra-

    ctatum. hac es multiplicatione proveniret aream constituere, p Quadratorum enim caeteris facilior est collectio, et non ut 36, sed 32 in se colligere arealis illa contemprius quidem de normali tetragono tali modo ordiaplatio. Quisquis autem bujus jam dicti trigoni formas mur, Omnis igitur tetragonus normaliter constitutus in plano designare disponat, a basis quantitate hujuslatitudine longitudine multiplicante arealem conslimodi rem ingrediatur, tali ratione ut terminus minoris ac

    majoris hypotenusce copulatus, parvo vincat

    tuit planitudiuera, et

    terminum basis, boc est, si basis 28 mensuretur pedibus, major bypotenusa 11, minor autem 10 insigniatur. Sed iuelius hoc quod numeris duximus
    ostendemus,
    si

    podismum sine dubio absolvit. Ponatur modo tetragonus pari numero consignatus, id est 8, quos per se latitudinem per longitudinem
    multiplicans, 64 efficiam,
    descripti tetragoni.

    embadum

    videlicet subtus

    alicujus exempli

    formam

    subjiciemus.

    18

    De oxygovio rubrica.
    sextus in

    Restat ut dicamus de oxygonii speculatione, qui trigonorum descriptione ab Euclide non

    segni geometra ponitur acuti angulus determiuatus. Esto igitur oxygonius, cujus minori lateris terminus,

    idestminorhypotenusal3 pedibus terminetur, major autem 13 et basis 14 mensuretur, cujus catheti et embadi summa siignoratur, tali ralione coUigetur.
    Ducatur ergo lateris minoris quantitas per s.e, 169 redundat; basis item terminus si per se excreverit, 196 nascentur; quas vidclicet summam si junxeris, 36S efflcies, Quo facto multiplicetur eliam terminus bypotenusalib per se, et exsurget 223 numerus

    Idem vero si per imparem numerum feceris, attente obstaculo eadem ratio constabit, qui normalis tetragonus ab Euclide asquilaterus atque rectiangulus nominalur, a Nicomacho autem in arithmeticis simililer
    appellatur.

    Dc parte

    altera longiori rubrica.

    Tetragonus autem parte altera longior ab Euclide quidem rectiangulum. Sed non aequilaterum delinitur, a Nicomacho autem heteromeres dicitur. Cujus quidem longitudo latitudinem muUiplicans embadalis summae pedaturam, sive sint pares seu impares termini, demonstrat,
    sit

    quem

    si

    de superius copulata

    summa

    secrevero, fiunt

    modo parte

    altera longior tetra-

    1345

    INTERPRETATIO EUCLtDlS GEOMETRI/E. LIB.


    8, latitudo

    II.

    1346
    obtinenles
    si

    gonus, cujus longitudo pedes


    longitudo
    9, latitudo

    aiitem 4, vel
    colligat.

    A rum maximos
    conjungas, 14
    rius constituit.

    terrninos longiludinem
    efticies,

    autem

    6, vel 5,

    vel 4,

    quorum medietatem

    septena-

    Minores autem summula? in unum redacta; senarium quanlitatem perficiunt, cujus me-

    dium
    et 3

    ternarius adimplet, qua; videlicet medietate,


    si

    per se multiplicabuntur, in

    '21

    consurgent,

    id estpedes areales tetragoni hujus, utinfra apparet.

    Multiplicet ergo latitudo longitudinem, id

    est 4 8,

    32 nascentur,

    hoc

    est,

    area parte altera longioris


    lioe

    tetragoni provenient, quae

    iigurarum deformatiodesignatae.

    nes pari

    numero atque impari

    His

    etenim adjiciendum fore trapezium orthogo-

    De rhombo rubrica.
    His vero

    nium non incongruum ducimus, duplaet sesquialtera numerorum proportione lateraliter consignatum. Ascribatur vertici summa quindenaria, catheto autem
    tricenaria, duplo

    jam

    dictis

    parallelogrammis adjiciendos

    etiam trauscendens, basi vero ad

    rhombos et rhomboides tetragonos arbitramur; quamvis enim aut angulariter aut lateraliter a supradictis parallelogrammis dissideant, tamen his sunt adnumerandj. Esto age rhombus quadrilaterus, singulis
    lateribus decenas pedaturse

    hanc
    tali

    sesquialteram servans habitudinem terminus contradatur; per has ergo summas area hujus trapezii
    ratione constituenda
    60,
    est.

    basi, id est IS, 45 et

    Adjungatur vero vertes terminus esuberat. Cujus

    summa

    conscriptus,

    dia-

    goni autem,

    hoc

    est angularis

    lineae
    6, si

    directio bis

    si per nathetum multiplicabitur, arese pandit protensionem ut in medio scripta patet figura.

    pars dimidia

    sena numeretur quantitate, cujus


    tabitur, 36 exsurgent;

    per se augraen-

    13

    quos

    si

    ex basis termino per

    se multiplicato subtraxeris, 64

    remanet. Horumtetra-

    gonale
    stituit.

    latus, id est 8,

    hujus rhorabi cathetuni con-

    Diagonus autem per cathetum ductus embasummae spatium ostendit. Hic autem ab Euclide aequa habens latera, sed non angulos sequos nec rectos delinitur. Sit vero de hoc hujus forma prodaiis

    cessio.

    De diagono adveniendo rubrica.

    autem evenire solet, ut in hujus artis specu. latione, quod angularis lineae protensio, horum scili. requiratur. Quod cet tetra^onorum pedes oblineat, ne i-noretur, facillimum apertissimumque hujusce rationis dabimus esemplar. Ponatur etiam paralleSeepe

    logrammus

    60,

    altitudine habens pedes

    orthogonius in longitudine 80, et iu 60, longiludo vero per se


    explicat,
    efficit,

    augmentata sexies 400

    latitudo

    autem per

    se multiplicata ter

    600

    quse videlicet sexies

    400

    et ter 600, in

    unum summse

    redactae 10 restisi

    tuunt,

    horum

    scilicet 10

    tetragonale latus

    sum-

    psero, 100 pernotabo, boc est diagonum hujus parallelogrammi orthogonii, ut infra scripta perspici potest

    forma.

    De rhomboide

    rubrica.

    Euclides vero nec angulos ajquosneque latera Eequa habens rhomboides determinando proposuit, quem

    nos quoque patentiori aditu formando numerosque ascribendo reseramus. Esto age rhomboides cujus unumlatusS pedes, secundum autem quatuor, ter-

    tium vero

    6,

    quartum vero 2; harum vero summa-

    1347

    AN. MANL. SEV. BOETII


    De muUiangulis
    figuris rubrica.

    1348 quinquies
    ducta,

    Sed quia sufflcienter breviterque de tetragonorum diximus rationibus, restat ut de pentagonis et hesa-

    hoc est Quibus

    36,
    si

    180 adesse conducit.

    senariae quantitatis

    summam

    ter

    ductam

    subduxeris, 162 relinquuntur,

    horum medietas sum-

    Omnis itaque pentagonus aequis habitis lateribus unius in se summa escrescente, ac ter ducta, rursusque eadem subducta, medietateque hujus summfe sumpta embadalis spatii
    pandit superflciem. Esto modo pentagonus singulis habens lateribus pedes senos quos videlicet 6 si per se duxero, 36 restituam hoc ter ductos in 107 numerum perstringam cui si abstulero lateris unius
    ; ; ;

    gonis Gseterisque disseramus.

    pta 81 pede embadura hujus heptagoni habere conducit.

    summam,
    dimidium

    id est senarium,
    si

    102 explicabo

    quorum

    accepBro,

    aream

    infra descripti penta-

    goni adimplebo.

    De octogono

    rubrica.

    Octogonus vero in naturali

    parium numerorum

    ordine quartus constitutus, in hoc disserendus loco


    naturaliter quartus assumatur. Esto age octogonus 7, per singula latera pedibus mensuratus. Hanc nimirum naturalem quantitatem, id est 8, in se si duxeris, 64 efflcies; quos si per 6 multiplicaris, 384 explicabis. Ex his si quater lateris unius summam deduxeris, non amplius quam 352 residui sunt. Quo-

    De hexaaono rubrica.

    Hexagonus autem ordine


    inferatur
    ;

    in subsequenti dicendus

    describatur etenim hesagonus 8 lateraliter

    rum medietas
    notatur.

    si

    excipitur, area hujus octogonii per-

    insignitus,

    quem

    videlicet
    ;

    octonarium per se multi-

    plicans 64 effleiam

    baic

    summa,

    scilicet

    64 quater

    ducta, in

    2o6 reduudat; his videlicet


    est 8 bis

    2i)6 si lateris

    unius quantitas, id

    ducta, adjiciatur, 272

    apparent. Quorum mediumsisumpseris, areamhujus hesagoni explioabis.

    156

    De hennagono [enneagono) rubrica.

    De heptagono

    rubrica.

    Hennagonus autem singula per


    scribatur,

    latera
    si

    circum-

    Post ha3c ut expediamus deheptagoni subsequentis


    ratione oportet, qui videlicet heptagonus tertio hic
    inseritur loco septeuarius,

    quem

    videlicet senarium,

    perius dictam nostras institutionis


    multiplicaveris,

    secundum suregulam per se


    ducti,

    imparlum numerorum terlius naturaliter ordiue apparet coUocetur, etenim heptagonus senaria quautitale cirin

    quemadmodum

    36

    efflcies

    qui septies

    109

    summam
    excepta

    producent. His
    fuerit,

    si lateris

    unius quantitatem
    ;

    quinquies subtraxeris, 79 reddes


    si

    horum medietas

    cumscriplus, cui
    tiplicaveris,

    si

    lateris

    unius

    summam

    per se mul-

    hujus hennagoni

    embadum

    38 se-

    36

    pernotabis,

    qua; soilicet quantitas,

    mispedibus contineri manifestat.

    349

    INTlilRPRETATlO EUCLIDIS GEOMETRl^. LIB.

    II.

    13S0

    A
    6,'n.6

    scentur; hos per 11 raultiplicans 2156 efflcies, quo-

    rum quartadecima
    pandit,
    ut
    infra

    pars, id est 134,

    aream hujuscycli
    alia

    potest cerni.

    Est
    :

    hujus cycli

    inveniendi embadalis spatii ratio

    sumatur etenim
    7,

    circumductivoe quantitatis medietas, vel 22 quee est

    medietas,
    \
    '

    et

    per medietatem diametri, id est per


    pandit.

    multiplicetur, et

    quod ex hac multiplicatione prove-

    \6

    nerit,

    embadum

    D" decagono

    rubrica.

    Restafut de decagoni embadali dioamus podismo. Describatur itaque decagonus denario numero lateraliter limitatus. Cujus si lateris unius quantitas secundum jam sajpe dictam nostrcTj prseceptionis institulionem se multiplicando excreverit, 100 efflciet. Hi
    vero octies ducti, 800 adducunt.
    si

    Horum

    vero

    medium

    sumpseris,

    aream

    hujus

    decagoni 770 pedibus

    contineri absque dubio pernotabis.

    De emicyclo ruhrica.
    initiamentis de circularibus theorematibus dicendum esse censuimus, de hemicyclo protinus dicturi. Conscribatur age

    His

    vero

    brevibus

    28 inbasi,

    si

    hemicyclus semidiametro 14 pedes habens, cujus areae podismus ignoretur, tali ratione adinvestiet in

    getur. Multiplicetur ergo

    metri

    in decies

    summa basis per semidiasummam, et in392 pervenitur et haec summa 42M producit, quorum sumpta quarta deid esl3I2,

    cima parte,

    areahs completur superticies,

    ot propter apparet.

    !0X

    Idem vero de hendecagono caeterisque

    plurilateris

    iigurarum descriplionibus si feceris, nuUius erroris obstaculo lababis, hoc pacto ut in naturali ordine in multiplicanda uniuslateris summa, et in hac quantitate quai es

    Hsec de epipedarum podismationibus figurarum ad


    praesens dicta sufficiant, restat ut de

    montuosa

    suo-

    cinctius aiiquid ratione tractemus. Inscribatur etiam

    hao

    laterali multiplicatione nascitur, na-

    augmentanda, eademque laterali naturaliter subducenda procedas, embadumque tali ratione es


    turaliter

    medietatibus

    soilicet

    adinvenias.
    circulo rubrica.

    Be

    Sed quia de angularibus figuris studioso lectori sufficienter disputavimus, restat ut breviter de circumduclionesphceraj vel circuli explicemus. Ponatur
    ciroulus itaque44 pedibusin ciroumductione designatus,

    diametrus autem 14

    pedum
    si

    protensionibus de-

    soribatur. Gujus

    summa

    per se escreverit, 196 na-

    in verticis circuitu 300 pedibus podismatus, a pede autem usque in summitatem 800 pedibus protentus, pes vero montis ejusdem in circuitu pedibus millenis consignetur. Proponatur modo inquisitum quot jugera in hoc monte habeantur. Quod tali cum ratione ordiendum jungantur, etenim pedis et cacuminis duo illi circuitus, id est 1300; quorum per mediumsi ascensus, hoc est 800, per 630 multiplicabitur, 520 pedes habere montis hujusspatium comprobabitur. Hanc igitursummam si in 28,800 disperseris, 18 in hoc esse monte comprobabis, restantibus tantum millenis et sexcentis pedibus.

    mons

    mi

    AN. MANL. SEV. BOETil.

    1352
    subtilissi-

    Veteres igitur geometrse, indagatores

    mi, maximeque Pythagorici,

    cum omnia certis mensurarum dividentes rationibus, ad ea quae natura renueret dividi et secari, usque pervenirent, ingenio

    preesignante ea quae naturaliter erant indivisibilia,

    800

    notisnominibus asque datis dispartiere. Cujus vero agros per actus, per perticas, id est per radios, per passus, per gradus, per cubitos, per pedes, per
    positis

    semipedes, et perpalmos dispersissent, non habentes palmum per quod dividerent id quod palmo esset

    minus, digito autem majus, unciam vocare maUierunt, in secundo vero loco digitum subscripserunt,
    in tertio staterem, id est semiunciam, in quarto quaautem moasinpedis circuitu 2300 et medietatis drantem, in quinto drachmam, in sexto scrupulum, circuitione 1600, in cacuminisautem circumductione _ in septimo obolum, in octavo semiobolum, quem centum, et inascensu aOO pedes liabens, fuerit. Hoc Grjeci ceratem nuncupant, in nono siliquam, in 10 pacto jugera sunt adinvenienda jungantur trium supunctum, in H minutum, in 12 momentum nomipradictorum circuituum summse, et 4200 nascuntur nando posuerunt. Ilis ergo minutiis adinventis, nomiSi
    :

    quorum tertia parte, id est 1400, moutis ascensionem,hoc est 500, multiplicante, 790 prodeunt: quos per jugera dispartiens, 24 efficies, non plus quam
    ducentis pedibus residuis.

    nibusque editis, multiformes eis notas indidere, quae quia partim Grspce, partim erantbarbare, nobis non
    videbantur Latine orationi adjungendae. Quapropter nos rem obscuram obscurisignotisque notarum signis
    involvere nolentes, loco earumdem notarum Latinorura elementorum notas ordine ponimus, ita ut A
    unciae respondeat,

    digito,

    statera;,

    quadranti,

    drachmse, F scrupulo,

    liquae,

    H semiobulo, I si puncto, L minuto, M momento ascribatur.


    dobulo,
    litteris,

    Describatur itaque his

    quam diximusfiguram

    unciarum, hoc modo.


    A
    i

    2Ei00

    Mons autem

    strabus, id est inaequalis,

    si

    fuerit in

    pedis circumferentia 1400, et in verticis dcclivo 200,


    et in dexteree partis

    ascensione

    8S0, in levi lateris

    autem
    sita

    suspectu 750

    pedes habens, jugeralis vero

    planitudo hoc modo est indaganda. Sumatur etenim duarura medietas circumferentiarum in unum coUectarum, id est 800, et ascensuum compositorum
    pars raedia, hoc
    est 800, et hae

    T Y
    T

    medietates per se

    multiplicatae 640 producunt,


    tis

    supradicti.

    summam

    podismum scilicet monEx peditura autem jugeralem facile secundum quod dictum est supra invenies.

    200
    D
    c"

    750

    B~

    rrrrrrnP^

    INTERPRETATIO EUCLIDIS GEOMETRI/E. LIB.


    stri

    II.

    I3S4

    raensores ante dicebantur. Sed Varro peritissi-

    gloria pereat, ut nobis plenissime rei veritas ad no-

    nius Latinorum hujus nominis


    :

    causam

    sio

    exstitisse

    titiam veniat;

    quisquis

    ille

    tamen hanc epistolam

    commemorat dicens Prms quidem rum terminis positis, vagantibiis ac

    dimensiones terradiscordantibus po-

    studiose legere voluerit quibusdem compendiis introductus, lucidius

    majorum
    Cffisar,

    dicta in brevi percipiet.

    pulis pacis iitilia prxsiitisse. Deinde iotius anni ctrcu-

    Rubrica.

    lum mensiiali numero fuisse partitum. Tunc et ipsi menses quod annicm metiiintur, dicti sunt. Tunc et dimetisionem orbis terrx probabiii refert ratione collectam,
    ideo factum est ut disciplina ipsa geometriai
    ciperet

    Divus Julius

    vir

    accerrimus et multarum

    nomen

    ac-

    quod per ssecula lcnga conslaret. De utilitate geometriie rubrica.


    geometrite triplex
    est, ad facultatem, ad animam. Ad facultatem, ut mechanici Ad sanitatem, ut medici. Ad animam,

    Utilitas

    gentium dominator, frequentia belli militem exercuit, ampliorum bellorum operibus augendaj rei causa illustrium virorum urbes ingressus est, gentium populos rogantes recepit, tyrannos gladio interemit, et postquam hostilem terram obtinuit, deletis hostium civitatibus, denuo novas urbes constituit,
    dato iterum colonia;

    sanitatem, ad
    et architecti.

    nomine

    cives ampHavit.

    ut philosophi.

    artem si arcte et diligenti cura atque moderata mente perquirimus, hoc quod praedivisionibus manifestum
    claritate
    est,

    Quam

    '

    dictis

    sensus nostros

    in proquibusdam. Hffic quse divus Augustus assignatus urbes provinciarum exercitui jussit propter subitas bellorum acies, non sohim eas civitates demum
    vinciis

    Milites colonos fecit, alios in Italia, alios

    magna
    pernam

    dilucidat, et illud supra,

    quale est

    cingere muris,

    coelum animo subire, totamque illam machinam suindagabili ratione aliter discutere, et inspee.Y

    gosa

    satis alligari, ut ille

    et ista loci

    verum etiam loca aspera et conframaxime propugnaculo est, natura, et ab agrorum nova dedicatione

    ctiva mentis sublimitate,

    aliqua parte colligere et

    cultura? colonias appellavit, quae coloniaj his victori-

    mundi factorem qui tanta et talia arcana velavit. Nam mundus ipse sphasrica fertur rotunditate collectus, ut diversas rerum formas ambitus sui circuitione concluderet, unde librum Seneca consenta.ngnoscere

    bus,
    sunt.

    qui temporis causa arma ccepere, assignataB


    prseterisse

    Ergo ne quid nos

    videamur, sed magis

    nea philosophis disputatione formavit, cui titulus est de Forma mundi. Nam in geometria utique partem fatemur esse utilem teneri, et actibus agitari, in omnibus prodesse

    eorum exempla sequamur, saspe erit ad formam respiciendum et quia monlium altitudines pra^esse oratio monstrabat, per accensum prsecelsi eacuminis
    ;

    aciem laboriose signa ex lapidibus constructa

    reli-

    quimus, et est munita discretaque locorum quantitas eam existimamus, nec sine causa summi viri etiam impensam huic scientise operam q qu permanet separatim per aquarum divergia in utraque parte valde nota partitio, alia loca riparum dederunt, cum sit geometria divisa in numeros atque

    numerorum. Nota non tantum oratori, sed cuique primis saltem litleris erudilo necessaria est, quod ad subtilitatem constat tenuissima, et ad scientiam utilissima, et ad exercitalionem valde jucundisfornias

    cursus servatur, proinde etiam


    voluisset, eos ex

    si

    hostis nos infestare

    sima. In causis vero frequentissime quseritur, quia

    primum ordo
    tia,

    est geometrise necessarius.

    Nonne

    et

    eloquentise, ex prioribus geometria probat insequenet

    certis

    incerta, propter

    quod plures invenies,


    si

    proxima ripa poteramus expugnando rumpere. Nam circa regionem maritimam limites rectos censuimus ex lapidibus compactis, totam limitum recturam cursum demonstrabimus, quia colonise omnes qua; ad mare ponuntur littore maris terminantur. Agros convallium jure ordinario disposuimus, quos intercisivos nominavimus. In planitievero
    limites recte cultellavimus.

    qui dialecti similiter et rhetorici ingrediantur hanc

    artem. Dialectico namque syllogismo,


    tur, et qui sunt potentissimi

    res poscit,

    iiti-

    grammatici, qui apo-

    Plerumque sunt agri quam multi assignati, quorum mensura limitum licet diversa sit, tamen etiam di-

    dixis Grsece dicuntur,

    mate, qui rhetoricus


    interpretatur

    idem probant, etcerte enthymestant a se alius ab alio in pedes 100, in pedes 150, in pedes 240, in pedes 300, ia pedes 360, in pedes est syllogismus, quod Latine mentis conceptio, quem imperfectum D 420, in pedes 480, in pedes 600, in pedes 700, in
    pedes 840, in pedes 960, in pedes 1020, in pedes 10200, in pedes 10340, in pedes 10600, in pedes
    10700, in pedes 10800, in pedes 20000, in conspectu

    solent artigraphi nnncupare, et ipse denique probat

    cujus
    tur.

    sit

    formse circuitus, quot lineis rectis contine-

    nea

    si efficiat

    Quibus modis hnitur, quEe illa circumcurrens liorbem, quse forma est in planis maxi-

    tamen longo quo


    Si fuerit

    signis limitem agimus.

    ma

    perfecta, in

    qua

    tot

    spatia

    complectitur.

    Et

    si

    terminus
    crassus

    crassus angustalis et
    ,

    ab alia

    quadratum paribus horis


    insequalibus
    et alia

    efticiat

    rursus quadrata,

    parte

    triangulus triangula, ipsa plus


    ,

    ffiquis lateribus

    quam
    quod

    geminatus hi duo limites masimi decimanus etcardo nominati sunt. Permulta


    longa
    millia

    forsitaa

    obscuriora
    .

    pedum concurrunt,
    de.x^tra

    et nisi in

    Alpes finiant divi-

    etiam operis sequi oportet experimentum


    nis.
    tet,

    Hsec in pla-

    dunt agros

    levaque rectarum linearum inter

    Nam

    in

    montibus

    et collibus

    etiam imperito pa-

    se continentium.

    quia per solum cursum et

    comprehenditur, et per divergia Nunc ad epistolam Julii Cossaris veniamus, quod ad hujus artis originem pertinet, ut nec ipsius auctoris

    umbrarum motum aquarum segregatur.

    Omnem mensuram
    rem
    gius fuerit

    hujus culturae
    est,

    mediam

    longio-

    sive latiorem facere debes,

    quod latitudine lonin longitudinem

    scamnum

    quod vero

    longius fuerit striga.

    Patrol. LXIII.

    43

    13BS

    AN. MANL. SEV. BOETU.


    et

    i3E)6

    Sunt fundi beoe merii.orum

    pro testimatione

    j^

    ascriptus est, in flnibus suis tabulario Cccsaris inferi-

    ubertatis angustiores assignati sunt.

    mus, etquod benelicioconcessa autassignata


    fuerint,
    sive in

    colonia3

    Loca macra et arida ampliori termino conclusa sunt. Sunt loca subsicciva quae ad jus ordinarium

    proximo,

    sive inler alias

    civitates,

    iibros bencflciorum ascribimus, et

    quidquid aliud ad
    subscri-

    non pertinent, sed si convenerit inter possessores, possideant; si non convenerit, reraanet potestati. Alia loca perfectiora ad jus publicum pertineant;
    totidem sipossessoribus convenit, possident. Sunt autem loca publica ba2C quce scribuntur
    et

    instrumentummensorumpertinebitad solumcolonias,
    sed ad tabularium Caesaris

    manu

    conditoris

    ptum habere

    debebit.

    silva

    pascua publica augustinorum qua; ilio modo alienari nequeunt, et possident tutelam aut templonim

    publicorum, autbalnearum,qu8eloco collivaappellant. Ager extraclusus est, qui intra finitimam lineam
    et centurias

    interjacet; ideo extraclusus, quia ultra

    flnitimos limites clauditur.

    sus et

    Ager est similis subsiccivus conditionis extracluuon assignatus, qui, si rei publicae, populo Ro-

    raano, aut ipsius coloniae cujus fine circumdatur, aut

    De

    controversiis ruhrica.
    finis et locus,

    ad populum

    Romanum

    pertinet,

    datus non est, ia

    Controversiaruni materia? sunt dua,

    ejus qui assignare potuerit

    remanet potestate.

    liarum altera continetur quidquid ex agro disconvenit. Sed quoniam bis quoque partibus signatae con-

    Signa limitum flnalium in diversas regiones, sive


    vocabula, vicos, vel possessiones baac sunt inter utros-

    babent conditiones, ut potui ego comprehendere, proprioe sunt nominandoe. De positione Genera sunt controvcrsiarum 14 terminorum. De regione. De fine. De loco. De domus
    troversise diversas
    :

    que possessores teslimonia agralia dividenda. In montibus loco arida et confragosa petras signatas invenimus.

    Summa montium
    dos,
    in effigiem

    terminos agusteos, id
    littera

    est

    rotun-

    De alluvione. De jure territorii. De subsiccivis agris. De locis publicis. De locis relictis et extraclusis. De locis sacris ac religiosis. De aquae pluviae accessu, et de itineribus.
    proprietate.

    De

    possessione.

    columnae aliquos

    signatos,

    archas finales in partibus grumos, id est congeriem

    petrarum, arbores antemissas intactas a ferro, congeriem macerije, id est ubi sasa collecta ab utrisque
    partibuslimitem faciunt, item petras sacrificales aras, in quibus locis arbores intactaj stare videntur iii quo
    loco veteres errantes sacriiicium faciebant. Alio loco
    viae militares

    Controversia est inter duos pluresque vicinos. Inter duos, an in rigore sit cseterorum ratione linis

    inter plures triflnium facit, aliquibus locis et quadri-

    secundum prosimas possessiones dum boc ^ nesciunt, non eis convenit, et diversas controversias
    finium,
    :

    finem faciunt, qui termino muniuntur.

    Alia vero dextera

    montium,

    id

    est

    pro latere montis

    ipsi possessores

    inter se faciunt. Alii de loco,


    alii

    alii

    ripaecurrentesfinemfaciunt. Aliquandosepulcraflnem
    faciunt, ideo

    vero de fine lineae litigant,

    de fundis attendunt.

    sepulcra sequenda sunt quae extremis

    Sed avido modo quaerendum est prius origo causae. Natura per baereditates opinionis hujus generis controversias flunt, quare jure ordinario litigalur. Prius tamen in judicio super possessionem quffistio flniatur, et tunc

    finibus concurrentibus plures concursus

    agrorum

    ex-

    pectant.

    Omnia enim monumenta dominos


    tituli

    testantur.
    constituti,

    Sunt termini cursorii in effigiem

    certa loca rivi, finales cunabulae vel novercae,

    quod

    agrimensor ad loca ire proecipiatur, ut patefacta veritate hujusmodi litigium terminetur. Genera controversiarum ex flumine baec sunt non
    :

    regulis construitur, scorpiones ubi fines duos cuneati


    se jungunt. Si forte in campestria loca ubi agri in planitie sunt constituti in jugeribus assignata inveniun-

    quod occupatis
    tulerit,

    agris agitur, sed

    quod

    vis

    aquae abs-

    tur.

    Item inter voratos rupis arboribus ante missis


    ut supra
    dixi sacrificales,

    repetitionem non habebit; quae res necessitate

    intactis,

    tumcr

    terrae in

    ripae

    efflgiem limitis constitutos, petras molares foveas, vel muniendai sunt, sine allerius damno, quisquis metas, lacus et legonatus, et fabriciis constructos caille faciat qui ripam suam muniet. Quod si fluminis D laviones. Aliquotiens enim petras qiiadratas et scritorrens aliquando tam violentus decurrit, ut alveum ptas, quDS indicant cujus agri quis dominus, quot mutet suum, multorum agros trans ripam occupat, spatium tueantur. Non enina omnis titulus inscriptiosaepe etiam insulas efliciet. Sed Cassius Longinus nibus est inductus, quoniam aliquibus locis non sunt prudentissimus juris auctor ot judex hoc statuit, ut sed in efflgiem terminorum positi quidquid aqua lambendo abstulerit possessor admitlapides scripti sunt, quos cursorios vocamus. Nam et ipsi montes tat, quoniam scilicet ripam suam sine alterius damno
    ,

    tueri debet. Si vero


    alterius

    major vis decurrerit, et in fines alveum mutat suum, et flat insula in quo concurrerit, unusquisque modum fluminis majoris
    agnoscere debet,
    cujus
    et eam insulam ipse sibi vindicabit, terram tempestative praeoccupavit, quoniam

    omnino

    loca

    determinant, termini vero non

    unam

    mensuram

    Augusto Cajsare Balbo mensore, qui omnium provinciarum mensuras dixtinxit ac declaravit, perque testimonia suinter se continent, jubente

    prascripta fines locorum terminentur.

    non possessoris negligentia, sed tempestatis


    apparet arreplum.

    violcntia

    Stmt enim terraini quibus fldesnon


    isti

    est

    adhibenda,

    dicuntur itinerarii.

    Omnes enim

    limites itineri

    Ager subsiccivus secundum suas determinationes

    publico servire debebunt, qui dextera ac sinistra flnes


    i3:r

    INTERPRETATIO EUCLIDIS CEOMETRI.'!:


    :

    LIR.

    II

    i3;;i

    privatosdividunt, etiiimedio iter publicura

    lii

    tj

    K finalem. Mauspleus.
    finalis.

    non sunt omnibus locis, utique sub omnos terminos signum inveniri oportet; quod ergo invenlum proloco termini observetur et custodiii debeat, ut ab uno ad uniim dirigatur, et si nocte sive anota ad notam. Sic enim sunt certse legis consuetudines et observationes, semper signum in omnibus terminis positum est, aut aliquos cineres, aut carbones, aut testa,
    ant ossa, aut vitruni, aut massa
    cal^.em^aut gypsum, aut vas
    ferri,

    Torminus

    Terminus in lalerculis.
    quadrilinius. Lippus.

    Arca

    Terminus

    anguTerminus quadrifinius. Tu qui vis perfectus esse geometricus, legeistaomnia quaj capilulata suntsubterius. Nam imprimis scire
    rotundus. Kalasiones.
    lus.

    Terminus

    cui subjacet

    oportet aritlimeticam artem, quoe continet

    numero;

    rum
    lis

    causas ac divisiones, id cst

    qualis est defini-

    aut

    ajs,

    aut

    tio ac divisio,

    dc paribus imparibus|numeris
    et qualis
    et

    qua;

    fictiie

    inveninius,

    quod

    est

    compositus numerus,

    incompositus

    etiam quibusdam saxorum fragminibus conculcabant

    atque diligenti cura conlirmabant, ut iirmius staret.


    Tales ergo, signum inter dominos, inter quos fines

    terminabantur, faciebant. Termini vero non sunt omnibus


    locis,

    sed

    infinita sunt

    multa

    alia

    teslimonia,

    lege feliciter etintelligere curabis; quiintelliget


    videt,
    test,

    quod agrorum inteutionem et certamen tollere poprudentiam tamen bi mensores babcre debent,

    qui judicaturi sunt, et quos advocant, ut pra;statores.

    mensorem bonum virum et justumagere,ut nullaambilione autsordibus moveatur, servare opinionem melris et moribus debet. Omni enim artitici veritas custodienda est, esclusi sunt ilH quifalsapro veris opponunt. Quidam per imprudentiam, quidam per imperitiam peccant. Mutans ergo
    In judicando autem
    ,

    in professione qua; generaliter pro veris

    adjiciuntnr,

    per controversiam argumentalileT

    et coiijecturaliler

    etiam superflue metiri artifices coguntur, sed tutum

    boc judicandi hominem artificem oportebit.

    qualis est perfectusnumerus, qualisimperfectus; qualisest divisibilisnumerus,et qualisindivisibilis; qualis est particularis numerus, qualis superqualis partiens qualis est superfluus numerus, diminutivus qualisestmultiplexnumerus.etqualis submultiplex; qualis estsolidus numerus,et qualis sphaericus quomodo inventaestgeometria; quid geometria quaj utililas; quiordopreescriptionis; quKsitratiopraapositionis; quae dispositionis; quaj distributionis; quse descriptionis; quaj demonstrationis; qua; conclusionis: qualis est recta linea; qualis est superficies lineEe; qualis est divitrica linea; quot sunt extremitatura genera quot genera summitatum; quot genera angulorum qualis est planus angulus; qualis obtusus angulus; qualis est hebes angulus; qualis est rectus angulus; qualis acutus angulus qualis partita mensura quantum trahit stadius; quidsitacus; quid sint climate; quid centua; quid leuca:
    et
    ;

    et

    sit

    est

    est

    sit;

    Nomina agrimcnsorum,
    tini, Junii,

    riibrica.

    Hygini, Marci^Caesarisi^eronis jussu.

    Claudi Crpsaris jussu.

    Siculi.

    Jalii Fron Flacci,

    Q quid arrapennis ; quid jugerum


    quid punctum
    partes
    sit
    ;

    quid

    est
    ;

    diametrus;

    Ageni, Balbi, Tiberii Urbici, MensorisLongini. Imp.Se Imp. Vespasianij. Imp. veri et Antonini Adriani Imp. Trajani Imp. AugustiCa!sarisj. Imp. Neronis Imp.Valentinianij. Imp. Tbeodosiij. Imp. Arcadiij. Imp. Ilonorii Imp.
    Nypsi, Higini, Euclidis, Cassi.
    Ccesaris jussu.
    j.

    grammum; quid
    divisio.

    figura

    quid

    quid centuria; quid parallelo circulus; quot in


    nosti

    Si scis ista

    omnia ad plenitudinem,

    locorum

    segregationem.

    Namqui
    falsa

    ignorant regulam hujus artis

    j.

    j.

    mnlta opponunt
    I).

    pro veris.
    ?

    j.

    Quomodo

    inventa est geometria

    j.

    Constantini jussu.

    Inventam esse geometriam yEgyptii dlcunt pro necessitate terminorum terrce, quos Nilus inundatio11.

    Nomina

    lapidiim finaliiim
    rubrica.

    et

    '

    arcarum positiones

    nis

    Orthogonius rectus rectum angulum mittit. Isopleurus

    tempore infundebat. Unde vocata sit geometria? Jli, Geometria nominata est a dimensioneterrae, per
    JD.

    Isosceles. Terrainuslineatus. Exculenus hexagineus. Spatula cursoria. Excultelatuslateribus. Terminus in inversum positus. Sumbus trapideus. Item spatula cursoria. Isosceles. Quadrifinius. Solus trigonus Item quadrifinius. Parallelogrammuspentagonus.
    rectussubconstitutus.
    sive sive
    alia jactat.

    quam

    uniuscujusque
    sit

    terrff'.

    termini declarari solent.

    geometria? M. Geometria est disciplina raagnitudinis et figurse qucP. secundum magnitudinem contemplatur.
    T).

    D. Quid

    Qufe

    sit

    intentio?
    est,

    M. Intentio Euclidis duplex


    spiciens et ad naturas rerum.
    ciens, quia oportet

    ad discipulum rerespi-

    Terminus gamatus. Ilexagineus. Terminiis


    idest quadrilinius.

    lineatus,

    Septagenus. Item quadriiinins. Sinagonus.Noverca. jTerminusGroecalitterascriptus. Simmatus. Terminus in summo acutus. Centustatus, Circulatus pyramus, item acuto similis. Trivorlinus. Item pyramus prsecisfe similis. Amicirculus Completus rhombus amblygineus. Varoberinus. Amicirculus quadratus. Trudeus. Ter.
    vitse

    Ad discipulum

    eum

    ab his

    uti isagogicisincipere

    proifacilitate, pro brevitate, et

    eo quod in qufestio-

    nibus ob boc nulla

    sit difticultas.

    Pro rerum natnra,

    eo quod physica) scicntia?,


    D. Qua? utilitas?

    et

    Timcei sive Platonis do-

    ctrina plurima geometrice demonstrarc noscnntur.

    M.

    Utilitas (ut

    supra

    praefati

    sumus) geometricse
    :

    minus agusteus. Terminus augustusin summo acutus. Terminus cursorius. Lapis molaris. Terminus

    triplex est,

    ad facuitatera, ad sanitatera, ad animam

    ad facultatem, utmechanici; ad sanitatem, ut medici;

    finitrius.

    Monumentum.

    Sepulturam cura ossibus

    ad animam, ut philosophi.

    1359

    AN. MANL. SEV. BOETIl

    1360

    D. Qui ordo est geometrioe in disciplinis? M. Aliquatenus post arithmeticam servus

    A
    (secun-

    venere concordiam, sed hoc quoque prior arithmetica declaratur,

    quod quaecunque natura priora sunt;

    dus?)

    est,

    aliquatenus tertius.

    his sublatis, simul posteriora tolluntur.

    Quod

    si

    po-

    D. Tituli inscriptio

    quomodo

    inteliigatur ?

    steriora pereant,

    nihil

    de statu prioris substantiae

    M. Est enim tituli praescriptio elementorum quae Eguree simpliciores sunt, et ex liis aliae componuntur
    quee in
    liis

    permutat, ut animal prius est homine. Nam si tollas animal, stalim quoque hominis natura deleta sit. Si

    etiam resolvuntur.

    liominem

    sustuleris, aninial

    non

    peribit, proprie tapraecessit.

    D. Si proprius

    codex?

    men

    ipsa

    numerorum natura cuncta

    Om-

    secundum dispositionem Euclidis esse dicitur, secundum demonstrationem vel inventionem, aliorum plerumque esse dicitur.
    M.

    Codex

    iste

    nia qusecunque a primaeva

    D. In quot partes dividitur?

    rerum natura coustructa sunt, videntur numerorum ratione formata. Hoc enim fuit principale in animo conditoris exemplar, binc enim quatuor elementorum multitudo mutuata est,
    hinc

    U. Dividitur codex
    pedis, in aritlimeticis,

    iste in

    quatuor partes

    in epi-

    temporum

    vices, hino

    motus astrorum coelique

    in rationalibus et irrationali-

    conversio.

    Proprie tamen ipsa

    numerorum natura

    bus

    lineis, et in solidis.

    omnes astrorum
    distributio,

    cursus, omnisque astronomica ratio

    U. Qusi sunt in demonstratione geometrica?


    Bl.

    constituta est. Sic


    sic

    enim

    ortus occasusque colligimus,

    Propositio,

    dispositio,

    descriptio,

    tarditates velocitatesque errantium siderum


    sic

    cu-

    demonstratio

    et conclusio.

    stodimus,

    defectus et multiplices lunee variationes

    Restat autem nobisprofundissimam

    quamdam

    tra-

    dere disciplinam,quce ad omniumnaturae,


    integritatem

    tumrerum

    ticae

    agnoscimus, quia quoniam prior, ut claruit, arithmeusus est, hinc disputationis sumamus exordium,

    maxime

    ratione pertineat.

    Magnus quip-

    hoc idem in geometria vel in arithmetica videtur invel

    pe inhac scientia fructusest, siquisnon nesciatquod


    bonitas difflnita et sub scientia cadensanimoque sem-

    per imitabilis

    et perceptibilis

    prima natura

    est,

    et

    suaj substanliae decore perpetua,


    litioB

    infinitum vero

    ma-

    enim numeros tollas, unde triangulum quadratum comprehendere possumus, vel quidquid in geometria versatur, quae omnia numerorum denominativa sunt? Hoc autem erit perspicuum si
    currere. Si

    dedecus nullispropriis principiisnixum, sed naerrans ab omni detinitione principi


    aliquo signo optima; flgurse impressa
    illo

    intelligamus omnesinaequalitates crevisse primordiis,

    tura semper

    ut ipsa

    quodammodo

    Eequitas matris et radicis obti-

    tanquam

    comni-

    nens vim, ipsa omnes inaequalitatis species ordinesque


    perfundavit. Sint enimnobis tresbini, vel tres terni,
    quaterni, vel quantos ultra libet
    in his tribus terminis evenit,

    ponitur, et ex

    erroris fluctu retinetur.

    Nam

    miam
    quasi

    cupiditatem iraeque

    immodicam

    effrenationem, Q vel tres


    tingit in

    ponere.

    quidam

    rector

    ralus astringit.

    animus pura intelligenlia roboNos tamen quae de numeris a Nicodisputala


    sunt,
    vel a

    Quod enim
    nostri

    idem con-

    macho

    diffusius

    Varrone de
    intel-

    caeteris. Ex his igitur secundum praecepti ordinem videas primum nasci multiplices si

    mensuris ostensa sunt, moderata brevitale collegi-

    convertantur, et in his duplices prius, dehinc triplos,

    mus. Et qua3 franscursa velocius angustiorem

    inde quadruplos et ad
    tes.

    ligentiK prajstabant aditum, mediocri adjectione re-

    eumdem ordinem consequenRursus multiplices siconvertantur, ex his superEx duplicibus quidem


    sesquitertii.

    seravimus, ut aliquando ad evidentiam rerum nostris

    particulares orientur.
    alteri.

    sesqui-

    etiam formulis ac descriptionibus uteremur, quod


    nobis quantis vigiliis ac sudore constiterit, facile sobrius lector agnoscit. Et bas
    tatis

    Ex

    triplicibus

    Ex

    quadruplis

    sesquiquarti,

    et caeteri in

    hunc modum. Ex super-

    quodammodo

    iuffiquali-

    particularibus vero

    conversis superpartientes nasci

    formastemperatabonitate laborandocollegimus;

    necesse

    est, ita

    ut ex sesquialtero nascatur superbi-

    ipse lector probabit, qute

    litterarum in

    Romanum

    nosex Grajcarum opulentia orationis thesaurum contradoclrinis emicuerunt,

    partiens, supertripartientem sesquitertius gignat, ut

    ex sesquiquarto superquadripartiens.
    positis

    himus.

    Si quaj ex sapientiai

    Rectis autem neque conversis prioribus superparticularibus,


    Rectis vero
    effl-

    sapientissimi judicio per nos


    igitur ut

    comprobentur. Vides

    multiplices superparticulares oriuntur.

    tam magni

    laboris

    efleclus

    tuum lantum

    superpartientibus, multiplices
    ciunt
    ;

    superpartientes

    esamen, necin aures prodire publicas nisi doctaj sententiaj astipulatione nitatur, quod nihil mirum videri debet, cum id opus quod sapientiai inventa persequitur, non auctoris, sed alieiio incumbat arbitrio. Est enim sapientia numerorum causas
    lector, exspectet
    et divisiones

    uarum

    qua3 vera est coguitio et integra

    autem tria haec sunt, ut primum numerum primo facias parem, secundo vero primum, et secundo tertium, primo duobus secundis et tertio, Cum enim eum in terminis aequalibus feceris, ex his qui nascentur duplices erunt. De quibus duplicibus si idem feceris, triplices procreantur, et de his quadrupraecepta
    plices,

    comprehensio, quod ba'c qui spernit, id est semitam sapientire, ei denuntio non recte philosophandum.
    Hfec autem est arithmetica,
    est,

    atque in inflnitum omnes formas numerimulIlli

    tiplices explicabis.

    quidem quornm

    partes ultra

    haec

    non modo quod banc

    ille

    enim cunclis prior hujus mundante molis

    quam

    satis est sese porrexerint, supertlui

    nomiaautur,

    Deus primam suse habuit ratiocinationis exemplar, et ad banc cuncta constituit, qusecunque
    conditor
    fabricata ralione per

    ut sunt 12, vel M4. Hi enim suis partibus compaiati, majorem partium summam toto corpore sortiuntur est enim duodenarii medietas 6, pars tertia 4, pars
    :

    numerum

    assignati ordinis in-

    quarta

    3,

    pars sexta 2, pars duodecima

    1,

    omnisque

    i3CA

    INTERPRETATIO EUCLIDIS GEOMRTRItE.

    LIB.

    II.

    1.362

    hic cumulus redundat in 16, et totius corporis sui muUitudinem vincunt. Rursus 24 numeri medietas
    est 12, tertia 8,

    sitione

    distantes.

    Dicitur

    enim submultiplex, subsubmultiplex,


    tn

    superparticularis,
    superparticularis,

    subsuperpartiens,
    submultiple.x,

    quarta

    6, sexta 4,
    I,

    octava

    3,

    duodeci-

    superpartiens.

    ma
    qua

    2,

    vigesima quarta

    qui

    omnes

    36 reppndunt, in

    re

    est, et

    manifestum est quod sumnia partium major supra proprium corpus esundat. Atque liic
    totius termini multi-

    primaparte si multiplicatur numerus, multiplex dicitur. In secunda parte superparticularis dicitur. In


    tertia superpartiens, id est

    quarta multiplex super-

    quidem cujus compositae partes


    tudine superantiir, ut
    rius

    particularis. In quinta

    multiplex superpartiens. Mi-

    8, vel 14, habet enim octonapartem mediam, id est 4, habet et quartam quod est 2, habet et octavam I, qua; cunctaj in uuum reducta; septem colligunt, minorem scilicet summam toto corpoi-e concludentes. Rursus quatuordecim habet medietatem, id est 7, habet septimam, id est 2,

    numeri aliqua parteunus subsistens atque idem per partes, secundum majorum normam multitudinemque protenditur.
    noris vero

    De paribus
    Descriptio
    :

    et

    imparibus nimeris rubrica.

    habet quartam decimam, id est


    collecta; sint denarii
    scilicet

    1,

    quse

    si

    in

    unum

    numeri summa

    succrescit, toto

    prior

    ille

    termino minor. At 2 qui hoc modo sunt ut quem suae partes superaut, taies videantur
    si

    est hoc modo facta quantoscunque in ordine pariter parium numerorum ternarius numerus multiplicavit, quicunque ex eo procreati sunt primo sunt versu dispositi. Rursus qui eodem mtiltiplicante quinario nati sunt, secundo

    autem qua; supposita

    est

    tanquam

    quis multis super naturam manibusnatus

    loco sunt constituti. Post vero quos septenarius cfeteros multiplicans procreavit, eosdeni tertio consti-

    aut duplici conjunctws corpore, vel quid

    unquam mon-

    tuimus

    loco,

    atque idem

    in

    reliqua descriptionis

    struosum natur in partium multiplicatione subripuit.

    parteperticimus. Superiusigitur digestfedescriptionis si ad latitudinem respicias, ubi est ha;c ratio est
    :

    IUe vero minores, ut


    alio curtatus

    si

    naturaliter

    quadam necesvel

    duorum terminorum una medietas, ipsosque terminos jungas, duplos eos propria medietate reperies, et 36 et 20 faciunt 56, quorum medietas est 28; et 12
    si

    saria parte detracta aut

    minus oculo nasceietur,

    membro, naturale

    totius suae plenitudinis

    dispendium sortiretur; inter hos autem velut inter a?quales intemperantiasmediitemperamentum limitis
    sortitus est ille
    virtutis
    scilicet

    jungas, faciunt 130,

    eorum terminus

    invenitur.

    quorum 20 medietati medius Ac vero ubi duas medie-

    numerus qui perfectus

    dicitur esse,

    tates habent, utraeque extremitates junctee utrisque

    asmulator, qui nec supervacua pro-

    gressione dirigitur, nec contracta rursus diminutione

    junxeris fiunt 48

    medietatibus aequales iiunt, ut 12 et 36 dum conhorum si medietates sibimet ap;

    remittitur; sed medietatem obtinet, qui suis ajquis C plicaveris, id est 20 et 28 idem erit. Atque in alia partibus nec grassatur abundantia, aec eget inopia, parte latitudinis eodem ordine qui fiunt numeri nout 6 vel 28.

    Namque
    si

    senarius habet partem mediam.


    1,

    tati sunt,

    neque

    ulla in re ratio utriusque latitudinis

    id est 3, et tertiam, id est 2, et sestam, id est

    quaj
    i,

    in
    est

    unam summam

    redactee sint, id est 3, 2

    id

    par totuni numeri corpus suis partibus invenitur; 28 verohabetmedietatem 14et quartamT, etseptimam 4,etquartamdecimam2, vigesimam octavam 1, quffiiu

    Idemque eodem ordine in ceeteris numeris pernotabis, et hoc secundum forraam pariter imparis numeri fit, in quo hanc proprietatem esse supra jam dictum est. Rursus si ad longitudinem
    discrepavit.

    unum redactatotum

    partibuscorpus aequabunt, inuno


    virtutis et vitii

    enira juuctae partes 28 efticiunt.

    que magnasimilitudo

    Estautemin hisquoperfectos enim


    ;

    duo termini unara medietalem habent, quod flt ex multiplicatis extremitatibus, hoc fit si medius terminus suEe capiet pluralitatis augmenta. Nam duodecies 48 faciunto76; medius vero eorttm
    respicias, ubi

    numeros rare

    invenies,

    eosque

    facile

    numerabiles,

    terminus, id est 24,


    faciunt 2304,
    in

    si

    multiplicetur, eosdera rursus


    si

    quippe qui pauci sunt, et nimis constanti ordine procreati. At vero superfluos intinitos reperies, nec uliis ordinibus, passim inordinateque dispositos, et a
    nullo certo fine generatos. Sunt autem perfecti numeri intra denarium numerum 6, intra centenarium 28, intra millenarium 416, intra decem millia 800 et 128. Et semper hi numeri duobus paribus terminantur 6 et 8, et semper alternatim in hos numeros

    576 procreabit. Et rursus

    24 in 96 multiplicetur,
    id est 48, si

    quorum medius terminus,

    semetipsum ducatur, idem 2304 procreantur. Lbi atitem duo termini duas medietates includunt, quod flt multiplicatis extremitatibus, hoc idem redditur in
    alterutram summara medietatibus ductis. Duodecies enim ol-6 multiplicatis in fo2 procreantur, duce vero

    summarum
    quam
    '

    iines provenient.

    Nam

    et

    primum6,inde
    priraus, post-

    eorum medietates, id est 24 et multiplicentur, eosdem in 132

    48,

    si

    in semetipsas

    restiluent, atque

    hoc

    28, post hos 416.

    Idem senarius qui

    800 et 128, idem octonarius qui secundus.

    Majoris vero iuoequalitatis numeri quinque sunt


    :

    partes

    est

    enim

    una quaj vocatur multiplex,

    alia

    superparticularis, tertia superpartiens, quarta multi-

    ad imitationem cognationemque numeri pariter paris, a quo participatione tracta, haec ei cognoscitur ingenerata proprietas. Etin alio vero latere longitudinis, eadem ratio descriptioque notata est, qua in re manifestum est totum numerum ex superioribus duobus
    esse procreatum,

    plex superparticularis, quinta Jiultiplex superpartiens,

    quod eorum
    naturaliter et

    retinet proprietales.

    His igitur quinque majoris partibusoppositajsunt

    alia?

    Quouiam autem

    secundum propriam

    quiuque partes, quse minuris sigillatim speciebus iisdem nomiuibus nuncupantur, sola tautum pra'po-

    ordinis consequentiam raultiplicem inaequalitatis spe-

    ciem cunctis praeposuimus, primamque speciera esse

    1363

    AN. MANL. SEV. BOETII


    licet

    1364

    monstravimus,

    hoc nobis posterioris operis or-

    A ad

    8,

    item
    talis

    et in cajtcris qui sunt in

    eadem
    nulla

    serie

    nu-

    dine clarescat, hic quoque perstringentes, id quud proposuimus planissirae brevilerque doceamus. Sit

    meris

    conjugatio

    misceatur,

    varietatis

    dissimililudo subripiet;

    eadem tamen

    summarum

    enim

    qua ponatur in ordinem usque ad denarium numerum continui numeri ordo


    talis

    descriptio

    in

    supergressio est in hoc quoque quas in duplicibus


    fuit.

    naturalis,

    et

    seeundo versu

    duplus ordo

    texatur,
    et lioc

    Primus enim primum, id est ternarius binarium uno superat, secundus vero secundum duobus, tertertium tribus, et deinceps, Si vero quartus ordo
    tertio

    tertio vero triplus, quarto

    autem quadruplus,

    tius

    usque ad decuplum. Sic enim cognoscemus quemad-

    comparetur, ut 4 ad
    3, vel

    3,

    et

    eodem
    9,

    cjeteros or-

    modum
    aliis

    superparticulari, et superpartienti, et cunctis


    species multiplicis,
    et

    diue

    consecteris, sesquitertia comparalio colligitur,


    8

    princeps erit

    qusedam

    ut 4 ad

    ad
    si

    6,

    vel

    12 ad

    videsne ut in

    simul inspiciemus, et ad subtilitatem teiiuissima, et ad scientiam utilissiraa, et ad exercitationem valde


    alia

    omnibus

    his

    sesquitertia conservetur? Pra;terea eos

    idem faciens sequentes versus omnes sine ullo impedimento species superparticulares agnosces, hoc autem in hac Si igitur duo prima latera preeposita; Eormulffl, qam dispositione divinum, quod omnes angulares numeri faciunt angulum ab uno ad decem, et decem procedentia respiciantur, et his subteriores ordines com- B tetragoni sunt. Tetragonus autem dicitur, ut brevissime dicam, quod etiam latius explicabitur, quem parentur, qui scilicet a 4 angulum incipientes in vicenos terminum ponunt, duples, id est prima speduo aequales numeri multiplicant, ut in hac quoque unus enim semel unus est, et est cies multiplicitatis ostenditur, ita ut primus primum descriptione est sola superet unitate, id est duo unum, secundus sepotestate tetragonus. Item bis duo 4 sunt, ter tres 9,
    qui sub ipsis sunt,
    ucundissiraa.
    alterius comparaveris,
    :

    cuadum

    binario supervadat, ut quaternarius binarium, tertius tertium tribus, ut senarius ternarium, quartus quartum quaternarii numerositate transcendat,

    quos in semetipsos multiplicationes primordiis perfecerunt. Circum ipsos vero qui sunt vel est circum

    angulares, longilateri numeri sunt;longiIaterosautem


    voco, quos

    ut

    octo quaternarium et per

    eamdem

    cuncti

    uno
    et

    se supergredientes nuraeri

    multipli-

    sequentiam sese minoris piuralitate praitereant. Si vero tertius angulus inspiciatur, qui ab novem inchoans, longitudinem latitudinemque tricenis altrinsecus numeris estendit, et hic cum prima latitudine et longitudine comparetur, triplex species mul-

    cant; circum 4
    tur ex

    enim duo sunt

    et sex, sed

    duo nascun-

    uno

    duobus,

    cum unum

    bismultiplicaveris.

    Sed unitas a binario iinitate pra?ceditur, 6 vero ex duobus et tribus, bis enim tres senarium reddunt.

    Novenarium vero sex et duodecim claudunt, qui tiplicitatis occurrit, ita ut ista comparatio per deciduodecim ex tribus nascuntur et 4. Ter enim 4 fiunt mam litteram flat, hique se numeri superabunt, ^ 12, senarius vero ex duobus et tribus, bis enim tersecundum parallelitatis factam naturaliter connexiofiunt 6, qui omnes uno majoribus lateribus procreati nem; primus enim primum duobus superat ut sunt. Nam cum 6 ex binario ternarioque nascuntur, unum tres, secundus secundum quaternario, ut bi- 3 binarium numerum uno superant, cunctique alii narium senarius, tertius tertium sex, ut ternarium ejusdem modi sant, ut primo et secundo ordine ad
    ,

    novenarius, et ad
    sionis accrescunt,

    eumdem ca'teri modum progresQuam rem nobis scilicet et ipsa


    integritas,

    allerutrum multiplicatis terrainis procreeutur, itaut

    naturalis objecit

    nihil nobis

    extra

    ma-

    chinantibus, ut in ipso modulo descriptionis apparet.


    Si quis autem quarti anguli terminum qui sedecim numeri quidditate notatus est, et longitudinemqua; in quadragenos terminat, velit superioribus comparare,

    quod nascitur ex duobus posilis longilateris altrinmedio tetragono tetragonus sit. Et rursus quod ex duobus altrinsecus tetragonis et uno medio longilatero bis facto nascitur, ipse quoque tetragonus sit, et ut angulorum totius descriptionis
    secus, et bis

    per
    plici

    10 litteraj

    furraani proportione collata, quadru-

    prima

    ad angulares tetragonos positorum unius anguli, sit unitas, alterius vero qui contra est, terlia; uni

    multitudinem peruotabit, hisque est ordinabiis super se progressio, et ut primus priraum tribus superet, ut quatuor unitatem, secundus scundum senario vincat, ut octo binarium, tertius tertium nove-

    vero altrinsecus anguli secundas habent unitales, et duo angularium tetragonorum anguli aiquura faciunt,

    D quod sub
    rum, qui
    alia qufB

    ipsis continetur,
    est altrinsecus

    illi

    quod

    fit

    ab uno

    illo-

    angulorum.

    IVIuIta

    enim sunt
    admira-

    nario transeat,ut duodenariusternarium, et sequentes

    in

    hac descriptione
    brevitatem

    utilia possint

    semper adjecla quantitate tran iliant. Et si quis subteriores aspiciat angulos, idem per omnes multiplicitatis species usque ad decuplum

    summula3 trium

    se

    biliaquc perpendi, quae interim propter castigatam

    introducendi

    ignota

    esse permittimus,

    nunc vero ad sequentia propositum couvertamus.


    Finis lib. de Geometria Anitii Manlii Severiiii Boctii.

    dispositissima ordiuatione proveniet.


    Si quis vero iu

    hac descriplione superparticulares


    reperiet. Si
    est initium

    requirat, tali raodo

    enim secundum

    In quo opere

    si

    an-

    gulum

    boni xquique consulat,

    quid amplius requiri videbitur cuipiam nam plurimos locos emendaviest

    notet, cujus

    quaternarius, eique

    superjacet binarius, atque ad hunc sequentem quis

    mus, in quibusdam visum


    relinquere,

    cuique

    nihilque

    temere
    tt

    mutare.

    suum judicium Certe quantum


    ficri,

    accommodet ordinem, sesquiatera proportio


    ratur.

    decla-

    Nam

    diligeniia, industrla

    impensis potuit

    a nobis

    tertius secundi versus

    sesquialter est, ut
    sex, vel 12

    tres ad duo, vel

    sex ad

    -i,

    vel

    novem ad

    nihil est

    omissum.

    )36S

    INDiiX

    RERUM

    PR/EGiP(JARUM.

    1366

    AD OBR.0S DB GOHSOLATIOMI] PHILOSOPHI^.


    INDEX RERUM PHyEGIPUARUM,
    QU/E IN HIS BOETII COMMENTARIIS OGGURRUNT.
    Hceres alius suus, alius externus. 122. Hesperus grammaticis, historicis, poetis et philosophis. quid ? 03
    .

    Achaemenia quid

    ? Slg.
    135.
    ? 291.

    Admiuieulum cr dicatur?
    Admiratio quid, et unde, Adytura quld ? 93.
    /Eternilas definitur. 348.

    AHaa. mons. 143. /Evum quid ? aliud perpetuum, aliud certo defiuitum

    sol omnia cernit et audit. 322. rationale auimal atque mortale. 85. Animal bipes rationale. 337. Erigitur corpore ad cceU conspectum. 346.

    Homero

    Homo

    tempore.

    37.

    DifTert ab [eternitate, et tempore. 121. Agamemnonis labores. 307. Alcibiades non fuit mulier. 213.

    Ambiguum
    Amor

    quid ? 324. Ambitio etambitus. 165

    Amnis unde dicatur?


    spuit. 148.

    et 216. 89.

    inadiVquate et adxquate. 167.

    Immortalitas mentis humanaj probatur. 159. Iraperii forma triplex. 72 et 146. Improbi misericordiam potius quam iram nostram debent excitare. 286. Impunitas fraudes parit. 61. lugenuus dicitur fons, liomo, ager. 173. Insensilia sensilibus vulgo proponuntur. 9.
    ,

    Anaxarchuslinguamdentibusabscissamintyrannum esLethargus

    L
    et corporis et mentis morbus. 25 Lex alia humana, alia divina, quae asterna, naluralis, et positiva. 115.

    Anxium quid ? 130. Anxietas. 187. Appetitus voluntarius et naturalis, 227. Aquilo ventus. 79. Arcturus unde ? 67 et 289.
    Area fortunae. 95. Arena vel harena quare
    ? 105.

    Liberis carens infortunio felix. 210. Libertas generatim delinitur. 318. Ilumanaest facultas ad utrumlibet, 319.

    Varia pro variis mentibus. 320.

    Lumen meutisnon

    exstinguitur, sed offunditurcorpore.

    Arvum quid ? 138 et 173. Ab assuetis non fit passio. 251. Attentione Deum precamur. 91. Autumnus cur ita vocetur? 21. B Bacchi munus vinum. 80 et 139.
    Beatitudo alia res, alia modus. 176. Boetius bene meretur de omnibus. 45. Exsulat immerito. 49. Objecta sibi crimina pluribus purgat. 58. Ignem agnoscH ptirgaiorium. 281. Boreas ventus. 27. Brutus Romanje libertatis assertor. 163. Busiris ab Heroule interfectus. 148.

    242

    Lynceis oculis videre. 212.

    M
    IHachince Boetio dicuntur corpora animata. 238. Mel post amara dulcius. 174.

    Meus humana
    illo afflcitur. 22.

    inter

    Deum

    et

    corpus media ab hoo

    et

    ab

    et pars differunt. 217. Moliri iter, infidias, arcem. 242. Mulsum quid ? 140. MuscB Boetio alice poeticEe, alice philosophicae.

    Modus

    12.

    Musioa ars

    cum

    canendi, tura componendi carmiuis. 94.

    N
    Nalura unde dioatur ? 21. Alia in genere caus^, alia in genere formEe. Ib.

    G
    Casus admitti potest et
    Boetius. 192.
    rejici. 313.

    Catullus Nonium convicio consectatur, necinhocerravit

    Cognitio impeditur perturbationibus. 88. CoguoBcimusintelligentia, ratiocinalione, imaginatioue,


    ct seusu. 336. Criteriiim sive

    Cur obscura ? Ibid. Natura yocatur Deus. 181. Nero luxurice SLEvientis. 197. Ejusdera sajvitia. 151. Nimbosi irabres quare? 27.
    Nobilis unde dicitur? 121. Nobilitas quid ? 205. Nox duplicis generis alterapost, altera ante solis oeca:

    norma

    veritatis. 341.

    D
    Deus cognoscitur mundi Est causa omnium. 206.
    ordine. 83.

    sum. 17. Nutusvoluntasest

    uudenumen

    estipsinsDei voluntas.
    122.

    Invocandus homini aliquid molienti. 219.


    docet. 258. Dii poetis paganis superi et inferi. 252. Dolia duo in Jovis limine. 103.

    Hominem

    Obex unde
    Oculi
    flxi

    dicitur ? cur

    constantem

    E
    Ebrio similis qui bonis adhaeret caducis. 179. Epicurus et Epicurei. Ibid. "Exou 0M Pytbagoreis. 5S. Exsul alius corpore, alius mente hic nunquam exsulat
    ;

    scribitur objice et obice. 89. mentis cogitationem signiflcant. 176.


    ? 42.

    "Ovoq 'kiipaq, asinus lyree, auditor quare dioatur Orpliei fabula, hujusque oantus vires. 251.

    Oslentum quid

    ? 99.

    Ostrumquid?
    I

    196.

    iiivitus. 72.

    P F
    PapEe interjectio admirantis quare ? 264. Papiuianusjurjsoonsultus ab Antonino Caracalla interfeCtus. 200. Pars et modus

    Fabula quid? 254. Famabrevioribus loci temporisque angustiis semper


    cnutinetur. 156.

    Fatum

    quomodo

    differunt

    217.
    flevit. 103.

    definilAir. 294.
    est,

    Fortuna omnis bona

    uec

    nisi

    abuteutium

    vilio

    mala
    304.

    G
    Gratiam habero, agere,
    et referre. 101.

    Parthus fugiendo pugnat. 315. Paulus misertus calamitatum regis a se capti Paupertas, angustia rei familiaris. 121. Pectus significat aliquando voluntatem. 24.

    H
    Habence ab equis ab
    alia transferuntur. 281.

    Perenne unde dicitur Perjurium quid? 69.

    127.

    Sua

    est parjurio pcena, ibid.

    \m

    iNnicKs

    .\n

    uuios hk c.o^soi aiiom; riiu.osoruLi:.


    l'ur(nu-tni8 vocalni'
    aliiis o(ilor ot

    I30S
    ol
    (iiiiliUot

    lHn'trti!\liouum doliuUus Uv>u o#l vuuuocus. nuvtiun' tauiou i\^n\kl rtutinuos. 00, Viuoi ssolout (>i'iuoi|ios lil>iiiiuo, ioi\, tvisliliii, ot spo, ill), riulo^ophiii ilosioribitui' spooio uiuiioris lio oiolo Uipsiv, >', Vjus oouU iuviouto^, stiilura tuul>ig(Ki, voslo, nut!; ip#ii oou\i>osuil, i>l>sourtv>, doxtora Uboilos, sooutouiu i.'iui.<tvft
    ftv.->lta>iU,
    i>

    nijtrov,
    1i>.

    oiiudor, ruUor,

    dooor.

    Q
    OualitiUos olouioutorum,
    friOOi-'.

    (\ut\s

    vooaut

    rtWc)'<jfiVtt ot

    mo-

    32;!.

    01
    otit

    U.
    t>uiuium vii-tulum.
    .'il.

    (Mii}<i,<ti-i>

    O'.\o\vus anto iuvoutt\s IVujjos voinilis bat, 7!-'.


    II

    violnm

    suiiiiodiUi-

    Nulriv luuutuu\> uu>utis, oO, SoioiUiii iliviui\ouiu l\uuiiutu'umnH(> \t>ruiu, IS,


    Siii>oi'v> Oiiovliuo ilolii',>!Sii

    .<ivo
    "Tl.

    Jiviuilus Uala. Sl.

    Vitltu

    |>liioilo

    U>nuiliu',

    do \nento. tn. Uogulus oousul a Ctirlhajtiuonsibns, nuos


    (lioilur otia\n
    otis piilpoUris. iulorfootus est. lioiuoUiuui lUiia ? lOS), lOS)

    UoooUn-o

    vicori\t. roso-

    VliiU>st>(>liiis ,<{ii>ioutuo

    sUuliosus,

    2U.
    U,
    ?

    US.

    l'li>l>us

    our iliotUuo

    sol';' it<.

    ol

    oui- iu vo.-itilius pliilosoiiUitW

    riiiotu'i

    iu tvovo, Youtiri iu uiari parado.xa our dicantur

    piuiuiv, Uial UUolorioa i>i>uui\\ Uialootiea Uiinari (luiU sit ? 21.

    pugno

    si\nilis. S\4.

    rlatouis soMtoulia \lo \"oooi\lationo. 21S. IVouitoiUia iloriuilur. 210.


    l\>lus
    tiil

    >iui>l

    Sivoriloijimn, oujns tvoonsatnr StiUiiii, uiiu'0, SS,


    Stipiouliii titorua

    UooUus.

    Ji7.

    ll;!.

    l\>l>iiioi'uu\ sutWtijsia.

    oliam

    tompow

    Uisponit

    Uootii.

    Uiguitales oUtiuoudas, Uiuo patol,

    quod oidom

    oontulijsso I5oot\o

    omnia

    suttviter. 247.

    olijiooivut.o;' mnhsittm tiism fii>//Ki,w, S"!,


    lM'tv>oinillio ()ui(l

    digniMh Himktjio

    ipsuiu (wttsoitvt-

    y ttW,

    mouto, 2tS. SoueoUis aliti uaturalis. tilia violonla. (i. Soiviius Uioitur Uo 0(>rpoiv"'ot Uo mouto. S7. i?piritus luivoi^si, 20 ot 22S.
    8oiiioi\ voritiUis iu

    Alia oorporis, alitv \uout\s, Sfl. rrtvfoolustiuuouto n\agua cvUm dignittis apud Uo\nanos.
    Vr,\Muiu\u (loUuitur, 271,

    T
    Tagus
    aurifor. 2;!|.
    'fiitris ot

    Euphrt\tos ox eoUo\u fonlo. SU>.

    tMvtiosmn

    lM'iuoii>ium

    l^oUi iii Vrodijtium

    nuiil ol (|o\uo(lo'? l.^ia, suum ouiuia \t>(>otunt, lfS2. (ioos, imuroUi in beslias oouvortniUur, 2'2.
    ((ui>l
    ;"

    vatioiuatio ; lit erit mit noii. S27. 'rrasjvvUia et C.oiuiiHUa (\nou\0(lo UitVoruut? lOS.
    'riivsitv

    V
    Vlvssis oasus. ot lloroulis labores, SOS.

    Sl2.

    IHvfitiius (lioiiur

    oum

    loous,
    ;U10,

    tum

    i\on\o. tS.

    l*i\>vi>ioulia (liviui\ (ioliuilur. 2S>S.

    llujus

    )>lui';i

    ii\'\;iuuoiUii,

    VaUnm
    ;>2i.

    (iniU ? Ste.
    in(^s

    Kjii,<i!ou\

    oum liUortiito luimana (iittioilis ooneowiia. Purpuwi vonoHum Tyrium, 141,

    Yestos soindoro
    Y\et( r iUoiu

    anliquus aft\iotorn\u.
    IS>,

    3.

    nnoU voU oompos.

    INDEK YOCcVBm.OUUM OMNirM"


    01
    i:

    1>

    OllNQlK

    lllUilS

    BOETll

    BK COiNSOLATlONE rUll.OSOriUK LEGUNTUR.


    .VociU(nv. -^72. tS, 2s>i!. 12, AcoiUorit, S2, ;!, AcoiUornnl, S26, ,-i. AeoiUisse, St4. , .Vcoi(io, tSS, 16, 2St, 2S, 299, 21, Acci[>ieutis, 2SS, IS, Accipiinns, 14S, 7. .Vcci(iio, 229, tS,
    .\cci[>i!,
    ls>o,
    ;i.

    Priov wumorus p.^^iuam, postorior l\uoa\u uolal.

    Abseutiam,
    A, 44, 7. SS,
    4S,
    8, 72, 9,
    tvliis^iuo loeis

    tS7, tS,
    l.

    Al\sit, ^ti4, IS, S4t>, 9,

    Absolvtnv. 222,
    2, 27, 4, aliis^ine

    StS.

    I.

    Ab, U, 7. 20.
    eis
    4,^,

    lo-

    Absolvit.

    4tit.i,

    S.

    AbUittv, 277, U, AbUitis, 214, S.

    AbUilos, 2t,-i, S, AUUueit, 177,S,'1,<7. 1,21


    Ab(\^t, Iti, t. t2S. S, AUowil. IS7, 12.

    1,

    2,

    Absolnta. ,S,SS, 12, S4S, 7. S^^it, SS, Absoluta. S,^t. 20. AbsoU\te, 267, IS. Absolulis. 22S. IS, Absolt\. 2,SH, 9. S5l, 9. AUsolulns. 297. SO. SSiS, S;S,
    Al>*tlerant, tt, 9. 146, 5. wVlislnlorunt, 201, 1. AlistntisU, itt, 4. AUslnUt, 166, 10. S09. l.

    AccommoUat,
    Acousautimn.
    Acous;\tte.
    ;!0.

    297,
    50. 9.
    9.

    16.

    Aberit. 24S. 3, AUerwHsli, 72, S,

    Aocusatiouis. IS. S. 2SS, 20.

    Abosso. St. t, St. 5. 120. 2. aliis^iue loois S, .VUessot. 2St>. S.

    AbuUauUam,

    tS,"!,

    ,^.

    .Vocnsatows. tiO. S. Accusatoribus, 2SS,


    Acerbtv. i7,.l.
    .Vcerbis. 142. 1. .VcerUilato. 2St, 15, Acerbiun, 2SS, 14.

    17.

    2SS, 24.

    AbnnUantior. 261,

    S,

    AbounUi, SiS, S, AUonuto, 10 1, 12, AUtowt, 17(i, 7,

    AUnwdautissituas. IS7,

    9,

    Abnnatww
    Ae.
    cis 6S.

    2s>9. 21.

    AhnwUes, ItS,

    Abiow,

    SS, S, Abioruut, ttt, $1, Al>;te, U, 2, AUiti'i\in, S>t, 12. Abjooorint, S7, S, Abieoissos, 21, S, Abjeoit, it,S, ttS. S, AUioeUor. tSH, S.

    4. 12, S, 27," 2.

    SS, 4, t\U\s>iHo lo-

    AcUtvmewitv, S15.

    1.

    AeaUe\u\e\s. 14, l. AeceUa\u, 246. .'i.

    AeovUa\ns
    IS. S04, 12.

    |>.>v

    eonsontiamns.

    J,-i2.

    Aeeoviat. 146, S.

    \t>Vvtis, ls>;!, S. 218. 12. .Vb)(Vtos, 25S. S.

    Almoo.

    S)4. S.

    At'Vioit, 21S, SO. AUiieitH. 212, 10. 2S7. 17. Abjuwotis. SUi. 2, AbnU(\ 267, 10. Abole.rtv 146, 4, Abwptis, SS, 7.

    A^x-eUoudo, ;!21, S, AeeeUens, 14, S. AoeeUew>. 12, 3, AooeUew (>\v cvnsontiw, 2S0, 7, AooeUit,60, S. 26S. 9, 29,H, IS, A(VoUo pw eonseutio, 279, 12,
    Aooopevit, 229, 20.

    Aeeepisso, 229.
    Aeeep>*t>.
    t^i'.
    -"'

    17.

    .Vohelous. SIO. 2. Aoio, SS7, S, Acioiu, S6, S, 2S4, S, Aoios, 14. 5. 2S6, 4, A(S(\escont, 2SS, 1, Aciv, S05, 2S. Aeribns, 297, 10, Acvww, 170, 6. Acriovis, 76, S, Acta, IS4, l, 299, 1, Actibns, 27 1, S. AcUones, S32, 6. Actiouibus, S27, 6. Act\n, SiS, S.

    St7. 16.

    Actnra,

    14. S.
    1

    Aeeepta.
    .V(-e<-pto,

    K^iS

    22.

    .Vclus. S;!S,

    Abrp\,

    2:iH, S,

    AbsoiUit, 14S, S. Abseissa. 2SS>, 2, Alisente. ;^S7, 20.

    27 1, IS. Aocx^pSow 2JS. 10. A(ve(>tn\n. 229. 19,

    Actws, t!(V,w. 6S.

    4, 2S>6. S,

    Actm.

    Aeecsserit,

    S.^il,

    7-

    44. S. S4S. S, Actn\n, t7S, 7. 264, 10. S52, 21. Acb\>*, 199, 10.

    i;i(io

    mWX
    in,
    ',.

    VOGAHULOllUM.
    Amoiant. 343,
    1.

    1370

    Ail,

    11, 7.

    l^,

    ',,

    aliiHi|ii(i

    In-

    fM

    ini.
    liiMii'.

    Ail Ail

    iiiiiiluni (',11'liira,

    Itllll,

    ^K.

    1111I.11111,

    12^,

    ',.

    A(l Ail

    Liiiii|iiin, 2;iH,
    iiiiiiiii,

    Ki,
    0.
    1.

    117, 3. AdvorHiLiiLiH, 122, li. 100, !i. AdvorHiiiii, 47, ;i. 210, 13. AdvorHiini iir.rpm. 148, 2. 238, 13. AdversilB pr.rpm. 70, 1.100, 2, 247,
    Ailvoi'Hil,ul,o,

    111), II).
    1/iH,

    AriloiLur, 272, 15. AriiKani, 258, 10. ArilnoH, 00, 2. AriliiKiliir, 01, 3. AriliiiliiLoin, 109, 0.
    AI'lli'iiioiii,lfll, 12.

    AiImiiI.iii'iiiii,

    Aililiiiiuin, 21K, 8. 2IH, 7.

    Advnrlaa, 33li, 8. AdvorLis, 84, 3.


    137, II). AdiiiiiiLu, 204, 8. Adiiiiiiiiii, 204, 0. AdyLii, 0!i, 2.
    Ailiillii,

    Aninanl, 177,

    4.

    AdiliiH, 2:11, 17.


    AililnUii', 280, 22.
    Aililii i|uiiil,

    AniiichiiH, 187, 8.

    AriluonLia, 101, 7.
    AllliioiiLiaiii, i;i3, 17.

    122,
    ',.

    ;l.

    ir)7,

    1).

    Aiiiiiirn,

    ;i;i;),

    Ak"I., 2.37, 14. 205, 17.

    Aililiilirtii,

    2S2,
    ',.

    !1.

    yEiloH,

    !;o,

    4.

    Akc, 131,
    3.

    2.

    Aililii, ;i;io, 1!).

    yllldiiini,

    liO,

    AgoiiLis, 343, 2.

    Aii.iiiui',

    i;;'i,

    Mf!,v\, 207,

    0.

    AKKrediiniir, 171,

    5.

    Aiiiiiii',i, i!);i, 4.
    Aililii<',il,iii',;il)!l,

    17.

    Ailciu

    iil,,

    170,

    !1.

    207, :n.

    yEariLiidiuis, 80, 1. 02, 1. 297, 11. yEgriLiulo, 297, 13. /fisroB, 283, 18. 283, 2H.
    .J.Igrotos, 83, 0.
    /15griiii\, 12,
    li.

    Ailoo
    2;i!),

    [ii'u

    iisqiio ailuu, 122,0. 123, 3.

    AKKi'0'liLur, 204,12. Afii, 7.'i, 1. 83, 1. AgiioB, 00, 4. Agili, 200, 4.

    n.
    187, B. 231,3. 231, 5 bis,
    ;i.

    AkIb,

    IflO,

    3.

    Ailu|)l,iuri(i,
    iiliiKi|ii()

    luciH

    AilopLin,
    Ail(j|.l,u,

    177,
    17(1,

    (i.
    ,'1.

    Ailfiplun, 2:11, (i. Ail(i|iLiii'uH, 187, 2. 2(IH, 10.

    349, 24. yKqiia, 70, 2. yl';i|uaiii, 320, 3, yl^liinMiiiiniLalo, 123, 4. /l';(iuaiiinioB, 124, 2. yRijiiaro, 349, 20.
    yl.;niiilMri,
    yliliiiial,,

    137, II. A.loniL, 1K7, 12.


    AiI(!|jLiih,

    l(i2. 11.

    Adosso, 187, 12. 2B4, 3, AdcHL, IW, 10. 188, 13.


    Ailliioi'
    12!i, C.

    1,

    l/iO, 1. ;i:!0, 0.

    Adliiiiroiil, 23H, 23.

    Ailliinrore, 177, 8. 328,

    11.

    Adhiio, 43,
    lucia
    fi.

    1. 04, 7.

    100, 2, nliis^|iio

    170, 0. 200, 1. 280, 12. 283, 320, 23. ylJqiio ao, 110, 2. /Uiliii, 302, 13. y|.;i|iii sorvaiiliHHiniiiin, 207, 20. yi';i|iuH, 301,10. 301, 10. yl';i|iiibBiiiiuin, 327, 12.
    yliiHUO,

    ylilquo,

    9Ii,

    1. 12!i, 11.

    Ailiil,

    282, 2.
    20.'i,

    yEquora, 19, 2. 129,


    12.
    14.

    8.
    4.

    Agil, 05, 2. 107, 1. 149, 11. 174, 0. 211, 2. Agilnnt, 253, 4. Agitantur, 240, 13. Agitaro, Iflfl, 1. Agilari, 297, ;I2. 298, 8. Agitata, 3;i4, 2. AgiLaviiiniB, 249, 8. AgiLciiiur, 35, 5. AgiLoria, ;t2, 1. AgiLia, 352, 27. AgiLur, 205, ;i. Agiiosoafl, 125, 1. 194, 7. 2)9, 29. 204, 4. AgiioHocro, 87, 7. 172, 3. 230, 4, 313, 0. 318, 4.

    Aili|)iBcaiiLur,
    Adi|iiH.'oiidui,
    Aili|.iHi'.oiida,

    Adi|ii>toiiLiir, 204,

    283, 23. 200, 3.


    i.

    yl5quoro, 102, 4. 115, 2. 284, yliquuris, 21!i, 4. yl';i|iiinii, 280, 8.


    yl':rM, 201),
    (i.

    340,

    !i.

    Adii.iHiioroiiLrn', 20!), 10.


    Adi|.is.',i,
    iiliiHi|iii'

    yl.irlH,

    40, 2.

    AgnuacercH, 171, 0. AgnusolB, 24, 4. AgnuaoiL, 207, 10. 3.30, 18. Agnovoris, 230, ;t. AgiiuviPli, 210,28.258, 8.
    Agri, 314,
    3.

    177,

    170,

    11.

    180,

    1,

    liioia 4.
    2fl!i,

    00, 3. 302, 3. yKHtiiiiiilils, 230, 'i. 3!ifl, 14.


    y|';sl,aH,

    314, 7.
    8.

    Adii.iHoiiiilrir,

    9. 208, 20

    AdiLiiiii, 80,

    1.

    Ailjoooriiil,, 20!i, 1.

    AilioooriH, 210, 22. AiliooiHBoL, ISH, 20.


    Ail|ool,iu,
    Adiio.iiiiil,,
    !i!;i,

    14.

    193, 2.
    U.O, 4. 103, 10.
    1!;i),

    Ailiioil, 33;;, 0.
    Ad|iiiiol,ii,

    yEstiniaiiduin, 113, 1. 100,7. 179, 13. yliistiiniuit, 194, 1!i. jllistimaro, 272, 10. 272, 29. yEatimas, 94, 12. 20!;, 6. yEBtiiiiate, 213, 3. yEBttmationo, 195, 7. /KstivoB, 133, 12. ^stu, 153, 8. 291, 2.
    ylistiim, 38, 5. 80, 3.

    Agrurnm, 133, Agrum, 173, I.


    AiL, 24, 1. 213, looia 0.

    ;!14, Ifl.

    11. 245,

    0,

    aliisqno

    Aiiinl, ;125, 4. AlaoriLnLc, 110, 8.

    Alarura, 340, 4. AlhonLca, 113, 3.

    Alhinum,

    48, 3. 55, 2.
    0.
    2.

    Alcihiadis, 213, 1.
    201, 5.
    /

    Ailjuiinil,

    4.

    Adiiiiiriliir, 2!;7, 7.

    yEtns, 138, 1. 198, yEtato, 137, 13.

    3.

    Aleronl12,
    Alos, 183, 2.

    Adiuviuil, 321,
    Adniii.i.-iili-,
    A.hiiiiii
    Ail.
    ......
    II,

    ;i.

    jEtatem,
    3.

    5, 2. 3!!, 1.

    AlgentoB, 05,

    AiriiiVMuLiir, 207, 10.


    i:i!;,

    2i, 10.

    yEtatia, 10, 3. 119, 0. yl!;torna, 281, 22. 282,7.

    '

    Alia, 340, 2. Alia phir., 130, 1.

    238, 7. 281, 13,

    .M',

    jii;;,

    iH.
    13.

    Ii.il,
    1.,

    .!0i,
    iH,

    A.l

    44, 8.
    7.

    yEtorna, 115, 7. yEtoruai, 320, 0. ^itornain, 280, 4. yEternitaa, 348, 0. 348,


    yl!:tornitMte, 15H,

    nliisi|uc luois 3. Aliin, 23H, 5 hia. 238, 0. 202, 0.


    7. 352, 21.

    Aliam, 85, 5. Aliarum, 238,


    Alias, 238, 0. Alias. 210, 0. Aliciijua, !;7,

    0.

    A.i

    j:;7,

    13.
    3.

    A.liiiir..l...ii.'...,

    Adiiiirorc,

    3!i,

    133, 7. 4. 249, 8.
    83, 8. i:!3, 3. 287,
    !i.

    /Jternitatom, 290.
    yEtornit.tia, 158, 5.

    5.

    133,
    134,

    15.
    5.

    298, 19.
    205,
    11.

    Adiuiror, S3, 12.


    AdiiiiBLioiie,
    A.liiiuiliiiii,
    !17,

    280, 23.
    10.

    yRterno, 321, 5. 324, 0. 350, 21. iffiternos, 301, 13. AiUivnum, 348, 5. 349, 5. ;!40,
    350, 0.

    299. 11.

    Alicmi,
    0,
    2fl5, 14.

    1.33,

    15.

    271, 13.
    0,

    AdiiiiLLoiiLiliiiH, 283,
    0, 3.

    Aliciia, ;i3H, 2.
    9.

    yEtornuB, 350,

    Alioniim, 1U2,
    4.

    Adiiiuuoro, 210, 0. AdiiiuiioL, 347, 8. A.liiiuiiiLiuiic, 43, 1. Ailiii..iiiiil, 207, 22.


    A.liiiuvoliu, 100, 3. Ailiiiuvori, 334,0.

    /Ethorioa, 18, 1. ylSLhoria, 130, 2. 101, 3. 200,


    8.

    Alioiiariiin, 27;t, 1.

    201,

    Alioiii, 49, 2. i;i7, 7. 179, 8. 218,

    15.

    2H9, 0. 347, 1. yEtno!, 142, 0. 110,

    1.

    M\i,

    10, 3.
    'i.

    Aliciiis, Ifll, 8. i;i7, 2. 158, 10. Aliciio, 121, 4. 188, 10. 218, 2. Alii daLio., 337, 0.
    Alii, 177, 3. 177, 5. 287, 4 hia, uliia-

    Adinuvil, 21,
    AiluloHooiiLiii,

    0,
    ;il,

    1.

    110, 3.
    ;i.

    yEvo, 37, 1. 220, jEvuin, 130, 1. Acr, 239, 1,

    quo

    loois 2 Aliia, 94, 7. 195, 9. 283, 11, ^aliisquo

    AduloHooiiLiiliiH, 103, AilurLim, i;iH, 18

    AdsiL, 00. 3. 93,7. 319, Advorsa, 149, 3. 149,


    20(i, 20.

    1.

    13.

    100,

    0.

    Ailversrt, 272, 12. 272, 10. AilverHiii, 01, 2.

    AdvorHain,

    l(i!i,

    0.

    Aoris, 20fl, 2. Allcctat, 218, 25. Allootihus, 321, %. AlVcoLiunihiis, ;t4;i, 7. AircoLiunuiii, 87, 0. Alleotu 92 2. Aireoturn ddjcd., 272, 10. Aireotus suhsL, 282, |5. 343, 13.

    locia 2.

    Alimeuta, 23H,
    Alimontis, 24,
    Alio, 14H,
    C.

    10.

    2. 133, 10. 148, 10. 232, 22, aliis-

    quo

    lo(!i8 3.

    Alioqui, 290, 12. Alioquiu, 231, 1.


    335, 18.

    240,

    10.

    280, 10,

    AilvorHari, ;I24, 3. AdvorHi, 207, 20. Advorsis, 207, 31. 30!;, 21. AdvorBitas, 207, 28.

    Airooliinm, 12,
    Aireras, 240, Allorro, 170,
    1.

    7. 70,

    4.

    Aliursum atque, ;t20, AliurRum, quiun, 323,


    AliuB,
    132,
    5.

    12.
    1.

    3.

    210, 24, 230, 0.

    157, 19 hia,

    298,

    5,

    AlToruut, 187, 4.

    299,

    1.

    1371
    Aliqua, 120,
    9.

    INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIiE.


    218, 12. 283, 21. 8. 228, 16, 237, 16.

    1372

    Aliquam, 158, 209, 24. 350, 19. Aliquando, 163, 2, 212, 14. 219, 2. Aliquantum, 120, 6. Aliqiiatenus, 349, 24. Aliquem, 141, 3. 331. 11. Aliquibus, 293, 4. Aliquid, 32, S. 40, 3. 84, 5, aliisque locis 32. Aliquis, 1S8, n. 188, 4. 268, 4. aliisque locis 6. Aiiquo, 187, 15. 293, 3. 349, 23. Aliquod, 61, 3. 147, 7. 228, 4, 228, 10. Aliquos, 36, 2. 187, 3. Alit, 302, 6. Aliter, 30, 1. 46, 4. 135, 9, aliisque locis 10. Aliter ac, 336, 11.351, 12. Aliter atque, 326, 17. Alitis, 276. 11. Aliud, 33, 2. 85, 5. 94, 13, aliisque locis 10. Alium, 148,5. 299, 13. Aliunde, 335, 4. Alius, 122,1. 265, 25. 271, 14, aliisque locis 3. Allata, 101, 10. Allatura, 94, 13. Allicere, 156, 2. AlUgabit, 102, 6. AUigans, 349, 24. Alligat, 327, 8. Alluderet, 94, 6. Almum, 301, 12. Alta suhstant., 141, 1. Alta, 297, 15. Altam, 162,9. 332, 1, Altas, 67, 3. Alte, 333, 2. Alter, 148, 11. 265, 17. Altera, 351, 11. Altera, 325, 21. Alteri, 236, 8. Alterna, 296, 6. Alternare, 332, 8. Alternat, 352, 10. Alterni, 316,4. Alternis, 286, S. Alternum, 340, 19. Alternus, 301, 14. Altero, 248, 19 bis. 264, 3. 294, 8.
    17,

    Ambitu, 295, 13. Amliitum, .57, 3.


    que, locis
    3.

    Annectendum,
    1.56,

    S. 162,

    aliis-

    Ambitus, 133, 6. Ambulandi. 265, 22,266,20.26,331,


    11 bis.

    Ambulare, 263, 26. 330. Ambulet, 263, 25.


    Amici,
    8, 1,

    231, 11. Annoctit vel adnectit, 194, 13. Annexum, 281, 4. Annis, 6, 1. 158. 7. 307. 1. Anno, 21, 1. 102, 3. Annonam, 193, 2. Annorum. 158, 9.

    Annos,

    201, 4.

    Annum,

    95, 7, 67, 1.
    12.

    Amicorum,
    Amicos,

    Amicum
    Amisere,

    93, t. 166, 8 178, 10. 166, 12. 201, 3. 272, 25.

    Annumerare, 134, Anuus, 302, 2.


    Antc-eum, 310,
    4.
    1.

    Ante, 25,
    352, 26.

    3. 33,

    94, 16. 178, 19.


    6.

    Amiserit, 133, 10. Amisi. 245, 3. Amisisse, 92, 7.

    Amissa, 101, 12. Amissas, 166, 12. Amissio, 298, 24.


    Amissis, 134,
    8.

    83, 187, 8, aliisque locis 24. Antecedat, 343, 3.

    Ante sine regim.,

    102,

    11.

    Antehac, 237,

    4.

    3. 308, 1. 125, 11. Amittat, 123, 9. 218, 29. Amittere, 124, 6. 188, 8, 298, 25. Amitti, 123, 9. Amitlit, 195, 5. Amittunt, 351, 24. Amnes, 231, 5. Amuis, 89. 4. 140, 4. 310, 2. Amoenae, 129, 4. Amor'- 142, 10. 168, 13. 169, 2, aliis-

    Amisso, 282, Amissos, 307,

    14.

    Antiqua, 68, 1. Anliquior, 349, 17. Antiquissimau, 73,2. Antiquius, 229, 8.

    Amissum,

    Antoninus, 200, 5. Antro, 27, 4. 183, 2. 308, Anxia, 120, 9. 331, 3.


    179, 16. Anxietas, 187, 10. An.xietaUbus, 219, 2. Anxietatis, 209, 2. Anxios, 124, 2. Anxium, 210, 6. Anxius, 120, 8, Aperire, 219, 16. 313, 2. Aperit, 163, 3. Aperta, 53, 5. Apertius, 217, 7.

    2.

    Ansiam,

    quelocis

    3.

    Amore, 48, 6. 303, 8. Amoribus, 168, 23. Amovebis, 147, 10.

    331,

    1.

    Amplecti, 348, 12. Amplectitur, 239, 8. 337, Ample.xaris, 133, 14. Amplioribus, 295, 16.

    4.

    Aperto, 17, 4. Apium, 174, 1.211, 3. Appareat, 335. 18. Apparet, 232, 18. 268, IS. 283,
    Appellare, 267, 12. Appellari, 150, 1.313, 21. Appellat, 193, 1. Appellatum, 293, 8, Appetatur, 272, 3.

    12.

    Amplius, 219.

    Amplum,
    An,
    18.

    24, 349, 1. 157, 8, 24, 4. 31, 3. 32, 1, aliisque locis

    Ana.xagorae, 34, 1. Ancorae, 120, 2. Ange/ica, 295, 3.

    Angeret, 187, 11.

    Angusla, 157, 16. Angustas, 132, 10. Angustia, 121, 2.


    Angustis, 137, 8. Angustissima, 157,
    5.

    AppetendcE, 134, 8. Appetendi, 343, 13. Appetentia, 209, 1. Appetentia, 237, 14. Appetere, 239, 15.
    Appetit, 239, 10. 239, 18. 331, 3. Appetitur, 179, 18.

    Alterum, 132, 4. 230, 16. 230, aliisque locis 5. Alterutri, 230, 18. Alterutro, 94, 17. 178, 4. 264, 8. Alterutrum, 264, 10. 327, 13. Alti, 128, 5. 289, 6.

    Angusto, 292, Auhelos, 269,

    12.
    6.

    Appetunt, 265, 10. 265, 11. Appetuntur. 232, 10. 236, 7.


    Applicat, 341, 13. Apposita, 137, 3. Appositis, 137, 2. Apprehendit, 219,

    Anima
    Anima,

    237, 6. 295, 2.
    100, 2. 194, 2.
    18.

    Animadverte,

    6,

    266,21, 348,12.

    Animadverteudnm,

    Approbetur, 230,

    15.

    Altior, 108, 6. Altis, 89,3. 183, 1,214, 5. Altissima, 140, 5. Altius advej-b., 10, 6. 83, 1. 347, 6. Alto, 243, 5. 323, 2. Altos, 106, 8. Altum, 258,10. 501, 20. Altus, 302, 10. 310, 6. Aluit, 234, 11. Alumne, 32, 1. 219, 21. 239, 26. Alvo, 308, 3.

    Animadvcrtisse, 219,

    Animadverto, 318, 1. Animo;, 133, 3. 235, 2,239. 3. 239,7. Animal, 85, 3. 135, 9- 237, 6. aliisque locis 3. Animali adject., 239, 11.
    Animalia,
    346, 1.
    147, 2. 186,
    5.
    1.

    Appulit, 275, 3. Apri, 276, 3. 286, 1. Aptam, 286,7. Aptans, 80, 2 225, 2.

    Apud,
    locis 12.

    32,

    6.

    32, 7. 48,

    5,

    aliisque

    237, 15.

    Aqua, 239,

    1.

    Animalibus, 237,

    239, 6.
    11.

    Animam,

    223, 2.

    AquilOj 115, 1. Aquilonibus, 79, Aquis. 316, 2.


    Arbiter, 254,
    1.

    2.

    Animantibus, 136,11.157. 2.343,

    Amantibus, 234

    8.

    Amara,

    297, 9.
    7.

    Amaritudinibus, 123,

    Amat, 168, 15. Ambiaut, 216, 6. Ambigat, 248, 3. Ambigatur, 313, 8. Ambigere, 238, 2.
    Ambigis, 84, 2. Ambigit, 265, 28.

    133, 15. 281, 14. 225, 1. 320, 6. Auimatir, 133, 4. Animi singid., 24, 2. 58, 2. 92, 2, aliisque locis 5. Animi, plural., 182, 6. Animis, 271, 12. 340, 14. Animo, 42, 1. 43, 1. 95, 1, aliisque

    Animantium,

    Animarum,
    Animas,

    Ambigo,

    283, 9.
    4. 7.
    1.

    Ambiguae, 10, Ambigui, 334,

    Ambiguitate, 219, 20. 324,

    Animorum, 93, 4. 108, 7. 170, 3, aliisque locis 8. Animos, 169, 2.202, 2. 207, 5. 234, 9. Animum, 84, (j. 175. 3. 187, 9,aliisque locis 5. Animus, 171,
    5. 7. 179, 4. 279, 17. 343,

    262, 4. 302, 13. Arbitrantur, 297, 5. Arbitraretur, 282, 16. Arbitrari, 326, 7, 336, 11. Arbitraris, 86, 3. 217, 10, Arbitratu, 83, 3. 248, 1. Arbitremur, 335, 25. Arbitreutur, 123, 1. Arbitrer, 170, 5. Arbitrere, 312, 6. 319, 1. Arbitrii, 292, 10. 318, 2. aliisque locis 5. Arbitrio, 94, 14. 335, 25. Arbitrium, 200, 4. 324, 4. Arbitror, 52, 8. 92, 8. 146, 3, aliisque
    locis 7.

    Ambiguos,
    Ambit, 199, Ambitione,

    94, 6. 166, 9. 13. 48, 2.

    Ambitionem,

    155,

    1.

    Anne,

    43, 1.

    Arbore, 214, 3. Arbores, 78, 4. 238, Arboribus, 238, 1.

    3.

    1373
    Arcadis, 276, 11. Arce, 277, M. 293,

    INDEX VOCABULORUM.
    4.

    1374
    Beatee, 210, 2. Beatas, 44, 2. Beati, 231, 4. 272,8. Beatitudine, 246, 16. 248, 10.

    Atris, 88, 1. 323, 4. Atrocior, 283, 31.

    Arcem,

    36, 4.

    Arctas. 269. 9. Arctata, 157, 8. Arcto, 183, 6.

    Arctum,

    162, 1.
    1.

    Atrox, 279, 3. Attende, 304, 3. Attentionem, 91, Attentus, 171, 1. Attenuare, 87, 6.

    1.

    Beatitudinem, 123,

    2. 125, 5.

    120, 1,

    Arcturi, 2K9,

    Arcturus, 67, -i. Ardentes. 153, 9.


    Ardeutiljus. 10, 1. Ardentis, 39, 3. Ardescit, 106, 12.

    Attineat, 159, 4. Atlinet, 53, 4. 179, 17. Attingendum, 73, 4.

    Attingere, 82, 2.
    Attingit, 133, 11. Attollere, 282, 4. Attulit, 339, 1.

    aliisque locis 25. Beatitudini, 120, 7. Beatitudinis, 110, 3. 122, 6. 126, 3, aliisque locis 17. Beatitudo, 124, 1. 125, 2. 137, 11, aliisque locis 8. Beatos, 126, 7. 197, 5. 199, 4, aliis-

    Ardet, 142, 10.

    que locis 4. Beatum, 178,

    Ardore, 171, Area, 137, 5.

    3.

    Aucta,

    17, 2.
    3.

    Aucti, 162,

    Aream,

    93, 2.

    Arenae, 238, 7. Arenas, 105, 2."12S, 6. 133, 9. Arenis, 234, 4. 310, 4. Arescant, 238, 7. Arescet, 271, 12.

    Auctor, 199, 1. Auctore, 238, 2.

    Auctorem, 208,

    5.

    328, 1.

    Auctori, 86, 8. Auctoribus, 158, 3. Auctoritate, 4 6, 2.312, 3.

    Arguimur, 31, 1. Argumentis, 333,

    Auctoritatem, 44, 7
    21.

    Argumentum,
    Arguor, 53, 4. Arguto, 181, 5.
    Arida, 222,
    3.

    298, 17. 335, 4.

    Auctoritatis, 14, 6. Audacter, 101, 12. Audeat, 305, 13.

    Audendum,

    61, 10.

    Aristoteles, 212, 17. 313, 22. 349, 3. Arma, 24, 3. 142, 2. 142, 4. Armis, 269, 4. Arrectis, 170, 2. Arridens, 292, 4. Arripiunt, 305, 4. Arripuit, 350, 4

    Audes, 133, 11. Audienda, 282, 2 Audiendi, 170, r.l70, Audieram, 84, 8.
    Audire, 231, 23. 246,
    283, 3.

    7. 171, 4.

    2.

    265, 21.

    Audit, 98,

    3.

    Auditum,

    132, 8..

    AiToganticB, 158, 17. Artes, 50, 7. Artibus, 178, 2. Artifex, 294, 9.


    Artiflcio, 11, 1. Artificis, 134, 2. Artis, 335, 30.

    Audiuut, 349, 11. Audiuutur, 108, 5.


    Auferatur, 279, 6. Auferetur, 328, 4. Auferre, 123, 1. 126, 4. 272, 1. Auferri, 125, 5. 188, 2. 188, 13. Aufert, 67, 2. 302, 8.

    18. 247, 5. 248, 13. Beatus, 231, 7. Bella, 286, 4. 307, 1. 330, 1. Belli, 178, 1. Bellicus, 303, 18(. Bello, 148, 8. Belluam, 273, 10. Belluas, 279, 2. Belluis, 282, 13. 343, 12. Bellum, 165, 1. 168, 16. 301, 15. 305, 4. Bene, 139, 6. 165, 2. 297, 24. Benedcium, 61, 5. Benigna, 247, 17. Benigna, 223, 3. Bestias, 136, 10. Bibliotlieca, 43, 3. BibliothecEe, 74. 4. Bibulas, 128, 6. Bipes, 337, 16. Bis, 307, 1. Blanda, 163, 7. 252, 3. Blandiebatur, 94, 3. Blandientem, 93, 1.

    Blandiore, 76,
    Blandiri, 102,

    9. 4.

    Blandissimam,

    92, 3.

    Artubus, 320, Arva, 173, 2.

    8.
    2.

    Augustam,
    Aulicos, 48,

    176, 1, 226, 1. 6. 200, 3.

    Arvis, 95, 6. 138, Asceude. 102, 8.

    Ascensus,

    Asinum, 273,
    Aspera, 166,

    11, 7. 6.
    8.

    Aura, 164, 8. Auras, 158, 14. Aure, 7, 1.


    Aureis, 234,
    4.

    Blanditiae, 13, 1. Blanditias, 94, 18. Blandiliis, 166, 6. Bona substant., 54, aliisque locis 22.

    2. 100, 4. 119, 8,

    212, 8. 288, 3, aliis-

    que

    locis 4.

    Aureo, 168, 4. 309, 4. Auri,106, 4.137, 8. 143,


    314, 3.

    2.

    190,

    1.

    Asperis, 213, 7. Asperitas, 43, 2. Aspice, 300, 3. Aspicere, 283, 21. Aspirare, 36, 7. 344, 10. Aspirare, 125, 6. Assentior, 219,27. 236, 246, 26. Assequitur, 218, 23.

    adject., 60, 8. 232, 9. 232, 10, aliisque locis 3. Bonam, 304, 2. 305, 8. 305, 14. Boni substant., 149, 2 177, 2. 178, 3, aliisque locis 26. Boni adject., 265, 7. 265, 10. 266, 2.

    Bona

    Auribus, 38,3.108,
    Auriga!, 333. 28.

    6.

    170,2. 341,9.
    8.

    272

    7.
    3.

    Aurum,
    10.
    1.

    132,

    1.

    214, 3. 314,

    314,

    Bonis substant., 7, aliisque locis 8.


    Bonis

    61,

    -i.

    86, 3,

    aclject., 44, 6. 54, 4. 56, 5,

    245,

    1.

    Auster, 89, 2. 114, 3. 128, 7. Aut, 39, 2. 105, 3. 108, 2, aliisque


    locis

    29.
    49,
    1.

    Autem.

    61,6. 61, 11. 83.

    8,

    Assignata, 299, 13.


    Assistentes, 12, 2. Assistere, 349, 10.

    Assuefaciunt, 12, Assuetos, 282, 3.

    8.

    Assumitur, 178, Assumpsit, 138,


    Astante, 33,
    3.

    12. 22.

    aliisque locis, 30. Autumno, 79, 7. Autumnus, 21, 2. 302, 4. Auxilio, 266, 13. Avaritia,46, 2. 132, 3, Avaritia, 273, 1. Avaritiae, 188, 18. Avaritiam, 149,14.

    aliisque locis 12. Bonitas, 232, 11. Bonitatis, 130, 3. 247, 1. 248, 16. Bouo substant., 166, 6. 230, 5. 232, 21, aliisque locis 3. Bonorum substant., 103, 5. 120, 10. 166, 2, aliisque loois 13. Bonorum adject., 44, 10. 53, 3. 266, 17, aliisque locis 3. Bonos, 61, 8. 150, 4. 258, 3, aliisque
    locis 11.

    Bonum

    substant.,
    5.

    75,

    1.

    125, 3. 125,

    Astitisse, 9, 2. Astra, 174, 3. 290, 4. Astri, 261, 5.

    Avarus, 190, 2. Aversa, 313, 3. Aversamini, 332, 24.


    Avertit, 296, 18. Avertitur, 7, 1. Avibus, 273, 7. 282, 4.

    4, aliisque locis 86.

    Bonus, 257,

    271, 9. 288, 7.

    Astrictum, 149, 15. Astriferas, 260, 6. Astrigeris, 301, 14. Astringas, 351, 5. Astris, 27, 2. Astrologicis, 156, 5. Astrui, 30, 6. Asylum, 234,3. At, 13, 1. 14, 3. 54, 2, aliisque locis 32. At vero, 60, 5. .325, 18.

    Bootes, 289, 3. Boreas, 27, 4. Boreae, 67, 2.

    Avida, 79,

    4.

    Bove, 191, 1. Brevem, 162,

    2.

    Avidis, 270, Avidos, 106 5. Avidum, 16,2 7. 170, 1. Avidus, 55,8,, 137, 7.170,7.

    Brevi, 313, 23. 336, 16. Brevibus, 297, 16. Breviore, 66, 2.
    Brevis, 157, 9. Breviter, 119, 2. 124, 4. 212, 3. 246,
    5.

    Axem,

    Aviti, 119, 1 301,6.4.

    Brumae,
    Bacchioa, 139, 4. Bacchus, 79, 8.
    Baccis, 190,
    3.

    66, 1.
    2.
    6.

    Atheuiensium, 72, 3. Atque, 10, 2. 11, 5. 14,


    locis 100.

    Brutus, 163,
    1,

    aliisque

    Busiridem, 148,

    C
    Cachinno, 147,
    4.

    Atqui, 24,
    locis, 38.

    2. 32,

    3. 41, 1,

    aliisquo

    Atra, 242, 4. Atras, 203, 4. Atreides, 307,

    Barbaras, 194, 9. Barbaris, 194, 10.

    Cacumen,
    Cacumine,

    128, 5. 184, 2. 268, 11.


    10, 6. 330, 16.
    5.

    345, 10. 347, 6.

    Barbarorum,
    2.

    46, 1.

    Beata, 123,

    4. 123, 8.

    Cacus, 310,

    i37a

    INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    11.

    1376

    Cadaver, 267,

    Cadit, 136, 8. 184,5. Caduca, 125, 6. 131, 2. Caducis, US, 5. 219, 23. Ca!oa, 331, 5. Csecat, 282, 5. CKci, 94, 6. 216, 2. Cfecis, 330, 6. Caicitate, 125, 8. 267, 2. Cffico, 219, 15. 30S, 4. Cajcos, 234, 8. 282, 16. C-Elibem, 121, 3. Cajsare, 53, 8.

    Carebunt, 279, 14. Carens, 183, 3. 221,4. 296, 1. Carent, 187, 6. 281, 6. 335, 31.

    Censor, 153, 3. Censu, 118, 5. Censuerint, 297,


    Censuit, 349,
    3.

    5.

    Carentem, 210,

    7. 218, 32.

    Carere, 281, 20.351, 3. Caret, 218, 24. 257, 9. 283, 27. Cariora, 119, 9.
    Caritas, 239, 11. Carituros, 279, 15.

    Censum,

    Carmina, Carmine,

    Carminis, 170, Carpere, 90, 5.

    1. 252, 4. 253, 3. 234, 4. 275, 7. 2. 292, 13. 299, 24. 2,

    121, 4. Censura, 50, 2. Census, 121, 1. Census, 195, 2. Centauros, 308, 7. Centeno, 191, 1. Cepit, 228, 13.

    Cerberum, 369

    5.

    C^sis

    152

    1.

    Cffitera, 101, io. 179, 2. 187, 3, aliis-

    que

    locis 9.

    16. Ca;teri, 33, 4. Cteteris, 83, 7. 136, 9. 136, 10, aliisque locis 9.

    CEeterarum, 343,

    132, 11.293, 13. Cceteros, 48, 5. 132, 7. 212, 6. 298, 16. Calamitate, 198, 4. Calamitatibus, 103, 1. Calamitatis, 94, 15. Calamitosos, 94, 14.

    C^terorum,

    Carpitis, 214, 4. Carptim, 330, 2. Carus, 109, 8. Casibus, 83, 1. 288, 1. 288, 4. 292, 2. Cassa, 228, 6. Cassas, 340, 12. Castis, 168, 23. Casum, 312, 5. 313, 10. 313, 11, aliisque loois 3.

    Cerealia, 277, 3. Cererem, 302, 3. Cereris, 78, 3. Ceres, 175, 4. Cernant, 298, 18. Cernas, 270, 8.

    Cernat, 161, 3. Ceruebat, 18, 2.

    Casurum.

    20, 2.
    3.

    Casus, 313,20. 314,

    316, 7.

    Cernenda, 246, 28. Cernendi, 282, 11. Cerneus, 301, 8. 340, Cernenti,309,3.
    Cerneutis, 352, 27. Cernere, 22, 4. 90,

    15.

    Casuum,
    Catenam,

    86,

    10.
    3.

    Calcant, 69, 2. Calcalur, 237,

    Catena, 318, Catena, 309,

    3.

    226,

    6,

    aliis-

    5.

    que

    locis 3.

    9. 5.

    41, 4.
    2.

    Caloulum, iH,

    Catenas, 269, 10.


    Catenis, 22,2. 148, 9. 149, 13. 233, Cato, 163, 2. Caloni, 297, 22. Catullus, 192, 3.

    Calere, 194, 12. Calet, 260, 4. Calido, 234, 6. Caligant, 321, 2. Caligante, 179, 4. Caligantia, 25, 4. Caligarat, 14, 5. Caligine, 292, 2. Caligiuem, 336, 10. Caligiuis, 334, 4. Caligo, 11, 4. 87, 4. Calle, 93, 8. 176, 3. 264, 8. Callem, 90, 3. 137, 10. Calles, 213, 8. Calor, 87,2.

    Cerneret, 332, 1. Cernes, 263, 2. Cernis, 350, 19Cernit, 321, 5. 323, 6. 350, 21. Certa, 83, 3. 327, 14. 330, 5, aliis-

    Caucasum,
    Causa, 94,
    loois 13.

    9.

    157, 14. 103, 7. 172,


    10.
    6.

    que locis 2, Certamen,

    33,

    1.

    47, 2. 305, 17.


    2.
    4.

    1,

    aliisque
    178,
    12,

    Certavimus, 33,

    Causa,

    171,

    178,
    1.

    6.

    aliisque loois Causae, 86,

    Certe, 146, 2. ^93, Certent, 168, 19. Certis, 309, 2.

    8.

    210,

    221,

    2, aliis-

    que locis 2. Causam,

    Calumniis, 46,

    1.

    Cameuie, 2, 3. Caminis, 38, 6.

    Campauiam,
    Campis, 238,

    47, 2.
    5.

    347, 3. 79, 3. Cancri, 77, 2. Candidis, 234, 7.

    Campos, Campus,

    Candidos, 235,4.

    44, 5. 85, 6. 239, 13. 288, 6, aliisque locis 5. Causari, 118, 7. Causarum, 296, 8. 296, 11. 313, 10, aliisque locis 2. Causas, 19, 1. 21, 4. 92, 1, aliisque loois 9. Causetur, 280, 11. Causis, 225, 1. 239, 8. 233, H, aliisque locis 7. Cautus, 127, 2. Cavea;, 183, 2. Cavernis, 234, 11. Ceciderint, 146, 1.

    343, 4. Certos, 166, 9. 345, 3. 343, 12. Certum 80, 6. 265, 9 bis, aliisque
    locis 3.

    Certissimam, Certissimum, Certo nomeii, Certo adverb.

    43, 5.

    327,

    4,

    78, 3. 106, 10. 168, 8.

    Certus, 327, 5.

    129,

    6.

    246,

    10.

    326,

    15.

    Cerva, 251, 7.
    Cervis, 273, 5. Cessabit, 52, 5. Cessantibus, 282, 11. Cessarent, 194, 11. Cessat, 295, 18. Cesseut, 291,8. Cessere, 343, 9. Cesset, 106, 2. Cessisse, 33, 8. Cessit, 343, 11. Chordis, 232, 4.

    Canem,

    231, 9.

    Canendi, 170, 4. Caues, 48, 1. Cani capilli, 5, 3. Cani beslia;, 273, 2.


    Canii, 53,
    8.

    Canios, 34, Canit, 183,

    2.
    1.

    322, 2, Cantabas, 328, 12. Cantares, 137, 11. Cantu, 181, 6, 251, 9.

    Cantum,

    170, 1.
    4.

    Capessendaj, 44,
    Capit, 337, 7. Capita, 292, 7. Capiunt, 60, 1. Capreas, 215, 1,

    Captare, 58,

    5.

    Captatis, 136, 2. 215, 2. Capteut, 182, 3. Capti, 103, 1. 233, 1. Captivae, 321, 4. Captos, 148, 8. 270, 3. Captus, 253, 3.

    Caput,
    locis 3.

    7, 4. 10,

    6.

    162,

    10,

    aliisque

    Cara, 94, 12. Caroer, 287, 8. Carcere, 159, 7. Cardine, 31, 3. 289,

    2. 296,

    18.

    Cardiuem, 124,

    4. 295, 12. 295, 20.

    Cardo, 232, 11. 295, Careant, 279, 13.


    Careat, 271, 10, 281, Carebit, 272, 2.

    14.
    1.

    326, 18.

    Ceciderunt, 320, 9. Cecidit, 8, 2. Cecinisset, 256, 2. Cecinisti, 83, 6. Cedant, 301, 18. Cedat, 291, 7. Cedere, 343, 8. Cedit, 135, 2. Cedunt, 239, 1. Celeberrimum. 218, 13. Celebrant, 308, 6. Celebrem, 219, 18. Celebrentur, 75, 5. Celebritate, 218, 9. Celebritatem, 178, 15. 180, 3. 217, 4. Celeres, 289, 5. Celeri, 340, 4. Celeritatem, 212, 14. Celsa, 154, 1. 259, 2. 311, 1. Celsa, 207, 6. Celsas, 39, 2. Celsi, 300, 1. Celsior, 337, 1. Celsius, 347, 11. Celso, 69, 1. Celsos, 269, 1. Celsum, 162, 10. 347, 6. Censemus, 231, 16. Censeudus, 264, 18. 281, 2. Censeremus, 345, 9. Censeres, 266, 20, Ceuses, 32,6. 52, 3. 199, 11, aliisque locis 5. Censet, 303, 7. 326, 21. Censelis, 243, 4.

    Chorus,
    locis 2.

    14, 3.

    Circa, 35, 5. 94, 4. 266, 15, aliisque Circo, 111, 1. Circuit, 223, 5. Circulum, 261, 5. Circulus, 296, 3.

    Circum prxpos, cum


    Circumdedi, 101,
    7.

    accus., 295, 12.


    3.

    Circumflantibus, 35, Circumlluus, 121, 3. CircumfusoB, 111, 1. Circumsepti, 157, 6.

    Cito, 238, 4. 239, 1. 279, 13. 281, 20. Citra, 297, 23. Civibus, 44, 5. 177, 5. 287, 10. Civitate, 146, 5. Civilatis, 73, 2. 109, 7. Civium, 72, 7. Cladem, 35, 2. 299, 1. Clamor, 103, 2. Clara, 69, 5. Claresoat, 264, 7. Claris, 106, 5. 162, 8. Clarissimos, 158, 1. Clarissimum, 179, 16. 218, 9. Claritas, 178, 1. 231, 19. 236, 11. Claritudiue, 218, 11. 232, 6. Claritudiuem, 178, 9. 205, 11. 205. 12. 218, 14.

    1377
    ClaritHdinig, 2i3, 21. Claritudo, 179, 14. 203, 14. Clarius, 287, 6. 348, 9. Claro, 90, 2. Claros, 132, 3. 269, 3. Claruerunt, 229, 9. Ciaruiu. 126, 3. 322, 1. Classi, 307, 4. Classica suhst., 141, 4.

    INDEX VOCABULORU.M.
    Cognoscitur, 336,
    15, 348, 2.
    6.

    1378

    Compos,
    349, 10.

    124,

    0.

    246,

    15. 261,

    9.

    Cognosco, 219, 21. 280, Cognoscunt, 101, 11. Cognoscuntur, 337, 22.
    Cognoverit, 25, 3. Cognovi, 11, 2. 72, Cogor, 2, 2.
    1.

    Composita, 293, 4. Compositte, 120, 8, Compositis, 53, 3.

    92, 1.

    Composito,

    Compotem,

    37, 1. 149, 14. 272

    4.

    Claudere,

    7, 2.

    Clauditur, 183, 2.
    Clausit, 207, 5. Clausum, 27, 5. Clavo, 247, 1. Clavus, 246, 24. Clementia, 281, 16.

    10. CohfErens, 336, 19. CobiErent, 330, 3. CohEerentem, 147, 10.

    Coguntur, 335,

    Compreliendeudi, 332,

    12. 2.

    Comprebendeutium, 348, Comprehendere, 299, 16. Comprehendi, 336, 9.


    Comprebendit,
    aliisque locis
    6.

    Clypeum,

    41, 3.

    Cobaerentium, 318, 1. Cohibebat, 10, 3. Cobibere, 68, 5. Colendi, 314, 3. Colere, 297, 26. Colerentur, 257, 14.
    Coiite, 352, 24. CoUa, 2, 2. 69, 3. 93, 2, aliisque lo-

    326,

    19.
    16.

    326,

    25,

    Comprehenditur, 336,

    Comprehensam,
    Compressa, 137,

    18, 6.

    16.

    Coacervabo, 266, 9. Coacervando, 132, 2. Coacta, 335, 31.

    Comprime, 70, Compta, 69, 8.


    Comptos, 74, 4. Compulsus, 49, Computas, 134,

    8.

    Coxiernum, 349,

    13.

    los 5. Collata, 149, 16.


    CoIIatae, 298, 22. CoUalio, 138, 21. 330, 20. Collatione, 348, 9. CoUalionem, 280, 8. Collecto, 43, 1. CoIlectum,363, 2. CoUegimus, 230, 21. 240, 2. 267, 20. Collegit, 91, 2.

    3.

    7.

    Coarctatiitur, 157, 23. Coeant, 316, 3. Coegerat, 231, 5. Coegit, 200, 4. Cojlestibus. 295, 2. Coelestis, 43,8. 156, 7. CcEli, 136, 6. 212, 13. 220, 2. 238, 13. 300, 3. CcBlitus, 102, 12. Ccelo, 17, 4. 27, 2. 102, 1, aliisque
    locis 7.

    Conabaris, 219, 16. Conaberis, 212, 4.

    Conabimur, 292, 13. Conabor, 172. 2. Conantur 177, 1. 177,


    283, 15.

    8.

    206, 4

    Conaris, 96,

    1.

    Collidamus, 247, CoUigantur, 320,

    18.
    S.

    Conatur, 218, 24. Conatus, 200, 7.

    Collige, 123, 2. 272, 6.


    10,
    5. 10, 7.

    Concedam, 101, 3, Concedamus, 297,

    5.

    Coelum,
    locis 17.

    30,

    1,

    aliisque

    CoIIiguntur, 236, 10. Collo, 310, 9.

    Coemptio, 47, 2. 47, 4. Coeuo, 89, 8. 271, 1. 282,


    Cceperint, 236, 15. Cffiperit, H3, 2. 319, 3.
    Ccepi, 14, 8. Ccepisti, 109, 8. Coepit, 176, 2. Coerceat, 168, 8. aliisque locis 2.

    CoUocat,
    12.

    133, 7.

    CoIIocatas, 249, 8. Collocavi, 74, 6. CoIIoqui, 328, 7. CoUustrat, 337, 20. Colore, 10, 2. 69, 8.
    14,

    254,

    3.

    280,

    Combusto, 310, Comeret, 196, 2.

    1.

    Comitantur, 191,

    3.

    Coercente, 313, 13. Coercet, 239, 10. 303, 8. Coercuit, 80, 3.


    Cffitus, 59, 1.

    Comitem,

    254,

    3.

    Comites, 3, 3. Comitetur, 261,

    2. 272, 20.

    Concedas, 336, 19. Concedat, 288, 3. Concedis, 236, 18. Conceperit, 53, 14. Concepta, 187, 9. Concepta, 337, 8. Conceptio,229, 2. Conceptione, 337, 18. Conceptionem, 344, 6. Conceptionis, 337, 13. Concessa, 245, 4. 2S0, 6. 305, 12. Concesseram, 662, 6. Concesserim, 119, 4. 267, 12. Concessimus, 232, 17. 246, 17. 246,
    24, aliisque locis 2. Concessis, 280, 10. Concessisse, 52, 8. Goncessu, 280, S. Concessum, 218, 11. 230, 11. Concbaj, 343, 11. Conciliat, 201, 4. Concipitur, 326, 17 bis. Concitat, 113, 2. 302, 14. Concitus, 301, 3. Concludere, 150, 2. 232, 21. Concludi, 230, 23. Conclasa, 236, 5. 258, 1. 281, 13. Concluserim, 230, 10. Conclusi, 137, 6. Conclusimus, 280, 3. Conclusioni, 280, 7. Conclusionis, 280, 9. Conclusum, 228, 17. Concordat, 122, 2. Concordes, 36, 2. 167, 2. Concordia, 301, 16. Concurrere, 314, 14. Concurrit, 314, 12. Concursus, 314, 6. Condat, 64, 5. Condens, 153, S. Condere, 102, 2. Condignum, 247, 17. Condit, 302, 8. Condita, 69, 4. 88, 2. 246, 13. 332, 3. Conditio, 56, 3. 120, 10. 125, 8, aliisque locis 3. Conditione, 122, 2. 272, 27. Conditionera, 273, 9.349,2. 350, 29, aliisque locis 2. Conditionis, 331, 11. 331, 14. Conditis, 349, 17. Conditor, 63, 1. 302, 10. 323, 1. Conditorem, 83, 4. Conditori, 136. 3. 349, 13. Conditoris, 133, 5. Gonditum, 349, 13.

    Commaculant,

    194, 7.
    13.

    Coeunt, 237, 5. Cogantur, 333, 7. Cogat, 190, 2. 242, 1. 303, 2. Cogentibus, 237, 17. 239, 8.
    Cogis, 64, 2. Cogit, 327, 13. 351, 15. Cogitare, 218, 18. 230, 7. Cogilari, 334, 6. Cogitatione, 137, 4. 186, 3. 239, 5. Cogitationiljus, 58, 3. Cogitationis, 22S, 6. Cogitatis verbum, 157, 7. 138, 5. Cogites, 229, 19. Cogitetur, 158, 13. Cogitur, 22, 4. 295, 17. Cognatos, 249, 9.

    Commemoras, 117, 1. 245, 2. Commemoratione, 203, 8. 231,


    Commeudaverit, Commercii, 157,
    60, 7.
    11.

    Commercium,
    Committeres,

    328, 5.

    Comminautes, 269, 3. Comminutae, 132, 8.


    93, 3.
    j

    Commodaverant, 111,4. Commodi, 47, 3.


    singul., 12, 3. Commovens, 232, 9. Commovet, 290, 5. Commune, 44, 10. 75, aliisque locis 2.

    Commota

    \
    1.

    103,

    8,

    Communem,
    6.

    10, 1. 10, 4. 23, 1. 267,

    Cognita, 340, 17. Cognitio, 331, 2. Cognitione, 166,


    330, 12.

    Communia,
    3.

    292, 9. 344, 11.

    Cognitionem, 344,

    9.

    Communicato, Communis, 47, que locis 3.


    Compage,

    110, 3. 32, 3. 3, 55, 1. 229, 2, aliis6.

    Cognitiones, 343, 9. Cognitionibus, 343, 10. Cognitionis, 352, 10.


    Cognitis, 137, 2.

    Comniutatione, 295,
    133, 4.

    Cognito, 84, 10. Cognitor, 283, 7. Cognitu, 313, 3. Cognoscant, 216, 8. Cognoscas, 119, 8. 219, 19. Cognoscat, 326, 24.

    Comparabis, 273, 2. Comparans, 298, 23. Comparare, 178, 9. Comparari, 158, 10.
    Compellare, 149, 18. Compellit, 266, 11. 333, 30.

    Compendii, 314, Compensatione,

    8.

    283, 23.
    11.
    11. 352, 17.
    3.

    Cognoscendam,
    Cognoscendo,

    30, 2. 337, 22.

    Compertum,

    30, 3.

    Cognoscente, 47, 4. Cognoscentis, 239, 3. Cognoscentium, 336, 15. Cognoscere, 217, 7. Cognosceres, 281, 18. Cognosces, 92, 7. 238, 2. Cognosci, 336, 14.
    Cognoscit,
    45, 2,351, 2.

    Competenter, 299, Compleat, 231, 14. Complecteus, 330,


    Complecti, 350, 3. Complectitur, 294,
    6.

    299, 12. 349,

    332, 12. 349, 15. Complicas, 248, 9. Componant, 231, 26. Compoaebas, 58, 5.

    Complexam,

    136, 9.

    337,

    H.

    343, 16,

    1379
    Conditu?, 129,
    9.

    INDICES AD LIBROS DE CONSOIATIONE PHILOSOPHIiE.


    277, 14.

    1330

    Cooducat, 157, 21. Coadunt, 324, 9. Conetur, 23S, 7. 247,


    26.

    Consentiunt, 180, Consequalur, 304,

    7.
    1.

    Consequens, 203,
    7.

    4,

    327, 9. 335, 8. 218, 14 ?,30, 14,

    Contioens, 176, 7. CoDtiuere, 231, 12.


    Contineret, 246, 9. Continet, 168, 21. 303, 3.

    247, 8. 26S,

    aliisque locis

    4.

    Confecerimus, 305,

    11.

    Conferatur, 136, 7. 158,7. Conferre, 200, 7. 219, 9. 219, 27. Confert, 272, 1. Confessio, 56, 1. Confessione, 53, 5. Confessus, 14, 4. 245, 5. 201, 7.

    Consequenter, 179, 1. Consequentia, 281, 13. Consequeiitiam, 265. 15 Consequi, 266, 13. 336, 143. Consequitur, 218, 13. 282, 10.
    Conseritis, 305, 23. Conservant, 320, 7. Cunservat, 238, 22. 249,

    Continetur, 74, 1. Contingant, 297, 1. CoDtingat, 123, 2. Contingentes, 287, 7. Contingere, 194, 8. 217,
    aliisque locis
    3.

    5.

    258,

    5,

    Confessum,

    56, 6. 246, 1.

    Conservationem, 198,
    Considera,
    229,
    1.

    5.

    Continget, 236, 4. Contingi, 297, 30. Contingit, 93, 4.


    218, 9. 337, 3.

    218, 29. 236, 16.

    ConfirmaDdcB, 303, 19. Confirmant, 264. 9. Confirment, 298, 6. Confirmo, 313, 11.
    Coufitear, 218, 13. Confilemur, 230, 1. Confitendum, 229, 9. Confiteor, 83, 4. 187, 14. 239, 16. Confiteri, 218, 8. 218, 19. 230, 12, aliisque loois 2. Confliotalione, 247, 19. Confluat, 316, 4, Confluentibus, 314, 9. 314, 13. Confluere, 314, 14. Conformaveris, 282, 7.

    156,

    4.

    187

    1.

    266, 16.

    266, 13.
    149, 8. 188,
    1.

    Considerandum,

    Considerans, 179, 1. Consideranti, 237, 12. Considerare, 265, 13. 296, 14. Consideras, 237, 7. Considerat, 337, 18. 330, 12. Considerata, 351, 20. Consideratione, 337, 1. Consideratis verbum, 147, 2. Consideratum, 131, 4. Considerem, 237, 16. 304, 8.

    Contingunt, 76. 6. Continuato, 71, 1. Continuo, 168, 16.

    Continuum,
    Contra, 36,
    cis 3.

    3. 33, 9.

    102, 7. 346, 3. 53, 11, aliisqiie


    4.

    Contra sine regimin., 108, 2. 123, 135, 5, aliisque locis, 7.

    Quod totum contra


    3.36,

    est, e cojitrario,

    14.

    Consideremus, 348, Considerentur 331,


    Consideres, 111, 7. Consideret, 344, 7. Considero, 281, 25.

    6.

    32.

    Confudit, 187, 10.

    Confundat, 92, 3. Confundere, 102, 4. 139, 5. Confunderis, 86, 2. Confundit, 87, 5. 124, 4. 330, Confundor, 324, 1. Confusa, 290, 4. 296, 14.

    Contracta, 23, 3. Contradioi, 229, 13. Contrahit, 30, 4. Coniraire, 247, 7. Contraria, 149, 3. 264, 5. Contraria, 272, 13. CoDtrariam, 172, 2. 325, 8.

    24.

    Consilia, 324, 7. Consiliis, 327, 6. 327, 17.

    Contrariarum, 149,
    Contrariis, 246,
    6.

    12.

    Confusio, 296,20. 297, 24. 327, 15. Confusionis, 287, 13.


    288, 6. Congeratur, 132, 1. CongestiB, 132. 6. Congregare, 212, 4. Congregatione, 176, 9. 213, 7. Conigastum, 45, 3. Conjeoerat, 148, 8. Conjectare, 232, 6. Conjectas verbum, 123, 1. Conjectat, 325, 15. Conjecto verbum, 84, 1. 265, 12. 524, 3. Conjugem, 254, 4. Conjugii, 168, 22. Conjugis, 110, i. 210, 3.231, 1. Conjuncta, 232, 2. 246, 7. Conjunctione, 237, 8. Conjunotus, 336, 19. Conjungant, 231, 13. ConjuDgat, 261, 1. Conjungeret, 246, 7. CoDjungi, 328, 8. CoDjunxerit, 230, 4. Conjurationis, 53, 9, 148, 2. Conneotat, 295, 17. Connectens, 223, 2. Connecli, 328, 10. Connectit, 328, 4. Connectioue,296, S. 313, 10. 314, 13. Conqueraris, 120, 8. Conquereris, 10, 12. Conqueri, 257, 12.

    Consilium, 281, Consimilem, 58, Consimiles, 136,

    17.
    6. 1.

    Contrarium, 133,

    Coutuendum,
    331, 19.

    Contuetur, 336, 21.

    188, 9. 246, 29. 337, 3.


    2.

    337, 7.

    Confusum,

    Consistat, 248, 2. Consolari, 188, 15.

    Contuleramus,
    Contulit, 79,

    Consona, 223,

    2.

    24, 2. Contulisset, 271, 14.


    8.

    Conspectum

    adject., 350, 27.

    Conspexerit, 149, 9. 293, 9. Conspicere, 344, 9. Conspioio, 266, 9. Conspicitur, 293, 6. Conspicuos, 226, 3. Constant, 236, 2. 330, 2. Constantiam, 94. 4. 102 5. 112,
    239, 15.

    ContuDi, 137, 9.

    Contumacis, 109, 2. Contumelia, 138, 22.


    Contumeliis, 138, 18. Convellere. 84, 12. Conveniant, 222, 3. 297,
    2.

    9.

    313, 22.

    316,

    3.

    Constare, 115, 2. Constaret, 335, 15. Constat, 87, 3. 113, 115, 7, aliisque
    locis, 9.

    Constet, 115, 8. Constiterit, 264, 6. 313, 7. Constituant, 177, 7. Constituas, 231, 23. Constituimus, 229, H. Constituit, 179, 2. 352, 17. Constituo, 320, 3. Constituta, 228, 3. 287, 2. aliisque locis 2.

    Conveniat, 297, 16. Conveniebat. 38, 4. Convenienti, 279, 3. Convenientia, 247, 4. Convenienlibus, 238, 3. 335, 21. Convenire, 280, 6. 297, 16. 299, 4. Conveuisset, 246, 7. Convenit, 238, 8. 265, 19. 272,
    aliisque loois
    3.

    8,

    287,

    10,

    CouveniuDt, 238, 21. CoDversas, 225, 4. Converso, 303, 8. Convertant, 247, S,


    Convertas, 332, 4. Converteris, 332, 6. Convertit, 223, 5.

    Coustitutam, 336, 22. Constitutum, 348, 11.


    Constringit, 296,
    9.

    318, 4. 327, 8.

    Convictum,

    56, 6.
    5.

    Consulare, 146,

    3.

    Consularem,

    48, 1. 48,3.

    Consulares, 119, 5. Consulatu, 194, 9. Consules, 110, 7.


    Consulit, 333, 2. Consulum, 111,1. 146,
    4.

    Convinoat, 229, Conviuci, 57, 3. Copia, 103, 6. Copia, 135, 2.


    Copias, 36, 4. Copiosus, 179, Coquit, 117, 3.

    Conquesta, 14. 11. Conquestus, 7G, 2.


    Conquisita3, 205, 1. Conscendant, 259, 2. Conscendere, 226, 1. Conscia, 159, 7. Conscientise, 45, 2. 55, 5. 138, 15. 205, 2 bis. Conscientiam, 57, 6. 298, 22. 299, 5. Conscii, 44, 9. Conscios, 148, 2.

    6.

    Consunplos, 164,

    4.

    Coram,137,
    Corda, 211, Corde, 243,
    6.

    10.
    6.

    Consurgit, 337, 3. Contabescas, 103, 7. Contagione, 194,7. 195,

    272, 2. 277,12.

    5.

    243, 3.

    Contemnendum,
    Comtemptum,

    179, 10.

    Cordis, 269, 6. Cori, 290, 7.

    Cont^mnitur, 194, 4. Conlemperata, 247, 4.


    303, 25. Coutendas, 299, 25. Contende, 101, 1.

    Cornu, 64, 3. Cornua, 207,


    Coro, 26,
    3.

    64, 6. lOS, 6.
    2.

    290,

    1.

    Conscius, 53, 9. Consedit, 14, 9. Consenesceret, 155, Consensi, 239, 20.

    3.

    Contendi, 47, 4. Contenta, 133, 18. 136, Contentus, 157, 22.


    Conte.xe, 265, 27. Contexo, 292, 15. Contigerit, 350, 2. Contigisse, 192, 5. Contigisset, 44, 3.

    1.

    13S, 2.

    Corollarii, 979, 5. Corollarium, 231, 3. 231, 9. Corona, 271, 6. 271, 21. Corpora, 320, 7. Corporales, 344, 10.

    Consentaneum, 238, Consentiam, 238, 1.


    Consentiat, 297, 25.

    21.

    Corporalem, 210,2.
    Corpore,
    3,

    4.

    277, 6. 283,
    3.

    28, aliis-

    que

    loois 4.

    Consentiendo, 321,3. Gonsentio, 318, 1.'

    Corporea, 243,

    Corporeis, 97, 231.

    138i
    Corpori, 277, 18. 343, C. Corijoribus, 209, 4. 297, 7.
    aliisqiie locis 3.

    INDEX VOCABULORUM.
    aliisque locis 10
    297,
    8,

    1382
    Decernas, 292, 3. Decernis, 265, 20. Docernit, 305, 6. 326, 23. Deccrno, 313, 12.
    Decerpit, 271, 13. Decesserit, 120, 5. Decet, 303, 17. Decidet, 271, 12. Decipiat, 22S, 6. Declinantes, 303, 4.

    Cum Cum

    conjiinct., 10, 6.

    24,

    26, 3,

    aliisque locis 163.


    3.

    Corporis,

    126,

    178,

    13.

    209,

    1,

    anle tiim, 257,


    110, 4. 60, 5.

    2.

    aliisque locis 8. Corporum, 283, 27. 340, 11. 343, 6. Corpus, 147, 5. 147, 8 bis, aliisque locis 9. Correctionis, 280, 18. Corrigeudi, 304, 5. Corrigi, 280, 15. Corrigit, 305, 2. 306, 2. Corriperet, 48, 3. Corroborent, 238, 6. Corrumpat, 305, 24. Corrumpunt, 238, 23. Corruptioneni, 237, 15. Cortex, 238, 13. Corticem, 238, 10. Corusci, 261, 3. Coruscus, 262, 4. Cotidie, vide Quotidie. Crastinum, 348, 12. Creatis, 239, 12. Crebras, 266, 9. Crebris, 390, 6. Crebro, 304, U. Credamus, 333, 24. 343, 5. Credant, 340, 3. Credantur, 328, 10. Credatis, 189, 2. Credatur, 232, 12. 247, 1. 273, 4, aliisque locis 2.

    Cumulum,
    Cumulus,

    Cuncta, 84,

    9. 122, 4. 176, 6.

    206, 4,

    aliisque locis 39. Gunctas, 299, 16. Cunctatione, 171, 9. Cunctis, 56, 3. 75, 3. 149,"6, aliisque locis 8. Cunctorum, 348, 5. 352, 20. Cunctos, 208, 1.

    Declivem,

    22, 3.

    Declivia, 316, 7. Decora adject., 164, 3.

    Cunctum,

    35, 2.
    2. 3.

    Decorato, 193, 4. Decoris substant., 133,


    Decrescit, 349, 21. Decretis, 52, 6.

    3. 195, 4.

    Cunctus, 293,
    Cupias, 201, Cupiat, 219,
    7.

    Cupidinem,

    58, 1. 106, 9.
    2. 3.

    Cupiditas, 177,

    Decreto, 52, 8. Decrevisset, 50, Decursis, 258, 8.

    2.

    Cupiditatem, 266,

    Decus, 114,
    13.

    4.

    118,
    2.

    8.

    120, 4. 271,

    Cupido subst., Cupidum, 171,

    156, 3.
    4. 4.

    Dedecus, 193,

    Cupierunt, 146, Cupis, 212, 6.

    Cupit, 241, 2. 301, Cupita, 279, 8.

    9.

    Dederint, 146, 2. Dederit, 123, 3. 131, Dedi, 272, 6. Dedisti, 93, 8. 111,2.
    83, 8,

    1.

    Cupiunt, 216,
    Cur,
    locis 14.
    20,
    1.

    1.

    279, 9.
    6.

    68,

    aliisque aliisque

    Cura,
    locis 3.

    n,

    3. 109, 6.
    7.

    119, 7,

    Cura?, 83,

    Crede, 115,

    5. 115, 6. 1.

    Curandum,

    14, 3.

    Credenda, 282,

    Credendum,
    Credente, 33, Credere, 325,

    344, 12.
    8. 3. 1.

    177, 4.

    Curas, 203, 4. Curasset, 195, 2. Curat, 98, 3. 128,

    4.

    Curationem,

    109, 2.

    Dedit, 21, 1. 38, 1. 207, 1, aliisque locis 4. Dedita3, 329, 8. Deducant, 222, 4. Deduci, 280, 16. Deducis, 246, 28. Deduxi, 30, 3. Deesse, 271, 3. 22, 15. Deest, 230, 18. Detectum, 349, 13. Defectus, 53, 13.

    Croderem, 288,

    Crederes, 95, 7. Crederetur, 10, 3.


    Credi, 159, 5. Credidit, 78, 2. Credis, 83, 2. 86, 11. 336, 12. Credit, 107, 2. 161, 2. Creditur, 232, 5. 272, 3. 279,
    4.

    Curationis, 82, 2. Curia, 110, 9. Currenti, 271, 5.

    Defenderim, 55, 4. Defeudunt, 59, 3.


    Defensione, 50, 3. 61, 11. Defensor, 238, 14.

    Currere, 251, 4. Curribus, 223, 2. Curritur, 271,6. Curru, 168,4.


    6.

    Defensorum, 283, 19. Defensum, 102, 12.

    283, 24.

    314,

    Currum, Cursum,

    184, 7. 262, 3.
    13.
    1.

    Cursus, 301,
    Credo, 94,
    2.

    133,

    1.

    246,

    27. 298,

    117, 2. 312,
    3.

    316, 3.

    Deferantur, 146, 6. Deferatur, 298, 3. 304, S. Deferente, 282, 8. Deferentibus, 49, 1. 50, 6.
    Deferret, 52, 1. Deficiant, 219, 1. Deficiente, 264, 11. Deficientis, 350, 14. Deflcit, 267, 14. 272, 23. 349, 20. Deficiunt, 266, 3. Defigere, 226, 3. Definiat 313, 11. Definire, 314, 12.
    Definisti, 228, 4. Definit, 337, 13. Definita, 343. 13.

    19.

    Curvans, 184,
    10.

    Credunt, 180, 4. 323, 4. Creduntur, 61, 4. 111,


    aliisque locis
    Crescit, 17,
    3.
    3.

    219, 11,

    Curules, 110, 9. 197, Curuli, 193, 1.


    Cutis,
    5, 4.

    4.

    276,

    5. 1.

    Crimeu, 52, 3. 53, Criminamur, 52, 2.

    61, 3. 69, 6.

    Cypriani, 48, 4. Cyro, 102, U.

    D
    Da, 226, 1. 226, 2 bis. Dabas, 248, 14. Dabat, 140, 3. 197, 3. 252,
    1.
    |

    Criminatione, 73, 7.

    Criminationem,

    32, 4.

    Criminationibus, 32, 1. Crimine, 37, 3. Criminio, 51, 1. 59, 3. 60, CrcBsum, 102, 11.
    Cruciatibus, 283, 22. Cruciatus, 148, 4. 283, 23.

    7.

    Dabimus, 108, Dabo, 231, 3.

    3.

    Daemonum, Damna, 76, Damnamur,


    Damnatio,
    Danti, 212,

    295, 31.

    Defiuitum, 138, 8. Definivimus, 268,


    Definivit, 313, 23.

    3. 313, 20.

    Crudelitatis, 148, 4. Cruento, 182, 9. Cruor, 142, 2. 182, 5. Cruore, 152 3. 307, 5. Gui, il9, 8. 126, 1. 149, 9, aliisque locis 17. Cuicunque, 149, 9. Cuilibet, 283, 12. Cuipiam, 267, 8. Cuiquam, 72, 4. 239, 19. 279, 7. Cuique, 238, 8. 238, 21. 272, 1. Cuivis, 280,14. Cujus, 14, 5. 31, 1. 33, 3, aliisque locis 20. Cujuspiam, 280, 21. 314, 1. Cujusquam, 101,2. 280, 12. Cuiusquam, 45, 3. 122, 4. 136, 3. 149, H. 325, 10. Culmina, 300, 3. Culmine, 269, 2. Culpa;, 283, 18. Culpanda, 280, 16. Cultor, 314, 6. Cullu, 179, 10. Cultus, 2G9, 8. Cum, pnepos., 33, 1. 451. 92, 4,

    57, 3. 50, 8.
    5.

    Dapes, 183, 4. 214, 6. Dare, 174, 4. 219, 26. 397, Das, 221, 1.
    Dat, 238, 8. Datas, 182, 2.

    4.

    Datur, 164, De, 14, 10.


    cis 82.

    4.

    43, 5. 52, 6,

    aliisque lo-

    Dea, 275,
    Dea;, 252,

    4.
    3.

    233,

    5.

    Debeant, 298, 18. Debeantur, 287, 10. Debeat, 219, 32. Debeatur, 83, 16. Debentur, 133, 16. Debet, 305, 16. 349, Debita adject. 68, 8. Debitum, 313, 1.
    Deblateravi, 71,
    1.

    Defixerat, 170, 2. Defixi, 30, 3. Defixo, 14, 7. 176, 1. Deflectat, 296, 19. Deflecte, 219, 13. Deflectere, 332, 3. Deflectuntur, 267, 5. Deflet, 103, 2. 121, 3. 252, 9. Deflexeris, 282, 9. Defluus, 89, 4. 302, 5. 316, 8. Defossi, 314, 3. Defuerit, 199, 2. Defuisse, 264, 14. Defunctum, 191, 3. 281, 14.

    17. 332, 18.

    Degas, 212, 9. Degener, 121, 1. 208, Degenerent, 205, 16. Degentis, 125, 3.

    6.

    Degentium, 348, Degunt, 297, 2.

    5.

    Debui, 48,

    5.

    Debuisset, 94, 10.

    Degustare, 93, 6. Degustata, 171, 3. Debinc, 175, 3. 199, U. 245,


    Dei, 229, 18. 232,

    3.

    Decederent, 50,

    4.

    21. 248, 14, aliis-

    Decem,

    158, 7. Decernaat, 299, 6.

    que

    locis 3.

    Dejecerint, 321, 2,

    1383

    INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    Deserunt, 267, 5. Desiderabas, 187, Desiderant, 178,
    aliisque locis
    2.

    1384

    Dejeci, 45, 6. Dejecit, 14, 4. 94,1. 272,27.

    14.
    5.

    Dextera, 12, 1. Dexlra, 184, 3.


    180, 2. 238, 10,
    De.xtra, 97, 1. Dic, 84, 1. 84,6. Dicam, 119, 5, 246,28. 280, 11. Dicamus, 267,9. 350, 7. Dicantur, 210, 2. 352, 16. Dicas, 351, 3. Dicalur, 326, 7. Dicebas, 170, 6. 239, 28. 248, 11. 248, 15.

    Dejectum,

    14, 10.
    4. 217, 2.

    Deinceps, 14, 7. 33, Deinde, 102, 12. Delapsa, 31, 3.


    Deiatio, BO, 7.

    Delatiouem, 49, 2. DelatioDum, 61, 8. Delatorem, 52, 1.


    Delatoris, 48,
    4.

    Desiderare, 176, 5. Desiderari, 178, 16. 265, 5. Desideras, 52, 1. 212, 7. Desiderat, 178, 19. 197, 15. 218, 31,
    aliisque locis 3. Desideratis t)e?'6!;m, 135, 1. Desideratur, 232, 13. 240. 2. Desiderent, 239, 13. 268, 16.
    17.

    25, 4. 193, 5.
    6.

    Delalorum, 53, Delatum, 53, 2.

    75, 4.

    268,

    Dicendi, 108,

    3.

    Delectant, 247. 13. 292, 14. Delectantur, 268, 18. Delectat, 110, 5. 124, 2. 133,
    20.

    8.

    157,

    DelectaLionis, 178, 12. Delectet, 179, 18.

    Desideres, 103, 8. Desideret, 237, 15. Desideretur, 219, 25. 239, 22. Desiderio, 92, 2. 119, 4. Desidero, 231, 23. 246, 2. 265, 21.
    287, 13. Desidit, 340, 21. Desierint, 108, 7. Desierit, 74, 2. 136, 10. 272, 2. 273,
    9.

    Dicentes, 344, 2. Dioere, 53, 5. 165,

    4. 179, 17, aliis-

    que locis 2. Diceremur,

    56, 5. Dicerent, 283, 23.

    Dicerelur, 53, Dices, 262, 7.


    Dici, 219,
    7.

    9.

    Deleclor, 313, Delectus, 109, Delegeras, 43,

    6.

    12.

    279,

    1.

    281, 26. 297,

    6.
    4.

    Deleri, 110, 7. Delevit, 158, 2. Delibare, 292, 13. Delicatissimus, 122, 4. Delicias, 111, 3. 120, 6. Deliciis, 305, 22.
    Delictis, 122,1. Deligendo, 180, 7. Demersi, 216, 4.

    Designare, 172,

    1.

    31, 1. Dicis, 171, 5. 318, 1. Dicitur, 159, 1. 228, 8. 330, 15.

    Dicimur,

    Designarem,

    9, 2.

    Designat, 335, 76. Desiuant, 272, 23. Desinat, 349, 4. Desine, 166, 11. Desinet, 297, 26.

    Dictaut, 2, 3. Dictantes, 12, 3.


    Dictat, 168, 25.

    Demersit, 316,

    3.

    que

    Demerso, 23S, 10. Demoustra, 171, 9.

    Demoustrandum, 228,2.
    Demonstrare, 325, 12. Demoustrat, 166,1. 229,
    Demonstrationibiis, 126, Demonstratis, 231, 1.

    335, 17.
    5.

    Desinit, 74, 3. 132, 5. 174, 4, aliislocis 4. Desinite, 212, 14. Desinunt, 195, 7. 267, 6. 351, 21. Desipis, 347, 8.

    Diclum, 210, 4. Dicturam, 246, 26. Dicturum, 54, 6. 336, Didiceram, 44, 7.

    1.

    Didiceris, 249, 9. Didicisti, 103, 5. 137, 2. 272, 21. Die, 50, 6.

    Diebus, 89,

    6.
    3,

    Desistam,
    1.

    52, 4.

    Diem,
    locis 2.

    27, 5. 50, 4. 168,

    aliisque

    267, 19. 156, 5.

    Demoustratum,
    17.

    236, 15. 265, 4. 296,


    4.

    Demonstratur, 264,

    Demonslravimus, 219, Demouslrem, 200, 2.


    Demonstret, 280, 8. Demulcet, 111, 3.

    9.

    Desisti, 85, 6. Desistis, 137, 12. 222, 9. Desistit, 96, 2. 194, 12. 210, 3. 272, 23. besistunt, 267, 7. Desit, 264, 11. 265, 25, 336, 8. Desolatum, 109, 5. Despecliores, 194, 5. Despiciens, 350, 28. Despicit, 218, 32. 260, 1. 347, 7.

    Dies, 83, 5. 10, 22. 112, 4, aliisque


    locis 5. Differas, 292, 14. Differentibus, 343, 9. DiiTerre, 218, 14. 288, 4. Differt, 273, 7. Difficiliori, 324, 1. Difacilis, 280, 3. Difflcultas, 305, 19. Difficultate, 157, 11. Diffluere, 178, 4,295, 18. 305, 21. Diffundi, 293, 17. Diffundunt. 238, 11. Diffusa, 162, 7. Digerit, 294, 4. Digesta, 294, 6. Digna, 350, 5. 350, 20.

    Demum,

    28i, 24. 334, 7.

    Denique, 157, 13. Denle, 182, 9. 276, 5. 286,2. Deo, 53, 14. 58, 6. 83, 2, aliisque
    locis, 16.

    Despiciunt, 298, 7, Destinatum, 187, 2. Destiterit, 237, 4. Destituit, 86, 9.


    Destituta, 239, 24. Destitutus, 343, 10. Deslruitur, 279, 18.

    Deos, 231, 6. 272, 8. 272, 9. Depellant, 188, 14. 192, 3. Depellat, 83, 5. Depellere, 219, 3.
    Depellit, 149, 13.

    Desuper,
    20.

    27, 3.
    8.

    36,

    6.

    337,

    8.

    352,

    Dignam,

    205, 8.
    3.
    1.

    Det, 254,

    Deplorasti, 83, 7.

    Deponere. 201,
    Deposiloi; 314,

    3. 7.

    Detegas, 42, 3. Detegat, 290, 4.


    Detegit, 165, 3. Deterat, 172, 9. Deteriora, 282, 10. Deteriorem, 297, 28. Deterrent, 298, 16. Detexit, 166, 9. Detinetur, 273, 8. Detorqueri, 325, 1. Detrahat, 269, 7.

    Dignissima, 312, Dignissime, 230,

    Deposituros, 283, 22. Deposuit, 247, 18.

    Deprecabamur,

    249, 2.

    Deprecandi, 328, 2. 328, 5. Deprecetur, 328, 3. Deprehendatur, 388, 4. Deprebendisti, 94, 6. 217, 6.
    Deprelienditur, 187, Deprimit, 238, 20.
    7.

    Depugnant, 297,
    Depulit, 242, 6.

    4.

    Detraherent, 13, 2. Detrahunt, 122, 7. 277, Detraximus, 100, 4.


    Dfctraxit,
    35, 2. 46, 3.
    6.

    16.

    Depulsa, 258, 11. Depulsione, 72, 7. Depulsor, 297, 14. Depulsus, 49,'2.
    Derelinquit, 267, 15. 298, 25.

    Detrectantium, 247, Detrudat, 272, 28.


    Detruditis, 136, 5. Detrusisti, 282, 10. Detulere, 57,4. Detulisse, 44, 10.

    Dignissimum, 137, 8. 177, 5. 179, 10, aliisque locis 2. Dignitas, 149, 16. 150, 1. 193, 10. 194, 5. Dignitate, 146, 8. 256, 1. Dignitatem', 57, 4. 136, 4. Dignitates, 110, 4. 180, 2. 192, 1, aliisque locis 4. Dignitatibus, 61, 5. 145, 1. 116,8, aliisque locis 6. Dignitatis, 37, 5. 145, 2. 194, 2. Dignitatum, 101, 1. Dignius, 230, 23. Dignius, 149, 6. Dignos, 149, 16. 193, 6. 283, 29. 297, 3.
    Dignoscere, 14,
    Dignoscit,
    350, 23. 297,
    6.

    11.319.3.350,13.
    193,
    9.

    Descendens, 314, Descendere, 102,


    Desceudit, 267,

    15.
    9.

    17. 351, 30.


    1.

    Deum,
    locis 18.

    83, 4. 84, 9. 208, 44, 9. 54,


    9.

    5,

    aliisque

    Descendunt, 131,

    Describas, 239, 22. Describeres, 43, 7. Deseras, 112, 5. Deserat, 60, 8. 208,

    Deus,
    locis 20.

    2.

    80,

    2,

    aliisque

    Devenerit, 194,
    8.

    Desererem,

    32, 2.
    2.

    Desercrentur, 266, 13. Deserit, 80, 6.93, 9. 191, Deserta, 273, 9.


    Deserti, 266, 23. 279, 14. Desertos, 264, 4.

    0.

    Devife, 212, 1. Deviis, 241,2.313,4. Devios, 166, 6. 214, 1. Devitare, 259, 15. Devitat, 237, 19,

    Devius, 177, 3. Devorasseut, 48, 2.

    137, 19. aliisque locis 2. Diis, 297, 21. Dijudicat, 337, 8. Dilabatur, 249, 3. Dilabitur, 228, 14. Dilabuntnr, 320, 7. Dilatare, 157, 17. Dilige, 286, 8, Diligenter, 334, 4. Diligentia, 238, 14. Diluvium, 146, 2. DimiQutis, 228, 12.

    Dignum,

    216, 5,

    1383
    Dimissos, 281, 23. Dimotis, 87, 6.
    Dira, 277, 17. Dirigebas, 54, 7. Dirigens, 296, 16. 299, 18. Diripiendas, 36, 5.

    INDEX VOCABULORUiM.
    Distrahunt, 76, S. Distraxerint, 237, 10.
    Distribuit, 298, 4. 334, 2. Distributa, 294, 4. Distributaj, 237, 9. Ditetis, 214, 6.. Diu, 200, 5. 334, 3. Divelleret, 246, 8. Diversa, 218, 21. 230, 3, 230, 15, aliisque locis 7. Diversam, 229, 19. Diversarum, 157, 17. Diversis, 180, 4, 246, 6. 265, 2. 343,
    9.

    1386
    262, 1. 302, 12. Domitor, 182, 10. Domo, 110, 8. 2,57, 14. Domos, 232, 2. 260, 6. Domuit, 308, 7. Domum, 129,5. 179, S. 258, 9. Domus, 59,1. 162, 8. Domus, 45, 5. 134, 1. Donanomen, 131, 3. 234, 5. Donamus, 254, 3. Donat, 234, 5. 3H, 4. Donati, 281, 8. Donec, 260, 6. Dorsa, 261, 8. Dotes, 119, 2. Draconi, 309, 3. Duffi, 351, 9. Dubio procul, 351, 30. Dubitabilis, 268, 13. Dubitabis, 264, 17. Dubitandum, 246, 3. 246, 4. Dubitare, 239, 14. 264, 15. 272, 11. Dubitari, 126, 3. 188, 8. 218, 5, aliisque locis 3. Dubitas, 265, 24. 283, 6. Dubitat, 119, 9. 123, 9. 149, 8, aliisque locis 2.

    Dominus,

    Diseedeos, 166, 10.


    Discedit, 295, 16. 295, 18. Discedunt, 101, 12. Disceres, 281,21. Discernat, 319, 3. Discernendo, 343, 7. Discernere, 297, 6. Discernitis, 350,27. Discerpentibus, 299, 5. Discesseris, 93, 5. Discesserit, 94, 13. 299, 13. Discessi, 103, 6.

    Disciderunt, 33,

    7.

    Disciplinis, 60, 2. Discit, 244, 2. Discordant, 157, 18. Discordia, 330, 4. Discordise, 45, 1.

    Discordias, 48, 5. Discors, 246, 8. 301, 15, 329,1. Discrepant, 230, 16. 236, 14. Discrepare, 218, 22. 347, 4. Discreparent, 231, 25. 236, 8.

    Diversitas, 246, 8. Diversitate, 157, 11. Diverso, 176, 3. 177, 1. Diversum, 76, 5. 230, 5. 230, 4, aliisque locis 4. Diversus, 237, 2. Dives, 107, 1. 190, 1. Dividentibus, 239, 1. Dividis, 66, 4. Dividit, 340, i7. Divina, 257, 2. 293, 9. 295, 6, aliis-

    que

    locis 5.

    Divina,
    352, 7.

    292,

    10.

    296, 11. 297,


    11.

    19,

    Divina;, 83,

    6. 86,

    248, 9,
    7.

    aliis2,

    Discretionem, 231, 23.


    Discretionis, 10, 4.

    que locis 13. Divinam, 273,


    aliisque locis
    4.

    9.

    325,

    345,

    Diseriminis, 61, Discussa, 26, 1.


    Disjice, 226, 4.

    9.

    Diviuarum, 43, 5. Divinationem, 334,


    12.

    2.

    Dubitatio,298, 12. Dubitatione, 292, 6. Dubitatur, 336, 5. Dubitaverit, 248, 2, Dubites, 288, 8. Dubitet, 229, 4. Dubito, 238, 2.264,

    1.
    1.

    Disjunctum, 328, Dispensans, 352,

    22.

    Dispensari, 298, 19. Dispeusatio, 297, 28.


    Dispertit, 218, 23. Displicere, 35, 6. Disponat, 296, 16. Disponentem, 299, 21. Disponentis, 247, 3. Disponeret, 246. 12. Disponit, 246, 21.246, 23.247,13, aliisque locis, 6. Disposite, 298, 11. Dispositio, 294, 1. Dispositione, 352, 7. Disposilionis, 288, 7. Dispositissima, 257, 14. Dispositos, 246, 10. Disposuit, 294, 13. 295, 7. Disputabas, 248, 17. Disputationis, 313, 7. Dissentiant, 299, 5. Dissentire. 232, 19. Dissepta, 303, 4. Disseptum, 328, 12. Disseram, 145, 1. 200, 1. Disserebas, 43, 6, 248, 12. Disserere, 281, 17. Disseris, 345, 3, Disserui, 205, 5. Disseruit, 293, 1.

    Divini, 299, 16. 343, 14. 350, 20. 351, 7. Divinis, 295. 1. 320, 4. Divinilas, 230, 22. 231, 4. Divinitatem, 231, 6. Divinitati, 295, 11. Divinitatis, 231, 4. Divinitus, 118, 5. Divino, 350, 17. Divinum, 135, 9. 219, 32. 297, 25.

    Dubium,
    13.

    149,4. 212,
    17.

    232,

    2.

    263,

    Ducatur, 327, Duce, 36, 2.

    Ducem, 276, 12. Ducendam, 335,


    Ducere, 171,
    3.

    22.

    254, 15.
    349, 14.

    351 19. Divinus, 350, 28, 3S2, Divisa, 340, 18.

    9.

    Duces verbum, 130, 1. Duci verbum, 283, 18. Ducimus, 239, 3. Ducis nomen, 275, 1. Ducis verbum, 221, S.
    Ducit, 186, 4. aliisque loois 2. Ducitur, 298,4. Ductu, 258, 11.
    266,

    11.

    294,

    11.

    Diviles, 188, 12. Divitije, 131, S. 132, 8. 137, 6. 150,


    1.

    Divitiarum, 163, 12.


    Divitias, 132, 10, 134, 11. 178, aliisque iocis'2. Divitiis, 134, 12. 177, 4. 187, aliisquelocis 2. Diuturnior, 280, 1. 281, 21. Diuturnitas, 239, 9. Diuturnitate, 158, 6. \
    1

    Dudum,
    5,
    8,

    89, 4. 98, 1. 239, 24.

    16, aliis-

    que locis 5. Dulcedinem, 299,


    Dulcedinis, 93,

    8. 108, 5.

    Dulcedo, 123,
    Dulces, 14,
    2.

    7.

    Dulcescam, 171, 4. Dulci, 183, 4. 183,10.252,10.


    Dulcia, 297,
    9. 1. 12, 6. 1.
    1.

    Diuturnitatem, 158, 10.

    Di.wat,
    Dixerim,

    312,

    1.

    Dulcibus,

    6,

    61, 2. Dixeris, 267, 11. 273, 1. Dixi, 314, 11.

    Dulcior, 174,

    Dum,
    4.

    7, 3. 9,

    61, 3. 92, 5, 16.

    aliis-

    Diximus,
    .

    177,

    1.

    195,

    229,

    15,

    Dissideant, 272 12. Dissident, 286, 3. Dissidentes, 180, 6.


    Dissiliet, 248, 1.

    Dissimile, 297, 8. Dissimiles, 299, 10. Dissimillimi, 35, 3. Dissimulare, 352, 26. DisEociantur, 316, 2. Dissociaret, 24, 8. Dissolvantur, 238, 24.

    aliisque locis 2. Dixi.sti, 7S,2. 257, 4. 312, Dixit, 25, 4. 219, 8. Doceat, 242, 2. Doctrina, 243, 3. Docui, 247, 2. Docuisti, 304, 7.

    que locis 23. Duo, 230, 15. 264,9.263, Duobus, 330, 1.

    4.

    Duorum,
    Duram,

    111, 1.
    3.

    Duos, ItO, 7. 223, 3. Dura, 98, 4. 238, 23. 288,


    291,
    1.

    Durare, 303, 7. Durat, 239, 9.


    Duri, 308, 6. Duris, 298, 5. Durum, 280, 7. Dux, 36, 4. 227, Duxerit. 168, 5.

    Documenta,

    52,

    1.

    Doleas, 134, 8. Dolor, 5,2. 76, 2. 76. 3. 90, 3. Dolore,71, 1. 92, 5. 119, 4. 283,

    9.

    1.

    Dolorem,257,

    3.

    DissoWat, 112,

    3.
    4.

    Dissolvere, 325, 4. Dissolvi, 213, 5. 237, Dissolvitur, 237, 7. Dissolutis, 30, 1. Dissonae, 61, 1.

    Dolores, 12, 5. 209, 3. Doloribus, 126, 6. 179, 17. Doloris, 109, 2. Doluisti, 75,7. 86, 3. Domesticis, 248, 19.

    E
    E E
    E, 210, 4.340,2. contrario, 325, 6. converso, 325, 16.

    Dissonare, 336,

    7.

    Domet, 202, 2. Domince, 9S, 8.

    Ea nomin.
    101, 11.
    2.

    sing., 84, 12. 92,

    2.

    159,

    6, aliisque locis 9.

    Distant, 286, 3. Distantes, 157, 10. Distenditur, 1.57, 4. Distinctione, 133, 6. Distingueris, 133, 12. Distractus, 212, 8.

    Dominam, 95, 3. Dominatam, 155,


    Dominis, 270,
    10.

    Domino, 134, 4. Dominos, 253, 1.

    Dominum,

    269, 10. 251, 13. 309, 7.

    nomiii. plur., 213, 7. 230, 19.238, 17, aliisque locisT. Ea accus. plur., 60, 6. 75, 5. 134, 12, aliisque locis 19. Ea, 33, 7. 92, 7. 102, 9, aliisquelocis 8.

    Ea

    Patrol. LXIII.

    44

    1387

    INDICES

    AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    Emendant, 298, 16. Emeres, 118, 9. Emerunt, 298, 9. Emetiendum. 313, 4.
    Emicat, 28, 1. Eminent, 266, Eminet, 43, 2.
    18.

    lc

    Eadem,
    que

    94, 10. 94, 17. 132, 6, aliis-

    locis 16.
    10,
    5.

    Eadem ablat., 11, 2. Eam, 30, 3. 74, 2. 86,


    locis 12.

    Euripi, 97, 2. Euripidis, 210, 7. Eurus, 275, 3.

    aliisque
    232,
    18,

    Evacuabo,

    352, 1.

    Eamdem, U,
    336, 17.

    8.

    146,

    Earum,
    Eas,
    locis 3.

    44, 3. 132, 1. 238, 4. 336, 6. 44, 2. 189, 2. 192, 4, aliisque

    Euiinus, 336, 18.

    Emisses, 166, 11. Emissus, 27, 4.

    Evandri, 310, 5. Evaseras, 24, 2. Eveniant, 335, 25. 351, 23. 331, 26. Eveniat, 297, 26. Eveniendi, 323, 14. 335, 15. Evenire, 324, 5. 326, 4. 326, 2,aliis-

    Eat, 173, 4.

    Emtam,
    4.

    254,

    4.

    que
    4.

    locis 4.

    Ebore, 74,

    Ebrius, 179, 5. Ecce, 2, 3. Echinis, 215, 8. Edat, 174, 2. Edisseras, 292, 3.


    Edit, 208, 2.

    En, 324, 1. Enatabimus, 120,


    Enatet, 347, 1. Enervatius, 267,
    2.

    Evenirent, 335, 25. Evenit, 272, 28. 306, 12.

    Enim,
    cis 117.

    5,

    1. 12, 6. 33, 6, aliisque lo2.

    Ense, 286,

    Edita, 105,

    3. 273, 5.

    Eo nomen,
    que
    locis 18.

    13, 2. 36, 7. 136, 5, aliis3.

    Eveniunt, 326, 3. 335, 10. Eventum, 60, 6. 313, 9. 314, 14. aliisque locis 3. Eventura, 326, 8. 326, 21. 333, 24. aliisque locis 3. Eventurum, 323, 5. 326. 15, 351,
    Eventus,
    55,
    7.

    Edixit, 50, 4. Educatus, 24, 2. Educavi, 101, 6. Effecerat, 52, 6. Effecisse, 33, 12. 264, 16. Effecit, 201, 1. Effectibus, 149, 13. Effectu, 149, 19. Effectum, 232, 14. 294, 10. 299, 12. Effectus, 237, 2. 264, lO. 266, 17, aliisque locis 2. Effeta, 228, 14. Effeto.S, 4. 22, 1. Efficacem, 280, 9. 335, 1. Efficacior, 201, 6. Efficas, 198, 5. 320, 5. Efficere, 148, 11, 187, 6. 198, 1. 264, 2.

    Eoadverbiam loci, 186, Eo loci, 314, 7. Eo quo magis, 194, 3. Eo ipso quod, 272, 7. Eo usque, 92, 4.
    Eo, pro ideo, 137.

    212, 2.

    326,

    6.

    326,

    11

    aliisque locis 5. Evici, 74, 4. Evidentius, 267, 19. Evitari, 326, 12.

    7. 163, 5. 33, 2. 50, 6. 187, 1, 331, 16. 33, 10. 193, 3. 198, 2, aliisque locis 16. Eos, 135, 4. 193, 10. 194, 1, aliisque

    Eodem, Eorum,

    Evolet, 222, 4. Evolvere, 292, 2. Ex, 87, 1. 87, 4. 94, 14, aliisque locis 66.

    locis 10.

    Eosdem,
    268,
    8.

    102,

    2.

    267,

    9.

    267,

    10.

    Exacerbare, 298, 21. Exacerbasse, 48, 5. Exarcerbes, 95, 1.


    Exoequatis, 143,
    2. 3.

    Epicureum,

    33, 4. Epicurus, 179, 1. Equitaudi, 232, 14.

    Excequetur, 273,

    Extestuantis, 97, 2. Exaggerat, 288, 2.

    Equitare, 232, 13.

    Elficiendum, 61,

    10.

    Equos, 174,
    Erant, 11,
    5. 1.

    6. 285, 4.

    Efficiens, 341, 2. Efficientia, 246, 11.267, 18. Efflcientiam, 236, 10. Efficit, 126, 8. 149, 16. 150, 4, aliisque locis 3. Effingere, 349, 19. Efflagito, 170, 7. Effugere, 332, 5. Effundeudo, 132, 2. Effuso, 132, 3. Egeat, 218, 2. 218, 15. 219, 2. 246, 19. Egebit, 188, 6. Egens, 179, 8. Egentem, 107, 2. Egere, 217, 10. 218, H. Egeret, 188, 7. Eget, 43, 1. 187, 14. 187, iobis.

    Exarescere, 238, 4. Exarmaveris, 40, 4. Excedere, 344,11.

    Erat, 8, 2. 32, 3. 43, 6, aliisque locis


    Erectce, 266, 8. Erepta;, 188, 5. Ereptor, 273, 1.

    Excedunt, 293,

    11.
    7.

    Excellat, 136, 9.

    Excellentiam, 38, 5. 133, Excellenter, 298, 1. Excellentioribus, 282, 8.


    Excellentis, 136,
    7.
    2.

    Erga, 94, 3. Ergo, 164, 5. 270,

    Erigamur, 345,

    10.

    Excellentissimum, 179, 15. Excelsa,279, 18. 332, 23.


    Excelso, 330, 16. Exceperit, 55, 7. Excepi, 43. 4. Exceptas, 289, 4. Excessit, 14, 5. Excipiat, 106, 3. Excitaus, 341, 5.
    Excitantis, 38, 5. Excitare, 283, 15. 283, 1. Excitat, 234, 10. Excitatur, 243, 3, Excitaveris, 264, 2. Excitet, 343, 4. Excitus, 341, 10. Exclamare* 61, 12. Exclamat, 204, 2. Excogitari, 204, 4. 229, aliisque locis 2. Exegimus, 249, 2.

    Egimus, 281,
    Ego,
    cis 24.

    17.

    14, 5. 43, 1. 43, 3,alii3que


    9. 8.

    lo-

    Egrediare, 248, Egrediaris, 248,

    Eripi, 125, 4. Eripiat, 188, 4. Eripies, 212, 5. Erit, 157, 21. 229, 6. 254, 1, aliisque locis 7. Errare, 179, 6. Erras, 94, 3. Error, 56, 3. 124, 3. 137, 1, aliisque locis 6. Errore-, 33, 10. 36, 2. 327, 7. Erroris, 242, 4.336, 12. Erubescant, 204, 5. Eructantibus, 146, 2. Es, 24, 1. 42, 1. 72, 3, aliisque locis
    7.

    Eheu,
    4.

    7, 1. 214, 1. Ei, 73, 3. 83, 2. 95, 3,

    aliisque locis

    Escas, 182, Esso, 33,


    locis 324.

    3.

    183, 8. 239, 5.
    44,
    3. 48,
    5,

    9.

    aliisque

    3.

    239, 23,

    Eidem, 280, 23.319,


    Eis, 123, 2. locis 10.

    1.

    131, 3. 146, 7, 110, 9.

    aliisque

    Essem,

    Eisdem,
    14.

    30, 6.
    1.

    130, 7. 298,

    Ejus, 12,
    locis 12.

    12,

    5. 23, 4,

    aliisque

    Esseut, Esset, 11,7. 14, 6. 14, 7, aliisquelocisl3. Est, 9, 3. 14, 11. 23, 1, aliisque locis 402.

    48, 6. 131, 3.

    Exemplar, 43, 8. Exempli, 280, 19. 311, Exemplo, 221, 5. 336,

    2.

    17. 10.

    Ejusdem,

    44, 4. 271, 4.
    9. 3.

    Esurire, 188, 12.


    Et, 3, 1. 5, 2. 5, 4, aliisque locisl93. Et inilio periodi, 132, 7. 136, 1. 231, 8, aliisque locis 9. Etenim, 158, 6. 158, 10. 165, 5, aliisque locis 17. Etiam, 10, 7. 33, 3. 34, 4, aliisque locis 67. Etiamsi, 323, 13. 326, 2. 335, 14. Etsi, 112, 3. 179, 4. 257, 3, aliisque locis 2. Eum, 14, 2. 171, 2. 193, 8, aliisque locis 8. Eumdem, 293, 12. Eundo, 330, 4. Euplirates, 316, 1. Euri, 128, 2. Euridicen, 234, 114.

    Exemplorum, 198, 3. Exemplum, 280, 16. 298, Exemtam, 159, 9.


    Exercendi, 304, 4. Exercere, 102,1. 147,
    Exerceri, 281, 16. Exercet, 18, 3. 176,
    2. 306, 2.
    3.

    Eiabi, 281,

    Elaborant, 177,
    Elaborat, 238,
    9.

    8.

    268, .17. 303,

    Eleaticis, 14, 1.

    273, 2.

    Elegi nomen,

    3, 1.
    2.

    Elegisti, 93, 4. Elementa, 222,

    296,

    5.

    301,

    17.

    Exercetur, 293, 2. Exercitatione, 166,


    Exercitii, 299, 2. Exercitus, 36, 1. Exercuit, 314, 10. Exeris, 347. 9.

    3.

    298, 6.

    Elementum,
    Elephantos,
    Elicit, 299,

    11. 7. 212, 12. 12.

    Eiigenda;, 200, 4. Eliminat, 299, 21.

    Eliuguem,

    24, 6. Elucet, 119, 6.

    Eludere, 92,4. Elusus, 78, 3. Emarcescere, 305, 22.

    Exbausti, 261, 6. 292, Exhorrent, 122, 3. Exhortntio, 312, 2. Exigeretur, 47, 4.

    5.

    Exigua, 212,
    Exigute, 157,

    11.
    1.

    1389
    E-^iigui, 350,
    1.

    INDEX VOGABULORUM.
    Exsulem, 72,
    1.

    1390
    Falsaj, 94, 5. 118, 1. 219, 13. 219, 16. Falsi, 55, 8. Falsis, 32, 1. 87, 4. 149, 18. 204, 3. Falsitate, 75, 3. Falsitati, 326, 16. Falsitatis, 327, 7. Falso adverb., 53,4. 204, 5. Falsum,158, 19. 217, 9. 280, 8. Fama, 156, 3. 157, 12. 157, 14, aliisque loois 4. Fama, 1.57, 7. 159, 3. Fama3, 55, 6. 157, 20. 157, 22. Famam, 158, 4. Famem, 188, 14. Familiarem, 200, 3. Familiares, 33, 9.

    86, 3.
    4.

    Exiguis, 157, 8. Exilis, 156, 4.


    Existat, 228, 6. 257, 5. 338, 1. Existendi, 335, 31. 351, 3. Existendo, 351, 23. Existere, 228, 5. 230, 8. 313, 14, aliisque locis 2. Existimant, 297, 3. 298, 15. Existimare, 229, 20. Existimari, 72, 3. 109, 4. 149, 7. 265, 27. Existimas, 86, 6. 111, 8. 257, 13, aliisque locis 3. Existimat, 320, 1. 335, 3. 336, 11. Existimalio, 60, 5. 60, 8.

    Exsules, 263, 2. Extendisse, 205, Exteuto, 346, 2. Exteros, 194, 15.


    Exteris, 341, 13.

    Externa, 133, Externa;, 221, Externas, 17,

    13. 249, 3.
    2.
    1.

    Exteruis, 135, 7. Externum, 249, 4.

    Extimescas, 40, Extimis, 340, 2.

    3.

    Existimatione, 61, 5. 136, Existimatis, 157, 2.

    7.

    Existimaverim, 83, 3. Existiment, 279, 15.


    Existimet, 326, 13. Existit, 295, 14. 337, 1. Existunt, 351, 30. Exitii, 55, 1. Exitus, 80, 7. 94, 16. 2C9, 5, aliisque louis 4.

    261, 7. Extimus, 295, 15. Extra cum recjimine 337, 6. E.xtra sme regim., 124, 3. 237, 17. 238, 12, aliisque locis 5. Extrema, 228, 14. 272, 18. 280, 3.

    Extimum,

    Familiaribus, 200, 1. Familiaris, 121, 2. 201,


    298, 21.

    6.

    297, 22.

    320,

    8.
    ,

    Familiaritas, 198,
    14, 8.
    2. 8.

    1.

    Extrema flJ/a/. Extremam, 156,


    Exlremo,

    Familiaritatem, 92, Familiarium, 54, 1.

    5.

    11, 4. 76, 3. 153, 6.

    Extrinsecus, 176,

    188, 6. 229, 17,

    Exoptandas, Exopto, 279, 14. E.wdiis, 296, 9. Exordio, 269, 19. Exordium, 219. 35. 228,
    94, 18.

    aliisque locis 6. Extulisset, 10, 6. Exuberaas, 298, 3.

    Famis, 47, 1. Famula3, 101, M. Famulantibus, 295, Fumulari, 298, 18.

    1.

    Famulorum,
    ois 7.

    Exuberat, 121,
    Exuit, 307,
    6.

    1.

    134, 3. Fas, 32, 3. 36, 8. 52, 8, aliisquc lo-

    Exutus,
    13. 337, 20.

    61, 5.

    Fata,

    4, 2.

    Fatalis, 294, 8. 295, 4. 295, 11, aliisFabricii, 163, 1.

    Exorsa, 91, 2. 313, Exosa, 119, 3. 119,

    9.

    10.

    que loois 3. Fateamur,

    187,

    5,

    218, 15. 240, 3.

    Expedienda, 312,

    2.

    Fabula, 254,

    13.

    Expedire, 334, 8. Expeditd, 334, 4. Expediunt, 343, 8. Expellere, 199, 9.

    Fabulis, 247, 16.


    5. 128, 15, aliislocis 11. Facerent, 299, 8. Faoeres, 5S, 6. Faceret, 52, 2. Faciam, 171, 9. Faciant, 132, 9. 299, 5. 350, 18. Facias, 352, 4. Faciat, 283, 12. Faciatis, 136, 3. Facie, 133, 9.

    Fateare, 188, 3. Fatebare, 335, 6.

    Fac, 171, 8. Faoere, 126, 7. 148,

    Fatebimur, 52,

    4.
    1, aliis-

    que
    8.

    Fatebor, 351, 6. Fateor, 188, 3. 219, 11. 265,

    Expendero, 334, S. Experimentum, 298,


    Experior, 312,
    4. 4.

    Expertem, 272,

    Expertes, 272, 17.

    Expertum, 210,

    6. 9. 268, 10.

    Expertus, 122, 3. 199, 7. Expetenda, 236, 13. 268,


    268, 12. 268, 13.

    ExpetenddE. 195,

    8.

    Expetendorum,
    11. 266, 20.

    219,

    10. 232, 7. 232,

    Faciem, 30, 2. Facienda, 294,

    12.

    locis 2. Fati, 292, 9. 295, 10. 295, 19, aliisque locis 2. Fatigat, 270, 5. Fatigatum, 299, 24. Fatigatus, 313, 4. Fatiscant, 303, 4. Fatiscere, 328, 12. Fato, 294, 12. 295, 8. 295, 19. Fatum, 38, 1. 285, 2. 293, 7, aliisque loois 7.

    que

    Faciendae, 294, 9.
    150, 2.

    Expetendum,

    Faoiendum, 219,
    Faciens, 199,
    5. 4.
    9.

    32.

    Expeti, 232, 9. Expetibilis, 147, 1. Expetitur, 232, 12.

    Facientem, 45,
    Facientis, 283,

    Fauoibus, 48, 2. Faveret, 7, 3. Favor, 178, 8. Favore, 101, 6.


    Febris, 213, 4. Fecerit, 93, 7. 132, 7. 149,
    74, 4. 276, 3.
    5.

    Explendam,
    Explere, 268,

    210, 2.
    17.

    Facientium, 351,

    31.
    3.

    15.

    185,

    Faoies iiomen, 43,

    Expleri, 188, 17.

    Expletur, 188, 17. Expleturas, 190, 2. Explieabas, 249, 1. Explicare, 165, 5. 210,
    299, 17. Explioaret, 246, 11. Explicari, 264, 11. Explioat, 340, 9. Explicata, 294, 6. Explicatio, 294, r: Explicatur, 295, 16. Explicet, 162, 7. 289, Expouam, 246, 5.

    347, 5. Faciet, 133, 14. 194, 10, 201, 5. Facile, 25, 2. 122, 2. 149, 18, aliis-

    Fecimus, 100,

    3.

    que
    1.

    292,

    2.

    locis 5. Facili, 139, 2. Facinoris, 56,

    1.

    Facinorum, 257,
    Facinus, 61,
    10.

    10. 279, 18.

    Facis, 225, 4. Facit, 74, 6. 94, 14.


    locis 12.

    94, 18,

    aliisque
    268,
    18,

    Faoiunt, 188,
    S.

    10.

    189,

    1.

    Fecisset, 283, 8. Feoit, 50, 8. 98, 4. 133, 15. 148, 5. 201, 5. Fecundse, 238, 6. Fefellit, 84, 5. Felicem, 8, 1, 111, 7. 118, 1. allisque loois 6. Felioes, 86, 5. 187. S, 280,20. Felioia, 103, 3. 258, 5. Felioior, 280, 22. Felioiores, 280, 13.
    Feliois, 4, 1.

    Exprimere,

    349, 23.

    aliisque locis 2. Facta, 324, 6. Faotas, 53, 9. 148,

    2.

    Exsilii, 31, 2. Exsilium, 50, 1. 72, 1.

    Factum,
    123, 3.

    55, 6. 75, 6. 93, 4, aliisque

    loois 3.

    Exsortes, 83, 6. Exspeclare, 14, 8. 279, 16. 299, 24. Exspectas, 42, 3.

    Facturum,

    54, 7.

    Exspectatiouem, Ul, 2. Exspectavi, 171. 2. Expeoto, 219, 30, 232, 3. Exspoliatum, 86, 3.
    Exstat, 208, 6. Exstet, 159, 6. Exstiucli, 153, 3. Exstirpare, 84, 13.
    Exstitcrit, 22S, 12.

    Factus, US. 9. Facultate, 337, 22. Facultatem, 336, 16. Facundias, 110, 10.
    Falce, 173,
    3.

    Felicissimi, 122, 3. Felioissimum, 110, 1. 178, 3. Felioitas, 60, 7. 125, 7. 198, que loois [5. Felicitate, 298, 5. 298, 18. Felicitatem, 94, 12. 119, 3. aliisque loois 4. Felicitatis, 94, 5. 109, 5. aliisque locis 12. Felix, 6, 1. 99, 2. 121, 3,
    locis 7.

    2, aliis-

    124, 3,

    110,

    4,

    aliisque

    Fallacem, 7, 5. Fallacium, 87,


    Fallax, 98,
    2.

    6.

    165, 2. 194, 13, aliis-

    Exstiturum, 351,
    Exsul, 74, 2. 2S7, Exsulare, 73, 3. Exsulat, 301, 15.

    2. 4.

    locis 2. Falli, 241, 2, 324. 5. 324, 9. Fallit, 166, 2. Fallitur, 32S, 22. Fallor, 219, 16. Falsa, 175, 1. 177, 3. 187, 7, aliisque loois 2.

    que

    Fera, 286, 4. Feraces, 95, 7. Feracior, 215, 5.

    Feras verbum, 347, 10. Feratur, 12S, 11.


    Fere, 57,
    1.

    157, 1. 178, 19. 179, 11.


    13, 22.

    Ferendum,

    Ferire, 39, 2.
    Ferit. 29, 1. 211,6. 341, S.

    1391
    Feroces, 202, 2. Feros, 40, 1. Ferox, 273, 2. Ferre, 120, 7. 129,
    qiie locis 5.
    Fertilis, 21, 1.

    INDICES AD LIBROS DE C0NS0LA.T10NE PHlLOSQPHIiE.


    Fiunt, 231,
    4. 231,
    6.

    1392
    12.

    236, 15, aliis-

    Fonnaliter 837,

    que
    2.

    locis 6.

    Formam,

    178,

    20.

    217,

    1.

    219,

    12,

    182, 4,

    aliis-

    Fixa, 295, 11. Fixisti, 239, 27. Fi.xit, 309, 2.

    aliisque locis 10. Formaudi, 337, 19.

    Fixum, 265,

    6.

    Fertur,97, 2. 309, 6. Ferunt, 212, 11.213, 8. 238.6. Ferus, 132, 2. 308, 2. Fervens, 142, 10. Fervenle, 291, 2. Ferventes, 115, 1. Fervet, 273, 1. Fervida, 66, 3. 302, 3. Fervor, 231, 11. Festinant, 178, 2. Feslinare, 263, 3.
    Festinat, 210, 3. 299. 19. Festinent, 239, 23. 247, 2. Festiuet, 237, 18. Feslino, 313, 1. Feslive, 138, 17. Fetuum, 296, 7. Fiant, 298, 12. 333, 32. 330, 17. Fiat, 296, 17.

    Flagellat, 270, 3. Flagitiosis, 44, 5. i''lagitiosum, 61, 9.

    Flagrantes, 299, 9. Flagrantior, 251, 10. Flagrares, 171, 5. Flagrat, 331, 1.

    Formans, 211, 6. Formare, 306, 1. Formares, 43, 9. Formas, 293, 3. 343, 4. Formidabilem, 102, 11. Formidandas, 94, 17. Formidat, 273, 5.

    Formidiuum,

    199, 9.
    4.

    Flamina,

    19, 2. 290, 7. Flammas, 238, 19. 289, 4. 301, 9.


    1.

    Formidolosa, 157, 16. Formis, 294, 4. 341, 13. 347,

    Flammata, 132, Flammis, 64, 4. que locis 3.

    Fors, 96, 2. 517, 2. Forsitan, 247, 18. 279, 15. 297, 27.
    298, 19. 298, 23.

    102, 12. 113, 4, aliis1.

    Flatibus, 17, 2. 105, Flatu, 114, 1. Flatus, 95, 6. Flebilibus, 251, 3.


    Flebilis, 2, 2. Flectat, 181, 1.

    128, 2.

    Fortasse, 53, 13. Forte, 165, 4. 194,


    352, 2.

    9.

    267,
    17.

    8.

    279, 7.

    Fortem, 149, 9.305,


    Fortes, 311, 1. Fortiter, 247, 12.

    Fortitudiuem, 149,
    Fortitudo, 247, 18. Fortuita, 83, 3.

    9.

    Fida manendi,

    94, 13.
    1,

    Fide, 78, 3. 167, Fidelibus, 138, 2.

    1C8,

    17. 313,

    7.

    Fidelis, 163, 1. Fidelium, 166, 28. Fidem, 60, 1. 248, 19. 301, 19. Fides, 112,4. 264, 8. Fidibus, 181, 6. Fidis, 168, 24. Fient, 331, 21. Fierent, 336, 2. 331,21. Fieret, 351, 28. Fieri, 84, 10. 131, 4. 137, 2, aliisquc locis 18. Fiet, 133, 19. Figere, 129, 6.340, 7. Figit, 315, 2. Figura, 347, 8. Figuram, 336, 22. 336, 23. 337, 10. Figuras, 337, 19. 344, 10. Figuris, 346, 1. Filiae, 122, 1. Filicem, 173, 3. Filii, 122, 1.
    Filio, 53, 9. Filios, 210, 4.
    Filis, 11, 1.

    Flectendis, 335, 28. Flectere, 234, 7. Flectit, 184, 2.301, 6. 302, 11. Flentes, 7, 2. Flere, 106, 2. 276, 7.
    Fles, 42, 2. Flelibus, 3, Fletus, 98,
    1.

    12, 2. 23, 5.

    3.

    Flevisti, 76, 1. Flevit, 308, 1.


    Fle.\a, 18, 5.

    Flexeris, 172, 2. Flexerit, 254, 17. Flexos, 303, 2. Florente, 2, 1. 257, 8. Florere, 287, 6. Floribus, 20, 4. 102, 3. 133, 12. Florifer, 302, 2. Florum, 212, 17. Fluctibus, 182, 5. 114, 6, 128, 215 3. " Fluctu, 93, 4. 290, 8. Fluctus, 70, 8. 270, 4. Flueus, 106, 11.

    Fortuitaj, 118, 3. Fortuitam, 126, 3. Fortuiti, 314, 8. Fortuitis, 83, 1. 112, 3. 123, 1.288, 1. 288, 4. Fortuito, 314, 4. Fortuitos, 316, 6. Fortuitum, 313, 21. Fortuna, 7, 3. 68, 7. 94, 12, aliisque locis 7. Fortuna, 111, 3. 150, 2. 178. 11, aliisque locis 3. FortunEE, 43, 2. 56,3.60, 6, aliisque locis 20. Fortunam, 38, 2. 30, 8. 76, 1, aliisque locis 11.

    Fortunarum, adverss
    3.

    et

    prospene,
    8.

    86, 6.

    Fortunas, 45, 3. 46, 3. 296, Fortunatissimis, 122, 6.

    Fortuuatum,

    Fluente, 190,

    1.

    111, 8. Fortuuatus, 166, 11. Fortuuis, 105, 5.

    Fluentem,

    166, 4.
    7. 3.

    Fluilabunt, 239, 25.


    5,

    Fovens, 208, Foverent, 12,


    Fovel, 111, 3. Fovi, 101, 5.

    7.

    6.

    Fine, 68, 3. 106, 10. 126,


    locis 4.

    aliisque

    Finem, 176, 4. 186, 2. (jue locis 3. Fines, 178, 4.


    Fingat, 230, 3. Fingere, 221, 2. Fingi, 228, 12. Fingis, 92, 3.

    187, 3, aliis-

    Fluitantes, 61, Fluitantis, 221, Fluitare, 86,7. Fluituras, 296,

    317, 1.
    13.

    Flumina, 253, Flumine, 316,

    10.
    5.

    Fluxerit, 349, 9.

    Fini, 183, 4. Finierat, 170, 1. Fiuiret, 280, 3. Finiri, 1226, 3. 281, 10. Finis, 84, 7. 84, 11. 86, 4. 226, 6. 240, 1. Finiti, 138, 11. Finitis, 138, 11. FiTcaa. nomeii, 205, 9. 325, 2. Firma, 147, 10. 258, 6. 335, 20. Firma verbum, 70, 10. Firoiamenlis, 283, 2. Firmat, 302, 15. Firmior, 299, 25. Firmiori, 344, 11. Firmioribus, 87, 2. Firmis, 304, 8. 305, 24. Firmissime, 228, 16. Firmissimis, 236, 1. Firmitas, 264, 7. Firmitate, 24, 3. 238, 12. Firmitati, 296, 1. Firmiter, 327, 5. 334, 4. Firmitudinem, 212, 13. Firmius, 230, 23. Firmius, 230, 15. Fit, 60, 7. 146, 7. 158, 1, aliisque locis 8.

    Foderet, 314, 7. Fodiens, 314, 3. Fodisse, 314, 12. Fodit, 144,1. Foedatam, 298,22.
    Fffidatus, 61, 5.

    Fragiles, 267, 3. Fragili,212, U. Fragilis, 166, 3. 228, 15. Fragilissimae, 212, 10. Fragilitas, 264, 6. Fratre, 152, 2. Fratris, 64, 4. 307, 3.

    Fraude, 188, 5. Fraudes, 30, 1. Fraudibus, 61, 8.


    Fraus, 53,

    73, 4. 273, 3.

    5. 69, 8. 8.

    Fcedera, 70, 5. 329, 1. FcEderat, 307, 7. Foedere, 70, 10. 168, 21. 301,

    Fremenli, 290,
    Fremit, 273,
    1.

    4.

    Foedis, 202, 4. 273, 7. Fceditate, 137, 4. Foedum, 205, 4. Fffidus, 168, 2. 299, 3. Fomenta, 109, 2. 131, 1. Fomentis, 87, 6. Fomes, 243, 5. Fomitem, 86, 9. Fons, 228, 7. 302, 12. Fonte,303, 4. 314, 15. 316,1.328, 12.

    Fremitu, 182, 7. Frena, 106, 9. 168,


    Frenis, 73, 1. 90, Freuos, 317, 2.

    14.

    5.

    Frequentia, 72,

    7.

    110, 8.

    Frigeret, 283, 19. Frigora, 222, 2, 301, 19. Frigore, 66, 1. 291, 1.

    Frigoribus, 1C2, 4. Frigus, 188, 12. 188, 14.

    Frondes, 67,

    3. 1.

    Fontem, 226,2.230,

    2. 327,4. Fontibus, 252, 6. Fore, 44, 2. 248, 13. 281, 21. Forenses, 188, 4. Forent, 101, 12. 231, 24.

    FrondifluiV, 66,

    Fronte, 272, 12. 310.

    2.

    Frontem, 163,
    Frontibus, 50,

    3.

    347, 9. 178, 3. 209, -i. 12. 133, IS.

    5.
    6.

    Fruotum,

    126,

    Foret, 10,
    locis 3.

    3.

    50, 4.
    2.

    194, 11, aliisque

    Forinsecus, 343,

    Fructus, 110, 3. 133, Fruens, 159, 8. Fruentes, 211,2.


    Frueuli, 123, 8.

    Forma,
    7. 249,- 3.

    115, 3.

    221, 4. 228, 2. 232.

    Forma,

    237, S. 337, 8. Formre, 212, 16.

    Frueutium, Fruge, 173,

    166, 3. 209, 4. 4.

    Frugem,

    299, 9.

    i303
    102, 3. Frui, 79, G. 179, 18. Frustra, 162, 3. 2C4, 13. 327, 9, 335, 30. 352, 23.

    INDE.V

    VOCADULORUM.
    Gravis, 47, 1. 173, 302, 1. Gravitate, 256, 1. Gressibus, 347, 2.
    4.

    1391
    195, 2. 250, 3.

    Frugibus

    Frustrabalur, 10. 7.
    Fruticibus, 173,
    2. 1.

    Fucos, 92,

    i.

    Fudit, 211, 4. 257, Fiieram, 31, 1.

    Fuerant, 272, 23. Fuerat, 146, 4. 237, 10.


    Fueriut, 323, S. 327, 14. 336, 2. Fueris, 95, 4. 124, 6. 137, 12. Fuerit, 53, 13. 54, 3. 83, 4, iiliisque
    locis 9.

    Fuga, 218, 26. Fugacibus, 115, 6. Fugacior, 212, 17. Fugaua, 34, 1. Fugare, 133, 1. 192, 3. 203, 5. Fugato verbum, 90, 2. Fugax, 94, 15. 273, 5. 315, 2. Fugienda, 319, 3.
    Fugiendi, 288, 16. 343,
    13.

    133, 1. 133, 2. 137, 8. Gemmas, 143, 3. 214, 4. Gemmis, 215, 5. Gcueratim, 238, 16. Geueratio, 293, 1. Genere, 228, 9. Generis, 118, 8. 34.3, 14. Genitum, 115, 8. Gens, 347, 6. Gentes, 199, 3. 203,5. 290, 5. Gentiuu.s, 157, 16. Gentis, 1S7, 22. Gentibm, 157, 18, 195, 7. Genus, 106, 1. 109, 7. 118, 1 aliisque locis 8. Geometrffi, 231, 1. Gerani, 313, 8. Gerantur, 350, 11. Gerenda, 295, 8. 298, 2, 299, 6. Gerendarum, 295, 3. Gerendis, 155, 2. 293, 5.

    Gemmarum,

    Gubernacula,
    248, 17.

    44, 6.
    2.

    Gubernaculis, 84,

    86,

    5.

    245, 6,

    Gubernaculum,

    246, 24

    Gubernans, 68, 3. Gubernare, 247, 1. Gubernas, 220, 1.


    Gubernatione, 86,
    Gurgite, 190,
    1.

    10.

    Gurgilis, 316, 8.

    H
    8. 336,

    Habe,
    que

    101, 8.

    Habeant, 120, 4, 195, Habeat, 137, 8. 188,


    locis 4.
    5.

    11.

    1. 209, 5, aliis

    Habeatur, 273, Habebat, 18, 6.

    280, 18.
    3.

    Gerens, 22,

    1.

    221,

    6.

    Haljebatur, 195,

    Fugiendo, 112,

    6.

    320, 2. Fugiens, 94, 14. 129, 3. Fugit, 211, 5. Fuisse, 53, 9. 60, 2. 101, 3, aliisque
    locis, 7.

    Fugieudum,

    Gerentis, 314, 9. Gerere, 165, 1. 193, 4. Geret, 168, 16. Geri, 297, 23. Geritur, 95, 2. 271, 4. 297, 18. 314,

    Habebit, 246, 20.

    Habemus,
    Habenas,
    11.
    1.

    86, 9.

    65, 3. 181, 1. 262,

    2. 302,

    Germanioi, 53,

    8.

    Germeu,

    208, 2.
    4.

    Habendi, 106, 12. 142, 10. Habeuis, 202, 4. 317, 1. Habent, 237, 16. 281, 3. 336,,
    6, 345, 12.

    3.

    336,

    Fuisset, 72, 4. 335, 15. Fuit, 143, 1. 247, 17. Fulgeat, 162,8.

    Geruut, 305, 4. Geruntur, 271,

    271, 7. 314,

    13.

    Fulgent, 105, 4. Fulgenti, 290, 3. Fujgere, 134, 1. 212, Fulgor, 133, 1. Fulminis, 39, 3. Fumilicos, 39, 1.

    S.

    Gesseriut, 299, 6. Gestabat, 12, 1. Gestare, 273, 4. Gestat, 350, 2. Gestent, 182, 2.

    Habentes, 149, 18. 201, Habenti, 137, 5, 212, 5. Habentis, 229, 18. Habere, 132, 10. 156,
    aliisque locis
    9.

    2.

    8.

    179,

    18,

    Gestorum, 75,

    2.

    Haberes, 108. 2. Habes, 101, 8. 158,


    locis 3. 45, 2. 53, 6. locis 12.

    6. 178,

    19, aliis-

    Fumosas,

    11, 3.
    9.

    Functus, 194,

    Fundamentum,

    313

    17.

    Fundaro, 73, 3. Fundat, 105, 5. Fundatur, 219, 34. Fuudere, 88, 3. Funditur, 27, 3.
    Fuuditus, 38, S. Fuuduntur, S, 3. Funera, 251, 1.
    Fuugi, 149, 4. Furentes, 40,
    Furiosi, 36, 7,
    2.

    Gestio, 165, 4. Gestiunt, 162, 5. Gigantes, 247, 17. Gignendi, 239, 10. Gignitur, 296, 3. Gladii, 199, 8. Gladiis, 200, 5.

    que

    Habet,

    80, 7, aliisque,

    Habitaculi, 157, 9. Habitce, 229, 18. Habitans, 233, 3. Habitet, 229, 1.

    Gladio, 86,

    5.

    Habitu, 331,

    7.

    Gladium,

    137, 9.
    4. 3.

    Habitum,
    4.

    92, 1. 171, 2. 283, 20.


    6.

    Gladius, 154,

    Glande, 139,
    Globi, 136, 7.

    277,

    Habitus, 43, Habitus, 33,

    9.

    Habiturum,
    2.

    Globum,260, Glomerantur,
    4.

    Habuisse,
    329, 12.
    5. 3.

    92,

    349, 12. 7, 282,

    14.

    335.

    26.

    26, 3.

    Glomeravit, 223,

    Furibuudus, 308,
    Furor, 142, 3. Fuscarent, 57, Fuscet, 272, 9. Fusus, 142, 1.
    Futile, 205, 10.

    5.

    Futura, 825,

    9.

    326,

    2.

    326, 7, aliis-

    quo

    locis 12.

    FuturiE, 94, 15, 352, 22.


    351, 1, 352, 13. 2. 158, 4. 325, 2, aliislocis 5. Futuris, 325, 14. 326, 1.335, 2, aliisque loeis 2. Futurorum, 323, 10. 323, 11. 328, 9, aliisque locis 3.

    Futurarum,

    Futuri, 120,

    Gloria, 4, 1. 157, 8, 157, 17. 139, 204, 1. Gloria, 157, 21. 217, 4. 219, 4. Glorice, 156, 3. 305, 18. Gloriam, 110, 10. 158, 19. 150l, 3, aliisque locis 6. Gloriantur, 199, 11. Gloriari, IS^S, 11. Gloriosaj, 298, 9. Gloriosum, 178, 2. 205, 7. Gnatffi, 307, 7. Gradiens, 351, 27.

    Habuit, 56, 1. Hac, 83, 5. 87,


    ois 10.

    1.

    93, 9, aliisque lo-

    Hactenus, 217,
    Ha3, 12, 6. 129,
    Hffic

    1. 1.

    sinfjular.,

    14,

    281, 17. 334, 4. 212, 1.314, 8. 6. 94, 10. 97,

    que

    Gradientem, 351,
    Graditur, 351, 15.

    13.

    Gradu,

    8, 2.

    Gradum,
    "

    262, 8.
    6.
    4.

    Futurum,
    aliisque locis

    324,
    5.

    6.

    325,

    5.

    325,

    6,

    Gradus, 11, Graj, 307,

    G
    1.

    Gramina, 277,

    10.

    Garrula, 183,

    Gaudeamus,
    Gaudeat, 70,

    102, 8. 133, 10. 3. 183, 2. 347, 2.


    50, 1.
    8.

    Gaudentium,
    Gaudet, 159,
    Gaudia, 90,

    Grassanti, 36, 7. Grata, 134, 1.211, 4. Gratas, 183, 7. Grates, 86, 8. Gratia, 178, 10. 232, 15.314,
    Gratia;, 328, 6. Gratiam, 101, 8. 205, 8. Gratius, 174, 3. Gravata, 347, 10. Grave, 77, 1. 283, 14.

    aliisque locis 38. Ha;c nomin. neut. 90, 6. 108, 6. 109, 1, aliisque locis 18. Haec accus. neutr., 9, 1. 25, 4. 42, 1, aliisque locis 19. HEecciue singul., 43, 3. HiBccine plur. nomin., 131, 20. H*ccine plur. accus., 44, 1. Haereant, 110, 3. Hc-erent, 12, 1. 238, 6. Hcerentia, 343, 12. Haerere, 149, 5. Hc-eret, 213, 2. Hajserit, 296, 1. Hanc, 27, 4. 44, 1. 44, 4, aliisque
    locis 15.

    Harum,
    Has,
    1.

    II, 4. 343, 4.
    2. 12, 4.

    3,

    31, 2,
    1.

    aliisque
    8,

    lo-

    cis 4.

    273, 3.

    Haud,
    locis 5.

    30,

    1.

    54,

    92,

    aliisque

    Gaudetis, 140, 17.


    6.

    Haudquaquam,

    334, 3.

    Gaudiis, 133, 13.

    Gaudio, 61,

    7. 178, 3.

    Gaudium,

    308, 5. Gelidee, 18, 3. Gelidi, 153,7. 261, 2. Gelidum, 133, 1. 301, 4. Gemens, 107, 1. 231 2.

    Gravem,

    14, 9. 154, 3.

    Graves, 43, 1. 301, 21. Gravi, 182, 7. 216.7. Gravibus, 22, 2.


    Gravidis, 21. 2. Gravior, 309, 4. Graviores, 93, 10. Gravioribus, 281, 24.

    Haurire, 93, 3. Hauserat, 252, 6. Hausi, 30, 1. Haustibus, 93, 7.

    Haustum,

    299, 25.

    Gcminans, 232 Gemit, 277, S. Gemitus, 98, 4.

    8.

    Hebet, 16, 2. Hebetata, 113, 3. Hebetavit, 33, 11. Hebetes, 347, 5. Herba, 140.

    84, 8.

    139o
    Herbas, 238, 3. Herbipotens, 276, Herbis, 238, 1. Hercule, i48, 7.

    INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIiE.


    2.

    1396
    4,

    Humanam, 272, 25. Humanarum, 43, 5,


    Humanas, 320, Humani, S6, 2.
    que locis 3. Humanis,
    5.

    282, 15. 345, 9. 327, 9.


    8.

    lUam,
    locis 7.

    73, 2. 112, 5. 166,

    aUisque

    118,

    272, 24, aliis8.

    Herculem, 308,

    6.

    lUas. 187, 9. lUatam, 283, 12. Illatas, 158, 20.


    Illatio, 280, 5.

    Heredi, 121, 4. Hereditatem, 33,

    112, 2. 271,

    327,6.827,

    3.

    17.

    204, 5. Hesperias, 20, 1. 184, 5. Hesperus, 63, 2. 168, 5. Hesteroum, 348, 12. Heu, 2, 2. 16, 1. 22, 4, aliisque locis 3.

    Hermus,

    Humanilatis, 304, 13.

    Humanorum,
    aliisque locis
    2.

    120, 10, 178, 7. 229, 2,


    1.

    lUatione, 280, 10. Illator, 283, 10. Illatum, 230, 13.


    IUe,8, 2.14,3. 24,1, aIiisqueIocis29. Illecebris, 94, 5. lUi singid., 295, 16. 305, 19. 328, 7. 528, 10. lUi plura, 36, 5. 30, 2. 60, 1, aliisque locis 4. lUic, 252, 3. 291, 4. 301, 1. 345, 11. Hlico, 71, 3. 194, 14. Illis, 120, 3. 230, 13. 279, 19. 297, 9. Illila, 183, 3. IIUus, 52, 5. 92, 3. 110, 6, aUisque locis 6. lUo, 827, i. 337, 12. 349, 2. niorum, 333, 29. lUos, 50, 8. 197, 5. lUud, 58, 4. 118, 7. 123, 3, aUisque locis 38. Hlum, 38, 4. 87, 5. 186, 2, aliisque locis 2. lUumiaat, 282, 4. lUusarum, 25, I. lUuserU, 1S8, 17. lUustrant, 234, 8. lUustrare, 192, 3. lUuxerit, 87, 2. Imaginabile, 344, 3. 344, 8. Iniaginabilem, 337, 17. Imaginabilia, 337, 14. Imaginandi, 344, 13. Imaginaria, 337, 21. Imaginatio, 336,21. 336, 22. 337,6, aliisque locis 3. Imaginatione, 337, 11. 337, 14. 337,
    18.

    Humanum,
    328, 11.

    106,

    136, 4.

    297, 25

    Humanus,

    217, 8.

    Hi, 84, 11. 94, 3. 177, 7, aliisque locis 5.

    Hians, 188. 16. Hiante, 84, 5.

    Humeros, 310, 7. Humi, 4, 4. Humida, 301, 18.


    Humile, 162,

    Hiantium,

    48, 2.
    5. 123, 2,

    Humilem,
    aliisque lo-

    10. 98, 2.

    Hiatus, 106, 8. Hic, 17, 4. 60,


    cis 15.

    Humiles, 332, 23. Humili, 129, 5.


    Humilitate, 212, 6. Humilitatis, 328, 6.

    Hic adverb.
    1,

    loci, 234, 1. 234,

    2.262,

    aliisque locis S. Hino, 230, 14, 262, 8. 264,


    locis 5.

    Humum,
    8, aliis-

    14,

    10.

    282,

    10.

    314,

    3.

    314, 7.

    que

    Hunc,
    locis 12.

    12, 4. 14, 1.
    1.

    102, 7, aliisque

    His, 14, 3. 14, 10. 108, 1, aliisque locis 22. Hisceres, 108, 2. Hoc, 3S, 5. 52, 6. 61, 2, aliisque locis 53. Hoc ipsum, 336, 3. Hoc est, 313, 16. lioc ablat. 33, 4. 133, 137, 5, aliisque locis 19. Hoc ipso, quod, 60, 2. 349, 22. Hoccine, 85, 3. Hodieraa, 349, 1. Homerus, 322, 2. Homine, 147, S. Hominem, 84, 12.83,1. 112, 3, aliisque locis 7.

    Huccine, 83,

    Hybernum,
    Hydra,310,

    188, 13.
    1.

    Hyemem,

    Hydrffi, 292, 7. 302, 5.

    I
    Ibi, 219, 14.

    Icta, 211, G.

    Ictibus, 170, 5. Ictu, 103, 3,323, 6. 337, 12. 352, 11. Id, 50, 3. 53, 1. 72. 1, aliisque locis 18.

    Homines, 54, que locis 20.

    3.

    70, 7.

    83,

    6, aliis-

    Id eetatis pro, ejus stalis, 119, 6. Id genus, pro, efusmodi, 258, 5. Id locorum, 157, 13. Idcirco, 111, 8. 122, 1. 134, 11, aliis-

    Ilomini, 299, 16.

    Hominibus, 136,
    aliisque locis
    4.

    11.

    157, 5, 165, 2,

    que locis 6. Idem, 126, que locis 12.


    232, 6.

    1.

    219,

    5.

    219, 19, aliis54,


    5.

    Imaginationem, 345,

    7.

    Idem eamdem rem,


    10. 205, 6, 272, 27. 10, 1. 10, S, aliis-

    150,

    2.

    Homiuis, 148,

    Imaginationi, 344, 5. Imaginationis, 337, 10. Imagine, 186, 1. 221, 6, 223,

    5.

    Hominum,
    que
    locis 24. 85,

    6, 1.
    2.

    Homo,
    locis 3.

    94,

    100, aliisque

    Honestate, 75, 3. Honestissima, 210,

    3.

    266, 4. 271, 6. 323, S. 326, 3. 326, 7. Idipsum, 239, 20. 248. 15, 365, 17, aliisque locis 4. Igitur, 44, 7. 82, 1. 85, 2, aliisque locis 143.

    Idem ipsum,
    Ideo, 106,

    1.

    Honestissimorum, 59, 1. Honor, 146, 8. 194, 10. Honorabilem, 192, 1. Honore, 212, 6. 218, 10. 287,

    Ignaram,

    166, 4.
    8.

    S.

    Honorem,

    218, 32.
    10. 116, 6. 178, 20,
    5,

    Honorcs, 101,

    Ignarus, 331, 9. Igne, 225, 4. 292, Ignes, 39, 1. Ignibus, 142, 9. Igniculo, 213, 4.
    IgDis,
    5, 301, 20.

    301,

    3.

    330, 7.

    aliisque locis 3. Honoribus, 106, aliisque locis 2.

    194, 12. 222,


    9.

    3.

    239,

    2.

    260,

    177, 6. 193, 3,

    Ignobile, 218,

    Hora, 7, 4. 112, 3. Hora, 99, 2. Horas, 20, 3. 66, 4.


    Horribilis, 166, 9. Horribilius, 257, 13.
    2. 182, 5. 101, 2. 133, 11. 134, 6, aliis locis 9. Hos, 159, 3. 280, 19. 298, 8. Hospes, 112, 1. 111, 3.

    Ignominiosus, 287, Ignorabas, 102, 10.

    4.

    350, 2. 3. 171, 7. 219, 25, aliisque Iocis3. Imago, 228, 6. Imbecilles, 238, 3. 263, 14. 266, 6. Imbecillioris, 218,'l. ImbeciUis, 45, 3. 264, 18. Imbecillitas, 264, 6. ImbeciUitate, 267, 17. ImbeciUitatis, 200, 2. Imbecillius, 147, 5. Imbecillum, 147, 3. Imber, 302, 5. Imbre, 102, 12. Imbribus, 27, 1. Imbriferos, 174, 4. Imbuit, 182, 10.

    Imaginem,

    Imagines, 11,

    Horrida, 142,

    Horum,

    Ignorabiles, 164, 5. Ignorantes, 297, 18. Ignorantia, 214. 2. Ignorantite, 123, 8. 267, 2. Ignorare, 136, 11. 239, 28.

    Imbuti, 60,

    2.

    Imitatur, 349, 19 Imitetur, 263, 20.

    Immani,

    Immemor,

    308, 3. 244, 2. 262, 6.


    2.

    que

    Hospite, 148, 7. Hospites, 148, 7. Hospitibus, 275, 6


    Hospitis, 276, 13. Hoslicus, 142, 3. Huc, 233, 1. 262,

    5.
    1.

    268, 9.
    157, 3, aliisque

    Ignoras, 73, 2. 86, 4. Ignorat, 179, 5. 337, 17. Iguorata, 257, 4. Ignorata, 288, 5. Ignores, 84, 11. 288, 7 Ignoret, 122, 3. Iguoro, 209, 5. Ignorus, 121, 2. lidem, 266, 22 bis. 268,
    286, 2.
    lis, 92, 4.

    Immensi, 260,

    Immensum,

    17, 3. 70, 9. 181, 2.

    Immergitur. 273, 8. Tmmerito, 136, 8. loimiuentem, 61, 8. Imminutione, 228, 8.

    Immitem,
    5.

    309,

    6.
    1.

    Immites. 232,
    2S1, 5,

    Huic,
    locis 10.

    50, 5. 121,

    Hujus, S9,
    locis 8.

    3. 74, 3.

    119,

    3,

    aliisque

    Hujusmodi,
    aliisque locis

    158, 16. 218, 4. 219, 23,


    5.

    Humana, 199, 3. 218, aliisque locis 2. Humaua, 272, 27. 327,


    Humante,
    aliisque locis
    123, 7.
    2.

    23,
    2. 8.

    237,

    9,

    lisdem, 302, 1. lUa singular., 14, 8. 32, aliisque locis 39. IWa. plural.. 232, 15. Illa ipsa, 293, 9.

    1.

    71,

    1,

    136,

    178,

    29,

    IUabuntur, 42, 1. lUacrymat, 122, 1. HUe, 150, 1.209, 3.


    Illajsum, 118,
    5.

    305, 9. ImmobUem, 249, 6. 295, 5. Immobilibus. 343, 10. ImmobiUs, 296, 9. 349. 18. Immobilitate, 349, 20. ImmortaUs, 279, 17. Immortalitas, 157, 23. Immortalitatem, 158, 4. Immotis, 114, 6. Immundis, 273, 7. Immutabiles, 296, 10.

    Immo,

    Immutare,

    32, 7.

    1307

    INDEX VOCABULORUM.
    170, 5.
    lOt, 5.

    1398
    InevitabiHter, 326, 21.

    Imparem,

    Impatieutem,

    Inanes, 138, 14. Inanibus, 133, 13.

    Impatieutia, 95, 4. Impatientiaj, 123, 5.

    Impediendi, 52, 4. Impediri, 335, 3. Impedisse, 52, 2. Impedit, 301, 4. Impellereut, 95, 6. Impendisse, 103, 2. Imperabis, 147, 9. Imperante, 257, 8. Imperet, 168, 6. 199, 4. Imperfecta, 219, 23. 228, 16. 228, 15,
    Imperfecti, 228,
    9. 1.

    Inanimata, 358, 18. Inanimatffi, 135, 10. Inanimatis, 238, 1.


    Incanduit, 76, 2. Incedens, 266, 18. Incedere, 265, 23. 351,

    Inexbausta, 130, 13. Inexhausti, 10, 2. Inexorabile, 165, 1.


    Inexorabiles, 45, 1. Inexpertus, 122, 3. Inexpleta, 102, 6.
    15.

    331, 16.

    Inexpletam, 149,

    13.

    Incelebris, 35, 1 Incepta, 45, 5. Incerta, 56, 3. 239, 17. 323,


    20. 327, 3. Incerti, 327, 5. 336, 9.

    2. 326,

    Imperfectum, 217,
    228, 11.

    9.

    228, 8 bis. 228.

    Imperia, 199, 3. Imperio, 72, 6. Imperiosa;, 14, 6. Imperitans, 168, 13.

    Incertus, 327, 3. Incessere, 93, 1. Incessui, 266, 19. Incipe, 175, 2. Incipiens, 248, 10.
    Incipit, 96, 2. Incitant, 168, 18. Incitata, 346, 3. Incitus, 103, 1. Inclarescant, 193,3. Includam, 119, 2. Inclusa, 345, 14. Inclusus, 121, 2. Incolatur, 157, 3. Incolenlibus, 123, 3. Incolumis, 118, 7. 200, 3. Incolunt, 157, 9. Incomitatum, 32, 4. Incomwutabilitate, 296, 13. Inconstans, 273, 6. Inconsummatis, 228, 12, Inconvulsa, 238, 1. Incorrupta, 246, 23. 320, 4, Incredibile, 279, 7.

    Inexplicabilis, 47, 1. Inexpugnabiles, 298, 10. Inextricabilem, 248, 7. Infecta, 290, 2. Infelices, 60, 8. 283, 4. lufelicior, 281, 2. Infeliciorem, 281, 21. Infeliciores, 279, 7. 280, 17.

    281, 8.

    283,2. Infelioissimam, 281, 21. Infelicissimos, 280, 2. Infelicissimum, 117, 4. Inferendum, 283, 8.
    Inferentis, 283, 13. Inferior, 337, 5. 347, 11. Inferiora, 321, 1. Inferiore, 11, 7. Inferiorem, 337, 4. Infernas, 252, 2. Inferos, 254, 19. Inferre, 231, 2. 325, 14. Inferrent, 44, 6. Inficiabimur, 52, 3. Inficiari, 117, 2. Inficit, 272, 19. Infima, 102, 8. 136, 5. 162, 11. 340, 21. Infimis, 102,8. 136, 2. 234, 11. 330,
    15. Infinita, 158, 5. Infinitaj, 349, 6.

    Imperium.

    146, 3.

    Impermista, 326, 16. Impetrent, 328, 8.

    Impetum,
    Impia

    45, 4. 96, 1.

    singtil., 7, 6.

    Impio, 56, 4. Impios, 53, 11. Impleat, 263, 19.

    Implentem,

    Implere, 279,

    265, 20. 9. 349, 23.

    Implicatur, 295, 19. Implicet, 310, 6. lmplicitce,212, 3. Implicitam, 312, 4. Implorati, 219, 32.

    Imponere, 330,

    6.

    294, 3. 330, 11.


    349, 21.

    Importat, 336, 5. Importet, 199, 2.

    Importuna, 298,
    Impoteus, 252,
    7.

    20.

    Increpitus, 14, 2. Increpuisti,,73, 6. Increpuit, 303, 18.

    Infinitam, 280,

    4.

    Infiuitate, 349, 4.

    Imposita, 205, 13.

    Impotentia, 199, 5. 266, Impotentis, 40, 4. Imprecer, 216, 5. Impressas, 341, 4.

    14.

    Imprimi, 340, Improbi, 194, que locis 3.


    Improbis, 44,

    3.

    Inoubuerit, 36, 4. Incubuit, 76, 3. 120, 41. Inde, 45, 1. 264, 8. Indeclinabilem, 296, 11. Indecores, 197, 4. ladefensi, 57, 1. Indeflexa, 328, 3.
    1. 276, 8. 13. 266, 8. Indicta, 47, 1. 352, 26. Indigeat, 217, 10. ladigebit, 246, 19. ladigentem, 187, 18. Indigentis, 188, 11. Indigentia, 188, 11. 188, 15. Indigentiam, 133, 17. 135, 2. il89, 1. Indigere, 133, 5. 177, 4. 179, 6. 218, 10. Indignari, 305, 17. Indigne, 299, 1. Indignemur, 192, 4. Indignissima, 281, 17. Indignitas 193, 3. Indignos, 149, 17. 193, 7. Indignum, 352, 15. Indiscreta, 327, 15. Indiscreta, 265, 7. Indiscreto, 103, 3. Indissolubili, 11, 1. 296, 8. Individuitate, 29.3, 15. Indivisum, 217, 8.

    Infinitatem, 349, 10. Infiniti, 158, 11. 230,


    Infinitis, 46, 1.

    3.

    237, 12.
    3.

    Infinitum, 229,

    9.

    350,

    6. 281, 4. 181, 8, aliis5.

    Indica, 203,

    Infinitus, 349, 19. Inflrma, 322, 5. Infirmitas, 213, 3. 266, 10. 368, 13. Infirmus, 297, 26.

    Indicium, 94,

    43, 1. 149, 16, aliis-

    Inflammare, 56, 4. Inflammata singul.,


    Inflectens, 242. 1. Infiuat, 21. 2.

    12, 3.

    que locis 6. Improbissimum,

    149, 7. Improbitas, 271, 13. 272, 10. 372, 18, aliisque locis 2. Improbitate, 303, 14. Improbitatis, 281, 19. Improborum, 35, 3. 193, 6. 287, 2. Improbos, 32, 6. 194, 5. 268, 1, aliisque locis 9. Improbum, 283, 4. Improbus, 197, 3. Improvisus, 314, 5. Imprudentia, 33, 9. 52, 7. Impune, 194, S. Impunita, 46, 1. 257, 6. Impunitas, 281, 6. Impunitate, 61, 10. 281, 8. 281, 29. Impunitatem, 282, 6. Impuuiti, 281, 24. Impunitos, 280, 17. 281, 9. 281, 19, Imputare, 118, 2. In cutn accusat., 11, 6. 14, 2. 14, 7, aliisque locis 114. In locum, 237, 9. In orbem, 242, 1. In perpetuum, 238, 16. In prtBmiun, 305, 5. In quantum, 237, 14. In totum omninOj 332, 4. In vicem iiistar., 340, 12.
    146,
    1.

    Influeutibus, 76, 7.

    Informare, 173,
    Infortunata, 258,

    1. 4.

    lufortunii, 118, 1. Infortunio, 118, 7. 210, 7. 279, 11, aliisque locis 2. Infortunium, 201, 3. 281, 3.

    que

    Infra, 133, 6. locis 3.

    130, 5, 136, 10,

    aliis-

    lufructuosis, 12, 7. Infuderis, 133, 19.

    Ingemiscis, 101, 9. Ingemiscit, 118, 10.


    Ingenii, 56, 3. 110, 9. 119, Ingenio, 119, 1. 299, 16.
    6.

    Ingenium, 134, Ingenuum, 173,

    2.
    1.

    Indolui, 46,

    3.

    Inglorius, 203, 7. Ingratas, 7, 6. Ingravare, 347, 3.

    Induantur, 87, 4. Indubitata 313, 7Indubitato, 239, 16. Induerat, 138, 19. Induit, 259, 3. Indulgentius, 101, 6.

    Ingruentium,

    110, 6. Iniiabitanti, 157, 5. Inhabitare, 74, 2. Inhaerens, 294. 1. Inhorrescere, 102, 5.

    Induruerunt,
    Indus, 234,
    6.

    76, 8.

    Inhorruit, 79, Inimica, 134,

    2.
    5.

    238, 22.
    3.

    Inimicum, 201,

    In cumablat., 11, 4. 11, 3. 13, aliisque locis 130. In cognoscendo, 337, 21. In discernendo, 343, 7. Inaccessae, 328, 8.

    2,

    Inefficaces, 352 23. Inertes, 311, 2. Inerti, 139, 1. Inesse, 3, 2. 112, 2. locis 4.

    Inimicus, 201, 6. Iniqua, 299, 8,


    149, 9, aliisque

    Inasstimabilem, 328,
    luffistuat, 77, 2.

    6.

    Inesset

    149, 1.

    Iniquai, 353, 19. Iniqui, 69, 6. Iniquior, 296, 20. Iniquis, 270, 10.

    Inane, 118,

    3. 164, 2. 195, 1. 203, 10.

    Inanem,

    313, 12. 344, 6.

    Inest, 122, 2'. locis 8. Inevitabili, 314,

    m,

    8.

    193, 9, aliisque

    Iniquissimum, 327,
    Iniquitatis, 281, 7. Iniquum, 281, 10.

    11.

    11.

    1399
    Iniquus, 1S4,
    Inire, 2, 2.
    3.

    INDICES AD LIRROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHL*.


    Instillabas, 58. 3. Instituta substant., 93,9. 137, 18, Instituti, 33, 3. 60, 3. Instrepit, 341, 9. Instruit, 166, 2.

    1400
    321,
    5.

    Intuitus, 352, 9.

    350, 19. 350,

    28.

    Initium 349, 12. Injucunduu), 133, 19. Injungere, 335, H.


    Injuria, 45,
    5.

    Intumescit, 133, 12.


    Intus, 269, 9. 277, 13. 341,11. Inveheus, 343, 1. Invehuntur, 298, 16.

    54, 1. 187, 10, aliisque

    Instrumentum, 343,
    Insulffi, 275,
    3.

    1.

    locis 5. Injuriee, 257, 3. 283, 10. Injuriam,46, 3. 100, 3. 102, 10, aliisque locis 4.

    Insufficientiam, 187, 16.


    Insultans, 158, 22. Insuper, 12, 6. luteger, 166, 11. Integra, 333, 12. Integris, 228, 13. 229,

    Inveni, 86, 2Inveniat, 314, 4. 331, Invenio, 237, 17. Invenisse, 310, 3.

    8.

    Injurias, 158, 21. Injuriis, 118, 10.

    Injurius, 95, 4. Injusta, 69, 3. 281, 8. 281, 22. InjustaB, 33, 3. 287, 12. Injustas, 286, 4.
    Injusti, 75, 6. Injustum, 281, 12.

    8.

    Integritate, 297, 2. 336, 12.

    Integrum, 277,

    3.

    Invenisli, 166, 13. Invenitur, 198, 5. Inventum, 314, 8. Investiganda, 319, 11. Investigandum, 231, 22.

    Intellectum, 296, 2. Intellexeram, 159, 1. Intelligam,82, 3.


    Intelligas, 268,
    1. 9.

    Invexere,321, 3. Invicem, 158,11.168,


    aliisque locis 4. Invicta, 257, 2. Invicta, 24, 3. Invictam, 298, 10. Invicto, 266, 12.

    15.231,

    24,

    Innasci, 238, 3.

    Innocens, 59,

    1.

    Intelligendum, 266,
    9.

    InnocenliiB, 50,

    Intelligenlia,
    13.

    336,

    21. 337,

    7.

    343,

    Innocentiam,
    297, 27.

    53,
    4.

    53,

    3. 55,

    7.

    14.

    Innocenlis, 32, Innotuit, 94, 7.

    Innumerabiles, 292, Innumeras, 50, 1. Innumeri, 70, 2. Innutritum, 14, 1.

    6.

    Intelligentioe, 293,6. 337, 1.345, 10. Intelligentiam, 345, 2. Intelligis, 158, 23. 165, 4. Intelligit, 209, 6. Intelligitis, 136, 2. Intelligitur, 230, 5. Intelligo, 92, 3. 231, 22.

    luviclum, 38,
    Invidia, 32, 2.

    3.

    Inopem,

    101, 4.

    Inopes, 132, 7. 132, 10. Inopia, 298, 21. Inopia, 47, 2. Inopina, 5, 1. Inopinabile, 305, 11. Inopinabiles, 304, 9.

    lutemerata, 352, 18. Intemperans, 273, 14. Intemperautia 267, 3. Intemperiem, 238, 13.
    Intempestivi, 3, 3. Intendebatur, 314, 2. Intendit, 314, H. Intenta, 23, 2. Intentio, 84, 7. 178, 8. 179, 11, aliis-

    Inviolabiliter, 329, 14. Inviolatum, 118, 6. luvisus, 197, 1. Invitari, 61, 11. Invito, 188, 4. Invitis, 188,2. Invocandum, 219, 33. lusolvit, 163, 10. Inusitatum, 94, 2. Inutiles, 36, 5. l^idisingul., 11,8. 43, 3. 43, 4, aliisque locis 22.

    Inopinatum, 314,

    13.
    4.

    Ip3aa6/.,61, 11.94, 4.382,11,

    aliis-

    Inopinatus, 314, 6. Inops, 158, 1. 287,

    que

    locis 3.
    1,

    que

    locis 3.
    3.
    2.

    Ipsa neutr. nomin., 185, 3. 200,

    Inquam,
    locis 136.

    31, 2. 54, 8. 82, 3, aliisque

    Inteutionem, 337, 18. 336, 3. 3u5, Inteutione, 239, 4. 239, 11. 247,

    Inquies nomp.n, 273, 2. Inquies verbimi, 124, 5. 137,


    13, aliisque locis 5.

    6. 188,

    aliisque locis 2. Inter, 11,3. 44,7. 93. 7, aliisque locis 13.

    Inquirendum,

    228, 3.

    Interdum, 239,

    10.

    Inquis, 336, 5. Inquisita, 84, 4. Inquit, 12, 4. 23, 1. 23,


    locis 87.

    1,

    aliisque

    Inrubuit

    vel irrubuit, 114, 2. Insaui, 154, 2.


    5.

    Insauiat, 268,

    Insanum,

    114, 3.

    Inscii, 145, 2. Insciti, 291,7. Inscitia, 124, 4.

    Inscitia, 267, 1. Inscitia;, 321, 2. Inscitiam, 246, 1. Insectabare, 93, 2. Inseparabili, 272, 1. Insequendi, 283, 30. Inserant, 192, 3. Inserit, 6, 2. 340, 20. Inserta, 177, 2. Inserviente, 293, 2.

    luterea, 302, 10. Inlereant, 238, 9. Interempto, 132, 2. Interesse, 282, 12. Interim, 343, 4. Interiora, 93, 6. Interiore, 238, 12. Interire, 237, 4. 237, 7. 237, 12. 238, 5. Interitum, 86, 7. 237, 15. 237, 18. Interius, 171, 4. 219, 18. Interminabilem, 158, 10. 349, 14. Interminabilis, 348, 8. 349, 7. 349, 13. Inlerrogas, 85, 3. Inlerrogo, 1S7, 8.

    313, 8, aliisque locis 3. Ipsae, 189, 1. Ipsam, 171, 8. 218, 35. 230, 12, aliisque locis 8. Ipsam iUam, 337, 3. Ipsarum, 149, 19. 231, 13. Ipsas, 247, 18. 238, 3. 296, 10. Ipse, 9, 1. 56, 3. 72, 4, aliisque locis 18.

    Ipsi dat., 134, 4,334, 3. Ipsi plural., 37, 4. 177, aliisque locis 5.
    Ipsis, 48, locis 4.
    10.
    2,
    1.

    8.

    199,

    13

    69, 7. 149, 166,


    5.

    aliisque

    Ipsius 100,
    Ipso, 232,

    333, 18. 297,

    342, 5. 358, 3. Ipsorum, 52, 5. 336, 13. Ipsos, 215, 3. 298, 16, 318,3. . Ipsum, 10, 6. 112, 2. 137, 9, aliisque
    31. locis 17. Ira, 76, 3. 270, 3.
    IriB, 373, 4.

    Intestum,

    11, 3.
    3.

    Intima, 251, 10, 332,

    Intimam, 297,
    Intimi, 241,
    3.

    6.

    Iram, 40,
    Iratis, 283,
    cis 4.

    4.

    Iras, 130, 3. 182, 10. 310, 3.


    16.

    Intimus, 295, 13.


    Intolerabiles, 209, 3. Intolerabili, 92, 5. Intra, 50, 4. 95, 1. 103, 8,
    locis 4.

    Ire, 17, X. 18, 1.

    33, 3, aliisque lo-

    Inseruit, 44,

    9. 9.

    Insideutibus, 110,
    Insidiator, 273, 3. Insidiis, 212, 7.

    aliisque

    Intrasses, 137, 10.


    7.

    Insigne, 297, 17. 299,

    Intrepidum, 231,

    6.

    Insignili, 11, 6. 30, 5. Insignitur, 343, 3. Insita, 58, 1. 221, 3. Insiti, 236, 2. lusitis, 248, 19. Insitum, 135, 7. Insitus, 108, 7. Insolentia, 137, H. Insolubilibus, 149, 15. Insonare, 108, 6. lusontes, 61, 11. 68, 7. Inspectantes, 33, 14. Insperata, 92, 6. Insperato, 279, 18. Instabilem, 166, 1. Instabilitas, 125, 6. Instantiae, 350, 14. Instar, 351, 26.

    Intrinsecus, 343, 3. Introeas, 248, 8. Introieris, 248 8. Introitus, 147, 7. Introrsum, 243, 2. 341, 14. hitrospectis, 212, 19. Intueamur, 246, 16. 348, 3. Intuearis, 238, 3. Intuemur, 365, 27.

    Irreflexo, 310, 8. Irrepserit, 84, 6. Irresoluto, 181, 4. Irridemus, 36, 6Irrigat, 302, 5. Irrubuit, 114, 2.
    Is

    159

    6.

    Intuens, 14, 9. Intuentur, 282,

    5.

    Intueri, 94, 16. 171,

    8.

    217,

    7, aliis-

    que

    locis 4

    Ista, 94, 3. 108, 4. 125, 7, aliisque locis 8. Ita, 10, 2. 50, 7. 53, 10, aliisque locis 70. Itane, 30, 8, 133. 6, Itaque, 30, 3. 33, 4. 61, 13, aliisque locis 13. Ite, 311, 1. Item, 272, 12. Iter, 3, 3. 32, 4. 261, 2, aliisque locis 4.

    Intueris, 217, 2. Intuetur, 336, 18. 352, 4. Intuitu, 134, 1. 350, 24.

    Iterum,
    11.

    65, 3. 303, 2.
    1.

    316,

    2.

    333,

    Intuitum, 10,
    locis 5.

    8. 30. 3. 87, 3,

    aliisque

    Ithacus, 308,

    Itinerum, 137, 11.

    I.'i0)

    INDEX VOCABULORUM.
    1.

    1402

    Itus, 303,

    Legem,
    7. J
    5.

    64, 2. 73,

    2.

    93, 3, aliisquo

    Ixionium, 253,

    Jacent. 163, 1. Jacere, 61, 8. 103, Jaceret, 266, 19.

    Jacet, 22, 1. 271, 6. 340, 10. Jacetis, 164, 5. Jactasse, 55, 5. Jaclastis, 8, 1. Jactis, 336, IS. Jam, 45, 5. 48, 1. 70, 4, aliisque locis 40.

    J..abatur, 120, 5. Labl, 289, 2. Labor, 174, 1. 176, 3. 310, 8, Laborare, 297, 29. Laborat, 179, 11. 210, 27. 237, 19. 331, 4. Laboratis verlium, 157, 17.

    loois 2.

    Legens, 340, 19. Leges, 352, 19. Legibus, ISl, 3. Lenibus, 87, 5. 297, Lenioribus, 76, 6.

    9.

    Laboraverim, 92, 9. Labore, 32, 3. Labores, 30S, 6. Laboretur, 325, 11.


    Laboris, 305, 26. 310,
    10,

    Leniter, 24, 7. 158, 21. 236, Lentis, ISl, 6. Leo, 276, 4. 286, 1.

    2.

    Leones, 182,
    'Leoni, 309,
    Leonis, 273,

    1.

    1.

    Leonibus, 231,
    4.
    8.

    7.

    Jam diidum, 219, 30. 299, 23. Jam vero, 272, 15. 326, 5. 335,
    Janitor, 253, 3. Jecerint, 313, 17.

    Laborum,
    20.

    234,

    1.

    Labuntur, 179, 9. Labyrintbum, 248,

    Lepus, 251,
    9.

    Lethargum,

    25, 1.

    Jecur, 253, 12. Jejunia, 139, 3.


    Jovis, 103, 4. Jubens, 222, 1.

    Lacer, 1S2, 9. Lacerce, 2, 3. Lacereris, 60, 4. Lacessentes, 247, 16.

    Levare, 162, 5. Levat, 347, 6. Levato, 347, 11.

    Levem,

    277,

    9.

    Lacessitam, 32,

    6.

    Jubes, 221,

    1.

    Jucunda, qne locis 2.

    12, 8. 288, 2. 304, 4, aliis-

    Lacrymabilem, 9, 1. Lacrymantem, 71, 2. Lacrymas, 103, 2. 119,


    Lacrymis,
    14, 5. 42, 2.

    9.

    Jucunditas, 210, 4. 236, 12. Jucunditate, 170, 4 232, 6.

    119, 4, aliis-

    que
    5.

    Jucunditatem, 179,
    Jucunditatis, 178, 21.

    2,

    10.

    209,

    218,

    loois 3. Laote, 24, 1. Lacunam, 210, 2.

    Leves, 191, 3. Levia, 266, 14. Levibus, 7, 3. 225, 2. Leviores, 93, 10. Levis, 273, 6. 347, 7. Levitas, 238, 19. 346,

    4.

    Lcederentur, 13,
    LcesaB, 76,
    1.

    3.

    Juoundum,

    93, 6.

    Levitate, 158, 17. Lex, 254, 5. 254, 9. 282, 7. 302, 13. Libeat, 79, 6. 215, 1. 268, 17. Libellos, 12, 1.

    Jucuudus, 298, 24. Judicamus, 193, 7.


    Jadicaudi, 337, 21. Judicautes, 177, 6. Judicantis, 33S, 1. Judicare, 193, 7. 298,

    Lffita, 111, 8. 298, 17.

    13.
    aliis-

    Judicarem, 280,

    2.

    Judicat, 60, 7. 178, 17. 178, iS,

    que

    locis 6.

    Judicatis, 136, 7. 350, 28. Judicatur, 231, 19. 232, 5. 327, 12. Judicavimus, 345, 8. Judice, 101, 1. 282, 8. Judicemus, 218, 7. 283, 29.

    Lffitaretur, 271, 4. LcEtatur, 72, 7. LaBtatus, 122, 1. Lceteris, 134, 9. 138, 6. Lcetissimum, 218, 17. La;titia, 61, 7. 178, 3. La>titi<e, 218, 19. La^titiam, 180, 3. 217, 5. Loetor, 239, 27.

    LcEtorum, 111, 6. LcBtos, 80, 7.

    Libens, 106,3. Libenter, 171, 10. Liber adject., 17, 4. 367, 10. Libera, 332, 6. Libera, 159, 7. Liberant, 12, 8. Liberat, 173, 2. Liberi subst., 178, 9. Liberiores, 320, 6. Liberis subst., 121, 4. 210, 7. Libero nomen adject., 147, 9. 187,
    10, 331, 22.

    Judices nomen, 56, 1. Judices verbum, 266, 22.


    Judicet, 272, 4. Judicet, 272, 4. Judicetur, 156, 8. 157, 19. 205, Judicia, 282, 1. 297, 4. 350, 24. Judicibus, 283, 25. Judicio, 53, 1. 205, 9. 344, 12. Judicis, 352, 27. Judicium, 203, 17. 297, 25. 319, liisque locis 6. Judico, 325, 3. ' Judicum, 283, 15. Jugari, 330, 3. Jugo, 95, 2. 162, 4. 175, 2.

    Lajtum, 219, 18. Laivam, 309, 4. Langueret, 279,

    Liberorum
    10.

    sziisi.,

    210, 3.
    5.

    Liberos substant., 110, 7. 119, Liberos adject., 336, 3.


    locis 7.

    Languor, 283, 27. Languore. 2S3, 30.


    Lapides, 238, 23.
    4.

    Libertas, 45, 2.53, 7. 73, l.aliisque


    Libertate, 292, 10, 351 21.
    321,
    4.

    351, 18.

    Lapillis, 196, 2. Lapillos, 234, 7,

    Libertatem,

    53, 4. 326, 5. 333, 3.

    Lapsa, 200,
    Lapsi, 316,
    2,

    3.
    S.

    Laqueos, 214, Larga, 78, 1.

    5.

    Libertatis, 146, 3. 324, 4. Liberum, 148, 1. 295, 19. 351, 9. Libet, 61, 12. 101, 8. 110, 3. 292,
    15.

    Largas, 183,4. Largiendi, 132,


    Largis, 106, 11. Largitas, 132, 3.

    5.

    Libidine, 202, 3. Libidines, 149, 13. Libidinibus, 273, 8.

    Libidinum, 209,

    6. 3.

    Jugulare, 56,

    4.

    Jugulum,

    307, 7. Jugum, 247, 6. Junctos, 168, 21. Jungant, 301, 19. Jungantur, 149, 3. Junxerit, 185, 4.

    Junxit, 251,6. Jura, 268, 25. 203, 2. 300, 1. Jure, 45,2. 46, 3. 103, 8, aliisque
    locis 14. Juris, 41, 2.101,7. 101, 11. Jus, 73, 3. 100, 2. 101, S, aliisqus locis 5. Jussit, 5, 2. Justa, 103, 6. 286, 6. Justa, 281, 9. 2S1, 23. JustcB, 328, 5. Justam, 304, 6. Justi, 231,6. Justior, 283, 16. Justissimum, 297, 19. 345, 9.
    Justitiffi,

    Lai'gitioue, 111, 2. \ ^ Laribus, 31, 1. 43, 4. Laris, 93, 9. Lassant, 290, 6. Lassorum, 170, 3. Late, 137, 1. 161, 199, 3. Lateat, 216, 1. 313, 21. Laientes, 291, i Latentis, 21, 3. Latentium, 292, 1, Latere verbum, S3,'2. 143, 3. 325, 7. Latet, 27, 2. 69, 4. Latos, 168, 10. Latrantem, 247. 16. Latrone, 137, 10. Latus nomen substant., 199, 12. 251, 6. 313, 7. Laudantur, 137, 3. Laude, 55, 5. 137, 19. Laudibus, 204, 5. Laudis, 110, 9. Laus, 203, 12.

    Libido, 233, 3. 267, Libris, 74,6.

    270,

    1.

    Librorum,

    74, 6.

    Libros, 74, 5. Libuit, 70, 1. Libycis, 310, 4. Liceat, 160, 9. 299, 14, 327, 17. Lioebit, 264, 4. 333, 26. Licentiam, 281, 20. 282, 6. Lioere, 279, 4. 279, 25. Licet verbum, 102, 1. 102. 2, 118, 4. aliisque loois 10. Licet conjunctio, 158, 8. 162, 6. 180, 6, aliisque loois 13. Licuisset, 33, 6.

    Ligans, 181,

    1.

    Ligas, 222, 2. Llgat, 166, 3. 168, 11. 233, 2. Ligni, 238, 12.

    Limen, 14, 4. Limne,103, 3.


    Limiite, 292, 12.

    Laxa nomen,
    Laxant, 182,
    .

    5, 4.
    8.

    Limitibus, 157,

    8.

    48,6.73,

    1.

    231,5,

    aliis

    Lingua, 157,

    que

    locis 2.

    Justo. 301, 1. 305, S. Justos, 50, 8. Justum, 281, 9. 2S1, 11. Justus, 69, 5. JuYat, 285, 1. Juventae, 4, 1.

    Lectis, 141, 2. Lectuli, 14, 9. Lecturus, 79, 1. Legalium, 287, 9. Lege nomen, 68, 1. aliisque locis 2.

    Linguam,

    102, 9. 115, 7,

    Legebatur,

    11, 5.

    10. 148, 2. 273, 2. Linguas, 162, 7. Linquit, 68, 2. Liqueat, 336, 16. Liquebit, 293, 8. Liquentia, 238, 24. Liquere, 281, 12.

    Patrol. LXIII.

    43

    1403

    INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONE PIIILOSOPHI^,


    Lupi, 273, 1. Lupis, 276, 6. Lustrare, 226, 2. Lustrentur, 330, 17.

    1404
    5.

    Liquorit, 254, 6. Liqueriint, 26, i. Liquet, 124, 1. 149, 5. 176, 8, aliisque locis 13. Liquidis, 222, 3. Liqnido, 139, 5. 347, 1. Liquido, 134, 7. 137, 7. 232, 17. Lile, 344, 12. Litigiis, 273, 2. Litleras, 11, 6. 340, 7. Litteris, 53, 4. 164. 2. Littora, 141, 3. 215. 8. Littoris, 190, 8. Littus, 290, 8. Liventi, 111, 6. Livore 221, 4. Loca, 238, 7. 238, 21. Locata, 295, 10. Locatorum, 295, 14. Locatus, 83, 9. 103, 8. Loci, 43, 3. 74, 3. Locis, 238, 5. 246, 10. 294, 4, 314,
    16.

    Manentis, 112,

    350,

    1.

    Lux, 133, 2. 341, Luxu, 139, 1.

    8.

    Manere, 96 2. 132, 3. 237, 3, aliisque locis 4. Manet, 164, 10. 185, 3. 277, 5, aliisque locis 3. Manibus, 11, 2. 33, 7. 182 2. 265,
    26.

    Luxuriae, 197, 2. Luxurient, 298, 5.

    Manifesta, 36,
    aliisque loois 6.

    1.

    Lydorum, 102, 11. Lymphante, 36, 3.


    Lynceis, 212, 17.

    Manifestum, 125,

    5. 149,

    10. 130, 5,

    M
    23. 279, 18. 168, 19. Machinas, 238, 17. 299, 16. Mactatum, 148, 7. Madent, 233, 6. Maduit, 152, 3. Mage, 174, 1. Magis, 48, 6. 132, 2. 137, 7, aliisque locis 3.

    Machina, 246,

    Machinam,

    79, 4. 199. 14. 285, 2. 306. 1. Manum, 24, 7. 101, 8. 104, 5, aliisque locis 2. Manus singul., 276 2.

    Manu,

    Manus
    Marci

    Marco TuUio,
    Mare, Margine,

    pluraL.il. 8. 123, 6. 148. Tullii, 157, 13. 324, 1. 89, 1. 114, 6. 168, 7.
    11, 5.

    9.

    Magistra, 31, 2. 52, 2. Magistratibus, 192, 2.

    Mari, 102, 4. Maria, 157, 3. Maris, 133, 9. 141,

    1.
    4.

    343, 11.

    Marmarious, 276,
    3.

    Loco, 41,
    locis 2.

    3. 84,

    12. 157, 13, aliisque

    Magistratum, 44, 10. 193, Magistrum, 182, 4.

    Looum,

    58,

    2. 108, 3.
    3. 9.

    266, 19.
    13.

    283, 26. 313, 298, 4. Longam, 281. 20. Longe, 203, 1. 326, 14. 341, Longi, 347, 1. Longinquum, 72, 1. Longior, 158. 3. Lougius, 164, 7. 245, 4. 293, Longos, 242, 1. Longum, 279, 17. Longus, 134, 3. Loquamur, 230, 3. Loquar, 165, 4. 209, 1. Loquebare, 248, 11. Loquebaris, 248, 15. Loquendi, 157, H. Loqueretur, 108, 1. Loquimur, 249, 9. 258, 2. Loquor, 147, 8. Loquuntur, 298, 17. Lota, 301, 7. Lubrica, 68, 6. 270, 6. Lubricus, 140, 4. Lucanus, 297, 22. Luce, 16, 2. 226, 2. 271, 2, locis 2.

    Locus, 123,

    Magna, que locis


    Magnae,

    162, 8. 193, 1. 247, 16, aliis4.

    Masculae, 110, 2. Materia, 292, 6. 305, 19. MateTiBi ablat., 11,2. 336, 22. 336,
    23.

    Longa, 253,

    Magna ex
    2.

    parte, 279, 6.

    86, 7.
    1.

    18.

    Magnas, 48, 4. Magni, 311, 1. 323, Magnificum, 137, 8. Magnitudinem, 156, Maguitudo, 178, 14. Magno, 226, 12.

    MatericB, 134. 2. 22i, Materiale, 337, 11. Materiali, 313, 16.

    3. 341, 3.

    Materiam, 148,
    Malris, 101,

    4.

    4. 132, 3.

    153, 2. 337, 6. 252, 6.

    7.

    Mavis, 72, 3. 231, 10. Mavult, 218, 27.


    3.

    Magnum,33. 1. 99, Wagnus, 193, 3.


    Major, 234, 9. Majore, 295, 15.

    1.204,

    298, 17.

    Maxima, Maxima,
    292, 5.

    Maximam,

    237, 4. 205, 85, 6.

    239,

    13.

    249,

    2,

    Majestatis, 52, 2. 33, 1.

    Majorem,

    199, 6.

    Majoribus, 205, 19.

    Maximas, 53, 6. Maxime, 35, 3. 188, que loois 4. Maximi. 272, 5.


    Maximis, 118.
    3.

    1.

    219, 3, aliis-

    Majorum,

    203, 16.
    54, 2. 257, G. 267, 17,

    Majus, 257, 7. Mnlasubstant.,

    Maximum,
    Me,
    39.

    86, 9.

    8, 1. 23, 2. 24, 4,

    aliisque

    locis

    aliisque

    Luceat, 137, 3. Lucebit, 242, 5. Lucem diem, 66, 2. 113, Lucem splendorem, 233,
    282,
    3.

    2.
    3.

    241,

    3.

    Luci, 328,

    8. 1.

    Lucida, 64, 3. 141. Lucidos, 102, 2.

    Lucidum,

    250, 2. Lucifer, 65, 4. 174, 5. 301, 12. Luois, 87, 7. 110, 6.

    aliisque locis 4. Mala adjeci., 277, 1. Malam,304, 11. 305, 6. Male, 298 15. 347, 8. Maleficio, 60, 2. Malefida, 7, 3. Mali substant, 238, 14. 248, 18. 264, 6, aliisque locis 5. Mali adject., 263, 7. 265, 10. 265, U, aliisque loois, 7. Malim, 217, 7. Malis nomen substant., 5, 1. 60, 5. 212, 3, aliisque locis 3. Malis adjectivum, 193, 2. 258, 5 266, aliisque locis 6. Mulit, 287. 5. Malitiam, 272, 23. 280, 2. Malili?, 306, 1.

    Mea,

    4,

    2.
    4.

    Mea
    352, 7.

    ahlat., 60,
    2.

    238, 11.

    352,

    1,

    Mece, 117,

    Meam,

    30, 3. 32, 4. 91, 246,


    6.

    1.

    Means, 162, Meant, 277,

    17.
    1.

    Mearum,

    131,

    Meat, 223, 4.317,2. Meatus, 18, 1. 301, 5.

    Mecum,
    locis, 3.

    9, 1.

    32, 1. 43,

    3,

    aliisque

    Medetur, 298, 22. Media, 295, 13.


    Mediaj, 239, 27.

    Mediam,

    223, 1.
    76, 8.

    Medioaminis,

    Luctu,

    14, 9.

    Mallem,

    24, 5.
    2.

    Luctum,

    94, 1. 232, 8. Luotuosus, 120, 7.

    Luctus, 252,

    7.
    S.

    Ludens, 183,

    94, 9. Ludicra, 266, 14. Ludieri, 102, 9. Ludimus, 102, 7. 249, 1. Ludis verbum, 248, 6.

    Ludentem,

    283, 20. Mallo nomen substant., 272, 16. Maloram suhstant., 108, 6. 110,7. 268, 8, aliisque locis 4. Walorum adject, 281, 18. 297, 14. Malos, 258, 3. 254, 3. 266, 6, aliis-

    Mallet, 121,

    Medioantis, 40, 2. 42. 3. Medicator, 297, 14. Medici, 266. 7. Medicina, 149, 11. Medioinse, 23, 1. 292, 12. Medicos, 149, 11.

    Medicum,

    283, 18.
    10.
    -

    que

    locis 8.

    Medicus, 972,

    Maluerit, 73, 3. Maluisti, 134 12.

    Medietatis, 295, 13. Medio, 293, 17.


    5.

    Ludit, 98,

    5.

    102, 7. Lueutes, 280, 13. Luis, 118, 2. Luit, 257, in. Lumen,S8, 4. 242, G.

    Ludum,

    Malum substant., 248, 5 bis. 264, 267, 20, aliisqus locis 5.


    Malus, 174,
    2.

    Mediocribus, 87,

    5.

    Lumina,

    18, 2. 64, 7.

    Manas. 42, 2. Mandavi, 53, 3. Maneant, 236, 5. Maneat, 188, 17.


    3.

    296, 3. 305, 24. Medius, 111, 1. Medulla, 238, 11. Medullas, 238, 10. Mei, 14, 9. 32, 2. 55, 3. aliisque locis 6.

    Medium,

    Lumina
    17.

    oculos,

    23,

    234, 7.

    254,

    Mauebit, 333,

    11.

    Meis,
    locis
    17,
    '4.

    12,

    3.

    13,

    2.

    33,

    6.

    aliisque

    Lumine,
    locis 2.

    22, 1.38, 1. 90, 2. aliisque


    12, 4. 23, 2. 26, 2.
    1.

    Manebuut, 218, 19. 236, G. Manendi fida, 94, 13. Maneudi, 93, 2. 112, 3. 237,
    aliisque loois 3. Manens, 221,
    1.

    L'iminibu3 oculis,

    Luminibus, 257, Luna, 64, 5.


    Luna;,

    261,9. 330,
    1.

    7.

    234,

    2.

    246, 12, oliis-

    18, 3. 207, 2. 290

    Lunam,

    133, 10.

    que locis 3. Manent, 246, 13. Manentibus, 120,

    3.

    305, 14.

    Melior, 230, 8. Meliora, 103, 7. 118, 6. Melioribus, 282, 7. Melius, 229, 3 bis. Melius, 75, 5. 132, 2. Mella, 211, 4. Melle, 108, 5. 139, 5.183.

    m
    Membro, 232, 1. Membrorum, 133, Memento, 129, 5.
    237, 272, a.
    4.
    8.

    INDEX VOCABULORUM.
    Meum,
    7,
    4. 14, 9.

    1406
    343, 12. Mobilis, 296, 4. 349, 11. Mobilitatis, 293, 11. Moderandis, 333, 28. Modesta, 119, 1. Modesta, 91, 1. Modi, 251, 13. Modis, 281, 3. 253, 11. 301, 17. 331, 26. Modo nomen. 10, 3. 68, 3. 83, 3, aliisque locis 46.
    1.

    Me/liflui, 322, 2. Membra, 188, 13. 223, 2. 231, 21, aliisque locis 3. Memtiris, 207, 5. 330, 6.

    102,

    1.

    288, 2.

    Mobilibus, 294

    Meus, 313, Mica, 226,


    Mihi,

    22.
    5.
    4.

    Micans, 291,
    14.

    2, 3. 9, 2. 43, 7, aliisque iocis,

    332, 3.

    Meminere, 182, 7. Meminerim, 83, 2. Memini, 243, 6.


    263, 3.

    246,

    22.

    262,

    7.

    Miles, 251, 3. Militum, 200, 5. Millibus, 57, 1. 158, 7. Minaj, 38, 4.

    Minantem,
    Minas,
    7. Si, 7, aliis-

    Meminisse, 146, 3. MemiDisti, 54, 6. 34,

    94,

    128, 3. 18.

    que
    ,

    locis 2.

    Minima, 123,2. Minima, 87, 1.

    166, 7.

    Modo adverb., 12, aliisque locis 12.


    Modos,
    6.
    3, aliis2, 2.

    3. 24,

    6. 61,
    1.

    11,

    93, 10.

    276,

    316,

    Meminit, 333, 1. Memorasti, 73, 3. Memoria, 35, 2. 110,

    Minimam,
    6.

    138, 8.

    Minime, 137,6.179, 10.186, que locis 37.


    Minimis,
    219, 31.
    122, 5.
    133,
    10.

    Modulata, 219, 33.

    Modum,
    179, 18.

    11,

    8.

    52,

    1.

    109, 5, aliis-

    179, 4. Memoriai, 53, 3. 265, 6. Memoriam, 84, 8. 92, 8. 243, 2. Mendaci, 69, 8. Mendacio, 326, 18.

    Memoria,

    Minimo,

    Minimum, Minimum,

    Mendacis,217,

    1.

    135, 5. 157, 6. 188, 18. 155, 1. Ministerio, 49, 2.


    4.
    5.

    que locis Modus, que locis


    locis 3.

    5.

    82, 2.
    4.

    188, 11. 280, 19, aliis-

    Mceror, 33,

    10. 76, 3. 84, 8, aliisque

    Mcerore, 14, 10.

    Mendacium Mendacium
    Mens,
    locis 7.

    16, 2. 90, 4.

    substant., 52, 9. adject., 166, 2. 139, 6, aliisque

    Ministrat, 206, Ministret, 183,

    Mcerorem,
    1.

    94, 13.
    3.

    Mensuram,
    Mente, que locis
    136,
    9.

    10, 3. 1. 161, 1. 221, 6,

    aliis-

    Miuores, 64, 3. 223, Minuat, 199, 2. 272, Minui, 119, 4. Minuit, 53, 3.

    9.

    Mceroris, 94, 9. 243, 257 5. Moesta, 111, 10. 183, 9. Moestae, 233, 6. Mcesti genit., 4, 2.
    Mcestior, 14, 4. Mosstis, 6, 2. 308,5. Moestitiam, 94, 1.

    236,

    3.

    Mentem,
    que

    30, 2.147,10, 193, 4, aliis136,


    1, aliis-

    locis 5. Mentes, 12, 8. 126, 2, que locis 5.

    Menti, 226,

    1.

    238, 10. 343, 9.


    2, aliis-

    Mentiantur,219, 29. Mentibus. 44, 9.177,2. 192, que locis 2. Mentiens, 52, 7. Mentior, 137, 6.
    Mentis, 14, 11. 22,
    locis, 21.
    1.

    Minus adverb., 13, 2. 50, 9. 123, 8, aliisque locis 9. Mira, 280, 3. 291, 8. Mirabilem, 248, 9. Mirabor, 134, 2. Miraculum, 292, 3. 297, 8. 287, 17. 299, 7. Miramini, 213, 4. Miramur, 133, 10. Miraudum, 212, 16. Mirantes, 29, 1.
    Mirantur, 40, Mirarer 288,
    2.
    1

    Moestos,

    2, 2.
    2.

    Moestum, 71,

    Moestus, 122, 1. Mole, 110, 7. 212, 12. 216,

    7,

    aliis-

    que

    locis 2.

    Molem,

    24, 1. 291,

    1.

    74, 3, aliisque

    Moles, 201, 1. Moleste, 13, 2. 305, 16. Molestia, 218, 30.


    Molestiis, 179, 17. Molior, 280, 14.

    Mentiti, 37,

    6.

    Mentitur, 165,

    7.

    Mentium, 23, 2. Meo, 24, 7. 238,

    87, 3. 297, 14.


    11.
    10.

    Meorum,

    74, 6.

    Meos, 23, 5. 33, 9. 102, Meroibus, 141, 2.

    Mereamur,

    219, 33. Mereatur, 74, 2. 163, 2.

    Merebamur

    54, 6.
    7.
    4.

    Merebantur, 133,
    Mereri, 74, 3. Meretriculas, 12, Mergat, 289, 4. Mergens, 302, 9.

    Mirari, 133, 3. 212, 14. Miratur, 290, 7. 297, 12, 298, 14. Mirum, 165, 4. 267, 8. 280, 11. 288 , 3. Misceat, 89, 3. Miscens, 129, 8. 234, 7. Miscere, 140, 2. Misceri, 80, 4. 288, 1. Miscet, 273, 6. 341, 13. Miscetur, 149, 12. Miser, 281, 1.

    Molirentur, 33,

    3.

    Moliretur, 55, 2. Molis, 226, 4. Molitos, 33, 11. Molitur, 242, 2. Moliuntur, 266, 17. MoIIe, 93, 6.

    Misera, 124,1.
    Miseriae., 279, 10.
    j

    MoUescant, 76, 9. Mollissimum, 233, 11. Momentaria, 131, 3. Momenti, 138,7. 330,

    1.

    Momento,

    Miserandi, 233, 30.

    Miserandum,
    8.

    102, 12.

    Mergi verhum, 301,


    Merita

    suljstaiit.^ 32, 7. 60, 6.


    1. 1. 76, 2. 9.

    Meritam, 299,
    1,

    Meritis substant., 75, aliisque locis 4. Merito substant., 135,

    205,

    Miserans, 234, 2. 276, 12. Miserantibus, 283, 17. Miseras, 70, 4. 106, 1. 203, Miseratio, 283, 16. Miseratione, 283, 29.

    5.

    349, 2. 148, 3. Moiistra 277, 8. Monstrabitur, 279, 5. Monstrabo, 212, 4. iMonstrante, 258, 7. Monstrare, 217, 3. Monstrasti, 219, 15.

    Momordit,

    281, 7.
    3.

    Miserationem, 283,
    327,

    15.

    Meritb adject., 68, 5. Meritorum substant


    15.

    156,

    Meritos, 37, 3. 298, 15.

    Meritum

    substant., 92, 6. 272, 27.


    1.

    Mersa, 14, 5. 16, Mersas, 222, 4.


    Mersat, 7, 4. Mersit, 308, 3.

    Miseresce, 286, 8. Miseri, 40, 1. 197, 6. 363, 1. Miseria, 279, 11.280, 23. 287, 1. MiseriEe, 199, 6. 279, 19. 280,21. Miseriam, 126, 5. 199, 2, 280, 4. 283, 13. Miserior, 280, 1. 283, 10. Miseriores, 281, 22. Miseris, 61, 3. 108, 6. 234, 3. 266,
    16.

    Monstrat 99, 1. Monstrata, 231, 26. Monstratum, 348, 1. Monstratur, 134, 7. 180, Monstralus, 246, 22.
    Monstraveris, 101,
    6, aliisque locis 2.
    2.

    6.

    Monstravimus, 228,
    Monstri, 53, 14. Monstris, 257, 13.

    15. 232,

    20. 236

    Mersus, 243, 3. Meruerunt, 50, 7. Meruisse, 61, 4.


    Meruisti, 110, 10. Meruit, 310, 10.327, 10. Metallo, 309, 4.

    Montem,
    aliisque

    257, 14.
    3.

    Miserius, 279, 10.

    Misero 7iOOTeH, 281, 1. Miseros, 7, 1. 40, 1. 98,


    locis 7.

    Montibus, 89, 3. 2U, Montis, 128, 5.


    3.

    238, 3.

    Monuisti, 44,

    5.

    Mora,

    Meliantur, 135, 6. Metis nomen, 279, 16, 290, Melitur, 94, 17. 205, 3. Metiuntur, 178, 3.

    2.

    Miserrimam, 305, 10. Miserum, 71, 3. 109, 4. 111, que locis 3.


    Misso, 102, 12. Mista, 298, 3. 316,
    3.
    6..

    Mora
    9. aliis-

    158, 6. ahl., 66, 2.

    327, 13. 330,

    Moras, 7, 6. Moratus, 297, 24. Morbi, 83, 3. 109, Morbis, 297, 32.

    1.

    Metu, 253, 4. Metuant, 182,


    Metuat, 125,

    3.

    8.

    Mitis, 67, 3. 376, 9. Mittit, 327, 13.

    Morbo, 12, 8. 298, Morbos, 283, 18.

    21.

    Metuenda, 273, 5. Metuit, 199, 13. 298,25.


    Metus, 74,
    1.

    Mobile, 291,

    6.
    6.

    Mobilem, 240,

    293,

    199, 7.
    2. 298, 6.

    Metuunt, 70,

    Mobiles, 231, 4. Mobili, 349, 2.

    23, 2. 86, 7. Morbus, 84, 6. 283, 28. Mordaciter, 139, 1. Mordas, 191, 2. 210, 3. Mordeant, 171, 3.

    Morbum,

    1407
    Mordeatur, 219, More, 97, 2.
    2.

    INDICES

    AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.


    Mundus,
    86, 6. 167, 1.
    4.

    1408

    245,6.246,

    5.

    NeoessariEe, 280, 9.

    Morem
    Mores,
    locis,

    geraai obsequar., 313, Moreris, 264, 2.


    32, 6. 43, 8.
    11.

    8.

    Munera, 79, 8. 139, Munere, 249, 2. Muueribus, 106, U.


    Muneris, 292,
    1.

    Necessariam, 44,

    4.

    149, 6.

    69, 2, aliisque

    Munimine,
    3o, 3. 60, 3. 93, 8, aliisque
    5.

    74, 1.

    Moribus,
    locis 4.

    Muniti, 36, 7.

    Necessarie, 350, 24, 350, 23. Necessariis, 219, 2, 335, 22. Neoessario, 335, 14. Necessarios, 335,13. 335, 6. 345, 3. Necessarium, 218, 20. 246, 20, 233,
    8, aliisque locis 68.

    Bloriendo, 112,

    Munus, 111, 4. 194, 10. Munusculum, 248, 13.


    9,

    Moriuntur, 159, S. Mors, 6, 1. 112, 4. 162,


    locis 2.

    aliisque

    Mures, 147, 3. Musa, 244, 1.


    Musee, 76,
    3.

    Morsu,211, 6. Morsus, 147, 6.

    199, 9.
    124,
    2. 3.

    Mortale 85, 4. Mortales homines,


    208,
    1.

    Musas, 12, 2. Muscularum, 147, 5. Musica, 93, 9. 149, 10.


    177,
    1.

    Musica3, 108, 5. Musici, 292, 13.

    Mortales adject., 126,


    Mortali, 162, 4. Morlalibus substant., 219, 26. 325, 18.

    351, 10.

    Musicos, 149, Musis, l4, 2.

    10.
    7.

    56, 3. 119, 7.

    Mutabilem, 125,

    Mortalibus

    aclject., 219, 23.


    4.

    Mortalis, 164, 8. Mortalium suhstant., 126,


    179, 11.

    176, 3.

    Mortalium
    1,

    adjcct., 25,
    3.

    4.

    58, 1. 96,
    4.

    aliisque locis, 6.

    Morte, 126,
    li.

    126,

    6.

    159,

    281,

    Miitabiles, 296, 12. Mutabilitas, 94, 17. 103, 6. Mutabililate, 94, 4. 212, 17. Mutabilium, 293, 2. Mutabit, 298, 24. Mutabitur, 352, 7. Mutare, 102, 8. 123,6. 352, Mutari, 379, 3. Mutat, 350, 22.

    Necessarius, 326, 13. Necesse, 125, 9. 132, 9. 188, 17, aliisque locis 40. Necessitas, 325, 11. 323, 17. 323, 21, aliisque locis 6. Neoessitate 49, 3. 133, 6. 328, 9, aliisque locis 9. Necessitalem, 296, 1. 325, 14, 335, 6, aliisque loois 5. Necessitates, 351, 9. Necessitatis 299, 20. 325, 11. 333, 2, aliisque loois 8. Necessitudo, 205, 16. Nectis, 70, 5. Neclit, 41, 4. 168, 23. 294, 2. Ncfarias, 61, 6. Nefarios, 54, 3. 86, 4. Nefas, 52, 5. 52, 6. 60, 1, aliisque
    1.

    loois 4.

    Morlem, 237,

    19. 239, 8. 285, 3.


    5.

    Mulata, 93,

    3.

    Morli, 57, 2. Mortis, 33, 3. 12G, Mortuum, 267, H.

    Mutalam,
    200, 4. 298, 9.

    94, 3.
    7.

    Mos, 340, Mota, 71,


    Moti, 57,
    locis 2.

    5. 2. 302, 14.
    1.

    Mutatio, 93, 3. Mutatione, 166, 1. 195, Mulationes, 353, 11.

    Mutationum,
    4,

    246, 12.
    4. 2.

    Negabis, 263, 23. Negabit, 233, 4. 381, 11. Neganlibus, 78, 1. Negare, 111, 7.237, 2. 281, 7. 303, Negari, 228,7. 246, 21. 264, 16. Negas, 283, 4. Negat, 7, 3. Negatas, 110, 4.

    3.

    Mutaverint, 198,
    18.

    Negaverim, 267, 16.


    Neget, 188, 7. 281, 10. NegleotEB, 11,4.

    Molibus, 168,

    239,

    aliisque

    Mutavero, 352,
    Mutavit,
    7,
    5.

    MoLione, 237, H.

    Mutentur, 287,
    Mutet, 65,
    3.

    11.

    Motionem,
    Motu,

    350, 10.

    Negligendum, 123, 10. Nego, 137, 5. 267, 11.


    Negotiis, 53, 6.

    Motiones, 238, 21.

    Mutum,

    24, 6.

    Motum

    133, 4. 260, 4. 296, 1. 313, 10. 223,3. 232, 14. 265, 22, aliis4.

    N
    4.

    Negotium,
    53,
    7,

    Nam,

    10,

    63, 3.

    aliisque

    que loois, 2. Molus, 41, 3. 209, que locis, 8. Moveantur, 83, 3. Movebare, 83, 8.
    Movebit, 39,
    :

    locis, 82.

    Neminem, Nemo, 94,


    que
    loois 8.

    139, 8. 57, 3. 348, 13. 11. 119, 9. 122, 2,

    aliis-

    243,

    1,

    aliis-

    3.
    6.

    Movens, 341, Movent, 286,

    Namque, 120, 3. 187, 1. 194, 6, aliisque locis, 13. Nascentia, 296, 6. Nationes, 137, 10. 194, 9. 194, 15. Nativaj, 150, 3. Natura, 86, 9. 94, 3. 101, 4, aliisque
    loois, 19.
    5. 134,
    9.

    183, 7. Nemus, 78, 5. 114, 1. Nequam, 86, 4.280, 1. Nequaquam, 303, 6.

    Nemorum,

    4.

    Neque, 94,13. 134, H. que locis 31.

    142,

    1, aliis-

    223, 1. Movere, 84, 12. 142, 4. Moverentur, 335, 31. Movereris, 147, 4, Moveri, 221, 1. Moveris, 334, 8. Movet, 43, 3. 74, 4. 118, 3, aliisque locis 3. Movetur, 293, 3. Mox, 89, 7. 102, H. 148, 9, aliisque
    locis 2.

    Moventem,

    Natura, 131,

    149, 5, aliis-

    Nequeam,
    Nequeat,

    que

    locis, 19.
    4.

    267, 13. 125, 5.


    6.

    188,

    2.

    194,

    Naturaj, 21,
    locis 19.

    43, 6. 84, 7, aliisque

    aliisque locis

    Nequeo,-187,

    Mulcedo,

    170, 2.

    Naturale, 194, 10. 265, 18, 265, 23, aIiisqueIocis2. Naturales, 218, 28. Naturali, 239, 4. 239, 11. 247, 2, aliisque locis 2. Naturalis, 149, 1. 186, 4. 265, 27. 266, 11. Naturaliter, 177, 2. 229, 18, aliisque
    locis 3.

    Nequeunt,

    11, 237, 2. 305, 3. 187, 18. 188, 12. 194, 1,

    aliisque loois 6.

    Nequissimi, 193, 5. Nequissimis, 192, 4. Nequit, 126, 4. 137,

    2. 179, 13, aliis1.

    que

    locis 10.

    Nequitia, 27-i, 13. 272, 18. 280, Nequitia, 257, 8.


    Nequitiffi, 209, 4.

    Mulcerent, 251, 13. Mulier, 9, 3. 14, 6. Mulla, 231, 11.258, Multas, 218, 27.
    Multi, 106,
    4.

    5.

    Naturam, 87, 3. que locis 12. Naturarum, 246,

    92, 6. 134, 2, aliis8.

    Nequitiam, 192,

    293,2. 299, 17.

    4. 298, 23, Neritii. 27 3, 1. Nero, 197, 2. 200, 3.

    Multiformes, 92, 3. Multiplex, 158, 9. 187,


    Multiplicato, 238, 15.

    1.

    Multiplicem, 293,

    4. 9.

    Multiplices, 50, 1. 61, 1. 343, Multiplioi, 194, 9. Multipliciter, 283, 5. 294, 13.

    Multiplieium, 176, 3. Multitudine, 75, 2. Multitudinis, 53, 10. 72, 6. 111, Multo, 281,2. 281,7. Multo magis, 247, 14, 2S3, 20.

    71071, 3, 3. 14, 5. 44, 3, aliis locis 30. intcrrog., 24, 1. 24, 4. 42, 1 bis aliisque locis 46. Neyjco, non, 94, 8. 103, 7. 109, 4 aliisque locis 5. Ne dum jvo tantum abest, ut, 84, 4 195, 9. 296, 18. Ne quidem, 157, 12. 18, 10. 198, 4 aliisque locis 17.

    Ne ut

    que

    Ne

    Neroui, 200, 7. Neronis, 154, 2. Nescia, 324, 9.


    Nesciat, 238,
    17. 331, 3.
    3.

    Nesciebam, 72,

    Nesciebas, 102, 10. Nescientes, 239, 6. Nesciente, 297, 8.

    1.

    Multorum,

    132, 7.
    5.
    8.

    Nebulas, 226, 4, Nebulis, 30, 1. Nebulosus, 114, 3. Nec, 6, 1. 32, 2. 24,


    locis 128.

    Nescio quem, 210. 4. Nescio quid, 84, 1. Nescire, 215, 2. 245,

    3,

    Nescisses, 53, 10. Nescit, 123, 7 bis. 289,


    1

    1.

    331, 5

    ter,

    aliisque

    332, 8.

    Multos, 126, Multuai, 92,

    334, 3.

    Mundana, 246, 25. Mundi, 86, 10. 301, 5. Mundo, 115, 3. 157, 1.
    14.

    Necuon;'0, et, 215, 7. Necant, 12, 8.


    349, 3. 349,

    Nescita, 331, 7. Nescitis, 128, 15. Nescius, 331, 6.

    Necare, 148, 7. Neoat, 147, 6.

    Neuter, 201, Neutro, 332,

    1.

    7.

    Neoem,
    83, 1. 84,
    2.

    56, 5.
    17.

    Neutrnm,
    350,
    18.

    230, 17.

    Mundum,
    que
    locis 7.

    220, l.aliis9,

    Nocessaria, 330, aliisque locis 2.

    331,

    Nexa, 236, 1. Nexas, 292, 15.

    1409
    Nexibus, 295,
    19. 331, 33.

    INDEX VOCABULORLIM.
    181, S.
    9.

    1410

    Nexu,

    Nexuit, 246,

    Noscere, 330, Nosco, 84, 4. Nosse, 85, 6.


    3.

    8.

    331,

    9.

    Numerus,
    Numinis,

    138, 9.
    94, 6. 46, 2, 72, 4,
    7,

    136, 10. 292, 11. 331,

    Numquam,
    que locis 13. Nunc, 4, 2.
    cis 64.

    78, 5, aiiis-

    295, 8. Nexus, 287, 9. 330, 8. Ni, 50, 4. 208, 7. 219, 16, aliisfiiie locis 2. Nihil, 13, 2. 25, 1. 35, 2, aliisque
    locis 86.

    Nexum,

    Noster, 297, 22.


    Nosti, 237, 2.

    a. 10, 4, aliisque lo-

    Nostra, 36,
    loois 4.

    4. 93, 8. 102, 7.

    7,

    aliisque

    Nuntiat, 301, 11.

    Nuper, 257,
    lo', 3.

    3.

    Nostra 75
    Nostrfe,
    locis 3.

    Nihil ex nihilo, 313, 14.


    Nihili, 179, 14.
    Niliil

    13, 3. 14, 10, aliisque

    non omne,
    -4.

    Nihilo, 177, que locis 4.

    248, 6. 335, 17. 179, 6. 187, 18, aliis-i.

    Nostram, 53, 7. Noslri, 31, 2. 33, 1, 33, locis 10.


    Nostris, 24,
    locis 3.
    1. 33, 3. 43,

    8,

    aliisque aliisque

    Nihilominus, 137, Nihilum, 239,24.

    296, 15. 326,

    3.

    4,

    Nuptiis, 121, 3. Nutricein, 30, 3. Nulrit, 121, 4. Nutritus, 24, 1. Nutriuutur, 343,12. Nutrix, 117, 1. Nutum, 122, 4. 247,

    4.

    Nil, 69, 7 bis. 106, 6. Nimbis, 102, 3.

    Nostro, 12,
    Noslros, 43,
    5.

    2. 24,

    1.

    93, 2. 219, 31.

    0, 31, 2. 32,
    21.

    2.

    57, 3.

    aliisque locis
    aliisque
    lo-

    Nostrorum, 332,
    2S9, 5,
    aliis-

    21.

    Nimbosis, 27, 1, Nimis, 210, 4. 211,

    8. 33, 10.

    Ob,
    cis 8.
    7.

    50,

    1.

    37, 2. 57. 3,

    que

    locis 2.

    Nostrum, 3, 3. Nota aclject., 73,


    337, 9.

    3.

    264,

    331, 4.

    Nimium,
    que Iocis6.
    Nisi, 24, locis 32.

    120, 1. 138, 1.
    3,

    1.59, 1, aliis-

    Obambulat, 276, 9. Obduxerat, 11, 4.


    Obitu, 302, 9. Objacet, 266, 22. Objecit, 200, 3. Objecta, 343, 7. Objecta, 46, 2. Objeclce, 343, 2. Objectorum. 73, 2. Objice, 89, 7. Oblectamenta, 292, 13. Oblectant, 108, 5. Oblita penult. corr., 108, 4. Oblita penult. prod. etpassive, 237. 3. Oblita act., 332, 4. OlDlitas passive, 333, 3. Oblitus, 25, 2. 86, 6. 109, 5. 236, 3. Oblivio, 158, 2.

    Notam
    35,
    3,

    substant., 239, 27.


    3.

    44, 10,

    aliisque

    Notare, 235,

    Notas suhst.,
    12.

    30, 5.

    331, 2.

    340,

    6.

    Nitamur, 325,

    341, 4.

    Nitens, 263, 26. 30.5, 20. Nitent, 132, 2. 174, 3. Niteute, 269, 3. Nitentibus, 283, 11.
    Nititur, S2, 4. 178, 4. 283, Nitor, 212, 16. Nituntur, 177, 6. 179, 6. 65, 8. Niveis, 196, 2. 215, 5. Nivis, 291, 1. Nixa, 304, 8. 3S1, 2. Nixus, 63, 2. Nobile, 208, 2. Nobilibus, 205, 16.
    1.

    Notavit, 310, 7. Nolio, 337, 16. 340, 15. 344, 10.

    Nolione, g32,

    16.
    8.

    Notionem, 331,

    212,

    12,

    Notionis, 351, 20. Notior, 172, 1. Notis, 340, 11. 341,13.


    Notitia, 343, 15.

    Notitiam, 351, 32. Notitiarum, 343, 16. Notos, 164, 6.

    Notum,

    121, 2. 344, 5. 331. 12.


    3.

    Nobilitas, 121,1, 178,8.203, 11. Nobilitate, 205, 13. Nobilitatis, 203, 10. Nobis, 53, S. 58, 4. 101, 10, aliisque
    locis 3.

    Notus substant., 153, 8. 174, Nova, 341, 3. 173, 4. Noverunt, 267, 2. Novi verbum, 84, 9. 326, 10. Novimus, 151, 1. 164, 3.

    Oblivione, 86,

    2.
    1.

    Obliviosam, 243,

    Oblivisoeretur, 282, 15. Obluctari, 267, 4.

    Obnoxius, 212,
    Obrepat, 218,
    331,

    7.

    Noceat, 157,

    5.

    Novis, 61, 8. 275, 6. Novisti, 34, 2. 83, 5. Novit, 297, 16. 332, 7. 336, 13.
    12.

    18.

    Obruisset, 314, 7. Obruit, 314, 10. 314, 11.

    Nocendum,
    Nocet, 69, Nocte, 26,

    201, 6.
    3.

    Nocentia, 277, 18.


    Nocenteii, 69,
    7.
    1.

    Novo, 233,

    2.

    Novum,

    32, 5. 94, 2. Nox, 27, 3. 261,4. 282, 4. 323, 4. Noxia, 17, 3. 68. 8.

    Obruta, 330, 6. Obscura, 158, 3. Obscuras, 235, 2.


    Obscuris, 69, 4. Obscuritas, 218, 31.

    Noctem, 262,

    10.

    Noxiorum, 299,

    9.

    Noctes, 266, 17.


    iNoctibus, 102, 2. 103, 3. 168, 6. Noctis, 65, 1. 66, 4. 253, 10. 290, 2. Nocuerunt, 137, 6. Nodis, 182, 8. Nodum, 323, 4. Nolendi, 237, 16. 320, 3.

    Noxium,

    133, 19.
    3.

    Obscuro, 64, 6. Obscuros, 339, 2.

    Nube, 25, 4. 321, 2. 332, Nubes, 242, 4. 360, 3. Nubibus, 88, 1. 323, 4.
    Nubila, 7, 5. 90, 4. Nubilus, 291, 7. Nudatis verbum, 311,

    Obscuram,

    218, 8.

    Obscurus, 218, 27. Obsecro, 171, 8. Obsequentes, 44, 1.


    Obsistere, 247,

    U.
    12.
    4.

    3.

    Obsitum, 276,

    Nolentes, 30, 2. Nolentibus, 188.

    5.

    NoUnt, 330,

    3.
    4.

    Noluissem, 279,
    118, aliisque locis 9.

    NoUiisses, 187, 12.

    101, -4. NuIIa, 101, 9. 158, 11. 158, 14, aliisque locis 12. NuIIa, 35, 4. 313, 10. 323. 3. Nullam, 281, 18. 335,6. 333, 9. 331, 146,
    6. 3.
    1.57,

    Nudum,

    Obstantia, 212, 18. Obstat, 89, 1. 323,

    Obstupui, 14,

    7.

    Nomen,

    3.

    20,

    17.

    Obtemperantium, 247, Obtemperare, 73, 1. Obtemperes, 95, 8.

    6.

    Nomina, 218, 21. 350, Nominatur, 293, 6. Nomine, 157, 7. Nominibus. 149, 18. Nominis, 32, 2. 49, 2.
    locis 4.

    SO, 6, aliisque

    Nomino, 246, Non, 8, 2. 12,


    cis 303.

    14.
    5.

    12,

    8,

    aliisque lo-

    Nondum,
    locis 12.

    27, 2. 76, 6. 86, 8, aliisqne

    Nonium,
    Nonne,
    locis 17.

    193, 1. 32, 7. 93, 4. 103, 3, aliisque


    2.

    Nonnihil, 163, 2. 287, Nonnulli, 29S, 8. Nonnullos, 33, 10. Norant, 139, 4. Norat, 332, 2.

    287,

    3.

    Noruut, 215, 4. Nos, 25, 3. 36,


    cis 10.

    3. 36, 6, 8.

    aliisque lo-

    Noscendi, 352,

    NuIIas, 340, 6. Nulli, 111,4.337, 9. NuIIis, 12, 5. 193, 3. 237, 17, aliisque locis 5. NuUius, 218, 15. 230, 8. 272, 9 bis. NuUo, 10, 3. 36, 2. 83, 2, aliisque locis 10. Nullum, 44, 9. 88, 2. 135, 7, aliisque locis 3. Nullus, 3, 3. 74, 1. 208, 6, aliisque loois 7. Num, 34, 5. 84, 4. 103, 1, aliisque locis 38. Numen, 276, 11. Numerabitur, 134, 6. Numeranda, 179, 12. Numerandam, 268, 9. Numeratur, 178, 11. Numeravimus, 246, 17. Numeremus, 304, 10. Numerentur, 236, 13. Numeris, 18, 6. 222, 2. Numerosus, 36, 1. Numerum, 109, 4, 111. 6.

    Oblicuit, 91, 1. Obtinendi, 264, 14. Obtiuere, 136, 6. 266, 13. Obtingit, 314, 2.

    Obversatus, 31, Obvia, 64, 4.


    Obviis, 314,
    9.

    1.

    Obvius, 43, 4. Occasus, 327, 8. Occidentia, 296,


    Occidit, 254, 12.

    6.

    Occiduo, 301,

    7.
    8.

    Occultis, 273, 3.

    Occuluisse, 52,

    Occupantur, 36, 5. Occupale, 303, 24. Occupato, 171, 7. Oceauo, 301, 9.


    Ocius, 279, 14. Oculi singul., 352, 3. Oculis, 10, 1. 58, 2.212, 18. 335,27. Oculo, 111, 6.

    Oculorum, 213,
    Oculos,
    7,

    2.

    2.

    23,

    5. 29, 1,

    aliisque

    1411
    locis 10.

    INDICES AD LIBHOS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHLE.


    Optavimus. 155,
    2.

    1412

    Oculus, 337, 1. Oderant, 299, 10. Oderit, 283, 26. Odiis, 48, 4. 142, 1. Odio, 283, 26. 283, 29. 299, Odiosa, 297, 1.
    Odiosos, 132, 3. Odisse, 283, 27. Odores, 302, 2.
    Offensio, 45,
    3. 4.

    Optet, 123, 6. 331, 6. Optimam, 305, 7. Optime, 296, 10.


    9.

    Parantis, 236, 3. Parat, 276, 7. Paraverint, 216, 7. paravit, 218, 28.


    Parcit, 297, 27. Parem, 194, 6.

    Optimorum, 156, Optimum, 178, 1.

    3.

    179, 9.

    Opulentis, 188, 14.

    Parente, 109,

    5. 12.
    2.

    Opum,

    101,

    1.

    137,
    9.

    H.

    273, 1.

    Parentum, 205,

    Opus, 68, 2.221,

    239,10.
    174,2,

    Opus est, 135, 3. Ora accus. plur.,

    282, 8.
    3, 1. 153, 3.

    Parere, obedire, 50, Paribus, 225, 1. Parietes, 74, 5.


    Pariter, 74, 2.

    248, 17.

    Offensione, 60,
    Officii, 265, 28.

    aliisque locis duolius. Oratio, 72, 2. 257, 2.

    UO,

    7.

    132, 7,

    aliis-

    Officiis,

    80, 2.

    Officinas, 61, 7. Officio, 9, 2. 194, 11. 265, 17. 266, 2. Officium, 263, 18. 265, 23. 265, 26, aliisque locis 2. OUm, 4, 1. 49, 2. 182, 6, aliisque locis 3. Onine, 126, 4. 136, 5. 159, 7, aliisque locis 20. Omnem, 58, 1. 156, 5. 239, 2, aliisque locis 7. Omnes, 119, 2. 119, 10. 177, I, aliisque locis 6. Omni, 59, 3. 117, 3. 118, 4, uliisque locis 5. Omnia, 179, 2. 229, 8. 231, 12, aliisque locis 30. Omnia accus., 68, 3. 75, 5. 275, 10, aliisque locis 2.

    Orationis, 312 1. Orator, 110, 9. Oratores, 283, 14.

    Orbe, 102,

    7. 302, 7.
    3. 185,
    3,

    Orbem, 19, 3. 181, que locis duobus.


    Orbes, 18, Orbi, 234,
    3.

    aliis

    223. ,3. 303. 2.


    6.

    6. 336, 19. Orbis, 63, 1. 292, 2. 310, Orbium, 295, 12.

    323, 1.

    Orbus, 121,
    Ordine, 292,

    3.

    13.

    Ordinem, que locis 8.

    55, 2. 80, 6. 267. 13 aiiis-

    249, 4. Pars, 70, 6. 123, 2. Parata, 106, 6. Parle, 14, 9. 33, 5. 103, 5, aliisque locis 8. Partem, 33, 6. 172, 2. 210, 24. 325, 8. Partes, 222, 1. 237, 10. 333, 4. Parthis, 157, 13. Partibus, 218, 24. 238, 24. 246, 6. 336, 20. 17. Participatione, 231, 8. 236, 281, 3. Participes, 343, 6.

    que locis i6. Parmenides,

    Ordines, 294,11. Ordinibus, 294, 2.


    Ordinis, 43,
    locis 3.
    8.

    52, 5. 288, 3, aliisque

    Particulas, 11, 9. Partirer. 32, 3. Partium, 231, 13.231, 25.

    Parva, 138,

    13.
    2.
    3.

    Omnibus,
    locis 21.

    53, 6. 56,5. 61, i.aliisque


    5.

    Ordo, 134, 3. 183, 3. 217, 2, aliisque locis 11. Ore, 44, 2. 44, 4. 75, 5, aliisque locis 5.

    Parvam,

    246, 14.

    Passim, 36,

    Omnino, 159, que locis 5. Omnis, 93, 3. que locis 10.

    159, 6. 230, 7. aliis5.

    Passio, 341, 7. 343, Passione, 343, 5.

    122,

    123, 4, aliis-

    Oriatur, 313, 18. Oriens, 351, 27. Origo, 302, 12.


    Oriri, 350, 26.

    Passionem, 343,

    6.

    Passuum,

    57, 1.

    Omnium,
    que
    locis 36.

    31, 2. 44, 10. 54, 3, aliis-

    Oris ab,
    3.
    1.

    os,

    Omnium Omnium

    potens, 248,
    299, 23.

    Onsplw:,

    256, 1. 322, 2. 301, 13.

    potentem, 248,

    Oneratum,

    Oriundus, 72,5. Oriuntur, 238, 5.

    Oneret, 190, 3. Oneris, 292, 10. Opacae, 290, 2. Opera femin., 52, Opera, 133, 5. Operai 13 3.

    Ornamenta, Ornamentis,
    4.

    136, 2. 120, 5. 177,

    1.

    283, 19.

    Ornari, 137, 1. Ornet, 20, 4. 106, 5.

    Orpheus, 254,
    246,
    13.

    11.
    9.
    2.

    Operam,
    338,
    2.

    42,

    3.

    283,

    24.

    Orsa, 293, 1. Orta, 87, 4. 302,

    Pateat, 266, 10. Patebit, 193, 3.237, 11. Patefacere, 334. 7. Patefaceres, 231, 16. Patefaciam, 236, 5. Patefeccrit, 348,7. Patens, 234, 3. Patentes, 161, 3. Pater, 206, 3. 226, 1. Pateris, 82, 1. Paterni, 119, 6. Patet, 137, 1. 246, 29. 266,
    33. Pati, 64, 2.

    5.

    351,

    Operante, 313, Operatus, 387,

    15.

    6. 133, 9. 294, 10. 299, 16. Opes, 48, 1. 101, 10. 103,5, aliisque

    1, 314 6. Operi, 83, 4. Operis nomcn singuL, 70,

    locis 12.

    Opibus, 101,

    5.

    134,
    3.

    5.

    134, 10, aliis-

    que

    locis 4.

    Opilionem, 49,

    171, 1. 194, 13, 325, 2. 325, 17, aliisque locis 4. Opinione, 193, 4. 219, 21. 327, 2. Opinionem, 305, 10. 325, 15. Opinioni, 297, 24. Opinionibus, 87, 4. 204, 4. Opinionis, 76, 1. 118, 2. 336, 10. Opinor, 54, 6. 111, 2. 335, 12. Oportebat, 283, 18. Oportere, 249, 9. 345, 8. Oportet, 42, 3. 95, 1. 95, 8 aliisque locis 4. Opponitur, 238, 14. Opportunitate, 110, 2. Opposui, 48, 4. Oppressi, 330, 7. Oppressit, 24, 5. Opprimat, 305, 23. Optanda, 319, 3. 328, 3. Optandum, 320, 1. Optantur, 232, 16. Optari, 176, 8. 232, 13. Optasse, 52, 5. Optat, 41, 1.270, 9. 307, 5. Optata, 288, 3. 297, 1. 298, 13. Optatorum, 320, 5. Optavi, 44, 8.

    Opima,

    Opinio,

    Ortaj, 194, 16. Ortu, 20, 2. 65. 4. 153, 6. 206, Ortum, 183, 4. 208 8. 313. 18. Ortus, 262, 8. 289, 5. Ortus aceus., 65, 2. 184, 7. Os vultum, 148, 3. Ossa, 163, 1. Ostendam, 124, 4. 258, 9. Ostendat, 280, 9. Ostendimus, 268, 11.271, 7. Ostendisse, 217, 1. Ostendit, 335, 16. Ostensum, 219, 23.

    Patiantur, 120, 3. 149, 6. Patiatur, 297, 29. Patiebantur, 46, 5. Patiens, 238, 14. 340, 10. Palienter, 138, 21. Patientiam, 138, 21.
    Patientiffi, 298, 5. Patitur, 25, 1. 80, 4. 277, 8, aliisque locis tribus. Patiuntur, 283, 2. Patrandi, 268, 11. 279, 13. Patrem, 219, 34. 229, 16. 307, 6.

    Ostentando, 55,

    6.

    Ostentat, 149, 17. 149, 4. 272, 25.

    Ostentum,
    Ostro, 196,

    99, 1.
    1.

    Otia, 44, 7. Otium, 200, 7.

    P
    Pabula, 277,
    4. 2.

    Pabulum, 309. Pacem, 301, 2.

    Pacis, 178,1. Pacto, 283, 19. Paginae, 340, 5. Palam est patet, 232, Palatini, 48, 1. Palleant, 290, 1. Pallens, 65, 4.
    Pallet, )13, 3. Pallida, 64, 6. Palmites, 79, 5.

    4.

    Patri, 119, 2. Patria, 123, 3. 262, 7. Patria, 72, 2. Patrias, 72, 3. Patriam, 246, 15. 238, 11. 313, 2. Patribus, 54, 3. 152, 1. 197, 4. Patrisfamilias, 237, 14. Patrum, 110, 8. Patuerunt, 257. 2. Patuisset, 53, 5. Patuit, 239, 28. Pauca, 75, 2. 100, 1. 297, 18. Paucis, 133, 17. Pauculis, 82, 1. 164, 1. Pavet, 41, 1. Pavidus, 273, 5. Paulinum, 48, 1. Paulisper, 12, 3. 23, 2. 25, 3, aliis-

    que
    6.

    locis 9.
    2, aliisque

    PauIo,83,6. 102,11.131,
    locis 27.

    Paludes, 137, 3. 238, Pandit, 106, 8. Panniculis, 33, 7. Pap, 83, 8.264, 1.

    Paululum, 176, 1. Paulum, 103, 1.


    Pauperes, 132, 9. Paupertate, 132, 11. Pax, 76, 4

    Papinianum, 200,
    Par, 89,
    5.

    4.

    211,3.

    1413
    Pectora, 291, 4. Pectori, 24, 7. Pectoribus, 315, 2. Pectoris, 251, 11. 346,

    INDEX VOC.VBULORUM.
    aliisque locis 6. Perferunt, 61, 4. Perficere, 179, 6. 279, 12. Perficiat, 216, 18. 263, 17. 338, 3. Peraciunt, 213, 8.

    1414
    Perturbationibus, 76,
    7.

    Perturbationum,

    84, 6. 84, 11. 87, 4.

    3.

    Pecudes, 201, Pecunia, 132,

    1. 5.

    Pertnrbere, 324, 2. Perutilia, 313, 2. Pervagata, 157, 21.

    187, 3. 188, 2. 314. 178, 0. 188, 5.

    n.
    Pecuniue, 132,
    22.
    1.

    298,

    Perfidam, 94, 8. Pergat, 78, 4. Perhibetur, 228,


    349,
    9.

    Pervenire, 157, 13. 176,


    9.

    4.

    187, 3,

    228, 11. 229, 17.


    5.

    Pecuniam,

    188. 7. 188, 8. 212, 4,


    13.

    Perhorrescerem, 32,
    Perhorrescis, 94, Perhorresco, 170, Pericula, 144, 1.
    8. 6.

    aliisque locis 4. Perversa, 297, 24. Perversi, 69, 1. Pervertit, 33, 10. 92,

    3.

    aliisque locis 2.

    Pecuniosorum, 188,
    Pedibus, 38,
    1.

    183, 8. 237, 9, aliis-

    Pervetusta, 35, 1. Pervincere, 3, 2. Pervincere, 3, 2.

    que

    locis 2.
    7.

    Pedum,

    265, 23. 263, 23. Pejora, 208, 7. 282, 9. Pelagi, 322, 4. Pelago, 273, 2.

    Periculi, 23, 1. 55, 3. Periculis, 32, 6. 46, 2. 193, 3. 218,

    Pervium, 266, 19. Pervulganda, 157, 6. Pessimam, 305, 14.


    Pessimis, 33,
    299, 8.
    6.

    Periculorum, 199, Periculosam, 129,


    Periit, 310,
    6.
    1.

    7.
    3.

    149, 2. 149,

    5.

    Pelagus, 168, 12.


    Pellalur, 188, 11. Pelle verbum, 90, 1. 90, Pellebas, 58, 2. Pellere, 203, 4. Pellerentur, SO, 5.

    Perimendam,

    Pendenda,
    Pendentis, Pendet, 294 Pendit, 219,

    179, 14. 199, 8.


    8.
    1.

    Pendulum,

    Pendulus, Pene, 7, 4. 266, 12

    129, 1. 301, 20.

    326, 4. Perire, 286, 5. Perjuria, 69, 7. Permanebit, 239, 19. Permanendi, 238, 17. 239, 15. Permanendo, 330, 3. Permanens, 287, 6. Pormaaent, 237, 6. Permanere, 239, 17. Permanet, 237, 9. Permeant, 346, 1.

    Pessimos, 149, Pessimus, 137,

    4.

    7.

    Pessum, 347, 10. Pessumdari, 46, 4.


    Peste, 276, 13.
    44, 6. Pestis, 201, 6. Petant, 265, 12. Petantur, 232, 13. Petas, 79, 1. Petebat, 219, 3. Petere, 219, 29. Peteret, 93, 6. Peteretur, 248, 16. Petis, 133, 17. 212, 8. 347, 9. Petit, 139, 7. 161, 1. 178, 17, aliisque locis 5

    Pestem,

    bis.

    Penetrabat, 10, 7. Penetral, 59, 1. Penelraret, 212, 18. Penetrent, 109, 3. Penitus, 92, 1. 188, 13. 256,

    Permisit, 12. 3. Permissis, 317,

    1.

    Permissum, 299.
    Permulta,
    2, aliis-

    2.

    Permitterent, 283, 23.


    135, 5.
    1. 135, 4.

    Permultis, 126,

    Petitas

    249 7.

    que

    locis 3.
    1. 9.

    Pennae, 259,

    Pennas, 258,

    Permutant, 178, 3. Permutare, 93, 3. Permutat, 273, 7.


    Pernicie, 279,
    4. 6.

    Petitis 'verbum, 124, 3. 285, 3. Petitis adject., 333, 21. Petito, 188, 6.

    Pensare, 330, 12. Pensares, 95, 7. Pensari, 7fi. 3.


    Penuria;, 218, 26. Pepulerit, 174, 3. Pepulerunt, 221, 2. Pepulisti, 72, 4. Per, 18, 5. 43, 2. 84,
    cis 24.

    Perniciem, 44,

    237, )9. 239, 13.

    Perniciosa, 94, 9. 134, i. Perniciosis, 287, 9. 321, 2. Perosa, 260, 1.

    3,

    aliisque

    lo-

    Percipiendam, 123,
    Percipiens, 294,
    9.

    5.

    Perpendas, 299, 22. 335, Perpendis, 292, 11. Perpendit, 337, 1. Perpenditur, 331, 8. Perpeudo, 287, 3.
    Perpessi, 283, 13. Perpesso, 283, 9. Perpeti, 299, 8. Perpetrata 43, 5.

    26.

    Petitos, 207, 6. Petitur, 232, 4. 263, 5. Petunt, 34, 4. 159, [3. 178, 7, aliisque locis 7. Petuntur, 178, 10. Philosophi, 158, 19. Philosophia, 256, 1. Philosophi, 32, 3.

    PercuUi, 49,

    1.

    Philosophiam, 31, 1. Philosophum, 138, 23. Philosophus, 158. 20. Phcebe, 168, 6. 290, 4.
    PhcEbes, 301, 4. Phoebi, 65, 4. 77,
    1. 233, 4. 291, 2. 7. 207, 1. 242, 5. 261, 1. 322, 1. 28, 1. 113, 1. 133, 6, aliis-

    Percurrenti, 237, 11. Perdat, 64, 7.

    Perdens, 332,

    5.

    Perdideris, 101, 9. Perdidisses, 101, 13. Perdidit, 234, 12. 349, Perdit, 254, 19. Perdita, 139, 1.
    Perditis, 277, 6.

    1.

    Perdilissimum, 61,
    Perrtitum, 54, 3. Perditus, 253, 9.

    7.

    Perducere, 212. 2. Perductas, 150, 2. Perducturas, 212, 3. Perdurant, 194, 16. Perdurat, 124, 2. 137,
    205, 9. Peregi,
    2, 1.

    4.

    198, 2.

    120, 11. 124, 2. 220, 1. 63, 2. 194, 16. 198, 2. Perpetuum, 168, 2. 350, 7. Perrarum, 146, 6. Perrumpere, 322, 5. Perssepe, 137, 6. Perscrutemur, 84, 1. Perses, 103, 1. Personat, 244, 1. Perspecta, 172, 2. Perspectum, 131, 4. Perspexisse, 299, 17. Perspicaci, 186, 3.

    Perpetua, Perpetua, Perpeluo, Perpetuo,

    Phcebo, 64,

    Phoebum,
    Phcebus,

    que

    locis 2.

    Phrvgiae, 307, 2. Physicis, 313, 23.


    Pias, 103, 1. Piavit, 307, 3. Piget, 61, 2.120, 6. Piis, 226, 6. Pingitur, 261, 4. Pinus, 140, 5. Pisce, 214, 6. 215, 7. Placet, 102, 7. 146, 7. 181, 5, aliis-

    que

    locis 3.

    Perspicacibus, 10,
    2.

    1.

    Peregrina, 34,

    Perennem,

    127, 1.

    Pererrans, 153, 1. Perexigua, 122, 6. Perexile, 123, 11.


    Perfecerint, 279, 8. Perfeci 171 3. Perfecta, 213, 7. 219. 17. 229, aliisque locis 2.

    8,

    Perspicaciter, 217, 2. Perspicacius, 242, 5. Perspicax, 320, 4. Perspicio, 230, 14. Perspicua, 219, 15. Perspicua;, 282, 3. Perspicuum, 264, 13. 268, Perstriugam, 297, 19. Perstrinxit, 111, 6. Persuadet, 231, 11.

    1.

    271, 2.

    Placida, 234, 2. Placidas, 20, 3. Placido, 71, 1. Placidum, 231, 9. Placuisse, 297, 22. Placuissent, 134, 10. Plagas, 161, 3. Plane, 138, 13. Planius, 216,2. 265, 21. Plato, 349,15. Platone, 249, 8.

    Perfectae, 11, 2. Perfectam, 228, 16. Perfeclas, 222, 1. Perfecti, 228. 1. 228, 8. 229, 10. Perfectio, 228, 3. Perfectione, 156, 2. 228, H. Perfectionem, 282, 15. Perfectiori, 344, 11. Perfecto, 217, 9. Perfectum, 176, 9. 219, 27. 222,

    Persuasam,

    126, 1.
    1.

    Platonem, 330,

    6.

    Pertimescas, 87,

    Pertimescis, 137, 9. Pertimescit, 298, 23.

    1,

    Pertimescunt, 201, 2. Pertractes, 158, 5. Pertulisset, 283, 8. Perturbat, 292, 3. 350, 29. Perturbata, 296, 14. Perturbatione, 14, M. 253, 11.

    Platoni, 219, 31. 243, 1. 349, 12. PIatonis,33, 1. 44,2.244,1. 268, 13. Planstra, 289, 3. Plebis, 110,8. Plena, 10, 3. 198, 3. 200, 2 bis.
    209, 2. Plensp, 290, 1. Plenam, 219, 20. 246, 19. 248, 12.

    Plenissime, 86,

    1.

    INDICES AD LIBROS DE CONSOL/VTIONE PHILOSOPHIiE.


    Plenissimum, 229, 10. 229, V6. Plenitudinem, 349, 8. 349, 22. 350,
    '''Pleno, 21, 1. 64, 3. 105, 6. Plenum, 218, 18. 526, 9. Plenus, 187, 17. 229, 17. Plerumque, 149, 4. 166, 6. Plura, 237, 13. 335, 26. 344, 5. Plures, 132, 8. 148, 8., 157, 6, aliisque locis 4. Pluribus, 132, 11. 135, 3. 187, 6, aliisque locis 4. Plurimi, 178, 2.

    14ie

    Possibile, 313, 19. 326, 21. Possibilitas, 267, 18. 268, 11. Possibilitate, 279, 13. Possibilitatem, 268, 13.

    Praebuit, 148, 9.

    PrEecedentibus, 280, 10.


    Prajcedit, 341, 3. Praecellens, 119,
    1. 1.

    Possideant, 135, 5. Possidebas, 118, 5. Possidebis, 124, 6. Possidens, 229, 7. Possidentibus, 137, 6. Possidere, 242, 3. 349, 22.
    Possideret, "188, 8. Possideri, 132, 5. Possidet, 349, 8.

    Praecellentissimum, 230,
    PrKrellit, 125, 4. Pra3ceps, 298, 20. Praeceptor, 33, 2. PrEBceptorem, 200, 4. Praecessisse, 280, 8. Pra>cessit, 325, 20. Prajcipitat, 253, 8. 267, Prcecipitavit, 299, 1.

    3.

    Plurimis, 118,

    3.

    Possidetur, 188,

    2.

    Praecipitem, 106.
    Praicipiti, 16,

    9. 3. 80, 3. 161, 1.

    Plurimorum,

    60, 6.

    Plurimos, 157, 20. Plurimus, 76, 4.


    Plus, 165,
    5.

    199, 13.

    Possimus, 328, 11. 348, 4. 13. 238, Possint, 84, 12. 84, 5, aliisque locis 3. Possis, 87, 7. 95, 5. 111, 7, aliisque
    locis 13. Possit, 23, 3. 123, 9. 125, 1, aliisque locis 26. PosEum, 117, 2. 120, 7. 218, 12, aliisque locis 2. Possumus, 193, 6. 345, 10. Possunt, 88, 3. 132, 9. 188, 12, aliisque locis 18. Post, 159, 3. 260, 3. 281, 14. Post, deinde, 11, 2. 170, ,3. Posterioribus, 352, 17.

    1.26,
    7.

    Prcccipua, 119,

    Prascipui, 133, 2. PriEcipuis, 252, 5.

    Plus ajquo, 298, 6. 298, 7. Pocula, 183, 3. 275,7. 277, 2. Pcena, 48, 3. 68, 8. 272, 20,

    Pra2cipuos, 159,

    2.

    aliis-

    que
    16.

    locis 2.
    '4.

    Prena, 258,

    272, 11. 272, 13. 272,

    Pojnae, 272, 12. 327, 10. Poenali, 281, 15. Poenam, 281, 5. Prenarum, 283, 22. 287, Poe.nas, 55, 8. 352, 19. Poeni, 182, 1. Poenitentias, 209, 2.

    9.

    Posteros, 33,

    2.

    Postliao, 170, 5,

    Poenorum,

    148, 8.

    Poeticas, 12, 2.
    Poli, 259, 2.

    Postbaic, 91, 1. 281, 22. Postquam, 251, 3.

    18. 272, 6. Prseclara, 137, 11. 147, 1. 157, 22. 198. 4. Prcscognita, 336, 3. Praecognitio, 333, 14. Prfecurris, 266, 7. Prcecurrit, 352, 9. Prceda;, 33, 6. Prcedestinatcl, 321, 6. Praedestinatione, 292, 9. Praidicantur, 204, 5. 205, 13. Pra^dicatio, 157, 20. 205, 13. Prcedicavit, 110, 2.

    Prcecipuum, 254,

    Prceditum, 193,
    2.

    8.

    Postrema;, 133,

    6.
    1.

    PoUens, 287, 5. PoUicentur, 213,


    PoUuisse, 57, Polo, 113, 1.
    6.

    Postremo,
    G.

    95,
    3.

    160,

    166,

    6,

    Prajditus, 193, 9. PrcEeuntis, 266, 13.

    219,

    9.

    aliisque locis

    Prcefectum, 47,
    1.

    3.

    Postremus, 76,

    Polum,

    216, 3. 261, 7.
    1.

    Polus, 27,

    Polypliemus, 308,

    3.

    309, 3. Pomis, 302, 4. . Pondera, 143, 2. 222, 4. 226, 4. Pondere, 22, 3. 170, 4, 299, 23. 301, 21. Pontis, 156, 4. Pondus, 110, 6. 129, 2. 238, 20 314, 4. Ponere, 111, 5. 127, 2. Pouti, 19, 2. 38, 4.

    Poma,

    Postulas, 350, 17. Postulatis, 158, 16.^' Postulet, 100, 2. Posuisse, 309, 6. Posuisti,76, 4.304, 9. 352, 13. Poteiis, 181, 2. 219, 3. 264, 6, aliis-

    Praefectura, 193, 3. PrEegravat, 108, 7. Praeibitis, 212, 13. Praeire, 212, 6. PrcBJudicatae, 48, 3. Prffilium, 303, 22.

    Praemia,

    44,

    1. 76,

    2. 142, 6,

    aliis-

    que locis 2. Potentem,

    que
    198,
    1.

    locis 8.

    199,

    11.199, 12,

    aliisque locis 4.

    Poutum,

    128, 4.
    2. S. 1.

    Pontus, 105,

    Popularem, 205,

    Popiilares, 158, 14. 194, Populari, 205, 2. 287, 3.

    Popularis, 178,

    8.

    Populi genit., 61, 1. 195, 2.305, Vonuliplur.,10, 2. 293, 1. Populos, 153, 4. 157, 20. 162, 6

    10.

    Poleutes, 86, 5. 258. 3. 265, 13, aliisque locis 3. Poteutia substant., 147, 1. 150, 1. 179, 12, aliisque locis 10. Potentia, 145, 1. 177, 7. 217, 10, aliisque locis 3. Potenlia adject., 277, 10. Potenlite, 178, 12. 200, 6. 218, 3, aliisque locis 3. Potentiam, 148, 10. 178, 5. 178, 6, aliisque locis 7. Polentior, 341, 2.

    PrcEmii, 272, 4 bis. Prajmiis, 55, 8. 61, 10. 237, S. Prasmio, 238, 4. 272, 2. 272,
    297, 4.

    13.

    Prtemissa, 30, 8. Pra>miltere, 258, 8. Prc-emium, 271, 5. 271, 6. 271, 8, aliisque locis 6. PrcEnoscendi, 352, 11. Prajnoscere, 324, 7. 326, 20. 335, 24,
    aliisque locis 2. Prasnotio, 335, 350, 22.
    5.

    336,

    7.

    343,

    13.

    Poteuliorum,

    45, 2.

    Prffinotiouem, 335, 18. Praepositum, 43, 3.

    Potentis, 257, 11.

    Praeposterum, 326,
    10. 247, 9. 266,

    5.

    aliisque locis 2. Populus, 305, 8. n6pia\xa, 231 9. nop[crjj.ara, 231, 9. Porrigite, 252, 25. Porro, 238, 21. 350, 15. Porticus, 339, 1, Porlio, 133, 9. 157, 1. 292, 12. Portionem, 158, 8. 199, 6. 218, 24. Portus, 234, 2, Poscendi, 212, 6. Poscens, 188, 16. Poscet, 102, 9. Posita;, 352, 23. Positam, 124, 3. Positi, 305, 3, 305, 21. Positionis gratia, 335, 8. Positum, 115, 7. Posse, 58, 6. 52, 13. 55, 3, aliisque Iocis25. Possem, 14, 6. 217, 5. 218, 31. 236, 9. Possemus, 345, 7. Possent, 265, 11. 268, 6. Posses, 193, 8. Possessio, 348, 8. Possessione, 181, 1. 135, 10. 212, 11, aliisque locis 2. Posset, 53,7. 176,7. 176, 8. 188, 8.
    ,

    Potentissimum, 218,
    20. 266, 21.

    Pncscientia, |323, 14, aliisque locis 4.

    2.

    325,

    10. 325,

    Potentius nomen, 268, 2. Potentius adverb., 277, 15. Poterat, 271, 14. 337, 9.
    Poteris, 85, 2. 118, 6, 199. 13. Polerit, 94, 11. 110, 6. 138, 12, aliisque locis 8. Poleritis, 212, 13. Potest, 52, 7. 53, 7. 84, 10, aliis-

    Prxscientia, 333, 3. Prmscientis, 326, 6. 334, 5. Pnescientiam, 335, 2. 333, 9. 350, 13. 352, 5. Pra3scierit, 327, 6. Praisciri, 326, 15. 336, 8. 345, 4.
    Praiscitaj, 326,

    U.

    Praescifurum, 325, 13.


    Prffisciuntur, 335, 5. Praescius, 352, 20.

    que

    locis 49.

    Potestas,
    ,Iocis 10.

    149, 14. 199, 11,


    3.

    154,

    1,

    aliisque
    331, 31.

    Praescriptum, 50;
    338, 2.

    4.

    Potestate,
    352, 1.

    que

    Potestatem, 147,

    PrcT!sens, 54, 7. 94, 12. 126, 7, aliislocis 6. Praasenserit, 324, 9.

    Polestatibus, 149, 1.
    Potestatis, 145, 2. Potius adiect. 132, 1.

    Potius adverb., 14,

    2. 60,

    4. 72, 3,

    Praesentaria, 352, 16. Pnesentarie, 294, 10. Praesentarium, 349, 18. Praesentarius, 350, 9.
    56, 5. 93, 1. 349, 11. PraBsenti, 330, 21. Prsisentia adject., 350, 18. 350, 23. 351, 18. 351, 29. Prajsentiae, 349, 21. 350, 2. 350,

    aliisque locis 28. Potuisse, 264, 17. 279, 10. Potuissent, 267, 18. 351, 24. Potuisset, 266, 19. Potuisti, 33, 2. 193, 4. Potuit, 3, 2. 11, 9. 38, 3, aliisque
    locis 5.

    Prajsentem,

    10.

    PrEsentiam, 187,
    1,

    Potum,

    140, 4. PrcB, 147, 3. 178, 16. 178, 18. 212, 11.

    13. 349, 16. 330, aliisque locis 3. Praesentis, 120, 2. 350, 20. 352. 5.

    IH7
    Pi-a3sentuini, 336, 3. 350, 29. Prsesertinj, 279, 17. 287, 8. Prajsidere, 83, 4. 147, 2. Praesidia, 58, 5. Praesidio, 188, 6. 18S, 10. 201, 217, 2,

    INDE.X

    VOCABULORUM.
    Promat, 296, 12. Promere, 181, 6.

    1418

    4.

    Privatis, 46, 4. Privato, 111, 4. Privatos, 61, 12. Prius, 229, 7. Prius, 24, 3. 109, locis 8.

    Promeremur,
    8.

    328, 6.
    3.

    Promeruit, 33,
    140, 5. aliisque
    24,

    Prcesidiuai, 219, 32. Proestautes, 156, 1. Preestantia, 158, 15.


    Pr.'Estantius, 179, 20. 230, 7. Pr.-estare, 136, 4. aliisqiie locis 5. Prtestat, 350, 3.
    14.

    Priusquam, 335,
    351, 28.

    32. 336, 2. 351,

    Pro, 33,
    229,
    14.
    7.

    4.

    45, 2. 53, 7, aliisque lo-

    229,

    cis 6.

    178,

    189, 2,

    Proavos, 208, 3. Probante, 157, 2. Probantis, 55, 3.

    219, 14. Promissiouis, 313, 1. Promittere, 187, 19. Promittis, 264, 1 Promittunt, 187, G. 212, 3. Promovereris, 95, 6. Promovimus, 120, 3. Promptissima, 217, 7.

    Promisimus,

    Promptissimum,
    1.

    66, 9.

    Probaremus, 345,
    Probas, 94, Probat, 98,
    7.
    5.

    PraBstent, 193, 9. 215, 8. Frtestet, 343, 15. Prasstiterit, 327, 3. Prcesto, 320, 5. Praesumas, 229, 18. Prajter, 228, 5. 280, 19. 281, 1.
    11.

    229, 2.

    Probationem, 335, 20.


    Probationibus, 248, 19. Probes, 229, 14.
    313,

    Probi, 134,

    5.

    Prffiterea, 59, 1.

    Pra;tereant, 257, 6. Prfetereo, 110, 3. Pra^tereunt, 111, 10. Praeterire 110, 3. Prsterit, 103, 1. Praiteriti, 349, 9. 349, Prffiteritis, 348, 10. Prcelermisso, 219, 34.
    Pra;torii, 47, 3.

    21. 350,

    11.

    Praitulerunt, 298, 10. Praetura, 195, 1. Praevenit, 352, 12. Prfevia, 257, 1. Prcevideantur, 336, 7.

    PrwDidentia. 350, 14.


    Prajviderit, 324, 6. Prava, 279, 9. Pravitas, 218, 23. Pravitatis, 280, 3. Pravos, 280, 15. Pravus, 296, 18. Precabaris, 281, 20.

    Probis, 146, 6. 271, 12. 272, 14. 299, 3. Probitas, 134, 6. 146, 7. 271, 1, aliisque locis 4. Probitate, 273, 9. Probitatis, 283, 23. 352, 26. Probo verbum, 210, 7. 323, 3. Proborum, 287, 2. Probos, 271, 10. 297, 2 327 12 Proba, 268, 20. 271, 1. Probris, 298, 22. Probus, 272, 2. Procedam, 264, 8. Procedat, 323, 21. Procedens, 228, 14. 314, 13. Procederet, 246, 10. Procedit, 93, 8. 176, 3. 239, 12, aliisque loeis 2. Procellas, 115, 1. Procellis, 35, 5. 102, 3.

    178, 13. 291, 3. 347, 5. Pronum, 184, 2. PiopagandEB, 305, 19. Propagare, 157, 17. 158, 4. 178, 2. Propagasse, 205, 3. Propagentur, 238, 15. Prope, 234, 10.

    Promptum,

    Prona, 101,

    6.

    Propensius, 37, 2. Propcrata, 3, 1. Propinqua, 289, 2. 293, 11. Propinqua, 313, 23. Propinquat, 283, 3.
    Propinquitatis, 109, 7. Propinquus, 234, 6

    Propior, 64,

    7.
    8.

    Propitiis, 283,17.

    Propius, 14,

    Proponas, 231, 22. Proponunt, 352, 20. Proponuntur, 327, 10.


    Proposita, 264,
    Propositi, 313,
    9.

    Propositam, 178,
    3.

    19.
    9.

    Propositionum, 280,

    Processerint, 84, 9. Procul, 37, 1. 72, 2.

    Proculdubio, 133,16. 237, 11. 351.


    21.

    Prece,252. 10.
    Preces. 352, 23. 352, 25. Precor, 120, 3. Premant, 287, 11. Premat, 261, 8.

    Prodeat, 229, Prodente, 11,

    9.

    2.

    Prementibus, 113,
    Premit, 68.

    4.

    Proderet, 148, 3. Prodesse, 163, 6. 283, 19. Prodest, 303, 1. 305, 2. Prodidisset, 72, 2.
    Prodigii, 92, 4. Prodigiis, 106, 4. Prodit, 149, 17. Proditori, 299, 18.

    Premunt,

    7. 158, 3. 155, 7. 157, 3.

    Propositis, 230, 13. 231, 1. Propositum substant., 265, 19. 332, 1. 352, 2. Propositum adject., 33, 6. 263, 16. 266, 1. 271, 8. Proposui, 331, 27. Proposuimus, 246, 16. Propria, 193, 10. 194, 13. 327, 13. 351, 14. Propria ahlat., 16, 2. 283, 2. 296, 13, aliisque locis 3. PropriEe, 68, 2. 147, 10. 320, 9. 332,
    10.

    Pressas, 340, 7. Pressisse, 347, 2. Pressurus, 310, 6. Pressus, 22, 2. 245, 3. 270, 10. Pretio, 118, 8. 298, 9. 328, 6. Pretiosa, 132, 4. 134, 11. 134, aliisque locis 2. Pretiosa;, 131, 5. 135, 3.

    Propriam,

    94.

    4.

    194,

    1.

    331, 23.

    Proprias, 314, 5. Proprietate, 349, 18.

    Productum,
    Profanum,
    Profecto, aliisque locis
    118

    313, 10. Produ.\it, 101, 4.

    Proprietatem, 330, 22.


    /
    (

    Profanae, 33, 10
    12,
    13, 1. 108, 1.
    2.

    240,

    1.

    2^3,

    2,

    Proprii, 149, 2. 193, 4. Propriis, 80, 1. 86, 3. 340,8. Proprio, 103, 8. Proprios, 185, 1.

    Pretiosam, 94, 11. Pretiosissimum, 109,


    7. 166, 12.

    7.

    118,5.

    Pretiosus, 124, 5. 136, 6. Pretiosum, 231, 9. Pretium, 35, 6. 74, 6. 310,

    Proferas, 108, 3. Proferendi, 178, 6. Proferendo, 137, 7. Proferre, 83, 3 102,


    326, 22. Profert, 302, 6. ProBciant, 158, 2. Proficiet, 247, 8. Proficiscantur, 396, 9. Proficiscens, 296, 19. Proficiscuntur, 351, 22. Profltetur, 163, 3. Profligat, 218, 31. Profligalura, 47, 2.

    Proprium, 101, 2. 135, aliisque locis 4. Propter, 232, 16,271, 4. 271, 5, aliisque locis 3.
    1.

    7. 149, 12,

    137

    ^)!

    Pfopugnare,
    Prorsus, 24,
    locis 16.

    54,

    4. 3, 94, 7,

    6. 45,

    aliisque

    9.

    Prima, 60, 8. Prima, 293, 18.


    PrimEe, 65, 1.293, 11. Primordia, 208, 4.

    Proscriptioni, 57, 2.

    Primum, Primum,

    245, 2.
    32, 6. 82,
    1.
    1.

    Prosequerentur, 3, Prospectu, 294, 5. Prospera, 297, 1. Prosperam, 165, 6.

    3.

    111,

    6, aliis-

    que locis 5. Primus, 143,

    Prosperitatis, 117, 2.

    182, 9.
    10.

    Princeps, 229, 6, Principe, 230, 3. 293, Principem, 229, 2.


    Principi, 328, 10. Principiis, 239, 7. Principio, 84, 10. 313, 16.

    Profuisse, 60, 3. Profunda, 241, 1. Profundam, 223, 4. Profunditate, 297, 19. Profundo substant., 16,
    8,

    Prospexerat, 294, 10. Prospexerit, 323, 6. Prospexi, 246, 27.

    Prospiciam, 246,

    2.

    Prospiciat, 330, 16. Prospiciens, 321,5.327,7.337,


    1.

    13.

    230,
    3.

    293,

    1.

    Profundum,

    Principium,
    230,
    9.

    146,
    7.

    186, 2. 227,

    109, 3. Progreditur, 303, 23. Progressus, 293, 1. 296, 7.

    Prohibebor, 102,
    Prohibet, 231,
    4.

    1.

    Principum, 109,

    8.

    Prior, 36, 2. 138, 1. 142, Priora, 229, 9. Prioribus, 230, 13. Prioris, 92, 2. Priscos, 142, 8.

    Prospicit, 324, 3. 340, 16. Prospicitis, 186, 3. Prostratos, 61, 9. Prosternit, 200, 3. Prosternitur, 122, 5. Proterit, 98, 1. 183, 8.

    Prolatis, 93, 2. Prole, 122, 1. Prolis, 110, 2. Prolixi, 158, 12. Prolixitate, 299, 23.

    Protervus, 128, 7.
    Protexi, 46, 2. Protrahit, 7, 6. Protinus, 193, 10. Protulit, 299, 7. 299, 19.

    Patrol. LXIII.

    46

    J419

    INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIA:.


    Putaljantur, 188, 10.

    1420

    Provectu, 305, 13. 305, 2i.

    Provehere, 272, 26. Provehi, 110, 8. Provehis, 225, 2.


    Provehit, 168,4. 291, Provenerint, 192, 1.
    5.

    Putabas, 246, 3. Putabat, 148, 4, Putabo, 248, 4. Putant, 178, 3.


    aliisque locis
    G. 3.

    Quam Quam Quam


    10.
    187, 2,

    plurimos, 131, 8. vultis nimio, 213. 3. quantuni, 7, 1. 16,

    1.

    51,

    1,

    179,

    Proveniaut, 335, 23. Proveniat, 120, 11. 345, Provenient, 350, 23. Provenirent^ 149, 2. Provenit, 149, 17. 205,

    Putarem, 13, 2. Putaremus, 282,

    16,

    9.

    Proveniunt, 149,
    18.

    7.

    288,

    13.

    314, 10. 351,

    Proventu, 352, 13. Provida, 181, 3.


    Providentia, 239,
    9, aliisque locis 13.

    12.

    293,

    6.

    293,

    Provideulia, 294, 11. 295, 9. 312, 4, aliisque locis 3. Provideuliae, 292, 8. 294, 8. 295, 1, aliibque locis 11. ProvidenliaiD, 295, 6. 299, 22. 304, 7, aliisque locis 2. Providentur, 325, 9. 326, 2. 326, 3, aliisque locis 2. Providere, 326, 8. Provideri, 325, 9. 326, 4.

    1, aliisque locis 5. Putasti, 75, 4. Putat, 125, 11. 137, 9. 280,7, aliisque locis 3. Putatis verbum, 164, 7. Putes, 102, 10. 111, 9. 123, 4, aliisque locis 3. 17. 5. Putet, 197. 5. 268, 279, 344, 2. Puto, 131, 2. 149, 8. 188, 1, aliisque locis 6.

    Putare, 193, 9. 326, 8. Putares, 193, 5. 283, 8. Putaret, 148. 2, Putas, 83, 1. 94, 3. 134,

    aliisque locis 21. Quam post aliud, 94, 15. 146, 7. 179, 6, aliisque locis 4. Quam post alius, 297, 14. Qnd.m post alio modo, 265, 19. Quam post aliter, 46, 5. Quam post magis plus et comparat. 132, 2. 165, 6. 201, 6, aliisque locis
    10.

    Quam pos<
    232, 15. 287,

    5.

    potius, 74, 337, 22.

    5.

    212, 15.
    14. 350,

    Quam
    25.

    post tam, 74, post


    prius,

    3. 232,

    Quam

    109,

    8.

    328, 8,

    aliisque locis, de quibus supra. Quamdam, 178, 9. 350, 2.

    Quamlibet pro quantumlibet,


    12.

    IS

    Pythagoricum,
    41, 4. locis 13.

    58, 3. 53, 10,

    Qua,

    43, 4.

    aliisqne

    326, 18. Quamvis,10, 2. 106, 3. 129, 7, aliis-j que locis 11. Quando, 120, 1. 179, 17. 198, 2. Quanquam, 158, 2. 292, 12. 313,

    Quamque,

    15.350. 26.
    loci, 248, 8 bis.

    Provincialium, 46, 3. Provinciam, 47, 2.


    Provisa, 60, 7. 326, 4. Provisae, 325. 1. Provocet, 343, 3.

    Qua, adverb.

    Quadam,

    Quadrigis, 113,

    231, 13. 238, 12. 1. 309,7. 335, 27.

    132, aliisque locis 2.

    Quanta,

    6.

    180,

    5.

    238,

    15,|

    Quanta,

    55, 3. 257, 6.
    6.

    Proximos, 123, 1. Proximus, 109, 8. 297, Prudentem, 166. 5.


    Prudentia, 94, 17. Ptolomaeo, 157, 1.

    30.

    Publicae, 44, 8. Publicis, 46, 4. Publicus, 290, 5. Pudeat, 247, 16. Pudebit, 162, 3. Pudibunda, 310, 3. Pudicitiaj, 119, 1. Pudore, 24, 4. 24, 5. 110, 2. 119, 1. Pudori, 52, 3. 121, 1. Puduit, 50, 9. Pueris, 119, 6. Pugna, 315, 2. Pugnautia, 168, 1. 301, 17. Pulcherrimi, 133, 9. 272, 5. Pulcherrimuni, 213, 1. Pulcherrimus, 221, 7. Pulchra, 133. 9. 134, 9. 174, 6, aliisque locis 3. Pulchris, 168, 18. Pulcliritudinem, 194, 2. Pulchritudinis, 133,6. 134,8. 195, 8. Pulchritudo, 133, 8. 178, 14. Pulchrius, 231, 10. Pulchrum, 92, 7. 133, 5. 134, 1, aliisque locis 4. Pulsare, 10, 5. Pulsibus, 290, 6. Pulsum adject., 72, 3. Pulsus, 61, 5. 72, 3. Pulverem, 346, 2. PuDCti, 156, 6. 157, 6. 295, 15. 296, 3. Puncto, 157, 6. Pungit, 218, 30. Puniendi, 299, 2. 304, 5. Puniri, 281, 9. 327, 12. Punisset, 56, 6. Punit, 306, 2. Puuiti, 281, 9. Punitos, 281, 23. Puniuntur, 281, 4. Puppes, 316, b. Pura, 280, 22. Pura, 300, 2. 337, 3. Pure, 267, 10. Purgatoria, 281, 16. Purior, 222, 3. Puritate, 293, 6. Puro, 322, 1. Purpura, 269, 3. Purpurae, 215, 6.

    1, 10, 6. 12, 2 6, aliisque locis 77. Qnni plur. femin., i2, 5. 12, 7. 120 2, aliisque locis 14. Qnx plur. ?ieut. nonu7i., lii,l. 101 6. 106, 9, aliisque loeis, 76. Quce plur. neut acciis., 24, 3. 53 12. 53, 14, aliisque.loeis 52. Quaecunque sijigul., 18, 4. 210, 5 305, 13, Qufedam singul., 11, 4, 112, 4. 158 11, aliisque locis 4.

    QucB singulari,

    Quantalibet, 110,

    Quantas, 105, 1. 151, 1. 181, 1. Quanti, 166, 10. 236, 2. 292, 10. Quantis, 212, 3.
    Quantitate, 349, 21

    Quantitatem, 349, 17. Quanto, 147, 4. 171, S. 271, Quanto ante tanto, 295, 15. Quanto magis, 343, 6. Quantos, 209, 3.

    1.

    Quantum, Quantum,

    Quantum ad hoc
    aliisque locis 3.

    Quaedam
    33.

    p/?-.

    femin., 212.2.

    325

    120, 4. 193, 2. attinet, 335, 9. 136, 3, 157, 3. 157,


    9.

    4,

    neut., 33 8, 109, 2 230,16, aliisque locis 4. Quaedam plural. accus., 219, 26 298, 3. 312, 1. 350, 21. Qucelibet, 268, 18. 324, 8. Quajnam, 14, 6. 125, 8. 268, 1, aliis

    Quaedam plural. nomin.

    Quantumlibet, 158, Quantus, 327, 8. Quare, 86, 1. H9, que locis 23. Quarta, 157, 1,
    Quartaj, 157,
    3.

    271, 11.
    125, 9,
    aliis-

    9.

    que locis 3, Quaeque mjynin.plur.

    Quarum, U,
    rieutr.,

    3. 53, 5.

    134,

    1,

    aliis-

    149, 3

    que

    locis 5.
    11, 2.

    Purpureum,

    78,

    5.

    185, 1. 238, 18. Quaeque accus. plur., 36, 6. 118 6. 136, 5, aliisque locis 6. Quferas, 79, 4. Quaeratis, 135, 8. Quaerere, 166, 12. QuEeri, 292, 10. Qua^ris, 51, 1. Quajritis, 135, 2. 214, 3. 254, 5. Quasritur, 232, 17. Quaero, 312, 5. 335, 1. Quaesieris, 282, 9. Quaesisse, 126, 7. Quaisita, 106, 7. 334, 3. Quajsitu, 292, 4. Qufesivit, 54, 1. Quffiso, 229, 14, 281, 13. 292, 2. Ouaestionem, 312, 4. Outestionis, 290, 23. 325, 4, Quale, 228, 4. Qualem, 306, 1. 313, 19, Qualemcunque, 349, 24. Quales, 343, 11. Qualia, 350, 23. Qualibet, 187, 9. 230, 4. Qualicunque, 186, 3. Qualitate, 120, 9, 279, 3, 298, 4. 352, 22. Qualitatem, 350, 29. Qualitates, 343, 2. Qualitatibus, 246, 11. Quam. 32, 2, 33, 5, 43, 3, aliisque locis 37. Quam diu, 237, 3. Quam multa, 219, 1. Quam multis, 123, 6. Quam multos, 123, 1, 158, 1.

    Quas,
    iocis 13.

    11, 9. 67, 2,

    aliisque

    Quasdam,
    Quasi, 32,
    locis 14.

    238, 17.
    5,

    93, 3. 209, 3,

    aliisque

    Quasi vero, 325, 10. 335, 23. Quatimur, 70, 7. Que, 4, 1. 9, 1. 10, 7, aliisque locis
    392.

    Queam,

    84, 4.

    Queaut, 268, 7. Queas, 147, 5. 239, 14. Queat, 53, 3. 131, 4. 157, 13, que locis 9.

    aliis-

    Quem,
    locis 24.

    13, 1. 57, 5. 123,

    3, 3.

    aliisque
    248,
    9.

    Quemdam, Quemnam,

    148,

    1.

    209,

    Quemlibet, 132,

    11.

    265, 20. Quempiam, 147, 7. 325, 20. Quemquam, 132, 4. 212, 2. 296, 19. Quemque, 61, 8, 61, 9. 146, I, aliis-

    que locis 2. Queo, 165,


    Querar, 53,

    5.

    230, 13.
    8,

    11,

    Queraris, 94,

    Querebare, 281, 19. Querela, 334, 1.


    Querelie, 23,
    1.

    101, 8.
    2.

    Querelam, 108,
    Querelas, 106,
    Querelis, 100,
    3.

    2. 203, 5.

    258,

    6.

    Querens, 252,

    1,

    Quffirentes, 296, 18. Querimoniae, 188, 4.

    Querimoniam,
    Queruas, 78,

    9, 1.

    4.,

    1421 Questibus, 71,


    2.
    7.

    INDEX VOCABULORUM.
    Quo, quem
    352,
    4. 8,

    1422
    Ratiouale, 83, 3. 337, 16. Ralionali, 337, 18. Rationalis, 319, 1. Ratione, 47, 3. 83, 7. 125,

    in

    scopum,

    95, 3. 93, 6.
    7.

    Oueunt, 149, Qui siniiul.,


    i]ue locis 69.

    14. 266, 11. 303,


    2, 1.
    2. 24,
    1,

    aliis-

    plural., 46, a. 34, 3. 37, 4, aliisque locis 39. Qui c/uomodo, 84, 9. 84, 10. 204, 3, aliisque loeis 3. Qui r/uare, 304, 10. Quia, 7, 3. 187, 12. 194, I, aliisque locis (i. Quibus, M. 7. 33. 8. 33, 5 aliisque locis 39. Quibuscuuque, 330, 2. Quibusdam, 295, 1. 299, 2. 314, 2. Quibuslibet, 297, 30.

    Qui

    Quo pro ut, 123, 8. 135, 3. 248, Quo magis, 194, 3. Quoad possuut, 239, 13. Quocuuque ablat., 261, 4. Quod qux res, 33, 6. 80, 5. 94,
    aliisque iocis 30.

    3, aliis-

    que iocis 24. Rationem, 43,


    16,

    8.

    86, 1. 156,

    que

    locis 4.

    Quod quam rem,


    aliisque locis 32.

    23, 3. 44, 7. 43, 1,

    Quibusque, 122, 5. Quicunque, 161, 1. 234, M. Quid aliquid, 101, 2. 108, 1.


    aliisque locis 23,

    Quod quodnam, 146, 2. Quod cwn antecedente, 35, 84, 5, aliisque locis 166. Quod conjunctio, 34, 1. 35, aliisque locis 43. Quod si, 94, 13. 95, 2. 111, qne locis 23. Quodam, 93, 3. 137, 6. 157,
    17.

    4. 74, 6.

    Rationes, 159, 4. 247, 18. aliisque locis 5. Rationi, 86, 11. 345, 8. Rationibus, 236, 1. 246, 5. aliisque locis 2. Bationis, 12, 8. 83, 2. 135,

    3.

    41, 2,

    que locis 7. Rationum,


    aliisque locis

    131,
    2.

    1.

    247, 14.

    7, aliis-

    Ravenna,
    13. 280

    30, 4.

    Ke,
    locis 5.

    33, 10.

    218, 1.

    230,

    4,

    108, 2,

    Quodammodo,
    Quodcunque,
    3.

    55,

    5.

    287,

    8.

    321,

    4,

    Quidaliud^Hitoro;/., 103,2. 146,6.

    Quid? qua; res? 20, aliisque locis 23.


    Quid quamlibet rem, Quid quam rem, 13S,
    5,

    21,

    1.

    30, 5,

    54,- 7.
    1,

    157, 7. 138,

    aliisque locis 14.

    Quid quare, 8, 1. 24, 4. 31, 2, aliisque locis 15. Quid? interrog., 266, 12. 285, 1.
    297, 12, aliisque locis 10. Quid si, 103. 3. 103, 6 bis. 247, 8, aliisque locis i. Quid dicam quod, 238, 9. Quid est, quod, 134, 8. 189, 2. 288, 4. 335. 7. Quid proficiant? 158, 2. Quid referre putas, 113, 5. Quid id tua refert, 134, 9. Quid hoc refert? 327, 1. 351, 24. Quid quod, 157, 17. 238, 11. Quid igitur? 50, 7. 32, 2. 179, 12, aliisque locis 10.
    .

    213, 4. 94, 15. 268, 10. 313, 17 238, 11, 319, 3. Quolibet, 228, 9. Quonam, 126, 7. 134, 3. 216, 1 aliisque locis 7. Quouam adverb. loci, 171, 5. 171, 6

    Quoddam,

    32, 1. Ream, 100, 2. Reatus, 57, 4.

    Rea,

    Quodque,

    Rebus, que locis

    101, 4. 112, 2. il8, 23.


    2.

    Quondam,
    que
    que
    locis 10.

    2, i. 17,

    4.

    24, 1, 36, 2,

    aliisaliis-

    Quoniam,
    locis 47.

    33, 8. 34,
    16.

    2.

    Recepi, 30, 2. Recepta, 171, 4. 176, Recepta, 338,9. Recepto, 327, 8. Recessisse, 304, l3. Reeessus, 213, i.

    Recipiendam,
    Recipit, 55, 6.
    aliisque
    194,
    32, 7. 34, 6.

    76, 8.

    Quopiam, 323, Quoque, 31, 3.


    locis, 73.

    Reclamantem,

    33, 5.
    5.

    Recognoscentis, 75,

    Quoquo gentium pro ubique,


    11.

    Recolentem, 117,

    3.

    Quoquo modo, Quorum, 33, 1.


    locis 13.

    .33,

    1. 323, 12. 36, 1. 49, 1, aliisque

    Quorumdam,
    Quos,
    locis 38.
    33,
    2.

    11, 8. 304, 11. 46,


    1.

    RecoUigit, 340, 18. Reconciliandae, 86, 1. Recondit, 218, 31. Reconditis, 341, 14. Reconditur, 238, 12.

    34,

    4,

    aliisque

    Recoquens, 153,

    9.

    Quid enim? 212, Ouid attinet, 33,

    4.

    Quosdam,
    Quot, 105,

    298, 4.
    3.

    4.

    Quidam

    singul., 54, 1. 138, 17. 228,


    11, 6. 213,
    1.

    7, aliisque locis 5.

    QxxiA&m plural.,
    9, aliisque locis 5.

    8.

    297,
    10,

    Quotidianis, 100, 3. Quotidie, 58, 3. 188, 3. Quoties, 17, 2. 38, 6. 43,


    locis 8.

    Recordabitur, 25, 2. Recordaris, 263, 4. Recordatur, 244, 2. Recorderis, 243, 5. Recordor, 265, 6.
    3,

    aliisque

    Quiddam,
    344, 7.

    178,

    179, 10. 303,


    1.

    Quovis, 101,

    1.

    R
    10, 4. 12,

    Recta, 243, 4. 312, 2. Rectaj, 352, 23. Rectas, 352, 24. Recte, 75, 4. 128, 13.

    218,

    Quidem,
    locis 90.

    25,

    3,

    aliisque
    280, 12,

    Rabidas, 182, 10. Rabie, 269, 6.

    que

    locis 6.

    Quidnam,

    14,

    7.

    219,

    22.

    Rabiem,
    Rabies,

    154, 2.
    38, 4.

    aliisque lccis 2.

    Rectissime, 230, 10. Rectius, 330, 14. Rectn, 90, 4. 93, 8. 184,
    locis 2.

    4,

    Quid ni?85, que locis 3. Quidquam,


    aliisque locis

    2. 133, 8.

    187, 17, aliis8.


    29-2,

    Radiat, 114, 5. Radice, 283, 11.

    Rcrlor, 68,
    1

    3. 70, 8.

    257,

    3,

    147,
    1.

    8,

    247,
    7.

    o,

    Radicibus, 238, 10.


    Radiis, 29,
    1.

    loci.:\

    3.

    5.

    77, 1. 336, 18.


    4.

    Quidquid,

    95,

    137,
    4.

    168,

    13,

    Radio, 43,

    7.

    aliisque locis 12. Quiescentes, 343, Quiete, 234, 2.

    Radiorum,
    Ramis, 183,
    5.

    322,
    1.

    Radios, 133,

    5. 207, 1. 235, 4.

    Bcctore, 86, 7. 239, 25. Rectores, 44, 3. Rectori, 247, 4. Rectos, 303, 1.

    Rectum,

    280, 15. 313, 4.


    2.

    Quieti adject., 129, 9. Quietis sulistant., 147, 10. 313,

    Quin, 83,

    7.

    126,
    1.

    4.

    179, 13, aliis3.

    que

    locis 11.

    Rapacitas, 106, 7. Raperis, 133, 13. Rapiant, 287, 12. Rapidis, 105, 1.

    Rectus, 38,

    297, 23.

    Recubans,

    308, 2.
    1.

    Quinetiam, 19,

    213,

    Quingentis, 57, 1. Quinis, 307, 1. Quippe, 13, 2. 135,


    Quis,
    loois 46,
    12,
    4.

    3. 136, 8. 171, 3.
    3.

    Quique phiral., 299,


    19, 3. 13.
    3.

    55,

    6,

    aliisque

    Rapido, 64, 1. Rapidos, 70, 8. 301, Rapidus, 212, 16. Rapiebas, 171, 1. Rapiens, 302, 8. Rapieotes. 36, 6.
    Rapiet, 164, 9. Rapinis, 46, 4.

    6.

    Recurrat, 261, 5. Recursus, 18, 4. 183, Recursant, 129, 2. Redarguit, 340, 23.

    Redarguuntur, Reddere, 21, 4.


    Reddit, 213,
    3.

    149, 19.

    Quispiam, 232,
    aliisque locis 2.

    232,
    117,

    19. 238, 7,
    7.

    Raptatur, 36,
    148, 6,

    3.

    Quisquam,
    Quisque, 11,

    46,
    9.

    Raptum,

    33, 3.
    3.

    aliisque locis 3.
    33, 3. 53, 14, aliis3, aliis-

    que

    locis 15.
    37, 1.

    Quisquis,

    41,

    1.

    70,

    Rapuit, 309, 3. Rara, 112, 3. 113, Rala, 33, 9. Rates 273 2.


    Uatio,'

    291, 5.

    340, 13. Reddunt, 192, 2. 194, 6. Redeunt, 182, 6. Rediere, 299, 9. Redigatur, 136, 10. Redigere, 213, 5. Rediit, 26, 2. Redimere, 102, 3. Redimit, 307, 3.

    que locis 10. Quo, 36, 7.


    cis 46.

    182, 9. 217, 7. 229,

    aliisque

    48, 6. 60, 7, aliisque lo-

    locis 18.

    Redirent, 142, 7. Reditu, 185, 2. Reditura, 223, 4.

    Ratiociuandi, 344, 13.


    Bt
    ut, 157, 19.

    Quo

    192,

    4.

    228,

    9.

    aliisque locis 10.

    Quo quomodo, 147, 7, 331, 8. Quo adverb. interrog. adtocum, Qao


    suppl. loco, 314, 11.

    Si

    Ratiocinari, 219, 4. 326, 1. Ratiocinatio, 296, 2. Ratiocinationem, 230, 22. Ratiociaationi, 344, 1. Ratiocinationis, 334, 3. Rationabili, 133, 4.

    Reducem, 262, 3. Reduces nomen, 166,


    Reduci nomen, 223,
    Refectus, 299, 23.

    7.
    4.

    Referantur,
    1.

    178,

    13.

    231,

    331, 32. Referas, 351, 34.

    1423
    Referat, 262, S.

    INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHlLOSOPHIiC.


    178, 11. Reliquus, 313. 13. Rem, 249, 1. 292, 4.

    1424

    Reliquum,

    Respondissem,
    326, 18, aliis-

    Referens, 340, 22. Referimus, 44, 1. Referre, 209, 4. 286, 7. Referri, 232, 3.268, 10. 268, 11. Refertur, 205, 11. 293, 7. 351, 8. Referuntur, 231, 22. 239, 24.
    Reficit, 301, 13.

    que locis, 2. Remeat, 302, Remedia, 76,


    Remediis,

    4. 6.

    109, 1. 170,

    6.

    Refluant, 303,

    9.
    8.

    Remedio, 298, Remiges, 277,

    12, 5.87, 2. 22.


    1.

    53, 8. Responsurum, 82, 3. Respublicas, 44, 2. Respuis, 68, 4. Respuit, 149, 3. Restanl, 171, 3. Restare, 246, 15.

    Restat, 232, 3. Res'.inguere, 149, 14.

    Reformidat, 239,

    Refovisti, 170, 4. Refragari, 230, 13. Refragatus, 313, 15. Refragentur, 344. 1. Refugit, 239, 2. 320, 1. Reganlur, 247, 3. Regat, 169, 3. 2S9, 3. Regatur, 84, 3. 86, 6. 245, 6.

    Reminiscare, 92, 7. Reminiscaris, 72, 5. Reminisci, 61, 2. 187, 11. 209, Remiserit, 168, 14.
    Remisit, 184,
    3.

    6.

    Remoratur, 285, 4. Remordet, 298, 4. Remotos, 162, 6.

    Retentent, 106, 10. Retentis, 134, 9. RetinendcB, 119, 7. Retiuens, 118, 6. 333, 1. Relinent, 119, 15. Retinere, 96, 1. 297, 27. 299,
    Retineri, 94, 14. 123, 9. Retinet, 232, 8. 267, 14.

    19.

    Rege, 47, 4. Regebat, 153,

    Rempublicam, Remunerandi,

    156, 3. 304, 4.

    4.

    Regem, 102, 11. Regendum, 95, 8.

    246, 18.

    Remunerari, 327, 12. Renitentem, 33, 5. Renovat, 296, 7.


    Renuntiare, 200, 6. Reor, 165, 6. 228, 2. Rependit, 308, 5.
    Repenlinis, 292,
    9.

    Retorquet, 352, 10. Retractans, 333, 2. Eetrabat, 105, 5. Retrabens, 302, 15. Retrahere, 101,7. 173,
    Retrahit, 166, 7. Retrusum, 242, 3. Retundatur, 298, 3 Reveharis, 313, 2. Revebat, 67, 3. 258, 9.
    2.

    2.

    Regens, 168, 12. 302, 11. Regentiura, 287, 7. Regere, 248, 17. Regerent, 44, 3. Regerentur, 83, 7.
    Regeret, 76, 4. Reges, 70, 3. 98,
    1.

    Repenlino, 279,
    4.

    18.

    198,

    269,

    2.

    Regi nomen, 50, 3. Regi verbum, 84, 2. 246, 3. Regia ad/eci., 50, 2. 200, 2.
    Regise adject., 45,
    4. 110,
    9.

    Reperiet, 219, S. Reperire, 147, 5. 219, 33. 831, Reperiretur, 314, 11. Reperta, 226. 2.

    Revehit, 301, 12. Reverendi, 9, 3. 177,

    6.

    Reverendos, 194,

    4.

    Revercndum,
    17.

    192,

    1.'

    195, 5. 218, 16, 219,

    Repertam,

    331, 8.

    Regibus, 199,

    6.

    Repetis, 101, 3. Repetit, 179, 5.

    Reverendus,
    6.

    59, 2. 287. 3.
    6.

    Regimen,

    83, 2. 247, 5. Regio siibstant., 157, 4. Regio adject., 49, 2. Regionis, 157, 1. Regis nomen, 103, 1. Regis verbum, 70, 9. Regit, 246, 23. 247, 12.

    Repetunt, 185, 1. 303, Repetuntur, 188, 5.


    Replere, 133, 16. 162, Replet, 132, 7.

    Reverentia, 231, 18. 236, 11. Reverentia, 193, 6. 193, 8. 232, Reverentiae, 179, 9. 218, 21.

    2.

    Reverentiam,

    60, 4. 180, 3.

    194,

    7,

    Reptantium, 147, 6. Repudiarent, 283, 24.


    262,
    3.

    316,

    8. 6.

    Repugnare, 324, 3. Reputarem, 9, i.


    Reputes, 118, Requies, 226,
    4. 6. 234, 1.
    6.

    Regitur, 36, 2. 72,

    169, 3, aliis-

    que locis 2. Regium, 146,

    aliisque locis 3. Revertar, 282, 1. Revertaris, 258, 12. Revertatur, 179, 5. Reverti, 225, 4. Revertor, 179, 3. Revisas, 246, 16.

    5.

    Regna
    1, 200, 1.

    7iomen,

    103,

    2.

    108, 2. 198,

    Requiris, 262, 6. Requirit, 183, 9. 332, Requiro, 74, 5.


    Reris, 112,
    2.

    Reum,

    52, 2.

    Revocans, 303, 1. Revocare, 93, 8.


    5,

    Regnant, 90, 6. Regnanlibus, 177,


    Regni, 199, 7. Regnare, 177, 8. Regnis, 217, 3.

    8.

    Rerum,
    locis 68.

    25, 4. 36, 6. 43,

    aliisque
    9.

    Revocat, 332, 10. Revocentur, 316, 3.


    Resolvat, 241,
    3.

    Res singul,
    10. 258, 2. 299,

    120,

    10. 188,

    267, 9,

    Rex,

    53, 1. 302, 12.


    11. 11.
    7.

    aliisque locis 3.

    Regno nomeiu
    14.

    257,
    1.

    Regnorum. 199, Regnum, 103, 8.


    Regulus, 148,
    8.
    1.

    Res plm-al, 120, 4. 149, 18. 296, 10, aliisque locis 3. Resecarent, 283, 18. Resecat, 173, 3.
    Reseret, 27, 5. Reservari, 48, 7.

    Rhetores, 149, Rhetorica, 149,


    Rhetoricce, 93,

    148, 4.

    Ridens, 130,

    2.

    Regum,
    262,
    i.

    198,

    199,

    4.

    200,

    1.

    Reguntur, 296, 11. Rei nomen substant., 53, 2. 121, 2. 149, 12, aliisque locis 15. Reipublicae, 44, 4. 157, li. 399, 20. Relabatur, 299, 14. Relabi, 325, 8. Relabuntur, 239, 2. Relapsa, 188, 9. Relata, 351, 19. Relevatur, 279, 7., 281, 3. Relicta ablat., 16, 2. 158, 15. 237, 15, 267, 1. Relicta plur., 44, 6. Relictam, 262, 10. 283, 21. Relicturam, 94, 11. Relinquat, 261, 7. Uelinquatur, 283, 26.
    Relinquere, 32, 4. Relinqueretur, 176, 8. Relinquetur, 157, 5. 334, Relinqui, 199, 4. Relinquis, 281, 15.
    Reliuquile, 14, 3.

    Residens, 43, 5. 275, Resident, 69, 1. Resideres, 283, 7.


    Resides, 182, 6. Resisteutis, 266,
    Resistit, 89, 5.
    8.

    4.

    Ridet, 98, 4. Ridiculo, 327, Rigant, 3, 1. RigidHs, 163,

    1.

    2.

    Rimarer, 43, 7. Rimari, 21, 3. Rimula, 217, 6. 283, 21.


    Ripa, 234, 5. Ripis, 310, 3. Rite, 219, 34. Rixetur, 120, 9. Robore, 84, 5. 129, 10. 212, 12. Robur, 24, 2. 178, 13. 238, 10. Rogat, 253, 1. Rogati, 243, 4.

    Resistunt, 238, 4. 323, 3. Resolvis, 223, 2. Resolvit, 329, 2. Resolvitur, 352, 14. Resoluta, 159, 7. Resoluto, 89, 7.

    Resolutum, 159,

    3.

    Resolvuut, 316, 1. Respectus, 280, 18. Respersa, 123, 7. Respice, 70, 4. 230, 14. Respiceres, 193, 6.
    Respicias, 345,
    4. 282, 7.

    Rogationibus, 82, Rogationis, 84, 3. Rogato, 82, 4. Rogi, 102, 12.

    1.

    Romana}, 157,

    14.

    Romanam,
    11. 351, 34-

    53, 4.
    1.

    Respicientium, 10,
    7.

    Rosei, 18, 2. Roseis, 20, 4. 113,

    Reliuquo, 53, 2. Relinquunt, 132,

    10.

    267,

    7.

    271.

    Respicio, 30, 3. Respicif, 254, 13. 282, aliisque locis 2. Respicite, 212, 13. Resplendeat, 271, 2. Respondeant, 272, 14.

    Roseos, 174,
    12.

    6.

    297,

    15,

    Roseum,

    168. 3. Rosis, 114, 2. Rota, 233, 8.


    Rota?.,

    Rotam,

    96,1. 102, 7.

    11. Reliqiia, 53, 7. 272, 24. 305, 7. Reliquerit, 92, 6. Reliquiis, 123, 2. Reliquit, 94, 10. 166, 10.

    Respondeas, 85, 1. Respondeat, 344, 8. Respondcbo, 351, 7. 352, Respondere, 84, 4. Respondi, 84, 10.

    Rotat, 249, 6.

    Rotatus, 295, 15.


    2.

    Rotunditatem, 336,
    Rubentis, 215,
    6.

    17. 336, 29.

    Rubore,

    14, 4.

    1425
    Rubos,
    173, 3. Rubri, 190, 3. Rugam, 25, 5. Ruinas, 151, 1. 235. 2. Ruinis, 129, 7. 307, 2.

    INDEX VOGABULORUM.
    Sa.xi, 89, 7. Sa.\i3, 238, 6. 343, 11.

    1426
    Segetes, 67, 5, Segnis, 118, 9. 273, 6, SegregatEB, 237, 9,

    Saxo, 129, Scalarum,

    6.

    11, 6.

    Seipsum, 351,
    Seirius, 67,
    5.

    34.

    Ruituros, 301,

    1. 2. 1.

    Rumore, 205, Rumores, 61, Rupe, 89, 6.


    Rupis, 315, Ruptis, 38,
    1.

    158, 15.

    Scelera, 298, 20. Scelerata, 53, 11. 279, 3. Sceleratius, 327, 16. Sceleratorum, 61, 6. 257, Sceleratos, 266, 13.
    Sceleri, 68, 8. Sceleribus, 75, Sceleris, 55, 8.
    3.

    Seirenes, 14, 2.

    Semel, 93,
    9.

    279, 6.

    Semen,

    2, 327, 8, 243, 2,
    4. 4.

    Scmet, 223,

    Semelipsis, 299,
    271, 3. 298, 16. 57, 5. 268, 11. 179,

    6.

    Rura, 191, 1. Rursus, 184,

    (i.

    2i8,

    14.

    265, 15,

    13.

    Semina, 67, 4. 78, 2. Semine, 238, 15, 275, Seminura, 296, 7.


    Semita, 227, 1. Semita, 258, 12,

    95, 6,
    5,

    168,

    1.

    aliisque locis 4. Rutilante, 234, 5. Rutilo, 20, 2. 301, 3.

    Scelerum, 253,

    5.

    282,

    6.

    287, 11.

    S Sacerdos, 307, 7. Sacerdotes, 56, 4.

    Scelesti, 266, 22. Scelus, 79, 12. Scenam, 112, 1.

    Sempcr,
    locis 20.

    45, 2, 46, 1. 52, 6, aliisque


    1,

    Scenicas, 12, Sceptro, 153,

    i.
    4.

    Senatorii, 195,

    Senatui, 54,

    5.

    Sacrarum,

    50, 2.

    Sacras, 56, 4. Sacrilegio, 57, 5. 58, 2. Sacrum suhstant., 168, 22. Sa3culi, 298, 9. Sa3pe, 6, 2. 33, 1. 43, 5, aliisque locis 17.

    Sceptrum, Sciam, 85,

    12, 1, 262, 1.
    3.

    Senatum,

    Scias, 331, 11. Sciatis 213, 4.

    Senatus, Seneca, 200,

    51, 1. 52, 1, 57, 2, 54, 4, 55, 2. 55, 3. 75, 6.


    6.

    Senecam,

    200, 3.

    Sciderant,

    11, 8.

    Sceva, 7, 2. 98,
    tis 2.

    1.

    106, 7, aliis.jue lo-

    Saiviant, 271, 11. Saivientis, 43, 2. 76, 3 148, 3. 197, 2. Sa3vior nomen, 142, 9. Sajvis nomen, 79, 2. 251, 7. 309, 7. Sa3vit, 279, 4. Sajvitiffi, 286, 6, Sajviunt, 277, 19. Scevo, 154, 4. 309, 1. Sagittis, 309, 2. Saliens, 183, 6.
    .

    Sciente, 297, 17 Scientes, 267, 4. Scienti, 297, 20. Scientia, 326, 13. 826, 16. 326, 18, aliisque locis 5. Scientia, 43, 5. 336, 9. Scientia;, 326, 14. 336, 11. 336, 12, aliisque locis 4. Scientiam, 348, 7. 350, 13. Scientis. 257, 10. Scilicet, 32, 4. 1.56, 3. 165, 3, aliis-

    4, 2. 261, 2. Sensi, 171, 1. Sensibile, 337, H, 344, 3. 344, aliisque locis 2. Sensibllem, 337, 17,

    Senecas, 35, 1. Senectus, 5, 1. Senes, 339, 2. Senibus, 110,4. Senis s6sto!<.,

    4,

    que locis. 4. Scimus, 126,

    5.

    Salo,

    3.5,

    5.

    70, 7.
    2.

    Saltem, 3, 2. 280, 2. 282, Salubres, 140, 3. Salubri, 83, 8. Salubritas, 178, 15. Salus, 247, 6. 297, 12.

    Scindat, 191, 1. Scintilla, 347, 19. ScintiUula, 87, 1.


    Scio, 83, locis 2
    4.

    Sensibili, 337, 21. Sensibilia, 337, 14, 337, 20, Sensibus, 337, 12, 337, 14, 337, 19, aliisque locis 2, Sensu, 337, 18. 337,20. Sensum, 345, 8, Sensus, 53, 10. 108, 6. 122, 4, alus-

    85,

    4.

    85,

    5,

    aliisquc
    4,

    que locis 6. Sensuum, 313,

    2,

    Scire, 35, 2. 164, 4, 287, 13. 331, Scis, 55, 4. 84, 9. 135, 1.

    Sententia, 56, 0, 304, 8. 313, 14, Sententia, 83, 8, Sententicesmsii/., 83, 5.264, 7.281,
    23.

    Salutcm,

    52, S. 237, 19. Salutis, 86, 10. 232, 13. 232 Salvum, 51, 2.
    14, 3.

    Scissem,
    14.

    53, 10.

    Scit, 125, 7. 123. 8. 331, 3.

    Sanandum,
    Sancitum,

    Sanciat, 282, 7. Sanciente, 249, 9.


    73, 2.

    Scitur, 348, 2. Sciturum, 158, 20. Sciuntur, 336, 14. Scopulis, 315, 1.

    Sententia!p/w., 61, Sententiam, 44, 1.


    aliisque locis
    3.

    1.

    180, 6. 84, 3. 86,

    10,

    Sententiarum, 170,

    4.

    Scribonda,

    2, 3.

    Sancta, 69, 2. Sancte, 229, 14.

    Sanctissimum,

    178, 10.

    Sancto, 168, 20. Sanctus, 59, 2. 297, 30.

    Scribere, 93, 3. Scripta substant., 158, 2, Scriptorum substant., 158, 1. SourrjB, 193, 5. Se, 6, 1. 43, 2. 53, 9. 35, 5, aliisque
    locis 63.
    '

    Sanguinem,

    54, 4.
    6.

    Sanguinis, 142, Sanguis, 121, 1.

    Secabat, 141,

    1.

    Sanis, 297, 8. Sanitatis, 297, 10. Sanxisti, 44, 2. Sapiens, 148, 5. 272, 11. 297, 28, aliisque locis 1. Sapientes, 231, 6. 268, 16. 283, 25. Sapienti, 271, 11. Sapientia, 118, 9. 193. 8. 193, 9. Sapientiie. 44, 3 bis. 231, 6. 287, 7. 305, 19.

    Secreta, 43, 7. 44, 7. Secreto, 184, 6.

    147,

    \ 6.^

    Sententias, 74, 6. Sententiis, 93, 2. Sentias,246, 14. Sentiendi, 344, 13. Sontiendis, 343, 1. 343, Seutire, 326, 22. Sentis, 42, 1. Sentiunt, 188, 13, Separari, 171, 9. Separat, 217, 9. Separatione, 237, 7.

    4.

    Secretum,

    55, 6.

    Secrevit, 166, 10. Secta, 223, 3. Sectanda, 267, 2. Sectionem, 239, 2. Secum, 351, 13. Secunda, 164, 10. Secundo, 245, 2.

    Secundum prspos. cum

    reqimine,

    Sapientiam, 32,
    Sapientibus, 44,
    Sapientis, 205,
    1.

    7.
    4.

    Sapientum, 44, 9, 53, Sapientium, 287, 4.


    Sapor, 174, 2. Sarcina, 195, 2.

    1.

    263, 16. 263, 22. 336, 13 bis. '350, 8. Secure, 232, 21. Securi, 36, 6. 199, 10. Securitate, 55, 3. 61, 11. Securus, 94, 11. 118, 10. 137, 12. 212, 8.

    Sarcinam,

    32, 2. 61, 3.
    5.

    Secutus, 44, 7. Sed, 14, 1. 23,


    cit

    1.

    24, 3, aliisque lo6,

    Sarcinulas, 36

    Satellite, 199, 12. Satiasti, 111, 2. Satiavit, 310, 5.

    235. Sede,'58, 2. 207, Sedeat, 325, 15.

    238, 12,

    Sedem,
    locis 4.

    43, 4,

    73, 3. 74, 5,

    aliisque

    Salient, 188, 14.' Satietas, 209, 2. Satietatem. 133, 18. Satis, 43, 2. 48, 4. locis 8.

    Sepositis, 135, 8. Septem triones, 153, 7. Septi, 292, 12. Septos, 269, 4, Septum, 157, 9. Sequentes, 305, 10, 330, 6, Sequentibus, 313, 8. Sequentum, 313, 1. Set/uestrari, 179, 14. Sequestrata, 134, 10, Sequi, 215, 1. 331, 7. Sequuntur, 343, 8, Sera, 139, 2. 164, 9. Seras, 289, 4, 301, 11, Sereni, 133, 9, Serenis, 89, 5. Sereno substayit., 114, 5. Serenum substant., 226, 3. Serenus, 37, 1, 130, 1. Serere, 173, 1, Serie, 292, 9, 318, 2, Scriem 53, 2, 168, 11, 295,
    ^

    10. 299,
    5. 328,

    Sedendi, 325, 18,

    Sedentem, 193,
    60, 3, aliisque

    1.

    20. Series, 295, 4,


    17,
    3,

    296,

    4.

    296,

    Satisfacerem, 283, Sator, 220, 2. Satur, 253, 11.

    9.

    Sedere, 260, 1. 325, 15, 335, 325, 20, Sedet, 302, 10, 325, 17. 325, 19, Sedis, 129, 4,

    Segetem,

    12, 7.

    Seris verhum, 225, 3, Sermo, 159, 2, 304, 10, Sermone, 299, 17, Sermones, 249, 10,

    1427

    INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHL-E.


    Sinat, 297, 32. Sine, 40, 2. 86, 7.
    locis 13.

    1428

    Sermonibus, 304, 12. Sermunculis, 158, 16.


    Serpens, 286,
    1.

    93,

    3,

    aliisque

    substant., 140, 1. aclject., 279, 16. Servans, 247, 7. Servant, 279, 2. 301, 2. Servantissimum, 297, 20. Servantur, 258, i. Servat, 119, 3. 257, 14. Servata, 256, 1. Servatis, 333, 3. Servator, 297, 13. Servatur, 118, G. 246, 25. Servavit, 94, 4. Servet, 181,3. Serviat, 203, 3.

    Serum Serum

    181, 5. 185, 2. 219, 10, aliisque locis 5. Singulare, 344, 6. 351, 34. Singularem. 110, 4. Singularibus, 336, 24. Singulariter, 294, 12. Singulis, 122, 2. 238, 20. 279, II. Singulorum, 157, 12.

    Singula,

    Soluti, 89, 6. Solutis, 182, 8. 352, 19. Solutum, 68, 1. Somulfit, 171, 7.

    Somulalis, ',86, Souiuo, 239, 5.

    2.

    140, 3. Sonantiliius, 252, 3. Sonora, 19, 1. Sonori, 128, 1. Sonos, 174, 4.

    Somnos,

    Sinistra mamis, 12, 1. Sinit, 125, 10. 298, S. Siut, 205, 1. 205, 13. 212, 2, aliisque
    locis 16.

    Siquando, 36, 3. 146, 6. Siquidem, 61, 4. 132,


    aliisque locis
    8.

    2.

    158,

    20,

    Servientium, 199,
    Servitus, 320, 8. Servitutem, 321,

    14.

    Sontes, 253, 4. Sopitis, 248,6. Soranos, 35, 1. Sordes, 283, 22. Sordescerent, 257, 15. Sordescunt, 195, 6. Sordida, 89, 8.
    Sordidffi, 273, 8.

    3.

    Sis,72, 5. 85, 6. 201, Sistam, 262, 8.


    Sistit, 302, 15.

    3.

    Sordidam, 282,
    Sors, 123,
    4.
    1,

    10.

    Servum,
    Sese, 10,
    locis 16.

    212, 10.
    4.

    50,

    3.

    94,

    7,

    aliisque

    Sit,

    36, 8. 41, 2. 53,

    aliisque lo-

    cis 76.

    Setiger, 3iO, 7. Seu, 178, 6 bis. 295, 2 ler. 295, 3 bis. 295, 4 bis. Severitate, 56, 2. Severitati, 50, 5. Si, 13, 1. 25, 2. 27, 4, aliisque locis 203. Sibi, 33, 8. 52, 6. 84, 13, aliisque locis 28. Sic, 80, 5. 91, 2. 93, 4, aliisque locis 26.

    Sita, 258, 8.

    Sitam, 229,
    Site, ablat
    Siti, 157,
    ,

    12. 232, 22. 248, 11.

    253,

    9.

    4.

    Sitim, 188, 14.


    Sitis,

    Sitire, 188, 12. 106, 12.

    que

    Sicca verbimi, 119,

    9.

    Siccat, 302, 3. Siccavit, 25, 5. Siccis, 801, 18. Sicco, 153, 8. Sicut, 157, 1. 157, 13, 194, 12, aliisque locis 8. Sicuti, 92, 3. 156, 5. 238, 11, aliisque locis 8. Sldant, 301, 21. Sidat, 347, 11. Sidera, 18, 3. 26, 3. 64, 2, aliisque locis 9. Sideribus, 282, 12. Sideris, 261, 3. Siderum, 43, 7. 295. 3. Sidus, 20, 1. 77. 2. Signat, 80, 1. 164, 1. Significat, 157, 14. Significationem, 313, 12. Signis, 335, 21. Signum, 335, 13. 335, 16. 335, 18.

    Situm, 94, 16. 162, i. 199, 14, aliislocis 3. Sive, 231, 9 tjis. 295, 1. Sobriam, 166, 4. Socer, 59, 2. 118, 8. Socerorum, 110, 1. Socia, 168, 17. Sociari, 149, 3. Societ, 295, 17. Socrates, 33, 2.
    Socratico, 52, 8. Socratis, 34, 1. Sodales, 308, 1. Sodalibus, 168, 25. Sodalium, 166, 9. Sol, 27, 2.301, 3. 351, 27. Sola, i02, 1. 179, 1. 232, 17, aliis-

    que locis 4. Solam, 16, 1. Solamen, 120,

    178, 16. 336, 23. 2. 170, 3.

    Solantur, 4, 2. Solebas, 93, 1. Solebat, 139, 2.

    Solem, 133,
    Solent,

    que

    10. 323, 8. 350,26. 149, 3. 192, 4. 209, 4, aliislocis 2.

    335,19.
    Siluisti, 24, 4.

    Simile, 53, 15. 3'i5, 1. Similem, 273, 1. Similes, 282, 3. 282, 13. 296,
    12.

    7. 341,

    Simili, 57, 3. 206, 2. 221, 6, aliisque locis 5. Similia, 326, 1. Similis, 119, 2. 273, 5. Similiter, 219, 4.

    Solers, 300, 2. Solertia, 205, 3. Solet, 11, 4. 292, 10. 297, 7. Solidam, 228, 16. Solidissimte, 351, 6. Soliditate, 258, 6. Solii, 269, 2. Solio, 63, 2. 69, 2. Solis suhst., 18, 2. 275, 5. Solitaria, 280. 22. Solitas, 65, 3.
    Soliti, 39, 2. 182, 4. Solitos, 184, 7. Solitudines, 31, 2. Solitum, 13, 1. 148. 7. Solitus, 21 3. SoUicitare, 285, 2. SoUicitent, 19, 2. SoUicitudinem, 199, 9. Sollicitus, 137, 9. Solo, subst., 347,2. Solo adject.. 239, 9. Solos, 68, 4. 268, 16. Solventium, 335, 1. Solvere, 1.39, 3. 168, 19. 250, 4. Solverit, 276, 13. Solvier, 291, 2. Solum aclject., 137, 8. 147, 8. 218, 31, aliisque locis 4. Solum, 126, 6. 205, 15. 257, 8.

    125, 8. 129, 4. 134, 3. Sortis, 128, 6. 199, 7. Sortitur, 293, 4. Sortitus, 352, 14. Sospes, 246, 15.258. 11. Sospitatis, 86,2. 86, 8. Spargere, 113, 2. Sparsas, 183, 8. Spatia, 138, 5. 347, 1, 350, 11. Spatii, 156, 7. Spatiis, 246, 11. 295, 16. Spatium, 136, 6. 158, 8. 212, 13, aliisque locis 2. Spe, 48, 1. Specie, 165, 7. 166, 2. Speciem, li, 3. 279, 2. 336. 34. Species, 134, 2. 187,7. 237,9, aliisque locis 3. Specimen, 119, 6. 172, 3. Speciosa, 108, 4. Spectans, 298, 23. 337, 8. Speotantium, 213, 2. Spectantur, 335, 28. Spectat, 60, 6. 184, 4. 350, 23. Spectator, 352, 20. Spectes 147, 5. 208, 3. 299, 22. Specula, 297, 15. Sjieculatione, 257, 2. 320. 6. Speculator, 351, 7. Speculi, 340, 12. Specus, 254, 16. Spem, 90, 2. 120, 2. 297,23. Sperandi, 103, 7. 328, 1. 328, 5. Sperare, 266, 7. Sperari, 53, 7. Sperasse, 53, 4.

    Sortem, 95,

    4.

    Speraverint,53, 12. Speres, 40, 3. Speret, 328, 2. Spernat, 212, 9.

    Sperne, 94,

    8,

    Spernendum,
    Spernendus,

    218, 4.
    36,
    1.

    Spernere, 128, 4. Spernet, 159, 8.


    Spernit, 162, 9. 253, 10.

    Similitudine,

    23::^,

    8.

    Spes singuL, 270,


    23.

    6. 279,

    17.

    352,

    Similitndinem, 299, 19, Simplex, 217, 8. 218, 23. 351, 10. Simplicem. 295, 5. 337, 2. 337,
    351, 13.

    6.

    Spes plural., 332, 24. Spicula,315, 2.


    Spinis, 12, 7. 114, 4. Spirat, 302, 2. 302, 7. Spiret, 112, 3. Spiritibus, 293, 1. Spiritum, 119, 3. 239, 5. Spiritus, 19, 3. 67, 2.

    SimpUci, 350,

    12.
    6.

    Simplicis, 349, 17. Simplicitas, 295,


    14.

    296,

    II.

    345,

    Simplicitate, 292, 8. 294, 8. 349, 20, aliisque locis 2. Simplicitatem, 295, 13.295, 17. 296, 4. 334, 6. Simplicitalis, 248, 9. 293, 4. Simpliciter, 267, 10. 267, 11. 294,
    10.

    Spirituum, 38, 4. Splendere, 135, 9. 193,

    7.

    Splendidum, 203,

    14.

    Splendor, 235, 1. Splendore, 101, 7.


    aliisque locis
    2.

    110,

    1.

    133,

    1,

    Simul, 219,

    7. 219,

    35. 313, 8, aliisatqice, 313, 6.

    que locis 4. Simul cum statim


    Simulavit, 199,
    8.

    Splendorem, 87, Spolium, 309, 1.

    7. 195, 5. 3. 237, 18,

    Sponle, 95,3. 101,

    aliis-

    Simus,

    52, 3.
    5.

    267, 5. Solus, 323, 7. 328, 7. 343, 10.

    que

    locis 3.
    7.

    Spreta, 45, 2.

    Sin, 134,

    159, 6.

    Solut, 129,

    1.

    Spumis, 310,

    14-29
    Stabile, 326, 23.

    INDEX V0GA15UL0RUM.
    4.

    Stabilem, 19, 3. 185, 5. 296, Stabiles, 70, )0. Stabili, 8, 2. 167, 1. Stabili9,41, 2. 128, 1. 221,

    Subditam, 86, 11. Subegerant 251, 12.


    Subierint. 173,
    3.

    Sumpta, 280, 3, Sumptas, 110, 3.


    Sumptis, 248, 18,

    Subimus,
    1,

    aliis-

    que

    locis 4. Stabilitate, 293, 4. Stabiliter, 294, 12. 295, 11.

    55, 8. Suhinti-at, 199, 5. Subire, 347, 3. Subita, 93, 3. Subitis, 291, 6.

    Sumus,
    locis 76.

    Sunt, 12,

    49, 1, 60, 3. 343, 7. 6. 34, 2. 57, 6, aliisque

    Suo,
    locis 6.

    83, 4.

    183, 2. 194, 11,

    aliisque
    5.

    Stadio, 271, 5. Stare, 231, 5.


    Stat, 347, 7. Stalim, 219, 14. Stationis, 68, 2.

    Subito, 28, 1. Subitus, 112, f. Subjacebit, 212, 7. Subjacet, 295, 9.

    Suos, 157, 21. 166, 10. 282,

    Statu, 147, 10.


    333, 11. Statuit, 279, 19. 293, 5. 330, 1. Statum, 82, 1. 92,2. 123, 6, aliiaque locis 4.
    8.

    Statuamus, 333,

    Statura, 10, 3. Status, 179, 8. 348, 3. 330, 9. Status, 120, 9. Slella, 18, 4. 113, 4.
    Slellas, 64, 5. Rtelliferi, 63, 1. Stelliferis, 103, 3.

    Stelliferum, 216, 3. Steriles, 93, 7. 238, 6. Sterui, 128, 2.


    Stetit, 27, 1.

    Subjecta substant., 343, 16. Subjecta adject., 257, 9. 295, 27, aliisque locis 2. Subjecta, 336, 22. Subjectffi, 228, 5. 313, 11. Subjectam, 179, 17. 343, 5. Subjectorum adject., 212, 7. Sublata, 228, U'. Sublato, 239, 18. Sublevat, 98, 2. Sublevate, 352, 23. Sublime, 347, 10. Sublimes, 225, 2. Submiseris, 95, 2. Submittat, 202, 4. Submittere, 345, 9.
    Submitteret, 56,
    3.

    8.

    335,

    Supelleclilis, 133, 3, 135, 10, Super, 231, 1. 277, 7. Superadditus, 276, 6. Superare, 212, 12. Superat, 260, 2.

    Superata, 311,3, Superba, 97, 1.

    Supcrbam,
    Superbiam,

    138, 19,
    4,

    Superbi, 162,

    146, 4, 146, 5.
    7,

    Superbis, 269,

    Superbos, 308,

    Superbum,

    7, 38, 1.

    Superbus, 196, 1. Superent, 293, 10. Superest, 219, 29. Superetur, 305, 21.
    Superficie, 213, 1. Superfluis, 133, 18, Superfluitate, 133, 6, Supergreditur, 296, 1, Supergressa, 337, 2, 350, 10, Superior, 337, 4. Superiora, 178, a3, 218, 19, 245, Superiorem, 337, 5. Superioribus, 218, 14, 265, 1,

    Stimulis, 211

    2.

    Stoicum, 33, 4. Stolidam. 22, 4.


    Stolidis, 216, 3.

    Submittitis, 136, 7. Submovere, 189, 1. Subnixam, 335, 20.

    Subripuisse, 273,
    2.

    3.

    4,

    Stolidissime, 96, Strages, 146, 2. Strato, 102, 4. Stratus, 99, 2. Stravit, 310, 4.
    Strepitis, 20S, 3. Strepitu, 135, 1. Strictim, 73, 4. Stridens, 79, 3. Stringat, 181, 4.

    Stringere, 79,
    Stringit, 66, 2.

    5.

    Subsistat, 120, 11. Subsistendi, 237, 14. Subsistere, 237, 3. 237, 11. 239, 17. Subsistit, 305, 25. Substantia, 237, 1. Substantia, 250, 9. Substantiffi, 249, 3. 348, 3. Substantiam, 218, 22. 229, 18. 231, 14, aliisque locis 2. Substantiis, ,320, 4. 343, 9. Subsunt, 293, 8. 337, 8.
    Subtili, II, 1. Subtrabit, 218, 28. Subtraxeris, 157, 4. Succinat, 93, 10. Succinctam, 166, 5. Succisa, 292, 6. Suceerscant, 292, 7.
    3.

    Superius nomen, 11, Supernae, 295, 20, Supernis, 320, 4,

    7.

    Superno, 221, 4. Supero, 31, 3, Superos substants.^^al,


    Superstes, 164,
    1,

    i,

    Superstite, 33, 2.

    Superstitem, 191,2.

    Superum

    adject., 254, 14.

    Struens, 36,

    3. 5.

    Strumam,

    193, 1.

    Suppetant, 122, 5. Suppetunt, 119, 8.


    Supplicabit, 212, 5. Supplicandi, 328, 8, Supplicia, 257, 10, 271, 3. aliisque locis 4,

    Struxisse, 56,

    Student, 299, 10. Studere, 44, 3.


    Studia, 179,
    Studiis, 14,
    3.
    1.

    280,

    13,

    273, 7.

    Studio,

    2, 1.

    33, 3. 180, 5. 263, 183, 4.


    3. 2.

    Sues, 277,3, Suetus, 18, 1,


    Suffpcerit, 94, 19, 217. Sufficere, 313, 3.
    1.

    Studiorum, 176,
    Studiosi, 44,

    Supplicii, 272, 17, 280, 16. 299, 3, Suppliciis, 126, 6. 148, 1. 281, 20, aliisque locis 2. Supplicio, 157, 19, 281, 6. 283, 4,

    Studium,

    44, 10. 57, 2. 282, 9. Stultissimus, 283, 26.


    Stultitiae,

    33,1- 36,7.

    Sufficiat, 299, 17, Sufficiens, 179, 8, 187, 16, Sufficientem, 187, 18. 219, 17,

    aliisquelocis
    283, 7.

    4,

    Supplicium,

    61, 6,

    118,
    2.

    2,

    272, 15,

    Stultitiam, 247, 13. Stupoant, 297, 18. Stupebit, 289, 6.

    Stupentem,

    170,

    1.

    Stupet, 233, 2. 291, 6. Stupidus, 273, 6.

    Stupor, 24, 5. Stupore, 24, 4.

    Stnporem,
    Styli, 9, 2.

    288, 2.

    Sluporis, 257, 13.


    Stylo, 53, 3. 340, 4. Sua, 79, 7. 115, 3. 168, 24, aliisque
    locis 4.

    Sua, 33, 5. locis 10.


    Suadela, 93,
    Sua5, 122,
    locis 12.
    2.

    137,
    7.

    4.

    194, 6, aliisque

    176,

    1.

    199, 7, aliisque

    Suam,
    locis 4.

    3, 2.

    135, 5. 188, 6,

    aliisque

    Suapte, 188,2. 283, 12. 343, 13.

    Suarum,
    Suas,
    locis 2.
    ,36,

    118, 10. 209, 6. 4. 98, 5. 111, 3, aliisque

    Suaviter, 247, 13.236, 2. Sub cum accusativo, 153, 3. Sah cum ablativo, 38, 1. 58,
    8 bis. 295, 9. Subdere, 70, 3. Subdila, 340, 11.

    2.

    110,

    Sufflcientes, 188, 9, Sufficientia, 218, 29, 231, 16, 231, 20, aliisque locis 2. Sufficientiie, 218, 3. 218, 6. 218, 20. Sufficientiam,m, 3. 189, 2, 217, 3, aliisque locis 2, Sui, 25, 2, 41, 2, 94, 4, aliisque locis 23. Suis nonien, 273, 8. Suis pronomen, 11, 2. 52, 6. 136, 1, aliisque locis 11. Sulcum, 346, 3. Sulcis, 78, 2. Summa, 73, 1. 102, 8. 230, 15, aliisque locis 8. Summa, 177, 7. Summa?, 124, 4. 321, 1. 325, 9, aliisque locis 2. Summam, 51, 1, 122, 6, 213, 3, aliisque locis 6. Summi, 10, 5, 219, 33. 221, 3, aliisque locis 4. Summis, 102, 8, 162, 11. 340, 20. Summo, 229, 12, 230, 5. 230, 22, aliisque locis 7, Summorum, 109, 6, Summos, 70, 3. Summum, 125, 3 bis. 161, 2. 170, 3, aliisque locis 22. Sumpsisti, 103, 5. Sumpsit, 337, 20.

    Supra omi regim., 9, Suprema, 159, 4, Supremo, 11, 5, 302, Surda ablat., 7, 1,
    Surgat, 20, 2.^260,
    Surgit, 206,
    2, 6.

    199, 8.

    9,

    301, 20.

    Sursum, 238,19,
    Suscepi, 47, 3, 101, Suscepit, 109, 6, Suscepta, 50, 7,
    Suscipiat, 249,
    4.

    5.

    Suspicione, 59, 3, 246, 27. Sustinebas, 187, 17Sustinent, 216, 2. Sustinere. 148, 6.
    Sustulisti, 32, 2. Sustulit, 310, 9.

    Susurrat, 183, 10,

    Suum,
    que

    123, 6, 200, 4, locis 2,


    15.
    9,

    205, 2, aliis-

    Suus, 296,

    Sylvas,'183,

    Symmacbus,

    183, 10. 251, 59, 2. 118, 8.

    -4.

    347, 3.

    Tabescis, 92, 2. Tabescit, 119, 5.

    Tacebant, 141, 4. Taceo, 109, 5, 188


    Tacita, 153, 3,

    Tacitum, 24,

    6,

    1431
    Taciturnitate, 91, Tacitus, 9, 1. 14, Tacla, 275, 7.
    2.

    INDICES AD LIBROS DE CONSOLA.TIONE PHILOSOPHI^.


    Tempus,23,l. 87,2.93,5,
    locis 2.

    1432

    aliisque

    8. 171, 1.

    Tactu, 76, 8. Tactus substant., 336, 17. Tacuisses, 159, 1. Taenara, 252, 6.

    Tenaces, 120, 1. Tenaci, 211, 1. Tenacissime, 238, 23.

    ToUere, 258, 10. Tonantis, 300, 1. Tonet, 129, 7.

    Tormenla,
    Toro, 12,

    34, 2. 287, 9.
    6.
    1,

    2.

    Tagus, 234,

    4.

    Tale, 187, 4. 229, 6. Tale, ut, 349, 5. Tali, 218, 18. Taliu, 24, 2. 101, 10. 171, 3. 23 Talibus, 178, 7. Talis, 43, 6 bis. 94, 5. 262, 5.

    Tendantur, 199, 3. Tendat, 84, 7. Tendatur, 349, 4. Tendere, 168, 10.


    Tendit, 17,
    350,
    1.

    Torpet 273, Torquet, 39,

    270,
    5.

    6.

    Talium, 133,

    11.

    Tam,
    ois 17.

    14, 6

    74, 3. 83, 3,

    aliisque lo-

    TenebriE, 26, 1. Tenebras, 17, 1. 17-4, 5. 234, Tenebris, 69, 5. 87. 7. 282, 3. Tenebrosa, 321, 1. Tenebrosis, 102, 2. Tenent, 168, 2. Teneo, 265, 7. Teuere, 38, 3.
    Teneri, 303, 6. Tenero, 215, 7. Teuet, 262, 1. 332,

    Torret, 153, 9. Tortores, 210, Torris, 12, 3. Torvo, 269, 5.


    9.

    Torvos, 263,

    1.

    Tot, 193, 4. 270, 7. Tota, 94, 7. 103, 6. 120, 10,


    locis 4.

    aliisque

    Tota, 150,

    2.

    Totam,
    22.

    33,

    293, 2. 7. 349, 8. 349, 15.

    349,

    Tam, quam, 344, Tamen, 11, 8. 36,


    locis 51.

    13, 350, 24.'


    1.

    Totas, 132, 11.


    3.

    56, 6,

    aliisque
    aliis-

    341, II.

    Tametsi, 36,

    1.

    133, 5. 279, 2,
    1.

    Tentabo,

    que

    locis 7.

    87, 6. 334, 8. Tentare, 82, 2.

    Tandem,

    154,

    158,

    22.
    15.

    193, 4,

    aliisque locis 2.

    Tenues, 330, 8. Tenui, 186, 1. 217, 6.246, 26.


    Tenuis, 164, 1. Tenuissimis, 11, Tepenti, 301, 1. Tepentis, 114, 1. Terga. 311,3. Tergamus, 25, 4.
    1.

    Toti, 139, 5. Toties, 8, 1. Totis, 23, 2. 64, 4. 12S, 8. Totius, 36, 6. 43, 8. 54, 3, locis 4. Totos, 283, 24.

    aliisque

    Tandem

    aliquando, 247,
    3.

    Tandiu, 237,

    Totum, que locis

    84, 13. 86, 9.


    2.
    9.

    336, 18, aliis-

    Tanquam,

    101, 9. Tanta, 329, 2. Tanta!, 200, 1. 288, 6.

    Totus, 118,

    Tantalus,253, 10. Tantas, 68, 6. 105,


    Tanti, 60,

    Tractabamus, 249, Tractamus, 239, 4. Tractanda, 321 1.


    2.

    7.

    5.

    115, 4. 146, 2.

    Tergeminus, 253,

    i. 70, 6. 94, 9

    257, 14.
    19.

    Tergum,

    260,

    3.

    Tractatur, 287, 7. Tradere, 200, 7.

    Tanto, 110, 1. 135, 1. 331,1. Tanto cum, quanto, 295, 16. 295, Tautos, 285, 1.

    Tantum,
    locis 13.

    36, 2. 40, 1. 60, 7, aliisque

    Terminis, 299, 20. 345, 14. Terminos, 157, 22. 168, 10. 254, 10. Terminus. 227, 1. Terr, 182, 3. 156, 5. 230, 4, aliis-

    Traditum, 102,

    12.

    Traditus, 185. 3. Traducit, 217, 10. Tragicus, 204, 2.

    Tantummodo,
    268, 6.

    257,

    H.

    267,

    20.

    que locis 4. Terram, 14,


    locis 2.

    7. 20, 4.

    22, 4, aliisque

    Tragcediarum, 103, Trabente, 248, 19. Traherent, 33, 6.

    2.

    Tardus, 289,
    Tartara, 254,

    3.
    6.

    Terrarum,
    16.

    133,
    4.

    13.

    162, 1. 205,

    7,

    aliisque iocis 2.

    Tartareum, 254,
    Tauros, 212,
    Te, 24,
    eis 74.
    3.

    Terras,70,
    locis 7.
    lo-

    70, 10. 76, 3,


    2.

    aliisque

    Trahi, 41, 4. 164, 7. Trahis, 335, 4. Trahit, 133, 1. 166, 6. 201,


    loois 3.

    1,

    aliisque

    12.
    5.

    24,

    .32, 1, aliisquc

    Terrena, 146,

    186,
    3.

    1.

    Terren*, 226,
    Terrenas, 235,
    5.

    4.

    Te

    ipso, 124, 5.

    Trahunt, 133,6. 238, 10. 346, 3. Tramite, 90, 4. 177, 1. 179, 5, aliisque locis 3.
    159,
    8.

    Tecta substant., 276,

    Terrenis, 17,

    2, 136, 4.
    8.

    320, 8.

    Tranquilla, 226,

    6.

    Tectas, 331, 2. Tecti adject., 143, 2. Tecto substant., 183, 6. Teotum adject., 137, 4. Tecum, 32,3. 43 6. 100, Tegit, 276, 3. Tegitur, 238, 13.

    Terreno, 159,

    Terrenum,

    1.

    108,

    1.

    159, 8. Terrenus. 347, 8. Terret, 199, 13. Terras, 168, 9. 206,


    21.

    Tranquillitate, 93, S. Tranquillitatis, 94, 10.

    1.

    207,

    3.

    299,

    Tegmina, 269,

    8.

    Terror, 3, 2. Terrore, 61,

    9.

    199, 8. 280, 16.

    Telis, 286, 5. Tellure, 216, 4. Tellus, 203, 2. 234, Temerariis, 83, 1. Temerario, 313, 9.

    M,

    311,

    3.

    Testatius, 237, 6. Texens, 248, 7. Texerat, 290, 3. Texit, 242, 4. Texitur, 295, 4.

    Tranquillo, 114, 5. Transabiit, 216, 3. Transacta, 126, 8. 349, 7. Trauscenderat, 137, 15. Transcendit, 260, 5. 336, 24. Transferre, 44, 8. 55, 2. 238, 7. Transfertur, 132, 4.

    Transformat, 296,

    6.

    Transformatum, 272,

    28.

    Temerarium, 288, 6. Temere, 36, 2. 296, 12.


    Temeritate, 33, 2. 83,3. Temeritati, 86, 11. 299, 14. 313, 13.

    Texueram,
    Texuerat,

    33, 6.
    11, 3.
    3. 3.

    Transfundit, 193, 11, Transfunditur, 287, 8. Transigimus, 239, 5. Transire, 132, 8. 273, 10.
    Trausitorio, 349, 2. Translata, 132, 5.

    Thalamos, 307,
    Thesauris, 242,

    Temperamentum,
    aliisque locis

    297, 11.
    2.

    Temperans, 252, 4. Temperat, 67, 1. 262,


    2.

    288,

    7,

    Threicis, 27, 4. Threicius, 251, 2. Thulo, 203, 3.


    Tibi, 43, 4, 44,
    cis 33.
    1.

    Transmissum,

    93, 6.

    52, 3, aliisque

    lo-

    Temperet, 20, 3. Temperiem, 297, 7. Temperies, 302, 6. Tempestas, 120, 1. Tempestivum, 109, 3. Tempora, 80, 1. 142, S.

    Transmittere, 347, 3. Transversos, 267, 3. Traxerant, 277, 2. Traxi, 48,2.


    Traxit, 253, 12. 309,
    3.

    Tigres, 212, 13. Tigris bestia, 276, 8. 286, Tigris ftuvius, 316, 1. Timffio, 219, 31. Timent, 261, 1.

    1.

    Tremendos,

    98,

    1.

    Tremiscat, 203, 2. Tremit, 5, 4. Trepidus, 41, 1. 107,


    Tria, 218, 7. Tribuat. 288, 3. Tribuit, 349, 15. Tribuitur, 305, 6. Tribus, 218, 14. Tribuunt, 197, 6. Triduanae, 213, 4.

    1.

    Temporalem,

    Temporales, 294, Temporales, 294,

    95, 7. 11.
    5.

    Timor, 125,

    10.

    Timorem,

    90, 1.

    Teinporaliter 294, 13.

    Temporalium,
    19.

    326,

    6.

    348,

    9.

    349,

    Timuit, 251, 8. Tiugere, 301, 9. Tinxerat, 142, 3.


    Tinxerit, 182, Tinxit, 153, 2.
    5.

    Temporario, 360, 21. Tempore, 47, 1. 65, 1. 348, que locis 2. Temporibus, 158, 1. 246,
    4, aliisque locis 2.

    10, aliis10.

    294,
    12,

    Temporis, 120, 2. 158, aliisque locislO. Temporum, 195, 7.

    4.

    158,

    Tiresia;, 327, 1. Titulis, 162, 8. Tityi, 253, 12. Toleranlis, 123, 5. Tolerasset, 158, 21.

    Triguillam, 45, Triones, 153, 7,

    4.

    Tolere3,95, 1. Tollens, 270, 4.

    Triplici, 279, 11. 309, 5. Triplicis, 223, 1. Tristem, 179, 16. Tristes, 209, 5. Tristia, 298, 13.

    1433
    Tristibus, 279, 4. 293, 8. 298, 14. Tristis, 7, 4. 14, 5. 298, 24, aliisque
    locis 2. TristiUae, 30, 1.

    INDEX VOCABULORUM.
    Ulli, 185, 3.

    1434
    Ut quantum, 212, 16 Utantur, 337, 23.
    his, 264, 1.

    Ullo, 125, 4. 229, que locis 5.

    13. 236, 14, aliis-

    Ullum,
    locis 3.

    83, 2.110, 5. 112, 2, aliisquo

    Trisliiim,

    IH,

    7.

    Triumphali,

    Trucem,

    111, 2. 182, 3.
    3, aliisque locis

    Trunci, 316, 5. Tu, 24, 1. 31, -2. 31,


    60.

    Ullus, 218, 18. 292, 7. 313, 13. Ulteriora, 299, 25, Ullerius, 178, S. 266, 19.281, 6. Ultima, 203,3.

    Utcunque, 120 4. Utemur, 76, 7. Utendo, 299, 11. Utendum, 131, 2.


    Utens, 337,

    H.

    3.37, 14.

    Utentium, 146,

    7.

    192, 2. 195, 5.

    Ultimam,61,
    sinr/ul.

    2.

    Tua
    que

    67, 1. 72, 2.^74, 4, aliis-

    Ultimi, 310, 10.

    locis 3.

    Tiia nomin. jjlw., 101, 12. Tua accus. pliir,. 100, 3. 101, 9, aliisque locis 3. Tua, 93, S. 312, 3.
    Tiu-e,

    UUione, 280,
    101,
    3.

    73, 2. 60,

    74,
    4.

    o.

    82,
    3.

    1,

    aliisque
    4.

    4. 238, 13. 310, 8. 15. 281, 9. 281, 23. Ultor, 307, 2. Ultorem, 282, 9. Ultra, 10, 1.272,26. 305, 25. Ultra sine regimine, 266, 21. 271,

    Ultimus, 112,

    locis 16.

    10.

    Utere, 94, 7. Uteretur, 212, 18. Uteris, 247, 15. Utero, 101, 4. Uterque, 200, 6. Uti verbum, 53, 6. 70, 1. 319, 2. Uti conjunct., 11, 2 13, 1. 52, aliisque locis 36. Utilem, 304, 6. Utinam, 53, 7. 142, 7. 268. 5.

    6,

    Tuam,
    14.
    12.

    108, 134,

    119,

    205, Z^2,

    Tuas, 120,

    7.

    11.

    281, 25.

    Tue&ris, 106, 3.-

    Tueatur, 188,

    7.

    Tuendam,
    Tuendo,

    135, 3. 45, 2.
    1.

    Tuens, 38,2. 175, Tuenti, 323, 2.

    Tuerentur

    24, 3. 50, 3. 92, 2, aliisque


    2.

    Tueri, 237, 19. Tui, 85, 5. 86, 2. cis6. Tuis, 58, 2. 60,
    locis 8.

    Ultrices, 253, 5. Ultro, 60, 4. 98, 4. 149, 13. Ululat, 276, 7. Umbrarum, 253, 1. 254, 2. Uffibras, 140, 5. 183, 7. 301, Umbratiles, 194, 8. Una, 218, 3. 351, 10. Una, 99, 2. 237, 8, 292, 6. Unam, 232, 18. 236, 10, 246, Unaquaeque, 271, 4. Uqco, 166, 7. Unda, 89, 6. 215, 5. 316, 4.

    Utramque,
    195, 6.

    38, 2.

    Utraque, 325, 21. Utrasque, 11, 6.

    Minque
    11.

    plural., 265, 12. 305, 18.

    Utriusque, 237, 7. 293, 8. Utroque, 121, 3. 325, 17.

    Utrum, 231, 12. Utrumque, 158,


    6.

    7.

    350, 27.

    Uvis, 21, 2.79, 6.

    Uxor, 119,
    316,
    6.

    1.

    178, 9.

    V
    Vacua, 156, 4. Vacuas, 137, 10. Vada, 215, 2.
    Vadi, 316,
    4.
    4.

    lo-

    Undantes,25,
    Und,as, 20,
    1.

    5.

    153,

    5.

    60

    3,

    aliisque

    Tuli, 61,6.
    Tulit, 69, 5.

    Unde, 19, 1. 54,1. que locis 10. Uudique, 141, 2. Unguibus, 276, 5.
    Unica, 347, 6. Unicuique, 297, 15.

    184, 5. 54, 2 Lis,

    aliis-

    Vaga, 302, 15. 346, Vagas, 275, 2. Vagatur, 89, 2.


    Vagis, 168,
    9.

    Tum, 14, locis 50. post,

    8.23,

    1.

    43,
    2.

    l,aliisque

    Tum

    cum, 257,
    298
    76, 7.

    Tum, tum, Tumorem,

    15. 304, 4.

    Tumultus, 76, 4. 305, 18. Tumultus, 36, 7. Tunc, 26,1. 111, 8. 132, 4, aliisque
    locis 2.

    Tundere, 290, 8. Tao, 42, 1. 53, 1.


    cis 2.

    82, 3, aliisqua lo-

    328, 4. Unilas suhstant., 237, 6. Unitatem, 237. 10. Unitatis, 236, 16. Universa, 239, 25. 324, 4. Universale, 337, 13. 3337, 2, aliisque lccis 2. Universales, 337, 6. Universali, 336, 24. Universalis, 337, 16.

    Unicum,

    Vagos, Vagus,

    15. 344,

    Tuorum,

    Tuos, Turbant, 291, 4. Turbanlur, 321, 2. Turbida, 270, 4. Turbidus, 89.2. Turbine, 64, 1. Turpatus, 310, 2. Turpis, 204, 1.

    54, 1. 110, 7. 166, 10.

    Universi, 55,

    3.

    Universitatem, 248,
    Universitatis, 337,

    17.

    Universum, 337,

    2. 344, 9 bis. 10. 344,3.

    2. 277, 11. Valeat, 41, 4. 148, 11. 331, 7. Valens, 265, 25. Valent, 187, 6. 198, 1. 277, 325, 1. Valentia substant., 84, 12. 218, Valentix, 218, 1. Valentiam, 10, 1. 178, 14. 264, Valentibus 296, 14. Valentior, 36, 4. 188, 3. 265, 265, 28.

    Valde, Valeant, 187,3.212,

    18, 4. 316, 7. 38, 6. 305, 11.

    12.

    30.

    14.

    26.

    Valentiorem, 265, 20.


    Valentis, 162, 2.

    Unius, 157, 22. 158, 6. 205, 6. Uno, 119, 3. 232, 1. 239, 24,aliisque
    locis 5.

    Valerent, 267,

    18.

    Unquam,
    locis 12.

    52, 4. 55, 4

    56, 1, aliisque
    1,

    Turpissimum

    213, 1. Turpitudo, 283, 12. Turpius, 204, 4. Turres, 39, 2. Tutior, 48, 5. 48, 6. Tutus, 201, 3. Tuum, 84, 6. 134. 7. 187, 9. 352, 3, Tuus, 171, 7, 350, 19. Tyranni, 148, 3. Tyrannos, 40, 1. 263, 2. 270, 8. Tyrannus, 148, 1. 148, 4. 199, 7. Tyrio, 140. 2. 196, 1. Tyrrhena, 215, 2.

    Unum,
    que
    22.

    132, 6. locis 27.

    147, 3. 156,

    aliis-

    Unumquodque,
    Unus, 206, que locis 4.
    Urat, 67,
    5.

    219, 5. 237, 11. 238, 231,


    8,

    3. 206, 4.

    aliis-

    Urbe, 50,

    4.

    Urbium,

    44,

    152, 1. 287, 6. 5. 157, 12.


    1J, 281, 24.

    Ureret, 251, 11.

    Urgeantur, 279, Urgere, 133, 19.

    U
    Uberem,
    12, 7.
    5.

    Uberiora, 149, 7. Uberius, 75, 5. 103,

    Urget, 128, 8. 283, 31. Ursa, 301, 6. Ursus, 286, 1. Usitato, 246, 13.

    Usquam,
    Usque,

    Uberrime, 296, 17.


    Ubertas, 133, 13.

    137, 14, 2.

    8.

    232, 22.

    299,

    22.

    Ubi interrogativc, 163, 1. Ubi statim atque, 12, 2. 30,


    91, 1.

    2. 71, 1.

    Usque ad, 266, 19. Usque adhuc, 257, Usquequaque, 187,


    Usu, 132,

    1.

    15.

    Valeret, 247, 10. Valet, 297, 18. 322, 4. 347, 5. Valida, 120, 1. Validiora, 76, 6. Validioribus, 93, 7, 131, 2. Validis, 184,1. 283, 1. Validuf,264, 18. 287, 6. Valli, 84, 5. 129, 10. Vallo, 36, 7. 74, 1. Valuit, 154, 1. 350, 5. Vanescunt, 194, 14. Vani, 269, 8. Varia, 295, 3. Variae, 180, 6. Variam, 266, 2. Varias, 21, 4. 352, 6. Variat, 115, 4. 167, 2. Varietate, 231, 13. Varietalem, 135, 4. Varietates, 246, 12. Variis, 134, 1. 276, 10. 347, 4. Varios, 18, 5. 276, I.
    :

    337,

    6.

    346,

    1.

    \}h\ad verbiumloci.m, 4,315, Vhiquando, 90, 6. 174, 3. 211,


    aliisque locis
    3.

    Usum,

    5. 298, 6. 304, 13. 158, 19.

    Varium,

    67,

    1.

    4,

    Usurpat, 304,

    11.

    Ubique gentium, Ubique terrarum,


    Ulcere, 277 19. Ulla, 53, 8.'l42,
    locis 5.

    132, 6. 194, 12.

    Usus substant., 298, Usus adject., 101, 8.

    2i.

    Vasa, 257, 14. Vasta, 157, 14. Vaslo, 308, 2. Vates, 251, 2.
    Vaticinio Tiresioe aut est aut non, 327,1.

    3.

    142 6,

    aliisque

    Ut, 10, 3. 20, 4. 21, 1, aliisque locis 110. Ut ita dicam, 337, 12. U\.sicut,2i, 5. 26, 3. 54, 6, aliisque
    locis 28,

    Ve, 54, cis 14.

    7.

    56, 6.

    84, 7, aliisque lo4.

    UUa, 218,

    1.

    UUam,

    148, 9, 248, 18.

    Utpostquam,

    174, 5.

    Vectigalibus, 46, Vector, 227, 1.

    Patrol. LXIII.

    47

    1435
    53, aliisque locis 10.

    INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPIII^.


    12.
    3.

    1436

    Vehemenler,

    75,

    6.

    83,

    8,

    Veris substant., 20,

    3.

    Verisad/ecL
    340, 13.

    3, 1. 230, 1.

    330, 4.

    VeliemeuUus, 117,

    Vehiculis, 238, 12. Vehit, 125, 7. 238, 20. Vel, 20, 1. 41, 1. 44, 2, aliisque locis 99.

    Verissima, 230, 10. 236, Verissime, 2iS, 17.


    Veritas, 332, 4. Veritate, 83, 5. 331, 1.
    203,
    53,
    2.

    4.

    3.

    326,
    5.

    14.

    Vel pro

    etiam, '8o,

    5.

    119,
    1.

    4.

    125,

    10, aliisque locis 3.

    Veritatem, 32,
    307, 4.

    8.

    228,

    336,

    Vela nomen,

    93, 5. 275,

    M.
    Veritatis, 239, 27. 247, 19. 282, 3, aliisque locis 4. Verius, 171, 2. 219, 12. 130, 22. aliisque locis 2. Vei-nalium, 212, 16.

    Velat, 94, 7. Velatas, 292, 2.

    Velatum,

    137, 4.
    8.

    Velim, 85, 1. 352, Velimus, 350, 6.

    Velint, 272. 17. Velis i'e)-i!7i,i95, 3. 109, 4. 124, 7, aliisque locis 7. Velit, 123, 8. 219, 8. 232, 13. 247,
    11.

    Vernis, 114,

    2.

    133, 12.

    Vernos, 79, 5. Vernula, 93, 9. Vero, adject., 166,

    Viae, 212, 1. Viam, 93, 7. 258, 9. 313, 1. Vias, 43, 7. 261, 1. Viator, 137, 10. Vibratus, 28, 1. Vice, 69, 3. 287, 11. Vicem, 194, 6. 286, 7. 328, 6. Vices, 68, 7. 80, 4. 86, 6, aliisque locis 3. Vicibus, 282,10. 301, 10, 301,16. Vicinius, 293, 20. Victa, 202, 3. Victam, 297, 21. Victi, 98, 2. Victor, 18, 6. 309, 6. Vicloriam, 33, 3. Viclorum ad/eci., 148, 9. Victricem, 297, 21.

    6.

    Vero
    cis 142.

    10,

    5. 11, 5. 12,

    217, 9. 1, aliisque lo-

    Viclus, 234, 17. Vide. 229, 14. 266, 10. 272,19, aliis-

    Velle. 32, 4. 53, 13. 74, 2, aliisque locis 2. Vellem, 100, 1. 231, 13. 283, 3. Vellent, 199, 10. Vellera, 140, 1. Velles, 187, 12. Vellet, 142, 4. Velocem, 149, 10. Velocis, 261, 8. Velocissimum, 117, 2. Velocitas, 149, 10. 178, 13. Velocitate, 212. 13. 3. Velox, 112, 212, 16. 233, S. 259, 3. Velut, 33, 6. 84, 3. 101, 8, aliisque locis 8. Veluti, U, 3. 178, 8. 217, 6, aliis-

    Veronse, 53, 1. Verrunt, 346, 2. Versa, 287, 11. Versa, 133, 8. 313,

    que loeis 2. Videamiai, 147, Videamur, 304,


    1.

    2. 13.
    10. 266, 23,

    Videant, 330, 18. Videantur, 179, 3. 232,


    aliisque locis 5. Videaris, 282, 12. Videas, 166, 4.
    aliisqiie locis 3.

    Versamus, 102, Versas verhum

    8.

    64,

    1.

    Versat, 68, 6. 103, 2. 270, Versatur, 178, 8. Versentiir, 293, 14. Versi, 272. 23.

    1.

    199,

    11

    264,

    13,

    Versibus, 14, 10. Verso, 115, 2.

    Videat, 205, 10. 343, 13. Videatur, 123, 8. 133, aliisque locis 18.

    5.

    133, 10,
    9,

    Videbantur,
    5.

    11,

    7.

    3.!,

    33,

    4,

    Versum

    adject., 38,

    aliisque locis 4.

    Vertatur, 273, 10. Vertebat, 312, 2.

    Videbaris, 166, M. Videbatur, 10, 6.281,

    18.

    que locis 19. Venena, 277,


    Venenis, 12,

    Vertentem, 103, 3. Vertentium, 293. 12.


    Verterant, 277, 4, Vertere, 154, 2. 277, 12. Verteretur, 283, 20.
    Verterit, 97, Verlice, 5, 301, 3.
    1. 3.

    VidebimuT,

    60, 2.

    15.
    6.

    270, 2.

    Videbis, 219, 14. Videbit, 269, 9. 343, U Videbitur, 232, 1. 313, 18. 327,

    11.

    140, 2. 154, 4. 310, 1. Venenum, 34, \. Venerandum, 194, 9. 298, 8. Veneratione, 177, 5. 218, 5. Venere, 134, 11. Venerint, 194, 14. Venerit, 66, 3.

    Veueno,

    Videmini, 158,

    4.
    13.

    Videmus, 272,
    184, 199,
    4.

    239,

    24.

    Videntes, 282, 16. Videntur, 106, 6.


    aliisque locis
    3. 5.

    178,

    9.

    178, 14.
    aliis^

    Verticem,
    3. 266,

    9, 2.

    8.

    231, 21, 260,

    16.

    Video, 24,

    217, 3. 232,

    19,

    Veniam nomen, 232


    Veniant, 323, 3. Veniat, 280, 15.

    10.

    Verticis, 10. 6. Vertit, 184, 7. 276, 2. Verum substant., 90,


    244,''; 1.

    que
    3.

    locis 3.

    241,

    4.

    Veniens, 153, 6. 205, 12. Venientibus, 27, 2. Venire, 110, 4. 2.37, 13.
    Venisti, 31, 3. 112, 1. Venistis, 303, 22. Venit pra:sens, 6, 2. 136, 11. 239, 7. Venit prieteritum, 5, 1.

    Verum

    aclject., 87, 5. 135, 4.

    ISG, 2,
    1.

    aliisque locis 7. Verum conjunctio,


    11, aliisque locis 11.

    12, 7. 53,

    61,

    Videor, 49, 4. 61, 6. 217, 6. Viderant, 54, 5. Viderat, 141, 3. Videre, 61. 6. Viderent, 142, 3. 283, 22. Videres, 147, 3. 193, 8. 281, 19. Videretur, 47, 2. 123, 1. 247,

    5,

    jmsl, non solnm, modo, etc, 126, 6. 238, 16. 237, 9. 272,
    18.

    Verum etiam

    Venite 233 1 Veniuntr lul.ll. 132,


    Ventilante, 243, 3. Ventis, 95, 5. Ventos, 307, 5. 346,

    Verumtamen,
    12. 268,

    109, 4.

    20.

    Vesevus, 39, 1. Vesper, 301, 11.


    Veste, 23,
    3.

    283, 10. Videri, 213, 2. 271, 5. 272, 17, aliisque locis 3. Viderit, 183, 7. Viderunt, 57, 4. Vides, 33, 7. 120, 3. 157, 16, aliis-

    que que

    locis 6.
    5.

    4.

    Vestem,
    14.

    11, 8. 33, 6.

    Videt, 153,
    locis 2.

    254, 19. 260,

    3,

    aliis-

    Ventosam,
    Ventura,
    350 25.

    166, 4. 326, 4. 333,

    336,

    4.

    Venturam,

    180, 4.
    1.

    Ventus, 129, 8. Vera, 35, 4. 73,


    locis 19.

    117,

    1,

    aliisque

    Veraciter, 219. 20.


    Ver,'E, 33, 7. 87,
    7.

    Vester, 137, 1. Vestes, 11, 1. Vestibus, 134, 1. Vestigat, 241, 1. Vestigia, 33, 9. 347, 2. VestrasOT^it/., 147, 1. Vestra, 136, 7. 300, 1. Vestra plur., 133, 8. 136, 6. 208,
    Veslra;, 13, 1. 132, 8. 6. 133, 7. 136, Veslri, 131, 5. 146, 4. Vestro, 136, 3. 350, 20. Vestros, 169, 2. Vestrum, 131, 4. 186, 1. Vestrum genit., 334, -4. Vetant, 159, 3. Veterem, 301, 2. Veteres, 32, 7. 146, 4. Veteribus, 293, 7. Veterum, 313, 13. Vetus, 334, 1. Vetustas, 158, 3. 198, 3. Vetustatis, 11, 4.

    Videtis, 350, 21. 350, 26. Videtur, 50, 6. 165, 7. 178,

    1,

    aliis-

    que

    locis 16.
    3.

    Vidissem,71,

    4.

    143,

    1,

    aliisquo

    Vidisset, 24, 6. Vidisti, 94, 2. 110, 8. 228, 2. 258, 7. Vidit, 12,2.67, 4. 234 12. Vigebat, 197, 1.

    locis 3.

    Vestram, 133,

    4.

    Veram, 86, que locis 7.


    Veras, 87,

    10.
    3.

    171, 6. 194, 7, aliis-

    Verba, 12, 3. 111, 3. 171, 1.247, Verbera, 182, -4. Verberet, 27, 3. 346, 4.
    Verbis, 93,
    2.

    13.

    Vigeus, 340,8. Viget, 118, 7. 233, 1. 340, 14. Vigilantius, 246, 27. Vigor, 26, 2. 277, 13. 341, 10. Vigorem, 343, 3. Vigoris, 10, 2.
    Vile, 179, 10. Vilescat, 131,3.

    100,

    1.

    163, 5. 172,
    1.

    1.

    Verbo, 53, 8. Vere nomen suhstaat., 302,


    Vereare. 313,
    5.

    Vilesces,212, 6.

    Verecundiam,

    14, 4. Verendi, 261, 9. Vereudis, 197, 3.

    Verendum,
    Vercrer, 32,

    313, 3.
    5.

    Vexabat, 46,

    2.
    5.

    Veri, 177, 2. 219, 23, 243, 2, aliis-

    que

    locis 3.

    Vi. 188, 3. 336, 13. 343, Via, 39, 3. 262, 5. 311, 2. Via, 80, 5.

    346,

    3.

    Vilescunt 193, 8. Vilia, 212, 14. 237, 14. Vilis, 70, 6. 218, 27. Vilissima, 36, 6. 136, G. Vilissimce, 212, 10. Vilissimorum, 58, 4. Vilitas, 218, 30. Vilitatis, 30, 9. Vim, 76, 8. 293, 9 336, 15.

    1437

    INDEX VOCABULORUM.
    1.

    1438
    Volucres substant., 309, 2. Volucres adject., 259, 1. 285, Volucris adject., 350, 1. Volvens, 89, 1.
    Volventis, 96, 1. Voluerit, 264, 14. 264, 16.

    Vincimur, 254,

    ViQOta, 90, 5. Viucula, 148, 8. !S2,

    2.

    250,

    4.

    Vitae, 35, 4. 43, 8. locis 14. Vilalis. 87, 1.

    H2,

    1,

    aliisquo

    4,

    Viudicantem, 147,
    Violas, nomen, 79, Violeutia, 101, 10.

    4.
    i.

    Vitam,

    121, 3. 164, 7. 212, 9,

    aliis-

    que

    locis 3.

    Violeutorum,

    11, 8.

    Violeutus, 153, 8. 273, 1. Vir, 118, 9. 148, 5. 305, 16. Vires, 43, 1. 53, 6. 98, 5. 266, 18. 141, 6. Virga, 184, 2. Viri, 44, 4. Viribus, 40, 2. 70, 1. 128, 8, aliisque locis 10. Virides, 234. 7. 347, 3. Viridi, 214, 3. Viridis, 4, 1. Virilibus, 93, 1.
    Virilis, 21, 2.

    Vitare, 199, 10. 201, 3. 352, 5. Vitas, 225, 1. Vitat, 235, 2. Vite, 214, 4.
    Vitet, 128, 6. Vitia, 192, 3. 258, 4. 267, 1, aliisque locis 5. Vitiis, 208, 7. 272, 29. 299, 5, aliisque locis 2. Vitio, 136, 11. 267, 4. Vitiorum, 283, 22. Vitiosai, 149, 15. Vitiosi, 134, 4. Viliositas, 283, 27. Vitiosorum, 266, 10.

    Voluerunt, 200,

    6.

    Volui, 52, 3. Voluisse, 51, 2. 34, 5. 36, 4. 279, Voluil, 136, 4. 201,1.

    9.

    Virium, 328,
    Viro, 254,
    3.

    9.

    Virorum, 109,
    Viros, 158, Virtus, 69,
    4.

    6.

    1. 139, 2.

    Vitiosos, 267, 12. 279, 1. Vitrea, 89, 4. Vitro, 74, 4. Vivacissimo, 292, 8.
    aliis11,

    155, 3. 201, 4,
    8,

    que

    locis 2.

    Vivere, 103, Viveret, 243,

    8. 3.

    Virtute, 146, aliisque locis 4.

    159,

    3.

    178,

    Vivido, 10,

    2.

    Virtutem, 53,

    11. 283, 21. 298, 11.


    5,

    Vivit, 119, 1. 119, 2. 273, 6. 348, 9. Vivitis, 349, 1.

    Virtules, 192, 2. 238, 4. 298, aliisque locis 2. Virtuti, 193, 10. Virtutibus, 118, 9. 146, 7. 297, 29.

    VirtuUs, 55,

    8. 148, 5.

    158, 15, aliis-

    que locis 5. Virtutum, 31, 3. 117, 1. 13G, 2 aliisque locis 2. Virum, 48, 1. 48, 3. 148, 1. 305, 17. Vis nomen, 67, 1. 102, 7. 132, 1, aliisque locis 9. Vis verbum, 90, 1. 111, 5. 247, 18,
    aliisque locis 3. Visa, 9, 3. 333, 2. Visatur, 99, 2. Viscera, 322, 3. Visceribus, 212, 19. Visebat, 18, 3. Viseudi, 337, 19. 352, 13. Visere, 250, 2. 262, 10. VisJbus, 89, 1. Visionis, 352, 21. Visitur, 237, 9. Visu, 14, 7. 153, 1. 171, 8. 176, 1. 282, 14. Visum adject., 251, 8. 349, 12. Visus substant., 212, 18. 226, 3. 336,
    17.

    Vivo, 341, 7. Vix, 84, 3. 157, 4. 165, 5, aliisque locis 2. Vixisse, 199, 10. Vobis, 13, 1. 135, 2. 133, 7, aliisque locis 7. Vocabitur, 271, 10. Vocabo, 52, 5. Vocabula, 164, 3. 313, 22. Vocabuki, 246, 13. Vocans, 341, 12,

    218, 8. Volunt, 177, 8. 180, 1, 286, 5. Vohmtarie, 247, 3. 331, 15. Voluntarii, 335, 7. Volnntariis, 239, 3. Voluutarium, 350, 27. Voluutarius, 317, 10. Voluntas, 93, 5. 239, 8.239, 10, aliisque locis 5. Voluutate, 264, 11. 352, 6. Voluntates, 324, 7. Voluntatibus, 209, 1.239, 7. 352,19. Voluntatis, 265, 2. 279, 10. Voluptariam. 212, 9. Voluptas, 211, 1. 231, 19. Voluptate, 178, 3. 273, 8. 305, 22. Voluptatem, 178, 15.179, 2. 292, 14. Voluptates, 178, 5. 178, 20. 180, 2, aliisque locis 2 Voluptatibus, 217, 5. 219, 4. Voluptatum, 209, 5. Vorans, 106, 7. Vos, 124, 3 bis. 133, 8. 136, 1, aliisque locis 12. Vosmetipsos, 137, 7. Vota, 76, 4. 106, 7. Votorum, 178, 8. Vox, 132,7. 341, 9. Vulgi, 73, 5. 204, 4. 304, 13.

    Volumus,

    Vocant, 231,

    2.

    Vulgo, 13, 1. Vulgus, 33, 4. 282,

    12. 291, 6, aliis-

    Vocari, 231, 10.

    que

    locis 2.

    Vocas, 123, 3. 292, S. Vooata, 6, 2. Vocatur, 237, 6. 305, 20. 314, Voce, 183, 10, 277, 6. 326, 22,
    313, 12. Vocetur, 294, 7. Volantum, 211, 3. Volatu, 347, 1, Volendi, 237, 16. 320, 2. Volente, 143, 3. 267, 4. Volentia, 248, 17.

    3.

    Vulnera, 142, 5. Vulnus, .i2, 3. Vulpeculis, 273,


    Vulsi, 316,
    5.

    3.

    Vocem,

    Vult, 264, 12.


    Vultis, 352, 26. Vultu, 71, 1. 347,
    9. 9.

    Vuitum,
    locis 3.

    7, 3. 14,

    22, 3,

    aliisque

    Vultur, 253,11.

    Volentis, 237, 11. Voles, 82, 3. Volet, 127, 1. 173,

    Vultus nomin. sing., 43, 6. Vultus genit., 9, 3'. 236, 1. Vultus accus. plur., 94, 6. 113,
    1.

    3.

    1.

    202,

    209, 6.
    l

    166, 9.

    Volvantur, 271,
    3.

    1.

    Visus, 241,

    Volvat, 19,

    3.

    Vita, 7, 6. 126, 7. 349, 4. Vita, 119, 8. 349, 1.

    Volubili, 102, 7. Volucrem, 260, 3.

    Zenonis, 34, 1. Zephyri, 114, 1. Zephyrus, 67, 3.

    ORDO RERUM
    QU/E IN HOC TOMO GONTINENTUR.
    ENNODIUS.
    Prolegomcnou.

    EPISTOLARUM LIBER PRIMUS.


    Epistol.\ PRiM.v.

    Enuodius Joanui. Ennodius Floro. Euuodius Fausto. IV. Enuodius eiJem. V. Idem eidem.
    II.
    111.

    Idem eidem. Vn. Idem eidem. Vlll. Euuodius Firmiuo, IX.. Enuodius Olybrio. X. Euuodius Joanui. XI. Eonodius Caslorio et
    VI.


    23
    Ibid.

    XVII. Ennodius Fausto. XVllI. Enuodius Avieno. XIX. Eunodius Deuterio. XX. Eunodius Fausto. XXI. Iilem eidem. XXII. Eunodius Opilioni. XXIII. Enuodius Seuario.

    29 30

    Ibid
    31

    32
    Ibid.

    XXIV. Eunodius

    Asturio.

    33 Ibid.

    XXV. Ennodius

    Olybrio et Eugeneti. XXVI. Euuodius Fausto.

    34
    Ibid.

    LIBER SECUNDUS.
    EpisTOL.4 puiMA.
    II.
    111.

    Ennodius Armenio consolatoriam. Ennodius Specioste.

    Floro.
    26
    Ibid.

    Eunod us eidem.

    35 37 38
    Ibid.

    XII. Enuodius Avieno. X!U. Eunodius Agapito.

    Eunodius Olybrio. V. Ennodius Laconio.


    IV. VI. Ennodius Pomerio. VII. Ennodius Firmino. VIII. Ennodius Apollinari.

    39
    Ibid.

    XIV. Ennodius Fausto. XV. Ennodius Floriano. XVI. Idem eidem.

    40 41

    1439
    IX.

    ORDO RERUM QVJE

    IN

    HOC TOMO CONTINENTUR.

    14'iO

    Enaodius Olybrio. X. EDnodius Fausto. XI. Idem eidem. XII. Ennodius Astyrlo. XIII. Ennodius Olybrio.
    XIV. Afris.

    Ibid.

    43 44
    4b 46 47
    Ibid.

    XXXI. Ennodius Avito. XXXII. Eunodius Eugeneti. XXXIIl. Ennodius Senario. XXXIV. Ennodius Hormisdffi. XXXV. Ennodius Apronio.

    Ibid.

    84
    Ibid.

    85 86

    LIBER QULNTUS.

    XV. Ennodius Kuprepiae. XYI. Ennodius Fausto. XVII. Ennodius Constantio. XVIII. Ennodius loauni. XIX. Ennodius Coustantio. XX. Idem eidem. XXI. Ennodius Albino. XXII. Ennodius Fausto. XXIII. Domno suo Fausto Ennodius diaconus. XXIV. Eidem iJem. XXV. Fausto quEestori Ennodius diaconus. XXVI. Eunodius Liberio. XXVII. Honorato Ennodius.
    XXVIII. Avieno Ennodius.

    48
    Ibid. 51
    I/jid.

    Ibid.

    52
    Ibid. 53
    lljid.

    Epistola PRiMA. Ennodius Liberio patricio.


    11.

    Ennodius Marciano. EnnoJius Opilioni V. IV. Ennodius Uelisece. V. Ennodius Avito.


    III.

    85 87

    I.

    88
    Ibid. 89
    Ibid.

    VI. Leoutio abbati Ennodius. VII. Euprepiae Ennodius. VUI. Ennodius Petro.
    l.\.

    90
    Ibid.

    54
    Ibid.

    LIBER TERTIUS.
    ;sT0LA PRiaA. Senatori episcopo
    II.

    Ennodius.

    Eugeneti Euuodius. UI. Domno suo Fausto Ennodius. IV. Ennodius abbati Stephano.
    V. Ennodius Maximo.
    VI. Ennodius Laurentio. VII. Euuodius Adeodato presbytero. VIII. Ennodius Avieno. IX. Ennodius Marcelliano.

    55 56 57 Ibid. 58
    Ibid. Ibid.

    Ennodius Fausto.

    92
    Ibid.

    X. S}'mmacho papae Ennodius.


    XI. Ennodius Luminoso. XII. Enuodius Fausto juniori.

    93
    Ibid.

    XlU.Ennodius HormisJae. XIV. Ennodius Servilioni. XV. Euuodius Senario.


    XVI. EnnodiusPaufrouio.
    XVII. Enuodius Avieno. XVUI. Ennodius Fausto. XIX. Euuodius Partbeuio.

    94
    Ibid.

    93
    Ibid.

    96
    Ibid. Ibid.

    X. Ennodius Lumiuoso. XI. Ennodius Senario. XII. Ennodius abbati Stephano.


    XIII.

    59 Ibid. Ibid.

    60
    61
    Ibid.

    XX. Euuodius Avilo. XXI. Idcm eidcm. XXH. Eunodius Venantio. XXIII. Euuodius Coustantio. XXIV. Euuodius Laconio. XXV. Eunodius Avito. XXVI. Ennodius Agapito. XXVH. Ennodius Eugeneti.

    97
    Ibid.

    98
    Ibid. Ibid.

    99
    Ihid.

    100

    Ennodius ApoUinari.

    XIV. Ennodius 1'romoto. XV. Ennodius EupreiiiiE. XVI. Ennodius Laconio. XVII. Ennodius Stephauo episcopo. XVIII. Ennodiui Eulalio episcojio. XIX. Ennodius Fausto. XX. Idem eidem. XXI. Idem eidem.
    X.XII.

    62
    Ibid.

    LIBER SEXTUS.
    ErisTOLA PBiMA. Euuodius Partheuio. II. Eunodius Fauslo. III. Euuodius Euprepite. \\ Enuodius Fausto. V. Eunodius Aureliauo.
    .

    101
    Ibid.

    C3
    Ibid.

    64
    Ibid. Ibid.

    102 103
    Ibid. Ibid.

    65
    Ibid. Ibid.

    Idem eidem.

    XXIII. Ennodius Marcelliauo. XXIV. Eunodius Mascatori. XXV. Ennodius Eugeueti. XXVI. Ennodius Avieno. XXVII. Idcm eidem. XXVill. Ennodius Euprepiaa. XXIX. Ennodius Eugeneli. XXX. Ennodius Avieuo. XXXI. Idem eidem. XXXII. Ennodius Passivo. XXXIII. Ennodius Fausto. X.XXIV. Ennodius Senario.
    isTOLA PRiMA.
    II.

    VI. Enuodius Boetio. VII. Ennodius Avieuo. Vlll. EuuoJius Seuario. IX. Ennodius I""austo.

    104
    Ibid. Ibid.

    66
    67 Ibid. Ibid. Ibid.

    X.

    Idem eidem.
    Agapito, Seuario, Al-

    105
    Ibid.

    XI. Eunodius Avieno. XII. EnnoJius Liberio,

    68
    Ibid. Ibid.

    bino.

    Ibid.

    69
    Ibid.

    70

    Ennodius Avito. XIV. Idem eidem. XV. Eunodius Fausto. XVI. Enuodius Luminoso. XVII. Ennodius Marcellino episcopo. XVllI. Ennodius Dominicai. XIX. Ennodius Fausto.
    XIII.

    106
    Ibid. Ibid.

    107
    Ibid. Ibid.

    108
    Ibid. Ibid.

    LIBER QUARTUS. Ennodius Symmacho papae.


    episco|io.

    III.

    Ennodius Aliconi. Ennodius Eulalio

    IV. Exemiilar e[iislola: soror. V. Ennodius Fausto. VI. Eunodius Agapilo.

    quam

    ipse

    dictavit.

    69 70 71 Fralri
    Ibid.

    72
    Ibid.

    VII. Enuodius Juliaua V. I. C. P. VIII. Eunodius Symmacbo papa;. IX. Ennodius Fausto.
    .\.

    73 Ibid.

    Eunodius Trasimuudo V.

    1.

    75
    Ibid. Ibid.

    XI. Eunodius Luminoso. XII. Eunodius Joauui. XIII. Ennodius Constautio V.

    I.

    76
    Ibid.

    XIV. Ennodius Fausto. XV. Idem eidem. XVI. Euuodius Agapito.


    XVII. Ennodius Decorato. X\'III. Enuodius Fausto. XIX. Euuodius Apollinari. XX. Eunodius Juliano V. I. XXI. Enuodius Coustantio episcopo. XXII. Ennodius Symmacho papa;. XXIII. Enuodius Domiuatori. XXIV. Enuodius Fausto. X.W. Ennodius Basso. X.WI. Ennodius Eugeneti V. I. XXVII. Ennodius Secario. XXVUI. Ennodius Agapito.

    78
    Ibid. Ibid.

    XX. Idem eidem. XXI. Idem eiJem. XXll. EuuoJius Eugeneti. XXIII. Eunodius Parlheuio. XXIV. Euuodius ArchotamicE. XXV. Enuodius Fausto. XXVI. Eunodius Euprepiae.' XXVIl. Euuodius Seuario. XXVIII. Eunodius Gudilevo. XXI.X. Euuodius Fausto. XXX. Idem eidem. XXXI. Euuodius domno papfe. XXXII. Ennodius Avieno. XXXIII. Eunodius Hormisdae et Dio^coro. XXXIV. Eunodius Fausto Albo. XXXV. Euuodius Domnina. XXWI. Euuodius Adeodato presbytero. XXXVII. Enuodius Joanni. XXXVIU. Euuodius Firminae.

    109
    Ibid. Ibid. Ibid.

    110
    Ibid. Ibid.

    111
    Ihid.
    '

    Ibid.
    Ibid.

    112
    Ihid.

    113
    Ibid.

    114
    Ibid.

    LIBER SEPTIMUS.
    Epistola prima. EnnoJius JuUano. II. Euuodius Fuuslo. III. Enuodiiis Avieno. IV. Eunodius Aguello. V. Eunodius Seuario. VI. Ennodius Floro et Decorato. VII. EnuoJius ElpiJio diacouo. VUI. Euuodius EuprepicB. IX. EnuoJius Avieno. X. Eiino Jius Floro et Decorato. XI. Ennodius Agnello. XII. Ennodius Hormisdaj diacono.

    79
    Ibid. Ibid.
    81)

    Ibid. Ibid. 81
    /*;../.

    115 Ibid. Ihid. 116


    Ihid. Ihid.
    ,

    117
    Ibid.

    S2
    Ibid. S3 Ibid.

    118
    Ibid.

    XXIX. Eunodius papa;. XXX. Enuodius Eugeneti V.

    119
    Ibid.

    I.

    OIIDO

    HEUUM QU/E

    IN
    Ibid.

    HOC TOMO CONTINENTUR.


    XXIV. Ennodins Avieno. XXV. Eunodius Agnella;. XXVI. Ennodius Messalae. X.XVII. Ennodius Aureliano episcopo. X.WIII. Eunodius Agapio. XXI.V. Eunodius Libcrio.

    l-ii-2

    XIU. Euuodius Boelio. XIY. Euuodius Arcliotamite. XV. Eunodius Aguello.


    XVI. Ideui eidem. XVII. Ennodius Avieno. XVDI. Enuodius eidem. XIX. Ennodius Simpliciano. XX. Eunodius Ma.\imo. XXI. Idem eideni. XXII. Idem eidem. XXIU. Idem eidem.

    160

    120 121
    Ibid.

    VAd.
    Ibid. 161 Ihid.

    122 Ibid.

    Ibid 123 124


    Ibid.

    XXX. Symmacho
    .XXXI.

    papaj.

    XXIV. Enuodius Steidiauo. XXV. Ennodius Symmacho. XXVI. Eunodius Agnello. XXVII- Euuodius Probo. XXVllI. Euuodius Adeodato presbytero. XXl.X. Euuodius Beato. X.XX. Euuodius Fausto. XXXI. Eunodius Partlieuio.

    125 126 Ibid.

    Eunodius Avieuo. XXXII. Enuodius Adeodato presbytero. XXXIII. Eunodius CcEsario episcopo. XXXIV. Enuodius Avieno. XXXY. Enuodius Messalje.

    162 163 164 165 166 167 168

    OPUSCULA MISCELLA DECEM.


    OpuscuLUMPttiaUM.
    regi Theoderico.

    Ibid.

    Panegyricus diclus Clomentissimo


    167

    128 129 13
    Ibid.

    OpuscuL. II. Libellusadversus eos qui contra synodum 183 scribere prajsumpserunt. Opcscul. IIL Vita deatissimi viri Epiphanii episcopi
    Ticiueusis Ecclesiie.
    207
    vita beatii Antonii

    LIBER OCTAVUS.
    EpisTOLA PBiMA. Eunodius Boetio. II Euuodius Avieuo. 111. Euuodius MessaliE.
    131

    Opuscul.
    sis.

    IV. De

    monachi Leriueu239 245

    '

    133
    Ibid.

    IV. Euuodius Aratori. V. Ennodius Fausto. VI. Enuodius Avieuo. Yll. Ennodius Senario. Ylll. Euuodius Elpidio diacouo. IX. Euuodius Messalie. X. Enuodius Maximo V. S. XI. Ennodius Aratori. XII Enuodius Floro. Xlll. Eunodius Aureliauo presbytero.

    134
    Ibid.

    Beatum.

    Ibid. Ibid.

    136 Ibid. 137 Ibid.


    Ibid.

    Opuscul. V. Eucharisticum, de vita sua. Opuscul. VI. Parasnesis didascalioa ad Ambrosium et 249 Opuscul. VII. Prceceptum, quando jussi sunt omues 255 episcopi cellulanos habere. Opuscul. VIII. Pclitoriumquo absolutus est Geronlius 257 puer Agapili. Ibid. Opuscul. IX. Benedioto cerei. 261 Opuscul. X. Benedicto cerei.

    DICTIONES.

    263

    CARMINA. LIBER PRIMUS.


    Carmek PKiMUM. Itinerarium Brigantionis castelli. C.iRM. II. Dictio dataDeutererio V.S. grammatico, mineipsius Eugeneti V. I. mittenda. C.\RM. III. Preefatio uepotibus Proculi. C.iRM. IV. Epithalamium dictum Ma.\imo V. S.
    Garm. V. Carm.
    309 no310
    311

    XIV. Eunodius Fausto. XY. Eunodius Edasio. .\YI. Euuodius Barbarffi. XVll. Eunodius Stephauia3. XVIII Eunodius Fausto. XIX. Euuodius eidem. XX. Eunodius Agnello XXI. Eunodius Beato. XXIi. Euuodius Floro. XXUI. Idem eidem. XXIV. Enuodius Fausto.

    138
    Ibid. Ihid.

    139
    Ibid. Ibid. 140 Ibid. 141 Ibid. Ibid. Ibid.

    XXV. Idem eidem.


    XXVI. Euuodius Avieuo. XXVll. Ennodius Barbarae. XXVIII. Eunodius Beato. XXIX. Idem eidem. XXX. Euuodius Adeodato presbytero. XXXI. Eunodius Boetio. XXXII. Eunodius Symmacho papEB. .XXXlll. Ennodius HormisdcB diacono. XX.VIY. Eunodius Portiano abbati. XX.W. Enuodius Aureliano presbytero. .XXXYl. Euuodius Boetio. XXXVII. Idom eidem. XXXYllI. Ennodius Symmacho papai. XXXIX. Euuodius Hormisdas diacono. XL. Ennodius Boetio. XLI. Eunodius Agapito. .XLIl. Eunodius Avieno. XLIII. Eunodius Messalte.

    142
    Ibid. Ibid. Ibid.

    143
    Ibid.

    144
    Ibid. Ihid. Ibid.

    143 145 147


    Ibid. Ibid. Ibid.

    Dictio Eunodii diaconi quandoRoma rediit. 316 318 Carm. VII. Ad Faustum, de carminibus ejus. 320 Garm. \'III. Ad Olybrium, de ejus eloquentia. Carm. IX, Dictio habita in natali sancti papcE Epipha322 nii. 326 Carm. X. Hymnus Vespertinus. 327 Hymnus ii. In tempore tristitia;. Carm. XI. Ibid. Cahm. XII. Amnus iii. De S. Cypriano. 328 Carm. XHI. Hymnus iv. De Pentecoste. 329 Carm. XIV. Hymuus v De S. Stephano. Ibid. Cabm. XV. Ilymuus vi. De S. Ambrosio. 330 Carm. XYI. Hymnus vii. De Ascensioue Domini. 331 Carm. XYII. Hymnus viii. De S. Euphemia. Ibid. Carm. XVIIL- riymuus i.t. De S. Nazario. 332 Carm. XIX. Hymnus x. De S. Maria. 333 Carm. XX. Hyuinus xi. Do S. Martiuo. 334 Cakm. XXI. H}'mnus xii. De S. Dionysio. 334 EPIGRAMMATA. LIBER SECUNDUS

    YL

    Itinerarium

    Padi.

    312 313

    APPE.NDIX.
    Dictio Ennodii in natali Laurentii.

    361 361 363

    HORMISDA PAPA
    Nolitia.

    14S
    Ibid.

    EPISTOL^E ET DECRETA.
    Post acceptas ab Epistola PK.IMA (ad S. Remigium). eo gratulatorias litteras eidem, ob prEbclaram meritorum excellentiam et uobilissimaj sedis prsrogativam, vicariam 367 sedis apostolicffi priefecturam in Gallia delegavit. 369 Epistola Anastasii ad Hormisdam.
    Epist. II (ad
    clesiae paei studeat, et

    LIBEB NONUS.

    pisTOL.i PRiM.'^.
    11.
    111.

    ~-


    --

    Ennodius Aratori. Enuodius Fausto. Ennodius Meribaudo. IV. Eunodius Probino. V. Ennodius Ilormisdse diacono. VI. Ennodius Beato. YII. Ennodius Avieno. VIII. Eunodius Yictori. IX. Ennouius Camillce. X. Enuodius Celso. XI. Ennodius Fausto. XII. Eunodius Messalae. XIII. Ennodius Panfrouio. XIY. Eunodius Elpidio diacono. XV. Euuodius Stephaniaj. ?iV[. Eunodius Adeodato. XVII. Eunodius Apodemiee. XYIII. Ennodius Stephauife. XIX. Ennodius Aguello. XX. Eonodius Mascatori. XXI. Euuodius Elpidio. XXII. Enuodius Fausto. XXIII. Eunodius Liberio.

    147 149 150


    Ibid.

    151
    Ibid. Ihid.

    congregari cognoverit,

    Auastasium imp.). Laudat eum quod Eccum causam cur coucilium cupiat scribit se illi responsum datu-

    152
    Ibid.

    153
    Ibid.

    154 135
    Ihid. Ibid.

    37 rum. 371 Emslola Dorothei ad Hormisdam Laudat ejus pietatem et Episi. III (ad Dorotheum). 372 studium in Romanam sedem. 373 Epistola Anastasi Augusti ad Hormisdam. Epist. IV (ad Anastasium imp.). Imperatoris zelum commendat quoad concilium, per legatos se responsurum

    156 Ibid.
    Ihid.

    374 Ikdiculus qui datus estEanodio et Fortunato episcopis, Veuantio presbytero, Vitali diacouo, et Hilaro nolario,
    pollicetur.
    leg&tis apostoliccB sedis

    Conslautiuopolim, ab

    Hormisda
    374

    157
    Ibid.

    papa.
    Epist.

    138
    Ibid. Ibid.

    pontificem ab imperatore ad concilium vocari se tamen iturum, si Chalcedonensis coucilii decreta non revocentur 379 in dubium.
    ;

    (ad

    Anastasium imp.). Novumesse

    Romanum

    I4i3

    OHDO P.EUUM QU^

    IN

    HOC TOMO CONTINENTUR.

    444

    381 3S3 Fraude Anastasii EpisT. VI ( ad Anastasium Aug. ). nondum detecta, laudat ejusstudium de pace coucilianda, monetque ut tandem damuatis hairesibus EccIesiiE iinitas sortiatur effoctum. Ihid. Ejiistola Anastasii ad senatum urbis Romx. 38S Rescriptum Senatus urbis Romss ad Anastasium August. 386 Epistola Joannis episc. Nicopolitani ad Hormisdam. 387 EpisT. VII (ad Joannem episc.). Commeudat illiusre-

    Epistola Anastasii imp. ad Hormisdain. Epistola ejusdein eidem.

    Epistola Justiniani ad Hormisdam. Ibid. Epist. XXX (ad Ceesarium Arelatensem). Docet Dardauiaeet IUyrici episcopos ad sedis apostolicae communionem, Eutychiana lia3resi damuata, rcdiisse, et de legatione iu Orientem missa. 431 Epist. XXXI (ad Justinianum August.). Ad pacem assequendam, Aoacium damnandum, legatos mitti siguifical. 433 Lndiculus quem acceperunt legati sedis apostolioae.

    Legatos instruit.
    EpisT.

    Ibid.

    ligiouem

    Nestorium

    et

    Eulycliem damnandum,

    et

    quo-

    qui ad fldem revertuntur recipiendisint, per indicu388 Epistola sijnodica Synodi Epiri veteris ad Hormisdam. 389 Epist. VIII (ad Synodum Eplri veteris). Eutycbetis errorum sectatores damnat ; episcopos Epiri veteris ut n.imiaatim hrereticos anathematizeut hortatur. 391 Epist. IX ( ad Joannem episc. ). Cum per litleras Epiri veteris episcopi nomiuatim haereticos uon damn-TSsent, mittitur libellus cui debsant subscribere. 392 Regula fidei, 393 Indiculus. Quid in Nicopolitana Ecclesia sit agendum. 394 Epistola Aviti episc. Yiennensis ad Hormisdam. 394 Epist. X (ad Avitum Viennensem episc ). Laudat iu co studium cognoscendi de statu Ecclesia3 Orienlalis ; a legatis autem ob perfldiam Gi-ecorum nihil perfectum fuisse scribit in animo sibi esse alteram ad illos legationem destinare. 394 Epist. XI (atl Anastasium August.). Pacem Ecclesite non uisi damuato Acacioposse restitui. 397 Epist. XII (ad Timotheum Constantin. episc.), Pro unitate Ecclesiaj laboraudum. 399 Epist. XIII (commoaitoria ad univers. haerel. episcopos Orienlis). Unitas calholicae fidei custodieuda. 400 Epist. XIV (ad episcopjs Orieut. orthodoxos). Laudat corum in fide constantiam, et ad pacem conciUiandam a se legatos denuo Constantinopolim missos esse scribit. 401 Epist. XV ( ad Possessorem episc. ). In fide catholica perseverandum. 403 Epist. XVI (ad populum et monachos Constantinopol.). Abstiueudum a consortio haereticorum. in catholica

    modo

    lum

    se siguificaturum scribit.

    Justinum Augustum). Ab iis qui, admissis Chalcedonensis concilii decretis, Acaoium damnare recusabunt, cavendum; legatosque ob pacem ^t unionem Orientalis Ecclesife missos coramendat. 433 Epist. XXXIll (adiEuphemiam Augustam). Augustum
    (ad

    XXXII

    ad

    pacem

    Ecclesiae restituendam coliortaudum.

    437

    EpisT.XXXIV(adJoannemCon3tautiuopoUt. episcop.). Aoaoium damnandum, etin legatorum manibus fidei professionem emitteudam. 438 Epist. XXXV (ad eumdem). Cum jam fidem catholicam profiteatur, illi potissimum de stabilienda paoe cogitaudum, pro qua ipse legalos destiuavit. 439 EriST. XXXVI (ad archidiaconum et clerum Constanti-

    Catholiois hsereticorum molestia liberatis, legati ad pacem conflrmandam mittuutur. Ibid. EpisT. XXXVII (ad Justiuianum domesticorum comitem, postea Justiui suocessorem). Sperat fore ut ejus upera paoem Ecclesia adipiscatur, et missa ab eo munera se ac'

    nopolitanum).

    cepisse nuntiat. 440 Epist. XXXVIII (ad Celerem et Patricium). Legatos in causa pacis ooadjuvaudos. Ibid. Episi. XXXIX (ad prttfectum praetorio Thessalonicensum). Eadem quae in superioil. 441 Epist. XL (ad Anastasiam et Palmatiam clariss. fomiuas senator.). Eadem quae in superiori. Ibid. Exemplum suggeslionis secundx Germani ei Joannis, etc,

    Ibid.

    perseverandum. Ihid. Epist. XVII ( ad Enuium et Peregrinum episc.) A Joanne Nicopolitano, quae conlra eum Thessalouicensis,
    fide
    .

    Item tertia suggestio legatorum sujtranomitiatorum. 442 Exemplum retationis Andrese episc. 443 Exemplum libelii Joannis episcopi Constantinop. Ibid. Item suggestio Germani et Joannis episc, eto. 4'is Suggestio Dioscori diaconi. 446 Epistola Justini ad Hormisdam, 448 Exemplum relationis episc. Constantin. ad Hormisdam. 449 Exemplum epistolx Justiniani ad Hormisdam. 450 Exemplu77i epistolie Pompeii ad Hormisdam. 451

    episcopus

    causam

    teutaveril, se cognovisse scribit, novamque sedi apostolicte iugestam, iisdem cognoscendam

    per litteras hasce cqmmisit. 404 Epist. XVIII (ad eosdem). Quid in causa Nicopolitana cum Thessalouiceusi agendum sit prcescribit. 405 Episi. XIX (ad Anastasium August.). Joauncm Nicopolitanum ei commaudat. 406 Epist. XX (ad Joanncm episc.). ^quo animo serumuas pro fide susliuendas, et ideo provinciales episcopos ad fidei unitatem ab eo couBrmandos. 406 Epist. XXI (ad eumdem Joaunem). 407 Epist. XXII (ad Dorotheum episc, Thessalonicensem). 408 Epistola Anastasii ad Hormisdam. 409

    Exemplum epistolx Juliame Anieise a.d Hormisdam. Ihid. Exemplum epislolse Anastasix ad Hormisdam. Ibid. Exemplum epistolse Theodoriti episc. Lignidensis ad Hormisdam.
    Epist. XLI (ad Germ.anum cEeterosque legatos). De eorum iuoolumitate et rebus gestis certior fieri cupit. 432 Epist. XLII (ad eosdem legatos ). De his quEe agaut Yult se moueri Stephauum oommendat. 453 EpisT. XLIV (ad Justiuum August.). Gratulatur cum

    452

    ejus opera Constautinopoli pax vigeat, hoc ipsum Antiochi;e et Alexandriaj faciendum curet. 454 EpisT. (ad Joannem episc. Constantin.). Laudat Joauuem ad uuitatem EcoIesiaB rediisse ; hortatur ut Alexaudria; et Antiochence Eoclesias unionem procurent,

    XLV

    Exemplumrelationisminorum archimandritarum et cibterorum monacliorum secundm SijriiB. 410 Epist. XXIII (ad archimaudritas Syriaj). IUos solatur, hortaturque ut in fide calholica perseverent. 4IS Epist.XXIV (ad Joanuem Tarraconensem episc). Libenter de ejus in Italiam adventu audivisse, litteras ad Ilispauienses de ecclesiasticis institutis ab eo datas pro-

    bat, eique vices suas committit. 421 EpisT. XXV (ad universos episcopos Ilispauiae). I. De sacerdotibus ju.xta statutacauonum ordinaudis. II. Ut pro episcopatu pra;mium non accipiatur. III. De concilio per annos singulos celebrando. 423 EpisT. XXVI (ad Sallustium). Sallustius aposlolicai sedisvicariusconstituiturperBffiticam et Lusitauiam {pro-

    legatosque ei commeudat. 456 Epist. XLVI (ad Justiuianum). Commendat e-im quod Justino adjumeuto fuerit iu pace Ecclesiae reddeuda, ad quam perfecte ineundam hortatur. 457 Episi. XLVII (ad Poupeium). Laudat Pompeium quod se pacis studiosum ostenderit; hortaturad operam navanIbid. dam ut perfecta Ecclesia! traaquiUitas reddatur. Epist. XLVIII (ad Julianam Aniciam). Eadem qua3 in superiore. 438 Episi. XLIX (ad Anastasiam). Eadem quas in supe-

    riore.

    Epist.

    (ad Gratum)

    Gratum

    salutat,

    ab eoque

    Ibid. cer-

    lior fieri de ejus salute postulat.

    vincias).

    /;25

    Epistola .lustiniimperatoi-is ad Hormisdam. 426 EisT XXVII (ad Justinum). lUo imperante speratfore iit Ecclosice pax restituatur. 427 Episloln .liislini ad Hormisdarn. Ibid. ErisT. XXVlll(ad Justinum August.). Commendat ejus

    de couciUauda |iace soIUcitudiuem, et coeptis mouet iusi-

    steudum, uomeuque Acacii abolendum esse. 428 E.xcmplumrelationis Joauuis episoopi Constautiuop. 429
    Epist.

    459 Joanuis Epist. LI ( ad omnes episoopos Hispanias). Constautinopolitaui episoopi professiouem dirigit, propter Orientales episcopos (ciericcis) qui eorum communionem Ibid. poposcerint. LII (ad Germanum oajterosque legatos). Mo( Epist. net ut cum imperatore ejusque coujuge agant, ut omnes Ecclesiaj, prasoipue vero Alexandriua et Antioohena, ad 461 apostolicae sedis communiouem revoceutur. Epist.. LIlI(adDioscorum diaconum). Ut oogitetquo-

    modo
    et

    XXIX

    (ad

    Joanuem Coustantinop.

    episo.). Com-

    mondat Joanuem episoopum, etgaudet concilium Chalcedouense etdivi Leonis epistolas ab eo comple.^as. Ad Ecclesiaj commuuionem admittendum poUicetur, si nomen
    Acacii e diptychis sacris expuuxerit.
    '

    ii quiChaloedouenseoonciUumscripto damuaverant, ad Eoolesiam redire oupiebant, recipieudi sint. Thomam, Nioostratum et Joaunem episcopos ei oommendat.

    430

    Epist. LIV (ad eumdem). Laudatejus de flrmaudapaoe sollioitudinem. Ad imperatorem se iitteras daturum, ut

    Ihid.

    \Vi

    ORDO RERDM

    QU/E IN HOC

    TOMO CONTINENTUn.

    I4i6
    493 494 493 497 499

    euni Alexaudrinoe Ecclesiae prteficiendum curet. Thomam et alios ei commendat, et hortatur ne pro reditus festinatione quidquam indispositum relinquat. 462 EpTST. LV (ad Thomani et Nicostratum). Se deeorum salute esse soUicitum. Joanni et Dioscoro perlitteras eos commendasse. 463 ThoEpist. LVl, (ad Joannem et Dioscorum legatos).

    spectare ut htec exsecutioni mandentur. Re/a/io episcopi Constantinop. Exeiiipliiiii r/iislii/ic Jus/iniani V. I. ad Hormisdam.. Relalin l'^p//,liiiiiii cpiscopi Constantinop.

    Sacra

    Jiislnii Aiiijusti.

    mam et Nicostratum
    non
    Heliam,

    Constantinopoli congrnohonoredolet

    fuisset receptos. Epist. LVII (ad Justinum August.).

    I/nd.

    Ut suis sedibus

    Thomatem

    et

    Nicostratum restituendos curet.

    Re/atio Dorot/iei episc. T/iessalon. Ihid. Epist. LXXIII (ad Dorollieum Thessalonicensem episcop.) Romam ei veniendum ut catholicam doctrinam percipiat, et objectum crimen pnrget. 500 EpisT. (ad Justinum August.). Accepisse ejus litteras, et de ejus flde et pietate nunquam dubi.

    LXXW

    EpisT. LVni (ad Eiiphemiam Augustam). Perpetuas pro Euphemia; et ejus viri saUite ad Deum se preces effundere. Thomam et alios coniinendat. 464 Epist. LIX (ad Justinianum). Justiniani studium erga ecclesiasticam pacem laudal, eique Heliam, Thomatemet ' 46.5 Nicostratum episcoposcommendat.

    tatum.
    Epistola Justini ad Hormisdam. Exemplum precimt.
    Epist.

    Ihid.

    501

    Epist. LX (ad Germanum quae ia superiori.

    virum

    illustrem).

    Eadem

    503 Gratulalur Epiphanium pontiflcem eleclum. 505 Epist. LXXVI )ad Epiphanium episcop. Constantinop.). Quod qua decuit via ad sacerdotium pervenerit. la unione EccIesiiE perseverandum. Et de acceptis mune-

    LXXV

    (adsynodumConstantinop.).

    imperatorem

    Epist. L.XI (ad Heliam, Thomam et Nicostratum). Ad et alios se pro illorum causascripsisse signi-

    Ihia

    ribus.

    Ihid.

    ficat. 466 Epist. LXIl (ad legatos). De iis qua3 Thessalonicse gesta per famam audiverat, Dorotheum et .4ristidem Romam venire compellendos. 467 Suggestio Geymani episc, Felicis, etc. 468 EpisT. LXIII (ad legatos). Dolet Joannem oceisum ct Dorotheo ab episcopatu remoto, alium, Aristide excepto, in ejus locum sulistitui prfecipit. Thomam et Nicostratum suis Ecclesiis restitueudos. Monachos Scylhas Roma; usque ad legatorum adventum detineri. 469

    EpisT. LXIV (ad Joannem Melicitanum episc.) stautiuopolitanam Ecclesiam ad sedis apostolica:

    Con-

    commu471
    Ibid.

    nionem

    rediisse.

    EpisT. LXV (ad episcopos Hispaniae). pace Orientalis et Ecclesice. Suggestio Dioscori diaconi. Suggestio Germani et Joannis episc.,elc Suggestio legatorttm ad Bormisdavi.

    470 Gratulatur de

    Exemplum epistolse Justiniani ad Hormisdam. Exempltim epistols ejusdem. E,xemplum episto/se ejiisdem eidem. Ibid. EpisT. LXVI (ad Justinianum). MonachosScythasante legatorum adventumRoma non discessuros. Apostolorum

    473 474 475 476

    Episto/a Epiplianii ad Hormisdam. 5o6 lielndn Epiphanii ep/isc. Constantinop. 507 Exemp/tini ejiisln/.-e Justiniani V. I. ad Hormisdam. Ibid Exciiiji/iiiii i-jiis/o/.c Justiniani cos ad Hormisdam. 508 Epist. LXXVll(ad Justinianum). CommendatJuslinianum de reverentia sibi exhibila. Promissam legationemse exspectare. SanctissiiUce Trinitatis mysteria explicat. 509 Episto/a Justiniani V. I. ad Hormisdam. 510 Epist. LXXVIII (ad Justinum August.). Ad evitandam discordiamnihiliunovandum et debis qui ad communionem admitti possunt Epiphanio scriptum. I/iid. EpisT. LXXIX (ad Justinum August.). Divinitatis et incarnationis mysterium exponitur. 512 EpisT. LXXX (ad Epiphanium). Ipsi vicariam sedis apostolicce praefecturam in recipiendis lapsis delegat. 515 Epis/ota Justini imperat. ad Hormisdam. 521 Re/atio Epiphattii episc. Cottstantinop. 523 EpisT. LXXXI (ad Remigium Rhem, episc). Vices suas illi deputat in reguo Clodovei Francorum regis, nuper ad fidem conversi. 524

    sanctuaria transmittit. 477 EpisT. LXVU (ad eumdem). Scythas monachos ante legatorum adventum Roma nondiscessuros. Ibid. Sttggestio Dioscori diaconi ad Hormisdam. 478 Epistola Justini ad Hormisdam 479 Relatio Joannis episcopi Constanlinop. 480 Suggestio Germani episcopi, Felicis, etc. Indicuius directus a Joanne episc. etc. Ibid. Suggestio Dioscori diac. ad tlormisdam. 48; Relatio synodi Constantin. de ordinaiione Epipltani

    Decretum PRiMUM. Qui ad poeniteutiam agendam iu monasterio recluditur, presbyter non ordinetur. 525 Decret. II. Nuptias occultas celebrare non licet. Ibid. Deciiet. III. Palea. Idem Ensebio episc. ILid Decret. IV. Absque episcopi permissu in ecclesia ccnsecrata non erigatur altare. 526

    DECRETA.

    APPENDIX AD EPISTOLAS HORMISD^.


    Admonitio
    cias.

    co//ec/oris.

    Incipit epistola

    Hormisdae papae per


    Joanttis papie I

    527 universas provinl/iid.

    Episto/a prittia
    episc.

    ad Zachariam

    on-lii-

    529.
    II.

    Epist.

    Ad

    episcopos Italix.

    531

    TRIFOLIUS PRESBYTER.
    Notitia.

    episc.

    48;

    533
    I

    Epistola Justiniani ad Hormisdam. 485 Epistola Juslini ad Ilormisdam. 486 Episto/a Eup/iemise Augustse ad Hormisdam. 487 Epistola Ceieris ad Hormisdam. Ibid. Episto/a Juliame ad Hortnisdam. Epist. LXVIII (ad legatos suos). De eorum salute et rebus gestiscertior fieri cupit. Ibid. Epist. LXIX (ad eosdem). Cum eorum litteras uon acceperit, monet ut scribant. Ibid. Relatio Possessoris episcopi Afri, etc. 489 Epist. LXX (ad Possessorem episc.) Scythas mouachos, suos errores dainnare nolentes, ut hcereticos ab Urbe expulsos. Fausti librum a Romana Ecclesia non recipi. 490 Epist. LXXI(adEpiphaniumConstantin, episc). Epiphanium episcopum ordinatum neo scripsisse nec legatos misisse nuntiat. 493 Epist. LXXlI(adeumdcm). QucEritur Eliam, Thomam et Nicostratum suissedibus non restitutos ad Epiphanium

    EPISTOLA
    contra

    Trifolii presbyt. ad B. Faustum senatorem Ibid. Joannem Scytham monachum. ELPIS UXOR BOETII. HYMNI duo in honorem SS. apostolorum Petri et

    Pauli.

    537

    A. M. SEV. BOETIUS.

    PROLEGOMENA.
    Praefatio.

    537
    541

    Epistola nuncupatoria.

    OPERUM PARS PRIMA. OPERA PHILOSOPHIGA.


    DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^ LIBRI PROLEGOMENA.
    Epistola dedicatoria.
    Prajfatio.

    V.

    347 549 555 561

    Boetii vila.

    Testimonia variorum de Boetlo et ejus scriptis Idea librorum Boetii de Consolalione Philosophiae 573. Ceusura librorum Boetii de Consolatione Pbilosopbia;.
    377

    DE CONSOLATIONE PHlLOSOPHIyE.
    LIBER PRLMUS.

    ORDO RERmi QVJE


    Prosa
    VIII.

    IN

    HOC TOMO CONTIiNENTUR.

    1448

    716

    Metnim

    viii.

    LIBER TERTIUS.
    Prosnprima.

    Metrum primum.
    Prosa
    Prosa Prosa
    Prosa
    II.

    Metrum
    Wetnim Metrum
    V.

    ii.

    ni.
    iii

    IV. iv.

    Metrum
    Prosa VI.

    v.
    vi.

    Metrum
    Prosa

    VII.

    Metrum
    Prosa

    vii.

    VIII

    VarisE lectiones.

    863

    APPENDIX
    in

    AD

    LIBROS DE

    CONSOLATIGNE PHILOSOPHI^.

    Varia monumenta LiTTEHAniA quD libris do Gousolatione Gkreani editione praefiguntur. 869 .loannes .MiirmeUius Rodolplio Langio. Ihid Joaunes Cajsarius Juliacensisin quadamad .Murmellium epistola. 870 Nicolaus Crescius Antonio Lanfredino C. I. luid. Proeleotio Jacohi Bononiensis in Boetium. 871 Joannis Murmellii prajlibatio in Boelii de PliilosophioE; Cousolatione opus. 878
    JOANNIS MunMEI.LII ET RODOLPIII

    AgrICOLE IN LIBROS CONSOLATIONE PlIILOSOPIIlLE COMMENTARIA.

    DE

    U49

    0RD3 RERUJI QU/E

    IN IIOC

    TOMO CONTINENTUR.

    1450

    Quodeximparibiis quadrati,ex paribus Cap. XXVIII. 1135 parte altera longiores flant. De generatione laterculorntti, eorumque Gap. XXIX. 1136 diftinitioDe.
    Cap.

    Cap. XVII. constet. Cap. XVIII.

    In quibus primis numeris semitonium 1181 Diatessaron a diapente tono distare.


    1182

    XXX.

    Ckv.

    De circularibus vel spbojricis numeris. 1137 XXXI. De naturarerum quae dicitur ejusdem na-

    Cap. XIX.
    niis jungi.

    Diapason

    quinque tonis

    et

    duobus semito-

    de ea quae dicitur alterius naturae, etqui numeri Ibid. cui naturce conjuncti sunt. Quodomuia ex ejusdem natura et alteCap. XXXIl. rius nalura consistunt, idque in numeris primum videri. 1139 Ex ejusdem atque alterius numeri naCap. XXXIII. tura, qui sunt quadratus et parte altera longior, omnes Ibid. proportionum babitudines constare. Quod ex quadratis ex parte altera lonCap. XXXIV.
    turae, et

    gioribus,

    omnis formarum

    altera longioritius, 'vel parte altera longiores ex quadratis fiant.

    Gap.

    XXXV.

    ratio consistat. Quemadmodum quadrati ex parte

    H42

    1183 Cap. XX. De additione chordarum earumque nominibus. Ibid. Cap. XXI. De generibus cantilenarum. 1188 Gap. XXII. De ordine chordarum nominibusque la tribus generibus. 1189 Gap. XXIII. QucE sint inter voces in singulis generibus proportiones. Ibid. Gap. XXIV. Quid sit synaphe. 1191 Gap. XXV. Quid sit diezeuxis. Ibid. Cap. XXVI. Quibus nominibus nervos appellaverit Albinus. 1192 Gap. XXVII. Qui nervi quibus sideribus comparentur.
    sit

    1143 Quod principaliter ejusdem quidem sit Gap. XXXVI. Ibid. snbstantioe unitas, etc. Alternatim positis quadratis, et parte Cap. XXXVII. altera longioribus, qui sit eorum consensus in differentia Ibid. et in proportione. Probatio quadratos ejusdem esse naCap. XXXVIII.

    Cubos ejusdem participare substantiae Cap. XXXIX. 1145 quod ab imparibus nascantur. Ibid. De proportionalitatibus. Cap. XL. QuBB apud antiquos proportionalitas fuerit, Cap. XLI.

    1146 et quas posteri addiderint. Cap. XLII. Quod primum de ea quae vocatur arithme1147 tica proportionalitate dicendum Cap. XLIII. De arithmetica medietate ejusque proIbid. prietatibus. Cap. XLIV. De geometrica medietate ejusque proprietatibus. 1150 Cap. XLV. Quae medietates,quibus rerum publicarum statibus comparentur. 1152 Cap. XLVI. Quod superficies una tantum in proporest.

    turae.

    1144

    Ibid. Cap. XXVIII. Qute natura consonantiarum. 1193 Cap. XXIX. Ubi consonantiffl reperiuntur. Ibid. Cap. XXX. Quemadmodum Plato dicat consonantias. Ibid. XXXI. Quid contra Platonem Nicomachus sen1194 Cap. XXXII. Quae consonantia quam merito praecedat. Ibid. Cap. XXXIII. Quo sint modo accipienda quae dicta sunt. Ibid. Cap. XXXIV. Quid musicus. 1195
    fieri

    C.AP.

    tiat.

    sit

    tionalitatibus medietate jungantur, solidi vero numeri Ibid. duabus medietatibus in medio collocantur. X)e harmouica medietate ejusque proCap. XLVII.

    1153 Quare dicta sit harmonica medietas ea Cap. XLVIII. 1155 quoB digesta est. De geometrica harmonia. 1158 Cap. XLIX. Quemadmodumconstitutis altrinsecus duobus Cap. L. lerminis, aritbmetica, geometrica et harmonica inter eos medietas alternetur, atque de eorum generatiouibus. 1159 De tribus medietatibus quae harmonicfe et Cap. LI. geometricre contrariae sunt. 1161 De quatuor medietatibus quas posteri ad Cap. LII. iuiplendum denai-ium Umitem adjecerunt. 1163 Dispositio decem medietatum. 1164 Cap. LIII.
    prietalibus.

    Procemium. 1195 Quid Pythagoras esse philosophiam constiIbid. De differentiis quantitatis, et quae cui disciCap. depulata. plinae 1196 Cap. IV De relatae quantitatis differentiis. 1197 Cap. V. Cur multiplicitas antecellat. 1198 Cap. VI. Quid sint quadrati numeri, deque his speculatio. 1199 Cap. VII. Omnem inaequalitatem ex aequalitate procedere, ejusque demonstratio. 1200 Gap. VIII. Regula quotlibet continuas proportiones Buperparliculares inveniendi. 1201 Gap. IX. De proportione numerorum qui ab metiuntur. 1203 Cap. X. Quae ex multiplicibus et superparticularibus
    Caput
    Cap.
    PHiiiuM.
    II.

    LIBER SECUNDUS.

    tuerit.

    III.

    sit

    aliis

    LIBER PRIMUS. DE MUSICA LIBRI QUINQUE. Musicam naturaliter nobis esse conGAPni pniMUM. juactam, et mores vel bonestare vel evertere. 1167 Tres esse musicas, in quibus de vi musicae Gap. II.

    narratur. Cap. III. Cap. IV. Cap. V.

    De speciebus inajqualitatum. 1173 QucB inaequalitas species consonantiis apten1174 tur. Cap. VI. Cur multiplicitas et superparticularitas cousouantiis deputentur. Ibid. Cap. VII. Quae proportiones quibus consonantiis musicis

    De vocibus ac de musicae elementis.

    1171 1172

    aptentur.

    1175

    C\p. VIII. Quidsit sonus, quid intervallum, quid conciuentia. Ibid. Cap. IX. Non omne judicium dandum esse sensibus, sed amplius ralioni esse credendum, in quo de sensuum

    1206 Cur ita appellatae sint digestte superius Ibid. Quemadmodum ab aequalitate supradictae processerant medietates. Ibid. Cap. XVI. Quemadmodum interduos terminos supradictae medietates vicissim collocentur. 1210 Cap. XVII. De consonantiarum modo secundum Nicomachum. Ibid. Cap. XVIII. De ordine consonantiarum sententia Euclidis et Hippasi. 1211 Cap. XIX. Sententia Nicomachi quae quibus consonantiis apponantur. 1212 Cap. XX. Quid oporteat praemitti ut diapason in multiplici genere demonstretur. 1215 Cap XXI. Demonstratio per impossibile diapason in multiplici genere esse. Ibid. Gap. XXll. Demonstratio per impossibile, diapente,
    Cap. XIV. medietates. Gap. XV.

    multiplicitates fiant. 1204 Gap. XI. Oui superparticulares quos multiplices efficiant. 1205 De arithmetica, geometrica, harmonica Gap. XII. medietate. Ibid. De continuis medietatibus et disjunctis. Gap. XIII.

    fallacia.

    CAr. X.

    Quemadmodum

    1176 Pythagoras proportioues con-

    sonantiarum investigaverit. Ibid. Quibus modis varie a Pytbagora proportioGap XI. nes consonantiarum perpensEe sint. 1177
    Cap. XII. ne. Cap. XIII.
    nierit.

    De

    diatessaron, et tonum, in superpaticulari esse. 1214 Cap. XXIII. Demonstratio diapente et diatessaron maximis superparticularibus collocari 1215 Diapente in sesquialtera, diatessaron in Cap. XXIV. sesquitertia esse, tonum in sesquioctava. 1216 Gap. XXV. Diapason ac diapente in triplaproportione esse, bis diapason in quadrupla. Ibid. Cap. XXVI. Diatessaron ac diapason non esse couso-

    in

    divisione

    vocum earumque

    explanatioIbid.
    fi-

    nantiam secundum Pythagoricos.

    Quod infinitatem vocum humana natura


    id

    Cap. XIV. Quis modus sit audiendi. Gap. XV. De ordine theorematum,

    1178 1179

    num.
    Cap. XVI. semitonio.

    De

    est speculatioIbid. consonantiis proportionum, et tono, et Ibid.

    Cap. XXVII. De semitonio inquibus minimis numeris constet. 1218 Cap. XXVIII. Demonstrationes non esse 243 ad 256 toni medietatem. 1219 Cap. XXIX. De majore parte toni in quibus minimis numeris constet. 1220 Cap. XXX. Quibusporportionibusdiapente, diapason, constent, etquoniamdiapasonsex tonis non constet. 1221

    1217

    Pateol. LXIII.

    46

    i431

    ORDO RERUM QU^


    LIBER TEKTIUS.

    IN

    HOC TOMO CONTINENTUR.


    Cap. XI. Cap. XII.

    14S2

    Adversus Aristoxenum demonstraUo Capxjt pp.imcm. superparticularem proportionem dimidii In fequa non 1223 posse, atque ideo nec tonum. Ex sesquiterlia proportione, sublatis duoi^us Cap. II. 1227 tonis, toni dimidium non relinqui. Adversum Aristoxenum demonstrationes Cap. III. diatessaron consonantiam ex duobus tonis et semitonio Ibid. non constare, nec diapason sex tonis. Diapason consonantiam, aG tonis commate Cap. IV. 1229 excedi, et qui sit minimus numerus commatis. Qiiemadmodum Pbilolaus tonum dividat./iid. Cap. V. Tonum ex duobus semitoniis ac commate Cap. VI. 1231 constare. Demonstratio tonum duobus semitoniis Cap. VII. Ibid. commate constare. 1232 De minoribus semitonii intervallis. Cap. VIll. De toni partibus per consonantias sumendis. Cap. I.V. 1233 1235 Regula sumendi semitonii. Cap. X. Demonstratio Architae superparticularem in Cap. XI. 1236 eequa dividi non posse, ejusque reprehensio. In qua numerorum proportione sit coD^ma, Cap. XII. et quoniam in ea quEe major sit quan 75 ad 14,minor quam 1237 74ad75. Quod semitonium minus majus quidem Cap. XIII. 1240 sit quam 20 ad 19, minus quam 19 1/2 ad 18 1/2. Cap. XIV. Semitonium minus majus quidem esse tribus 1241 commatibus, minus vero quatuor. Cap. XV. Apotome majorem esse quam 4 commata, mi-

    Ratio superius dispositae descriptionis. 1273 De stantibus et mobilibus vocibus. \Ibid. Cap. XIII. De consonantiarum speciebus. 1275 Cap. XIV. De modorum exordiis, in quo dispositio notarum per singulos modos ac voces. 1276 Cap. XV. Descriptio continens modorum ordinem ac difTerentias. 1279 Cap. XVI. De superius disposita modorum descriptione. 1281 Cap. XVII. Ratio superius dispositae modornm descriptionis. 1284 Cap. XVIII. Quemarlmodum indubitanter musicae consonantise aure dijudicari possint.

    1285

    LIBER QUINTUS.
    Capdt PKiMnM. De vi harmonicae, et quae sint ejus instrumenta judicii, et quonam usque sensibus oporteat
    credi.

    Quid sitharmonica regula, vel quam intenCap. U. tionem harmonici Pythagorici vel Aristoxenus vel Ptolemaeus esse dixere. 1288 In quo Aristoxenus vel Pythagorici vel Cap. III. Ptolemaius gravitatem atque acumen consture posuerunt.

    1285

    De sonorum differentiis Ptolemjei sententia. Ibid. Cap V. Quae voces enharmonias sunt aptae. 1289 Cap. VI. Quem numerum proportionum Pythagorici statuunt. Ibid. Cap. VII. Quod reprehendatPtolemaeus Pythagoricos
    Cap. IV.

    Ibid.

    norem quam
    Cap. XVI.
    stratio.

    5.

    Tonum majoremquam 8,minorem quam

    9.

    Superius

    1243

    dictorum per numeros demon1244

    pason

    LIBER QUARTUS.
    Caput PRiMUM.
    sistere.

    Vocum

    differentias in quantitate con-

    Diversae de intervallis speculationes. Musioarum per groacas ac latinas litteras no1251 tarum nuncupatio. Cap. IV. Monochordi regularis partitio in genere
    Cap. Cap.
    II.

    1245 1246

    III.

    diatonico. Cap. V.

    Monochordi
    partitio.

    1253

    notarum hyperboleon per

    tria

    numero propositionum. 1290 Demonstratio seeundum Ptolemffium diaCap. VIII. et diatessaron consonantiae. Ibid. Cap. IX. Quae sit proprietas diapason consonantiae. 1291 Cap. X. QuibusmodisPtolemEBusconsonantiasstatuat. 1292 Gap. XI. Quae sint aequisonae, vel quae consonae, vel quae emineles. Ibid. Cap. XII. Quemadmodum Aristoxenus intervallum consideret. 1293 Cap. XIII. Descriptio octochordi, qua ostenditur diapason consonantiam miuorem esse sex tonis. Ibid. Cap. XIV. Diatessarum consonantiam tetrachordo conin

    genera
    Cap.
    Iria

    Cap. VI.

    Ratio superius digesta; descriptionis. VII. Monochordi notarum diezeugmenon


    partitio.

    partitio.

    1256 1259

    tineri.

    per
    1260

    C.4P. VIII.

    genera

    Monochordi notarum synemmenon per tria 1263 Cap. IX. Monochordi meson per tria genera partitio. 1265 Cap. X. Monochordi hypaton per tria generapartitio,
    Plana monochordi
    1267 regu1271

    genera

    et totius dispositio descriptionis.

    Quomodo Aristoxenus veltonum dividat, vel Cap. XV. Ibid. genera, ejusque divisionis dispositio. Cap. XVI. Quomodo Architas tetrachorda dividateo1297 rumque descriptio. Cap. XVII. Quemadmodum PtolemEeus et Arisloxeni 1299 et Architae tetrachordorum divisiones reprehendat. Quemadmodnm tetrachordorum divisioCap. XVIII. 1300 nem fieri dicat oportere. Ibid. Epistola prsefatoria.

    1294

    Heniuci Glakeani speculatio.

    TBANSLATIO LIBRORUM
    DIS,

    II

    GEOMETRI^ EUCLl-

    laris partitio in tribus generibus.

    AUCTORE BOETIO.

    FINIS TOMI SEXAGESIMI TERTII.

    Impriraerie gOu^rale de Cbilillon-sur-Seine.

    A.

    P.chat.

    Date Due
    .'

    ^>i.

    BOSTON COLLEGE

    3 9031

    01364410

    77766

    THIS BOOK MAY NOT BE TAKEN FROM THIS ROOM

    7766

    BRfeO

    Boston College Llbrary


    Chestnut Hill 67. Mass.
    Books may be kept
    shorter period
    If

    for

    less a two weeks unl

    is

    specified.

    you cannot

    find

    what you want, inquire

    at

    the circulation desk for assistance.

    ^if^'

    You might also like