You are on page 1of 425

winaTqma

XX saukune saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiisaTvis mravalmxriv mniSvnelovani da gamorCeulia. saukunis dasawyisSi ruseTis eklesiis nawilad qceulma qarTulma samwysom gaaZliera brZola iZulebiT warTmeuli avtokefaliis aRsadgenad. es brZola iyo Seupovari da ukompromiso, rac gamarjvebiT dagvirgvinda... 1917 wlis 12(25) marts mcxeTaSi, sveticxovlis sapatriarqo taZarSi sazeimod gamocxadda saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgena. saqarTvelos eklesiis avtokefaliisaTvis brZolis moTaveTagan 9 mRvdelmTavars ergo pativi amaRlebuliyo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqobamde. avtori Seecada gamoqveynebuli da gamouqveynebeli masalebis Sejerebis safuZvelze warmoeCina XX saukunisa da XXI saukunis dasawyisis qarTveli mRvdelmTavrebis istoriuli portretebi. XX saukunis dasawyisSi, egzarqosebis mmarTvelobis dros saqarTveloSi moqmedi iyo oTxi eparqia, 1917 wels pirvelma saeklesio krebam daadgina 13 eparqiis aRdgena, romelsac 1925 wels daemata 2. 1990-ian wlebamde moqmedi iyo 15 eparqia. 1995 wels wmida sinodis ganCinebiT eparqiaTa raodenoba gaizarda 27-mde, 2010 wels _ 37-mde. 1917-1978 wlebSi saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiaSi arsebobda episkoposis da mitropolitis xarisxi. 1978 wels uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT saqarTvelos samociqulo eklesiaSi aRsdga mTavarepiskoposis xarisxi. qarTveli mRvdelmTavrebis istoriuli portretebi srulyofili ver iqneba, avtori madlierebiT miiRebs yvela samarTlian SeniSvnas. Sendobas viTxovT uneblie SecdomebisaTvis. avtori

XX-XXI saukuneebis saqarTvelo


sruldeboda XIX saukune, rodesac ilia WavWavaZem qarTvel ers mouwoda, fxizlad iyaviT, is, rac xmliT mosulma mterma ver wagvarTva saukuneTa manZilze, axla Wkua-gonebiT da moxerxebiT mosuli wagvarTmevs, Tu mas Wkua-goneba, sifrTxile ar davupirispireT. ilia WavWavaZem, rogorc `RmerTTan molaparake~ eris Wirisufalma zustad dainaxa XX saukunis rTuli momavali. XX saukunis dasawyisSi qarTveli eris winaSe kvlav mwvaved idga erTiani erovnul-saxelmwifoebrivi da eklesiuri Tavisuflebis idealebi. sazogadoebrivi cxovrebis asparezze kvlav mxned idgnen saxelovani Tergdaleulebi: ilia WavWavaZe, akaki wereTeli, iakob gogebaSvili, vaJafSavela, niko nikolaZe _ romelTa dauRalavi RvawliT qarTvelobam aRidgina dacemuli meoba, erovnuli Rirsebis grZnoba da garusebisaken brZola samSoblos TavisuflebisaTvis brZoliT Secvala. `mamuli, sarwmunoeba, ena~ am droSis qveS iyvnen gaerTianebulni amer-imerni, magram XIX saukunis 90-ian wlebidan sazogadoebriv asparezze gamosuli axali Taoba `mesame daseleni~ Tvlidnen, rom samSoblo, patriotizmi unda SeecvalaT internacionalizmiT da msoflio moqalaqeobiT. erovnuli

Tavisuflebis idea _ socialuri Tavisuflebis ideiT. XX saukunis dasawyisis saqarTveloSi TandaTan mkvidrdeboda brZola zneobrivi normebis gareSe. sazogadoebriv-politikuri viTarebis aseTi sirTulis miuxedavad 1905 wels qarTveli samRvdeloeba mainc Seikriba TbilisSi, veris wmida nikolozis eklesiis ezoSi da xangrZlivi debatebis Semdeg 412 sasuliero piris xelmoweriT miiRo peticia ruseTis imperator nikoloz II-sadmi, peticiis avtorebi kategoriulad moiTxovdnen ruseTis saero da sasuliero xelisuflebisagan ukanonod warTmeuli saqarTvelos samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgenas, rus egzarqosTa nacvlad sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mmarTvelobis dawesebas. peticiaze xelis momwerni sasuliero pirebi saeklesio droSebiTa da jvarxatebiT golovinis (rusTavelis) prospeqtze gamovidnen. maT surdaT peticia mierTmiaT mefisnacval voroncov-daSkovisaTvis. rodesac es ambavi saqarTvelos egzarqosma mTavarepiskoposma aleqsim (oprocki), Seityo saswrafod daukavSirda Tbilisis policiis ufross, gamoiTxova kazakebi da maTraxebiT acemina sasuliero pirebi... es ambavi gaxmaurda ara marto ruseTis imperiaSi, aramed mTel msoflioSi, xelisuflebam ukan daixia. 1906 wlis ianvarSi peterburgSi dainiSna ruseTis eklesiis wmida sinodis sxdoma, sadac unda ganexilaT, ramdenad kanonieri iyo qarTveli xalxis moTxovna saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenis Sesaxeb. sxdomebze, romelic mwvave debatebis fonze mimdinareobda, saqarTvelos samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgenis aucileblobaze saubrobdnen profesorebi: niko mari, aleqsandre xaxanaSvili, aleqsandre cagareli, episkoposebi: kirioni (saZagliSvili), leonide (oqropiriZe). magram ruseTis saero da sasuliero xelisuflebam miuReblad miiCnia qarTveli xalxis moTxovna. 1906 wels TbilisSi axal egzarqosad moavlina Tavisi reaqciuli SexedulebebiT cnobili mTavarepiskoposi nikoni (sofiski), daiwyo qarTveli avtokefalisti sasuliero pirebis devna-Seviwroeba. samSoblodan gadaasaxles da policiis mkacri meTvalyureoba dauweses episkopos kirions, arqimandrit ambrosis, gaZlierda reaqcia, terori. 1907 wlis 30 agvistos wiwamurTan mokles ilia WavWavaZe. erTmaneTs daemTxva ruseTis imperiuli Zalebisa da qarTuli gvar-saxelis mqone gadagvarebuli socialdemokratebis interesebi. ilia WavWavaZis mkvlelobiT unda daesamarebinaT saqarTvelos erovnuli da eklesiuri Tavisuflebis idea... 1914-1918 wlebSi mimdinareobda pirveli msoflio omi, saqarTvelo kavkasiis frontispira zonad gamocxadda. ekonomikuri krizisi, adamianTa msxverpli, somexTa genocidi osmaleTSi da iqidan gamoqceulTa damkvidreba qarTul miwawyalze... 1917 wlis 25 Tebervali. ruseTis imperiaSi Seqmnili rTuli politikuri da ekonomikuri viTarebis gamo imperatori nikoloz II taxtidan gadadga. 1917 wlis 12(25) marts qarTveli samRvdeloeba mcxeTaSi Seikriba, gadaixada ruseTis imperiaSi mSvidobisaTvis samadlobeli paraklisi, wirvis dasasruls ki guria-odiSis episkoposma leonidem waikiTxa am dRisaTvis sagangebod gasanTlul etratze dawerili teqsti: `+CSiz welsa, martis ib dResa, mcxeTis wmidaTa aTormetTa mociqulTa sruliad saqarTvelos sakaTalikoso taZarsa Sina, dResa kvirikesa, SemovkrbiT Cven, sruliad saqarTvelos eklesiis mwyemsTmTavarni, samRvdeloni krebulni da erisagan warmomadgenelni, da, Semdgomad liturRiisa da keTildReobisaTvis axlisa mTavrobisa savedreblis

paraklisis Sesrulebisa, gulisxma vyavT saxelmwifosa Sina ruseTisasa momxdarni ZiriTadni cvlilebani da axlisa mTavrobisa dafuZnebai, egreTve saxelmZRvaneloni debulebani ama mTavrobisani, sakuTriv mis mier sinidisisa da sarwmunoebis Tavisuflebisa aRsarebai (muxli 3). amasTanave ganvbWeT, viTarmed: a) eklesiasa qarTvelTasa aqunda, Tanaxmad msoflio krebaTa kanonebisa, avtokefaluri arsebobai, romlisa mospobai anu gauqmebai aravis Zaledva, Tvinier msoflio krebisa, garna mas Sina sruliad arakanoniurad Sewyvetil iqmna avtokefaluri marTva-gamgeobai; b) ruseTsa Sina damyarda axali saxe saxelmwifois marTva-gamgeobisai da mas aRar Seesabamebis qarTvelTa eklesiisa uflebaSeCerebulad yofnai; amisTvis uciloblad vscaniT da erTxmad da erTsulad ganvaCineT: a) amieriTgan aRdgenilad CaiTvalos saqarTvelosa Sina avtokefaluri saeklesio mmarTvelobai; xolo, vidre kanonierad aRirCeodes kaTalikosi saqarTvelois eklesiisai, mosaydred misa dainiSnos yovladsamRdelo leonide, guria-samegrelois episkoposi, da masTan, gansagebelad eklesiisa, dawesdes droebiTi mmarTvelobai saqarTvelois eklesiisai, sasulieroTa da saeroTa pirTagan Semdgari. b) vinaiTgan saqarTvelo qvakuTxedad Tvisisa arsebobisa aRiarebs srulsa solidarobas ruseTisa axalsa mTavrobasa Tana, ganCinebai ese ecnobos mTavrobis Tavmjdomares ufals roZiankos, ministrTa sabWos Tavmjdomares Tavads lvovs, sinodis oberprokurors ufals lvovs da kavkasiis komisariats-tfilisSi. xels aweren: 1. imereTis episkoposi giorgi 2. antoni _ episkoposi gorisa 3. piros alaverdeli 4. ioane naTlismcemlis udabnos winamZRvari, nazari arqimandriti 5. dekanozi markoz tyemalaZe 6. dekanozi kalistrate cincaZe 7. dekanozi korneli kekeliZe 8. ipolite petres Ze varTagava 9. antoni ivanes Ze natroSvili 10. solomon iasonis Ze axvlediani 11. petre svimonis Ze baraTaSvili 12. dekanozi nikita malaqias Ze TalaqvaZe 13. vasil zaqarias Ze barnovi 14. daviT giorgis Ze naxucriSvili 15. Tedo saxokia 16. mRvdeli vasil karbelaSvili 17. diakoni timoTe bakuraZe 18. daviT aleqsis Ze daviTaSvili 19. sergi romanis Ze gorgaZe 20. mRvdeli qristefore cicqiSvili 21. mRvdeli lazare naTiZe 22. ioseb giorgis Ze ivaniZe 23. vasil aleqsandres Ze abaSiZe 24. evdokia zaqarias asuli xarebaSvili 25. petre grigolis Ze mirianaSvili

26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65.

sosiko merkvilaZe eqimi mariam ioseliani mixail aleqsandres Ze molodini petre tarielis Ze CikvaiZe irodion Tomas Ze sonRulaSvili anton grigolis Ze Rlonti stefane miqelaZe nikoloz estates Ze monaseliZe aleqsandre giorgis Ze... aleqsandre mixeilis Ze nasyidaSvili mTavardiakoni giorgi tabliaSvili mRvdeli onisime meliTauri nikoloz antonis Ze xaxutaSvili babale buWyiaSvili ... aleqsandres Ze simoniSvili mRvdeli giorgi romaxaSvili? anna TulaSvili giorgi musxeliZe; armazis mRvdelmonazoni miriani (beqauri) mRvdeli nikoloz xecuriani aleqsandre mixeilis Ze gvelaSvili aleqsandre giorgis Ze erisTavi vasil estates Ze yarseliSvili ioseb ... Ze gvelesiani mixeil vasilis Ze sefaSvili mixeil giorgis Ze ianvaraSvili Tamar konstantines asuli gorgaZisa luba konstantines asuli egaZe nino egaZisa daviT aleqsandres Ze yifSiZe ekaterine yifSiZe nino korinTlisa daviT elizbaris Ze korinTeli luba aleqsandres asuli klimiaSvilisa leonti svimonis Ze kasraZe mRvdeli samson antonis Ze leJava dekanozi aleqsandre simoniSvili Tavadi dimitri erastis Ze ColoyaSvili anna giorgis asuli axalSeniSvili mariam vardosaniZe (sul 3 aTasamde xelmowera).

saqarTvelos marTlmadidebelma samociqulo eklesiam 111 wliani monobis Semdeg aRidgina ukanonod warTmeuli avtokefalia. 1917 wlis 17 seqtembers TbilisSi gamarTulma I saeklesio krebam sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad airCia episkoposi kirioni uwmidesi da unetaresi kirion II-is saxelwodebiT. `arRar varT mona; aramed aznaur~ ase daiwyo misi pirveli mimarTva qarTvelebisadmi. `qarTvelma erma damadgina me, uRirsi, mwed da saWeTmpyrobelad axladaRdgenil Tavis eklesiisa. aRvel

ra mcxeTis Zvel sapatriarqo saydarze, mogmarTavT yvelas mociqulis sityviT: `madli uflisa Cuenisa, ieso qristesi da siyvaruli RvTisa mamisa da ziareba sulisa wmidisa iyavn Tquen yovelTa Tana.~ ganmtkiceba axlad aRdgenil eklesiisa mis istoriul uflebaTa farglebSi, ai pirveli sazrunavi Cemi. asi wlis monobis gamo Seirya saqarTvelos eklesiis mwyobri cxovreba, eris gulTan SeTanxmebuli, dairRva kavSiri, gaqra suli cxoveli, ganTavisuflebuli eklesia, pirvel yovlisa, ganaxlebul unda iqnes. Tanamedrove cxovrebis saWiroebaTa mixedviT yovel sferoSi da esreT gancxovelebuli kvlav daubrundes eris mTlian gvams, raTa viyvneT yovelni erT gvam da erTi orad viRvwodeT saerTo warmatebisaTvis. Relavs da boboqrobs msoflio zRva, mrisxaned gugunebs cecxli msoflio omisa, romelsa Sina `qveyanai da saqmeni misni dawvad ganmzadebulan.~ exla unda gamoiWedos da gardaiqmnas bedi sxvadasxva qveynebisa. gansakuTrebiT ki patara erebisa. eklesia mudam udga darajad qarTveli eris mTlianobas da damoukideblobas. is iyo erTgvari droSa, romlis qveS Rvioda naperwkali qarTvelTa solidarobis ideisa. tyuilad ki ar ambobda cnobili giorgi merCule `qarTlad friadi queyanai aRiracxebis, romelsaca Sina Jami Seiwirvis da locvai yoveli aResrulebis.~ Tu ase iyo Zvelad, dResac valad adevs Cvens eklesias emsaxuros amave ideas da medgrad auwyos kacobriobas saxeli qarTveli erisa; man unda xeli Seuwyos Cvens ganmtkiceba-gaerTianebas raTa kacobriobis ferxulSi Cven vipovoT Sesaferisi da damsaxurebuli adgili. ai, meore sazrunavi Cveni. Cveni eklesiis sasiqadulod unda iTqvas, rom is arasodes ar yofila saerTaSoriso damoukideblobis gamwvavebul iaraRad da fanatizmis damyarebis mizezad. piriqiT, Cven viciT, rom qarTuli saxareba da muslimanTa yurani erTsa da imave sapatio adgils povebdnen wiaRsa Sina gvirgvinosan Cveni wmindanisa: eklesia iyo erTi mizezi imisa, rom yvela ucxo tomi CvenSi hpoulobda meore samSoblos da bevri maTgani saqarTvelos eklesiis wmindanTa Sorisac ki aRiracxa. erTaSoris solidarobis damyareba da ganmtkiceba exla unda morig sakiTxad CaiTvalos, gansakuTrebiT kavkasiaSi, sadac am solidarobas xelovnurad arRvevdnen, xSirad Zveli saeklesio reJimis saSualebiTac (igulisxmeba egzarqosobis xana s.v.). ganaxlebuli qarTuli eklesia miznad isaxavs kvlav wamoayenos bevrisgan daviwyebuli lozungi: `erT ars RmerTi da mama yovelTa, romeli yovelTa zeda ars da Cven yovelTa Soris.~ da am niadagze yvela mezobel ers Zmur, SemoqmedebiTi muSaobisaken mouwodos. aha, mesame sazrunavi Cveni. axla Tvali gadavavloT Cvens, qarTveli eris Sinaur cxovrebas, ras davinaxavT? xalxs, jerovan swavla-ganaTlebas moklebuls da amis gamo ekonomikurad gaRatakebuls da socialurad dabeCavebuls. Cveni Zveli kultura da swavla-ganaTleba eklesiaTa kedel Sua aRmocenda. aq poulobdnen Cveni winaparni sulier sazrdos da qveyniur keTildReobis sazoms. nuvin ityvis, rom eklesiam Tavisi dro moWama, rom is axla ara kulturuli, aramed antikulturuli Zalaa. mas kvlav Seswevs imdeni Zala, rom xalxs emsaxuros da gaunaTos mas gza umjobesi cxovrebisa. mRvdeli dResc erTaderTi kulturuli Zalaa sofelSi da Cveni ganaxlebuli eklesiis sazrunavia, es Zala jerovan kalapotSi Caayenos, xeli aRupyras dabeCavebul xalxs da dedobrivi gulSematkivrobiT uTxras mas: `movediT

Cemda yovelni maSvralni da tviTrTmZimeni da me gangisveno Tqven.~ WeSmaritad, rogorc xedavT, `friad ars samkauli,~ vsasoeb rom me uZlurman, magram RvTis kurTxeviTa da Tqvenis daxmarebisa da TanagrZnobis imediT ganZlierebulman keTilad ganvlo moRvaweoba Cemi da Cemi sicocxlis dReebamde vemsaxuro uricxveneliTa samsaxuriTa Cems momwodebel ers. `RmerTo, Sewevnasa Cemsa moxeden, ufalo Sewevnad Cemda iswrafe~ (fs. 69, 1). (1,69-70). 1918 wlis 26 ianvari zamTris Cveulebrivi, susxiani dRe gaTenda TbilisSi, vakeSi, maSindeli wyneTis quCis pirvel nomerSi, sadac saTavdaznauro gimnaziis Senoba idga, xalxmravloba iyo. yvelani Relavdnen da grZnobdnen, rom Tanamonawileni iyvnen didi istoriuli movlenisa, 9 saaTsa da 30 wuTze aq mobrZanda sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmidesi da unetaresi kirion II. mas Tan axldnen dekanozebi: kalistrate cincaZe, korneli kekeliZe. uwmidesma patriarqma saTavadaznauro gimnaziis eklesiaSi samadlobeli paraklisi aRavlina Tbilisis universitetis gaxsnis gamo. da am sityvebiT mimarTa axladdafuZnebuli qarTuli universitetis profesor-maswavleblebs, studentebs. `suliTa da guliT visurveb, rom am Cven qarTul norC universitetSi male gaxsniliyos yvela ganzraxuli fakulteti da mihmatebodeT maT saRvTismetyvelo fakultetic, rogorc es dasavleT evropaSi aris mowyobili.~ (10,225). Semdeg sityvebiT gamovidnen: universitetis damxmare sazogadoebis Tavmjdomare akaki Cxenkeli, axladdafuZnebuli universitetis reqtori profesori petre meliqiSvili, universitetis damaarsebeli ivane javaxiSvili. Tbilisis universiteti gaixsna im dros, rodesac pirveli msoflio omi dasasruls uaxlovdeboda, bolSevikurma ruseTma samxreTis frontze moxsna samxedro nawilebi da amierkavkasiis xalxebi pirispir Seatoves ruseTis mowinaaRmdege TurqeTs. iyo Tbilisis okupaciis saSiSroebac, magram universitetSi swavla ar SeCerebula... 1918 wlis 26 maiss yofili mefisnacvalis sasaxleSi Sekrebilma erovnulma sabWom miiRo `saqarTvelos damoukideblobis aqti: `mraval saukuneTa ganmavlobaSi saqarTvelo arsebobda, rogorc damoukidebeli da Tavisufali saxelmwifo. meTvramete saukunis dasasruls yovel mxriT mtrisagan Seviwroebuli saqarTvelo Tavis nebiT SeuerTda ruseTs im pirobiT, rom ruseTi valdebuli iyo saqarTvelo gareSe mtrisagan daecva. ruseTis didi revoluciis msvlelobam ruseTSi iseTi Sinagani wyobileba Sehqmna, rom mTeli saomari fronti srulid daiSala da ruseTis jarmac datova amierkavkasia. darCnen ra Tavisi Zal-Ronis amarad, saqarTvelom da masTan erTad amierkavkasiam TviT idves Tavs sakuTari saqmeebis gaZRola da patronoba da Sesaferisi organoebic Sehqmnes; magram gareSe ZalTa zegavleniT amierkavkasiis erTa SemaerTebeli kavSiri dairRva da amiT amierkavkasiis politikuri mTlianobac daiSala. qarTveli eris dRevandeli mdgomareoba aucileblad moiTxovs, rom saqarTvelom sakuTari saxelmwifoebrivi organizacia Sehqmnas, misi saSualebiT gareSe Zalis mier dapyrobisagan Tavi gadairCinos da damoukidebeli ganviTarebis mtkice safuZveli aagos. amis Tanaxmad saqarTvelos erovnuli sabWo, 1917 wlis 22 noembers arCeuli saqarTvelos erovnuli yrilobisa mier, acxadebs: 1. amieridgan saqarTvelos xalxi suverenul uflebaTa matarebelia da saqarTvelo sruluflebiani damoukidebeli saxelmwifoa. 2.

damoukidebeli saqarTvelos politikuri forma demokratiuli respublikaa. 3. saerTaSoriso omianobaSi saqarTvelo mudmivi neitraluri saxelmwifoa. 4. saqarTvelos demokratiul respublikas hsurs saerTaSoriso urTierTobis yvela wevrTan keTilmezobluri ganwyobileba daamyaros, gansakuTrebiT ki mosazRvre saxelmwifoebTan da erebTan. 5. saqarTvelos demokratiuli respublika Tavis sazRvrebSi Tanasworad uzrunvelyofs yvela moqalaqis samoqalaqo da politikur uflebebs ganurCevlad erovnebisa, sarwmunoebisa, socialuri mdgomareobisa da sqesisa. 6. saqarTvelos demokratiuli respublika ganviTarebis Tavisufal asparezs gauxnis mis teritoriazed mosaxle yvela ers. 7. damfuZnebeli krebis Sekrebamde mTelis saqarTvelos marTva-gamgeobis saqmes uZRveba erovnuli sabWo, romelic Sefasebuli iqneba erovnul umciresobaTa warmomadgenlebiT da droebiTi mTavroba pasuxismgebelia sabWos winaSe.~ (11,3-4) XX saukunis dasawyisis am samma istoriulma movlenam udidesi gavlena moaxdina qarTveli xalxis sulieri da inteleqtualuri aRorZinebis saqmeSi, magram sixaruls, aRmafrenas yovelTvis Tan sdevda mwuxarebac da sasowarkveTilebac. istorias xSirad uyvars paradoqsebi. saocari iyo, risTvisac da vinc mokla ilia WavWavaZe, is politikuri Zala mogvevlina damoukidebeli saqarTvelos saxelmwifoebrivi mSeneblobis saTaveebTan. wvrilmani partiuli interesebi, isev internacionalizmis ideebiT gataceba Cveulebrivi movlena iyo. uwmidesma da unetaresma kirion II-m anCisxatSi qadagebisas zustad daaxasiaTa Seqmnili viTareba: `oci wlis ganmavlobaSi daSorebuli viyavi samSoblos, Soridan Tvalyurs gadevnebdiT, vfiqrobdi, am xnis ganmavlobaSi Tqven sakmarisad SeigeniT saqveyno movaleoba, magram rogorc exla vrwmundebi, Tqven ufro daqveiTebulxarT da daqsaqsulxarT. Tu xelaxla daibadebiT, Torem sxvamxriv Tqveni gamobruneba SeuZlebelia.~ (4,28). xelaxla dabadebas, sulier ganwmendas dro da pirobebi sWirdeboda, samwuxarod mis uwmidesobas es ar dascalda, 1918 wlis 27 ivniss igi mokluli iqna martyofis sapatriarqo rezidenciaSi... social-demokratiuli mTavroba evropuli tipis demokratiul saxelmwifos ayalibebda, sadac patriotizms internacionalizmi cvlida, maTTvis saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesia erT-erTi religiuri organizacia iyo. mTavrobis sakanonmdeblo aqtebiT eklesia da saxelmwifo gancalkevebul iqnen, magram es gancalkeveba moxda saqarTvelos samociqulo eklesiis interesebis sawinaaRmdegod. `Cveni mTavroba socialisturia da principialurad ver Seguebia eklesias _ werda uwmidesi da unetaresi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi leonide saqarTvelos demokratiuli respublikis mTavrobis Tavmjdomares noe Jordanias _ Tanaxma var, diaxac nu Seeguebian urTierTs eklesia da socialistebi, droze daSordnen erTmaneTs, magram ganSorebaSiac savaldebuloa samarTlianoba da Cvenc marto samarTlian gayras vTxoulobT saxelmwifosagan, sxva arafers~ (3,27). saero xelisuflebam eklesias CamoarTva saxnav-saTesi miwebi, daiwyo eklesia-monastrebidan siwmindeebis gatana. kaTolikos-patriarqi leonide 1920 wlis 28 noembers aRelvebuli mivida mTavrobis sasaxleSi da saswrafo audencia iTxova mTavrobis TavmjdomaresTan: `batono noe nikolozis Zev! Tqvens win dganan saqarTvelos Tavisufali da damoukidebeli eklesiis Tavi, am eklesiis

mudmivi saRmrTo krebis wevrebi da am sami dRis win dasrulebuli mcxeTaTbilisi-urbnisis saeparqio krebis delegatTa warmomadgenlebi. am SemadgenlobiT movediT TqvenTan im mizniT, rom gangimeoroT Cemda, saeklesio uzenaesi organos da quTaisis mRvdelmTavris daukiTxavad Tqvens rwmunebuls gaduzidnia gelaTidan quTaisis xazinaSi, viTomda dasacvelad, jvrebi, xatebi, wmida nawilebi da sxva. 25 noembers telefonogramiT gTxoveT gankarguleba maTi ukanve dabrunebis Sesaxeb, Tqven aRmiTqviT damakmayofilebeli pasuxis micema rwmunebulis dabrunebis Semdeg, magram me aseTi ar mimiRia, Tumca Tqveni rwmunebuli didi xania dabrunda TbilisSi. amis gamo me gicxadebT uRrmes guliswyromas da usastikes gakicxvas. noe Jordania _ me megona Tqven saqmeze mosalaparakeblad mobrZandiT da ara guliswyromis gamosacxadeblad. kaTolikos-patriarqi leonide _ Cven swored imisaTvis movediT, rom damoukidebeli eklesiis saxeliT mogveTxova Tqveni rwmunebulis mier gelaTis monastridan waRebuli nivTebis ukan dabruneba. noe Jordania _ saqarTvelos eklesia damoukidebeli da Tavisufali ar aris, is jer saxelmwifosgan gamouyofelia, ver SevqmniT saxelmwifos saxelmwifoSi. rac Seexeba saeklesio nivTebs, isini Seadgenen saxelmwifos sakuTrebas da saxelmwifos saqmea, sad Seinaxavs maT... unda icodeT, visTan midixarT. kaTolikos-patriarqi leonide-Tqven ufleba gaqvT, cixeSidac CamsvaT, me vasruleb Cems saRmrTo movaleobas, Cven mxolod is gvindoda gagvego, rom saeklesio siwmindeebs Tqven TvliT saxelmwifo sakuTrebad... mSvidobiT brZandebodeT...~ (12, 194). 1921 wlis 25 Tebervals bolSevikuri ruseTis saokupacio jaris nawilebi TbilisSi Semovidnen, Seqmnes saokupacio reJimis umaRlesi organo revoluciuri komiteti _ revkomi, daiwyes qarTveli patriotebis devnalikvidacia. 15 aprils miiRes sagangebo dadgenileba, romlis Tanaxmadac saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesia kanongareSe organizaciad gamoacxades. `arcerT saeklesio da sarwmunoebriv sazogadoebas ar aqvs ufleba iqonios sakuTreba. maT ar aqvT iuridiuli pirovnebis ufleba, saqarTvelos respublikaSi arsebuli saeklesio da sarwmunoebriv sazogadoebaTa mTeli qoneba gamocxadebulia saxalxo kuTvnilebad.~ (8, 59). am droisaTvis saqarTveloSi iyo 1450 moqmedi eklesia, 25 monasteri, sadac RvTismsaxurebas eweoda 1600 sasuliero piri... bolSevikebma daanawevres saqarTvelo. aq Seqmnes afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebi, Sida qarTlis teritoriaze _ samxreT oseTis avtonomiuri olqi. TurqeTs gadasces istoriuli tao-klarjeTi, azerbaijans _ saingilo, somxeTs _ lore-taSiris raioni, ruseTis federacias _ soWis raioni. saqarTvelo gaaerTianes amierkavkasiis federaciaSi da misi meSveobiT 1922 wlis 30 dekembers axal, modernizebul bolSevikuri ruseTis imperiaSi, romelsac sabWoTa kavSiri uwodes. 1921-1922 wlebis okupirebuli saqarTvelos suraTi aseTia: `wiTel armias saqarTvelodan yoveldRe miaqvT auarebeli simdidre, nadavli. arc Cveni `komunistebi~ akleben xels samSoblos Zarcva-glejas. Cvenma ubedurma, ugunurma bolSevikebma f. maxaraZem, s. orjonikiZem, m. oraSelaSvilma, b. mdivanma, S. eliavam da sxvebma jer verc gaiazres ra umagaliTo RalatSi miiRes monawileoba, romlis msgavsi ar axsovs Cvens istorias. saqarTvelos gadasaxdelad 50 miliardi kontribucia daakisres, gayvlifes yvelaferi...

yovel RamobiT didZali xalxi ixvriteba. TviTon `komunistebi~ ki kargad Cacmul-daxurulni, mSvenier sasaxleebSi gamoWimulni, yovel dRe-Rame lxinSi atareben dros.~ (13, 11245, 59). daiwyo arnaxuli Seteva qarTul cnobierebaze, qristianul sarwmunoebaze. angrevdnen eklesia-monastrebs, Seuracyofnen sasuliero pirebs, iZulebiT axdendnen maT ganmosvas, xolo urCebs e.w. sameulis (troika) gadawyvetilebiT adgilze xvretdnen. am viTarebaSi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma ambrosim daxmarebisaTvis mimarTa genuis saerTaSoriso konferenciis monawile saxelmwifoebs. `okupantebi, marTalia, lamoben Sin da gareT yvelani daarwmunon, rom maT gaaTavisufles da gaabednieres qarTvelebi, magram ramdenad bednierad grZnobs Tavs qarTveli eri, es yvelaze ukeT vuwyi me, misma sulierma mamam da dResdReobiT erTaderTma namdvilma moZRvarma, romlis xelSia am eris gulidan gamomavali idumali Zafebi da romelsac uSualod esmis misi kvnesa da vaeba. Tamamad da gauzviadeblad vambob, rom is yovlad Seuferebeli eqsperimenti, romelsac axdenen qarTveli eris zurgze, aucileblad miiyvans mas fizikurad gadaSenebis da sulierad gavelurebis da gaxrwnis karamde! ers arTmeven mama-papaTa sisxliT da ZvlebiT gapoxierebul miwa-tyes, romelsac ucxoeTidan SemoxiznulT urigeben, maTi wyalobiT isedac gaRatakebul ers piridan hglejen misi sisxliTa da ofliT moweul sarCos da gaugebaris siCqariT isev ucxoeTSi (ruseTSi) miezidebian. ers ugmoben da arTmeven mSobliur enas, mas ubilwaven mama-papur erovnul kulturas. dasasrul, ubRalaven wmindaTa-wmindas, sarwmunoebriv grZnobas da sindisis Tavisuflebis droSis qveS. nebas ar aZleven Tavisuflad daikmayofilos religiuri moTxovnileba. misi samRvdeloeba ukiduresad devnilia, misi eklesia, es Zvelis ZvelTave faqtori saqarTvelos erovnulsaxelmwifoebrivi amaRlebisa da Zlierebisa, dRes ufleba ayrilia.~ (4, 152154). kaTolikos-patriarqi ambrosi, sakaTolikoso sabWos mTeli Semadgenloba gaasamarTles da metexis cixeSi Casves. qveyanaSi daiwyo didi sabWouri eqsperimentebi: industrializacia, koleqtivizacia, kulturuli revolucia. bolSevikurma xelisuflebam uaryo klasikuri kultura, mwerloba, mecniereba, daiwyo qarTuli mecnierebis, kulturis Rirseuli warmomadgenlebis dapatimreba, sasamarTlo procesebi, daxvretebi. samagierod aRzevdnen uniWo medroveni... sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi ambrosis gardacvalebis Semdeg (1927 w. 29 marti). axalma patriarqma qristefore III-m, romelic cnobili iyo bolSevikur saokupacio xelisuflebasTan TanamSromlobis, surviliT gamoacxada saqarTvelos eklesiis xelisuflebasTan loialobisa da TanamSromlobis kursi. scada am gziT SeeCerebina xelisuflebis antireligiuri isteria, eklesiamonastrebis ngreva, sasuliero pirebis dapatimreba-gasamarTleba, magram realurad veraferi Secvala... mZime memkvidreoba xvda wilad sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs, uwmidessa da unetares, kalistrates _ asobiT daxuruli eklesia, daxvretili an datusaRebuli sasuliero pirebi, mravalricxovani gadasaxadebiT damZimebuli saqarTvelos eklesia. `gaTenda 1933 wlis aRdgoma (17 aprili). civi, wvimiani qariani, `arsaidan xma! arsiT Zaxili!~ sadRaa `aRdgomis Jriamuli!~ an Sua Rame ro gadavida~ arc `zaris

reka amtydara~, arc `zarbazans dauWeqia!~ raRac TiTqos samgloviaro zewari gadahfrenia am Cvens dedaqalaqs da saerTod saqarTvelos! mxolod Cvens qveyanaSi, Cvens kuTxeSi amohxades eklesias ena! sxvagan jer kidev gaismis zaris xma... Tbilisis sionSi kai Zali xalxi Sekrebiliyo, didZali biW-buWoba, saagitaciod, samasxaraod, aRdgomis gasamasxreblad. rodesac kaTolikos-patriarq kalistrates tikir-dikiriT xelSi, xalxisaTvis `qriste aRsdga~ miulocia, xalxidan biW-buWebs SeuZaxniaT misTvis `ise mamaSeni aRsdga, rogorc qriste aRsdgao!~ werda damwuxrebuli dekanozoyofili nikita TalakvaZe. aseT rTul, gausaZlis viTarebaSi ra unda gaekeTebina uwmides kalistrates? 1. oficialuri sakanonmdeblo dokumentebis meSveobiT, romelnic formalurad mainc aRiarebda rwmenis Tavisuflebas, daewyo brZola administraciuli wesiT eklesia-monastrebis ngrevisa da Zarcvis procesis SesaCereblad. 2. Seemsubuqebina sasuliero pirebisa da eklesiebisaTvis mkacri sadagadasaxado politika. 3. SeenarCunebina sabWoTa xelisuflebasTan dialogi da TanamSromloba. 4. ezruna saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis iuridiuli statusis dasabruneblad, misi saerTaSoriso aRiarebisaTvis. 5. xeli SeeSala xelisuflebis saagitacio politikis wyalobiT eklesiasa da sazogadoebas Soris gaucxoebis procesisaTvis. aseT dros mcire warmatebac gmiroba iyo. dangrevas gadaurCa metexisa da qaSueTis eklesiebi, administraciuli wesiT dasaxurad momzadebuli iyo Tbilisis sioni da mcxeTis sveticxoveli 1941 wlis 22 ivniss germaniis sabWoTa kavSirze Tavdasxmam SeaCera es procesi... xelisuflebam droebiT, magram mainc Secvala saeklesio politika, eklesias daubruna iuridiuli statusi. Tavis mxriv saqarTvelos marTlmadidebelma eklesiam xelisuflebas uyoymanod dauWira mxari faSizmis winaaRmdeg brZolaSi, ukiduresad Semcirebuli mrevli, 15 moqmedi eklesiiTa da 40-mde sasuliero piriT saqarTvelos eklesia suls lafavda rogorme iqneb gadavrCeT, rogorme iqneb SevinarCunoT eklesia _ werda uwmidesi kalistrate Tavis ubis wignakSi. damTavrda omi, sabWoTa kavSiri zeimobda Tavis gamarjvebas, xelisuflebam eklesiaze kontrolisaTvis Seqmna religiis saqmeTa komiteti, romelsac Tavisi rwmunebulebi hyavda yvela mokavSire respublikaSi (1945 wlidan saqarTvelos ssr ministrTa sabWosTan Seiqmna religiis saqmeTa rwmunebulis aparati). rwmunebulebi gansakuTrebuli uflebebiT sargeblobdnen. maTTan SeuTanxmeblad eklesiis meTaurs ufleba ar hqonda ekurTxebina diakoni, mRvdeli, episkoposi... XX saukunis 50-60--ian wlebSi, ioseb stalinis gardacvalebis Semdeg, nikita xruSCovis mmarTvelobis dros kidev gamkacrda eklesiebze, sasuliero pirebze kontroli, gaizarda gadasaxadebi... 1956 wlis 9 marts Tbilisis quCebSi gamosul aTasobiT qarTvels sabWoTa kavSiris politikuri xelmZRvanelobis brZanebiT qvemexebidan, tankebidan cecxli gauxsnes, daiRupa asobiT adamiani... did msxverpls, did mwuxarebas mohyva didi gamoRviZeba. rogorc XIX saukunis saxelovan samocianelebs SeeZloT eamayaT imiT, rom iyvnen 1832ianelTa ideebis gamgrZelebelni, XX saukunis 50-60-ianelebs SeeZloT amayad eTqvaT, rom 20-30-ian wlebSi samSoblosaTvis msxverplad Sewirul mamuliSvilTa ukvdavi saqmis gamgrZeleblebi iyvnen... saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesia am dros Tavis TavSi iyo Caketili

da Tavisi poziciis dafiqsirebas veRar axerxebda. ase iyo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqebis melqisedek III-is (1952-1960 w.w.) efrem II-is (1960-1972 w.w.) dros. saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesias ar hqonda oficialuri Jurnali, sasuliero saswavlebeli, iuridiulad arsebuli 15 eparqiidan realurad moqmedi iyo 5-6 eparqia. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefalias mxolod ruseTis eklesia aRiarebda (1943 wlidan). 1963 wels did movlenad CaiTvala mcxeTaSi jer orwliani samoZRvro kursebis, xolo 1965 wlidan sasuliero seminariis amoqmedeba. Zveli Taobis sasuliero pirebi TandaTan tovebdnen samoRvaweo asparezs, axlebi ki ar Candnen. `ai, yvela moxucebulebi mivdivarT da Semcvleli aRaravin rCeba... raze gaurbis qarTveli eri Tavis mSobliur eklesias da sayveduriT ekideba? gana imitom, rom Rvawli miuZRvis samSoblosa da erisadmi~ (7, 38.) _ gulistkiviliT werda uwmidesi da unetaresi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi efrem II. `diadi sabWoTa qveyana.~ romlis nawili iyo saqarTvelo, sabWoTa ideologiebis mtkicebiT komunizms aSenebda. komunizmis mSenebeli xalxi Tavisufali unda yofiliyo yovelgvari religiuri `gadmonaSTebisagan~. komunizmi gulisxmobda Rrma internacionalizms, erovnul nihilimzs. mkacrad ideologizirebuli mecniereba, literatura, xelovneba iyo. miuxedavad amisa, XX saukunis 60-70-ian wlebSi saqarTveloSi Zalebs ikrebda erovnulganmaTavisuflebeli moZraoba. XX saukunis `Tergdaleulebma~ rTuli, mZime, magram sapatio misia ikisres _ daemsxvriaT miwieri beladebis kulti, daebrunebinaT Cveni xalxi klasikur memkvidreobasTan, saqarTvelos istoriul warsulTan, bolSevikuri xelisuflebisagan Serisxul _ mtrebad Seracxil namdvil patriotTa saqmeebTan. Tu pirvel xanebSi xelisuflebisagan disidentebad SeracxilTa ideebs saqarTvelos mosaxleobis mcire nawili TanaugrZnobda, droTa manZilze maTi ricxvi TandaTan izrdeboda. saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesia umZimes viTarebaSi iyo. TiTqmis ar iyo axalgazrda ganaTlebuli sasuliero pirebi, mZime viTareba hqonda mas materialuradac. saqarTvelos sapatriarqo samsaxurebi kaTolikos-patriarqis meTaurobiT oTx oTaxian saxlSi iyo Sexiznuli... 1977 wlis 9 noembers gardaicvala sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqi uwmidesi da unetaresi daviT V. 10 noembers wmida sinodis wevrTa umravlesobam sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydred gamoarCia cxum-afxazeTis mitropoliti 44 wlis ilia RuduSauri-SiolaSvili... 23 dekembers, me-12 saeklesio krebis dRes, rodesac sionis sapatriarqo taZarSi irCevdnen axal patriarqs, Tbilisidan moskovSi sabWoTa kavSiris politikuri lideris, skkp centraluri komitetis generaluri mdivnis leonid breJnevis saxelze aseTi Sinaarsis depeSa gaigzavna: `Zvirfaso leonid ilias Zev! saqarTvelos kaTolikospatriarqis daviT V-is gardacvalebis Semdeg saqarTvelos kaTolikospatriarqis mosaydred gamocxadda mitropoliti ilia (SiolaSvili). igi jer kidev 1972 wlidan qarTveli disidentebis mxardamWeri da wamqezebelia. moviTxov moixsnas misi kandidatura.~ (9, 126). 1977 wlis 25 dekembers mcxeTis uZveles sapatriarqo taZarSi uCveulo xalxmravloba iyo. sruldeboda axladarCeuli patriarqis intronizacia (aRsaydreba). taZarSi ZiriTadad axalgazrdoba iyo. yvelani vgrZnobdiT, rom istoriuli wamebis

Tanamonawileni vxdebodiT. `Cemo sayvarelo suliero Svilebo, saqarTvelois samwysov _ ase daiwyo Tavisi gamosvla uwmidesma da unetaresma sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m. me Segnebuli maqvs is umZimesi da amave dros sapatio movaleoba, romelic dRes, RvTis am wmida taZris TaRebqveS damakisra maRalma RmerTma. muxls viyri misi Zlierebis winaSe da Tayvans vcem maradiuli naTliT mosil xsenebas misas. Tavs vxri saqarTvelos eklesiisa da misi mrevlis _ qarTveli eris winaSe, romelsac sasoebiT unda emsaxuros Cemi Zala da goneba: unda emsaxuros im sarwmunoebiT, romlis dacvisa da SenarCunebisaTvis zRva sisxli gaiRo ricxviT mcire Cvenma erma. qarTveli eri da saqarTvelos eklesia mudam erTad iyvnen Cveni samSoblos yvela Znelbedobis Jams. Cvens erSi marTlmadidebeli qristianuli sarwmunoebis ganmtkiceba, rogorc yovelTvis, axlac iqneba Cveni eklesiis saqmianobis pirveli sazrunavi. imisaTvis, rom RvTiuri gziT warvmarToT eklesiis momavali saqmianoba, Sinagani mTlianoba gvWirdeba... SevTxovoT RmerTs, rom wagviZRves win... rom qarTuli eklesiebis zarebis rekva winandeburad omisa da ubedurebis macne ki ar yofiliyos Cveni erisTavis, aramed sarwmunoebis, siyvarulis, Sromisa da sikeTis zeimisa.~ (43, 1, 6). uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m, saero xelisuflebisagan ukiduresad Seviwroebuli sudara gadafarebuli eklesia Caibara. am dros moqmed eklesiaTa raodenoba 50-s, xolo sasuliero pirTa 70-s aRwevda. iuridiulad moqmedi 15 eparqiidan realurad moqmedi iyo 6, sinodis mmarTveli mRvdelmTavrebi Tbilisis eklesiebis winamZRvrebi iyvnen: bodbeli _ patara samebis, TeTriwyaroeli _ aleqsandre nevelis, mangleli _ didubis, urbneli _ qaSueTis, wilkneli _ mcxeTis sveticxovlis. eklesias ar hyavda mrevli, saqarTvelos sapatriarqos ar hqonda oficialuri Jurnali, qarTulenovani sasuliero wignebis gamomcemloba, umaRlesi sasuliero saswavlebeli, saqarTvelos eklesiis istoriul avtokefalias ar aRiarebda konstantinopolis msoflio sapatriarqo, gawyvetili iyo kavSiri sazogadoebisa da eklesias Soris, Camkvdari iyo samonastro cxovreba. saero xelisuflebis ideologiuri samsaxurebi daufaravad acxadebdnen qristianuli religia TandaTan kargavda Tavis funqcias da mxolod xandazmuli adamianebis manugeSebeliao. XX saukunis 70-ian wlebSi aRar eridebodnen imis aRniSvnas, rom eswrafodnen saqarTvelo gamxdariyo masobrivi aTeizmis respublika. aseTi iyo XX saukunis 70-iani wlebis mkacri realoba, rodesac uwmidesma da unetaresma ilia II-m daiwyo moRvaweoba. patriarqma Tavis pirvel saaxalwlo epistoleSi am sityvebiT mimarTa samwysos: `sarwmunoeba _ es naTelia mSvidobis gzaze, sarwmunoeba Tavadaa mSvidoba da sasoeba maradiuli, sarwmunoeba wyaro aris siyvarulisa, romelic amaRlebs kacis gulsa da gonebas. igi xidi aris miwidan cisaken mimavali. dadeqiT mtkiced am xidze... Cven sixaruliT vuCvenebT yvelas am xidisaken mimaval gzas, im saqmeTa nusxas, romelic unda akeTos maradiulobisaken am xidiT mimavalma adamianma, mivuTiTebT bednierebis im WeSmarit wyaroze, saidanac unda svas sulisa da xorcis masazrdoebeli cxovelmyofeli wyali, davexmarebiT sulieri amaRlebis gziT ixilos is naTeli, romelic mzisagan ki ar modis, aramed romlisganac mzem miiRo naTeli Tavad.~ (9, 144). komunisturi ideologiisagan sulSexuTuli adamianebis, gansakuTrebiT

axalgazrdobisaTvis sionis sapatriarqo taZari, sveticxoveli, sadac misi uwmidesoba wiravda da qadagebda iqca erTgvar oazisad, sadac SegeZlo ziarebodi maradiul WeSmaritebas, samSoblos siyvaruls. 1978 wels patriarqis locva-kurTxeviT daibeWda sapatriarqos oficialuri feradi ilustrirebuli Jurnali `jvari vazisa~, daiwyo yovelwliuri kalendris wignad gamocema, daibeWda locvani, fsalmuni, Seiqmna mecnierTa jgufi, romelsac unda moemzadebina bibliis sruli teqstis gamocema. uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis ilia II-is dauRalavi RvawliT 1990 wlis 4 marts konstantinopolis msoflio sapatriarqom aRiara saqarTvelos samociqulo eklesiis istoriuli avtokefalia. XX saukunis 80-iani wlebidan daiwyo saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis eparqiebis aRorZinebis rTuli procesi. mravali winaaRmdegobis miuxedavad, patriarqma iuridiulad moqmed 15 eparqiaSi gagzavna axladnakurTxi axalgazrda mRvdelmTavrebi, amoqmedda sakaTedro taZrebi... 2010 wels saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiaSi 37 eparqiaa Tavisi mmarTveli mRvdelmTavrebiT, 2000mde moqmedi eklesiiT, 70-mde monastriT, 2000-ze meti sasuliero piriT. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis RvawliT aRsdga kavSiri sazRvargareTul qarTul samonastro centrebTan (aToni, ierusalimi, petriwoni), ucxoeTSi mcxovreb qarTul diasporasTan (fereidani, TurqeTi, israeli, azerbaijani, Crdilo kavkasia, safrangeTi). XX saukunis 70-iani wlebis saqarTvelo sabWoTa imperiis nawili iyo. yvela gadawyvetileba, romelic respublikis socialur-politikur Tu sulieri cxovrebis sferos Seexeboda, moskovSi miiReboda. adgilobrivi marionetuli xelisufleba saqarTvelos kompartiis centraluri komitetis, saqarTvelos ssr ministrTa sabWos da saqarTvelos ssr umaRlesi sabWos prezidiumis saxiT moskovSi miRebuli gadawyvetilebebis aRmsrulebelni iyvnen. imperiis centrSi yovelTvis cdilobdnen, e.w. mokavSire respublikebSi maTTvis morCili da sando pirebi hyolodaT xelmZRvanel Tanamdebobaze, magram maTi kontrolisaTvis yvela sakvanZo Tanamdebobis meore piri aucileblad rusi, somexi, azerbajaneli an sxva erovnebis warmomadgeneli iyo. saqarTvelos respublikis qalaqebis, administraciuli centrebis siaxloves iyo XI saokupacio jaris memkvidre, amierkavkasiis samxedro olqis jaris nawilebis dislokaciis punqtebi, romelnic saWiroebis SemTxvevaSi imoqmedebdnen moskovidan miRebuli direqtivebis Sesabamisad. internacionalizmis droSiT mimdinareobda Seteva qarTul erovnul cnobierebaze, qarTul literaturaze, saqarTvelos istoriaze. ideologiuri samsaxurebi mkacrad akontrolebdnen mxatvrul literaturas, musikas, istoriuli Sinaarsis monografiebs da patriotizmis gamovlinebas nacionalizmad, socialisturi sinamdvilisaTvis miuReblad miiCnevdnen. 1970 wels istorikosma uSangi sidamoniZem daicva sadoqtoro disertacia XX saukunis politikuri partiebis Sesaxeb, romelSic avtori Seecada obieqturad warmoeCina sxvadasxva politikuri partiis programa, miznebi, maTi saqmianobis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi. partiis Tbilisis saqalaqo komitetis specialurma biuros sxdomam gaauqma saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ivane javaxiSvilis saxelobis istoriis, arqeologiisa da eTnografiis institutis sadisertacio sabWos mier miniWebuli istoriis mecnierebaTa doqtoris xarisxi. disertants da

oponentebs partiuli sasjeli daades. 1979 wels poet muxran maWavarianis redaqtorobiT gamoica saymawvilo kalendari, romelic bavSvebisaTvis gasagebi eniT, martivad mogviTxrobda saqarTvelos istoriis mniSvnelovan movlenebze, qarTvel mefeebsa da sasuliero pirebze. saqarTvelos komkavSiris centralurma komitetma dagmo kalendris gamocema da Semdgenelebi samsaxuridan gaaZeva. 1976 wels moskovidan movida gankarguleba Tbilisis saxelmwifo universitetsa da respublikis sxva umaRles saswavleblebSi qarTul seqtorebze zogierTi sagnis rusul enaze wakiTxvis Sesaxeb, rasac mohyva qarTvel mecnierTa mZafri protesti. 1978 wlis dasawyisSi maSindel presaSi gansaxilvelad daibeWda saqarTvelos ssr konstituciis axali proeqti, romelSic qarTuli ena, rogorc saxelmwifo ena, aRar iyo... sazogadoebis, axalgazrdobis erovnuli suliskveTeba, pasuxismgebloba warsulis da momavlis mimarT dRevandelisagan gansxvavebiT didi iyo. 1978 wlis 14 aprils sabWoTa imperiisaTvis uCveulo movlena iyo TbilisSi axalgazrdobis, inteligenciis warmomadgenelTa mravalaTasiani saprotesto demonstracia dedaenis konstituciuri uflebis dasacavad. saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesia iyo erTaderTi damoukidebeli erovnuli organizacia, romelmac XX saukunis 20-iani wlebidan mravali gansacdeli gadaitana, magram mainc SeinarCuna Tavisi saxe. qarTveli xalxis im nawilisaTvis, visTvisac Zvirfasi iyo Tavisi samSoblo, misi warsuli, awmyo da momavali, imedis TvaliT Sescqeroda im sasikeTo cvlilebebs, romelnic saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi daiwyo axalgazrda, energiulma, sulierma winamZRolma. uwmidesi da unetaresi ilia II aRniSnavs: `Cvenma eklesiam gansakuTrebuli roli Seasrula erovnuli moZraobis aRmavlobis saqmeSi. Cvenma axalgazrda politikosebma swored aq daiwyes TavianTi moRvaweoba... rodesac eklesiaSi ingeligenciisa da axalgazrdobis mosvlis Sesaxeb vsaubrob, minda gavmarto, amis mizezi iyo ara imdenad rwmena, ramdenadac Zieba rwmenisa. maT ukve aRar swamdaT komunisturi ideebisa eklesias moaSures, rwmena da suliereba maT eklesiam miscaT.~ (9, 285-286). XX saukunis 80-iani wlebidan sabWoTa imperiis rRvevis procesma Seuqcevadi saxe miiRo. saqarTveloSi erovnuli gamoRviZebisa da saxelmwifoebrivi damokidebulebis aRdgenis ideam moicva sazogadoebis umravlesoba. sabWoTa imperiis SenarCunebis survilma demokratiisa da Tavisuflebis lozungs amofarebul sabWoTa saxelmwifos umaRles partiul xelmZRvanelobas ukarnaxa samxedro ZaliT CaexSoT mokavSire respublikebSi erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraoba. 1989 wlis 9 aprils TbilisSi, rusTavelis gamzirze, Zalis gamoyenebiT daSales saprotesto aqcia, moxda tragedia, daiRupnen adamianebi, iyvnen gaziT mowamlulni... uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos patriarqi gansacdelis Jams Tavisi samwysos gverdiT dadga. `Ramis 3 saaTze me mivedi mTavrobis sasaxlesTan da iq myofni gavafrTxile, rom saSiSroeba realuria, vTxove salocavad Sesuliyvnen iqve axlos mdebare qaSueTis wmida giorgis saxelobis eklesiaSi. demonstracia mSvidobiani iyo, isini aravis emuqrebodnen da amitomac veravin warmoidgenda, rom maT winaaRmdeg dubinebs, niCbebs da momwamvlel gazs gamoiyenebdnen. Tumc ar vicodi rac unda momxdariyo, magram saSinelma winaTgrZnobam momicva da gadavwyvite,

maTTan erTad davrCeniliyavi, rom maTi xvedri gameziarebina.~ (9, 286-289). ixsenebda misi uwmidesoba 1989 wlis 9 aprilis Ramis ambebs. 9 aprilis movlenebma daaCqara komunisturi ideologiis sruli kraxi qarTul sinamdvileSi da erovnul Zalebs saSualeba misca damajerebeli gamarjvebiT, xmaTa umravlesobiT mosuliyvnen xelisuflebaSi pirveli mravalpartiuli arCevnebis Semdeg. 1990 wlis 14 noembers gaimarTa saqarTvelos ssr uzenaesi sabWos seria, romelmac zviad gamsaxurdia airCia saqarTvelos uzenaesi sabWos Tavmjdomared. gamocxadda sabWoTa imperiidan saqarTvelos ganTavisuflebis gardamavali periodi. 1991 wlis 31 marts saqarTvelos mosaxleobis umravlesobam sayovelTao referendumze mxari dauWira saqarTvelos saxelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgenas. 1991 wlis 9 aprils gamocxadda saqarTvelos saxelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgena... am sazeimo dRes zviad gamsaxurdiam miuloca ra qarTvel ers saxelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgena eiforiaSi myofT Seaxsena _ dReidan iwyeba Cveni qveynis golgoTa-o. es sityvebi winaswarmetyveluri aRmoCnda, Tavisuflebisaken swrafvis sazRauri iyo samoqalaqo omi (1991-1992 w.w.), inspirirebuli eTnokonfliqtebi afxazeTsa da Sida qarTlSi, rasac mohyva mkvidri mosaxleobis (qarTvelebis) gamoZeveba mSobliuri sacxovrisidan (300000-ze meti). ekonomikuri siduxWire, politikuri krizisi. saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesia uwmidesisa da unetaresis winamZRolobiT iziarebs im mZime jvars, romelic Cvens qveyanas Tavs daatyda. qveyanaSi Seqmnili rTuli viTarebis miuxedavad, uwmidesisa da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT gamravlda eparqiebi, ikurTxa axali mRvdelmTavrebi, aSenda araerTi eklesia-monasteri. patriarqis yoveli gamosvla, mimarTva gasaWirSi Cavardnili samwysosadmi optimizmiTa gaJRenTili. `yvela gonier adamians aRelvebs da ainteresebs ara marto sakuTari bed-iRbali, aramed Tavisi xalxis da saerTod mTeli msoflios awmyo da momavali, _ aRniSnavs misi uwmidesoba, _ rodesac uyureb mimdinare procesebs, zogjer gulgatexiloba geufleba, geCveneba, TiTqos kacobrioba sadRac uZiro ufskrulisaken mieqaneba da aRar arsebobs Zala, romelic moaxloebul tragedias SeaCerebs, magram es ase ar aris. yovelTvis unda gvaxsovdes, rom is, rac kacTaTvis SeuZlebelia, RvTisaTvis aris SesaZlebeli. oRond mTavaria swor gzaze vidgeT da sworad vicxovroT.~ (9, 462). uwmidesisa da unetaresis, ilia II-is locvakurTxeviT, mSfoTvare, winaaRmdegobriv da rTul XX saukunes, romelmac mravali tkivili da gansacdeli moutana Cvens qveyanas unda gamoveTxovoT dedaqalaqSi axali didi sakaTedro taZris aSenebiT, romelic unda gaxdes Cveni eris sulieri gamTlianebis simbolo, igi qristeSobis 2000 wlisTavs mieZRvneboda. 1997 wlidan 2004 wlamde mimdinareobda wmida samebis sakaTedro taZris mSenebloba. 2004 wels 23 noembers Sesrulda taZris sazeimo kurTxeva, romelic patriarqis sityviT `simbolurad aris gamaerTianebeli saqarTvelos, mTeli qarTveli xalxisa. mTavari is aris, rom qarTvelma erma amiT Seqmna avtoportreti da yvelas uCvena, Tu Sinaganad rogori Zlieri yofila. es dafaruli iyo CvenSi da gamovlinda... am taZarma Cvens xalxs Tavisi Tavis rwmena da imedi SesZina.~ (9, 472). 2002 wlis 14 oqtombers saxelmwifosa da eklesias Soris gaformda konstituciuri SeTanxmeba:

_ saqarTvelom msoflio civilizebul samyaroSi aRidgina istoriuli adgili rogorc damoukidebelma da demokratiulma saxelmwifom; _ saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesia warmoadgens samociqulo saydars da msoflio marTlmadidebeli eklesiis ganuyofel nawils. igi me-5 saukunidan avtokefaluria da misi sasulieroadministraciuli centri da kaTedraa mcxeTa, sapatriarqo kaTedrebia, agreTve, Tbilisi da biWvinTa; _ marTlmadidebloba, evropis erT-erTi tradiciuli aRmsarebloba, saqarTveloSi istoriulad saxelmwifo religia iyo, romelmac Camoayaliba mravalsaukunovani qarTuli kultura, erovnuli msoflmxedveloba da faseulobebi; _ saqarTvelos mosaxleobis didi umravlesoba marTlmadidebeli qristiania; _ saqarTvelos konstituciiT aRiarebulia saqarTvelos samociqulo avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis gansakuTrebuli roli qveynis istoriaSi da misi damoukidebloba saxelmwifosagan. saqarTvelos konstituciis me-9 muxlis Sesabamisad, saqarTvelos saxelmwifo (SemdgomSi saxelmwifo), warmodgenili saqarTvelos prezidentiT da saqarTvelos samociqulo avtokefaluri marTlmadidebeli eklesia (SemdgomSi eklesia), warmodgenili sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqiT, deben konstituciur SeTanxmebas (SemdgomSi SeTanxmeba): muxli 1 1. saxelmwifo da eklesia adastureben mzadyofnas iTanamSromlon urTirTdamoukideblobis principis dacviT, qveynis mosaxleobis sakeTildReod. 2. saxelmwifo da eklesia uflebamosilni arian dadon SeTanxmebebi erToblivi interesebis sxva da sxva sferoSi, romelTa ganxorcielebis mizniTac mxareTa mier miiReba Sesabamisi aqtebi. 3. eklesia warmoadgens istoriulad Camoyalibebul sajaro samarTlis subieqts, _ saxelmwifos mier aRiarebul sruluflebian sajaro samarTlis iuridiul pirs, romelic Tavis saqmianobas warmarTavs saeklesio (kanonikuri) samarTlis normebiT, saqarTvelos konstituciis, am SeTanxmebisa da saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad. 4. eklesias specialuri uflebamosilebis gareSe warmoadgenen: saeklesio kreba, saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, wmida sinodi da saqarTvelos sapatriarqo (qorepiskoposisa da mdivnis saxiT); xolo samarTlebriv urTierTobebSi uflebamosilebas aniWebs kaTolikos-patriarqi. 5. saqarTvelos kaTolikos-patriarqi xelSeuvalia. 6. rogorc wesi, didi saeklesio dResaswaulebi da kvira dasvenebis dReebad cxaddeba. muxli 2 saxelmwifo mxars uWers aRsarebisa da saeklesio saidumlos dacvas, sasuliero piri valdebulia, ar gasces informacia, romelic mas, rogorc sulier moZRvars, gaandes an misTvis, rogorc sasuliero pirisaTvis, gaxda cnobili.

muxli 3 saxelmwifo aRiarebs eklesiis mier Sesrulebul jvrisweras kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. samarTlebriv urTierTobebSi gamoiyeneba qorwinebis saxelmwifo registraciis monacemebi. muxli 4 1. sasuliero piri Tavisufldeba samxedro valdebulebisagan. 2. saxelmwifo eklesiasTan SeTanxmebiT uzrunvelyofs samxedro-sajariso formirebebSi, sapatimroebSi da Tavisuflebis aRkveTis adgilebSi moZRvris institutis Seqmnas da amasTan dakavSirebiT Sesabamisi samarTlebrivi aqtebis miRebas. 3. saxelmwifo da eklesia uflebamosilni arian ganaxorcielon mosaxleobis socialuri dacvis erToblivi programebi. muxli 5 1. saganmanaTleblo dawesebulebebSi marTlmadidebeli sarwmunoebis Sesaxeb sagnis swavleba nebayoflobiTia. saswavlo programebis dadgena, Secvla, pedagogTa daniSvna da gaTavisufleba xdeba eklesiis wardginebiT. 2. saxelmwifo da eklesia kanonmdeblobiT gansazRvruli wesiT ormxrivad da gaTanabrebulad aRiareben Sesabamisi saswavlo dawesebulebebis mier gacemul ganaTlebis damadasturebel dokumentebs, samecniero xarisxebsa da wodebebs. 3. saxelmwifo da eklesia uflebamosilni arian ganaTlebis sistemaSi ganaxorcielon erToblivi programebi. saxelmwifo xels uwyobs eklesiis saganmanaTleblo dawesebulebebis funqcionirebas.

muxli 6 1. eklesiis sakuTreba da sxva qonebrivi uflebebi daculia kanoniT. eklesiis sakuTrebaSi SeiZleba iyos nebismieri qoneba, romelic ar aris akrZaluli saqarTvelos kanonmdeblobiT. 2. eklesia Tavis arasaRvTismsaxuro qonebis flobas, sargeblobasa da gankargvas axorcielebs saeklesio samarTlebrivi normebiTa da saqarTvelos moqmedi kanonmdeblobiT. 3. eklesia uSualod ar axorcielebs samewarmeo saqmianobas. 4. eklesiis dafinansebis wyaros warmoadgens: nebayoflobiTi Semowirulobani, samewarmeo Semosavlebi, investiciebi, grantebi, daxmarebebi, moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad miRebuli sxva Semosavlebi. 5. eklesiis mier warmoebuli saRvTismsaxuro produqcia _ misi damzadeba, Semotana, miwodeba da Semowiruloba, aseve araekonomikuri mizniT arsebuli qoneba da miwa gaTavisuflebulia gadasaxadebisagan. 6. saxelmwifo eklesiasTan SeTanxmebiT iZleva nebarTvas an licenzias eklesiis oficialuri terminologiisa da simbolikis gamoyenebaze, agreTve, saRvTismsaxuro produqciis damzadebaze, Semotanasa da miwodebaze. muxli 7

1. saxelmwifo eklesiis sakuTrebad cnobs saqarTvelos mTel teritoriaze arsebul marTlmadideblur taZrebs, monastrebs (moqmeds da aramoqmeds) maT nangrevebs, agreTve, miwis nakveTebs, romlebzec isinia ganlagebuli. 2. zemoaRniSnul nagebobaTa dacvis zonebi, maTi movla patronobisa da sargeblobis wesebi ganisazRvreba Sesabamisi saxelmwifo samsaxuris mier moqmedi kanonmdeblobiT da eklesiasTan SeTanxmebiT.

muxli 8 1. saxelmwifo eklesiis sakuTrebad cnobs saxelmwifo dacvaSi (muzeumebSi, sacavebSi) myof saeklesio saganZurs (kerZo sakuTrebaSi arsebuli nawilis garda). 2. zemoaRniSnuli saeklesio saganZuri, rogorc saerTo erovnuli saganZuris nawili, aris saxelmwifosa da eklesiis erTobliv mflobelobaSi moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad (wmida nawilebisa da wmida reliqviebis garda). muxli 9 1. saxelmwifo da eklesia erToblivad zrunaven istoriul-kulturuli da arqeologiur-arqiteqturuli faseulobebis mqone saeklesio nagebobebisa da saeklesio saganZuris saTanado dacvasa da movlapatronobisaTvis. 2. saxelmwifo eklesiasTan SeTanxmebiT, momqmedi kanonmdeblobis Tanaxmad, amtkicebs damatebiT wesebs muzeumebsa da sacavebSi daculi saeklesio saganZuris sargeblobis Sesaxeb, aseve kulturul-istoriuli Rirebulebebis mqone taZrebis aRdgenis, restavracia-konservaciis an moxatvis proeqtebs. muxli 10 saxelmwifo iRebs valdebulebas, awarmoos molaparakeba Sesabamis saxelmwifoebTan maT teritoriaze arsebuli yvela qarTuli marTlmadidebluri taZris, monastris, maTi nangrevis, sxva saeklesio nagebobis, agreTve saeklesio nivTebis dacvis, movla-patronobisa da sakuTrebis Taobaze. muxli 11 1. saxelmwifo adasturebs XIX-XX saukuneebSi (gansakuTrebiT 1921-90 wlebSi), saxelmwifoebrivi damoukideblobis dakargvis periodSi, eklesiisaTvis materialuri da moraluri zianis miyenebis faqts. rogorc CamorTmeuli qonebis nawilis faqtobrivi mflobeli, iRebs valdebulebas materialuri zianis nawilobriv kompensaciaze (saqarTvelos ssr ministrTa sabWos dadgenileba #183; 12.04.90). 2. aRniSnuli sakiTxis Seswavlis, kompensaciis formebis, raodenobis, vadebis, qonebis an miwis gadacemis da sxva detalebis dasadgenad paritetul sawyisebze iqmneba komisia (am SeTanxmebis xelmoweridan erTi Tvis vadaSi), romelic moamzadebs Sesabamisi normatiuli aqtebis proeqtebs.

muxli 12 1. SeTanxmeba Sedgeba winamdebare teqstisa da terminTa ganmartebisagan. 2. SeTanxmebaSi cvlilebebisa da damatebebis Setana SesaZlebelia mxolod mxareTa urTierTSeTanxmebis safuZvelze, orive mxaris xelmoweriTa da parlamentisa da wmida sinodis damtkicebiT. 3. SeTanxmebas xels aweren saqarTvelos prezidenti da sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi. 4. SeTanxmeba ZalaSi Sedis parlamentisa da wmida sinodis mier damtkicebisTanave. samwuxarod, XXI saukunis dasawyisSi aRmoCndnen garkveuli Zalebi, romelnic pirdapir Tu Sefarulad upirispirdebian saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesias, cdiloben mis diskreditacias, konstituciuri SeTanxmebis gadaxedvas... eris sulieri winamZRolis pasuxi maT mimarT aseTia: `Tu pirovnebas, xalxs, saxelmwifos ar aqvs swori religiuri da erovnuli ideologia, liberalizmi aucileblad mtrebis sasargeblod imuSavebs da Sinaganad daangrevs qveyanas. is ubiZgebs sazogadoebas fsevdodemokratiisa da cru Tavisuflebisaken, gaaufasurebs erovnul Rirebulebebs, daarRvevs formasa da Sinaarss sazogadoebrivi cxovrebisas... me vafrTxileb Cvens xalxs, Cvens morwmuneT; iyaviT dakvirvebulni da yuradRebianebi, nu dakargavT WeSmaritebas, nu dakargavT Cvens sarwmunoebas, Cvens erovnul Rirebulebebs. miwier sacdurze nu gavcvliT maradiul cxovrebas, Torem mere gvian iqneba.~ (9, 371-372). saqarTvelos istoriaSi Zalian cota dro yofila mSvidobiani, wynari. qarTveloba yovelTvis bewvis xidze yofna-aryofnis zRvarze idga... ar dagaviwydes visi gorisa xar, im miwas gedavebian, sadac Seni mama-papis Zvlebi ganisveneben, _ am sityvebiT didma mweralma mTeli Cveni cxovreba dagvanaxa. 2008 wlis agvistoSi saqarTvelos mZime gansacdeli daatyda Tavs. ruseTis SeiaraRebuli Zalebi SemoiWrnen saqarTvelos teritoriaze, daiwyes qarTuli soflebisa da qalaqebis dabobva, moaxdines Cveni teritoriebis nawilis (afxazeTi, cxinvalis regioni) okupacia. Tu ara msoflios saxelmwifoebis mxardaWera, ruseTs ganzraxuli hqonda Tbilisis okupaciac. am viTarebaSi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma gamoiCina saocari vaJkacoba da sulieri simtkice, igi saomari operaciis dros Sevida okupirebul gorSi, cxinvalis raionSi, gamoiyvana asobiT daWrili da uamravi gardacvlili qristianuli wesiT mSobliur miwas miabara. patriarqma mouwoda Tanamemamuleebs am ubedurebis miuxedavad ar gaborotebuliyvnen da maT sulSi Suris maZiebloba ar Cabudebuliyo. arc omis msvlelobisas da arc Semdeg saqarTveloSi eTnikuri niSniT aravin SeuviwroebiaT. qarTvelobam gansacdelis Jams aCvena sulieri aristokracizmisa da qristianuli saTnoebis magaliTi, riTac msoflios ganviTarebuli qveynebis aRtaceba da siyvaruli daimsaxura... win kidev ra gansacdelebi gvelis, RmerTma uwyis, magram mainc imedianad varT. imedi da sulieri simtkice iyo Cveni gadarCenis safuZveli warsulSi, awmyosa da momavalSi.

episkoposi gabrieli (qiqoZe)


episkoposi gabrieli, eriskacobaSi gerasime maqsimes Ze qiqoZe, daibada 1825 wlis 15 noembers guriis lamaz sofel baxvSi, sasuliero piris ojaxSi. pirveldawyebiTi ganaTleba patara gerasimem ojaxSi miiRo. 1837 wels gerasime Cairicxa Tbilisis sasuliero seminariis `mcire ganyofilebaze~, romelic warCinebiT daasrula 1839 wels da gadayvanil iqna `maRal ganyofilebaze.~ 1841 wels igi swavlis gasagrZeleblad gaemgzavra fskovis sasuliero seminariaSi, sadac swavlobda 1842-1843 wlebSi, 1844-1845 wlebSi swavla gaagrZela peterburgis sasuliero seminariaSi, romlis damTavrebis Semdeg 1849 wlamde swavlobda sasuliero akademiaSi. axalgazrda gerasimes mowodeba iyo samSoblos samsaxuri, amitom sasuliero akademiis warCinebiT damTavrebis Semdeg gadawyvita samSobloSi dabruneba. igi Tbilisis sasuliero seminariaSi dainiSna inspeqtoris Tanamdebobaze. Tumca bunebiT pedagogi da Semoqmedi kacisaTvis ar iyo mimzidveli seminariis inspeqtoroba, amitom igi 1854 wels Tavs anebebs inspeqtorobas da seminariaSi rCeba maTematikisa da fizikis maswavleblad. imave wlis 7 noembers saqarTvelos egzarqosma isidorem gerasime qiqoZe sionis eklesiaSi diakvnad, 8 noembers ki mRvdlad akurTxa. 1856 wels mas didi ubedureba daatyda Tavs, gardaecvala meuRle da xuTi Svili. aseT ubedurebas adamiani iSviaTad gadaitans, magram mama gerasimem iakob gogebaSvilis sityvebiT, amaSi gangebis neba dainaxa, romelic mas sul sxva, ufro farTo da nayofieri gziT warmarTavda, ris gamoc male berad aRikveca.~ da ganaxlebuli ZaliT Seudga aqtiur sazogadoebriv saqmianobas. berad aRkvecil gerasimes saxelad ewoda gabrieli igi ganwesebul iqna daviT garejis monastris winamZRvrad. 1858 wlis aprilSi gardaicvala goris episkoposi ioane (avaliani) da ruseTis imperatoris brZanebiT imave wlis 6 dekembers arqimandriti gabrieli aRyvanil iqna episkoposis xarisxSi da dainiSna goris episkoposad, 1860 wlis 2 ivlisidan episkoposi gabrieli gardacvalebamde (1896 w.) ganagebda imereTis eparqias. am dros imereTis eparqia aerTianebda mTel dasavleT saqarTvelos. meufe gabrieli Seudga nayofier sasuliero da sazogadoebriv moRvaweobas. misi saocari suliereba, patiosneba, moyvarisadmi Tavdadeba, pirad cxovrebaSi mokrZaleba da ubraloeba gaxda safuZveli im didi siyvarulisa da pativiscemisa, riTac moculi iyo es didebuli mRvdelmTavari. meufe gabrielis saxelTanaa dakavSirebuli dasavleT saqarTveloSi asze meti samrevlo skolis, biblioTekis, 1890 wels quTaisSi qalTa saswavleblis, 1894 wels ki sasuliero seminariis gaxsna. igi mfarvelobda niWier axalgazrdobas, materialurad exmareboda maT, romelnic swavlobdnen sazRvargareTis sasuliero Tu saero

saswavleblebSi. episkopos gabrielis zrunvis Sedegad imereTis eparqiaSi restavracia Cautarda nikorwmindis, biWvinTis, moqvis, iloris eklesiebs, aSenda orasze meti axali eklesia. 1887 wels meufe gabrielis TaosnobiT Seiqmna `qarTuli saeklesio galobis aRmdgeneli komiteti~. igi Sedgeboda saukeTeso mgaloblebisagan, maT unda SeekribaT da notebze gadaetanaT es fasdaudebeli ganZi. igi bevrs mogzaurobda eparqiebSi, ar darCenila sofeli da qalaqi, sadac meufe gabriels wirva-locva ar aRevlinos da eqadagos. 1890 wels episkoposi gabrieli gansakuTrebuli damsaxurebisaTvis arCeul iqna `qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis~ sapatio wevrad. episkopos gabriels `cdiseuli fsiqologiis safuZvlebi~ am tipis erTaderTi saxelmZRvanelo iyo mTeli ruseTis imperiaSi da adasturebda misi avtoris Rrma ganswavlulobas. meufe gabrieli XIX saukunis II naxevris erovnul-ganmaTavisufllebeli moZraobis erT-erT TvalsaCino warmomadgeneli iyo. mkacrad amxelda ruseTis xelisuflebis koloniur politikas saqarTveloSi, araerTxel daupirispirda kavkasiis ganaTlebis mzrunvel kirile ianovskis, egzarqos pavle lebedevs, kosmopolitizmiTa da erovnuli nihilizmiT daavadebul gadagvarebul qarTvel Tavad giorgi muxranbatons. es ukanaskneli qarTuli enis dacvas fuW saqmed miiCnevda, vinaidan misi azriT droTa ganmavlobaSi qarTuli enis gaqroba mainc moxdeboda. meufe gabrielma mecnierulad daasabuTa renegati qarTvelis mosazrebaTa usafuZvloba. `xalxis individualobis umTavresi elementi swored ena aris. mSobliur enas moklebuli yoveli xalxi moklebulia yovelgvar individualur niSanTvisebas da usargebloa TavisTvisac da sxvisTvisac.~ (73, 7). ilia WavWavaZis sityvebiT, meufe gabrieli `qristes jvriT xelSi TavgametebiT idga Cveni enis mwed da mfarvelad.~ episkoposi gabrieli iyo gulisxmieri mwyesi Tavisi samwysosi, uyvarda wesrigi, mkacri, magram samarTliani iyo samRvdeloebis mimarT. erTxel quTaisis gubernatorma levaSovma piradi axirebis safuZvelze moindoma xonis wmida giorgis eklesiis mRvdlis quTaTelaZis guberniidan gaZeveba. episkoposma gabrielma daicva Tavisi mRvdeli da gubernators uSiSrad uTxra _ `Sen vin mogca Cems eparqiaSi gankargulebis neba uCemod! ramdenjer Sen daTvrebi da saqeifod waxval, imdenjer vin Segawuxebinebs isedac ilajgawyvetil Cems samRvdeloebas! vin gkiTxavs Sen Cemi mRvdlis gadayvan-gadmoyvanas da imasac umizezod. Seni simkacriT, autaneli xasiaTiT Seviwroebulia qveyana! me vikiTxav, sadac jer ars, gaqvs Tu ara Sen neba aseTi saqcielisa.~ gubernatorma ukan daixia. 1888 wlis Semodgomaze saqarTveloSi stumrad myofi aleqsandre III Tavisi amalis TanxlebiT quTaisSi Cavida da eklesiisaken gaemarTa. `is-is iyo ambionisaken gaemarTa, rom episkopos gabrielis xma moesma: Sesdeq, ruseTis xelmwifev... xelmwife Seyoymandao, ambobdnen damswreni, undoda svla ganegrZo, magram uneblieT Sedga karibWeSi, sadac episkoposis SemoZaxebam moaswro da cxadis ukmayofilebiT moismina episkoposis sityva: es qveyana uZvirfasesi margalitia Sens gvirgvinSi da rogorc aseTi, sxva yuradRebisa da zrunvis Rirsia, sxva mopyrobas moiTxovs, vidre is, romelsac adgili aqvso.~ (16, 38). aseTi pirdapiri iyo meufe gabrieli rodesac saqme erovnuli da eklesiuri interesebis dacvas exeboda. episkoposi gabrieli sicocxleSive iqca legendad, mas did pativs scemda morwmune mrevli, XIX saukunis II naxevris qarTuli inteligencia.

moSurneni da cilismwamebelnic bevri hyavda rusi egzarqosebisa da maTi agentebis saxiT, magram mis sidiades verafers aklebdnen. misi qadagebebi gamoirCeoda sisadaviTa da ubraloebiT. igi axali drois msoflio homelitikis TvalsaCino warmomadgenelia, mis qadagebaTa ZiriTadi msoflmxedvelobrivi safuZveli qristianuli rwmena da saRmrTo wignebia. igi eklesias zneobrivi aRzrdisa da rwmenis ganmtkicebis upirveles kerad miiCnevda, misi cxovreba da moRvaweoba myarad daefuZna imis Segnebas, rom `episkoposi, romeli sxvaTa aswavebs siwmidesa da moiTxovs, raTa yovelni ubralod da ubiwod atarebdnen Tvissa cxovrebasa, TviT pirveli unda aZlevdes maT saxesa keTilad cxovrebisasa, ara Tu mxolod sityviT, aramed saqmiTaca da yovliTa cxovrebiTa TvisiTa.~ (16, 96). 1896 wlis ianvarSi meufe gabrieli SeuZlod Seiqmna, eqimebma ver Seumsubuqes mZime mdgomareobaSi myof mRvdelmTavars mdgomareoba. igi erTi kvira sikvdil-sicocxlis zRvarze iyo, avadmyofs ar Sordebodnen morwmuneni, sakuTari naTesavebi, 25 ianvars meufe gabrielma Tvalebi gaaxila da iqve myof Tavis ZmiSvils hkiTxa: `vin xar Sen? Tqveni ZmiSvili meufeo, Cemi ZmiSvili? sad aris Cemi col-Svili? samoTxeSi meufeo, samoTxeSi? maria...~ (17, 59). (misi meuRlis saxelia) da gardaicvala... didTovlobis gamo ormocdaeqvsi dRe ver moxerxda episkopos gabrielis gelaTSi gadasveneba. ormocdaeqvsi dRe eTxoveboda saqarTvelo didebuli mwyemsmTavris neSts. 10 marts gansvenebuli gadaasvenes gelaTis monasterSi. cxedars win miuZRodnen: saqarTvelos egzarqosi vladimeri, episkoposebi grigoli da besarioni, quTaisis general-gubernatori Salikovi, Tavadaznaurobis winamZRoli T. wereTeli. gelaTSi warmoTqmul sityvaSi ilia WavWavaZem ase daaxasiaTa gansvenebuli: `dRes samudamod veTxovebiT imisTana did bunebovans kacs, romelsac RmerTi mouvlens xolme am codvils qveyanas, rom adamianma misis mixedviT da magaliTiT SeiZlos sakuTaris znisa da xasiaTis gawvrTna da ganmtkiceba... ai, Cvens winaSe mdebarea igi, madliT mosili kaci, romlis marto saxelis xsenebac ki gvwurTnis Cven. sakmaoa kacma gaixsenos marto saxeli gabriel episkoposisa, rom gulSi madli Caefinos, viTarca mzis Suqi, TiToeuli wami misi cxovrebisa moZRvrebaa, magaliTia, anderZia CvenTvis da Cveni qveynisaTvis.~ (18, 929). saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklsiis gafarToebulma krebam, romelic 1995 wlis 19 seqtembers gaimarTa sveticxovelSi uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia-II-is locva-kurTxeviT, episkoposi gabrieli wmindanad Seiracxa. misi xsenebis dRed dawesda Zveli stiliT 25 ianvari (7 Tebervali).

episkoposi aleqsandre (oqropiriZe)


wmida episkoposi aleqsandre, eriskacobaSi aleqsi daviTis Ze oqropiriZe daibada 1824 wels goris mazris sofel disevSi, mRvdlis ojaxSi. bavSobidanve eklesiur cxovrebas naziarebma, swavla jer goris sasuliero saswavlebelSi, Semdeg ki Tbilisis sasuliero seminariaSi gaagrZela. 1845 wels, Tbilisis seminariis kursis damTavrebisTanave, igi Tbilisis feriscvalebis monasterSi monazvnad aRikveca da saxelad aleqsandre uwodes, imave wlis 18 agvistos akurTxes mTavardiakvnad.

aleqsandre swavlis gasagrZeleblad yazanis sasuliero akademiaSi gaemgzavra, warCinebiT daamTavra igi da samSobloSi RvTismetyvelebis kandidatis xarisxiT dabrunda. pirvel xanebSi, 1851 wlis 27 ivnisamde, igi Tbilisis sasuliero seminariaSi aswavlida saRmrTo werilsa da laTinurs, zneobriv RvTismetyvelebasa da arqeologias. amis Semdeg, uwmidesi sinodis brZanebiT (1851 w. 21 seqtemberi), mRvdelmonazoni aleqsandre dainiSna afxazeTis sasuliero saswavleblis zedamxedvelad, masve miendo mRvdelmonazonTa xelmZRvaneloba afxazeTis eparqiaSi, SeTavsebiT quTaisis sasuliero saswavleblis inspeqtoris movaleobasac asrulebda. aleqsandre umTavres saqmed miiCnevda irgvliv myofTa qristianul sarwmunoebaze moqceva-ganmtkicebasa da maTTvis saswavlebelTa daarsebas, afxazeTSi Casulma gansakuTrebuli yuradReba miaqcia ilorSi daarsebul saswavlebels. dauRalavi RvawlisaTvis mas afxazeTis meore mociquli uwodes. 1869 wels episkoposi aleqsandre afxazeTidan qarTl-kaxeTis eparqiis episkoposad gadaiyvanes. aleqsandre oqropiriZe ocdaxuTi weli goris episkoposi da qarTl-kaxeTis eparqiis pirveli qorepiskoposia. 1882 wels qarTl-kaxeTis samwysom Tvalcremlianma gaacila igi dasavleT saqarTveloSi. gamosamSvidobebeli sityviT mimarTa ilia WavWavaZem: `Tqvens siyvaruls Tqveni sayvareli qveyana, saca ginda brZanebodeT, ar daiviwyebs. adide kverTxi ese, da wariyvane eri Seni gzasa simarTlisa da sarwmunoebisa. dagvloce da Seni madliani xeliT gvakurTxe Seni madlobelni da Seni Rvawl-debulni.~ (19, 93). meufe aleqsandrem madloba gadauxada Tavis samwysos da gaeSura guria-samegrelos eparqiaSi. 1882-1885 wlebSi igi marTavda guriis eparqias, xolo 1903 wlamde _ guriasamegrelos eparqias. 1887 wlis 25 oqtombers stavropolSi mokles dimitri yifiani... samSoblos interesebs msxverplad Sewiruli didi qarTvelis neSti samSobloSi Camoasvenes. misi dakrZalva ruseTis imperiuli politikis winaaRmdeg brZolis demonstraciad iqca. xelisufleba Seecada golovinis (rusTavelis) gamzirze ar gaetarebina procesia, romelic mTawmindaze miasvenebda dimitri yifians. daayenes sagangebo razmebi, magram episkoposma aleqsandrem, romelic win miuZRoda maT, aRmarTa samRvdelmTavro kverTxi da mrisxaned SesZaxa maT _ rogor episkoposs ar atarebTo? gza gaxsnes da procesiam gza ganagrZo golovinis gamzirze... episkoposma aleqsandrem mkacrad gailaSqra dekanoz i. vostorgovis veraguli gegmis winaaRmdeg, romlis mizani iyo skolebidan qarTuli enis gamodevna da CaSala xelisuflebis zraxvebi, ris gamoc mas ruseTis imperatorTan abezRebda renegati qarTveli episkoposi dimitri (abaSiZe). episkopos aleqsandres finansruri daxmarebiT 1878 wels TbilisSi daarsda qalTa saswavlebeli, romelmac Cvens ers aRuzarda mravali ganaTlebuli qali da SesaniSnavi deda. episkopos aleqsandres mier gaRebuli safasiT daibeWda mravali sasuliero da istoriuli wigni, saxelmZRvanelo da sagaloblebis krebuli. wmida aleqsandres xangrZlivi sicocxlis manZilze saqarTveloSi ar dawyebula arc erTi sarwmunoebriv-erovnuli saqme misi Tanadgomisa da monawileobis gareSe.

rogorc ukve aRvniSneT, mRvdelmTavari mTeli cxovrebis manZilze Tavgamodebuli damcveli iyo qarTuli enisa. man erT-erTma pirvelma gailaSqra samegrelos samrevlo skolebSi qarTuli enis swavlebis dasacavad. amis Semdeg mcxovani episkoposi didi xani aRar darCenila guria-samegrelos eparqiaSi. egzarqosisa da uwmidesi sinodis gankargulebiT, `sakuTari Txovnis~ safuZvelze ganTavisuflda eparqiis xelmZRvanelobidan da `mosasveneblad~ Tavissave aRdgenil SiomRvimis monasterSi gaigzavna. monastridan mxolod erTxel, 1907 wels, wmida ilia marTlis dasaflavebisas gamovida da daitira Tavisi sulieri Svili. oTxmocdasami wlis mxcovanma mRvdelmTavarma, yovladsamRvdelo aleqsandrem TviTonac imave wels, 9 noembers miiZina saukuno ZiliT SiomRvimis savaneSi. igi 16 noembers dakrZales imave monasterSi, saflavis qvaze aseTi warwera aqvs: `ganusvene ufalo, monasa Sensa, saqarTvelos WeSmarits Svils da moRvawe bers, SiomRvimis didebuli lavris aRmdgenels, Sens sadideblad mas Sina samudamo krebulis damaarsebels da mis nivTierad uzrunvelmyofels. sakuTaris safasiT orsave taZris ganmaaxlebels da yovelis samkauliT aRmavsebels, winamZRvrisa da krebulisaTvis saxelebis amgebels da lavris gamamdidrebels venaxebiT, baRebiT, saxnavis miwebiT, wisqviliT, samuSao iaraRiT da saqonliT. yovlad-usamRvdeloess aleqsandres 1822-1907 w.~ rogorc arqimandriti ambrosi (SemdgomSi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi) gamosaTxovar sityvaSi aRniSnavda: `gansvenebulma yovladsamRvdelom gvaswavla Cven, ramdenad SeiZleba am ukuRmarT droSic viyoT namdvili qristianeni, qristianuli idealebis matarebelni. rogorc matarebeli WeSmariti qristianuli siyvarulisa, im siyvarulis, romelic yvelas erT rigad unda efinebodes, ar arCevdes ara axlobelisagan, romelic unda aviwyebinebdes pirad interesebs da abedvinebdes sicocxlis Sewirvas moyvasisaTvis, rogorc matarebeli amnair siyvarulisa, is Tvisis cxovrebiT gvimtkicebs, rom es qristesgan mis mimdevarTaTvis daxatuli ideali am qveynad SesaZlebelia ganxorcieldes...~ (4, 22). bolSevikuri mmarTvelobis xanaSi episkopos aleqsandres Rirseuli dafaseba ver moxerxda... 1995 wlis 19 oqtombers mcxeTaSi saqarTvelos marTlmadidebli eklesiis gafarToebulma krebam uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT episkoposi aleqsandre wmindanad Seracxa da misi xsenebis dRed daawesa 26(8.11) oqtomberi. aleqsandre episkoposis Canaweri afxazeTze: guria iwyebis rionidan marnis piraT axalcixis mTebs gadmoRma da midis vidre Sav zRvadmde. rion gaRma marnidgan dawyobili da cxeniswyliTgan dawyobili iwyoba svaneTs gardmoRma mingrelia anu odiSi da miva vidre inguris wyladmde anu afxazeTamde. inguridam Savi zRvis piraT aris zemo afxazeTi anu samurzayano vidre oxurevs xevamde da iloradmde. oxurevidgan iwyebis namdvili saafxazo anu samTavro da midis zRvis piraT vidre biWvinTadmde da jiqeTamde. ukana afxazTa mTebSi saxloben Cerqezni.

maSasadame, rogorc vixileT am aRnaweridan, odesac qarTliTgan anu Tbilisidgan mogzauri wamova afxazeTSi, pirvelad mas suramis mTebis gardmoRma daxvdeba imereTi. am zafxulSid mxolod Cven samni: me, Tarjimani eSma da mosamsaxure zemoxsenebul mengrelT viyaviT. amis gamo rom am zafxulSid afxazeTis mTavari wabrZanda saqarTveloSi wylebzed: borjoms axalcixes da meuRle misi mTavrina... giorgis asuli samSobloSid wavida odiSs: giorgi nikos ZesTan batoniSvil-dadianTan: mxolod ocdaxuTs am ivlisis Tvisas mobrZanda aq saxleuloba nikoloz SarvaSiZisa da TviT SarvaSiZec ocdacxras am Tves movida. am SarvaSiZes meuRle kneina anna dutu batoniSvilis asuli aris dediT dadiSqelianisa, mamiT dadianis dutu batoniSvilis asuli da qmriT meuRle moxsenebuli SarvaSiZisa, sasuliero pirebs afxazeTSi es kneina imedia rom qristianobiT Seewios, afxazTagan gamigonia rom xSirad daiareba did marxvaSi. zed etyoba Taviani qalia, ojaxis qali Seiqna. 2-s agvistos mobrZanda aqa Rvardiis polkovnikis grigol SarvaSiZis saxleuli da radgan odesac odiSi daTavdeba Sexvdeba mogzaurs inguris didi mdinare wyali, saidamac iwyebis samurzayano nawili afxazeTisa. samurzayanosi da samTavro afxazeTis samzRvari aris oxurevis anu oxuCevis xevi da wyali maxlobliv soflis ilorisa da iloris wm. giorgis eklesiisa. iloridgan samTavro afxazeTi iwyoba, ilors iqeT aris daba oCamCire zRvispiraT, aqamdin iloridgan 7 versia. am dabas oCamCires vaWroben TaTarni umetesad aWarelni da mengrelni. aq daba oCamCires aqvs sazamTro sasaxle afxazeTis mTavrisa mixail giorgis Zes SarvaSiZesi. oCamCiredan CrdiloeTisa da aRmosavleTis mxriT kavkasiis mTebia, samxreTisa da dasavleTis mxriT Savi zRva da mis gaRma aris trapezoni da stamboli, TaTris samflobeloa, oCamCiredgan dawyobili zRvis pirad mimavals dagxvdebaT zRvis pirad soflis tamuSnia rusis yazaxis foCta, romeli Sorams oCamCiridgan aT verss. iqid wasuli zRvis piriT Tu xmeleTiT mixval did mdinare wyalzed kodorzed da kidev iq dagvxdebaT yazaxis foCta saidanac tamuSidgan ars oc da xuTi ursti (versi). aqedgan zRvis pirad wasuli mixval suxums. es suxumi qalaqi anu cixe dgas zRvazed. aq aris jari batalioni rusi, maTi Renerali masTan aq aris kargi gemebis saydno adgili, boRozi, da aq gamoulelad aris sami, oTxi da xuTi vagonis gemebi dga, romelnic rigriT icvlebian da midian nikolaevs, sadac gemebis sayndoa, am gemebs gardaaqvT da gardmoaqvT sazrdo jarisa cixeebSid da gardahyamT da gardmohyamT jari. suxums mcxovrebni da vaWarni arian: mingrelni, imerelni, berZenni da TaTarni _ menaveni da Tevzis damWerelni. afxazebi dgomiT ar dganan suxums, mxolod suramamdin anu imereTis sazRvridan qarTli, suramidgan iwyebs imereTi da miva vidre mingrelebis samzRvramde anu cxenis wyladmde da guriadmde. guria am mTebis gardaRma kaspiis (me mgoni Savi zRva unda eweros-SeniSvna) zRvidgan kiziridgan da mazdokidgan sacinos anu kitais samzRvridgan da sibiridgan vidre Sav zRvadmde da dunaidmde ruseTia da ruseTs ukavia: kavkasiaSi saxloben ese xalxni: lekni kaspiis zRvidgan vidre vladikavkasadmde da gadaRma yizliaradmde anu saqarTvelos jaris gadmde, iqidgan dawyobili scxovroben CeCenni da mere Cerqezni vidre Sav zRvadmde sadac mTebi zRvaSi Cava afxazeTis ukan afxazeTis samzRvrzed: kavkasiis mTebSi im zemo

aRweril xalxis zurgiT gardmoRma saxloben Cuenni qarTvelni-TuSni, fSavi, xevsuri, mTieli, mere osni vladikavkasiis da ananuris da duSeTis sazRvridgan vidre raWadmde anu imereTadmde, mere svanni vidre afxazeTis samzRvradmde, mere yaraCaia, alanni, fxuelni, da jiqni, afxazeTis biWvinTis samzRvradmde anu Savi zRvis piradmde saqarTvelo am mTebs anu xalxebs gardmoRma aris esretiT saxiTa. lekebs wina kaxeTi mtkvradmde da vidre Tbilisamde, Tbilissa da mtkvars iqiT samxreTiT da dasavleTiT somxeTi, qarTlni anu qarTvelni tfilisidgan da mcxeTidgan dawyobili CeCnebs da osebs win ari. warmkiTxvelno ama movaled aRwerisa tyvarCelis abanosano, qarTvelno memamuleno, mingrelno mosaxleno da monawileno qarTlisano, afxazno da ovsno mesazRvreno da mokavSireno qarTlisano, nu eZiebT aRwerasa amas Sina gansxvavebiT rasame mxolod mixedavT Cemsa erTgulebasa kavkasiis ZeTadmi. me qarTvelno da umetesad qarTvelno da kaxelno, TquT aq xarT aRzrdili me sakvirvelad nu migaCniaT, rom ver vmflobelob Tqueni bunebis eniTa viTarca rigia, radgan me axal rusul saswavlebelSi momismenia yovelive saganni rusulis eniTa da fraziT da ara qarTuliT da radgan qarTuli ena dakninebiT ars am Cvens saukuneSi, metadre saRmrTo werilisa mizezisa gamo mixedulobisa sxvaTa enaTa da aw ukeTumca ciskari da mwevrni da meSromeni ciskarisani ganaciskrovneben: ganaRviZeben, ganaaxleben da ganamSveneben da ganamtkiceben qarTuls enasa da meca visurveb gabrwyinebul warmatebasa. me qarTvels uwodeb yovelTa vinc qarTuls enazed laprakobs ese igi imerelT, leCxumels, gurulebs, qarTlelebs da kaxelebrT, xevsurelebT da mTiulebiTurT. me mxolod imas vinatri rom qarTvelTa swavlulTa pirTa erTmaneTis siyvaruliT icxovron da ganavrcon da ganamtkicon qarTuli ena, mxolod Znel es ars, rom friad mcire xasiaTs acxadeben mravalni. visurvebdi saxelni esreTTa qarTvelTa ganaTlebulTa pirTa aRbeWdiliyo gorizontsa zeda saqarTvelos istoriisasa. mdabali arqimandriti afxazeTis arqiereis kaTedrisa aleqsandre. (19, 93). zaqaria WiWinaZis werili aleqsandre episkoposisadmi: Tqveno yovlad usamRvdeloesobav, yvelasagan pativcemulo aleqsandre! am erTi kviris wineT werili mogwereT, romelic erT gurul ymawvilkacs gamovatane. ueWvelia miiRebdiT. sxvaTa Soris im werilSi me damaviwyda momewera, rom saba sulxan orbelianis leqsikons erisTavi aCqarebs, magram saqme mainc gviandeba, radganac erTob did dros Txoulobs misi dabeWdva. sabas suraTic moumzadebia, am dReebSi vnaxav erTi egzempliari da swored sagangebo ram aris, dedanive mSvenivrad aris daculi, gardametebiT mSvenieria am Jamad TbilisSi Camovida frangis (patri) mRvdeli ioane (vinme mesxi `droeba~-Si) gvaramiZe, romelic am or kviras darCeba aq. gvaramaZes surda rom enaxeT, magram ar iqmna. amaze Zalian Sewuxda, magram ara uSavso, Tu cocxali viqen Semdeg vnaxav mis maRal Rirsebasao. mokiTxvas didis mowiwebiT giTvlisT da sTxovs RmerTs, rom dRegrZel iqmneT, raTa Cvens Rarib mwerlobasac SeewioT miTo. gvaramiZe aq qarTvel kaTolikebis saqmis Sesaxeb aris Camosuli, somxis kaTolikebi qarTuls enaze wirva-locvis wirvis nebas ar aZleven, amaze karga xania bWobaa atexili, ar vici rogor gaTavdeba, dRes romSi ori gamoCenili beria wasuli papis karze, rom egebo

rogorme gaaTavon saqme, qarTvel kaTolikebi qarTvelebaT darCnen da wirva locvis nebac mieceT, rom qarTuls enaze swiron xolme. am sagnis Sesaxeb didi bWobaa atexili romis karze da vnaxoT saqme rogor wava. sinodidam gamomZiebeli movida axalcixisken da soflebSi gamoukiTxavT, Tu vin xarT Tqveno, glexebs uTqomT, rom qarTvel kaTolikebio. erTi maTgani aleqsandriaSia wasuli mRvdeli nasyidovi, misgan am dReebSi miviReT werili. baqraZe baTumisken geaxlaT, Tu naxavT moaxseneT, rom mRvdel gvaramaZes didaT undoda misi xilva da saubari. am axalma episkopozma Tavi mogvaZula, lafi daesxa makaris da mis kompania Clenebs, rom Tqveni myofoba ar isurves aqa da Tqvens nacvlaT es Warxlua gadmoaTries. ox, rato RmerTi ar miscems samagieros da an eri, rom saqarTvelos deda qalaqSi qarTveli episkopozic ar iyos. neta rodis ra iqneba, egebi mogvweroT, Tu rodis CamobrZandebiT aq. marTla ra unda mogaxsenoT, am dReebSi erTi Zveli wigni momitanes kidev sulxan saba orbelianisa, saxeliT `swavla kidobanTa~, romelic jer ar dabeWdila. Semdeg rom daibeWda es ki orsav Zalian kargi iqmneba. anton kaTolikozis `martirokis~ Sesaxeb ueWvelad mogvwereT rom isurvebT Tu ara? rogorc ise moqmedebiT, amis imedi gvaqvs Tqvenis kacTmoyvares sazogado Cveulebisagana. rogorc winandeli werilidan SeityobdiT imas ase 50 maneTi eyofa, magram mSvenieroba ram ki iqmneba. Cveni ymawvilkacoba dids madlobas da mokiTxvas mogiTvlian. sxvafriv davSTebi Tqveni marad morCili da marad pativis mcemeli. zaqaria WiWinaZe 5 ivniss q. tfiliss. (19, 1604). maqsime maxaraZis werili aleqsandre episkoposisadmi: yovlad usamRvdeloeso, mowyalev, suliero mamav, Rirso batono aleqsandre! upirvelesad yovlisa visurveb, Tqvens dRegrZelobas da kargad mxned cxovrebasa, yovlad samRvdelov, didi xania, rom baraTiT RmerTs vevedrebi yovels keTils TqvenTvis, magram vgoneb RmerTic ganmirisxda. ager mesame baraTs gweram, yvelani daikarga, erTic ar migiRiaT, cxadad sCans, rom RmerTma ar momca is bedniereba, rom vyofiliyavi Rirsi Cemi baraTis Tqvendami mowevnadmde, romliTac gweramdi yovels aqaurs ambavebs damwvrilebiTa, yovlad samRvdelov exla ra mogaxsenoT, axali sasurveli ambavi araferi aris, rac iyo Tqvenc geqnebaT gagonili, roca sekretari mWedliZe mokles, imereTis episkopozi gabriel agvitires saZaglad, mWedliZe iyo didi erTguli gabrielisa, mis gadauvals da umisod arafers ar Sveboda _ Zriel ewyina gabriel episkopozs da TviTon daiwyo mkvlelis Zebna, Tqva, roma _ movnaxovo mkvleli da davaxrCovo, mogaxseneben rom is mWedliZe sazogadoebisTvin ar yofiliyo kargi kaci, SewamebiT daiWires qelbaqianebSi, am dros viRacam gavriels baraTi gaugzavna foCtiT, romelSiac weramden, sxvas nu stirio, Tavi ar Segeqnas satirlaTo, Sen rom kaci xaro da momqmedio qveyanam iciso, ukeTesia Tavs moufrTxilde da kargi rame ecadovo, es baraTi rom miiRo tirili daiwyo, gubernators moaxsena, gubernatorma mfarveloba misca, Tu isurveb yaraulebs mogcemo, magram vari uTxra gavrilma, gamreklovis saqmezed Zriel Cafiqrebuli aris, mRvdeli gamreklovi karSid aRar gamodis, saqmis gaTavebas uyurebs,

gavriel, rogorc xelgasuli yovelgan saqmes aCerebiebs, ar Sexyavs jerjerobiT ZiebaSi, vin icis rodis da ra iqneba. sxva yovlad samRvdelov Tqvens eparxiis gadatanazed damtkicebiT jer araferi ar ismis, rogorc mogexsenebaT ise ambavT aris, amboben sacaRa besarion dadiani gadayavano da sada Tqven gecodinebaT, Tqven yovelives gaigebdiT. amasTanave yovlad samRvdelov vici, Tqveni sulgrZeli gonierebis ambavi ar gamirisxdebiT, imedi gvaqvs guriis eparxiis dasacvelada da gasaumjobeseblad sadac rom gardaitanon, Tqven imacadinebT da isurvebT episkopozobasa, exla imisana dro aris yoveli suldgmuli, sasulieroc da saxorcieloc TavisTvin cdiloben da sazogadoebisTvinac, Tvara xo iciT yovlad samRvdelov uTqvenoT ver endoba guriis samRvdeloeba megreliis mezoblobasa Tu Tqven ar daaimedneulebT, me kargad vici, rogorc miTxres zogierTma umjobesad miawvebian dasavleTis daSorebuls osmalos sazRvars da rasakvirvelia yovlad samRvdelov Tu Tqven isurvebT da moindomebT, yovelgan imfarvelebT guriis eparxias. davSTebi Tqveni mona morCili guliTadi mosurne Tqveni dRegrZelobisa da bednierebis maqsime maxaraZe. gavriil episkoposi cdilobs sadme gadasvlas da Tu ver moaxerxa unda udstavkaSi gamovides. (19, 907). ilarion oqropiriZis werili al. episkoposisadmi: Tqveno yovlad usamRvdeloesobav, CvenTvis uZvirfaseso biZav batono! mogilocavT qristes Sobas, naTlisRebas da axal weliwadsa. keTilis guliT visurveb: Zvels weliwadTan ganqres Tqveni sneulebani da vevedrebi ufals, es axali weli mSvidobisa, simrTelisa da dRegrZelobisa dagiyenoT Cven `ubadrukebis~ sanugeSod da sasargeblod mamulisa. imedia batono am dagvianebul molocvis baraTs miiRebT. Sesawynarebeli mizezis gamo dagigvianeT molocva. Tqveni mamobrivi keTili guli Cvens ambavsac ikiTxavs. Cven xorciT ara gviSavs ra, magram suliT ki Zalian vitanjebiT. Tqveni mteri yofila im mdgomareobaSi, ra mdgomareobaSic aqauri qarTveli seminarielebi varT. aqauri seminariis mTavroba yovel mxriT gvaiwroebs da yvelaSi gvdevnis. mizezi rom vera mogvdes, exla werilebs mivardnen. qarTvelebs mogviva Tu ara werili, uwin TviTon mTavroba xsnis da Tu qarTul enaze aris dawerili, xelSi ar gvaZleven, jer gadaaTargmnineben xolme (gareSe pirebi qarTvelebi) da mere gvaZleven. axla ki inspeqtorma Semdegi ambavi gamogvicxada: miswereT mSoblebs werili, rusulad moiwerono xolmeo. Tqven, rogorc ruseTis qveSevrdomebs, neba ara gaqvT qarTul enaze iqonioT miwer-mowerao. Tu amas iqiT qarTul enaze dawerili mogividaT rame, icodeT davxev da quCaSi gadavyrio ras vizamT! viTmenT da kidev sxva gansacdelebs moveliT. magram kmara amaze laparaki. dRes 5 ianvars 20 m. miviRe da 12 m. wignebi viyide. mamikosa Sinebia am fulis adre gamogzavna. dResaswaulebSi iliko ar daTvres da kakanaTSi ar gaebaso, magram darwmunebuli iyos, rom me sasmeli, aq mosvlisTanave, avkvece. netavi karga viyo Torem usasmelodac karga gavZleb. leonidi winaT, roca balRi viyav, maqezebda xolme da wignebs blomad myidulobda xolme, axla ki roca WkuaSi Cavvardi mimatova... movikiTxav mamikos da mandaur Cems nacnobebs.

`muxlmodrekiT geamborebiT da ilarioni. 1895 w. ianvris 5 dResa.~ (19, 1113).

davSTebi

Tqveni

morCili

Zmiswuli

mitropoliti leonide (oqropiriZe)


mitropoliti leonide, eriskacobaSi longinoz solomonis Ze oqropiriZe daibada 1861 wlis 15 Tebervals goris mazris sofel disevSi. igi bavSobidanve izrdeboda biZis, aleqsandre episkoposis meTvalyureobis qveS, romelic zrunavda, raTa axalgazrda longinozs mieRo safuZvliani ganaTleba. 1867 wels longinozi Cairicxa Tbilisis sasuliero seminariaSi, saidanac gadavida stavropolis seminariaSi, romlis warCinebiT damTavrebis Semdeg 1884-1888 wlebSi swavlobda kievis sasuliero akademiaSi. Tu ra viTareba iyo akademiaSi da rogor eqceodnen qarTvel studentebs, amis Sesaxeb sainteresod mogviTxrobs axalgazrda longinozi 1885 wlis 14 seqtembers episkopos aleqsandresadmi gamogzavnil werilSi. mowyaleo biZav batono! Tqvens sicocxles da mSvidobas visurveb da vsTxov ufalsa. Tqveni werili miviRe da imis pasuxsac gwerT. me, rogorc Tqvenc gexsomebaT, gamovel Tbilisidam ors seqtembersa; amave dRes Ramis aTs saaTzed Cavedi baTumSid da meore dRemdin iq davrCi, meore dRes e.i. sams seqtembers, paraxodi gavida oTx saaTzed; marTalia TavSive qari qroda, magram patara iyo da saSiSaT ar CaTvales, magram mere rodesac gavediT trial zRvaSi, dauberma saSinelma qariSxalma, aRelda zRva da Cvenma paraxodma daiwyo saSineli ryeva. rasakvirvelia yvelas agveria guli da dauwyeT limonebs wuwna, magram yvelaferi tyuili yofila. visac zRva awyens imas wamali aRara aqvs ra; Cem Tavze ase gamovcade da sxvebisa ki ar vici. zRvam yvelaze Zlier me mawyina da pirvelaT me masaqma. Cemi mteric Cavardnila im mdgomareobaSi, romelSidac me viyavi, ise SemaSina zRvam, rom RmerTs aRTqma mivec, Cem dReSi zRvaze aRar vimgzavrod. wyevliT amovagde vinc xalxs aswavla pirvelaT aramc Tu zRvazed, ubralo mdinarezedac ki curaoba. kidev RmerTma mibrala da qari male Cadga, Torem Tqveni mteri, rom Cemi saqme iqneboda. zRvaze davrCi xuTi dRedaRame e.i. odesaSi mivedi meSvides. radganac poezdi odesidam kievSi gadioda Ramis cxra saaTzed da Cven ki mivediT dilis rva saaTzed, amisTvis saRamomdin iq davrCi da qalaqi davaTvaliere, radganac seminariasTan axlo momixda yofna, Sevedi da vikiTxe kavkasiZe, magram miTxres, rom Sin wavidao. mere vikiTxe sxva qarTvelebi da miCvenes ori kaci, romelTagani erTi Cemi amxanagi iyo uCiliSCis mesameSi, meoTxeSid da seminariis pirvelSid. imas gamovkiTxe kavkasiZes ambavi da miTxra, rom berZnul enaSi peregzemenovka hqondao, magram ver daiWirao; mere uTxreso, rom am seminariidam Tu gadaxval sxvagano, kai balls dagisvamTo, isic daTanxmebuliyo da isev Tbilisis seminariaSid wamosula. Svididam gamosuli kievSi movedi cxras diliT. maSinve akademiaSi mivedi da gamovecxade mTavrobas, romelmac araferi SeniSvna ar momca dagvianebisaTvis. CikvaiZis ambavsa kiTxulobT, magram jerjerobiT araferi keTilis Tqma ar SemiZlian. seminariaSi mivedi da vsTxove rektors, rom egzemeniebi daeWirebinaT, magram iman miTxra, rom

arafliT ar SemiZlian agisrulo Txovnao, radganac egzemenieebi weliwadSi erTxel gvaqvso xolmeo da exla dagvianebuliao. SemdegSi wavedi texnikis SkolaSi, magram iqac is miTxres, rom swavlis dawyebis Semdeg aravis ar viRebTo. darCa axla umanis Skola da axla programa gamoviwere; ra gamova bolos RmerTma uwyis. dalocvilebi, dagvianeben, saqmes waaxdenen da mere yvirian gviSvele, gviSveleo. mere amis kvartiris Sovnam gaaWira saqme, dabolodros Zlivs ZlivobiT vuSovne. sxva aq axali ara aris ra garda imisa, rom meoTxe kursis studenti qarTvelisTvis qarTuli istoriidam disertaciis daweris neba ar misces, radganac CvenTvis, masalebi romlebiTac Sen isargeblebo CvenTvis ucnobi ariano da ar SegveZleba gavigoT, Tu rogor isargebleT imiTiTo. amis Semdeg me mgoni, qarTvelTagans neba aRar miscen aravis qarTuli istoriidan temis aRebisa. davSTebi Tqveni morCili Zmiswuli longinozi. (19,715). 1886 wels saintereso werils ugzavis aleqsandre episkoposs. 1887 wlis ivnisSi longinozi berad unda aRkveciliyo. amasTan dakavSirebiT igi saqmis kursSi ayenebs meufe aleqsandres.

sanatrelo, biZav batono! Tqveni werili gamogzavnili am Tvis 23 seqtembers, miviRe 28 seqtembers saRamoTi da dRes 29 seqtembers, petre-pavloba rom aris, samagiero pasuxs gwerT. Tqven iwerebiT, rom mandauri mitropoliti ioannike am Tvis 12 Tavis iubiles dResaswaulobda da ratom ar naxe da ar miuloceo? Tu ar ginaxavs, ueWvelaT naxe da geecano. netareba Tqven rom agreTi umanko, ucbiero da soflisagan gauWuWyianebeli brZandebiT da yovlisfers Tqveni umanko TvaliT umzerT; netareba imasa, vinc agre wmindaT da uvneblaT daicavs Tavs am cru da cbier marTla wuTisofelSi, rogorc dagicavT da SeginaxavT Tqven Tqveni Tavi. Tqven episkopozi brZandebiT, magram Tqveni saxlis karebi mudam Riaa yvelasaTvis: Rvdelia Tu eri, maRali Tu mdabali, xarisxovani Tu uxarisxo, glaxa Tu gamoCenili mdidari. Tqven ar gaxveviaT mTeli jari mosamsaxureebisa, ar acdevinebT stumrebs ramdenime saaTobiT gareT, ar eCvenebiT mrisxaneT da amayaT Tqven stumrebs, Tavmdablurad da mamobrivis grZnobiT elaparakebiT dids da pataras, ganaTlebuls da gaunaTlebels da ggoniaT, rom yvela episkoposebi ase iqceviano, amisTana Sexeduleba Tqven xarisxzed, marTla rom maRali, keTilSobiluri, eklesiuri da mociqulebrivi Sexedulobaa, amgram magari esaa, rom am mecxramete saukunem bevri ram Secvala qveyanazed da sxvaTa Soris arc samRvdeloeba, metadre umaRlesi darCenila xelTuxlebeli, Tumca ki, namdvili unda vTqvaT, umetesi nawili am cvlilebaTagani ara sanatreli, samwuxaro da savalaloni arian. rodesac davfiqrdebi xolme, Jruanteli gamivlis tanSi: rogor vbedav me ususuri Sexebas imisTana wminda da maRali xarisxisas, rogorc aris sazogadoT samRvdeloeba da gansakuTrebiT episkopozoba, ratom ena ar mimaxmeba saxezed, rodesac amisTana ukadrisi azrebi gamivlian xolme meTqi TavSi da sxva. magram meores mxriT vixseneb, rom

macxovari mudam WeSmaritebas qadagebda, arasfers borots ar hfaravda da ar Tmenilobda, arasdros ar uTqvams Tavis mowafeebisaTvis, rom kacis borot qcevazed Tvalebi daxuWeTo da Savs TeTri daarqviTo. garda amisa WesmaritebisaTvis ar arsebobs arc wlovaneba, arc umaRlesi ganaTlebuloba, arc simdidre da arc xarisxi. mefe da menaxire, mRvdelmTavari da ponomari, maTxovari da milioneri, moxuci da Cvili, filosofozi da regveni suyvelani erTni arian WeSmaritebis win da WeSmaritebac erTia yvelasaTvis. rogorc TviT macxovari iwmideba WeSmaritebaT, agreTve kacobriobis upirates da aucilebel valaT gaxda WeSmaritebis siyvaruli da mec xom kaci var, mec WeSmariteba unda miyvardes da amitomacaa rom me uRirsi vexebi wminda da friad maRal xarisxs. sazogadoT rusis episkopozebi Zalian mediduroben da sityviT gamouTqmel ganscxromiTi cxovrebas atareben. isini scxovroben mefuraT sasaxleebSi, maTi sasaxlis karebi Tu ar gamoCenil pirs aravis gaeReba; episkopozis mosamsaxure imnair frakSia gamokvanwuli, rom ubralo kacs neba-uneblieT rcxveba da wiTldeba Tavis ubralo, Tumc ki sakadris tanisamoszed: Semdeg, Tu kelenikma ineba da pirveli sityvidanve uari ar uTxra, episkopozis naxvis msurvelma unda peredniaSi icados sruli orisami saaTi; SemdegSi Tu TviT yovladsamRvdelomac ineba da mTxovneli SeuSves zalaSi, kaci srulebiT frTxeba, SiSobs da ikargeba. is xedavs parketis pols, oqroT movarayebul Spalers, xaverdis mebels, mdidar mxatvrobas, aTasnair morTulobas ase rom amodena simdidre kacs Tvalebs uWrelebs da neba uneblieT krTeba; axla gamobrZanda TviT yovladsamRvdelo saxeSeWmuxvnili, anaforis SrialiT da wiviliT morTuli yvela Tavis lentebiT da jvrebiT. aq xom kacs sul daaviwydeba Tavi da guli wauva SiSisagan, dainaxavs ra medidurs da SeWmuxvnil pirsaxes, romelic cxadaT eubneba mas: `rogor gabede Se matlo, aq SemoZroma da Cemi Sewuxebao.~ ase mediduraT scxovroben yvela arqielebi sazogadoT da ra laparaki unda, rom episkopozebis cxovrebas ramdenime wilaT aRemateba mitropolitebis cxovreba. yvela russ, vinc ki sarwmunoebas ar gadasdgomia, swams mxoloT RmerTi, xelmwife da mitropoliti, esaa maTi sameba da Tu gind daijereT-Tu gind ara, amaT Soris ganrCevas ar sdeben. mitropoliti aq scxovrobs kremlSi, mefis sasaxlis gverdiT; masTan misvla agre advili araa da Tu rusuli andaza ambobs rom: ` ~ mova dro rodesac Seavsebs am andazas: ` ~. Tqven rom brZanebT, rom iubilei unda migelocaT, ratom ar ikiTxavT CemisTanaebs iRebdnen? da vTqvaT, rom miveRe kidec carieli sityviT mimelocnaa!? exla daCazea da rodesac CamobrZandeba da SemTxveva meqneba ueWvelaT vecdebi rom vnaxo. Tu mitropolitis naxvas ver veRirse, vecdebi vnaxo misi Zmiswuli, romelmac kazanSi da me ki TbilisSi gavicani. SarSan TqvenTan rom gaxldiT da mere TbilisSi wavel Tqven werili mimiwereT egzarqosTan, rogorc ubralo mizezi gacnobisa, da mibrZaneT, rom movsuliyav. mivedi da uTxar keleniks, rom yovladsamRvdelo Tu Sin brZandeba moaxsene, rom maTi naxva msurs meTqi da uTxar Cemi saxeli da gvari. magram civi uari miTxra: dRes Zalian daRaluli brZandeba da aravis ar iRebso. SemdegSi vuTxari,

rom episkopozis Zmiswuli var meTqi da maSin ki Sevida da mimiRes kideca. aba mand rom amaebs sCadian, aq ra unda qnan! Wkvianobaa Tu uWkuoba, amisi ra mogaxsenoT, magram es ki yvelasaTvis TvalsaCinoa, rom Cveni xalxi umaRles samRvdeloebas magre rigaT mowiwebiT, SiSiT da krZalviT ar ekideba. amas TviTon egzarxebic kargaT amCneven da Tumca cota eCoTirebaT da ar moswonT, magram mainc sazogadoebas morCildebian da cota ar iyves medidurobas da batonobas ukleben. aq ki, radganac xalxs, vixmar erTi Cveneburi mwerlis sityvebs `maTi slokini, xelTa fotini, RvTisadmi locvaT miaCniaT.~ grZnoben TavianT Rones da srulebiT icvlebian: mapatieT am gvari gabeduloba, magram icodeT ki, rom aq araferia momatebuli, an mogonili da gazviadebuli. sazogadod samRvdeloebazed me TqvenTan erTxel da orjer ara mqonia baasi da rogorc vscan Tqveni laparakidam, ukacravaT ki gaxlavarT, axlandel Rvdlobas, maTs cxovrebas, garemoebas, zne-Cveulebas, moqmedebas da mimarTulebas ar icnobT da umzerT Tqveni umanko da TiTqmis ubiwo TvaliT. es Tqveni awindeli mRvdlobis ucodinaroba me saZraxisad ki ara wminda saqmeT da netarebaT mimaCnia. morwmune kacma rom dawvrilebiT gaigos is sodom-gomori, romelSidac scxovrobs da romliTac emsaxureba exla mRvdloba, swore rom giTxraT, Wkuaze SeiSleba, me rasakvirvelia mesamedic ar vici axlandeli mRvdlobis seni, magram rac vici esec samyofaT mafiqrebs xolme. wminda guliT vficav RmerTs, rom arasdros mRvdlobaze cudi laparaki ar myvarebia da Zalian samwuxaroT mimaCnia is garemoebani, romlebic maZleven xolme SenTxvevas amisTana werilis mowerisas: me vici, rom Tqveni wminda, keTilSobiluri da gauryvneli guli aRSfoTdeba amodena uwmindurobis da talaxisagan; Tqven ar iciT axlandeli Rvdlobis cxovreba da misi awera Tqven ar SegiZliaT gulis simSvidiT moisminoT, me ar mesiamovneba Tqveni gulis aRSfoTeba; magram neba uneblieT unda meTqva rac vTqvi da damtuqsavT Tu aras metyviT, es Tqveni sruli nebaa. me ki kidev amas vambob, rom araferi CemgniT mogonili da gazviadebuli ara aris ra. 2. iwerebiT, rom mamaSenma monasters Tavi daneba da kaspSi daeyndoo. RvTis madlma, ar vici ra eSveleba da ra rigaT moevleba saqmes. RmerTs geficebiT, ise SemZulda amodena SfoTi, ayal-mayali da areuloba, rom veRara momigonia ra. Tavis qerqSi rom dasdgebodes da aravis SfoTs da xifaTs ar autexdes, gadauwydes da gadahyves, rac unda isa qnas da saiTac unda iqiT wavides, magram safiqrebeli isaa, rom kidev astexos rame da kidev aur-daurios saxli. 3. kievSi Tqvengniv gamogzavnili fuli da wignebi miviRe da didad ukacravad gaxlavarT, rom Tavis drozed ver SegatyobineT, rac Seexeba iosebis adress da sxva Tqven werilebs, eseni ki ar mimiRia da albaT akademiaSi iqnebian Senaxuli Cem misvlamdin. , saqarTvelos istoria rusul enazed da gamreklovis ori broSura didi xania miviRe da kidec wavikiTxe. am wignebSid yvelaze ufro momewona . . baraTovisa da bevr axal azrebsac Sevxvdi metadre qarTul werazed anu anbanzed, magram radganac werili Zalian gaWianurda da adgili nebas ar maZlevs, Tavs vanebeb da roca akademiaSi mival, maSin am saganze mogwerT karga vrcel da farTo werils. rac Seexeba gamreklovis broSurebsa, maTze laparaki ara Rirs da mikvirs, ratom sindisi ar awuxebs amodena

uTavbolod blajnazed da Robe yures debazed. aqaurobazed mainc kidev vera vTqva ra da SemdgomSi moviwerebi. Zvirfaso biZav batono! veSurebi mogilocoT TqvenTvis friad gasaxareli da sasiamovno ambavi: me beraT vdgebi; reqtors ukve movelaparake da didis siamovnebiT damTanxmda; formis gulisTvis Txovna Semomitaneo da mivarTvi kidec; axla saqme mxolod imazea, mitropoliti ra dRes daniSnavs sakurTxevlaT. me lavraSi axla TiTqmis yoveldRe daviarebi; lavris namestniki gavican, imis rekomendaciiT, mamao, erTi wminda gandegili beri viSovne, romelic darigebas maZlevs, Tu rogor unda moviqce da ra gvar unda vicxovro. es Cemi mama anu moZRvari friad SesaniSnavi da wm. kacia, magram amaze dawvrilebiT SemdegSi rodisme mogwerT. axla batono, Tqven, rasakvirvelia, mogexsenebaT Tu rac damWirdeboda, kaba, anafora, kunkula, mantia, paramani, sartyeli, krialosani, sandali da sxva. adreve Tqven xuTi Tumani gamomigzavneT, e.i. leqciebis da wignebis. Cemi axali tanisamosisaTvis fuli ara mqonda, magram RmerTma uSvelos Cven ekonoms: vTxove ama da am saqmisTvis mWirs fuli meTqi da Tu SeiZleba unda erTi Tvis vadiT masesxo imdeni, ramdenic momindeba meTqi. iman TviTon wamiyvana maRaziaSi da kaba saanafore Tavisi fuliT mayidvina, SesakeraT ki lavraSi gamagzavna, iq beri hkeravs da iafad gagikeTebso. lavraSive SevukveTe kunkuli. kaba anafora sarCuliT da SekerviT jdeba 3 Tumani, kunkuli Cvidmeti maneTi, mantia Zalian ZviraT jdeba da amitom ver gavbede misi yidva; isev Cem moZRvars vTxov da iqneba maTxovos. axla iqneba brZanoT, ratom jer me ar Sematyobine da mere ise ar iyide satanisamosoo? imitom batono, rom vaCqareb yvelaferi am yudroobaSi gavaTavo, Torem SemdegSi, rodesac amxanagebi Camovlen soflebidam (am welSi Cemi amxanagebi Zaliam male Camovlen, radgan temebs mogvcemen) maSin Zalian gasaWiri da samZimo Seiqneba CemTvis, vgoneb Tqvenc Tavdapirvelad, imave mdgomareobaSi iqnebodiT, rogorSidac me var: ase mgonia, qvebic ki me momCerebian meTqi da sircxviliT viwvi. RmerTma uSveloT kidev am qarTvel studentobas: rogorc akademiels, ise universitetelebs: isini Zalian moxarulni arian da guls mimagreben... axla, batono, umorCilesad gTxovT werilis umalve fuli gamomigzavnoT, rom vali gadavixado da im kacTan (ekonomTan) pirnaTlad gamovide. bevr xarjs gaZlevT, magram axla imgvari saqmisaTvis gTxovT fuls, rom, me mgoni, mtermac ar damiWiros. daTikos ukve gaugzavne werili da Seucxade Cemi azri. axla Tqvenc SegiZlianT yvelas acnoboT es garemoeba. saxeliT me leonts davirqmev, Tu mitropolitma ar gamocvala, gamkreWen lavraSi mRvimeSi. iqneba sanam werili mogivideT kidec beri viqne. mindoda teleRrama gamomegzavna, magram vici teleRrama ar giyvarT da ver gavbede, fuls veli.~ (19, 175). samSobloSi dabrunebisTanave man rogorc axalgazrda ganaTlebulma sasuliero pirma miznad daisaxa saqarTvelos eklesiis interesebisaTvis brZola. 1888 wels igi dainiSna `kavkasiaSi qristianobis aRmdgeneli sazogadoebis~ mier daarsebuli skolebis inspeqtorad. am sazogadoebis dafinansebiT kavkasiis mTianeTSi, fSav-xevsureTsa da mTiuleT-gudamayarSi, ardon-algiris xeobaSi, saingiloSi gaixsna skolebi. am skolebis

warmatebaSi didi iyo bermonazon leonides Rvawli. rogorc igi werda: `Cemma xangrZlivma sicocxlem ganvlo qarTveli eris TvalTa winaSe, samsaxurSi Sesvlis pirveli dRidan mokidebuli aqamde ganuwyvetliv davdivar saqarTvelos mTa da barSi saxarebis sityvis, humanitaruli swavla ganaTlebis da erovnuli Segnebis xelgaSliT saTesad qarTveli eris maSvralTa klasis farTo wrebSi. pirvelad me wavakiTxe `deda ena~ mTis Svilebs da pirvelad me avamRere hangze dabeCavebuli Cemi moZmeni.~ (3, 4). 1891-1897 wlebSi bermonazoni leonide muSaobda jer qarTl-kaxeTis sinodis kantoris wevrad, 1897 wlidan mRvdelmonazoni leonide daviT garejis ioane naTlismcemlis monastris winamZRvaria. 1896 wlis 3 Tebervals aseT werils ugzavnis biZas: Tqveno yovlad usamRvdeloesobav mowyaleo biZav batono! geamborebiT msxverplis Semwirvel w. marjvenazed, mogilocavT w. didmarxvis moaxloebas da RmerTsa vTxov, rom gagatarebinoT igi uvneblad da janis simrTeliT. me exla gavige ep. gabrielis sikvdili. erT aqaur dekanozis dasaflavebaze viyavi miwveuli, aqve iyo ormocamde mRvdeli, yvelas gavagebine, rom episkoposi gabrieli gardacvlila meTqi, vTxove yvelas panaSvidi gadauxadoT meTqi, da yvelani damTanxmdnen. iqidamve quTaisis kaTedris dekanozs teleRramma gaugzavne, rom siRnaRis mazris samRvdeloebiT da didZali xalxis daswrebiT gadauxade panaSvidi axladgardacvalebul episkopozs gabriels da gTxovT gamoucxadoT mis naTesavebs Cemi guliTadi mwuxareba meTqi. axla rasakvirvelia, gaexsnaT mada zogierTebs batono, marTalia mRvdelmTavrobis maRali da saRmrTo xarisxi mieniWeba adamians RvTisagan, magram exla iseTi droa, rom yvelaferi mecadineobiT da SuamavlobiT rigdeba da amis gamo, vgoneb codoT ar unda CagveTvalos, rom Cvenc vifiqroT da saqmes SevecadneT. rasakvirvelia, damamcirebeli saSualebis xmareba ar aris sakadrisi da verc movaxerxebT aTasi rom vecadneT, fuli Cven ara gvaqvs, didron pirebs ver vicnobT, samSoblos Ralats ver SevZlebT; patiosnebiT gvikafia cxovrebis ekliani gza da exlac isev patiosnebiT unda vimoqmedoT. me darwmunebuli var, rom ueqsarxosoT es didi saqme ar gadawydeba. verc eg moindomebs da warudgens sinods, imas miscemen quTaisis kaTedras, eqsarqoss ki Tqven, rogorc moxucebulma, damsaxurebulma, gamocdilma, yoveli RirsebiT Semkulma mRvdelmTavarma unda gulaxdiT, dakvirvebiT da dawvrilebiT auxsnaT _ vin iyo gabrieli da rogori moadgile unda hyavdes mas, rogori mZime da sapasuxo Secdoma iqneba RvTisa da mamulis winaSe, rom romelime mizezis gamo quTaisSi dainiSnos saxelgatexili da umaRles ganaTlebas moklebuli kaci, rom uswavleli kacis xelSi moiSleba yvela is keTili dawyebulebani, romlebic arsebobdnen gabrielis dros, daecemian da Sesustdebian saswavleblebi, guli gautydebaT naswavl qarTvelebs da sxva da sxva. vici, kargaT vici, rom eqsarxosi gulCaTxrobili kacia, wrfel laparakze ver gamoiwvevs adamiani, magram, me vgoneb, mainca da mainc Tqveni siwrfele, siswore, simarTle, Tqveni uangaroba, sarwmunoebis sargeblobisaTvis Tavdadebuloba, eklesiis erTguleba imoqmedebs magazed da Tu saqmes ar gaarigebs, yovel SemTxvevaSi aras avnebs. Tqven rom

keTilSobilobis gamo xma ar amoiRoT, ueWvelaT igive moxdeba, rac pavles dros moxda grigolis daniSvnazed da amis gamo saWiroa Tqveni mxriv mecadineoba. qarTvel berebSi umaRlesi swavlisani Cven ori varT marto; me Tu imis gamo damiwuneben, rom axalgazrda var, Tumca es sabuTi Sesawynarebeli ar aris, imis gamo, pirvelaT rom me var ocdaTxuTmeti wlisa da gabrielic amdenisa yofila, roca episkoposoba miuRia, Tqvengan gamigonia, rom mec mag wlisa viyavi, roca episkoposobaze warmadgineso, meoreT eparxiaSi siaruls ufro axalgazrda SeZlebs da mesamed sakmarisi xania, rac samsaxurSi var. diaR Tu iflideben da ityvian, rom axalgazrda var, Tqven xom yovlifriT unaklulo brZandebiT, Tqven mogcen is adgili. ase vfiqrob, batono, da ar vici Tqven raRa azrisa brZandebiT. SesaZloa Semcdari gaxldeT, magram guliT ki mjera, rom saWiroa Tqvenis mxriT yovel gvari mecadineoba da es mecadinoba miaxwevs kidec mizans. Tqveni umdablesi morCili arximandriti leonide. (19, 715). 1898 wlis 17 aprils arqimandriti leonide ayvanil iqna episkoposis xarisxSi. rogorc episkoposad kurTxevis warmoTqmul sityvaSi aRniSna: `siyrmidanve mwamda da mtkiced msjeroda, rom pirisagan uflisa gamovals bedi kacisa da warimarTebis savalni misni. RvTis madliT Cems sicocxleSi ar maxsovs arcerTi dRe, rom ar megrZnos sinamdvile am macxovnebeli WeSmaritebisa, magram es WeSmariteba ufro cxovel da moqmed ars CemSi awindels, uSesaniSnavess CemTvis dResa, me, Wabuki xorcielis asakobis mxriT da jer gamoucdeli saeklesio msaxurebaSi, aRyvanil viqne umaRlessa xarisxsa mRvdelmTavrisasa.~ (3, 6-7). episkopos leonides moRvaweobaSi erT-erTi sapatio adgili uWiravs saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenisaTvis brZolas, rusi egzarqosebis antiqarTuli politikis mxilebas. am sakiTxebTan dakavSirebiT imdroindel Jurnal-gazeTebSi ibeWdeboda misi saintereso gamokvlevebi, polemikuri werilebi, romelTac didi roli Seasrules qarTuli sazogadoebrivi azris gacxovelebaSi saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis aRdgenis ideis aqtualobis TvalsazrisiT. man aqtiuri monawileoba miiRo 1906 wels peterburgSi gamarTul sinodis im sxdomebSi, romelic saqarTvelos eklesiis avtokefaliis sakiTxs ixilavda. Tavis gamosvlaSi meufe leonidem aRniSna _ `dRes qristianoba saqarTveloSi ganicdis saSinel kriziss, xalxi ar dadis eklesiebSi, sruliad ahyara pativiscema samRvdeloebas, mRvdlebis moqmedebas da swavla-darigebas aRar aqvs gavlena mrevlzed. rogorc samRvdeloeba, ise morwmune nawili qarTveli erisa, erTaderT saSualebad imisa, rom ar moispos sabolood qristianoba saqarTveloSi da samRvdeloebam moipovos kvlavindeli ndoba samwysosi, Tvlis saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenas arCevnebiTi sistemiT. es daskvna erisa da samRvdeloebisa sabolooa, metad mtkicea da veraviTari mosazreba ver Seacvlevinebs maT am rwmenas.~ (3, 9). episkoposi leonide TergdaleulTa ideebis erTguli iyo da samSoblos msaxureba, eris interesebis dacva misTvis upirvelesi sazrunavi gaxda. igi mkacrad gmobda kosmopolitizms `siyvaruli pirvelad qveynierebisa da samSoblosi, Soreulisa da ara maxlobelisa, gareSesi da ara Sinaurisa emsgavseba waRma warweris ukuRma kiTxvas, muxis dargvas kenweroTi da gadabrunebuli tanisamosiT pampulobas, RmerTma daixsnas saqarTvelo am

gvaris mankier SvilTagan da samgzis kurTxeul iyos mSobeli erisa da mamulisaTvis TavdadebiT mosiyvarule qarTveli.~ (3,17). 1908 wlidan episkoposi leonide guria-odiSis eparqias ganagebda da mkacrad ilaSqrebda ruseTis xelisuflebis saganmanaTleblo politikis winaaRmdeg, romlis mizani iyo qarTuli enis sruli gandevna skolebidan. 1917 wlis 12(25) marts sveticxovlis sapatriarqo taZarSi guria-odiSis episkoposma leonidem waikiTxa saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgenis aqti. igi dainiSna saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis droebiTi mmarTvelobis Tavmjdomared. 13 marts episkoposi leonide Sexvda amierkavkasiis gansakuTrebuli komitetis (`ozakomi~) warmomadgenels b. xatirovs da moaxsena mcxeTaSi miRebuli gadawyvetilebis Sesaxeb. 14 marts gamocxadda egzarqosis sasaxleSi da saqarTvelos egzarqos platons gamoucxada, rom mcxeTaSi miRebuli gadawyvetilebis safuZvelze igi gadayenebuli iyo egzarqosis Tanamdebobidan. egzarqosyofilma gamomwvevad upasuxa: me yvelafers amas Sevatyobineb peterburgSi wmida sinods depeSiT, rasac sami-oTxi dRe dasWirdeba da Semdeg maTi gankargulebis Sesabamisad moviqcevio. amave dros gTxovT Zalas nu damatanT. es TqvenTvis kargi ar iqneba, isic nu dagaviwydebaT, rom mec umweo ara var, rusis jari da mTavroba momxmared myavso. saqarTvelos eklesiis droebiTma mmarTvelobam episkopos leonides xelmZRvanelobiT didi muSaoba gaswia saqarTvelos eklesiis damoukideblobis cxovrebaSi gasatareblad. egzarqosyofili platoni ruseTis saero da sasuliero xelisuflebis miTiTebiT cdilobda ar daeTmo poziciebi, 27 marts igi gamoacxades amierkavkasiis egzarqosad da Tbilel mitropolitad. 15 agvistos qarTvelma samRvdeloebam guria-odiSis episkoposi leonide Tbilel mitropolitad airCia. 1917 wlis 23 agvistos egzarqosyofilma platonma Tbilisi datova. saqarTvelos eklesiis droebiTma mmarTvelobam mitropolit leonides xelmZRvanelobiT egzarqosis sasaxle daikava. 1918 wlis 23 agvistodan 1919 wlis 23 Tebervlamde mitropoliti leonide iyo saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydre, uwmidesi kirionis gardacvalebis Semdeg (1918 wlis 27 ivnisi) _ kaTolikos-patriarqis movaleobis Semsrulebeli. igi eswreboda 1918 wlis 26 maiss saqarTvelos damoukideblobis gamocxadebas. man qadagebaSi aRniSna: `yvela dainaxavT, ra umweod da uazrod awydeba xolme midamos pirze mzis pirveli sxivebiT skidan gamotyuebuli sicivisagan mobuzebuli futkari, magram gadis dro, dgeba zafxuli da madliani `RvTis muSaknic~ dRiTidRe frTebs Slis, Ronierdeba. sicocxlis ZaliT ivseba da bolos jarasaviT trialebs yvavilebiT dafenili vel-mindvrebSi skaSi wasaRebi Taflis amosawuwnad, raki aaRgveZra Tavisuflebis siyvaruli CvenTvis yovelive mizezgareSe dadgeba sanatreli zafxuli, Cvenc aucileblad gavaCaRebT SemoqmedebiT muSaobas.~ (3, 29). mitropoliti leonide iyo erT-erTi gamoCenili sasuliero piri, romelmac bevri gaakeTa saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliisaTvis, 1917 wlis 12(25) martidan 8 seqtembramde droebiTi mmarTvelobis winaSe arsebul problemebs igi brZnulad da Rirseulad agvarebda qarTvel saero da sasuliero pirTa TanadgomiT. raoden samwuxaro iyo, rom ori didi qarTveli sasuliero pirisaTvis erTad yofnisa da erTad saqveyno problemebis gadaWrisaTvis brZola

SeuZlebeli aRmoCnda. dapirispirebam kirionsa da leonides Soris kidev ufro mZafri xasiaTi miiRo 1917 wlis 17 seqtembris Semdeg, rodesac episkoposma kirionma 11 xmiT meti miiRo gaxda avtokefaliaaRdgenili saqarTvelos samociqulo eklesiis pirveli kaTolikos-patriarqi. leonide rogorc Tbileli mitropoliti, mosvenebas ar aZlevda kirions, mis mier nakurTx sasuliero pirebs, mRvdeli timoTe bakuraZes, bermonazon mirian (beqaurs) sdevnida. xels uwyobda opoziciuri Jurnalis `axali sityvis~ gamocemas, romelic akritikebda da Seuracxyofda kaTolikos-patriarq kirion II-s. 1918 wlis 7 ivliss kirion II-is dakrZalvis Semdeg mitropoliti leonide asrulebda sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis movaleobas, xolo 1919-1921 wlebSi iyo sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqi gardaicvala 1921 wlis 11 ivliss xoleris epidemiisgan. 17 ivliss daikrZala TbilisSi sionis sapatriarqo taZarSi. episkopos leonides werili akaki wereTels. ciuri didebis SaravandediT mosilo batono akaki! mogmarTavT uguliTadesi TxovniT, vedrebiT da xvewna-mudariT: Cveni samSoblo eklesia mieqaneba TavdaRma, ufskrulSi CasaxlewCasamsxvrevad. rac dro gadis, ufro da ufro uaresdeba da saSiSi xdeba misi mdgomareoba, Tu siCqariT ar gamoiZebna mis gadasarCenad ueWveli saSualeba, xelidan wagviva da dagvekargeba mama-papaTagan naWirnaxuli odesme qebuli iveriis eklesia. sulTmbrZoli eklesiis gamosabrunebl namdvil wamlad Segnebuli qarTvelobis sul patara jgufma scno am eklesiis cxovrebaSi avtokefaliis aRdgena da marTlac esaa erTaderTi utyuari saSualeba. samwuxaro mxolod isaa, rom dRevandlamde naTqvami, nafiqri, dawerili da gamokvleuli avtokefaliis Sesaxeb darComilia marto wignebSi da Jurnal gazeTebSi. aramc Tu gulamde xalxis yuramdenac ver miaRwies am wignebma da Jurnal-gazeTebma, xalxma, soflebis da qalaqebis mcxovrebTa mTelma simravlem ar icis, ra naTeli Zala iyo Cveni eris cxovrebaSi eklesiis avtokefaloba, rodis gaqra es sinaTle da ra ugnurobis wyvdiadSi CavcvivdiT amis gamo. uamisoT ki e.i. Tu xalxma ar gaiTvaliswina vin ukargavs Cvens eklesias am sicocxlis Camdgmel sinaTles da amiT aRelvebuli Tu erTi kaciviT ar SesZaxebs mters: `Camomecale gzidan meyo amden xans Seni bangiT gabruebuls Zili, amieridan gadavwyvite Sviloba Tavisufali samSoblo eklesiisa da am gadawyvetilebas umsxverpleb Cems sicocxleso,~ sul tyuili wylis nayva da bzis niaveba iqneba samRvdeloebis mecadineoba da gazeTebis moTqmatirili. eklesia _ xalxia, eklesiis Semadgenloba _ eria, ers xma RvTis xmis tolia da ai sworeT es RvTis xma unda gaigonos Cveni eklesiis damCagvrelma, eris xmam unda agrZnobinos Cvens mopirdapires, rom qarTuli eklesiis avtokefalobis aRdgenas eris piriT Txoulobs TviT RmerTi didi... Zvelad, amisTana didi saqmeebis Sesagnebad da gansaxorcieleblad, RmerTi ugzavnida xolme qveynierebas winaswarmetyvelebs, romlebic TavianTi mZlavri metyvelebiT cecxliT anTebdnen msmenelebis guls da gmirebad hqmnidnen moxucsa da Wabuks, soflels da qalaqels, diasaxlissa da mamakacs.

dRes am gvari winaswarmetyvelebrivi saRmrTo cecxlis mfrqvevi CvenSi marto Tqvena xarT, batono akaki, marto Tqveni sityva moedeba alad didsa da pataras, ara marto Tqveni sityva aamoZravebs erTsulovnobiT eris talRebs, marto Tqveni msubuqfrTiani leqsi CauZvreba sulSi qarTvel ers da aamRerebs TavTavis kiloze venaxis msxvlelebs da mbaravebs, guTnis mexreebs, meSaire-mestvireebs, moswavle qal-vaJobas, qalaqis samrewveloebSi mofusfuse muSebs, vaWar-mewvrimaleebs, laqia-mosamsaxureebs da sxva. Tqveni leqsi gauSuqebs mTel ers avtokefaliis sakiTxs, yvelas Seayvarebs mas guliT da SeTanxmebulad aRZravs didsa da pataras am xelidan waglejili saunjis dasabruneblad, e.i. Tqveni patara grZneuli leqsi ganaxorcielebs mas, rasac msgavsi savsebiT verasodes ver miaRweven verc mRvdelTmTavris lmobieri moZRvreba-darigebani, verc profesorTa mecnieruli gamokvlevani da verc publicistebis cxare werilebi. leqsis saSualebiT Sesula yovelTvis simravlis SegnebaSi sasurveli azrebis miReba-ganxorcielebis aucilebloba da leqsisave saSualebiT unda moupovoT Cveni eris suli da guli Cveni eklesiis gamococxlebul avtokefalias. aseTi leqsis, aseTi himnis Seqmnas moiTxovs Tqvengan Tqveni deda eklesia, didebulo mgosano da icodeT, rom aseTi himnis galobiT axmaurebul saqarTvelos veRar gaumagrdebian Cveni eklesiis monobiT SemboWavi Zalebi. didi xania am azrs farulad vatarebdi gulSi, magram aqamde ver gibedavdiT momarTvas, dReidan SeuZlebeli gaxda CemTvis amis dafarva, giziarebT gulis nadebs sruli siwrfeliT da Tqveni nebaa, sisuleled CasTvliT mas, Tu xel Casakidebel gonier mosazrebad. Tqveni Rrmad pativismcemeli mdabali episkoposi leonidi 13 Tebervals 1914 wels episkopos leonides werili meliton kelenjeriZisadmi. mamao meliton ufalma gikurTxoT marjvena da kalami. kmara Tqveni amdons xans siCume, unda usaTuod aarakrakoT yoveldRiur presaSi aRebuli sagnis Sesaxeb wyaro da mTeli wlis ganmavlobaSi ar SewyvitoT misi saamo wanwkari. dRes gazeTs Seaqvs brboSi codna da gacnoba saWir-boroto kiTxvebTan, Tqvenc am gzas unda mimarToT, am saSualebiT unda gaacnoT ers Cveni eklesiis sakiTxi, am gziT unda SeaCvioT Cveni saero sazogadoebis yurs eklesiuri kiTxva, Torem mecnierul gamokvlevebs marto rCeulebi Tu kiTxuloben. rac met naxnavs sTesavs da farcxavs muSaki, miT meti mosavlis imedi aqvs, iqneba Tqvengan Sors nayofi Tesli iq gaskdes zRvad, sadac Tqven srulebiT ar moeliT! aseTi werilebis beWdva unda nardad aiRoT usaTuod mTeli wlis ganmavlobaSi da amas Sesaferi Sedegic mohyveba, Torem ori da sami weriliT ara garigdeba ra. winasityvaoba mSvenieria, kilo darbaisluri da wesieria, pirvel gverdze xazgasmuli sityvebis nacvlad, sjobia vixmaroT: 1) amosagleji, 2) ejajgurebian, 3) Caugdes, 4) gauskdaT. me-12 gverdis bolo da mecametis dasawyisSi vikadniere da ramdenime pwkari wavSale; gTxovT is sityvebi gamostovoT, Torem zogierT takimasxarebs masalas miscems dacinvisas da saqme ki iq naCvenebi ganmartebiT ara Suqdeba. avtonomiis ganmartebaSi iqneba meti ar iyos iliasgan moyvanili moxeves Tqmulebis xmareba: `Cveni Tavi Cvenve gvekuTnodeso.~ meTvramete gverdze, sadac naCvenebia rasac

moiTxovs Cveni eklesia avtokefaliis saxeliT, usaTuod unda iyos cxadad da xazgasmiT naCvenebi saeklesio mamulebis dabruneba, an misi namdvili, awindeli drois mixedvis kvalobiT, Rirebulobis gadadeba saqarTvelos eklesiis saxelobaze. maS, RvTis saxeliT SeudeqiT am saqmes. exla Tqven aRarafrisa aRar unda geSinodeT: mocemiT arsebiTad arafers mogcemen da warTmeviT veRarafers wagarTmeven, xolo samSoblo saukeTeso da sayvarel Svilad aRgiarebs. Tqveni poziciac xels giwyobT: mTavrobasTan axlo dgoma ar gzRudavT da siSore mTavrobis TvalSi mets mniSvnelobas gaZlevT... didad damavalebT Tu moifiqrebT rames: Cvens momaval saeparqio krebaze, am kiTxvas ra saxe mivceT. Tqveni pativismcemeli mdabali episkoposi leonide. (20, 212). 23 ainvari 1917 weli

episkoposi kirioni (saZagliSvili)


episkoposi kirioni, eriskacobaSi giorgi ieronimes Ze saZagliSvili daibada 1855 wlis 10 noembers goris mazris sofel niqozSi. misi winaprebi sasuliero pirebi iyvnen da aqtiurad monawileobdnen kavkasiis mTielebSi qristianuli sarwmunoebis gavrcelebaSi. patara giorgi jer swavlobda ananuris monasterTan arsebul skolaSi, xolo 1862 wels Cairicxa goris sasuliero saswavlebelSi. aq swavlis dros TanaklaselebTan, sofrom

mgalobliSvilTan da niko lomourTan erTad sazafxulo ardadegebze mogzaurobda da swavlobda liaxvis xeobis, maRran-dvaleTis istoriul siZveleebs. agrovebda xalxuri sityvierebis nimuSebs, Zvel monetebs, arqeografiul masalebs. goris sasuliero saswavleblis warCinebiT damTavrebis Semdeg Cairicxa Tbilisis sasuliero seminariaSi, romelic daasrula 1876 wels da umaRlesi sasuliero ganaTlebis misaRebad gaemgzavra kievis sasuliero akademiaSi, romelic RvTismetyvelebis kandidatis xarisxiT daamTavra 1880 wels da dainiSna odesis sasuliero seminariaSi inspeqtoris TanaSemwed. 1883 wels dabrunda saqarTveloSi da Seudga pedagogiur saqmianobas. 1885 wlamde muSaobda Telavis sasuliero saswavlebelSi, 1885-1890 wlebSi goris sasuliero saswavleblis inspeqtoris TanaSemwea, 1891 wels moRvaweobda quTaisis sasuliero saswavlebelSi, 1891-1896 wlebSi Tbilisis sasuliero saswavleblis pedagogia. misi RvawliT saqarTvelos mTianeTSi gaixsna 19 samrevlo skola. pedagogiuri moRvaweobis paralelurad qarTul da rusul Jurnal-gazeTebSi `iverielis,~ `liaxvelis,~ `niqozelis~ `saZagelovis~ fsevdonimebiT aqveynebda werilebs saqarTvelos istoriaze, saqarTvelos eklesiis istoriaze, eTnografiaze, zepirsityvierebaze, arqeologiur da numizmatikur problematikaze. igi arCeul iyo moskovis arqeologiuri sazogadoebis wevrad. am sazogadoebis JurnalSi daibeWda misi vrceli gamokvleva `liaxvis xeobis siZveleni.~ es naSromi mravalmxriv saintereso da mniSvnelovania. XVIII-XX saukuneebSi am teritoriebze Semosulma ucxo tomelebma (osebma) iavarqmnes mravalricxovani saistorio Zeglebi. saero Tu sasuliero daniSnulebis nagebobani. 1896 wels giorgi saZagliSvils didi ojaxuri tragedia daatyda Tavs, epidemiam imsxverpla misi col-Svili. man miiRo gadawyvetileba berad aRkveciliyo. berobis saxelad SeurCies kirioni da gagzavnes qvaTaxevis monasterSi, imave wels ayvanil iqna iRumenis xarisxSi. iRumeni kirioni agrZelebda mecnierul saqmianobas. qvaTaxevis monastris winamZRvrobis dros kirionma aqedan Tbilisis saeklesio muzeumSi Caitana 96 xelnaweri, maT Soris XI saukunis saxareba, 1494 wels gadawerili `daviTni~ da sxva mravali saintereso xelnaweri. man mravali istoriuli mniSvnelobis dokumenti, xelnaweri mitovebuli eklesia-monastrebis nestiani senakebidan, saojaxo koleqciebidan gamoitana da Seswira qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis muzeumis istoriuli sabuTebis ganyofilebas. maT Soris: `marxvani,~ `sulxan-saba orbelianis leqsikoni,~ `cxovreba da moqalaqeoba netari andria salosisa,~ `msoflio istoria,~ `sadResaswaulo,~ `apokrifi yovladwmida mariamis saxareba,~ `VIII saukunis xelnaweri liturgia oqropirisa,~ `rusuli asamaRlebeli qarTuli asoebiT,~ `istoria gina moTxroba saRmrTo werilisa Zvelisa da axlisa aRTqmisa,~ Zveli vercxlis monetebi. man Seiswavla Zveli qarTuli apokrifebis ucnobi xelnaweri, romelic daculi yofila goris Tavadaznaurobis winamZRolis ivane ratiSvilis ojaxSi. 1898 wlis 10 maiss iRumeni kirioni ayvanil iqna arqimandritis xarisxSi, imave wlis 22 agvistos saqarTvelos egzarqosma flabianem arqimandriti kirioni episkoposad akurTxa da Caabara alaverdis eparqia. am faqts ase gamoexmaura ilia WavWavaZis `iveria~: `sruli imedia, yovladsamRvdelo kirioni, mravliTa naSTTa Cvenis Zvelis xuroTmoZRvrebisa da sasuliero

ganaTlebis TanamgrZnobeli SeZlebisdagvarad imoRvawebs kaxeTis sulier moTxovnilebaTa dakmayofilebis asparezzed.~ (2, 4). episkoposad kurTxevisas warmoTqmul sityvaSi arqimandritma kirionma brZana: `me sruliadac ar warmovidgendi am Tvrameti wlis winaT, roca kursi Sevasrule kievis sasuliero akademiaSi, Tu CemTvis aseTi bednieri da didmniSvnelovani dRe dadgeboda... me kursis dasrulebis Semdeg daviwye samsaxuri sasuliero wodebis axali Taobis aRmzrdelis asparezzed. mas ukan bevr rasmes vfiqrobdi, bevr gegmas vawyobdi Cemis momavlis moRvaweobisas, bevrs adgils virCevdi samsaxurisas, magram uflis gangebulebam dRes naCveneb gzazed damayena: sxvebsaviT mec vfiqrobdi momepovebina myudroeba da bedniereba ojaxurs cxovrebaSi, magram bedma aqac mimuxTla da amis gamo samsaxuri eklesiis mimarT bermonazonis wodebaSi CemTvis aucilebel-auSorebeli Seiqmna. swored oci Tvis winaT amave adgilas, sadac axla vdgavar, videqi monazonis ubralo tansacmelSi da vaZlevdi aRTqmas monazvnuri cxovrebisas... didi madlobeli var im Cemi moZRvrisa, romelmac am WeSmarit gzazed damayena. dRes umaRlesis brZanebiT unda vitvirTo mZime movaleobani _ mwyemsmTavrisa da wavide alaverdis episkoposad _ im alaverdisa, sadac moRvaweobda, sadac qadagebda da sadac gansvenebul ars wmida mama ioseb alaverdeli. alaverdis kaTedraze moRvaweobda mravali Rirsi mRvdelmTavari, romelTac mis wiaRSi igemnes saukuno gansasvenebeli. alaverdis taZari iseTi siwmindea, romelsac did pativs scemen araTu mxolod marTlmadidebelni, aramed aramarTlmadidebelnic da TviT mTiani daRestnis mkvidrnic _ lekebi, mahmadianebi, romelTac Cveni winaprebi xmliT xelSi eomebodnen TvisTa sarwmunoebriv siwmindeTa dasacvelad da bolos qedi moadrekines Tvisis siwmindis winaSe. saRmrTo gangebam marguna samsaxuri. vmadlob saRmrTo gangebas am xvedrisaTvis miT umetes, rom saxelmZRvanelod meyoleba eklesiis sasargeblod moRvaweobis saqmeSi gamocdili mRvdelmTavari... dasasrul gTxovT wmindanno mRvdelmTavarno, warmomadgenelno iveriis eklesiisano, iloceT CemTvis, raTa Tqvenis mwyemsmTavrulis locvis meoxebiT ufalman momces SeZleba, Zala da sibrZne misis eklesiis sasargeblod moRvaweobisa.~ (2, 8). alaverdis eparqiaSi CasvlisTanave kirionma ganagrZo daucxromeli saqmianoba. mouvlelobisgan ganadgurebis piras iyo misuli alaverdis didebuli taZari, gamosacvleli iyo saxuravi, SesakeTebeli iyo galavani. episkoposma kirionma Seadgenina proeqti da Tavisi xarjebiT daiwyo taZris SekeTeba. amave dros gaagrZela mecnieruli saqmianoba, kaxeTis eklesia-monastrebSi daculi siZveleebis Seswavla. aqedan SearCia 68 xelnaweri da gadasca saeklesio muzeums, maT Soris 1089 wels gadawerili saxareba. episkoposma kirionma mkacrad gailaSqra XIX saukunis II naxevarSi aRmosavleT saqarTvelos qalaqebSi marTlmadidebluri qarTuli eklesiebis monofiziti somxebis mier dasakuTrebis winaaRmdeg. TbilisSi gamomavali somxuri gazeTebi `mSaki~ da `nordari~ qarTvelebs usaqmurebsa da mkvexarebs uwodebda. amis sapasuxod episkoposi kironi werda, saistorio wyaroebs adamianuri TvaliT unda SevxedoT da ar vecadoT maT safuZvelze sxvis damcirebas Tu ara TviT somxuri wyaroebi ase axasiaTeben somxebs: `eri gulzvavi, gaugonari, usamarTloni, zarmacni, mZarcvelni, matyuarni, meqrTameni da crumedidurni.~ gamodis rom wyaroebi zogjer tendeciuria

da mxolod maTze dayrdnobiT ama Tu im eris Rirseba-naklovanebaze msjeloba maincdamainc sasurveli ar aris, _ dasZenda meufe kirioni. episkoposi kirioni Tavisi dauRalavi RvawliT imTaviTve iqca qarTveli sazogadoebisaTvis meore gabriel episkoposad. rogorc TviTon aRniSnavda: `Cven berobaSi rigiani kandidati aRaravin Canda, garda leonidisa, am garemoebam iZulebul myo Rrmad Camexeda da Semegno Cveni eklesiis mdgomareoba. asi wlis monobis uRelma metad daaqveiTa Cveni eklesia, rodesac gaviTvaliswine Cveni awmyo, davrwmundi, Tu gvsurs Cveni xalxi ar aRigavos pirisagan qveynisa, aucilebelia Cveni nacionaluri eklesiis avtokefaliis aRdgena. amisaTvis saWiro iyo gagvemravlebina berebi maRalis swavliT aRWurvilni, magram pirveli mZime nabiji vis unda gadaedga, statski sovetniki viyavi, pensias oriod welSi davimsaxurebdi... yvelaferi amqveyniuri uarvyav, davidgi Tavzed babilonis godoli, Sevudeq saqmes da saarako Tavgadasavali gadamxda.~ (44, 14). episkopos kirionis saxelTanaa dakavSirebuli saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaluri moZraobis dawyeba. es gaxda ruseTis saero da sasuliero xelisuflebisgan misi devna-Seviwroebis umTavresi mizezi. mas xSirad ucvlidnen eparqiebs. 1901 wels gorSi, 1902 wels kamenec-podolskSi, 1903 wels xersonesSi, 1904 wels oriolis eparqiaSi, 1906 wels soxumis eparqiis xelmZRvanelad daniSnes. miuxedavad imisa, rom mcire xniT iyo am eparqiis xelmZRvaneli moaxerxa iqauri qarTvelobis SekavSireba, amave dros mwyemsmTavrul, mamaSviluri urTierToba daamyara afxazebTan, magram saimperatoro karze episkoposi kirioni daabezRes, TiTqos igi cdilobda daCqarebuli tempiT afxazeTis gaqarTvelebas. 1906 wels gazeT `kolokolis~ 45-e nomerSi `xma soxumidan~ `rusi~-s fsevdonims amofarebulma dekanozma ivane vostorgovma soxumis eparqiaSi kirionis moRvaweoba Seafasa rogorc rusuli saqmis daRupva. `kolokolis~ furclebze gamoqveynebul am tendenciur werils damajerebeli pasuxi gasca arqimandritma ambrosi xelaiam, romelmac aRniSna: `vimedovnebT da darwmunebuli varT, rom yovladsamRvdelo kirioni Tavisi moRvaweobiT soxumis eparqiaSi aRadgens Zmobas da erTobas yvela erovnebas Soris. xolo amierkavkasiidan gaqceuli anaforianebisa da zogadad, b. `rusis~ msgavsi qarTvelofofebis RvarZliTa da kacTsiZulviliT savse sityvebi ver gamoiReben im Sedegs, kerZod, afxazeTSi ZmaTamZulvarebas da ZmaTamkvlel sisxlisRvras, rasac lamoben.~ (45, 121-122). 1905 wels qarTvelma samRvdeloebam kategoriulad moiTxova saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgena. TbilisSi samRvdeloebis sagangebo yrilobaze miRebul iqna peticia imperator nikoloz II-sadmi, romelsac xels awerda 412 sasuliero piri. qarTveli samRvdeloeba saeklesio droSebiTa da jvar-xatebiT veris wmida nikolozis eklesiidan daiZra golovinis prospeqtze, raTa mefisnacvlisaTvis mierTmiaT imeratorisadmi gasagzavni peticiis teqsti, magram saqarTvelos egzarqos aleqsis (opocki) moTxovniT rusma samxedroebma gza gadauRobes maT da daiwyes demonstrantebis darbeva, es iyo arnaxuli movlena, rodesac sasuliero pirebs maTraxebiT scemdnen da jvar-xatebs Tavze amtvrevdnen, am vandalur aqts uaryofiTi gamoxmaureba mohyva msoflioSi. ilia WavWavaZe sagangebod Sexvda am sakiTxze mefisnacval voroncov-daSkovs, romelmac peterburgSi Seatyobina

saqarTveloSi Seqmnili viTarebis Sesaxeb. ruseTis xelisuflebam daZabuli viTarebis gansamuxtavad peterburgSi daniSna sinodis winare sxdoma, sadac unda emsjelaT, ramdenad kanonieri iyo qarTveli samRvdeloebis moTxovna saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenaze. 1906 wlis ianvarSi peterburgSi saqarTvelos eklesiis sakiTxze imperator nikoloz II-is brZanebulebiT mowveul iqna ruseTis eklesiis sinodis winare sxdoma. sxdomaze dasaswrebad gaiwvies episkoposebi kirioni, leonide, eqvTime (eliaSvili). sxdomebs Tavmjdomareobda mitropoliti vladimeri (bogoiavlinski). sxdomebze eswrebodnen da saqarTvelos eklesiis avtokefaliis sakiTxs icavdnen profesorebi: niko mari, aleqsandre cagareli, aleqsandre xaxanaSvili. rogorc Semdeg episkoposi kirioni ixsenebda... SevTanxmdiT, me, istoriuli damtkiceba, mowinaaRmdegeTa sabuTebis darRveva, gaqarwyleba mekisrna, xolo leonids cocxlad warmoedgina awindeli unugeSo mdgomareoba Cveni mSobliuri saydrisa. sinodis winare sxdomebis mimdinareobis Sesaxeb dawvrilebiT mogviTxrobs xelnawerTa erovnul centrSi kirionis fondSi daculi saqme #251, misi werilebi dekanoz ioseb CijavaZisadmi. `saqarTvelo ubedur varskvlavzed gaCenila da ubeduradac midis Cveni saqme.~ miuxedavad aseTi mZime viTarebisa, kirioni imeds ar kargavda da agrZelebda brZolas. misTvis gulsatkeni iyo episkopos dimitris (abaSiZe) gamosvla sinodis sxdomaze, romelmac ganacxada _ `daiWireT episkoposebi kirioni da leonide saqarTveloSi eklesiis avtokefalia aravis gaaxsendebao.~ aseve gaorebuli iyo episkopos eqvTimes pozicia, romelsac kirioni eliaSvilis magivrad `meliaSvils~ eZaxda. 1906 wlis ivnisSi dasrulda sinodis sxdomebi, romelmac uaryo saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenis sakiTxi, TbilisSi saqarTvelos egzarqosad gamoagzavna sastiki da Seubralebeli mTavarepiskoposi nikoni. daiwyo qarTveli avtokefalistebis sastiki devnaSeviwroeba. episkoposi kirioni soxumidan gadaiyvanes ruseTSi koivnos eparqiaSi. 1908 wlis 28 maiss TbilisSi mokles egzarqosi nikoni (sofiski). ruseTis saero da sasuliero xelisuflebam nikonis mkvleloba qarTvel avtokefalistebs daabrala. 1908 wels episkopos kirions CamoarTves eparqia, episkoposis xarisxi da policiis mkacri meTvalyureoba dauweses tambovis guberniis sanaqsaris udabnoSi. 1910-1915 wlebi man xersonis monasterSi gaatara. ioseb CijvaZisadmi gamogzavnil werilSi werda: `Cemi aq yofna xom metad mZimea, magram miT ufro damZimdeba, rodesac gulsaklavi da amasanugeSo ambebi momiva samSoblodan... momavali Cvens xelSia, keTilsindisieri Sromaa misi damgvirgvinebeli... win fiandazis magivrad marTalia ekliani gza gvidgas, magram vardi ueklod vis moukrefia, siyvaruliT unda avitanoT tanjva, vinaidan tanjva siyvarulis nayofia, Zala tanajvaSia.~ (8, 48-49). 1909 wlis 20 marts briuselidan adamianis uflebaTa dacvis Tavmjdomarem JorJ loranma ruseTis saxelmwifo saTaTbiros Tavmjdomares xomiakovs sTxova daecva episkoposi kirioni devna-Seviwroebisagan. episkoposma kirionma sicocxleSive mowamis gvirgvini daidga, igi ver gatexes, yvelaferi moswyindeba adamians mamuliSvilobis garda, _ werda igi. gadasaxlebaSi yofnis Jams daiwera misi gaxmaurebuli monografia `iveriis kulturuli roli ruseTis istoriaSi~ (1909 w.). rogorc avtori winasityvaobaSi werda: `1902 wlis dasawyisSi kamenecpodolskis eparqiaSi, baltiis saegzarqoso kaTedraze gadamiyvanes da

daviwye ruseTis istoriis Seswavla pirvelwyaroebidan... imTaviTve ganmacvifra axalma sasiamovno aRmoCenam. rac ufro vuRrmavdebodi am matianeebs, miT ufro vrwmundebodi, rom `Txrobani gardasul JamTa~ rogorc moixseneben uZveles rusul matianes, aris uxeiro anasxleti didi qarTuli matianis `qarTlis cxovrebisa~... gamiCnda moTxovnileba, rusuli matianis Sesaxeb SeZlebisdagvarad mTeli literatura Semeswavla... dro gadioda. saqme win miiwevda da amocana ufro da ufro ganivrcoboda... sakiTxi, romelsac Sevexe, sruliad axalia eklesiis istoriis mecnierebaSi. winamorbedi ar myolia, gaukvalavi gziT mivdiodi da amitomac es naSromi pirveli cdaa am saqmeSi... Segnebuli maqvs ra Cem mier wamoWrili sakiTxis sirTule, Sors var im azrisgan, rom winamdebare naSromSi is yovelmxriv da sruliad iqneba gamokvleuli. piriqiT, zog adgilas mxolod punqtebia moniSnuli, rac niSnavs, rom es naSromi Sorsaa saboloo saxisagan, imas, rac uTqmeli darCa an arasakmarisadaa dasabuTebuli, imedia, Cemi Tanamemamuleebi daasruleben, raSic es naSromi mniSvnelovnad daexmareba da saqmesac gauadvilebs.~ (46, 16-19). dRes SeiZleba am sqeltaniani monografis zogierTi debuleba sakamaTo iyos, magram misi gacnobisas ar SeiZleba mowiwebiT ar ganimsWvalo misi avtoris mier gaweuli didi Sromis gamo. akaki wereTeli gamoxatavda, ra mowinave qarTveli sazogadoebis azrs, protests gamoTqvamda kirionis devna-Seviwroebis gamo da cdilobda am sakiTxze ruseTis imperatorTan Sexvedras. 1914 wlis 23 maiss episkoposi kirioni xersonidan werils ugzavnis ruseTis imperator nikoloz II-s da moiTxovs policiis meTvalyureobidan ganTavisuflebas, usafuZvlo braldebis moxsnas, raTa SesaZlebloba mieces rogorc sasuliero, ise samecniero moRvaweobisa. am Txovnis safuZvelze 1915 wels kirions aRudgines eparqiis marTvis ufleba, Caabares polockisa da vitebskis eparqia, daajildoves wmida anas pirveli xarisxis ordeniT, magram samSobloSi dabrunebis ufleba ar misces. episkoposi kirioni iyo cnobili mecnieri, romelic safuZvlianad ikvlevda saqarTvelos istorias, saqarTvelos eklesiis istorias, qarTuli saeklesio xuroTmoZRvrebis, rusul samonastro centrebis istorias, qarTul mefeTa da wmindanTa cxovrebis, saqarTvelos eklesiis avtokefaliis sakiTxebs. man saqarTvelos saistorio sazogadoebas araerTi Zvirfasi xelnaweri gadasca, rogorc eqvTime TayaiSvili werda: `episkoposma kirionma jer kidev eqsoriaSi yofnis dros Semowira sazogadoebas Tavisi mdidari biblioTeka xelnawerebisa da nabeWdi wignebisa, mravali saarqeologo nivTi, albomebi, suraTebi da didi numizmaturi koleqcia. weliwadi ar gavidoda ise, rom raime nivTi, xelnaweri Tu fuli ar gamoegzavna axali sazogadoebisaTvis.~ (47, 89). saistorio-saeTnografio sazogadoebis saxeliT, e. TayaiSvilis redaqciiT daibeWda Zveli saqarTvelos Sesaxeb sami wigni, romelSic Sesulia episkopos kirionis mier Sedgenili qarTuli saleqsikono masala ganmartebiTurT. manve `qarTuli leqsikonis gamosacemad ganyofilebas gadasca asi maneTi.~ 1913 wlis 2 ivliss saistorio sazogadoebis wliuri krebis #74 oqmi gvauwyebs _ sabWos winadadebis Tanaxmad krebam erTxmad airCia yovladsamRvdelo episkoposi kirioni saistorio-saeTnografio sazogadoebis sapatio wevrad. man sazogadoebas Seswira `vefxistyaosnis~ ucnobi xelnaweri, korideTis oTxTavi, pavlenis erTi Zveli redaqcia da

sxva mravali saintereso sabuTebi. man jer kidev XIX saukunis 90-ian wlebSi, rodesac qarTuli ena ruseTis xelisuflebisagan devnili iyo, grigol yifSiZesTan erTad Seadgina `qarTuli sityvierebis istoria.~ `Cveni muSaoba, _ werda igi, _ damokidebulia imaze, Tu ra dari daudgeba sazogadod qarTul enas Cvens saSualo skolaSi da kerZod, am saxelmZRvanelos; saWiroa rac SeiZleba meti adgili daeTmos qarTuls ara marto dasawyis skolebSi, aramed saSualosa da umaRlesSic. saWiroa skolam mtkice erovnuli xasiaTi miiRos da swavla sagnebisa qarTulad warmoebdes. xolo es maSin moxdeba, roca mTlianad saqarTvelos cxovreba erovnul safuZvelze moewyoba da qarTuli ena uaRresad saWiro Seiqmneba yovel dawesebulebaSi.~ (2, 17). kirionis RvawliT 1907 wels peterburgis sasuliero akademiasTan daarsda saqarTvelos eklesiis istoriis kaTedra. igi bevrs muSaobda moskovis, peterburgis, Tbilisis, kamenec-podolskis, xarkovis, kievis, xersonis, kovnos, oriolis arqivebsa da muzeumebSi dacul istoriul dokumentebze, agrovebda xalxuri poeziis nimuSebs, am sakiTxebze saintereso mimowera hqonda vaJa-fSavelasTan. `qarTuli poezia, _ werda igi, _ maRalia viT kavkasioni da ankara rogorc mTis wyaro, xolo `vefxistyaosani~ qarTul poeziis ialbuzi.~ misi azriT, `dedaena aris uflis kurTxeviT Cven winaparTagan aRSenebuli uwmidesi taZari, romelsac svetebad udganan samSoblo qveynis moRvaweni, dangreva misi advilia, xolo aRdgena friad Zneli. mxolod im ers aqvs ufleba istoriul asparezzed cxovrebisa da moqmedebisa, romelic mudam icavs Tavis enas, znes da Cvevas.~ misi cxovrebis devizi iyo `mamuliSvilis gvirgvini samSoblos samsxverploze hkidia,~ `saqarTvelos warsulze Tu ginda wero, kalami Caawe sisxlSi da Tvali miapyar ialbuzs,~ `ubadrukia is kaci, romelsac yvelgan samSoblo hgonia,~ `yvela mobezrdeba mamuliSvils garda mamuliSvilobisa,~ `yvelaze ukeTesi sanaxavi Tavisufali samSobloa,~ `kaci TavisuflebisaTvis aris gaCenili, Semoqmeds is rom monad sdomeboda, cxovelad gaaCenda.~ `vinc samSoblos keTildReobazed ar zrunavs, is uRirsi Svilia Tavis erisa.~ episkoposi kirioni iyo udidesi qvelmoqmedi, da ganaTlebas mowyurebuli, niWieri qarTveli axalgazrdobis Tanamdgomi. misi materialuri xelSewyobiT 300-ze metma qarTvelma axalgazrdam miiRo ganaTleba ruseTsa da evropis umaRles saswavleblebSi. rogorc akademikosi korneli kekeliZe ixsenebda, episkoposma kirionma sagangebo rekomendaciiTa da fuladi daxmarebiT igi gagzavna swavlis gasagrZeleblad kievis sasuliero akademiaSi. `Zvelad ebraelebs, _ werda korneli kekeliZe episkopos kirions, _ Cveulebad hqondaT yvelanair axals anu pirvel nayofs madlobis niSnad swiravdnen xolme am nayofis momcemel RmerTs. amisda mixedviT, neba miboZeT, mec umorCilesad giZRvnaT pirveli nimuSi im Sromisa, romelsac me xeli mivyavi Tqveni STagonebiTa da rCeviT.~ (21, 778a) episkopos kirionis CanawerebSi aris aseTi saintereso informacia: `odesaSi CemTan xSirad stumroben qarTveli studentebi, maT Soris aris erTi Tbiliseli somexi leon meliqseT-begi, niWieri axalgazrda, masac ise vexmarebi, rogorc qarTvelebs.~ (21, 532). Tavisi RvawliTa da TavdadebiT episkoposi kirioni saqarTvelos sazogadoebrivi da kulturuli cxovrebis SuagulSi idga. qarTveli sazogadoeba mis saxelTan samarTlianad aigivebda avtokefalur moZraobas, swored es iyo misi jvarcmisa da golgoTis mizezi. igi avtoria 40-ze meti wignis da 100-mde samecniero

publikaciis. mas did pativs scemdnen: ivane javaxiSvili, mixeil TamaraSvili, eqvTime TayaiSvili, ilia WavWavaZe, akaki wereTeli, vaJafSavela, iakob gogebaSvili, niko lomouri, mose janaSvili, nikoloz durnovi, leonid dimitrievi, nikoloz palmovi, aleqsandre Saxmativi, aurelio palmieri, gustav bermani, niko mari. verc gadasaxlebam, verc ciliswamebam da daumsaxurebelma Seviwroebam ver gatexa igi, ver gadaaTqmevina saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenisaTvis brZola. 1917 wlis Tebervlis revoluciis Semdeg, ruseTSi dasrulda romanovebis dinastiis batonoba da nikoloz II taxtidan gadadga, saqarTveloSi darCenilma kirionis Tanamoazre avtokefalistebma 12(25) marts mcxeTaSi miiRes gadawyvetileba saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenis Sesaxeb da Seqmnes droebiTi mmarTveloba guria-odiSis episkoposis leonides TavmjdomareobiT. episkoposi kirioni jer isev ruseTSi imyofeboda, qarTvel morwmuneTa jgufma Cito kapanaZis xelmZRvanelobiT delegacia gagzavna masTan, raTa naamagari mamuliSvili, vinc yvelaze meti gaakeTa saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRsadgenad da amitomac ganicada amdeni devna _ Seviwroeba, dabrunebuliyo saqarTveloSi da monawileoba mieRo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis arCevnebSi. kirionma yuradRebisaTvis madloba gadaixada, magram mtkice uari SemoTvala _ `leonide da misi momxreebi mosvenebas ar momcemeno.~ bolos qarTveli sazogadoebis didi nawilis daJinebuli moTxovniT is samSobloSi gamoemgzavra, mas aragvis xeobaSi asocamde cxenosani Seegeba gigo yarangozaSvilis xelmZRvanelobiT da didi pativiscemiT miaciles dedaqalaqamde, magram misi samSobloSi dabruneba bevrs ar gaxarebia. igi aqtiurad CaerTo saqarTvelos saeklesio krebis mosamzadebel samuSaoebSi, Tumca rogorc droebiTi mmarTvelobis oqmebidan irkveva, romelTac kirionis mowinaaRmdege daviT davidov-daviTaSvili werda, ra ar daabrales mas, ruseTis xelisuflebasTan kavSiri, avtokefaliis mowinaaRmdegoba. oqmebi Sedgenilia tendeciurad, raTa STamomavlobis winaSe episkoposi kirioni uaryofiTad warmoCeniliyo. 1917 wlis 17 seqtembers, I saeklesio krebaze, romelsac 441 delegati eswreboda, 231 delegatma xma misca episkopos kirionis sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad arCevis winadadebas (man 11 xmiT gauswro mitropolit leonides) da arCeul iqna sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad. 1918 wlis 27 ivliss uwmidesi da unetaresi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi kirion II migzavnilma mkvlelma sicocsles gamoasalma martyofis sapatriarqo rezidenciaSi. dakrZales 7 ivliss sionis sapatriarqo taZarSi. 2002 wlis 17 oqtombers saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodma kaTolikos-patriarqi wmindanad Seracxa da misi xsenebis dRed daawesa 9 ivlisi (Zv. st. 26 ivnisi). episkopos kirionis werili T. Jordaniasadmi. Zmao Tedo! Seni werili da orive Sroma dRes miviRe da pasuxsac gwer, orive Sroma guldadebiT aris Sedgenili, samwuxaroT amis gamoc usiamovneba mogsvliaT, sazogado saqmeSi unda daiviwyoT piradi angariSi. riTi ver gvaswavla es Cveni samSoblos svebedma. marTalia, mtrebi bevri gyavs, magram TanamgrZnoblebica gyavs, mteri kacs afxizlebs da umtroT kaci

zarmacobas da Zils miecema. vinc saqmes akeTebs, imas mudam moSurne bevri hyavs, Senc am mdgomareobas unda aqamdi SesCveodi. me raRa vqna, samSoblodan gadmoxvewilma, sadac CemTvis yvela ucxoa! memdurebi werilis mouwerlobazed, Tumca pasuxebsa gwer xolme. Sebraleba ar iciT kacisa. ratom imas ar ikiTxam, ramdeni Tavisufali dro maqvs? kidevac unda gikvirdes, rom amodena eparxias vuZRvebi! ai yovel dRe rogor saaTobiT aris mowyobili Cemi dro: diliT vsdgebi eqvs saaTzed (zafxulSi _ oTxzed) piris dabanas da Cais dalevas verc ki vaswreb, rom Svid saaTzed pirveli fosta melis, cxra saaTamde fostis garCevasa da gazeTebis (eqvsi yoveldRiuri gazeTi momdis) gadaTvalierebas vundebi, aT saaTidan miReba mTxovnelebisa pirvel saaTamde da maTi Txovnebis gasinjva, Tormet saaTzed motanili meore fosta, romelsac ori saaTi undeba, samzed sadili, erTi saaTi dasasveneblad da radganac es eparxia metad vrcelia (1000 ekl. da 17 monasteri) sakurTxeblebi bevri myavs xolme, xSirad aTiTormeti dRe zedized mwirveli var. oTxi saaTidan eqvsamde saRamos locva, Svidi saaTidan aT saTamde konsistoriis Jurnalebis, protokolebis da gamoZiebebis wakiTxva da maTzed Sesaferi rezoluciebi, aTi saaTidan Tormetamdis axali wignebis da Jurnalebis gadakiTxva, Cemi Zveli nawerebis Sesworeba, axali statiebis wera. miiRe mxedvelobaSi, rom yovel xuTSabaTobiT saRamos Svididan TerTmetamde arxeologiuri krebaa xolme Cem saxlSi da radganac amis gamo wesi irRveva ganwesebul saaTebisa, amitom xuTSabaTobiT Ramis or saaTamde vmuSaob xolme, amas daumate seminariis, eparxialuri da ori sasuliero saswavleblis dazvera da xilva, saqvelmoqmedo RonisZiebebzed daswreba da zogjer saRamoobiT mnaxvelebis miReba. nu daiviwyeb agreTve ramdenad Znelia qarTveli episkoposisaTvis ruseTSi samsaxuri. Soris xom ar wavideT erT magaliTs moviyvan. civad saxsenebeli da ukuRma monaTluli dimitri (abaSiZe), jer isev Rvdel-monazvnobaSi, wasuliyo mosalocad axal aTons. iq saRamo locva Seesrulebina da amis Semdeg rusi mRvdelmonazvnebi Sekrebiliyvnen da laparaki CamoegdoT dimitris locvazed _ erTs maTgans eTqva: ` , ~. amis Semdeg mixvdebi, ramdenad advilia qarTveli episkoposisaTvis ruseTSi da metadre -ebSi samsaxuri. gakiTxva ar iciT kacisa! aba exla sxva vinme gamogzavneT, me aq samsaxuri meyofa da gamoCndeba ra biWic iqneba Cemi moadgile, kvexna kitrad ara Rirs da arc amisTvis vambob amas. `gadamwyveteli misica burTi da moedani.~ Tedo! raTa gaqvT zogierT moRvawes Cveulebai miRebuli, rom romelsame sazogado sagnis gamokvlevas SeudgebiT da aravis ki ar gaagebinebT?! CemTvis rom Segetyobinebina Sen wignaks oriode kargi sabuTi miemateboda: 1) saubari antioqiis patriarqisa giorgi mTawmindelTan ( . . . . II gv. 187...) 2) saqarTvelos mimoxilva 1659, 1660 da 1667 weli. maswavluli ierusalimis patriarqis dosiTeosis mier, romelic arRvevs matyuara makaris sityvebs. amazed iyo broses statia, gadmoTargmnili selezniovisagan Semdegis saTauriT _ XVII ( . . . . . XI XII) da Semdeg selezniovma miiTavsa es sityva Tavis wignSi: ` . . ~. 3.

kaTalikozebis da samefo kanonebi, sadac mefe da kaTalikosi gaTanasworebulebi arian uflebaSi. erTi Seni susti mxarec unda giCveno, antioqiis patriarqis mogzaurobidan cxadia sCans, rom is Tamamad moqmedebda, Tumca dasajerebeli ar aris dasavleT saqarTvelosi da Sen ki ar moisurve es pirdapir geTqva. aRmosavleT saqarTveloSi iyo am dros kaTalikosad domenti II. (1660-1676 weli) _ biZaSvili vaxtang mexuTisa, kaci Rirsi da gaswavluli, romelic ar aparpaSebda aRmosavleT saqarTveloSi crupentela makaris. gigzavni Cem mcire statiebs: , . . da . bevri saintereso statia maqvs magram qarTuli anbanis uqonlobis gamo aq vera vbeWdam. ukeTessa Jamsa veli. Senc guls nu gaitexam, Sen ra giWirs, SvilebiT mainc nugeSob, me ki, viTarca xeneSi xe, moklebuli samSoblo havasa da niadags. `maSin ixaris mwilnavi, odes moisTvlis mtevansa.~ am ori kviris winad gamovugzavne dekanozs RambaSiZes remingtonzed dabeWdili wigni ` ~. metad SesaniSnavi wignia _ Sig fotografulis sinamdviliT aris daxatuli ori sazizRari suraTi ukanasknel reqtorebisa stefanesi da nikandrisa. sinodidan mosul kiTxvebis gamosarkvevad me aq davniSne komisia, romelmac TiTqmis sami Tve imuSava, zogi adgilebi gadavakeTe da am dReebSi gavgzavni sadac jer ars. aqaur pasuxebSiac aris gamoTqmuli, rom saWiroa saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgena. afxazis kaTalikosebzec da grigolis moxseneba megruli enis Sesaxeb dapirebuli xar da aqamdi moTminebiT veli da imeds ar vkargav, rom gamomigzavni. Cveni Zveli panTeonis sami RmerTis saxeli aRmovaCine da agreTve gamovikvlie safuZveli wm. Teognostes, romelmac qristianoba gaavrcela saqarTveloSi, Cven winaparT rad uwodes saxelad nino, am ori kviris ukan davbrundi moskovidan, sadac rva dRe davyav, da exla Tu gzebi ar Seikra, peterburgSi vapireb wasvlas. vecdebi an samxreTSi momcen kaTedra an ulufazed unda gamovide, rom Cemi Txzulebebis krebulis gamocema movaswro. Cem Sesworebul statiebs mec Zlivs varCev da Cems Semdeg vin daudebs Tavs. iyavn mSvidobiT Seni SvilebiT. naxvamdis. Seni amxanagi da erTguli megobari episkoposi kirioni. (22, 596). 1905.10.XI

mTavarepiskoposi dimitri (abaSiZe)


XIX saukunis saqarTvelos istoria Tavis TavSi itevs rogorc saqarTvelos saxelmwifoebrivi da eklesiuri TavisuflebisaTvis mebrZol did winaparTa saxeebs, aseve samSoblosagan gaucxoebul Tanamemamuleebsac, romelnic emsaxurebodnen ra ruseTis imperias saerTod ar fiqrebodnen im

samSobloze, sadac daibadnen, sadac maT winaparT sisxli unTxeviaT TiToeuli goji qarTuli miwis dasacavad. mTavarepiskoposi dimitri dRes ruseTSia dafasebuli, Tavisi samSoblo mas ver patiobs qarTvelobis uaryofas, samSoblos interesebis ugulebelyofas. mTavarepiskoposi dimitri, eriskacobaSi daviT ilias Ze abaSiZe daibada 1867 wlis 12 oqtombers Tbilisis guberniis siRnaRis mazris sofel vejinSi. misi winaprebi XVIII saukuneSi imereTidan gadmosulan kaxeTSi. ojaxSi pirveldawyebiTi ganaTlebis miRebis Semdeg swavlis gasagrZeleblad gaeSura odesaSi, Cairicxa universitetis iuridiul fakultetze, romelic warCinebiT daamTavra 1891 wels, 1892 wels swavla ganagrZo kievis sasuliero akademiaSi, imave wels aRikveca berad dimitri rostovelis xsenebis dRes (21 oqttombers) da uwodes saxelad dimitri. 1896 wels kievis sasuliero akademiis damTavrebis Semdeg dabrunda samSobloSi. mas sxva qarTveli sasuliero pirebisagan gansxvavebiT endoboda ruseTis saero da sasuliero xelisufleba, rogorc imperiis ideologiis erTgul damcvels da samSoblos mimarT indiferentulad ganwyobil kacs. amitom 1879 wels igi daniSnes quTaisis seminariis, 1898 wels ki Tbilisis seminariis inspeqtorad. dauzustebeli informaciiT, igi erTxans mfarvelobda seminariel ioseb juRaSvils da cdilobda igi ruseTis TviTmpyrobelobis erTgulebis suliT aRezarda. seminariaSi ebrZoda qarTul enas da erovnuli suliskveTebis umcires gamovlinebasac. 1900 wels mieniWa arqimandritis xarisxi da dainiSna Tbilisis sasuliero seminariis reqtorad. im dros, rodesac seminariidan aZevebdnen qarTvel maswavleblebs, devnidnen qarTvel studentebs, qarTuli warmomavlobis sasuliero piris reqtorad daniSvna mravlismetyveli faqti iyo. 1902 wlis 16 marts ruseTis wmida sinodis gadawyvetilebiT da imperator nikoloz IIis TanxmobiT arqimandriti dimitri gamorCeul iqna episkoposad. misi episkoposad kurTxevis wesi Seasrula saqarTvelos egzarqosma aleqsim (opocki) 1902 wlis 23 aprils Tbilisis aleqsandre nevelis saxelobis eklesiaSi. episkoposma dimitrim vrceli sityviT mimarTa Sekrebil sazogadoebas. `is faqti, rom ara Tu veZiebdi episkoposobis pativs, aramed ganzraxva mqonda gavqceodi mas, _ aRniSna man, _ gulTamxilma RmerTma da Cemma amomrCevelma eklesiis warmomadgenelmac ician... ufalma saSiSi da sapasuxismgeblo msaxureba damakisra, me unda gavxde suliwmidis cocxali iaraRi qristes sxeulis Sesaqmnelad, yovel wams mzad unda viyo warvsdge mis winaSe. miukerZoebeli unda viyo RvTis mimarT, marad ucvleli WeSmaritebis mimarT, pasuxi vago Cemze mondobili xalxis sulebis gamo. misive ZaliT unda Sevimoso siwmindiT da sispetakiT, Tamamad vuTxra Cems Zmebs: Cemi msgavsi iyaviT, radgan qristeSi yofna yovelmxriv magaliTi unda iyos marTlmadidebeli xalxisaTvis, qristes sxeulisaTvis. zneobrivi kanonidan sul mcire gadaxvevac ki samudamo warsawymedelSi CamiTrevs, radgan saSiSia cxoveli RmerTis xelSi Cavardna. me uZlurma da codvilma rogor vzido mxsnelis sisxliT gabrwyinebuli wmida jvari? Cems pirvelive gzaze xom ar davecemi. mis winaSe? idumali xma, wmida pavle mociqulis xma, mimSvidebs guls da misi sityvebi Camesmis _ sarwmunoa RmerTi, igi ar dauSvebs Tqvens Secodebebze metad cdundeT. Cemnair codvilSi xom yovladZlieri RvTiuri madli moqmedebs, axlac misiT var, Tu var. am madlma damixsna codviT ufskrulisagan, ganwminda, gamabrwyina, maswavla

rwmenisa da RvTismosaobis WeSmaritebani, damniSna RvTis eklesiis presviterad. es madli, vsasoeb macxovar iesos, Cemi mamebis RmerTs, ar damtovebs, radgan vsasoeb, me aq Cemi nebiT ar movsulvar, aramed movedi mxolod yovlisSemoqmedis brZanebiT... saepiskoposo kaTedraze asvla niSnavs golgoTasTan miaxloebas, magram qristians golgoTa ver daaSinebs. Cven misTvis varT dabadebulni, radgan golgoTis gareSe ar arsebobs aRdgoma, vnebis gareSe sixaruli. es kanonia ara marto qristianisaTvis, aramed rwmenaSi gaunaTleblisaTvisac.~ (31, 119). episkoposi dimitri erTgulad icavda ruseTis imperiul interesebs kavkasiaSi. mas qarTuli saqmis araferi ar swamda. amitom TanamemamuleTa mxridan gakicxvasa da gmobas imkida. ruseTis xelisufleba cdilobda qarTveli eris denacionalizaciis politikis gatarebas. 1902 wlis 4 ivliss ruseTis sinodma gamoitana dadgenileba, rom saeklesio-samrevlo skolebSi adgilobrivi ena iswavlebodes mxolod im SemTxvevaSi, ukeTu mosaxleoba marTlac laparakobs am enaze, xolo radganac samegreloSi salaparako enad megruli iyo, amitom saqarTvelos saegzarqosos saolqo saswavlo sabWom gamoitana dadgenileba samegrelos skolebSi aekrZalaT qarTuli enisa da literaturis swavleba. amis Sesaxeb 1902 wlis 20 agvistos dekanozma i. vostorgovma acnoba guria-samegrelos episkoposs aleqsandres (oqropiriZe), romelmac ar Seasrula saegzarqosos es ukanono, antiqarTuli gadawyvetileba. ganrisxebulma vostorgovma dasmenis werili afrina peterburgSi episkopos aleqsandres winaaRmdeg, romelmac TiTqos ver gamoiCina unari saxelmwifo ideebis gasatareblad. imperatorma nikoloz II-m Rvawlmosili mRvdelmTavari gadaayena guria-odiSis eparqiis winamZRolobidan da sayveduri gamoucxada mas. episkoposi dimitri (abaSiZe) dainiSna guria-samegrelos episkoposad da energiulad Seudga samegrelos skolebidan qarTuli enis gamodevnas. amas mohyva seriozuli dapirispirebani. 1904 wlis 23 ivliss am kuTxis 113 Tavadaznauris xelmoweriT ruseTis sinodSi gaigzavna saprotesto werili qarTuli enisa da literaturis akrZalvis gamo. 1904 wlis 28 ivliss episkoposma dimitrim `peterburgSi sinodis saswavlo komitetSi gagzavna sapasuxo gancxadeba, rom araTu samegreloSi, aramed mTel saqarTveloSi saeklesio skolebSi qarTuli enis swavleba unda aRkvecil iqnas, radgan qarTuli literatura savsea RvTis mgmobeli da separatistuli azrebiTo... igi sTxovda sinodis saswavlo komitets es misi gancxadeba daecva saidumlod, radgan Tu misi Sinaarsi gamomJRavndeba aq aRar damedgomebao.~ (48, 209). episkopos dimitris werilis Sinaarsi mainc gamJRavnda, ramac kidev ufro gazarda misadmi uaryofiTi damokidebuleba. igi 1905 wels iZulebuli gaxda CoxaSi gadacmuli gascloda misganve uaryofil samSoblos. exeboda ra episkopos dimitris antiqarTul saqmianobas guria-samegrelos eparqiaSi, arqimandriti ambrosi xelaia SeniSnavda: `me arasodes ar TanavugrZnobdi im samRvdelo pirT, romlebic xalxis garusebas cdilobdnen. xalxi darwmunda, rom is samRvdelno pirni, romelnic ebrZodnen mkvidrTa samSoblo enas, ver gauZRvebodnen bavSvebis aRzrdas. xalxi aRsdga maT winaaRmdeg. episkoposi dimitri abaSiZe Tavisi politikis gamo Seijavra guria-samegrelos mosaxleobam da Tu ara misi gaqceva samwysodan, yvelaferi cudad damTavrdeboda.~ (49, 158) saqarTvelod gadaxvewili episkoposi dimitri ruseTis sinodma baltiis episkoposad ganawesa, sadac

mxolod erTi weli dahyo, 1906 wlis ianvridan TurqmeneTisa da taSkentis episkoposia, sadac nayofier misionerul saqmianobas eweoda. 1905-1906 wlebSi qarTvelma samRvdeloebam mtkiced moiTxova ruseTis saero da sasuliero xelisuflebisagan saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgena. ruseTis xelisufleba cdilobda saqarTvelos eklesiis avtokefaliis sakiTxi mecnieruli polemikas ar gascleboda. 1906 wels peterburgSi dainiSna ruseTis sinodis sxdoma, sadac gansaxilvelad gatanil iqna saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenis mizanSewonilebis sakiTxi. sxdomaze saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenis aucileblobaze msjelobdnen episkoposebi: kirioni (saZagliSvili), leonide (oqropiriZe), profesorebi: niko mari, aleqsandre cagareli, aleqsandre xaxanaSvili. ruseTis sinodis wevrebi ar iziarebdnen saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenis azrs. sxdomaze sityva iTxova TurqmeneTisa da taSkentis episkoposma dimitrim, romelmac dagmo qarTvel avtokefalistTa moTxovna da maT nacionalistebi da separatistebi uwoda. daiWireT episkoposebi kirioni da leonide saqarTveloSi eklesiis avtokefalia aRaravis ar gaaxsendebao, _ ase daasrula Tavisi gamosvla man. qarTuli aristokratiuli gvaris warmomavlobis episkoposisagan aseTi mowodeba iyo dasanani da samwuxaro movlena. episkoposi dimitri verc taSkentSi grZnobda Tavs kargad iqac orjer iyo masze Tavdasxma. 1912 wlis 25 ivnisidan igi imperatoris brZanebiT dainiSna tavriisa da simferopolis eparqiis mmarTvelad, sadac Cveuli energiiT Seudga saqmianobas, aq man gansakuTrebiT Tavi gamoiCina seqtantebTan brZolaSi. 1913 wlis 13 maiss ruseTis imperatorma nikoloz II-m episkoposi dimitri Zvirfas Tvlebiani panaRiiT daajildova da aiyvana mTavarepiskoposis xarisxSi. pirveli msoflio omis dros Tavisi surviliT Savi zRvis flotis erTerT xomaldze saStato mRvdlis movaleobas asrulebda. imperator nikoloz II-is taxtidan gadadgomam, ruseTSi Seqmnilma rTulma politikurma procesebma mZimed imoqmeda mTavarepiskopos dimitrize. igi erTguli iyo ruseTis TviTmpyrobeluri imperiisa da saimperatoro xelisuflebisa. 1917 wlis agvistoSi moskovSi kremlis miZinebis taZarSi gaixsna ruseTis saeklesio kreba, romelsac unda gadaewyvita sapatriarqo mmarTvelobis aRdgena. episkoposi dimitri aqtiurad monawileobda krebis muSaobaSi da mxars uWerda ruseTis eklesiaSi patriarqobis aRdgenas. saeklesio krebam dagmo saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgena da mcxeTaSi miRebul damokidebulebis aqts ukanono uwoda. mTavarepiskoposi dimitri, rogorc saqarTvelos eklesiis avtokefaliis mowinaaRmdege, dainiSna `kavkasiaSi marTlmadidebeli eklesiis mowyobis Sesaxeb saeklesio komisiis~ Tavmjdomared. 1919 wels igi mcire xniT ganerida samoqalaqo omiT gawamebul ruseTs. ukan dabrunebuli sabWoTa xelisuflebam arasaimedo sasuliero ierarqad miiCnia, ramdenjerme daapatimra kidec. iyo misi daxvretis saSiSroebac, magram rogorc fiqroben, ioseb stalinma Seiwyala Tavisi yofili seminarieli maswavlebeli. 1923 wlidan kiev-peCoris lavraSi iyo, 1928 wels Seimosa didi sqema da ewoda antoni. mas did pativs scemdnen ruseTSi, rasac samwuxarod ver vityviT mis samSobloze. saqarTvelosTan mxolod naTesavebi

akavSirebda, romelTac Tbili werilebiT moikiTxavda. aResrula 1942 wlis 19 oqtombers. dakrZales kiev-peCoris lavraSi. saflavis qvas aseTi warwera hqonda: `mamao, cad mimarT da winaSe Senisa, arRara Rirs var wodebad Zed Senda, aramed myav me viTarca erTi muSakTagani.~

episkoposi eqvTime (eliaSvili)


episkoposi eqvTime, eriskacobaSi estate platonis Ze eliaSvili daibada 1845 wels TbilisSi. 1861-1864 wlebSi swavlobda Tbilisis sasuliero seminariaSi, romlis warCinebiT damTavrebis Semdeg, 1865 wels daniSnes seminariis maswavleblad, sadac moRvaweobda 1873 wlamde. ruseTis saero da sasuliero xelisufleba naklebad endoboda qarTvelebs, magram, rogorc Cans, estate eliaSvilSi maT dainaxes ruseTis erTguli adgilobrivi warmoSobis `inorodci~, amitom 1873 wels daniSnes seminariis zedamxedvelis TanaSemwed da akurTxes mRvdlad. amave dros igi ganaweses Tbilisis wmida marines eklesiis dekanozis TanaSemwed. (wmida marines eklesia moqmedi iyo 1938 wlamde da mdebareobda e.w. komunarebis baRSi. igi daangries 1938 wels s.v.). 1873-1880 wlebSi mama estate saRvTo sjuls aswavlida wmida ninos qalTa saswavlebelSi, 1880-1891 wlebSi Tbilisis vaJTa gimnaziaSi saRvTo sjulsa da saeklesio istorias. 1884 wlidan sionis taZris dekanozia, saidanac 1902 wels gadayvanil iqna qaSueTis eklesiis winamZRvrad. am dros qaSueTis Zveli eklesia daangries da aSenda droebiTi eklesia. 1903 wlis 23 noembers dekanozma estate eliaSvilma moaxerxa egzarqosis darwmuneba axali didi eklesiis aSenebis aucileblobaSi, aiRo sesxi, gaaTxrevina saZirkveli da Seudga axali taZris mSeneblobas. qaSueTSi misi moRvaweobis periods ukavSirdeba erTi gaxmaurebuli incidenti. saqarTvelos samociqulo eklesiis avtokefaliis gauqmebis Semdeg ganTqmul samonastro centrebs ruseTis Sida guberniebidan gadmosuli berebi daepatronen. ase moxda sofel asureTTan mdebare XIII saukunis kabenis monasterSic, sadac rusma berebma TiTqmis gaanadgures es istoriuli monasteri da gadaakeTes rusul yaidaze. maT icodnen, rom qaSueTSi iyo kabenis RvTismSoblis xati da moindomes misi waReba. 1902 wels viTomc mosalocavad Sevidnen qaSueTis droebiT aSenebul eklesiaSi da winamZRvris daukiTxavad gadaixades paraklisi, xolo Semdeg Camoxsnes xati da apirebdnen mis waRebas, magram dekanozma estate eliaSvilma morwmuneTa daxmarebiT isini eklesiidan xelcarieli gauSva.

1903 wlis oqtomberSi dekanozi estate berad aRikveca da uwodes saxeli eqvTime, imave wlis noemberSi akurTxes alaverdis episkoposad. 1905 wels episkoposi eqvTime gadayvanil iqna goris eparqiis marTvelad. am dros saqarTveloSi avtokefaluri moZraoba kidev ufro gaZlierda. qarTvelma samRvdeloebam saeklesio krebamde cota xniT adre sTxova qarTvel mRvdelmTavrebs ruseTis imperator nikoloz II-saTvis oficialurad moeTxovaT saqarTvelos samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgena. 1905 wlis 16 noembers imperators warudgines dokumenti, romelsac xels awerdnen episkoposebi: petre (konWoSvili), leonide (oqropiriZe), giorgi (aladaSvili), eqvTime (eliaSvili). bunebrivia ruseTis saero da sasuliero xelisuflebisaTvis miuRebeli iyo saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgena da daiwyo zewola xelismomwerebze. episkoposma eqvTimem ruseTis xelisuflebis winaSe aRiara Tavisi Secdoma da gaemijna avtokefalur moZraobas. rogorc mRvdeli ioseb CijavaZe episkopos kirions 1906 wlis 31 marts acnobebda: `elievi (eliaSvili s.v.) RmerTma daswyevlos aqac da iqac, xom mogwere, uari Tqva avtokefaliaze, ra vuyo, rom xeli movawereo.~ (49, 135). 1906 wels peterburgSi sinodis sagangebo sxdomaze, mZafri polemika gaimarTa saqarTvelos eklesiis avtokefaliis mizanSewonilobis sakiTxze, episkoposma eqvTime eliaSvilma da episkoposma dimitri abaSiZem mxari dauWires oficialuri xelisuflebis pozicias da daupirispirdnen qarTvel avtokefalistebs. episkopos kirionis CanawerebSi asea daxasiaTebuli eqvTime eliaSvili: `meliaSvili aq aris da daiareba egzarqosTan. es iseTi yaidis kacia, rom samoTxeSic ar dastovebs Tavis veragobas... Zaan SevTaTxe. pirdapir gamovucxade, rom TqvenisTana qveynis gamyidveli adamiani samSoblos ar unda meTqi.~ (49, 164). mas Tavisi aseTi saqcielis gamo saqarTveloSi aRar Camoesvleboda. 1906 wlis 8 noembers Txovna Seitana imperatoris saxelze gadaeyvanaT ruseTis Sida guberniis nebismier eparqiaSi, 10 noembers daakmayofiles misi Txovna da gadaiyvanes niJni novgorodis guberniis balaxninis episkoposad. 1909 wlis 29 maiss igi gadadga eparqiis mmarTvelis Tanamdebobidan da dainiSna moskovis zaikonospaskis monastris winamZRvrad. gardaicvala 1918 wels da daikrZala iqve. episkoposi eqvTime iyo friad ganswavluli pirovneba. saqarTveloSi yofnisas aqtiur monawileobas iRebda qalTa saeparqio saswavleblis daarsebaSi, iyo saeparqio sabWosa da sinodis kantoris wevri, asrulebda Jurnal `mwyemsis~ da ` ~-s cenzoris movaleobas. uwmidesi da unetaresi kalistrates SefasebiT `iyo kaci friad niWieri, mSvenieri mwirvelmlocveli, saeklesio wignebis saocari mkiTxveli da Cinebuli mqadagebeli, magram metismetad mfrTxali.~ (50, 78). raoden samwuxaroa, rom misi sifrTxile samSoblos mtrobaSi gadaizarda, xolo niWiereba ver moxmarda mSobel xalxs.

episkoposi petre (konWoSvili)

episkoposi petre, eriskacobaSi petre daviTis Ze konWoSvili daibada 1863 wels Tbilisis guberniis, Telavis sofel sabueSi. pirveldawyebiTi ganTleba ojaxSi miiRo. (mama mRvdeli hyavda, Zma medaviTne). amis Semdeg igi swavlis gasaRrmaveblad jer Telavis sasuliero saswavlebelSi miabares, romlis warCinebiT damTavrebis Semdeg swavla ganagrZo Tbilisis sasuliero seminariaSi, sadac am dros mkacrad devnidnen qarTul cnobierebas da qarTul kulturas. seminariis damTavrebis Semdeg petre male akurTxes mRvdlad da saingiloSi ganaweses. rTul pirobebSi uxdeboda mama petres moRvaweoba, didi iyo mahmadianobis gavlena, muqara, Seviwroebani, magram mama petre dauRalavad iRwvoda ingiloebSi qristianobisa da erovnuli cnobierebis asaRorZineblad. 1865 wlidan 1873 wlamde mama petre sasuliero samisionero saqmianobas eweoda javaSi, saidanac gadmoyvanil iqna TbilisSi da ganwesebul iqna saqalebo institutSi saRvTo sjulis maswavleblad. 1885 wels igi dajildoebul iqna oqros jvriTa da saeklesio ordeniT. mama petre yvelanairad exmareboda qarTuli erovnuli saqmis iniciatorebs, uSurvelad ugzavnida fuls `qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebel sazogadoebas~, winamZRvrianTkaris skolas, qalTa saSualo saswavlebels, qvriv-oblebs. igi episkopos kirionisadmi gagzavnil erT kerZo werilSi aRniSnavs: `Cems sicocxleSi oblebis mzrunvelobas ver movrCi.~ 1894 wels mama petres saqarTvelo-imereTis sinodalurma kantoram daavala bibliis TargmanTa Sesworeba. misma Tavdadebulma muSaobam sazogadoebis didi mowodeba daimsaxura, Tumca moSurnenic ganumravla, romelTac imdroindel presaSi scades mama petres Rvawlis ganqiqeba, ilia WavWavaZis `iveriam~ daicva mama petre da misi naRvawi: `mama konCuevi (konWoSvili) Semkulia samagaliTo SromismoyvareobiT, Rrma sarwmunoebiT, keTil-svindisierebiT da saRvTo werili da RvTismetyveleba mSvenivrad aqvs Seswavlili 30 wlis moRvaweobis dros, saRmrTo sjulis maswavleblis asparezzed da amitom, misi Sesworebani unda iyvnen sruliad sandoni da Sesawynarebeli.~ (51, 29). 1899 wels petre konWoSvilma imogzaura ierusalimSi. samSobloSi dabrunebulma gamoaqveyna `mogzauroba~ 1901 wels, romelSic aRwerilia ierusalimis qarTuli siZveleni. `mogzaurobas~ araerTi dadebiTi gamoxmaureba mohyva qarTul sazogadoebaSi. iakob fxakaZem aRniSna: `melniT ki ara cremliTa da sisxliT dawerili yofila konWoSvilis wigni. dekanozi petre didi mcodne yofila dabadebisa da saeklesio wignebisa. wigns Sesaferisi garegnobac aqvs... amisTana saucxoo sufTa gamocema marto oriode moipoveba Cvens enazed. es wigni, yovel Cvenebur Segnebul mRvdlis biblioTekaSi unda moipovebodes.~ 1908 wels mama petres redaqtorobiT gamoica samRvdelmTavro kondaki. SesavalSi redaqtori aRniSnavda: `jer ars uwyebad, viTarmed `samRvdelmTavro kondaki~, qarTvelTa Soris Semovida xmarebaSi, calke wignad. rusTa eklesiis zedmixedviT, mxolod meTormete saukuneSi, vinaidgan wigni ese, aRsavse TualsaCino SecdomebiTa, ar dabeWdila, raisa gamo, qarTulni mwyems-mTavarni ganicdidnen mravalguar dabrkolebaTa, amisaTvis Sevaswore igi jerovnad, dekanosis kornilios kekeliZisa da mRudlis kalistrate cincaZisaiTa, berZnul-slovenur teqstTa qarTul xelnawerTa Tana

SedarebiT da aRubeWde, safasiTa da warsagebeliTa CemiTa. uneblieT SecdomaTTvis, viTxov mkiTxvelTagan Sendobasa.~ 1905 wlis 26 agvistos petre konWoSvili episkoposad akurTxes. 17 noembers `iveriaSi~ daibeWda gancxadeba `guSin 16 noembers imereTis episkoposma leonidem (oqropiriZe), guria-samegrelosam giorgim (aladaSvili), gorisam eqvTimem (eliaSvili), alaverdisam petrem (konWoSvili) saqarTvelos egzarqoss TavianT mier xelmowerili gancxadeba warudgines da auwyebdnen, rom ukeTu uwmidesi sinodi droze ar gascems pasuxs saqarTvelos samRvdeloebis samarTlians moTxovnilebaze iveriis eklesiis avtokefaliis Sesaxeb, samRvdeloeba Seikribeba da mTavrobis daukiTxavad kaTolikoss amoirCevso.~ (51, 72) episkoposi petre did pativs scemda avtokefaluri moZraobis gamoCenil moRvawes episkopos kirions da ganicdida mis devna-Seviwroebas, romelsac ruseTis saero da sasuliero xelisufleba uwyobda am gamorCeul sasuliero moRvawes. 1906 wlis ianvarSi episkoposi petre imereTis eparqiis mmarTvelad gadaiyvanes, sadac samwysoze zrunvis garda man gasca nebarTva meliton kelenjeriZis politikur wignze `simarTle qarTuli eklesiis avtokefaliis Sesaxeb.~ romelSic avtori mecnierulad asabuTebda saqarTvelos eklesiis istoriul avtokefalias, ruseTis xelisuflebis mier misi gauqmebis arakanonikurobas da acxadebda, rusebis xelSi `qarTuli eklesia moCvenebas daemsgavsa, xolo saRvTismetyvelo mecniereba, pirdapiri mniSvnelobiT gailia ise, rom misi kvalic aRar darCa... aseTia qarTuli eklesiisa da xalxis winaSe rusuli skolisa da rusuli gavlenis damsaxureba... raRa unda iTqvas amis Semdeg im sacodav kacunebze, romlebic usindisod da siamayiT ucxadeben qarTvelebs, rusi xalxis raRac did damsaxurebaze qarTveli eris winaSe.~ (51, 73). aseTi paTosis wignze meufe petres nebarTva oficialuri xelisuflebisaTvis miuRebeli iyo, magram wyenas ar imCnevdnen. 1907 wlis aprilSi episkoposi petre goris eparqiis mmarTvelad gadmoiyvanes. 1907 wlis seqtemberSi igi airCies im komisiis Tavmjdomared romelsac evaleboda bibliis qarTulad gamocema, xolo 8 noembers saqarTvelos saistorio da saeTnografio sazogadoebis wevrad. episkoposi petre kirion saZagliSvils qarTuli eklesiis elises, ezras, neemias, svimons, Saravandeds, svetsa da angelozs uwodebda. igi ganicdida episkoposis kirionis samSoblodan gadasaxlebas da misadmi gagzavnil werilebSi gamoxatavda Rrma TanagrZnobasa da siyvaruls.. `RmerTma gvaRirsos Tqveni mSvidobiT da keTilwarmatebiT mobruneba samSoblos, gaufrTxildiT Tqvens Tavs.~ Tavis mxriv kirioni Zalian afasebda mas da rodesac Seityo petres episkoposad akurTxebeno, saCuqrad gamougzavna mitra, panaRiebi, saepiskoposo kverTxi. episkopos petres Rvawls pativs scemdnen da afasebdnen: iakob gogebaSvili, eqvTime TayaiSvili, aleqsandre xaxanaSvili, vasil da polievqtos karbelaSvilebi, sofrom mgalobliSvili, korneli kekeliZe, kalistrate cincaZe. `sanugeSebeli ar moipoveba ara raime, Cvens bedkruls samSobloSi~ xSirad aRniSnavda meufe petre. 1909 wlis 5 Tebervals igi gardaicvala. ioseb CijavaZe gadasaxlebaSi myof episkopos kirions atyobinebda: `5 Tebervals miicvala moxuci episkoposi petre. ambrosi xelaias gadayvanam didi gavlena iqonia masze, sul daeca suliT. metadre Seni Selaxva, xom ra

Tqma unda, Zalian swuxda. kviras daasaflaves anu anderZi auges da alaverdSi gaistumres.~ (51, 115). 8 Tebervals sionis taZarSi imereTisa da guria-samegrelos episkoposebma leonidem (oqropiriZe) da daviTma (kaWaxiZem) gadaixades wirva goris episkoposis petre konWoSvilis sulis mosaxseneblad. gansvenebulis Rvawlze vrclad isaubra dekanozma korneli kekeliZem. misi anderZisamebr neSti daikrZala alaverdis taZarSi. anderZis Tanaxmad mis mier datovebuli Tanxa gadanawilda `qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis,~ `saqarTvelos saistorio-saeTnografio sazogadoebis,~ ekonomiurad SeWirvebuli niWieri moswavleebis, saeklesio muzeumis saWiroebisaTvis. episkoposi petre konWoSvili iyo gulanTebuli qarTveli patrioti mRvdelmTavari, romlis fiqri, moqmedeba Tavis bedkrul samSoblos dastrialebda. igi mouwodebda qarTvelobas gamoeRviZaT da fxizlad edarajaT samSoblosaTvis. `samwuxaro iqneba, Tu saqarTvelos miwa-wyali gadava sxva tomTa xelSi da Cveni eri ki darCeba boganod... ukeTu Cvenma erma daicva Tavisi arseboba aqamdis, es sxvaTa mizezTa Soris imisaTvis, rom Tavis mamulzeda, mis winaparTa sisxliT morwyulzed, iyo igi mtkiced damkvidrebuli.~ (51, 123).

episkoposi pirosi (oqropiriZe)


episkoposi pirosi, eriskacobaSi maTe ioanes Ze oqropiriZe, daibada 1874 wlis noembers sofel disevSi (goris mazra). 7 wlis asakSi mamam miabara alaverdis monasters, sadac miiRo dawyebiTi sasuliero ganaTleba Tavisi papis mRvdel-monazon silvesteris mier (cnobili Tavisi mkacri cxovrebiT), romelic iyo aleqsandre episkoposis Zma. male is Seiyvanes Tbilisis sasuliero saswavlebelSi, xolo kursis dasrulebis Semdeg, 1890 wels, gadaiyvanes Tbilisis sasuliero seminariaSi; 1893-94 saswavlo wlebSi gadavida stavropolis sasuliero seminariaSi da daamTavra 1896 wels seminariis studentis xarisxiT, imave wels Sevida kievis sasuliero akademiaSi, 1900 wels daamTavra kievis sasuliero akademia RvTismetyvelebis kandidatis xarisxiT, 1900 wlis seqtemberSi aRikveca berad da ewoda saxelad pirosi, amave dros akurTxes jer iero-diakvnad, Semdeg _ mRvdelmonazvnad; 1900 wlis 14 noembers dainiSna kavkasiaSi marTlmadidebluri qristianobis aRmdgeneli sazogadoebis skolis inspeqtorad, 1902 wlis 10-17 maiss sinodis dadgenilebiT dainiSna goris sasuliero saswavleblebis ufrosis TanaSemwed, 1905 wlis 9 ivliss _ mowameTis monastris winamZRvrad, 1907 wels aiyvanes arqimandritis xarisxSi, 1909 wlis 29 maisis wm. sinodis dadgenilebiT dainiSna saqarTvelos-imereTis sinodaluri kantoris wevrad da daviTgarejis

udabnos winamZRvrad; 1915 wlis 10 dekembris brZanebiT dainiSna alaverdis episkoposad, 1916 wlis 15 ianvars moxda kurTxeva episkoposad petrogradis wm. aleqsandre nevelis lavraSi alaverdis episkoposad, episkoposma pirosma mRvdelmTavrad kurTxevis dros warmoTqmul sityvaSi aRniSna: `lmobierad Tavs movidrek ra winaSe RvTis gangebisa, me mTeli Cemi arsebiTa vmadlob ufalsa, rom man gadamiwyvita Sevwiro Cemni dReni didsa samRvdelmTavro xarisxSi am kaTedrasa, romelic saxelganTqmulia qristianuli, Tavdadebul RvawlTa Cemis samSoblos mosaqme adamianTa. WeSmaritad kaTedra igi mdidaria brwyinvale mSromelebiTa, romelnic sxivmosil gza maCvenebel varskvlaviviT miuZRodnen Cems Tanamemamuleebs sasufevlisaken RvTisa. ai Cems Tvalwin didebis brwyinviT mexatebian Rirsi mama ioseb alaverdeli, romelmac meeqvse saukuneSi ganamtkica qristianoba kaxeTSi, asaflavia alaverdis taZarSi. episkoposi ioane, romelmac miiRo mowamebrivi sikvdili lekTagan 1480 wels, episkoposi varsanofi, romelmac meTxuTmete saukuneSi uqadaga qristianuli sarwmunoeba lekTa, romelTagan bevri moaqcia qristianobaSi, episkoposi zenoni, romelmac moiara adgili macxovris vnebaTa da jvarze sikvdilisa da romelic ukan dabrunebisas Turqebma daatyveves, magram mainc Rirs iqmna amave taZarSi dasaflavebisa. episkoposi gabrieli, romelic meTeqvsmete saukuneSi cxovrobda da romelmac moitana alaverdis taZarSi ruseTis patriarqis iobisagan Sewiruli wmida xatebi da saeklesio samkauli. Cemsave TvalTa wina me mexatebian mowamebrivi gvirgvinebiT gasxivosnebulni keTilmorwmune dedofali kaxeTisa qeTevani, romelic awama Sah-abasma sparseTSi 1624 welsa qristes sarwmuneobis mtkiced dacvisaTvis, mefe aleqsandre, Ze RvTisa, romelic veragobiT mohkles kaxeTSi, rusis elCis tatiSCevis Tvalwin da sxva. vigoneb ra im didebul da RvawlSemosilebs, didebulT sarwmunoebiT, TavdadebiT da vadareb ra Cem Tavs imaT, me cxadad vgrZnob Cem uZlurebas da uRirsebas, me vgrZnob, rom Cemi mcire ZalTa da mcire cxovrebis gamocdilebiT, ver SevZleb im dids da sapasuxismgeblo saqmes, romelsac mavalebs me Cemi axali samsaxuri. me vici, rom am samsaxuris gzaze gadameRobebian is boroti veragobani, romelic gaSlilia da kvlav gaiSleba am gzaze boroti sulisa da sibnelisagan dasaRupavad eklesiis SvilTa. viTvaliswineb ra yvela amas da sxvagvar dabrkolebaTa Cemi samsaxuris asparezze, wynarad gevedrebiT Tqven, RvTivgabrZnobilno, aRvsilno cxovrebis gamocdilebiT mwyemsmTavarno eklesiisa RvTisa, aRavlenT umaRlesi mwyemsmTavar uflisa ieso qristesadmi wmida locvani Tqvenni, raTa gamabrnos me da gamxados me, uRirsi msaxuri misi, Zlieri, samarTliani da wynari sadideblad wmidisa marTlmadidebel eklesiisa da sasargeblod aw tanjulis Cemi Zvirfasi samSoblosi.~ (29, 119). msaxurobda imereTis eparqiaSic, dainiSna monastrebis keTilmowesed da im pirTa gamosacdeli komisiis Tavmjdomared, romelTac ekavaT mRvdelmsaxurebisa da medaviTneTa adgilebi, xolo saqarTvelos eparqiaSi gadasvlis Semdeg sxvadasxva dros ekava Semdegi Tanamdebobebi: saeklesio muzeumis Tavmjdomaris amxanagis da qarTul enaze saeklesio da saRvTismetyvelo wignebis gamocemis komitetis Tavmjdomare, sinodalur krebasTan arsebuli RvTismSoblis saZmos Tavmjdomare `saqarTvelos saegzarxosos moambis~ redaqtori da sxva. 1916 wlis 24 marts dainiSna saqarTvelos eparqiaSi mesame qorepiskoposad; 1917 wlis seqtemberSi sruliad saqarTvelos

saeklesio krebam airCia alaverdis saeparqio kaTedraze saxelwodebiT `alaverdeli~; 1922 wlis 23 aprils daemarTa dambla. gardaicvala 1922 wlis 28 aprils TelavSi, dakrZales 30 aprils alaverdis sakaTedro taZarSi, episkopos petres saflavis marcxniv, wesi augo episkoposma qristeforem, romelic alaverdSi sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis ambrosis locva-kurTxeviT iqna gagzavnili.

mitropoliti giorgi (aladaSvili)


mitropoliti giorgi, eriskacobaSi daviT giorgis Ze aladaSvili, daibada 1848 wlis 8 dekembers qiziyis sofel arboSikSi. pirveldawyebiTi ganaTlebis misaRebad patara daviTi naTesavis SemweobiT q. nuxaSi iqaur saqalaqo saswavlebelSi miabares. erTi wlis Semdeg gadmoiyvanes Tbilisis sasuliero saswavlebelSi, romlis damTavrebis Semdeg 1869-1875 wlebSi swavlobda Tbilisis sasuliero seminariaSi, romlis warCinebiT damTavrebis Semdeg daniSnul iqna Tbilisis sasuliero saswavlebelSi umaRlesi ganyofilebis mosamzadebeli klasebis maswavleblad. 1876 wlis 9 ianvars dainiSna marTlweris gakveTilebis maswavleblad. 1876 wlis 2 marts saswavleblis zedamxedvelad. 1877 wlidan daviT aladaSvili imave saswavlebelSi geografias da ariTmetikas aswavlida, imave wlis 15 noembridan dainiSna saswavleblis ekonomosad. ori wlis Semdeg piradi gancxadebiT datova yvela Tanamdeboba da swavlis gasagrZeleblad gaeSura kievis sasuliero akademiaSi, romelic RvTismetyvelebis magistris wodebiT daamTavra 1883 wels da dabrunda saqarTveloSi. 1884 wlis martidan igi muSaobda ozurgeTis saswavleblis zedamxedvelad da qarTuli enis maswavleblad. 1885 wlis 5 seqtembers igi gadayvanil iqna samegrelos sasuliero saswavleblis zedamxedvelis TanaSemwed. 1898 wlis 22 aprils mieniWa `statski sovetnikis~ wodeba. 1898 wlis 5 ivliss dainiSna samegrelos sasuliero saswavleblis droebiT zedamxedvelad. 1899 wlis 3 Tebervals pedagogiuri moRvaweobis 14 wlisTavze wmida anas III xarisxis kavaleris ordeniT daajildoves. 1899 wlis 25 seqtembers daviT aladaSvili berad aRikveca da saxelad giorgi ewoda. meore dRes akurTxes diakvnad, 1 oqtombers _ mRvdlad, 3 oqtombers arqimandritis xarisxSi aiyvanes. 1900 wlis 20 ianvars guria-samegrelos episkoposis aleqsandres (oqropiriZe) locva-kurTxeviT TekliTis dedaTa monasterSi mSenebare qalTa samrevlo-saeklesio skolis mSeneblobis meTvalyureoba daevala. 1902 wlis 16 marts ruseTis sinodis gankargulebiT arCeul iqna imereTis sinodaluri kantoris wevrad da dainiSna daviT garejis wmida ioane naTlismcemlis saxelobis mamaTa monastris winamZRvrad. 1902 wlis 6 maiss wmida anas II xarisxis ordeniT dajildovda, imave wlis 7 ivliss sinodaluri kantoris Senobis saremonto komisias xelmZRvanelobda, 27 ivniss sasuliero Jurnal `mwyemsis~ cenzorad, xolo 24 agvistos qarTuli `marxvanis~ Sesworebuli komisiis jgufSi koreqtorad daniSnes. 1903 wlis 4 marts Tbilisis sasuliero seminariis axali Senobis aSenebis sarevizio komisiis Tavmjdomared airCies, arqimandriti giorgi SeTavsebiT muSaobda

saqarTvelos saegzarqosos samxareo saswavleblebis komitetis wevrad, saeklesio muzeumis Tavmjdomared. 1905 wlis 6 maiss wmida vladimeris IV xarisxis ordeniT daajildoves. 1905 wlis 29 agvistos ruseTis sinodis gadawyvetilebiT arqimandriti giorgi gamorCeul iqna episkoposad. 25 seqtembers sionis sapatriarqo taZarSi Sesrulda misi kurTxeva. episkoposma giorgim guria-samegrelos eparqia Caibara, romelic antiqarTuli, reaqciuli saqmianobis gamo xalxisagan Serisxulma renegatma episkoposma dimitrim (abaSiZe) malulad miatova da ruseTSi gadaixvewa. 1908 wlis 1 Tebervals meufe giorgi imereTis episkoposad gadaiyvanes. 1912 wlis 11 aprilidan igi SeTavsebiT gelaTis yovladwmida RvTismSoblis Sobis saxelobis mamaTa monastris winamZRvrad dainiSna. ruseTis saero da sasuliero xelisufleba afasebda episkopos giorgis Rvawls. amitom igi dajildovda wmida anas I da II xarisxis ordenebiT. episkoposi giorgi aqtiurad monawileobda saqarTvelos sazogadoebriv-kulturul saqmianobaSi. saqmiani mimowera hqonda akaki wereTelTan, grigol robaqiZesTan, ivane javaxiSvilTan. 1913 wlis ivlisSi gazeTi `eri~ episkopos giorgi aladaSvilze werda: `igi frTxilia, mSvidi. misi azriT Cvens droSi dakargva ramisa advilia, povna Zneli. zogierTebisaTvis misi aseTi gadaWarbebuli sifrTxile SeiZleba nakleb mosawonia. magram ra gaewyoba.~ episkopos giorgis sifrTxile da TavSekavebuloba gansakuTrebiT gamJRavnda 1905 wlis saeklesio sakiTxebis ganxilvis dros. eparqiis samRvdeloeba Tavisi mRvdelmTavrisagan moiTxovda saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenisaTvis brZolaSi met aqtiurobas. episkoposi giorgi iZulebuli gaxda SeerTeboda episkoposebis petre, leonides, eqvTimes xelmoweriT ruseTis imperator nikoloz II-sadmi gasagzavni werilis suliskveTebas, magram avtokefaliis sakiTxSi mainc yoymanobda. 1917 wlis 12(25) marts marTalia mcxeTaSi Cavida, sveticxovlis sapatriarqo taZarSi daeswro sagangebo wirvas, xeli moawera saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenis aqts, magram iqidan pirdapir egzarqosis sasaxlisaken gaswia da moaxsena sxva gamosavali ar mqondao. misma aseTma nabijma imereTis eparqiis samRvdeloebisa da morwmuneTa ganrisxeba gamoiwvia, saqme iqamde movida, rom eparqiam sruli undobloba gamoucxada mas. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis droebiTma mmarTvelobam mas mRvdelmTavroba SeuCera, xolo 1917 wlis 8-17 seqtembers gamarTulma I saeklesio krebam gadaayena imereTis episkoposis Tanamdebobidan. uwmidesi da unetaresi kirion II-is tragikulad aRsrulebis Semdeg kaTolikospatriarqis mosaydre Tbilelma mitropolitma leonidem 1918 wlis 1 agvistodan wilknis eparqiis mmarTvelad daadgina, mcxeTa-Tbilisis eparqiis gaerTianebis Semdeg (1919 w.) 1920 wlidan Wyondidisa da baTumSemoqmedis eparqiis mmarTvelad gadaiyvanes. episkoposi giorgi gaxda mitropoliti. 1921 wlis 25 Tebervals bolSevikuri saokupacio xelisuflebis Semosvlam kidev ufro daamZima mitropoliti giorgi. man 20 seqtembers gancxadebiT mimarTa saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTalikoso sabWos, gaeTavisuflebinaT eparqiis winamZRolobidan da gaeSvaT pensiaze. 1922 wlis 17 oqtombers episkoposi giorgi aladaSvili xirsis wmida stefanes saxelobis mamaTa monastris winamZRvrad dainiSna. 1922 wlis 14 noembers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ambrosis mier eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis daajildovda skufiaze

briliantis jvris tarebis uflebiT. umZimesi politikuri viTareba iyo XX saukunis 20-iani wlebis saqarTveloSi, bolSevikurma saokupacio xelisuflebam saqarTvelos eklesia kanongareSe organizaciad gamoacxada, daiwyo sasuliero pirebis devna-Seviwroeba, eklesia-monastrebis ngreva, saeklesio qonebis dataceba, siwmindeTa Seuracxyofa. 1924 wels daarbies xirsis monasteri. mitropoliti giorgi iZulebuli gaxda Tavis sofel arboSikSi naTesavebTan gadasuliyo. 1925 wlis 28 Tebervals igi gardaicvala, dakrZales sofel arboSikis eklesiis galavanSi, dakrZalvas mxolod naTesavebi da axloblebi eswrebodnen, Tbilisidan veravin Camovida mxcovani mitropolitis xsovnisaTvis pativis misagebad. am dros sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ambrosi da sakaTolikoso sabWos wevrTa umravlesoba metexis cixeSi isxdnen... SiSisa da teroris atmosfero sufevda yvelgan. Zveli Taobis kidev erTma ganaTlebulma mRvdelmTavarma datova amqveyniuri cxovreba da misma sulma maradisobaSi gadainacvla. `Tqveno meufebav, yovlad samRvdelo giorgi! mogexsenebaT, am Jamad tfilisSi imyofeba uwmindesis sinodis oberprokurori b-ni voluini. es garemoeba Turme qarTveliZem Sesaferad scno, raTa TaTbiri gaimarTos saqarTvelos eklesiis viTarebis gamo. uaRresad saWiroa monawileoba Tqvenis meufebiT am TaTbirSi da amitom vbedav da gawuxebT didis TxovniT _ keTil ineboT da CamobrZandeT Tbiliss ama wlis ivlisis 26-Tvis. mogexsenebaT, rom Tqven dauswreblad xsenebuli TaTbiris gamarTva yovlad SeuZlebeli iqneba, saWirod vsTvli mogaxsenoT, rom foTidan mowveuli brZandeba agreTve yovladsamRvdelo leonidi. davSTebi Tqvenis locva-kurTxevis mTxovneli Tqveni meufebis umorCilesi mona n. k. afxazi. 24 ivlisi 1916 w. q. tfilisi.~ (23, 34). imereTis episkoposis giorgis (aladaSvili) werili akaki wereTels. didebulo mamuliSvilo batono akaki! Cemi da Cemdami rwmunebuli samRvdeloebis saxeliT mogilocavT Tqvens brwyinvale dResaswauls. dRe ese qmna RmerTman Tqvenda sadideblad da mSobeli eris Wkuis maswavleblad. ormocdaaTi weli aRviZebdi Sens satrfo samSoblos, iqneba eWvic Segepara mis gaRviZebaSi. da igi warmoidgine momakvdavaT. ara, Tqven amas ver ifiqrebdiT, radgan Tqven samSoblos momavals amyarebT didebul warsulzed. rac unda gavkafoT xe, igi iSovis dros da gamoiRebs axal Stoebs, radgan fesvebi Tavidanve saRi da magrad gabmuli aqvs. RmerTma Sen TviTon gagxada imis Rirsi, Seni TvaliT dagenaxa da Seni yuriT gagegona brwyinvale Sedegi Seni ormocdaaTi wlis moRvaweobisa. bednieri xar Sen ukunisamde, ufro ki bednieria Seni eri, romelmac ismina Seni da mogdevs ukan, rogorc gonieri Svili Tavis maswavlebels da mamas. didebulo adamiano, Sen SegiZlian uSiSrad miugo Seni eris Zvel gmirTa saxarebis sityvebiT: ai me da isini, vinc me CamabareT arc erTi maTgani ar damiRupnia _ Sexede Seni Sors gamWvretelis TvaliT am wmida taZris kedlebs, aq arian Cvenda

maswavleblad xatebi CvenTa wmidaTa mociqulTa da RmerTSemosilTa mama CvenTa. didi da uricxvia gundi maTi. mwams da vaRiareb, rom am wuTSi igini netarebis sixaruliT aRtacebulni dagyureben zecidan da uxilavad gadgamen Tavzed zeciur dafnis gvirgvins, rogorc maT misabaZ eris Svils. bednieri var dRes mec, romelsac, gangebiT RvTisa, mxvda wilad mogilocoT didebuli dResaswauli. ara Tu me, uRirsi mRvdelmTavari, aramed didebulni gaenaTelni da quTaTelnic did jildod CaTvlidnen TavianT Tavs, rom SeeZloT am wuTSi Cemi adgilis daWera, locviTa maTiTa glocav, samSoblos sayvarelo Svilo da didebav, xatiT macxovrisa Cvenis ieso qristesiTa, romlis siyvaruli Sen STaginerga netarma mSobelma Senma da romlis idealebiT bavSobidanve ganmsWvaluli xar.~ 1908 w. (23, 34). grigol robaqiZis werili imereTis episkopos giorgisadmi. didad pativcemulo meufeo giorgi pirvelad bodiSs vixdi Tqvens winaSe, rom borjomSi ver gnaxeT, amis mizezi umTavresad is iyo, rom Tqvens garSemo yovelTvis bevri vinme iyo, me ki msurda marto menaxeT. imedia am danaSauls momitevebT. axla ki kidev unda SegawuxoT erTi TxovniT. eparqialur saswavlebelSi adgili ganTavisuflda da Cems das unda iSovos igi. me mgonia, Rirsic aris igi am adgilis. Tu es adgili iSova, maSin me gavTavisufldebi misi ojaxis daxmarebisagan, da mTels Tavisufal dros im sazogado saqmes movaxmar, romlisTvisac Tavgamodebul var... imedia, axlo xanSi mogiZRvniT Rirseul madlobas im auracxeli daxmarebisaTvis, romliTac Tqven dagivalebaT Cemi ojaxi. grigol robaqiZe 1912 w. 4/IX~ (23, 25).

mitropoliti daviTi (kaWaxiZe)


`erT dros iqneba vinmem daiwyos qeqva sinodis saqmeebSi da gadafurclos Cemi nawerebic da viqne mis TvalSi gaSavebuli~ (mitropoliti daviTi. 1928 w. 11 ianvari). rogorc Cans mas seriozulad awuxebda fiqri `ras ityvis Cemze STamomavloba.~ da es arc iyo gasakviri. mitropolit daviTis (kaWaxiZe) pirovnebis piruTvnelad Sefasebis gareSe. XX saukunis I naxevris saqarTvelos samociqulo eklesiis istoriis srulyofilad warmoCena SeuZlebelia. mitropoliti daviTi, eriskacobaSi eqvTime oqropiris Ze kaWaxiZe, daibada 1872 wlis 15 oqtombers q. quTaisSi. quTaisis sasuliero saswavleblis warCinebiT damTavrebis Semdeg Cairicxa Tbilisis sasuliero seminariaSi. rogorc ipolite varTagava SeniSnavda, `igi bavSvobidanve ganmartoebuli iyo, seminariaSi gansakuTrebul yuradRebas amaxvilebda eklesiur, religiur sakiTxebze. yvela amxanagi darwmunebuli iyo, rom is anaforas Caicvamda. seminariaSi maswavleblebi mas avalebdnen qadagebis daweras

Tbilisis eklesiebSi warmosaTqmelad... mas mieca rekomendacia yazanis sasuliero akademiaSi. masTan erTad swavlobdnen sergi gorgaZe, besarion xelaia (kaTolikosi ambrosi). man patristikaSi aRebuli sadiplomo naSromi maRal doneze Seasrula. 1899 wels daamTavra yazanis sasuliero akademia. 1898 wlis 8 maiss ekurTxa mRvdel-monazonad. 1899 wels dainiSna kavkasiaSi qristianobis aRmdgeneli sazogadoebis maswavleblad. 1902 wels samegrelos sasuliero saswavleblis zedamxedvelis TanaSemwea. 1903 wlidan solokamskis, xolo Semdeg polockis sasuliero saswavleblis zedamxedvelia, 1905 wels donis seminariis reqtoria. 1907 wlis 4 noembers daviT kaWaxiZe saqarTvelos egzarqosma nikonma alaverdel episkoposad akurTxa. 1907 wlidan igi egzarqosis sinodaluri kantoris wevri iyo. rogorc ipolite varTagava ixsenebda: `1912 wels episkoposi daviTi werils migzavnis da mTxovs Sexvedras. gavocdi. masze gansakuTrebuli gavlena mouxdenia Cems werilebs, romelic Jurnal `ganaTlebaSi~ ibeWdeboda... egzarqosi inokenti Seecada guria-samegrelosa da imereTis episkoposis uflebebis Semcirebas, magram yvelasaTvis moulodnelad episkoposi daviTi gamovida maT damcvelad. ganrisxebulma egzarqosma igi piatigorskSi gadaiyvana 1912 wels, sadac man gamosca broSurebi, romelSic akritikebda inokentis proeqts, romelsac `saqarTvelos eklesiis damcirebis mizniT gakeTebul oinebs uwodebda.~ (5, 87). 1914 wlidan 1917 wlamde igi vinicis episkoposi iyo. saqarTvelos marTlmadidebli samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgenis Semdeg, 1917 wels, igi dabrunda saqarTveloSi. pirveli saeklesio krebis gadawyvetilebiT episkoposi daviTi dainiSna urbnisis episkoposad, 1921 wlidan 1923 wlamde iyo Wyondideli, 1923 wels baTum-Semoqmedeli, 1924 wels mcire xniT alaverdeli, xolo quTaTelgaenaTeli. mitropolit nazaris tragikuli aRsrulebis Semdeg gaxda quTaTel-gaenaTeli episkoposi. miuxedavad imisa, rom mitropoliti nazari jer kidev eparqiis xelmZRvaneli iyo, episkoposma daviTma quTaisSi daiwyo samRvdeloebaSi saqarTvelos samociqulo eklesiaSi `reformebisa da ganaxlebis~ aucileblobaze saubrebi da mxardamWernic moipova. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ambrosisa da saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTolikoso sabWos wevrebis dapatimrebis Semdeg (dapatimrebulTa Soris iyo quTaTeli mitropoliti nazaric s.v.). 1923 wlis 14 agvistos saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis droebiT mmarTvels episkopos qristefores Seatyobina, rom elodeboda mTavrobis nebarTvas quTaisis samRvdeloebis krebis mowvevaze. dekanoz platon cqitiSvilisadmi gagzavnil werilebSi episkoposi daviTi aRniSnavda: `dro aris ganaxleba Setanil iqnas Cvens saeklesio cxovrebaSi Tanaxmad Tanamedrove kulturis, saxelmwifoebrivi wes-wyobilebis. amitom gevalebaT gamoiTxovoT mTavrobisagan nebarTva sareformo komisiis Sedgenisa da saWiro krebebis gamarTvisa, raTa gamomuSavebul iqnas reformis proeqtebi.~ (30, 1523, 7) bolSevikuri saokupacio xelisuflebisaTvis qristianuli sarwmunoeba da misi damcveli saqarTvelos samociqulo eklesia miuRebeli iyo. maTi axali `diadi~ eqsperimentebisaTvis _ socializmis, komunizmis asaSeneblad aucilebeli iyo axali sabWoTa adamianis aRzrda, romelic Tavisi mentalobiT araviTar kavSirSi ar iqneboda warsulTan, sulierebasTan, erovnul RirebulebebTan. saqarTvelos samociqulo eklesiaSi reformebis aucileblobaze saubari da

aseT sasuliero pirebisaTvis mxardaWera miznad isaxavda mravalsaukunovani marTlmadidebeli eklesiis Signidan rRvevas, dapirispirebaTa inspirirebas da misi avtoritetis gacamtverebas. eklesiis reformebis aucilebloba ar iyo marto qarTuli movlena, igive procesebi viTardeboda ruseTSi `obnavlencebi~, `cocxali eklesiis~ warmomadgenlebi da `ganaxlebisa da reformebisa~ jgufi saqarTveloSi miznad isaxavda sarwmuneobisa da socializmis morigebas, es SeuZlebeli iyo. axal ideologias axali adamiani sWirdeboda, romlis cnobiereba ar unda dabrkolebuliyo samSoblos, moyvasis siyvaruliT. aseT viTarebaSi rogor moxerxdeboda eklesiisa da axali bolSevikuri ideologiis Tanacxovreba? saokupacio xelisuflebis mizani iyo mwerlobis, inteleqtualuri sazogadoebis, eklesiis moTviniereba. eklesiis sferoSi reformebis mxardaWera iyo, samSoblosa da moyvasze Tavdadebuli eklesiis moTvinierebis mcdeloba. 1923 wlis 2 seqtembers saeklesio reformebis jgufis mowodebiT Sedga samRvdeloebis kreba quTaisSi, romelic gaxsna episkoposma daviTma. misi azriT, aucilebeli iyo saqarTvelos eklesiaSi Sesuliyo cvlilebebi Tanamedrove cxovrebis mixedviT. krebaze gamosulma mTavrobis adgilobrivma warmomadgenelma isaubra imis Sesaxeb, ra cvlilebebis SemTxvevaSi iTanamSromlebda xelisufleba eklesiasTan. krebaze airCies saqarTvelos eklesiaSi gasatarebeli reformebis sainiciativo komiteti, romlis SemadgenlobaSi Sevidnen: episkoposi daviTi, arqimandriti nestor (yubaneiSvili), dekanozebi: g. cagareiSvili, a. fofxaZe, saero pirni: s. yifiani, tr. jafariZe, T. xuskivaZe, m. kandelaki, v. wereTeli, e. nikolaZe, d. dgebuaZe. krebis monawileebis azriT `memorandumma, (igulisxmeba uwmidesi ambrosis mowodeba genuis saerTaSoriso konferenciaze s. v.) kontrrevoluciurma gamosvlebma eklesia uxerxul mdgomareobaSi Caayena, xelisuflebam igi Tavis mtrad miiCnia da amitom daarbia eklesiebi, daqsaqsa samRvdeloeba. mTavroba unda darwmundes, rom eklesias politikasTan saerTo araferi aqvs, Tu amas davamtkicebT, maSin xelisufleba Sewyvets eklesiis sawinaaRmdego kampanias. amitom moviTxovT Cvens eparqiaSi SeCerebul iqnas eklesiisa da samRvdeloebis winaaRmdeg brZola, aRdgenil iqnas taZrebi, Tu mainc vinme SeiniSna antisamTavrobo gamosvlebSi, isini sastikad dasajon.~ (30, 1523,9). ori dRis Semdeg Catarebul sxdomaze ukve bolSevikuri xelisuflebis warmomadgenlebi, quTaisis mazris partiuli komitetis Tavmjdomare valia baxtaZe da dasavleT saqarTvelos prokurori ambrosi uruSaZe aqtiurobdnen. maTi winadadebiT krebam aseTi dadgenileba miiRo: `dRes saqarTveloSi arsebuli sabWoTa xelisufleba aris erTaderTi kanonieri xelisufleba, romelic qarTveli xalxis interesebis gamomxatvelia. Cven movuwodebT yvela morwmuneT mxari dauWiron mas. vacxadebT sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq ambrosis gamosvlas Semcdarad da arakanonikurad, saWirod migvaCnia igi gadayenebul iqnas Tanamdebobidan. iqneb TviTonac gadadges. molaparakeba amaze iqonion episkoposma daviTma da dekanozma platon cqitiSvilma.~ (30, 1523, 20). episkoposi daviTi da dekanozi platon cqitiSvili (mitropolit nazaris saeparqio saxlSi gadamaluli sionis sapatriarqo taZris ganZeulobis adgilsamyofeli xelisuflebis warmomadgenlebs dekanozma platon cqitiSvilma Seatyobina da maTi ndobac

daimsaxura s.v.) TbilisSi daubrkoleblad Sevidnen metexis cixeSi da kaTolikos-patriarq ambrosis mosTxoves gadadgoma. uwmidesma ambrosim yuradRebiT mousmina maT da upasuxa: `Tu Cveni eklesiisaTvis saWiroa, maSin iZulebiT unda viqne gadayenebuli,~ Cemi nebiT me ar gadavdgebi.~ (30, 1523, 17). quTaisSi dabrunebulma episkoposma daviTma kvlav Sekriba sareformo komitetis wevrebi da ganixila kaTolikos-patriarq ambrosisadmi mimarTvis teqsti, romelSic aRniSnuli iyo: `saqarTvelos eklesiis mdgomareoba metad mZime suraTs warmoadgens, patriarqi, mitropoliti, arqimandriti, zogierTi dekanozi dapatimrebulni arian, eparqiis marTva-gamgeoba SeCerebulia. taZrebi gamonaklisis garda daketilia, samRvdeloeba daqsaqsulia, morwmune eri Sewuxebulia. yovelive es Sedegia eklesiasa da sabWoTa xelisuflebas Soris momxdari konfliqtebisa, rac gamoiwvia Tqvens mier gadadgmulma nabijma (memorandumma). quTaisis samRvdeloebisa da morwmuneTa nawilma mTavrobasTan SeTanxmebiT Seadgina saniciativo jgufi, romlis mizania eklesiis sakiTxebis mogvareba progresul niadagze, rom eklesiamac Tavisi adgili daiWiros mTavrobisadmi da Tavisi arsebobac administraciul sferoSi mTavrobis mxriv uzrunvelyofil iqnas. es SeuZlebelia, Tu memorandumiT gamowveuli konfliqti ar amoiwura. amitom gTxovT uaryoT memorandumi, romlis Sinaarsac mTavrobis dRevandel saxelmwifoebriv moqmedebas ar Seesabameba da ar SeswiroT mas eklesiis keTildReoba.~ (5, 134). ganaxlebisa da reformebis jgufis mier Sedgenili proeqtis Sesaxeb ukve visaubreT, davsZenT, rom misi cxovrebaSi gatareba niSnavda marTlmadidebeli eklesiis mravalsaukunovani kanonikis moSlas, eklesiis mospobas. marTalia, isini acxadebdnen, rom: `mizani reformebisa saeklesio moZRvrebis gawmenda-gafaqizeba, RvTismsaxurebis rTuli formis gamartiveba eklesiis saqmianobis gamococxleba-gafarToeba da progresis gzaze damyareba iyo,~ (5, 134) magram saqme sul sxvas aCvenebda. eklesiaSi skamebi, galobis Tanamedrove musikiT Canacvleba, sasuliero saboris gauqmeba, berobis institutis mospoba veraferi progresuli iyo. 1925 wlis martSi kaTolikos-patriarqi ambrosi da sakaTalikoso sabWos wevrebi patimrobidan gaaTavisufles. uwmidesma ambrosim Seqmna komisia, romelsac unda gamoeZiebina episkopos daviTis saqmianobis kanoniereba. sakaTalikoso sabWos davalebiT komisiis saTaveSi Caudga alaverdeli episkoposi melqisedeki (fxalaZe). quTaisSi Casulma episkoposma melqisedekma dainaxa rogori daZabuli viTareba da dapirispireba iyo eparqiaSi. 1925 wlis 16 dekembers sakaTalikoso sabWos saxelze Sedgenil moxsenebaSi episkoposi melqisedeki aRniSnavda: `1925 wlis 11-15 dekembers varkvevdi yovladsamRvdelo daviTis saqmes. yovladsamRvdelo daviTis winaaRmdeg rome braldebis wamoyeneba borotmoqmedebaSi aravis ar ZaluZs: igi umwikvlo adamiania dResac da warsulSic. miuxedavad amisa, quTaisis samRvdeloebis umravlesoba moiTxovs mis quTaisidan gadayvanas, umayofilebis mizezad asaxeleben mis gauwonasworebulobas, mis momxreebsa da mowinaaRmdegeTa Soris xSiria dapirispirebani. yovelive zemoTqmulis gamo, vfiqrob saWiroa da sasargebloc TviT episkopos daviTisaTvisac misi quTaisidan sxva eparqiaSi gadayvana. axali mRvdelmTavari unda airCios eparqiam, rom aRar hqondes ukmayofilebis safuZveli. isini sakaTalikoso sabWodan daniSnuls mxolod mitropolit kalistrates miiReben.~ (5, 135).

rodesac es informacia episkoposma daviTma miiRo, wonasworoba dakarga. man saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTalikoso sabWosadmi gagzavnil werilSi aRniSna: `vkadnierdebi da movaxseneb sakaTalikoso sabWos, rom Cems cxovrebaSi da Cems samsaxurSi araa iseTi ram, rom SeiZlebodes Cemi daTxovna an gadayvana daurRvevlad samarTlianobisa da wesierebisa. cru qristianebs da cru patriotebs rom ar movwonvar da gzavnian Cems Sesaxeb saCivrebs, amas umaRlesma sasuliero mTavrobam araviTari yuradReba ar unda miaqcios, me xeluxlebel unda viqne quTaisSi.~ (30, 1523). daiwyo xelmowerebis Segroveba, rogorc momxreTa, aseve mowinaaRmdegeTa mier. mowinaaRmdegebi mas `cocxali eklesiis~ (obnavlencebis) warmomadgenlad miiCnevdnen, momxreni _ yvelaze Rirseul mRvdelmTavrad, sakaTalikoso sabWos 1926 wlis 9 noembris ganCinebiT episkoposi daviTi gadayvanil iqna mawyverelis kaTedraze. am gadawyvetilebas mohyva episkopos daviTis pasuxi sakaTalikoso sabWosadmi: `gTxovT erTi TviT SeaCeroT ganCineba Cemi quTaisidan gadayvanis Sesaxeb saqmis safuZvlian garCevamde. vTxov sakaTalikoso sabWos, gamoiCinos `gamWriaxoba da sibrZne,~ romelzedac igi mimiTiTebs nu iqneba darRveuli mSvidobianoba... me sxva mRvdel-mTavars ver SemovuSveb quTaisSi, sanam me ar viqnebi dakmayofilebuli. me TiTqmis oci wlis episkoposi Tavs aravis gavamasxaravebineb. me sagangebod mivwere kaTolikos-patriarqs, axalcixeSi mRvdelmTavris ganweseba ar SeiZleba Tqo. Cemi gadayvana SeiZleba mxolod TbilisSi... winaaRmdeg SemTxvevaSi me quTaisSi ar viqnebi mxolod maSin, roca eklesiaSi Cemi sisxli daiRvreba vismesgan.~ (30, 1523). episkopos daviTs bolSevikuri xelisuflebis warmomadgenlebic wamoeSvelnen. aman igi ufro gaaTamama, `axalcixeSi Tu kargia, _ werda igi 19 noembers sakaTalikoso sabWos, _ iq mitropoliti kalistrate gauSviT. aqedan me arsad waval jer erTi rogorc udanaSaulo, meorec me sxva eparqiebis haers ver vitan, quTaisidan Cemi adgili rogorc uxucesi mRvdelmTavrisa aris Tbileli mitropolitoba.~ (30, 1523). es iyo aSkara daumorCilebloba da gamowveva, rasac sakaTalikoso sabWom aseTi dadgenilebiT upasuxa: `ganmeorebiT ecnobos episkopos daviTs dauyovnebliv Seudges Tavis movaleobis aRsrulebas mawyveris eparqiaSi, nu aiZulebs sakaTolikoso sabWos mimarTos mociqulTa 36-e kanons. sakaTalikoso sabWos Tavmjdomare, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ambrosi, sakaTalikoso sabWos wevrebi: mitropoliti kalistrate, episkoposebi: pavle, melqisedeki, dekanozebi: i. mirianaSvili, g. gamrekeli, iv. ratiSvili, g. imnaiSvili.~ (30, 1523). quTaTeli episkoposi daviTi, romelsac oficialuri saero xelisuflebisagan sruli mxardaWera hqonda, wavida kidev ufro did konfrontaciaze, man 1926 wlis 8 dekembers saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis umaRles xelmZRvanelobas sruli daumorCilebloba gamoucxada, sakaTalikoso sabWosadmi gagzavnil werilSi aRniSna: `kaTolikos-patriarqi ambrosi da sakaTolikoso sabWo Cems mimarT usamarTlod da ukanonod moiqeciT... Tqven daRupeT saqarTvelos eklesia (memorandumi sabWoTa mTavrobasTan Seurigebloba), Tqven araviTar arsebiTi xasiaTis zomebs ar RebulobT waqceuli eklesiis aRsadgenad... amitom me, qarTvel mRvdelmTavarTa Soris uxucesma, 5 dekembers wirvaze gamovacxade Cemi Tavi kaTolikos-patriarq ambrosisa da sakaTalikoso sabWosagan damoukideblad.~ (5, 137). am werilebis gacnoba uTuod mZime xasiaTze

daayenebs mkvlevars. bolSevikurma xelisuflebam mizans miaRwia, erTmaneTs daupirispira sasuliero pirebi, da es im dros, rodesac mRvdlebs aiZulebdnen ganmosvas, angrevdnen eklesia-monastrebs, ratom veraferi viswavleT Cveni warsulidan, mteri yovelTvis sargeblobda Cveni daqsaqsulobiT. episkoposma daviTma samwuxarod, cudi roli Seasrula, mas daaviwyda saqarTvelos eklesiis interesebi, mrevli, qristianuli Semwynarebloba da keTilSobileba, 1926 wlis 17 dekembers mitropolit kalistrates aseTi damcinavi werili gaugzavna: `coliano mitropolito kalistrate! Sens Tavs daabrale rac moxda... Sen Tu xar mag did adgilze, Tu patenisi (kaTolikos-patriarqi ambrosi) kaTolikosi, nuTu me quTaTeli ar unda viyo, were protokolebi: me ki verafers damakleb.~ (5, 138). episkoposma daviTma Tavis Tavsac daaklo da saqarTvelos eklesiasac. 1926 wlis 25-28 dekembers quTaisSi mimdinare saeklesio krebis erT-erTi organizatori episkoposi daviTi iyo. misi viwro pirovnuli SeuTavsebloba sakaTolikoso sabWosTan, kaTolikos-patriarq ambrosisTan, kargad gamoiyena sabWoTa saokupacio xelisuflebam da Seqmna orxelisuflebianoba eklesiaSi. erT mxareze xelisuflebisadmi loialurad ganwyobili ganaxlebisa da reformebis jgufi (mitropoliti qristefore, episkoposi daviTi) meoreze _ sabWoTa saokupacio xelisuflebisadmi Seurigebelni uwmidesisa da unetaresis ambrosis meTaurobiT. xelisuflebam am dapirispirebaSi isev sasuliero pirebis meSveobiT samoRvaweo asparezidan gandevna uwmidesi ambrosi da misi momxreebi. episkoposi daviTi IV saeklesio krebis mier mitropolitad da sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydred gamocxadda?! axla ukve gamarjvebuli gulaxdilad acxadebda `me mimaCnda, rom Cems mimarT gamotanili gadawyvetilebani misi gakeTebuli iyo. sinamdvileSi me mitropolit kalistrates pirvel adgilze vayeneb. me misTvis araviTari cudi ar minda, me pirveli veubnebi: `qriste ars Cvens Soris.~ (5, 139). es ki ganacxada, magram mainc ar isvenebda da axla ukve imdenad miuRebeli aRmoCnda misi qmedebani, rom 1928 wlis 22 seqtembers sakaTolikoso sinodma gamoucxada sayveduri, romelsac xels awerdnen: unetaresi kaTolikos-patriarqi qristefore III, episkoposebi: simeoni, pavle, stefane, varlami, efremi, melqisedeki, ioane. am SeniSvnam mitropoliti daviTi axali SfoTisaTvis aRanTo. man axla sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq unetares qristefore III-s Seutia da rogorc kaTolikos-patriarqis mosaydrem moiTxova sinodis sagangebo sxdomis Catareba. 1930 wlis 12 Tebervals Sedga sakaTolikoso sinodi, sadac mitropolitma daviTma aseTi gancxadeba gaakeTa: IV saeklesio krebis dadgenilebaSi weria: `kreba gamosTqvams Tavis Rrma mwuxarebas, rom saqarTvelos eklesiis mesveurTa Soris adgili hqonda uTanxmoebas, rac xels uSlida eklesiis mdgomareobis gaumjobesebas... gamoTqvams Rrma rwmenas da moiTxovs, rom amieridan saqarTvelos eklesiis mesveurTa Soris moispos SfoTi da uTanxmoeba. Cvenda saubedurod es ar moxda Tavidanve unda gvcodnoda rom es ase ar iqneboda, rodesac kaTolikosad qristefore avirCieT, gana kaTolikosoba mas gamocvlida, gana is Tavis anarqiul mZime bunebas uaryofda, is vinc iyo redaqtori _ sulisCamdgmeli samarcxvino `axali sityvisa~, is vinc ar asvenebda arc kaTolikosebs: kirions, leonids, ambrosis, gana samRvdeloebaSi mSvidobas daamyarebda... igi veraviTar winaaRmdegobas ver

itans... quTaisis krebis muSaobaSi manam ar CaerTo, sanam ar darwmunda, rom momavalSic pirveloba misi iqneboda... rodesac kaTolikosi gaxda misi momxreebi gaiZaxodnen, moxerxebuli kacia bevr rames gaakeTebso, magram raSi gamoixata misi moxerxebuloba?... sakaTalikoso sabWo Seicvala sakaTolikoso sinodiT, kaTolikosis tituls gamoaklda `uwmidesi~. sinodSi ambobdnen sasuliero akademiis daarsebaze, saRvTismetyvelo Jurnalis gamocemaze, saeklesio wignebis Sesworebaze, magram araferi ar Sesrulda. qristefore sdevnida episkoposebs aleqsis (gersamia), stefanes (karbelaSvili), devna dauwyo episkopos efrems (sidamoniZe), romelic TviTon akurTxa, rom yurmoWrili mona hyoloda, magram motyuvda, amitom gaaZeva sveticxovlidan. 1925 wels, rodesac episkoposma nestorma baTumidan moswera, morwmuneni axal kalendars ar iRebeno, kaTolikosma qristeforem SeuTvala, samsaxurs Tavi daanebeo. mas veravin verafers ubedavs, yvelas misi muStebis eSinia. sxvisi mibegva mas ise exerxeba axlac, rogorc 30 wlis winaT man mRvdlobaSi xidisTavSi Tavisi diakvani mibegva. 1928 wlis martSi sinodis sxdomaze rom vismendi mis rixian metyvelebas disciplinisa da morCilebis saWiroebaze, gulSi vicinodi _ TviTon aravis arasodes ar emorCileboda... igi arRvevda da arRvevs mSvidobas samRvdeloebaSi, rodemdis unda vuTminoT am adamians? vwuxvar, rom me mis gakaTolikosobas xeli Sevuwye. droa igi eklesias movaSoroT. igi unda gadayenebul iqnas, daeniSnos pensia da icxovros suramSi, sadac ase xSirad garbis. Tumca me da kalistratem erTmaneTs vawyenineT, magram igi Cvens Soris pirvelia, magram me ar vurCev kaTolikosobas. pirveloba unda SevTavazoT an markoz tyemalaZes, an episkopos melqisedeks. me imitom Sevuwye xeli mis gakaTolikosobas, rom vicodi sxvas ar moasvenebda.~ (5, 139). mitropolit daviTis mosawoni aravin darCa saqarTvelos eklesiaSi, sakaTolikoso sinodma ar daakmayofila misi moTxovna da gadawyvita misi pensiaze gaSveba, magram sruliad saqarTvelos kaTolikos patriarq qristefore III-s gankargulebiT gadayvanil iqna baTum-Semoqmedelad. axla iq daiwyo dapirispirebani. 1932 wels, rodesac gardaicvala sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi qristefore III, sakaTolikoso sinodis sagangebo sxdomaze mitropolitma daviTma wamoayena winadadeba mitropoliti kalistrate aerCiaT sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis mosaydred, damswreni gaocebulni uyurebdnen mas, romelmac ganagrZo: `vin iyo is, romelic werda saqarTvelos eklesiasa da samRvdeloebis saWiroebebze saero mTavrobaSi sabuTian moxsenebebs? vin aris is, romelsac didni kaTolikosni kirioni da leonide angariSs uwevdnen, vin aris, romelsac saqarTvelos inteligencia Tavidanve arCevda da dResac maRla ayenebs qarTvel samRvdeloebaSi? es aris kalistrate, inteleqtuali da moqmedebiTac upiratesi, SeiZleba zogierTi CvenTagani yvelafers mis msoflmxedvelobas ar iziarebdes, magram cxadze ucxadesia, rom igi Cvens Soris pirvelia Tavisi WkuiT, codniT, ganviTarebiT, saqmianobiT, gamocdilebiT.~ (6, 60). mitropolit daviTs amis Semdeg aRar dauwyia uwmidesi kalistrates winaaRmdeg brZola. igi 1935 wlis 19 marts gardaicvala baTumSi. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis uwmidesi kalistrates locva-kurTxeviT daikrZala quTaisSi petre-pavles eklesiaSi... rogorc misi Canawerebidan Cans, igi seriozulad fiqrobd rogor Seafasebdnen mis saqmianobas istorikosebi. gvimZims amis Tqma, magram

mogviteos misma sulma, friad samwuxaro iyo, rom man seriozuli Secdomebi dauSva... misi saqmianobis dawvrilebiT aRnusxva erT mizans emsaxureba, viswavloT warsuliT momavlis winaswarmetyveleba da SevZloT viwro pirovnul ambiciebze amaRlebulebma vemsaxuroT Cvens samSoblos da mSobel eklesias.

mitropoliti antoni (giorgaZe)


mitropoliti antoni, eriskacobaSi aleqsi lukas Ze giorgaZe, daibada 1866 wlis 17 marts quTaisSi. xelmokle ojaxSi. misi mSoblebi: deda _ natalia diasaxlisi iyo, mama _ luka, quTaisis erT-erTi eklesiis medaviTne. ojaxi marTlmadidebluri cxovrebis wesiT cxovrobda. patara aleqsi mSoblebma quTaisis sasuliero saswavlebelSi Seiyvanes. es

saswavlebeli daarsebuli iyo imereTis episkoposis gabrielis mier da misi zrunva yvela Segirds swvdeboda, rogorc dekanozi ilia WeiSvili ixsenebda: `gabriel episkoposi ymawvilebs xels uwyobda, gaWirvebulebs swavlis qiras uxdida, Tavis saxlSive inaxavda. igi ise siyvaruliTa da ubraloebiT eqceoda am ymawvilebs, rom maTTan sadilobda da baasobda im mizniT, rom maTSi gaeRviZebina yovelive keTilSobiluri azri, daunerga maT norC gulebSi siyvaruli simdablisadmi, samSoblosadmi.~ 1882 wels am saswavleblis damTavrebis Semdeg aleqsi giorgaZe meufe gabrielis rekomendaciiT swavlas agrZelebs Tbilisis sasuliero seminariaSi. am dros Tbilisis sasuliero seminariaSi mkacrad sdevnidnen qarTvel pedagogebsa da studentebs. imperiul interesebs emsaxurebodnen mefis nacvali dondukov-korsakovi, saqarTvelos egzarqosi pavle lebedevi da kavkasiis ganaTlebis olqis mzrunveli kirile ianovski, romelTac upirispirdebodnen saqarTvelos erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraobis mesveurni ilia WavWavaZis xelmZRvanelobiT. 1886 wlis 24 maiss TbilisSi seminariidan garicxulma ioseb laliaSvilma xanjliT mohkla reaqcioneri reqtori Cudecki... saqarTvelos egzarqosma pavlem Tbilisis aleqsandre nevelis saxelobis eklesiaSi Cudeckis dakrZalvaze sajarod daswyevla qarTveli eri, xolo imperatoris saxelze gagzavnil werilSi aRniSna _ Tu gvinda Tbilisis sasuliero seminariaSi SfoTsa da areulobas bolo moeRos, yvela qarTveli iqidan dauyovnebliv unda daviTxovoT. viTareba iyo ukiduresad daZabuli, rac Tavis gavlenas axdenda axalgazrda aleqsi giorgaZezec. 1888 wels man pirveli xarisxis diplomiT daamTavra seminaria da dabrunda quTaisSi, daojaxda. 1889 wlis 12 Tebervals episkoposma gabrielma jer diakvnad, xolo erTi kviris Semdeg mRvdlad akurTxa da ganawesa quTaisis mTavarangelozis saxelobis eklesiis mRvdelmsaxurad. 1889 wlis 25 ivniss quTaisis qalTa saswavlebelSi arsebuli eklesiis winamZRvrad gadaiyvanes. 1889 wlis 2 noembers mas daevala quTaisis sasuliero saswavlebelSi saeklesio slavuri galobis maswavlebloba. 1892 wlis 15 ianvars episkoposma gabrielma sagverduliT daajildova. 1892 wlis 12 Tebervals quTaisis mTavarangelozTa saxelobis sasaflaos eklesiis winamZRvrad daadgines. amave wlis 6 oqtombers quTaisis qalTa wmida ninos saxelobis gimnaziaSi arsebuli eklesiis winamZRvrad da saRvTo sjulis pedagogad ganaweses. 1893 wlis 9 dekembers gabriel episkoposis saxelobis qalTa eparqialur saswavlebelSi galobis maswavleblad dainiSna. paralelurad igi muSaobda sasuliero gamomZieblad, imereTis saeparqio sabWos wevrad da misi ganyofilebis Tavmjdomared. 1896 wlis 6 maiss dajildovda skufiiT, 1900 wlis 15 maiss uboZes kamilavka. 1903 wels gardaecvala meuRle da ojaxis movlis mTeli simZime mxrebze daawva. amis miuxedavad mainc Caabara kievis sasuliero akademiaSi, saidanac 1904 wels swavla ganagrZo peterburgis sasuliero akademiaSi, paralelurad Cairicxa saimperatoro arqeologiis institutSic. 1906 wels aRikveca berad da ewoda saxelad antoni. 1907 wels warCinebiT daamTavra akademia da mieniWa RvTismetyvelebis kandidatis xarisxi. 1907 wlis ivlisidan moRvaweobda viatkis sasuliero seminariaSi inspeqtoris Tanamdebobaze. viatkaSi mravlad iyvnen saqarTvelodan gadasaxlebuli qarTvelebi, romelTa erTaderT nugeSad da Semwed mama antoni iyo. 1907 wlis 10 noembers gadayvanil iqna smolenskis sasuliero seminariis

inspeqtorad, 1909 wlis 6 maiss igi dajildovda samkerde oqros jvriT. 1910 wlis ianvridan mama antoni dainiSna daviT garejis wmida ioane naTlismcemlis saxelobis mamaTa monastris winamZRvrad. imave wlis 17 Tebervals aRyvanil iqna arqimandritis xarisxSi da gamoemgzavra saqarTveloSi. 1910 wlis 24 Tebervals dainiSna qarTl-kaxeTis monastrebis mTavarxucesad. 1910 wlis 7 ivnisidan 7 dekembramde droebiT SeuTavses rusuli monastrebis mTavarxucesobac da qvaTaxevis monastris winamZRvrobac. 1911 wlis 7 ivniss gadmoiyvanes Tbilisis fericvalebis saxelobis mamaTa monastris winamZRvrad. 1911 wlis 19 dekembers ruseTis sinodis gadawyvetilebiT arqimandriti antoni episkoposad gamoarCies. 1912 wlis 15 ianvars peterburgis yovladwminda samebis saxelobis sakaTedro taZris wmida aleqsandre nevelis saxelobis lavraSi goris episkoposad daasxes xeli da saqarTvelos egzarqosis mesame qorepiskoposad daniSnes. 26 ianvars saqarTvelo-imereTis sinodaluri kantoris wevrad airCies. 1914 wlis 6 maiss wmida vladimiris II xarisxis ordeniT dajildovda. amave wels airCies sveticxovlis sakaTedro taZris restavraciis komitetisa da saeklesio muzeumis wevrad. 1916 wlis 7 aprils wmida anas I xarisxis ordeniT dajildovda. episkoposi antoni gamoirCeoda rogorc damoukidebeli pirovneba. iyo SemTxvevebi, rodesac pirdapir upirispirdeboda saqarTvelos egzarqos platonis (roJdestvenski) antiqarTul qmedebebs, rogorc imdroindeli presa ityobineboda, konfliqti imdenad gamwvavebula, rom episkopos antons mTavrobis saxelze Txovnac dauweria gadadgomis Sesaxeb, rogorc erT-erTi misi Tanamedrove anonimi avtori werda: `yovlad samRvdelo antoni rogorc qarTveli mRvdelmTavari umetesad rCeba qarTveli da sadac rigi, igi iq qarTulad asrulebs wirva-locvas. amis garda mxurvale Tanamimdevaria qarTveli eris cxovrebisa. misma meufebam icis mrevlis daxmareba. igi aris qarTuli mwignobrobisa da saqarTvelos istoriis mcodne da qarTul mwerlobasac gulmxurvaled adevnebs Tvalyurs.~ (8, 254). episkoposi antoni iyo saqarTvelos samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgenisaTvis Tavdadebuli mebrZoli. misi iniciativiT 1917 wlis 8 marts fericvalebis monasterSi, sadac igi cxovrobda, Sedga Sexvedra, romelsac eswrebodnen: noe Jordania, sosiko merkvilaZe, ipolite varTagava, aleqsandre lomTaZe, dekanozi nikita TalakvaZe. am Sexvedraze gadawyda, 1917 wlis 12 marts sveticxovlis sapatriarqo taZarSi aRsrulebuliyo ruseTis imperiaSi mSvidobisaTvis paraklisi. daigzavna mosawvevebi provinciebSi, zRva xalxi Seikriba sveticxovelSi. 12 saaTze guria-odiSis episkoposma leonidem waikiTxa episkopos antonis mier Sedgenili `saqarTvelos samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgenis aqti.~ episkoposi antoni aqtiurad monawileobda saqarTvelos eklesiis droebiT mmarTvelobaSi, saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobis debulebis SemuSavebaSi. misi daJinebuli TxovniT episkoposma kirionma iyara kenWi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis arCevnebSi da gaimarjva. episkoposi antoni xelmZRvanelobda saqarTvelos eklesiis delegacias, romelmac daZabuli molaparakebebi awarmoa 1917 wlis ivnis-agvistoSi peterburgSi ruseTis saero da sasuliero xelisuflebasTan saqarTvelos eklesiis uflebrivi mdgomareobis Sesaxeb da miaRebina kidec droebiT mTavrobas sagangebo dokumenti am sakiTxze.

1917 wlis 16 seqtembers saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis pirvel saeklesio krebaze igi dadgenil iqna quTaTel mitropolitad. quTaisSi mcire xniT moRvaweobis drosac man moaxerxa Tavisi xeli daemCnia eparqiisaTvis. mitropolitma antonma Zlier ganicada 1918 wlis 27 ivnisis tragedia, rodesac martyofis monasterSi veragulad mokles sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmidesi da unetaresi kirion II. misi iniciativiT quTaisSi mowveulma saeparqio krebam miiRo aseTi dadgenileba: `gansakuTrebuli sakiTxebi kaTolikos-patriarqis kirion II-is tragikulad gardacvalebis gamo.~ 1. winadadeba iqnas Setanili imereTis saeparqio saxlis saxeliT sakaTolikoso sabWoSi, raTa es ukanaskneli mTeli Tavisi SemadgenlobiT da kaTolikosis mosaydriT dauyovnebliv gadadges samsaxuridan, rogorc es aris miRebuli aRmosavleTis marTlmadidebel eklesiebSi. miTumetes, sakaTolikoso sabWo moralurad Tanamoazrea gansvenebul kaTolikosis tragikulad da saidumloebiT mocul gardacvalebaSi. 2. kaTolikosis am saxiT gardacvalebis gamo misi kabinetis anu organos _ sakaTolikoso saxlis gadadgomis Semdeg Sesdges saeparqio sabWoebisagan dasaxelebul pirTa SemadgenlobiT droebiTi mmarTveloba saqarTvelos eklesiis erT-erT eparqiul mRvdelmTavris mosaydreobiT. 3. droebiTi mmarTveloba ganixilavs Seqmnil viTarebas kaTolikos kirion II-is gardacvalebis gamo. manamde ki, saWiroa, gamoirkves, ra atmosfero iyo Seqmnili kaTolikoz kirion II-is pirovnebis garSemo. amas moiTxovs Cvengan moqalaqeobrivi movaleobis Segneba gansvenebulis winaSe. saamisod mdidar masalas warmoadgens Jurnal `axali sityvis~ mier ukve gamoqveynebuli #7 nomeri. gaisinjos am organos Sesaxeb sakaTolikoso sabWos Jurnalebi #103, #109. ganxilul iqnas 144 sabraldebo muxlebi, romelnic mowinaaRmdegeebs CaubarebiaT kaTolikos kirionisaTvis. 1918 wlis 23 maiss, rogorc es gvamcno sabWos wevrma rafiel ivanickim, kaTolikos kirionis dasaflavebis dRes gazeT `saqarTveloSi~ moTavsebul werilSi. ganxilul iqnas es gancxadeba da masze gansvenebuli kaTolikosis jer ar cnobili pasuxi, romelic ukve Sedgenili yofila saeklesio krebisaTvis warsadgenad. Sefasebuli iqnas r. ivanickis werili, ramdenad obieqturi da gulwrfelia igi da Seesabameba Tu ara WeSmaritebas. protesti gamoecxados r. ivanickis am TavxedobisaTvis. 4. dauyovnebliv moispos `axali sityvis~ gamocema, rogorc provokaciuli organosi. aseTi sazizRari organo ar axsovs kacobriobis istorias, romelic gamodioda kaTolikos kirionis da misi momxreebis mosaSxamavad. (am dros sakaTolikosos oficialuri organo `sveticxoveli~ usaxsrobis gamo SeaCeres.) 5. ganxilul iqnas umTavresi sabediswero SemTxveva, romelmac ucnaurad imsxverpla kaTolikosi kirioni.~ (24, f.31, 872). samwuxarod mitropoliti anton giorgaZe `uecrad~ gardaicvala 1918 wlis 18 seqtembers, rogorc paTanotomiurma gamokvlevam daadgina mitropoliti antoni mowamla misma siZem gvarad redigerma, romelmac saWmelSi vercxliswyali Seuria. redigerma Seasrula im Zalebis dakveTa, vinc uwmidesi da unetaresi kirion II mohkla. mitropoliti antonis gardacvaleba didi danaklisi iyo saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiisaTvis. mis dakrZalvas mravalricxovani sazogadoeba daeswro. gansvenebulis Rvawlze isaubres sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydrem, mitropolitma leonidem, dekanozebma:

kalistrate cincaZem, anton ToTibaZem, nikita TalakvaZem. mitropoliti antoni didi pativiT dakrZales quTaisis sakaTedro taZarSi, gavida wlebi 1924 wels bolSevikebma taZari daangries. daikarga mitropolit antonis saflavic... samwuxaroa, friad samwuxaro, mitropoliti antonis saxeli mieca daviwyebas... misi gaxseneba Cveni zneobrivi valia.

mitropoliti ambrosi (xelaia)


mitropoliti ambrosi, eriskacobaSi besarion zosimes Ze xelaia daibada 1861 wlis 7 oqtombers martvilSi. 1871-1873 wlebSi swavlobda oCamCiris pirveldawyebiT skolaSi, xolo 1873-1879 wlebSi martvilis sasuliero saswavlebelSi. es iyo dro, rodesac ruseTis xelisufleba aqtiurad Seudga Tavisi veraguli zraxvis, qarTvelTa denacionalizaciis politikis ganxorcielebas, es tendencia gansakuTrebiT igrZnoboda afxazeTSi. Wabukma besarion xelaiam Tavis Tavze iwvnia ruseTis velikoderJavuli politikis veragoba. ukve ikveTeboda qarTvelTa da afxazTa Soris gaucxoebis tendencia, qarTveloba sakuTar samSobloSive devnili iyo. SedarebiT ukeTesi viTareba iyo martvilis sasuliero saswavlebelSi, sadac iyvnen iseTi maswavleblebic, romelnic moswavleebs gatacebiT uambobdnen sazogadoebaSi ukve daviwyebul qarTvel mefeebze, qarTvel gmirebze, qarTvel wmindanebze. erovnulganmaTavisuflebeli moZraobis didi warmomadgenlebis: ilia WavWavaZis, akaki wereTlis, iakob gogebaSvili, niko nikolaZis mier dawyebuli qarTveli eris didi gamoRviZebis sio provinciebSic igrZnoboda. 1879 wels Wabuki besarion xelaia Cairicxa Tbilisis sasuliero seminariaSi. saqarTvelos yofil dedaqalaqs, XIX saukuneSi amierkavkasiis centrad wodebul Tbiliss, uWirda qarTuli qalaqis saxis SenarCuneba. TbilisSi 41 erisa da erovnebis warmomadgeneli cxovrobda, maT Soris 21% qarTveli, 37%-somexi, 30%-rusi, xolo danarCeni sxvadasxva eris warmomadgenlebi. 1866 wels qalaqSi SemoRebul iqna TviTmmarTveloba, qalaqis Tavad arCeul iqna generali arwruni, magram TbilisSi moRvaweobdnen ilia WavWavaZe, akaki wereTeli, iakob gogebaSvili, niko nikolaZe, sergei mesxi. aqve funqcionirebda `qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoeba,~ gamodioda ilia WavWavaZis `iveria~, sergei mesxis `droeba~, mimdinareobda polemika qarTuli bankis gamo. qarTveli samRvdeloebis mowinave nawili ukve aRar erideboda saqarTvelos samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgenis aucileblobaze saubars. TviT sasuliero seminariaSi ki sulisSemxuTveli, Sovinisturi atmosfero iyo gamefebuli. qarTveli pedagogebi ganicdidnen devnas, Seuracxyofas,

seminarielebs qarTulad fiqrsac ukrZalavdnen, miuxedavad amisa, besarion xelaiam mtkiced gadawyvita mTeli Tavisi cxovreba qarTveli xalxisaTvis, saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis interesebisadmi brZolisaTvis mieZRvna. rogorc zaqaria WiWinaZe gadmogvcems: `besarion xelaia iyo uRrmesad moyvare Tavis samSoblo qveynis, Tavis eris, qarTuli mwerlobis da saqarTvelos istoriis... yovelTvis gul-nakluli iyo qarTveli eris ase dacemasa da daqveiTebazed. sZulda sastikad ugulo amxanagebi, nametur isini, romelnic xSirad saqarTvelosac wara-marad uarhyofdnen.~ (52, 5). 1887 wels igi akurTxes soxumis eparqiis soWis eklesiis mRvdlad, 1892 wlidan soxumis sakaTedro taZris kandelakia, 1890 wlis 30 aprils ilia WavWavaZis `iveriaSi~ gamoqveynda mama besarion xelaias werili gudauTis ubanSi misioner ambrosi kavkasiZis stumrobis Sesaxeb. misioneri ambrosi kavkasiZe kavkasiaSi qristianobis aRmdgeneli sazogadoebis skolebis inspeqtori iyo da gamoirCeoda gulisxmierebiTa da mWevrmetyvelebiT. exeboda ra mis qadagebas gudauTis Temis lixnis eklesiaSi, mama besarion xelaia dasZenda: `Semdgom wirvisa arqimandritma xalxs uTxra qadageba, swored rom vTqvaT, ufro darigeba iyo misi sityva, vidre saeklesio qadageba da xalxze amitomac didad imoqmeda misma mdabio, gasagonis eniT warmoTqmulma sityvam. Semdgomad aseTis swavla-moZRvrebisa auxsna xalxs Svilebis swavlebis sargebloba da uTxra, rom Tqvens sazogadoebaSic skola gamarTeTo... wirvis Semdeg xalxma erTxmad gadawyvita iqonion skola, Seadgina ganaCeni, rom moamzadon saxli skolisa da maswavleblebisaTvis. arqimandriti dahpirda, rodesac skolis Senoba mzad iqneba, maswavlebelsac gamogigzavniT, skolis saWiro wignebsac da nivTebsaco, maswavlebelsac jamagirs Cven mivcemTo. aseTma mamobrivma darigebam da Semweobis aRmoCenam da daxmarebam Zalian asiamovna xalxi, TiTqos gulio moulbao yvelas da Tbili sxivi Caufina. vidre arqimandriti cotas daisvenebda da isadilebda, sazogadoebam niSnad pativiscemisa fexi aRar moicvala im adgilidan. mere yvela warmomadgenelni sazogadoebisa gamoeTxovnen, didi madloba gadauxades aseTis TanagrZnobisaTvis da gaistumres... RmerTma inebos, rom amisTana kacebi xSirad dahxedavdnen xolme Cvens miviwyebuls mxares da aTasSi erTxel mainc gagvagonebdnen kacobriulsa da keTils sityva-pasuxsa.~ (4, 8) besarion xelaia dasZenda. soxumSi moRvaweobam kidev ufro ganumtkica azri, rom saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis momavlisaTvis brZolaSi sasuliero pirisaTvis aucilebeli iyo mravalmxrivi ganaTleba, amitom igi 1897 wels swavlis gasagrZeleblad yazanis sasuliero akademiaSi Sevida. mama besarionis soxumis sakaTedro taZridan yazanSi swavlis gasagrZeleblad wasvlas ase gamoexmaura gazeTi cnobis furceli `keTili moZRvris wasvla.~ `mama besarion xelaias mrevlis ganusazRvreli siyvaruli hqonda damsaxurebuli Tavisi mamaSvilurisa da saTno qceviT. yvelas guli dawyvita sayvarelis moZRvris moSorebam.~ 1897 wlis 30 dekembers sergi gorgaZem Jurnali `mwyemsis~ redaqtors dekanoz daviT RambaSiZes aseTi Sinaarsis werili gaugzavna `vici, Tu ra didaT sasiamovnoa Cveni Segnebuli sazogadoebisaTvis umaRlesi swavlaganaTlebis mqone sasuliero pirTa Semomateba, vici agreTve rogori sixaruliT egebebodiT Tqven da Tqveni piriT mTeli Cveni samRvdeloeba

leonidis, dimitris, kirionis, eqvTimes berad aRkvecas. amisaTvis veswrafi vacnobo pativcemul `mwyemsis~ mkiTxvelebs erTi friad sasixarulo ambavi, romelic WeSmaritad amarTlebs im azrs, rom es ukanaskneli aTi weli saqarTvelos eklesiis cxovrebaSi Savi samRvdeloebis ganaxlebis xanad unda CaiTvalos, rom qarTvelebs mtkice sarwmunoeba qristesi da marTlmadidebeli eklesiis pativiscema arc ise gaqrobiaT gulSi, rogorc es zogierT erebs egonaT _ amis utyuar magaliTs, zemoTaRniSnul pirTa garda, warmogvidgeba kidev mama besarion xelaia, romelic wels CvenTan erTad miiRes yazanis sasuliero akademiaSi. amis gadawyvetileba sinodisagan 31 oqtombers mogvivida. mama besarions Tbilisis sasuliero seminaria daumTavrebia... am oTxi wlis winaT daqvrivebula da xelze darCenia oblad sami Svili. sabedod mama besarions mama (mRvdeli _ zosime) cocxali hyavs da swored am garemoebas Seuwyvia misTvis xeli, Torem SeiZleba verc ki gaebedna ymawvilebis datoveba... visurvebT sxva axalgazrda mRvdlebsac miebaZoT mama besarionis magaliTisaTvis da ar dazarebodeT umaRlesi swavlis miReba samSoblo eklesiis samsaxurad da sasaxelod.~ am dros yazanis sasuliero akademiaSi araerTi qarTveli swavlobda, maT Soris gamoirCeodnen: eqvTime kaWaxiZe (SemdgomSi mitropoliti daviTi), mixeil fxalaZe (sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqi melqisedek III), sergi gorgaZe (istorikosi), ipolite varTagava (mwerali, kritikosi). rogorc es ukanaskneli gadmogvcems: `vinc besarions axlos gaecnoboda, darwmundeboda, rom is usaTuod niWieri, ganviTarebuli, uaRresad patiosani, keTili, saTno, uerTgulesi amxanagi da adamiani iyo... aRmoCnda, rom aramc Tu Cvenze nakleb, umetesad yofila qarTuli erovnuli da sazogadoebrivi sakiTxebiT dainteresebuli, isic gafacicebiT Tvalyurs adevnebda samSobloSi warmoebul politikur literaturul-kulturuli brZolis msvlelobas, Cveni istoriis pirvelwyaroebze muSaobda da daemzadebina ramdenime istoriuli Tu sxva xasiaTis narkvevi. rusi studentebic male darwmundnen, rom besarioni iyo didad momzadebuli da ganviTarebuli pirovneba: or sasemestro TxzulebebSi man sastik profesorTa uaRresad sapatio dafaseba miiRo.~ (4, 10). 1900 wlis 11 Tebervals besarioni berad aRikveca da saxelad ewoda ambrosi. 1900 wlis 11 Tebervals, saRamos 6 saaTze, yazanis sasuliero akademiis eklesiaSi aTamde qarTveli Seikriba. daniSnuli iyo mRvdel besarion xelaias berad aRkveca. wesi reqtorma, episkoposma antonma Seasrula da gulSiCamwvdomi sityva warmosTqva. igi RmerTs besarionis saxeliT Seevedra, aiRo xelSi makrateli, Seikveca Tmis Reri da amis mere `besarioni~ aRaravis gaugonia: mas uwodes ambrosi.~ mRvdelmTavars uTqvams: `sabero saTnoebaTa Soris simdable yvelaze ufro maRali da Zneli saTnoebaa. igi Svelis kacs, moTminebiT aitanos yovelgvari gaWirveba... WeSmariti simdabliT aRWurvili moZRvari TviT gulqva da ampartavan adamianebzec ki Zlier zneobriv gavlenas iqoniebs xolme... simdablis mqone kaci imiTaa kidev Zlieri, rom mas TviT sikvdilis moaxloebac ki ver SeaSfoTebs, im sikvdilisa, romlis winaSec ase xSirad TrTian xolme TviT uZleveli da gulmagari gmirebi. aseTia simdablis uaRresoba, magram ramdenadac Zlieria igi, imdenad ufro Znelia misi mopoveba; gansakuTrebiT Zlier uWirT es axalgazrda da gamoucdel berebs.~ (4, 11). akademiis damTavrebis Semdeg mama ambrosi dabrunda saqarTveloSi. 1901 wels mcire

xniT moRvaweobda soxumSi, magram misi iq yofna xels ar aZlevda antiqarTul Zalebs, igi mourideblad amxelda ruseTis saero da sasuliero xelisuflebis Sovinistur politikas. amitom 1902 wels igi gadmoyvanil iqna raWaSi, WeliSis monastris winamZRvrad. aq man Tavisi Tavdadebuli saqmianobiT mosaxleobis gulwrfeli siyvaruli da pativiscema daimsaxura. 1903 wels mariamobis dResaswaulze Casul cnobil qarTvel mwignobars sosiko merkvilaZes wirvis Semdeg mousmenia misi qadageba, igi imdenad STambeWdavi yofila, rom msmenelTa umravlesobas sixarulis cremlebi hqonda. `mama ambrosi sul weliwadi ar aris, rac winamZRvrad gamoamweses, magram RvTisa da kacis moyvare adamianisaTvis es mokle droc sakmarisi yofila, rom wrfelis guliT Seeyvarebia xalxs. axlo maxlo soflebSi Cven imisTana kacs ar SevxvedrivarT, romelic wrfelis guliT ar iyos ganmsWvaluli mama ambrosisadmi Rrma pativiscemiT da siyvaruliT. sosiko merkvilaZe arqimandrit ambrosis gulTazrian RvTsismsaxurs uwodebda.~ (4, 11). mama ambrosim TiTqmis gaukacrielebuli monasteri kvlav aaRorZina. man dawvrilebiT Seiswavla raWa-leCxumis siZveleni. saqarTvelos istoriis, qarTuli xelnawerebis Seswavlis interesi jer kidev yazanis sasuliero akademiaSi swavlis dros gamoavlina. man sasuliero akademiaSi daicva sakandidato disertacia ` ~. amis Sesaxeb 1901 wlis 14 ivliss gaz. `iveria~ auwyebda sazogadoebas. amis Semdegac ar Seuwyvetia am mimarTulebiT saqmianoba. arqimandritma ambrosim Jurn. `ganTiadsa~ da `cxovrebaSi~ 1915-1917 w.w. `amberis~ fsevdonimiT gamoaqveyna `mogzauroba raWa-leCxumSi.~ romelSic sainteresod aRwera WeliSis monastris xelnawerebis istoria. `umravlesoba WeliSis monasterSi dacul xelnawerebisa gadmoutaniaT sxvavidan, sxvavis an veltyevis udabnos gauqmebis Semdeg, magram axla Znelia danamdvilebiT iTqvas, romeli, an ramdeni maTgani ekuTvnoda sxvavis udabnos. amis mizezi iyo daudevroba, an ukeT vTqvaT, Seugnebloba monastris mmarTvelobisa, romelnic am xelnawerebs ar aZlevdnen araviTar mniSvnelobas da amis gamo, eklesiis qonebaTa aRwerilobaSi ar SeutaniaT... bevri Zvirfasi xelnaweri samudamod dakargula mecnierebisaTvis. xolo danarCeni miuyriaT eklesiis kuTxeSi sxva uxmar da uvargis nivTebTan, romelTac monasteri ar saWiroebda, amis gamo xelnawerebi imdenad dampal-danestianebuli aRmoCnda, rom saWiro Seiqmna maTi gamomzeureba da TiTo furclobiT Sroma, rasac mounda mTeli erTi Tve. gaSroba-gamomzeurebis Semdeg SeZlebisdagvarad gadavaTvaliereT xelnawerebi da amis Sedegia maTi mokle aRwera.~ (4, 134). arqimandritma ambrosim aRmoaCina qarTuli mecnierebisaTvis manamde ucnobi `qarTlis moqcevis~ WeliSuri varianti, romelic misive gamokvleviT Sevida eqvTime TayaiSvilis redaqtorobiT gamocemul `Zveli saqarTvelos~ pirvel tomSi, xolo calke gamoica 1911 wels. arqimandritma ambrosim 1907 wlis 28 dekembers saistorio sazogadoebaSi waikiTxa specialuri gamokvleva `qarTlis moqcevis~ WeliSuri variantis Sesaxeb, misi azriT `xelnaweris pirveli nawili unda ekuTvnodes XIII-XIV saukunes. Cven SesaZleblad vTvliT, _ ganagrZobda igi, _ am xelnaweris dednis gadawera davsdoT ara ugvianes XI saukunisa da Tu es ukanaskneli azri miviReT, maSin uTuod imaSic unda davrwmundeT, rom Cveni varianti qarTlis moqcevisa uZvelesi dednidan ucvlelad aris gadawerili.~ (4, 12).

_ arqimandriti ambrosi kargad icnobda wm. ninos cxovrebis sxvadasxva xelnawer variantebs. teqstologiuri analizis safuZvelze akeTebda seriozul mecnierul daskvnebs, Tumca qristianuli TavmdablobiT SeniSnavda: `Cven, rogorc araspecialists istoriul kiTxvebSi, ar SegveZlo ufro sabuTianad Segvedgina es Cveni moxseneba da amisaTvis SeiZleba ver davakmayofileT sazogadoebis cnobismoyvareobao.~ (4, 13). arqimandrit ambrosis am aRmoCenas maRal Sefasebas aZlevdnen: eqvTime TayaiSvili, ivane javaxiSvili, pavle ingoroyva. arqimandriti ambrosi siamayiT aRniSnavda: `saqarTvelos eklesia mdidari iyo sarwmunoebrivi reliqviebiT, arqeologiuri mniSvnelobis mqone Zvirfasi nivTebiT, romelTac samRvdeloeba da xalxi didi mzrunvelobiT inaxavdnen. isini gadaurCa ganadgurebas da mxolod mSvidobianobis dros, XIX saukunis ganmavlobaSi daikarga imdeni saeklesio simdidre, ramdenic mTeli Svidi saukunis ganmavlobaSi mahmadinaTa mZlavrobis dros ar dakargula.~ (54). XIX saukunis bolos qarTvelma Tergdaleulebma ilia WavWavaZis xelmZRvanelobiT moaxerxes qarTuli erovnuli cnobierebis gamoRviZeba da gamTlianeba. saxelmwifoebrivi da erovnul-sarwmunoebrivi Tavisufleba _ es iyo qarTveli xalxis saukeTeso nawilis ideali, am idealis erTguli iyo arqimandriti ambrosi xelaiac. ruseTis xelisufleba grZnobda mosalodnel usiamovnebas da TviTonac emzadeboda Rirseul mamuliSvilTa TvalTvalisa da devnisaTvis. amis dasturia quTaisis gunerniis JandarmTa sammarTvelos ufrosisa da soxumis episkopos arsenis saidumlo mimowera soxumis olqSi besarion xelaias da sxvaTa monawileobiT arsebuli qarTuli moZraobis Sesaxeb. `viZieb ra saqmes soxumis olqis qarTvelebis Sesaxeb, romelTac Tavis miznad dausaxavT afxazeTisa da samurzayanos sruliad gaqarTveleba qarTulis skolebis daxmarebiT da wirva-locvis da yovelive mRvdelmsaxurebis qarTuls enazed SesrulebiT, raic sruliad ucnobia afxazTaTvis. amitom gTxovT keTili ineboT da Semdegi damatebiTi cnobebi momawodoT. 1) icnobT Tu ara, rom soxumis olqSi arsebobs mkvidri organizacia qarTvelTa, romelTac dausaxavT afxazTa gaqarTveleba da miT ruseTis interesebs maTi CamoSoreba; 2) sdevnis Tu ara qarTvelTa partia im mRvdlebsa da maswavleblebs, romelnic Tqvens gankargulebas asruleben da maT ar TanaugrZnoben da ar emorCilebian maT ukanono moqmedebas, e.i. qarTuli enis swavlebas skolebSi da CumaT mainc wirva-locvis aRsrulebas qarTulad; 3) scdiloben Tu ara afxazeTis gaqarTvelebas Semdegni pirni: Tedo saxokia, anTimoz juReli, mRvdelni: maWavariani, kereseliZe, Cxenkeli da xelaia visarioni; 4) gjeraT da uwyiT, rom q. soxumis mcxovrebi Tedo saxokia presaSi da sazogadoebaSi kritikas iwvevs da masxrad igdebs yovelive Tqvens gankargulebas; 5) marTalia, rom mRvdelma maWavarianma panaSvidi gadaixada qarTuls enazed gardacvalebulis mwerlis wereTlis gamo da qarTuladve sityva warmosTqva Tedo saxokiasa da anT. juRelis TxovniT;

6) marTalia Tu ara, rom mRvdelma besarion xelaiam, romelic qarTul enazed wirva-locvis SemoRebas moiTxovda, gangicxadaT, rom aq saqarTveloa da ara ruseTi da amitom wirvac qarTulad unda iyveso; 7) marTalia Tu ara, rom mRvdeli kereseliZe winaaRmdegobas uwevda Tqvens gankargulebas da roca moindomeT misi gaZeveba, sinodaluris kantoram winaaRmdegoba gagiwiaT; 8) radganac utyuari cnobebi maqvs, rom nacnoboba aqvT arasaimedo da warmarTi mimarTulebis xalxTan (afxazebTan) Tedo saxokias, mRvdlebs _ Cxenkels, kereseliZes, maWavarians da besarion xelaias, amitom gTxovT aRniSnulni pirni damixasiaToT zneobrivis mxriv TiTo maTgani kerZod da dawvrilebiT gamacnoT maTi moRvaweoba; 9) marTalia, rom korespondenti Tedo saxokia gangeb, windawinve ganzraxulis mizniT amaxinjebda faqtebs da yalb statistikur cnobebs aTavsebda gazeTebSi megrelebisa da qarTvelebis Sesaxeb, raTa daemtkicebina aucilebeli saWiroeba qarTuli enis saWiroebisa saswavleblebSi; 10) riT aixsneba sinodaluri kantorisagan mxaris daWera mRvdel kereseliZisa da sruliad udanaSaulo mRvdelis kavkasiZis gaZeveba; 11) scnobT Tu ara, rom mRvdelni: maWavariani, Cxenkeli, kereseliZe da xelaia mavnebelni da saSiSni arian imperiis interesebisaTvis; 12) marTlmadidebel eklesiisaTvis mavnebelni aris Tu ara moRvaweoba Tedo saxokiasi da juRelisa. pasuxs gTxovT gamoayoloT dedani im gancxadebisa, romelic samurzayanoelebma miarTves Tqvens maRalkurTxevas, raTa maTis SvilebisaTvis ar eswavlebinaT qarTuli ena. am werilobiT maTs gacxadebas uaRresi mniSvneloba aqvs, radganac eparqialur sabWos viTom 1895 wels mRvdelis maWavarianis da polkovnikis qorqaSvilis ZaldatanebiT gaugzavnia mowodeba samurzayanoelebisaTvis, gindaT Tu ara qarTuli enis swavleba, rais Sedegic yofila zemoxsenebuli gancxadeba, romelSic samurzayanoelebi aSkarad amboben, ara gvsurs qarTuli enis swavlebao... saidumlo SekiTxvebzed, romelic 12 muxlisagan Sesdgeba da romelic qarTvelTa moZraobas Seexeba olqSi, SemiZlian Semdegi gipasuxoT: 1) pirvelive dReebidan Cemis soxumis olqSi daniSvnisa, SevniSne, rom eparqiaSi mcxovrebni qarTvelebi yovlis RonisZiebiT scdiloben danergvas samurzayanosa da afxazeTSi qarTvelTa moqalaqeobriobis, raSiac srul daxmarebas uwevs mas samRvdeloeba, romelnic gansakuTrebiT qarTvelTa da megrelTagan Sedgeba. amis damamtkicebeli sabuTi mravali momepoveba. 1895 wels samaswavleblo sabWoSi qarTvelebma aRZres Suamdgomloba qarTulis enis swavlebisa afxazeT-samurzayanoSi da warmoadgines ganCinebac soflebis sazogadoebiTgan, romelnic iTxovdnen qarTulis swavlebas skolebSi. me win aRvudeqi amas, ris gamoc Jurnal ` ~-Si moaTavses werili, riTac ukmayofilebas micxadebdnen, roca 14 ianvars wm. ninoobas neba ar miveci qarTuls enaze wirvisa soxumis sakrebulo taZarSi, maSin xom maTi ukmayofileba aSkara iyo da naTlad davrwmundi, rom qarTvelebi aRara xumrobdnen afxazeTis gaqarTvelebas. qarTvelebis moZraoba didaT abrkolebs afxazebis garusebis da gadagvarebis saqmes. 2) rac Seexeba qarTvelTagan devnas ruseTisaTvis Tavdadebul samRvdeloebisa da maswavleblebisas, danamdvilebiT arafris Tqma ar

SemiZlian, magram Tu miviRebT mxedvelobaSi oqumus mRvdelis mama qavJaraZisas, romelic marjve damcveli iyo da gamtarebeli cxovrebaSi rusulis moqalaqeobriobisa da romelsac aTasi codo daswames, raTa gaeZevebinaT is samurzayanodgan, unda vTqvaT, rom aseTi devna arsebobs. 3) rame dadebiTi sabuTebi Tedo saxokiasa an juRelisa, mRvdlebis _ maWavarianisa, kereseliZisa da xelaias moqmedebisa da mecadineobis Sesaxeb qarTuli enis gasavrceleblad da dasamkvidreblad afxazeTSi ar momeZebneba, mxolod pirvelis Sesaxeb SemiZlian vTqva, rom Tu is avtoria gazeTebSi moTavsebul yalb cnobebisa, maSasadame, igi yofila gamavrcelebeli da damamkvidrebeli qarTuli enisa da moqalaqeobisa afxazeTSi, xolo rac Seexeba mRvdels kereseliZes, TviT direqtoric ki saxalxo skolebisa, sTvlis mas arakeTilsaimedo piraT, romelsac SeuZlian cudi gavlena iqonios moswavle axalgazrdobazed, rogorc samRTos sjulis maswavlebels oCamCireSi. 4) dekanozma maWavarianma marTla gadaixada panaSvidi gardacvalebulis mwerlis wereTlis sulis mosaxseneblad da qarTuladve sTqva sityva Cem nebadaurTvelad, magram vis CagonebiTa da ganZraxvebiT Caidina es saqme, ar vuwyi. 5) mRvdelma xelaiam kerZo laparakSi, rodesac mimtkicebda da mTxovda qarTuli wirva-locvis SemoRebas, miTxra, rom `aq saqarTveloa da ara ruseTi da wirva-locvac qarTulad unda iyveso~. 6) mRvdelis _ kereseliZis sxva mrevlSi gadayvana Cemis gankargulebiT moxda, radganac Tavis uxasiaTobis gamo vera rigdeboda mrevlTan da uvargisi iyo maswavlebeli saRmrTo sjulisa. 7) rac Seexeba mRvdlebs _ Cxenkelsa da maWavariansa, arafers cud saqmeSi SemCneulni ara myolian da arc maTs mimarTulebaSi SeimCneva samarcxvino ram, rac Seexeba mRvdels besarion xelaias, akademiaSi Sesvlamdis araferi cudi ar SemimCnevia da rac Seexeba mis mimarTulebas, es xom ukve zemonaTqvamidam mis Sesaxeb naTlad sCans. 8) Tedo saxokia gangeb yalb cnobebs aTavsebda gazeTebSi qarTvelTa da megrelTa soxumis olqSi mosaxleobis Sesaxeb, radganac mas rogorc soxumis olqSi mcxovrebs, kargad unda scodnoda namdvili statistikuri cnobebi, magram igi winad ganzraxviT amaxinjebda yovelive cnobas. 9) mRvdlis kereseliZis gamoqomageba sinodalur kantorisagan da Cemis gadawyvetilebis gabaTileba amis sxva mrevlSi gadayvanis gamo, aixsneba im garemoebebiT, rom misi saqme gaarCia kantoram maSin, rodesac egzarqosi ar iyo TbilisSi da mis magivrobas asrulebda qarTvelT episkoposi aleqsandre. misi, e. i. kereseliZis, moSorebas moiTxovda daJinebiT quTaisis samxedro gubernatori. darwmunebuli var, kereseliZis saqme rom gaerCia egzarqoss da ara qarTvel episkoposs, Cems gadawyvetilebas kereseliZis gadayvanis Sesaxeb daadasturebda. 10) Tu rom mRvdlebi maWavariani, kereseliZe da xelaia moqmedeben afxazeT-samurzayanos gasaqarTveleblad, maSin, rasakvirvelia, mavneT unda CaiTvalos maTi moRvaweoba, radganac amiT isini winaaRudgebian ruseTis imperiis mizansa da miswrafebasa. 11) moqmedeba Tedo saxokiasa da juRelisa mavneblad unda CaiTvalos marTlmadidebel eklesiisaTvis, radganac gaqarTvelebuli maTgan

axalgazrdoba mtrad gauxdeba ruseTis eklesias, romelic sul sxva mizniT moqmedebs afxazeTSi. amasTanave vadgen gancxadebis pirs samurzayanoelebisas, romliTac isini uaryofen qarTuli enis saWiroebas TavianTs skolebSi da dasZenen, rom Tumca am gancxadebis wined warmodgenili iyo ramdenime ganCineba samurzayanoelebisa viTom qarTulis enis swavleba Semdegis saWiroebis Sesaxeb, magram yvela eseni ganzrax Sedgenili iyo samRvdeloebisagan da mrevli aq arafers monawileobas ar iRebda.~ (49, 144-146). mama ambrosi xelaia, romelmac SesaniSnavad icoda ruseTis imperiis saeklesio politikis miznebi afxazeTSi, amxelda am politikis reaqciulobas da qarTvel patriotebTan erTad medgrad icavda qarTul poziciebs. igi sixaruliT Sexvda episkopos kirionis (saZagliSvili) soxumis eparqiis mmarTvelad daniSvnas. kirionisadmi gagzavnil werilebSi exeboda rogorc soxumis eparqiis, aseve saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenisaTvis brZolis problemebs. 1906 wlis 14 Tebervals mama ambrosi episkopos kirions atyobinebs: `RmerTs vTxov Tqvens mSvidobiT dabrunebas samSoblo mxareSi da gamarjvebas im saqmeSi, romlis gadasawyvetadac Tqven xarT miwveuli CrdiloeTis sataxto qalaqSi. marTalia, cudad datrialebulia Cveni eklesiis avtokefaliis bed-iRbali, magram ra vqnaT, rodis viyaviT bednierni, rom axla viqmneT. magram viqonioT momavlis imedi... Cemi da ramdenime aqauri mRvdlis azri ukeTu sainteresoa TqvenTvis, es aris: daTmoba arafrisa da rasac ZaliT mogvcemen, vemorCilebiT mxolod droebiT; rodesac moxerxebul dros vnaxavT, vecdebiT ganvaxorcieloT, rac peticiebSia naTxovni. momavali kreba, Cemis azriT, Cven aras mogvcems da arc unda davTanxmdeT Cveni saqmis iq gadacemaze. krebas ar waurTmevia CvenTvis avtokefaluri wes-wyobileba Cveni eklesiisa da arc SeuZlia imis mocema, rac `de iure~ ukve gvaqvs, mxolod faqtiurad Zalmomreobam wagvarTva. amitom warTmeulis dabruneba SeuZlia wamrTmevels. an Cven TviTon ruseTis eklesiasTan urTierTobis mospobiT... sazogadoeba Zalian dainteresebulia am saqmis (avtokefaliis) msvlelobiT, mTxoven, Tqveni rezolucia gamoaqveynoT. xalxis gamosaRviZeblad saWirod miaCniaT es.~ (55, 92-93). 1906 wlis 8 marts arqimandriti ambrosi episkopos kirions werda: `Tqveni soxumSi dabrunebam soxumis samRvdeloeba da mTlad qarTveloba metad gaxara, magram ara qarTvelebs, politikanebs, rogorc etyoba, laxvrad daeso gulSi. etyoba ver mounelebiaT is garemoeba, rom bolo moeReba soxumis eparqiaSi im usamarTlobas, romelic mefobda iq qarTvelebis Sesaxeb. Tqven, darwmunebuli var, usamarTlod arc erTi eris warmomadgenels ar moeqceviT. amis Tavdebia Tqveni warsuli moRvaweoba ruseTSi. magram amas bneli Zalebis warmomadgenelni ver Seigneben da aki kidec `xulignurad~ gamoilaSqres Tqvens winaaRmdeg gazeT `kolokolSi~. imedia Rirseul pasuxs gascemT. SeiZleba, Tqvens Semdeg mec rame movaxseno am xulignuri werilis avtors... sweron rac undaT, simarTlem unda gaitanos Tavisi. Cveni xsna eklesiis TavisuflebaSia, romelsac Tqven medgrad icavT.~ (21, 1319). arqimandritma ambrosim upasuxa `kolokolSi~ fsevdonims amofarebul dekanoz ivane vostorgovs. `xma soxumidan~ _ es ar iyo ubralo pasuxi Savrazmeli mjRabnelis gamoxdomaze, am werilSi kargad Canda ruseTis

saero da sasuliero xelisuflebis damokidebuleba qarTveli xalxis mimarT. arqimandriti ambrosi aRniSnavda: `yvelas emaxsovreba Seuwynarebloba da siZulvili yovelive qarTulisadmi... amiTgan dasnebovnebulni iyvnen cnobili moRvaweni kavkasiaSi: episkoposi arseni, dekanozebi-vostorgovi, iastrebovi da sxvani... sakuTari erovnuli fizionomiis SenarCunebisaken swrafvis gaZliereba, am mimarTulebiT xalxis gamoRviZeba aris zemoxsenebulTa da maT msgavs kacTa moRvaweobis Sedegi da samarTlianoba moiTxovs iTqvas, rom am azriT maT xalxs didi samsaxuri gauwies... aRniSneul pirTa moRvaweobis mizani unda yofiliyo qarTveli xalxis rusebTan daaxloeba... magram isini amiT rodi Semoifarglnen, maT meti moindomes _ mxaris rac SeiZleba swrafi garuseba, rac SeuZlebeli aRmoCnda.~ arqimandriti ambrosi amxelda im sasuliero pirTa saqmianobas, romelnic CarTulni iyvnen daundobel rusifikaciis politikaSi, romelnic qarTul enas `ZaRlebis enas~, qarTul saeklesio galobas `ZaRlebis yefas~ uwodebdnen, cdilobdnen afxazeTis qarTvelobis Seuracxyofas, ukrZalavdnen maT mSobliur enaze wirva-locvebs. igi konkretuli magaliTebiT aCvenebda Tu ramdenad uaryofiTia ruseTis saeklesio politika afxazeTSi da rogor uwyobda igi xels qristianobis sawinaaRmdegod, mahmadianobis gavrcelebas, ixsenebda episkopos gabriels (qiqoZe), romelic cdilobda afxazebs mSobliur enaze SeeswavlaT qristianuli sarwmunoebis arsi, hqondaT RvTismsaxureba. werilis dasasruls arqimandriti ambrosi aRniSnavda: `darwmunebuli varT, rom yovladsamRvdelo kirioni Tavisi moRvaweobiT soxumis eparqiaSi aRdgenas, Zmobas da erTobas yvela erovnebaTa Soris, xolo amierkavkasiidan gaqceuli anaforianebisa da zogadad b. `rusiis~ msgavsi qarTvelofobebis RvarZliTa da kacTsiZulviliT savse sityvebi ver gamoiReben im Sedegs, kerZod afxazeTSi ZmaTmZulvarebisa da ZmaTamkvlel sisxlis Rvras, rasac lamoben.~ (45, 121-122). 1905-1907 wlebis revoluciuri gamosvlebisaTvis alixanov-avarskis razmebma cecxlis alSi gaaxvies dasavleT saqarTvelos soflebi da dabebi. saqarTvelos egzarqosis winadadebiT imperatorma nikoloz II-m guria-odiSis episkoposi aleqsandre (oqropiriZe) gadaayena Tanamdebobidan sayveduris gamocxadebiT. xelisuflebis azriT, episkoposi aleqsandre xels uSlida samegrelos skolebidan qarTuli enis gandevnis gegmis ganxorcielebas. es amocana daakisres renegat qarTvels, episkopos dimitri abaSiZes, romelic gulmodgined Seudga Tavisi misiis Sesrulebas. amave dros social-demokratebis bolSevikurma frTam gaaZliera ciliswameba da Seuracxyofa erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraobis warmomadgenlebze. `kosmopolitizmi Tu patriotizmi?~ `klasobrivi da socialuri sakiTxebi,~ ai yvelaze aqtualuri Temebi, romelmac gadafara yvela da yvelaferi. `proletarebo yvela qveynisa, SeerTdiT!~ _ gahkioda didi da patara. aseT egzaltirebas Tan axlda veraguli SurisZiebac. 1907 wlis 30 agvistos wiwamurTan mokles ilia WavWavaZe, moxda gadagvarebuli qarTveli social-demokratebis da ruseTis reaqciuli Zalebis interesTa Tanxvdoma, brZola erovnul-saxelmwifoebrivi da eklesiuri Tavisuflebis ideebis winaaRmdeg kidev ufro gaZlierda. 1907 wlis noemberSi gardaicvala episkoposi aleqsandre oqropiriZe. misi gardacvaleba didi danaklisi iyo qarTveli xalxisaTvis. meufe aleqsandre gardacvaleba

Zlier ganicada arqimandritma ambrosim, romelmac 1907 wlis 16 noembers SiomRvimis monasterSi Tavisi gamosaTxovari sityva ase daiwyo: `esreT hbrwyinevdin naTeli Tqueni winaSe kacTa, raTa ixilnen saqmeni Tqueni keTilni da adidebden mamasa Tquensa zecaTasa~ (maTes sax. T. 5, 16). esec kidev erTi msxverpli am mokle droSi. gaumaZRarma da Seubralebelma sikvdilma saqarTvelos mostaca yovlad samRvdelo aleqsandre. Tumca kaci RvTisagan dawesebul kanons ver gadauva da yovlad samRvdelo aleqsandrem kidevac gardaacila Tavis xangrZliv sicocxliT im zomas, romelic dadebulia rCeulTaTvis (fsalm. 89,10). magram am nair zegardmo madliT cxebul adamianTa micvalebas kacis guli mainc ver urigdeba, mas unda yovelTvis hyavdes igi samSoblo mxaris nugeSad. yovlad samRvdelo aleqsandres Tavdadebuli moRvaweoba mSobliur eklesiis da samSoblo mxaris aRorZinebisaTvis udidesi misabaZi magaliTia Cven qarTvelTaTvis, misi sxivosani saTnoebiani saxe mudmivi saukeTeso gzis maCvenebelia. `esreT brwyinavdian naTeli Tqveni winaSe kacTa, raTa ixilnen saqmeni Tqvenni keTilni da adidebdnen mamasa Tquensa zecaTasa~-o, _ gvibrZanebs qristes wmida moZRvreba da gviTiTebs am Rirseul cxedarze _ gansvenebulis xangrZliv, saTnoebian da saxelovan moRvaweobaze. romeli erTi gansvenebulis saTnoebiT savse, xangrZliv, namdvili qristianuli cxovrebis mxares unda mivaqcioT yuradReba?! Cven ar ZalgviZs am mokle sityvaSi savsebiT davaxasiaToT misi RirsaRsaniSnavi cxovrebis yvela mxareebi, amisaTvis saWiroa meti dro da meti niWi da mWevrmetyveleba. gansvenebulma yovlad samRvdelom gvaswavla Cven, ramdenaT SeiZleba am ukuRmarT droSiac viyoT namdvili qristianeni, _ qristianuli idealebis matarebelni, rogorc matarebeli WeSmariti qristianuli siyvarulisa, _ im siyvarulisa, romelic yvelas erT rigaT unda efinebodes, _ ar arCevdes axlobels ara axlobelisagan, _ romelic unda aviwyebinebdes pirad interesebs da abedvinebdes sicocxlis Sewirvas moyvasisaTvis, _ rogorc matarebeli amnairi siyvarulisa, is Tavis cxovrebiT gvimtkicebs, rom es qristesagan mis mimdevarTaTvis daxatuli ideali am qveynad SesaZlebelia ganxorcieldes. jer isev studentobis dros, rodesac yazanis mxareSi xolera mZvinvarebda, gansvenebuli uSiSrad da Tavganwirulad emsaxureboda am saSineli seniT SepyrobilT ganurCevlad maTi Camomavlobisa da sarwmunoebisa, misi Tavganwiruloba moZmeTaTvis, misi mouridebloba am saSineli da metadre maSin Tavzardamcem senisa ancvifrebda yvelas, rac xazgasmiT aRniSnulia TviT yazanis akademiis istoriaSi. es erTi faqtic mSvenierad axasiaTebs yovlad samRvdelo aleqsandres qristianuls cxovrebas. aseTive darCa gansvenebuli ukanasknel wuTamdis. is Tavis xangrZliv cxovrebaSi am qveynad mravalferad asrulebda am diad mcnebas, _ mcnebas moZmeTa siyvarulisaTvisas. misi qvelmoqmedeba, misgan aRdgenilni qarTvelTa kulturis maCvenebeli naSTebi, misgan gamocemuli saRvTismetyvelo da samecniero Cven winaparTa nawarmoebni, misis safasiT aRdgenilni, mSobliuri galoba, misi Sroma da siqvele mamulis SvilTa aRzrdaSi da mravali sxva misi amnairi Rvawli yvelasagan cnobilia. misi Rrma sarwmunoeba cxovrebaSi ganxorcielebuli,

siyvaruli samSoblo qveynisa TviT mis qristianul sarwmunoebasTan mWidrod SekavSirebuli, misi piruTvneloba, uSiSroba am soflis ufalTa da ZlierTa mxilebaSi da mravali sxva misi saTnoebiani sulis Tvisebani xdida mas namdvil warmomadgenlad im Zveli Cveni wmida mamaTa, romelTa mravalmxrivma Rvawlma daicva Cveni sarwmunoeba, ena da erovneba mozvavebul-auarebel mterTagan. yvela amaebze ukve bevri Tqmula da dawerila da mec aq aras vityvi. vityvi oriode sityvas mxolod imaze, rac aq ar Tqmula, _ gansvenebulis mociqulebriv moRvaweobaze afxazeTSi. RmerTma pirvel xanebSi mas arguna samsaxuri da moRvaweoba am saqarTvelos ganapira mxareSi, jer rogorc afxazTa Svilebis aRmzrdels, Semdeg rogorc misioner-mqadagebels da bolos rogorc mwyemsT-mTavars. is mudam Tavganwirulad emsaxureboda afxazTa moqcevis saqmes, ar zogavda sakuTar saSualebas skolaTa daarsebisaTvis, Tavis xarjiT zrdida afxazTa Svilebs da amzadebda maT mRvdlobis xarisxSi samoRvaweod, medgrad icavda samRvdeloebis da samwysos interesebs, uxvad eweoda qvriv-obolTa. mis da samwysos Soris arsebobda mamaSviluri kavSiri, dafuZnebuli WeSmarit qristianul siyvarulze. mas ar uyvarda mdidruli cxovreba, cxovrobda TiTqmis egreTve sadaT, rogorc erTi ukanaskneli Raribi mis samwysoTagani. es sada cxovreba, es xalxTan siaxlove xdida mas namdvil Zvel mSobliur eklesiis mwyemsT-mTavarTa msgavsad. moviyvan erTs magaliTs imisas, Tu ranairi gavlena hqonda gansvenebulis amnair cxovrebas xalxzed, ranairi uzomo ndoba hqonda damsaxurebuli TviT mahmadian afxazTa Soris. 1866 wlis amboxebis Caqrobis Semdeg afxazebis umravlesoba iZulebuli gaxda gadasaxlebuliyo osmaleTSi. am ubedur dros, roca afxazTaTvis yvela qristianis saxelis matarebeli sazizRari iyo, mxolod yovlad samRvdelo aleqsandres hqonda afxazebTan kavSiri, mxolod mas uziarebdnen TavianT Wir-varams, mas endobodnen. ai, am xanebSi mwyemsT-mTavarTan Semodis erTi mahmadiani afxazi, saxelad urusi, Tavisis Tormeti wlis SviliT. rodesac yovlad samRvdelom Cveulebrivi alersiani kiloTi hkiTxa uruss mosvlis mizezi, ukanasknelma moaxsena Semdegi: `SenTan movedi, keTilo mwyemso da mamao! me samudamod veTxovebi samSoblos, mivdivar osmaleTSi sacxovreblad da Cemi vaJi davstovo SenTan, meti ara gamaCnia ra, coli da sxva Svilebi adre davkarge, ar vici ra momelis ucxo mxareSi, magram mainc vstoveb Cems sayvarel samSoblos. ar minda Cemi ubedureba gavuziaro Cems erTaderT Svils da SenTan moviyvane, mowyaleo mamao, vici miiReb, aRzrdi qristianulad da iqneba bednieri~-o. Tvalcremliani mama gamoeTxova sayvarel Svils, romelic gansvenebulis meoxebiTa da safasiT aRizarda da mRvdelobaSi didi sargebloba moutana qristianobas afxazeTSi. am faqts ganmarteba ar sWiria. amnair ganwyobilebas samwysosTan didi nayofi mohqonda. iwyes afxazTa qristianobis miReba, romelic kidec damTavrda TiTqmis 80-ian wlebSi netar xsenebuli afxazeTis meore mociqulis ep. gabrielis dros. amis Semdeg ganvlo sakmarisma drom, qristianuli saqme progresulad denis nacvlad regresiulad mimdinareobs. ukanaskneli cnobebiT, ramdenime sofelma ukve uaryo qristianoba. mizezi cxadia: ar arian aleqsandre-gabrielisebri mociqulni.

netarxsenebulo mwyemsT-mTavaro, sxva Seni mraval mxriv RvawlTan erTad amasac ar daiviwyebs qarTveli eri, afxazeTis qristiani nawili da iqauri samRvdeloeba. ganisvene, qarTvelTa mamao da keTilo mwyemsTmTavaro, zegardmo madliT cxebulo moRvawev, aRmaSeneblad wodebulo, _ ganisvene am Sengan ganaxlebul-gamSvenebul taZarSi. es wm. taZari iqneba saukuno Senganve Seqmnili nivTieri Zegli Sens saflavze da yovel qarTvelis gulSi ki gedgmeba samudamo uxilavi Zegli. iloce, Cveno axalo RvTis winaSe Suamdgomelo, _ iloce sxva Cven wm. mamebTan erTad samSoblo mxaris qristianulad da kulturulad aRyvavebisaTvis. amin.~ (49, 9-13). arqimandriti ambrosi saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis aRdgenisaTvis erT-erTi daucxromlad mebrZoli sasuliero piri iyo. 1811 wels ruseTis imperatorma aleqsandre I-ma marTlmadidebluri saeklesio kanonikis uxeSi darRveviT gamosca brZanebuleba saqarTvelos uZvelesi samociqulo eklesiis avtokefaliis gauqmebis Sesaxeb.sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmidesi da unetaresi anton II ruseTSi gadaasaxles. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis kaTolikos-patriarqis saxelo gaauqmes. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia ruseTis eklesiis nawilad gamoacxades, romelsac saTaveSi ruseTis sinods daqvemdebarebuli egzarqosi Cauyenes. rusi egzarqosebi gaxdnen rusuli velikoderJavuli da Sovinisturi ideologiis mTavari dasayrdenni saqarTveloSi. rusi egzarqosebis antiqarTuli, antiqristianuli saqmianobis Sesaxeb araerTi sayuradRebo naSromi Tu mogonebaa gamoqveynebuli. am mxriv gansakuTrebiT sainteresoa cnobili rusi slavofilis n. durnovis, uwmidesi da unetaresi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq kalistrates Canawerebi. qarTveli xalxi arasodes Seguebia saxelmwifoebrivi da saeklesio damoukideblobis dakargvas. XIX saukunis I naxevarSi, 1802 wlis kaxeTis ajanyebiT daiwyo erovnulganmaTavisuflebeli moZraoba. 1819-20 wlebis imereTis saeklesio amboxi mimarTuli iyo saqarTvelos egzarqosis Teofilaqte rusanovis mZarcveluri politikis winaaRmdeg. imereTis ajanyebis moTaveTa _ dosiTeoz quTaTelis da eqvTime genaTelis ruseTis xelisufalTagan samagaliTod dasjam saqarTveloSi sabolood damsxvria erTmorwmuneobis dogmebze aRmocenebuli romantikuli megobrobisa da qristianuli saTnoebis iluziebi. qarTveli eri mkacri realobis winaSe aRmoCnda, an unda daeviwyebina yovelive qarTuli da garusebuliyo, an ebrZola ruseTis koloniuri politikis winaaRmdeg. qarTvelma xalxma arCevani meoris sasargeblod gaakeTa. XIX saukunis II naxevarSi erovnul-ganmaTavisuflebel moZraobas saTaveSi Caudga ilia WavWavaZis Taoba. pirveli nabijebi gadaidga erovnuli cnobierebis gamoRviZebisaken, amas mohyva aRmsareblobiT da cnobierebiT daqucmacebuli qarTvelobis gamTlianebis rTuli procesi. erovnulganmaTavisuflebeli moZraobis mesveurebma qarTvel samRvdeloebasTan erTad dRis wesrigSi daayenes saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgenis aucilebloba. sazogadoebis informirebisa

da momzadebis mizniT qarTul da rusul presaSi, samecniero JurnalebSi daiwyo polemikuri statiebis beWdva, romelic exeboda saqarTvelos eklesiis istorias, mis avtokefalias, rusi egzarqosebis antiqarTuli saqmianobis mxilebas. saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenis moTxovna Tu XIX saukunis 60-70-ian wlebSi salonuri Sekrebebis mTavari Tema iyo, XIX saukunis 80-90-ian wlebSi ukve Tamam, polemikur xasiaTs atarebda. am moZraobis mesveurT `avtokefalistebs~ uwodebdnen. avtokefalur moZraobas mxars uWerdnen: ilia WavWavaZe, akaki wereTeli, iakob gogebaSvili, prof. al. cagareli, prof. al. xaxanaSvili, prof. i. javaxiSvili, prof. z. avaliSvili, s. gorgaZe, n. mari. sasuliero pirebidan _ episkoposebi: gabriel qiqoZe, aleqsandre oqropiriZe, leonide oqropiriZe, kirion saZagliSvili, anton giorgaZe, arqimandriti ambrosi xelaia, dekanozebi: nikita TalakvaZe, kalistrate cincaZe, qristefore cicqiSvili da sxvebi. ruseTis xelisufleba pirvel xanebSi araseriozulad aRiqvamda saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgenis moTxovnas da fiqrobda, es moZraoba mecnierul polemikas ar gascdeboda, magram, 1905 wels TbilisSi qarTveli samRvdeloebis sagangebo yrilobaze miRebul iqna Semdegi peticia: `qarTvelma samRvdeloebam mxedvelobaSi miiRo zemoTqmuli, agreTve is, rom jer erTi, iveriis eklesia kanonikurad gaxlavT avtokefaluri, vinaidan ar yofila krebis dadgenileba misi avtokefaliis gauqmebisa da arc SeiZleboda yofiliyo: meorec, mxolod eklesias, romelsac Tavisuflad SeuZlia TviTSegnebis sruliad aRsareba, Tavisufali Sinagani wyobilebiT, Tavisuflad ZaluZs Tavisi sityviTmsaxureba, yvela Tavisi saqmisa da misadmi rwmunebuli yovelives Tavisuflad marTva, mxolod Tavisuflad TviTmmarTvel eklesias Seswevs unari daicvas Tavisi sruli didebuli wmida rwmena da savsebiT flobdes RvTaebrivi mowodebis gansaxorcieleblad aucilebel xmas, romelic adamianis guls aRanTebs; da bolos eklesiis damoukideblad arsebobisaTvis metad saWiroa materialuri saSualebebi. amitom iTxovs: I iveriis eklesias daubrundes avtokefaluri uflebebi da Tavisi kaTolikosiTurT aRdges mcxeTa-iveriis sakaTalikoso adrindel sazRvrebSi. II. aRdges wesi, roca RvTismsaxurTa ganTavisuflebul adgilebs arCevnebis Sedegad ikavebdnen. III. kaTolikosTan dafuZndes wmida sinodi, xolo eparqiis mRvdelmTavrebTan sabWoebi, Sedgenili garkveuli vadiT arCeuli sasuliero da saero pirTagan. IV. kaTolikosTan arsebuli wmida sinodis xelSi moeqces yvela eklesiis, monastris, samRvdeloebis, saswavlo-sasuliero dawesebulebis da saqvelmoqmedo dawesebulebebis umaRlesi marTva-gamgeoba. V. iveriis eklesias daubrundes saxelmwifosaTvis gadacemuli saeklesio mamuli.~ (49, 27-28). peticias xeli moawera 412 RvTismsaxurma. movlenebis aseT ganviTarebas ar eloda saqarTvelos egzarqosi aleqsi, romelmac saero mTavrobas jari mosTxova `meamboxe~ da `urCi~ samRvdeloebis dasaSlelad. rusma jariskacebma siamovnebiT Seasrules xelisuflebis survili da maTraxebiT scemes golovinis gamzirze saeklesio droSebiT da xatebiT gamosul

qarTveli samRvdeloebis warmomadgenlebs. ruseTis xelisuflebis aseTma qmedebam araTu Seanela, aramed kidev ufro gaamZafra saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgenis moTxovna. aseT viTarebaSi xelisufleba iZulebuli gaxda peterburgSi 1906 wels sinodis sagangebo sxdoma daeniSna, sadac unda gaerkviaT ramdenad kanonieri iyo qarTveli samRvdelobis moTxovna. sinodis sxdomaze saqarTvelos eklesiis interesebs icavdnen episkoposebi: kirioni, leonide, prof. n. mari, prof. al. cagareli, prof. al. xaxanaSvili. ruseTis xelisuflebam qarTvelebs isev qarTveli renegatebi daupirispira, episkoposi eqvTime eliaSvili _ episkoposi dimitri abaSiZe. am ukanasknelma ase gaaxmovana xelisuflebis pozicia _`daiWireT episkoposebi kirioni da leonidi... saqarTveloSi avtokefalia aRaravis gaaxsendebao.~ xelisuflebam daiwyo qarTveli avtokefalistebis devna, dawesda maTze saidumlo TvalTvali, Worebis gavrceleba. episkopos kirions egzarqos nikonis mkvlelobaSi dasdes brali (miuxedavad imisa, rom araviTari samxili ar arsebobda) da gadaasaxles ruseTSi, represiebis msxverpli gaxda arqimandriti ambrosi xelaia, rogorc igi werda: `1908 wlis damlevs uwmidesi sinodis gankargulebiT sastikad viqeni dasjili: aRmexada mRvdel-msaxurebis ufleba da gagzavnil viqeni riazanis samebis monasterSi, sadac gavatare erT weliwadze meti sastiki reJimis qveS. 1910 wels damibrunes mRvdelmsaxurebis ufleba da momces winamZRvris adgili. Cemi gadmosaxlebis Semdeg gadis TiTqmis rva weliwadi, magram yovel Cem Txovnas samSobloSi dabrunebaze uwmidesi sinodi uyuradRebod tovebda. ukanaskneli piradadac gamomicxades, rom Cemze iTvleba raRac Zveli codvebi, magram rodesac moviTxove am codvebis dasaxeleba, miTxres, rom amis Tqma uxerxulia da verc gaigeb rodismeo. sCans maT ara aqvT konkretuli faqtebi Cems winaaRmdeg da mxolod maTi politika unda Txoulobdes Cemi samSoblos gare yofnas, rogorc maTi SexedulebiT, arasaimedo pirisas. amis gamo axlac, rodesac sxva gadmosaxlebulebs ahxades arasaimedo pirebis saxeli, rodesac, rogorc gazeTebmac gvamcnes, moxda maTi reabilitacia, Cems mdgomareobas ar eSvela ra da axlac sityvierad magebineben, rom Cemi mdgomareobis gaumjobeseba mouxerxebelia, radgan Zveli codvebi amis winaaRmdegs gvikarnaxebso, magram mwams, rom dro male gamoicvleba. sazogadod, me yovelTvis winaaRmdegi viyavi da viqnebi imisa, rom qarTvelma kacma nebiT miatovos Tavisi samSoblo mxare, Tundac sxvagan mas moelodes piradi warmateba da bedniereba.~ (52, 30). arqimandriti ambrosi 1909 wlis 1 ianvridan imave wlis dekembramde riazanis eparqiis samebis monastris patimari iyo, akrZaluli hqonda RvTismsaxureba, masac egzarqos nikonis mkvleloba daabrales. radgan warmodgenili absurduli braldeba ver daumtkices, aRudgines RvTismsaxurebis ufleba da novgorodis eparqiis staraia rusas monastris winamZRvrad daniSnes. uSedegod dasrulda misi samSobloSi dabrunebis mcdeloba. 1917 wlis Tebervlis revoluciis Semdeg arqimandrit ambrosis saSualeba mieca samSobloSi dabrunebuliyo. igi aqtiurad CaerTo avtokefalur moZraobaSi. 1917 wlis 12(25) marts qarTvelma samRvdeloebam sveticxovlis sapatriarqo taZarSi saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefalia gamoacxada. arqimandriti ambrosi aqtiurad monawileobda

avtokefaliis aRdgenis Semdeg saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis droebiTi mmarTvelobis saqmianobaSi. mosagvarebeli iyo ruseTis droebiT mTavrobasTan da saqarTveloSi mis filial _ amierkavkasiis gansakuTrebul komitetTan urTierToba, saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis saxelmwifosTan samarTlebrivi urTierTobis, ruseTis eklesiis sinodTan damokidebulebis sakiTxebi. aseve rTuli iyo qonebrivi davis sakiTxebis mogvareba. ruseTis sasuliero ierarqebs gagonebac ar surdaT imisa, rom saqarTvelos marTlmadidebel eklesiasTan raime urTierToba daemyarebinaT. isini Tvlidnen, rom saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis aRdgena iyo arakanonikuri, revoluciuri aqti da uars ambobdnen qarTvel sasuliero pirebTan yovelgvar molaparakebaze, rac Seexeboda ruseTis droebiT mTavrobas, didi sixaruliT arc isini Sexvedrian saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis aRdgenas, amgram mainc Tanaxmani iyvnen ewarmoebinaT molaparakeba saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis warmomadgenlebTan qarTuli eklesiis uflebrivi mdgomareobis sakiTxebze ruseTis saxelmwifoSi. 1917 wlis 9 ivnisidan 2 agvistomde petrogradSi ruseTis droebiT mTavrobasTan saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis saxeliT molaparakebebs awarmoebdnen episkoposi antoni (giorgaZe), arqimandriti ambrosi (xelaia) da dekanozi kalistrate (cincaZe). qarTvel sasuliero pirebs imedi hqondaT imxanad petrogradSi moRvawe qarTvelebis daxmarebisa da arc Semcdaran, karlo CxeiZe, irakli wereTeli, zurab avaliSvili, nino gelovani, romelTac didi gavlena hqondaT revoluciur petrogradSi yovelnair daxmarebas uwevdnen saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis delegacias. qarTveli sasuliero pirebi Sexvdnen ruseTis sinodis oberprokuror lvovs, sarwmunoebis ministr kartaSevs, ruseTis droebiTi mTavrobis Tavmjdomares kerenskis. daZabuli molaparakebis dros gamoikveTa ruseTis mTavrobis pozicia, isini mxolod im SemTxvevaSi daamtkicebdnen saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis debulebas, Tu saubari iqneboda ara teritorialur, aramed erovnul avtokefaliaze. aseT viTarebaSi saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis delegaciam miiRo gadawyvetileba samSobloSi gamomgzavrebis Sesaxeb. 1917 wlis 14 agvistos TbilisSi saeklesio krebis winaswar sxdomaze moismines episkopos antonis, arqimandrit ambrosisa da dekanoz kalistrates informaciebi petrogradSi gamarTuli molaparakebebis Sesaxeb da miiRes gadawyvetileba emoqmedaT sakuTari sindisisa da saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis interesebis Sesabamisad. 1917 wlis 8-17 seqtembers TbilisSi sionis sapatriarqo taZris ezoSi mimdinareobda saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis pirveli kreba, romelmac miiRo eklesiis marTva-gamgeobis debuleba, daamtkica 13 eparqia, gamoarCia mmarTveli mRvdelmTavrebi. airCia sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, pirvelad es pativi wilad xvda episkopos kirions, romelsac ewoda sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqi da mcxeTis mTavarepiskoposi, uwmidesi da uentaresi kirion II. saeklesio krebaze arqimandritma ambrosim waikiTxa samurzayanodan Tavad mixeil anCabaZis misalmeba _ afxazeTis sazogadoeba Zmuri salmiT

miesalmeba moZme ers, ulocavs dResaswauls da auwyebs afxazeTis saqarTvelosTan SeerTebas. swored is faqti, rom bagrat III, iwodeboda mefed afxazTa da qarTvelTa, dasaflavebulia bediis monasterSi, maCvenebelia im sulieri kavSirisa, romelic arsebobs afxazeTsa da saqarTvelos Soris saeklesio krebam Wyondidel episkoposad daamtkica ambrosi xelaia, romelic uwmidesma da unetaresma kirionma imave dRes mitropolitis xarisxSi aiyvana. es iyo uiSviaTesi SemTxveva saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis istoriaSi, magram am gadawyvetilebis samarTlianobas yvela aRiarebda. meufe ambrosim Caibara Wyondidis eparqia da Seudga saqmianobas. 1917 wlis 2 noembers saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTalikoso sabWos sxdomaze, romelsac Tavmjdomareobda kaTolikos-patriarqi kirion II, imsjeles cxum-bedielis kaTedris aRdgenis aucileblobaze. sakaTalikoso sabWom mitropolit ambrosis aseTi Sinaarsis mimarTva gaugzavna: `sruliad saqarTvelos sakaTalikozo sabWom ama wlis 2 giorgobisTves Tavis sxdomaze iqonia msjeloba cxumis (afxazeTis) kaTedris aRdgenis Sesaxeb. es kaTedra Zvelad iyo cxum-bediis eparqiebisa (teritoria Zveli eparqiebis: drandis _ imave cxumis, bediisa, moqvisa da biWvinTisa) _ exlandeli soxumis olqi gagris ubnis mimatebiT, kaTedra mRvdelmTavrisa iyo cxumSi (soxumSi), rezidencia iqve. cxumis kaTedras Zvelad didi mniSvneloba hqonda. sarwmunoebrivisaeklesio kavSiri aerTebda mraval saukuneTa ganmavlobaSi qarTvel ers afxazebTan Zmuris kavSiriT. samwuxarod, mraval mizezebisa gamo, es kavSiri qarTvelTa da afxazTa Soris, Sesustda. sakaTalikozo sabWos azriT, saqarTvelos eklesiis aRdgena da momavali ueWveli aRorZineba misi Tavdebia, rom SesaZlebeli unda iyos kvlav gaZliereba qarTvelTa da afxazTa Soris Zmuri kavSirisa da sarwmunoebriv-saeklesio erTobisa.~ (32, 539). vinaidgan dRes afxazeTi aris miwerili Wyondidis eparqiaze, sakaTalikozo sabWo mogmarTavT Tqven maRalyovladusamRvdeloesobas da gTxovT mimovlioT es mxare (afxazeTis) da gaacnoT adgilobrivni mkvidrni Tu raodenad moucilebeli saWiroeba aris, rogorc qarTvelTaTvis, ise kidev ufro afxazTaTvis ganaxleba im sarwmunoebriv-saeklesio kavSirisa, romelic saukuneTa manZilze aerTebda am RviZl Zmebs. 1917 wlis 12 dekembers samurzayanos samRvdeloebam aseTi Sinaarsis oqmi gaugzavna sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs, uwmides kirions da mitropolit ambrosis. `1917 welsa dekembris 12 dResa. am ricxvs Sedga daba galSi samurzayanos nawilis da sofel iloris, samRvdeloebis da samrevloTa warmomadgenlebis SeerTebuli kreba. Tavmjdomared iqmna amorCeuli mRvdeli samsoni svaniZe, xolo mdivnad mRvdeli barTlome xarebava, amis Semdeg kreba Seudga dRevandeli momentis mier gamowveuli sxvadasxva sakiTxebis garCevas, sakiTxebis, romlebic xels Seuwyoben adgilobrivi saeklesio cxovrebis mowesrigebas. vinaidan samurzayano Sesulia saqarTvelos sakaTalikosoSi, krebam erTxmad daadgina:

1) sanamde gamoirkveodes, samurzayano-afxazTa urTierT Soris damokidebuleba eklesiuri cxovrebis mxriv, droebiT miekedlos Wyondidelis samitropolitos da dReis ricxvidan mospos yovelive damokidebuleba soxumis episkopozi sergis da misi kancelariasTan. 2) krebam daadgina, daarsdes samurzayanoSi sami saeklesio saolqo sabWo: a) d. galSi, sadac Sedis Semdegi mrevlebi: a) pirveli da meore gali, b) xumuSquri, g) rebCxi, d) papiConi, e) refi, v) SeSeleTi, z) barRebi, T) qvemo barRebi, i) nabakevi, i) Tagiloni pirveli da meore, ib) otobaia pirveli da meore, ig) naWkadu da iv) zemo cxiri; b) d. aCigvarSi, sadac Sedis Semdegi mrevlebi: a) ilori, b) bedia pirveli da meore, d) sanavardo, v) muxuri, z) warCe, c) gudava pirveli da meore, i) oqumi, ia) RumuriSi da ib) CxorToli; g) s. Wuburxinji, sadac Sedis Semdegi mrevlebi: a) faxulani, b) saberio pirveli, meore da mesame, e) dixazurga, v) Wuburxinji pirveli da meore da z) cxiri. 3) daarsdes yovelive eklesiasTan samrevlo sabWo. 4) saolqo sabWoSi wevrebad amoirCes daba galSi mRvdelni samsoni svaniZe, aleqsandre rurua da abeli Cexeria, mTavari diakoni nikandre anjafariZe, medaviTne dimitri kakubava da avqsenti Wanturia, xolo eris kacTagan zosime qecbaia da sosrani qorqia. d. aCigvaraSi mRvdelni konstantine manjgalaZe, barTlome xarebava da xaritoni Selia, medaviTneni antoni Sarangia, aleqsandre xoWava da konstantine gegeWkori, xolo eris kacisagan mixa Tarbaia, dedore gvilava da niko benia. s. WuburxinjSi _ mRvdelni nikolozi Wedia, avqsenti rurua da samsoni majganaZe, diakoni egnate Sonia, medaviTne melitoni anjafariZe, eris kacTagan _ giorgi jaxia da kosta pataraia da 5) oqmis dedani darCes d. galSi, xolo asli gaugzavnos kaTolikos-patriarq kirion meores da Wyondidel mitropolit ambrosis. Tavmjdomare mRvdeli samson svaniZe. mdivani mRvdeli barTlome xarebava.~ (32, 689). eparqiaSi didi Zalisxmeva iyo saWiro, raTa mosaxleobis umravlesoba kvlav eklesiisaken Semobrunebuliyo. ekonomikuri siduxWire, nakleb morwmuneoba, rTuli politikuri viTareba, yovelive es Tavis daRs asvamda saeparqio cxovrebas. amas daemata yovlad maxinji movlena _ e.w. kuTxurobis win wamoweva eklesiaSi, dapirispirebani, intrigebi yvelaze metad medroveebs awyobdaT. dapirispirebisa da muxanaTobis msxverpli gaxda 1918 wlis 27 ivniss martyofis monasterSi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmidesi da unetaresi kirion II. aseT rTul viTarebaSi didi sulieri simtkice da mSobeli eklesiis siyvaruli iyo is Zala, ramac gaaZlebina meufe ambrosis, igi kvlav Cveuli gulmodginebiT emsaxureboda Tavis saqmes. saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesias didi winaaRmdegobebi xvdeboda Tavisi iurisdiqciis mTeli saqarTvelos teritoriaze ganvrcobisas, gansakuTrebiT didi sirTuleebi iyo afxazeTSi. ruseTis saero da sasuliero xelisuflebam XIX saukunis II naxevridan seriozuli samuSaoebi Caatara afxazebSi, romelTa muslimanuri nawili swored rusebis mier iqna gasaxlebuli XIX saukunis 70-80-ian wlebSi. maT unergavdnen im azrs, rom TiTqos maTi erTaderTi mtrebi qarTvelebi iyvnen. afxazeTis teritoriaze demografiuli viTarebis Secvlis mizniT ruseTis centraluri guberniebidan asaxlebdnen aTasobiT russ, xolo saqarTvelos

sxvadasxva provinciebidan qarTvelebs iq Casaxlebis ufleba ar hqondaT. ruseTis xelisuflebam scada XX saukunis dasawyisSi soxumis eparqiis saqarTvelodan CamoSorebac, magram adgilobrivi mosaxleobis winaaRmdegobis gamo es ver moxerxda. 1918 wlis 26 maiss, rodesac saqarTvelos demokratiuli respublika gamocxadda, ruseTis bolSevikuri xelisuflebis waqezebiT afxazma bolSevikebma miznad daisaxes afxazeTis saqarTvelodan CamoSoreba. rusi episkoposi sergi am dros soxumSi imyofeboda da rusulenovan mrevls mouwodebda, ar damorCilebodnen saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis iurisdiqcias. afxazma bolSevikebma Seqmnes samxedro-revoluciuri komiteti, Camoayalibes wiTeli razmebi, daikaves soxumi da afxazeTSi sabWoTa xelisufleba gamoacxades. saqarTvelos mTavrobas sxva gza ar darCenoda, garda SeiaraRebuli Carevisa, raTa daecva qveynis teritoriuli mTlianoba. `1918 wlis ivnisSi saxalxo gvardiam general giorgi mazniaSvilis sardlobiT daamarcxa afxaz separatistTa da maT dasaxmareblad yubanidan Semosuli kazakTa wiTeli razmebi, daikava soxumi. 22 ivniss saxalxo gvardia Sevida gagraSi, 2 ivliss aRebul iqna adleri, 6 ivliss soWi, 26 ivliss tuafse.~ (74, 67). saqarTvelos xelisuflebis mier afxazeTis teritoriaze Tavisi iurisdiqciis aRdgenis Semdeg saeklesio separatizmis sulisCamdgmelebsac frTebi SeekvecaT. 1919 wlis oqtomberSi sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqi uwmidesi leonidi, Wyondidel mitropolit ambrosisa da dekanoz kalistrate cincaZis TanxlebiT soxums estumra, Sexvda mosaxleobas da warudgina cxum-bedieli mitropoliti ambrosi xelaia. mitropoliti ambrosi Tavis moRvaweobas Seudga saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis yvelaze rTul eparqiaSi. sayovelTaod cnobili iyo misi taqti, qristianuli Semwynarebloba, adgilobrivi pirobebis kargad codna, patriotizmi. man Tavis garSemo Semoikriba soxumis qarTveloba. Tavadma v. ServaSiZem soxumSi ukanonod myof rus episkopos sergis aseTi werili gaugzavna `sakaTalikoso sabWos mier soxumis eparqiis kanonier mmarTvelad daniSnulia mitropoliti ambrosi. Tqveni adgili aq aRar aris.~ (8, 164). mitropolitma ambrosim daiwyo eparqiaSi qarTuli wirva-locvebis aRdgena. qadagebebSi afxazeTis mcxovrebT mouwodebda urTierTsiyvarulis, megobrobisa da qristianuli saTnoebisaken. 1918 wlis 1 seqtembers mitropolitma ambrosim soxumis sakaTalikoso taZarSi Sekrebil qarTvel morwmuneebs am sityvebiT mimarTa `madli Tqvenda mSvidoba RvTisa mier mamisa da uflisa Cvenisa ieso qristesa~ (galat. 1,3) mociqulis am sityvebiT mogmarTavT Tqven, marTlmadidebelno qarTvelno, wevrno saqarTvelos eklesiisano! siyvaruliT mogesalmebiT. me didi xania veZebdi SemTxvevas, menaxa am RvTivdacul qalaqis qarTveloba, mindoda gamego aqauri mdgomareoba, Tqveni qristianuli miswrafebani, Tqveni mSobliuri, aw ukve Tavisufali eklesiis interesebis dacvis survili, am miswrafebisa da survilis siRrme-sidiadis raodenoba. hqonda sxva sabuTic am Cems survils. soxumi CemTvis gansakuTrebiT dauviwyaria. aq aRmexila me pirvelad gonebis Tvali, aq vmsaxurobdi rogorc moZRvari da, kidec TqvenSic vxedav nacnob pirebs, romelTanac mqonia sulieri keTili ganwyobileba. aq gavige da Sevigne Cveni eklesiis

monobaSi yofnis autanloba, mdgomareobis simwvave, _ is, rom morwmune eri gamefebuli araqristianuli reJimis gamo Cqaris nabijiT mieqaneboda gaurwmunoebis gzaze. aq gadagvareba-garusebis politika ukiduresad iyo gamefebuli. aq Camesaxa protestis gamocxadebis aucilebloba. aqedan _ soxumidan iwyeba Cemi ekliani gziT siaruli, aq iyo dasabami Cemi tanjvadevnuloba-vaeba-ubedurebisa. magram imasac vgrZnob, rom soxumi iyo agreTve dasabami Cemis axlandelis SedarebiT bednierebisa, vinaidan me bednieraT mimaCnia Cemi Tavi, rom vixile is, rasac eltvodnen bevrni mamuliSvilni, magram ver ixiles, e.i. maqvs saSualeba TqvenTan erTad gaviziaro bedniereba eklesiurad da erovnulad TavisuflebaSi yofnisa. maS, CemTvis yovelTvis sasixarulo iyo da iqneba naxva, TqvenTan yofna, rom davrwmunde Tqvens sarwmunoebrivad da erovnulad ganmtkicebis gzaze dadgomaSi. diax, Cveni erovnuli eklesia axla Tavisufalia, misi bed-iRbali axla Cvens xelSia da visac ainteresebs sarwmunoebrivi kiTxvebi, vinc mis aucilebel saWiroebaSi darwmunebulia, misi gamagrebas xeli unda Seuwyos. visac swams Cveni eklesiis amagi warsulSi, _ is, rom man _ deda eklesiam _ mraval saukuneebis ganmavlobaSi daicva Cveni erovneba, Segvanaxvia Cveni vinaoba, gvixsna gadagvareba-ganadgurebisagan, _ rom mis SvilTa da mis wiaRSi Seqmnes mdidari literatura, xuroTmoZRvreba, mogvca is mdidari saganZuri literaturul nawarmoebTa, romlis mcire neSti, rac barbaros mterTa xels gadaurCa, _ Senaxulia Cvens da sxva qveynebis muzeumebSi da romelTac gancvifrebaSi mohyavT ucxo qveynebis mecnierebi, _ visac swams yvela es da Segnebuli aqvs, usaTuod isic unda iwamos, rom amnairi eklesia pativsacemia, is samomavloSiac SeZlebs moutanos sargebloba mSobliur ers. am erTweliwad naxevris win Cvenma eklesiam miiRo Tavisufleba, daaRwia Tavi asi wlis monobas, aiyara monobis borkilebi. maSin Cven vambobdiT, rom yvelam xeli unda movumarToT erovnul eklesias, gavamagroT misi Tavisufleba, radgan es mopovebuli Tavisufleba Cven migvaCnda erovnul Tavisuflebis safuZvlad, qvakuTxedad. aki marTalic gamodga. am ori-sami Tvis winaT Cven veRirseT politikur-erovnul Tavisuflebasac. eklesiis moRvaweni da TviT eklesiac gamodgnen pionerebad xalxis erovnulpolitikuri ganTavisuflebis saqmisaTvis. maS, Rirsia Cveni eklesia yuradRebisa. Cveni eklesia waagavs axladgankurnebul avadmyofs, romelsac fexebi imdenaT ar gamagrebia, rom mas saSiSroeba ar moelodes dauxmareblad siarulis dros. saWiroa mxarSi amodgoma, daxmareba, rom mTeli saukunis ganmavlobaSi sidambleSi myofi da axladgankurnebul da fexadgmuli eklesiam SeiZlos gamoiCinos is cxovelmyofeli Zala da unari moqmedebisa, romliTac is ganTqmuli iyo Zvelad. ioane kesarieli ityvis Tavis `fiziologiaSi~ im erTnair xvlikze, romelic daberdeba da kbileb Cacvinuli xdeba da mRvimeSi sZinavs. asi wlis Semdeg is gamodis mzeze, misi yviTeli kani lurjad abrwyindeba, kbilebi amoudis da axalgazrdavdeba. saqarTvelos eklesiac asi weliwadi damwyvdeuli iyo, mouZlurebuli, moqmedebis unarisagan gaZarculi, magram axla mas moxvda mzis sxivebi da isic gadaxalisdeba-gabrwyindeba. es moxdeba mxolod Cvenis meoxebiT da xelSewyobiT.~

cxum-afxazeTis eparqiaSi arsebuli rTuli viTarebis sruli suraTia mitropolit ambrosis moxsenebaSi, romliTac man mimarTa saqarTvelos eklesiis sakaTalikoso sabWos 1918 wlis 26 dekembers.~ soxumis eparqiis 56 eklesiis krebulTa jamagirebi gadmoricxul iqmna mTavrobisagan Cems gankargulebaSi. amasTan 36 krebulisaTvis Cem mier gaxsnili iqmna krediti senakis da foTis xazinebSi, xolo xuTi eklesiis krebulTaTvis _ soxumis xazinaSi. danarCenTaTvis ar gamixsnia krediti, radgan isini ar gadmoricxulan jerac Cems eparqiaSi. am ukanasknelTagan aTi krebulisaTvis, ar vici ra uflebiT, krediti gauxsnia soxumis episkoposs. rac Seexeba soxumis soboris krebuls, misTvis ukanasknelad (gauciaT) jamagiri Cemda daukiTxavad da amisTvis SevaCere. es krediti gadmoricxulia Cems gankargulebaSi iqaur qarTvelTa sarwmunoebrivi moTxovnilebaTa dasakmayofileblad da ara rusTaTvis, radgan qarTvelTa ricxvi q. soxumSi TiTqmis Tvrameti aTasamdea, rusebis ki ar aRemateba Svidi-rva aTass, xolo sakrebulo taZarSi wirva-locva sruldeba mxolod rusul enaze, radganac jer-jerobiT ver moxerxda soxumis qarTvelTaTvis qarTveli mRvdlis daniSvna da weliwadic Tavdeba. me SemeZlo gamexsna es krediti soxumis episkoposis gankargulebaSi, magram amas xels uSlida is garemoeba, rom soxumis sakrebulo-taZarSi qarTvelTaTvis wirva-locva ar sruldeba dro gamoSvebiT mainc da Cems mimarTvas soxumis episkoposma sergim erTxelac ar ineba CemTvis pasuxi gaeca. rogorc CemTvis SemdegSi cxad iqmna, amisi mizezi is iyo, rom igi Cvens eklesias da mis ierarqias ar sTvlis marTlmadideblur eklesiaT da kanonier ierarqiad. amis garda isic misaRebia mxedvelobaSi, rom soxumis episkoposi ar scnobs saqarTvelos respublikas da mis mTavrobas da soxumis sakrebulo taZarSi misi brZanebiT aRavlenen RvTisadmi vedrebas ara saqarTvelos, aramed ruseTis meufeebisaTvis. episkoposis sergis ruseTis bolSevikur mTavrobis momxreobaze sakaTalikozo sabWom ukve icis Cemis moxsenebidan. me ar mimaCnia samarTlianad Cveni respublikis xazinam aZlios krediti im eklesias, romelic saqarTvelos respublikis farglebSi myofi, ar iwynarebs mis qveSevrdomobas. ep. sergi ganagebs eklesiurad Savi zRvis sanapiroebis im nawils, romelic mdebareobs anapidan saqarTvelos sazRvramdis. maSasadame, is unda iTvlebodes episkoposad ruseTis teritoriis mcxovrebTaTvis da ara saqarTvelos respublikis nawilis mcxovrebTaTvisac da, Tu iTvleba or saxelmwifoSi mosamsaxureT, cxadia, rom es xdeba ara kanonierad, da saqarTvelos respublikis xazinam arc unda aZlios amnairi mRvdelmTavris sakaTedro taZris krebuls jamagirebi, miT umetes, rom am taZarSi qarTvelTaTvis ar sruldeba wirva-locva qarTul enaze. amisTvis, Cemis azriT, rogorc soxumis, ise afxazeTis im mrevlebis kreditebi, romelic gaxsnilia Cems gankargulebaSi iqauri qarTvelebis sarwmunoebrivi moTxovnilebaTa dasakmayofileblad, SemdegSiac unda darCes Cems gankargulebaSi da amis Taobaze vTxov sakaTalikozo sabWos moaxdinos saTanado gankarguleba Wyondideli mitropoliti ambrosi.~ (4, 55-56). cxum-bedielma meufe ambrosim 1918 wlis 26 dekembers saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTalikoso sabWosadmi gagzavnil werilSi

daayena sakiTxi soxumis sakaTedro taZarSi RvTismsaxurebis qarTul enaze SemoRebis aucileblobis Sesaxeb. qalaq soxumSi qarTvel mcxovrebTa ricxvi aRwevs Tvramet aTasamde da amdeni marTlmadidebeli xalxi darCenilia ueklesiod da uwirva-locvod mSobliur enaze. soxumis sakaTedro taZris krebulSi aris erTi qarTveli mRvdeli, magram mas ufleba ara aqvs am taZarSi Seasrulos wirva-locva am enaze. samarTlianoba moiTxovs, rom saqarTvelos fargalSi myof qalaqSi saqarTvelos respublikis qveSevrdomebis sarwmunoebrivi moTxovnilebac iqmnes dakmayofilebuli da soxumis qarTvelobac moiTxovs, rom misi uflebebic aRdgenil iqmnes da im sakrebulo taZarSi, romelSic masac udevs wili, sruldebodes morigeobiT qarTul-rusul enebze wirva-locva. amisTvis vTxov sakaTalikozo sabWos, aRZras Suamdgomloba visTanac jer ars, mieweros soxumis episkopos sergis, dakmayofilebul iqmnas soxumel qarTvelebis es kanonieri survili da qarTvel mRvdels da wignis mkiTxvel-mgaloblebs, romelnic soxumis taZarSi Seasruleben wirvalocvas qarTul enaze, jamagiri mieces im kreditidan, romelic gaxsnilia Cems gankargulebaSi soxumel qarTvelTaTvis.~ (4, 56). bevr saintereso informacias Seicavs mitropolit ambrosis moxseneba saqarTvelos sakaTalikoso sabWosadmi 1919 w. 21 maiss gagzavnili werilis gamo. `30 aprilidan #2106-Ta, pativi maqvs movaxseno zemoxsenebul sabWos Semdegi: soxumis qarTveloba Suamdgomlobda, rom sakaTalikozo sabWos gaegzavna soxumSi vinme wevrTagani iqauri saeklesio saqmeebis mosawesrigeblad. am gadawyvetilebamdis mividnen soxumelebi im mosazrebisa gamo, rom Cemi, rogorc mRvdel-mTavris, gareva imnair saqmeSi, sadac saWiro iyo gadamwyveti nabijebis gadadgma, ar miaCniaT sasurvelad. amave azris iyo TviT sakaTalikozo sabWoc soxumelTa Suamdgomlobis garCevis dros, ris gamo soxumSi wasvla da saqmis mogvareba daekisra erT Tavis wevrTagans. axla ki zemoxsenebuli weriliT mecnoba, rom daniSnul wevrs soxumSi gamgzavrebaze uari ganucxadebia da am mizezisa gamo sabWo iZulebuli gamxdara Tavisi uwindeli dadgenileba da Sexeduleba gamoecvala da daedgina, rom soxumis saeklesio saqmeebi mowesrigdnen Cemi xelmZRvanelobiT da, rom Cemda dasaxmareblad Tavis wevrs gagzavnis soxumSi mxolod maSin, rodesac me iq gavemgzavrebi. amis gamo pativi maqvs movaxseno sakaTalikozo sabWos, rom Tu mas sasurvelad miaCnia Cemi am saqmeSi gareva da Tu es ar gamoiwvevs raime uxerxulobas, maSin me TviTon sxvis dauxmareblad vitvirTeb saqmis mowesrigebas aqtiur nabijebis gadaudgmelad, radgan es ar unda Seeferebodes mRvdel-mTavris xarisxs, da radgan sxvisgan gadadgmuli mosalodneli aqtiuri nabijebSi me Tanaziari da pasuxismgebeli ar SemiZlia viyo. damoukideblad amisa, movaxseneb sakaTalikozo sabWos, rom zemoxsenebuli werilis miRebis Semdeg am Tvis pirvel naxevarSi gavemgzavre soxumSi da ukve gavmarTe molaparakeba soxumel qarTvelobasTan da afxazTa sabWos Tavmjdomare da wevrebTan am sakiTxis gamo, agreTve movamzade niadagi soxumis episkoposTan am saqmeze mSvidobian molaparakebisaTvis, romlis gamarTva gadaido sxva droisaTvis, radganac episkoposi sergi am xanad soxumSi ar imyofeba . am dReebSi mivemgzavrebi sareviziod samurzayano da afxazeTSi _ soxumSi CavaRwev, albaT, erTi

Tvis Semdeg da maSin movaxseneb sakaTalikoso sabWos, ra Sedegi eqneba Cems iq yofnas.~ (4, 57). 1920 wlis 28 Tebervals damfuZnebeli krebis mowvevis wlisTavTan dakavSirebiT mitropolitma ambrosim Semdegi sityva warmoTqva: `Tqven aznaurebisa (Tavisuflebisa) Cvenebul xarT, Zmano, gana xolo aznauroba nu mizezad xorcTa, aramed siyvarulisa, misTvis hmonebdiT urTierTars~ (galat. 5, 13). am sityvebiT mogvmarTavs mociquli pavle da amiT gvimtkicebs, rom Tavisufleba aris niWi RvTisa. es sityvebi saukeTesod Seefereba dRevandel dResaswauls, wlisTavs am Tavisuflebis dabrunebisa. vambobT `dabrunebisa~, vinaiTgan es niWi RvTisa wagverTva amqveyniuris usamarTlobiT da ZalmomreobiT. 28 Tebervlis aqtma dagvibruna es Tavisufleba da, rasakvirvelia, es dRe maTTvis, vinc motrfialea Tavisuflebisa, vinc mas moeloda da misTvis ibrZoda, aris didi sixarulis dRe. diax, axla damyarda imnairi weswyobileba, rodesac xalxis sindisma Tval-yuri unda adevnos maT moqmedebas, visac cxovreba ayenebs marTvagamgeobis saTaveSi. axla pirovneba Tavisufali unda iyos uflebamosilTa TviTnebobisagan, vinaiTgan daimsxvra borkilebi, romliTac mravali saukunoebis ganmavlobaSi SeboWili viyaviT, TviTeuli Cvengani pasuxismgebelia mxolod RvTis da sindisis winaSe, winaSe marTlmsajulebisa da kanonisa. saqarTvelos respublikisaTvis didmniSvnelovania es dRe, rogorc dRe damfuZnebeli krebis mowvevis da am gziT Tavisuflebis gamagrebisa da kanonierebis gzaze dadgomisa. didi bednierebaa, udidesi monapovaria xalxis keTildReobisaTvis. amisTvis, mamuliSvilno, wrfelis guliT gilocavT yvela amas. eklesia da qristes swavla damcvelia Tavisuflebisa am sityvis WeSmariti mniSvnelobiT. erTi ruseTis mecnieri, romelmac Seswira Tavi TavisuflebisaTvis brZolas, ambobs: `qristianobas swams SeerTeba ieso qristes pirovnebaSi RvTisa da kacisa, SeerTeba miwieris da zecierisa, RvTaebrivis da kacobriulisa da moiTxovs amnairsave SeerTebas, amnairsave RmerTkacobas yvela morwmunisagan, yvela Cvenganma unda Tavis arsebaSi ganasaxieros RmerTi sityviT da saqmiT.~ Cven unda Cvens cxovrebaSi ganvaxorcieloT zneobrivi mxare, romelic aZlevs simagres da Zalas Cvens moqmedebas. Tavisufleba unda gamoixatos moZmeTadmi siyvarulSi, pativiscemaSi moZmis pirovnebisa, misi rwmenisa da miswrafebisa. Tu Cven sityviT vqadagebT Tavisuflebas da saqmiT mas varRvevT da vscdilobT mxolod piradi TavisuflebisaTvis, maSin es iqneba ara Tavisufleba, aramed TviTneboba. ras vxedavT axla? aris ganxorcielebuli CvenSi pirovnebis dafaseba? saubeduroT, ara. pirovnebis dafaseba gareSe partiuli Tvalsazrisisa ar arsebobs. CvenSi Zvel weswyobilebis dros zizRs iwvevda didebis moyvareoba imaTi, vinc mTavrobis maRal safexurebze msaxurobda, magram axlac ar vxedavT am didebismoyvareobas demokratiul aristokratiis, axal modis Tavadobas? meqrTameoba uwindelis moxeleebisa gansacvifreblad migvaCnda, magram amaSi axla CamovrCebiT Zvel moxeleebs?

uwin gvejavreboda sisxlisRvra, axlac gana kaci kacisaTvis mgeli ar aris? gana erTmaneTis Seubralebloba axlac imnairad ar mefobs, rogorc Zvelad? ra aris amis mizezi? risTvis ar gangvkurna Cven Tavisuflebam? mizezi imaSia, rom Cven moRvaweobaSi da moqmedebaSi nametanaT SevamcireT zneobrivi elementi. ganvdevneT Skolidan da cxovrebidan qristes sarwmunoebrivi da zneobrivi swavla, uromlisod Cveni moRvaweoba calmxrivia, mas ar asulierebs RvTis sasoeba CvenSi, erTmaneTis siyvaruli, uromlisod Tavisufleba iRebs arasasurvel mimarTulebas... uamisod Tavisufleba orive gverdiT mWreli maxvilia, romelmac SeiZleba mogvitanos sargeblobis wil mavnebloba, gaamefos anarqia, amisTvis Tavisufleba, petre mociqulis TqmiT, ara safarvelad ukeTurebisa unda gvqondes, aramed ZmaTa siyvarulisaTvis (petre, I, 2, 1-7), xolo asvlebiT `ara mizezad xorcTa,~ aramed siyvaruliT urTierTars morCilebisaTvis (galat. 5, 13), mSvidoba da Zmuris siyvarulis dabrunebisaTvis amqveynad. `ukeTu urTierTars ikbinebodeT da SeiWmebodeT ixileTnve ukve urTierTars ganilineT.~ vimeoreb, daudvaT Cvens Tavisuflebas safuZvlad qristes zneobrivi swavla, misi idealebis cxovrebaSi ganxorcieleba da maSin, mxolod maSin SegviZlia viyoT sasargeblo wevrni saxelmwifosi. SevevedroT ufals mogvces man amnairi mimarTuleba da maSin gveqneba namdvili Tavisufleba, maSin gaifurCqneba Cveni samSoblo mxare da viqnebiT bednierni.~ (49, 297-300). 1920 wlis 26 maiss soxumSi cxum-afxazeTis mitropolitma ambrosim warmosTqva sityva saqarTvelos damoukideblobis dRis aRsaniSnavad: mogilocavT am did da didmniSvnelovan dRes saqarTvelos ganTavisufleba-gaTviTcnobierebisas, mis damoukidebel saxelmwifod gamocxadebisas. es dRe sasixaruloa yvela erTguli mamulisSvilisaTvis; maTTan erTad mSobliuri deda-eklesiac xarobs, vinaiTgan is momxrea Tavisuflebisa, manac brZoliT moipova es Tavisufleba eris Tavisuflebaze adre; xarobs, rom eklesiuri Tavisufleba daedva safuZvlad saxelmwifoebriv Tavisuflebas. es garemoeba gveubneba, rom Cveni eklesia ar aris Rirsi devnisa, rom is ar aris klerikalobis mimdevari da rom usamarTloba da mavnebelia trafaretulad mivsdioT safrangeTis magaliTs eklesiasTan urTierTobis damyarebis saqmeSi. CvenSi eklesiis Tavisuflebas moyva eris Tavisufleba da deda-eklesiac Tavis SvilT ugzavnis locvakurTxevas, ulocavs Tavisufal ganviTarebis gzas. saqarTvelos istoria gvimtkicebs, rom eklesiam didi amagi dasdo Cvens samSoblos, ixsna is gadagvareba-ganadgurebisagan; mravali saukunoebis ganmavlobaSi auarebel mZlavr mtrebis winaaRmdeg brZolis dros sarwmunoeba amagrebda da aZlevda simxnes qarTvel ers da es mravalmowame eri, es iobi xalxTa Soris, gamovida gamarjvebuli da Seinaxa Tavisi ena, zne, Cveuleba da erovnuli elferi. esec cotaa, ai, auarebeli simravle monumentalur naSTebisa, romelTa garegnuli xuroTmoZRvruli moxazuloba, mecnierTa sityviT, misula umwvervales ganviTarebamdis. ai, simravle xelTnawerebisa, gonebis nawarmoebebisa, romelTa meoxebiT Cven gvicnoben sazRvargareT kulturul winaparTa Svilebad. ai, dRes wm. eklesia ixseniebs eqvTime aTonels _ mTargmnels da mwerals XI saukunisas,

romlis nawarmoebTa simravle gansacvifrebelia. yvela amas azis beWedi sarwmunoebriv-eklesiuri. es asec unda yofiliyo. Cveni qveyana RvTismSoblis wilxvdomilia da mudamJam ifaravda mas. magram Tqven ityviT, risTvis axla ar gvexmareba deda RvTisa Zveleburado? risTvis mogvaklda misi mfarvelobao? ara, axlac ara varT moklebuli RvTismSoblis mfarvelobas da RvTis mowyalebas, magram Cven Cvenis mcire morwmuneobisa gamo ar vxedavT mas, ar gvinda davinaxoT. moigoneT ukanaskneli sami weliwadi. ra saSiSroeba ar moeloda Cvens samSoblos? frontidan dabrunebuli jari gvemuqreba walekiT, magram agvcda, gadavrCiT uvneblad. anarqiam da samoqalaqo omma moicva mTeli ruseTi, CvenSi ki, Tumca iyo niadagi, cdilobdnen Sinauri da gareuli mtrebi, man ver moikida fexi; amxedrdnen Cvens winaaRmdeg mezoblebi: osmaleni, somxebi da rusis moxaliseni, magram mogveca Zala; mogvadga didi grigali bolSevizmisa, magram esec agvcda; bolos axlac gveomeba sxvisgan zurgmomagrebuli yofili Cveni mokavSire saxelmwifo (azerbaiJani), magram sircxvileul iqmneba es moRalatec... visi xeli moqmedebs am SemTxvevaSi? vin gvifaravs? TviT saTaveSi myofni da pasuxismgebelni politikaSi gveubnebian `garemoeba xels gviwyobso~, magram raa es garemoeba? gana es yvela brma SemTxvevaa? gana masSi ar aris azri da wesrigs ar eqvemdebareba? vin aris am mizanSewonilobis, kanonierebis mizezi? vin aZlevs am SemTxvevagaremoebebs azrs, Tu ara RmerTi. am daskvnamde midis morwmune adamiani da marTalicaa is. ieso qristes mowafeni erTxel genisareTis zRvaze naviT midiodnen; iyo Sua Rames gadacilebuli. amovarda qari, daiwyo Relva, maT saSiSroeba moelisT, SeSinebulni arian. am dros xedaven zRvis zedapirze modis qriste, maT miiRes moCvenebaT da ufro SeSindnen. qriste macxovarma uTxra maT: `nu geSinisT, me varo~ da damSvidda buneba. axlac CvenTanaa qriste. rodesac petre ixrCoboda, zRvaSi momaval qristes SesTxova: `ufalo, mixsen meo~; man gauwoda xeli da uTxra: `nu geSinis, me SenTana varo.~ maS, Tavisufalo samSoblov, nu SegeSindeba cxovrebis talRebis. CvenTan ars RmerTi da rodesac petresaebr SevsTxovT mas `ufalo, gvixsen Cveno,~ is gvetyvis: `gamxnevdiT, nu geSinisT, me TqvenTana varo.~ maSin Cven martoni ar viqnebiT: Cveni Semwe iqneba RvTismSobeli da qriste macxovari. maS, movikriboT, aRviWurneT sarwmunoebiT da RvTisadmi sasoebiT da amas SeuerToT Tavganwiruli siyvaruli samSoblosadmi. maSin mtrebi sircxvileul iqmnebian da Cveni eris Tavisuflebac ganmtkicdeba. maSin Cveni sixarulic iqneba sruli da samaradiso. `ukeTu RmerTi Cveni kerZo ars, vina ars Zviris myofel Cvenda~ (rom. 8, 31). (28, 46). uWirda eparqias, uWirda eparqiis winamZRols. amas adasturebda cxumafxazeTis mitropolit ambrosis werili sruliad saqarTvelos sakaTolikoso sabWosadmi eparqiis gadarCenis mizniT dafinansebis saCqarod aRdgenis aucileblobis Sesaxeb gagzavnili 1920 w. 26 oqtombers. `ager meSvide Tvea Cveni krediti ar gaxsnila. usaxsrobis gamo iZulebuli Seviqeni kancelariis moxeleni dameTxova. me gavxdi mdivani, registratori da gadamweric. amas vundebi da eparqiaSi siarulze laparakic metia, Tu sakaTalikoso sabWos nebavs iarsebos soxumis eparqiam

da rame keTdebodes afxazeTSi, saWiroa meti yuradReba da mzrunveloba am samisionero eparqiisaTvis. amisTvis xelaxla da ukanasknelad vTxov sakaTalikozo sabWos, miiRos zomebi, aRgvidges yvela Tveebis kreditebi da daCqarebiT. mitropoliti ambrosi.~ (49, 463). 1921 wlis 14 ianvars cxum-afxazeTis mitropoliti ambrosi sityviT gamovida soxumis samxedro razmis mesame wlisTavTan dakavSirebiT: `mamulisSvilno! gilocavT sami wlis Tavs Tqvenis razmis arsebobisas. am sami wlis win is iyo jer kidev susti, rogorc axalSobili Cveni mxedroba iyo Cvili, gamoucdeli, magram is moinaTla omebis qarcecxlSi, gaizarda, davaJkacda, gaZlierda. is gaxda mamulis imedi, misi medgari mcveli, mterTa mZle. mis gaZlierebas, mis Zlevamosilebas xels uwyobda sarwmunoeba. yovel saqmeSi didia mniSvneloba rwmenisa. is saqme, romlis daZleva swams kacs, dawyebisTanave naxevrad gaTavebulia gamarjvebiT. xolo rodesac Cven darwmunebulni varT, rom RmerTi Cven kerZo ars, Cveni damxmarea, maSin mxedrobac uZlevelia. rodesac mamulis dacvas vukavSirebT sarwmunoebis dacvasac, maSin mxedroba galomebulia. am sarwmunoebis da mamulis dacvis miswrafebiT Zlier iyo Zvelad Cveni samSoblo, amiT lomgulobda qarTveli mxedari. es iyo mizezi, rom is advilad igeriebda uTvalav mtrebs, romelnic patara saqarTvelos rkinis rkaliviT garsSemortymoda da iyo maTTvis saSiSi; amiT Seinaxa man Tavisi vinaoba, Tavisi elferi, nacionaluri zne-Cveuleba. didi Temuri, romelic ambobda, rom qveynebis dapyroba CemTvis aris garToba ageTive, rogorc Wadrakis TamaSi, Temuri, romlis omebs adarebdnen qariSxals yovlis gamanadgurebels, Caafiqra saqarTvelom. man miipyro mTeli misi yuradReba. meore araunaklulesi aRmosavleTis saSiSroeba _ Sahabasi _ martyofSi... me didi madlobeli var, rom Tqveni razmis Tu aTaseulis arsebobis sami wlisTavi daukavSireT sarwmunoebas, rom gaixseneT RmerTi, mas swiravT madlobas. es Cveni mxedrobis zrdaSi didi sanugeSo movlenaa. ram ixsna saqarTvelo im qariSxalebisagan, romlebmac mas uvneblad Tavs gadauares an, ukeT vsTqvaT, moulodnelad ganze gauares. am sami wlis ganmavlobaSi, Tu ara RvTis gangebulebam, romelic Cven gveweva. misi SemweobiT Cven, viT patara daviTma, vsZlieT goliaTebi. gisurvebT Tqven dRegrZelobas, RvTis mfarvelobas, simxneves da mterTa zeda Zlevas.~ (25, 38). 1921 wlis 25 Tebervals TbilisSi bolSevikuri saokupacio jarebi Semovidnen, saqarTvelos damoukidebeli demokratiuli respublika fexqveS gaTeles, bolSevikebma Seqmnes saokupacio mmarTveloba saqarTvelos revoluciuri komitetis _ revkomis saxiT. maTTvis sruliad miuRebeli iyo saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesia. revkomis 1921 wlis 15 aprilis #22 dekretis me-14, me-15 muxlebSi naTqvami iyo: `arcerT saeklesio da sarwmunoebriv sazogadoebas ar aqvs ufleba, iqonios sakuTreba. maT ar aqvT iuridiuli pirovnebis ufleba, saqarTvelos respublikaSi arsebuli saeklesio da sarwmunoebriv sazogadoebaTa mTeli qoneba gamocxadebulia

saxalxo kuTvnilebad.~ (8, 59). saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesias CamoarTves iuridiuli piris statusi. daiwyo saeklesio qonebis mitaceba. kidev ufro gausaZlisi gaxda cxum-afxazeTis eparqiaSi saeparqio cxovreba. adgilobrivi separatistuli Zalebi axla ukve bolSevikuri ideologiiT Seferilni kidev ufro gaafTrebiT utevdnen cxum-afxazeTis eparqiaSi qarTuli orientaciis Zalebs. meufe ambrosi am rTul viTarebaSic axerxebda saqarTvelos samociqulo eklesiis interesebis Rirseul dacvas. 1921 wlis 11 ivliss TbilisSi gardaicvala sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmidesi da unetaresi leonide. patriarqi 17 ivliss dakrZales sionis sapatriarqo taZarSi. sagangebod Seikriba saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis sakaTalikoso sabWos sxdoma, romelsac eswrebodnen episkoposebi: pirosi, daviTi, mitropoliti nazari, dekanozebi: kalistrate, epifane, naumi. sakaTalikozo sabWom miiRo gadawyvetileba saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis kaTolikos-patriarqis mosaydred aerCiaT cxum-afxazeTis mitropoliti ambrosi. 19 ivliss sagangebo depeSa gaigzavna soxumSi mitropolit ambrosis saxelze, romelSic aRniSnuli iyo sakaTalikozo sabWos gadawyvetileba da mesame saeklesio krebis Catarebis savaraudo TariRi. meufe ambrosim sapasuxo depeSiT madloba gadauxada sakaTalikozo sabWos ndobisaTvis da dasZina, eparqiaSi Seqmnili urTulesi viTarebis gamo imxanad ver axerxebda TbilisSi Camosvlas. `radganac, rogorc mecnoba saqarTvelos sakaTalikosos kancelariisagan (19 ivlisi 1921 w. #1578) morigi kreba daniSnulia gelaTis monasterSi 1 seqtembrisaTvis axali stiliT, me amJamad ar mimaCnia mizanSewonilad axlave Camosvla TbilisSi, vinaidan cxum-afxazeTis eparqiaSic saqmeebi mosawesrigebelia. amisaTvis agvistos Tvis meore naxevarSi gavemgzavrebi qalaq quTaisSi saeklesio krebaze dasaswrebad, rasac pativiscemiT vacnobeb sakaTalikoso sabWos.~ (8, 61). saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis mesame saeklesio kreba Catarda 1921 wlis 1-5 seqtembers, gelaTSi. krebas eswreboda 212 delegati. krebis prezidiumi ganisazRvra Semdegi SemadgenlobiT, Tavmjdomare sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydre mitropoliti ambrosi, mitropoliti nazari, episkoposi daviTi, moqalaqeni: daviT niJaraZe, rafiel ivanicki (ingilo). samdivno: dekanozebi erasti TuTberiZe, giorgi inaSvili, epifane jaoSvili, naum SavianiZe. mesame saeklesio kreba gaimarTa qarTveli erisaTvis udidesi gansacdelis Jams, Svidi Tve iyo gasuli bolSevikuri ruseTis mier saqarTvelos okupaciidan. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis krebas an dumiliT unda aevlo gverdi im urTulesi politikuri da erovnuli problemebisaTvis, romelic axali saokupacio xelisuflebis pirobebSi Seiqmna, an unda emxilebina misi antierovnuli da antixalxuri xasiaTi. saeklesio krebaze gulistkiviliT aRiniSna, Tu oficialuri xelisufleba ar gadaxedavda Tavissave dekrets, romliTac saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia iuridiuli statusis armqone organizaciad cxaddeboda, maSin iZulebulni gaxdebodnen gamoacxadebinaT marTlmadidebeli eklesia devnilad. saeklesio krebam mouwoda sasuliero

pirebs, win aRdgomodnen saero xelisuflebis warmomadgenlebis im zraxvebs, romelic miznad isaxavda saeklesio ganZis xelyofas. saeklesio krebam aRniSna, rom saqarTveloSi Seqmnili urTulesi viTarebis Jams mxolod mkacri discipliniT, marTlmadideblobis dacviT da erTianobiT iyo SesaZlebeli eklesiis da eris interesebis dacva. krebam rekomendacia misca grigol feraZes, raTa igi ucxoeTSi gamgzavrebuliyo swavlis gasagrZeleblad. saeklesio krebam imsjela sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis Tanamdebobaze warmodgenili kandidatebis _ cxum-afxazeTis mitropolit ambrosisa da quTaTel-gaenaTeli mitropolit nazaris Sesaxeb. faruli kenWisyriT sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad arCeul iqna cxumafxazeTis mitropoliti ambrosi. 1921-27 wlebSi uwmidesi da unetaresi ambrosi iyo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi. gardaicvala 1927 wlis 29 marts. daikrZala 3 aprils sionis sapatriarqo taZarSi. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodma 1995 wlis 18 seqtembers igi wmindanad Seracxa da mis mosaxsenebel dRed dawesda 29 marti.

mitropoliti nazari (leJava)


mitropoliti nazari, eriskacobaSi ioseb andrias Ze leJava, daibada 1872 wels quTaisis guberniis sofel did jixaiSSi, sasuliero piris ojaxSi.

patara iosebi mamam quTaisSi gabriel episkoposis mier daarsebul sasuliero saswavlebelSi miabara, romlis damTavrebis Semdeg swavla ganagrZo Tbilisis sasuliero seminariaSi. am dros saqarTvelos egzarqosi iyo mTavarepiskoposi paladi, romelmac Secvala qarTvelTa mawyevari egzarqosi pavle lebedevi. mas sZulda qarTvelebi da sasuliero seminariidan aZevebda qarTuli gvarsaxelis pedagogebsa da moswavleebs. aseT rTul periodSi swavlobda Tbilisis sasuliero seminariaSi ioseb leJava, romelmac 1892 wels warCinebiT daamTavra seminaria da daiwyo samRvdelmsaxuro saqmianoba diakvnis xarisxSi, 1893 wlis 22 Tebervals mama iosebi xonis feriscvalebis eklesiaSi akurTxes mRvdlad. 1894 wels dajildovda sagverduliT, 1897 wlis 14 maiss skufiiT. am dros mas ojaxuri tragedia daatyda Tavs, gardaecvala meuRle da Svilebi. 1900 wels mama iosebi Cairicxa kievis sasuliero akademiaSi, sadac gaicno Tavisi Tanamemamuleni: korneli kekeliZe, kalistrate cincaZe. 1904 wlis 1 ianvars mama iosebi berad aRikveca da ewoda saxelad `nazari~ (RvTisaTvis Sewiruli). 1905 wels man daamTavra sasuliero akademia magistris xarisxiT. misi sadiplomo naSromi iyo `kabadokiuri saRvTismetyvelo skola.~ 1905 wlis 8 noembers mRvdel-monazoni nazari dainiSna velinskis saswavleblis homiletikis pedagogad, xolo 1907 wlis 7 oqtombers gadayvanili iqna klevanskis sasuliero saswavleblis zedamxedvelad. 1910 wels mRvdel-monazoni nazari aRyvanil iqna iRumenis xarisxSi. 1911 wels igi ioane naTlismcemlis udabnos winamZRvrad dainiSna. imave wlis 1 dekembers dadgenil iqna arqimandritad da qarTl-kaxeTis keTilmowesed. 1912 wlis 12 maiss nazari arCeul iqna saqarTvelos eparqiebis muzeumebis komitetis wevrad. 1913 wels arqimandriti nazari dajildoebul iqna wmida anas I xarisxis ordeniT. 1916 wlis 19 ianvars saqarTvelos egzarqosis platonis wardginebiT dainiSna sinodis kantoris wevrad. arqimandriti nazari aqtiurad monawileobda 1917 wlis 12(25) martidan 1917 wlis 17 seqtembramde saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgenisaTvis brZolaSi, saqarTvelos eklesiis droebiT mmarTvelobaSi, pirveli saeklesio krebis muSaobaSi. 1918 wlis 17 noembers arqimandriti nazari aRyvanil iqna episkoposis xarisxSi da dadgenil iqna quTaTel mitropolitad. sveticxovelSi mis mRvdelmTavrad dadgenis msaxurebas eswrebodnen: saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydre mitropoliti leonide (oqropiriZe), Wyondideli mitropoliti ambrosi (xelaia), alaverdeli episkoposi pirosi (oqropiriZe), episkoposi giorgi (aladaSvili). rTul, winaaRmdegobriv droSi mouxda mitropolit nazars quTaTel mitropolitad yofna. saqarTvelos demokratiuli respublikis mTavroba aTeisturi iyo da ar uwevda angariSs eklesiis interesebs. mTavrobis dekretiT sakaTolikoso sabWosa da adgilobriv eparqiasTan SeuTanxmeblad gelaTis monastridan gamoitanes saeklesio siwmindeni da gadaitanes muzeumSi. xelisuflebis aseTma qmedebam kidev ufro daZaba urTierToba eklesiasTan. yovelive amis Sesaxeb mitropolit nazars daufaravad uqadagia 1921 wlis 27 ianvars quTaisis sakaTedro taZarSi. 1921 wlis 25 Tebervals ruseTis saokupacio jarebi TbilisSi Semovidnen, manamde ori dRiT adre saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTolikoso sabWom sagangebo sxdomaze miiRo dadgenileba saeklesio siwmideTa quTaisSi gadatanis Sesaxeb, romelic quTaisSi mitropolit

nazaris saeparqio saxlis sardafSi damales. amis Sesaxeb informacia hqondaT kaTolikos-patriarq leonides, episkopos daviTs (kaWaxiZe), arqimandrit pavles (jafariZe), dekanoz dimitris (lazariSvils) da mitropolit nazars. bolSevikurma xelisuflebam daiwyo eklesiamonastrebis darbeva, saeklesio ganZeulobis dataceba. 1923 wels quTaisis mazraSi daiketa 160-ze meti eklesia-monasteri. 1923 wlis TebervalSi quTaisSi ori kviris manZilze mimdinareobda wmida daviTisa da wmida konstantines (mxeiZeTa) sasamarTlo procesi. bolSeviki aqtivistebi amtkicebdnen, rom isini araviTari wmindanebi ar iyvnen da xalxs atyuebdnen. sasamarTlom daadgina, maTi wmida nawilebi amosvenebinaT mowameTis eklesiidan da gadaeyaraT. cnobilma mxareTmcodne petre Wabukianma moaxerxa wmida nawilebis quTaisis mxareTmcodneobis muzeumSi gadatana da ase gadaarCina isini vandalebis xeliT ganadgurebas. mitropolitma nazarim gasca gankarguleba quTaisis eparqiis samRvdeloebas ar gadaeca saeklesio sakuTreba xelisuflebis warmomadgenlebisaTvis. samwuxarod, dekanozma platon cqitiSvilma quTaisis samazro komitetis mdivans valia baxtaZes moaxsena sad inaxeboda saqarTvelos sapatriarqos, mcxeTisa da sionis saeklesio ganZi. 1923 wlis 25 aprils Sedgenili aqtiT, romelsac xels awerdnen quTaisis aRmaskomis Tavmjdomare lorTqifaniZe, pasuxismgebeli mdivani baxtaZe, politbiuros ufrosi kuWuxiZe, rwmunebulebi: cirekiZe, keTilaZe, Todua quTaisSi nazar mitropolitis saxlis sardafidan dRis 12 saaTze amoiRes saeklesio ganZi. daapatimres quTaTeli mitropoliti nazari. gamoZiebam daadastura, rom man am ganZis Sesaxeb ar acnoba saqarTvelos xelisuflebis warmomadgenlebs. maSin, rodesac es ganZi gamocxadebuli iyo xalxis sakuTrebad da unda moxmareboda damSeulTa gamokvebas. winaswar patimrobaSi myofma quTaTelma mitropolitma nazarma 1924 wlis 4 Tebervals sasamarTlos Tavmjdomares aseTi gancxadebiT mimarTa: `1924 wlis 31 ianvars me Camabares sabraldebo oqmi. imis Sesaxeb, rom sisxlis samarTlis kodeqsis #10, 15, 16-e muxlebis ZaliT me micemuli var sasamarTloSi, vgrZnob ra Cems srul udanaSaulobas~ ar vTvli saWirod mowmeebis daniSvnas. radgan usaxsrobis gamo ar SemiZlia veqilis mowveva, vTxov umaRles sasamarTlos moaxdinos saTanado gankarguleba, raTa Cemi saqmeebis damcvelad mowveul iqmnes romelime damcveli kolegiidan.~ (14, 516,3). mas ar aZlevdnen braldebis saqmis gacnobis saSualebas. sasamarTlom ver daumtkica mitropolit nazars danaSauli da iZulebuli gaxda igi gaeTavisuflebinaT winaswari patimrobidan, dabrunda quTaisSi, sadac umZimesi viTareba daxvda, mRvdelmTavris rezidencia komkavSirelebs daukavebiaT. 1924 wlis 30 ianvars quTaisis samazro komitetis dadgenilebiT gadawyda: `dairRves sakaTedro taZari, masala gamoyenebul iqnas ZmaTa sasaflaos SemosaRobad, im adgilze ki gafarTovdes moedani da taZris adgilze daidgas amxanag v. i. leninis Zegli.~ am dros sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmidesi ambrosi da sakaTolikoso sabWos wevrTa nawili dapatimrebulni iyvnen. mitropolitma nazarma 22 maiss Semdegi gancxadebiT mimarTa saqarTvelos centralur aRmasrulebel komitets: `es sami dRea quTaisSi morwmuneTaTvis Tavzardamcemi xma gavrcelda: adgilobrivi xelisuflebis SuamdgomlobiT da centraluri mTavrobis dasturiT gadawyvetilia quTaisis sakaTedro taZris dangreva da miwasTan gasworeba. amis gamo maqvs

pativi mogaxsenoT Semdegi: 1. saerTod yoveli sakaTedro taZari da kerZod, quTaisis, emsaxureba ara marto romelime religiur sazogadoebas, aramed mTeli eparqiis morwmuneebs, radgan imereTis eparqiaSi mxolod aq sruldeboda samagaliTo da sazeimo samRvdelmTavro RvTismsaxureba, mRvdlis, diakvnisa da ipodiakvnis kurTxeva. quTaisis sakaTedro taZris daketvam ZaZebiT Semosa morwmuneebi, xolo misi dangreva ueWvelad sasowarkveTilebaSi Caagdebs da sarwmunoebriv aRSfoTebas gamoiwvevs araTu quTaisis morwmuneTa Soris, aramed mTels imereTSi. aseTi sarwmunoebrivi grZnobebis Selaxva ar momxdara ara Tu Cvens mezobel somxeTsa da azerbaijanis respublikaSi, aramed arc ruseTSi, sadac sarwmunoebrivi cxovreba duRs. sruli imedi unda viqonioT, rom samarTlianobis safuZvelze ar unda moxdes arc saqarTveloSi. 2. es taZari istoriuli Zeglia da agebulia imereTis naxevarmilionian morwmuneTa mier... 3. gaugebaria, ra unda SesZinos vinmes morwmune xalxis ofliTa da sisxliT aSenebuli salocavis dangrevam? yvelasaTvis cxadia, rom am taZris darRveva imereTis yvela mazrebSi morwmuneTa Soris did miTqmamoTqmas, ukmayofilebas da sulier aRSfoTebas gamoiwvevs, ratom unda vcdilobdeT xalxSi ukmayofilebis gaZlierebas da ganviTarebas... yvela amis mixedviT maqvs pativi umorCilesad vTxovo saqarTvelos respublikis umaRles mTavrobas, raTa man keTili inebos, gaauqmos da sisruleSi ar moiyvanos quTaisis sakaTedro taZris dangrevis Sesaxeb gadawyvetileba, romeli taZaric aris didi istoriuli Zegli.~ (14, 516, 3). mitropolit nazaris moTxovna ar gaiTvaliswina xelisuflebam, 1924 wlis 3 ivniss daiwyo taZris ngreva da 2 agvistosaTvis dasrulda. 27 agvistos mitropolit nazars sofel rodinoulidan ewvia delegacia TxovniT ekurTxebina soflis eklesia. mitropoliti nazari sasuliero pirebTan erTad Cavida sofelSi 28 agvistos da akurTxa eklesia. im RamiT darCnen mRvdel polievqtos vardosaniZis ojaxSi, sadac maT miakiTxes adgilobrivi miliciis ufrosma maRlakeliZem da rodinaulis TemsabWos Tavmjdomarem serapion xaWapuriZem da daapatimres isini. rogorc Cans, adgilobrivma bolSevikebma `politikuri sifrTxile~ gamoiCines. am dRes xom SeiaraRebuli ajanyeba daiwyo WiaTuraSi da gavrcelda mTel dasavleT saqarTveloSi, saokupacio xelisuflebam daiwyo barbarosuli angariSsworeba. am angariSsworebaSi mohyvnen mitropoliti nazari da misi Tanmxlebi sasuliero pirebi. dapatimrebulebi xelfexSekrulebi urmiT waiyvanes quTaisSi. maTi saqme gamoZiebisaTvis gadaeca quTaisis mazris politbiuros pasuxismgebeli rwmunebulis TanaSemwes g. Sonias, romelsac 30 agvistos aseTi dadgenileba gamoutania: `me quTaisis mazris pasuxismgebeli rwmunebulis TanaSemwem g. Soniam, ganvixile ra saqme #590 bralebis gamo quTaTeli mitropolit nazar leJavasi, dekanoz germane jajaniZis, mRvdel simon mWedliZis, mRvdel ieroTeoz nikolaZis, diakon besarion kuxianiZis, sviris TemsabWos sofel ridinoulis adgilobrivi xelisuflebis warmomadgenlebisaTvis winaaRmdegobis gawevis gamo davadgine: isini eweodnen kontrevoluciur saqmianobas mimarTuls sabWoTa xelisuflebis winaaRmdeg.~ amitom `gansakuTrebuli sameulis~ gadawyvetilebiT dapatimrebulni gamoiyvanes safiiCxis tyeSi da daxvrites. mitropolit nazars daxvretis win am sityvebiT daumSvidebia dasaxvretad ganwiruli moZRvrebi: `qarTveli xalxi yovelTvis dauzogavad ibrZoda

sarwmunoebisaTvis, TavisuflebisaTvis da am Cems wvalebasac ar datovebs uyuradRebod.~ mitropoliti nazari iyo Rrmadganswavluli inteleqtuali sasuliero piri, misi daxvreta iyo im saSineli drois yvelaze TvalnaTeli magaliTi, Tu rogor devnida xelisufleba samSoblosa da eklesiis interesebisaTvis mebrZol patriotebs. sabWoTa istoriografia xelisuflebis dakveTiT mas `antisabWoel sasuliero ierarqad moixseniebda.~ 1995 wlis 19 seqtembers saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis gafarToebulma krebam sveticxovlis sapatriarqo taZarSi RvTisa da eris winaSe mowamebrivi RvawlisaTvis mitropoliti nazari da masTan erTad mRvdelni: simon mWedliZe, germane jajaniZe, ieroTeoz nikolaZe, protodiakoni besarion kuxianiZe da sabWoTa reJimis dros yovelni uRmerToTgan wameulni wmindanebad Seracxa. aqve gTavazobT mitropolit nazaris qadagebas 1921 wlis 26 ianvars quTaisis daviT aRmaSeneblis saxelobis sakaTedro taZarSi. `Cveni quTaisis sakaTedro taZari, romelic ukve karga xania, nacvlad aleqsandre nevelisa, atarebs daviT aRmaSeneblis saxels, dRes pirvelad didis brwyinvalebiT dResaswaulobs Tavis taZris dReobas. es garemoeba gvavalebs Cven aRvavlinoT Cvens grZnoba-gonebaSi saqarTvelos saxelovan bumberaz mefe daviT aRmaSeneblis wminda xseneba. guSin da dRes eklesiaSi wakiTxuli anton kaTolikosis mier Sedgenili sakiTxav-sagaloblebi mWevrmetyvelurad aqeb-adideben Cveni qveynis da eris XI saukunis bolos da XII saukunis dasawyisis did mesveur-moamages, moWirnaxule mefes, Cvens erovnul wmindans, daviT aRmaSenebels. dRes, rodesac gaerTianebuli, Tavisufali, damoukidebeli saqarTvelo zeimobs Tavis mkvdreTiT aRdgomas da iwyebs axal saxelmwifoebriv cxovrebas, mizanSewonili iqneba Cvens xsovnaSi, CvenTvis marad saTayvano aRmaSeneblis wmida saxe, niSnad Cveni ganusazRvreli siyvarulisa, SevamkoT dafnis foTlebiT da mis winaSe saRvTo mowiwebiT muxli moviyaroT da mxurvaled SevTxovoT, rom man mamobrivi grZnobiT da siyvaruliT akurTxos da dalocos Tavisi didnaWirnaxulevi saqarTvelo da misi axlad dawyebul-ganaxlebuli damoukidebeli saxelmwifoebrivi cxovreba. visac dakvirvebiT gadaukiTxavs msoflio samoqalaqo an saeklesio istoria, is usaTuod Seignebda istoriuli pirovnebis did mniSvnelobas sxvadasxva erovnebaTa cxovrebaSi. istoriuli pirovneba SeiZleba iTqvas, rom TviT qmnis istorias. mas aqvs RvTisagan niWi, auRos alRo cxovrebis mimdinareobas da misces mas Tavisi bunebrivi msvleloba. xSirad istoriul pirovnebas adareben im wylis wveTs, romelic auzis avsebis Semdeg TviT ikafavs, ikvlevs gzas da Semdeg am mimarTulebas aZlevs did nakaduls. amgvari ukvdavi istoriuli pirovnebebi hyavs yovel ers. CvenTvis, qarTvelebisaTvis, amisTana didmniSvnelovani istoriuli piria sxivmosili, geniosi mefe daviT aRmaSenebeli, romelic Tavis rkinis energiiT, gamWriaxi gonebiT da uxvi SemoqmedebiTi niWiT qmnida da sWedda saqarTvelos maRal kulturas, mis didebasa da ukvdavebas. saqarTvelos taxtze asvlisTanave man gaaTavisufla samSoblo TurqselCukTa veluri TareSisagan, daipyro mTeli amierkavkasia, somxeTi, mcire aziis nawilebi, gamosWeda Zlieri da didebuli saqarTvelo Savi zRvidan kaspiamde, derbendidan _ arzrumamde.

gareSe mterze gamarjvebulma mefem xeli mihyo Sinauri saqmeebis gawmenda-mowesrigebas, mSvidi da wynari moqalaqeobrivi cxovrebis damyarebas!~ ganavso da aRaSena yoveli oxerqmnili da gadaemata yovelTa JamTa mSvidobiTa da simdidriTa samefo Cveni,~ _ ambobs daviTis biografia. mis dros Sesdga fexi saqarTvelom msoflio istoriaSi. daviT aRmaSenebelma dadga ganaTlebis akvani samefos yovel kuTxeSi, romelTa Soris metad SesaniSnavi iyo iyalTos saswavlebeli mTavarepiskoposis, arsen iyalToelis xelmZRvanelobiT. ganaTlebulma mefem daakanona yovel wliv 40 axalgazrda, swavla-codnis mosiyvarulTa saberZneTSi gagzavna ganaTlebis misaRebad. Rrmad morwmune mefem Seamko, gaamSvena, gaamdidra taZar-monastrebi aramcTu samSobloSi, aramed sazRvargareTac. qarTuli monastrebi palestina-siriisa, egvipte-aTonisa, saqarTvelos nawilebi daaxlova, SeaerTa Catexili xidebis aRdgeniT da kargi gzebis gayvaniT, moawyo wesieri da mtkice administraciuli marTva-gamgeoba da miudgomeli marTlmsajuleba. didi pativiscemiT epyroboda mefe ucxoelebs da keTili SemwynareblobiT musulmanur, somexTa sarwmunoebas. im dros, rodesac am niadagze evropa inkviziciebSi ixrCoboda. TviTon piradad mefe iyo metad Rrmad morwmune da Zvirfasi qristianuli grZnobebiT aRvsili da, amave dros, is kargad iyo cnobili rogorc mwerali. misi kalmis saucxoo nimuSia mis mier Sedgenili SesaniSnavi sinanulis sagalobeli, sadac wrfeli sarwmunoeba, ankarasaviT wminda qristianuli grZnoba da poeturi aRmafrena Tanabrad aris Sezavebuli da SeTanxmebuli. Tumca Cven rva saukuniT daSorebuli varT daviT aRmaSenebelze, magram misi saeklesio da samoqalaqo TvalsaCino moRvaweoba dResac cxadad da naTlad dgas Cvens Tvalwin. amisaTvis araviTar droTa brunvas da katastroful movlenas ar SeuZlia misi SaravandediT mosili moRvaweoba amoSalos qarTvelTa eris gulidan, sadac is oqros asoebiT samaradisod aRbeWdilia. daviT aRmaSeneblis saxeli STamomavlobisaTvis RvTaebrivi siyvarulia. daviT aRmaSenebeli da saqarTvelo samudamod istoriulad Sesisxlxorcebul arian erTmaneTTan, gadabmul-SeduRebulni. daviT aRmaSeneblis istoria TviT saqarTvelos istoriaa. daviT aRmaSenebelma metad bevri gaakeTa saqarTvelos keTildReobabednierebisaTvis. magram, sxvaTa Soris, man dautova samSoblos egviptis piramidebrivi xelTuqmneli Zegli _ gelaTis monasteri _ es imisTana mSveneba, siamaye, dideba da brwyinvaleba. daviT aRmaSeneblis moRvaweobidan rom meti araferi ar darCeniliyo, esec sruliad sakmarisi iqneboda misi samaradiso ukvdavebisaTvis qarTvelTa grZnobaSi. es SesaniSnavi, Zlevamosili, saqarTvelos maSindeli mefe gardaicvala 1125 wlis 26 ianvars. qarTulma eklesiam saeklesio moRvaweobisaTvis is wmindanTa Soris Caricxa. madlierma eklesiam, qarTvelma erma mas saxelad aRmaSenebeli uwoda. qarTvelma erma misi ukvdavi saqmeebi Rrmad gulSi samaradisod daimarxa. is, Tanaxmad misi survilisa, damarxulia mis sayvarel da didad naamagar gelaTSi, samxreTis Sesavali karibWis qveS. misi saflavis qvaze aris Semdegi, metad didmniSvnelovani warwera: `odes me naWarmagevs SvidTa mefeTa maspinZel veqmen, Turqni, sparsni da arabni

sazRvargareTgan samefoisa Cemisa viote, gardavxsne Tevzni mdinareTagan amierisa mdinareTa imerisa, yovelive ese aRvasrule, gulxeli davikrife.~ RmerTo, Zliero da didebulo! Tavisufal, damoukidebel samSoblos bevri mouvline daviT aRmaSeneblis msgavsi saxelmwifo istoriuli pirebi mis aRsamaRlebel-asayvaveblad. ukuniTi ukunisamde, amin!~

mitropoliti qristefore (cicqiSvili)


mitropoliti qristefore, eriskacobaSi qristefore murmaniZis Ze cicqiSvili, daibada 1875 wlis 15 marts Sorapnis mazris sofel vertyviWalaSi, rogorc avtobiografiaSi aRniSnavda: `Cemi genialogia papa Cemis mamis, mose mRvdlis iqiT CemTvis ucnobia. mose mRvdeli iyo niqozelis nakurTxi, radgan vertyviWala eklesiurad XIX saukunis 60-ian wlebamde ekuTvnoda qarTlis eparqias. dadioda mose mRvdeli CoxaaxaloxiT da Tu vinme miscemda wesebis asrulebaSi siminds, purs, moidebda zurgze da gauyenebda saxlisaken. hyavda oTxi vaJi, romelTaganac mesame, qaixosro iyo papaCemi, eriskaci da meoTxe daviT mRvdeli egzarqos isidoresagan nakurTxi. mamaCemi murmani iyo wignismkiTxvelad xefinisxevis sofel lirSi, saeklesio wignebis kargi mcodne. eqvsi wlis viqnebodi, mamam rom locvebi damawyebina zepirad, moaswro eswavlebina CemTvis locvani da `mrwamsis~ dasawyisi. Svidi wlisas gardamecvala mama, davrCiT oTxi Zma da ori da papis amara siRaribeSi. mamas gasvenebas daeswro Cemi biZa, sayvarela gaCeCilaZe, dedis Zma, romelmac Semisva cxenze, wamiyvana sofel wevaSi da mimabara iqaur samrevlo skolaSi, romelic iyo gaxsnili romanoz gorgaZisagan, imasTan daviwye anbani, magram male gadaiyvanes mRvdlad sxvagan. misi adgili, wevis samrevlo skolis maswavleblad daiWira makar gaCeCilaZem. es samrevlo skola da misni msgavsni dasavleT saqarTveloSi gaxsnilni iyvnen netarxsenebuli gabriel episkoposis iniciativiT. man SemoiRo wesad _ vinc aT weliwads imaswavleblebda, imaT akurTxebda mRvdlad. meufe gabrielma didi amagi dasdo wera-kiTxvis gavrcelebis saqmes imereTSi, riTac daimsaxura guliswyroma ianovskisa da madloba Segnebuli qarTvelebisa. 1882 wels Camiyvana papaCemma quTaisis sasuliero saswavlebelSi, mimiRes merve ganyofilebaSi. erT weliwads Zlivs Seminaxa papaCemma Tavisi xarjiT, mgonia maSin isesxa rva Tumani suramel somxisagan, raSiac Tormeti wlis ganmavlobaSi vaZlevdiT sargebels. momdevno wels papaCemma iTxova Cemi saxelmwifo xarjze miReba, mosTxoves oblobisa da siRaribis mowmoba. papaCemma miarTva keTilmoweses mier gacemuli mowmoba da mimiRes saxelmwifo xarjze. ase rom ar momxdariyo, unda amekrifa quTaisidan guda-nabadi da ameRo xeli swavlaze. yvela klasebSi pirvel mowafed mivdiodi da wyaloba SevinarCune.~ (5, 5-6). miuxedavad imisa, rom sasuliero saswavlebelSi mkacri rusifikaciuli reJimi iyo, qarTveli maswavleblebi: niko maRraZe, polievqtos kvitiriZe, andro benaSvili mainc axerxebdnen moswavleebSi erovnul problemebze msjelobas. 1895 wlis 9

aprils qristefore cicqiSvili akurTxes mRvdlad da gagzavnes kaspiis olqSi, 1897 wels msaxurobda goris mazris sofel xidisTavSi, 1898 wlidan _ sofel itriaSi. igi bevrs mogzaurobda, akeTebda Canawerebs, maswavleblobda, fxizlad adevnebda Tvals qveyanaSi mimdinare procesebs. ebrZoda kosmopolitebsa da erovnuli nihilizmis mimdevarT. `mesame daselTa~ mtkicebas, mSromel xalxs erovnuli sakiTxi ar ainteresebTo, ipasuxa 1905 wels TbilisSi gamarTul erT-erT mitingze, romlis Semswrec TviTon yofila. `mesame dasel~ orators mkacrad gaukritikebia socialfederalistebis partia erovnuli sakiTxis win wamowevisaTvis, magram xalxs igi tribunidan Camougdia. `tyuilad asavsavebda umweod xelebs batoni oratori xalxis gasaCumeblad, xalxs imisi aRar esmoda da ramdenime aTasi kaci gaiZaxoda: `gaumarjos saqarTveloso.~ (5, 7). mRvdeli qristefore cicqiSvili mkacrad upirispirdeboda ianovskisa da vostorgovis didmpyrobelur Sovinistur saganmanaTleblo politikas, romelic mimarTuli iyo qarTveli eris daSla-danawevrebisaken. igi aqtiur monawileobas iRebda saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliisaTvis brZolaSi. `qarTuli saeklesio saqmeebis gamo~ SeniSvnebSi misi azriT aucilebeli iyo moeTxovaT: 1. damoukidebloba eklesiisa kaTolikosis meTaurobiT. 2. ZiriTadi reforma skolisa, romelic iqneba qarTulenovani da sadac aRar iqneba wodebrivi principi. 3. sasuliero pirTa momzadebisaTvis aucilebeli orwliani kursebi. 4. sityvis, krebis, beWdvis Tavisufleba. 5. sasuliero pirTaTvis sruli samoqalaqo uflebebis moniWeba.~ (5, 23). mRvdeli qristefore cicqiSvili Tavmjdomareobda 1905 wlis maisSi TbilisSi Catarebul qarTveli samRvdeloebis yrilobas, romelmac 412 kacis xelmoweriT imperator nikoloz II-sadmi gasagzavn moTxovnaSi mkafiod daayena saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenis sakiTxi. amas mohyva didi Sexla-Semoxla, avtokefalistebis darbeva. rogorc mama qristefore aRniSnavda: `egzarqosma aleqsim rogorc krebis Tavmjdomare damibara Tavis saxlSi, me mRvdel markoz tyemalaZis, dekanoz dimitri xaxutaSvilisa da dekanoz avdaSkeviCis TandaswrebiT ganvucxade mas, rom yazaxebis simxece sul Seni bralia meTqi, Sen CvenTan araviTari kavSiri ara gaqvs, rom Sen xar dekanoz vostorgovis yma, rasac is CagZaxebda imasve amoiZaxebdi, isic gageqca da davrCiT axla uegzarqosod, radgan i. vostorgovi iyo namdvili egzarqosi meTqi.~ (5, 2829). saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis aRdgenisa da sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad kirion II-is arCevis Semdeg dekanozi qristefore redaqtorobda opoziciur sasuliero Jurnal `axal sityvas.~ misi azriT, rogori yalbic aris mowamebrivi Saravandedi kirion II-isa, iseTivea misi mecnieruli Saravandedic~... 1921 wlis 1-5 seqtembers gelaTSi gamarTul III saeklesio krebaze miiRes gadawyvetileba dekanoz qristefores urbnel episkoposad gamorCevis Sesaxeb. am azrs SeewinaaRmdegen dekanozebi ioseb CijavaZe, nikita TalakvaZe, vasil karbelaSvili. 1922 wlis 18 marts sveticxovelSi misi episkoposad xeldasxmis wesi Seasrules uwmidesma da unetaresma ambrosim, episkoposebma ioanem (marRiSvili), daviTma (kaWaxiZe). wirvis damTavrebis Semdeg axladnakurTxma episkoposma qristeforem am sityvebiT mimarTa sakaTalikoso sabWos wevrebs, sazogadoebas: `uwmideso meufeo, Tqveno yovladusamRvdeloesobav,

mowyaleno xelmwifeno! RvTis gangebiT, nebiTa sruliad saqarTvelos mesame (gelaTis) krebisa da sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqisa da mRvdelmTavarTa, me mowodebul var umaRles samRvdelo xarisxis, episkoposobis misaRebad. vmadlob pirvel yovlisa RmerTsa da zeciur mRvdelmTavarsa, ufalsa Cvensa ieso qristesa, romelmac Rirsmyo aseTsa didsa pativsa, gmadlobT. Tqven, uwmideso meufeo, sruliad saqarTvelos eklesiis mwyemso keTilo, vmadlob mesame saeklesio krebis wevrmRvdelmTavarTa, sxvaTa sasuliero da sagareo pirTa, rom ar mihxedeT Cems uRirsebas da micaniT Rirsad episkoposis xarisxis miRebisa: cxadia CemTvis _ Tqvenma lmobierebam dahfara auracxelni naklovanebani Cemni. `ara ars ufleba, garna RmrTisagan~, (rom. 13.1) _ ambobs mociquli pavle, magram ara yoveli uflebiT mosili ars saamo RvTisaTvis, arian uflebamosilni, RvTisagan risxvad movlenilni, rogorc faraoni moses dros, irodi, anna da kaifa da sxvani mravalni Zvelad da dReindelsa dResac, magram me vsasoeb, rom Tqvens arCevanSi Cems Sesaxeb ufals hnebavs gamoaRebinos keTili nayofi Cems moRvaweobas erisaTvis. Tqven nu geucxoebaT, me vityvi, rom me am bolo dromde fiqradac ar momsvlia episkoposis xarisxis miReba, arc aravin Semiwuxebia amisaTvis. vicodi rom ar SemiZlia Rirseulad vataro es mZime tvirTi. marTalia, siyrmiTve mqonda Canergili gulSi RvTisa da eris samsaxuri, magram me Cemis cxovrebiT vgavdi ufro saxarebis igavis im Svils, romelmac mamis brZanebas, rom wasuliyo da emuSavna venaxSi, xalisiT upasuxa, axlave wavalo, magram dapireba ar Seasrula. da sruliad bunebrivad vekiTxebi Cems Tavs, var Rirsi episkoposobis xarisxis miRebisa, Tu ara? moses sityvebi rom gavimeoro: `ufalo, miavline sxva igi, romlisa mivlineba ZalgiZs,~ Tu isaiasi: `aha, ufalo, mimavline me!~ ukeTu gavixseneb pavle mociqulis sityvebs: `jer ars episkoposisa ubiwo yofaY (tites mim. 1.7) da sxva, ukeTu warmovidgen gonebiT, Tu viTar SeaZrwunebda wmidaTa mamaTa: basili didsa, grigol RvTismetyvelsa, ioane oqropirsa, ambrosi mediolanelsa da sxvaTa mravalTa episkoposis xarisxis miReba, uneblieT daveTanxmebi maT, visac uRirsad mivaCnivar episkoposis xarisxis miRebisaTvis. magram vsasoeb yovlad SemZlebeli RmerTi gankurnebs sulierTa da xorcielTa uZlurebaTa CemTa da momcems SeZlebas gavamarTlo maTi imedi, vinc ar dahxeda Cems uZlurebas da momiwoda am did TanamdebobisaTvis. Znelia dRes RvTisa da eris samsaxuri. msoflio omma sruliad gadaatriala tradiciuli Sexedulebani. Zlierni taxtni mefeTani daimsxvren. Zveli tirania moispo, magram, `Sekrebasa RvarZlisasa aRmohfxvres ifqlica.~ (mT. 13,29) da ifqli ufros, vidre RvarZli. gansakuTrebiT ekveTnen sarwmunoebas. dRes sarwmunoeba miaCnia naswavlsa da uswavlels adamianis damamcirebel da ukan CamomrCen faqtorad. aseTi garemoeba gvaZlevs Cven, sasuliero moRvaweT, Sesaferisad aRviWurvoT da ise vimoqmedoT. marTalia, eklesia qristesi uryevia Tavis safuZvlebiT, magram eklesiis moqmedeba xan martivdeba, xan ki rTuldeba da farTovdeba, cxovrebisda gvarad. gonebrivi, zneobrivi, politikuri, ekonomiuri da socialuri cvalebadoba aRibeWdebis eklesiis cxovrebazec. aseTi sazogadoebrivi cvlilebani moiTxoven eklesiisa da mis msaxurTagan cxovrebasTan Sefardebul moqmedebas, erTgvar Seguebas da alRos aRebas. erT wertilze gaCereba niSnavs ukan CamorCenas da erTgvar sikvdils.

Tu davakvirdebiT axla Cvens garSemo cxovrebis duRils, SevniSnavT, rom sazogadoebis sxva da sxva wreebma Taviseburad, magram yvelam uaryofiTad ganicades ganvlili ambebi. Cveni inteligencia sxva da sxva mizezebisa gamo am ukanasknel saukuneebSi ar yofila pativismcemeli eklesiisa, am bolo dros ki am inteligenciaSi gaimarjva da saTaveSi moeqca cxovrebis is nawili, romelic eklesiisadmi gulgrilobas ki aRar sjerdeba, aramed eklesias sastik oms ucxadebs. marTalia, xalxis daxmarebiT man daamxo tirania TviTmpyrobelobisa, magram TviT uimedod dasneulda utopizmiT. saiqio samoTxis uarismyofelebma moindomes RvTisa da sarwmunoebis gmobiT saaqao samoTxis damyareba. magram cxadi Seiqna, ureligioT zneobis damyareba fuWi ocnebaa. sarwmunoebis damcirebas mohyveba am qveynadve jojoxeTi. adamiani _ adamianisTvis mgeliao, ityodnen romaelebi. es sityvebi dRes alegorias ki aRar Seicaven, alag-alag adamiani ise daeca, rom kacis mWamelad iqca. inteligenciis aseTma qadagebam is nayofi gamoiRo, rom mdabio xalxi, zneobrivad daeca, verc uflebrivad moipova rame: iseTive dabeCavebulia, rogorc uwin. verc ekonomiurad gaRonierda, piriqiT, misi keTildReoba dids gansacdelSia. rogor Sexvda axal cvlilebebs samRvdeloeba? mRvdlebi arian episkoposis TanamSromelni da mis ganzraxvaTa aRmasrulebelni. samwuxarod samRvdeloebis umravlesobas daviwyebuli aqvs saxareba qristesi, imas SemuSavebuli aqvs Tavisi saxareba da morali. aramc Tu unaklulod ar asrulebs igi Tavis movaleobas, aramed mravali mRvdeli TveSi erTxelac ar Seixedavs eklesiaSi. loToba, garyvnileba, gautanloba, umcros TanamoZmis daCagvra, mis kuTvnil Semosavlis miTvisebiT _ Zalian xSiri movlenaa samRvdeloebaSi, kerZoT qarTlSi. saWiroa uRirs mwyemsTa gasworeba, jiutTa CamoSoreba eklesiisagan da saerTod - samRvdeloebaSi Setana Tavis Rirsebis Segnebis da dacvisa, saWiroa misi modunebuli energiis amoZraveba. rodesac Cvenis eklesiis CamoTvlil wylulebs gaviTvaliswineb, uneblieT Semipyrobs SiSi da sasowarkveTileba winamdebare sarbielze gamosvlis Jams. magram did ars ufali da ganuzomelia mowyaleba misi Cvenda mimarT! me mrwams: Tvinier sarwmunoebisa ar aris eris keTildReoba da xsna. yoveli sasicocxlo niSnebis matarebeli eri unda eyrdnobodes sarwmunoebas. CvenTvis, qarTvelebisaTvis xom qristianuli sarwmunoeba aris cxovelsmyofeli sveti, romelsac eyrdnoba misi saiqio da saaqao bedniereba. qristianebis Sesustebam daauZlura saqarTvelo. droTa ukuRma trialma gaamahmadiana mesamedze meti qarTveloba. veraviTarma propagandam veRar moaqcia maTi guli saqarTvelosken. amis mowamenia saingilo, afxazeTi, mesxeTi, tao-klarjeTi, borCalo. mainc qristianuli sarwmunoeba aris cxoveli sveti qarTveli eris arsebobisa. amitomac uwoda qarTvelma erma Tavis qristianobis akvans, embazs, pirvelsa da umTavres saydars mcxeTaSi `sveticxoveli~. es `sveti cxoveli~ uZRoda Cvens mama-papaT mraval saukuneTa ganmavlobaSi win, rogorc Rrublis sveti uZRoda da unaTebda gzas udabnoSi egviptis monobisagan TavdaRweul israels. dRes es sveti ise veRar brwyinavs, rogorc daviT aRmaSeneblis da Tamaris dros, mas nisli gadaefara da veRar swvdeba misi sxivebi saqarTvelos yovel kuTxes. am svets ebrZoda sparseTis da Semdeg osmaleTis musulmanoba, mas

ebrZoda da dResac ebrZvis viTomda qristianul ruseTis uxeSi Zala, Zveli da axali, magram Zalumia qarTvel eris Zveli kultura, romelic gaRviZebuli iyo, jer kidev I saukunis uwinares qristes mosvlisa da gakeTilSobilda qristianobis zedgavleniT. dResac magrada sdgas Cveni sasoeba `sveticxoveli~ _ eklesia qristesi. `sveti-cxoveli~ miafens Tavis Saravandeds saqarTvelos yovel kuTxes da Sehkrebs mTlian saqarTvelos. isev `svetma cxovelma~ unda adinos da awveTos qarTvelTa gulSi mironi dauSreteli da misces mas Zali da simxne RvTisa da samSoblos siyvarulisa da samsaxurisa. am rwmeniT da sasoebiT miviReb mRvdelmTavrobis xarisxs. mivandob ufals Cems Tavs da SevTxov mas, momces Zali da simxne urcxvenelad viRvawo sadideblad misda da sasargeblod erisa Cvenisa. vsasoeb, rom madli sulisa wmidisa, romelic movlinebul iqneba Cemzeda, uwmideso meufeo da Tqveno yovladusamRvdeloesobav, locviTa da xeldasxmiTa TqvenisaTa, Seavsebs naklovanebaTa CemTa. iloceT CemTvis Tqvenca, mamano da Zmano, raTa ganamtkicos ufalma Zalni Cemni, raTa waremaTebodnen sulieriTa hasakiTa Cem mier ZRvanebulni pirmetyvelni cxovarni da mwyemsni, raTa ara warviwymido suli Cemi da arca warvswymido sulni sulierTa SvilTa CemTani.~ (14, 2100, 11). meufe qristefores es sityva zustad asaxavda XX saukunis 20-iani wlebis saqarTvelos socialur-politikuri da sulieri cxovrebis suraTs. bolSevikuri saokupacio xelisufleba rogori naTeli ferebiTac ar unda SefuTuliyo, gonieri adamianebs ver moatyuebda. modioda ngrevisa da warsulis uaryofis mZime periodi... sasuliero wodeba momzadebuli unda Sexvedroda mosalodnel gansacdels... 1922 wlis aprilSi genuis saerTaSoriso konferenciaze wakiTxul iqna sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq ambrosis memorandumi, romelSic patriarqi sTxovda evropis qveynebs, daxmarebodnen patara saqarTvelos da ar daetovebinaT igi martodmarto ruseTis pirispir. ganrisxebulma saokupacio xelisuflebam miiRo gadawyvetileba 1923 wlis 12 ianvars saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTalikoso sabWos wevrebis nawilisa da sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi ambrosis dapatimrebis Sesaxeb. dapatimrebamde ramdenime saaTiT adre uwmidesi ambrosis werilobiTi gankargulebiT Seiqmna saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis droebiTi mmarTveloba urbnel episkopos qristefores TavmjdomareobiT. episkoposi qristefore kaTolikos-patriarq ambrosis werils Secdomad afasebda da momxre iyo xelisuflebasTan loialobisa da TanamSromlobisa. man episkopos daviT kaWaxiZesTan erTad 1924 wlis 16 oqtombers metexis cixeSi gamomwyvdeul kaTolikoss mosTxova monanieba da gadadgoma, rac sazogadoebis didi nawilisaTvis miuRebeli aRmoCnda. episkopos qristefores saxels ukavSirdeba saeklesio dResaswaulis axal stilze gadasvlis mcdeloba, ganaxlebisa da reformebis Catareba saqarTvelos eklesiaSi. igi ivane javaxiSvilisadmi gagzavnil werilSi kidev erTxel ubrundeba genuis konferenciaze uwmidesi ambrosis mier gagzavnil memorandums `aba Tqven gagegzavnaT memorandumi evropaSi, ra mouvidoda qarTul universitets, mas sruliad gaanadgurebdnen, Tqven frTxilobT, Cven es sifrTxile ver gamoviCineT da saqarTvelos eklesia ganadgurda.~ (5, 57). miuxedavad imisa,

rom episkoposi qristefore bolSevikur xelisuflebasTan damokidebulebaSi sifrTxiles iCenda, 1924 wlis 15 maiss igi iZulebuli gaxda agresiuli antireligiuri isteriis pirobebSi, rodesac angrevdnen an administraciuli wesiT xuravdnen eklesiebs, devnidnen sasuliero pirebs, mkacrad dapirispireboda xelisuflebas. `miuxedavad imisa, _ werda igi mTavrobis Tavmjdomares, _ rom xelisufleba aqveynebs instruqciebs religiur sazogadoebaTa daarsebisa da Tavisuflad moqmedebis Sesaxeb, igi cxovrebaSi ar tardeba, faqtiurad xalxs akrZaluli aqvs sarwmunoebaze xmis amoReba. saqarTveloSi daketilia 1000-ze meti eklesia. es garemoeba ver aixsneba verc Cveni xalxis viTomda dawinaurebiT, viTomc sarwmunoebisadmi gulgrilobiT... arsad sakavSiro respublikebis teritoriaze ar warmoebs sarwmunoebis ise Seviwroeba, rogorc saqarTveloSi... mimdinareobs dacinva, gamasxaraveba sasuliero pirebisa, sazogadod da nametnavad quCaSi, es ufro amcirebs maT, vinc dacinvas awarmoebs, xolo samRvdeloebas mosaxleobis TvalSi mosavs SaravandediTa da mowamebrivi gvirgviniT. aseT dacinvas awarmoeben axalgazrdebi, ase iqcevian gansakuTrebiT rusebi, somxebi, ebraelebi. SegiZliaT mTlianad daketoT eklesiebi, sarwmunoeba isev darCeba umravlesobis gulSi.~114 episkoposma qristeforem moiTxova dapatimrebuli kaTolikos-patriarq ambrosisa da sakaTalikoso sabWos wevrebis sapyrobilidan ganTavisufleba. 1926 wlis 26-27 dekembers episkoposma qristeforem quTaTel episkopos daviTTan erTad sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesi ambrosis gverdis avliT quTaisSi moiwvia saeklesio kreba, sadac miiRes gadawyvetileba saqarTvelos eklesiis droebiTi mmarTvelobis daarsebis, saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTalikoso sabWos daTxovnis, morwmune mrevlisadmi mimarTvis teqsti IV saeklesio krebis daniSvnis Sesaxeb. yovelive es saeklesio marTva-gamgeobis sferoSi gadatrialebas moaswavebda. marTalia, uwmidesma da unetaresma ambrosim quTaisis saeklesio kreba da misi gadawyvetilebebi ukanonod gamoacxada, magram droebiTma mmarTvelobam Sinagan saqmeTa saxalxo komisariatis daxmarebiT patriarq ambrosis CamoarTva sapatriarqo kancelaria, beWedi da realurad xelSi aiRo eklesiis marTva-gamgeoba. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq ambrosis gardacvalebis Semdeg (1927 w. 29 marti) mitropoliti qristefore IV saeklesio krebis mier (1927 wlis 21-27 ivnisi) arCeul iqna sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad. gardaicvala 1932 wlis 10 ianvars, dakrZalulia TbilisSi, sionis sapatriarqo taZarSi.

mitropoliti kalistrate (cincaZe)


mitropoliti kalistrate, eriskacobaSi kalistrate (biWiko) mixeilis Ze cincaZe, daibada 1866 wlis 12 aprils quTaisis guberniis sofel tobanierSi, sasuliero piris ojaxSi. wera-kiTxva ojaxSi Seaswavles. rogorc igi Tavis mogonebebSi aRniSnavda: `Cvens sofelSi gardaicvala solomon SaraSeniZis deda, anderZis asagebad moiwvies gabriel episkoposi, wirvis dros sakurTxevelSi vtrialebdi, `ganicades~ rom galobdnen, mimixmo, locvebi gamomkiTxa, jvari maCuqa da mamas ubrZana saswavlebelSi Tavis droze Seiyvaneo.~ (26, 70). am Sexvedram gansazRvra Wabuki kalistrates momavali. 1875-1882 wlebSi kalistrate cincaZe swavlobda quTaisis sasuliero seminariaSi, romlis warCinebiT damTavrebis Semdeg episkopos gabrielis rekomendaciiT Cairicxa Tbilisis sasuliero seminariaSi. seminariaSi im dros mkacri reJimi da antiqarTuli ganwyobileba sufevda, magram qalaqSi gamodioda Jurnalebi: `iveria,~ `droeba~. aq moRvaweobdnen: ilia WavWavaZe, akaki wereTeli, iakob gogebaSvili. erovnuli suliskveTebis macocxlebeli sio seminarielebTanac aRwevda. aq igi megobrobda aleqsi giorgaZesTan (mitropoliti antoni), ieroTeoz aivazaSvilTan, petre WaraiasTan, silibistro jiblaZesTan. 1886 wlis 24 maiss misma Tanakurselma ioseb laliaSvilma sicocxles gamoasalma reqtori Cudecki. saqarTvelos egzarqosma pavlem Tbilisis aleqsandre nevelis saxelobis eklesiaSi sajarod dawyevla qarTveli eri. dimitri yifianma egzarqosisadmi gagzavnil Ria werilSi moiTxova egzarqoss dauyovnebliv daetovebina saqarTvelo. dimitri yifiani imperatorma gakicxa, gadaayena quTaisis TavadaznaurTa winamZRolis Tanamdebobidan da gadaasaxla stavropolSi, sadac igi 1887 wels muxanaTurad gamoasalmes sicocxles... misi

saqarTveloSi gadmosveneba da mTawmindaze dakrZalva qarTveli xalxis erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraobisaTvis mZlavri biZgi aRmoCnda. bunebrivia, axalgazrda seminarieli kalistrate cincaZe am movlenebis SuagulSi trialebda da samSoblos interesebis brZola mis samoqmedo gegmad iqca. 1888-1892 wlebSi kalistrate cincaZe swavlobda kievis sasuliero akademiaSi, sadac Tavi gamoiCina rogorc niWierma studentma. misi avtoriteti kidev ufro aamaRla sadiplomo naSromma `iveriis eklesia sasanidebis periodSi~. 1892 wels daamTavra akademia da RvTismetyvelebis kandidatis xarisxiT dabrunda saqarTveloSi, 1893 wlis 11 aprils akurTxes didubis eklesiis diakvnad, 18 aprils _ mRvdlad. qarTveli sazogadoebis yuradReba miiqcia 1893 wels ganjidan TbilisSi gadmosvenebuli nikoloz baraTaSvilis neStTan axalgazrda mRvdlis kalistrate cincaZis sityvam. aqedan moyolebuli saqarTvelos politikur Tu saeklesio cxovrebis sferoSi ar momxdara raime mniSvnelovani, romelSic kalistrate cincaZes monawileoba ar mieRos. mis arqivSi inaxeba saintereso Canawerebi saqarTvelos egzarqosebze 1898-1917 wlebSi, saidanac naTlad Cans rusi egzarqosebis antiqarTuli politikis miznebi da saqmianoba, ramac xalxsa da mwyemsmTavrebs Soris sruli gaucxoeba gamoiwvia. mama kalistrate miiCnevda, rom aucilebeli iyo saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesias dabruneboda ruseTis saero xelisuflebis mier ukanonod warTmeuli avtokefalia. 1894 wels Jurnal `pasterSi~ gamoqveynebul narkvevSi `saqarTvelos eklesiis avtokefalia~, mecnierulad asabuTebda saqarTvelos eklesiis avtokefaliis kanonierebas. dekanozi kalistrate istorikos sergo gorgaZesa da dekanoz anton ToTibaZesTan erTad iyo avtori saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis aRdgenisa da marTva-gamgeobis proeqtisa, romelic ganixila da moiwona 1906 wels TbilisSi Sekrebilma qarTvelma samRvdeloebam. 1917 wlis 12(25) marts qarTvelma samRvdeloebam sveticxovlis sapatriarqo taZarSi sazeimod gamoacxada saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis aRdgena. dekanozi kalistrate jer saqarTvelos eklesiis droebiT mmarTvelobaSi airCies, xolo 17 seqtembers _ saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis mmarTvelobis umaRles organoSi, sakaTalikoso sabWoSi. igi monawileobda yvela im molaparakebaSi, romelic saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRiarebis problemebs exeboda. 1923 wlis ianvarSi dekanozi kalistrate saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTalikoso sabWos wevrebTan erTad antisabWoTa saqmianobis braldebiT daapatimres, man metexis cixeSi gaatara 3 weli. 1925 wlis 31 oqtombers uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ambrosis locva-kurTxeviT dekanozi kalistrate aRyvanil iqna ninowmindeli episkoposis xarisxSi. mis episkoposad kurTxevas daeswrnen episkoposebi: melqisedek alaverdeli, stefane bodbeli, pavle wilkneli. uwmidesma da unetaresma ambrosim am sityvebiT mimarTa mas: `dRes Sen miiRe umaRlesi Rirseba da xarisxi, guSin ki mieci RmerTs aRqma, rom iSromo da imoRvaweo am xarisxSi Tavganwirulad. mogilocav am xarisxs da gisurveb zido igi aRTqmisamebr Rirseulad, mogetanos Cveni deda eklesiisaTvis is sargebloba, romelsac is moelis Sengan. amis garantia gvaqvs Cven warsuls Sen saqmianobaSi. Seni moRvaweoba daiwyo Cveni eklesiis monobis Jams, maSin, rodesac mis bediRbals ganagebdnen ruseTis sinodi da misgan dayenebulni qarTuli enis

aramcodne egzarqosebi. Sen im monobis Jams emsaxurebodi eklesiur avtokefaluri uflebebis aRdgenas, werdi avtokefaliis Sesaxeb werilebsa da wignebs. mivaRwieT eklesiis Tavisuflebas da am dRidan Seni Sroma da Rvawli eklesiis sakeTildReod yvelam kargad icis... dRidan sakaTalikoso sabWos daarsebisa Sen iyavi misi mudmivi, samive krebis mier arCeuli wevri da umTavresi pasuxismgebeli muSaki, risTvisac bevri daumsaxurebeli usiamovnebebic gangicdia. bolo xanebSi, roca Cemi janmrTeloba Seirya imdenad, rom intensiuri muSaoba aRar SemeZlo, iZulebuli Seviqen momeZebna saimedo TanaSemwe, Cemi yuradReba Sen miipyari, rogorc eklesiis erTgulma da misTvis Tavdadebulma muSakma, xolo Txovna, romliTac mogmarTe, iyo araCveulebrivi, migeRo mRvdelmTavris xarisxi, uargeyo ojaxuri siamovneba... bolos avRniSnav imas, rom mSobeli eklesia Tqven gajildoebs mitropolitis pativiT. aq gmarTebs keTilgoniereba, Tavmdabloba, gandidebis survilis uaryofa. didia Sengan miRebuli Rirseba da pativi, magram kidev ufro didia is iwroeba, Sroma, vaeba da wyena, romelic Sen mogelis. aq saWiroa moTminebiT atana yvela imisa, rac eklesiis keTildReobisaTvis usiamovneba Segxvdeba cxovrebaSi. ramdenad amaRldebi imdenad ufro metad unda damdablde, aq aris namdvili sulieri simaRle.~ (26, 20). episkoposma kalistratem aRniSna: `mogexsenebaT, rom wesi mRvdelmTavrad ganmzadebulis gancxadebisa Seicavs sajarod Tqmuls aRsarebas, miboZeT, mec aRviaro samRvdelo da saero dasTa winaSe gulisa Cemis zraxvani! vinc micnobs, ueWvelad icis, rom mRvdelmTavrobazed azri arc TavSi momsvlia da arc gulSi gamivlia: Cemi moRvaweobis sarbieli Cemi ZalRonisTvis sakmao da friad vrcelic iyo. miuxedavad amisa, ukanaskneli naxevari wlis ganmavlobaSi Cveni eklesiis gulSemartkivarTagan, romelTa Soris pirveli Tqven brZandebiT, uwmideso mamamTavaro, TiTqmis yoveldRe mesmoda, itvirTe jvari mZime mRvdelmTavrisao, yvelas mokrZalebiTa da uariT gistumrebdiT. raTa, risTvis?.. didi mociquli pavle xom brZanebs: ukve vinme episkoposobis undes, keTil saqmes guli etyviso. diax, amas brZanebs wmida mociquli, magram TviTve dasZens, jer ars episkoposisa, raTa ubralo iyos, frTxil, wmida, Semkul... swavlul... myudro, uRalvel... aRniSnuli Tvisebebi gana amSveneben winaSe Tqvensa mdgomaresa?.. gana am TvisebaTa uqonlobas ar uCiodnen da amis gamo ar eridebodnen mRvdelmTavrobas kacTa Soris bumberazni. aTanase aleqsandrieli da basili kesarieli, grigol RvTismetyveli da ioane oqropiri?... maTTan SedarebiT ras warmoadgens Tqvens mier mRvdelmTavrad ganmzadebuli?.. mtvers, ferfls da nacars... iyo meore mizezic: bevrma aqa myofma icis, rom 33 wlis ganmavlobaSi Cemi uerTgulesi megobari da cxovrebis ganuyreli Tanamgzavri ucxo da Soreuli eris Svilia, rom Cemi gulisaTvis, man dasTmo deda da mama, dani da Zmani, samSoblo mxare da megobari, momendo me, Seiyvara da SeiTvisa Cemi eri da Cemi eklesia, saukunis mesamedis manZilze iziarebda Cems lxinsa da ufro xSirad Wirs da erTxelac ar mouyenebia CemTvis usiamovnebis aCrdilic ki... nuTu SemeZlo me ganvSorebodi aseT adamians, rasac moiTxovs saeklesio kanonmdebloba, gansakuTrebiT maSin, rodesac is ukve Sesulia moxucebulobaSi da dRedaRam Tavs dastrialebs borotis seniT Sepyrobil Cems asuls? ara, da ara aTasjer: iyo sxva mizezic _ rogor Sexvdeboda Cems mRvdelmTavrobas saqarTvelos samociqulo eklesiis episkoposTa krebuli, Tbilisis

samRvdeloeba, romelTanac ise var arsebiTad dakavSirebuli, rom mis gareSe verc ki warmomidgenia Cemi Tavi, Tbilisis morwmune eri, romelTa Soris viqceodi sami aTeuli weliwadi, da Cveni eklesiis uzenaesi organo sakaTolikoso sabWo?... es CemTvis gamorkveuli ar iyo... maS, ram, an vin gamabedvina mosvla winaSe Tqvensa? erTis mxriv, mociqulTa Soris Tavma, romelic ityvis: Zali uflisa uZlurebas Sina srul iqnebiso, meores mxriv, Cemi cxovrebis Tanamgzavris saqarTvelos samociqulo eklesiisadmi siyvarulma da uzomo pativiscemam _ gaigo Tu ara Cveni eklesiis gulSematkivarTa bejiTi survili, man gadmomca: Tu mSobeli eklesia moiTxovs Sengan axal pirobebSi samsaxurs, Sen, Tanaxmad macxovris mcnebisa, unda dautovo colica da Svilic, aRiRo jvari Tvisi da Seudge ufalsa: romeli ara iviwyebs cis mfrinvels da velis SroSanTa, ara mogvaklebs Tavis mowyalebas Cven... amasTan erTad gamoirkva, rom saqarTvelos episkoposTa krebuli, morwmune eri da sakaTalikoso saxli Cem mier daumsaxurebeli TanagrZnobiT Seegeben Tqveni uwmidesobis survils, xolo Tbilisis samRvdeloeba srul ndobasa da Tavdadebul TanamSromlobas aRuTqvams Cems uRirsebas. ra unda meqna yovelive amis Semdeg Tu ara movsuliyavi winaSe Tqvensa da simdabliT momexsenebina: morCil var brZanebas Tqvenisa da ara ras mciresa winaaRmdegobasa vityvi, garna es kidev ar niSnavs, rom Cems Tavs vTvlide savsebiT ganmzadebulad mRvdelmTavrobisaTvis: me kidev vsasoeb Tqvens brZnul rCevasa da darigebas, xelmZRvanelobasa da gansakuTrebiT locva vedrebasa. amisTvis kadnierebiT gTxovT: aw da maradis evedreniT mas, romeli uZlurTa hkurnebs da naklulovanTa aRavsebs gardamoavlinos Cemzeda madli sulisa wmidisa da momaniWos Zali da simxne winamdebarisa msaxurebisaTvis.~ (6, 4850). uwmidesisa da unetaresis ambrosis gadawyvetilebiT 1925 wlis 11 noembridan ninowmindis mitropoliti kalistrate dainiSna kaTolikospatriarqis mudmiv mosaydred, mieniWa bartyulze jvris tarebis ufleba da mRvdelmTavarTa Soris RvTismsaxurebis dros upiratesoba. am gadawyvetilebam wonasworoba daakargvina e.w. `ganaxlebisa da reformebis~ jgufis xelmZRvanelebs, episkoposebs daviTs (kaWaxiZe) da qristefores (cicqiSvili). maT axla ieriSi mitropolit kalistrateze miitanes. 1926 wlis 9 noembris sakaTolikoso sabWos ganCinebiT quTaTeli episkoposi daviTi gadayvanil iqna mawyverelad. man iq wasvlaze uari ganacxada, `axalcixeSi Tu kargia, iq mitropoliti kalistrate gauSviT,~ xolo 17 dekembers mitropolit kalistrates aseTi werili gaugzavna: `coliano mitropolito kalistrate, Sen Tavs daabrale rac moxda... Sen Tu mag did adgilze xar, Tu patenisi (uwmidesi ambrosi r. m.) kaTolikosia, nuTu me quTaTeli ar unda viyo, were prokolebi: me ki verafers damakleb.~ (5, 137). `ganaxlebisa da reformebis~ jgufis wevrebma bolSevikuri xelisuflebis daxmarebiTa da waqezebiT 1926 wlis 26-27 dekembers quTaisSi moiwvies saeklesio kreba da miiRes gadawyvetileba uwmidesi ambrosisa da misi momxre sasuliero ierarqebis gadayenebis Sesaxeb. 1926 wlis 30 dekembers mitropolitma kalistratem uari ganacxada kaTolikos-patriarqis mosaydreobaze, `vinaidan davrwmundi, rom is areva-dareva, romelic dRes sufevs Cvens eklesiaSi, gamowveuli yofila umTavresad Cems mier mosaydris movaleobis aRsrulebiT, pativiscemiT vTxov sakaTolikoso sabWos, airCios mosaydred sxva mRvdelmTavari da me gamaTavisuflos xsenebuli

movaleobis aRsrulebisagan.~ (6, 52). 1927 wlis 12 ianvridan igi gaaTavisufles ninowmindelobidanac da datoves qaSueTis eklesiaSi rigiT mRvdlad. `jer amikrZales sakaTolikoso sabWoSi muSaoba, IV saeklesio krebaze ki miwveul viyavi saTaTbiro xmiT. `gakreWil~ mRvdlebTan Tanabrad. am krebam miiRo marTlmadidebel eklesiaSi upecedento kanoni, episkoposi, Tu igi asrulebs mxolod samrevlo mRvdlis movaleobas, wiravs filonSi, panaRis gareSe~ _ werda igi. XX saukunis 30-ian wlebSi Sidasaeklesio dapirispirebac rom ar yofiliyo, isedac Zalian rTul pirobebSi uxdebodaT qarTvel samRvdeloebas, maRal ierarqebs saqmianoba. 1931 wlisaTvis 1450 moqmedi eklesiidan daxuruli iyo 1100-ze meti, 1600 sasuliero piridan represiebs, devna-Seviwroebas gadarCenili iyo 300-mde sasuliero piri. am urTules periods exeba mitropolit kalistrates ubis wignakis Canaweri: `Zvelad samRvdeloeba iyo intelegencia, maRali Segnebuli mowinave wre, igi xelmZRvanelobda xalxs ganaTlebis saqmeSic da sxva sazogadoebriv saqmeSic... Cven axla xalxs vesaWiroebiT mxolod saeklesio wesis aRsrulebisaTvis... mTavaria rogorme sicocxle SevinarCunoT, rogorme eklesiebi dangrevas gadavarCinoT, rogorme sarwmunoeba SevinarCunoT.~ (6, 53). kaTolikos-patriarqi qristefore III grZnobda, rom mitropolit kalistrates daumsaxureblad moeqcnen amitom igi mas werda: `Zmao da meufeo kalistrate, Zalian uxerxulia, rom Tqven mxolod samrevlo mRvdlis Tanamdebobaze gsurT darCena qaSueTSi. gTxovT SematyobinoT Tqveni azri, daTanxmdebiT Tu ara miiRoT marTva-gamgeobaSi romelime eparqia?~ (6, 54). magram mitropolitma kalistratem uari ganacxada, aseve ar miiRo sakaTalikoso sinodis mier gamoyofili finansuri daxmareba. erTi sityviT, igi ganze gadga (iZulebiT). mitropolitma daviTma 1928 wlis 14 maiss bodiSi moixada kalistrates winaSe. `kalistrateze gajavrebuli viyavi da ase imitom viqceodi, sinamdvileSi mRvdelmTavarTa Soris pirvel adgilze vayeneb, me misTvis cudi ar minda pirveli veamborevi `qriste ars Cven Soris~ ganacxada quTaTelma mitropolitma daviTma. kalistrate cincaZe iyo erT-erTi iniciatori qaSueTis wmida giorgis eklesiis aSenebisa. 1906 wels gamoqveynda misi monografia ` . . .~ romelic qarTveli avtokefalistebis mecnierul mtkicebulebad iqca. masve ekuTvnis `SeniSvnebi saqarTvelos eklesiis istoriidan,~ `vefxistyaosnis istoriuli Rirebulebani,~ `nikifore ColoyaSvili,~ `qaSueTis wmida giorgis saxelobis eklesia,~ `iveriis saeklesio wesi.~ `qarTuli odikisaTvis,~ misi Sedgenili iyo saqarTvelos eklesiis kalendrebi 1930-1952 wlebSi. mravalmxrivi ganaTleba, kvlevis niWi da originaluri weris da dasabuTebis stili yvelasgan gamoarCevda mis naSromebs. amitom iyo, rom mas did pativs scemdnen profesorebi ivane javaxiSvili, akaki SaniZe, korneli kekeliZe, giorgi CubinaSvili, simon janaSia, qarTuli SemoqmedebiTi inteligenciis TvalsaCino warmomadgenlebi. 1932 wlis 10 ianvars, rodesac gardaicvala sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmidesi qristefore III, wmida sinodis sagangebo sxdomam miiRo gadawyvetileba kaTolikos-patriarqis mosaydred mitropolit kalistrates gamorCevis Sesaxeb. misma Seurigebelma oponentma mitropolitma daviT kaWaxiZem ganacxada: `SeiZleba zogierTi Cvengani yvelafers misi

msoflmxedvelobisas ar iziarebdes, magram cxadze ucxadesia, rom igi Cven Soris pirvelia Tavisi WkuiT, codniT, ganviTarebiT, saqmianobiT, gamocdilebiT.~ (6, 61) 1932 wlis 21 ivniss saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis VI krebam mitropoliti kalistrate sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad airCia. mas patriarqis mZime tvirTis zidva mouxda 1932-1952 wlebSi. aResrula 1952 wlis 3 Tebervals 86 wlis asakSi. dakrZalulia TbilisSi, sionis sapatriarqo taZarSi.

episkoposi pavle (jafariZe)


episkoposi pavle, eriskacobaSi paxum platonis Ze jafariZe, daibada 1888 wlis 1 maiss imereTis sofel xreiTSi (Sorapnis mazra). igi bavSobidanve gatacebuli iyo sasuliero wignebiT, RvTismsaxurebaSi monawileobis surviliT, sxvadasxva monastrebSi iyo morCili, wignis mkiTxveli. quTaisis saqalaqo saswavleblis damTavrebis Semdeg, 1906 wels, gaemgzavra aTonze, sadac 1907 wlis 18 agvistos aRikveca berad da ewoda saxelad pavle. 1910 wels dabrunda saqarTveloSi, sadac guria-odiSis episkoposma leonidem xeli daasxa mRvdelmonazvnad SiomRvimis monasterSi. 1918 wlis 26 ianvars wmida daviT aRmaSeneblis xsenebis dRes TbilisSi gaixsna pirveli

qarTuli universiteti. axalgazrda mRvdelmonazonma pavlem sabuTebi Seitana universitetis sibrZnismetyvelebis fakultetze. misi maswavleblebi iyvnen: ivane javaxiSvili, korneli kekeliZe, grigol wereTeli, Salva nucubiZe, akaki SaniZe, giorgi CubinaSvili. 1921 wlis 25 Tebervals bolSevikuri ruseTis saokupacio jarebi TbilisSi Semovidnen, saqarTvelom dakarga saxelmwifoebrivi damoukidebloba. bolSevikebma daiwyes eklesia-monastrebis ngreva, saeklesio siwmideebis Seuracxyofa. mRvdelmonazonma pavlem miatova universiteti da sveticxovlis sapatriarqo taZarSi winamZRvris moadgiled dabrunda. igi amxnevebda mrevls da cdilobda maTSi samSoblosa da sarwmunoebis siyvarulis SenarCunebas. bolSevikuri saokupacio jarebis TbilisSi Semosvlamde saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTalikoso sabWos sagangebo sxdomaze gadawyda, saeklesio ganZi da siwmindeebi saswrafod ganeridebinaT Tbilisidan. kaTolikos-patriarqma leonidem arqimandrit pavles da episkopos daviTs (kaWaxiZe) daavala quTaisSi gahyolodnen ganZs da daebinavebinaT igi quTaTeli mitropolitis nazaris saeparqio saxlis sardafSi. bolSevikebma erTi sulmokle adamianis meSveobiT miagnes ganZs, amoiRes da daitaces. arqimandriti pavle 1924 wlis martSi saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTolikoso sabWos sxva wevrebTan erTad gasamarTlebul iqna. braldebis Sinaarsi aseTi iyo _ ratom ar acnoba man sabWoTa xelisuflebas ganZeulis adgilsamyofelis Sesaxeb. arqimandritma pavlem sasamarTloze ganacxada, rom igi asrulebda sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesi leonides locva-kurTxevas da icavda patriarqisaTvis mocemul sityvas ganZeulis adgilsamyofelis saidumlod Senaxvis Sesaxeb. sasamarTlom mas pirobiTi sasjeli Seufarda. 1924 wlis 18 aprils Seikriba dapatimrebs gadarCenili sakaTalikoso sabWo, romelsac Tavmjdomareobda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis droebiTi mmarTveli, urbneli episkoposi qristefore. eswrebodnen episkoposebi: daviTi (kaWaxiZe), nestori (yubaneiSvili), simeoni (WeliZe), mitropoliti nazari (leJava). msjelobis Semdeg erTxmad miiRes gadawyvetileba arqimandriti pavles episkoposad gamorCevis Sesaxeb. mas Cabarda wilknis eparqia. episkoposi pavle iyo gawonasworebuli, miukerZoebeli sasuliero piri. is ar iziarebda im sasuliero pirebis pozicias, romelnic akritikebdnen sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq ambrosis da sakaTalikoso sabWos dapatimrebul wevrebs bolSevikur xelisuflebasTan konfrontaciis gamo. episkoposi pavle araerTxel daasaxeles uwmidesi da unetaresi ambrosis movaleobis Semsruleblad, magram xSiri avadmyofobis gamo mas ar SeeZlo am didi tvirTvis zidva. 1926 wlis 11 ivliss igi ninowmindel mitropolit kalistrates mimarTavda: `umorCilesad gTxovT, saavadmyofodan ganTavisuflebamde upatronoT wilknis eparqias.~ marTalia, igi saavadmyofodan gamosvlis Semdeg kvlav Cveuli gulmodginebiT Seudga saqmianobas, magram avadmyofobam kvlav imZlavra da 1927 wlis ivnisSi kaTolikos-patriarq qristefore III-s kvlav sTxova sami TviT Svebuleba. 1928 wlis 26 marts sakaTolikoso sinodma miiRo gadawyvetileba episkoposis pavles cxum-afxazeTis eparqiis mmarTvelad gamwesebis Sesaxeb. soxumis notio havam uaryofiTad imoqmeda masze. 1928 wlis 24 seqtembers episkoposma pavlem gancxadebiT mimarTa kaTolikos-patriarq qristefore III-

s. `radgan aqauri hava Cems sxeulSi dabudebul malarias TandaTanobiT progresul xasiaTs aZlevs, aseT mdgomareobaSi naTelia, rom me cxumafxazeTis eparqiaSi energiulad Sromas moklebuli viqnebi. amas ver Seurigdeba aRniSnuli eparqiis friad rTuli mdgomareoba. umorCilesad gTxovT wilknelad dabrunebas Tu amaze Tanaxma iqneba sveticxovlis taZris winamZRvris moadgile, episkoposi efremi.~ (33, 1549). saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTolikoso sinodi yvelafers akeTebda episkopos pavles mdgomareobis SemsubuqebisaTvis. daabruna sveticxovelSi, sadac igi janmrTelobis mdgomareobis miuxedavad axerxebda Tavisi mrevlisaTvis gaewia sulieri Semweoba. mrevls gansakuTrebiT uyvarda igi, afasebda mis siwmindesa da ubraloebas. 1928 wlis martSi, rodesac mrevlma Seityo meufe pavles soxumSi gadayvanis ambavi, sagangebo weriliT mimarTa saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTolikoso sabWos. `yovladsamRvdelo taZris mnaxvelTa darbaiseli mimRebia da siZveleTa saucxoo amxsneli, riTac Zvirfasi STabeWdilebebiT brundeba xalxi. igi mrevlisaTvis WeSmariti moZRvaria. meufe pavle Tavisi wminda cxovrebiTa da mamaSviluri moqceviT yvelasaTvis Tanasworad nugeSis momcemia... CvenTvis warmoudgenelia sveticxovlis taZari mis gareSe, umorCilesad gTxovT, igi ukan daabrunoT, radgan es didebaa sveticxovlisa, winaaRmdeg SemTxvevaSi, Cven ukanasknelad vetyviT meufe pavles, rom igi ukanve daubrundes misgan daoblebul mcxeTas da iq daamTavros dReni Tvisi cxovrebisa, Tu amaze uars ityviT, Cven yvelani sasowarkveTilebas veZleviT.~ (33, 1549). kiTxulob am werils da fiqrob, Tu ra didi Zala aqvs RvTis samsaxurSi pirnaTel cxovrebas, misi madli damamSvideblad ganefineba mrevls. bolSevikuri teroris, SiSis atmosferoSi maTTvis sveticxoveli, meufe pavle imedis, rwmenis da simSvidis momniWebeli iyo. marTalia, episkoposi pavle dabrunda sveticxovelSi, magram misi janmrTelobis mdgomareoba kidev ufro gauaresda. 1929 wlis TebervalSi igi samkurnalod aleqsandres saavadmyofoSi moaTavses, sadac 1929 wlis 3 noembers gardaicvala. 4 noembers Seikriba sakaTolikoso sinodi, romelsac Tavmjdomareobda unetaresi kaTolikos-patriarqi qristefore III, sinodma ganaCina: 1. ecnobos eparqiebs episkopos pavles gardacvalebis Sesaxeb. 2. eTxovos mis unetaresobas damkrZalavi komisiis Sedgena. 3. aRiZras Suamdgomloba xelisuflebis winaSe gansvenebulis anderZis Tanaxmad, sveticxovelSi dakrZalvis Sesaxeb. 4. wilknis eparqiis marTva droebiT SeiTavsos mitropolitma kalistratem. 1929 wlis 10 noembers sionis sapatriarqo taZarSi kaTolikos-patriarqma qristefore III-m wesi augo gansvenebul episkopos pavles, romelic daikrZala sveticxovlis ezoSi, rogorc mitropolitma kalistratem aRniSna: `episkoposi pavle gamoirCeoda qadagebis niWiT moeqcia xalxi eklesiaSi, ganusxvaveblad wlovanebisa, sqesisa, ganaTlebisa da ganusxvaveblad rjulis mimdevrobisa, igi iyo sulSi Camwvdomi mqadagebeli, SeubRalavi sufTa cxovrebis adamiani.~ gansvenebulis saflavis qva wesrigSi moiyvana wilknelma episkoposma aleqsim (gersamia). mis saflavis qvaze yovelTvis ewyo cocxali yvavilebi mrevlisagan ardaviwyebisa da siyvarulis niSani.

mitropoliti melqisedeki (fxalaZe)


mitropoliti melqisedeki, eriskacobasi mixeil giorgis Ze fxalaZe, daibada 1872 wlis 2 noemebrs, siRnaRis mazris sofel zemo yandauraSi, medaviTnis ojaxSi. swavlobda Telavis sasuliero saswavlebelSi. am dros mas daeRupa mSoblebi, gauWirda rogorc materialurad, aseve sulierad, magram farxmali ar dayara, warCinebiT daamTavra saswavlebeli da 1890 wels Cairicxa Tbilisis sasuliero seminariaSi. am dros seminariaSi swavlobdnen silibistro jiblaZe, lado kecxoveli da sxva momavali revolucionerebi. xSiri iyo dapirispireba seminariis xelmZRvanelobasa da studentebs Soris. axalgazrda mixeili ar erTveba am procesSi. gulmodgined mecadineobs da seminariis damTavrebis Semdeg swavlas agrZelebs yazanis sasuliero akademiaSi, megobrobs qarTvel studentebTan: besarion xelaiasTan, sergi gorgaZesTan, ipolite varTagavasTan. 1900 wels daamTavra yazanis sasuliero akademia RvTismetyvelebis kandidatis xarisxiT da dainiSna quTaisis sasuliero saswavlebelSi rusuli enis maswavleblad. 1902 wlis 26 ianvars gadayvanil iqna quTaisis sasuliero seminariaSi fizika-maTematikis maswavleblad. 1904 wlis 8 aprilidan smolenskis guberniis q. belis sasuliero saswavlebelSi geografiis maswavlebelia. 1915 wlis 15 maiss q. tivrovos sasuliero saswavleblis zedamxedvelia. 1915 wlis 31 maiss akurTxes mRvdlad. 1917 wels ivnisSi igi brundeba saqarTveloSi. dekanoz nikita TalakvaZis fondSi inaxeba misi werili: `didad pativcemulo mamao nikita malaqisaZev, did madlobas mogaxsenebT yuradRebisaTvis. me ise ar miWris ena da mosazreba, rogorc Sen, rom Rirseulad gamovTqva madloba, amitom gTxov, miiRo es ubralod gamoTqmuli madloba. me didad madlobeli var imaTi, vinc ase daJinebiT meZaxis samSobloSi dabrunebas. mRvdeli mixeil fxalaZe 1917.31/VI.~ (13, 02599). 1917 wels igi dainiSna goris sasuliero saswavleblis zedamxedvelad. 1918 wlis 21 noembers ayvanil iqna dekanozis xarisxSi. 19201922 wlebSi iyo umuSevari da ganmosili. 1922 wlis 5 aprils dabrunda eklesiaSi da dainiSna sionis sapatriarqo taZris kandelakad. 1925 wlis TebervalSi saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis droebiTi mmarTvelis mitropolit qristefores locva-kurTxeviT dainiSna anCisxatis eklesiis

winamZRvrad. 1925 wlis oqtomberSi uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ambrosis locva-kurTxeviT aRikveca berad da ewoda saxelad melqisedeki. 14 oqtombers, sveticxovlobas, igi akurTxes episkoposad da Caabares alaverdis eparqia. urTules pirobebSi uxdeboda mas eparqiaSi saqmianoba. antireligiuri propaganda, sasuliero pirebis mimarT Zaladoba, eklesia-monastrebis Zarcva-rbeva _ Cveulebrivi movlena iyo. am dros alaverdis eparqiaSi Sedioda TianeTis olqi. 1926 wlis 13 dekembers mas aseTi Sinaarsis werils ugzavnis sofel saydrionis eklesiis molare qitesa nadibaiZe: `Tqveni mowerilobis Tanaxmad, saydrionis eklesiac gadaeca sofel meliasxevis mRvdel aleqsi wiklaurs, romelmac taZari unda gadaibaros mRvdel TeTraZisagan. TeTraZem ganacxada, unda Tavi davanebo mRvdlobas xalxma miTxra, aRar gvindixar aRarafers ar mogcemTo.~ (28, 1784). episkoposi melqisedeki mxars uWerda uwmidessa da unetares ambrosis da upirispirdeboda `ganaxlebisa da reformebis~ jgufis wevrebs. 1927 wlis 17 oqtomberidan igi cxum-afxazeTis eparqiis mmarTvelia. 1928 wlis 24 martidan iwodeboda wilknelad, magram, vinaidan eparqiaSi TiTqmis aRar iyo darCenili moqmedi eklesiebi, gadmoyvanil iqna Tbilisis fericvalebis mamaTa monastris winamZRvrad. 1935 wlis 2 ianvars uwmidesi da unetaresi kalistrates locva-kurTxeviT mieniWa mitropolitoba da kvlav gaigzavna cxum-afxazeTis eparqiaSi, sadac yovelTvis rTuli viTareba iyo. 1937 wlis 2 maiss mitropolit melqisedeks aseTi Sinaarsis werili gaugzavnia uwmidesi da unetaresi kalistratesaTvis: ~morCilebiT movaxseneb Tqvens uwmidesobas, rom cxumafxazeTis eparqiaSi umRvdelod darCenilia sami didi sofeli da axali sasaflaos eklesia soxumSi. Tqvens uwmidesobas movaxsene, rom Sesaferisi kandidatebis uyolobis gamo axali mRvdlis kurTxeva SeuZlebeli gaxda. amis gamo did gaWirvebas ganvicdi.~ (28, 1784). amas daemata 1937 wlis 9 oqtombers dekanozebis svimon gigineiSvilisa da elizbar anCibaZis dapatimreba. amis Sesaxeb moaxsenebda mitropoliti melqisedeki uwmides kalistrates: `gulistkiviliT mogaxsenebT, rom Cemi eparqiis soflebSi mRvdlebi aRar arian, yvelani daatusaRes. davrCi marto me ori mRvdliT soxumSi. Cvenc vgoneb, aRdgomis Semdeg mogvelis likvidacia. amasTan mogarTmevT: 1. pirs Cemi samRvdeloebasTan TaTbiris oqms. 2. pirs soxumis sabWos Tavmjdomaris eklesiebis gaerTianebaze. adgilobrivi xelisufleba moiTxovda qarTuli, rusuli, berZnuli, kaTolikuri, protestantuli, ebrauli religiuri sazogadoebebis gaerTianebas erT eklesiaSi. amasTan dakavSirebiT meufe melqisedeki xelisuflebis warmomadgenlebs werda: `gaerTianeba SeiZleba mxolod qarTuli, rusuli da berZnuli eklesiebis, kaTolikuri, protestantuli da ebrauli masSi ver gaerTiandeba. maSasadame, laparakia qarTul-rusul-berZnuli eklesiebis gaerTianebaze. aqac saqme TavisTavad Sesrulebulia. berZenTa eklesiis mRvdeli ori Tvea rac dapatimrebulia, berZnebi Tavis religiuri moTxovnilebis dasakmayofileblad momarTaven qarTul eklesias, sadac RvTismsaxureba sruldeba qarTul, rusul da berZnul enebze. amnairad sakiTxi rCeba qarTuli da rusuli eklesiebisa, Tu romeli unda gauqmdes. Zneli ar unda iyos am sakiTxis gadawyveta im sazogadoebriv moRvaweebisaTvis, romelmac icis soxumSi qarTuli gazeTis `sabWoTa afxazeTis~ arseboba, romelic

dakvirvebia am gazeTis pirvel nomers, romlis pirvel gverdze aris stalinis didi suraTi.~ (12, 41). 1938 wels mitropoliti melqisedeki iZulebuli gaxda soxumidan dabrunebuliyo TbilisSi. 1943 wlis 1 aprils dainiSna kukiis eklesiaSi rigiT sasuliero pirad, 1944 wlis 30 aprilidan igi iTvleboda urbnelad da iyo winamZRvari Tbilisis didubis RvTismSoblis eklesiisa. TbilisSi yofnis dros mis winaaRmdeg saero xelisuflebaSi sistematurad igzavneboda xelmouwereli saCivrebi, ra braldebebs ar uyenebdnen mas. SesaZloa amis mizezi iyo uwmidesi da unetaresi kalistrates gadawyvetileba kaTolikos-patriarqis mosaydred mitropolit melqisedekis gamorCevis Sesaxeb. misadmi gagzavnil werilSi uwmidesi kalistrate werda: `gTxovT, Cems mier aRebul gezsa da mimarTulebas nu SecvliT, es ar ivargebs, eklesiisa da piradad TqvenTvisac iqneba saziano. Cemi damarxvis Semdeg dauyovnebliv daamtkiceT qaSueTis winamZRvrad yovladsamRvdelo dimitri, iqonieT masTan Zmuri kavSiri da yuri aTxoveT mis rCevebs. frTxili da Wkviani kacia, Seminde Txovnisa da davalebisaTvis, vevedrebiT ufals, Segvewios samSoblosa da eklesiis samsaxurSi.~ (6, 90). mitropoliti melqisedeki iyo mravalmxrivi ganaTlebis sasuliero piri. man berZnulidan Targmna herodotes `istoria,~ arianes `evqsinis zRvis garSemo mogzauroba.~ amave dros, iyos ficxi da mkacri bunebis kaci. 1952 wlis 5 aprils igi arCeul iqna sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad. gardaicvala 1960 wlis 10 ianvars, 17 ianvars daikrZala sionis sapatriarqo taZarSi.

mitropoliti svimeoni (WeliZe)


mitropoliti svimeoni, eriskacobaSi simon spiridonis Ze WeliZe, daibada 1875 wels raWis mazris sofel bugeulSi, sasuliero piris ojaxSi. pirveldawyebiTi ganaTleba miiRo sof. bugeulis samrevlo-saeklesio saswavlebelSi, Semdeg swavla ganagrZo Tbilisis sasuliero seminariaSi. im dros Tbilisis seminariaSi ukve iyo seriozuli dapirispireba marqsistulad ganwyobil axalgazrdebsa da morwmuneTa Soris, xSirad CaSlili iyo saswavlo procesi. seminarielma silibistro jiblaZem

sastikad scema seminariis reqtori. axalgazrda simonma 1893 wels miiRo gadawyvetileba saswavleblad gadasuliyo stavropolis sasuliero seminariaSi. seminariis dasrulebis Semdeg 1898 wels igi dabrunda saqarTveloSi, sadac akurTxes mRvdlad. 1900 wels igi dainiSna raWis mazris samrevlo-saeklesio skolebis meTvalyured da keTilmowesed. 1912 wels didi qarTveli poeti akaki wereTeli raWas estumra. yvela sofelSi, sadac mgosani gaivlida, iyo xalxmravloba da sazeimo ganwyoba, yvelas surda axlos enaxa didi qarTveli poeti da gamoexata Tavisi siyvaruli da pativiscema mis mimarT. mRvdel simon WeliZes akakisaTvis gamarTul erTerT sufraze uTamadia da am sityvebiT miumarTavs misTvis: `Tqveni cxovrebis warsuli da awmyo nebas maZlevs gonebis TvaliT gadavxedo im dros, rodesac macxovari waeswro galileis tbaze mebadur ebraelebs da maTgan airCia mociqulebi. maRali swavla qristianobisa mociqulebad moiTxovda iseT pirebs, romelTac unda uareyoT yovelive sofliuri da mTeli arsebiT Sesdgomodnen qristes saxarebis gavrcelebasa da ganmtkicebis saqmes. mociqulebma zedmiwevniT Seasrules RvTaebrivi maswavlebloba, rodesac Tqven, Cveno Zvirfaso moWirnaxulev, wamoizardeT da SesZeliT saRi gonebiT gemziraT qveynisaTvis, qveynis macxovarma Zvirfasma samSoblom TiTqos mogmarTa macxovris aRniSnuli sityvebiT, rom misi siyvarulisaTvis yovelive amqveyniuri dagetovebinaT. Tqven, rogorc zegardamo madliT gangrZnobilma mociqulma saqarTvelos didebisam, kidec SeasruleT didmniSvnelovani mowodeba saTayvanebeli samSoblosi: dautoveT mama, deda, coli, Ze da asuli, aRiReT jvari samSoblos msaxurebisa da naxevar saukunemde meti dauRalavad atarebT mas Tqvenda sasaxelod da Cvenda sasiqadulod. dRes pirnaTlad da mociqulebrivi brwyinvalebiT dgaxarT qarTveli eris winaSe Semkobili ukvdavebis gvirgviniTa, romlis ZarRvs da foTlebs Seadgens usazRvro siyvarulis grZnoba mamulisa Tavisi usayvarlesi Svilisadmi.~ (56, 70). 1923 wlis noemberSi saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis droebiTma mmarTvelma episkoposma qristeforem (cicqiSvili) svimeoni akurTxa episkoposad. meufe svimeons urTules periodSi mouxda episkoposis xarisxSi amaRleba. am dros saqarTveloSi bolSevikuri saokupacio xelisuflebis mier mimdinareobda eklesia-monastrebis administraciuli wesiT daxurva, saeklesio siwmideTa ganadgureba. dapatimrebuli iyvnen saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTalikoso sabWos wevrebis umravlesoba, dapatimrebuli iyo kaTolikos-patriarqi uwmidesi da unetaresi ambrosi. episkoposma svimeonma 1924 wlis 20 oqtombers saqarTvelos ssr saxkomsabWosadmi saqarTvelos eklesiis droebiTi mmarTvelobis saxeliT gagzavnil mimarTvaSi dapatimrebas gadarCenil sxva mRvdelmTavrebTan erTad (episkoposi qristefore, daviTi, nestori) sabWoTa xelisuflebas aRuTqva loialoba da TanamSromloba. 1926 wels sakaTalikoso sabWom uwmidesisa da unetaresis ambrosis locva-kurTxeviT miiRo gadawyvetileba quTaTeli episkoposis daviTis mawyverelad gadayvanisa da quTaTelad episkopos svimeonis daniSvnis Sesaxeb, Tumca meufe daviTi ar daeTanxma sakaTalikoso sabWos gadawyvetilebas. episkopos svimeons viRacam Seatyobina, rom Seni quTaTeloba ar undaTo da manac usabuTod daijera es Wori. gulmosulma TbilisSi depeSa afrina _ vwyvet sakaTolikoso sabWosTan urTierTobaso. episkopos svimeonis Secdoma iyo quTaisis

saeklesio krebis muSaobaSi monawileobis miReba da droebiTi mmarTvelobis wevrad Tanxmobis mocema. 1927 wels episkoposi svimeoni dainiSna urbnisis eparqiis mmarTvelad. 1930 wels ukiduresad gamwvavda urTierToba mitropolit daviTsa da sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarq qristefore III-s Soris. sakaTolikoso sinodma episkopos svimeons TavmjdomareobiT miiRo gadawyvetileba mitropolit daviTis pensiaze gaSvebis Sesaxeb, magram uwmidesisa da unetaresis, qristefore III-is rezoluciiT igi gadaiyvanes baTum-Semoqmedelad, xolo quTaisis eparqia Caabares 1930 wels episkopos svimeons, romelic amavdroulad ayvanil iqna mitropolitis pativSi. 1935 wlis 13 noembers mZime operaciis dros gardaicvala mitropoliti svimeoni, romelic daikrZala sionis sapatriarqo taZris ezoSi. gansvenebuls wesi augo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma kalistratem, romelmac isaubra gansvenebuli mRvdelmTavris Rvawlze da pirovnul Rirsebebze. mitropoliti svimeoni religiur sakiTxebze beWdavda werilebs `mwyemsSi~, `Sinaur saqmeebSi~, `iveriasa~ da `cnobis furcelSi.~

mitropoliti ioane (marRiSvili)


mitropoliti ioane, eriskacobaSi nikoloz giorgis Ze marRiSvili, daibada 1874 wels gorSi. goris sasuliero saswavleblis damTavrebis Semdeg 1893-1899 wlebSi muSaobda jer goris, Semdeg yizlaris taZrebis saeklesio-samrevlo saswavleblebSi. 1900 wlis 28 oqtombers aRikveca berad, ewoda saxelad ioane. 1901 wlis 28 ianvars xeldasxmuli iqna mRvdelmonazvnad. 1904 wels gadaiyvanes quTaisis sasuliero seminariaSi. iqidan, rogorc warCinebuli studenti, gadayvanil iqna Tbilisis sasuliero seminariaSi, romelic daamTavra 1905 wels. Tbilisis seminariaSi swavlis dros igi dauaxlovda episkopos dimitris (abaSiZe), romelmac didi gavlena moaxdina axalgazrda ioaneze. miuxedavad imisa, rom episkoposma dimitrim sakmaod Seircxvina Tavi, rogorc antiqarTvelma da saqarTvelos eklesiis avtokefaliis mowinaaRmdegem, ioane marRiSvils masTan urTierToba arasodes gauwyvetia. xSirad xvdeboda mas ruseTSi. 1910-1914 wlebSi ioane swavlobda moskovis sasuliero akademiaSi. 1914 wlis 2 seqtembers dainiSna quTaisis sasuliero saswavleblis zedamxedvelad, 1915 wlis 10 agvistodan muSaobda goris sasuliero saswavleblis zedamxedvelad. 1915 wlis 29 agvistos aRyvanil iqna arqimandritis xarisxSi. 1917 wlis 21 seqtembers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis uwmidesi kirion II-is locva-kurTxeviT dainiSna Tbilisis sasuliero saswavleblis maswavleblad. 1919 wels arqimandriti ioane soxumSi moRvaweobda. 1919 wlis 13 seqtembers man sagangebo weriliT mimarTa soxumis qarTul erovnul sabWos: `dRes erTi kviris devna-wvalebis

Semdgom veRirse soxumis sakaTedro taZris qonebis wignis golubcovisagan Cabarebas, rac TavisTavad udris TviT `soboros~ xelSi Cagdebas. veTxovebi ra soxumis qarTvelobas (gadayvanil iqna oqumis oTxklasiani saswavleblis gamged s.v.) me, rogorc saqarTvelos erTguli mosiyvarule Svili da masTan sruliad piruTvneli, movaled vTvli Cems Tavs xmamaRliv da gulaxdilad ganvacxado, rom araTu mitropoliti ambrosis, aramed TviT kaTolikos leonides da mis yvela mitropolitebsac erTad rom daekisros eparqiis movla-patronoba, maSinac ki veras gaawyoben da veraviTar keTil Sedegs ver miaRweven, Tu erT-erTi maTgani mainc xvalve ar gaCndeba aq da ar Caibarebs im cixe-simagres, im samxedro Stabs, romlebis gasaRebic dRes Cems xelT aris. Tumc ki mteri TandaTan ufro mets energias ikrebs da gaSmagebulad meomeba. im did davlas, romelic me marguna bedma, patronoba unda, ufro mets darazmas samzadiss moiTxovs. iaraRis dayra dRes samSoblos Ralatad iTvleba. Tu xval-zeg mitropoliti ambrosi cxumis kides naviT moadgeba mwyemsmTavruli kverTxiT, maSin me viwyeb litaniobas, radgan miT davrwmundebi, rom Tve naxevris fiqrsa da Sromas amaod ar Cauvlia.~ (49, 244). sul male arqimandriti ioane dainiSna cxum-bedieli mitropolitis ambrosis moadgiled. 1920 wlis 1 seqtembridan gurjaanis saswavleblis inspeqtoria, xolo 1921 wlis 15 oqtombers arqimandriti ioane sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ambrosis locva-kurTxeviT aRyvanil iqna episkoposis xarisxSi da dainiSna cxum-afxazeTis eparqiis mmarTvelad. uwmidesma da unetaresma sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqma ambrosim am sityvebiT mimarTa cxum-afxazeTis episkoposad nakurTx meufe ioanes: `mogilocav im madls suliwmidisas da did xarisxs, romelic Sen dRes miiRe. gaxsovdes, rom es aris ara marto xarisxi, aramed didi jvari, romelic Sen unda ataro momavals Sens cxovrebaSi... afxazeTi mudam iyo saqarTvelos nawili da masTan saukeTeso nawilic Cvenis mSobliuris eklesiisa. aq, rogorc gveubneba wm. abo tfilelis cxovreba, hyvaoda eklesiuri cxovreba. amis damadasturebelia simravle didebul naSTebisa, romelTagan biWvinTa, lixni, fsorcxa, dranda, ilori da bedia gadaurCnen JamTa viTarebas da mterTa barbarosobas. es mxare dasaxlebuli iyo qarTvelTa modgmis xalxiT da eklesiuri cxovreba Zalian maRla idga XVII saukunis naxevramde, rodesac afxazTa gadmolaxes gagris siviwroeni da kapuetis mdinare da daimorCiles mTeli gudauTis mxare, daiwyo mahmadianobis propaganda. es gansakuTrebiT gaZlierda rusebis kavkasiaSi damkvidrebis Semdeg... Sens axal samwysoSi samkali bevria da Sengan saqarTvelos eklesia moiTxovs Tavdadebul muSaobas, rom afxazeTSi isev Zveleburad gabrwyindes qristianoba, raSiac RmerTi iyos Seni Semwe.~ (49, 329-330). episkopos ioanes cxum-afxazeTis eparqiaSi moRvaweobis dawyeba mouxda rTul viTarebaSi. saqarTvelos demokratiuli respublika aRar arsebobda. is ruseTis bolSevikur saokupacio xelisuflebas Seecvala. afxazeTSi viTarebas kidev ufro amZimebda ruseTis eklesiis politika. isini ar scnobdnen kanonierad saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenas, cxum-afxazeTis eparqiis rusi samRvdeloeba ar emorCileboda qarTvel mRvdelmTavars da ecileboda eklesia-monastrebis kuTvnilebaSi. episkopos ioanes bolSevikebis mantiaSi gamowyobili adgilobrivi separatistebic ewinaaRmdegebodnen. episkoposi ioane uwmidesisa da

unetaresis, ambrosisadmi gagzavnil werilSi aRniSnavda: `RvTismsaxurebis aRsrulebis sakiTxSi me vdgavar Tqvens mier aRrCeul gzas, ris gamoc sayovelTad maqvs gamocxadebuli, rom me sakaTedro taZarSi ara vwirav im dromde, vidre mas ar Camabareben savsebiT. garda amisa, me yovelgvari zomebi maqvs miRebuli, raTa es saWirboroto sakiTxi Cvenda sasargeblod gadawydes.~ (49, 334). episkoposi ioane Tavisi frTxili, gawonasworebuli politikis gatarebiT cdilobda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis poziciebis ganmtkicebas eparqiaSi, mas miaCnda, rom aucilebeli iyo bedieli episkoposis kaTedris aRdgenac. amave dros episkoposi ioane miiCnevda, rom cxum-afxazeTis mmarTveli mRvdelmTavari mitropoliti unda yofiliyo, rac saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis debulebiTac iyo gaTvaliswinebuli. episkopos ioanes mianiWes mitropolitoba, Tumca janmrTelobis mdgomareobis gauaresebis gamo iZulebuli gaxda eTxova sxva eparqiaSi gadayvana. 1925 wlis 7 aprils saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTalikoso sabWos gadawyvetilebiT mitropoliti ioane ganTavisuflda cxum-afxazeTis eparqiis mmarTvelis Tanamdebobidan da dainiSna alaverdis eparqiis droebiT mmarTvelad, magram Seryeuli janmrTelobis gamo uWirda eparqiis marTva, mas seriozuli mkurnaloba sWirdeboda. 1925 wlis 15 oqtombers mitropolitma ioanem gancxadebiT mimarTa sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs, uwmidessa da unetares ambrosis `vinaidan ruseTSi Cemi gamgzavreba pirad garemoebaTa gamo CemTvis amJamad warmoadgens aucilebel saWiroebas, gTxovT erTi TviT Svebulebas.~ sakaTolikoso sabWom daakmayofila misi Txovna. ruseTidan dabrunebis Semdeg igi daniSnes urbnisis eparqiis mmarTvelad. qveyanaSi antireligiuri kampaniis miuxedavad, am dros eparqiaSi moqmedi iyo goris, oqonis, borjomis ioane naTlismcemlis, erTawmindis wmida giorgis, moxisis wmida giorgis, qarelis, alis wmida Toma mociqulis, xovles ioane naTlismcemlis, arbos wmida giorgis, atocis, sakiris, qviSxeTis, sadgeris, bakurianis, sasireTis, xaSuris, urbnisis, itriis, suramis, varZiis, yvibisis, Wobisxevis, dviris eklesiebi. marTalia, adgilobrivi xelisuflebis safinanso ganyofilebebi did gadasaxadebs uwesebdnen samRvdeloebas, magram moqmedi eklesiebi axerxebdnen RvTismsaxurebis Sesrulebas. mitropoliti ioane ver axerxebda eparqiaSi yofnas janmrTelobis gauaresebis gamo da magram Tbilisidan marTavda eparqias. 1926 wlis 14 ianvars mitropolitma ioanem saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTolikoso sabWos gansaxilvelad warudgina Tavisi samagistro disertacia. uwmidesisa da unetaresi ambrosisadmi gagzavnil moxsenebiT baraTSi igi werda: `warmovadgen ra amasTanave Tqveni uwmidesobis winaSe Cems samagistro disertacias, yofili kievis sasuliero akademiis 19 profesoris mier xelmoweril sabuTebs, romliTac me cnobili var Rirsad magistris xarisxis miRebisa, umdablesad gTxovT, raTa es sabuTebi ganxilul iqnas sakaTolikoso sabWos sxdomaze da momeniWos RvTismetyvelebis xarisxi.~ (35, 308). mitropolit ioanes rusulad dawerili disertacia: `bizantiis imperatorebis damokidebuleba msoflio saeklesio krebebisadmi~ sarecenziod gadaecaT sakaTolikoso sabWos wevrebs _ dekanoz giorgi gamrekels da ivane ratiSvils, Tbilisis saxelmwifo universitetis Sua saukuneebis istoriis kaTedris wevrebs. mitropoliti

kalistrate kategoriuli winaaRmdegi iyo mitropolit ioanesaTvis RvTismetyvelebis doqtoris xarisxis miniWebisa, Tumca TviTon ar Canda. samagierod dekanozma giorgi gamrekelma sakaTolikoso sabWos warudgina mitropolit ioanes naSromze uaryofiTi daskvna, amitom sakaTolikoso sabWom ganaCina: `mitropolit ioanes uari eTqvas RvTismetyvelebis doqtoris xarisxis micemaze.~ (35, 308). am ganCinebam mitropoliti ioane friad gaanawyena. uwmidesisa da unetaresi ambrosisadmi gagzavnil werilSi aRniSna: `maSin, roca saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi 9 sasuliero piria umaRlesi sasuliero ganaTlebiT, maTgan vinmes unda waekiTxa dakvirvebiT Txzuleba da Tu mSobliuri eklesiis winaaRmdeg raime cdomileba ar iqneboda Ziebuli, xarisxi unda miecaT.~136 kiTxulob am werilebs da gaoceba gipyrobs _ bolSevikuri represiebis dros, rodesac angrevdnen eklesiebs, fizikurad uswordebodnen sasuliero pirebs, nuTu sxva problema araferi iyo _ gaxdeboda Tu ara mitropoliti ioane RvTismetyvelebis doqtori? mitropolitma ioanem moiTxova wardgenili naSromis ukan dabruneba da orTviani Svebuleba, xolo Tu es ar moxerxdeboda sasuliero samsaxuridan mTlianad ganTavisufleba. usiamovnebebs usiamovnebebi daemata. goris oqonis eklesiis mzrunveli ivane mekraviSvili da dekanozi giorgi nasyidaSvili miiCnevdnen, rom mitropoliti ioane ar zrunavda eparqiaze... 1926 wlis 1 ivniss mitropolitma ioanem gancxadebiT mimarTa saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTolikoso sabWos, gaeTavisuflebinaT eparqiis mmarTvelis Tanamdebobidan. 20 oqtombers misi Txovna daakmayofiles, 3 noemebrs ki daniSnes baTum-Semoqmedis eparqiis mmarTvelad. mitropolit ioanes axali usiamovnebani axal eparqiaSic Tan sdevda. aWaris avtonomiuri respublikis xelisuflebam mosTxova baTumis datoveba. mitropolitma ioanem 18 dekembers kvlav gancxadebiT mimarTa sakaTolikoso sabWos da iTxova samsaxuridan ganTavisufleba. 1927 wlis 20 Tebervals saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis droebiTma mmarTvelobam (es organo ukanonod Seiqmna 1926 dekemberSi quTaisSi Catarebuli samRvdeloebis yrilobis Semdeg s.v.) gamoitana Semdegi ganCineba: `eTxovos mitropolit ioanes darCes Tavis eparqiaSi da daeswros agreTve droebiTi mmarTvelobis mier daniSnul sxdomebs.~ (35, 308). magram am pirobebis Seusruleblobis gamo igi 1927 wlis 3 marts gaaTavisufles. amis Semdeg mitropoliti ioane ori TviT ruseTSi gaemgzavra. samSobloSi dabrunebis Semdeg igi ukidures gaWirvebaSi Cavarda. saqarTvelos eklesias ukve axali patriarqi hyavda _ unetaresi qristefore, romelic ganawyenebuli iyo mitropolit ioaneze, vinaidan yvelaze gadamwyvet momentSi igi ganerida saqarTvelos. mitropoliti ioane werda: `ukanaskneli drois Cveni saeklesio cxovreba mquxare zRvas daemsgavsa, bedma momaqcia or mebrZol banakTa Soris, xan erTi mirtyamda TavSi, xan meore, ganvicdi nivTier gaWirvebas, lamis panaRia gavitano bazarze gasayidad.~ (35, 308). sakaTolikoso sinodma uari uTxra mas daxmarebaze da winadadeba misca wasuliyo romelime monasterSi, 1928 wlis 20 oqtombers mitropoliti iaone dainiSna bodbis eparqiis mmarTvelad. am dros eparqiaSi 42 eklesia iyo moqmedi, magram sasuliero pirebi ukiduresad mZime mdgomareobaSi imyofebodnen. bevri maTgani saerTod aRar atarebda RvTismsaxurebas, mitropolit ioanes eparqiaSi binac ar hqonda. amdenma

problemebma sul daauZlura igi. 1929 wlis 13 noembers mitropoliti ioane 55 wlis asakSi gardaicvala. 14 noembers Seikriba sakaTolikoso sinodis sxdoma. sinodma ganaCina: a) ecnobos yvelas mitropolit ioanes gardacvalebis Sesaxeb, b) misi neSti gadmosvenebul iqnas sionSi. 16 noembers saqarTvelos mTavrobas mimarTes TxovniT, raTa mieRoT oficialuri nebarTva gansvenebuli mitropolitis neSti daekrZalaT sionis taZris ezoSi. mitropolit ioanes damkrZalav komisias xelmZRvanelobda dekanozi nestor maWaraSvili. 17 noembers gansvenebuls wesi augo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma unetaresma qristefore III-m. wesis agebas eswrebodnen mitropoliti kalistrate, episkoposebi: ieroTeozi, melqisedeki, efremi. mitropoliti ioane daikrZala sionis ezoSi. saflavis qvaze aseTi warwera aqvs: `am lods qveSe ganisvenebs keTili mwyemsis msaxuri RvTismetyvelebis maRistri, mitropoliti ioane giorgis Ze marRiSvili, romelic TvisTaTana movida da TvisTa igi ara Seiwynares. 18741924 w.w. bediT Cagrulo meufeo da Zmao giZRvni am Zegls Senis moulodnelis sikvdiliT gaocebuli da damwuxrebuli Seni da nino. netar iyvnen devnilni simarTlisaTvis, rameTu maTi ars sasufeveli caTa.~ (maTe. 5.10).

episkoposi nestori (yubaneiSvili)


episkoposi nestori, eriskacobaSi nestor dimitris Ze yubaneiSvili, daibada 1853 wlis 5 seqtembers quTaisis guberniis sofel muxayruaSi, mRvdlis ojaxSi. 1871 wels daamTavra quTaisis sasuliero saswavlebeli, 1877 wels Tbilisis sasuliero seminaria. 1877 wels 10 seqtembridan muSaobda maswavleblad samegrelos sasuliero saswavlebelSi _ aswavlida Zvel da axal aRTqmas, katexizmos, saeklesio tipikonsa da

ariTmetikas. 1882 wlis 1 seqtembridan quTaisis sasuliero saswavleblis pedagogia. 1883 wlis 15 ivniss episkopos gabrielis locva-kurTxeviT xeldasxmul iqna diakvnad barsajavaxos RvTismSoblis saxelobis eklesiaSi. imave wlis 19 ivniss akurTxes mRvdlad da keTilmowesed, 1884 wlis 7 dekembers man barsajavaxos eklesiasTan daafuZna saeklesio samrevlo skola, sadac aswavlida saRvTo sjuls. 1887 wlis 28 seqtembridan quTaisis sakaTedro taZris mRvdelmsaxuria, xolo 23 dekembers gadayvanil iqna quTaisis wmida giorgis saxelobis eklesiis winamZRvrad. 1888 wlis martSi igi wmida giorgis eklesiis samSeneblo komitetis wevrad airCies. mama nestorma wmida giorgis eklesiasTan daafuZna saeklesio samrevlo skola, sadac aswavlida saRvTo sjuls. 1889 wlis 19 ivniss dainiSna CuneSis olqis keTilmowesed, 1890 wlis 14 ivnisidan quTaisis eklesiebis keTilmowesea. 1896 wlis 14 agvistos dainiSna goWouris sasaflaos eklesiis ganaxlebis komitetis Tavmjdomared, 1906 wels ayvanil iqna dekanozis xarisxSi, 1906-1909 wlebSi msaxurobda quTaisis mTavarangelozis eklesiaSi. 1910 wels aRikveca berad. 1910-1912 wlebSi mowameTas eklesiis winamZRvaria. 1912-1915 wlebSi msaxurobda SuamTis, alaverdis da TeTri giorgis eklesiebSi. 1917 wels ayvanil iqna arqimandritis xarisxSi. 1915-1917 wlebSi kvlav mowameTas monasterSia. 19181923 wlebSi arqimandriti nestori gelaTis monastris winamZRvaria. 1924 wlis 18 maiss saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis droebiTi mmarTvelis episkopos qristefores mier xeldasxmul iqna baTum-Semoqmedel episkoposad. 1926 wels gadayvanil iqna Wyondidelad. episkoposi nestori monawileobda 1926 wlis dekemberSi quTaisis saeklesio krebis muSaobaSi, romelic mimarTuli iyo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi ambrosis winaaRmdeg. 1928 wlis 24 marts gadayvanil iqna cagerel episkoposad, 1929 wlis 19 noembridan wilknelia. 1930 wlis 29 ivliss iTxova pensiaze gasvla, Txovna daakmayofila uwmidesma da unetaresma qristefore III-m. meufe nestori gardaicvala 1938 wlis 15 ivniss. dakrZalulia safiCxiis (quTaisi) samebis eklesiis galavanSi. episkopos nestors gamoqveynebuli aqvs Semdegi wignebi: `saxelmZRvanelo saRmrTo sjulis saswavleblad,~ `Semoklebuli Zveli da axali aRTqmis istoria~, `axsniTi locvani~, `aTi mcneba da simbolo sarwmunoebisa~, `saidumloebis axsna~, `qristes swavlis gavrceleba~, `Rirsi mama daviT garejeli~, `colqmroba~, `gza cxovrebisa.~

episkoposi stefane (karbelaSvili)


episkoposi stefane, eriskacobaSi vasil grigolis Ze karbelaSvili, daibada 1853 wlis 1 ianvars goris mazris sofel qvemoWalaSi mRvdlis ojaxSi. mama _ grigoli qarTuli saeklesio galobis Cinebuli mcodne da Semsrulebeli iyo. vasilma da misma Zmebma bavSobidanve ojaxSi Seiswavles qarTuli sasuliero galobis qarTl-kaxuri kilo. eqvsi wlis asakSi dedam daawyebina `daviTnis~ kiTxva. saojaxo ganaTlebis miRebis Semdeg vasili swavlis gasagrZeleblad goris sasuliero saswavlebelSi miabares, sadac mkacri reJimi iyo gabatonebuli. moswavleTa cema-tyepa, damcireba pedagogiuri aRzrdis saukeTeso meTodad iyo aRiarebuli. 1864 wels vasili Tavis ZmebTan _ androsa da polievqtosTan erTad pirvelad warsdga sazogadoebis winaSe xalxuri simRerebis repertuariT da yvelas mowoneba daimsaxura. 1867 wels vasili ZmebTan erTad TbilisSi Camovida swavlis gasagrZeleblad da Cairicxa sasuliero saswavlebelSi, romlis damTavrebis Semdeg Cairicxa sasuliero seminariaSi, paralelurad 1879 wlidan swavlobda Tbilisis musikalur skolaSi. vasil karbelaSvilma 1881 wels daamTavra Tbilisis sasuliero seminaria; 1881 wlis 16 ivniss dainiSna qarTuli enis maswavleblad Tbilisis qalTa saeparqio saswavlebelSi; 1882 wlis 1 ivliss datova samsaxuri da Sevida moskovis konservatoriaSi, sadac profesor koSkinTan eufleboda samusiko xelovnebas. 1883 w. 16 oqtombers akurTxes Tbilisis wm. barbares eklesiis mRvdlad, amave dros asrulebda mRvdlis movaleobas Tbilisis 1 samxedro hospitalSi; 1884-1885 wlebSi aswavlida sjulis kanons navTluRis saxalxo saswavlebelSi. 1885 wlis maisidan Tavisive TxovniT gadaiyvanes nuxis 3 klasian saqalaqo saswavlebelSi, amave droidan aris nuxis samwmidaTa eklesiis winamZRvari. 1885 wlis seqtembridan 1887 wlis dekembramde nuxis

saqalaqo saswavlebelSi aswavlida musikasa da galobas. 1888-1890 wlebSi egzarqos paladis gankargulebiT gadmoiyvanes Tbilisis mixeilis saavadmyofos eklesiaSi, amave dros saavadmyofos saferSlo skolaSi aswavlida sjulis kanons da qarTul enas. 1888 wels egzarqosis kurTxeviT saavadmyofos TanamSromelTa SvilebisaTvis daaarsa saeklesio-samrevlo skola da avadmyofTaTvis biblioTeka. Tbilisis samRvdeloebis gadawyvetilebiT da egzarqosis dadgenilebiT 1890 wlis Tebervlidan Tbilisis medaviTneebs aswavlida qarTul galobas. 1890 wlis Tebervlidan gadaiyvanes navTluRis wm. barbares eklesiis winamZRvrad. wm. barbares eklesias Cautara restavracia, garda amisa, daaarsa mosasvenebeli saxli Soridan mosul mlocvelTaTvis. wm. barbares eklesiasTan gaxsnili hqonda saeklesio-samrevlo skola 40 bavSvisaTvis, romlisTvisac gamoyofili hqonda 2 oTaxi sakuTari binidan da inaxavda sakuTari xarjiT. 1891 wlis 10 oqtombramde yvela sagans usasyidlod aswavlida Tavis meuRlesTan _ mariasTan erTad. 1890-91 wlebSi iyo sjulis maswavlebeli navTluRis saxalxo saswavlebelSi. 1891 wlis oqtomberSi Tavisive TxovniT dabrunda mixeilis saavadmyofos eklesiaSi. 1893-99 wlebSi iyo maswavlebelTa sazogadoebis skolis sjulis maswavlebeli da saxalxo saswavlebelTa direqciis wevri. 1899 wels airCies saimperatoro arqeologiuri sazogadoebis wevrkorespondentad. 1903 wlis Tebervlidan gadaiyvanes q. Semaxiis eklesiaSi; 1903-1904 wlebSi taZris saeklesio-samrevlo skolaSi xelmZRvanelobda saRvTo sjulisa da galobis swavlebas; amave periodSi Semaxiis 4 klasian saswavlebelSi aswavlida sjulis kanons; 1904 wels gadaiyvanes goris taZris meore mRvdlis adgilze, amave dros asrulebda sanTlis qarxnis mmarTvelis movaleobas; 1904-1906 ww. ganagebda saeklesio nivTebis maRazias da zrunavda mis Senobasa da saeklesio nivTebis sawyobze; 1905 wlis ivnisSi Tavisive TxovniT egzarqosma aleqsim daniSna Tbilisis samebis taZris winamZRvrad. taZris samrevlo skolaSi usasyidlod aswavlida saRvTo sjuls da rusul-qarTul galobas. 1917 wlis 4 seqtembers daqvrivda. aqtiur monawileobas iRebda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis I, II, III, IV saeklesio krebis muSaobaSi. 1919 wels aiyvanes dekanozis xarisxSi 1921-1922 wlebSi iyo Telavis taZris winamZRvari. 1922 wlis 24 ivniss gadaiyvanes kukiis wm. ninos eklesiaSi. 1925 wels aRikveca berad stefanes saxeliT. 1925 wlis 25 oqtombers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ambrosis locva-kurTxeviT akurTxes bodbis episkoposad. igi ganawyenebuli iyo mitropolit qristefores saeklesio politikiT. am wyenas ar malavda arc Semdeg, rodesac mitropoliti qristefore sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqad airCies. `maSin, roca sastikad daisajnen kirioni, petre, daviTi, ambrosi, i. jaSi da dolaberiZe, 1905 wlis krebis Tavmjdomare qristefore aravis gaxsenebia da Tavis saqmes akeTebda... qarTl-kaxeTSi xuTasamde eklesia aklebulia da aoxrebuli, samRvdeloeba gamodevnilni arian da

Tavis ukidures gaWirvebas SesCivian mas, Cveni kaTolikosi ki Tavis sinodiT sduman.~ (24, 272). IV saeklesio krebaze meufe stefanem aRniSna, `ra SevZineT Cven eklesias bolo aTi wlis manZilze? saubedurod veraferi, vinaidan Cven, rogorc qveynierebis mier da sakuTrebiTi vnebiT gatacebulT, ver avuReT alRo axal cxovrebas, ver gamovimuSaveT sazogado gegma, gza da saerTo ena saqmis da xalxis ukeTesad warmatebis da keTilad moRvaweobisaTvis, raSic didi samarcxvino roli iTamaSa didebismoyvareobam, ampartavnebam, medidurobam, SurisZiebam... Cvenma winaswar daufiqrebel gadadgmulma nabijebma Sesaxeb wirva-locvis Semoklebisa, axali stilis SemoRebisa, alalbedze morwmuneTa migdebam, xalxi Cvendami uaryofiTad ganawyo.~ (24, 272). 1928 wlis 24 Tebervals gaaTavisufles bodbis episkoposobidan da gadaiyvanes alaverdelad. 1929 wels gaaTavisufles alaverdis episkoposobidan; 1930 wlis 1 ianvars droebiT dainiSna karis wm. giorgis eklesiis mRvdlad; 1934 wlis 6 agvistos piradi Txovnis safuZvelze avadmyofobis gamo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma kalistratem gaaTavisufla karis wm. giorgis eklesiis winamZRvrobidan. dajildoebuli iyo egzarqos paladis mier guliTadi SromisaTvis sagverduliT; 1890 wlis martSi saavadmyofos saeklesio-samrevlo skolaSi guliTadi muSaobisaTvis gamoecxada madloba. 1892 wels qoleris mZvinvarebis periodSi guliTadi da sasargeblo SromisaTvis daajildoves iisferi skufiiT. 1893 wels saqarTvelos saeparqio saswavlebelTa sabWos dadgenilebiT, skolaSi muSaobisaTvis da saswavlo saqmis warmatebiT warmoebisaTvis gamoecxada madloba. 1897 wels guliTadi da sasargeblo SromisaTvis dajildovda kamilavkiiT. 1911 w. miRebuli hqonda medali imperator aleqsandre III-is xsovnisaTvis. gardaicvala 1936 wlis 8 aprils, dakrZalulia wmida barbares eklesiis galavanSi. XIX saukunis 90-ian wlebSi gamoqveynebuli aqvs ramdenime naSromi: `qarTl-kaxuri galoba~, `karbelaanT kilo~ (I naw. `mwyemsi~ 1897 da II naw. `ciskari~ 1898 w.), am krebulebs dResac ar daukargavs mniSvneloba. e. yazbegis werili v. karbelaSvilisadmi. 1902 w. 4 agvisto. yazbegi. `Zmao da mamao vasil! Tu ar dagaviwydaT Tqveni dapireba, romelic aRmiTqviT TbilisSi, maSin xom uars ar metyviT Cems Txovnaze. gergetis (sofels) zemoT, yazbegis mTis kalTaze aSenebuli eklesia siZveliT ingreva da radganac arqielTan Txovna aRZrulia, amis gamo gawuxebT kargi da grZnobieri damiweroT qarTul-rusulaT, an marto qarTulad da gardavTargmniT rusulaT. Zalian imedi maqvs, rom uars ar metyviT, aqve gigzavniT cnobebs, romelic Cvenma blaRoCinma momca. am samebis eklesiis suraTi SeiZleba fotografis ermakovisas naxoT da Tu isurvebT Cems magivraT rom ubrZanoT ermakovs (romelic golovinis prospeqtze aleqsandrovis baRis kuTxeSia moTavsebuli) kidec mogarTmevT

da me gauswordebi, kidev ganvimeoreb Cems Txovnas da imedi maqvs, ar dazogavT Tqvens lamazs niWs, damiwerT imisTana grZnobiers es (ar vici rogor gadavTargmno: Txovna_gancxadeba??) rom russa da qarTvels orives gulT moxvdes. amasTan gTxovT arc daagvianoT, radganac daCqareba Zalian saWiroa. xalxs Zaliana swams es wminda naSTi da gviSveleT, ar daingres. maSo didis siyvaruliT momikiTxeT. uTuoT sofelSi iqneba, TbilisSi rom Camoval, gnaxavT. Tqveni pativismcemeli e. yazbegi. gergetis samebis eklesia aris aRSenebuli (V sauk.) mexuTe saukuneSi qr. dab. Sem. mefe vaxtang gorgaslianis mier. aRSenebulia bizantiis gemovnebaze (ixileT sadme misi plani fotografiuli suraTSi). karga didia: garedgan sigrZe aqvs 22 arS. gani 17 arS. simaRle 26 arS. aRSenebulia sofel gergeTis Tavze stanc. yazbegis pirdapir. yazbegis mTis mwvervalis axlos. SiSianobis dros samefo guareuloba ifaravda Tavs mis qveS, egreTve Zvirfas qonebas Cveni wminda eklesiebisas aq inaxavdnen xolme, samxreTiT aqvs miniSnebuli samsjavro, sadac saTemo saqmeebs iq arCevdnen da swyvetdnen. amis mgvani samsjavro TviT rusebsac aqvT moskovSi. ( ) didis SiSiT da krZalviT ekideboda xalxi am SesaniSnav taZars da exlac didi sasoeba aqvT. rac ruseTs SemouerTda saqarTvelo _ TviT rusebic uTvalavi modis Tergis olqidan Tayvanis sacemlad. samrekloc sakuTaria qvisa, arc eklesias da arc samreklos xisa araferi ar aqvs _ sul qvisaa _ saxuravic. eWv gareSea, rom SigniT kedlebze mas freskebi ar hqondebodes. dRes ki unugeSo mdgomareobaSia: saxuravi aRar aqvs, wyali yvelgan Tamamad Camodis, sadacaa Camoingreva, kedlebi ubralodaa, aRar etyoba araferi, kankeli kidev ar uvarga da vin icis ramdeni cvlileba ar aqvs mas gamovlili gulmodgine mzrunvelis uyolelobisa gamo. sakvirvelia da gancvifrebaSi mohyavs yoveli mnaxveli _ Tu ra saSvalebiT moitanes amisTana miudgomel adgilas imisTana didi Tlili qvebi, romlebic datanebulia kedlebSi, isec mexuTe saukuneSi. exlac mixvdebi (gergetlebi) saRmrTos rom eZaxdnen xolme, am eklesiaze aRSeneblebsac ixseneben wmindis guliT da sasoebiT. mowodeba SeadgineT ise, rom rusis mlocvelebis Tayvansacemi eklesia arisTqo, radgan rusuladac unda davbeWdoT mowodeba da Sewirulebsac imaTgan mets veliT. b. dawerils gancxadebas gamoagzavniT yazbegis stanciaSi Cems saxelze e. yazbegi. (24, 815). `Cveno axalo stefane bodbelo! siamovnebiT dagikocni makurTxevelTa xelTa magaT SenTa da mogexvevi qristes mierTa amboriTa, gilocav umwvervalesaa xarisxsa mRvdelmTavrobisasa! imzemxiarule da idRegrZele! keTili iyos. axla momismine, mRvdelmTavaro! Seni werili miviRe guSin, SeuZlebelia 14 noembers wirva siRnaRSi, 21-mdin aravisa scalian, verc me movicli. girCev 21-Si iyos, maSin sxva aris. mgaloblebisas veras vityvi. yvelas unda acnobo, meliton begiaSvili yvelafers gaakeTebs, miswere. egre xeli da xel da aCqarebiT yoveli saqmis Sesrulebas eride, ai Cemi rCeva, simZime, darbaisloba, didi dafiqrebiT

gmarTebs axla yvela saqmis Sesrulebisas, nuravis guls nu gadauSli SeneburaT. axla Seni ici. Seni uRirsi dekanozi polievqtosi. (24, 815). stefan bodbelis (vasil karbelaSvilis) Canawerebi kaTolikos-patriarq kirion II-is Sesaxeb. `mwuxare kaci iyo Tu oboli, TiTqos tvirTmZime moxsnili da SeRavaTebuli gamodioda misis saxlidan, ramdenjerme mqonia SemTxveva, sadilidan amdgara, roca mouxsenebiaT mTxovneliao, da gauRviZebiaT kidec an sayveduric uTqvams, ratom ar gamaRviZeTo, rom mTxovneli gulnakluli ar gaestumrebina. saubari icoda sadad, rbilad da SemecnebiT. Tu ki meore da merme gameorebaze auxirdeboda mosaubre, maSin ki icoda Sublis Sekvra da mtkiced ganmeoreba, ris Semdeg mosaubres unda Seegno, rom Tavis sityvas ukan ar waiRebda. eseve xasiaTi hqonda oficialur pirTanac Sinac da gareTac. maxsovs, rodesac yofilma egzarqosma platonma SesCivla, rom episkoposi leonide metismetad gvaviwroebso, axal seminariiasac ki ar gviTmobso. gaecina kirions da upasuxa meufe leonide Zalian Tavaziania da rogorc qarTveli kaci moiTxovs kanonierad da ara ukanonod. nuTu Tqven ikadrebT rom axali seminaria gamoswiroT saqarTvelos eklesias, romlis xarjzed inaxavdiT 1817 wlidan seminarias da emsaxurebodiT Tqvens miznebs? ra aris es axali seminaria SedarebiT im xarjTan, rac gaiRo am asi wlis ganmavlobaSi saqarTvelos eklesiamo.~ (24, 272).

episkoposi aleqsi (gersamia)


episkoposi aleqsi, eriskacobaSi aleqsandre ilarionis Ze gersamia daibada 1865 wlis 14 aprils quTaisis guberniis sofel gadidSi, sasuliero piris ojaxSi. pirvel dawyebiTi ganaTleba ojaxSi miiRo, Semdeg swavlobda martvilis sasuliero saswavlebelSi, romlis warCinebiT damTavrebis Semdeg swavla ganagrZo Tbilisis sasuliero seminariaSi. misi

swavlis periodi daemTxva seminariaSi qarTvelTa ukidures devnaSeviwroebis xanas. saqarTvelos egzarqosi pavle lebedevi seminariis reqtor Cudeckis meSveobiT devnida qarTvelebs. rogorc iakob gogebaSvili werda: `egzarqos pavles daniSvnidan mcire xnis Semdeg adgili hqonda sasuliero saswavleblebis qarTveli zedamxedvelebis araqarTvelebiT Secvlas. am ukanasknelT qarTuli ena ar esmodaT da iZulebulni iyvnen Tarjimnebis saSualebiT esaubraT moswavleTa mSoblebTan, amave droidan saRmrTo istoriis da katexizmos swavlebisas, mospes qarTuli enis xmareba sasuliero saswavlebelSi. Sekveces qarTuli literaturis programa, savaldebulo gaxades qarTuli sasuliero literaturis usaTuod rusul enaze swavleba, SezRudes agreTve qarTuli enis xmareba sasuliero saswavleblebSi amave enis gakveTilebze, seminariaSi Tormeti damrigeblidan mxolod samia qarTveli. arc erTi qarTveli ar aris pedagogiuri sabWos wevri, romelic moswavleTa beds wyvets. rusi damrigeblebi zrunviT, humanurad epyrobian rus moswavleebs, xolo qarTvelebs gulcivad, mkacrad.~ (57, 149). 1886 wlis 24 maiss seminarielma ioseb laRaSvilma mokla reqtori Cudecki, xolo pavle egzarqosma aleqsandre nevelis eklesiaSi Cudeckis dakrZalvaze sajarod dawyevla qarTveli eri. amas mohyva imave wlis 8 ivniss dimitri yifianis mkacri werili egzarqosisadmi, dimitri yifianis gadasaxleba, veraguli mkvleloba stavropolSi, seminariidan qarTveli studentebis didi nawilis gaZeveba. am rTuli viTarebis pirobebSi daamTavra aleqsandre gersamiam sasuliero seminaria 1888 wels da daniSnul iqna mestiis saeklesio-samrevlo skolis maswavleblad. 1890 wels foTis sakaTedro taZarSi guria-samegrelos episkoposma grigolma (dadiani) aleqsandre gersamia diakvnad akurTxa. 1891 wels igi akurTxes mRvdlad da ganaweses RalaSis eklesiaSi. 1893 wels mama aleqsandre dainiSna leCxum-svaneTis saeklesio samrevlo skolebis keTilmowesed da cageris taZris winamZRvrad. 1906-1925 wlebSi mama aleqsi iyo quTaisis wmida giorgis eklesiis winamZRvari, quTaisis progimnaziis saRvTo sjulis maswavlebeli. mama aleqsi aqtiur monawileobas iRebda saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklsiis I, II, III saeklesio krebebis muSaobaSi, mxars uWerda sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqs, uwmidessa da unetares ambrosis, 1925 wlis 8 noembers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma ambrosim mama aleqsi episkoposad akurTxa da Caabara cageris eparqia. 1928 wlis 2 marts sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis qristefore III-is locvakurTxeviT gadayvanil iqna Wyondidis eparqiis mmarTvelad, 1930 wlis 1 seqtembers gadayvanil iqna wilknis eparqiis mmarTvelad. vinaidan am dros wilknis sakaTedro taZari administraciuli wesiT iyo daxuruli meufe aleqsi sveticxovelSi wiravda. yofila iseTi dReebic, rodesac mas TviTon uxdeboda wirvis dros wignis mkiTxvelis, mgaloblis, diakvnisa da mRvdlis movaleobis Sesrulebac... episkoposi aleqsi mZime avadmyofobis Semdeg gardaicvala 1938 wlis 7 Tebervals TbilisSi #1 saavadmyofoSi. gansvenebuls wesi augo uwmidesma da unetaresma kalistratem, igi dakrZales sionis sapatriarqo taZris ezoSi.

mitropoliti varlaami (maxaraZe)


mitropoliti varlaami, eriskacobaSi varlam melitonis Ze maxaraZe, daibada 1873 wlis 26 marts medaviTnis ojaxSi. 1895 wels daamTavra Tbilisis sasuliero seminaria. 1895-1897 wlebSi medaviTned msaxurobda Tbilisis RvTismSoblis saxelobis didubis eklesiaSi, iqve samrevlosaeklesio skolaSi aswavlida saRvTismetyvelo sagnebs. 1897 wlis maisSi igi akurTxes mRvdlad da 7 ivniss gamwesebul iqna sofel kavTisxevSi eklesiis winamZRvrad. 1899 wlis 1 seqtemberidan 1914 wlis 20 oqtombramde msaxurobda foTis sakaTedro taZarSi, sadac didi Sexla-Semoxla moxda episkopos dimitrisTan (abaSiZe), romelic gamoirCeoda Tavisi antiqarTuli saqmianobiT. 1914 wlidan saqarTvelos egzarqosis mier gadayvanil iqna erevnis saostato seminariisa da qalTa meore gimnaziis saRvTo sjulis maswavleblad da seminariis karis eklesiis mRvdlad. 1915 wlis 12 maisidan yarsis samxedro hospitlis mRvdelia. 1916 wlis 28 oqtombridan erevnis hospitlis mRvdelmsaxuria. 1918 wlis 18 oqtombers dainiSna Tbilisis #1 saqalebo gimnaziisa da vaJTa #7 gimnaziis pedagogad. 1919 wlis 1 Tebervals dainiSna ozurgeTis vaJTa progimnaziis maTematikisa da umaRles pirveldawyebiT saswavleblis qarTuli enis maswavleblad. 1919 wlis 12 aprils mieniWa dekanozis xarisxi. XX saukunis 20-ian wlebSi saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiaSi Seqmnil rTul viTarebaSi, rodesac erTmaneTs upirispirdeboda sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi ambrosis momxreebi da `ganaxlebisa da reformebis~ jgufis wevrebi, 1926 wlis 7 marts uwmidesi ambrosis locva-kurTxeviT varlaami aRyvanil iqna margveTis episkoposis xarisxSi. meufe varlaami uyoymanod dadga sruliad

saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ambrosis gverdiT... 1929 wlis 12 Tebervals uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis qristefore III-is locva-kurTxeviT gadayvanil iqna cxumafxazeTis eparqiis mmarTvelad, 1930 wlis 25 oqtombers mieniWa mitropolitis xarisxi. meufe varlaams urTules epoqaSi da urTules eparqiaSi mouwia mRvdelmTavrobam. eklesiebis umravlesoba administraciuli wesiT daxures. 1934-1937 wlebSi igi saerTod gamoaZeves eparqiidan. 1937 wlis 7 ivliss sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi kalistrates locva-kurTxeviT dainiSna quTaisgaenaTis eparqiis mmarTvelad, magram qveyanaSi gamefebulma terorma,, dasmenebma Tavisi gaitana... mitropoliti varlaami daapatimres da gadasaxlebaSi gardaicvala 1943 wels, misi saflavi dakargulia..

.mitropoliti efremi (sidamoniZe) mitropoliti efremi, eriskacobaSi grigol Sios Ze sidamoniZe, daibada 1896 wlis 19 oqtombers goris mazris sofel doesSi soflis medaviTnis ojaxSi. deda Rrmadmorwmune qali iyo da Svilebsac ase zrdida. TerTmeti wlisa iyo grigoli, rodesac gardaecvala deda. mamam igi goris sasuliero saswavlebelSi waiyvana, sadac 1904-1912 wlebSi swavlobda. 1912 wels goris sasuliero saswavleblis direqciam specialuri rekomendacia misca warCinebul kursdamTavrebul grigol sidamoniZes TbilisSi sasuliero seminariaSi swavlis gasagrZeleblad. seminariaSi swavlis dros igi dauaxlovda korneli kekeliZes, romelic axalgazrda niWier students urCevda sasuliero da saero literaturis rCeuli Txzulebebis wakiTxvas. 1917 wlis 12(25) marts mcxeTaSi gamocxadda saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgena, romelsac maRal ierarqebTan erTad adasturebdnen TavianT xelmoweriT grigol da Sio sidamoniZeebic. 1918 wels grigol sidamoniZe Cairicxa axladgaxsnili Tbilisis universitetis sibrZnismetyvelebis fakutetze, sadac misi maswavleblebi iyvnen: ivane javaxiSvili, korneli kekeliZe, giorgi CubinaSvili, akaki SaniZe, grigol wereTeli. 1918 wlis 26 maiss gamocxadda saqarTvelos saxelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgena, magram xanmokle aRmoCnda qarTveli xalxis sixaruli _ 1921 wlis 25 Tebervals bolSevikuri saokupacio jaris nawilebi TbilisSi Semovidnen... axalgazrda grigol sidamoniZem miiRo gadawyvetileba, uari eTqva saero cxovrebaze da berad aRkveciliyo. man 1921 wlis 21 dekembers TxovniT mimarTa sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs ambrosis: `Tqveno uwmidesobav, bavSvobidanve mqonda miswrafeba beruli cxovrebisa. Cemi ganzraxva mravaljer gamiziarebia cnobili sasuliero pirebisaTvis. isini sixaruliT Semomgebebian da saTanado mamobrivi locva-kurTxeviT davujildoebivar. aw momwifebul asakSi miRweuli sruli Wkua-gonebiT da saRi SegnebiT aRWurvili, kadnierebiT gTxovT, aRmkvecod berad da RirsmyoT mRvdelmonazvnis xarisxze aRsayvanad. me mwams miuxedavad SavukuRmarTi droisa da saeWvo wuTisoflisa, Tqveni uwmidesoba ndobis TvaliT da guliT Sexvdeba am Cems miswrafebas da momcems saSualebas raTa samRvdelmonazvno xarisxSi myofs SemeZlos winaSe wmida trapezisa aRvavlino locva-vedreba RmrTisadmi, samSoblosadmi da Cveni mravaltanjuli eklesiis bednierebisaTvis.~ (7, 8-9). axalgazrda bermonazvnobis mosurnes mravali dabrkolebis gadalaxva mouxda. misda gasaocrad sofel doesis mRvdelma mixeil lukaSvilma, romelic kargad icnobda grigol sidamoniZis ojaxs, saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTolikoso sabWoSi gagzavnil werilSi axalgazrda grigoli `meamboxed da eklesiis mtrad gamoacxada.~ soflis moZRvris aseTma mtrobam da tendeciurobam far-xmali ar daayrevina grigol sidamoniZes, man sagangebo gancxadebiT mimarTa urbnisis eparqiis axalqalaqis (kaspis) mTavarxucess, daedasturebina an uareyo mRvdel mixeil lukaSvilis gancxadebis Sinaarsi. 1921 wlis 23 dekembers Sekrebilma olqis samRvdeloebam ganaCina `siyrmidan aqomamde kreba icnobs grigol

sidamoniZes, rogorc saukeTeso ymawvilkacs, erTgul Svils saqarTvelos eklesiisas, xolo mama mixeil lukaSvilis dasmenas Tvlis, rogorc usafuZvlosa da piradi interesebiT gamowveuls.~ (7, 10). uwmidesi ambrosi gaecno ra olqis samRvdeloebis werils, locva-kurTxeva misca sveticxovlis winamZRvris arqimandrit pavles (jafariZe), berad aRekveca grigol sidamoniZe. saxeli efremi SeurCia korneli kekeliZem. 1922 wlis 17 ianvars grigoli aRikveca berad da ewoda saxelad efremi. 1923 wlis 14 ianvars bermonazoni efremi xeldasxmul iqna ierodiakvnad, Semdeg mRvdel monazvnad. 1923 wlis 4 ivliss mRvdelmonazoni efremi dajildovda oqros jvris tarebis uflebiT da dainiSna SiomRvimis monastris winamZRvrad. am dros bolSevikuri xelisuflebis waqezebiT xSiri iyo eklesia-monastrebis darbeva, Zarcva. ramdenjerme moxda Tavdasxma SiomRvimis monasterze, daxoces sasuliero pirebi, miuxedavad imisa, rom yovel Rame mosalodneli iyo axali Tavdasxma, mRvdelmonazoni efremi monasters ar tovebda. 1924 wlis martSi, rodesac mimdinareobda sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis ambrosis da sakaTolikoso sabWos wevrebis sasamarTlo procesi, mRvdelmonazoni efremi ramdenjerme waiyvanes dakiTxvaze, bolSevikurma xelisuflebam masze daawesa faruli TvalTvali. 1925 wlis 22 oqtombers uwmidesisa da unetaresis ambrosis locva-kurTxeviT mRvdelmonazoni efremi dainiSna borCalos mazris mTavarxucesad da didi gomareTis eklesiis mRvdlad, sadac man Tavi gamoiCina, rogorc qarTvel, aseve araqarTvel morwmune mosaxleobaSi siyvaruliT, TavmdablobiTa da saTnoebiT. 1927 wlis martSi saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis droebiTi mmarTvelis mitropolit qristefores mier gadmoyvanil iqna mcxeTa-Tbilisis eparqiis qorepiskoposad. 26 marts igi ayvanil iqna episkoposis xarisxSi. sveticxovelSi mis episkoposad kurTxevas daeswrnen: mitropoliti qristefore, episkoposebi varlami (maxaraZe), stefane (karbelaSvili). meufe efremma ase daiwyo Tavisi samRvdelmTavro sityva: `yovlad usamRvdeloesno meufeno. yovlad patiosanno mamano da Zmano! mesmis xma uflisa. momwodebeli Cemisa uRirsebisa. mSobliuri eklesiis sadarajozed guSagad dadginebisa. mesmis da vZrwi. warmoudgeba ra cxadad TvalTa gonebisa CemisaTa mTeli sidide mRvdelmTavrobisa, siZnele da dabrkolebani, raica marad sdevs mas da ufro vZrwi viTvaliswineb ra uZlurebasa Cemsa. meSinis, odes movixseneb mRvdelmTavrobas Cemsa, hoi, sulo Cemo, amieridan sxvaTa mimcemelo madlisa, mravalTa umaRles eklesiuri ndoba davalebaTa dajildoebuls ZalgiZs daicva Tavi Seni, raTa ara STavarde pativsa da mTavrobis moyvareobasa. am sapasuxismgeblo dros madlobiT movixsenieb Cems keTilis myofelT maswavlebelT, romelTac ganmimtkices siyrmidan Canergili siyvaruli eklesiisa da sazogado saqmisa. madlobiT vixseneb Cvens axladanTebul lampars Tbilisis universitetis aRmSenebelT, romelTa xelmZRvanelobiT me viTvisebdi codnas wlebis ganmavlobaSi. madlobiT vixseneb sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs, uwmidessa da unetaress ambrosis, romelmac mxurvale siyvaruli da mamobrivi mzrunveloba gamiwia. magram am CemTvis saSinelsa da sanetaro Temas simdabliT SegivrdebiT da gulmodgineT gevedrebiT: odes damdebT madlis mimniWebelTa wmida xelTa TqvenTa, Tavssa missa uRirsebisa. mxurvaled aRvavlenT locvasa, winaSe

macxovrisa, raTa momaniWebdes niWsa Cemsa codvaTa gancdisasa da Semomartyamdes Zalsa sulis siwmidisa, simdablisa da moTminebisasa. dae, mRvdelmTavroba Cemi maswavebdes Cemsa uRirsebaze, uZlurebaze dae, mRvdelmTavroba Cemi marad mohgvrides TvalTa CemTa sinanulisa cremlTa denasa! dRevandeli Cveni eklesiis mwvave mdgomareoba dabejiTebiT moiTxovs mtkice da maRal RirsebiT mosil mRvdelmTavars; raTa misi xma ar darCes viTarca xma mRaRadeblisa udabnosa Sina, rom SeZlos damSvideba aRSfoTebulTa, daanTos cecxli siyvarulisa, Seqmnas saamiso mdgomareoba xelsawyobad nayofieri muSaobisa. marTebs mRvdelmTavars, raTa ze idges amao pativmoyvareobaze, xolo cxovrebas egzom moixmardes macxovris did moZRvrebas wmida saxarebisa da egreve aqvndes cxovrebis egzom Sesafasebladac episkoposis movaleobaze iqadagos WeSmariteba, iyos gonebiT brZeni da cxovrebiT ubralo, iyos mtkice, brwyinavdes saqmeni misni. dae, aRsruldes gangeba RvTisa, morCil var, madlobiT miviReb da ara ras mciresa winaaRmdegobasa vityvi.~ (7, 12-13). 1927 wlis 2 oqtombers sakaTolikoso sinodma miiRo gadawyvetileba episkopos efremis cxum-afxazeTis mmarTvelad daniSvnisa da mitropolitis pativSi ayvanis Sesaxeb. magram meufe efremma sakaTolikoso sinodisadmi gagzavnil werilSi aRniSna: `mitropolitoba eZleva ara kaTedras, aramed pirovnebas niSnad madlobisa da pativiscemisa, misi gansakuTrebuli Rvawlisa da samsaxuris aRsaniSnavad. me axla viwyeb saqmianobas da pirdapir mmarTvel mRvdelmTavrad daniSvna iseT rTul eparqiaSi, rogorc cxum-afxazeTis eparqiaa, arasworad mimaCnia.~ (7, 15-16). episkoposad kurTxevis Semdeg meufe efremi iyo jer mangleli, Semdeg ninowmindeli. 1927 wlis 17 oqtombridan _ alaverdeli. alaveris eparqiaSi umZimesi viTareba daxvda, adgilobriv partiul xelmZRvanelebs sasuliero pirebis danaxvac ki ar undodaT, isev angrevdnen eklesiebs, sasuliero pirebs ukrZalavdnen naTlobas, jvris weras, micvalebulis wesis agebas. episkopos efrems gamoucxades, rom CamorTmeuli hqonda alaverdis sakaTedro taZarSi wirva-locvis ufleba. 1929 wlis 5 ianvars igi aiZules daetovebina eparqia, Camosuliyo TbilisSi da eTxova mrevlis mRvdloba romelime eklesiaSi. sakaTolikoso sinodma Seqmnil viTarebaSi SesaZleblad miiCnia, rogorc gamonaklisi, episkoposi efremi daeniSna Tbilisis wmida barbares eklesiis moZRvrad, amave dros SeuTavses bodbis eparqiis mmarTvelobac. 1930 wlis 24 oqtombers dainiSna urbnisis eparqiis mmarTvelad, Tumca igi kvlav TbilisSi iyo iq jer mTawmindis, xolo 1931 wlidan navTluRis eklesiis winamZRvrad. qristefore III-is gardacvalebis Semdeg (1932 wlis 10 ianvars) axalma patriarqma kalistratem mosTxova Tbilisis datoveba da eparqiaSi wasvla. episkoposma efremma gancxadebiT moiTxova eparqiis mmarTvelobidan ganTavisufleba, magram 1932 wlis 13 oqtombris sinodis dadgenilebiT mas moeTxova eparqiaSi dauyovnebliv wasvla. 1933 wlis 9 noembers episkoposma efremma aseTi gancxadebiT mimarTa: `sinodma da misma uwmidesobam iseT garemoebaSi Camayenebs, rom CemTvis SeuZlebeli xdeba mRvdelmTavris movaleobis tvirTis zidva da iZulebuli vxdebi samsaxurze xeli aviRo~ (7, 17). uwmidesma kalistratem episkopos efremTan mosalaparakeblad gagzavna dekanozebi i. mirianaSvili da i. cqitiSvili, romlebic masTan saubris Semdeg Sedgenil moxsenebiT baraTSi werdnen: `vinaxuleT episkoposi efremi

da movaxerxebT, rom igi valdebulia emorCilebodes Tavis uzenaes xelisuflebas da miT saerTo disciplinas icavdes da sxvas aZlevdes magaliTs, rogorc sarke eklesiisa. man gvipasuxa, rom igi emorCileba sakaTolikoso sinodis gadawyvetilebas, magram aseT pirobebSi aranairi samsaxuri ar mindao.~ (7, 18). 1933 wlis 8 martidan episkopos efrems arcerTi eparqia ar ebara... 1937 wlis 10 dekembers igi dapatimrebul iqna rogorc xelisuflebisaTvis miuRebeli da e.w. `sameulis~ _ (`troika~) gadawyvetilebiT (muxli #58,11) gadaasaxles cimbirSi, sadac 8 weli gaatara umZimes pirobebSi. 1944 wlis 2 ivliss uwmidesma da unetaresma kalistratem taSkentidan episkopos efremis werili miiRo `Tqveno uwmidesobav, _ werda igi, _ siyvaruliT mogesalmebiT da gisurvebT xangrZliv, janmrTel sicocxles. lageridan me gamaTavisufles 21 ivniss. Cemi ukanaskneli adgili cimbiri iyo, saqarTveloSi dabrunebis uflebas ar maZleven. miTxres, saqarTvelodan Tu geqneba gawveva, maSin waxvalo. axla Tqvenzea damokidebuli Cemi samSobloSi dabruneba... sad movewyobi, ar vici, arc taSkentSi maZleven cxovrebis uflebas, usamsaxurod var.~ (7, 20). uwmidesma kalistratem saswrafod gaugzavna fuli mas, xolo saqarTvelos ssr Sinagan saqmeTa saxalxo komisars avqsenti rafavas oficialuri weriliT mimarTa: `gTxovT neba damrToT gamoviwvio TbilisSi mSobeli eklesiisaTvis saWiro efrem episkoposi.~ (7, 20). episkoposi efremi samSobloSi gamoemgzavra. borani, romliTac mas mdinare unda gadaecura, mgzavrebiT Sekrebuli daxvda, bevrs exvewa maT rogorme daesvaT iq, vinaidan erTi kviris lodinis Tavi aRar hqonda, magram misi xvewna arad Caagdes. gamobrunda damwuxrebuli... erTi kviris Semdeg Seityo im boranis CaZirvisa da mgzavrebis daRupvis ambavi. 8 wlis iZulebiTi ganSorebis Semdeg episkoposi efremi dabrunda samSobloSi. uwmidesma kalistratem igi quTaTel-gaenaTelad daniSna, xolo 1945 wlis 12 ivliss aiyvana mitropolitis xarisxSi. mis dros eparqiaSi mowesrigda mowameTas monasteri, cxovrobda petre-pavles eklesiis maxloblad, xvdeboda morwmune mrevls, axalgazrdobas aswavlida qristianuli sarwmunoebis siyvaruls. 1952 wels gardaicvala uwmidesi da unetaresi kalistrate. patriarqad arCeuli iqna mitropoliti melqisedeki (fxalaZe), romelmac marTalia 1953 wlis 28 marts mitropoliti efremi daajildova skufiaze brliantis jvris tarebis uflebiT, magram male maT Soris daZabulobam iCina Tavi. uwmides melqisedeks arwmunebdnen, rom saero xelisuflebaSi gagzavnil mravalricxovani saCivrebis avtori mitropoliti efremi iyo... patriarqi melqisedek III seriozulad fiqrobda mitropolit efremis eklesiidan gankveTas... man mosaydreoba SesTavaza quTaTel mitropolit naum SavianiZes, magram rodesac Tavaziani uari miiRo, mosaydred gamoacxada urbneli mitropoliti daviTi (devdariani). mitropoliti efremi 1953-1960 wlebSi ganagebda baTum-Semoqmedeisa da Wyondidis eparqiebs. 1960 wlis 10 ianvars gardaicvala uwmidesi da unetaresi melqisedek III. 11 ianvars wmida sinodis sxdomaze miRebul iqna gadawyvetileba mosaydris Tanamdebobidan mitropolit daviTis ganTavisuflebisa da mitropolit efremis arCevis Sesaxeb. 19-20 Tebervals saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis X saeklesio krebam mitropoliti efremi sruliad saqarTvelos

kaTolikos-patriarqad airCia (1960-1972 w.w.) gardaicvala aprils, daikrZala 13 aprils sionis sapatriarqi taZarSi.

1972

wlis

grigol robaqiZe _ `werili saqarTvelos kaTolikos-patriarqis efrem IIsadmi.~ kurTxeulo mRvdelmTavaro! ufro kargi iqneboda, movsuliyav parizSi da uSualoT mimeRo Tqvengan dalocva. ar xerxdeba, damrCenia kalams mivmarTo. xeli qvemore _ aRsarebad. var qristeani _ ara mxolod pasportiT. gasagebia, rom uaRresad mawuxebs gaWirvebuli yofa Cvendroindeli saqrestiano samyarosi. krizisi misi _ massSivea TviTon. veraviTari oicoumen _ uri kreba uSvelis mas, _ Tu igi ar gadaxalisda Sinagan Tvissa. movaled vracx Cems Tavs mogaxsenoT aq Cemi mosazrebani. (maTi mosmenisas gTxovT icodeT, rom me ara var arc `qedmaRali~ da arc `Tavmdabali~ _ arc erTi da arc meore miRebuli gagebiT). 1. qristeanoba araa swavla qristesi _ es qristemdec iyo cnobili. igi: swavlaa qristeze. veyrdnobi aq udidess qristeans: netar augustines. yoveli mdgeni religiisa ityoda: `esaa~ WeSmariteba! mxolod erTma qveyanaze Tqva: `me~ var WeSmariteba _ qristem. (ioanne: 14,6). (gadaxveva, arc Tu zedmeti, aseTi wigni, rogoricaa saxareba ioannesi, Cvens planetaze ar dawerila. ioannes gare me gzas qristes mimarT albaT ver vipovnidi. saxareba misi gvixsnis imasac: Tu ratom uyvarda igi macxovars gamorCeviT. ratom? swavla gadaecemis namdvilad mxolod am gziT: moyvarulisagan _ yvarebuls). 2. RmerTi pirovnebaa, xolo zeindividualuri. visac organo ara aqvs aseTi warmodgenisaTvis, igi RmerTs warmoisaxavs `antropomorful~ viTar vinmes da: konsekvantur gadaiqceva RmerTis uarmyofelad! 3. qriste _ pirovneba _ xom individualur movlinda?! gonebisaTvis es saidumlo TiTqmis auxsnelia. amis gamoa: rom grwamdes RmerTi aTasjer ufro advilia, vidre grwamdes qriste. vTqvi `TiTqmis~ _ vinaiTgan: Tu erTxel ganicade qriste Sinagan, maSin siZnele igi gonebiTi moxsnilia rasakvirvelia, madlocaa aq damxmare. 4. adamianis Seqmna. esec `antropomorfur~ aqvT warmodgenili. sruliad mcdari Sexeduleba! adamianis gaCena gulisxmobs: RvTiur warmoSobas missa. aq aucilebelia `Teomorfuli~ xilva, romlis mixedviT adamiani `im TaviTve~ moqceulia wiaRSi RvTisa. am xilvis gare auxsneli rCeba: rogorc Tavisufleba adamianisa, ise misi pasuxismgebloba! 5. adamiani: mona RvTisa.~ sityva `mona~ unda amovardes eklesiis sityvariTmisagan. erTxelacaa amovardeba kidec _ mixedviT ara marto meoTxe muxlSi Tqmulisa, aramed da ufro SegnebiT TviTon Zveli da axali aRTqmisa. gavixsenoT, ieso uwodebs Tavis Tavs `Ze RvTisa.~ iudevelni gmoben amas. ieso eubneba maT: gana Tqvens saRvTo werilSi ar weria: `me vambob: RmerTebi xarT~? (ioanne: 10,34). nagulisxmevia, gagaxsenebT, Tqmuli 8 fsalmunSi. 6. pirvelcodva: SemoWra borotisa yofaSi. mravalia Teoria axsnisaTvis am saidumlosi. arc erTi maTgani marTali araa. yoveli maTgani, xsnis ra borotis SemoWras yofaSi. bolos mainc faqtis winaSe dgeba: keTilisa da

borotis arsebobisa. es saidumlo auxsnelia, oRond igi postulatia, uromlisodac arc ontologiaa SesaZlebeli da arc gnoseologia. 7. RmerTi _ damsjeli. damsjeli RmerTi ar SeiZleba iyos, RmerTi, TviT iahve, Surismgebeli ki araa - mSurvelia: 8. namdvili winamorbedi qristesi aris mose. saukuneTa ganmavlobaSi oTxi _ saidumloeba _ qvakuTxedi misi qmnilebisa ver auxsniaT. (SeniSvna. roca amas vambob xolme, imarTeba kiTxva _ pasuxi. `Tqven axseniT?~ `diaR, avxseniT~. `saiTgan iciT?~ `ara universitetebiTgan da biblioTekebidan.~ `maS?~ `albaT momadlebuli maqvs: vgulisxmob codnas.~ (Notalene. is oTxi saidumlo Tu ver axseni, ver axsni saidumloebas ebraelTa yofisa) SeniSvna. am yofis erTs saidumlos miuTiTa (`gadakrul~) mociqulma pavlem: `romaelTa~: 11, 25. me jer ar msmenia: vinmes saqristeanoSi aexsnas es `gadakruli~.). kurTxeulo mRvdelmTavaro! rasac aq vwer, veubnebi mTels saqristeanos. SemTxveva meZleva: Tqvenc giTxraT: umaRless mwyemss qristean qarTvelTa. savalaloa mxolod, rom mokled mixdeba gasaubreba. mivmarToT axal saqarTvelos. romelime xalxis niWi ganizomeba amiT: Tu rogor warmousaxavs miss zepirovnul genias msoflio. warmosaxuli msoflio _ mokled: `msoflxati~ _ qarTvelologiaSi bevri ram keTdeba, mniSvnelovani. aqac: maqvs xedvaSi Cveni Jurnali. me var jer kidev, erTaderTi avtori, romelic acnaurebs `msoflxats~ qarTvelTa. am msoflxats msoflxatni Cveni drois xalxTa ver Seedrebian siRrmiT. (kerZoT, rusebs vurCev uklon trabaxi, Torem: Tu wavuyene maT msoflxats Cveni msoflxati, sastikad damarcxdebian. vambob amas rogorc moyvaruli WeSmaritebisa. `rusofobas~ veravin damwamebs `fobia~ ucxoa CemTvis saerTod. 1919 wels me erTi wignakic vuZRveni ruseTis mxares, rusulad dawerili. `mxares~ _ pirveli magaliTi msoflio literaturaSi! 1920 wels gamovida Cemi `haiastan~. somxebma igi Targmnes _ saintereso detali _ rogorc erevanSi, ise parizSi!). qarTvelTa msoflxatvaSi _ rad Rirs martod _ marto qarTuli ena! ena, romelic ase dausaxavs meaTe saukuneSi erTs RrmadCaxedul gonmetyvel qarTvels: `... rameTu yoveli saidumlo amas enasa Sina damarxul ars~. (Tu yoveli ara _ mravali uTuod!). xolo guli Cveni msoflxatvisa aris jvari vazisa _ udidesi `realsimbolo~, romlis sadari mTels saqristeanos ar moepoveba. (ra iqneboda, did avgustines rom codnoda misi arseboba! miss aRfrTovanebas sazRvari ar eqneboda!) roca qarTvels mamulis dasacavad xrmali eWira, misi marjvenis majiscemas swored es guliscema amagrebda: jvari vazisa. me rom SemekiTxon: romel nawarmoebSi ufro grZnob qarTvelobaso _ vityodi: giorgi merCules ZeglSi `cxovreba grigol xanZTelisa~. amiT bevri ramaa Tqmuli. sityvas aRar gavagrZeleb: isec mivxvdebiT, raa Tqmuli. (wakiTxuli geqnebaT SesaniSnavi gamokvleva pavle ingoroyvasi `giorgi merCule~. didi marjia saqarTvelosi! wakiTxuli geqnebaT agreTve Salva nucubiZis wigni `istoria qarTuli filosofiisa~. es ki didi marcxia _ marcxi didi niWiT dajildoebuli avtorisa. marcxi, didad mavnebeli. Cveni Jurnalis momaval rveulSi gavarCev am wigns _ auRelveblad, guldasmiT. am raRac `panTeistur materializmisagan~ _ garwmunebT _ namcecic aRar darCeba).

kurTxeulo mRvdelmTavaro! Rrmad mrwams: rom Tqven pirnaTlad SeasrulebT gangebisagan rgunebul saqmes. ise, rogorc amas asrulebdnen saukunoebSi Cvenni mRvdelmTavarni, romelnic agreTve didni mamulisSvilnic iyvnen. piradi Txovna. Tqven albaT bevrad umcrosi xarT Cemze _ kalendariT. ase rom: me Tqvenze ufro adre gardamaval samaradisoSi. gaigebT Cems gardacvalebas _ gadamixdiT panaSvids. iyaviT naTelmosil da mzegrZel! gemTxveviT marjvenaze, romlisagan dalocvas viReb warmosaxviT. Tqveni grigol robaqiZe. werili misi uwmidesobis, efrem II-isadmi JenevaSi 1962 wlis 12 agvistos aris dawerili. dokumenti daculia Tbilisis centralur saxelmwifo arqivSi.

episkoposi ieroTeozi (aivazaSvili)


episkoposi ieroTeozi, eriskacobaSi ieroTe moses Ze aivazaSvili, daibada 1862 wlis 6 noembers Telavis mazris sofel yvarelSi medaviTnis ojaxSi. Telavis sasuliero saswavleblis damTavrebis Semdeg swavla ganagrZo Tbilisis sasuliero seminariaSi. 1886 wels seminariel ioseb laRiaSvilis mier reqtor Cudeckis mkvlelobis Semdeg seminariaSi daiwyo qarTveli studentebisa da maswavleblebis sastiki devna-Seviwroeba, magram ieroTe aivazaSvilma moaxerxa uxifaTod daesrulebina saswavlebeli 1888 wels. imave wlis 14 noembers xeldasxmul iqna mTavardiakvnad Tbilisis keTilSobil qalTa institutis eklesiaSi, 1889 wlis 24 aprils xeldasxmul iqna mRvdlad Telavis mazris sofel SildaSi. 1889-1890 wlebSi maswavleblobda Telavis sasuliero saswavlebelSi. 1901 wlis 19 martidan gamwesebul iqna Tbilisis jambakur-orbelianis wmida nikolozis eklesiaSi, 1903 wlis 3 marts gadayvanil iqna wmida ekaterines eklesiaSi, 1907 wlis 20 seqtembers gadayvanil iqna xarfuxis wmida nikolozis eklesiaSi, 1916 wlis 8 dekembridan Tbilisis samebis eklesiis winamZRvaria. eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis 1897 wels dajildovda sagverduliT, 1902 wels skufiiT, 1913 wels kamilavkiT, 1918 wels oqros jvriT, 1919 wels ayvanil iqna dekanozis xarisxSi, 1920 wels enqeriT. 1928 wlis 16 Tebervals sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis qristefore III-is locvakurTxeviT akurTxes ninowmindel episkoposad. mis episkoposad kurTxevas mxari dauWires mitropolitebma: daviTma (kaWaxiZe), kalistratem (cincaZe), ioanem (marRiSvili), episkoposebma: pavlem (jafariZe), simeonma (WeliZe), varlamma (maxaraZe). winaaRmdegi iyo bodbeli episkoposi stefane (karbelaSvili). 16 dekembers sveticxovelSi Sesrulda misi kurTxeva da igi dainiSna kaTolikos-patriarqis qorepiskoposad, 1929 wlidan droebiT ganagebda bodbis eparqiasac. episkoposi ieroTeozi iyo mokrZalebuli kaci, TiTqmis SeumCneveli. umZimes viTarebaSi mouxda mas mRvdelmTavroba. bolSevikuri xelisufleba sastikad sdevnida sasuliero pirebs, uwesebda autanel gadasaxadebs da gadauxdelobis SemTxvevaSi administraciuli wesiT xuravda eklesiebs. ase daixura mravali eklesia-monasteri ninowmindis eparqiaSic. 1941 wlis 1 seqtembers episkoposma ieroTeozma gancxadebiT mimarTa sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs, uwmidessa

da unetaress kalistrates samsaxuridan ganTavisuflebis Sesxeb. igi mZimed iyo avad. 1942 wlis 28 oqtombers episkoposi ieroTeozi gardaicvala TbilisSi. igi daikrZala Tbilisis sionis sapatriarqo taZris ezoSi.

episkoposi tarasi (kandelaki)


episkoposi tarasi, eriskacobaSi iakob giorgis Ze kandelaki, daibada 1871 wels goris mazris sofel koxtisxevSi. ymawvili iakobi mSoblebma Tbilisis saTavadaznauro progimnaziaSi miabares, romelic 1890 wels daasrula, Semdeg swavlobda qvaTaxevis samonastro skolaSi. 1891 wlis 4 agvistodan amave monastris medaviTnea. 1899 wlis 6 aprilidan piradi TxovniT gadayvanil iqna heretis olqis samrevloSi sofel qoTuWalis eklesiis medaviTned. axalgazrda iakobi didi pativiscemiT sargeblobda ingiloTa Soris, exmareboda maT. 1900 wlis Tebervlidan iakob kandelaki gadmoyvanil iqna alaverdis eparqiaSi, imave wlis 4 maiss alaverdelma episkoposma kirionma berad aRkveca alaverdis monasterSi da uwoda saxelad tarasi, 16 maiss yovlad usamRvdeloesma kirionma SuamTis monasterSi akurTxa ierodiakvnad, 17 maiss mRvdelmonazonad da dainiSna SuamTis monastris ikonomosad. 1902 wels dajildoebul iqna sagverduliT. 1900 wlis 22 ivlisidan arqimandriti tarasi dainiSna alaverdisa da TeTri giorgis eklesiebis ikonomosad. 1902 wlis 25 oqtombridan igi gadayvanil iqna wmida stefanes saxelobis monastris winamZRvrad xirsaSi. arqimandriti tarasi iyo episkopos kirionis erTguli TanaSemwe da TanamebrZoli. 1903 wlis 4 seqtembridan, rodesac episkoposi kirioni gadayvanil iqna xeronisa da odesis eparqiaSi, arqimandriti tarasi Tan gahyva meufes da asrulebda aRniSnuli eparqiis xazinadaris movaleobas. 1904 wlis 10ivnisidan oriolis eparqiis ikonomosia, 1904 wlis 30 ivlisidan SeTavsebiT muSaobda oriolis saeklesio arqeologiuri muzeumis gamged. 1906 wels arqimandriti tarasi episkopos kirionTan erTad moRvaweobda soxumis eparqiaSi. igi eparqiis qarTvel moRvaweTa, diakonTa da medaviTneTa kurTxevis komisias xelmZRvanelobda, amave dros did daxmarebas uwevda upovar adamianebs, qvriv-oblebs. 1908 wlis 10 ivliss saqarTvelos egzarqosma inoketma daniSna Tbilisis fericvalebis eklesiaSi. ruseTis saero da sasuliero xelisuflebis mier saqarTvelos eklesiis avtokefaliis mosurne sasuliero pirebis mimarT reprsiebis periodSi, rodesac policiis meTvalyureobis qveS sanaqsaris udabnoSi gadaasaxles episkoposi kirioni, arqimandritma tarasim uyoymanod gaiziara misi bedi. igi gverdidan ar moscilebia kirions da cdilobda, Seemsubuqebina misi mdgomareoba. episkoposi kirioni yovelTvis afasebda arqimandrit tarasis am erTgulebasa da Tavdadebas. pirveli msoflio omis dros arqimandriti tarasi ruseT-osmaleTis frontis xazze samxedro saavadmyofos moZRvrad imyofeboda. ruseTis imperatoris nikoloz II-is brZanebiT igi wminda anas III xarisxis ordeniT dajildovda. arqimandriti tarasi aqtiur monawileobas iRebda 1917 wlis 8-17 seqtembers TbilisSi gamarTul pirveli saeklesio krebis muSaobaSi. 20 seqtembers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi kirion II-is mier daniSnul iqna daviT garejis ioane naTlismcemlis udabnos winamZRvrad. 1918 wlis 26 ivniss, dilis 5 saaTze

arqimandriti tarasi uwmidessa da unetares kirion II-sTan erTad gaemgzavra martyofis monasterSi, 11 saTze martyofSi Cavidnen, mcired daisvenes, patriarqi Seudga muSaobas (am dros igi `saqarTvelos kulturuli roli ruseTis istoriaSi~-s qarTul variants asworebda). gaTenda 27 ivnisi. uwmidesi patriarqi wesisamber dilis 5 saaTze dgeboda, gaxda 6 saaTi, patriarqis oTaxidan araviTari xma ar ismis... SeaRes misi saZineblis karebi... patriarqi kirion II sisxlSi curavs. iqve gdia misi brauningi... yvelas Tavzari daeca, vin Sevida malulad patriarqis oTaxSi ise, rom wina oTaxSi myofma arqimandritma tarasim da misma Tanmxlebma vasil kbilaSvilma ver gaiges brauningis gasrolis xma? es kiTxvebi pasuxgaucemel kiTxvebad darCa. arqimandriti tarasi dauyovnebliv TbilisSi gamoemgzavra da momxdari tragediis Sesaxeb Seatyobina saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTolikoso sabWos. 1918 wlis 27 ivniss 11 saaTze Seikriba sakaTolikoso sabWo Tbileli mitropolitis leonides TavmjdomareobiT, sxdomas eswrebodnen: urbneli episkoposi daviTi (kaWaxiZe), dekanozebi kalistrate cincaZe, nikita TalakvaZe, moqalaqeni petre baraTaSvili, rafiel ivanicki. moismines arqimandrit tarasis informacia martyofis monasterSi datrialebuli tragediis Sesaxeb da ganaCines: ecnobos es samwuxaro ambavi Sinagan saqmeTa da iusticiis ministrebs saTanado gankargulebisaTvis... martyofis monasterSi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi kirion II-is mkvlelobisa da mkvlelebis Sesaxeb mravali versia gavrcelda. erT-erTi versiiT, mkvlelebma moisyides arqimandriti tarasi... es versia, iseve rogorc sxvebi versiis doneze darCa... martyofis tragedia gamoucnobi darCa, saukuneebSi gardasulma kaTolikosma Tan waiRo momxdaris saidumlo da STamomavlobas bevri kiTxva dautova. Caqra lampari, romlis msgavsi saukuneSi erTxel ainTeba, raTa sibnelidan sinaTlisaken gza gaunaTos Tanamemamuleebs da aziaros WeSmaritebas. arqimandritma tarasim upatrona uwmidesisa da unetaresi kirion II-s umdidres arqivs da mowesrigebuli gadasca muzeumis xelnawerTa ganyofilebas. 1925 wlis 25 oqtombers arqimandriti tarasi episkopos ioanes (marRiSvili) mier dainiSna sofel saqobios wmida stefanes eklesiis winamZRvrad. bodbel episkoposad stefanes (karbelaSvili) dadgenis Semdeg urTierToba axal mRvdelmTavarsa da arqimandrit tarasis Soris daiZaba. igi ar emorCileboda mRvdelmTavars. dapirispirebis garRmavebis Tavidan asacileblad sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma qristfore III-m, romelic 1918 wlis Semdeg dauaxlovda arqimandrit tarasis, igi gadmoiyvana Tbilisis kukiis wmida ninos eklesiis winamZRvrad, xolo 1931 wlis 29 noembers gadaiyvana q. orjonikiZis (vladikavkazis) wmida ninos saxelobis qarTuli eklesiis winamZRvrad. vladikavkazis qarTvelobisaTvis es eklesia qarTul skolasTan erTad deda samSoblosTan sulieri kavSiris saSualeba iyo. XX saukunis 30-iani wlebidan daiwyo qarTuli eklesiis Seviwroeba. 1930 wels wmida ninos eklesiis winamZRvari giorgi naTaZe patriarq qristefore III-s swerda: `rusi mRvdlebi ukeTes mdgomareobaSi arian. Cven ki yovelTviurad gadasaxadebs gvimateben. iqneb vinme yoCaRi beri naxo da aq gamogzavno, Tu ara ojaxiani mRvdeli Tavs ver Seinaxavso.~ (39, 1954a)

arqimandriti tarasi Cveuli energiiT Seudga saqmianobas, magram winaaRmdegobebi kidev ufro gaZlierda. 1933 wels arqimandriti tarasi Seqmnili problemebis Sesaxeb dawvrilebiT werda uwmides kalistratesadmi gamogzavnil werilSi, _ gvaviwroeben, undaT qalaqis ganapira adgilze gagvyarono. 1933 wlis 25 ivliss vladikavkazis qarTveloba uwmidesi da unetaresi kalistratesadmi gamogzavnil werilSi aRniSnavdnen: `gvarTmeven Senobas, quCaSi gverekebian, dagvanebon Tavi, Tu ara davifantebiT aqauri qarTveloba ucxo mxareSi da mTlad rjulzed agvaRebineben xels. isedac gulSewuxebulT da gadarjulebulT. TviT Cveni mRvdelic arqimandriti tarasi aRar dadgeba aq da sxva mRvdels ver moviTxovT da rom moviTxovT kidec sad waviyvanoT, Tuki eklesia aRar gveqneba.~ (8, 251). 1933 wlis ianvarSi arqimandritma tarasi kandelakma vladikavkazis wmida ninos saxelobis eklesiaSi monaTla patara irakli giorgis Ze SiolaSvili. Wabukis naTlia iyo monazoni zoile dvaliSvili... 1938 wlis 24 Tebervals, mravalwliani brZolis Semdeg, gaauqmes vladikavkazis qarTuli eklesia, arqimandriti tarasi dabrunda samSobloSi. Tumca arc aq iyo mSvidoba, qalaq Tbilisis finganis gamge uwmides kalistrates werda, rom saWiro iyo saswrafod daebegraT arqimandriti tarasi. 1938 wlis 27 marts arqimandriti tarasi dainiSna sveticxovlis monastris winamZRvris moadgiled. 1939 wlis 19 marts ayvanil iqna episkoposis xarisxSi da Cabarda wilknis eparqia. episkoposi tarasi wiravda sveticxovlis taZarSi. 1945 wlis 10 oqtombers dajildovda kunkulbartyulze Tvliani jvriT. rac ufro emateboda asaki janmrTelobas uCioda, xSirad avadmyofobda. gardaicvala 1951 wels, dakrZales sveticxovlis taZris galavanSi. episkoposi tarasi iyo xalxuri sityvierebis, folkloris Semkrebi. mas hqonda lamazi kaligrafia, SemorCenilia mis mier Sesrulebuli anbani. episkoposi tarasi saqarTvelos eklesiis cocxali matiane iyo... bevri ram icoda da bevri saidumloc Tan gaiyola...

kirionis werili tarasi kandelakisadmi 1906 w. ianvars 4. tarasi! me rac sawer magidasTan motriale kantorkazed wignebi da qaRaldebi davstove da xelnaweri wignebi, biblioTekis oTaxSi yvela erTad Sehkar da wamoiRe. akademiis eklesiaSi Sen unda swiro da iloco 13 da 14 ianvars _ ninoobas. ise wamodi, rom aq Tavis drozed moxvide. Tan wamoiRe fosta, romelic sawol oTaxSi nalis qveS darCa. afonskis Txovna Sevasrule, mRvdlis adgilzed davniSne mTavari vinogradski, magis naTesavi serafimes daniSvna am Tvis 20-25-ze adre ar moxdeba. serafimem mnaxa, moTmineba ara aqvs, Cqara unda oriolSi wamosvla; aq xmebi modis, rom oriolelebi ukmayofiloebi ariano serafimis gadmoyvaniT, SeiZleba saqme gadabrundes. mkiTxa serafimem, rogori mdivani gyamTo, me vuTxari: xoroSi ispalniteli, trezvi i deiatelni meTqi. iman sTqva: me Cemi erTguli mdivani myavso, sxvas ver vendobio. kasebis wignebs gigzavni, Sid ori Tabaxia xelmowerili, daawerine zed da miiRe yvela rentebi, xuT procentiani sesxisa da raRac fuli mergeba.

vertogradovsa sTxove Cem magierad imana da Cemma mdivanma lazareTis Sesaval-gasvlis wigni, romelsac awarmoebda mdivani roJdestvenski, Seamowmon, aqti Seadginon da amoiwere ramdenia lazareTis fuli. amasTanave cnobaSi unda moiyvanon, ramdenia flotisTvis kidev gasagzavni Sewiruleba. rentebi xuT procentiani da fulebi Tan wamoiRe. e.k. 1906 4/I. (21. 57).

episkoposi dimitri (lazariSvili)


episkoposi dimitri, eriskacobaSi dimitri ivanes Ze lazariSvili, daibada 1870 wlis 16 seqtembers siRnaRis mazris sofel jimiTSi. 1889 wels Cairicxa Tbilisis sasuliero seminariaSi, magram saqarTvelos egzarqosis paladis winadadebiT gamovida seminariidan da 1890 wlis 21 ianvars igi akurTxes diakvnad da sionis eklesiis wignis mkiTxvelad, 1897 wlis 28 maisidan qaSueTis wmida giorgis saxelobis eklesiis diakvania. 1904 wlis 29 Tebervals xeldasxmul iqna mRvdlad diakvnis adgilze qaSueTSi. 1907 wlidan imave eklesiis Statis mRvdelia. 1906-1907 wlebSi muSaobda saqarTvelos saeklesio muzeumis komitetis wevrad da xazinadarad. 1908-1912 wlebSi paralelurad muSaobda qarTl-kaxeTis eparqiis eklesiebis Semosaval-gasavlis wignebis Semmowmebeli komisiis wevrad. 1914 wlis 24 ivliss dainiSna mRvdelmsaxurad savele moZrav hospitalSi #481 _ brZolis velze (dasavleTis frontze). saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgenis Semdeg, 1918-1920 wlebSi, Tbilisis saolqo krebis arCeviT asrulebda Tbilisis saeparqio sabWos wevris movaleobas. 1919 wels ayvanil iqna dekanozis xarisxSi. 1919-1923 wlebSi muSaobda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sakaTolikoso sabWos sameurneo nawilis gamged. 1921 wlis TebervalSi bolSevikuri ruseTis saokupacio jarebi gaafrTebiT utevdnen Tbiliss. am sagangebo viTarebaSi 24 Tebervals TbilisSi saswrafod Seikriba saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis sakaTolikoso sabWos sxdoma, romelmac ganixila uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos

kaTolikos-patriarqis leonides 19 TebervliT daTariRebuli werili _ `vinaidan moulodneli areulobis pirvel dReebSi sakaTolikoso sabWos ar hqonda dro da SeZleba, rom zogierT saWiro saeklesio kiTxvebis Sesaxeb gamoetana saCqaro gadawyvetileba da gaeca sakaTolikozoSi drois Sesaferisi saTanado gankargulebani, amiT winadadebas vaZlev xsenebul dawesebulebas, axlave gamoitanos garkveuli gadawyvetilebani Semdegi sakiTxebis Sesaxeb: 1. sad da rogor iqnas daculi omisagan mosalodneli saSiSroebisagan soflebisa da qalaqis eklesiebis ganZeuloba da siwminde? 2. sad iqnas daculi sakaTolikoso sabWos qoneba, arqivi? 3. rogor Seicvalos eklesiis marTva-gamgeobis wesebi Seqmnil viTarebaSi? 4. rogor moviqce piradad me, vincobaa, rom Cvenma mTavrobam moaxdinos qalaqis evakuacia? 5. ra zomebis miRebaa saWiro sakaTolikozoSi. omisgan Seqmnil araCveulebrivi pirobebis gamo.~ (38, 1304). sakaTolikoso sabWom daadgina, dauyovnebliv moexdinaT Tbilisis eklesia-monastrebidan saeklesio siwmindeTa da ganZis gamotana da quTaisSi gagzavna. am saqmeze pasuxismgebloba daekisraT episkopos daviTs (kaWaxiZe) da arqimandrit pavles (jafariZe). uwmidesma da unetaresma leonidem sakaTolikosos sameurneo ganyofilebis gamges, dekanoz dimitri lazariSvils aseTi Sinaarsis werili gaugzavna: `mamao dimitri, mTavroba mzad aris, mogvces mcvelebi da gadavitanoT rkinigziT Cveni ganZeuloba quTaisSi. Tu Cven yvela amas mivitanT vagzlamde. aba datrialdi, iSove urmebi da sxva ram. Caabara bargi rkinigzaze, rac SeiZleba Cqara.~ (38, 6475). saeklesio ganZi uvneblad gadaitanes quTaisSi da gadamales quTaTeli mitropolitis nazaris saeparqio saxlis sardafSi, magram bolSevikurma xelisuflebam dekanoz platon cqitiSvilis meSveobiT Seityo ganZis adgilsamyofeli da moaxdina misi konfiskacia. 1923 wlis 13 ianvars dekanozi dimitri lazariSvili sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq uwmides ambrosisa da sakaTolikoso sabWos wevrebTan erTad dapatimrebul iqna. igi gaasamarTles da miusajes 5 wliani patimroba, magram gaaTavisufles aministiis safuZvelze 1 wlisa da ori Tvis Semdeg. cixidan ganTavisuflebis Semdeg daubrunda qaSueTis eklesias. 1925 wlis 17 ivniss dainiSna Tbilisis olqis mTavarxucesis TanaSemwed, 1926 wlis 17 Tebervals _ saqarTvelos sakaTolikoso sabWos sameurneo nawilis gamged. 1927 wlis 26 ivnisidan dekanozi dimitri lazariSvili sakaTolikoso sinodis wevria. 1930 wels dainiSna qaSueTis eklesiis winamZRvrad. am Tanamdebobaze iyo 1943 wlis maisamde. 1943 wlis ianvarSi uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi kalistrate (cincaZe) SeuZlod gaxda, avadmyofoba kidev ufro gauZlierda. `Tbilisis eklesiebi xuTi Tvis manZilze mRvdelmTavris wirva-locvis gareSe datova. gamojanmrTelebisTanave miiRo gadawyvetileba qaSueTis eklesiis winamZRvris dimitris episkoposad kurTxevis Sesaxeb. 1943 wlis 23 maiss dimitri lazariSvili xeldasxmul iqna ninowmindel episkoposad. uwmidesma da unetaresma kalistratem am sityvebiT mimarTa mas: `yovladsamRvdelo meufe dimitri. Sen ici, swored erTi Tvis winaT Semisrulda 77 weli, rac ufalma momavlina am qveynad da 50 weli, rac momiwoda wmida trapezis msaxurad. naxevari saukunis Zalisamebr samsaxurma damRala, xolo dReTa sigrZem mimiyvana ukurnebeli senis, moxucebulobis karamde. amav dros, siyrmis megobarma da

Tanamosagrem, tkbilma yovladsamRvdelo ieroTeosma samudamo TavSesafars miaSura da damaobla. martod darCenils mZime avadmyofoba mewvia da Tbilisis eklesiebi xuTi TviT mRvdelmTavris wirva-locvis gareSe dastova. es ki didad aRonebda morwmuneebs da sarecelze mdebare ekelsiis meTaursac. bunebrivia, aseT pirobebSi damebadeboda azri damxmare mRvdelmTavris xeldasxmisaTvis. viszed unda SevCerebuliyavi? ormoci wlis erTad moRvaweobam wmida giorgis safarvelis qveS sakmaozed metad gamacno Seni pirovneba da mec agirCie qorepiskoposad. vimedovneb Cems dauZlurebas ar agrZnobineb morwmune ers, bejiTad wirva-locviT daakmayofileb mis sulier moTxovnilebas. dReidanve Seudeq Sens movaloebis aRsrulebas da dasdev misi dasawyisi mRvdelmTavrul locvakurTxevis gadacemiT aqa mdgomareTadmi, romlebic sasoebiTa da siyvaruliT moelian mas Sengan. qriste aRsdga, Zmao da Tanamwirvelo da ars Cven Soris.~ (58, 189). episkoposma dimitrim am sityvebiT mimarTa uwmidessa da unetares kalistrates: `neba miboZeT sajarod warmovTqva Cemi aRsareba. ToTxmeti Tvisa viyav, rodesac mama gardamecvala da davrCi umweod. momvlel patronad ufalma momivlina dedis mama, mRvdeli makari SiSniaSvili, romelmac wamiyvana Tavis saxlSi da Caminerga gulSi RvTis SiSi da mtkice sarwmunoeba. amgvarma aRzrdam aRmarCevina samoRvaweo asparezad mRvdloba. amisTvis dRevandel CemTvis SesaniSnav dRes valad vracx madlobiT movixsenio mama makari. rac Seexeba mRvdelmTavris xarisxis miRebas, me mas ar veswrafodi, miuxedavad imisa, rom am ramdenime wlis winaT, Tqveno uwmidesobav, Tqven gTxoves Cemi episkoposad gagzavna erT-erT eparqiaSi, magram rodesac ama Tvis 11 maiss mibrZaneT, unda episkoposad gakurTxovo, dagemorCileT, rogorc mudam mzadmyofi Tqveni brZanebis Sesrulebisa, xolo im dRidan Cavardi safiqrebelSi, rad vkideb xels aseT did saqmes da rad vkisrulob aseT pasuxsagebel samsaxurs meTqi. episkoposisaTvis saWiroa sibrZne da simSvide, krZaluleba da gabeduleba, gamocdileba da simtkice, siyvaruli da moTmineba, rom emsaxuros morwmuneT, Seewios maT da aRasrulos Tvisi movaleoba ganurisxeblad da SebralebiT. amasTan erTad magondeba didi mRvdelmTavris ioane oqropiris sityvebi: `episkoposi unda iyos Semosili simarTliTa, sufTa zne-CveulebiTa, spetaki cxovrebiTa da qvelmoqmedebiTa metad, vinem Cveulebrivi adamianebio~, da Zalad uneburad, SiSi da Zrwola moicavs Cem suls, radganac Tvalwin midgas Cemi sisuste da uRonoba da amave dros magondeba pavle mociqulis ganmamxnevebeli sityvebi: `Zali RvTisa uZlureba Sina srul iqnebisao.~ (2 kor. 12. 2) da amisaTvis, Tumca mogaxsenebT morCil var brZanebisa, Tqvenisa da ara ras mciresa winaaRmdegobasa vityvi, mudam umdablesad gTxovT: `SemavedreT yovladSemZlebels gardmoavlinos Cemzeda madli sulisa wmidisa da momces Zali da simxne keTilad aRsrulebisaTvis madlisa da Zneli msaxurebisa.~ (58, 190). episkoposi dimitri dainiSna sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis qorepiskoposad. mas endoboda da did pativs scemda uwmidesi da unetaresi kalistrate. 1943 wlis seqtemberSi, rodesac sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydred gamoacxada mitropoliti melqisedeki (fxalaZe) uwmidesi kalistrate mas urCevda: `gTxovT Cems mier aRebul gezsa da mimarTulebas nu SecvliT. es ar ivargebs, eklesiisa da

piradad TqvenTvisac iqneba saziano. Cemi damarxvis Semdeg dauyovnebliv daamtkiceT qaSueTis winamZRvrad yovladsamRvdelo ninowmindeli episkoposi dimitri, iqonieT masTan Zmuri kavSiri da yuri aTxoveT mis rCevebs frTxili da Wkviani kacia, Seminde Txovnisa da davalebisaTvis, vevedrebiT ufals, Segvewios samSoblosa da eklesiis samsaxurSi.~ (26, 155). meufe dimitri marTalia iwodeboda ninowmindelad, magram Seqmnili rTuli viTarebis gamo (eparqiaSi ar iyo arcerTi moqmedi eklesia s.v.) wiravda qaSueTis eklesiaSi. 1947 wlis 8 noembers igi xanmokle avadmyofobis Semdeg gardaicvala. dakrZalulia Tbilisis qaSueTis eklesiaSi.

mitropoliti antoni (gigineiSvili)

mitropoliti antoni, eriskacobaSi simon Sevardenis Ze gigineiSvili, daibada 1882 wels q. soxumSi. pirveldawyebiTi ganaTleba miiRo soxumis skolaSi, Semdeg swavlobda quTaisis sasuliero saswavlebelSi, romlis damTavrebis Semdeg dainiSna maswavleblad gudauTis skolaSi. am faqtma wonasworoba daakargvina dekanoz ivane vostorgovs, romelic mkacrad akritikebda am faqts, vinaidan misi azriT qarTvel maswavlebels SeeZlo afxazebis gaqarTveleba. 1914 wels simon gigineiSvili xeldasxmul iqna mRvdlad da msaxurobda samxedro polkSi. pirveli msoflio omis dros sasuliero saqmianobas eweoda stavropolis eparqiaSi. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ambrosis locvakurTxeviT 1922 wels dainiSna soxumis sakaTedro taZris winamZRvrad. urTules pirobebSi uxdeboda mas soxumSi moRvaweoba, magram igi moTminebiTa da didi taqtiT axerxebda arsebuli problemebis mogvarebas. 1952 wels uwmidesisa da unetaresis, kaTolikos-patriarqis kalistrates winadadebiT mRvdeli simon gigineiSvili aRikveca berad da ewoda saxelad antoni. igi imave wels xeldasxmul iqna cxum-afxazeTis episkoposad. 1954 wels uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis melqisedek III-is locva-kurTxeviT ayvanil iqna mitropolitis xarisxSi. mitropoliti anton gigineiSvili gardaicvala 1956 wlis 24 noembers 74 wlis asakSi. gansvenebuls wesi augo baTum-Semoqmedelma mitropolitma efremma (sidamoniZem), romelmac mitropoliti antoni daaxasiaTa rogorc erT-erTi gamorCeuli sasuliero piri, romelic iyo Tavmdabali, taqtiani ganaTlebuli da patrioti da romlis gardacvaleba iyo didi danaklisi qarTuli eklesiisaTvis. igi daikrZala soxumSi.

mitropoliti gabrieli (CaCaniZe)


mitropoliti gabrieli, eriskacobaSi gabriel zaqarias Ze CaCaniZe, daibada 1901 wlis 1 ianvars goris mazris sofel erTawmindaSi. pirveldawyebiTi ganaTleba miiRo Tbilisis naZaladevis RvTismSoblis eklesiasTan arsebul samrevlo skolaSi, romlis damTavrebis Semdeg Cairicxa Tbilisis sasuliero saswavlebelSi, 1913 wels swvla ganagrZo Tbilisis sasuliero seminariaSi, seminariis damTavrebis Semdeg, 1921 wels, Cairicxa Tbilisis saxelmwifo universitetis sibrZnismetyvelebis fakultetze istoriis specialobiT. misi maswavleblebi iyvnen: ivane javaxiSvili, korneli kekeliZe, Salva nucubiZe, giorgi CubinaSvili, grigol wereTeli. universitetSi swavlis paralelurad igi muSaobda Zveli qarTuli xelnawerebis ganyofilebaSi, istorias aswavlida skolaSi. 1929 wlis 18 aprils universitetis istoriis fakultetis samecniero sabWos gadawyvetilebiT datovebul iqna Zveli msoflio istoriis

kaTedraze aspirantad, romelic daamTavra 1933 wels, 1930 wels gabriel CaCaniZe dainiSna quTaisis pedagogiuri institutis Zveli msoflios istoriis leqtorad, amave dros igi kiTxulobda istoriis swavlebis meTodikis kurss. 1935 wlidan igi gadayvanil iqna Tbilisis saxelmwifo universitetSi, sadac kiTxulobda antikuri da Zveli aRmosavleTis qveynebis istoriis kursebs. 1936 wels gabriel CaCaniZe dainiSna goris pedagogiur institutSi msoflio istoriis kaTedris gamged, 1939-1942 wlebSi SeTavsebiT muSaobda Telavis pedagogiur institutSi msoflio istoriis kaTedris gamged. 1942 wlis 20 aprils Tbilisis saxelmwifo universitetis msoflio istoriis sadisertacio sabWos sxdomaze daicva sakandidato disertacia `aleqsandre makedonelis iberiaSi laSqrobis sakiTxisaTvis.~ oficialurma oponentebma profesorebma maTe aleqsiSvilma da giorgi gozaliSvilma maRali Sefaseba misces disertantis Sromas, sabWom erTxmad mianiWa mas istoriis mecnierebaTa kandidatis xarisxi, ori wlis Semdeg gabriel CaCaniZes mieniWa docentis samecniero-pedagogiuri wodeba. axalgazrda specialistebis momzadebis saqmeSi gaweuli wvlilisaTvis gabriel CaCaniZe dajildoebuli iyo medliT `SromiTi mamacobisaTvis 1941-1945 wlebSi.~ miuxedavad imisa, rom mas, rogorc msoflio istoriis gamoCenil mkvlevars, saero cxovrebis asparezze kidev ufro winsvla eloda. 1948 wlis agvistoSi gabriel CaCaniZem gancxadebiT mimarTa sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs, uwmidessa da unetares kalistrates da iTxova saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis samsaxurSi miReba. misi es gadawyvetileba iyo Sokis momgvreli im mecnieruli sazogadoebisaTvis, sadac gabriel CaCaniZe moRvaweobda. bevri kicxavda mas, iyvnen iseTebic, vinc aTasgvar ciliswamebas avrcelebda masze, zogierTi uwmides kalistrates urCevda, ar mieRo samsaxurSi, Torem gabriel CaCaniZe mas patriarqobas waarTmevda. 1948 wlis 15 agvistos uwmidesma da unetaresma kalistratem gabriel CaCaniZe akurTxa diakvnad. 19 agvistos _ mRvdlad sionis sakaTedro taZarSi da dainiSna soxumis sakaTedro taZris winamZRvrad. 1949 wlis 7 ianvars igi ayvanil iqna dekanozis xarisxSi da gadmoyvanil iqna sionis sakaTedro taZarSi, amave dros asrulebda kaTolikospatriarqis mdivnis TanaSemwis movaleobas. 1949 wlis 20 dekembers, saqarTvelos kaTolikos-patriarqis kalistrates locva-kurTxeviT, soxumis sakaTedro taZarSi dekanozi gabrieli berad aRkveces. 1951 wlis 15 Tebervals igi aRyvanil iqna episkoposis xarisxSi da dainiSna alaverdis eparqiis mmarTvelad. 1953 wlis dasawyisSi baTum-Semoqmedisa da Wyondidis episkoposia, 1953 wlis 29 oqtombers sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis melqisedek III-is locva-kurTxeviT dainiSna quTaTelgaenaTelad, mieniWa mitropolitoba. quTaisSi pedagogiuri institutis yofili wamyvani leqtori dabrunda rogorc eparqiis mRvdelmTavari. meufe gabriels quTaisis petre-pavles saxelobis sakaTedro taZarSi urTulesi viTareba daxvda, mrevli dapirispirebuli, sasuliero pirTa Soris _ ganxeTqileba. iyo kviris wirva-locvis CaSlis SemTxvevebi. erTxel viRac mosyiduli dedakaci mosaklavad daedevna mRvdelmTavars... amas emateboda xelisuflebisagan zewola-Seviwroeba, magram meufe gabrielma moaxerxa viTarebis normalizacia. mitropolitma gabrielma gansakuTrebuli yuradReba miaqcia mowameTas monasters, romelic iavarqmnil iyo. wmida

daviTisa da konastantines neStebi 1925 wels, agresiuli aTeizmis xanaSi, quTaisis mazris imdroindeli xelmZRvanelis valia baxtaZis gankargulebiT gadaasvenes quTaisSi, sadac gaimarTa sasamarTlo procesi. bolSevikuri xelisuflebis warmomadgenlebma wmindanTa nawilebs wauyenes braldeba xalxis motyuebisa da mosTxoves Tavis marTleba. erTkviriani sasamarTlo sxdomebis Semdeg gamoitanes maTi gamamtyunebeli ganaCeni. gadawyda wmida nawilebis adidebul rionSi gadayra, magram cnobilma mxareTmcodne petre Wabukianma moaxerxa maTi gadarCena da quTaisis mxareTmcodneobis muzeumSi gadatana. amis Semdeg kaTolikos-patriarqebi qristefore III, kalistrate, melqisedek III, morwmune mrevli saero xelisuflebisagan moiTxovdnen wmidanTa nawilebis mowameTaSi dabrunebas, magram xelisuflebis warmomadgenlebi amaze uars acxadebdnen. 1954 wels mitropolit gabrielsa da quTaisis qalaqkomis maSindel pirvel mdivans grigol narsias Soris moxda seriozuli dapirispireba... xelisufleba iZulebuli gaxda daTmobaze wasuliyo. imave wlis 4 ivliss mowameTaSi sazeimo paraklisi daiwyo, 11 saaTze monasterSi dabrunda wmida daviTisa da konstantines wmida nawilebi. mitropolitma gabrielma moawesriga monastris Sesasvleli. mitropolit gabriels ruseTis patriarqi uwmidesi aleqsi I sTavazobda moskovis sasuliero akademiaSi istoriis kursis xelmZRvanelobas. mas, rogorc ganaTlebul da daxvewil sasuliero maRal ierarqs, hqonda didi momavali, magram igi 1956 wlis 3 ivliss uecrad gardaicvala... mis gardacvalebasTan dakavSirebiT TbilisSi mravali versia iyo... Tumca ra moxda zustad aravin ar icis... meufe gabriels wesi augo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma melqisedek III-m. igi daikrZala sionis sapatriarqo taZris galavanSi. mRvdel gabriel CaCaniZis werili k. kekeliZisadmi. `Cveno pativcemuli maswavlebelo! gisurvebT didxans sicocxles Cveni eris sakeTildReod. gaxldiT bulgareTSi da vinaxule petriwonis-baCkovos monasteric, kargad gaxlavT Senaxuli. Cveno batono, Zveli aTonis sakiTxi muSavdeba saerTod e.i. yvela im qveynebis gaerTianebuli ZalebiT, romelic aqvT berZnebTan sadao: ruseTi, saqarTvelo, rumineTi, bulgareTi da sxva, romelTac ukve warmoudgeniaT moskovSi memorandumebi da vrceli gamokvlevebic daurTavT. Cven brZensac warudgenia erTgverdnaxevriani `memorandumi~ _ Zalian uxerxemlo da uniaTo aris. yvelani saero da sasuliero mTavroba gakvirvebulni gaxlavT moskovSi es ra warmosadgeni iyovo. me movaxsene, araferi ar vici da rogorc gamoirkva, TiTon dauweria patriarqs da gadaugzavnia, rac xelaRebiT dawunebulia da axals Txouloben ufro dasabuTebuls e.i. memorandumSi unda asaxuli iyos, rom Cvenia iveriis monasteri da misi filialebi Tuki aseTebi gaaCnden mas. me gavecani sxvebis memorandumebsa da masalebs moskovSi. axla minda Tanaxmad moskovSi arsebuli saamiso komisiis davalebisa, warvudgino Sesaferisi teqsti. miuxedavad imisa, rom araviTari TanagrZnoba da adamianuri damokidebuleba ar aris Cems mimarT Cveni eklesiis mesveurTagan, me mainc vecdebi Tqveni daxmarebiT raime gavakeTo.

Tqveni mowafe gabrieli.~ (27, 700).

episkoposi gobroni (wkrialaSvili)


episkoposi gobroni, eriskacobaSi mixeil efremis Ze wkrialaSvili, daibada 1899 wlis 21 noembers TbilisSi. mama efremi warmoSobiT goris mazris sofel SavSvebidan iyo. 1907-1912 wlebSi swavlobda kukiis petre didis saxelobis samoqalaqo oTxwlian skolaSi. 1912-1916 wlebSi Tbilisis saxelosno oTxwlian samoqalaqo saswavlebelSi, 1916-1918 wlebSi intensiurad emzadeboda swavlis gasagrZeleblad. 1918 wlis ianvarSi Cairicxa axladgaxsnil Tbilisis universitetis sibrZnismetyvelebis fakultetis istoriis specialobaze, sadac ismenda ivane javaxiSvilis, giorgi CubinaSvilis, akaki SaniZis, grigol wereTlis, korneli kekeliZis leqciebs. 1918 wlis 4 aprils sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi kirion II-is locva-kurTxeviT aRikveca berad da miweril iqna sakaTalikoso sasaxlis karis eklesiaze. 1919 wlis 28 ivniss uwmidesisa da unetaresi leonides mier xeldasxmul iqna ierodiakvnad sionis sapatriarqo taZarSi. 1919 wlis 20 dekembers yovladsamRvdelo alaverdeli episkoposis pirosis gankargulebiT dainiSna bodbis dedaTa monastris ierodiakvnad. 1921 wlis 25 dekembers aRyvanil iqna mTavardiakvnis xarisxSi. amave dros asrulebda saqmis mwarmoeblis movaleobas alaverdis eparqiaSi. mama gobronis Tvalwin gaiara bolSevikuri saokupacio xelisuflebis saSinelma represiebma, sasuliero pirebis devna-Seviwroebam, alaverdeli episkoposis pirosis (oqropiriZe) mZime mdgomareobam. 1925 wlis 25 ianvars saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydre episkopos qristefores mier igi ganTavisuflebul iqna xsenebuli Tanamdebobidan da gaemgzavra somxeTSi, sadac 1930-1935 wlebSi swavlobda erevnis samedicino institutSi, veterinariis fakultetze. institutis damTavrebis Semdeg ganawilebiT muSaobda cxinvalis raionSi veteqimad. 1935-1941 wlebSi muSaobda zemo avWalis mcirewlovanTa koloniis saavadmyofos laboratoriis gamged. 1941-1945 wlebSi walkis raionis mTavari eqimia. 1945-1946 wlebSi goris raionis mTavari eqimia. 1946-1950 wlebSi muSaobda marneulis raionis mTavar eqimad.gobron wkrialaSvilma 51 wlis asakSi kvlav mSobel eklesias miaSura. man vrceli weriliT mimarTa quTaTel-gaenaTel mitropolit efrems (sidamoniZe) da iTxova sasuliero xarisxSi aRdgena. meufe efremma amis Sesaxeb moaxsena sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs uwmides kalistrates,

romelmac darTo amis neba. 1950 wlis 27 ianvars gobroni aRdgenil iqna ierodiakvnis xarisxSi, 28 ianvars xeldasxmul iqna mRvdelmonazvnad quTaisis petre-pavles taZarSi da iqve dainiSna mesame mRvdlis adgilze. 1950 wlis 8 Tebervals gadaiyvanes soxumis sakaTedro taZris mRvdelmonazvnad da soxumis olqis keTilmowesed. 1951 wlis 21 aprilidan Tbilisis kukiis wmida ninos saxelobis eklesiaSia. 1951 wlis 10 oqtombridan mRvdelmonazoni gobroni arqimandritis xarisxSi aiyvanes da sveticxovlis winamZRvris moadgiled daadgines. sveticxovelSi msaxurebis dros berZeni turistebi Semosulan taZarSi. arqimandriti gobroni gamolaparakebia da berZnul enaze megzuroba gauwevia maTTvis. man aseve brwyinvaled icoda berZnuli, rusuli da somxuri enebi. 1954 wlis 2 ianvars sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis melqisedek III-is locva-kurTxeviT mZimed dasneulebuli arqimandriti gobroni gamocxadda wilknis episkoposad. 3 ianvars igi xeldasxmul iqna episkoposad sionis sapatriarqo taZarSi. `vici, momakvdavi var, _ aRniSna man, _ magram iseTi madli gadmodis episkoposad kurTxevis dros kurTxevaze, rom vin icis, iqneb RmerTma inebos da gamomajamrTelos da mec SevZlo episkoposad moRvaweoba.~ (56, 90). zustad 48 dRe iyo meufe gobroni wilknis episkoposi, ise gardaicvala, samRvdelmTavro wirvalocva ver aRasrula. dakrZales sveticxovlis sakaTedro taZris galavanSi.

beri gobronis Canaweri 1918 wels mironis momzadebis Sesaxeb `mironis moxarSvis adgilad arCeul iqna yofili sakaTolikoso sasaxlis karis eklesia (anCisxati). TviT eklesiaSi gamzadebul iqmna qarTul stilze agebuli qura... qura aSenebuli iyo eklesiis Sua nawilSi, marcxniv, iveriis wmida RvTismSoblis, jvarcmis da wmida panteleimonis xatebis pirispir. quraze idga zedadgari, romelzec spilenZis didi qvabi iyo Semodgmuli. wmida mironis moxarSvisaTvis mowveul iyo gansvenebuli provizori axvlediani, romelsac hqonda miniWebuli uSualo xelmZRvaneloba da sruli pasuxismgebloba saqmisaTvis. vnebis kvireulis orSabaT diliT b-ma axvledianma qvabSi CauSva yvela xarSvisaTvis gankuTvnili masalebi. dRis 12 saaTisaTvis sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma kirion II-m tfilel mitropolit leonidesTan da Tbilisis samRvdeloebasTan erTad gadaixada RvTismSoblis paraklisi, ris SemdgomSic sakuTari xeliT aiazmis sxurebiT CauSva qvabSi jvaris saxiT specialurad pinakebzed da sasmisebSi kandelakis mier gamzadebuli mironis masalebis nawili. Semdgom amisa, kandelakma mis uwmidesobas miarTva anTebuli kvari, romelmac sakuTaris xeliT moukida winaswar quraSi gamzadebuls da spirtdasxmul ramdenime naxSiris natexs cecxli. Semdgom amisa kaTolikos patriarqi abrZanda kaTedraze da iwyo wmida saxarebis kiTxva: ioane, Tavi I _ `pirvelidan iyo sityva...~ mas cvlis tfileli mitropoliti leonide, Semdgom xarisxis mixedviT erTi meores monawileni (TiToeuli maTgani wmida saxarebis wakiTxvis Semdeg stovebs mironis qvabs, Sedis sakurTxevelSi da samosels ixdis). mironis qvabTan iqmnen morigeni mudmivad _ mTavar-diakonni, romelTac evalebodaT mTeli

dRe-Ramis ganmavlobaSi qvabis moreva ganuwyvetliv, xolo samRvdeloebas evalebodaT or-ori saaTi saxarebis kiTxva. ese wesi sruldeboda did oTxSabaTs mwuxramde. did xuTSabaTs diliT adre gawurul iqmna naxarSi da Sezavebul nair-nairi surnel-eTerovani siTxeebiT da es surnelovani massa saxelwodebulad mironi, CauSves specialur Tunuqis WurWelSi, romelsa ewodebis samirone _ alabastri, romelic iqve iqmna mokrZalebiT daluquli sakaTolikoso beWdiT. wirvis dawyebamde tfileli mitropoliti leonide TanamwirvelebiTurT da morwmune eriT gaemgzavra sionis taZridan sakaTolikoso sasaxlis karis eklesiaSi, sadac Sexvdnen mis uwmidesobas kirion II-s. urTierTmisalmebis Semdeg procesia dabrunda sionis taZrisaken, moabrZanebdnen wmida mirons, maT ukan mohyveboda mantiawamosxmuli kaTolikos-patriarqi kirion II. procesias amkobda qarTuli gundi da mquzare zarebi rogorc deda sions, agreTve mezobel taZarTa. sionis taZarSi alabastrni mironiT Sesvenebul iqmna samkveTloSi, xolo `serobasa saidumlosa Senisasa~-s dros sameufosa svliT gardasvenebul iqmna sakurTxevlad trapezsa zeda, xolo didi alabastri iqmna gardamosvenebul samRvdeloTa mier da dasvenebuli wmida trapezis marcxniv, qimSi sagangebod momzadebul kvarcxlbekzed. patara alabastri ki wmida mironiT gadmoasvena tfilelma mitropolitma leonidem, xolo kaTolikos-patriarqi Sexvda sameufo bWesTan da igi CamoarTva mas, romelic daasvena wmida trapezsa zeda marcxniT feSxumisa. SemdgomaT maT mier qimna miRebuli Cveulebisamebr siwmindeni.~

mitropoliti daviTi (devdariani)

mitropoliti daviTi, eriskacobaSi xariton jibraelis Ze devdariani, daibada 1903 wlis 24 marts, Sorapnis mazris sofel mironwmindaSi. pirveldawyebiTi ganaTleba miiRo sofel mironwmindaSi. 1917 wels daamTavra sofel sargveSis arasruli saswavlebeli, Semdeg swavla ganagrZo WiaTuris mRvimes monasterSi. 1918 wlis 1 agvistos quTaTel-gaenaTelma mitropolitma antonma daadgina mironwmindis wmida nikolozis saxelobis eklesiis medaviTned. 1921 wlis 25 Tebervlis Semdeg, rodesac eklesia da sasuliero pirebi kanongareSe gamocxaddnen da sdevnidnen maT, xaritonic dapatimrebis SiSiT xSirad icvlida sacxovrebels. 1927 wlis 26 Tebervals saCxeris wmida ninos saxelobis sakaTedro taZarSi margvelma episkoposma varlaamma (maxaraZe) xariton devdariani diakvnad akurTxa, xolo meore dRes mRvdlad daasxa xeli sargveSis wmida giorgis eklesiaSi da daniSna imave eklesiis winamZRvrad. 1928 wels uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis qristefore III-is locva-kurTxeviT dainiSna xaragaulis olqis mTavarxucesad. 1929 wlis 4 marts igi gadayvanil iqna mcxeTa-Tbilisis eparqiaSi. jer msaxurobda sionis sapatriarqo taZarSi medaviTnes StatSi, 1932 wlidan qaSueTis wmida giorgis saxelobis eklesiis mRvdelmsaxuria. 1945-1947 wlebSi msaxurobda kukiis wmida ninos saxelobis eklesiaSi. 1947 wlis 20 noembers uwmidesisa da unetaresis kalistrates locva-kurTxeviT dainiSna qaSueTis eklesiis winamZRvrad. uwmidesi da unetaresi melqisedek III mas gansakuTrebiT afasebda da winadadeba misca, berad aRkveciliyo. 1956 wlis 25 agvistos uwmidesma da unetaresma melqisedek III-m mama xaritoni aRkveca berad da uwoda saxelad daviTi, 27 agvistos mama daviTi ayvanil iqna arqimandritis xarisxSi, xolo 28 agvistos mas sionis sapatriarqo taZarSi xeli daasxes episkoposad da Caabares margveTisa da urbnisis eparqiebi. uwmidesi melqisedeki Tvlida, rom mis mimarT xelisuflebis organoebSi gagzavnili saCivrebis ukan mitropoliti efremi idga, amitom 1959 wels meufe daviTi dainiSna patriarqis qorepiskoposad, mieniWa skufiaze briliantis jvris tarebis ufleba da gamocxadda kaTolikos-patriarqis mosaydred. 1960 wlis 10 ianvars gardaicvala sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi melqisedek III. 11 ianvars Sedga sinodis sxdoma, romelmac mxari dauWira mitropolit dimitris (iaSvili) winadadebas sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydred aerCiaT baTum-Semoqmedeli da Wyondideli mitropoliti efremi (sidamoniZe). mosaydred datovebulma meufe daviTma uari ganacxada mosaydris Tanamdebobaze. es mis Rirsebasa da Tavmdablobaze metyvelebda. marTalia, imxanad patriarqad mitropoliti efremi airCies, magram uwmidesi efremi yovelTvis afasebda episkopos daviTis am nabijs. 1962 wlis 18 Tebervals uwmidesi da unetaresi efrem IIis locva-kurTxeviT eboZa mitropolitoba. mitropoliti daviTi 1972 wlis 1 ivliss arCeul iqna sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad. gardaicvala 1977 wlis 9 noembers, 15 noembers daikrZala sionis sapatriarqo taZarSi.

mitropoliti zinobi (maJuga)


mitropoliti zinobi, eriskacobaSi zaqaria akimis Ze maJuga, daibada 1896 wlis 14 seqtembers Cernogovis guberniis q. gluxovoSi. sami wlis iyo, rodesac deda gardaecvala, 11 wlisas _ mama. bavSvobidan igi glinis udabnos savanes miekedla, sadac samkervalo saxelosnoSi mowafed miebara. 1912 wlidan glinis udabnos morCilia. glinis udabnos wesdebiT, ra asakisa da ganaTlebisac ar unda yofiliyo axladdamwyebi, morCilebis gansakuTrebuli safexurebi unda gaevlo: sastumroSi (6 Tve), samrecxaoSi (1 an 2 weli) Tu morCili monastruli cxovrebisaTvis gamodgeboda, mas sxva morCilebas aZlevdnen, romelic specialur Cvevas iTxovda: samzareuloSi, sacxobSi, samkervalo saxelosnoSi. 1916 wels morCili zaqaria maJuga samxedro samsaxurSi gaiwvies, saidanac frontis xazze rigiT jariskacad im nawilSi moxvda, romelsac nikoloz II-is biZa mixeil xelmZRvanelobda. 1917 wels avadmyofobis gamo samxedro samsaxuridan gaaTavisufles. igi yovladwmida RvTismSoblis xarebis dRes glinis savaneSi aRikveca berad da mRvdelmowame zinob egeselis pativsacemad uwodes saxeli zinobi. 1922 wels saqarTveloSi drandis monasterSi iwyebs mTavardiakvnobas. 1925 wlis 18 ianvars saqarTvelos marTlmadidebeli

eklesiis gverdis avliT rusuli eklesiis episkoposma nikonma mama zinobi mRvdelmonazvnad akurTxa. 1927 wlidan mama zinobi soxumis eparqiaSi wmida giorgis eklesiis winamZRvaria, 1925-1930 wlebSi soxumis wmida nikolozis taZarSia, 1930-1936 wlebSi rostovis sofiis taZarSi, ruseTis marTlmadidebeli eklesiis mier saqarTvelos samociqulo eklesiis avtokefaliis aRiarebis Semdeg mama zinobi mcxeTis wmida olRas saxelobis monastris mRvdelmsaxuria. 1944-1945 wlebSi Tbilisis sionis sapatriarqo taZarSia. 1945-1947 wlebSi mama zinobi somxeTis respublikis sofel kirovos wmida nikolozis saxelobis eklesiis winamZRvaria. 1947-1950 iyo wlebSi igi baTumis sasaflaos suliwmidis taZris winamZRvari. mis dros taZari mTlianad aRsdga da mravali xatiT Seivso. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis kalistrates mier 1950 wels igi ayvanil iqna arqimandritis xarisxSi da dainiSna Tbilisis aleqsandre nevelis saxelobis taZris winamZRvrad, amavdroulad igi asrulebda saqarTvelosa da somxeTSi arsebuli rusuli mrevlis keTilmowesis movaleobasac. 1952 wlis 11 ivnisidan saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis wevria. 1953 wels dajildovda meore gamSvenierebuli jvris tarebis uflebiT, 1954 wels _ arqimandritis kverTxiT. 1956 wlis 29 dekembers sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis, melqisedek III-is gadawyvetilebiT (sinodis wevrTa umravlesoba winaaRmdegi iyo) arqimandriti zinobi xeldasxmul iqna episkoposad. 1957 wlis 6 marts episkoposi zinobi dainiSna uwmidesisa da unetaresi melqisedek III-is meore qorepiskoposad wodebiT `episkoposi stefanovanisa.~ 1960 wlidan kaTolikos-patriarqis, efrem II-is gadawyvetilebiT meufe zinobs ewoda TeTriwyaroeli episkoposi, amave dros igi rCeboda Tbilisis aleqsandre nevelis eklesiis winamZRvrad. episkoposma zinobma 1957 wlis 16 aprils sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi melqisedek III-is locvakurTxeviT Tbilisis aleqsandre nevelis saxelobis eklesiaSi berad aRkveca zagorskis sasuliero akademiis studenti irakli SiolaSvili da uwoda saxeli ilia. 1958 wlis noemberSi meufe zinobi dajildovda skufiaze jvris tarebis uflebiT. 1972 wlis 8 aprils sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydris, mitropolit daviTis (devdariani) mier ayvanil iqna mitropolitis xarisxSi. mitropoliti zinobi dajildoebuli iyo saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis mociqulTasworis ninos I da II xarisxis ordenebiT, ruseTis marTlmadidebeli eklesiis mociqulTasworis didi Tavad vladimeris I da II xarisxis ordenebiT da CexeTis marTlmadidebeli eklesiis mociqulTa sworTa kirilesa da meTodes II xarisxis ordenebiT. 1977 wlis 24 dekembers mitropoliti zinobi Tbilisis aleqsandre nevelis taZarSi Sexvda da miesalma saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis adgilobriv saeklesio krebaSi monawileobis misaRebad Camosul patriarqs pimens. mitropoliti zinobi axlda uwmidessa da unetaress ilia II-s 1978 wlis martSi moskovSi vizitis dros. 35 wlis manZilze mitropoliti zinobi taZris gverdiT mokrZalebul senakSi cxovrobda. es patara oTaxi iyo misi kabinetic da saZinebelic. 1984 wlis 19 ivliss (1 agvistos), Rirsi serafime sarovelis xsenebis dRes, meufe zinobma

liturgia aRasrula, fexebis sisuste igrZno da mas Semdeg ukve Tavis senaks miejaWva, radgan siaruli gauZnelda, fexebi aRar emorCileboda. magram imave wlis 19 dekembers wmida nikolozis xsenebis dRes anafora Caicva, Tavad wavida taZarSi da liturgiis Semdeg locvazec ki gamovida. am dRidan gardacvalebamde mas aRar dautovebia senaki. 1985 wlis 8 marts mitropoliti zinobi gardaicvala, 14 marts, uwmidesma da unetaresma ilia II-m wmida sinodis wevrebTan: mitropolit konstantinesTan (meliqiZe), mitropolit daviTTan (Wkadua), episkopos zosimesTan (SioSvili) erTad wesi augo mitropolit zinobs. uwmidesma da unetaresma ilia II-m wesis agebis win brZana: `TeTriwyaroeli mitropolitis, zinobis cxovreba mTlianad eZRvneboda wmida marTlmadidebeli eklesiisa da moyvasis msaxurebas. arian adamianebi, romelTa saxelebic didxans rCeba morwmuneTa gulebsa da locvebSi. aseTi madlmosili adamiani, romelmac suliwmidis madli moixveWa, iyo yovladusamRvdeloesi mitropoliti zinobi, man suliwmidis madlis moxveWas Tavisi uryevi rwmeniT, uflisa da yvela garSemomyofi adamianis siyvaruliT miaRwia... 1950 wlidan 35 wlis ganmavlobaSi igi mwyemsavda aleqsandre nevelis taZris mrevls. Cven vicnobT mas, rogorc udides bers, rogorc did sulier adamians, romelic maRali qristianuli msaxurebis, asketuri moRvaweobis magaliTs iZleoda. yvela, vinc icnobda, odesme hqonia bedniereba, misgan kurTxeva mieRo yovelTvis iRebda sulier nugeSs. me erTerTi maTgani var, visc mravali sulieri nugeSi miuRia mitropolit zinobisagan. 1957 wels uwmidesisa da unetaresis, melqisedek III-is locvakurTxeviT am wminda taZarSi meufe zinobma berad aRmkveca da uflis winaswarmetyvelis, ilias, saxeli miwoda. mitropoliti zinobi monawileobda Cem episkoposad xeldasxmasa da sapatriarqo taxtze aRsaydrebisas. man cxovreba da guli saqarTvelos marTlmadidebel eklesias, yvela Cvengans uboZa. igi mudam gansakuTrebuli siyvaruliT iRebda masTan misul yvela morwmunes, ganurCevlad imisa, rusi iyo, qarTveli Tu berZeni... misTvis mTavari is iyo, rom adamians Tanadgoma esaWiroeboda da morwmune iyo. da dRes, Zmano da dano, maradiul cxovrebaSi vacilebT meufe zinobs, magram mwams, rom is ar dagvtovebs Tavisi locvis gareSe.~ mitropoliti daikrZala aleqsandre nevelis saxelobis eklesiaSi.

mitropoliti naumi (SavianiZe)


mitropoliti naumi, eriskacobaSi naom grigolis Ze SavianiZe, daibada 1889 wels quTaisis mazris sofel oxomiraSi, sasuliero piris ojaxSi. mama gabriel SavianiZe iyo dekanozi. 1904 wels naum SavianiZem daamTavra quTaisis klasikuri gimnazia. misi gimnazieli megobari iyo SemdgomSi cnobili enaTmecnieri akaki SaniZe, romelTanac kontaqti arasdros ar gauwyvetia. saswavleblis damTavrebis Semdeg dainiSna sofel cucxvaTis eklesiis medaviTned. 1905 wels sofel oxomiraSi daaarsa sakuTari skola, sadac usasyidlod aswavlida glexis Svilebs. 1916 wels imereTis episkoposma giorgim (aladaSvili) xeli daasxa quTaisis sakaTedro taZris mTavardiakvnad. 1918 wlis dasawyisSi quTaTeli mitropolitis antonis (giorgaZe) mier ikurTxa mRvdlad da gamwesebul iqna oxamiras macxovris saxelobis eklesiaSi. 1921 wels mama naumi SeTavsebiT quTaisis samreklo skolebis ganaTlebis ganyofilebis gamgis moadgiled muSaobda. igi aqtiur monawileobas iRebda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis mesame saeklesio krebis muSaobaSi, romelic Catarda 1921 wlis 1-5 seqtembers gelaTSi da mxars uWerda mitropolit nazaris (leJava) kandidaturas sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis taxtze. 1924-1929 wlebSi Wognaris macxovris eklesiis winamZRvaria. 1929 wels mama naumi dainiSna quTaisis mwvaneyvavilas eklesiis winamZRvrad. am eklesiaSi msaxurobda igi 1941 wlamde, vidre xelisuflebam 1941 wels administraciuli wesiT ar daketa igi. mama naums 1942 wels didi ubedureba daatyda Tavs, daapatimres Tbilisis saxelmwifo universitetis studentTa jgufis wevrebi, romelTa mizani iyo brZola saqarTvelos sabWoTa imperiis marwuxebidan ganTavisuflebisaTvis. am jgufis aqtiuri wevrebi; kote jogliZe, kote ximSiaSvili da Salva SavianiZe (mama naumis Svili) daxvrites. didi mwuxarebis miuxedavad, mama naumi sulierad ar gatexila, 1943 wels igi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma kalistratem Tbilisis sionis taZris moZRvrad gadaiyvana, imavdroulad igi asrulebda sinodis mdivnis movaleobas. mama naumi monawileobda ruseTisa da saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiebs Soris molaparakebaSi, romelic 1943 wels gaimarTa. molaparakebis damTavrebis Semdeg ruseTis eklesiam aRiara saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis teritorialuri avtokefalia. mama naumis TbilisSi gadasvla gaaprotestes morwmuneebma da uwmides kalistrates sTxoves misi quTaisSi dabruneba. patriarqma quTaTel episkopos efrems aseTi Sinaarsis werili gaugzavna: `acnobeT mTxovnelebs, naomi CemTvis

saWiroa, droebiT mainc, gTxovT aseve ganumartoT morwmuneT, jerjerobiT naums versad ver gavuSveb.~ (59, 8). 1945 wlis TebervalSi uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi kalistrate imyofeboda moskovSi ruseTis patriarqis aleqsi I-is aRsaydrebaze mas Tan axlda sionis taZris dekanozi naumi. amis Semdeg igi araerTxel yofila moskovSi saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis delegaciis SemadgenlobaSi. 1955 wels eCmiawinSi mama naumi eswreboda yovelTa somexTa patriarq-kaTolikosis vazgen I-is aRsaydrebas. daxvewili inteleqtuali, uaRresad mowesrigebuli kaci iyo igi. uwmidesi da unetaresi kalistrate ase afasebda mis Rvawls: `Tqveni moRvaweoba sionis taZarSi Tumca ramdenime wlis ambavs warmoadgens, magram ar SeiZleba ar aRvniSnoT, rom es manZili Tqveni daucxromeli Sromisa, naTlad gvixatavs eklesiis WeSmariti msaxurebisa da RvTis sayvareli mowafis suraTs. simSvide, simdable, gulwrfeloba da siyvaruli RvTisa da xalxis mimarT. ai, ras axorcielebT Tqven.~ (59, 10). 1947 wels dekanozi naumi dajildovda mitriT da daubrunda quTaisis mwvaneyvavilas eklesias. 1956 wlis 3 ivliss moulodnelad gardaicvala quTaTel-gaenaTeli mitropoliti gabrieli (CaCaniZe). uwmidesisa da unetaresis, melqisedek III-s brZanebiT dekanozi naumi dainiSna eparqiis mTavarxucesad. 1957 wlis 7 ianvars igi akurTxes quTaTel-gaenaTel episkoposad. meufe naumi werda: `bavSvobidanve mqonda survili gavmxdariyavi eklesiis msaxuri, magram is ki arasodes mifiqria, rom episkoposi vyofiliyavi, vinaidan mRvdelmTavroba aris didi da Zneli saqme, da rom episkoposi unda iyos Semkuli mravalgvari kargi RirsebebiT, magram radganac es RmerTma ineba, me uRirsi mona RvTisa, savsebiT morCilebas vacxadeb da did madlobas Sevswirav ufalsa RmerTsa Cvensa Cemdami didi mowyalebisaTvis.~ (59, 111). 1958 wels meufe naumi dajildovda oqros jvriT. meufe naums urTules pirobebSi uxdeboda mRvdelmTavris tvirTis zidva. igi Tavis dRiurSi werda: `quTaisSi, petre-pavles eklesiaSi, karga xania daiwyo SfoTi da eklesiisaTvis didad saziano mdgomareoba... saqmis naTelsayofad bevri friad mniSvnelovani sabuTi moipoveba. bevrma icis ra mouvida mitropolit efrems, erTi uRirsi dedakaci Seuvarda RvTismsaxurebis dros da misi mokvla undoda. RvTis madliT is cocxali darCa, aseve mitropolit gabriels msaxurebis dros Seuvardnen da Caqolavdnen, sakurTxevelSi rom ar moeswro Sesvla. me ki ramdeni Seuracxyofa momayenes usaxelo werilebiT, muqariT... saSinel devnil da tanjul mdgomareobaSi vimyofebi. ar mqonia SesaZlebloba, rom damSvidebulad Semesrulebinos wirva-locva da es rogori RvTismsaxurebaa, rodesac mRvdelmTavari imis fiqrSia, Tu rodis esvrian mas anda civi iaraRiT gamoasalmeben wuTisofels?~ (59, 12). es Canawerebi zustad asaxavs XX saukunis 50-60-ian wlebis rTul viTarebas, rodesac xelisuflebisagan mosyiduli pirebi cdilobdnen arasasurveli sasuliero pirebis daSinebas, ciliswamebiT sazogadoebisagan maT izolirebas, magram meufe naums kargad hqonda gaTavisebuli, rom aucilebeli iyo simSvidiT daeTmina yvelaferi. meufe naumis Tavmdabloba kidev ufro mkafiod warmoCnda 1959 wels, rodesac igi TbilisSi daibara uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma melqisedek III-m da sTxova daTanxmebuliyo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydreobas, magram meufe naumma Tavazianad

mianiSna patriarqs, rom mosaydreobisaTvis yvelaze Rirseuli mitropoliti iyo efremi (sidamoniZe). misma poziciam bodbel dimitrisTan (iaSvili) erTad gadawyvita me-10 saeklesio krebaze mitropolit efremis sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad arCevis sakiTxi. uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi efrem II gansakuTrebuli pativiscemiT iyo gamsWvaluli meufe naumis mimarT, 1964 wels episkoposi naumi wmida ninos ordeniT dajildovda, 1967 wels mas mitropolitoba eboZa. uwmidesi efremi mitropolits naums werda: `Sen erTs gaqvs ufleba codvebis mokiTxvisa da bednieri varT, rom Sen amas ar akeTeb, bednieri varT, rom Sen ar ici zedmetis Tqma, is rac Sen ici, rom geTqva, vin icis SeiZleba warRvnac mosuliyo.~ (59, 73). mitropolitma naumma didi Sroma gaswia mowameTis monastris mowesrigebisaTvis, gaiyvana gza, aago saeparqio saxli, moawyo monastris ezo, wmida daviTisa da konstantines saZvele. mZime avadmyofs sicocxlis SenarCuneba SeeZlo Tu gaikeTebda cali fexis amputacias (gangrena hqonda), razedac uari ganacxada. RmerTTan samsjavroze cali fexiT rogor warvsdgeo. 1969 wlis 3 marts igi gardaicvala quTaisSi. uwmidesma da unetaresma efrem II-m aseTi Sinaarsis depeSa gagzavna: `Cemi uZvirfasesi naumis gardacvalebis gamo ver mogaxsenebT samZimars, radgan yvelam me unda miTxras samZimari yvelaze mZime danaklisiT Sewuxebuls.~ (7, 55). gansvenebuls wesi auges sruliad saqarTvelos kaTolikos patriarqma, uwmidesma da unetaresma efrem II-m da cxum-afxazeTis episkoposma iliam (SiolaSvili). mitropoliti naumi daikrZala quTaisSi, petre-pavles eklesiaSi.

mitropoliti dimitri (iaSvili)


mitropoliti dimitri, eriskacobaSi daviT ilarionis Ze iaSvili, daibada 1872 wlis 15 dekembers siRnaRis mazris sofel saqoboSi, sasuliero piris ojaxSi. pirveldawyebiTi ganaTleba miiRo Telavis sasuliero saswavlebelSi. 1888-1896 wlebSi swavlobda Tbilisis sasuliero seminariaSi. seminariaSi swavlis periodi daemTxva ruseTis saero da sasuliero xelisuflebis mier qarTveli maswavleblebisa da moswavleebis devna-Seviwroebis gaZlierebis xanas. am niadagze seminariaSi araerTxel momxdara dapirispireba da SfoTi. seminariidan garicxuli moswavleebis umravlesobam axladSeqmnil marqsistul jgufebSi gadainacvla. axalgazrda daviT iaSvilma SeinarCuna sulieri simSvide da arCeuli gzis

erTguleba. seminariis damTavrebis Semdeg igi 1896-1898 wlebSi msaxurobda marTlmadidebluri aRmsareblobis uwyebaTa skolebis maswavleblad. 1898 wels xeldasxmul iqna mRvdlad da dainiSna saqobis eklesiis winamZRvrad. amave dros asrulebda siRnaRis eparqialuri saswvleblis sabWos Tavmjdomaris movaleobas. 1912 wels mama daviTi gadmoyvanil iqna Tbilisis miqael mTavarangelozis taZris winamZRvrad, aRyvanil iqna dekanozis xarisxSi. amis Semdeg igi ZiriTadad Tbilisis eklesiebSi msaxurobda. mama daviTi gamoirCeoda TavmdablobiT, qristianuli mokrZalebiTa da pirdapirobiT. 1952 wels srulaid saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi melqisedek III-is winadadebiT aRikveca berad da ewoda saxelad dimitri. sul male 80 wlis asakSi igi xeldasxmul iqna ninowmindel episkoposad. 1958 wlidan meufe dimitri gaxda mitropoliti bodbisa da alaverdisa. uwmidesma melqisedek III-m werilobiTi gankargulebiT sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydred gamoacxada urbneli mitropoliti daviTi (devdariani). 1960 wlis 10 ianvars gardaicvala uwmidesi da unetaresi melqisedek III. 11 ianvars Seikriba saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis sxdoma, romelic gaxsna sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydred werilobiTi gankargulebiT datovebulma urbnelma mitropolitma daviTma (devdariani). pirveli sityva iTxova qirotoniiT upiratesma mitropolitma dimitrim, romelmac pirdapir ganacxada, rom saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi am etapze mosaydreoba ekuTvnis baTum-Semoqmedel da Wyondidel mitropolit efrems (sidamoniZe), mis winadadebas mxari dauWires quTaTel-gaenaTelma naumma (SavianiZe) da sinodis wevrTa umravlesobam. mitropolitma daviTma piradi gancxadebiT moixsna sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydris movaleoba. am Tanamdebobaze arCeul iqna mitropoliti efremi, romelic Semdeg gaxda sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi. mitropoliti dimitri iyo saqarTvelos istoriis, qarTuli mwerlobis SesaniSnavi mcodne, TviTonac werda istoriuli Janris moTxrobebs, novelebs, romelTa umravlesoba daculia ioseb griSaSvilis arqivsa da giorgi leoniZis saxelobis literaturis muzeumSi. mitropoliti dimitri gardaicvala 1961 wlis 22 ivliss 89 wlis asakSi. dakrZalulia Tbilisis petre-pavles saxelobis eklesiaSi. gansvenebul mitropolits wesi augo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma efrem II-m, romelmac mitropoliti dimitri daaxasiaTa, rogorc mSvenieri mqadagebeli da erT-erTi gamorCeuli sasuliero moRvawe, romlis saxels arasodes daiviwyebs qarTveli eri da saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia.

mitropoliti leonide (Jvania)


mitropoliti leonide, eriskacobaSi lavrenti timoTes Ze Jvania, daibada 1885 wlis 1 dekembers zugdidis mazris sofel lejiqeTSi, sasuliero piris ojaxSi. pirveldawyebiTi ganaTleba miuRia senakis sasuliero saswavlebelSi. 1903-1907 wlebSi swavlobda stavropolis sasuliero seminariaSi, 1907-1911 wlebSi xarkovis universitetis iuridiul fakultetze. 1911-1957 wlebSi saero samsaxurSia, rogorc kvalificiuri samarTalmcodne, iuristi. 1957 wlis 1 Tebervals sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis melqisedek III-is locva-kurTxeviT Tbilisis aleqsandre nevelis saxelobis eklesiaSi aRikveca berad. 3 Tebervals sionis sapatriarqo taZarSi xeldasxmul iqna mTavardiakvnad. 4 Tebervals didubis eklesiaSi xeldasxmul iqna mRvdelmonazvnad. 1957 wlis 15 Tebervals, mirqmis dResaswaulze sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma melqisedek III-m sinodis wevrTa monawileobiT akurTxa cxumafxazeTis episkoposad. 1958-1959 wlebSi episkoposi leonide (Jvania) asrulebda saqarTvelos kaTolikosTan arsebuli sinodis rwmunebulis movaleobas. episkopos leonides urTules eparqiaSi uxdeboda moRvaweoba, rogorc uwmidesi da unetaresi efrem II aRniSnavda _ meufe leonides gawonasworebuli politika, saero da saeklesio kanonebis zedmiwevniT codna iyo mis eparqiaSi warmatebis safuZveli. episkoposi leonide dajildoebuli iyo: `romanovebis samasi wlis dinastiis mefobis medliT~ (1913 w.). medliT `19411945 wlebSi omSi mamacuri SromisaTvis,~ xolo 1958 wels uwmidesisa da unetaresi melqisedek III-is mier kunkul-bartyulze Tvlebiani jvriT, 1964 wels wmida ninos _ ordeniT. 1964 wlis 14 dekembers episkiposi leonide gardaicvala soxumSi. dakrZales 20 dekembers quTaisSi, arqielis goraze, wmida giorgis saxelobis eklesiaSi, saRvTo liturRia da anderZi auges kaTolikos-

patriarqma efrem II-m, mRvdelmTavarebma da samRvdeloebam. meufe leonide daikrZala wmida giorgis saxelobis eklesiaSi. mis saflavis qvas aseTi warwera aqvs: `45 weli pirnaTlad vemsaxure am miwier qveyanas marTlmsajulebis dargSi, amieridan Sevudeg qristes, ufalma mwyos, gTxovT Sendobas.~ rogorc misi Svili, reJisori amiran Jvania igonebda: `episkoposi leonide mrevls yovelTvis moZRvravda, didi sulieri moTminebisaken, mouwodebda maT, naTeli gonebiT gaekeTebinaT analizi yoveli gadadgmuli nabijisaTvis da ise ivloT WeSmaritebis gzaze, hqonodaT simtkice sulisa, ebrZolaT simarTlisaTvis, hqonodaT Rrma rwmena, raTa mieRoT gadarCena sulisa da xorcisa. RmerTi miscems yvelafers adamians da Semdeg iqneba sulieri mxedveloba, xolo sulieri sibrmave gaqreba... adamianis winamZRoli cxovrebaSi aris sindisi da Segneba, sindisi aris damsjeli cudi qcevisaTvis da damajildoebeli kargi saqmisaTvis. Tu sindisi normaluria, is saxels da avtoritets moupovebs adamians. ra aris saSiSi adamianSi? is, roca adamiani iseTi sustia, rom is xdeba qvena grZnobebis brma iaraRi, is emorCileba qvena grZnobas da asrulebs uazro survilebs, es niSnavs imas, rom goneba susti aqvs da es qvena grZnoba amarcxebs gonebas. susti gonebis adamiani ki yovelTvis mona Semsrulebelia grZnobebisa. didi mizani da didi ocneba rom Sesruldes, amas sWirdeba didi Sroma da nebisyofa, TavisiT araferi ar keTdeba, es aris WeSmariteba, romelic yvela gonierma adamianma unda icodes. Cven ki yvela fxizlad unda viyoT da mtkice nabijiT unda viaroT win, keTili miznebisaken.~ P.S episkopos leonide Jvanias SviliSvilia quTaisis bagratis taZris winamZRvari, saqarTvelos eklesiis istoriaSi mravali saintereso wignis avtori, dekanozi zinobi Jvania.

episkoposi daviTi (burdilaZe)


episkoposi daviTi, eriskacobaSi daviT aRaTonis Ze burdilaZe, daibada 1877 wlis 12 marts siRnaRis mazris sofel vaqirSi, medaviTnis ojaxSi. siRnaRis saswavleblis damTavrebis Semdeg exmareboda mamas eklesiaSi. 18931898 wlebSi sionis sakaTedro taZris morCilia. 1898 wels episkopos leonides mier gamwesebul iqna Telavis mazris sofel vardisubnis wmida giorgis saxelobis eklesiaSi, sadac aswavlida saRvTo sjulsa da saeklesio galobas. 1915 wels goris episkoposma antonma (giorgaZe) xeli daasxa mRvdlad. 1918 wels alaverdeli episkoposis pirosis mier gamwesebul iqna vaCnaZianis yovladwmida RvTismSoblis miZinebis saxelobis eklesiaSi. 1925 wels mitropolit ioanes (marRiSvili) mier dadgenil iqna Telavis mazris sofel Sildis mRvdlad. 1929 wels igi aiZules Tavi daenebebina sasuliero saqmianobisaTvis. 1944 wels uwmidesma da unetaresma kalistratem igi aRadgina mRvdlis xarisxSi da gagzavna axmetaSi, 1952 wlidan dekanozi da alaverdis eparqiis mTavaruxucesia. 1958 wlis 8 oqtombers aRikveca berad, 9 oqtombers aRyvanil iqna arqimandritis xarisxSi. 1958 wlis 14 oqtombers, sveticxovlobis dResaswaulze, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis melqisedek III-is locva-kurTxeviT xeldasxmul iqna alaverdis episkoposad. meufe daviTi wiravda Telavis RvTaebis eklesiaSi im dros, roca alaverdis sakaTedro taZarSi samRvdelmTavro wirva-locva xelisuflebisagan akrZaluli iyo. 1962 wlis Semodgomaze alaverdobis dResaswaulze meufe daviTma gadawyvita alaverdis monasterSi ewira, magram didi usiamovnebebi SeamTxvies. amis Sesaxeb meufe daviTi 7 oqtombers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq efrem II-sadmi gagzavnil moxsenebaSi wers: `dResaswaulis dros taZarSi Semovidnen axmetis aRmaskomis Tavmjdomare maRlakeliZe milicielebiT da SeteviT mommarTes: rogor gabede alaverdSi Camosvla da eklesiaSi Semosvla. rodesac me vupasuxe, rom me alaverdis episkoposi var da Cems movaleobas Seadgens am taZarSi saRmrTo vedrebis Sesruleba-Tqo, amaze dacinviT mipasuxes, vin episkoposi xar? aba, sabuTi warmogvidgineo, aq religiis saqmeTa rwmunebulis mier daniSnulia mRvdeli giorgi kukunaSvili, mis mets aq aravis arafris ufleba ar aqvso. mokled, Segveqmna cxare kamaTi, damemuqrnen, dagapatimrebTo. damapatimreT _ meTqi, _ vupasuxe. maT undodaT, wirva Semewyvita da maTi brZanebiT gavsuliyavi taZridan, magram rodesac dainaxes, magrad davudeqi da wirvis Sewyvetas ar vapirebdi, bolos maRlakeliZem miTxra, Sens moxucebulobas vcemT pativs da ar gapatimrebT, magram roca wirvas daamTavrebT, dauyovnebliv datoveT alaverdis taZario~ (28, 693). alaverdobas alaverdel mRvdelmTavars ar hqonda taZarSi wirvis Catarebis ufleba. es iyo samwuxaro realoba. episkoposi daviTi gardaicvala 1963 wlis aprilSi, 86 wlis asakSi. rogorc misi axlobeli igonebda, `daewyo stenokardiuli Setevebi... moiTxova Cemi naxva, mec maSinve Cavedi TelavSi Cems meuRlesTan da or

patara bavSvTan erTad. me daminaxa Tu ara, gamococxlda. meore dRes gamimxila, unda maziaroTo. me SemeSinda, Zalian ganvicade, magram ras vizamdi. moviyvaneT moZRvari, oTaxSi marto me damtova. es suraTi Cemi mexsierebidan arasodes waiSleba. iwva papa araCveulebrivad lamazi sanaxavi, saTno, sikeTiT savse TvalebiT, gamxdar xelisgulze sefiskveri edo. miyurebda me da Camosdioda cremlebi, mec ver vikavebdi Tavs da cremlad viRvrebodi mTeli ziarebis ganmavlobaSi. papa eTxoveboda amqveyniurs. es CemTvis iyo udidesi gancda. meore dRes gardaicvala.~ (56, 49). dakrZalulia Telavis saero sasaflaoze.

mitropoliti ilia (SiolaSvili)


mitropoliti ilia, eriskacobaSi irakli giorgis Ze RuduSauriSiolaSvili, daibada 1933 wlis 4 ianvars vladikavkazSi, Rrmad morwmune qristianul ojaxSi. mama _ giorgi simonis Ze SiolaSvili da deda _ natalia iosebis asuli kobaiZe yazbegis raionidan iyvnen. giorgi SiolaSvili 1927 wels droebiT sacxovreblad gadasula vladikavkazSi, sadac maTi ojaxi gamorCeuli yofila. patara irakli monaTles vladikavkazis wmida ninos saxelobis qarTul eklesiaSi, romelic eqvemdebareboda sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs, uwmidessa da unetares kalistrates. naTlobis saidumlo aRasrula wmida ninos saxelobis eklesiis winamZRvarma arqimandritma tarasi kandelakma (uwmidesi da unetaresi kirion II-is yofili mdivani, SemdgomSi wilkneli episkoposi s.v.). patara iraklis naTlia iyo monazoni zoile dvaliSvili. erTxel deda

zoilem Tavisi ymawvili naTluli daalocvina sveticxovlobaze uwmidessa da unetares kalistrates. irakli SiolaSvilis mravalricxovan ojaxSi deda, mama, Zmebi: Teimurazi, SoTa, viqtori, da _ nino yoveldRe loculobdnen saqarTvelos didebis xatTan. `ar maxsovs Cemi Tavi uflisadmi rwmenisa da siyvarulis gareSe... TviT Cemi ojaxi iyo morwmune da mSoblebi bavSobidanve gvinergavdnen RvTis siyvaruls. saxlSi mudam gvqonda xatebi, aucileblad enTo kandeli, yovel SabaT-kvrias eklesiaSi davdiodiT,~ (9, 97) _ ixsenebs misi uwmidesoba. giorgi SiolaSvilis ojaxi iyo xidi vladikavkazis qarTvelobisa saqarTvelosTan dasakavSireblad. `Cemi bavSvoba, _ aRniSnavs misi uwmidesoba, _ daemTxva saqarTvelos eklesiisaTvis metad mZime periods. samRvdeloeba idevneboda, eklesiebi ixureboda. xalxs wirva-locvebze daswrebisa eSinoda. Cvens saxls xSirad Tavs afarebdnen devnili sasuliero pirebi, TveobiT rCebodnen isini CvenTan da waruSlel kvals tovebdnen piradad Cems azrovnebasa da bunebaze.~ (9, 97). giorgi SiolaSvilisa da natalia komaiZis RvawliT 1947 wels vladikavkazSi aSenda yovladwmida RvTismSoblis safarvelis saxelobis eklesia. patara irakli zafxulobiT snoSi mamapapur saxlSi imyofeboda ufrosebisagan ismenda xalxur Tqmulebebs, dadioda snosa da Trusos xeobaSi, aTvalierebda Zvel cixe-koSkebs, eklesia-monastrebs. 1941 wlis seqtemberSi irakli SiolaSvili vladikavkazis #22 saSualo skolis pirvel klasSi Seiyvanes, romelic daamTavra 1952 wels. man miiRo gadawyvetileba, swavla gaegrZelebina moskovis sasuliero seminariaSi. seminariis kursis warCinebiT dasrulebis Semdeg, 1956-1960 wlebSi, irakli SiolaSvili zagorskis sasuliero akademiis studentia. man akademiis I kursze swavlis dros sakonkurso turSi waradgina Txzuleba, romelmac pirveli adgili daimsaxura. gamarjvebuli dajildovda 50 maneTiT mitropolit filaretis fondidan, xolo troicki-sergeivis lavram mas 30 maneTi gadasca. akademiaSi swavlis pirvel welsve irakli SiolaSvilma gadawyvita ber-monazvnoba. 1957 wlis 16 aprils Tbilisis aleqsandre nevelis saxelobis eklesiaSi uwmidesisa da unetaresis, melqisedek III-is locva-kurTxeviT episkoposma zinobma (maJuga) irakli SeiolaSvili berad aRkveca da saxelad uwoda ilia. rodesac meufe zinobma berad aRkvecili ilia uwmidessa da unetares melqisedek III-s warudgina, gaxarebulma patriarqma am sityvebiT mimarTa mas: aTi SenisTana rom myavdes, saqarTvelos eklesias araferi gauWirdebao. 18 aprils sionis sapatriarqo taZarSi uwmidesma da unetaresma melqisedek III-m xeli daasxa mas ierodiakvnad. 1959 wlis 10 maiss uwmidesisa da unetaresis melqisedek III-is werilobiTi nebarTviT ruseTis patriarqma aleqsi I-ma zagorskis wmida sergis savanis satrapezoSi ierodiakoni ilia mRvdelmonazvnad akurTxa. sasuliero akademiaSi swavlis dros irakli SiolaSvils kidev ufro gaumZafrda dedaeklesiisa da samSoblos siyvaruli. amis dasturia misi werili sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesi da unetaresi melqisedek III-sadmi: `Tqveno uwmidesobav, gvakurTxeT... aq, Cven wreSi, vrceldeba xmebi imis Sesaxeb, rom saqarTvelos eklesiis avtokefalia TiTqos dasasruls uaxlovdeba, radgan: 1. mTeli rigi eparqiebi umoqmedod, mRvdelmTavris gareSea da ar arsebobs saTanado kadri; 2. RvTismsaxurebis dros eklesiebSi morwmuneTa daswreba erTob

mcirea; 3. saqarTvelos marTlmadidebel eklesias ara aqvs seminaria, gamomcemloba, saeklesio muzeumi, wignsacavi, biblioTeka. laparakia imis Sesaxeb, rom cxum-afxazeTis eparqiaSi ar iqneba daSvebuli axladxeldasxmuli qarTveli mRvdelmTavari da rom mRvdelmTavarTa Soris arian iseTebic, romlebic aq qarTvelebs Sorisac ki avrceleben ubadruk azrs saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis eparqiebis gamsxvilebis aucileblobis Sesaxeb. zemoT moyvanili ZiriTadi problemebis irgvliv Tqvens mier miRebuli zomebi, saqarTvelos ssr mTavrobis TavmjdomaresTan Sexvedris CaTvliT, CvenTvis cnobilia, magram zogierTi mware sinamdvilis gamo vaZlevT Tavs nebas, rom Tqveni yuradReba movapyroT Semdeg garemoebas: sabWoTa mTavrobis saTanado dadgenilebis safuZvelze ruseTis, ukrainis, somxeTis da sxva mokavSire respublikebSi arsebobs sasuliero seminaria-akademiebi, xdeba RvTismsaxurebisaTvis saWiro literaturis gamocema, xatebis gamravleba, eklesia-monastrebis aRdgena-ganaxleba. saqarTvelos eklesias Tu upiratesoba ara aqvs, gamonakliss mainc ar warmoadgens. mxolod saWiroa am iuridiuli uflebebis gamoyeneba adgilobrivi mTavrobis meSveobiT. saqarTvelos ssr xelisufalT, arsebuli wesis dacviT, materialuri SesaZleblobis farglebSi waredginos werilobiTi saxis ganacxadi saqarTvelos avtokefaluri samociqulo eklesiis sasicocxlo sakiTxebis Sesaxeb da energiulad iqnas moTxovnili, pirvel rigSi, seminariis (ara kursebis) gaxsnis, saWiro literaturis gamocemis, saeklesio muzeumis, wignsacavis daarsebis, gelaTis, wilknis, nikorwmindis, yazbegis, ananuris, goris eklesiebSi RvTis msaxurebis uflebis aRdgena-ganaxlebis Sesaxeb... qarTveli eris siamaye, siwmide da dideba `sveticxoveli~ ara marto Cveni xalxis, aramed ucxoelTa yuradRebasac imsaxurebs da amis gamo mis wmida midamoebSi Tqveni locva-kurTxeviT saeklesio muzeum-wignsacavis gaxsna yovelmxriv gamarTlebuli iqneboda. Tqveni mowodebiT, mosaxleobaSi gabneuli istoriuli da siZveleTa dacvis TvalsazrisiT bevri didmniSvnelovani saeklesio daniSnulebis nivTi, wigni, wmida xatebi, jvari da sxva aRmoCndeboda eklesiis sakuTrebaSi, e.i. daculi iqneboda SesaZlebeli ganadgurebisagan. mzad varT am didi saqmisTvis gaviRo piradi biblioTekac. saaRdgomo ardadegebisaTvis SesaZloa veaxloT Tqvens uwmidesobas da Tqveni miTiTebiTa da locva-kurTxeviT arsebuli wesis dacviT, sadResaswaulo qadagebiT mivmarToT morwmune sazogadoebas. Rrma pativiscemiT geamborebiT da gamoviTxov Tqvens wmida locva-kurTxevas. irakli SiolaSvili.~ (9, 103). sasuliero akademiaSi swavlis dros mRvdelmonazonma iliam sakvalifikacio Temad airCia `aTonis iverTa monastris istoria.~ man 1959 wlis zafxuli gaatara Tbilisis biblioTekebsa da arqivebSi, moiZia saWiro masalebi, Sexvda qarTvel mecnierebs, miiRo maTgan rCevebi. 1960 wlis ivnisSi zagorskis sasuliero akademiaSi Sedga mRvdelmonazon ilias sakvalifikacio naSromis sajaro dacva. oficialurma profesorebma n. muraviovma da a. georgievskim maRali Sefaseba misces warmodgenil naSroms. akademiis reqtorma sagangebo weriliT mimarTa moskovisa da sruliad ruseTis patriarqs aleqsi I-s, raTa saukeTeso naSromisaTvis daejildoebina RvTismetyvelebis kandidati, mRvdelmonazoni ilia. rogorc uwmidesi da unetaresi ilia II Tavis avtobiografiaSi aRniSnavs:

`sasuliero akademiis samecniero sabWom daadgina, me vyofiliyavi datovebuli akademiaSi profesorTa stipendiantad, magram Cemi eris siyvarulma mimatovebina es yvelaferi da momiyvana saqarTveloSi.~ (9, 104). igi eaxla uwmidessa da uentaress, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqs efrem II-s da aseTi gancxadebiT mimarTa: `Tqveno uwmidesobav! gacnobebT, rom 1960 wels davamTavre moskovis sasuliero akademia. gTxovT, momceT samsaxuri, gamgzavnoT iq, sadac Tqven scnobT saWirod.~ (9, 104). uwmidesma efrem II-m mRvdelmonazoni ilia baTumis sakaTedro taZris mRvdelmsaxurad daniSna. 1960 wlis 19 dekembers igi ayvanil iqna iRumenis, xolo 1961 wlis 16 seqtembers _ arqimandritis xarisxSi. 1963 wlis 23 agvistos sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis efrem II-is TavmjdomareobiT Sedga saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis wmida sinodis sxdoma, romelmac miiRo gadawyvetileba baTumis wmida nikolozis sakaTedro taZris winamZRvris moadgile, arqimandriti ilia gamoerCia Semoqmedel episkoposad. arqimandrit ilias episkoposad kurTxeva Sesrulda 1963 wlis 25 agvistos sveticxovelSi. kurTxevis wesi Seasrula uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma efrem II-m. wmida sinodis wevrebis: urbneli mitropolitis daviTis (devdariani), quTaTelgaenaTeli mitropolitis naumis (SavianiZe), cxum-afxazeTis episkoposis leonides (Jvania), stefaneveli episkoposis zinobis (maJuga) TanamsaxurebiT. arqimandritma iliam am sityvebiT mimarTa patriarqs: `Tqveno uwmidesobav! Tqveno maRalyovladusamRvdeloesobav, Tqveno yovladusamRvdeloesobav! RvTivgangrZnobilno mwyemsmTavarno da moZRvarno! nebiTa RmrTisaTa da brZanebiTa Tqvenisa uwmidesobisa da unetaresobis kaTolikosis Tanai samRvdelo sinodis saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiisa, mowodebul var mRvdelmTavrobis madlis misaRebad samsaxurisaTvis. CemTvis friad Znelia, gamovTqva Sinagani sulieri gancdani da mRelvarebani, romliTac var axla garemoculi, am CemTvis metad saRmrTo da saidumlo Jams. vgrZnob SiSsa da Zrwolas, magram, amave dros, sulier sixaruls da imeds, radgan ar vgrZnob Tavs saamisod momzadebulad. ukeTu xanSi Sesuli xvavbaraqiani didi pavle mociquli ityvis: `viqadi mxolod uZlurebiTa CemiTao~, me raRa meTqmis am siWabukis wlebSi romel welTa simcires ar moucia CemTvis saamiso gamocdileba, magram mZime gancdebis dros manugeSebs da mamxnevebs is madli RvTisa, romelic unda gardmovides Cems uZlurebasa zeda Tqveni saRmTo marjvenis xeldasxmiT. me mwams, rom is, romelic aris dasabami da dasasruli yovlisa arsisa, is, romelic gardamoxda zeciT dacemuli kacis aRsadgenad, SemaZlebinebs keTilad warvmarTo es didi samsaxuri. Tu TviT TvisiT kacs ZaluZs miRebad am pativisa, mieniWeba mxolod RvTis mier mowodebul (ebraelTa 5,4)... RmerTi Seeweva da gauwevs mfarvelobas im kacs, romelic Rrmad morwmunea da guli gamTbari aqvs RvTisa da kacis siyvaruliT. RmerTi mianiWebs sibrZnes da gulisxmayofasa mas, romelsac aqvs SiSi RvTisa. amisTana kaczed ityvis brZeni solomoni: `dasabami sibrZnisa SiSi RvTisa ars,~ xolo mRvdelmTavars mudam sWirdeba sibrZne RvTiuri, gonebiT iyves brZeni da maRali, xolo cxovrebiT _ ubralo da mdabali. iyves erTguli daraji qristes eklesiisa. iyves Semosili ubiwo cxovrebiT, viTarca brZanebs mociquli pavle. sityvisamebr brZeni solomonisa, `romelic vals ubiwod, igi vals uSiSrad.~ vxedav ra

yovelive amaSi Seuryevel nebas RvTisas, Tavmdablad movixri suliersa da xorcielsa qedsa Cemsa Tqvens winaSe. mamamTavarTa mamamTavaro! wmida yovladsamRvdelono da mamano da esreT vqadageb: gmadlobT, morCil var brZanebisa Tqvenisa da araras mciresa winaaRmdgomsa vityvi. gevedrebiT, Tqveno uwmidesobav, yovlad samRvdelono, odes damdebT cxovelmyofeli sulis momniWebelTa xelTa TqvenTa, mrCobl aRvavlendeT winaSe RvTisa locvaTa TqvenTa, raTa gardamosulman sulman wmidaman aRavsos yovelive naklovanebani Cemni, raTa viqne saxed morwmuneTa sityviT svliT, siyvaruliT, siwmidiT, raTa Jams meored mosvlisas mokrZalebiT garna kadnierebiT warvsdge winaSe marTalsa msajulisa gancxadebad `aha esera, me da yrmani, romelni momcna me RmerTman, amin.~ (9, 105-106). Semoqmedeli episkoposi ilia dainiSna sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis qorepiskoposad. masve daevala axlad gaxsnili mcxeTis sasuliero samoZRvro kursebis (SemdegSi seminariis) xelmZRvaneloba. axalgazrda mRvdelmTavari energiulad Seudga mcxeTis samoZRvro kursebis sasuliero seminariad gadakeTebisaTvis niadagis momzadebas. sasuliero akademiaSi miRebulma farTo ganaTlebam mas saSualeba misca maRal doneze daeyenebina rogorc disciplina, aseve saswavlo procesi. Semoqmedeli episkoposi ilia 1964 wels saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis saxeliT monawileobda kunZul rodosze gamarTul marTlmadidebel eklesiaTa samSvidobo forumSi, sadac saqarTvelos eklesia yvelaze axalgazrda avtonomiur eklesiad gamoacxades. amas mohyva meufe ilias mwvave reaqcia. man jer ganumarta damswreT, rom saqarTvelos eklesia aris uZvelesi avtokefaluri samociqulo eklesia da moiTxova Sesabamisad pativiscema, Semdeg ki protestis niSnad sxdoma datova. rodosidan dabrunebulma meufe iliam vrcel moxsenebiT baraTSi uwmidessa da unetaress, efrem II-s auxsna saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis irgvliv Seqmnili viTareba. uwmidesma efrem II-m mas daavala emuSava saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliis saerTaSoriso aRiarebisaTvis, qarTvel mecnierebTan TanamSromlobiT moeZia avtokefaliis istoriuli mtkicebulebani. meufe iliam Camoayaliba saqarTvelos sapatriarqos sagareo ganyofileba, romelsac xelmZRvanelobda 1977 wlis 25 dekembramde. daiwyo daZabuli muSaoba. meufe ilia, rogorc sagareo ganyofilebis Tavmjdomare, 1963-1977 wlebSi Sexvda konstantinopolis, aleqsandriis, antioqiis, ierusalimis, ruseTis, eladis, kviprosis, bulgareTis, serbeTis, Cexoslovakiis, poloneTis eklesiis meTaurebs, sazRvargareTis qveynebis mTavrobaTa meTaurebs, prezidentebs. aramarTlmadidebeli eklesiebis meTaurebs. man, rogorc marTlmadidebeli saeklesio kanonikis didma specialistma, kargad icoda, rom marTlmadidebel msoflioSi eqvsi berZnuli sapatriarqo yvela mniSvnelovani sakiTxis gadaWrisas gadamwyvet rols asrulebda. garda amisa, sazRvargareT arsebuli qarTuli sitoriuli samonastro centrebis umravlesoba am eqvsi sapatriarqos teritoriazea. amitom didi mniSvneloba hqonda berZnul sapatriarqoebTan normalur urTierTobas. jer kidev 1976 wels soxumSi igi iyo uSualo manspinZeli aTenisa da eladis eklesiis mravalricxovani delegaciisa, romelSic 7 mitropoliti da 11 mRvdeli Sedioda. meufe ilias aseTi Canaweri gaukeTebia: `pirvelad erTgvari eWvis TvaliT gviyurebdnen, igrZnoboda raRac daZabuloba da undobloba

berZnebis mxridan, Semdeg TiTqos galRva yinuli... maT gamoTqves survili CvenTan TanamSromlobisa, moiTxoves studentebis gacvla. saqarTvelos eklesiam xelidan ar unda gauSvas es momenti. studentebis gagzavniT mivaRwevT sam mizans: 1. SeviZenT berZnuli enis specialistebs; 2. qarTuli eklesia maTi meSveobiT daukavSirdeba berZnul eklesias; 3. am studentebis meSveobiT Cveni eklesia da qarTuli mecnierebi daukavSirdebian aTonis iverTa monasters da iq dacul qarTul xelnawerebs. (9, 109). saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis istoriuli avtokefaliis aRiarebisaTvis brZola daiwyo 1917 wlis 17 seqtembridan uwmidesma da unetaresma kirion II-m, ruseTis eklesiam es avtokefalia aRiara 1943 wels, xolo meufe iliam XX saukunis 60-iani wlebidan dawyebuli brZola, raTa msoflio sapatriarqos eRiarebina saqarTvelos eklesiis istoriuli avtokefalia, warmatebiT daagvirgvina patriarqobis Jams 1990 wlis 4 marts, konstantinopolis sapatriarqom oficialurad daadastura es. 1 967 wlis 1 seqtembridan episkoposi ilia uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis efrem II-is locva-kurTxeviT gadayvanil iqna cxum-afxazeTis eparqiis mmarTvelad. cxum-afxazeTis eparqia erT-erTi urTulesi eparqia iyo saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiaSi. saqarTvelos samociqulo eklesiis avtokefaliis gauqmebis Semdeg, XIX saukunis dasawyisidanve, ruseTis saimperatoro xelisufleba Seudga cxum-afxazeTis eparqiaSi, SavizRvispireTSi ruseTis eklesiuri interesebis ganmtkicebas. daiwyo eparqiidan qarTveli sasuliero pirebis gamoZevebisas da maTi rusebiT Canacvlebis procesi. XX saukunis dasawyisSi, saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliisaTvis brZolis gaaqtiurebis fonze, ruseTis xelisuflebam scada soxumis eparqiis saqarTvelos saegzarqosodan gamoyofa, magram afxazeTis qarTvelobis didi winaaRmdegobis gamo es ver moaxerxa. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis aRdgenis Semdeg cxum-afxazeTis rusulma samrevloebma ruseTis eklesiis xelisSewyobiT uari ganacxades damorCilebodnen saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis iurisdiqcias. aseT rTul pirobebSi uxdebodaT cxum-afxazeTis eparqiis marTva mitropolitebs ambrosis (xelaia), ioanes (marRiSvili), qristefores (cicqiSvili), pavles (jafariZe), melqisedeks (fxalaZe), vaarlams (maxaraZe), antons (gigineiSvili), leonides (Jvania), romanozs (petriaSvili). aseTi rTuli eparqia Caibara episkoposma iliam. sasuliero pirebis umravlesoba araqarTveli iyo. religiis saqmeTa rwmunebuli gaafxazebuli qarTveli a. lagvilava yvelanairad aviwroebda qarTvelebs, qarTul mrevls. cxumafxazeTis episkoposma iliam moaxerxa mrevlis Semokreba. Tu mis mRvdelmTavrobamde mxolod 2 qarTveli sasuliero piri moRvaweobda eparqiaSi, meufe ilias RvawliT qarTvel sasuliero pirTa raodenoba 12mde gaizarda. rogorc mis uwmidesobas araerTxel aRuniSnavs, samwuxarod afxazeTis qarTvelobis umravlesoba daSorebuli iyo eklesias da amas mouclelobiT xsnida. 1969 wlis 17 maiss uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma efrem II-m episkoposi ilia cxumafxazeTis eparqiaSi warmatebuli saqmianobisaTvis mitropolitis xarisxSi aiyvana. 1972 wels mitropolitma iliam miiRo meore panaRiis tarebis

ufleba, xolo 1975 wels _ skufiaze briliantis jvris tarebis ufleba. axalgazrda, ganTlebuli mRvdelmTavari qarTuli eklesiis saxed iqca. 1970 wels saqarTvelos marTlmadidebelma eklesiam aRniSna kaTolikospatriarq efrem II-is dabadebidan 70 wlisTavi. saiubileo komisias xelmZRvanelobda cxum-afxazeTis mitropoliti ilia, romelmac am sityvebiT mimarTa iubilars: `Tqveno uwmidesobav, uwmideso patriarqo da unetareso mamamTavaro RvTiT dadgenilo mamao saqarTvelos eklesiisa. wmida efremi esreT gadmogvcems grigol RvTismetyvelis sityvebs: `yovelTa meufebaman RmerTman maRalman esreT gpova Seni Rirsi mRvdelmTavarni Tavisa Tvisisa, Rirsad msaxurni naTesavsa amasa Cvensa Soris... xma maRali qadagi WeSmaritebisao da Tvali brwyinvale qristianobisao.~ diax, Tqveno uwmidesobav, mxolod maRalman RmerTman da gangebaman gamogirCiaT da aRgiyvanaT Rirsisa mamamTavrisa taxtsa zeda. Tqven gagivliaT didi da metad rTuli cxovrebis gza. gza eqsoriobisa da gza gansacdelisa. RvTisgan rCeuli da xeldadebuli adamianis cxovreba mudam gamoirCeva sxva moqalaqeTa cxovrebisagan, vin warmoidgenda imas, rom is axalgazrda Wabuki grigol sidamoniZe, romelic 1917 wels xels awerda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis aqtze, momavalSi iqneboda sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi? Tqven TviTon SegeZloT amis warmodgena? im dros idumali marjvena RvTisa, yvelasaTvis faruli, ukve iyo Tqven zeda. uwmideso da unetareso patriarqo kirion, Cven gvwams, rom dRes ara marto xorciT, aramed suliTac imyofebi CvenTana, grZnobdiT Tu ara, rom is axalgazrda seminariis studenti, romelsac SenTvis mokrZalebiT mohqonda wignebi, momavalSi iqneboda Seni memkvidre? me mesmis xma idumali, diax Tqveno uwmidesobav, gisurvebT xangrZliv sicocxles Cveni eklesiis ayvavebisa da winsvlisaTvis.~ (7, 61). meufe ilia axalgazrda, gabeduli mRvdelmTavari iyo da saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sinodis wevrebs mouwodebda ufro Tanmimdevrulni da mtkiceni yofiliyvnen saero mTavrobis mimarT damokidebulebaSi. man jer kidev 1967 wlis oqtomberSi saqarTvelos eklesiis wmida sinodis saxeliT saqarTvelos ministrTa sabWos Tavmjdomares givi javaxiSvils sagangebo weriliT mimarTa, sadac aRniSnuli iyo im siviwrovisa da autaneli samuSao pirobebis arsebobis Sesaxeb, romelSic saqarTvelos sapatriarqo imyofeboda... `revoluciis Semdeg nacionalizebul iqna mTeli rigi saeklesio Senobebi, maT Soris sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis binac, sadac moTavsebulia respublikis miliciis sammarTvelo. es Senoba istoriulad cnobilia, rogorc kaTolikos-patriarqis sasaxle. aq cxovrobdnen sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqebi ara marto warsul droSi, aramed sabWoTa xelisuflebis drosac (kirioni, leonide, ambrosi) CamogverTva 1922 wels. wmida sinodi Rrma pativiscemiT mogmarTavT TxovniT, dagvibrunoT Cveni Senoba.~ (40, 3203). mitropolit ilias megobruli da SemoqmedebiTi urTierToba akavSirebda qarTul inteligenciasTan, mecnierebTan. 1970 wels igi profesor elene metrevels swerda: `qalbatono elene! gamaxara Tqvenma werilma da `epistoleTa wignma~ (igulisxmeba somxuri epistoleTa wigni z. aleqsiZis komentarebiT s.v.) gmadlobT yuradRebisaTvis. mec minda gaxaroT sasiamovno ambavi. arqimandrit abelis saSualebiT vipoveT gza, romliTac davukavSirdebiT aTonis iveriis monastris xelnawerebs. miviRe werili

Tesalonikis universitetis profesor taxiaosisagan, romelic gvpirdeba daxmarebas. es werili gadavabeWdine da asls gigzavniT Tqven, rom gaigoT Tu ra daxmarebas gvpirdeba. etyoba profesorma icis rusuli ena _ werili rusul enazea dawerili, rogorc werilidan irkveva, profesor bleiks aRuweria qarTuli xelnawerebi. me ar vici, Cven gvaqvs Tu ara r. bleikis mier Sedgenili xelnawerebis katalogi. Zveli qarTuli anbanisa da enis Sesaswavlad romeli wignebi SegviZlia SevTavazoT Cven, rogorc Cans mas surs Seiswavlos Zveli qarTuli ena. brZandebodeT kargad. pativiscemiT mitropoliti ilia.~ (9, 112). mitropolit ilias mowveviT saqarTveloSi unda Camosuliyo salonikis universitetis profesori dimitrios camisi, es viziti imxnad ver Sedga, magram 1978 wlis seqtemberSi ukve kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia II-m umaspinZla aTonis mTis gubernatorsa da salonikis universitetis profesors dimitrios camiss. aTonis mTis qarTul xelnawerebTan qarTveli mecnierebi imxnad mitropolit ilias meSveobiT mividnen, gaecnen da maTi mikrofilmebi Camoitanes saqarTveloSi. mitropolit ilias aseTi warmatebebi bevrs ar axarebda, iyvnen xelisSemSlelnic. amas adasturebda 1972 wlis 26 maiss mitropolit ilias mier Sedgenili gancxadeba mcxeTis sasuliero seminariis reqtoris Tanamdebobidan gadadgomis Sesaxeb. `rogorc mogexsenebaT, _ mimarTavda igi wmida sinods, _ 1963 wels misi uwmidesobisa da unetaresobis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis efrem II-is didi SromiTa da mecadineobiT, mcxeTaSi gaixsna sasuliero seminaria, romlis xelmZRvanelad viyavi daniSnuli. es iyo axali didi saqme, romelsac sWirdeboda didi energia da gamocdileba. arc me da arc maswavleblebi ar viSurebdiT Zalas seminariis gaZlierebisa da ganmtkicebisaTvis. am wlebis ganmavlobaSi Cven SevxvdiT bevr winaaRmdegobasa da siZneles. miuxedavad amisa, Cven SevZeliT saswavlebeli myar niadagze dagveyenebina. ar uarvyof imas, rom seminariis kursdamTavrebulTagan yvelam ver gaamarTla Cveni imedebi da ver gamoiCina moZRvris maRali Tvisebebi, miuxedavad zogierTi arasasurveli faqtisa, Cven vxedavT, rom kursdamTavrebulTa umetesi nawili Tavdadebulad emsaxureba saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis taZrebs. gulistkiviliT unda mogaxsenoT, rom cxra wlis ganmavlobaSi, daxmarebis nacvlad mesmoda mxolod kritika.~ (9, 112). damafiqrebeli iyo im werilis Sinaarsic, romelic kaTolikos-patriarq daviT V-is mdivanma grigol mSvidobaZem gaugzavna cxum-afxazeTis mitropolit ilias 1977 wlis 10 seqtembers `gacnobebT, rom kaTolikospatriarq daviT V-is brZanebiT, mis maRal yovladusamRvdeloesobas, mitropolit romanozs, mieca pirveli adgili mitropolitTa Soris~ (9, 113). (am dros mitropoliti romanozi 90 wlis iyo). iwyeboda brZola patriarqobisaTvis da vinaidan mitropoliti ilia iTvleboda patriarqobis ualternativo kandidatad, am brZanebiT gamoCnda alternativac. 1977 wlis 10 noembers mitropoliti ilia kaTolikos-patriarq daviT V-is gardacvalebis meore dRes gamocxadda sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis mosaydred, xolo 1977 wlis 23 dekembers XII saeklesio krebam igi airCia sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad. axlad arCeuli patriarqis kurTxeva Sesrulda 25 dekembers sveticxovelSi. am striqonebis avtors, imxanad istoriis fakultetis III kursis students, hqonda

bedniereba yofiliyo im istoriuli dRis monawile, rodesac saqarTvelos eklesiis saWeTmpyrobeli gaxda 44 wlis mitropoliti ilia. Tu ra gakeTda ganvlili 33 wlis manZilze saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiaSi uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis ilia II-is RvawliT, amis Sesaxeb mogviTxrobs Cveni vrceli monografia `sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmidesi da unetaresi ilia II~ Tbilisi. 2008 weli.

mitropoliti romanozi (petriaSvili)


mitropoliti romanozi, eriskacobaSi roman grigolis Ze petriaSvili, daibada 1887 wlis 1 oqtombers mRvdlis ojaxSi. misi winaprebi sionis sapatriarqo taZris RvTismsaxurni iyvnen. ojaxi ganaTlebuli da inteleqtualuri iyo. biZa _ vasil petriaSvili _ cnobili bunebismetyveli, odesis universitetis profesori. roman petriaSvili 1895-1908 wlebSi swavlobda Tbilisis saTavadaznauro gimnaziaSi. 1909-1910 wlebSi samxedro samsaxurSia. 1910 wels Cairicxa q. dorptis universitetis veterinarul fakultetze, magram ojaxuri pirobebis gamo iZulebuli gaxda

swavlisaTvis Tavi daenebebina. 1914-1918 wlebSi monawileobda pirvel msoflio omSi. 1918-1921 wlebSi muSaobda ltolvilTa komitetis ganyofilebaSi. 1921-1924 wlebSi _ patimarTa damxmare komitetSi. 1924-1944 wlebSi _ kooperaciul ganyofilebaSi. 1949 wels Tavi daaneba samoqalaqo samsaxurs da gancxadebiT mimarTa sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqs, uwmidessa da unetares kalistrates, rom survili hqonda emsaxura saqarTvelos eklesiaSi. imave wlis 6 marts uwmidesma kalistratem akurTxa diakvnad, 13 marts _ mRvdlad. dainiSna sionis sapatriarqo taZarSi, aseve daevala sapatriarqos kancelariis mdivnis TanaSemweoba. 1952 wlis 12 ivniss sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma melqisedek III-m aiyvana dekanozis xarisxSi. 1954 wlis 17 maiss sionis eklesiidan gadayvanil iqna kukiis wmida ninos eklesiaSi. 1955-1959 wlebSi iyo Tbilisis samebis eklesiis winamZRvari. 1960 wlidan 1967 wlamde iyo Tbilisis aleqsandre nevelis saxelobis eklesiis dekanozi. 1962 wels moskovSi axlda uwmidessa da unetares efrem II-s, daajildoves mitriT. 1965 w. akurTxes cxum-afxazeTis episkoposad. 1967 wlis 28 agvistodan 1971 wlamde ganagebda alaverdisa da bodbis eparqiebs. 1971 wlis 7 oqtombers dainiSna quTais-gaenaTis eparqiis mmarTvelad. 1972 wlis 8 aprils sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydris mitropolit daviTis (devdariani) mier mieniWa mitropolitoba, 1973 wlis 12 oqtombers dajildovda meore panaRiiT. mitropoliti romanozi iyo ficxi xasiaTis kaci da arc dapirispirebebs erideboda. 1974 wlis 14 ianvars man oficialuri gancxadebiT mimarTa sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs daviT V-s. misi azriT, patriarqi ar icavda ierarqiul pativiscemas mRvdelmTavrebis mimarT. _ sionis sapatriarqo taZarSi wirvis dros zinobis gasaxarad Seuracxyofa momayeneT, me marjvniv davdeqi da miyvireT, dagaviwyda? me gagxade patriarqi. religiis rwmunebulma d. SalutaSvilma damibara da miTxra daexmare mitropolit daviTso. kaTolikos-patriarq efrem II-is gardacvalebis Semdeg gverdidan ar miSorebdi, damexmareo. mas miaCnda, rom mitropoliti zinobi erTi eklesiis winamZRvaria da ratom unda yofiliyo Wyondideli mRvdelmTavris win. `me yovelTvis gaZarcvul, gapartaxebul eparqias vibarebdi da vawesrigebdi. quTaisSi yofnis dros adgilobrivi mTavrobis warmomadgenloba mebrZoda mRvdlebs nu gaamravlebo, magram me mainc vibrZodi.~ mitropoliti romanozi iTxovda, gaeTavisuflebinaT eparqiis winamZRolobidan, magram misi Txovna ar daakmayofiles. ufro metic, 1977 wlis 10 seqtembris ganCinebiT saqarTvelos kaTolikos-patriarqma daviT V-m. mitropolit romanozs misca pirveli adgili mitropolitTa Soris. 1977 wlis 9 noembers, rodesac gardaicvala sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi daviT V, mitropolitma romanozma, rogorc uxucesma (90 wlis) da upiratesma mRvdelmTavarma, moiTxova sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydreoba. sinodis wevrTa umravlesobam mosaydred airCia cxum-afxazeTis mitropoliti ilia (SiolaSvili), ramac mitropoliti romanozi sabrZolvelad ganawyo. man 1977 wlis 23 dekembers moskovSi sabWoTa kavSiris kompartiis generaluri mdivnis leonid breJnevis saxelze aseTi Sinaarsis depeSa gagzavna: `Zvirfaso leonid ilias Zev! saqarTvelos kaTolikos-patriarqis daviT V-is gardacvalebis

Semdeg saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydred gamocxadda mitropoliti ilia (SiolaSvili). igi jer kidev 1972 wlidan qarTveli disidentebis mxardamWeri da wamqezebelia. moviTxov, moixsnas misi kandidatura.~ (9, 126). uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is arCevis Semdeg mitropoliti romanozi gavida pensiaze. gardaicvala 92 wlis asakSi 1979 wlis marts. 25 marts gansvenebuls wesi augo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m. misive gadawyvetilebiT mitropoliti romanozi daikrZala sionis sapatriarqo taZris galavanSi.

mitropoliti gaiozi (keratiSvili)


mitropoliti gaiozi, eriskacobaSi biZina titikos Ze keratiSvili, daibada 1945 wlis 24 Tebervals sagarejos raionis sofel wyarosTavSi. 1963 wels daamTavra sagarejos saSualo skola, ris Semdeg Cairicxa da swavlobda Tbilisis saxelmwifo universitetSi istoriis fakultetze, xolo manamde TxovniT mimarTa sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs efrem II-s, sasuliero ganaTlebis misaRebad CaericxaT mcxeTis axalgaxsnil sasuliero saswavlebelSi, magram patriarqis kancelariam samxedro begaris mouxdelobis gamo uari uTxra sabuTebis miRebaze. 1965 savaldebulo samxedro samsaxuridan demobilizaciis Semdeg aRdgenil iqna Tbilisis universitetSi. swavlis paralelurad muSaobda jer sagarejos mxareTmcodneobis, Semdeg _ patarZeulis giorgi leoniZis saxelobis muzeumis mecnier-TanamSromlad. axalgazrdobidanve raionuli da respublikuri presis furclebze aqveynebda istoriul-filologiur xasiaTis samecniero werilebs, statiebs. biZina keratiSvili axlos icnobda sagarejos wmida dodos eklesiis winamZRvar, arqimandrit evagre diasamiZes, romelic 1903 wlidan iyo Semosili. mama evagre saqarTvelos eklesiis istoriis cocxali matiane iyo, mas hqonda unikaluri biblioTeka, romliTac sargeblobda biZina keratiSvili. evagre diasamiZem didi roli Seasrula axalgazrdis msoflmxedvelobis formirebaSi, misi rekomendaciiT warsdga igi kaTolikos-patriarq efrem II-is winaSe. patriarqma efremma daiaxlova perspeqtiuli axalgazrda, romelic ukve sistematurad eswreboda wirva-locvebs sionis sapatriarqo taZarSi. aq misi moZRvarni da maswavleblebi iyvnen: protopresviteri aleqsandre gabunia, dekanozebi: paxum obolaZe, aleqsandre CaCua. megobrobda arqidiakon ambrosi axobaZesTan.

1969 wels uwmidesi efrem II-is rCeviT biZina keratiSvilma datova saero samsaxuri da Cairicxa mcxeTis sasuliero seminariaSi, erTi wlis Semdeg patriarqis kurTxeviT dainiSna saqarTvelos sapatriarqoSi saqmis mwarmoeblad. 1971 wlis 15 noembers biZina keratiSvilma aseTi Sinaarsis gancxadebiT mimarTa sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs efrem II-s _ `uwmideso da unetareso meufeo! msurs Sevimoso xarisxiT monazonobisa da umorCilesad gTxovT ineboT da mimaRebinoT madli saidumloY mRvdelobisa, `rameTu ese ars keTil da saTno winaSe macxovrisa Cuenisa RmrTisa.~ msurs Tqveno uwmidesobav, dReni cxovrebisa Cemisani srulis siyvaruliT ganvvlo RvTisa da kacTa da saqarTvelos deda eklesiis samsaxurSi. vsasoeb yovelive ese, meoxebiTa yovelTa wmidaTa da locviTa Tqveni uwmidesobisa _ SemaZlebinos mravalmowyale ieso macxovarma, `romelsa yovelTa kacTaY hnebavs cxovrebaY da mecnierebasa WeSmaritebisasa mosvlaT.! 1971 wlis 14 dekembers efrem II-m biZina keratiSvili aRkveca berad da uwoda saxelad gaiozi. 17 dekembers barbares saxelobis eklesiaSi akurTxa diakvnad, 19 dekembers, nikolozobas, sakaTedro taZris dResaswaulze xeli daasxa mRvdlad. mRvdelmonazoni gaiozi agrZelebda sapatriarqos kancelariaSi saqmianobas, amave dros mas evaleboda yoveldRiuri RvTismsaxureba sionis sapatriarqo taZarSi. 1972 wlis martSi kaTolikospatriarqma efrem II-m saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis mRvdelmTavrebs daugzavna Setyobineba mRvdelmonazon gaiozis episkoposis xarisxSi ayvanis Sesaxeb da gamoiTxova werilobiTi pasuxi. 1972 wlis 24 marts Sedga saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis sxdoma, romelsac eswrebodnen: kaTolikos-patriarqi efrem II, urbneli mitropoliti daviTi (devdariani), TeTrwyaroeli mitropoliti zinobi (maJuga), cxum-afxazeTis mitropoliti ilia (SiolaSvili), baTumSemoqmedeli da Wyondideli episkoposi romanozi (petriaSvili). sinodma wilknel episkoposad gamoarCia mRvdelmonazoni gaiozi. 26 marts didmarxvaSi bzobis kviriakis wina kviras, sionis sapatriarqo taZarSi moxda misi wilknel episkoposad kurTxeva, romelsac eswreboda yvela moqmedi mRvdelmTavari. kaTolikos-patriarqma efrem II-m sityviT mimarTa episkopos gaiozs samRvdelmTavro moRvaweobisaTvis gza dauloca mas da aRniSna, rom saqarTvelos uZveles eklesias mociqulTa madlis matarebeli kidev erTi mRvdelmTavari Seemata... gaxsovdes es gza ekliani gzaa, arc madlieri geyoleba aravin am rTul droSi, magram araferma ar unda dagabrkolos da erTgulad unda zido is mZime tvirTi, rac RvTis gangebiT dReidan mxrebze dagawvao... samadlobel sityvaSi episkoposma gaiozma aRuTqva mis uwmidesobas, sinodis wevrebs da morwmune sazogadoebas, rom Zalasa da energias ar dazogavda saqarTvelos eklesiis sakeTildReod imis Rrma rwmeniT, rom saeklesio moRvaweobis did da Znel gzaze mas Seeweoda erisa da samRvdeloebis Tanadgoma da did winaparTa locva zeciuri saqarTvelodan. 1972 wlis 26 martidan wilkneli episkoposi gaiozi dainiSna sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis qorepiskoposad. 1972 wlis 7 aprils gardaicvala uwmidesi da unetaresi efrem II. amave dRes gamarTulma wmida sinodis sxdomam sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis mosaydred urbneli mitropoliti daviTi (devdariani) airCia. 1 ivniss gamarTulma XI saeklesio krebam sruliad saqarTvelos kaTolikos-

patriarqad mosaydre mitropoliti daviTi airCia... uwmidesma daviT V-m episkoposi gaiozi mcxeTis sveticxovlis sapatriarqo taZris winamZRvrad da sasuliero seminariis reqtorad daniSna. seminariaSi igi kiTxulobda saqarTvelos eklesiis istorias, homiletikas, saeklesio samarTals. seminariaSi daarsda anton kaTolikosis saxelobis saqarTvelos istoriis kaTedra, kedlis gazeTi `sveticxoveli~, gamdidrda seminariis biblioTeka, savaldebulo saganad Semovida inglisuri, seminarias ewoda `andria pirvelwodebulis saxelobis mcxeTis sasuliero seminaria.~ episkopos gaiozis reqtorobis Jams seminariaSi swavlobdnen mitropolitebi: zosime (SioSvili), vaxtangi (axvlediani), mTavarepiskoposebi: ioane (ananiaSvili), Tadeozi (ioramaSvili), profesori eqvTime koWlamazaSvili, saqarTvelos eklesiis erT-erTi uxucesi dekanozi uSangi Carkviani. episkopos gaiozis iniciativiT mowesrigda sveticxovlisa da wilknis saepiskoposos arqivi. man Tbilisis xelovnebis saxelmwifo, muzeumis maRalkvalificiur specialistebs daukveTa da daamzadebina uZvelesi qarTuli xatebis zusti aslebi da specialur kiotebSi moTavsebuli daasvena sveticxovelSi. rogorc wilknelma episkoposma daamzadebina X saukunis wilknis RvTismSoblis xatis asli, romelic droebiT sveticxovelSi moaTavsa imis imediT, rom rodesme es xati mis istoriul samyofelSi, wilknis sakaTedro taZarSi daidebda binas. calke aRniSvnis Rirsia episkopos gaiozis sagamomcemlo saqmianoba. 1973 wlidan igi adgenda da gamosacemad amzadebda saqarTvelos eklesiis kalendars, romelsac Seucvala profili, 10 sagamomcemlo Tabaxidan gazarda 30-mde da aqcia samecniero-saRvTismetyvelo Sinaarsis krebulad. Tu gaviTvaliswinebT imas, rom imxanad saqarTvelos marTlmadidebel eklesias ar hqonda arc perioduli Jurnali da arc sasuliero gazeTi, saeklesio kalendari iyo erTaderTi saSualeba, romlis meSveobiTac SesaZlebeli iyo morwmune mrevlTan samecniero-saRvTismetyvelo urTierToba. 1973-1977 wlebSi gamocemuli kalendrebi gamorCeuli iyo rogorc poligrafiuli xarisxiT, aseve SinaarsiT, romelnic moicavda saqarTvelos istoriis, eklesiis istoriis, qarTul enasa da literaturis aqtiur problemebs. am gamocemisaTvis sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqma daviT V-m madlobis werilebi miiRo vatikanidan, germaniidan, safrangeTidan. 1976 wlis kalendari gansakuTrebiT gamorCeuli iyo. aq istoriuli xasiaTis masalebTan erTad pirvelad daibeWda saeklesio samarTlis iseTi uZvelesi Zegli, rogoricaa `mociqulTa kanonebi,~ ganvrcobili cnobebi msoflio saeklesio krebaTa Sesaxeb, episkoposis xeldasxmisa da patriarqis aRsaydrebis wesebi, Zveli qarTuli enis gamokrebili leqsikoni, Zveli qarTuli samoxeleo terminebi. cnobebi `qarTlis cxovrebidan~ daviT aRmaSeneblisa da Tamaris Sesaxeb. 1976 wlis saeklesio kalendarSi episkoposma gaiozma dabeWda gabriel episkoposis werili giorgi muxranbatonisadmi `mcire erTa enebis Sesaxeb~, romelSic dagmobili iyo qarTuli enisadmi nihilisturi da kosmopolituri damokidebuleba. Tu gaviTvaliswinebT XX saukunis 70-iani wlebis politikur viTarebas, rodesac qarTuli enis saxelmwifoebriv statuss seriozuli safrTxe daemuqra, maSin gasagebi gaxdeba ra sirTuleebis winaSe aRmoCndeboda saeklesio kalendrebis Semdgeneli. saeklesio kalendris mimarTuleba moiwones rogorc sazRvargareTis

qarTvelologiur centrebSi, aseve saqarTveloSi moRvawe patriotma mecnierebma (prof. ioseb megreliZe, prof. Sermadin oniani). episkoposi gaiozi gatacebiT eZiebda da ikvlevda qarTul siZveleebs. dRes saqarTvelos xelnawerTa erovnuli centrisa da erovnuli biblioTekis fondebSi araerTi xelnaweri da bibliografiuli iSviaTobis wignia episkopos gaiozis biblioTekidan. profesori ilia abulaZe 1967 wels madlobis werilss werda biZina keratiSvils institutisadmi mis mier Sewiruli erT-erTi xelnaweris gamo. xelnaweri aTonis mTaze gadauweria ioane maisuraZes, romelsac gamosakvlevad gadaucia akad. korneli kekeliZisaTvis, romelsac misi Sinaarsi dabeWdili aqvs `etiudebis~ erTerT tomSi. mas xelnaweri daubrunebia ioane maisuraZisTvis, romelsac gadaucia arqimandrit evagre diasamiZisaTvis. mama evagrem xelnaweri axalgazrda biZina keratiSvils gadasca, romelmac saWirod miiCnia misi xelnawerTa institutisaTvis gadacema. episkoposma gaiozma peterburgis saltikov-SCedrinis biblioTekidan saqarTvelos wignis palatis direqtoris alio mircxulavas, Cito kapanaZisa da peterburgSi moRvawe eliso abramiSvilis daxmarebiT moiZia da saqarTveloSi Camoatanina Jurnal `sveticxovlisa~ da `axali sityvis~ (1917-1918 w.w.) originalebi. sofel ninowmindaSi miakvlia da daRupvas gadaarCina mefe erekle II-is drois nasyidobis ori sigeli, romlis analizis safuZvelze daadgina XVIII saukunis cnobili saeklesio moRvawis saba ninowmindeli mitropolitis gardacvalebis TariRi. sveticxovlis Zvel nabeWd wignebSi misi yuradReba miiqcia Tagvisgan SeWmulma da Tavbolnaklulma erTma patara tanis gamocemam, romelic armoCnda stambis 1709 wlis `daviTnis~ gamocema da romelic erT-erT dRemde moRweul gamocemad iTvleba qarTul bibliografiaSi. am gamocemas gaioz keratiSvilma 1977 wels specialuri gamokvlevac miuZRvna da friad sagulisxmo daskvnebi gaakeTa qarTuli bibliuri teqstebis beWdvis istoriisaTvis. (g. keratiSvilis cxovrebisa da moRvaweobis dRemde ucnob detalebze ix. misi interviu gazeTSi `asavaldasavali~, 2009 w. #1 (797)). sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmidesi da unetaresi daviT V jer kidev 60-ian wlebSi dauaxlovda biZina keratiSvils da afasebda mis niWierebas. imxanad urbnelma mitropolitma daviTma mas aCuqa macxovris jvarcmis xati aseTi warweriT: `am wmida jvarcmas vCuqni Cems megobar biZina keratiSvilis. am wmida jvarcmiT vimedovneb, rom erT dros igi kargi mRvdelmTavari iqneba.~ 1977 wlis 4 ivniss, mamadaviTobis dResaswaulze, uwmidesma da unetaresma daviT V-m episkoposi gaiozi mitropolitis xarisxSi aiyvana. mitropoliti gaiozi dajildoebuli iyo saqarTvelosa da adgilobriv marTlmadidebel eklesiaTa ordenebiT. monawileobda moskovsa da praRaSi marTlmadidebel eklesiaTa forumebSi. sapatriarqoSi muSaobis periodSi igi dauaxlovda qarTvel mecnierebs: akaki SaniZes, simon yauxCiSvilis, Salva amiranaSvils, avlia zurabiSvilis, ioseb megreliZes, Sermadin onians, qeTevan nucubiZes. mwerlebs: levan goTuas, revaz jafariZes, axalgazrdobidanve megobrobda poet-akademikos giorgi leoniZesTan... 1977 wlis 9 noembers, rodesac gardaicvala sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmidesi da unetaresi daviT V, mitropolitma gaiozma sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydred asarCevad

mxari dauWira baTum-Semoqmedel da Wyondidel mitropolit romanozs (petriaSvili) da am poziciaze uryevad idga 1977 wlis 20 dekembramde. miuxedavad amisa, man 23 dekembers sionSi gamarTul XII saeklesio krebaze xma misca cxum-afxazeTis mitropolit ilias sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad arCevas. manve waikiTxa saeklesio krebis deklaracia da ZiriTadi locvebic sveticxovlis sapatriarqo taZarSi. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locvakurTxeviT mitropoliti gaiozi gadayvanil iqna urbnisis eparqiis mmarTvelad da qaSueTis eklesiis winamZRvrad. 1978 wlis 25 maiss uSiSroebisa da Sinagan saqmeTa organoebis mier mitropoliti gaiozi dapatimrebul iqna saeklesio qonebis miTvisebis braldebiT. jer kidev 1977 wlis 19 dekembers religiis saqmeTa rwmunebuli T. onofriSvili saqarTvelos kompartiis centralur komitetSi gagzavnil saidumlo werilSi moiTxovda mitropolit gaiozis dapatimrebas. Tbilisis saqalaqo sasamarTlom mosamarTle aleqsandre aladaSvilis TavmjdomareobiT mitropolit gaiozs miusaja 15 wliT Tavisuflebis aRkveTa da qonebis konfiskacia. samwuxarod, xelisuflebis warmomadgenlebma gaZarcves misi arqivi, daikarga sakaTalikoso sabWos sxdomaTa oqmebis nawili (1917-1927 w.w.), sinodis oqmebi (1940-58 w.w.), masalebi kaTolikos-patriarq kirion II-is mkvlelobaze, audio Canawerebi arqimandrit evagre diasamiZesTan, kaTolikos-patriarq daviT V-sTan, daikarga misi Sromebi, unikaluri biblioTeka. mas CamoarTves saxli simon Ciqovanis #33-Si. 1979 wlis sinodis ganCinebiT CamoerTva mRvdelmTavris xarisxi. gasamarTlebis Semdeg sasjelis mosaxdelad gadagzavnil iqna daRestanSi, saidanac mixeil gorbaCovis mier miRebuli aministiis safuZvelze ganTavisuflebul iqna 11 wliani patimrobis Semdeg. saqarTveloSi dabrunebuls aRar hqonda aRarc bina, aRarc saarsebo saSualeba. amJamad mitropolityofili gaioz keratiSvili sapatriarqos pensiazea. miuxedavad imisa, rom man sasjeli moixada, qarTul presaSi arcTu iSviaTad ibeWdeba werilebi, romelTa avtorebi cdiloben 30 wlis winandeli ambebis kidev ufro dramatizirebas da ukve avadmyofi xandazmuli mRvdelmTavaryofilisaTvis darCenili sicocxlis gamwarebas... samwuxaroa, rom aseTi niWieri kaci daaklda saqarTvelos samociqulo eklesias... mitropolit yofilma gaiozma 2005 wlis gazeT `asavaldasavalSi~ (#15-51) gamoaqveyna axali aRTqmis Zveli qarTulidan axalze Sesrulebuli Targmani, romelic warmoadgens sruliad gansxvavebul naSroms teqstis enobrivi stilisa da masSi Sinagani ritmis dacvaSenarCunebis TvalsazrisiT. xsenebul sakiTxebze man `asaval-dasavlis~ 2006 wlis 28-e nomerSi dabeWda vrceli werili `vin arian axali mwvalebelni, farisevelni da mwignobarni.~ aseve saintereso werili miuZRvna qarTvelTa ganmanaTleblis wmida ninos xats `qarTvelTa ganmanaTlebeli wmida nino, misi uZvelesi xateba da vazis jvris misteria~ (asaval-dasavali~, 2005 w. #9) 1974-1975 wlebis saqarTvelos eklesiis kalendrebSi CarTulia wmida ninos xatis feradi reproduqcia, igi XVIII saukuneSia ganaxlebuli da saintereso informacias Seicavs adreuli saukuneebis xatweris tradiciaze. xati emsxverpla saqarTvelos sapatriarqoSi gaCenil xanZars 1978 wlis 1 aprils. xatis feradi fotoreproduqcia Tavisi warweriT saeklesio kalendris meSveobiT SemorCa STamomavlobas. mitropolityofil gaiozs

darCa bevri gamoqveynebuli Sroma, romelTa bibliografias qvemoT gTavazobT. 1. gavufrTxildeT Zeglebs. gaz. `samgori~, 1965 w. 26 oqtomberi. 2. warsulisadmi pativiscemiT. gaz. `iveriis ganTiadi,~ 1966 w. 24 marti. 3. cxovrebis gulmarTali mexotbe. gaz. `iveriis ganTiadi~, 1966 w. 2 aprili. 4. Tamaris epoqa da SoTa rusTavelis `vefxistyaosani~. wakiTxuli rusTavelis dabadebis 800 wlisaTvisadmi miZRvnil samecniero sesiaze sagarejoSi, 1966 wlis 29 seqtembers. darbevisas dakarguli. (gadarCenila samec. sesiaze mosawvevi baraTi). 5. isev Tval-sagarejos istoriisaTvis. gaz. `ivris ganTiadi,~ 1968 w. 9 marti. 6. ori sayuradRebo dokumenti ninowmindidan. gaz. `axalgazrda komunisti~. 1969 w. 21 ivnisi. 7. ninowmindis qarTuli warwera. Jurnali `sabWoTa xelovneba~, 1969 w. #7. 8. warmarTobis gadmonaSTebi garekaxeTSi. gaz. ivris ganTiadi,~ 1969 w. 18 marti. 9. ras niSnavs sityva gareja? 1968 w. (dakarguli. arasruli, SemorCenilia gverdebi). 10. erTi adgilis gagebisaTvis `SuSanikis martvilobidan.~ 1969 w. (dakarguli. SemorCenilia gverdebi). 11. erTi Tavisebureba Zvel qarTul werilobiT da hagiografiul teqstebSi. 1968 w. (daubeWdavi). 12. Zvel qarTulSi erTi terminis sulxan-saba orbelianiseuli ganmartebis garSemo. 1968 w. (daubeWdavi). 13. saukuneebis saidumloeba. ninowmindis qarTuli warwera. 1968-1969 w.w. (dakarguli 2008 w.). 14. qarTlis cxovrebis erTi terminis dadgenisaTvis 1972 w. (daubeWdavi). 15. ramdeni monasteria garejaSi? Jurnali `Zeglis megobari~. 1971 w. #2728. 16-20. saqarTvelos eklesiis kalendari - 1973, 1974, 1975, 1976, 1977 w.w. Semdgenel-redaqtori episkoposi gaiozi. moicavs saavtoro uflebis sxvadasxva saxis werilobiT statiebs: 1) gabriel episkoposi. 1976 w. kalendari. gv. 17-21. 2) kanonni wmida mociqulTani. igive. gv. 43-43. 3) kaTolikos anton I. igive. gv. 99-100. 4) msoflio saeklesio krebebi. igive. gv. 102-109. 5) qoronikonis gamoangariSeba. igive. gv. 137-138. 6) Zveli qarTuli enis gamokrebuli leqsikoni. igive. gv. 338-386. 7) Zveli qarTuli samociqulo da saeklesio ierarqiuli terminebis leqsikoni. igive. gv. 387-396. 8) iakobis Jamis wirva. 1977 w. kalendari. gv. 201-202. 21. poeturi nimuSebi Zveli qarTuli nabeWdi wignebidan. 1977 w. (dakarguli. SemorCenilia ramodenime gverdi). 22. stefanos orbelianis istoriidan erTi adgilis gagebisaTvis. 1972 w. (daubeWdavi. dakarguli. aklia dasawyisi gverdebi). 23. qarTuli stambisa da bibliuri teqstebis beWdvis istoriisaTvis. 1977 w. (gaz. `asaval-dasavali~, 2009 w. #50 (79a)). 24. SoTa rusTavelis vefxistyaosnis prologi da saeklesio samarTlis zogi sakiTxebi. 1977-1978 w.w. (dakarguli. gadarCenilia 55 nabeWdi da mcire raodenobis xelnaweri gverdebi).

25. naTelmetyveleba. 1980-1988 w.w. Sroma-gasworebis koloniaSi Sedgenili samuSao masala konspeqtebisa da Canawerebis saxiT. dasamuSavebeli. moicavs 100-ze met rveuls. 26. ruseTis gaqristianebis 1000 wlisTavisadmi miZRvnili werili ruseTis patriarq pimens. 1988 w. dawerilia Sroma-gasworebis koloniaSi. daubeWdavi. 27. qarTuli bibliis sakiTxebi da Tanamedroveoba. 1977 wels, praRaSi, 5-10 seqtembers gamarTul evropis seminarze wakiTxuli moxseneba (daubeWdavi). 28. mokle istoriuli wiaRsvlebi saqarTvelos eklesiis XIX da XX saukuneebis cxovrebidan avtokefaliasTan mimarTebaSi. 1998 w. (daubeWdavi). 29. saqarTvelos sakaTolikoso sabWos aRdgenis Sesaxeb. 2004 w. (daubeWdavi). 30. qarTvelTa ganmanaTlebeli wmida nino, misi uZvelesi qarTuli xateba da vazis jvris misteria. gaz. `asaval-dasavali~, 2005 w. #9 (548). 31. 300 wlisTavi uflis sagaloblis `daviTnis~ dabeWdvidan. gaz. `asavaldasavali~, 2005 w. #14 (553). 32. axali redaqcia qarTuli oTxTavisa (maTe, markozi, luka, ioane). giorgi mTawmidiseuli redaqciis Targmani Tanamedrove qarTul enaze. gaz. `asaval-dasavali~. 2005 w. 15-51-e da 2006 wlis pirvel nomerSi. 33. aucilebeli ganmarteba saxarebis axali redaqciis avtorisagan. gaz. `asaval-dasavali~, 2005 w. #33 (572). 34. vin arian axali mwvalebelni, farisevelni da mwignobarni. iudas ambori da umecarTa inkvizicia saRvTo werilis winaaRmdeg. gaz. `asavaldasavali.~ 2006 w. #18 (618). 35. leqsebi. dakarguli 1978 wels. gadarCenili mkvlevarisa da mTargmnelis Tamar mesxis mier. nawili dakarguli. dabeWdilia erTi nawili. gaz. `asaval-dasavali,~ 2005 w. #5(544). 36. miTi da sinamdvile (interviu, gaz. `asaval-dasavali~, 2009 w. #1 (797)).

mitropoliti giorgi (RonRaZe)


mitropoliti giorgi, eriskacobaSi giorgi nestoris Ze RonRaZe, daibada 1894 wlis 7 ivliss Sorapnis mazris sofel CrdilSi. 1909 wels daasrula skola. 1910-1914 wlebSi muSaobda rkinigzaSi telegrafistad. 1913 wels gelaTis monasterSi swavlobda medaviTneobis kursebze, Semdeg gadavida TbilisSi feriscvalebis monasterSi goris episkopos antonTan (giorgaZe), saidanac gaigzavna 1914 wels medaviTned duSeTis mazris sofel gremisxevSi. 1914-1918 wlebSi monawileobda pirvel msoflio omSi. demobilizaciis Semdeg sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis kirion II-is locva-kurTxeviT xeldasxmul iqna mTavardiakvnad da gaigzavna goris mazris sofel atocSi, sadac msaxurobda 1923 wlamde. qveyanaSi Seqmnili antireligiuri isteriis pirobebSi 1923 wels igi aiZules Tavi daenebebina sasuliero saqmianobisTvis. 1924-1949 wlebSi saero samsaxurSia, muSaobda amierkavkasiis rkinigzis ganyofilebaSi. 1949 wels sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis, uwmidesisa da unetaresi kalistrates saxelze wers Txovnas, aRadginon sasuliero samsaxurSi. uwmidesma kalistratem akurTxa mRvdlad da gagzavna Telavis raionis sofel awyurSi TeTri giorgis eklesiaSi. 1952-1954 wlebSi RvTismsaxurebas eweoda sofel alvansa da fSavelSi. 1955 wels uwmidesma da unetaresma melqisedek III-m gadmoiyvana didubis

eklesiaSi da aiyvana dekanozis xarisxSi. 1974 wlis 13 ianvars sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma daviT V-m mitropolitebis ilias, romanozisa da zinobis TanamwirvelobiT akurTxa manglisis episkoposad. 1976 wlis 11 ivniss dajildovda kunkul-bartyulze jvris tarebis uflebiT. episkoposi giorgi 1977 wlis noember-dekemberSi uyoymanod dadga cxum-afxazeTis mitropolit ilias gverdiT da mxars uWerda mis kandidaturis sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad arCevas. episkoposi giorgi monawileobda sveticxovlis sapatriarqo taZarSi uwmidesisa da unetaresis, ilia II-is aRsaydrebisadmi miZRvnil saRmrTo liturRiaSi. man alaverdel episkopos grigolTan erTad miarTva axladarCeul patriarqs saqarTvelos kaTolikos-patriarqebis istoriuli mitra da jvar-panaRiebi, kunkul-bartyula. 1978 wlis 4 ianvars, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis locva-kurTxeviT aRyvanil iqna mitropolitis xarisxSi. 1980 wels dainiSna wilknis mitropolitad. (Tumca am dros wilknis eparqiaSi ar iyo arcerTi moqmedi eklesia, amitom igi patriarqis nebarTviT wiravda Tbilisis didubis eklesiaSi s.v.). 1980 wlis 15 oqtombers mitropoliti giorgi dajildovda skufiaze briliantis jvriT, agreTve ori panaRiis tarebis uflebiT, wmida ninosa da wminda giorgis ordenebiT. 1982 wlis 22 ivniss mitropoliti giorgi 88 wlis asakSi gardaicvala. 26 ivniss uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqma ilia II-m gansvenebul mitropolits wesi augo didubis RvTismSoblis eklesiaSi. 27 ivniss saRmrTo liturRiis Semdeg kaTolikospatriarqma vrceli sityviT mimarTa mrevls, gansvenebulis naTesavebsa da nacnob-megobrebs, yvelas, vinc am dRes micvalebulTan gamosaTxoveblad mivida... isaubra mis sulier cxovrebasa da deda eklesiis mimarT uangaro samsaxurze... cxovrebis gzaze, romelic diakvnis xarisxidan mitropolitis simaRlemde mivida. mitropoliti giorgi daikrZala didubis taZarSi, sadac igi TiTqmis 27 wlis manZilze iRwvoda. arqimandriti antoni (guliaSvili) meufe giorgis ase ixsenebda: `Znelia wero adamianze, romelTanac Zalian axlos yofilxar, gaxsovs misi maRali zneoba da gulisxmiereba, yovelive es ukve mogonebad darCa. cxadia gawuxebs, rom veRar naxav mis Rimils, ver gaigoneb mis xmas, dabolos, aRaravin gagijavrdeba iseTi alersiani xmiT, rogoric hqonda mxolod mas. Znelad Tu vinmes Seaqebda, magram udidesi pativismcemeli iyo saqmis erTguli adamianebisa. Tu meufe giorgi darwmundeboda adamianis sikeTesa da rwmenaSi, veravin Seacvlevinebda azrs. yvelas SeeZlo masTan gulaxdili saubari... minda gamovyo kidev ramdenime Rirseba, riTac dajildoebuli iyo igi, rogorc eklesiis mRvdelmTavari da qarTveli kaci, Svili Tavisi qveynisa. mas ar moswonda sityviT mamuliSviloba, uyvarda TvalsaCino sasargeblo saqme, ver urigdeboda iseT adamianebs, vinc angarebis gamo moxvdnen eklesiaSi. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, ilia II-is aRsaydrebis Semdeg Cveni moxuci meufe TiTqmis gamococxlda, mieca axalgazrduli Zala, kargad maxsovs wirvis dros rogori SemarTebiT umSvenebda igi mxars kaTolikos-patriarqs. axali patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT daiwyo saqarTvelos taZrebis SekeTeba aRorZineba. amis brwyinvale magaliTs warmoadgens didubis eklesiis restavracia-moxatva da aqac Cven vxedavT meufe giorgis, rogorc erTguls saqarTvelos eklesiisa

da misi mamamTavrisa... saukuno iyos xseneba tkbili moxucisa da Rirseuli winapris, saqarTvelos wmida eklesiis erT-erTi Rirseuli mRvdelmTavris, meufe giorgisa.~ (60, 1982 #1).

mitropoliti grigoli (cercvaZe)


mitropoliti grigoli, eriskacobaSi giorgi aleqsandres Ze cercvaZe, daibada 1910 wlis 18 maiss Telavis mazris sofel vazisubanSi. misi winaprebi XIX saukunis dasawyisSi Sorapnis mazris sofel xreiTidan gadasulan kaxeTSi. gurjaanis saSualo skolis damTavrebis Semdeg, 1928 wlidan, igi muSaobda vazisubnis kolmeurneobaSi. 1933-1935 wlebSi imyofeboda samxedro samsaxurSi, romlis damTavrebis Semdeg 1950 wlamde swavlobda SuamTis samonastro skolaSi, imyofeboda ber-monazvnebTan, amave dros medaviTneobda Telavis wmida giorgis saxelobis eklesiaSi. 1948 wlis 18 Tebervals wmida mowame Teodore tironis xsenebis dRes, Tbilisis sionis sakaTedro taZarSi sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarq kalistrates locva-kurTxeviT xeldasxmul iqna diakvnad. imave wlis 24 Tebervals Tbilisis aleqsandre nevelis eklesiaSi, wmida ioane naTlismcemelis xsenebis dRes, kaTolikos-patriarq kalistrates mier xeldasxmul iqna mRvdlad da ganwesda q. Telavis wmida giorgis saxelobis eklesiaSi. 1954 wlis 1 ianvridan mRvdelmsaxuria Telavis feriscvalebis saxelobis eklesiaSi. 1971 wlis dasawyisSi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis efrem II-is locva-kurTxeviT mieniWa dekanozis xarisxi. 1976 wlis 21 maiss, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, daviT V-is locva-kurTxeviT igi aRikveca berad da uwodes saxeli grigoli. imave wlis 22 maiss Tbilisis sionis sapatriarqo taZarSi arqimandriti grigoli sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma daviT V-m TeTriwyaroeli mitropolitis zinobis, Wyondideli mitropolitis romanozis, wilkneli episkoposis gaiozis, mangleli episkoposis giorgis TanamwirvelobiT akurTxa alaverdis episkoposad. episkoposma grigolma uwmidesisa da unetaresi daviT V-is gardacvalebis Semdeg mtkiced dauWira mxari cxumafxazeTis mitropolitis _ ilias sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis mosaydred arCevas. amis gamo mas usiamovnebebic SeemTxva. rogorc misi Canawerebidan irkveva: `1977 wlis 17 noembers CemTan eklesiaSi movida vinme axovani axalgazrda kaci da gamomiZaxa, TqvenTan calke saubari msurso. Sevixme oTaxSi. man wamoiwyo saubari _ sinodi, romelic Tqvengan Sedga, gauqmebuli aris mTavrobis mier. cxum-afxazeTis mitropolit iliaze uari ganacxades, rom patriarqad iyos arCeulio. am saqmis uaryofas TviT e. SevardnaZem moawera xelio. religiis rwmunebuls T. onofriSvilsac ar aqvs saqme kargado. is daJinebiT moiTxovda mitropolit gaiozis kandidaturis patriarqad wamoyenebas. am saqmeSi uSiSroebac aris Careulio. amiT undoda Cemi dayolieba... me vupasuxe

sinodis sxdomaze rac gadawyda, imas xazi ar gadaesmeva meTqi. am saubars aravin ewreboda, magram ise xmamaRla laparakobda, rom eklesiaSi myofma moZRvrebmac moismines misi sityvebi. is daJinebiT ambobda, ra ufleba hqonda eriskacs Tengiz onofriSvils sinodis sxdomaze daswrebisao, sul misi iniciativiT moxda mitropolit ilias mosaydred gamorCevao. bolos amiT daamTavra, mokle xanSi mogivaT depeSa imisaTvis, rom axali sinodi Sedgeso. me am sityvebiT davSordi, rac vTqvi sinodze, kvlav imas vityvi _ meTqi. mainc da mainc nasiamovnebi ar wasula.~ (9, 121). alaverdelma episkoposma grigolma XII saeklesio krebaze wmida sinodis saxeliT sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis taxtze asarCevad wamoayena cxum-afxazeTis mitropolitis ilias kandidatura. 1977 wlis 25 dekembers man aqtiuri monawileoba miiRo patriarqis kurTxevis ceremonialSi, miarTva saqarTvelos eklesiis axlad aRsaydrebul saWeTmpyrobels sapatriarqo mitra, kunkul-bartyula da kverTxi, mimarTa misasalmebeli sityviT. 1978 wlis 4 ianvars uwmidesma da unetaresma ilia II-m episkopos grigols mitropolitoba miuboZa. 1980 wlis 15 oqtombers meufe grigoli dajildovda skufiaze briliantis jvris tarebis uflebiT da meore panaRiis tarebis uflebiT. mitropoliti grigoli gardaicvala 1991 wlis TebervalSi. am dros qveyanaSi samoqalaqo omi mZvinvarebda. qaosi da anarqia iyo yvelgan. 6 Tebervals alaverdis sakaTedro taZarSi mitropolit grigols wesi augo sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqma, uwmidesma da unetaresma iliam II-m, romelmac am sityvebiT daiwyo Tavisi gamosvla: `saqarTvelos eklesia ukanasknel gzaze acilebs maRalyovladusamRvdeloes mitropolit grigols, TiTqmis mTeli saukune icocxla am didebulma mRvdelmTavarma da mTeli Tavisi xangrZlivi sicocxle Cveni eris keTildReobisa da mis sulier aRorZinebas moaxmara. minda mogaxsenoT, rom meufe grigoli eklesiis samsaxurs maSin Seudga, roca samRvdeloebas cixeSi svamdnen. man moRvaweoba monasterSi daiwyo da iqidan mokidebuli sikeTisa da borotebis mudmiv brZolaSi yovelTvis mtkiced idga sikeTis mxareze. mravali gansacdelis miuxedavad kaxeTma SeinarCuna rwmena da qarTuli suli. magram iseve, rogorc saqarTvelos sxva kuTxeebSi, eklesiuroba aqac daikarga. Cvens xalxs daaviwyda, rom mxolod Sroma rodia sakmarisi. ufalma brZana: eqvs dRes iSrome, imoqmede, xolo meSvide dRe Cemi ariso. Cven samwuxarod daviviwyeT is dRe, dRes qarTveli kaci ise miejaWva saqmes, rom xSirad saeklesio dResaswaulebic ki aRar axsovs, wmida mamebi ki gvaswavlian, rom visac Sroma uflis sadidebels aviwyebs, masTan baraqa da madli ar iqneba. dRes Cven mitropolits vasaflavebT da samwuxarod xalxi amas ar eswreba, yvela Tav-Tavisi saqmiTaa garTuli: zogi ras akeTebs, zogi _ ras. ai, rogorebi gavxdiT. amitomac iqca dRes CvenSi Cveulebriv movlenad mkvleloba, daundobloba, Ralati. am mZime dReebSi erTi aseTi saSineli ambavic movismine. ZmaTamkvlel brZolaSi daRupuli Svilis cxedari roca sofelSi Caasvenes, mSoblebma ar miiRes, radgan sxva partias ekuTvnoda... mSoblebma Svilis siyvaruls politika airCies. Cven xom aseTi ar viyaviT, amas xom Cveni winapari ar Caidenda. magram me mwams, rom qarTveli eri ganiwmindeba codvebisagan da misi suliereba kvlav amaRldeba. me mwams, rom amisaTvis ilocebs meufe grigolic, romlis gardacvalebac gansakuTrebiT mZimea

CemTvis. me xom man damadga gvirgvini Cemi patriarqad aRsaydrebis dros. RmerTma acxonos meufe grigolis suli. misi locva Segvewios Cven da sruliad saqarTvelos.~ (61, 1992 w. 25.02) mitropoliti grigoli daikrZala alaverdis sakaTedro taZarSi.

episkoposi ilarioni (samxaraZe)


episkoposi ilarioni, eriskacobaSi avTandil erastis Ze samxaraZe, daibada 1937 wlis 21 noembers TbilisSi. bavSvoba da yrmoba gaatara deduleTSi: kaspis raionis sofel favnisSi. 1945-1953 wlebSi swavlobda Tbilisis vaJTa #32-e skolaSi. rvawliani skolis damTavrebis Semdeg, 1953 wels, swavla ganagrZo Tbilisis metalurgiul teqnikumSi, romelic daamTavra 1957 wels. 1958-1964 wlebSi swavlobda saqarTvelos politeqnikur institutSi samTo inJinris specialobaze. 1953-1969 wlebSi saero samsaxurSia. 1963-1964 wlebSi SeTavsebiT swavlobda marqsizm-leninizmis universitetis ekonomikur fakultetze. 1957-1959 wlebSi muSaobda `TbilmSenSi~. 1959-1964 wlebSi muSaobda `TbilwyalsadenSi~. 1964-1968 wlebSi iyo skkp wevri. 1964-1968 wlebSi muSaobda geologiur partiaSi.

1969 wlis 1 seqtembridan sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis efrem II-is locva-kurTxeviT dainiSna sionis sapatriarqo taZris mRvdlad da medaviTned. 1973 wels sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da uentaresis daviT V-is locva-kurTxeviT Cairicxa mcxeTis sasuliero seminariaSi, saidanac sabuTebi gadaitana moskovis zagorskis sasuliero seminariaSi dauswrebel ganyofilebaze, romelic daamTavra 1976 wels. 1969 wlidan igi sxvadasxva instanciebSi agzavnida gancxadeba-Setyobinebebs saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi arsebuli viTarebis gamo. 1972 wlis 7 aprils, rodesac sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydred gamocxadda urbneli mitropoliti daviTi (devdariani), avTandil samxaraZem daiwyo xelmowerebis Segroveba mitropolit daviTis winaaRmdeg. igi aRniSnavda, mitropolit daviTs ar aqvs umaRlesi ganaTleba da ar SeiZleba misi patriarqad arCevao. avTandil samxaraZe daukavSirda zviad gamsaxurdias, merab kostavas, valentina failoZes da daiwyo brZola kaTolikos-patriarq daviT V-is winaaRmdeg. episkoposi ilarioni Semdegi gulaxdilad werda Tavis dRiurSi: `rodesac gardaicvala kaTolikospatriarqi efrem II, misi zepiri anderZisamebr sionis zarebi samgloviaroT maSinve Camoireka da rameTu sionis zarebis Camorekva erTis mxriv kaTolikos-patriarqis efrem II-is amqveyniuri cxovrebis dasasrulisa da meores mxriv ki CemTvis ama qveyniuri cxovrebis brZolis dasawyisis maniSnebeli aRmoCnda. jer iyo da, kaTolikos-patriarqis efrem II-is gardacvalebam damamwuxra da Semdeg _ misi gardacvalebisda gamo eklesiis gareuli mtrebisa da Sinauri moRalateebis Tavgasulobam... viTarca sionis sakaTedro taZris daraj-damlagebelma, odes mivmarTe movaleobisamebr saqarTvelos ssr mTavrobas saTanado gancxadebiT: kaTolikos-patriarqis mosaydre daviTis moTxovna, uarsmeyo gancxadebebSi moyvanili faqtebi, ara Tu Sevasrule, aramed kirovis raiprokuroris TanaSemwes daviT qoriZes 10 gverdiani axsna-ganmarteba davuwere.~ 1972 wlis 1 ivliss saqarTvelos eklesiis wmida sinodma miiRo mimarTva XI saeklesio krebisadmi, sadac aRniSnuli iyo: `Cven, sruliad saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis wevrebi, SeSfoTebas gamovTqvamT sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis arCevasTan dakavSirebiT. Seqmnili mdgomareobis irgvliv, romelic gamoixateba kerZod Tu jgufurad xelmowerili da anonimuri gancxadebiT, eklesiebSi da sxva adgilebSi zogierT morwmuneTa mier cilismwamebluri provokaciuli gamosvlebiT, TavdasxmiT mosaydre daviT mitropolitisadmi da mravali sxva arasasiamovno faqtiT, vacxadebT XI saeklesio krebisadmi, rom am samwuxaro ambebis moTave da Camdeni pirebi arian uZvelesi qarTuli eklesiis aSkara mtrebi, romelTac surT mis Sinaur cxovrebaSi Seitanon arev-dareva, Seqmnan qaosi da dabrkolebebi. kaTolikos-patriarqis arCevis metad seriozul sakiTxSi.~ (42, 3222). 1973 wlis 19 noembers uwmidesma da unetaresma daviT V-m medaviTne avTandil samxaraZe akurTxa diakvnad, 1974 wlis 7 ianvars _ mRvdlad. 1974 wlis 1 seqtembridan 1975 wlis 1 agvistomde avTandil samxaraZe iyo samebis eklesiis winamZRvari. 1975 wlis 1 agvistodan 1976 wlis 10 maisamde Tbilisis wmida barbares eklesiis winamZRvaria.

1975 wlis 12 mais gamorCeul iqna bodbis episkoposad, 22 maiss aRikveca berad da ewoda saxelad ilarioni. 24 maiss akurTxes episkoposad. kurTxevas eswrebodnen mitropolitebi: ilia (SiolaSvili), romanozi (petriaSvili), episkoposi gaiozi (keratiSvili). 1977 wlis 9 noembers, rodesac gardaicvala sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmidesi da unetaresi daviT V, episkoposi ilarioni daupirispirda cxum-afxazeTis mitropolit ilias sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydred arCevis winadadebas da mosaydreobis sasurvel kandidatad miiCnia baTum-Semoqmedeli da Wyondideli mitropoliti romanozi. rodesac misi winadadeba ar gavida sinodis sxdomaze, igi pirdapir moqmedebaze gadavida, daiwyo saCivrebis wera sxvadasxva instanciebSi. 1977 wlis 18 dekembers episkoposi ilarioni Tavis momxreebTan erTad SeiWra sapatriarqo rezidenciaSi, rasac adasturebs saqarTvelos respublikis generaluri prokuroris leri TalakvaZisaTvis gagzavnili Semdegi dokumenti: `ama wlis 18 dekembers, 19 saaTze, saqarTvelos sapatriarqos SenobaSi ZaliT SeWrilan wilkneli mitropoliti gaiozi, baTum-Semoqmedeli mitropoliti romanozi, bodbeli episkoposi ilarioni. maT gautexiaT patriarqis kabinetis karebi, kancelariis oTaxSi gauRiaT mdivnis saweri magida da seifi, patriarqis kabinetSi dauxeviaT saqmiani qaRaldebi (maT Soris sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydred mitropolit ilias arCevis oqmi), gamouyenebiaT patriarqis beWedi, umuSaviaT sabeWd manqanaze, rogorc qarTulze, aseve rusulze. rogorc darCenili Savi nawerebidan Cans, maT daugzavniaT provokaciuli depeSebi sxvadasxva sapasuxismgeblo pirebTan. patriarqis kabinetis karebis gasaRebi daumtvreviaT da CausvamT axali. gTxovT miiRoT zomebi. kaTolikos-patriarqis mdivani grigol mSvidobaZe.~ (28, 278). sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad mitropolit ilias arCevis Semdeg episkoposi ilarioni kidev ufro gaRizianda. marTalia, igi bodbelad iwodeboda, magram wiravda patara samebis eklesiaSi, gaxSirda mis mier morwmuneTa mimarT agresiuli gamosvlebi, ramac skandalebis saxe miiRo. 1978 wlis ivlisSi wmida sinodma alaverdel mitropolit grigols (cercvaZe) daavala Seeswavla episkopos ilarionis saqme. meufe grigolma dawvrilebiT Seiswavla saqme da wmida sinods warudgina daskvna, romlis Tanaxmadac 1978 wlis 27 ivliss wminda sinodma aseTi dadgenileba gamoitana: `fsiqikuri avadmyofobis gamo episkoposi ilarioni mRvdelmTavris xarisxis SenarCunebiT ganTavisuflebul iqnas bodbis eparqiis mmarTvelobidan da gamoyvanil iqnas wmida sinodis Semadgenlobidan... wmida sinodi Tvlis, rom misTvis aucilebelia mkurnaloba~. imis nacvlad, rom dafiqrebuliyo, 1978 wlis 7 seqtembers man aseTi ganmartebiT mimarTa wmida sinods: `wmida sinodma miiRo RvTis Seuracmyofeli, wmida eklesiis Seuracxmyofeli, qristianobis Seuracxmyofeli oqmi.~ 1982 wels igi mkurnalobda. 1984 wlis noemberdekemberSi Sedgenil erT werilSi Tavis Tavs `ufali iesu qriste iveriel RmerTkacs~ uwodebs. 1985 wlis 7 marts meufe ilarionma msoflios saerTaSoriso eklesiis Seqmnis zogadi mosazrebani da daskvnebi warudgina religiis saqmeTa rwmunebulis moadgiles rati tatiSvils da Tavi am

axali eklesiis meTaurad gamoacxada. meufe ilarioni amJamad mdumarebaSia kaspis raionis sofel favnisSi.

mitropoliti nikolozi (maxaraZe)


mitropoliti nikolozi, eriskacobaSi xuta Rentoris Ze maxaraZe, daibada 1932 wlis 28 ivniss quTaisSi. quTaisis #1 saSualo skolis damTavrebis Semdeg, 1954 wels swavla ganagrZo al. wulukiZis saxelobis quTaisis saxelmwifo pedagogiuri institutis filologiis fakultetze rusuli da inglisuri enebis specialobiT, romelic warCinebiT daamTavra 1959 wels. 1959-1971 wlebSi muSaobda imave institutSi inglisuri da rusuli enebis leqtorad. 1972 wels Cairicxa mcxeTis sasuliero seminariaSi, romelic warCinebiT daamTavra 1975 wels da seminariaSi daiwyo muSaoba homiletikisa da eklesiis zogadi istoriis leqtorad. 1977 wlis ianvarSi cxum-afxazeTis mitropolitma iliam akurTxa jer diakvnad da Semdeg mRvdlad ganawesa soxumis sakaTedro taZarSi. 1977 wlis maisSi aRyvanil iqna arqimandritis xarisxSi. arqimandriti nikolozi aqtiur monawileobas iRebda saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis me-12 saeklesio krebis muSaobaSi. man 23 dekembers sionis sapatriarqo taZarSi krebis monawileTaTvis waikiTxa moxseneba `saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia, warsuli, awmyo da momavali.~ 1978 wlis 8 Tebervals wmida daviT aRmaSenebels xsenebis dRes saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis wmida sinodis sxdomaze sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi ilia II-is winadadebiT gamorCeul iqna cxum-afxazeTis episkoposad. 19 Tebervals sionis sapatriarqo taZarSi saRamos locvaze, romelsac eswrebodnen: sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmidesi da unetaresi ilia II, TeTriwyaroeli mitropoliti zinobi, mangleli mitropoliti giorgi, alaverdeli mitropoliti grigoli, wilkneli mitropoliti gaiozi. Sesrulda arqimandrit nikolozis episkoposad xeldasxma. uwmidesma da unetaresma ilia II-m miuloca episkoposad xeldasxma da Seaxsena im sirTuleebisa da problemebis Sesaxeb, romelnic mravlad Sexvdeboda cxovrebis gzaze, gansakuTrebiT cxum-afxazeTis eparqiaSi. episkoposi nikolozi dainiSna saqarTvelos sapatriarqos sagareo ganyofilebis Tavmjdomared. 1978 wlis oqtomberSi meufe nikolozi, rogorc saqarTvelos samociqulo eklesiis warmomadgeneli, imyofeboda romSi papis _ ioane pavle I-is dakrZalvaze da

Semdeg axali papis ioane pavle II-is aRsaydrebaze. meufe nikolozi STabeWdilebebSi werda: `oTx oqtombers daniSnuli iyo papis dakrZalva... mRelvarebiT movelodi am ceremonials. igi Catarda Ria cis qveS, wmida petres taZris win, moedanze... orasi aTasze metma kacma Caiara am dRes gansvenebulis cxedarTan... saidan ar iyvnen Camosulebi... CemTvis gansakuTrebiT TvalSi sacemi da saintereso iyo is siZunwe da lakonuroba, romelic Tan axlda samgloviaro wirva-ceremonials... 5 oqtombers Sexvedra mqonda vatikanis qristianuli erTobis departamentSi, vesaubre episkoposs. man kmayofileba da sixaruli gamoTqva romSi saqarTvelos eklesiis warmomadgenlis xilvis gamo. Zalze sasurvelia, gaRrmavdes urTierToba saqarTvelosa da vatikans Soriso, _ aRniSna man. 6 oqtombers saSualeba momeca, dameTvalierebina romi. vnaxe wm. petres, wm. pavles, RvTismSoblis, aRdgomis, wmida klementis taZrebi. Tvali Sevavle romis kolizeums, imperatorTa forumebsa da katakombebs. didi STabeWdilebebi dameufla... bevrad saintereso mainc romSi meored mgzavroba iyo. TavisTavad, Sinaarsic bevrad sasiamovno hqonda im misias, romelic amjerad damekisra... mivdiodi axali papis aRsaydrebis dResaswaulze. aRsaydreba Sedga 1978 wlis 21 oqtombers, aqac yvelaferi lakonurad da Zunwad. paps TeTri Sesamoseli ecva, imave dRes mimiRo, didi kmayofileba gamoTqva imis gamo, rom mis aRsaydrebas qarTveli episkoposi daeswro. vici, rom qarTuli eklesia uZvelesi eklesiaa da Cveni survilia, kontaqtebi, romlebic ukve aRsdga, ufro gavaRrmavoT da gavaZlieroTo, _ aRniSna man.~ (60, 1982). axali papi sabWoTa uSiSroebis komitetisaTvis miuRebeli persona iyo. kargi dRe arc im mRvdelmTavrebs daadgaT, vinc paps Sexvdnen, mitropoliti iuvenali gadayenebul iqna ruseTis eklesiis sagareo ganyofilebis Tavmjdomareobidan, arqiepiskoposi komitasi uecrad gardaicvala somxeTSi, episkoposi nikolozi Seviwroebas ganicdida cxumafxazeTSi religiis saqmeTa rwmunebulis gaafxazebuli qarTvelis a. lagvilavas mier. 1978 wlis 14 dekembers meufe nikolozi ayvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi, 1979 wlis 7 aprils uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m dajildova wmida giorgis I xarisxis ordeniT. meufe nikolozi, rogorc saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sagareo ganyofilebis Tavmjdomare, uwmidessa da unetares ilia II-sTan erTad oficialuri vizitiT imyofeboda konstantinopolSi, ierusalimSi, bulgareTSi, moskovSi. man umaspinZla aleqsandriis, ierusalimis, antioqiis, somxeTis eklesiebis meTaurebs saqarTveloSi. 1981 wlis dasawyisSi mas mieca mitropolitoba, 1981 wlis 9 seqtembers igi gadayvanil iqna quTaTel-gaenaTel mitropolitad, ramac yofili quTaTelis _ mitropolit Sios (avaliSvili) ganrisxeba gamoiwvia. man jer uari ganacxada baTum-Semoqmedis eparqiaSi gadasvlaze, Semdeg ki daiwyo saCivrebis wera saero xelisuflebaSi... werilebSi gansakuTrebiT mZafrad akritikebda mitropolit nikolozs... 1983 wels mitropoliti nikolozi ganTavisuflda quTaTel-gaenaTelobidan da dayvanil iqna berobis xarisxze... gadaitana infaqti... mkurnalobda xangrZlivi drois manZilze. gamojanmrTelebisTanave xan zedazenze da xan CuRureTis wmida nikolozis eklesiaSi medaviTneobda, gardaicvala 2008 wlis 5 ivliss, TbilisSi, 8 ivliss daikrZala CuRureTis wmida nikolozis eklesiis galavanSi. jer kidev 1998 wlis 4 seqtembers mas aseTi anderZi Seudgenia.

Cemi saboloo Txovna Cems SviliSvils giorgi wiklaurs Cemi gardacvalebis SemTxvevaSi, gTxov yovelive aRasrulo ise, rogorc am anderZSia miTiTebuli. 1. wm. nikolozis taZris winamZRvarTan, mama zurabTan SeTanxmebiT, damasvene wm. nikolozis taZarSi. 2. damasaflaveT mesame dRes, garda orSabaTisa, oTxSabaTisa da paraskevisa. 3. daminTeT didi kelaptrebi, sad aris ici. (servandSi awyvia). 4. araviTari Setyobineba, gansakuTrebiT Cemi naTesavebisaTvis. (mxedvelobaSi myavs Cemi disSvilebi). 5. me vici, rom mrevls vuyvarvar da is damkrZalavs. 6. Cvenma gogonebma mikiTxon fsalmuni. 7. Camacvi Savi kaba, Savi anafora da damaxure Savi qudi. 8. mama zurabs vuTxari sad damasaflaos im SemTxvevaSi, Tu patriarqi mama zurabs ar miscems locva-kurTxevas davikrZalo wm. nikolozis taZarSi. 9. saflavze aucileblad damidgiT jvari. (aucileblad wm. ninosi). 10. anderZi notariulad gaformebuli maqvs giorgi (mirza) wiklauris saxelze. swored man gamoiCina Cems mimarT mama-Sviluri siyvaruli, rodesac me mZime avadmyofi viweqi saavadmyofoSi. da, bolos, ufals SevsTxov Seundos yvelas, vinc mimtro da ar gamitana cxovrebaSi, visac Cemi keTilSobilebisa Surda, meti me araferi ar gamaCnda. mTeli Cemi sicocxle pirnaTlad vemsaxure RmerTs da adamianebs. madlobeli var uflis, rom Caminerga Cemi xalxis, Cemi qarTuli eklesiisa da samSoblos udidesi siyvaruli. da Tu cxovrebam ar gamimarTla, bednieri var, rom RvTis siyvaruli yvela siyvarulze Zlieri aRmoCnda. adamianebma swored es ver wamarTves, radgan ufalsac Zlier vuyvardi da vebralebodi. RmerTo, damimkvidre sasufeveli! mxolod uflis da Cemi xalxis siyvarulma gamaZlebina am qveynad. vlocav wm. nikolozis taZris samRvdeloebas, mrevls da SevsTxov ufals aravis moaklos madli da wyaloba.

mTavarepiskoposi ioane (ananiaSvili)


mTavarepiskoposi ioane, eriskacobaSi cezar nikolozis Ze ananiaSvili, daibada 1948 wlis 5 ianvars goris raion sofel kirbalSi. 1955-1962 wlebSi swavlobda Tbilisis 14-e saSualo skolaSi. 1963-1967 wlebSi swavlobda Tbilisis manqanaTmSeneblobis teqnikumSi. 1967-1968 wlebSi muSaobda qarxana

`magnitofonSi.~ 1968-1970 wlebSi msaxurobda sabWoTa armiis rigebSi. 1971 wlis ianvridan agvistomde kvlav qarxanaSi agrZelebda SromiT saqmianobas. 1971-1973 wlebSi swavlobda mcxeTis sasuliero seminariaSi. 1973 wlis ivnisSi baTum-Semoqmedeli da Wyondideli mitropolitis romanozis (patriaSvili) locva-kurTxeviT dainiSna senakis mTavarangelozis eklesiis medaviTned. 1973 wlis 12 oqtombers mitropolit romanozis locvakurTxeviT arqimandritma konstantine qvariam senakis dedaTa monasterSi cezar ananiaSvili aRkveca berad da uwoda saxelad ioane. 1973 wlis 26 oatombers mitropolitma romanozma akurTxa foTis eklesiaSi ierodiakvnad, 25 noembers baTumis eklesiaSi _ mRvdelmonazonad. 1974 wels mitropolitma romanozma daajildova sagverduliT. 1975 wels aRyvanil iqna iRumenis, xolo 1976 wels arqimandritis xarisxSi. 1977 wlis 9 noembers gardaicvala sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqi, uwmidesi da unetaresi daviT V, arqimandriti ioane uyoymanod dadga cxum-afxazeTis mitropolit ilias (SiolaSvili) gverdiT. XII saeklesio krebaze, romelmac sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad airCia cxum-afxazeTis mitropoliti ilia, arqimandriti ioane iyo xmis damTvleli komisiis Tavmjdomare, romelmac pirvelma gamoacxada xmis damTvleli komisiis oqmi: `mosaydre ilia erTxmad iqna arCeuli sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad~ da miuloca mis uwmidesobas am maRal sapasuxismgeblo Tanamdebobaze arCeva. 1978 wlis 1 ianvridan, rodesac mitropoliti romanozi pensiaze gavida da ganTavisuflda eparqiis winamZRolis movaleobisagan, arqimandriti ioane dainiSna Wyondidis eparqiis droebiT mmarTvelad. 1978 wlis 24 Tebervals arqimandriti ioane gamorCeul iqna Wyondidel episkoposad. 25 Tebervals moxda misi kurTxeva, romelic Seasrula uwmidesma da unetaresma ilia II-m. TeTriwyaroeli mitropolitis zinobis (maJuga), alaverdeli mitropolitis grigolis (cercvaZe), mangleli mitropolitis giorgis (RonRaZe), cxum-afxazeTis episkoposis nikolozis (maxaraZe) TanamwirvelobiT. uwmidesma da unetaresma ilia II-m miuloca mas episkoposad kurTxeva da usurva warmatebani sasuliero cxovrebis asparezze. episkoposad kurTxevisas arqimandritma ioanem am sityvebiT mimarTa mis uwmidesobas: `gangebiTa RvTisaTa da locvakurTxeviTa Tqveni uwmidesobisa da unetaresobisa, saqarTvelos eklesiis wmida sinodis gadawyvetilebiT gamorCeuli viqmeni episkoposad RvTivdaculsa Wyondidis samwysoisa. didi mRelvarebiT var moculi, vmadlob yovladmowyale RmerTsa, romeli ara hridebs codvaTa CemTa da miwodebs egzom didi msaxurebisaTvis; Zrwolva mipyrobs, rodesac gonebis TvaliT ganvWvret, rogori aRsasrulisaa es samsaxuri. Tqveni uwmidesobisagan xSirad msmenia da wmida mamaTa darigebaTgan amomikiTxavs, rom mRvdelmTavris msaxureba mociqulebrivi msaxurebaa da Segneba imisa, Tu visi saxelis wodebas vinebeb da movaleobas vitvirTav, SiSsa mgvris. didia es msaxureba, didia valdebuleba Cemi winaSe RvTisa. mociquli pavle ebraelTa mimarT wers: `aravin TviT TvisiT moiRos pativi, aramed, romel wodebul ars RmrTisa mier, viTarca igi ahron (ebr. 5,4). miviReb am did xarisxs, rogorc RvTis nebas, ise RvTisadmi sasoebiTa, vitvirTav uZvelesi Wyondidis samwysos sulier mesaWeobas Tqveni uwmidesobisa da unetaresobis mamamTavruli Semweobis imediT... mowafe var RvTisa da Tqveni, uwmideso meufeo, Tqven brZandebiT Cemi sayvareli moZRvari seminariaSi,

Tqven brZandebiT Cemi manugeSebeli gansacdelis Jamsa da Tqven brZandebiT Cemi keTilad dammoZRvrebeli dRidan Cems mier sasuliero xarisxis miRebisa _ vidre aqamomde. Tqveni uwmidesoba mTels qarTul eklesias, yvela keTili nebis adamians uyvars, radgan TviTon siyvaruli brZandebiT, yvela gebralviT, yvelas mfarvelobT da yovelsa keTilsa uyofT. am siyvaruls uklebliv yvelani uxvad vimkiT Tqvengan meca, romelic mudam vTvlidi da vTvli Cems Tavs Tqvens mowafed. vecdebi, vemsaxuro macxovris naqadageb siyvarulsa. gmadlobT, Tqveno uwmidesobav, egzom didi yuradRebisa gamo... locva-hyavT CemTvis, Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, yovladsamRvdelono mRvdelmTavarno da patiosanno mamano, raTa SevZlo keTilad aRsruleba Cemi axali samsaxurisa, sadideblad RvTisa, sasikeTod Cveni deda eklesiisa. amin.~ (28, 5344). 1979 wels igi aRyvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi da SeTavsebiT dainiSna cagerisa da leCxum-svaneTis eparqiis mmarTvelad. orive eparqiaSi rTuli viTareba iyo, eklesiaTa umravlesoba ki _ administraciuli wesiT daxuruli, xSiri iyo morwmuneTa devna-Seviwroeba. gansakuTrebiT mZime viTareba iyo leCxum-svaneTSi, sadac arcerTi eklesia ar funqcionirebda. 1981 wlis agvistoSi mTavarepiskoposma ioanem imogzaura svaneTSi. uwmidesisa da unetaresis ilia II-sadmi gagzavnil werilobiT moxsenebaSi igi aRniSnavda: `rodesac mestiaSi Cavedi, adgilobrivma saero xelisuflebam civad mimiRo da momTxova dokumenti, ris safuZvelze Cavedi mestiaSi. maT vuCvene dokumenti, sadac miweria, rom var Wyondidisa da leCxum-svaneTis mTavarepiskoposi. maT gaukvirdaT, aq arasodes mRvdeli ar gvyolia da arc momavalSi gvindao, gamomicxades. maTi winaaRmdegobis miuxedavad daviare mTeli raioni, xalxi kargad mxvdeboda, mTxovdnen eklesiebis gaxsnas, sasuliero pirebis daniSvnas.~ (28, 5344). mTavarepiskoposi ioane araerTxel imyofeboda sazRvargareTis qveynebSi, rogorc saqarTvelos eklesiis delegaciis xelmZRvaneli. 1982 wlis noemberSi Cexoslovakiis marTlmadidebelma eklesiam aRniSna avtokefaliis miRebidan 30 wlisTavi. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis saxeliT mTavarepiskoposma ioanem am sityvebiT mimarTa Cexoslovakiis eklesiis meTaurs, unetares doroTes: `dRes Tqveni wmida eklesia aRniSnavs saiubileo wels, 30 wlisTavs avtokefaliis miRebidan. am saerTo sixarulma mogviyvana dRes TqvenTan, raTa gamoTqvaT Cveni Zmuri grZnobebi da wrfeli survilebi... movediT Cven, mlocvelni, raTa gaviziaroT Zmebis sixaruli. Cveni eklesia, ukve TiTqmis ori aTasi welia, atarebs qristes jvars. eklesia, romelic savsebiT icavs marTlmadideblobas mTeli am xnis ganmavlobaSi, eklesiaa mowameTa. Cven viciT fasi marTali, qristesaTvis daRvrili sisxlisa, fasi iseT did mowameTa, rogorebicaa dedofali SuSaniki (V s.), 100000 mowame, amowyvetili xvarazmSah jalaledinis mier TbilisSi (XIII sauk.), 6000 beri, amowyvetili Sah-abasis mier aRdgoma dRes garejis monasterSi (XVII sauk.) da mravali sxva. me aRar ganvagrZob am Zlevamosil martirologias aTasTa da aTasTa, romelTac Tvisi sisxli rwmenisa da mamulisaTvis daRvares. rogorc yoveli eklesia, aseve Cvenic, sulierad aSenebulia mis Rirs mamaTa SromebiT, romelni moRvaweobdnen egviptidan aTonamde marTlmadidebluri berobis yovel saukuneSi, vidre dRemde. es sulieri eklesia, romelic xilulad Cans wmida xatebSi, xelnawerebsa da didebul taZrebSi, aRamaRlebs RvTisadmi yvela Taobis

adamianTa grZnobebs. am eklesiidan, misi mamamTavrisagan _ uwmidesisa da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq ilia II-sagan mogitaneT Cveni sityvani mSvidobisani, niSani siyvarulisa. Cven TqvenTan, yvela marTlmadidebel qristianTan erTad, vivliT qristes gziT da msasoebelni misni, vimedovnebT erTad SevideT zeciur qalaq ierusalimSi. msurs gisurvoT Tqven, Tqveno unetaresobav, unetareso doroTe, mravalJamieri janmrTeloba, yvela sazrunavTa mSvidobiani warmarTva, miwierTa da zeciurTa, Cexoslovakiis eklesiisa, raTa msgavsad macxovrisa Cvenisa, viTarca mwyemsman keTilman, daicvaT Tqvendami rwmunebulni sulni da waruZRveT maT sanatrelsa mas savanesa mamisasa.~ (28, 5344). mTavarepiskoposi ioane ananiaSvili dapatimrebul da gasamarTlebul iqna 1983 wlis dasawyisSi. imave wlis 15 dekembers maSindeli cxakaias (senakis) saxalxo sasamarTlos gadawyvetilebiT gamogonili braldebiT miesaja 2 wliT Tavisuflebis aRkveTa... saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis gadawyvetilebiT ganTavisuflda Wyondidis eparqiis mmarTvelobidan, darCa bermonazvnad... 90-iani wlebidan sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis uwmidesisa da unetaresis ilia II-is, wmida sinodis saxelze werda Txovnebs, iTxovda mRvdelmTavris xarisxSi aRdgenas... gardaicvala 1998 wlis 31 ivliss. misi uwmidesobisa da unetaresobis ilia II-is locva-kurTxeviT 4 agvistos daikrZala samTavros dedaTa monastris galavanSi.

mitropoliti konstantine (meliqiZe)


mitropoliti konstantine, eriskacobaSi dimitri simonis Ze meliqiZe, daibada 1925 wlis 19 Tebervals borjomis raionis sofel balanTaSi. patara dimitri swavlobda jer balanTis dawyebiT skolaSi, Semdeg bakurianis Svidwlian skolaSi, romlis damTavrebis Semdeg swavlobda borjomis satyeo teqnikumSi. 1961-1966 wlebSi swavlobda saqarTvelos sasoflo-sameurneo institutSi, romelic daamTavra metyeve-inJinris kvalifikaciiT. dimitri meliqiZe 1950-iani wlebidan muSaobda jer q. qluxoris raionis satyeo meurneobaSi, Semdeg _ borjom-bakurianis satyeo meurneobaSi. sabWouri aTeisturi propagandis miuxedavad, bavSvobidan swavlobda saRvTo wignebs. 1972 wlis 3 dekembers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi daviT V-is locvakurTxeviT sionis sapatriarqo taZarSi akurTxes diakvnad, 1973 wlis 21 oqtombers igi akurTxes mRvdlad da dainiSna ruis-urbnisis eparqiis sofel atocis wmida giorgis eklesiis winamZRvrad. 1974-1978 wlebSi mama dimitri msaxurobda xaSuris ioane naTlismcemlis eklesiis winamZRvrad. 1978 wlis 20 oqtombers igi aRikveca berad da ewoda saxelad konstantine, 22 oqtombers uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT ayvanil iqna arqimandritis xarisxSi da gamorCeul iqna urbnisis eparqiis episkoposad. arqimandrit konstantines episkoposad xeldasxma Sesrulda 1978 wlis 29 oqtombers. episkoposma konstantinem am sityvebiT mimarTa uwmidessa da unetares ilia II-s.:

`vmadlob RmerTsa _ ufalsa, romelman momaniWa cnobiereba, raTa Semecno igi _ Semoqmedi qveynisa. vmadlob RmerTsa _ ufalsa, romelman am `miwyiv mbrunav~ wuTisofelSi STambera rwmena wmida samebisa, sam saxovanis da erTarseba RvTisa. vmadlob RmerTsa ufalsa, romelman momca sasoeba brwyinvale da Zlevamosili jvrisa da aRiareba kacobriobis mxsnelisa, uflisa Cvenisa ieso qristesi. mwams uflisa RvTisa da SevTxov, rom mudam mowyaled gamomiwodos xeli uxilav winaaRmdegobaTa, borot ZalTa daTrgunvis saqmeSi. `ukeTu smeniT isminoT xmisa Cemisa da hyoT yoveli, romelTa getyvi Tqven, vemtero mtersa Tqvensa da winaaRmdgom winaaRmdgomTa TqvenTa, rameTu warvides angelozi Cemi winamZRvrad Tqvenda.~ me, mona RvTisa am imediT da uflismieri siyvaruliT gamovisaxav pirjvars da vambob krZalviT: saxeliTa mamisaTa, da ZisaTa da sulisa wmidisaTa, amin! am sityvebiT viwyeb da vamTavreb Cems yoveldRiur cxovrebasa da saqmianobas. amave sityvebiT Sevudgebi Sesrulebas episkoposis maRali movaleobisas, raica mamazecieris gangebiT matvirTeT uRirssa monasa RvTisasa _ uwmidesma da unetaresma sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqma, didma meufem ilia II-m da Cveni qveynis marTlmadidebeli samociqulo eklesiis maRalma sinodma. aw Cemi suli aRvsilia sixaruliT, rameTu ara ganmaZeT, viTarca uRirsi da nakluli, aramed umaRles xarisxsa zeda Cems asvlas guliT uTanagrZneT saqarTvelos eklesiis mRvdelmTavarTa samRvdelo da samonazno wesTa da keTilmorwmune erman... aRgiTqvamT yvelas netarebis momniWebel im morCilebas, romelic wuTisoflis nareklian, Znelsaval gzebs gviadvilebs qristes sarwmunoebis mimdevarT. mokled mogiTxrobT, rom WeSmaritebisaken ltolva Zalian adre vigrZeni. bavSobisas xSirad vxedavdi jvars sizmrad, magram minaxavs cxadadac haerSi Camomdgari, gabrwyinebuli jvari patiosani. yovel xilvas Zeli cxovelisas raRaca sikeTe mohqonda CemTvis: maSinve imsxvreoda damabrkolebeli jebirebi, qreboda uZlureba, irTguneboda boroteba. CvenebaTagan, rac axalgazrdobisas meRirsa xilvad, mTavari is iyo, rom cis samxreT-aRmosavleTiT vixile oqrosferi naTliT gabrwyinebuli RvTismSobeli da mis garSemo sxva wmidanebi _ aseTive naTliT gabrwyinebulni, magram ufro momcroni. deda RvTisa uxmod STamagonebda maRlidan, rom sasoeba ar damekarga mis mimarT, gadamewera pirjvari da mqonoda misi daxmarebis imedi. sxva CvenebebSi TeTr-spetaki RrubliT mosili mamaRmerTi da Ze-RmerTi vixile casa qveyanasa Sua Camomdgari da maT marjveniT _ deda RvTisa. jer iyo dumili caTa Sina da mere mama-RmerTma warmosTqva: `me msurs dedamiwa cas SevuerTo~... da iqve dasZina: `dae, miwam Seignos da TviTon miuaxlovdes cas~, mere ki daumata: `Cven gvinda dedamiwas ufro davuaxlovdeTo.~ Semdeg deda RvTisam gadmoxara Tavi caTa siRrmidan, CanCqerad gadmouSva TeTri Tmebi da warmosTqva: `me msurs Cemi TmebiT mivizido dedamiwa!~ advili gasagebia, rom dedamiwis daaxloeba zecasTan, es aris uzenaesis neba da

amas xeli unda Seuwyon TviT morwmune adamianebma. deda RvTisas naTqvamic gasagebia: misi TeTri Tmebi miwaze myofi rCeuli mrevlia, romelTa meoxebiT unda moxdes miwis mizidva zecis mimarT. RvTaebis TeTrad Semosva didxans mSvidobas unda moaswavebdes qveynad, rac, madloba RmerTs, grZeldeba, Tumca angarebis moyvarulma wreebma Seqmnes mesame msoflio omis saSiSroeba da am omSi birTvuli iaraRis gamoyenebis safrTxe. magram omis gaCaRebis mosurneni mizans ver ewevian. Cveni samSoblo da progresuli kacobrioba mtkiced dganan mSvidobis sadarajoze. Cveni valia bevri vilocoT mSvidobisaTvis da igi iqceva Zalad, uzenaesi Seismens locvas marTlisas. swrafva sasuliero ganaTlebisken imTaviTve mqonda, raRaca idumali gulisxma RvTiuri momiwodebda. adre davewafe Zveli da axali aRTqmis sibrZnes, `qarTlis cxovrebas~, literaturasa da filosofias (Tumca nakleb talants vgrZnobdi CemSi). me didxans viyavi samoqalaqo samsaxurSi da ufals vTxovdi gzebis gaxsnas. arasodes maviwydeboda macxovris tkbili mowodeba _ `iTxovdiT da mogeces Tqven, eZiebdeT da hpovoT, irekdiT da gangeRoT Tqven~. Tumca mowodeba iyo RvTiuri, magram, saocaria, keTili Zala mainc Tavisufal nebas mitovebda. survili, Tanac Zlieri, Cemi unda yofiliyo. bolos sulma imZlavra da me eklesiaSi aRmovCndi. deda-eklesiam ise mimiRo, rogorc uZlebi Svili mSobliuri wiaRidan, RvTisagan mowyvetili da ukan mobrunebuli. da me vigrZeni, rom saqarTvelos wmida marTlmadidebeli eklesiis gareSe Cemi cxovreba arasruli iyo. eklesiaSi mosuls daxmarebis xeli gamomiwodes keTilma mamebma, mRvdlebma, mRvdelmTavrebma da TviT uwmidesma ilia II-m. am mSobliur-RvTaebrivi zrunvis Semdeg me mtkice niadagze davdeqi da aw minda yvela mzrunvelsa da keTilismyofels aRvuTqva morCileba da ar gadavuxvio Cveni wmida samociqulo eklesiis ganCinebas, mis adaT-wesebs, SeZlebisdagvarad keTili guliT viRvawo misTvis, viRvawo marad wmida samebis gandidebisaTvis, eris ZlierebisaTvis, da es mcire sityva pirjvaris gadaweriT da wmida samebis mowodebiT davamTavro _ saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da sulisa wmidisaTa, amin!~ (60, 1979 w. #2). meufe konstantine 1979 wlidan dainiSna saqarTvelos sapatriarqos sagamomcemlo ganyofilebis Tavmjdomared. 1980 wels uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locvakurTxeviT ayvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi da dainiSna sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis qorepiskoposad. vin da ra saTxovariT ar midioda maSin sapatriarqoSi. rogorc meufe konstantine werda: `erTxel erTi maTgani gulubryvilod SemekiTxa: `TqvenTvis xom es samsaxuria, Tqven xom Zvel tradicias misdevT formalurad, Torem, bodiSi aseTi kadnierebis gamo, xom ar SeiZleba namdvilad morwmune iyoT?! miT umetes, codna gaqvT. adre inJineri yofilxarT.~ (62, 8). meufe konstantine XX saukunis 80-iani wlebis qarTul sazogadoebas oTx kategoriad hyofda. pirveli kategoriis warmomadgenelma dausva mas kiTxva: `nuTu marTla gwamT RmerTi?!~ adamianTa meore jgufi morwmuneTa kategorias ganekuTvneba da amiT isini TiTqos `panaTeistebze~ maRla dganan. sinamdvileSi am xalxis rwmenac calmxrivia _ isini amayoben imiT, rom morwmuneni arian, RmerTs aRiareben, magram sxvebis mimarT mkacrni arian, TavianT warmodgenebs sxvas axveven

Tavs, advilad lanZRaven da agineben maT, vinc ar iziarebs am warmodgenebs. eklesias msaxureben, wirva-locvas ismenen, mRvdelmsaxurebas ar uaryofen, magram Tu dasWirdaT, gansjian da ganikiTxaven TviT moZRvarsac ki. akviatebul azrebs, warmodgenebs isini TavianT gulSi akanoneben da Semdeg arasodes ar Ralatoben... adamianTa mesame jgufi e.w. `dinji morwmuneni~ arian, romelTac ar aqvT araviTari akviatebuli warmodgenebi, sjeraT saxarebis cnebebi da rwmenis sakiTxebSic sakmaod kargad erkvevian. isini aRiareben imas, rac realurad gaugoniaT an amoukiTxavT. Tu rjuls ver aRasruleben mtkiced da aqvT Cavardnebi, Zalian swuxan, SedarebiT momTmenni arian, mimtevebelni codvaTa, ar uyvarT sxvaze laparaki, sxvisi gankiTxva, gakicxva, dacinva, SurisZieba. amaT RvTisken midrekileba ufro Zlieri aqvT gonebiT da ufro Zlierad ganicdian... morwmuneTa meoTxe nawilSi rjuls mtkiced aRasruleben, yvelaferSi RmerTs Wvreten, mas msaxureben, mas swiraven TavianT nebisyofas, momTmenni arian, TavianTi mtrebisaTvis loculoben, yovelgvar migebasa da SurisZiebas gaurbian, Rvawlmosilni arian, Tavgadadebulni emsaxurebian RvTiur saqmes.~ (62, 10). meufe konstantine miiCnevda, rom eklesias yvelaferi unda gaekeTebina, raTa sazogadoebis umravlesoba WeSmaritad morwmune mrevlad eqcia. misi qadagebebi iyo sada, yvelasaTvis gasagebi. qarTuli literaturis Cinebul mcodnes kargad esmoda inteleqtis, ganaTlebis mniSvneloba. zepirad icoda `vefxistyaosani~. TviTonac werda leqsebs, misi poezia samSoblos warsuls, awmyosa da momavals dastrialebda, misTvis gansakuTrebiT saTayvano iyo mSobliuri mesxeT-javaxeTi... meufe konstantine iyo uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is Rvawlis damfasebeli da erTguli damcveli, mas arasodes aranair dajgufebasa da kuluarul dapirispirebaSi ar miuRia monawileoba. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis winaSe damsaxurebisaTvis 1984 wels mas mieboZa mitropolitoba. 1985-1995 wlebSi mitropoliti konstantine baTum-Semoqmedis eparqiis mmarTvelia. am dros saqarTvelos am ZirZvel kuTxeSi, aWaraSi daiwyo mosaxleobis umravlesobis qristianul sarwmunoebaze dabrunebis rTuli, magram Seuqcevadi procesi. 1989 wlis 9 aprils TbilisSi momxdar tragikul movlenebs mitropoliti konstantine gamoexmaura weriliT `saqarTvelo gadarCeba.~ `dRegrZeli iyos saqarTvelo da misi TavisuflebisaTvis mebrZolni, _ werda igi. ra mwarea, rom 9 aprils swored misi Svilebis sicocxle aCexes. ra kargad gamoCnda, rom ricxviT arasodes ar vibrZodiT. goneba da Tavganwirva iyo mudam Cveni gamarjvebis sawindari. 9 aprilma dagvidastura, rom Tavganwirvis unari kvlavac Segvwevs, xolo Ralatisagan dabindul gonebas es-esaa vikrebT. rogorc ar unda Semogvesion, rogorc ar unda Segvaviwrovon, rogorc ar unda dagvarbion, saqarTvelo gadarCeba. CvenSi da Cvens gareT mudam iqnebian moRalateni, moSurneni, gautanelni, gaumaZRarni, magram CvenSi da Cvens gareT aseve iqnebian erTgulni, uangaroni, gonierni da gamtanni, Tavdadebulni, Sromismoyvareni, keTilis damnaxavni da saqarTvelo gadarCeba~... (62, 15). 1995 wlidan 2000 wlamde mitropoliti konstantine ganagebda margveTis eparqias. rogorc imxanad margveTis eparqiis mTavarxucesi, dekanozi grigol abulaZe (xulosa da sxalTis episkoposi spiridoni) aRniSnavda: `meufe konstantinem udidesi Rvawli gaswia zestafonSi wmida nikolozis

saxelobis sasuliero saswavleblisa da ori sasuliero baga-baRis _ wmida barbares da wmida ekaterines saxelobis baRebis daarsebis saqmeSi... misi locva-kurTxeviT eparqiis soflebSi aRorZinda eklesia-monastrebi. aSenda zestafonSi wmida giorgis da wmida ninos saxelobis taZrebi, dawyebulia da Sendeba yovladwmida RvTismSoblis miZinebisa da ioane naTlismcemlis saxelobis taZrebis mSenebloba.~ meufe konstantine margveTis eparqiaSi didi siyvaruliTa da pativiscemiT sargeblobda. amis mizezi iyo misi saocari Tavmdabloba, yuradRebianoba da qristianuli saTnoeba. igi dajildoebuli iyo saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis umaRlesi jildoebiT, miniWebuli hqonda skufiaze briliantis jvris tarebis, meore panaRiis tarebis ufleba. meufe konstantine aResrula 2000 wlis 20 ivliss. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is gadawyvetilebiT, mitropolit konstantines neSti gadmosvenebul iqna sionis sapatriarqo taZarSi, sadac 22 ivliss wesi augo uwmidesma da uentaresma ilia II-m, romelmac ase daaxasiaTa igi `dRes Cven miwas unda mivabaroT wmida sinodis uxucesi mRvdelmTavari, margveli mitropoliti konstantine. gangeba RvTisa, RvTis marjvena mudam iyos masTan. meufe konstantine Seudga eklesiur cxovrebas da mRvdelmsaxurebas im dros, roca idevneboda eklesia da sarwmunoeba. igi ar SeuSinda devnas da mTeli Tavisi cxovreba Seswira eklesias, mis keTildReobas. dRes, rogorc maSin, didi pasuxismgebloba ekisreba sasuliero pirs da gansakuTrebiT mRvdelmTavars. Cven vcxovrobT im droSi, roca xdeba sulieri gabrwyineba saqarTvelosi, qarTveli erisa. amisi winamZRvari sasuliero piri, gansakuTrebiT mRvdelmTavari unda iyos. meufe konstantinem Tavisi didi rwmeniTa da Tavdadebuli siyvaruliT, gansakuTrebuli TavmdablobiT Seasrula Tavisi movaleoba RvTisa da eris winaSe da dRes Cven gvagondeba uflis sityvebi: `damwysen cxovarni Cemni.~ `aZoven kravni Cemni.~ ufali ki ar ambobs cxovarni `Senni~, aramed `Cemni~. eklesiis samwyso aris samwyso uflisa Cvenisa ieso qristesi da Cven varT mxolod Semsrulebelni misi nabijisa, misi locva-kurTxevisa, rac mudam axsovda meufe konstantines. Cven dRes aRvavlenT locvebs, rom RmerTma Seiwiros misi Rvawli RvTisa da eris winaSe. darwmunebulni varT, rom meufe konstantinem moipova madli RvTisa. es madli da meufe konstantines locva-kurTxeva Segveweva Cven da sruliad saqarTvelos. RmerTma acxovnos da naTelSi amyofos suli monisa RvTisa margveli mitropolitisa, konstantinesi, amin.~ (62, 25). patriarqma 23 ivliss kidev erTxel gaixsena meufe konstantine da aRniSna: `igi gamoirCeoda didi rwmeniT, sikeTiT, erTgulebiT. ar maxsovs arcerTi SemTxveva, rom meufes raime sakiTxi gadaewyvita, an raime nabiji gadaedga ise, rom Cemgan locva-kurTxeva ar aeRo.~ (62, 26). mitropoliti konstantine daikrZala sionis sapatriarqo taZris ezoSi. mis saflavze yovelTvis sanTeli anTia da cocxali yvavilebis Taigulebi awyvia. es yovelive misi amqveyniuri siyvarulisa da pativiscemis gamoxatulebaa.

mitropoliti daviTi (Wkadua)


mitropoliti daviTi, eriskacobaSi grigol ivanes Ze Wkadua, daibada 1926 wlis 22 marts q. TbilisSi, sasuliero piris ojaxSi. mama _ ivane Wkadua Tbilisis qaSueTis eklesiis moZRvari iyo. 1955 wels man daamTavra

piatigorskis samedicino institutis stomatologiuri fakulteti. 1956-1978 wlebSi muSaobda stomatologiuri kabinetis gamged. 1978 wlis 13 agvistos ekurTxa mRvdlad da dainiSna martyofis RvTaebis saxelobis eklesiis winamZRvrad. 1978 wlis 20 oqtombers grigol Wkadua mcxeTis samTavros monasterSi aRikveca berad da ewoda saxelad daviTi, 15 dekembers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi ilia II-is locva-kurTxeviT xeldasxmul iqna baTum-Semoqmedis eparqiis mmarTvelad. episkoposma daviTma am sityvebiT mimarTa mis uwmidesobas: `dRes warmoudgeneli sixarulis dRe dadga Cems cxovrebaSi. jer ar Senelebula is didi mRelvareba, romelic me ganvicade am ramdenime Tvis winaT. maSin mTeli rwmeniT Cavicvi anafora, rodesac me Sevudeqi am, marTlac mZime da rTul samsaxurs, Tqven, Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, gza damiloceT, am xnis manZilze xSirad vekiTxebodi Cems Tavs: SevZleb Tu ara, rom gavamarTlo Tqveni imedi, da kidev, SevZleb Tu ara, ar Sevarcxvino Cemi winaprebis _ mamaCemis, papis da misive mamis _ papaCemis saxeli, romelnic umwikvlod emsaxurnen saqarTvelos eklesias, ar Sevarcxvino TviT mamaCemis saxeli, romelic dResac misi msaxuria. es kiTxvebi yovelTvis mawuxebda da maRelvebda. erTi SexedviT, mRvdloba TiTqos sul ar aris Zneli. sinamdvileSi, mRvdloba iseTi mZime samsaxuria, rogorc eqimoba. maT Soris Zalian bevria saerTo. eqimi avadmyofis mkurnalia _ es asea, magram ragind kargi mkurnalic unda iyos eqimi, Tu mas ar aqvs unari moraluradac daamSvidos da gankurnos avadmyofi, am Sromas sasurveli Sedegi ver mohyveba. mis keTil saqmes Sedegi mxolod maSin aqvs da madlic maSin mosdevs, roca igi avadmyofis suls Caswvdeba. mRvdlobac asea... moZRvari morwmune xalxis sulieri mkurnalia. ar aris ioli misi gza, mRvdeli morwmunisaTvis siwmidisa da sikeTis magaliTia, misi gzis manaTobeli sinaTlea. diax, sasuliero piri Tavisi cxovrebiT, Tavisi grZnobiT morwmune adamianebis gzis manaToblad unda evlinebodes. ai, ase mesaxeboda me is gza, romelic avirCie, ar vici SevZleb Tu ver SevZleb, magram RmerTs mudam SevTxovdi da SevTxov, momces Zala da Sewevna am didi samsaxuris SesrulebisaTvis. mudam am fiqriT vemsaxurebi Cvens mravalnatanj, marTlmadidebel qristianul eklesias. amjerad ki uReli, romelic mxrebze damedga, kidev ufro damZimda, vdgavar ra Tavdaxrili Tqvens winaSe uRirsi mona RvTisa, Cems Tavs vekiTxebi; me riTa var Rirsi vataro episkoposis saxeli? saxeli, romelsac atarebda didi gabrieli, an guria-samegrelos episkoposi aleqsandre, an anton Wyondideli? vataro maTsaviT Rirseulad da Seurcxvenelad... diaxac, didi tvirTi da didi movaleobaa es. erTaderTs, isev Tqven mogmarTavT, Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, radgan zegardmo RmerTis nebiT miiReT aseTi dadgineba, gTxovT, ilocoT CemTvis da SeevedroT ufalsa Cvensa, raTa man SemaZlebinos es umZimesi samsaxuri Cemi mSobeli xalxis winaSe, raTa gavamarTlo Tqveni ndoba da imedebi, Tundac nawilobriv mainc. me mxolod da mxolod is darCenia, rom mudam maxsovdes pavle mociqulis sityvebi: `kacad-kacad man Tavisi tvirTi itvirTos~. pavle mociquli agrZelebs ra Tavis azrs, ambobs: `jer ars episkoposisa, raTa ubralo iyos, frTxil, wmida, Semkul, stumarT-moyvare, swavluli.~ am sityvebis azri didia, didia iseve, rogorc didia TviT RmerTi maRali, aseTi sirTulis winaSe vdgevar

da isev SevTxov ufals mis mowyalebas; radganac me myo mRvdelmTavrad baTum-Semoqmedis eparqiisa. manve saxierman momces Zala da goneba, raTa keTilad aRvasrulo neba misi. misi brwyinvalebiT iyos ganaTebuli Cemi Savi samosi da gza. amin.~ (60, 1979, #1). 1980 wlis 14 oqtombers meufe daviTi aRyvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi da dainiSna mcxeTis sasuliero seminariis reqtorad. am Tanamdebobaze iyo 1984 wlamde. 1981 wlis 8 seqtembers meufe daviTi gadayvanil iqna cxum-afxazeTis eparqiis mmarTvelad. 1984 wlidan igi saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sagareo ganyofilebis xelmZRvanelia da monawileobs msoflios sxvadasxva qveynebSi marTlmadidebel da aramarTlmadidebel eklesiaTa mier mowyobil forumebSi, rogorc saqarTvelos eklesiis warmomadgeneli. 1981 wels eklesiaTa msoflio sabWos Jurnali `uan ueld~ werda: `wverosan marTlmadidebel prelatTa rigebSi 53 wlis episkoposi daviT Wkadua ise gamoiyureba, TiTqos igi sasuliero pirad daibada. sinamdvileSi, es tanmorCili, mkvrivi aRnagobis qarTveli episkoposi, orTodoqsaluri eklesiis msxurTa Soris, metad uCveulo warmoSobisaa. 30 weli igi kbilis eqimi iyo, Semdeg ki babuisa da mamis nakvalevs gahyva da saqarTvelos sabWoTa socialistur respublikaSi marTlmadidebeli eklesiis msaxuri gaxda. episkoposi didad ganicdis msoflios Cagruli xalxis beds: `rogorc iciT, Cvenma qveyanam sastiki omi gadaitana faSisturi germaniis winaaRmdeg. sabWoTa kavSirs milionobiT xalxis sicocxled daujda gamarjveba. am omSi usazRvrod didi msxverpli gaiRo saqarTvelomac. am faqtma Rrma nakvalevi daaCnia Cems mexsierebas. axlac, roca mesmis, rom kacobrioba kvlav omis saSinelebebis winaSe dgas, mwuxarebiT vivsebi. kvlav cocxldeba mexsierebaSi warsulis saSinelebani da is uazro msxverpli... me mjera, rom msoflios xalxebs Soris usaTuod unda arsebobdes Tbili, megobruli damokidebuleba. aseTi iyo Cemi rwmena da aseTive darCa mas Semdegac, rac Cemi cxovreba macxovris samsaxurs mivuZRvenio~ (60, 1981 w. #2) _ Tqva man. 1983 wlis 26 ivniss uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m meufe daviTi mitropolitis xarisxSi aiyvana. mitropoliti daviTi dajildoebuli iyo meore panaRiisa da skufiaze briliantis jvris tarebis uflebiT. igi dajildoebuli iyo saqarTvelos, konstantinopolis, aleqsandriis, ierusalimis, bulgareTis, Cexoslovakiis, ruseTis sapatriarqos ordenebiT. 1990 wels mitropoliti daviTi Sedioda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis im delegaciis SemadgenlobaSi, romelmac konstantinopolidan Camoitana saqarTvelos samociqulo eklesiis istoriuli avtokefaliis mtkicebulebis sigeli. meufe daviTi literaturul saqmianobasac eweoda. misi moTxovnilebis krebuli `rwmena~ gamoica 1992 wels da mkiTxvelTa mowoneba daimsaxura. meufe daviTs rTul eparqiaSi mouxda moRvaweoba, afxazebsa da qarTvelebs Soris gare Zalebis inspirirebiT adgili hqonda dapirispirebebs, romelic 1992 wels SeiaraRebul SetakebebSi gadaizarda. ruseTis regularulma SeiaraRebulma Zalebma aiRes gagra, gudauTa da Semouties soxums. meufe daviTi mgznebare sityviT gamovida soxumSi qarTvelobis mravalaTasian mitingze... 1992 wlis 7 oqtombers mitropoliti daviTi moulodnelad gardaicvala, gansvenebuls wesi augo sruliad

saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia II-m. igi daikrZala sionis sapatriarqo taZris ezoSi.

mitropoliti Sio (avaliSvili)


mitropoliti Sio, eriskacobaSi varlam apolonis Ze avaliSvili, daibada 1909 wlis 17 seqtembers Sorapnis mazris sofel xoriTSi. 1917-1923 wlebSi swavlobda xaragaulis raionis sofel laSis skolaSi, 1924-1925 wlebSi _ zestafonis saSualo skolaSi, 1925-1928 wlebSi _ Tbilisis me-9 saSualo skolaSi. 1929 wels igi politikuri braldebiT daapatimres da gadaasaxles saqarTvelodan. samSobloSi dabrunda 1932 wels da 1936 wlamde muSaobda xaragaulis raionis sofel xunevis kooperativis buRaltrad, 1936-1948 wlebSi muSaobda TbilisSi saqkooprnkavSiris mTavar buRaltrad, 1960-1968 wlebSi muSaobda yazaxeTSi, yaragandis olqSi sayofacxovrebo momsaxureobis kombinatis direqtorad. 1968-1975 wlebSi _ kustanais olqSi ualkoholo sasmelis saamqros ufrosad. 1975-1977 wlebSi iyo morCili cxum-afxazeTis eparqiaSi. 1978 wlis 23 aprils aRikveca berad, 27 aprils xeldasxmul iqna diakvnad, 22 ivliss _ mRvdelmonazonad, 28 ivliss sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT xeldasxmul iqna mawyverel-nikorwmindel episkoposad. arqimandritma Siom episkoposad kurTxevisas am sityvebiT mimarTa uwmidessa da unetares ilia II-s: `uwmideso da unetareso! mamav da moZRvarT moZRvaro Cveno! maRali RmerTis gangebiT, misi madliT da ulevi mowyalebiT me vdgevar qarTveli eris sayvarel sapatriarqo taZar sionSi, sasuliero xarisxSi amaRlebis win. rogorc ar unda maRelvebdes es saswaulebrivad gasaocari mowyaleba didi RmrTisa, romelic man marguna Cemi sicocxlis miwurulSi, rogorc WeSmariti qristiani, pirdapiri gagebiT vxedav yovelives, samocdacxra wlis adamiani rogor aRmovCndi am wmidaTwminda TaRebs qveS, uxilavad aq myofi macxovris, Tqveni uwmidesobis da saqarTvelos eklesiis SvilTa winaSe. CemTvis am mniSvnelovan dRes

vbedav RvTisa da Tqven winaSe movigono Cemi Soreuli warsuli, rodesac aTi-TerTmeti wlis biWuna videqi xolme Cveni soflis patara eklesiis sakurTxevelSi da vexmarebodi im eklesiis aw gansvenebul mRvdels netarxsenebul svimons. naTlad maxsovs, rogori gulubryvilobiT miyvarda maSin me macxovari, romlis Sesaxebac Zalian cota vicodi da isic bundovnad, magram mainc miyvarda. Zalian mokle iyo es periodi. wamovizarde, mravalma uZilo Ramem da Ziebam mimiyvana im daskvnamde, rom saocrebiTa da silamaziTa garemosili samyaro da rac mTavaria, sicocxle da rac kidev umTavresia, gvirgvini am sicocxlisa, adamaiani, SemTxveviT ar gaCenila da yovelive amas hyavs WeSmariti RmerTi _ `Semoqmedi caTa da qveyanisa, xilulTa yovelTa da araxilulTa.~ Tavad cxovreba, samyaro iyo is didi wigni, romelSiac vkiTxulobdi Cemi Ziebis pasuxs. am Ziebam Semayvara eklesia da morwmune xalxi, Sromis madli da keTili saqme... magram yovelive amiT mainc ar iyo gza gakvaluli: albaT, iyo eWvebi. sadRac raRac aklda maZiebel suls, ukmarisobas TiTqos grZnobda guli, mainc miiwevda sadRac dauokebeli miswrafeba Cemi adamianuri bunebisa... vici, rom ganuzomlad didia Cems codvil Tavze es pativi. wmida mociquli pavle tites mimarT epistoleSi brZanebs: `rameTu jer ars episkoposisaTvis ubiwo yofai, viTarca RmerTisa monisao, nu Tavxed, nu gulmwyral, nu moRvine, nu moRale, nu saZagelisa SemZenel~... imave mociqulma brZana, Tu ra Tvisebebi unda hqondes episkoposis xarisxSi amaRlebul adamians. me vRaRadeb maRali RmerTis winaSe, romelsac TqvenTan erTad esmis Cemi xma, rom viqnebi `kacTmoyuare, wmida, marTali, Rirs, moTmine, Tavs mdebelmsgavsad moZRvrebisa mis~ RvTisagan boZebuli madliT, me moZule var yovelgvari gandidebisa, magram episkoposis pativi diaxac maxarebs, ara rogorc gandideba, aramed rogorc RvTisgan boZebuli gza, romliTac unda vemsaxuro mis Zlierebasa da Wesmaritebis marad moyvarul qarTvel ers. dasasrul, esoden saxsovar da sazeimo dRes, mTeli Cemi adamianuri aRtacebiT aRvavlen madlobas mowyale RmerTis winaSe im pativisaTvis, romelic mommadla me _ mis codvil monas. madlobas aRvavlen Tqveni uwmidesobisa da unetaresobis winaSe im sakiTxisaTvis, romliTac gza gaminaTeT da warmadgineT Cvens gamCen RmerTTan. me viCoqeb Cveni sayvareli sionis wmida da madlmosil TaRebs qveS da sazeimo vedrebiT mogaxsenebT: Tqveni mamaTmTavrobiTa da moZRvrebiT mzad var vemsaxuro maRal RmerTsa da Cvens sayvarel qarTvel ers.~ (60, 1978. #2). episkoposi Sio imavdroulad dainiSna kaTolikos-patriarqis qorepiskoposad. 1978 wlis 14 dekembers ayvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi da gadayvanil iqna quTaTel-gaenaTelad. meufe Sio 1978 wels ase axasiaTebda uwmidessa da unetares ilia II-s: `RvTivkurTxeuli Tqveni samwyso naTlad xedavs, rom Tqveni sityva saqmisagan ganuyofelia, rom Tqven, siwmindis mqadagebeli, wmida xarT Tavad da, rom qveynad mSvidobisa da siyvarulis azris mTesveli, mSvidi xarT mudam kacTmoyvare... Tqveni wminda moRvaweobis kidegani iseTia, rom momavalma unda gamoaCinos, magram rac ganvlilma erTma welma daanaxa morwmune xalxs, imanac warmoSva iseTi didi sasoeba, romliTac SemogyurebT Cveni eri da momavali.~ (60, 1979, #1). 1980 wlis 25 dekembers patriarqis aRsaydrebis sami wlisTavze man aRniSna: `Cveni locva, Cveni madloba da Tayvaniscema maRal RmerTs imisaTvis, rom Tqveni saxiT mogvivlina didi moZRvari maradiulobisa da ukvdavebis gzis

maswavleblad... xalxma rom Segiyvaros, guli gagixsnas, amisaTvis RvTisagan rCeuli unda iyo da madliT mosili. RmerTi unda uZRodes win saqmeebs Sensas da misi tkbili siyvarulis gzas ginaTebdes... Cven gilocavT Tqveno uwmidesobav, rom maRalma RmerTma moganiWaT es didi jildo da ase uangarod uyvarxarT guliT keTil da patiosnebiT savse morwmune qarTvel xalxs.~ (60, 1980, #2). meufe Siom ver gauZlo simaRlesa da wyalobas, romelic man ase uxvad miiRo. 1981 wlis 9 seqtembers, rodesac uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is brZanebiT mitropoliti Sio gadayvanil iqna baTum-Semoqmedis eparqiis mmarTvelad, aRSfoTebulma daiviwya episkoposad kurTxevis dros dadebuli morCilebisa da Tavmdablobis aRTqma da saqarTvelos sapatriarqoSi aseTi depeSa gagzavna: `ver Cavibareb baTum-Semoqmedis eparqias, gTxovT rogorc beri damtovoT mowameTas monasterSi.~ (37, 824). uaris miRebis Semdeg 1982 wlidan daiwyo pirdapiri brZola sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis winaaRmdeg. meufe Siom Tavis werilebSi ra braldebebi ar wauyena sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs gandidebis survili, sasuliero pirebis RvTis anabara mitoveba, eklesia-monastrebis uyuradRebod mitoveba. werilSi meufe Sio amayad acxadebda: `kaTolikos-patriarqma unda gaiTvaliswinos warsulSi mis mier daSvebuli Secdomebi da daadges muSaobis sworsa da nayofier gzas.~ (37, 824). 1984 wlis 16 ivlisis werilSi mitropoliti Sio ufro Sors wavida: `eklesia gaxda piradi gandidebisa da piradi keTildReobisaTvis zrunvis wyaro. amis da sxva mraval mizezTa gamo didi da mcire moRvaweni eklesiisa xalxis TvalSi davknindiT da gavRatakdiT da vinaidan amis mizezi Tqven brZandebiT mxolod da mxolod, da Tu didi saqme da momavali msxverpls moiTxovs, samarTliani unda iyos msxverplis Sewirva da sad vnaxoT samarTali RvTisagan nakurTxi imaze meti, rom Tqvenma didebam unda datovos taxti igi, romelic Tqven arasodes gekuTvnodaT. arasodes ar gekuTvnodaT imitom, rom sakuTari Tavisa da didebis garda Tqveni cxovrebis horizontze arsad ewera sxva fiqri da sxva miswrafeba. ar gekuTvnodaT imitom, rom SeniRbuli ideqiT mudam Tqveni mSobeli erisa da Cveni istoriis winaSe... xalxs arad agdebT, im xalxs, romelmac gSvaT, aRgzardaT da aRgamaRlaT didebisa da pativis mwvervalamde. faqtiurad Tqven uaryaviT msoflio saeklesio krebis dadgenilebani da sjulis kanoni... patriarqis saxels Seuracxyofs is, rasac Tqven akeTebT Svidi wlis manZilze Cvens eklesiaSi.~ (37, 824). SeuZlebelia gancvifrebisa da sinanulis gareSe waikiTxo es striqonebi, ram Secvala ase mitropoliti Sio? Tu 4 wlis win patriarqs mimarTavda, rom sudaragadafarebuli eklesia Caibara da gaabrwyina, axla ra moxda? samwuxarod meufe Sio am werilebiT da sazogadoebaSi misi gavrcelebiT saqarTvelos eklesiis mtrebis wisqvilze asxamda wyals, Tumca TviTon amas ver grZnobda. 1986 wlis 24 ivniss wmida sinodma mitropolit Sios CamoarTva eparqia da gauSva pensiaze, magram igi mainc ar isvenebda da saCivrebs werda saqarTvelos ssr religiis saqmeTa rwmunebulis anzor wiklauris saxelze da moiTxovda eparqiis mmarTvelad aRdgenas. rwmunebuli Tavis mxriv uwmidessa da unetares ilia II-s ugzavnida mitropolit Sios gancxadebebs. erT-erT aseT gancxadebas aqvs misi uwmidesobis aseTi minaweri:

`mitropoliti Sio antieklesiuri saqmianobisaTvis sinodis gadawyvetilebiT ganTavisuflda eparqiis winamZRolobidan da daeniSna pensia.~ (37, 824). 1991 wlis 25 marts mitropoliti Sio gardaicvala, misma uwmidesobam, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma sionis sapatriarqo taZarSi 30 marts wesi augo gansvenebuls, igi dakrZales sionis sapatriarqo taZris ezoSi.

mitropoliti aTanase (CaxvaSvili)


mitropoliti aTanase, eriskacobaSi anzor ioramis Ze CaxvaSvili, daibada 1936 wlis 4 Tebervals gurjaanis raion sofel kardenaxSi. arasruli ganaTleba miiRo kardenaxSi, xolo 1953 wels daamTavra siRnaRis saSualo skola. misi bavSvoba daemTxva meore msoflio omis periods. gaWirveba,

eklesia-monastrebis Seviwroeba yoveldRiuri cxovrebis Cveulebrivi norma iyo. igi bavSvobidanve Caeba SromiT saqmianobaSi. 16 wlis asakSi mZime avadmyofi miiyvanes siRnaRSi cnobil eqim vaxtang maTiaSvilTan, eqimma yuradRebiT gasinja da uCveulo ram uTxra mas: `Sen xar angelozis avadmyofi, Sesawiri Seswire, iloce da monastrebSi sanTeli daunTe ufals, male gamokeTdebio.~ axalgazrda anzor CaxvaSvilma anagis monasters miaSura, sadac Sexvda da dauaxlovda Rrmadmorwmune kacs giorgi nadiraSvils, romelmac aswavla xucuri anbani, misca sasuliero wignebi. meufe aTanase didi siyvaruliTa da madlierebiT ixsenebs deduleTs, teteloSvilebis ojaxs, sadac siTbo da siyvaruli ar mohklebia axalgazrdaSi. 1953-1957 wlebSi anzor CaxvaSvili SromiT saqmianobas eweoda kardenaxis kolmeurneobaSi, 1957-1959 wlebSi msaxurobda sabWoTa armiis rigebSi. 1959-1962 wlebSi swavlobda siRnaRis zoovetrinarul teqnikumSi. 1963 wels mcxeTaSi uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis efrem II-is locva-kurTxeviT gaixsna samoZRvro kursebi, romelic sul male sasuliero seminariad gadakeTda. misi reqtori iyo Semoqmedeli episkoposi ilia (SiolaSvili). 1965 wels anzor CaxvaSvili Cairicxa sasuliero seminariaSi, romelic daamTavra 1967 wels da sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi efrem II-is mier ikurTxa diakvnis xarisxSi, ewoda saxeli andria da ganaweses sionis sapatriarqo taZarSi. 1968 wels alaverdeli episkoposis romanozis (petriaSvili) werilobiTi Txovnis safuZvelze gaiwvies alaverdis eparqiaSi. meufe romanozma akurTxa mRvdlad da ganwesebul iqna bodbis wmida ninos eklesiaSi meore mRvdlad. 1969-1970 wlebSi msaxurobda Telavis RvTaebis eklesiaSi, xolo 1971-1979 wlebSi gurjaanis raionis sofel veliscixis RvTismSoblis saxelobis eklesiis winamZRvaria. XX saukunis 6070-ian wlebSi sabWoTa saqarTvelos politikuri xelmZRvaneloba moskovis centraluri xelmZRvanelobis saameblad sdevnida sasuliero pirebs, atarebda antireligiur RonisZiebebs da acxadebda, rom sul male saqarTvelo masobrivi aTeizmis qveyana gaxdeboda. aseT viTarebaSi sasuliero piroba rTuli iyo, unda dageTmina usamarTlo Worebi, dacinva da Seuracxyofa... mama andria CaxvaSvili aqtiur monawileobas iRebda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis XII saeklesio krebis muSaobaSi, mxars uWerda cxum-afxazeTis mitropolit ilias sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad arCevas. saeklesio krebis msvlelobisas man waikiTxa mitropolit ilias vrceli biografia da mouwoda krebis monawileebs, mxari daeWiraT Rirseuli kandidatisaTvis. 1978 wlis 14 dekembers saqarTvelos sapatriarqo rezidenciaSi Sedga wmida sinodis sxdoma, sadac miRebul iqna Semdegi gadawyvetilebani: awyuris eparqias ewoda axalcixisa da mesxeT-javaxeTis eparqia. cageris eparqias _ cagerisa da leCxum-svaneTis eparqia. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is winadadebiT aRdgenil iqna saqarTvelos eklesiaSi odiTganve arsebuli mTavarepiskoposis xarisxi, xolo mas, vinc am xarisxs miiRebs, ufleba eniWeba kunkula-bartyulze ataros jvari. amave sxdomaze bodbis eparqiis episkoposobis kandidatad wamoyenebul iqna sionis sapatriarqo taZris dekanozi andria CaxvaSvili. 15 dekembers mama andria aRikveca berad da ewoda saxeli aTanase, 17 dekembers igi ayvanil iqna arqimandritis xarisxSi,

24 dekembers sveticxovlis sapatriarqo taZarSi akurTxes bodbel episkoposad. episkoposad wardgenisas arqimandritma aTanasem am sityvebiT mimarTa uwmidessa da unetaress, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq ilia II-s, wmida sinodis wevrebs: `didi RmerTisa da zecis usxeulo wmida ZalTa gangebiT, Tqveni uwmidesobisa da unetaresobis, wmida sinodis locva-kurTxeviT episkoposad gamomarCieT me _ didebuli sionis sakaTedro taZris arqimandriti da damadgineT ZvelTaZveli samwysos bodbis eparqiis mRvdelmTavrad. mRelvareba mipyrobs imis gafiqrebazec ki, rom unda miveaxlo mociqulTa sworis, qarTvelTa ganmanaTleblisa da manaToblis wmida ninos savanes, rom mwyemsad unda movevlino TviT mis mier gamorCeul qarTul eparqias, sadac ineba man saukuno gansveneba, rom mRvdelmTavrad unda davudge bodbis gulmarTal samwysos, im morwmuneebs, romelTa winaprebs uxilavT Cveni didisa dedis xelSi zeaRmarTuli RvTivkurTxeuli jvari vazisa misive TmebiT Semkuli. mRelvarebis dasaokeblad, vukvirdebi Cem mier ganvlil namdvili cxovrebis gzas im droidan, rodesac fexi Semovdgi RvTaebrivi naTliT gabrwyinvebul sveticxovelSi. maSinac wmida taZarSi momiyvana im grZnobam, im Segnebam, rom Cveni uflisa da macxovris, ieso qristes eklesias `bWeni jojoxeTisani ver ereoden~... (mT. 16,18). marTlac, Cveni ocsaukunovani qristianobis istoriaSi Zeli cxoveli sasoebiT gulSi ikravs macxovris kvarTs da guSagad udgas Cveni didi dedoflis _ RvTismSoblis wilxvedr qveyanas; qarTuli taZari iziarebs Tavisi eris Rirssaxsovar warsuls, aSvenebs mis awmyos da imedianad gvaxedebs momavlisaken. vukvirdebi sityvis azrs: ras niSnavs episkoposi? es berZnuli sityva xom qarTulad aris _ `maRlidan vWvret.~ meqneba Tu ara arwivis mzera, rom am mZlavri, SoriT damnaxveli frinvelis Tvalsawieridan gamovarCio yovelgvari wvrilmanic ki Cemi eparqiisa? magram episkoposoba xom martooden Wvreta ar aris: meqneba Tu ara Cveni didi, keTili mwyemsis gulisxmierebis nawili mainc, rom drouli rCeva-darigeba ar movaklo RvTivmosavT? arc mxolod rCeva-darigebiT Semoifargleba episkoposis sazrunavi: SevZleb Tu ara, ramdenadme mivbaZo did saWeTmpyrobels simtkiceSi, qarbuqmac ar damabnios da swori gziT warvmarTo morwmuneTa amqveyniuri cxovreba? marto sityviT ki ara, episkoposma saqmiT, piradi magaliTiT unda daarwmunos RvTismosavni; rogorc bermuxa Rebulobs mexis dacemas, aseve mRvdelmTavarma pirvelma unda miiRos Tavis Tavze wuTisoflis Weqa-quxili da mexi, TqeSi da sityva; unda gauZlos gansacdels da gaaZlebinos samwysos. episkoposi aris jvrisa da xatis winaSe maradiuli cecxliT dagznebuli wmida sanTeli: igi iwvis da Tavis siTbos aRavlens RvTis mimarT, raTa misi kurTxeva gamoiTxovos morwmuneTaTvis; igi xarjavs Tavis cxovrebiseul energias, raTa RvTismieri siyvarulis did Zalas aziaros mrevli. wmida mamebi amboben: episkoposis gareSe ar ariso eklesia da vinc ar aris episkoposTan, masTan ar aris qriste! episkoposi xom mRvdelmTavaria, xolo mRvdloba TviT mamazecierma ganamtkica ficiT: `Sen xar mRvdeli ukunisamde wessa mas zeda melqisedekissa~ (fsalm. 109,4). vcdilob gaviazro Cemi dRevandeli mdgomareoba da Tavs uRirsad vgrZnob maRali ndobis gamo, magram ver davTmob Cveni sasuliero

cxovrebis umaRles saTnoebas _ morCilebas da amitom qedmoxriT vasruleb Cveni uwmidesisa da unetaresi saWeTmpyrobelis RvTaebriv nebas, Cveni wmida sinodis mowodebas, rom davikavo RvTivkurTxeuli maRaldasajdomeli. sasoebiT aRmavseben macxovris sityvebi: `...me TqvenTana var yovelTa dReTa, da vidre aRsasruladmde soflisa~ (maTe. 28,20), es imas niSnavs, rom ufali ar mimatovebs am Znelsa da RirsTa saval gzaze, romelzedac amqveynad Cemi sulis ukanasknel amofSvinvamde unda vataro esoden sapatio da mZime tvirTi. ukeTu RmerTman mSvidobisaman gamomarCia me, _ damifaravs kidec da gamomiwvdis daxmarebis xels, rogorc Tavis dros aRupyra xeli mociqul petres. ieso qristes mcneba mimiZRvis, is, `sada igi samkali friadi ars da momkalni mcired~. amitomac vpoulob Cems TavSi Zalas, rom davTrguno SiSi da gavyve uflis xmas marTlmadidebel savaneSi. Cveni uflisa da macxovris winaSe muxlmodrekili aRvavlen locvas Cemi gamorCevisaTvis! mdablad qeds vixri Tqveni uwmidesobisa da unetaresobis winaSe meufeo, mamao ilia! ndobisaTvis madlobas gwiravT Tqven, wmida sinodis wevrno! axal xarisxSi dadgenili mogesalmebiT Tqven, wmidano mRvdelmTavarno da yovelno samRvdelono saqarTvelos wmida marTlmadidebeli samociqulo avtokefaluri eklesiisano!~ (60, 1979, #1). am dros bodbis eparqiaSi Sedioda gurjaanis, siRnaRis, dedofliswyaros, yvarlisa da lagodexis raionebi, sadac eklesia-monastrebis umravlesoba jer kidev XX saukunis 30-40-iani wlebidan administraciuli wesiT iyo daxuruli. meufe aTanase Seudga mRvdelmTavris movaleobis Sesrulebas. misi RvawliT mowesrigda bodbis monasteri, gaixsna da ekurTxa vazisubnis RvTismSoblis, veliscixis, gurjaanis mTavarangelozis, kardenaxis wmida sabas, dedofliswyaros wmida serafime sarovelis, siRnaRis wmida giorgis, Zveli anagis eklesiebi. lagodexis raionSi _ Telianis wmida giorgis, vardisubnis wmida giorgis, lelianis didmowame Teodore tironis eklesiebi. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis winaSe damsaxurebisaTvis meufe aTanase uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT 1982 wlis 1 ivniss aRyvanil iqna mTavarepiskoposis, xolo 1989 wels _ mitropolitis xarisxSi. 1992 wlis 12 maiss igi gadayvanil iqna alaverdel mitropolitad. 1993 wlis 1 seqtembers dabrunda bodbis kaTedraze, saidanac 1996 wlis 21 oqtombers dadginda rusTvel mitropolitad. 2002 wlis 17 oqtombers rusTavis eparqias ewoda rusTavisa da marneulis eparqia. religiur-konfensiuri da eTnikuri TvalsazrisiT friad rTuli eparqiaa rusTavisa da merneulis eparqia, aq marTlmadideblebTan erTad cxovroben mahmadiani azerbaijanelebi, monofiziti somxebi, saWiroa frTxili da gawonasworebuli politika, raTa ar moxdes religiur niadagze dapirispirebis provocireba. meufe aTanase yvelafers akeTebs, raTa iyos qarTuli saxelmwifoebrivi da eklesiuri istoriuli tradiciebis Rirseuli gamagrZelebeli. misi RvawliT axal eparqiaSi, sadac ar iyo arcerTi moqmedi eklesia, gaixsna rusTavSi wmida vaxtang gorgaslis, RvTismSoblis xarebis, wmida mociqulTa petresi da pavlesi, miqael mTavarangelozis, gabriel mTavarangelozis eklesiebi. wmida giorgis, wmida nikolozis, wmida mefe daviT aRmaSeneblis, wmida

ninos, cameti asureli mamis, grigol xanZTelis, aleqsi SuSanis samlocvelo saxelebi. Sendeba wmida amaRlebis, RvTismSoblis miZinebis eklesiebi. marneulis centrSi gaixsna marTlmadidebeli eklesia. mitropoliti aTanase saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis wmida sinodis upiratesi mRvdelmTavaria, igi dajildoebulia wmida giorgis, wmida ninos odenebiT. miniWebuli aqvs skufiaze briliantis jvris tarebis ufleba. mitropoliti aTanase `wmida nino~ `Cveno samSoblov, wminda nino cam mogivlina, qristes naTeli, qristes sxivi man Semogfina~. madliTa da RvTis SewevniTa esaa gadavixadeT macxovrisa Cvenisa ieso qristes brwyinvale da didebuli dResaswauli _ Soba da naTlisReba. jer mTlad ganvlilad da gastumrebuladac ar migvaCnia es bednieri dReebi, jer isev sixaruliTaa maT gamo aRvsili Cveni suli. man gagvamxneva, gvanugeSa da gagvacocxla, Soba da naTlisReba qristesi erTnairad gasaxarebeli da saTayvanoa yoveli marTlmadidebeli qristianisaTvis da ai, eklesia kvlav gvepatiJeba sadResaswaulod, rom gavuxsnaT guli sulieri Svebis axal sxivebs. Zvirfaso samwysov, sayvarelo jvarosano qarTvelebo, 1991 wlis 26 da 27 ianvari aris iveriis eklesiis marTlmadidebeli qristianuli sarwmunoebis damaarseblis, qarTvelTa ganmanaTleblis wminda ninos xsenebis dResaswauli. mociquli qristesi, wmida deda nino aris saqarTvelos da yoveli qristianis sulieri mwyemsi. ianvris 27 ricxvi uZvirfasesi dRea qristianTaTvis. es ricxvi dakavSirebulia im madliani pirovnebis xsovnasTan, romelmac mkvidri saZirkveli Caudga Cveni eris Segnebul arsebobas, romlis meoxebiTac qarTvelma erma oqros asoebiT Caiwera Tavisi Tavi kacobriobis istoriaSi. wminda ninooba aRniSvnaa qarTveli eris zneoba-gonebrivi sikeTisa, wminda ninooba da qarTveli misi damaxasiaTebeli sulieri maRali TvisebebiT erTi da igive, erTimeoris badali, erTimeoris Tanaswori da toli cnebebiT. ra gaariga wminda mociqulma ninom qarTveli eris cxovrebaSi iseTi, rom misi saxeli ganumeoreblad Caaqsova Cvens erovnebas? wminda ninom gaanaTla qarTveli eris goneba im maRali da samaradiso moZRvrebiT, romelic aRiarebs, rom msoflio, qveyniereba, ca da dedamiwa, mTeli maTi galaqtikebi, savsebiT dausabamoa, RvTis qmnilebaa, rom yvelaferi es arsebobs da cxovrobs RvTis gangebiT, yvelaferi es xelT upyria Semoqmeds, wminda ninom amcno qarTvelebs, rom qveyanaze RvTisaTvis kacisTana Zvirfasi ar aris ra! STahbera saqarTvelos RvTaebrivi Zala, romelmac ganaviTara, gaaZliera da aayvava qarTuli ena, gawminda, aamaRla, gaafaqiza da gaakeTila qarTvelebis sulieri cxovreba, zneoba, yofa-qceva da nawil-nawilad dayofili eri aaRorZina, SeaerTa da gardaqmna saxelovan, mZlavr samefod. erTi sityviT, wminda ninos Semdeg sarwmunoeba Seiqmna sulad, mTavar Zala-qvakuTxedad qarTveli eris sicocxlisa, WeSmaritad, Zvel qarTvels sabuTi hqonda, eTqva: `ese ars Zleva, romliTa sZlevs sofels, sarwmunoeba Cveni~ (1 ioan. 5,4).

patiosani da cxovelmyofeli jvris aRmarTviT wminda ninom waruSleli asoebiT amoWra qarTvelebis gulis ficarze ieso macxovris ukvdavi sityvebi: `Seiyvare moyvasi Seni, viTarca Tavi Tvisi (mark. 12. 31). `sayvarelno, viyvarebodeT urTierTs, rameTu siyvaruli RvTisagan ars da yovelsa, romelsa uyvardes, RvTisagan Sobil ars da icis RmerTi (1. ioan. 4.7.5).~ aseTi moZRvrebis gavlenam fiandazad gadauSala qarTvelis suli da guli, SeaTvisa erTimeores, zeciuri netareba ganacdevina moyvasisaTvis TavdadebulebaSi qvrivTa, obolTa, uZlurTa, tanjulTa, tvirTmZimeTa, dawunebulTa da maSvralTa Sebraleba gakiTxvaSi da Seqmna is erToba, is solidaroba qarTvelobaSi, romelzedac tvini SeanTxies abezarma mtrebma, romelmac Segvinaxa sakuTari miwa-wyali, sakuTari teritoria da margalitiviT Zvirfasi samSoblo. wminda ninos moZRvrebis gamo Cveni samSoblo moiWeda iseTi cis msgavsi taZrebiT, rogoric arian: qiziyis burji _ wminda stefanes taZari, didebuli, saTayvanebeli wmida ninos Cvidmetsaukunovani savane, sadac ganisvenebs TviT wminda nino, didebuli alaverdis taZari, SuamTis uZvelesi akademia, sadac uswavlia brZen SoTa rusTavels, sveticxoveli, sioni, gelaTi, satexiT gamokveTili varZia da sxva mravali. wmida ninom qarTveloba gaaqristiana da amiT daanaxva, rom sazogado saqmeSi qali Tanasworia mamakacisa, wmida ninos gavlenas unda vumadlodeT, rom saqarTveloSi qalma imTaviTve idealuri pativiscema Seimosa, rom CvenSi qalebs samefo taxti sWeriaT da qarTvelma erma Zvel droSive gamosTqva Tavisi saukeTeso Svilis piriT savsebiT saRi da naTeli Sexeduleba qalze: `lekvi lomisa sworia, Zu iyos Tundac xvadia~. SuSaniki, Tamari, qeTevani da vin mosTvlis, kidev ramdenni maTi msgavsni ukvdav mSvenebas Seadgenen rogorc erisas, ise qarTul eklesiisas. sikeTe Cveni samSoblosi _ iSviaTi moxdeniloba da sikekluce misi garegnobisa, sisade da uebroba misi haerisa, saocnebo simdidre da uxvi momcemloba misi niadagisa izidavda am qveynisaken yvela mravalricxovan erebs da uRviZebda maT gaunelebel survils, rom xelSi CaegdoT, dahpatronebodnen da daesakuTrebinaT igi. amitom patara saqarTvelos xangrZlivi warsulis meti nawili warmoadgens yoveli mxridan moseul mtrebTan ganuwyvetel brZolas da Tu daeliaT tyvia-wamali, Tu maT moudundaT xmal-xanjali, mtrebma marto kalTebi Camoacales Cvens samSoblos, dapyroba misi mainc ver SesZles. am Seuwyveteli xmlis trialSi da Tofis gamudmebul srolaSi qarTveli ar gavelurda, miuxedavad samZimo pirobebisa, qarTvelma ar daiviwya wigni da mwerloba sasrulis umaRles wertilamde aiyvana ena da mwignobroba. es unda mivaweroT im dauviwyari da madliani pirovnebis Rvawls, visi xsovnisTvisac madlier qarTvel ers ZvelTaganve uZRvnia 27 ianvari mosaxsenieblad. yvela Segnebuli qarTveli sixaruliT egebeba im wminda sulis xsenebas, romlis meoxebiT saqarTvelos yvela kuTxis mkvidrT erTmaneTi erTxorc da erTsul moZme naTesavebad migvaCnia. magram amasTan isic cxadia, rom wminda ninos saxeli Cvenis qveynis arc erTi kuTxis mkvidrs ar swvdeba ise Rrmad gulSi, aravis arsebas ar icavs da ar avsebs imgvari zeciuri siamovnebiT, rogorc aq macxovrebelT. qarTvelTa saerTo mociquli

aravisze ise axlos ar dgas da am siaxloves ise cxovlad aravin ganicdis, rogorc qiziyelni. ganuxrwneli da sakvirvelmoqmedi gvami wminda ninosi arsad ar brwyinavs, garda siRnaRisa. maRali, didi da daufasebeli bedniereba Seuxvedrebia gangebulebas, CemTvis, kaxelebisaTvis da umetesad qiziyisaTvis. im dros, rodesac saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi mcxovrebT sanatrelad aqvT, rom sicocxlis ganmavlobaSi erTxel mainc gaxdnen Rirsni wminda ninos sagnis Tayvaniscemisa, Cven kaxelT da qiziyelT SegviZlia daubrkolebliv avisruloT amgvari saRmrTo wadili. qristes mociqulo dedao nino, aunTe kvlav Cvens qveyanas, Cvens ers Seneburi siyvaruli qristesi, raTa RvTismSoblis wilxdomil saqarTveloSi daudumeblad iqebodes da ididebodes saxeli Sengan qadagebuli mamisa, Zisa da suli wmidisa. iyavn, iyavn, amin! aTanase, mitropoliti kaxTa da qiziyisa, siRnaRis wminda ninos savane.~ (63, 1991, 9).

mTavarepiskoposi ambrosi (qaTamaZe)


mTavarepiskoposi ambrosi, eriskacobaSi aleqsandre trifonis Ze qaTamaZe, daibada 1942 wlis 22 ivliss tyibulis raion menWiorSi (axalsofeli) muSis ojaxSi. quTaisSi daamTavra saSualo skola, ris Semdeg msaxurobda sabWoTa armiis rigebSi. 1964 wels misaRebi gamocdebi Caabara mcxeTis sasuliero seminariaSi, romlis damTavrebis Semdeg direqtoris _ Semoqmedeli episkoposis ilias rekomendaciiT, uwmidesisa da unetaresi efrem II-is locva-kurTxeviT Cairicxa moskovis sasuliero seminariaSi, romelic daamTavra 1969 wels. 1966 wels dainiSna medaviTned qaSueTis wmida giorgis eklesiaSi. 1969 wlis ivlisSi gaxmaurebuli incidenti moxda saqarTvelos eklesiaSi, rodesac ramdenime sasuliero pirma Tavi mRvdelmTavrad ikurTxa bodbeSi da daupirispirda kaTolikos-patriarq efrem II-s. samwuxarod, am incidentSi CarTuli aRmoCnda medaviTne aleqsandre qaTamaZec, romelmac 1970 wlis 23 Tebervals moinania Cadenili Secdoma. `1969 wlis ivlisSi eklesiaSi movaxdineT ganxeTqileba, romelSic vmonawileobdi, arakanonikuri gziT gamoviyene saeklesio dogmebi, vatarebdi mRvdelmsaxurebas, Seuracxyofa mivayeneT RvTis mcnebebs, wmida taZrebs, maT xelmZRvanelobas. yovelive es moxda Cveni qedmaRlobiTa da ampartavnebiT. vscode RvTisa da mamis winaSe. gTxovT, SemindoT didi codvis saukuno tanjva, damibrunoT qristianoba, mikurTxoT gvirgvini da mimiRoT eklesiaSi dabal samsaxurze, romelsac Tqveni mowyaleba inebebs. SemindeT yovelive da mimiReT mtirali, winaSe rom araviTari kavSiri viqonio eklesiidan gankvetil pirebTan,~ (7, 575). _ werda igi uwmidessa da unetaress efrem II-s. uwmidesma da unetaresma am werils aseTi rezolucia daado: `gairCes sinodis sxdomaze~. patriarqma efremma miuteva Secdoma. 1971 wels urbnelma mitropolitma daviTma (devdariani) aleqsandre qaTamaZe akurTxa mTavardiakvnad. 1973 wels quTaTel-gaenaTelma da Wyondidelma mitropolitma romanozma (petriaSvili) akurTxa mRvdlad da igi dainiSna mowameTas eklesiaSi. 1974 wels quTaisis wmida giorgis taZris mRvdelia, 1975 wlidan _ winamZRvari. 1974 wels kaTolikos-patriarqma daviT V-m daajildova iisferi skufiiT, 1975 wels _ enqeriT. mRvdeli aleqsandre qaTamaZe monawileobda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis XII saekelsio krebis muSaobaSi, romelmac sruliad saqarTvelos kaTolikos-

patriarqad airCia cxum-afxazeTis mitropoliti ilia. 1978 wlis 3 Tebervals sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia II-m saqarTvelos eklesiaSi Tavdadebuli saqmianobisaTvis daajildova oqros jvriT, 1977 wels Cairicxa moskovis zagorskis sasuliero akademiaSi, romelic warCinebiT daasrula 1980 wels. 1978 wlis aprilidan quTaisis wmida petre-pavles sakaTedro taZris mRvdelia, imave wels dainiSna raWaSi axalgaxsnil nikorwmindis sakaTedro taZris winamZRvrad. nikorwmindaSi eklesiis amoqmedebas win uZRoda morwmuneTa xelmowerebis Segroveba, romelsac xelmZRvanelobda imave soflis mkvidri Sura gociriZe. adgilobrivi xelisuflebis warmomadgenlebma daiwyes ciliswamebluri kampania morwmuneTa winaaRmdeg. isini gamoacxades kriminalebad, msubuqi yofaqcevis adamianebad. imdroindel gazeT `axalgazrda komunistSi~ gamoqveynebul werilSi `vis uxmobs nikorwmindis zarebi?~, mkacrad iyo dagmobili nikorwmindis eklesiis amoqmedebis faqti. vinme giorgi SamaTava centraluri komitetisa da religiis saqmeTa rwmunebulis saxelze gagzavnil werilSi aRSfoTebiT werda: `gana SeiZleba Tvali daxuWos vinmem am sakiTxze? gana SeiZleba gulgrili iyo adamiani, romelic icnob, ici, emsaxurebi, TviTon qadageb, ixilav skkp centraluri komitetis dadgenilebebs ideur-aRmzrdelobiTi muSaobis gaumjobesebis Sesaxeb raionSi, maSin, roca xedav ra xdeba nikorwmindaSi, moswavleebi eklesiaSi aTeneben, biblias swavloben, saxarebas kiTxuloben, ilocebian, jvars atareben, sasacilod ar yofniT dRevandeli cxovreba, ra xdeba nikorwmindaSi?~ mama aleqsandrem gauZlo am zewolebs da SeinarCuna moqmedi eklesia. 1979 wlis maisSi aleqsandre qaTamaZe dainiSna sionis sapatriarqo taZris dekanozad. imave wlis 10 agvistos aRikveca berad da ewoda saxelad ambrosi, 11 agvistos ayvanil iqna arqimandritis, 13 agvistos _ episkoposis xarisxSi. episkoposad kurTxevisas man aRniSna: `qristianuli rwmeniT, sasoebiTa da siyvaruliT vemorCilebi RvTis gangebasa da Tqvens nebas, raTa vitvirTo episkoposis mZime da sapatio movaleoba. rodesac fexi Semovdgi eklesiaSi, fiqric ar gamibedia, Tu odesme Rirsi gavxdebodi am didi ndobisa, miT ufro ver warmovidgendi amas maSin, rodesac yrmobisas krZalviT veaxlebodi xolme RvTis saxls. im Soreul wlebSi mizidavda Cveni eris sasiqadulo poetis, galaqtionis mier qebaSesxmuli, `camde aRerili~ gumbaTebisa is, rom maTi `mzera qarTulia~, xolo `svetTa Sekoneba~ aRviqvi `natvris asrulebad~. gana vis Seepareba eWvi, rom mxolod erT taZars ar exeba poetis sityvebi: `brwyinavs saqarTvelos qebad nikorwminda~... rodesac moviwife da gamimaxvilda gulisyuri da eklesiis zarma mamcno qristesmieri didi, yovlismomcveli siyvaruli, maSinRa mivxvdi, rom cad aWrili svetebi, maTze dandobili kamarebiT, adamianuri sulis swrafva RmerTisaken, `romelman aRmarTa cani, viTarca kamarni~ (I es. 40,420. imasac mivxvdi, rom yrmobidanve gancdili krZalva imisi SiSia, romelic Seiqms siyvarulsa da Tavdadebas RmerTisa mimarT, rameTu winaswarmetyvelma daviTma Tqva: `hmoneT ufalsa SiSiT~ (fs. 2,11). axla isic vici, rom qristianul eklesiaSi gamefebuli idumaleba es aris erTad Sekonili Svidi saidumlo: naTlisReba, mironcxeba, sinanuli, ziareba, mRvdloba, qorwineba, zeTis kurTxeva. jer kidev sruliad axalgazrdam vigrZeni dauokebeli swrafva Cveni uflisa da macxovris, ieso qristes

sarwmunoebisadmi da Tayvani veci wmida jvars im Rrma SegnebiT, rom `ara puriTa xolo hscxondebis kaci, aramed yovliTa sityviTa, romeli gamovals pirisagan RmrTisa~ (m. 4,4). TandaTan aRavses Cemi sulieri samyaro wmida werilebma da fsalmunebma, TandaTan daipyro Cemi goneba wmida saxarebam da veziare im maRal WeSmaritebas, romliskenac viswrafvi mTeli Cemi arsebiT, rameTu RvTismieri sityva gvarwmunebs: `me var gzai da me var WeSmaritebai da cxorebai~ (i. 14,6). saeklesio ierarqiis yoveli maRali safexuri TandaTan maSorebs sakuTar Tavs da mmatebs pasuxismgeblobas. me vgrZnob mowodebas, raTa gonebis TvaliT davanaxo Cems mrevls qristesmieri maradiuli gza, morwmuneTa gulebi mivawvdino ganuyofel WeSmaritebas, romelic aris erTarseba da samsaxovani RmerTi, sameba-rogorc erTi. rodesac adamianuri gulisxmiereba gamaxvilebulia sasuliero sawyisis mimarT, igi ufro cxadad aRiqvams RvTaebriv mcnebebs, romelTagan dRes saWirboroto sakiTxad unda gamovarCioT `ara kac hkla~. rogorc Cveni eklesiis didi mesveuri, ilia II ambobs, es niSnavs: aravin ifiqros sayovelTao kaciskvlaze _ omze, yvelam izrunos mxolod mSvidobaze, amas gvidasturebs cxra qristianuli netarebis ori mcneba: `netar iyvnen mSvidni, rameTu maT daimkvidron qveyana.~ da `netar iyvnen mSvidobismyofelni, rameTu igini Zed RvTisad iwoden.~ raoden brma guli da bneli suli unda hqondes mas, vinc am mcnebebs gadaudgeba. aq me SemTxveviT ar davimowme Cveni kaTolikos-patriarqis sityvebi. jer kidev mcxeTis seminariaSi vswavlobdi misgan sasuliero sibrZnesa da sulieri cxovrebis wess. vimedovneb, rom Semdgomac ar momakldes RvTis Semweoba da Cveni eklesiis saWeTmpyrobelis locva-kurTxeva Cems axal saqmianobaSi.~ (60, 1979, 1). meufe ambrosi moRvaweobas Seudga nikorwmindis eparqiaSi, mas SeTavsebiT Caabares margveTis eparqiac. 1980 wels igi gadayvanil iqna axalcixisa da samcxe-javaxeTis eparqiis mmarTvelad. urTulesi viTareba iyo am dros istoriul mawyverelis eparqiaSi. arcerTi moqmedi marTlmadidebeli eklesia ar funqcionirebda, maSin, rodesac somxur-monofizitur da romaul-kaTolikur eklesiebs frTebi hqondaT gaSlili. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is RvawliT 1980 wlis 9 noembers axalcixeSi, rabaTSi gaixsna wminda marines saxelobis eklesia. taZris sazeimo gaxsnaze paraklisi gadaixada episkoposma ambrosim da sityviT mimarTa mrevls. 1981 wlidan 1992 wlis dasawyisamde meufe ambrosi kvlav nikorwmindis eparqiis mmarTvelia. meufe ambrosi aqtiurad monawileobda msoflios sxvadsxva qveynebSi gamarTul qristianul forumebSi _ ruseTSi, fineTSi, bulgareTSi, avstraliaSi, CexoslovakiaSi... meufe ambrosi mitropolit Sio avaliSvilTan erTad akritikebda uwmidessa da unetares ilia II-s da moiTxovda patriarqis gadadgomas 1982-1986 wlebSi... 1990 wels uwmidesma da unetaresma ilia II-m igi mTavarepiskoposis xarisxSi aiyvana. meufe ambrosi aqtiurad CaerTo erovnulganmaTavisuflebel moZraobaSi, monawileobda yvela saprotesto aqciaSi, romelic saqarTvelos dedaqalaqSi imarTeboda. 1991-1992 wlebis samoqalaqo omis dros mxars uWerda prezident zviad gamsaxurdias, romlis gadadgomis Semdeg iZulebuli gaxda ganrideboda saqarTvelos. 1993 wlis TebervalSi groznoSi mRvdel konstantine koRuaSvilTan erTad wesi augo saqarTvelos pirvel prezidents. 1992-2005 wlebSi ruseTSi imyofeboda. 1998 wlis 8

oqtombers gamarTulma saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis wmida sinodma `moismina informacia mTavarepiskoposis ambrosis (qaTamaZe) antikanonikuri moqmedebis Sesaxeb, romelmac 1992 wlis ianvarSi saqarTvelos kaTolikos-patriarqisa da wmida sinodis nebarTvis gareSe datova nikorwmindis eparqia, wavida ruseTSi da eweoda antieklesiur saqmianobas. amis gamo 1992 wlis 12 maiss wmida sinodis gadawyvetilebiT mTavarepiskoposi ambrosi ganTavisuflda eparqiis mmarTvelobidan, wmida sinodis wevrobidan da aekrZala mRvdelmoqmedeba. samwuxarod, man ar Sewyvita Tavisi ukanono moqmedeba, piriqiT, igi daukavSirda ruseTis avtokefalur eklesiasTan dapirispirebuli dajgufebis e.w. `ruseTis WeSmarit marTlmadidebel eklesias,~ Tavi gamoacxada krutickel mitropolitad da miuxedavad imisa, rom imyofeba saeklesio kanonikuri sasjelis qveS, karga xani asrulebda mRvdelmoqmedebas. amasTan dakavSirebiT wmida sinodma ganaCina: marTlmadidebeli eklesiis winaSe Cadenil umZimes danaSaulTa gamo, Tanaxmad mociqulTa 28 da 35, antioqiis 3,13 da 17, konstantinopolis 2-e kanonebisa, mTavarepiskoposi ambrosi (qaTamaZe) sruliad ganikveTos sasuliero wodebidan, CamoerTvas mas berobis xarisxi da dayvanil iqnas eriskacobamde. ukeTu aRniSnuli pirovneba (aleqsandre qaTamaZe) ar moinaniebs Tavis danaSauls, igi sruliad ganikveTeba marTlmadidebeli eklesiidan da gadaecema anaTemas.~ 2005 wlis gazafxulze ambrosi qaTamaZe dabrunda saqarTveloSi. man orjer werilobiTi TxovniT mimarTa saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinods da imedi hqonda mRvdelmTavris xarisxSi aRdgenisa. wmida sinodma 2005 wlis 27 ivniss moismina yofili nikorwmindeli mTavarepiskoposis ambrosis Txovna Sewyalebis Sesaxeb da ganuCina sinanuli sabero mowesis mdgomareobaSi da dauniSna pensia, mas mieca kurTxeva wasuliyo SiomRvimis monasterSi. 2006 wlis dekemberSi wmida sinodma mas kidev erTxel mouwoda sinanulisa da morCilebisaken. igi Zalian ganicdida Tavis mdgomareobas, nerviulobda... 2008 wlis 27 noembers igi uecrad gardaicvala... gansvenebulis neSti dasvenebul iqna samebis wmida ilia Tezbitelis eklesiaSi. 2 dekembers daikrZala SiomRvimis monasterSi.

episkoposi qristefore (wamalaiZe)


episkoposi qristefore, eriskacobaSi omar iasonis Ze wamalaiZe, daibada 1943 wlis 17 agvistos yazbegis raion sofel sionSi mosamsaxuris ojaxSi. 1958 wels daamTavra sofel sionis saSualo skola da swavla ganagrZo Tbilisis topografiul teqnikumSi, romelic daasrula 1962 wels. 1966-1974 wlebSi swavlobda Tbilisis saxelmwifo universitetis ekonomikuri fakultetis saRamos ganyofilebaze.

1962-1964 wlebSi mSoblebis mZime avadmyofobis gamo Tavis mSobliur sofel sionSia da muSaobs soflis meurneobaSi. 1964-1965 wlebSi muSaobda saqarTvelos samxedro gzis saeqsploatacio ganyofilebaSi, 1965-1968 wlebSi _ ufros ostatad samxedro gzis ganyofilebaSi. 1969-1971 wlebSi Tbilisis eleqtorSemduRebel qarxanaSi sawyobis gamged, 1971-1972 wlebSi amave qarxnis materialur-teqnikuri ganyofilebis ufrosis moadgiled, 1972-1973 wlebSi _ qarxnis ufros ekonomistad, 1973-1975 wlebSi ekonomikuri jgufis ufrosad, 1975-1977 wlebSi `cekavSiris~ finansur-ekonomikuri dagegmarebis ganyofilebaSia, 1977-1978 wlebSi saqarTvelos kulturis saministros finansuri ganyofilebis ufrosis moadgilea. 1978 wlis aprilidan dekembramde saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sapatriarqos sameurneo ganyofilebis ufrosia. 1978 wlis dekemberSi omar wamalaiZe uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT sionis sapatriarqo taZarSi xeldasxmul iqna diakvnad. 1979 wlis ianvarSi _ mRvdlad. 1979 wlis agvistoSi aRikveca berad da ewoda saxelad qristefore, miiRo arqimandritis wodeba. 19 agvistos sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviTa da wmida sinodis gadawyvetilebiT aRyvanil iqna episkoposis xarisxSi da dadgenil iqna mesxeT-javaxeTis eparqiis mmarTvelad. 20 agvistos sveticxovlis sapatriarqo taZarSi Sesrulda arqimandrit qristefores episkoposad kurTxeva. uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqma ilia II-m miuloca mRvdelmTavris xarisxSi amaRleba da usurva warmatebebi momaval saqmianobaSi. arqimandritma qristeforem am sityvebiT daiwyo Tavisi gamosvla: `mRelvarebiT savsea Cemi guli, radgan ar Rirs var wyalobisa amisa... da mainc, Cems dRevandel yofaSi vxedav gangebas RvTisas... rogor ar unda avRelde, roca saqarTvelos mravlisnatanji da mravalgansacdelgamovlili eklesia dRes esoden didi samsaxurisTvis momiwodebs. kargad mesmis da vici, ra rTulia gza, romelic amieridan unda ganvvlo. me unda movemsaxuro im ers da eklesias, romelic oriaTasi welia mihyveba golgoTis gzas... dRes xelebs aRvapyrob uzenaesis mimarT da madlobas Sevswirav mas, radgan ufleba meZleva movemsaxuro Cems saqarTvelos. Tu vitvirTe mRvdelmTavroba, isev maRalis RmerTisa da Tqvenis mowyalebis imediT. egeb, Cemma msaxurebamac gamoiRos mcireodeni keTili nayofi mesxeT-javaxeTis samwysoSi. saqarTvelos didebuli kuTxe, mesxeT-javaxeTi iyo is brwyinvale kera, sadac adreul saukuneebSi qristianobis didebisaTvis gasaocari da didebuli taZrebi augiaT qarTvel mamuliSvilT: oSki, xaxuli, bana, zarzma, xanZTa, Satberdi, varZia... marto saxelebis CamoTvlac krZalviTa da TayvaniscemiT gvavsebs... odesRac aq moRvaweobdnen didi xuroTmoZRvrebi, freskis mweralni, opizrebi, klarjelni, grigol xanZTeli, ioane-zosime, giorgi merCule, ilarion parexeli, basili zarzmeli, TviT didi SoTa rusTaveli da mravalni sxvani. qristes mcneba da samSoblos siyvaruli, erTurTs Serwymuli, es ori wmidaTawmida salocavi iyo am kuTxis xalxisaTvis... axla kvlav sasoebiT Semohyurebs didi rusTvelis samSoblo mxare Tavis ganuyofel deda-saqarTvelos, kvlav eltvis rwmenas da Cveni valia, umetes gavaRvivoT qristes siyvaruli. rani viyaviT, rani varT da rani unda viyoT, ai, is

mTavari, razedac minda vesaubro maT Cems qadagebaSi. mesxeTi gansakuTrebul siTbosa da yuradRebas moiTxovs RvTis msaxurisagan. es fiqri, es rwmena, es siyvaruli da movaleoba mmosavs ZaliT, vvlode im eklian gzaze, rac maRalma RmerTma da Tqvenma uwmidesobam damiwesa. mwadis, mudam dauRleli da SemarTuli viRwvode Cvens erSi rwmenis gaRviZebisaTvis. am Zalas kidev ufro miorkecebs TviT mesxeT-javaxeTidan Camosul mravalricxovan morwmuneTa Txovna eklesiis gaxsnisa da iq mRvdelmsaxurebis moTxovnisa. mowyalebiT savse brZandebiT Tqven, uwmideso da unetareso meufeo. es didi ndobac, am mowyalebis kidev erTi gamoxatulebaa. amieridan, ufro meti simZafriT momixdeba brZola xilul Tu uxilav borot ZalebTan, magram SevsTxov maRal RmerTsa da Cveni qveynis, Cveni eklesiis mfarvel wmindanebs, mommadlon Zala maTTan brZolisa da gamarjvebisa. SeiZleba qristianobis aRorZinebisaTvis msaxurebaSi ewamos da moswydes xorci Cemi, magram vvedrni RmerTs, ganmispetakos, ganmiZlieros suli Cemi, momces gambedaoba _ vTeso sikeTe da madli, raTa amqveyniurma cxovrebam jerovnad Semamzados maradi cxovrebisaTvis. RmerTo, momec Zala amovaSTo Cemi arsebidan codvani, raTa ara gangdebul viqne pirisagan Senisa. karga xania vigrZeni, rom Cemi erTaderTi gza eklesiaa. am gzaze Semwed da mfarvelad mudam gamyveba qveynisaTvis jvarcmuli macxovris wmida saxeba da is didi siyvaruli, romelic naTobs Cems gulSi Cveni mravaltanjuli samSoblosadmi.~ (60, 1980, 1). episkoposi qristefore uwmidesma da unetaresma ilia II-m daniSna qorepiskoposad. 1980 wlidan igi ganagebda nikorwmindis eparqias, xolo 1981 wlidan 1992 wlamde margveTis eparqias. episkoposi qristefore aqtiurad monawileobda XX saukunis 80-iani wlebidan erovnulganmaTavisuflebel moZraobaSi, iyo yvela saprotesto gamosvlis erT-erTi organizatori, mitingebze mgznebare deklamatori. 1992-1995 wlebSi ganagebda agarak-walkis eparqias. 1995 wlis 5 aprilidan episkoposi qristefore ganagebda urbnisisa da ruisis eparqias, sadac moxda seriozuli dapirispireba mrevlsa da mmarTvel mRvdelmTavars Soris. 1995 wlis 31 ivliss saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodma ganixila urbnisisa da ruisis samRvdeloebisa da mrevlis saCivari mmarTveli episkoposis qristefores (wamalaiZe) darRvevaTa Sesaxeb da ganaCina: episkopos qristefores mieces ukanaskneli gafrTxileba, raTa misi moqmedebani ar iyos damabrkolebeli marTlmadidebeli mrevlisaTvis, ganTavisufldes urbnisisa da ruisis eparqiidan da gadayvanil iqnas bolnisisa da dmanisis eparqiis mmarTvelad. 1995 wlis 17 seqtembers wmida sinodi kvlav daubrunda episkopos qristefores sakiTxs da daadgina: `wmida marTlmadidebeli eklesiis kanonebis sistematuri darRvevis gamo wmida sinodis mier gamocxadebuli ukanaskneli gafrTxilebis ugulebelyofisaTvis, eparqiis unebarTvod mitovebisaTvis da saqarTvelodan ucxoeTSi TviTneburad gamgzavrebisaTvis bolnisisa da dmanisis episkoposi qristefore gamoyvanil iqna wmida sinodis Semadgenlobidan, CamoerTva eparqiis mmarTveloba da aekrZala mRvdelmoqmedeba.~ (61, 1995). mounanieblobis SemTxvevaSi wmida sinodi daemuqra gankveTiT. 2000 wlis 14 dekembers wmida sinodma kidev erTxel ganixila mRvdelmoqmedeba akrZalul episkopos qristefores (wamalaiZe) werili sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqisa da wmida

sinodisadmi da pasuxebi sinodis mier daniSnuli komisiis Tavmjdomaris, aw gardacvlil margvel mitropolit konstantines mier misTvis dasmul kiTxvebze. vinaidan pasuxebi Seusabamod da aradamakmayofileblad iqna miCneuli, wmida sinodma miiRo gadawyvetileba, episkoposi qristefore (wamalaiZe) darCes mRvdelmoqmedebis akrZalvaSi da mieces saboloo gafrTxileba, rom Tu igi ar Sewyvets mRvdelmoqmedebas ganikveTa samRvdelo xarisxidan.~

mitropoliti kalistrate (margalitaSvili)


mitropoliti kalistrate, eriskacobaSi SoTa ilias Ze margalitaSvili, daibada 1938 wlis 20 oqtombers, Telavis raion sofel vardisubanSi, 1956 wels daamTavra saSualo skola, imave wels gaiwvies sabWoTa armiis rigebSi, demobilizaciis Semdeg muSaobda sxvadasxva Tanamdebobaze, ZiriTadad samSeneblo ubnebze. 1967 wels daamTavra q. voroneJis politeqnikuri institutis avto-sainJinro fakulteti, 1975 wels Cairicxa Telavis saxelmwifo pedagogiur institutSi istoria-filologiis fakultetze, romelic daamTavra 1980 wels. 1983 wlidan beTaniis monastris morCilia, imave wels aRikveca berad, yovladwmida RvTismSoblis xarebis dResaswaulze (7 aprils) akurTxes diakvnad. 1983 wlidan dainiSna saqarTvelos sapatriarqos mSeneblobamomaragebis mTavari sammarTvelos ufrosad. 20 ivliss (2 agvistos) akurTxes mRvdelmonazvnad, Semdeg aiyvanes iRumenis xarisxSi. 1983 wlis aprilidan Telavis jvarTamaRlebis saxelobis taZris winamZRvaria. 12(25) seqtembers uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT aRyvanil iqna arqimandritis xarisxSi. 12(25) dekembers akurTxes episkoposad da wmida sinodis gadawyvetilebiT dainiSna quTais-gaenaTis eparqiis mmarTvelad. arqimandritma kalistratem episkoposad kurTxevisas aRniSna: `sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqo, uwmideso da unetareso meufeo... wmidano mRvdelmTavarno iberiis eklesiisano... morwmuneno... dRes didi RvTiuri sixarulia Cems gulSi, romelic mTlianad Seiwira gangebis Zalam da momiwoda mRvdelmTavrad saqarTvelos uZvelesi eklesiis, quTais-genaTis eparqiisa. muxls vidrek Semoqmedis winaSe da xmamaRla aRmovsTqvam: `mwamxar Sen ufalo da aRgiareb!~ adrec mudam vgrZnobdi, gangebis Tvali ar mtovebda me. Cemi dRevandeli episkoposad

gamorCevac amas adasturebs. amiT imis Tqma msurs, rom droisa da sivrcis baton-patroni aris Semoqmedi. misi yuradRebis centrSia yovelive, rogorc xiluli, ise uxilavi. wmida mociquli pavle ebraelTa mimarT epistoleSi (Tavi 5. muxli 4) brZanebs: `da aravin TaviT TvisiT moiRos pativi, aramed romeli wodebul arn RmrTisa mier, viTarca-igi ahron.~ Tqveno uwmidesobav da unetaresobav! didia RvTis Zala, romelmac Tqveni wmida locviT samaradisod gulSi Camaxuta saqarTvelos samociqulo deda eklesias. vici, friad Znelia es samsaxuri, vuZRve uZveles, mdidari tradiciebis mqone Cvens samwysos, magram RvTis madli da Zala, RvTis Sewevna da Tqveni wmida locva SemaZlebinebs am didsa da sapasuxismgeblo saqmes. damloceT Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, raTa RvTis SewevniTa da madliT keTilad vemsaxuro wmida eklesias, rom Cemma msaxurebam keTili nayofi gamoiRos. dRes didi dResaswaulia... SevsTxov deda RvTisas kvlavac mohxedos da gadaafaros Tavis wilxvedr qveyanas mowyalebisa da saTnoebis kalTa... mohmadlos Cvens mamamTavars didi xnis janmrTeli da nayofieri SemoqmedebiTi sicocxle. gmadlob Sen ufalo, Sendami ars galoba Cemi maradis, amin.~ (60, 1983, 2). mZime viTareba daxvda eparqiaSi meufe kalistrates, eklesiaTa umravlesoba xelisuflebis mier administraciuli wesiT iyo daxuruli, ar iyo mrevli. meufe kalistrates kargad esmoda quTais-gaenaTis eparqiis mniSvneloba, im eparqiisa, sadac isxdnen lixT-imereTisa da dasavleT saqarTvelos kaTolikos-patriarqni, mRvdelmTavrebi: gabrieli (qiqoZe), leonide (oqropiriZe), antoni (giorgaZe), efremi (sidamoniZe), gabrieli (CaCaniZe)... meufe kalistrates RvawliT gaiwminda, gasufTavda da amoqmedda gauqmebuli eklesiebi, daiwyo axali eklesiebis mSeneblobebi, TandaTan daubrunda deda eklesias mrevli, romelic komunisturi ideologiis pirobebSi ugzo-ukvlod daexeteboda miwieri samoTxis saZieblad. 1989 wels episkoposi kalistrate aRyvanil iqna mTavarepiskoposis, xolo 1992 wels _ mitropolitis xarisxSi. meufe kalistrates ZalisxmeviTa da sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi ilia II-is locva-kurTxeviT 1990 wlis 21 seqtembers aRdga gelaTis sasuliero akademia, romlis reqtori meufe kalistratea. gelaTis akademia ara marto quTais-gaenaTis eparqiis, aramed mTeli saqarTvelosaTvis aris warsulis, awmyosa da momavlis kavSiris saukeTeso magaliTi. 1995 wlis 8 ivniss uwmidesisa da unetaresis ilia II-is brZanebiT quTaisSi gaixsna gabriel episkoposis saxelobis sasuliero seminaria, xolo 2001 wlis 16 ivlisidan _ wmida daviT aRmaSeneblis saxelobis saRvTismetyvelo instituti, 2002 wlis 3 ivnisidan daviT aRmaSeneblis saxelobis institutTan gaixsna samedicino da Jurnalistikis fakultetebi, 2008 wlis seqtemberSi wyaltuboSi gaixsna sasuliero gimnazia. yvela es saganmanaTleblo kera istoriuli tradiciis aRdgenasa da ganviTarebas uwyobs xels. meufe kalistrates locva-kurTxeviT dasavleT saqarTveloSi, axlandel vanisa da baRdadis, xonisa da samtrediis, tyibulisa da Terjolis, leCxumisa da svaneTis eparqiebSi, romelnic 1995 wlamde quTaisgaenaTis eparqiaSi Sediodnen, aRdgenil iqna 300-mde eklesia-monasteri, daidga jvrebi: quTaisis sionis, myinvaris, mamisonis, ialbuzis, xvamlis, kodoris, TeTnuldis, niqozis, saingilos, varZiis, sormonis, yovladwminda

samebis, mTasaydrisa da tyibulis cxra jvarze. meufe kalistrates principuli da ukompromiso poziciiT quTaisis `xarebis~ eklesia, romelic kaTolikebs hqondaT misakuTrebuli, daubrunda marTlmadidebel eklesias. 1986 wlis aprilSi, rodesac ukrainaSi Cernobilis didi tragedia moxda, im Znelbedobis Jams mTeli msofliodan pirveli moZRvari meufe kalistrate uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT Cavida CernobilSi da ori kviris manZilze locviTa da qadagebebiT anugeSebda mrevls. 1990 wlis martSi saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiam uwmidesisa da unetaresis ilia II-is Tavdadebuli RvawliT miaRwia imas, rom konstantinopolis msoflio sapatriarqom aRiara saqarTvelos samociqulo eklesiis istoriuli avtokefalia. delegaciam, romlis SemadgenlobaSic mTavarepiskoposi kalistrate Sedioda, konstantinopolidan saqarTveloSi Camoitana es istoriuli dokumentebi. 1990 wlis noemberSi meufe kalistrates didi ZalisxmeviTa da TanadgomiT trapizonidan gelaTSi gadmosvenebul iqna imerTa mefis solomon II-is neSti, aseve meufis didi SromiTa da ZalisxmeviT 2005 wels moxda mitropolit eqvTimes (ServaSiZe) peterburgidan gelaTSi gadmosveneba. 1993 wlis seqtemberSi, saqarTvelosaTvis mZime dRebSi, afxazeTis omis dros qarTvel meomarTa, mebrZolTa da mTavrobis gasamxneveblad meufe kalistrate imyofeboda soxumSi. mitropolit kalistrates damsaxurebaa quTais-gaenaTis eparqiaSi 70 moqmedi eklesiis, 15 monastris arseboba, sadac RvTismsaxurebas eweva 78 mRvdeli, 11 mRvdelmonazoni, 28 diakvani. mitropoliti kalistrate dajildoebulia ruseTis marTlmadidebeli eklesiis mier wminda danielis ordeniT, Cexoslovakiis marTlmadidebeli eklesiis mier wmida kiriles da meTodes saxelobis ordenebiT, saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis mier dajildovda wmida giorgis umaRlesi ordeniT, rumineTis marTlmadidebeli eklesiis mier anTim iverielis diplomiT, saqarTvelos saero xelisuflebis mier Rirsebis ordeniT. 2000 wlis 21 seqtembers saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locvakurTxeviT quTaTel-gaenaTeli mitropoliti kalistrate dajildovda saqarTvelos eklesiis umaRlesi jildoTi-skufiaze briliantis jvris tarebis uflebiT. 2007 wlis 25 dekembers igi dajildovda wmida giorgis ordeniT. mitropoliti kalistrate am sityvebiT ulocavs sruliad saqarTvelos sveticxovlobasa da mowameobas: `qristes mier sayvarelno Svilno uflisano, yvelas gilocavT am qristianul dResaswaulebs, ufalma qarTveli eri gamoarCia sasufevlisaTvis. es ara marto sityviT, aramed madliTac. es madlia kvarTi uflisa ieso qristesi da xaleni ilia winaswarmetyvelisa. sveticxoveli qarTvelTaTvis aris Zeli cxoveli, romelic mociqulebisa da wmida ninos madlmosilebiT mcxeTis umSvenieres mdeloze, am wmida adgilzea aRmarTuli maradiuli sulieri rwmenis gadmomcemi da didi sulieri saunje, romelic dRemde anaTebs Cvens guSindels, dRevandels da momavals. madloba RmerTs yovelive amisaTvis. adamianis daniSnuleba aris Seqmnas jvari vertikaluri ufalTan da horizontaluri moyvasTan, romlis saSualebiT da mfarvelobiT dRevandlamde movediT, Cveni samSoblos eniT, rwmeniT, mamuliT,

ganaTlebiT, ojaxiTa da taZris erTianobiT. dResac Cveni neba, Cveni arCevani aris mas vemsaxurebodeT, raTa ar davikargoT msoflio okeaneSi.~ quTais-gaenaTis eparqiis eklesia-monastrebi 1. petre-pavles saxelobis sakaTedro taZari _ beri-Tevdores quCa. 2. RvTismSoblis xarebis saxelobis eklesia _ varlamiSvilis quCa. 3. RvTismSoblis miZinebis taZari (bagratis sioni) _ bagratis quCa. 4. wminda giorgis saxelobis eklesia _ Wanturias quCa. 5. wminda giorgis saxelobis eklesia _ niuportis quCa. 6. macxovris amaRlebis saxelobis eklesia _ kldiaSvilis quCa. 7. wminda samebis saxelobis eklesia _ samebis quCa. 8. mTavarangeloz miqaelis saxelobis eklesia _ rusTavelis gamziri. 9. mTavarangelozTa saxelobis eklesia _ javaxiSvilis quCa. 10. wminda gabriel episkoposis saxelobis eklesia _ goris quCa (me-11 skola). 11. wminda panteleimonis saxelobis eklesia _ axalgazrdobis gamziri (qsenoni). 12. paliastomis RvTismSoblis xatis saxelobis eklesia _ nikeas quCa. 13. wminda giorgis saxelobis eklesia _ sulxan-sabas quCa. 14. RvTismSoblis taZrad miyvanebis saxelobis eklesia _ nikeas quCa. 15. wminda didmowame qeTevanis saxelobis eklesia _ nikeas quCa. 16. cotne aRmsareblis saxelobis eklesia _ axalgazrdobis gamziri (teq. univer.). 17. axalmowameTa saxelobis eklesia _ WavWavaZis gamziri. 18. wminda giorgis saxelobis eklesia _ nikeas quCa. 19. ioane naTlismcemlis saxelobis eklesia _ asaTianis quCa (pirveli sapyrobile). 20. RvTismSoblis miZinebis saxelobis eklesia _ vaJa-fSavelas quCa (goWoura). 21. iveriis RvTismSoblis xatis saxelobis eklesia _ rusTavelis gamziri. 22. mTavarangelozis saxelobis eklesia _ mwvaneyvavilas quCa. 23. wminda giorgis saxelobis eklesia _ avtomSeneblis quCa (samxedro nawili). 24. ilarion qarTvelis saxelobis eklesia _ avtomSeneblis quCa (32-e skola). 25. wmida dosiTeos quTaTelis saxelobis eklesia _ avtomSeneblobis quCa (me-14 skola). 26. wminda giorgis saxelobis eklesia _ wyaltubos gzaze (sasaflao). 27. ioane naTlismcemlis saxelobis eklesia _ aRmaSeneblis gamziri. 28. mTavarangelozis saxelobis eklesia _ mwvaneyvavilas quCa (panTeoni). 29. mTavarangelozis saxelobis eklesia _ mWedliZis quCa (me-4 skola). 30. lazares aRdginebis saxelobis eklesia _ irakli abaSiZis gamziri. 31. daviT da konstantines saxelobis eklesia _ Tamar mefis quCa. 32. Tamar mefis saxelobis eklesia _ axalgazrdobis gamziri. 33. ioane naTlismcemlis saxelobis eklesia _ avtoqar. samx. dasaxleba (me-2 sapyr.).

34. macxovris amaRlebis saxelobis eklesia (sofeli maRlaki). 35. wminda giorgis saxelobis eklesia (sofeli mesxeTi). 36. wminda samebis saxelobis eklesia (sofeli mesxeTi). 37. wminda giorgis saxelobis eklesia (sofeli farcxanayanebi). 38. wminda giorgis saxelobis eklesia (wyaltubo). 39. wminda giorgis saxelobis eklesia (sofeli gviStibi). 40. wminda giorgis saxelobis eklesia (sofeli xomuli). 41. macxovris amaRlebis saxelobis eklesia (sofeli xomuli). 42. wminda giorgis saxelobis ekelsia (sofeli banoja). 43. wminda giorgis saxelobis eklesia (sofeli zaraTi). 44. wminda kvirikesa da ivlitas saxelobis eklesia (sofeli zaraTi). 45. wminda giorgis saxelobis eklesia (sofeli patrikeTi). 46. wminda giorgis saxelobis eklesia (sofeli ofurCxeTi). 47. macxovris fericvalebis saxelobis eklesia (sofeli JoneTi). 48. wminda giorgis saxelobis eklesia (sofeli geguTi). 49. wminda ninos saxelobis eklesia (geguTis kolonia). 50. kviracxovlobis saxelobis eklesia (sofeli muxiani). 51. wminda giorgis saxelobis eklesia (sofeli yumisTavi). 52. macxovris aRdgomis saxelobis eklesia (sofeli saCxeura). 53. macxovris fericvalebis saxelobis eklesia (sofeli rioni). 54. wminda giorgis saxelobis eklesia (sofeli banoja). 55. wminda giorgis saxelobis eklesia (sofeli namoxvani). 56. wminda giorgis saxelobis eklesia (sofeli dRnorisa). 57. kviracxovlobis saxelobis eklesia (sofeli qvitiri). 58. wminda giorgis saxelobis eklesia (sofeli qvitiri). 59. mTavarangelozis saxelobis eklesia (sofeli qvitiri). 60. wminda kvirikesa da ivlitas saxelobis eklesia (sofeli tyaCiri). 61. mirqmis saxelobis eklesia (wyaltubo). 62. mTavarangelozebis saxelobis eklesia (sofeli sayulia). 63. wm. serafime sarovelis saxelobis eklesia (quTaisi avtomSeneblobis quCa (me-14 skola)).

quTais-gaenaTis eparqiis monastrebi 64. wminda ninos saxelobis dedaTa monasteri _ TabukaSvilis quCa. 65. suliwmidis saxelobis dedaTa monasteri _ sulxan-sabas dasaxleba. 66. wminda Teklas saxelobis dedaTa monasteri _ javaxiSvilis quCa. 67. RvTismSoblis Sobis saxelobis eklesia. 68. wminda nikolozis saxelobis eklesia. 69. wminda giorgis saxelobis eklesia. 70. RvTismSoblis wyarocxovrebis saxelobis eklesia. 71. wminda elias saxelobis eklesia. 72. wminda sabas saxelobis eklesia. 73. mowameTas mamaTa monasteri. 74. yovladwminda samebis saxelobis mamaTa monasteri (sofeli sormoni). 75. wminda ioane naTlismcemlis saxelobis mamaTa monasteri (sofeli derCi).

76. wminda giorgis saxelobis mamaTa monasteri (sofeli qviliSori). 77. macxovris fericvalebis saxelobis dedaTa monasteri (sofeli rioni). 78. wminda ninos saxelobis dedaTa monasteri (sofeli mesxeTi).

mitropoliti abraami (garmelia)


mitropoliti abraami, eriskacobaSi amiran mamias Ze garmelia, daibada 1948 wlis 15 noembers q. soxumSi. 1953 wlidan misi ojaxi cxovrobs TbilisSi. saSualo skolis damTavrebis Semdeg swavla ganagrZo Tbilisis a.s. puSkinis saxelobis saxelmwifo pedagogiuri institutis istoriis fakultetze, romelic daasrula 1971 wels. sxvadasxva dros eweoda pedagogiur da samecniero saqmianobas. 1986 wels Cairicxa mcxeTis sasuliero seminariaSi, romelic warCinebiT daamTavra 1988 wels. 1988 wlis 3 ianvars wilknelma episkoposma zosimem (SioSvili) aRkveca berad da uwoda saxelad abraami. imave wlis 3 aprils mis mierve xeldasxmul iqna ierodiakvnad. 1988 wlis 29 maiss, sulTmofenobis dResaswaulze, Tbilisis anCisxatis taZris kurTxevis dRes, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia II-m akurTxa mRvdelmonazvnad. msaxurobda jer dmanisis sionis, xolo Semdeg gelaTis monastris winamZRvrad. 1989 wlis maisidan 1990 wlis ivlisamde imyofeboda q. regensburgis (germania) aRmosavleTis eklesiaTa institutSi.

1990 wlis 1 seqtembridan 1991 wlis 30 oqtombramde msaxurobda Tbilisis sionis sakaTedro taZarSi. 1990 wlis seqtembridan Tbilisis sasuliero akademiasa da seminariaSi kiTxulobda leqciebs Zvel aRTqmaSi. 1991 wlis 21 oqtombers, eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia II-is mier ayvanil iqna arqimandritis xarisxSi, xolo 30 oqtombridan dainiSna sveticxovlis sapatriarqo taZris winamZRvrad. 1992 wlis 21 dekembers saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis ganCinebiT dadgenil, xolo 25 dekembers xeldasxmul iqna nikorwmindel episkoposad. 25 dekembers sveticxovlis sapatriarqo taZarSi arqimandritma abraamma am sityvebiT mimarTa uwmidessa da unetaress, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs, wmida sinodis wevrebs: `usazRvroa wyaloba RvTisa, romelmac Tqveni uwmidesobisa da unetaresobis locva-kurTxeviT da saqarTvelos eklesiis wmida sinodis gadawyvetilebiT gamomarCia me, uRirsi mona RvTisa, episkoposad nikorwmindis samwysoisa. RvTisa gangebiT, misi madliTa da ulevi mowyalebiT vdgevar me am wmida taZarSi, wmidaTa wmida TaRebs qveS, sasuliero xarisxSi axali amaRlebis win. am dReebSi, roca eklesia marxviT da gaZlierebuli locviT emzadeba beTlemis saocrebis-cxovrebis momcemeli qristes SobisaTvis, me ganvicdi Zlier mRelvarebas _ esoden didi pativisaTvis, sixaruls _ esoden didi ndobisaTvis, SiSs esoden didi pasuxismgeblobis gamo. RvTisgan boZebuli madliT, me moZule var yovelgvari gandidebisa, magram episkoposis pativi maxarebs, maxarebs ara rogorc gandideba, aramed rogorc RvTisagan boZebuli gza, romliTac misi Zlierebis da WeSmaritebis moyvare qarTvel ers unda vemsaxuro. am udides movaleobasa da pasuxismgeblobas me vitvirTav Tqveni uwmidesobisa da unetaresobis mamamTavruli Semweobis imediT. me mjera, rom ar momaklebT Tqvens mzrunvelobas, romelsac wlebis manZilze iCendiT Cemi uRirsebis mimarT. umorCilesad gTxovT, ilocoT da SeevedroT ufals, raTa man SemaZlebinos es umZimesi samsaxuri RvTisa da Cemi mSobliuri xalxis winaSe. yovladsamRvdelono meufeno, mamano da Zmano, dedano da dano, iloceT CemTvis, raTa RmerTman Rirseulad Semasrulebinos es metad sapasuxismgeblo movaleoba. Cemi momavali msaxurebis sirTule ganpirobebulia Cveni erisaTvis esoden rTuli da winaaRmdegobiT aRsavse droiT, droiT, roca eris erTi nawilis cnobierebidan, samwuxarod, amoiSala is udavo da upirobo WeSmariteba, rom erTaderTi Zala, romelsac SeuZlia mravaltanjul saqarTvelos mSvidoba, dideba da amaRleba moutanos, aris CvenTvis jvarcmuli ufali, romelmac golgoTidan mouwoda qarTvel ers, roca ineba, rom qristianuli samyaros udidesi siwminde _ kvarTi uflisa, qarTul miwas mibareboda. Cveni eri awarmoebs urTules da uTanasworo brZolas, da am brZolaSi gamarjvebis motana SeuZlia mxolod ufals wyaros yovelgvari sicocxlisa da gamarjvebisa. am pirobebSi ganuzomlad didia eklesiis msaxurTa roli. maT unda sZlion cTunebas da miitanon yovel adamianamde ara moazrovneTa, ara filosofosTa, ara mecnierTa da politikosTa droiT da sivrciT SezRuduli sistemebi, aramed uflis sityva-maradiuli da ucvleli. am sityvis motana da am sityviT cxovreba unda iyos qristianTa mizani, rameTu

pavle mociquli brZanebs: `ara msmenelni sjulisani ganmarTldes win RmrTisa, aramed myofelni sjulisani ganmarTldes~ vgrZnob ra udides pasuxismgeblobas RvTisa, Tqveni uwmidesobis da eris winaSe, me vecdebi aRvasrulo wmida pavle mociqulis sityvebi: `saxe eqmnen morwmuneTa maT sityviT, svliT, siyvaruliT, sulierobiT, sarwmunoebiT da siwmindiT~... (61, 1993, 1). axladnakurTx episkopos abraams uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m am sityvebiT mimarTa: `ama wlis 21 dekembers Semdgari wmida sinodis sxdoma WeSmaritad istoriuli iyo, radganac am sxdomaze gamorCeul iqna ori saepiskoposo kandidati, ris Sedegadac saqarTveloSi dRes arsebul TxuTmetive eparqias sakuTari mRvdelmTavari hyavs, rasac saqarTvelom orasi wlis manZilze ver miaRwia, amas RvTis madliTa da wyalobiT axla mivaRwieT. Tqveno yovladusamRvdeloesobav, meufeo abraam, wmida sinodis saxeliT gilocavT am didi pativis miRebas. gangeba RvTisa aRsrulda Tqvenzeda. marTalia, mZime dros vcxovrobT, magram es dro amave dros bedniericaa, radgan Cven RvTis mraval wyalobas moveswariT. Tqveno yovladusamRvdeloesobav, arCeuli xarT mRvdelmTavrad nikorwmindis istoriuli eparqiisa. nikorwmindis eklesia wmida nikolozis saxelobisaa da Tqven uSualod misi mfarvelobisa da winamZRvrobis qveS mogiwevT yofna. wmida nikolozi, romelsac Cven yovelTa qarTvelTa didi kaTolikos-patriarqi vuwodeT, iqneba Tqveni Semwe da meoxi winaSe RvTisa. Cven iseT dros vcxovrobT, roca mrevlis mosvlas ki ar unda davelodoT, aramed TviTon unda mivideT masTan da vaCvenoT rwmenisa da siyvarulis Zala, saTnoeba da maRali zneoba. moZRvarsa da miTumetes mRvdelmTavars, gansakuTrebiT ori ram unda axasiaTebdes: siwminde da mSvidoba. mudam gaxsovdes meufeo, rom Tqveni simSvidiTa da samwysos TviTeul wevrTan mSvidobiani damokidebulebiT bevrs miaRwevT Tqveni moRvaweobis manZilze... wmida mRvdelmTavari nikolozi da wmida didmowame giorgi iyos mfarveli da winamZRvari Tqveni... miiRe kverTxi ese da daloce mrevli saqarTvelosi, romelic loculobda dRes Seni sulieri amaRlebisaTvis.~ (61, 1993, 1). 1993 wlis 19 ivliss episkoposi abraami dainiSna Tbilisis sasuliero akademiisa da seminariis reqtorad. meufe abraamis reqtorobis periodSi Tbilisis sasuliero akademiam da seminariam axal warmatebebs miaRwia administraciuli struqturis, saswavlo-samecniero muSaobis gaumjobesebis TvalsazrisiT. momTxovneloba da yuradRebianoba rogorc profesormaswavleblebis, aseve studentebis mimarT sasuliero saswavlebelSi SemoqmedebiT garemos amkvidrebda. meufe abraamis ZalisxmeviT 1994 wlidan qristianuli xelovnebaTmcodneobisa da qristianuli anTropologiis fakultetebis bazaze Seiqmna saRvTismetyvelo instituti. 1994-2000 wlebSi gaixsna saqarTvelos istoriis, RvTismetyvelebis, xelovnebaTmcodneobis, qarTuli enisa da literaturis, ucxo enebis kaTedrebi. reqtoris iniciativiT daarsda sasuliero akademiisa da seminariis gazeTi `Tbilisis sasuliero akademia da seminaria.~ sasuliero akademiis miRwevebze vrclad isaubra meufe abraamma saswavleblis aTi wlisTavisadmi miZRvnil samecniero sesiaze, romelic 1998 wels gaimarTa saqarTvelos sapatriarqoSi. `sasuliero akademia mowodebulia saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiisaTvis moamzados samecniero da pedagogiuri

kadrebi, _ aRniSna meufe abraamma, _ dReisaTvis mas mWidro urTierToba aqvs sazRvargareTis marTlmadidebel saswavleblebTan da organizaciebTan, kerZod marTlmadidebeli sasuliero saswavleblebis saerTaSoriso organizacia sindesmosTan, aTenis, Tesalonikis, buqarestis universitetebTan, parizis wmida sergis saxelobis saRvTismetyvelo institutTan, moskovisa da peterburgis sasuliero akademiebTan da sxv... Tbilisis sasuliero akademia aqtiurad TanamSromlobs saero umaRles saswavleblebTan... Rrmad gvwams, rom qarTvel sazogadoebasTan, inteligenciasTan TanamSromlobiT akademia momavalSi kidev ufro aRorZindeba, mecnierebiTa da sulierebiT saRvTo madlSi darwmunebuli da warmatebuli, macxovris ukvdav codnasTan ziarebiT, Tavis sikeTes mis kedlebs gareTac ganfens, raTa yvelas uwinamZRvros im macxovnebeli madlis Secnobisaken, romlis gareSe umecreba da wyvdiadi sufevs~. meufe abraami miiCnevda: `religiisa da sarwmuneobis swavla abstraqtulad, saxelmZRvaneloebiT SeuZlebelia, amdenad eklesiurobis, liturgikul cxovrebaSi Sesvlis gareSe ar arsebobs religiuri ganaTleba. eklesiis saidumloebebSi monawileobis gareSe ar arsebobs RvTaebrivi madlmosileba. eklesiis devnis dros, roca ar arsebobda marTlmadidebluri ganaTlebis sistema, ar gamoicemoda saWiro saRvTismetyvelo literatura, ikrZaleboda sajaro qadageba, swored liturgia inaxavda marTlmadidebel sarwmunoebas, swored saeklesio saidumloebebis meSveobiT uCvenebda eklesia misadmi mtrul damokidebulebaSi myof da misgan gaucxoebul samyaros Tavis uZlevelobas da maradiulobaso` meufe abraamis reqtorobis periodSi Tbilisis sasuliero akademiisa da seminariis profesor-maswavlebelTa ZalebiT Catarda sami saerTaSoriso konferencia, samecniero konferenciebi: `erekle II-is gardacvalebidan 200 wlisTavi~, `uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq kirion II-is gardacvalebidan 80 wlisTavi~, `saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis avtokefaliis aRdgenis 80 wlisTavi~, `sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis aRsaydrebis 20 wlisTavi~. meufe abraamma didi Rvawli dasdo 1996-1998 wlebSi gurjaanisa da sagarejos, 1998-2002 wlebSi WiaTurisa da saCxeris eparqiebs. meufe abraami 1995 wlis 20 ivnisidan 2002 wlis 17 oqtombramde xelmZRvanelobda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sagareo ganyofilebas. 1996 wlis 25 dekembers igi ayvanil iqna mTavarepiskoposis, xolo 2000 wlis 28 noembers _ mitropolitis xarisxSi. 2007 wlis 21 dekembers dajildovda wmida giorgis ordeniT. 2008 wlis 16 noembers mitropoliti abraami dajildovda skufiaze briliantis jvris tarebis uflebiT.

dasavleT evropis eparqia saqarTvelos sapatriarqos dasavleT evropis eparqia dafuZnda saqarTvelos samociqulo avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis ganCinebiT 2002 wlis 17 oqtombers. eparqiis mmarTvelad dainiSna mitropoliti abraam garmelia. eparqiis iurisdiqcia vrceldeba Semdeg

qveynebze: avstria, belgia, dania, safrangeTi, germania, didi britaneTi, holandia, irlandia, italia, luqsemburgi, portugalia, espaneTi, Sveicaria.

eparqiis samrevloebi (2008 wlis 1 maisisaTvis) 1. briuselis wm. Tamar mefis saxelobis 2. miunxenis wm. vaxtang gorgaslis saxelobis 3. dublinis wm. maqsime aRmsareblis saxelobis 4. antverpenis wm. ninos saxelobis 5. baris wmida nikolozis saxelobis 6. barselonas wm. ninos saxelobis 7. strasburgis wmida ilia marTlis saxelobis 8. venis wm. daviT aRmaSeneblis saxelobis 9. arnedos wmida giorgis saxelobis 10. strasburgis wm. qeTevan wamebulis saxelobis 11. diuseldorfis wm. mRvdelmowame anTimoz iverielis saxelobis 12. hamburgis wm. ninos saxelobis 13. Studgardis wm. ilia marTlis saxelobis 14. bilefeldis Rirsi eqvTime aTonelis saxelobis 15. niurnbergis wm. giorgis saxelobis 16. kopenhagenis wm. mowame grigolis (feraZe) saxelobis 17. bonis wm. ambrosi aRmsarebelis saxelobis 18. hanoveris wm. giorgi mTawmindelis saxelobis 19. korkis wm. giorgis saxelobis 20. londonis wm. giorgis saxelobis 21. frankfurtis wm. nikolozis saxelobis 22. ruenis wm. giorgis saxelobis dasavleT evropis eparqiis samRvdeloeba: 1. mitropoliti abraami (garmelia) _ eparqiis mmarTveli mRvdelmTavari 2. arqimandriti lazare (samadbegiSvili) 3. dekanozi malxaz kumelaSvili 4. iRumeni melqisedek (xaCiZe) 5. iRumeni abibos (qurciZe) 6. iRumeni dosiTe (bogveraZe) 7. iRumeni luka (falavandiSvili) 8. dekanozi giorgi meqoSvili 9. mRvdeli miqael burduli 10. mRvdel-monazoni aaron (kapanaZe) 11. mRvdeli Tamaz lomiZe 12. mRvdel-monazoni abiaTar (qafianiZe) 13. mRvdel-monazoni ise (gelaSvili) 14. mRvdel-monazoni serapion (grigoliSvili) 15. dekanozi grigol gogiCaZe

16. mRvdel-monazoni anton (kandelaki) 17. ber-diakoni pirosi (gociriZe) mitropoliti abraami saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiisa da qarTuli saxelmwifoebrivi da erovnuli interesebis sadarajoze dgas. es kargad Cans mis moRvaweobaSi, sajaro gamosvlebsa da Ria werilebSi. igi mkacrad gmobs ruseTis saero da sasuliero xelisuflebis im politikas, romelic separatizmis mxardaWeraSi gamoixateba. gTavazobT mis werilebs ruseTis patriarqis aleqsi II-is da mitropolit kirilesadmi. mis uwmidesobas, aleqsi II-s, moskovisa da sruliad ruseTis patriarqs Tqveno uwmidesobav, moskovis sapatriarqos oficialur saitze gamoqveynda Tqveni `gancxadeba samxreT oseTSi samxedro moqmedebis eskalaciasTan dakavSirebiT~, romlis Sinaarsi gaocebas iwvevs da ramdenime kiTxvis dasmis sababsac iZleva. 1. gancxadeba ar iTvaliswinebs, rom saqme exeba konfliqtur situacias, romelic Seqmnilia saqarTvelos suverenuli saxelmwifosa da saqarTvelos sapatriarqos kanonikuri iurisdiqciis qveS myof teritoriaze. gancxadeba gamiznulia imisTvis, rom SenarCundes Seqmnili viTareba da ar moxerxdes ruseTis mier inspirirebuli da organizebulia konfliqtis samarTliani gadawyveta. 2. Tqveno uwmidesobav, ratom maSin ar gamoTqviT msgavsi mSvidobiani iniciativa, roca rusi politikosebisa da samxedroebis xelmZRvanelobiTa da `marTlmadidebeli rusi mxedrobis~ aqtiuri monawileobiT imarTeboda qarTveli xalxis genocidi da eTnikuri wmenda afxazeTsa da e.w. samxreT oseTSi? am genocidisa da eTnikuri wmendis msxverplni xom marTlmadidebeli qarTvelebi iyvnen. 3. ratom dauSviT Tqven ruseTis marTlmadidebeli eklesiis monawileoba daZabulobis gamZafrebaSi, riTac xels uwyobdiT konfliqtur regionebSi antiqarTul ganwyobas? 4. ratom darTeT TqvenTan Tanamsaxurebis neba mRvdels, besarion filias, romelic, rogorc TqvenTvis cnobilia, ar emorCileba kanonier saeklesio mTavrobas. ra damsaxurebisTvis iRebs igi ruseTis eklesiisgan mxardaWerasa da jildoebs? 5. romel Tormetwlian mSvidobasa da siwynareze SeiZleba laparaki, roca saqarTvelos teritoriis nawili faqtobrivad aneqsirebulia da aseulobiT aTas devnils Sin dabruneba ar SeuZlia ruseTis saxelmwifos agresiuli da e. SevardnaZis kapitulanturi politikis Sedegad? 6. osi da qarTveli xalxi ki ar daupirispirda erTmaneTs, aramed adgili aqvs dapirispirebas ruseTis agresiul imperiul politikasa da suverenuli saqarTvelos saxelmwifo interesebs Soris. erTaderTi, rasac Cems samSoblos vusurvebdi, isa, rom ruseTi CamoSordes konfliqtebis gadawyvetis saqmes saqarTveloSi, romelic ukve meore saukunea itanjeba rusuli saxelmwifosa da ruseTis marTlmadidebeli eklesiis mtruli politikis gamo.

ruseTis monawileoba ki ara, saqarTvelos dRevandeli xelisuflebis politikuri nebaa konfliqtTa samarTliani daregulirebis garanti. dasavleT evropis mitropoliti abraami (garmelia) mis maRaluwmindesobas, maRalusamRvdeloesobas, kiriles, smolenskisa da kaliningradis mitropolits, moskovis sapatriarqos sagareo saeklesio saqmeTa ganyofilebis Tavmjdomares. Tqveno maRalyovladusamRvdeloesobav, guliTadad mogesalmebiT da warmatebas gisurvebT Tqvens rTul arqisamrevlo msaxurebaSi, ruseTis wmida eklesiisa da mTeli marTlmadideblobis sakeTildReod. ukanasknel dReTa movlenebi maiZulebs, werilobiT mogmarToT. Rrma mwuxarebiT minda aRvniSno, rom ruseTis sainformacio saSualebebsa da politikuri wreebis garkveul nawilSi arsebuli antiqarTuli isteria warmoadgens 200-wlovani politikis logikur gagrZelebas, romelsac qarTuli saxelmwifosa da qarTveli xalxis mimarT atarebda jer ruseTis imperia, Semdeg, _ sabWoTa kavSiri, amJamad ki ruseTis federacia atarebs. gasuli ori aswleulis manZilze saqarTvelos aneqsia da okupacia orjer ganxorcielda. aw ki Cven vdgavarT ruseTis mxridan saqarTvelos teritoriuli mTlianobis kidev erTi xelyofis winaSe. terorizmTan brZolis lozungs amofarebiT kvlav grZeldeba suverenuli saxelmwifos teritoriebis dabombva. oficialurad, saqarTvelos teritoriuli xeluxleblobis deklarirebisas ruseTis xelmZRvaneloba dgams nabijebs, romlebic saqarTvelos ganuyofeli nawilis, afxazeTis, CamoSorebiskenaa mimarTuli. ormagi standartebi msoflio da regionul politikaSi ruseTis sagareo politikis ganuyofel nawilad iqca. CeCneTi da afxazeTi _ konfliqtis ori werilia, rac aSkarad amxels kavkasiaSi ruseTis politikas. did sinanuls iwevs da gvaocebs faqti, rom ruseTis xelmZRvaneloba dsT-s qveynebis teritoriuli mTlianobis aRiarebisas amave dros mxars uWers yvela separatistul reJims postsabWoTa sivrceSi, riTac am garedan inspirirebuli konfliqtebis mSvidobiani da samarTliani mogvarebis yvela mcdelobis blokirebas axdens. saqarTvelos arasodes yofila araTu terorizmis qveyana, aramed qveyana, romelic TanaugrZnobs am saerTaSoriso borotebas. erTaderTi adgili saqarTvelos teritoriaze, sadac SeiZleba teroristebis SeWra ganxorcieldes, esaa ruseT-saqarTvelos sazRvris afxazuri monakveTi. saqarTvelos mier kontrolirebad teritoriaze SeiaraRebuli teroristebis Sesvla ar dafiqsirebula. saqarTvelos xelmZRvanelobis swrafva afxazeTis problemebis mogvarebisaken, ruseTTan megobruli urierTobis SenarCunebiT, ruseTis, rogorc Suamavalis, rolze mis TanxmobaSic gamomJRavnda. Tumca ki saidumlos aravisTvis warmoadgenda, rom swored ruseTi iyo am, da aramarto am, konfliqtis inspiratori da organizatori. gansakuTrebul sinanuls iwvevs is faqti, rom rusul marTlmadidebel eklesias konfliqtis arsebobis mTeli wlebis manZilze erTmorwmune qarTveli xalxisa da qarTuli marTlmadidebeli eklesiis mimarT

mxardaWera arc erTxel ar gamouxatavs. amasTan, rusuli marTlmadidebeli eklesiis zogierTi maRali ierarqi uxeSad ereva saqarTvelos avtokefaluri eklesiis Sinaur saqmeebSi da qarTvelebsa da afxazebs Soris konfrontaciisa da undoblobis gamaRrmavebel nabijebs dgams. es adasturebs, rom rusuli marTlmadidebeli eklesiis ierarqTa nawili ruseTis xelmZRvanelobis garkveuli wreebis imperiul ambiciebs emxroba. saqarTvelo-ruseTis urTierTobebis amJamindeli mdgomareoba savsebiT miuRebelia. Tu dRes am damokidebulebaTa mosawesrigeblad raimes ar viRonebT, xval gvian iqneba. gvinda, gvjerodes, rom ruseTis xelmZRvaneloba da rusuli marTlmadidebeli eklesia gadadgamen nabijebs ruseT-saqarTvelos urTierTobebis samarTlianad mosagvareblad da Sewyveten saqarTvelosa da qarTuli eklesiis Sinagan saqmeebSi Carevas. es iqneba konfliqtebis mSvidobiani mogvarebis winapiroba Cveni mravaltanjul samSoblos teritoriaze. am procesSi udidesi roli ekuTvnis rusul marTlmadidebel eklesias, ramac mibiZga, TqvenTvis momemarTa saqarTvelosa da qarTveli erisTvis sasicocxlod mniSvnelovan sakiTxSi Tqveni Carevis imediT. qristesmieri siyvaruliT, abraami, WiaTuris mitropoliti. 2001 wlis 14 oqtomberi.

mis maRalyovladusamRvdeloesobas, smolenskisa da kaliningradis mitropolits, moskovis sapatriarqos sagareo saeklesio kavSirebis ganyofilebis ufross maRalyovladusamRvdeloes kiriles Tqveno maRalyovladusamRvdeloesobav, guliTad mogesalmebiT da warmatebas gisurvebT Tqvens sameufeo msaxurebaSi. miviRe Tqveni sapasuxo werili, romlis paTosi da mimarTuleba maiZulebs kidev erTxel Sevexo CvenTvis egzom mtkivneul sakiTxebs. Tqven, Cemi sityvebi - ruseTis mier saqarTvelos teritoriul mTlianobis xelyofisa da separatistuli reJimebis mxardaWeris Sesaxeb, _ sinamdvilesTan Seusabamod miiCnieT. Cvenis azriT, ruseTis mier saqarTvelos teritoriuli mTlianobis xelyofis mtkicebulebas warmoadgens: 1. rusi politikosebisa da samxedroebis aqtiuri monawileoba saqarTveloSi 1992 wlis saxelmwifo gadatrialebaSi, agreTve afxazeTis faqtobrivi aneqsia 1993 wels. es faqtebi ar saWiroebs gansakuTrebul mtkicebulebebs da isini farTod gaSuqebulia msoflio presaSi. separatistebis mier marTlmadidebluri saxelmwifosagan miRebuli daxmarebis wyalobiT, `marTlmadidebluri rusuli mxedrionis~ daxmarebiT daxocil iqna aTasobiT da sakuTar qveyanaSi ltolvilad iqca 300 aTasi marTlmadidebeli qarTvekli, afxazi, berZeni da sxva.

2. afxazeTisa da cxinvalis regionis separatistuli reJimebis mxardaWera, agreTve saqarTvelos calkeul regionebSi sxva separatistuli ganwyobebis mxardaWera. 3. suverenuli saxelmwifos teritoriis dabombva. 4. ruseTis politikosTa umaRlesi Tanamdebobis pirTa gamosvlebi afxazeTisa da egreTwodebuli samxreTi oseTis aRiarebis muqariT. 5. saqarTvelos teritoriidan saokupacio jarebis gayvanisa da samxedro bazebis likvidaciis gaWianureba, riTac ruseTi nakisr valdebulebebs arRvevs. 6. saSuamavlo misiis gamoyeneba mowesrigebis yovelgvari gzebis blokirebis mizniT. gaero-s uSiSroebis sabWoSi vetos uflebis gamoyenebiT ruseTma mravalgzis dabloka im dokumentebis miReba, romlebsac daregulirebis procesis daCqareba SeeZloT. 7. rusul-qarTul urTierTobebSi daZabulobis mudmivi forsireba, ruseTis ybadaRebuli strategiuli interesebiT saqarTveloSi. ruseTis interesebisaTvis mebrZolT unda axsovdeT, rom saqarTvelosac gaaCnia Tavisi interesebi saqarTveloSi. rac Seexeba eklesiaTa Soris urTierTobebs, arc maT udgaT saukeTeso droeba. ar Sevexebi ra am urTierTobebs 1801 wlidan 1990 wlamde, SevCerdebi ukanaskneli aTwleulis movlenebze. arZinbas separatistuli reJimisa da saqarTvelos centralur xelisuflebas Soris dapirispirebis dasabamidanve igegmeboda ganxeTqileba cxum-afxazeTis eparqiaSi. Tumca, saqarTvelos marTlmadidebluri eklesiis mxolod erTma sasuliero pirma Tqva uari Tavisi wmida samRvdeloebisadmi daqvemdebarebaze. separatistebs ayolilma mRvdelma besarion filiam (axla igi aflias gvars atarebs) Sewyvita kanonikuri ierarqiis moxsenieba da Tavi `soxum-afxazeTis eparqiis~ mmarTvelad gamoacxada. b. filias mcdeloba msoflio sapatriarqos iurisdiqciis qveS gadasvlaze warumateblad dasrulda. maSin afxazeTis xelZRvanelobam da gandgomilma mRvdelma TavianTi mzera CrdiloeTisken mimarTes, saidanac isini yovelTvis iRebdnen mxardaWeras. Tanadgoma miiRo agreTve `soxum-afxazeTis eparqiis mmarTvelmac~, da ara marto ruseTis politikuri xelmZRvanelobis, umaRlesi generalitetisa da samSvidobo Zalebis sardlobisagan, aramed _ ruseTis marTlmadidebluri eklesiis umaRlesi ierarqiisaganac. miuxedavad imisa, rom sakuTari wminda samRvdeloebisagan icodnen mRvdel b. filias gandgomis Sesaxeb, igi ara marto miRebul iqna moskovisa da sruliad ruseTis uwmidesi patriarqis, aleqsi II-is mier sinodalur rezidenciaSi, aramed kremlis miZinebis sapatriarqo taZarSi mRvdelmsaxurebisaTvisac ki dauSves. gansakuTrebuli stumarTmoyvareobiT xvdebian am gandgomils moskovis sapatriarqos sagareo saeklesio kavSirebis ganyofilebaSic, rasac Tqveni kurTxevis gareSe adgili ar eqneboda. mRvdeli b. filia _ krasnogorskis episkoposis sabasa da istnis arqiepiskoposis arsenis xSiri da sasurveli stumaria. gaurkveveli iurisdiqciis mRvdeli xSirad Tanamsaxurebs ruseTis marTlmadidebluri eklesiis ierarqebTan erTad, kremlsa da lavraSi.

lavris winamZRvari, _ Cemis azriT, Tavis wminda samRvdeloebasTan SeTanxmebiT, _ b. filias wmida mironiTac amaragebs. gansakuTrebiT unda aRiniSnos episkopos filaretis moqmedebebi. moskovis sasuliero seminariisa da akademiis reqtorad misi yofnis dros, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmindesisa da unetaresis ilia II-is Sesabamisi kurTxevis gareSe iq miRebul iqna afxazeTis 5 mcxovrebi. maikopisa da armaviris episkoposad yofnisas, meufe filareti axdenda saqarTvelos marTlmadidebluri eklesiis iurisdiqciis qveS myofi pirebis xeldasxmas da maT msaxurebisTvis afxazeTSi agzavnida. amasTan, es mRvdlebi, _ a. ampari da i. kiuti, oficialurad maikopis eparqiis mRvdlebad iTvlebodnen. gadaumowmebeli, Tumc sarwmuno wyaroebidan miRebuli cnobebis Tanaxmad, aRniSnulma episkoposma filaretma mRvdel b. filias wminda odikebi gadasca, afxazeTSi qarTuli odikebis maTiT Sesacvlelad. axali aTonis simon kananelis saxelobis monasterSi iRumen petre pigolis xelmZRvanelobiT gagzavnil iqna berebisa da morCilTa jgufi. rezonansis Semdeg iRumeni petre gaemgzavra afxazeTidan da moskovis sapatriarqos sagamomcemlo ganyofilebaSi daiwyo muSaobda. ruseTis marTlmadidebluri eklesiis ierarqebisa da sasuliero pirebis mier saqarTvelos marTlmadidebluri eklesiis teritoriuli iurisdiqciis mimarT saeklesio kanonebis darRvevis faqtebi mravalricxovania, _ rusuli samRvdeloebis mudmivi vizitebi afxazeTSi, maTi mRvdelmsaxureba sxva adgilobrivi eklesiis teritoriaze da sxva. uwmides patriarq aleqsi II-sTan Sexvedrebis dros uwmidesi da unetaresi kaTolikos-patriarqi ilia II gandgomilTa mxardaWeris dauSveblobaze saubrobda. mRvdelma b. filiam ruseTis marTlmadidebluri eklesiisgan ara marto moraluri, aramed materialuri mxardaWerac miiRo: wminda sameba-sergis lavridan araerTgzis gagzavnila tvirTi `soxum-afxazeTis eparqiis mmarTvelis~ misamarTiT. sakuTari mRvdelmTavrisa da patriarqis armaRiarebeli da daumorCilebeli mRvdlis TqvenTan miRebiT, Tqven kidev ufro xels uwyobT krizisis gaRrmavebas. morCilad Sevaxseneb Tqvens maRalyovladusamRvdeloesobas, rom mRvdeli b. filias mcdelobebi _ Sexvedroda msoflio patriarqs, yovladuwmides barTlomes, _ uSedegod dasrulda, radgan msoflio sapatriarqom SesaZleblad ar miiCnia _ `samwysoze zrunvis~ safarveliT, _ dialogi gaemarTa gandgomilebTan. uwmidesi patriarqis aleqsi II-is mier 2001 wlis gazafxulisaTvis saqarTveloSi vizitze uaris Tqma namdvilad ar uwyobs xels Cveni saeklesio kavSirebis ganmtkicebas. gansakuTrebiT msurs pasuxis gacema Tqvens Semdeg sityvebze: `meores mxriv, rogorc araerTgzis gvicnobebia saqarTvelos marTlmadidebluri eklesiis wmida sinodisTvis, afxazeTSi katastrofiuli viTarebaa Seqmnili marTlmadidebluri mrevlis sulier dapurebasTan dakavSirebiT. saqarTvelos eklesiis gansaxilvelad Cvens mier gamotanili yvela winadadeba, _ raTa kanonikuri gziT Segvewyo xeli problemebis gadawyvetisTvis, _ kategoriulad ugulvebelyofil iqna~.

problemebis gadawyvetis mainc ra gzebi SemogiTavazebiaT CvenTvis? Tqven erTaderTi gza airCieT, romelic afxazeTSi ruseTis marTlmadidebluri eklesiis mRvdelmsaxurTa gagzavnas gulisxmobda. am winadadebis ganxorcieleba imdagvarive Sedegebs moitanda, rac rusi, egreTwodebuli mSvidobismyofelobis saqmianobas mohyva, _ afxazebsa da qarTvelebs Soris undoblobis gaZlierebas. es yvelaferi im fonze mimdinareobda, rom ruseTis marTlmadideblurma eklesiam arcerTxel ar daafiqsira Tavisi oficialuri pozicia am konfliqTan dakavSirebiT. samwuxarod, iseTi STabeWdileba iqmneba, rom ruseTis marTlmadidebluri eklesiis wmida samRvdeloeba saqarTveloSi faqtiurad ruseTis ybadaRebuli interesebis Sesabamisad moqmedebs. imis gaTvaliswinebiT, rom `ruseTis marTlmadidebluri eklesia ar ereva ruseTis mTavrobis sagareo politikaSi~, _ afxazeTSi saeklesio problemebis gadaWris ZiriTad pirobas warmoadgens ruseTis eklesiis wminda sinodis uari, _ saqarTvelos eklesiis saSinao saqmeebSi Carevaze, maT Soris gandgomilTa mxardaWeraze da maTTan kontaqtebze uaris Tqma. garwmunebT, rom am SemTxvevaSi qarTvelebi da afxazebi ufro swrafad monaxaven Serigebis gzas. dasasrul, unda aRiniSnos, rom Tqveneuli braldeba `kanonieri saeklesio xelisuflebis umoqmedobis~ Taobaze, ara marto ar Seesabameba sinamdviles, aramed mTlad koreqtulobiTac ar gamoirCeva. uwmidesi da unetaresi ilia II da Cveni eklesiis wmida sinodi saerTod ar iziarebs cxum-afxazeTis mitropolitis, maRalyovladusamRvdeloesi danielis sameufeo msaxurebis Tqveneul Sefasebas. uflismieri siyvaruliT, WiaTuris mitropoliti abraami 2002 wlis 14 marti.

mitropoliti anania (jafariZe)


mitropoliti anania, eriskacobaSi Tengiz anatolis Ze jafariZe, daibada 1949 wlis 20 agvistos tyibulSi, inJiner-teqnikosis ojaxSi. 1966 wels daamTavra saSualo skola, 1974 wels saqarTvelos teqnikuri universiteti `marTvis avtomaturi saSualebebis~ specialobiT. 1978-1980 wlebSi swavlobda mcxeTis sasuliero seminariaSi. man im dros gadawyvita sasuliero sferoSi saqmianoba, rodesac es rTuli aRsaqmeli iyo rogorc axloblebis, aseve sazogadoebisaTvis, sabWouri sistemis pirobebSi aseTi nabiji gmirobis tolfasi iyo, unda dageTmina uamravi ciliswameba Tu gankiTxva. 1979 wlis 14 Tebervals igi sionis sapatriarqo taZris medaviTned dainiSna, xolo 2 aprils uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT aRikveca berad da ewoda saxeli anania. 1979 wlis 4 aprils patriarqma igi akurTxa diakvnad, 27 seqtembers _ mRvdlad da dainiSna Tbilisis samebis eklesiis winamZRvrad. 1980 wlis 27 aprils alaverdis monasterSi ayvanil iqna

iRumenis xarisxSi, xolo 1981 wlis 8 marts mieniWa arqimandritis xarisxi. 1980 wlis 15 marts sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis locvakurTxeviTa da wmida sinodis ganCinebiT arqimandriti anania ayvanil iqna episkoposis xarisxSi. 17 marts mcxeTis sveticxovlis sapatriarqo taZarSi misi uwmidesobisa da unetaresobis, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis ilia II-is Tanamwirvelni iyvnen: TeTriwyaroeli mitropoliti zinobi (maJuga), wilkneli mitropoliti giorgi (RonRanZe), alaverdeli mitropoliti grigoli (cercvaZe), quTaTel-gaenaTeli mitropoliti Sio (avaliSvili), cxum-afxazeTis mTavarepiskoposi nikolozi (maxaraZe), Wyondideli mTavarepiskoposi ioane (ananiaSvili), mangleli mTavarepiskoposi Tadeozi (ioramaSvili), baTum-Semomqmedeli mTavarepiskoposi daviTi (Wkadua), urbneli mTavarepiskoposi konstantine (meliqiZe), bodbeli episkoposi aTanase (CaxvaSvili). Sesrulda arqimandrit ananias episkoposad kurTxeva. arqimandritma ananiam am sityvebiT mimarTa mis uwmidesobasa da unetaresobas ilia II-s: `Tqveni uwmidesobisa da wmida sinodis gadawyvetileba qristes eklesiis episkoposad Cemi gamorCevis Sesaxeb, CemTvis Zlier moulodneli iyo. Rrma mRelvarebiT vdgevar Tqvens win, radganac vici, mRvdelmTavrobis maRal xarisxs eridebodnen qristes eklesiis maswavleblebic ki. aseT maRal pativze fiqrsac ver vbedavdi. mkmaroda is sulieri sixarulic, romelsac alaverdis monasterSi Cemi mcire Rvawli maniWebda. Cemi moRvaweobis adgili Cemi Zal-RonisaTvis sakmao iyo. iq morwmuneebs da ubralo adamianebs xSirad CamohqondaT ambavi Cveni eklesiis warmatebaTa Sesaxeb. es me sixaruliT mavsebda da maZlevda Zalas. axla ki, ineba ufalma da Tqvenma uwmidesobam, wmida sinodTan erTad, Cemi episkoposad gamorCeva ganaCina. aseTi ndoba ganuzomelad bevrs mavalebs. saqarTvelos eklesia saukuneTa ganmavlobaSi dedasaebr mfarvelobda da Wirnaxulobda Cvens ers. eklesiis wiaRSi iwrToboda mamulisaTvis Tavdadebul mebrZolTa gmiruli suli, sarwmunoebis naTeli miuZRoda Cveni eris kulturis winsvla-ayvavebas da, ra dasanania, rom qarTuli eklesiis es didi roli, roli sulieri xelmZRvanelisa da warmmarTvelisa, bolo saukuneebis manZilze Sesustda da modunda... SenTvis viloceb, qarTvelo ero da Seni sulieri winsvlisa da aRorZinebis saqmes Sevswirav Cems momaval msaxurebas.~ (60, 1981, 1). meufe ananiam Tavisi Tavdadebuli RvawliT mTel ers daanaxa, episkoposad kurTxevis Jams warmoTqmuli fici da suliskveTeba rogor unda aRasrulo. igi jer nikorwmindis, xolo 1981 wlis 29 aprilidan 1992 wlis 25 dekembramde axalcixisa da mesxeT-javaxeTis episkoposia. XX saukunis 30-70-ian wlebSi saqarTvelos marTlmadidebel samoqciulo eklesiaSi nominalurad 15 moqmedi eparqia iyo, magram realurad am eparqiaTa umravlesobas arc moqmedi eklesiebi hqondaT da arc monastrebi. eparqiaTa winamZRolebi mcxeTa-Tbilisis eparqiebSi iyvnen gadanawilebulni. gansakuTrebiT rTuli viTareba iyo samcxe-javaxeTSi, istoriul taoklarjeTsa da mesxeTSi, sadac Sua saukuneebSi 13 moqmedi eparqia iyo. 19771978 wlebSi arcerTi marTlmadidebeli eklesia ar funqcionirebda, maSin, rodesac somxur-monofizitur sakaTolikosos 4, xolo romaul-kaTolikur eklesias _ 3 moqmedi eklesia hqonda. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva kurTxeviT axalcixeSi 1980 wlis 8 noembers gaixsna wmida marines saxelobis

marTlmadidebeli eklesia. rTuli viTareba daxvda meufe ananias eparqiaSi sabWoTa kavSiris politikuri sistemidan gamomdinare axalcixis, axalqalaqis, adigenis, aspinZisa da bogdanovkis (ninowminda) raionebi gamocxadebuli iyo sasazRvro zonad da awyuris iqiT specialuri saSvebis gareSe veravin gadavidoda. istoriul mesxeTSi qarTvelis garda yvela erovneba (somexi, rusi) da yvela aRmsarebloba (kaTolikeni, somxurmonofizituri), marTlmadideblobis garda Tavs laRad da Tavisuflad grZnobda. aseT viTarebaSi marTlmadidebeli qarTveli winamZRvris TiToeuli nabiji udides diplomatias da Tanmimdevrul politikas unda dafuZneboda, saWiro iyo am istoriuli kuTxis yvela TaviseburebaTa zedmiwevniT Seswavla. meufe ananiam araerTxel moinaxula eparqiis soflebi, Sexvda mosaxleobas, moismina maTi problemebi, axalcixis muzeumsa da saqarTvelos arqivebSi dawvrilebiT Seiswavla qarTuli da araqarTuli saistorio da saeklesio sabuTebi, qarTveli mosaxleobis nawilis kaTolikobaze, somxur-monofizitur sarwmunoebaze, mahmadianobaze gadasvlis mizezebi da gadawyvita SeWideboda saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis istoriis mravaltomeulis Seqmnas, romelSic safuZvlianad gaanalizdeboda warsuli, awmyo da momavali. bevrs daujereblad eCveneboda, rogor moaxerxebda erTi kaci aseTi didi masStabis samuSaos Sesrulebas, magram saqmis siyvarulma, mSobliuri eklesiis interesma da rwmenam mas es SeaZlebina. 1996-2003 wlebSi gamoica misi `saqarTvelos samociqulo eklesiis istoria~ (oTxi tomi), 2003 wels `saqarTvelos saekelsio krebebi~ sam wignad. garda aRniSnuli naSromebisa, meufe ananias ekuTvnis `qarTvelTa winaprebis bibliuri istoria adamidan iesomde~ (1994 w.) `mesxeTi qarTvelTa gamahmadianeba~ (1998 w.), `saingilo qarTvelTa galekeba~ (1998 w.) `lazeT-TrialeTi qarTvelTa gaberZneba~ (1999 w.) `qarTl-kaxeTi qarTvelTa gasomxeba~ (1999 w.) `afxazeTi qarTvelTa gaafxazeba~ (2001 w.) `regionalizmi Seaferxebs erovnul konsolidacias~ (2002 w.), `petre iberi marTlmadidebeli episkoposi~ (2002 w.), `qarTuli saeklesio (saliteraturo) enis Camoyalibebis sakiTxisaTvis~ (2002 w.) `deda eklesia~ (1996 w.)`RvTismSobeli _ Semwe qarTuli enisa,~ 2008. 2009 w. gamoica misi 1300 gverdiani naSromi `saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesia.~ am naSromebiT mecnieri meufe anania sazogadoebis winaSe warmoCinda rogorc gamoCenili orsaukunovani intervalis Semdeg saqarTvelos samociqulo marTlmadidebeli eklesiis istoriis kvlevis erT-erTi mesarZikvle. SeiZleba ar daeTanxmo mis yvela mosazrebas, magram SeuZlebelia ar ganimsWvalo avtoris Sromebis mimarT didi pativiscemiT. 1992 wlis 25 dekembridan meufe anania manglisis, 1995 wlis ivnisidan _ manglisisa da walkis mTavarepiskoposia. 2002 wels mas mieniWa mitropolitoba. meufe ananias RvawliT RvTismsaxureba ganaxlda zarzmis, varZiis, safaris monastrebSi. aRsdga ivlitas, xvaliSis, axaldabis, sadgeris eklesiebi, axali eklesiebi gaixsna abasTumanSi, borjomSi, algeTSi, kodaSi, muxaTaSi, vaSlovanSi, RoubanSi, borbaloSi, marabdaSi. 1990 wels misi TaosnobiT axalcixeSi gaixsna sasuliero saswavlebeli, romlis reqtoric iyo 1992 wlamde. meufe ananiam 1999 wlis 2 ivliss saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ivane javaxiSvilis saxelobis istoriisa da eTnologiis institutis sadisertacio sabWos sxdomaze daicva disertacia

Temaze `saqarTvelos marTlmadidebeli ekelsia Sua saukuneebSi~ da mieniWa istoriis mecnierebaTa kandidatis xarisxi. 2002 wlis seqtembridan meufe anania ganagebs saqarTvelos teqnikuri universitetis Teologiis kaTedras, 2003 wlis 11 aprils mieniWa profesoris wodeba. meufe anania 1992 wlidan leqciebs kiTxulobs Tbilisis sasuliero akademiasa da seminariaSi. meufe anania dajildoebulia saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis umaRlesi jildoTi _ wmida giorgis ordeniT, aleqsandriis sapatriarqos wmida markozis ordeniT. mweralTa gaerTianebam (erovnuli cnobierebis analitikuri centri) mianiWa premia `TvalsaCino saeklesio da sazogado moRvaweobisaTvis~. miRebuli aqvs giorgi ServaSiZis saxelobis saxelmwifo premia. meufe ananias TiToeuli naSromi emsaxureba qarTuli istoriografiis sabWouri ideologiuri dogmebisagan ganTavisuflebas, erTiani qarTuli erovnuli da saxelmwifoebrivi cnobierebis ganmtkicebis amocanas. qarTuli saxelmwifo da qarTveli eri araerTxel damdgara udidesi gansacdelis winaSe, mteri yovelTvis cdilobda qarTveli xalxis daqsaqsvas. meufe anania, rogorc Rirseuli mamuliSvili da inteleqtuali mRvdelmTavari, sityviT Tu saqmiT iRwvis qarTveli eris erTianobisa da sulieri simtkicisaTvis. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis egidiT mowyobil saerTaSoriso konferenciaze, simpoziumebze, uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos patriarqis ilia II-is aRsaydrebis dResaswaulebze yovelTvis gamorCeuli sityviT gamodis meufe anania. ase iyo 2007 wlis 14 oqtombers sveticxovelSi, `mravali Cvengani mowmea imisa, rom misma uwmidesobam am 30 wlis win Caibara ucxo qveynis mpyrobelobis Sedegad damcrobili eklesia, materialurad univTo, naklovani da qancmileuli, aTeist mmarTvelTa mZlavrobiT daSinebuli sul ramdenime samRvdelo piriT, _ aRniSna man, _ da ai, gavida 30 weli da Cven vxedavT, Tu ra warmatebiT Seegeba Cveni eklesia axal aTaswleuls... Tqven yoveldRiuri saqmiTa da sityviT iyaviT da xarT WeSmariti moZRvari da maswavlebeli, wmida etaloni ara mxolod sulieri eklesiisa, aramed yofiTisa, eTikisa Tu esTetikisa. yvela Cvenganma yvelaferi Tqvengan Seiswavla, ufro sworad Tu vityviT, unda Seiswavlos, radgan Tqven ukvdavi saRmrTo magaliTi brZandebiT wyalobisa da qvelis saqmisa, locvisa da marxvisa. rogorc ityvian, vin aRricxavs Tqvens saxierebas zecaTa mamis garda? 30 wlis winandel erTgvarad qaotur sasuliero dasSi dainerga wesiereba da kanoni da Tqveni moridebiTa da krZalviT veravin ikadrebs uweso svlas. patiosneba da Rirseba Tavis adgils imkvidrebs. monastrebi, saepiskoposoebi da eklesiebi wesiTa da rigiT aRasruleben saRmrTo msaxurebas.~ (68, 2007, X).

mitropoliti anania `erovnuli eklesia~ `qedmodrekila naRvliT sawyali, rom misi trfoba TqvenSi Semwydara~ ilia marTali. `aCrdili~ Cvens ers aqvs Sinagani, Rrma, gulisgulSi dafaruli siyvaruli dedaeklesiisadmi, magram es trfoba Cvens arsSi qvecnobierad devs, is

winaparTaganaa naanderZevi, ZvelTagan gadmocemuli, amdenad milevadia da mimqrali, rameTu araa ganmtkicebuli axali codniT, swavlebiT, sazogadoebrivi damokidebulebiT, avtoritetiT, mibaZviT, magaliTiT. ufro metic, araiSviaTad Cveni xalxisagan ismis sayvedurebi, gansakuTrebiT maTgan, romelTac ukve gaicnes seqtanturi mimdinareobebi da uCndebaT kiTxvebi eklesiisadmi TavianTi gulgrilobis gasamarTleblad: ratom iyideba sanTeli eklesiaSi? ratomaa Zviri? ratom iRebs mRvdeli fuls naTlobasa da sxva wesebis SesrulebaSi? ratom araa mudmivi, uwyveti qadageba eklesiebSi, roca iq Sesul Tundac erTaderT adamians mRvdeli xvdeba da esaubreba? ratom ara gaqvT sasuliero literatura, raca gaqvT, ratom yidiT mas da ar arigebT ufasod, rogorc sxvebi? yvelafriT vaWroba da gayidva SeiZleba? saxarebisac? ratom ar aris eklesiebSi iseTive sisufTave, rogoricaa vTqvaT araqarTul eklesiebSi, miT umetes ucxoeTSi? ratomaa momsaxureoba TqvenTan dabali donisa?... da sxva mravali. gansakuTrebaT sayuradReboa simarTliTa da zrunviT gamoTqmuli gulistkivili: Cvens sofelSi eklesiaa, mRvdels viTxovT wlebis manZilzed, ar gvigzavnian, mTel raionSi erTi RvTismsaxuric ara gvyavs, uyuradRebobis gamo sarwmunoebrivad ucodinar Cvens xalxs seqtantebi ibireben Tavisken... axlaxan saberZneTidan Camosuli erTi adamiani aRtacebiT laparakobda berZnul eklesiebSi mrevlisadmi yuradRebis Sesaxeb, rom iq sanTeli ar iyideba, sufTa da ara iseTi, rogoric CvenTan (Zviri da uxarisxo), rom berZeni mRvdlebi piradad icnoben mrevlis ojaxis TiToeul wevrs, warmoadgenen ojaxis udides mrCevels da Tanamdgoms Wirsa Tu lxinSi, rom bavSobidan vidre siberemde iqauri adamianebi samRvdeloebis sulieri mzrunvelobiT arian garemoculni, msgavsadve laparakoben ucxoeTidan Camosuli sxva adamianebic. diax, ra Tqma unda, ase unda iyos _ samRvdeloeba da misi samwyso erT mTlianobas, erTian sulier organizms unda warmoadgendes, romelsac ewodeba kidec eklesia. vinc saqarTvelos warsul saeklesio cxovrebas icnobs, dagveTanxmeba, rom CvenSic aseve iyo Zvelad. ra vupasuxoT zemoT moyvanil kiTxvebs, maT pasuxi unda gaeceT, rogori mwarec ar unda iyos is, sabednierod, vinc Cveni eklesiis Sinagan cxovrebas icnobs, dagveTanxmeba, rom Cveni samRvdeloeba, SeiZleba iTqvas, gmiruli TavdadebiT asrulebs masze dakisrebul uzenaes valdebulebas, esaa _ msaxureba RvTisa da erisa. rogor? _ ikiTxavs mkiTxveli, maS vis exeba gamoTqmuli sayvedurebi? isini bumerangiviTaa. saqme isaa, rom Cveni deda saqarTvelos samociqulo (marTlmadidebluri) eklesia marTalia, erT-erTi uZvelesia msoflioSi, magram, samwuxarod, erT-erTi uRaribesicaa, araviTari mudmivi Semosavali, ucvleli saarsebo wyaro arc samRvdeloebasa da arc eklesias ar gaaCnia. aq igulisxmeba is, rom arc Cveni samRvdeloeba da arc eklesia ar iRebs sazogadoebisagan, saxelmwifosagan dotacias, saarsebo saxsrebs, ar arsebobs xelfasebi, socialuri daxmareba. samRvdeloeba arsebobs SemTxvevidan SemTxvevamde, maTi ojaxebis keTildReoba, socialuri yofa damokidebulia im adamianebze, romelTac emsaxurebian naTlobiTa da sxva wesebis SesrulebiT, maTTvis ucnobia saxelmwifos mier gacemuli binebi, pensiebi, sxva SeRavaTebi, riTac arseboben saqarTvelos moqalaqeni, samRvdeloebis

gamoklebiT. xolo Cveni eklesiebis SekeTebis, gundebis, momsaxure personalis, diakvnebis, medaviTneebis, sasuliero saswavleblebis studentebis, pedagogebisa da sxvaTa xelfasebi da stipendiebi gaicema eklesiebSi sanTlis gayidviT Semosuli Tanxisagan. saocari isaa, kidev rogor axerxebs Cveni eklesia fexze dgomas da Tavisi Tavis Rirseulad warmoCenas msoflios da mravali Camosuli stumris winaSe. Tu rogori iyo Cveni eklesiis yofa Zvelad, amas qvemoT SevexebiT, manamde ki ganvixiloT ucxoeTis qveynebSi eklesiaTa Tanamedrove yofa, ra warmoadgens maT saarsebo wyaros _ eklesiaSi sanTlis gayidviT, naTlobiTa da sxva wesebis SesrulebiT miRebuli Tanxebi?! msoflios uZveles marTlmadidebel eklesiaTa Soris saberZneTis eklesia erT-erTi uZvelesia da dRiTi dRe ufro Zlierdeba, TandaTanobiT iWers Tavis kuTvnil, wamyvan adgils saerTaSoriso asparezze. amis mizezi gaxlavT saberZneTis saxelmwifosa da xalxis damokidebuleba Tavisi eklesiisadmi. konstantinepolis dacemis (1453 w.) Semdgom elada osmalebma daipyres. berZnebma erovnuli saxelmwifoebrioba arc Tu didi xnis win, XIX s-is II naxevarSi aRidgines. osmalebisagan saberZneTis ganTavisuflebas xels uwyobda maSindeli mTeli kulturuli msoflio, gamoCenili adamianebi piradad monawileobdnen (baironma sicocxlec ar daiSura) am saqmeSi, magram mraval pirovnebas eeWveboda, rom TiTqmis 400 wlovani monobis Semdgom berZnebi SeZlebdnen erovnuli TavisTavadobis anu im Zveli `berZnobis~ dabrunebas, romelsac ase scemda Tayvans kacobrioba. sabednierod, berZnebma SeZles erovnuli xasiaTis, erovnul CveulebaTa aRdgena. maT icodnen, rom nacionalur TvisebaTa dvritas berZnuli eklesia warmoadgenda. saukuneTa manZilze berZnoba da qristianoba, berZnoba da marTlmadidebloba, berZnoba da eklesia gaerTmniSvnelovanda. visac `berZnobis~ aRorZineba surda, mas unda ezruna kidec erovnuli eklesiis aRorZinebisaTvis, da, marTlac, XIX s-is II naxevarSive, axlad warmoqmnilma saberZneTis saxelmwifom berZnuli eklesia gamoacxada erovnul eklesiad. es imas niSnavs, rom saxelmwifom Tavis Tavze aiRo berZnuli eklesiis yovelgvari socialur-ekonomikuri sakiTxis gadaWra, samRvdeloebas daeniSna xelfasebi I kategoriis saxelmwifo moxeleTa Tanabrad, biujeti iTvaliswinebs saxsrebs samRvdeloebis pensiebis, soc-uzrunvelyofis, binebis, komunaluri momsaxurebisa da sxva saWiroebisaTvis, mxolod erTi movaleoba daekisra samRvdeloebas _ Seasrulos Tavisi sulieri valdebuleba _ aRzardos axali Taoba, zneobrivad ganamtkicos da gaajansaRos eri. Cven sazgasmiT unda aRvniSnoT, rom saberZneTSi marTlmadidebluri sarwmunoeba aris saxelmwifo religia, ufro metic, saxelmwifo kanonmdeblobis zogierTi nawili dafuZnebulia saeklesio samarTlis principebze. vinc Zveli saqarTvelos saxelmwifoebriv cxovrebasaa gacnobili, damemowmeba, rom CvenSic Cveni erovnuli eklesia warmoadgenda saxelmwifo eklesias. saxelmwifosa da eklesiis mWidro urTierTobis Zveleburi saxe ucvleladaa Semonaxuli evropisa da msoflios mraval qveyanaSi. msoflios umravles qveynebSi romelime qristianuli mimdinareoba warmoadgens an saxelmwifo an oficialur religias, (erovnul, gabatonebul, privilegirebul), saxelmwifos gansakuTrebuli mfarvelobis

qveS myof eklesiebs. maTi aseTi mdgomareoba aranairad ar arRvevs demokratiis principebs da aRmsareblobis (sindisis) Tavisuflebas. magaliTad, demokratiis iseT burjSi, rogoricaa didi britaneTi, aris ori saxelmwifo eklesia. inglisSi anglikanuri eklesiaa, xolo SotlandiaSi 1952 wlidan _ presviterianuli. anglikanuri eklesiis mRvdelmTavrebis (episkoposebis da mTavarepiskoposebis) didi nawili lordTa palatis wevria. samRvdeloeba srulebiT aris uzrunvelyofili saxelmwifos mier, anu samRvdeloebis xelfasebs, pensiebs, socdaxmarebebs da sxva saeklesio gasaval Tanxebs sruliad iZleva saxelmwifo. aseve SveciaSi, evangelikur-luTeranuli eklesia Tavisi statusiT aris saxelmwifo eklesia. gansakuTrebiT mniSvnelovani aris CvenTvis eklesiis mimarT italiis saxelmwifos damokidebuleba. 1957 wlis italiis konstituciam gamoacxada sindisis (aRmsareblobis) Tavisufleba, magram kaTolikoba gamoacxada saxelmwifo religiad. samoqalaqo kanonmdeblobis fundamentad gamoyenebulia kanonikuri samarTali. CvenTvis uaRresad sayuradReboa, rom kanonmdeblobis Tanaxmad, saxelmwifo da kerZo saswavleblebSi savaldebuloa saRmrTo rjulisa da Teologiuri sagnebis swavleba. kaTolikuri eklesia ganTavisuflebulia gadasaxadebisagan. irlandiaSi kaTolikur eklesias gansakuTrebiT privilegirebuli mdgomareoba ukavia, mas didi avtoriteti gaaCnia sazogadoebaSi. 1937 wlis konstituciam kaTolikur eklesias gansakuTrebuli statusi mianiWa. CvenTvis sayuradReboa, rom evropis am qveyanaSi eklesia akontrolebs ganaTlebisa da janmrTelobis dacvis sistemas; didi gavlena aqvs politikur struqturebze, akrZalulia ganqorwinebani, abortebi da kontraceptiuri saSualebebis gayidva, Tanaxmad kanonisa. belgiaSi kaTolikur eklesias gabatonebuli mdgomareoba ukavia. 1831 wlis konstituciiT mas aqvs farTo religiuri propagandis ufleba. kaTolikurad aris Camoyalibebuli ganaTlebis yvela safexuri. cnobilia luvenis kaTolikuri universiteti, romelic ramdenime romis papma daamTavra. avstriaSi kaTolikoba aris gabatonebuli konfesia da is dafiqsirebulia Sesabamisi kanonmdeblobiT. kerZod, konkordatiT avstriasa da vatikans Soris, romelic 1933 wels daido da 1957 wels ganaxlda. portugaliaSi kaTolikuri eklesia privilegirebuli konfesiaa. 1940 wels dadebulma konkordatma vatikansa da portugalias Soris kaTolikur eklesias farTo uflebebi mianiWa. germaniaSi ori mimdinareoba aris gabatonebuli da es privilegirebuli mdgomareoba dafiqsirebulia Sesabamisi kanonmdeblobiT. es konfesiebia kaTolicizmi da luTeranoba (evangelikuri eklesia). daniaSi kanonmdeblobis Sesabamisad arsebobs saxelmwifo religia, romelsac ewodeba `daniis saxalxo eklesia~ (evangelikur-luTeranuli), misi formaluri meTauri aris mefe. islandiaSi, aseve kanonmdeblobis Tanaxmad, saxelmwifo religias warmoadgens _ `islandiis saxalxo eklesia~ (dgas evangelikur-luTeranul poziciebze), saxelmwifo mxars uWers da ekonomikurad exmareba mas. norvegiaSi saxelmwifo religia aris evangelikur-luTeranuli eklesia. misi formaluri meTauri aris mefe.

fineTSi saxelmwifo eklesiis statusi aqvs evangelikur-luTeranul eklesias. eklesiis Sesaxeb kanonebis miReba xdeba erToblivad eklesiisa da saxelmwifos mier. sakanonmdeblo iniciativis ufleba saeklesio krebas ekuTvnis. espaneTSi saxelmwifo religia aris kaTolicizmi. evropis im qveynebSi, romlebic bolo wlebSi ganTavisufldnen komunizmisagan, miRebulia axali kanonmdeblobani eklesiis mimarT. CexeTad da slovakeTad gayofamde Cexoslovakiis konstituciis Tanaxmadac, arc marTlmadidebeli da arc kaTolikur eklesiebi ar iyvnen gamoyofili saxelmwifosagan. saxelmwifo ekonomikurad exmareboda maT. ungreTSi ori gavleniani konfesiaa, rac dafiqsirebulia Sesabamisi kanonmdeblobiT _ kaTolikoba da ungreTis evangelikur-reformatuli eklesia. poloneTSi miiRes calke kanonmdebloba kaTolikuri eklesiis Sesaxeb. aseTia saxelmwifoebrivi damokidebuleba eklesiisadmi evropul qveynebSi, romelnic miiCnevian msoflio demokratiis udides burjebad, magram ufro Rrmaa es damokidebuleba saxelmwifosa da eklesias Soris laTinur amerikasa da sxva qveynebSi. boliviaSi kaTolicizmi saxelmwifo sarwmunoebas warmoadgens, saerTod, laTinuri amerikis qveynebSi saxelmwifo gansakuTrebiT mfarvelobs kaTolikur eklesias (patronatis ufleba). aseTi qveynebia: argentina, venesuela, haiti, dominikanuri respublika, kolumbia, kosta-rika, paragvai, peru. am qveynebSi kaTolikur eklesias ewodeba _ `erovnuli eklesia~. kolumbiaSi kaTolikur eklesias aqvs farTo iuridiuli da samoqalaqo uflebebi. gamocxadebulia sindisis (aRmsareblobis) Tavisufleba, magram kaTolikoba aRiarebulia eris (naciis) religiad da `qveyanaSi erTianobisa da sazogadoebrivi mowesrigebis erT-erT fundamentad~, rac CvenTvis gansakuTrebiT sayuradReboa. braziliaSi kaTolikur eklesias privilegirebuli mdgomareoba ukavia, is iZleva erovnul programebs ekonomikuri ganviTarebisa, agraruli reformebisa, ganaTlebisa da sxvadasxva kanonmdeblobebisa. sabolood unda iTqvas, rom msoflioSi saxelmwifo religia Setanilia 43 qveynis konstituciaSi, Tu aras vityviT islamur da sxva qveynebze. zemoT moyvanili magaliTebi cxadyofs, rom eklesiisa da saxelmwifos mWidro urTierToba, mosaxleobis umravlesobis sarwmunoebis erovnulad aRiareba da erovnuli eklesiis saxelmwifoebrivi statusi ar arRvevs demokratiis principebs, aRmsareblobis Tavisuflebas. SevadaroT ucxoeTis eklesiaTa da samRvdeloebis yofa Cvensas, iq saxelmwifo uvlis, aSenebs, patronobs moqmed eklesiaTa Senoba-nagebobebs, samRvdeloebas uxdis xelfass, pensiebs, ganaTlebisa da janmrTelobis sistemebi eklesiis kontrolis qveSaa, sasuliero wodebas Rirseuli adgili uWiravs sazogadoebaSi, Cveni samRvdeloeba ki, miuxedavad komunisturi wyobis daSlisa, faqtiurad yovelgvar samoqalaqo uflebasaa moklebuli, Tundac is rad Rirs, rom mTeli sicocxlis manZilze Sromis Semdeg saxelmwifo RvTismsaxurs ar aZlevs pensias, Tu aras vityviT binasa da socialur daxmarebebze, amJamadac miuxedavad saxelmwifo qonebis privatizirebisa. samRvdeloebas ar Sexvda qonebis araviTari nawili, rameTu fabrika-qarxnebisa da msgavsTa gansaxelmwifoebriobaSi eklesias ar

udevs araviTari wili, Tumca yovelive zemoT Tqmuli warmoudgenel fufunebad Cans im fonze, rom samRvdeloeba saxelmwifosagan ar iRebs xelfass, maSin roca Cveni sazogadoebis yovel fenas saxelmwifo uxdis xelfass, miuxedavad imisa, adamianebi samsaxurSi dadian Tu ara. Cveni samRvdeloeba yoveldRiur zrunvasa da jafaSia, rom rogorme moipovos saarsebo saxsari ojaxis gamosakvebad, qveli saqmis aRsasruleblad, sxvaTa dasaxmareblad, am saxsrebs ki Tavisi piradi SromiT moipovebs _ naTlobiTa da sxva wesebis SesrulebiT; sabednierod, miuxedavad aseTi jafisa, Cvens samRvdeloebas kidev yofnis energia, rom aqtiuri monawileoba miiRos mrevlis sulieri aRzrdisa da ucxo seqtebis sawinaaRmdego RvawlSi, xolo saeklesio Senoba-nagebobaTa, gundebis, momsaxure personalisa da sxvaTa Sesanaxi saxsrebi, rogorc aRiniSna, miiReba im mcireodeni Tanxebis SegrovebiT, romlebic sanTlis gayidvisagan Semodis, WeSmaritad, rom saxelmwifos zurgi aqvs Seqceuli Cveni eklesiis mimarT da mere romlisa, im eklesiisa, romelmac avad Tu kargad Cvens ers _ eroba SeunarCuna, Cvens xalxs _ qarTveloba. Cvens samSoblos ki _ qristianuli qveynis saxeli. Zveli qarTuli kultura, xelovneba, literatura, musika, mxatvroba da umetesi imisa, riTac Cveni eri amayobs, naRvawia Cvens eklesia-monastrebSi, ufro metic, saukuneTa manZilze Cvens erovnul TvalTaxedvaSi qristianoba da qarTveloba gaerTmniSvnelovanda, sinonimebad iqca, amitomac iyo, rom Tu, raRac mizezebis gamo, qarTveli marTlmadideblobas uaryofda da grigorianobas miiRebda, mas qarTvels ki aRar uwodebdnen, aramed `somexs~, Tu qarTveli kaTolikobas miiRebda _ `frangs~ uwodebdnen, mahmadians _ `TaTars~ an `Turqs~, xolo berZnul eklesias mikedlebul qarTvels _ `berZens~, e.i. `qarTveli~ mxolod saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wevrs ewodeboda. Cven qarTveloba Cvenma deda eklesiam SegvinarCuna, amitomac iyo, rom Cveni Zveli saxelmwifo meTaurebi, mefeebi, politikuri moRvaweebi, mTavrebi gansakuTrebul privilegiebs aniWebdnen saqarTvelos eklesias, aZlevdnen qonebas, mamulebs, SeRavaTebs, saxsrebs, Sewirulobebs, soflebs, Cveni eklesia monawileobda qveynis marTva-gamgeobaSi, xelmwifis karze (Cveni qveynis erTianobisas) imyofeboda upirvelesi veziri anu premier-ministri Wyondideli mTavarepiskoposis wodebiT, iqve imyofebodnen sxva episkoposebi, moZRvarTmoZRvari, kaTalikosebi. maT xelSi iyo ara mxolod saeklesio da saxelmwifo dawesebulebebis (magaliTad _ `saajo karis~ _ uzenaesi sasamarTlos) marTva, aramed zogjer laSqris xalmZRvanelobac ki. saqarTvelos dasusteba-daSlisas sadroSoebs, anu samxedro olqebs (magaliTad kaxeTSi), episkoposebi meTaurobdnen. eklesias yovelTvis didi qoneba hqonda, amitomac samRvdeloeba daubrkoleblad aRasrulebda Tavis uSualo movaleobas _ eris zneobriv aRzrdas. qarTuli eklesiis dRevandel savalalo yofas safuZveli Caeyara XIX saukuneSi. saerTod erisaTvis yvelaze didi ubedurebaa erovnuli saxelmwifoebriobis moSla. qarTuli saxelmwifo erTeulebis gauqmebas Tan mohyva erovnuli eklesiis gaqrobac. ruseTis administraciam da imperiam eklesias CamoarTva uzarmazari qoneba _ Sefasebuli 150 milion oqros maneTad, amaSi Sedioda mamulebi, soflebi, fabrika-qarxnebi, samRebroebi, wisqvilebi, baRebi, sarewao da Semosavliani adgilebi da sxva mravali,

aras vityviT Senoba-nagebobebze da im saeklesio gadasaxadebze, romliTac dabegrili iyo mTeli mosaxleoba. am 150 milioni maneTis yovelwliuri mogebis 1-3%-s mTavroba xelfasebis saxiT aZlevda marTlmadidebel samRvdeloebas, ara mxolod saqarTvelosas, aramed mTeli amierkavkasiisas (baqosa, dRevandel ganjasa da sxvagan gaixsna marTlmadidebluri eklesiebi). ase rom, saqarTvelos eklesiis qonebis procentebiT gasuli saukunis manZilze arsebobda amierkavkasiis rusul-berZnul-qarTuli samRvdeloeba. XX saukuneSi ki axlad aRorZinebul qarTul eklesias aTeistur-komunisturma saxelmwifom CamoarTva rogorc amboben 1500 moqmedi eklesia-monasteri, Tu aras vityviT saeklesio ganZsa, mamulebsa da sxva udides danaklisze. saerTod, qarTuli aTaswlobiT nagrovebi erovnuli ganZi eklesia-monastrebSi iyo daculi uZvirfasesi xatebis, jvrebisa da sxva nivTebis saxiT. yvela isini saxelmwifom moixmara. ra darCa dRes saxelmwifos mier qonebaCamorTmeul qarTul eklesias? imedi imisa, rom axali qarTuli saxelmwifo Tavis WeSmarit erovnulobas safuZvels Cauyrida qarTuli eklesiis ganmtkicebiTa da aRorZinebisaTvis zrunviT, jerjerobiT gacruebulia. CvenTvis gansakuTrebiT aunazRaurebelia is moralur-zneobrivi danaklisi, romelic ganvicadeT aTeistebis batonobisas, maT ganuwyveteli, mudmivi da yoveldRiuri propagandiT, presiT, radio-televiziiT, literaturiT moaxerxes samRvdeloebis, deda-eklesiisa da erovnuli sarwmunoebis saxelis SebRalva. marTalia, xalxs ar swamda komunistebisa, magram aTeisturma, antieklesiurma aRzrdam, bavSobidan vidre siberemde, daRi daasva adamianTa Sexedulebebs, romelic TandaTan daileqa adamianTa Semecnebasa da gulebSi. swored amitom eklesias unda mieces ufleba aqtiuri propagandisa, ise rogorc belgiis kanonmdeblobiTaa gaTvaliswinebuli, e.i. mieces radio da tele qadagebebisa da swavlebisaTvis didi dro, presaSi daeTmos mniSvnelovani adgili, gadaeces gamomcemloba, gadaiRos filmebi da msgavsi, yovelive es unda dafinansdes saxelmwifos mier, iseve, rogorc saxelmwifo afinansebda msgavsi saSualebebiT aTeistur propagandas. es Cveni moralur-zneobrivi danakargebis kompensaciac iqneboda. Cvenma winaprebma kargad icodnen, rom qarTveli xalxisa da saqarTvelos mosaxleobis erovnuli erTobis saZirkvels sarwmunoebrivi erToba warmoadgenda, axlac sasurvelia Tu xalxi erT religias aRiarebs, eqneba erTi eklesia. esaa safuZveli saxelmwifos simtkicisa; aseve esmiT es sakiTxi ucxoeTSic, amitomacaa, rom, magaliTad, kolumbiaSi, rogorc aRiniSna, kaTolikoba aRiarebulia eris (naciis) religiad da `qveyanaSi erTianobisa da sazogadoebirvi mowesrigebis erT-erT fundamentad.~ sabednierod, Cven am mxriv ar gvesaWiroeba raime xelovnuri qmedebis ganxorcieleba, ZvelTaganve mociqulTa mier naanderZevi marTlmadidebloba Cveni eris (naciis) religias warmoadgens, amasTanave es sarwmunoeba iyo da aris Cveni qveynis mosaxleobis umravlesobis sarwmunoeba, amitomac Tamamad SeuZliaT Cvens kanonmdeblebs ganacxadon, rom saqarTveloSi marTlmadidebloba warmoadgens qveynis erTianobisa da sazogadoebrivi mowesrigebis erT-erT fundaments. marTlac, Cvenive istoriuli gamocdilebiT viciT, rom mTeli jgufebi Cveni erisa, mTeli nawilebi CamoSorda qarTvel xalxsa da saqarTvelos marTlmadideblobisa da

erovnuli eklesiis uaryofis Semdeg. rogorc aRiniSna, qarTveli mosaxleobis sakmao nawilis armenizacia, gaTaTreba, gafrangeba, gaberZneba da msgavsi, Sedegi iyo Cveni erovnuli sarwmunoebis uaryofisa, ucxo aRmsareblobis aRiarebisa, msgavsadve CamoSordeba qarTvel ers (Tumca Cven ar visurvebdiT amas) dRevandeli qarTveli ieRovelebis, babtistebis, ormocdaaTianelebisa da sxva seqtantebis STamomavlebi, yovelive es ki safrTxes Seuqmnis saqarTvelos saxelmwifos erTianoba-mTlianobas, daSlis Cvens sazogadoebas, Cvenma kanonmdeblebma es unda gaiTvaliswinon. XVII saukuneSi, roca Cvenma mtrebma moSales erovnul-qristianuli saxelmwifoebrioba da saqarTvelos mahmadiani mefe-xanebi marTavdnen, daeca erovnuli zneoba, moiSala erovnuli saZirkvlebi. amis gamosasworeblad vaxtang VI-m didad iRvawa, didi muSaoba gaswia samarTlisa da saxelmwifo wes-wyobilebis mosawesrigeblad, Seqmna saxelmwifo kanonebis saxelmZRvanelo wigni _ dasturlamali, romelSic sapatio adgili uWiravs saeklesio samarTals. amJamadac Cvenma kanonmdeblebma unda izrunon, raTa samoqalaqo kanonmdeblobis fundamentad gamoyenebul iqnes kanonikuri samarTali, rogorc esaa evropasa da msoflios mraval qveyanaSi. CvenSic eklesias unda daekisros ganaTlebis sistemis kontroli evropis mraval saxelmwifoTa darad. yvela is ubedureba, rac Tavs daatyda saqarTvelos bolo wlebSi _ ZmaTa mkvleli samoqalaqo omi _ uTuod Sedegia xalxis aTeisturi aRzrdisa, anu masobrivad dacemuli zneobisa. saqarTveloSi moxda samoqalaqo omi, omi, romelic Cveni xalxisaTvis ucnobi iyo aTaswleulTa manZilze, qarTvelebma daxoces qarTvelebi, gadawves sakuTari dedaqalaqi, gamodiodnen quCebSi aRgznebuli adamianebi absurduli da yovlad warmoudgeneli lozungebiT, sakuTari qveynis ekonomikis mospoba da sakuTari saxelmwifos dasusteba Tu moyveboda am moTxovnebs Sedegad da ara sxva raime. afeTqebdnen sakuTari qveynis xidebs, gvirabebs, rkinigzebs, sasicocxlo magistralebs, eleqtrogadamcem xazebs, anadgurebdnen da Zarcvavdnen keTilmowyobil Senobebs, sastumroebs, centrebs, fabrika-qarxnebs, milionobiT maneTad Rirebuli dazgadanadgarebidan iRebdnen da axlac iReben spilenZsa da Zvirfas Senadnobebs, gaaqvT sazRvargareT da kapikebze yidian, zogierTi qali nebayoflobiT gadioda ucxoeTSi amoraluri saqcieliT kapikebis mosaxveWad, maSin, roca amis iZuleba ar iyo da umravlesobas hqonda sakuTari keTilmowyobili ojaxi, saxl-kari, manqanebi da fufunebac ki, magram, radganac SemTxveva miecaT, ar dazoges samSoblo, erovnuli qoneba da yovlad uzneod gaaniaves. yovelive es Sedegia masobrivi sulieri gaunaTleblobisa _ uRmerTobisa. uzneoba sufevs Cvens sazogadoebaSi. swored amitomaa saWiro, rom ganaTlebis sistema imyofebodes eklesiis meTvalyureobisa da zedamxedvelobis qveS, rogorc esaa msoflios mraval qveyanaSi, saskolo sistemam eklesiis uSualo monawileobiT unda aRzardos axali qarTveli eri, zneobrivi, RmerTisa, samSoblosa da eris WeSmaritad da ara yalbad, zedapirulad moyvaruli. albaT male gansaxilvelad gamoitanen axal qarTul konstitucias, romelSic Cvenma kanonmdeblebma sasurvelia gaiTvaliswinon Cveni fundamenturi mizani: _ saqarTvelos samociqulo (marTlmadidebeli) eklesia aRiarebuli unda iqnes erovnul eklesiad saqarTvelos respublikaSi. es imas niSnavs, rom

saqarTvelos eklesias mieniWeba statusi saxelmwifo eklesiisa (saxelmwifo eklesiad saqarTvelos respublikaSi aRiarebuli iqneba marTlmadidebeli saqarTvelos samociquli eklesia). am statusidan gamomdinare, yvela Tavisi SedegiT, rac zemoT iyo CamoTvlili, magaliTad, saxelmwifo biujetidan saxsrebis gaReba Cveni eklesiis xarjebis dasafaravad (esaa pirvel rigSi xelfasebi, soc. uzrunvelyofa, pensiebi). erovnul eklesiad qarTuli eklesiis gamocxadeba ar SezRudavs saqarTvelos respublikaSi sindisis (aRmsareblobis) Tavisuflebas, rac aRiarebuli iqneba kanoniT. saqarTvelos avtonomiur respublikebs, TavianTi konstituciis Sesabamisad, cxadia SeuzRudvelad SeeZlebaT zemoT aRniSnuli kanonis ganvrcoba. deda _ qarTuli eklesiis erovnul eklesiad gamocxadeba ganamtkicebs Cveni saxelmwifos saZirkvelebs, WeSmaritad rom momavalSi ganabrwyinebs saqarTvelos. mitropoliti ananias naSromebis bibliografia anania jafariZe. `saqarTvelos eklesiis istoria~, axalcixe-rabaTi, 19831988 anania jafariZe. `saqarTvelos samociqulo eklesiis istoria~. 4 tomad. 1996-2003 anania jafariZe. `saqarTvelos saeklesio krebebi~. 3 tomad. Tbilisi 2003 anania jafariZe. `qarTvelTa winaprebis bibliuri istoria adamidan iesomde~. Tbilisi 1994 anania jafariZe. `qarTuli eklesia XVII-XVIII s.s.-Si~ (wignSi `saqarTvelos eklesiis kalendari~, 1994) anania jafariZe. `Soba, jvarcma, aRdgoma da amaRleba uflisa da macxovrisa Cvenisa ieso qristesi~. Tbilisi 1995 anania jafariZe. `wminda mowame qeTevan dedofali. wminda mefe luarsab II. mefe Teimurazis brZola qarTvelobisaTvis, tyveTa syidva~. Tbilisi, 1996 anania jafariZe. `deda eklesia~. Tbilisi 1996 anania jafariZe. `qarTlis cxovrebis armenofiluri redaqcia~. Tbilisi 1997 anania jafariZe. `qarTveli eris warmoSobis Sesaxeb~. Tbilisi, 1997 anania jafariZe. `saingilo-qarTvelTa galekeba~. manglis-walkis eparqia, 1998 anania jafariZe. `mesxeTi, qarTvelTa gamahmadianeba~. manglis-walkis eparqia, 1998 anania jafariZe. `qarTvelTa gaoseba~. manglis-walkis eparqia 2006 anania jafariZe. `saqarTvelos samociqulo eklesiis istoria~ (Semoklebuli varianti, wignSi `saqarTvelos eklesiis kalendari~, 1998, gv. 105-422) anania jafariZe. `qarTl-kaxeTi. qarTvelTa gasomxeba~. manglis-walkis eparqia, 1999 anania jafariZe. `lazeTi-TrialeTi, qarTvelTa gaberZneba~. mangliswalkis eparqia, 1999 anania jafariZe. `qarTveli xalxis momzadeba macxovris misaRebad~. manglis-walkis eparqia, 2001

anania jafariZe. `afxazeTi qarTvelTa gaafxazeba~. manglis-walkis eparqia, 2001 anania jafariZe. `qarTuli saeklesio (saliteraturo) enis Camoyalibebis sakiTxisaTvis (ioane lazi)~. manglis-walkis eparqia, 2001 anania jafariZe. `regionalizmi Seaferxebs erovnul konsolidacias~. Tbilisi, 2002 anania jafariZe. `polemika kaTolikuri orientaciis swavlulebTan~. gamomcemloba `qarTuli wigni~, Tbilisi 2002 anania jafariZe. `rCevebi ucxoeTSi wamsvlel qarTvelebs~. Tbilisi 2002 anania jafariZe. `petre iberi _ marTlmadidebeli episkoposi~. Tbilisi 2002 anania jafariZe. `saqarTvelos eklesiis istoriis wyaroebi, periodizacia da saekelsio istoriografia~. Tbilisi 2003 anania jafariZe. `saqarTvelos eklesiis mokle istoria~. Tbilisi 2004 anania jafariZe. `ori Teoria qarTveli xalxis Camoyalibebis Sesaxeb~. Tbilisi 2003 anania jafariZe. `msoflio saekelsio krebebi qarTvel episkoposTa monawileobiT~. Tbilisi 2003 anania jafariZe. `saqarTvelos dedaeklesia sakiTxavi ymawvilTaTvis~. gamomcemloba `cicinaTela~ Tbilisi 2006 anania jafariZe. `saqarTvelos saeklesio istoria~ (VIII klasis saxelmZRvanelo). Tbilisi 2004 anania jafariZe. profesori merab vaCnaZe, profesori vaxtang guruli. `ulocvelTa Jami (kosmopolitizmi: Zveli da axali)~. gamomcemloba `artanuji~ Tbilisi 2005 anania jafariZe. `wm. vaxtang gorgaslis cxovreba~. stu Tbilisi 2004 anania jafariZe. `wm. ninos cxovreba~. Tbilisi 2004 anania jafariZe. alevan II dadiani _ `xelmwife iveriisa~. stu. Tbilisi 2006 anania jafariZe `saqarTvelos samociqulo eklesiis istoria~ Tbilisi, 2009 w. mzaddeba gamosacemad: anania jafariZe. `deda RvTismSobeli _ Semwe qarTuli enisa~. (Zveli qarTuli saeklesio-liturgikuli ena). stu anania jafariZe. koine ena. stu anania jafariZe. `qarTizacia~, imperiul-sabWouri Teoria: saqarTvelos saxelmwifo da saeklesio sazRvrebis araswori asaxva `pravoslavnaia enciklopedia~-s tomeulebSi.

mitropoliti vaxtangi (axvlediani)


mitropoliti vaxtangi, eriskacobaSi badri rubenis Ze axvlediani, daibada 1953 wlis 25 oqtombers cageris raion sofel lasuriaSi. 1970 wels man daamTavra q. quTaisis #1 saSualo skola da Semdeg swavlobda da msaxurobda kievis umaRles samxedro-sainJinro saaviacio saswavleblis samxedro sahaero ZalebSi. saswavlebelSi kosmonavtikis sakiTxebis Seswavlam ganumtkica mas RvTis rwmena da mivida im Sexedulebamde, rom yvelaze didi mecniereba am qveynad aris RvTis Semecneba. samxedro samsaxuridan dabrunebis Semdeg badri axvledians survili hqonda swavla gaegrZelebina Tbilisis saxelmwifo samedicino institutSi, magram moulodnelad Secvala gadawyvetileba da 1975 wels Cairicxa mcxeTis sasuliero seminariaSi. 1977 wels uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma daviT V-m badri axvlediani akurTxa diakvnad, uwoda saxelad beniamini da daadgina Tbilisis sionis sakaTedro taZris RvTismsaxurad. 1978 wels man daamTavra sasuliero seminaria. beniamin axvlediani iyo mTavardiakoni 1977 wlis 23-25 dekembers sionisa da sveticxovlis sapatriarqo taZrebSi, sadac sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is aRsaydrebisadmi miZRvnili sazeimo wirva mimdinareobda. 1978 wels uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m diakoni beniamini akurTxa mRvdlad da daniSna Tbilisis yovladwmida samebis taZris winamZRvrad, Semdeg mTawmindis mama daviTis taZris mRvdelmsaxuria. 1980 wlis 15 oqtombers mas dekanozis xarisxi mieniWa. 1982 wlis 1 agvistos igi aRikveca berad, ewoda saxelad vaxtangi da ayvanil iqna arqimandritis xarisxSi. 1982 wlis 2 agvistos uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m saqarTvelos eklesiis wmida sinodis mRvdelmTavrebis TanamwirvelobiT arqimandriti vaxtangi akurTxa episkoposad. 1 agvistos sionis sapatriarqo taZarSi arqimandritma vaxtangma ase daiwyo Tavisi gamosvla: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqo, dido meufeo! yovladsamRvdelono mRvdelmTavarno, mitropolitno, mTavarepiskoposno da episkoposno, mamano, Zmano da dano! usazRvroa gangeba RvTisa da ganuzomelia mowyaleba misi. swored RvTis gangebiTa da mowyalebiT vdgevar am wmida taZris TaRebs qveS da viTxov RvTisgan _ momaniWos keTilgoniereba am metad amaRelvebelsa da amave dros sazeimo dRes. rameTu goneba Cemi ver poulobs azrs, raoden didsa msaxurebasa mRvdelmTavrobisa madliTa momiwodebs ufali. movidrek

muxlTa CemTa winaSe uzenaesisa da Tayvans vscem mis saxierebas, mowyalebasa da kacTmoyvareobas, romelic mommadla maRalma RmerTma Tqveni wmida locviT, Tqveno uwmidesobav! Tavs vxri Cveni eklesiisa da eris winaSe, romlis keTildReobas unda emsaxuros Cemi simdable _ mowodebuli didsa amas gzaze. avdivar ra mRvdelmTavris metad sapatio xarisxSi, kargad mesmis, raoden rTulia gza, romelic amieridan unda ganvvlo, vemsaxuro qarTul eklesias, romelsac 2000 welia qristes gziT uvlia. es me bevrs mavalebs, SevZleb Tu ara im jvris zidvas, romelic ufalman marguna? me ar maqvs ufleba vTqva vera, an ki. erTiRa manugeSebs, ufali imodena jvars aZlevs adamians, romlis zidva mas SeeZleba. ase gvaswavlis wmida eklesia da me morCil var gangebulebasa RmrTisasa. saqarTvelos eklesia erT-erTi uZvelesia msoflio qristianul eklesiaTa Soris. am xnis manZilze man bevri didi avbedoba gadaitana, magram isev dgas eris samsaxurSi. eklesia xom sulia erisa, suli ki ars ufros xorcisa. eklesia mudam icavda qristianul siwmindes, qarTveli kacis sulis sispetakes, qarTveli kacisa, romelic aris RvTiv qristiani da mosiyvarule. saqarTvelos eklesia bolomde inarCunebs mociqulTa kanonebs, wmida mamaTa swavlebasa da msoflio saeklesio krebaTa dadgenilebebs. is mudam emsaxureboda da emsaxureba RmerTsa da qarTvel ers. arasodes ar uRalatia misTvis. rogorc brZanebs didi ilia: `qriste jvars ecva yvelasaTvis da qarTveli eri ki jvars ecva qristesaTvis~. gamoiwrTo qarTveli kacis sulis genia, romelmac Seqmna da aRaSena sveticxoveli, sioni, alaverdi, iyalTosa da gelaTis akademiebi da mravali wmidaTawmida salocavi, romelTa CamoTvla Sors wagviyvanda. aq iqmneboda msoflio mniSvnelobis kulturis Sedevrebi. didma rwmenam da mamulisaTvis Tavdadebulma siyvarulma mogvca 100000 erT dRes momwydari mowame... ra suli unda yofiliyo maTSi... kacobriobis istoriaSi albaT cota vinmes eyoleba imdeni mowame, ramdenic hyavs qarTvel ers. swored aseTma rwmenam da Tavdadebam mogviyvana aqamde, SegvinarCuna qarTuli suli, sisxli da gageba. aseTi rwmena gvesaWiroeba dResac. Rrmad mwams da mjera, eri da eklesia erTad rom ar yofiliyo, dRes Cvenc ar viarsebebdiT. Cven unda viaroT qristes gziT, maSin gvelodeba aRdgoma da amaRleba. qristes gza ar Tavdeba golgoTiT, aramed aRdgomiTa da amaRlebiT. Tqveno uwmidesobav, Tqveni locva-kurTxeviT SevTxov ufals, momaniWos keTilgoniereba Cemdami RvTivkurTxeuli samwysos keTili damwysvisa, rogorc arigebs pavle mociquli timoTes: `saqme hqmen maxareblisa, msaxurebai Seni keTilad aRasrule~. (4 Tavi, muxli 5). dasasruls, am sazeimo dRes, mTeli Cemi arsebiT, sasoebiTa da krZalviT Sevswirav did madlobas winaSe RvTisa am didi mowyalebisa gamo, romelic mommadla ufalman. vmadlob Tqvens uwmidesobasa da unetaresobas esoden didi pativisaTvis. `wyaloba Seni ufalo, Tana maval meyavn me yovelTa dReTa cxovrebisa CemisaTa~. SevTxov ufals, rom Tqvenis locviTa da SewevniT, rwmeniT, sulgrZelobiT, siyvaruliTa da erTgulebiT, qristes gziTa da RvTismSoblis mfarvelobiT vemsaxuro maRal RmerTsa da Cvens sayvarel qarTvel ers. aw da maradis da ukuniTi ukunisamde, amin!~ (60, 1983, 1). 7 agvistos uwmidesma da unetaresma ilia II-m agarak-walkis eparqiaSi TviTon waradgina axladdadgenili mRvdelmTavari daloca mrevli da meufe vaxtangs usurva warmatebani. 1984 wlidan meufe vaxtangi ganagebda

Wyondidis eparqias, 1988 wlidan _ urbnisis eparqias, 1992 wels igi ayvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi, 1995 wlis 5 aprilidan samTavisisa da goris eparqiis mmarTvelia. 2001 wels dainiSna sagarejosa da gurjaanis eparqiis mmarTvelad, xolo 2002 wlis 17 agvistodan ganagebs margveTisa da ubisis eparqias. 2007 wlis 25 dekembers dajildovda wmida giorgis ordeniT. 2009 wlis 2 agvistos ayvanil iqna mitropolitis xarisxSi.

mitropoliti zosime (SioSvili)


mitropoliti zosime, eriskacobaSi SoTa giorgis Ze SioSvili, daibada 1951 wlis 3 agvistos TbilisSi. misi winaprebi warmoSobiT gare kaxeTis sofel jimiTidan yofilan. bavSvoba Cveulebriv Tbilisur mravalerovnul garemoSi gaatara. RvTisadmi siyvaruli Caunerga Rrmadmorwmune bebia barbarem, romelsac Tavisi SviliSvili xSirad dahyavda wirva-locvebze sionisa da didubis eklesiebSi. misi mSoblebi siyvaruliT zrdidnen sam Svils. igi gansakuTrebuli siyvaruliTa da pativiscemiT igonebs `naTeli gonebiT dajildoebul keTilSobil mamas~. bavSobidanve uyvarda wignebis kiTxva. `wigni unda gamxdariyo CemTvis is CiraRdani, ris meSveobiTac unda gamegno gza am codviT dabnelebul da areul qveyanaSi~, _ werda mogvianebiT. `meoTxe klasSi raRac ucxo da sakvirveli moxda CemSi, _ aRniSnavda meufe zosime, _ irgvliv Camowolili sibnele, romelsac me

Turme aqamde verc ki vamCnevdi, nisliviT aikrifa zeviT da cxadad Sevicani Cemi SesaZleblobani.~ (71, 32). saSualo skolis damTavrebis Semdeg 1969 wels, swavla ganagrZo saqarTvelos politeqnikur institutSi satransporto fakultetze. 1972-1974 wlebSi msaxurobda sabWoTa armiis rigebSi. demobilizaciis Semdeg mtkiced gadawyvita Tavisi cxovreba daekavSirebina saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiisaTvis, 1974 wels Cairicxa mcxeTis sasuliero seminariaSi. imxanad seminariis reqtori iyo wilkneli episkoposi gaiozi (keratiSvili), romelic xels uwyobda axalgazrda, niWier seminariels. 1975 wlis 21 ivliss, seminariis II kursze yofnis dros, igi akurTxes diakvnad, xolo 1977 wlis 12 ivliss sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis uwmidesisa da unetaresi daviT V-is locva-kurTxeviT akurTxes mRvdlad da uwodes saxelad antoni dainiSna sveticxovlis sapatriarqo taZarSi, paralelurad asrulebda mcxeTis sasuliero seminariis saswavlo inspeqtoris movaleobas. 1979 wels ayvanil iqna dekanozis xarisxSi. misi Tviseba bavSvobidanve simartovisa da simyudrovisaken midrekilebis Sesaxeb iyo is mTavari niSani, romelmac gansazRvra mama antonis survili uari eTqva saero cxovrebaze da aRkveciliyo berad. XX saukunis 70-80-ian wlebSi saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiaSi sasuliero piroba, beroba gmirobis tolfasi iyo. es niSnavda imas, rom unda dageTmina rogorc axloblebis, ise saerTod sazogadoebis gankiTxva, ironiuli mzera Tu aTasgvari ciliswamebani. bolSevikur-komunisturi ideologiisaTvis sruliad miuRebuli iyo eklesia, morwmune adamianebi, miTumtes axalgazrdebi, xelisufleba yvelaze mZafrad ebrZoda ber-monazvnebs. 1978 wlis 1 seqtembridan 1980 wlis 1 oqtombramde igi msaxurobda Tbilisis mama daviTis eklesiaSi (mTawminda). 1980 wlis 13 oqtimbers mama antoni aRikveca berad da ewoda saxelad zosime. am dros igi asrulebda mcxeTis sasuliero seminariis reqtoris movaleobas, kiTxulobda leqciebs, xelmZRvanelobda studentTa praqtikas. 1980 wlis 14 oqtombers _ ayvanil iqna arqimandritis, xolo 1983 wlis 14 oqtombers episkoposis xarisxSi. episkoposad kurTxevis dRes sveticxovlis sapatriarqo taZarSi am sityvebiT mimarTa man uwmidessa da unetaress, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs ilia II-s: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, saqarTvelos samociqulo eklesiis dido mamamTavaro! yovlad samRvdelo-mRvdelmTavarno, wmida mamano da Zmano! RvTis gangebiTa da yovladwmida RvTismSoblis meoxebiT dRes Cven, uZvelesi qarTuli eklesiis Svilni, kvlav vdResaswaulobT did erovnul dResaswauls _ sveticxovlobas. xarobs da ilxens sruliad saqarTvelo da misi uZvelesi eklesia. zeciur sixaruls dausadgurebia sulSi. dRes Cven vixsenebT uflis kvarTis saqarTveloSi CamobrZanebas da masTan TviT ufali RmrTis _ ieso qristes cxovelmyofeli madlis Semosvlas, Cvens sulebsa da gulebSi damkvidrebas, Cveni eris aRorZinebasa da ganaxlebas. am sixarulsa da sazeimo ganwyobas kidev ufro aZlierebs qristes eklesiis axali mwyemsis, axali episkoposis dadgineba. mniSvnelovania dRevandeli dRe saqarTvelos eklesiis yoveli wevrisaTvis, magram gansakuTrebuli igi mainc CemTvisaa. am didi sixarulisa da pativis mizezi Tqvenma uwmidesobam da unetaresobam da qarTuli eklesiis wmida sinodma me marguna. SiSi da Zrwola mipyrobs, roca ki warmovidgen, ra didi msaxurebisaken momiwodebs

dRes wmida eklesia. mRelvarebas miorkecebs sakuTari sisustisa da umweobis gacda da imis erTxel kidev Segneba, Tu ra mZimea gadarCena sakuTari sulisa da miT ufro, rogori mZime iqneba zrunva sxvaTa gadasarCenad. magram am SiSs imedic axlavs, imedi RvTisa da Tqveni uwmidesobis Sewevnisa, imedi Cveni sulieri Zmebis Tanadgomisa. am imediTa da sasoebiT aRvsilma minda gavbedo da mTeli qarTveli eris winaSe ganvacxado, rom mxolod Tqveni daxmarebiT, mxolod Tqveni mamobrivi mzrunvelobiTa da TanadgomiT vbedav im didi uRlis modgomas, romelsac qristes eklesiis mwysoba hqvia. Tqven bevrs dauloceT gza eklesiaSi, ganacdevineT sixaruli eniT auwereli, Tqven bevrs gauwodeT daxmarebis xeli da SeaswavleT cxovreba qristianuli da amaRlebuli, TqveniT davZlieT winaaRmdegobani da gansacdelni. amitom gvwams meufeo wmidao, mxolod Tqveni locviTa da kurTxeviT unda viaroT momavalSic. sayvarelno Zmano, CemTvis am metad mniSvnelovan wuTebSi minda Zalzed Tbili da usaTuTesi ram giTxraT, rom gamovxato uRrmesi madloba im didi ndobisa da pativisaTvis, Cemi uRirsebis mimarT rom gamoiCineT. magram samwuxarod, roca Zalzed Zvirfasis Tqma ginda kacs, ena yovelTvis gebmis. did sixaruls ki iseve sWirdeba gaziareba, rogorc mometebul wuxilsa da sevdas. mec minda rogorme gamovxato es sixaruli, minda gagaTboT da gagaxaroT da amitom isev uwmides angelosTa sityvebiT mogmarTavT: _ gixarodeT yovladwmida RvTismSoblis kalTas amofarebulno! gixarodeT qriste sarwmunoebisaTvis Tavdadebulno mxedarno! gixarodeT wmida andria da svimon mociqulTa saqmis gamgrZelebelno! gixarodeT wmida ninos mier naqadagebi sjulis Semyvarebelno! gixarodeT qarTvelTa, viTarca cxovarTa umecarTa Semkrebno! Tqveno uwmidesobav da unetaresobav! guSin, roca Tqven samRvdelmTavro rCeva-darigebebs maZlevdiT, brZaneT: Seni namdvili eklesiuri moRvaweoba axla iwyebao. Tqvenma naTqvamma didad Camafiqra da mimaxvedra, rom WeSmaritad exla unda daiwyos Cemi namdvili eklesiuri cxovreba, _ iseTi moRvaweoba, rogoriTac iRvawes qristes mociqulebma da maTma mimdevrebma, riTac ganivrco qveynad sjuli qristianuli da mieniWa codviT damaSvral adamianebs Sveba da bedniereba dausrulebeli. amitom Cemi uRirsebis mRvdelmTavris xarisxSi aRyvanebas viReb ara rogorc jildosa da gandidebas, aramed, rogorc RvTisagan nakurTx, Tumca metad mZime, magram sapatio tvirTs, samRvdelmTavro moRvaweobas viReb, rogorc ufali RmrTisaken samwysos mimyvanebel gzas. erTxel kidev movaxseneb uRrmes madlobas Tqvens uwmidesobasa da unetaresobas Cemdami gaRebuli ndobisa da pativiscemisaTvis. aseve, didi madloba minda movaxseno yovlad samRvdelo mRvdelmTavrebs im didi siyvarulisa da TanadgomisaTvis, romelsac mudam vgrZnobdi maTgan. madlobas movaxseneb yvelas, vinc gaiziara Cveni erToblivi sixaruli da aRmafrena. dasasrul, minda Tqveni uwmidesobisa da unetaresobis winaSe, da Tqveni saxiT, mTeli qarTveli morwmune sazogadoebis winaSe movidriko muxli da gTxovoT: locva hyoT CemTvis, Cemi sulis gadarCenisaTvis, RvTis madliT ganZlierebisa da aRorZinebisaTvis, mSobliuri qarTuli eklesiis winsvlisa da gamarjvebisaTvis. amin!~ (60, 1983, 2).

rogorc igi ixsenebda, `rodesac mRvdelmTavrebma damasxes xeli da mesmoda maTgan neli xmiT warmoTqmuli locvebi, vgrZnobdi imaTgan erTad aRvlenili yoveli vedrebis wil, rogor sakvirvel madls afrqvevda Cemze ufali. iseTi grZnoba mqonda, rom erTgan ki ar gadmodioda zecidan es madli, aramed yvelgan, sadac ki mRvdelmTavars xeli hqondaT dasxmuli.~ (70, 95). episkoposi zosime dainiSna Wyondidis eparqiis mmarTvelad. am dros eparqiis yofili mRvdelmTavari ioane (ananiaSvili) dapatimrebuli iyo saero xelisuflebis mier. meufe zosimes mouxda eparqiaSi Seqmnili rTuli viTarebis mowesrigeba. 1984 wlis ianvridan episkoposi zosime dainiSna mcxeTis sasuliero seminariis reqtorad. rogorc igi aRniSnavda: `seminariaSi marTlac bevri ram iyo misaxedi da gasamarTi. upirvelesad, zustad unda gangvesazRvra swavla-ganaTlebis mizani sasuliero saswavlebelSi da Semdgom amaze unda agveRo mTeli Cveni moRvaweoba... seminariaSi moRvaweobisas, yovelTvis gansakuTrebul yuradRebas vuTmobdi momaval sasuliero pirebSi morCilebis gamomuSavebas, rac arc Tu ise iolad xdeboda. axalgazrdebs Zalian uWirdaT sakuTar nebaze uaris Tqma. zogjer Tavi Tavmoyvareoba Selaxuladac ki miaCndaT, roca win veRobebodiT imaTi survilebis aRsrulebas da viTxovdiT maTgan RvTisaTvis saTanado saqmis keTebas.~ (70, 120-121). gadauWarbeblad SeiZleba iTqvas, meufe zosimes RvawliT mcxeTis sasuliero seminaria erT-erT gamorCeul sasuliero saganmanaTleblo kerad iqca. 1984 wlidan episkoposi zosime gadayvanil iqna wilknis eparqiis mmarTvelad, 1985-1988 wlebSi SeTavsebiT marTavda urbnisis eparqiasac. 19841992 wlebSi meufe zosime iyo saqarTvelos sapatriarqos sagamomcemlo ganyofilebis Tavmjdomare. 1984-1992 wlebSi meufe zosime saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis delegaciasTan erTad araerTxel imyofeboda sazRvargareTis qveynebSi: aTonis mTaze, ierusalimSi, kviprosze, monawiloeobda evropis eklesiaTa konferenciis muSaobaSi SotlandiaSi, ruseTis gaqristianebis 1000 wlisTavisadmi miZRvnil sazeimo RonisZiebebSi. meufe zosime xelmZRvanelobda aTonidan iveriis RvTismSoblis xatis aslis saqarTveloSi gadmobrZanebas. `1989 wlis 9 oqtombers zRva xalxs moeyara Tavi Tbilisis aeroportSi, _ aRniSnavda igi, _ roca me da meufe giorgim (SalamberiZe) TviTmfrinavidan gadmovasveneT igi, rogor erTianad gairinda xalxi da Soridan moridebiT sca mas Tayvani `keTili iyos dedofalo, Seni mobrZaneba Sens wilxvdomil qveyanaSi _ saqarTveloSi,~ vCurCulebdi.~ (70, 182). 1988 wlis 1 oqtombers TbilisSi uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is RvawliTa da locvakurTxeviT gaixsna sasuliero akademia. TbilisSive gadmovida mcxeTis sasuliero seminariac, episkoposi zosime dainiSna sasuliero akademiisa da seminariis reqtorad. rogorc meufe ixsenebs: `sasuliero akademiis gaxnisaTvis didxans vemzadebodiT. bevri ram iyo mosawesrigebeli da mosagvarebeli. 1 oqtombers grili da Rrubliani dRe dadga TbilisSi. sionis RvTismSoblis sapatriarqo taZarSi misi uwmidesobisa da unetaresobis mier swavlis dawyebis paraklisi iqna gadaxdili... locvis dasrulebis Semdeg gadavinacvleT saaqto darbazSi, romelic maSin akademiis Senobis pirvel-sarTulze iyo sagangebod mowyobili.~ (70, 47).

sazeimo sxdomaze sasuliero akademiis pirvelma reqtorma, episkoposma zosimem waikiTxa moxseneba `sasuliero ganaTlebis istoria saqarTveloSi~. sasuliero akademiis gaxsnas miesalmen qarTuli mecnierebis, inteligenciis warmomadgenlebi: akad. al. baramiZe, n. amaRlobeli, prof. z. kiknaZe, g. cincaZe. rogorc meufe zosime ixsenebs: `sazeimo sxdomis damTavrebis Semdeg akademiis SenobaSi Sedga sadResaswaulo sadili, romlis gaZRolac misma uwmidesobam me damavala... CemTvis esec gamocda iyo da me RvTis SewevniT unda Camebarebina igi.~ (70, 51). meufe zosime Tvlida, rom sasuliero saswavlebelSi sulierebis, simSvidis SenarCuneba SesaZlebeli iyo mcxeTaSi, TbilisSi ufro gaZneldeboda yovelive es. XX saukunis 80iani wlebis Tbilisi gamoirCeoda permanentuli saprotesto aqciebiT, mitingebiTa da demonstraciebiT. vinc am mitingebsa da demonstraciebSi ar monawileobda, samwuxarod, is erovnul-ganmaTavisuflebel moZraobis mtrad cxaddeboda. meufe zosime 1989 wlis TebervalSi iZulebuli gaxda gadamdgariyo akademiis reqtorobidan... 1988 wlis 20 noembers didi xnis iZulebiTi dumilis Semdeg kvlav aRdga wirva-locva wilknis eklesiaSi. taZris sazeimo kurTxeva Seasrula wilknelma episkoposma zosimem. meufe zosime ase ixsenebda am istoriul dRes: `wilknis RvTismSoblis taZari pirvelad Cemi studentobisas maqvs molocvili... didi xnis lodinis Semdeg moskovidan miviReT taZris amoqmedebis nebarTva. mZime mdgomareobaSi iyo iqauroba. taZris kedlebi sadamdec ki adamianis xeli miwvdeboda erTianad iyo damwvari, sanTlisagan CaSavebuli. samive mxridan eklesiis karebebi iyo Camoxsnili da mxolod gisosebiRa iyo datovebuli. SesakeTebeli da Sesamini iyo sarkmelebi, saidanac mudmivad uberavda qari, ris gamoc taZarSi didxans dgoma iyo SeuZlebeli, aRarc kankeli idga iq, arc trapezi da arc ambioni. yvelaferi Tavidan iyo gasakeTebeli... miuxedavad amisa taZridan imediani gamovedi, mjeroda, rom deda RvTisa aRmomiCenda saWiro Semweobas misi wmida savanis amoqmedebaSi.~ (70, 59-64). meufe zosimes Tavdadebuli RvawliT wilknis RvTismSoblis eklesias daubrunda Tavisi pirvandeli saxe, daidga kankeli, daiwera axali xatebi, taZris ezoSi aSenda saeparqio saxli. eklesiamonastrebi aRdga nataxtarSi, ananurSi, mWadijvarSi, bazaleTSi, largvisSi, axalgorSi, winamZRvrianTkarSi, axatanSi, yazbegSi. 1998 wels aigo axali taZrebi duSeTis raionis sofel aSSi, 1999 wels _ sofel biwmendSi, cixisZirSi, axalubanSi. 1996 wlis 25 dekembers meufe zosime aRyvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi. 2007 wlis 25 dekembers dajildovda wmida giorgis ordeniT. 2009 wlis 26 seqtembers mieboZa mitropolitoba. mitropoliti zosime saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiis wmida sinodis erT-erTi gamorCeuli, inteleqtuali mRvdelmTavaria. mis kalams ekuTvnis araerTi saintereso wigni, romelSic avtori mogviTxrobs saqarTvelos eklesiis uaxlesi istoriis sazogadoebisaTvis ucnob faqtebsa da movlenebze. SeiZleba yvelaferSi ar daeTanxmo avtoris Sefasebebs, magram es odnavadac ar amcirebs am wignebis mniSvnelobas. meufe zosime siyvaruliTa da pativiscemiT ixsenebs sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqebs: melqisedek III-s, efrem II-s, daviT V-s. uwmidesi da unetaresi melqisedek III jer kidev ymawvils ase daamaxsovrda: `mas hqonda didi TeTri wveri da saocrad cocxali, metyveli Tvalebi, siRrmidan rom

ixedeboda adamianis sulSi.~ (71, 7). meufe zosime Tvlis, rom uwmidesma efremma axalgazrda ymawvilis guli moinadira `WeSmariti, macocxlebeli sityviT, romelic ase uxvad ifrqveoda mis bageTagan da romelsac maSin mowyurebulni viyaviT... seminariaSi swavlis dros, _ ganagrZobs meufe zosime, _ xSirad viyenebdi efremiseul wignebs da yovelTvis gakvirveba meufleboda xolme im uamravi SeniSvnebisaTvis, mosazrebebisa da minawerebis gamo, rac uwmidesi efremis mier iyo am wignebSi gakeTebuli. is ubralod ki ar kiTxulobda wignebs, aramed muSaobda maTze mTeli seriozulobiT. mis mier wignebSi gakeTebuli SeniSvnebidan Tu minawerebidan naTlad Cans misi Rrma ganswavluloba da maRali miswrafebani.~ (71, 10-18). meufe zosimes sasuliero moRvaweoba daiwyo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi daviT V-is dros. igi patriarq daviTs adarebda Zveli aRTqmis romeliRac mamamTavars, `mas hqonda mSvenieri, Zlieri da xaverdovani xma, sxvebisagan gamorCeuli. roca igi asamaRlebels warmosTqvamda, saocari sisavse igrZnoboda irgvliv~... mas SeeZlo sikeTis danaxva da misi mofrTxileba.~ (72, 32-33). meufe zosime cdilobs sazogadoebas daanaxos mitropolityofil gaiozis (keretaSvilis) namdvili saxe, aCvenos misi Rirsebebi. madlierebiT ixsenebs mis darigebas `mama anton, ecade trapezTan iyo mokrZalebuli, misgan moridebiT jobia dgoma, nu gauSinaurdebi zedmetad mas. es Sen dagicavs. erTi SexedviT igi mkacri da Seupovari kacis STabeWdilebas tovebda, magram sinamdvileSi Semwyalebeli guli hqonda. meufes hqonda Zlieri xma, saeklesio sakiTxavebs Zvel qarTul kiloze warmosTqvamda. igi Zvel mamebs baZavda, is albaT Seeswro imaT msaxurebas da gancdili hqonda is sanatreli sitkboeba, rac Zveli Taobis sasuliero pirTa msaxurebas SerCenoda da mainc yvelaze metad misi msaxurebidan damamaxsovrda wirvis asamaRlebeli, romelsac igi udidesi siyvaruliTa da sasoebiT warmosTqvamda, masSi mTeli Tavis gulsa da mokrZalebas debda.~ (72, 93-94). meufe zosime gulTbilad ixsenebs mitropolitebs: grigols (cercvaZe), Sios (avaliSvili), arqimandrit parTens (afciauri), protopresviterebs: aleqsandre gabunias, paxum obolaZes, dekanoz zurab cxvaraZes. meufe zosime aZlos icnobda arqimandrit gabriels (urgebaZe). man zustad iseTi portreti dagvixata mama gabrielisa, rogoric igi iyo sinamdvileSi. es ar aris arc gadaWarbebuli miTologizirebuli personaJi da arc tendenciurad damcirebuli piri. meufe zosimes mier daxasiaTebuli mama gabrieli bevri sagulisxmo daskvnis gakeTebis saSualebas miscems momaval Taobas... didia meufe zosimes damsaxurebaa saxarebis ganmartebaTa wmida mamaTa swavlebis mixedviT gamocema, romelic 1998 wels daiwyo. gamocemulia 4 wigni. rogorc igi winasityvaobaSi aRniSnavda, `imedia Cveni mokrZalebuli naSromi keTil samsaxurs gauwevs RvTis sityviT dainteresebul mkiTxvels da sulier ganaTlebaSi Seeweva maT~ calke aRniSvnis Rirsia misi qadagebani, romelic orjer gamoica da sazogadoebis didi mowoneba daimsaxura. `RvTis sityvis qadagebisas, _ aRniSnavda igi, _ Tavad damiWeria xSirad raRac ucxo da saidumlo Cems xmaSi, ufro sworad iseTi xma msmenia, rasac sasikeTod SeuZravs Cemi suli, guli satirlad amCuyebia da Tvalebze momdgomia sixarulis cremli. es ar aris amqveyniuri xma, es zeciuri xma aris, romelic erTxel Tu moesma kacs, aRarasodes

daaviwydeba cxovrebaSi... es xma CemTvis mudam iyo sanatreli, radgan me igi araerTgzis maqvs mosmenili.~ 2008 wlis 25 noembers wilknisa da duSeTis mTavarepiskopos zosimes mRvdelmTavrad kurTxevidan 25 weli Seusrulda. sazeimo Sekrebaze meufe zosimem am sityvebiT mimarTa sazogadoebas: `qristes mier sayvarelno mamano da Zmano! Zvirfaso stumrebo! pativcemuli sazogadoebav! dRes Cven SevikribeniT imisaTvis, raTa aRvniSnoT Cveni eklesiuri cxovrebisaTvis mniSvnelovani TariRi _ Cemi episkoposad gamorCevisa da kurTxevis 25 wlisTavi. me mainc da mainc ar viyavi mosurne imisa, rom gamorCeviT da sazeimod aRniSnuliyo es dRe eklesiaSi, magram win ver davudeqi bevri pativsacemi adamianis survils, raTa Rirseuli pativi miegoT TavianTi mRvdelmTavrisaTvis mniSvnelovani TariRisa da saerTod, mTeli misi moRvaweobisaTvis. Cven, ra Tqma unda, gvesmis, rom es ar aris erTi pirovnebis dResaswauli, rom es Cveni eklesiuri cxovrebis, Cveni warmatebebisa Tu siZneleebis gamomxatveli da aRmniSvneli dRec aris, rameTu episkoposi, rogorc brZanebs wmida mociquli, saxe da simtkicea eklesiisa. neba momeciT, mokled gadavavlo Tvali Cvens samRvdelmTavro moRvaweobas da iqidan gamovyo is mniSvnelovani movlenebi, rac TqvenTvis, aq myofTaTvis ar iqneba interesmoklebuli. qristes mier sayvarelno! ar SemiZlia Cemi cxovrebis am mniSvnelovan dRes ar gavixseno Cemi bavSoba, Cemi siyrmisa da siWabukis wlebi. ufali saxarebaSi brZanebs: `ara Tquen gamomarCieT me, aramed me gamogarCien Tqueno~. WeSmaritad Tavisi msaxurebisaTvis adamians arCevs ufali. ase iyo Cems cxovrebaSic, ukve pataraobisas vgrZnobdi ufalTan sakvirvel siaxloves da imasac, rom Cemi momavali cxovreba masTan iqneboda dakavSirebuli. Cems sulier adamianad CamoyalibebaSi udidesi wvlili miuZRvis gansvenebul bebias Cemsas _ barbares, man gaaRviva CemSi lampari uflis rwmenisa da siyvarulis. man jer Tavis mwir senakSi ganmacdevina mSveniereba da sitkboeba uxilavi samyarosi, Semdeg ki pirvelma mimiyvana RvTis taZarSi _ eklesiaSi, sadac maziara im eniTgamouTqmel sixarulsa da netarebas, rac samudamod aRibeWda Cems sulSi da ris maZebradac me im dRidan viqeci. mas Semdeg sul am ucxo, zeciur sixaruls daeZebda Cemi suli da am Ziebam, qveyniur winaaRmdegobaTa miuxedavad, Semayena RvTis wmida gzas, gamxada eklesiis msaxuri da momkida uflis sapatio tvirTi. me am tvirTs, rogorc did safases, mondomebiT da mofrTxilebiT vezidebodi es wlebi da vezidebi dResac, raTa igi uklebliv mivitano ufalTan mis zeciur sasufevelSi. RvTis gangebiT, Tavidanve Cemi moRvaweoba daukavSirda mcxeTis sasuliero seminarias, erTaderT sasuliero saswavlebels, maSin rom moqmedebda saqarTveloSi, swavlis damTavrebis Semdeg iqve damtoves samoRvaweod da Cemi cxovrebis saukeTeso wlebi iq gavatare pedagogad, zedamxedvelad da reqtorad moRvaweobaSi. wlebis ganmavlobaSi sasuliero pirTa aRzrdisa da ganaTlebis saqmes vemsaxurebodi iq. es metad saintereso da dauviwyari periodi iyo Cemi cxovrebisa, maSin me metad mZime, magram sasiamovno tvirTs vezidebodi RvTis SewevniT. maSindeli seminaria pansionatis tipisa iyo da mec, rogorc moZRvarsa da zedamxedvels, TiTqmis moukleblad mixdeboda yofna iq. me Tavad miwevda cxovreba saswavleblis

SinaganawesiT da amis Sesrulebas sxvebsac vTxovdi. maSindeli sasuliero seminaria moqmedebda samTavros dedaTa monasterSi da monastris sasikeTo gavlenas yvelani ganvicdidiT. momavali moZRvrebi, saeklesio ganaTlebis garda iZendnen sulier Cvevebsac, rac advilad xorcieldeba monastrul simSvidesa da simyudroveSi. swored am simSvidesa da simyudroves eswrafvoda pataraobidan Cemi suli da swored amitomac maSindeli saswavlebeli mSvid sulier navTsayudelad iqca CemTvis. aq poulobda Cemi suli did sulier Svebas, saero SfoTsa da oromtrials moridebuli. Sroma da garja saswavlebelSi moRvaweobisas, ra Tqma unda, iyo Zalze didi, magram igi araferi iyo im sulier nugeSTan SedarebiT, rasac me monastrul, mSvid garemoSi, mcxeTis uZveles siwmideebTan siaxloveSi vpoulobdi. amitomac vufrTxildebodi me Cems saqmianobas da Tavs ar vzogavdi, rom rac SeiZleba meti sargebeli mometana eklesiisaTvis da Cemi sulisTvis. es metad mZime dro iyo eklesiisa da Cveni qveynisaTvis. aTeizmi batonobda irgvliv, sulieri cxovreba yovelmxriv iyo SezRuduli, aranairi gasaqani ar gvqonda winsvlisa, yovelmxriv viyaviT borkilebdadebulni. Zalzed ganvicdidiT sasuliero pirTa naklebobas, maswavleblebic arasakmarisi gvyavda saswavlebelSi. zogjer erT pedagogs ramodenime sagnis swavleba uxdeboda, rac ar iyo ioli, swavlis donec Sesabamisad ar iyo maRali. moZRvari-maswavleblebis mouclelobis gamo, xSirad cdeboda mecadineobebi, rasac Cven ganvicdidiT. ukve Cemi studentobisas ramdens fiqrobda imaze, Tu rogor SeiZleboda mdgomareobis gamosworeba iq, ra unda gagvekeTebina, rom naklovanebebi aRmogvefxvra saswavleblis cxovrebaSi. vin icis, iqneb maSin Seismina ufalma Cveni gasaWiri Tu saTxovari da ganizraxa momavalSi samRvdelmTavro moRvaweoba Cemi. ufals xom yvelaferi esmis Cveni, igi ar tovebs uyuradRebod Cvens saTxovarsa da gasaWirs, da cdilobs Tavis dros aRgvisrulos igi. mec vgrZnobdi, rom momavalSi misgan met Sewevnas miviRebdiT, rom Cvenze met wyalobas gaiRebda ufali. berobis miRebis Semdeg CemSi gaZlierda ganmxoloebuli, beruli moRvaweobis survili da erTxans kidec vemzadebodi saero cxovrebidan meti garidebisaTvis, magram male vigrZeni, rom amisTvis ara mlocavda ufali, mas sxva moRvaweobisTvis vWirdebodi. Sinaganad mec vgrZnobdi, rom saswavleblisaTvis saWiro viyavi, rom iqidan ar momaridebda ufali. 1983 wlis oqtomberSi moxda mRvdelmTavrad gamorCeva da kurTxeva Cemi, im dros ori samRvdelmTavro kaTedra iyo gaTavisuflebuli da RvTis gangebiT erTze, Wyondidis uZveles saydarze moxda dadgineba Cemi. es iyo mniSvnelovani movlena CemTvis da eklesiisTvis. maxsendeba erTi sasuliero piris gamonaTqvami maSindeli: `mixaria es Cveni eklesiisaTvis, radgan vici, rom erTgul mRvdelmTavars SeiZens igi Tqveni saxiT, magram vwuxvar TqvenTvis, radgan amis Semdeg didi simZimis tvirTva mogiwevT cxovrebaSi~ _ mas Semdeg, mec xSirad vfiqrob amaze da vekiTxebi xolme Tavs: `meufeo, mRvdelmTavrobam ufro pativi da dideba SegZina Tu simZimeni? da me yovelTvis vpasuxob, rom es ufro metad iyo simZimeni, romelsac ai, ukve 25 welia vezidebi RvTis SewevniT. madloba ufals, rom igi ar mtovebda am tvirTis zidvaSi, is yovelTvis medga gverdiT, mamxnevebda da Zalas mmatebda moRvaweobisaTvis. saswavlebelSi Cems saqmianobas exla ukve

daemata eparqiaSi samsaxuric, ramac gamiCina ufro meti sazrunavi da safiqrali. maxsendeba Cemi Casvla Wyondidis eparqiaSi da moRvaweobis dawyeba iq. iseTi aSfoTebuli da aRelvebuli damxvda samwyso, rom Znelia amis gadmocema sityvebiT. imdeni dardi, wyena da wuxili iyo irgvliv dagrovili, rom aRar vicodi romlisTvis mimexeda, ris gadawyvetas SevWidebodi. yvela qveyniur, xilul nugeSsa da Sewevnas iTxovda Cemgan, roca me Tavad viyavi qveyniur Sewevnasa da Tanadgomas moklebuli. roca me maT vTavazobdi sulier sazrdos, roca me vcdilobdi uflisaken mimepyro mzera maTi, raTa misgan migveRo saWiro Sewevna da nugeSi, maT umZimdaT amis mosmena da jiutad iTxovdnen Cemgan imas, rac me ar SemZlo mimeca maTTvis. maSin daviviwye me Cemi dardi da gasaWiri da ufals mxolod imaT Sewevnasa da daxmarebas vevedrebodi. ramdeni uZilo Rame da cremli maxsovs maTze vedrebasa da fiqrSi gatarebuli, ramdeni Seuracxyofa da damcireba maqvs daTmenili maTgan da maTTvis, icis mxolod maRalma RmerTma da me aRar minda gaxseneba maTi. maSin damanaxa ufalma, Tu rogor iyo xalxi WeSmarit sulierobas daSorebuli da is, rom upirvelesad unda mimexeda imaTi sulebisTvis, maTi borotis tyveobidan gamoxsnisaTvis unda gavrjiliyavi. es iyo udidesi tkivilebis da amave dros ufalTan didi siaxlovis dReni, radgan im tkivilebis daTmenis gareSe, ufali ase axlobeli ver gaxdeboda CemTvis. swored maSin gadatanilma tkivilebma da siZneleebma, damanaxes da maswavles namdvili ufali da mapovnines igi, da ganmacdevines is ucxo sixaruli, rasac gasaWiris sasoebiT daTmenis Semdgom iZens adamiani, diax, maSin maswavla ufalma mwuxarebiT SeZenili sixarulis gacda, rasac albaT ver Seedreba veranairi qveyniuri nugeSi. raxan es ucxo sixaruli erTxel igema Cemma sulma, mas Semdeg sul mas natrobs, mis ZebnaSi aris. minda es sixaruli xSirad iyos CemTan, magram vici, rom amisTvis unda daviTmino meti siZneleni, rac sust, kacobriul bunebas Cvensas umZims. namdvili sixaruli ki kvlavac swyuria Cems suls da mudam mis ZebnaSi aris. Wyondidis eparqiaSi didxans ar momiwia moRvaweoba, radgan sasuliero saswavlebels sWirdeboda meti yuradReba da mzrunveloba Cemi. amitom erTi wlis Semdeg damadgines wilknel mRvdelmTavrad, raTa ufro met xans vyofiliyavi saswavlebelSi. male amas daemata Cemi sapatriarqos sagamomcemlo ganyofilebis saTaveSi dadgenac da aman kidev ufro datvirTa eklesiuri cxovreba Cemi. amis Semdeg mTlianad wilknis uZveles eparqias daukavSirda Cemi samsaxuri, is gaxda Cemi ZiriTadi sazrunavi da safiqrali. Tavidan arc erTi taZari ar iyo Cvens eparqiaSi moqmedi, wilknis uZvelesi kaTedralic ki iyo gauqmebuli, amitomac msaxurebebs mcxeTaSi, sveticxovlis taZarSi vasrulebdi. saqarTvelos am uZveles da uwmides saydarSi moRvaweoba, ra Tqma unda, udidesi pativi da Rirseba iyo CemTvis, magram me mainc vnatrobdi im kurTxeuli drois dadgomas, roca Cven wilknis sakaTedro taZars avamoqmedebdiT da iq samRvdelmTavro msaxurebebs ganvaaxlebdiT. amisTvis bevrs vevedrebodi ufals da mis kurTxeul dedas da es dRec dagvidga misi SewevniT. es iyo 1988 wlis 21 noemberi, roca Cven sazeimod vakurTxeT RvTimSoblis sakaTedro taZari wilkanSi, riTac saTave davudeT wilknis uZvelesi eparqiis amoqmedebas,

rasac didi mniSvneloba hqonda mTeli eklesiisaTvis, mas Semdeg TandaTan gavxseniT da avamoqmedeT ananuris, duSeTis, mWadijvris, nataxtris, muxranisa da eparqiis sxva taZrebic da gavmarTeT iq saeklesio msaxurebani. amJamad eparqiaSi moqmedebs ocdaaTze meti eklesia-monasteri. bolo wlebSi RvTis SewevniT SevZeliT axali taZrebis aSeneba biwmendSi, yvavilSi, bazaleTSi, cixisZirSi, WarTalsa da duSeTSi. amoqmedda dedaTa monastrebic. eparqiaSi ganaxlda saganmanaTleblo saqmianoba, gamoica sasuliero Sinaarsis wignebi. CemTvis metad mniSvnelovan movlenad iqca wmida nikolozis taZris aSeneba duSeTSi, radgan igi Tavidanve sakaTedro taZrad iyo gaazrebuli. saqarTvelos eklesiaSi amJamad moqmedi debulebis Tanaxmad, duSeTSi daarsda samRvdelmTavro kaTedra, rasac didi mniSvneloba aqvs saqarTvelos mTianeTSi qristianuli rwmenis ganmtkicebisa da gavrcelebisaTvis. yoveli taZris amoqmedeba udides siZneleebTan iyo dakavSirebuli, es iyo borotisagan mitacebuli da iavarqmnili siwmideebisaTvis axali sicocxlis dabruneba, es iyo xelaxali dabadeba maTi. amisTvis gadatanili gaWirvebisa da siZneleebis wil did sulier sixaruls gvaZlevda ufali. es aris is safaseni, ris SesaZenadac viyaviT eklesiaSi mowodebulni. magram ragind didi da mZimec ar unda yofiliyo xiluli taZrebis gamarTva, is mainc umniSvnelo iyo uxilavi taZrebis, adamianTa sulebis gamarTvasTan SedarebiT, romlebic xilul taZrebze metad iyvnen daSlilni da darRveulni. bevrad mZime asaSenebeli Seiqna uRvTo cxovrebisgan Seryvnili da damaxinjebuli adamianTa sulebi. ramdeni Sroma da garja, ramdeni locva-vedreba gaxda saWiro, rom arawmida cxovrebisagan mogveridebina adamianebi da RvTiur, maradiul safaseebs gveziarebina isini. madloba RmerTs, Cven mudam vgrZnobdiT RvTis madlian Sewevnas am saqmeSi da TandaTan adamianTa sulieri feriscvalebis mowmenic vxdebodiT. es iyo mudam Cveni sixaruli da dResac esaa sixaruli Cveni. adamianis gadarCena, adamianisTvis WeSmariti nugeSiscema iyo yovelTvis Cveni sazrunavi da dResac am mizans vemsaxurebiT RvTis SewevniT. magram am RvTiur Rirebulebebis Zebnam momitana sxva siZneleni. upirvelesad is, rom vigrZeni ucnauri gaucxoeba wuTisofelTan da simartove didi. rac ufro metad Sevecade RvTiuri safaseebis SeZenas, rac ufro metad SeveWide sulis macxovnebeli saxlis Senebas, miT ufro miwieri, amqveyniuri cxovrebisaTvis ucxo Seviqeni. aman mtanjveli simartovis grZnoba dabada CemSi, zRuded rom aRimarTa Cemsa da qveyniur cxovrebas Soris. rogor ar vecade siucxovisa da simartovis am ucnauri grZnobisagan Tavis gaTavisuflebas, magram ver SevZeli, radgan yoveli aseTi cdiT, sulier safaseebs vakldebodi, uromlisodac sicocxles Cemsas ekargeboda azri. Tavidan amas ganvicdidi, sakuTar Tavs vadanaSaulebdi da bralsa vdebdi, magram Semdeg TandaTan mivxvdi, rom yovelive amaSi eria RvTis xeli, rom es ar xdeboda marto CemiT, rom am ucxoobasa da simartoves aRvivebda Tavad ufali, rom amaSi xelsac ki miwyobda igi, raTa raRac Cemeuli, gansxvavebuli safase Tu suli nugeSad Semoenaxa marTali adamianebisTvis. dRes me aRar makvirvebs siucxove da simartove Cemi, vici, rom igi RvTisagan maqvs mocemuli, marto imas vevedrebi ufals, rom gamaZlieros, raTa Cemi mokrZalebuli moRvaweoba nugeSad iqces mravalTaTvis. zogjer

mec miCndeba undobloba sakuTari gzisa da xvedrisadmi, amas arc Tu iSviaTad sevda da guliswyveta Semoaqvs xolme sulSi, magram madloba ufals, es ar grZeldeba didxans, ufali saidanRac gamomiCens xolme nugeSs viRacis piriT, mamxnevebs da iseTsac gamagonebs, rac sikeTis rwmenas da sasoebas mimtkicebs da kidev imas, rom me unda movufrTxilde im mokrZalebul sikeTes, rasac ufali inaxavs CemSi, raTa igi bevr marTal suls nugeSad eqces momavalSi. roca Cemi Sinagani verafriT momirigebia gare sinamdvilesTan da iseTi grZnoba maqvs, rom TiTqos RmerTsac xeli aqvs Cvenze aRebuli, swored maSin, saSineli unugeSobis Jams saidanRac ufals ucxo sixaruli Semoaqvs xolme Cems sulSi, ise gamamxnevebs da damaimedebs, rom darcxvenili bavSviviT Tavs vxri xolme Zirs da mzad var daviTmino ufro meti simZime da unugeSobani, Tu es saWiro iqneba misTvis da eklesiisaTvis, ramden suls did nugeSad qcevia eklesiuri msaxureba Cemi, ramdens gulwrfeli cremlebiT gamouxatavs madliereba WeSmaritad RvTiuri sityvis mosmenisaTvis, ramdens Tvalcremlians aRmoxdenia CvenTan usazRvro madlierebis gamomxatveli sityvebi _ `icocxleT meufeo, didxans, icocxleT, rom ar mogvakldes Tqvengan es RvTiuri nugeSi,~ _ da am dros rogor gaviwydeba yvela dardi da tkivili, aqamde gancdili da gadatanili, da xvdebi, rom swored im daTmenili dardisa da tkivilis wil geZleva RvTisagan es sanatreli sixaruli. maSin im wuxilsac veRara vgrZnob, sadRac qreba igi da Sen Tavad gaocebs sakvirveleba didi da xvdebi, rom im dros dardi da wuxili xdeba Seni sixaruli, rom SenSi moqmedebs ufali, rameTu mxolod mas ZaluZs sixarulad giqcios mwuxareba da tkivili. am dros geufleba usaZRvro madliereba RvTisadmi didi tkivilisa da didi sixarulisaTvis. RmerTma ar mouSalos Cems moRvaweobas marTali sixaruli momavalSic. dasasruls minda damswre sazogadoebas uRrmesi madloba movaxseno CvenTvis mniSvnelovani TariRis Rirseulad aRniSvnisaTvis. madloba minda movuxado Cvens sulier mamebs, Cvens moZRvrebs maTi Zmuri Sewevnisa da TanadgomisaTvis. madlobas movaxseneb duSeTis raionis gamgeobasa da sakrebulos, romelTagan yovelTvis vgrZnobdiT pativiscemasa da Tanadgomas moRvaweobaSi. madlobas movaxseneb Cvens samwysos, Cvens mrevls, Cvens sulier debsa da Zmebs, yovelTvis rom cdilobdnen Cemi samRvdelmTavro tvirTis Semsubuqebas da moRvaweobaSi siyvarulsa da siTbos ar gvaklebdnen. gansakuTrebiT minda madlierebis sityvebi gavagono Cvens axalgazrdebs, imediTa da mokrZalebiT rom Semogvyureben da momavlis rwmenasa da imeds gvimtkiceben. madlobas movaxseneb dRevandeli Cveni Sekrebis organizatorebs, Cvens pativsacemad da gasaxarad keTilad rom gaisarjnen. da bolos, udidesi madloba minda Sevwiro yovladwmida RvTismSobels, im uxvi wyalobisa da SewevnisaTvis, mTeli Cemi samRvdelmTavro moRvaweobisas rom gvagrZnobinebda da magrZnobinebs dRes. minda SevTxovo ufals, rom Cvens sulier cxovrebas misi dedobrivi safarveli arasodes moSlodes. yvelas Segvewios yovladwmida RvTismSobeli, iman dalocos Cveni xalxi, Cveni eklesia da momavali Cveni, amin!~ (72, 2008, 11).

mitropoliti giorgi (SalamberiZe)


mitropoliti giorgi, eriskacobaSi guri korfiles Ze SalamberiZe, daibada 1940 wlis 25 Tebervals baRdadis raion sofel fersaTSi. saSualo skola daamTavra fersaTSi, Semdeg Tavisi Zmis _ cnobili sasuliero piris viqtor SalamberiZis _ rCeviTa da sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis, efrem II-is locva-kurTxeviT swavla ganagrZo leningradis (peterburgi) sasuliero seminariaSi, Semdeg sasuliero akademiaSi, romelic daamTavra 1971 wels. 1971 wlis 23 noembers uwmidesma da unetaresma efrem II-m igi akurTxa mRvdlad da daniSna mcxeTis sasuliero seminariis pedagogad. seminariaSi igi kiTxulobda RvTismetyvelebis sagnebs. 1971-1974 wlebSi RvTismsaxurebas aRsrulebda Tbilisis ioane RvTismetyvelis saxelobis eklesiaSi. 1974-1978 wlebSi _ quTaisis petre-pavles saxelobis ekelsiaSi. mama giorgi aqtiur monawileobas iRebda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis me-12 saeklesio krebis muSaobaSi da mxars uWerda sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydres _ cxumafxazeTis mitropolit ilias. 1978 wlis 16 marts igi dainiSna mcxeTis sasuliero seminariis reqtorad da sveticxovlis sapatriarqo taZris

winamZRvris moadgiled. 1980 wlis ianvridan 1988 wlis oqtombramde iyo sionis sapatriarqo taZris protopresviteri. 1988 wlis 14 oqtombers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT gamorCeuli iqna Wyondidel episkoposad. rogorc meufe giorgi aRniSnavs: `me axalgazrdobidanve gulma eklesiisaken gamiwia. am gzaze awgardacvlilma dedaCemma damiloca momavali. Cemi ufrosi Zma viqtor SalamberiZe cnobili sasuliero piri iyo kaTolikospatriarq melqisedekis dros, manve warmadgina patriarqTan da Cemi survili gadasca. uwmidesma melqisedekma damloca da miTxra: `kargia rom sasuliero pirad gaxdoma mogsurvebia, magram jer keisars mieci keisrisao, samxedro savaldebulo samsaxuri moixade da mere vifiqroT am Temazeo~. mec aRvasrule misi kurTxeva. Semdeg viswavle jer seminariaSi, mere ki peterburgis (imxanad leningradis) sasuliero akademiaSi. roca samSobloSi davbrundi kaTolikos-patriarqma efrem II-m jer quTaisis eklesiaSi damadgina, droTa ganmavlobaSi mcxeTaSi gadmomiyvanes sveticxovelSi... uwmidesisa da unetaresis ilia II-is aRsaydrebamde saqarTveloSi sul 50mde moqmedi eklesia iyo TiTze CamosaTvleli sasuliero pirebiT. uwmidesma da unetaresma ilia II-m didi Sroma gaswia saqarTvelos eklesiis fexze wamosayeneblad. swori, gonivruli taqtika, aTeistur xelisuflebasTan warmoebuli brZnuli politikiT nel-nela daiwyo gaveranebuli da gaukacriebuli eklesiebis aRdgena. gadioda wlebi da saqarTvelos ekelsia Zalas ikrebda. ufalma mec mravali keTili saqmis Semswre da uSualo Semsrulebeli mamyofa... CemTvis didi pativi iyo mRvdelmTavrad gamorCeva da Wyondidis eparqiis Cabareba. XX saukunis 80iani wlebisTvis eparqia mTel samegrelos moicavda. amodena eparqiaSi moqmedi iyo: senakSi menjis savane, TeklaTis dedaTa monasteri, q. foTis iveriis RvTismSoblis taZari da axladgaxsnili martvilis monasteri. eparqiaSi CasvlisTanave gadavwyvite yvelaferi meRona imisaTvis, rom RmerTs daSorebuli xalxi eklesiisaken Semomebrunebina. ocnebad mqonda qceuli, rom samegrelos yvela raionSi TiTo sasuliero piri da TiTo moqmedi eklesia yofiliyo. daviwyeT nel-nela xalxSi gasvla, jer kidev SemorCenil morwmuneTa gars Semokreba, xelmowerebis Segroveba taZrebis gaxsnis moTxovniT. unda iTqvas, rom seriozul winaaRmdegobas gviwevdnen xelisuflebis adgilobrivi organoebis, soflis sabWosa da kolmeurneobaTa Tavmjdomareebi. miuxedavad mravali dabrkolebisa da Seviwroebisa mainc SevZeliT gagvexsna zugdidis dadianebis karis eklesia, walenjixis monasteri, xobis monasteri, caiSis eklesia. taZris amoqmedeba ioli saqme ar iyo. jer xalxSi unda Segroviliyo xelmowerebi, mere adgilobriv raionul aRmasrulebel komitets mimarTavdnen, iqidan Txovnas agzavnidnen saqarTvelos ministrTa sabWosTan arsebul religiis saqmeTa rwmunebulTan, rwmunebuli sabuTebs agzavnida moskovSi sabWoTa kavSiris religiis saqmeTa komitetis TavmjdomaresTan, romlis ganwyobaze iyo damokidebuli nebismieri eklesiis amoqmedeba. Tanxmobis SemTxvevaSi patriarqsa da eparqiis mRvdelmTavars ufleba eZleodaT axlad gaxsnil eklesiaSi daedginaT moZRvari. amis Semdeg sxva problemebi iwyeboda. imxanad eklesiebi saxelmwifosagan ibegreboda anu raionul safinanso organos warmomadgenlebs SeeZloT, Tu moqmedi eklesia saxelmwifo gadasaxads ver gadaixdida, taZris daxurva moeTxova. eklesiis erTaderT

Semosavals gayiduli sanTlidan miRebuli Tanxa da mRvdelmoqmedebaSi aRebuli Semowiruloba Seadgenda. axalgaxsnil eklesiebSi ZiriTadad gaWirvebuli moxucebi dadiodnen... TiTqmis 19 weli viyavi Wyondidis eparqiis mRvdelmTavari, yvela eklesiasTan da samrevlosTan didi siyvaruli makavSirebs.~ (66, 119-120). meufe giorgis RvawliT eparqiaSi amoqmedda sujunis, sefieTis, tyviris, maidanis, maranis, abaSis eklesiebi. 1992 wlis 21 dekembers episkopos giorgis eboZa mTavarepiskoposoba, 2000 wlis 28 noembers mitropolitoba. 2007 wlis 21 dekembers dajildovda wmida giorgis ordeniT. 2007 wlis 25 dekembers mitropoliti giorgi dadgenil iqna axladSeqmnili Terjolisa da tyibulis eparqiis mmarTvelad. axali eparqia istoriuli gaenaTis eparqiis nawils moicavs. meufe giorgi Cveuli gulmodginebiT Seudga axal eparqiaSi eklesiamonastrebis aRorZinebas. mitropoliti giorgi aris RvTismetyvelebis doqtori. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis Zveli Taobis erT-erTi gamorCeuli mRvdelmTavari.

mitropoliti iobi (aqiaSvili)


mitropoliti iobi, eriskacobaSi elguja zurabis Ze aqiaSvili, daibada 1960 wlis 29 maiss yazbegis raion sofel snoSi. aqiaSvilTa gvari RuduSaurTa ganTqmuli sagvareulos erT-erTi ganStoebaa. igi bavSvobidanve eziara qristianuli sarwmunoebis madls, ojaxi RvTismoSiSi da morwmune iyo. 1977 wels elguja aqiaSvilma daamTavra sofel snos saSualo skola, 1978 wels Cairicxa saqarTvelos sasoflo-sameurneo institutis ekonomikis fakultetze. studentobis wlebSi igi iyo sionis sapatriarqo taZris stiqarosani. 1982 wels institutis damTavrebis Semdeg sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT dainiSna saqarTvelos sapatriarqoSi ekonomistad. 1983 wlidan elguja aqiaSvili saqarTvelos sapatriarqos safinanso-sameurneo ganyofilebis ufrosis moadgilea. 1984 wels gawveul iqna samxedro samsaxurSi. dabrunebis Semdeg muSaoba ganagrZo saqarTvelos sapatriarqoSi arqivariusad. 1985 wels Cairicxa mcxeTis sasuliero seminariaSi. seminariaSi swavlis dros gadawyvita kidev ufro axlos gacnoboda monastruli cxovrebis wess. ardadegebis dros iyo morCili beTaniis mamaTa monasterSi, martyofis sapatriarqo rezidenciaSi. 1988 wlis 3 ianvars samTavros monasterSi wilknelma episkoposma zosimem (SioSvili) elguja aqiaSvili aRkveca berad da uwoda saxeli iobi. imave wlis 19 ianvars, naTlisRebis dResaswaulze sionis sapatriarqo taZarSi uwmidesma da unetaresma ilia II-m beri iobi akurTxa diakvnad, xolo 28 marts _ mRvdlad. 1988 wlis 22 ivniss mRvdelmonazoni iobi dainiSna martyofis RvTaebis monastris winamZRvrad. 1989 wlis zafxulSi mRvdelmonazoni iobi monawileobda aWaraSi mowyobil misionerul mogzaurobaSi. 1989 wlis 3 seqtembers igi ayvanil iqna iRumenis xarisxSi, imave wlis oqtomberSi uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locvakurTxeviT gadayvanil iqna aWaraSi sxalTis axladgaxsnil mamaTa monasterSi. 1990 wlis 28 agvistos varZiaSi wirvis damTavrebis Semdeg

uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma iRumeni iobi arqimandritis xarisxSi aiyvana. 1990 wlis seqtemberSi arqimandriti iobi gadayvanil iqna cxum-afxazeTis eparqiaSi, komanis monasterSi, magram elementaruli sacxovrebeli pirobebis arqonis gamo iZulebuli gaxda droebiT kvlav TbilisSi dabrunebuliyo. 1990 wlis ivlisidan dainiSna saqarTvelos sapatriarqos axladCamoyalibebuli soflis meurneobis ganyofilebis Tavmjdomared, imavdroulad asrulebda martyofis RvTaebis monastris winamZRvris movaleobasac. 1992 wlis maisSi saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis wmida sinodis gadawyvetilebiT arqimandriti iobi gamorCeul iqna manglel episkoposad. 17 maiss sveticxovlis sapatriarqo taZarSi Sesrulda misi episkoposad kurTxevis wesi. arqimandritma iobma am sityvebiT mimarTa uwmidessa da unetaress, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq ilia IIs, wmida sinodis wevrebs: `dRes, am wuTebSi, gansakuTrebiT vgrZnob RvTis gangebis idumalebas. guli Cemi aRvsilia RvTisa da moyvasis siyvaruliT, miyvars ufali misTvis, rom igi aris erTi WeSmariti da maradmyofeli, miyvars ufali misTvis, rom igi aris didad mowyale. am didi siyvarulidan gamomdinare msurs Cemi guli da suli mivando maRal RmerTs. sulisa da gulis Tviseba ki iseTia, rasac Seiyvareb sruli siyvaruliT, imas daemoneba. diaxac msurs umwikvlod vemsaxuro yovlisSemZle RmerTs da Cems sayvarel ers. Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, didia RvTis gangeba da Zala, romelmac Tqveni wmida locviT gamomirCia da damadgina uZvelesi manglisis eparqiis mRvdelmTavrad. mesmis ra esoden didi pativi da mniSvneloba episkoposobisa, gTxovT ilocoT CemTvis, Cemi gaZlierebisaTvis im zegardmo sibrZnis Cems simdableze gardamosvlisaTvis, razedac wmida mociquli iakobi brZanebs: `zegardmoi sibrZne pirvelad siwmide ars da merme mSvidobai, saxierebai, morCilebai, savse wyalobiTa da nayofiTa saqmeTa keTiliTa, ganukiTxvel da Seuorgulebul~. wodeba episkoposobisa da mociqulebrivi Rvawli is aris, rom qristianul cxovrebas vatarebde siwmidiT, siyvaruliT, TavmdablobiT. didi survili maqvs Seviqmna Rirsi esoden didi pativisa. mommadlos ufalman, Tqveno uwmidesobav, Tqveni mamobrivi zrunviTa da locviT, keTilmsaxureba RvTisa da erisa. Tavs vusvam kiTxvas, rodis Seviqmnebi Rirsi am wodebisa? albaT maSin, odes aRvasruleb wmida pavle mociqulis suli wmidiT ganbrZnobil sityvebs: `yovliTa simdabliTa da simSvidiTa da sulgrZelobiTa Tavs idebdiT urTierTis siyvaruliTa, iswrafdiT damarxvad erTobasa. mas sulisasa, sakvirveliTa misi mSvidobisaiTa~. SevsTxov maRal RmerTs Cems msaxurebaSi momces mzera marTlmadidebeli episkoposisa, rom davinaxo marTali da codvili, fariseveli da dacemuli. rom viyo daundobeli codvisadmi da Semwynarebeli codvilisa, miyvardes codvili da mZuldes codva. viyo erTguli marTlmadidebeli sarwmunoebisa. didi marTlmadidebeli asketi ioane kibisaRmwereli wers: `sxvaa RvTismfarveloba da sxvaa wyaloba RvTisa, da sxva _ nugeSiscema, RvTis gangeba vrceldeba yvela arsebulze, Sewevna RvTisa eboZebaT maT, romelnic marTalni arian, RvTis mfarvelobis qveS arian marTalni, RvTis wyalobiT jildovdebian, romelni msaxureben ufals, xolo nugeSiscemul arian, romelTa uyvarT RmerTi~. am wmida siyvarulidan gamomdinare, yovladwmida RvTismSoblis meoxebiTa da Tqveni

wmida locviT axal msaxurebaSi msurs mqondes RvTis mfarvelobac, RvTis wyalobac da nugeSiscemac me yovladuRirss. da bolos muxls vidrek Semoqmedisa da Cveni meoxis yovladwmida RvTismSoblis winaSe da SevTxov; meoxo mxurvaleo da zRudeo, ubrZolvelo wyaro mowyalebisao, vevedrebi, vxmobT Senda mimarT, mas Tualad mewien Cven, dedufalo RvTismSobelo, da gvixsen Cven WirTagan, mxoloo kurTxeulo da moswrafe iqmen vedrebad, da ganmzadebul meoxebad, da lmobier xelisampyrobel, romeli ege maradis iRwvi pativismcemlobiTa SenTaTvis, RvTismSobelo~, `wyaloba Seni ufalo Tanamaval meyavn me yovelTa dReTa cxovrebisa CemisaTa, damkvidrebad Cemda saxlsa uflisasa gangrZobasa dResa.~ (61, 1992, 5). axladnakurTx episkoposs uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma Semdegi sityviT mimarTa: `brZanebiTa da gangebiTa yovlad wmidisa samebisa, mowyalebiTa mamisa da Zisa da sulisa wmidisaTa, did sveticxovelSi dadginebul da xeldasxmul xar episkoposad manglisisa. es aris gangeba da wyaloba RvTisa, romelmac Sen ierarqiis maRal safexurze agiyvana. dRes Sen RvTisa da eris winaSe aRiare is, rac unda daicva. upirveles yovlisa, gevaleba mtkiced daicva marTlmadidebluri sarwmunoeba, romlis fuZe saRvTo werili da saRvTo gadmocemebia. Sen mtkiced unda daicva is tradiciebi, romelTac wmida mamebi qadagebdnen. mtkiced unda daicva kanonebi, romelnic SvidTa msoflio krebaTa da adgilobriv krebaTa Sina daiwernen. es kanonebi simtkicea marTlmadidebluri sarwmunoebisa. Sen dRes fici mieci ufals, rom uerTguleb marTlmadideblur sarwmunoebas da daemorCilebi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs. unda gaxsovdes, rom es fici mxolod ubralo sityvebi rodia, aramed Rrma mniSvnelobis udidesi saidumloa. yoveli, vinc sveticxovelSi micemul fics arRvevs, aucileblad isjeba RvTisagan. amitom yovel mRvdelmTavars mudam unda axsovdes da xSirad unda kiTxulobdes am fics, romelsac xeldasxmis win aZlevs RmerTsa da eklesias am didsa da wmida taZarSi. Cven metad rTulsa da mZime dros vcxovrobT, roca mravali xiluli da uxilavi boroti Zala gansakuTrebuli sisastikiT ebrZvis siwmides, eklesias, samRvdeloebas. es Cveulebrivi movlenaa. qristianobis istoriisaTvis, am brZolam ar unda SegaSinos da guli ar unda gagitexos, radganac ufali brZanebs: `kldesa amas zeda aRvaSeno eklesiai Cemi da bWeni jojoxeTisani ver ereoden mas~. am sityvebidanac Cans, rom bWeni jojoxeTisani ebrZvian eklesias, magram jojoxeTi uZluria winaSe RvTisa. radganac damaarsebeli eklesiisa aris ufali Cveni ieso qriste, Ze RvTisa, amitomac yoveli, vinc eklesias SeebrZola, daiRupa. dRes Cveni eklesia mravali problemis winaSe dgas, mravali religia cdilobs SemoiWras saqarTveloSi, sadac yovelTvis mtkice iyo marTlmadidebluri sarwmunoeba. samwuxaroa, magram faqtia, rom am aRmosavlurma religiebma Tu seqtebma, romelnic Tavis Tavs qristianebs uwodeben, mizans miaRwies da mravali qarTveli daukarges uflis samwysos. dRes mRvdelmTavars rwmenis sadarajoze dgoma moeTxoveba. igi yvelafers unda akeTebdes imisaTvis, rom arcerTi adamianis warwymeda ar dauSvas. es rTuli dro Cvengan, eklesiisa da misi msaxurebisagan, gaZlierebul marxvas moiTxovs, rac TavisTavad sulierebis amaRlebis safuZvelia. swored Cven Cagvabara ufalma samwyso da movaleni varT igi uklebliv warvudginoT ufals. RvTis gangebiT, dRes Sen mRvdelmTavari gaxdi manglisis istoriuli eparqiisa, romelic

daarsebis dRidanve mtkiced idga qristianobis sadarajoze. manglisis wmida jvris Tayvansacemad xom ara marto mTeli saqarTvelo, aramed mTeli amierkavkasia modioda. mxolod ganxeTqilebis Semdeg aukrZala somexTa kaTolikosma somxebs am jvris Tayvaniscema. ai, aseTi mniSvneloba hqonda mangliss. Sen unda aRadgino is didebuli tradiciebi sulieri moRvaweobisa, romelic yovelTvis gamoarCevda manglisis eparqias. RmerTi iyos Seni Semwe da mfarveli, RmerTma gagaZlieros rwmeniT, siyvaruliTa da sasoebiT. miiRe kverTxi ese, raTa damwyso rwmunebuli Senda samwyso qristesi da daloce sruliad saqarTvelo, romelic dRes CvenTan erTad aRavlenda locvebs SenTvis.~ (61, 1992, 5). 1992 wlis seqtembridan episkoposi iobi dainiSna sasuliero akademiisa da seminariis proreqtorad. 1992 wlis 25 dekembers meufe iobi gadayvanil iqna baTum-Semoqmedis eparqiis mmarTvelad da xulos sasuliero saswavleblis reqtorad. baTumSemoqmedis eparqiaSi moRvaweobis dros meufe iobis ZalisxmeviT gaixsna mravali eklesia-monasteri, aWaris mosaxleobis didi nawili daubrunda qristianul sarwmunoebas. 1995 wlis gazafxulze wmida sinodis gadawyvetilebiT baTum-Semoqmedis eparqiis gayofis Semdeg episkoposi iobi dainiSna baTumisa da sxalTis episkoposad. 1996 wlis 21 oqtombridan dainiSna urbnisisa da ruisis eparqiis mmarTvelad da sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis qorepiskoposad. 1996 wlis 25 dekembers ayvanil iqna mTavarepiskoposis, 2000 wlis dekemberSi mitropolitis xarisxSi. 2007 wlis 25 dekembers dajildovda wmida giorgis umaRlesi ordeniT. 2003 wels piradi gancxadebis safuZvelze ganTavisuflda qorepiskoposis Tanamdebobidan da saTaveSi Caudga sapatriarqos saRvTismetyvelo da liturgikul komisiebs. meufe iobis damsaxurebaa urbnisisa da ruisis eparqiaSi saeklesio cxovrebis aRorZineba. eparqiaSi Semaval TiTqmis yvela sofelSi aRadgines Zveli an aaSenes axali eklesiebi. dafuZnda mamaTa da dedaTa monastrebi, sasuliero saswavleblebi.

urbnisisa da ruisis eparqiis moqmedi eklesia monastrebi. moqmedi taZrebi: 1. abanos RvTismSoblis Sobis sax. taZari 2. abisis wm. marines sax. taZari 3. avlevis miZinebis sax. taZari 4. alis kviracxovlis sax. taZari 5. aradeTis wm. giorgis sax. taZari 6. atocis wm. giorgis sax. taZari 7. axalsoflis iveriis RvTismSoblis xatis sax. taZari 8. bebnisis Teodore tironis sax. taZari 9. bekmis wm. giorgis sax. taZari 10. breTis wm. giorgis sax. taZari 11. didi flevis wm. giorgis sax. taZari 12. dirbis wm. giorgis sax. taZari 13. vayis RvTismSoblis Sobis sax. taZari 14. vayis 100000 qarTvel-mowameTa sax. taZari 15. zemo xvedureTis wm. giorgis sax. taZari

16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60.

kexijvris wm. giorgis sax. taZari moxisis wm. giorgis sax. taZari moxisis wm. giorgis sax. taZari (patara) mcxeTijvris taZari nabaxtevis ioane naTlismcemlis sax. taZari osiauris wm. giorgis sax. taZari ruisis sakaTedro taZari ruisis RvTismSoblis Sobis sax. taZari ruisis xarebis sax. taZari ruisis dimitri Tesalonikelis sax. taZari savanisubnis ilia winaswarmetyvelis sax. taZari saTivis wm. giorgis sax. taZari sasiretis wm. giorgis sax. taZari sativis wm. giorgis sax. taZari saRolaSenis miZinebis sax. taZari sacixuris wm. giorgis sax. taZari suramis wm. giorgis sax. taZari suramis RvTismSoblis sax. taZari suramis wm. marines sax. taZari suramis RvTaebis sax. taZari suramis wm. barbares sax. taZari suramis kviracxovlis sax. taZari suramis wm. kvirikesi da ivlitas sax. taZari taSiskris wm. giorgis sax. taZari taxtisZiris petre-pavles sax. taZari tezris RvTismSoblis Sobis sax. taZari tkocis wm. giorgis sax. taZari fcis RvTismSoblis Sobis sax. taZari qvenatkocis RvTismSoblis Sobis sax. taZari qvemo xvedureTis RvTismSoblis Sobis sax. taZari qviSxeTis aRdgomis sax. taZari Rvlevis RvTismSoblis Sobis sax. taZari SaSaqeTis iveriis RvTismSoblis xatis sax. taZari cocxnaris miZinebis sax. taZari cxramuxis wm. ninos sax. taZari cxramuxis wm. samebis sax. taZari Zlevis jvris wm. samebis sax. taZari waRvlis svimon mesvetis sax. taZari waRvlis wm. samebis sax. taZari wromis amaRlebis saxelobis sakaTedro taZari xaSuris sakaTedro taZari xaSuris wm. barbares sax. taZari xaSuris ioane RvTismetyvelis (goraTis) sax. taZari xaSuris wm. nikolozis sax. taZari xaSuris wm. marines sax. taZari

mamaTa monastrebi

qozifas mamaTa monasteri: 61. qozifas RvTismSoblis taZrad miyvanebis sax. taZari 62. qozifas ioane zedaznelis da mis 12 mowafis sax. taZari 63. qozifas yovelTa wmidaTa sax. taZari 64. qozifas wm. giorgis sax. taZari 65. qozifas wm. marTal lazares sax. taZari 66. qozifas wm. Sio mRvimelis sax. taZari winamZRvari _ iRumeni efremi (gamrekeliZe) berTubnis wmida mariam egviptelis saxelobis mamaTa monasteri 67. mariam egviptelis saxelobis taZari winamZRvari _ sqemiRumeni saba (JRenti) Zamis saba ganmwmedelis sax. mamaTa monasteri 68. wmida saba ganmwmedelis saxelobis taZari winamZRvari _ sqemmRvdelmonozoni luarsabi (sanikiZe) tbeTis gabriel mTavarangelozis sax. mamaTa monasteri 69. wmida gabriel mTavarangelozis saxelobis taZari winamZRvari _ sqemmRvdelmonazoni egnate (gogolaZe) muxileTis wm. zenon iyalToelis sax. mamaTa monasteri 70. wm. zenon iyalToelis sax. taZari winamZRvari _ mRvdelmonazoni zenoni (sanoZe) wm. giorgis sax. skite 71. wmida ioane naTlismcemlis sax. taZari skiteSi moRvawe pirTa raodenoba Seadgens 2 bers qvaTeTris yovelTa qarTvelTa wmindanTa sax. mamaTa monasteri 72. yovelTa qarTvelTa wmindanTa sax. taZari winamZRvari _ iRumeni grigoli (ToiZe) banis mamaTa monasteri 73. wm. grigol xanZTelis sax. taZari 74. RvTismSoblis safarvelis sax. taZari winamZRvari _ sqemmRvdelmonazoni gedeoni (TibilaSvili) qarTis wm. aTanase didis sax. mamaTa monasteri 75. wmida aTanase didis sax. taZari winamZRvari _ sqemmRvdelmonazoni isidore (oqropiriZe) kodmanis wm. gabriel qarTvelis sax. mamaTa monasteri 76. wmida gabriel qarTvelis saxelobis taZari winamZRvari _ sqemmRvdelmonazoni markozi (miqabaZe) yinwvisis wmida nikolozis saxelobis mamaTa monasteri 77. wm. nikolozis sax. taZari

78. wm. giorgis sax. taZari winamZRvari _ iRumeni giorgi (edilaSvili) samwevrisis jvris sax. mamaTa monasteri 79. jvris saxelobis taZari winamZRvari _ mRvdelmonazoni doroTe (devaZe) ulumbos miZinebis saxelobis mamaTa monasteri 80. RvTismSoblis miZinebis sax. taZari winamZRvari _ sqemmRvdelmonazoni ilia (xaCiZe) ulumbos wm. giorgis sax. taZari 81. wm. giorgis saxelobis taZari winamZRvari _ arqimandriti gabrieli (tabataZe) sarkis wminda giorgis sax. mamaTa monasteri 82. wm. giorgis saxelobis taZari winamZRvari _ iRumeni isaia (gogiberiZe) wvimoeTis ioane naTlismcemlis Sobis sax. mamaTa monasteri 83. ioane naTlismcemlis Sobis saxelobisa taZari suramis iob mravalvnebulis sax. mamaTa monasteri 84. iob mravalvnebulis saxelobis taZari winamZRvari _ sqemmRvdelmonazoni svimoni (cakaSvili) suramis urTxvis wm. giorgis sax. mamaTa monasteri 85. wminda giorgis saxelobis taZari winamZRvari _ iRumeni ioane (gvedaZe) abuxalos wm. daviT garejelis sax. mamaTa monasteri 86. wmida daviT garejelis saxelobis taZari winamZRvari _ sqemmRvdelmonazoni gabrieli (gaCeCilaZe) wiflovnis RvTismSoblis Sobis sax. mamaTa monasteri 87. RvTismSoblis Sobis saxelobis taZari winamZRvari _ sqemmRvdelmonazoni daviTi (aqiaSvili) dedaTa monastrebi: itriis RvTismSoblis saxelobis dedaTa monasteri 88. itriis miZinebis sax. taZari 89. itriis menelsacxeble dedaTa sax. taZari winamZRvari _ monazoni pelagia (TvaraZe) xcisis wm. giorgis sax. dedaTa monasteri 90. wminda giorgis saxelobis taZari winamZRvari _ monazoni nino (bolqvaZe)

suramis amaRlebis sax. dedaTa monasteri 91. amaRlebis saxelobis taZari winamZRvari _ monazoni Tamari (fiCxaia) qaSueTis wm. giorgis sax. dedaTa monasteri 92. wminda giorgis saxelobis taZari winamZRvari _ monazoni salome (gvelesiani) breTis dedaTa monasteri 93. wm. giorgis sax. taZari 94. wm. piros breTelis sax. taZari winamZRvari _ monazoni angelina (osaZe) ruisis miZinebis sax. dedaTa monasteri 95. RvTismSoblis miZinebis saxelobis taZari winamZRvari _ monazoni ebilia (SublaZe) xeobis ioane RvTismetyvelis saxelobis dedaTa monasteri 96. xeobis ioane RvTismetyvelis sax. dedaTa monasteri qarelis xarebis sax. dedaTa monasteri 97. xarebis saxelobis taZari winamZRvari monazoni mariami (feiqriSvili) samwevrisis mTavarangelozis sax. dedaTa monasteri 98. mTavarangelozis saxelobis taZari winamZRvari _ monazoni aleqsandra (ZagniZe) orTubnis RvTismSoblis Sobis sax. dedaTa monasteri 99. RvTismSoblis Sobis saxelobis taZari winamZRvari _ monazoni mariami (kurtaniZe) urbnisis wmida ninos sax. dedaTa monasteri 100. stefane pirvelmowamis saxelobis taZari 101. wm. ninos saxelobis taZari winamZRvari _ monazoni sabiana (asaTiani) dirbis RvTismSoblis sax. dedaTa monasteri 102. miZinebis saxelobis taZari winamZRvari _ monazoni cecilia (SavdaTuaSvili)

mitropoliti danieli (daTuaSvili)


mitropoliti danieli, eriskacobaSi daviT grigolis Ze daTuaSvili, daibada 1955 wlis 29 maiss q. TbilisSi. 1963-1972 wlebSi swavlobda Tbilisis 24-e saSualo skolaSi, 1972-1977 wlebSi _ SoTa rusTavelis saxelobis Teatraluri institutis kinomcodneobis fakultetze. 11978-79 wlebSi gadioda staJirebas moskovis kinos Teoriisa da istoriis institutSi. swavlis damTavrebis Semdeg muSaoba daiwyo saqarTvelos kinokomitetis sagamomcemlo ganyofilebaSi, sadac muSaobda 1981 wlamde. igi im mcirericxovan axalgazrdobis jgufis warmomadgenelia, romelTac uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is aRsaydrebis Semdeg TavianTi momavali saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesias daukavSires. 1981 wlidan daviT daTuaSvilma muSaoba daiwyo saqarTvelos sapatriarqos sagamomcemlo ganyofilebaSi. amave wels Cairicxa mcxeTis sasuliero seminariaSi. II kursidan man swavla gaagrZela q. zagorskis seminariaSi dauswreblad. 1983 wlis 4 ivniss, wmida daviT garejelis xsenebis dRes, uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m daviT daTuaSvili mamadaviTis eklesiaSi diakvnad akurTxa. 1985 wlis 28 agvistos, mariamobis dResaswaulze, diakvani daviTi uwmidesma da unetaresma ilia II-m sionis sapatriarqo taZarSi akurTxa mRvdlad. rogorc meufe danielis mdivani monazoni elene (nafetvariZe) ixsenebs: `mama daviTi imxanad sionis sapatriarqo taZris moZRvari iyo, paralelurad SabaTobiT wiravda mcxeTis samTavros dedaTa monasterSi. eklesiebi gaixsna dmanisSi, wyneTSi. mama daviTi Tavisi mrevliT am eklesiebSic wiravda oTxSabaTsa da xuTSabaTs. misi kurTxeviT mravalricxovani mrevli vikribebodiT sionis taZarSi da vawyobdiT momavlis gegmebs, davalageT da movawesrigeT metexi, anCisxati, xaSmis, Savnabadas, TeleTis wmida giorgis eklesiebi, romelnic TiTqmis 70 weli upatronod iyo mitovebuli. vagrovebdiT Tanxebs gaWirvebulTaTvis, SevdiodiT sapatimroebSi... 1989 wlis 9 aprilis cnobili movlenebis dros Cvens mrevls erTi wuTiTac ar dautovebia Cveni Tanamemamuleni, vamxnevebdiT maT.~ istoriulma Znelbedobam gansakuTrebiT daazarala samxreT saqarTvelo, mesxeTi _ tao-klarjeTi. XIX saukunidan gamahmadianebuli qarTvelebis osmaleTSi gasaxlebis xarjze ruseTis xelisuflebam aq gadmoasaxla somxebi da demografiuli viTareba qarTvelebis sazianod Seicvala... bolSevikuri mmarTvelobis xanaSi axalcixis, axalqalaqis, bogdanovskis,

adigenis raionebi saxelmwifo sazRvris gansakuTrebul, daxurul zonebad gamocxadda da specialuri saSvis gareSe am raionebSi Sesvla SeuZlebeli iyo. uwmidesma da unetaresma ilia II-m 1988 wlis 19 ivliss sionSi qadagebisas aRniSna: `am ramdenime dRis winaT Cven samcxe-javaxeTi movinaxuleT _ es saocari mxare saqarTvelosi. wmidaTawminda adgilia, saidanac daedo saTave Cvens gaqristianebasa da sulier kulturas... moviareT soflebi, umetesad dacarielebulni, viyaviT sofelSi, sadac adre samasi qarTuli ojaxi cxovrobda, dRes ki mxolod samia. magram gansakuTrebiT guldasawyveti mdgomareoba axalqalaqis da bogdanovkis raionebSia Seqmnili. axalqalaqis raionSi mosaxleobis sami Tu oTxi procentia qarTuli. dacarielebuli da daoblebuli qarTuli taZrebi mZime gancdas iwvevs, viyaviT kumurdos taZarSi, romelic miuxedavad imisa, rom naxevrad dangreulia, didebuleba mainc SenarCunebuli aqvs, magram minda isev faravnis tbas mivubrunde, romlis garSemoc dRes mxolod somxuri soflebia, erT-erT maTganSi, romelsac foka hqvia, qarTuli taZari dgas, wminda ninos saxelobisa. iq yofnisas gansakuTrebiT SevigrZeniT wmida ninos madli, Cven SevsTxoveT ufals, rom am mSvenier miwa-wyals Tavisi Zveli patroni qarTveloba daubrunos da miviReT gadawyvetileba, rom faravnis tbis napiras, iq, sadac wmida ninos ufali gamoecxada, qarTuli eklesiis centri avaSenoT... me darwmunebuli var, rom es iqneba dasawyisi Tavis Zvel samkvidrebelSi qarTvelebis dabrunebisa.~ (43, 1, 266). uwmidesma da unetaresma ilia II-m 1989 wlis 1 ivniss saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis wevrebTan da samRvdeloebasTan erTad wirva Caatara fokaSi, faravnis tbasTan da daloca wmida ninos nakvalevze wamomsvleli 33 mlocveli. am jgufs xelmZRvanelobda mama daviT daTuaSvili... momlocvelni Cerdebodnen soflebSi, xvdebodnen mosaxleobas, sruldeboda mdinareSi STafvliT naTloba. daiwyo xalxis gamoRviZeba, sarwmunoebisaken mobruneba. aqedan moyolebuli, fexiT msvleloba wm. ninos nakvalevze yovelwliurad aResruleba. masSive sxvadasxva dros monawileobdnen Cveni eklesiis msaxurni, maT Soris dRevandeli mitropolitebi: iobi, daviTi, nikolozi. uwmidesma da unetaresma ilia II-em mama daviTs Caabara sapatriarqosTan axladSeqmnili momlocvelTa samsaxuris xelmZRvaneloba. 1990 wels mama daviT daTuaSvils mieniWa dekanozis xarisxi. amave periodSi igi dainiSna sveticxovlis taZris winamZRvrad, xolo Semdeg _ sxalTis mamaTa monastris winamZRvrad da xulos sasuliero saswavleblis reqtorad. paralelurad igi pedagogiur moRvaweobas eweoda sasuliero akademiasa seminariaSi. 1991 wlis 31 oqtombers dekanozi daviT daTuaSvili uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis locva-kurTxeviT aRikveca berad da ewoda saxelad danieli. imave wels mieniWa arqimandritoba. 1991 wlis ivlisidan igi saqarTvelos sapatriarqosTan arsebuli misiisa da evangelizaciis ganyofilebis Tavmjdomarea. 1992 wlis 22 maiss arqimandriti danieli aRyvanil iqna episkoposis xarisxSi da dainiSna bodbis eparqiis mmarTvelad. 21 maiss sionis sapatriarqo taZarSi arqimandritma danielma Tavisi samRvdelmTavro sityva ase daiwyo: `Tqveno uwmidesobav, yovladsamRvdelono meufeno, qristesmier sayvarelno mamano, dedano, Zmano da dano! efeselTa mimarT daweril epistoleSi mociquli pavle brZanebs: `da man moscna, romelnime mociqulni,

romelnime winaswarmetyveli, romelnime maxarebelni, romelnime mwyemsni da moZRvarni dasamtkiceblad wmidaTa saqmed msaxurebisa, aRsaSeneblad guamisa qristesisa~ (efes. 411,12). am sityvebSi udidesi saidumloebaa gancxadebuli, guami qristesi es aris eklesia, xolo RvTismsaxurni dadgenilni arian mis aRsaSeneblad. adamiani monawileobs RvTaebrivi sxeulis srulyofaSi, Cvens winaSe swored rom saSineli da SesaZrwunebeli saidumlo samyaros Semqmnelma adamiani RvTaebrivi Sesaqmis Tanamonawile gaxada. usazRvroa mowyaleba RvTisa, igi ara marto gvaniWebs sicocxles, aramed misi umaRlesi mdgomareobisaken mogviwodebs: `iyveniT Tqven srul, viTarca mama Tqveni zecaTa srul ars~ (meaTe 5, 48) brZanebs ufali. dRevandeli dRe swored am usazRvro mowyalebis erT-erTi gamovlinebaa. ufali uwmidesi msaxurebis uflebas gvaZlevs. didia da ganuzomelia pativi ese, eniT gamouTqmeli da dautevnelia Cveni sixaruli. `did xar Sen ufalo da sakvirvel arian saqmeni Senni da veravin SemZlebel ars madlis micemad sakvirvelebaTa SenTa~. dRevandeli wyaloba mTeli eklesiis kuTvnilebaa, magram gansakuTrebulia igi CemTvis upirvels yovlisa, vmadlob RmerTs esodeni sulgrZelobisa da SewynarebisaTvis. RvTis Semdeg madlobas gwiravT Tqven, uwmideso da unetareso, im didi SuamdgomlobisaTvis, romelic Tqven gamiwieT winaSe RvTisa, aseve madloba minda movaxseno wmida sinodis mRvdelmTavrebs, Cvens samRvdeloebas, morwmune mrevls da aq damswreT dRevandel zeimSi monawileobisaTvis. magram miuxedavad esoden didi sixarulisa, me kargad mesmis mTeli simZime da pasuxismgebloba dakisrebuli movaleobisa, amisaTvis vevedrebi maRal RmerTs, SemaZlebinos am rTulsa da saxifaTo gzaze mSvidobiani msvleloba, didia Cemi sasoeba, Tqveno uwmidesobav, Tqveni locvisa da Tanadgomisa. vesav ufals, locviTa TqveniTa momaniWos mRviZareba da zomiereba, raTa sityvisaebr winaswarmetyvelisa _ `ara mivdrke arca marjul, arca marcxul, aramed gzasa sameufosa vidode~ (2 sj. 4, 29, 17, 11). SevsTxov Cvens wmida sinods, Cvens samRvdeloebasa da mrevls momavalSic nu damiviwyeben Jamsa locvisasa, sulgrZelni da mimtevebelni iyvnen Cemda momarT. dRes rTuli droa, metad Znelia SeinarCuno siwmide da WeSmarit gzaze Seuferxeblad iaro, magram mdgomareobas kidev ufro arTulebs is, rom dRes mteri RvTisa cdilobs TviT marTlmadideblobis wiaRSi aubnios gza morwmuneebs. boroti Zalis manqanebiT xSirad vcildebiT im suls, romelic wmida mamebma gvianderZes, rogor ganvasxvavoT WeSmariti suli ama soflis sulisagan? wmida ioane RvTismetyveli Tavis epistoleSi brZanebs: sayvarelno! iyuarebdeT urTierTs, rameTu siyvaruli RmerTisagan ars da yovelsa, romelsa uyvardes, RmrTisagan Sobil ars, da icis RmerTi~ (1 ioane 4,7). ai, WeSmaritebis Secnobis utyuari niSani, visac uyvars, man icis RmerTi. amitom minda am bednier dRes kidev erTxel gavimeoro macxovris umTavresi mcneba da mowodeba: `iyvarebdeT urTierTars ukeTu erTmaneTi gveyvareba, wmida mamebis swavleba anTebuli sanTeli iqneba CvenTvis. dRes gansakuTrebuli dRea Cveni eklesiisaTvis, dRes Cveni eklesiis meoxisa da mfarvelis wmida nikolozis xsenebas vdResaswaulobT. wmidao nikoloz, daloce eklesia Cveni, daicavi misi erToba da mTlianoba WeSmariti marTlmadidebluri suliT, aRamaRle da ganabrwyine igi, raTa misi didebiT gamxnevebuli moiqces da gadarCes qarTveli eri amin.~ (61, 1992, 5).

22 maiss sveticxovlis sapatriarqo taZarSi uwmidesma da unetaresma ilia II-m qarTveli mRvdelmTavrebis TanamwirvelobiT arqimandriti danieli akurTxa episkoposad. patriarqma Tavisi qadageba am sityvebiT daiwyo: `dRes udidesi dResaswaulia qarTuli eklesiisa, mosaxsenebeli dRe miron-lukiis mTavarepiskoposisa wmida nikolozisa, romelic mfarvelia saqarTvelos eklesiisa da qarTveli erisa. dResve aris xseneba Rirsisa mamisa Cvenisa Sio mRvimelisa, am RirsSesaniSnav dRes RmerTma ineba bodbis episkoposad xeldasxma meufe danielisa. Tqveno yovladusamRvdeloesobav, qristes mier Zmao, Cveno suliero Svilo, didia gangeba RvTisa da wyaloba misi, romelic dRes uxvad gardmovida Senze: wyalobaman RvTisaman Sen dRes episkoposis taxtze agiyvana, raTa mTeli suliT, guliTa da gonebiT emsaxuro saqarTvelos eklesias da qarTvel ers. araferi ar aris SemTxveviTi, yvelaferi RvTis gangebiT wydeba arc is aris SemTxveviTi, rom dRes meufe danieli bodbis episkoposad ekurTxa. es Sedegia wmida ninos gansakuTrebuli mfarvelobisa misi erTguli msaxuris mimarT, meufe danielma, roca is jer kidev mRvdeli iyo, morwmuneebTan erTad samgzis gamoiara wmida ninos gza faravnidan mcxeTamde. rogorc cnobilia, morwmuneTa mogzaurobam meufe danielis winamZRolobiT mravali keTili Sedegi gamoiRo. amitom meufe daniels pirvels ewoda morCili wmida ninosi da ai, mociqulTa sworma deda ninom daafasa misi Rvawli da miiwvia igi Tavis saflavTan, raTa iq gaZlierdes wirva-locva Cveni erisa da eklesiis mSvidobisa da keTildReobisaTvis. meufeo daniel, Tqven iciT, Tu rogor mZime da rTul dros gvixdeba Cven cxovreba. ramdeni winaaRmdegobis daZleva gviwevs yoveldRiurad, magram yovelTvis unda gvaxsovdes, rom boroti sulebi da Zalebi uZlurni arian RvTis Zalisa da didebis winaSe. ra Tqma unda, win mravali gansacdeli gelis, mZime dReebic geqneba, magram nu SegeSindeba am gansacdelisa, radgan wmida nikolozi da wmida nino, wmida giorgi, Rirsi mama Sio mRvimeli da sxvani wmindanni marad iqnebian Seni Semwe. Tqven saqarTvelos sapatriarqoSi xelmZRvanelobT urTules ganyofilebas, romelsac ewodeba misia da evangelizacia. es aris ganyofileba, romelic zrunavs Cveni eris moqcevisaTvis, ganyofileba, romelmac unda gazardos misionerebi, mqadageblebi. Cven dRes yoveli Rone unda vixmaroT imisaTvis, rom qarTveli eri, romelic RvTis gangebiT yovladwmida RvTismSobelma airCia, isev misi kalTis qveS movaqcioT. Tqvenma ganyofilebam unda izrunos ara mxolod saqarTvelos mkvidrTaTvis, aramed maTTvisac, romelnic dRes samSoblos gareT cxovroben. Cven gansakuTrebiT unda vifiqroT im qarTvelebze, romelTac sxvadasxva mizezTa gamo datoves qristianoba da dRes muslimanebi arian. Cveni valia, ucxoeTSi mcxovreb yvela qarTvelSi erovnuli grZnoba gavaRviZoT. me darwmunebuli var, rom erovnuli grZnobis gaRviZebasTan erTad yovel maTganSi qristianobac gaiRviZebs. ai, ramdeni saqmea, ramdeni samkalia dRes saqarTveloSi. eklesiam yvelaferi unda gaakeTos imisaTvis, rom Cveni eri gaerTiandes, unda gvaxsovdes, rom RmerTi aerTianebs, xolo eSmaki yofs. aqedan gamomdinare, yoveli, vinc gaTiSulTa gaerTianebisaTvis iRwvis, RvTis nebas asrulebs, xolo, vinc Cveni eris gayofas cdilobs, igi msaxuria boroti Zalebisa, ai, aqedan SegviZlia gageba imisa, Tu vin romel gzas adgas. sadac aris siyvaruli, Sendoba da codvaTa miteveba, iq RmerTia, xolo sadac siZulvili da gayofaa, iq eSmakia. RmerTma mogces

sibrZne da Zala eklesiisa da eris samsaxurisa. madli, romelic Sen dRes aq, am wmida sveticxovelSi uxvad miiRe RvTisagan, Sens samwysos da saerTod saqarTvelos unda gadasce. miiRe kverTxi ese, raTa damwyso rwmunebuli Senda samwyso qristesi, romelsa rwmenes Seni, iyav mas zeda kverTx da simtkice da romelsa ara rwmenes Seni da udeb iqmnes, miaqcie mas zeda sagvemelad kverTxi ese Seni satanjvelad misa~. miiRe es kverTxi da daloce samwyso sruliad saqarTvelosi, romelic dRes CvenTan erTad loculobda SenTvis.~ (61, 1992, 5). 1992 wlis 17 oqtombridan meufe danieli gadayvanil iqna bodbis eparqiidan cxum-afxazeTis eparqiis droebiT mmarTvelad, xolo imave wlis 22 dekembridan oficialurad dadginda cxum-afxazeTis mmarTvel mRvdelmTavrad. am dros cxum-afxazeTis eparqiaSi urTulesi viTareba iyo. inspirirebulma konfliqtma, dapirispirebam qarTvelebsa da afxazebs Soris (sinamdvileSi ruseTsa da saqarTvelos Soris) piks miaRwia. mimdinareobda saomari operacia. asobiT daWrili, usaxlkarod darCenili adamiani iyo eparqiaSi. deda elene (nafetvariZe) ixsenebs: `qalaqSi srola xSiria, Tavze wiTeli tyviebis wvimac araa iSviaTi... Catarda pirveli wirva, sami mRvdelmTavari swiravs erTad _ meufe iobi (aqiaSvili), meufe danieli, meufe daviTi (maxaraZe). saswauli iyo es wirva da mTelma mrevlma igrZno misi Zala... SemuSavda samoqmedo gegma: 1. qalaqis dalocva (jvriT, xatebiT, nakurTxi wylis sxurebiT quCebis movla, dawesebulebebis kurTxeva da dalocva), locvis gaZliereba. 2. jaris nawilebis, Stabebis dalocva, samxedroebis ziareba, naTloba. 3. mrevlisa da samwysos gacnoba, mTavrobasTan kontaqtis damyareba da saeklesio cxovrebis aRorZineba... meufe danielma male moixveWa mrevlis pativiscema, yvelas ukvirs, rom aseTi axalgazrda da amden gamocdilebasa da sidinjes amJRavnebs.~ saomari viTarebis miuxedavad, meufe danieli, samRvdeloeba gadiodnen soflebSi, locavdnen da amxnevebdnen xalxs. 27 seqtembers aguZeraSi meufe daniels moaxsenes _ soxumi daipyres rusebma da Crdilokavkasielma konfederantebma da aucilebelia Tqveni samRvdeloebiT gaeridoT aqaurobaso. deda elene: `gadawyda, RamiT unda dagvetovebina aguZera da merxeulis gziT svaneTSi unda gadavsuliyaviT... gzaze yvelaferi iwvoda, ayrili xalxi bargibarxaniT gzas Sedgomoda, dedebs gulSi CaekraT ZuZuTa Svilebi, modiodnen jariskacebi, moxucebi. es gza dauviwyaria, Tuki vinmes unaxavs, guls mogiklavda fuZidan ayrili gaubedurebuli xalxis danaxva, Rrmad moxucebi, fexmZime qalebi, CvilbavSvianebi, patara bavSvebi molaslasebdnen, mSierni, mwurvalni fuTaakidebulni. Znelia am dros nugeSis cema~ es gza gamoiara meufe danielma Tavis mrevlTan erTad. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT, cxum-afxazeTis eparqiis samRvdeloebas droebiT rezidenciad gamoeyo martyofis monasteri, sadac soxumis mamaTa monastris wevrebi cxovroben. bodbisa da martyofis dedaTa monasterSi ki imyofebian afxazeTis eparqiidan devnili monazvnebi. 1993 wlis 14 oqtombers meufe danieli mTavarepiskoposis, xolo 2000 wlis 28 noembers mitropolitis pativSi iqna aRyvanili. 1995 wels SeTavsebiT dainiSna zugdidisa da caiSis mTavarepiskoposad. 2002 wlidan meufe danieli SeTavsebiT iyo jer margveli, xolo amJamad WiaTurisa da saCxeris eparqiis mmarTvelia.

uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT meufe danieli xelmZRvanelobda saqarTvelos sapatriarqos delegacias sxvadasxva qristianul, marTlmadideblur Sekrebebze. misi xelmZRvanelobiT samjer Catarda saerTaSoriso samecniero simpoziumi qristianuli eklesiis, saqarTvelos eklesiis istoriis problemebze. meufe danieli xSirad xvdeba saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi gafantul afxazeTidan devnil mosaxleobas, anugeSebs maT da ganumtkicebs imis rwmenas, rom isini aucileblad daubrundebian TavianT istoriul keras, mtrisagan iavarqmnil afxazeTs, rom qarTvelebsa da afxazebs Soris aRdgeba istoriuli, tradiciuli urTierToba da Cveni qveyana kvlav gamTliandeba. mitropolit danielis mimarTva cxum-afxazeTis eparqiis gansacdelsa da ltolvilebasa Sina myof sulier Svilebs, qristesmier sayvarelno moZRvarno, mamano, dedano, Zmano da dano, mSvidoba Tqvenda! suliTa da guliT mogilocavT Soba-axali wlis sulieri sixaruliT aRsavse dResaswaulebs. dRes bevri ram Cvens cxovrebaSi ewinaaRmdegeba amaRlebul da sazeimo ganwyobilebas, magram angelozTa zeciuri galobiT gasxivosnebuli Sobis Rame gvaviwyebs wuTisoflis simwares da RvTaebrivi imedis sinaTliT gvavsebs. `dideba maRalTa Sina RmerTsa, da qveyanasa zeda mSvidoba, da kacTa Soris saTnoeba~ (luka 2,14). dideba Senda, romelman mogvfine naTeli. dideba Senda, romelman CvenTvis, kacTaTvis da Cvenisa cxovrebisaTvis gardamoxed zeciT. dideba sulgrZelebasa Sensa ufalo iseo, rameTu ara mogviZage codvaTa CvenTaTvis, aramed moxved CvenTana da gvacxovnen Cven da mogvaniWe Cven mSvidoba zemiwieri; mSvidoba ufalTan, mSvidoba moyvasTan da mSvidoba sakuTar TavTan. `amas getyodi Tqven, raiTa CemTana mSvidoba gaqundes, sofelsa amas Wiri gaqus, aramed nu geSinin, rameTu me miZlevies sofelsa~ (ioane 16,33). sada inebos RmerTman, sZlevian bunebani. ukeTu inebos RmerTman, mwuxareba Cveni sixarulad gardaiqces, SuRli _ Zmobad, sisastike _ mimteveblobad, gaTiSuloba _ erTobad, siZulvili _ siyvarulad. `SeuZlebeli kacTagan SesaZlebel aris RmerTisa mier~. (luka 18,27). ukeTu viTxovdeT uflisagan, yovelive saTnoebiT aRvivsoT Cven. `iTxovdiT, da mogeces Tquen; eZiebdiT, da hpovoT, irekdiT, da gangeRos Tquen~ (maTe 7,7). ufali brZanebs: `momixmobT, moxvalT, SemevedrebiT da me mogismenT Tqven. damiwyebT Zebnas da mipovniT, Tu mTeli guliT meZebT~ (ieremia 29, 12-13). qristesmier sayvarelno moZRvarno, Zmano da dano! modiT, yvelam erTad movuxmoT ufals da igi gviSvelis Cven. Tavi da Tavi Cveni ubedurebisa aris Cveni mciredmorwmuneoba da RvTisagan gandgomileba; madls moklebulni CaviZireT codvaTa morevSi da aRar ZalgviZs garCeva borotisa da keTilisa. `me dagrge rCeul venaxad, WeSmarit Teslad dagTese. rogor gadajiSdi da ucxo vazad rogor Semecvale!~ (ieremia 2,21). `aravin geyoleba ganmkiTxveli, aravin mogiva Wrilobis Sesaxvevad. yvela megobarma dagiviwya da ar kiTxuloben Sen ambavs, radgan mteriviT myavxar nagvemi da sastikad dasjili didi danaSaulis gamo, codvebi rom gagimravlda, giyavi es yvelaferi~ (ieremia 30,13-14). `Wkuaze mogiyvans Seni danaSauli da Seni

gandgomileba gamxilebs Sen. ifiqre da icode, ra mZimea da mware uflis, Seni RvTis mitoveba. aRara gaqvs Cemi SiSi, _ ambobs ufali, _ sabaoT RmerTi~ (ieremia 2,19). `moiqeciT Cemken, gaqceulo Svilebo! me ganvkurnav Tqvens gandgomilebas~ (ieremia 3,22). `ase ambobs sabaoT ufali, israilis RmerTi: gamoisworeT Tqveni zne da saqcieli, raTa mtkiced dagasaxloT am adgilze. Tu gamoisworebT znesa da saqciels, Tu samarTlianad moeqceviT erTmaneTs, ar SeaviwroebT xizans, obolsa da qvrivs, ar daRvriT ubralo sisxls am adgilze, ar gahyvebiT ucxo RmerTebs Tqvenda sazianod, maSin dagasaxlebT am adgilze, qveyanaSi, romelic miveci Tqvens mama-papas ukuniTi ukunisamde~ (ieremia 7, 3; 5-7). qristesmier sayvarelno moZRvarno, Zmano da dano, vaRiaroT Cveni usjuloeba winaSe RvTisa, davdgeT gzasa zeda saTnoebisasa da gaverTiandeT WeSmariti monaniebiT, qarTvelno da afxazno, rusno da berZenno, somexno da ebraelno da yovelno erno mcxovrebno afxazeTis miwaze, sinanuli aris is sayovelTao saqme, romelic gagvamTlianebs Cven, rameTu yovelman SevcodeT da aravin ars, romelman qmna keTili. nu veZiebT ubedurebis mizezs sxvebSi, rameTu CvenSia igi. nu viqnebiT sxvaTa ganmsjelni, rameTu gankiTxva saTavea siZulvilisa; aramed viyoT Sendobis mTxovelni, rameTu simdable mSobelia siyvarulisa. ukeTu yvelaferSi sakuTar Tavs davadanaSaulebT da Tavs davanaxebT erTmaneTis bralobas, Caqreba cecxli SurisZiebisa da dagvibrundeba madli sulgrZelebisa, mitevebisa da lmobierebisa, maSin moixilavs Cvenzeda ufali da aRsruldeba misi mowyaleba. iezekieli winaswarmetyvelis piriT ufali brZanebs: `gagimravleb kacsa da pirutyvs, imravleben da inayofiereben; dagasaxlebT winandeburad da keTilad mogeqceviT, rogorc Tavdapirvelad geqceodiT da dainaxavT, rom ufali var. aRar mogasmenineb Seuracxyofas xalxebisagan da aRar geqneba mosaTmeni lanZRva-Treva tomebisagan, aRar waaforxileb Sens xalxs, _ ambobs ufali RmerTi. gasxurebT ganmwmendel wyals da gangwmedT yoveli uwmidurebisagan da yoveli Tqveni kerpisagan gangwmendT Tqven. mogcemT axal guls da axal suls CagidgamT SigniT; amogacliT qvis guls sxeulidan da xorcis guls CagidgamT. Cems suls CagidgamT SigniT da iseTebs gagxdiT, rom Cems wesebze iaroT da Cemi samarTali aRasruloT. icxovrebT im qveyanaSi, romelic Tqvens mama-papas miveci; iqnebiT CemTvis sakuTar erad da me Tqveni sakuTari RmerTi viqnebi. gixsniT yvela uwmidurobisagan, gamovixmob purs, gavauxveb mas da aRar movavlen Tqvenze SimSils, gavamravleb xis nayofs da mindvris mosavals, rom aRar iTmendeT sircxvils xalxTa Soris SimSilis gamo. roca CamogrecxavT yovelgvar danaSauls, davasaxleb Tqven qalaqebs da aSendeba Tqveni naoxarebi, moixvneba ukacrieli miwa, udabnod rom uCnda yovel Camvlels. ityvian: edemis baRad iqcao es udaburi qveyana da naoxari! gaudaburebuli da dangreuli qalaqebi SemoizRudeba da dasaxldeba~ (iezekieli 36, 11; 15; 25; 26; 27; 28; 29; 30; 33; 34; 35.). qristesmier sayvarelno moZRvarno, Zmano da dano, RvTis madliT Cven male erTad viqnebiT, movediT Tayvanis vsceT da SeuvrdeT CvenTvis gankacebulsa qristesa, meufesa da RmerTsa Cvensa. miuZRvnaT mas Cveni Semusvrili da damdablebuli gulebi, ganwmendili RvarZlisa da SurisZiebisagan. daviviwyoT SuRli, mtroba, usamarTloba, rameTu arcerTi

CvenTagani ar aris bralisagan Tavisufali, rameTu ufali brZanebs: `ukeTu miutevneT Tquen kacTa Secodebani maTni, mogitevnes Tquenca mamaman Tquenman zecaTaman, xolo ukeTu ara miutevneT kacTa Secodebani maTni, arca mamaman Tquenman mogitevnes Tqven Secodebani Tquenni~ (maTe 6, 14-15). afxazeTi qristianuli madliT gaJRenTili miwa-wyalia. am kurTxeul miwaze ganisvenebs macxovris aTormet mociqulTagani svimon kananeli. didi siyvaruliT gadmogcemT misi uwmidesobisa da unetaresobis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is mamobriv siyvarulsa da locva-kurTxevas. saSobao da saaxalwlo dResaswaulebis imediTa da madliT aRvsili glocavT da gilocavT bednieri dReebis moaxloebas. mSvidoba, sixaruli da siyvaruli sufevdes Cvens Soris. TqvenTvis mlocveli cxum-afxazeTis mTavarepiskoposi danieli. 1994 w.

cxum-afxazeTis mitropolitis danielis saaRdgomo milocva eparqiis samRvdeloebisa da mrevlisadmi qristesmier sayvarelno mamano da Zmano, dedano da dano, didi siyvaruliT mogilocavT da gaxarebT uflisa Cvenisa ieso qristes brwyinvale aRdgomis dResaswauls: qriste aRsdga! dRes aRdgomis naTeli aRgvavsebs da gangvanaTlebs yovelTa. dRes zemiwieri RvTaebrivi siyvaruli gangvacdevinebs ganuzomel netarebas. dRes Cven WeSmaritad vgrZnobT, rom sasufeveli caTa Cvens Soris ars. aRdgomis madli gviyuCebs sulier Tu xorciel tkivilebs. dRes Cven kidev erTxel vrwmundebiT, rom Cveni amqveyniuri mwuxarebis mTavari mizezi uflis madlTan dacilebasa da siyvarulis dakninebaSia. ufali Cveni, ieso qriste mogviwodebs: `movediT Cemda yovelni maSuralni da tvirTmZimeni, da me gangisuenoT Tquen~ (maTe 11, 28). rogor mivideT ufalTan? mociquli ioane RvTismetyveli brZanebs: `ukueTu viyuarebodiT urTierTars, RmerTi Cuen Soris hgies~ (I ioane 4,12), rameTu `RmerTi siyvarul ars~ (I ioane 4,8). siyvaruli _ ai mTavari safuZveli adamianTa bednierebisa. Tuki siyvaruli ar gveqneba, mTeli msoflioc rom SeviZinoT bednieri ver viqnebiT: `rameTu rai sargebel eyos kacsa ukueTu sofeli yoveli SeiZinos da suli Tvisi izRvios?~ (maTe 16,26). ra fasi aqvs Cvens cxovrebas, Tuki Cven gulSi iqneba moyvasisadmi siZulvili da undobloba, Tuki Cveni guli, romelic unda iyos taZari RvTisa, gaxdeba sadguri boroti sulisa. qristesmier Zmano da dano, Cven gamoviareT umZimesi wlebi. dRemde mouSuSebelia Cveni sulieri da xorcieli Wrilobebi. Cven Tvalwin daiRupa uamravi axalgazrda, daingra mravali ojaxi, sakuTar saxl-kars mowyda da dRemde ltolvilebaSia mosaxleobis udidesi nawili. magram yvelaze didi ubedureba is gaxlavT, rom afxazeTis miwa-

wyalze Cven ganadgurebis piras moviyvaneT RvTisagan boZebuli umTavresi saunje _ siyvaruli. SeiZleba vinme ar dagveTanxmos da gviTxras: _ Cven siyvaruli ar dagvikargavs, Cven gviyvars Cveni ojaxis wevrebi, naTesavebi, megobrebi. magram ufali gvafrTxilebs, ukeTu Cven gviyvars Cveni keTilismyofelni, es jer kidev ar niSnavs, rom Cven gagvaCnia WeSmariti siyvaruli, radgan amas codvilebi da warmarTebic akeTeben. WeSmariti siyvaruli gveqneba maSin, rodesac Cven SeviyvarebT im adamianebs, romelTac mogvayenes raime mwuxareba: `xolo me getyviT Tqven: giyuardeT mterni Tquenni da akurTxevdiT mwyevarTa TqvenTa da keTilsa uyofdiT moZuleTa TquenTa da ilocevdiT maT, romelni mZlavrobden Tquen da gdevnidnen Tquen~ (maTe 5,44). Tuki Tundac erTi adamianis mimarT gagvaCnia siZulvili, aseT gulSi aRar rCeba adgili uflisaTvis da is siyvaruli, romelsac gamovxatavT sxva adamianebis mimarT, aRar iqneba RvTaebrivi madliT cxebuli. bevri Tqvengani albaT ityvis, aseTi siyvaruli mxolod wmindanebs SeuZliaTo da marTalic iqneba, magram Tu Cven amdeni ar SegviZlia, is xom mainc SegviZlia, rom vaRiaroT Cveni uZlureba, vaRiaroT, rom marTlac, Cven gulebSi xSirad iRviZebs siZulvili, rom Cven xSirad vcodavT RvTis winaSe, rom daviviwyeT Zveli megobroba, daviviwyeT Tu raime kargi gvakavSirebda, daviviwyeT, rom erT-erTi umTavresi qristianuli saTnoeba aris miteveba. da bolos is mainc xom SegviZlia vaRiaroT, rom is yvelaferi, rac moxda afxazeTSi ama Tu im adamianTa jgufis danaSauli ki ar aris, aramed yoveli CvenTaganis uZlurebis, usiyvarulobis da RmerTTan dacilebis Sedegia. siyvaruli ar iqneba iq, sadac adamianebi sakuTar TavSi xedaven sikeTes, xolo moyvasSi _ borotebas. `anu raisa hxedav wuelsa Tualsa Sina Zmisa Senisasa da dviresa Tualsa Sina Sensa ara ganicdi? orgulo! aRmoiRe pirvelad dvire Tvalisagan Senisa da maSin ixilo aRmoRebad wueli Tualisagan Zmisa Senisa~ (maTe 7,3,5). orguloba uflis Ralatia. qristianisaTvis es umZimesi braldebaa. maS, nu viqnebiT orgulni. nu SevecdebiT Cvens cxovrebaSi arsebuli tragikuli movlenebis mizezi mxolod sxva adamianebSi davinaxoT, xolo sakuTari Tavi sruliad udanaSaulod da uSecdomod warmovidginoT. yvelani RvTis Svilebi varT, yovel CvenTaganSi aris kargic da cudic. Cven, afxazeTis miwa-wylis Svilebma, bevri tkivili movayeneT erTmaneTs samwuxarod, rogorc qarTvelTa, ise afxazTa mxridan Cadenili iyo qristianisaTvis Seuferebeli araerTi saqcieli. magram am tragikul dReebSi gamovlinda isic, rom rogorc qarTvelTa, ise afxazTa Soris arian maRali sulierebisa da zneobis mqone adamianebi. saomari moqmedebebis dros, rodesac adamianebs emuqreboda aSkara sikvdili, mraval afxazs gadaurCenia qarTveli da piriqiT, mraval qarTvels gadaurCenia afxazi. erTxel patimarTa sanugeSeblad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m samRvdeloebasTan erTad moinaxula sikvdilmisjilebi. maT Soris erT-erTi iyo afxazi. misma uwmidesobam gansakuTrebuli yuradReba da siTbo gamoiCina afxazi patimris mimarT. sikvdilmisjilebs ar hqondaT ufleba, werili gaegzavnaT axloblebisadmi. patriarqma SesTavaza afxaz patimars, werili miewera dedisaTvis da Semdgom es baraTi patimris dedas gaugzavna. amis Semdeg misma uwmidesobam TxovniT mimarTa xelisuflebas

sikvdilmisjilTa Sewyalebis Taobaze. xelisuflebam Seiwynara es Txovna da afxazi patimari Sewyalebul iqna sxvebTan erTad. televizia, radio, presa xSirad gvaxsenebs konfliqtis dros momxdar uaryofiT movlenebs da amiT gangviaxlebs jer kidev bolomde mouSuSebel Wrilobebs. droa, daviviwyoT is sazareli dReebi. Cven unda gavixsenoT da davinaxoT is dadebiTi movlenebi, is pirovnuli Rirsebebi, romlebic gvaerTianebda Cven saukuneebis manZilze, romelic miuxedavad mravali simwarisa ar dagvikargavs saomari moqmedebebis dros da romelic dResac cocxalia CvenSi. dadgeba is dro, rodesac Cven Zmurad SevxdebiT erTmaneTs, SevundobT da gadavexveviT erTmaneTs. dadgeba dro da Cven gavacnobierebT, rom afxazeTis miwa-wyalze momxdari tragedia _ es iyo ara qarTvelTa da afxazTa, aramed RvTis winaaRmdgomi boroti sulis brZola afxazTa da qarTvelTa Soris mSvidobis, erTobisa da siyvarulis winaaRmdeg. rogorc qarTvelebi, aseve afxazebi varT msxverpli im boroti, RvTis winaaRmdgomi Zalisa, romelsac hqvia suli siZulvilisa, suli undoblobisa, suli SurisZiebisa. boroti suli Cveni qveynisaTvis ucxo adamianebis saSualebiT axorcielebs Tavis mzakvrul ganzraxvebs da raoden samwuxaroa, rom am Secdomil adamianebs Soris sxvebTan erTad qarTvelebica da afxazebic aRmovCndiT. dadgeba dro da Cven rogorc TbilisSi, ise soxumSi aRvmarTavT omSi daRupulTa mosagonebel Zeglebs, sadac erTad CavwerT rogorc qarTvelTa, ise afxazTa saxelebsa da gvarebs. es iqneba simbolo erTmaneTis tkivilis gaziarebisa, erTmaneTisaTvis Sendobisa da Serigebisa, Cveni erTobis aRdgenisa. CvenSi dabrundeba erTmaneTisadmi Zmuri siyvaruli da Cven aRar daviwyebT davas imis Sesaxeb Tu vin iyo marTali da vin iyo mtyuani. afxazeTis saqarTvelosTan gamTlianeba aris RvTis mier dadgenili erTad-erTi gza afxazeTis winsvlisa da ganviTarebisa da afxazebis gadarCenisa. aRsdegin RmerTi da ganibnined yovelni mterni misni da ivltoden yovelni moZuleni misni pirisagan misisa. (fs. 67,1) amin. qriste aRsdga, gixaroden! cxum-afxazeTis mitropoliti danieli. aRdgoma qristesi. 2004 w. 11 aprili. locva qarTvelTa da afxazTa mSvidobisa da erTobisaTvis! yovlad wmidao samebao, mamao, Zeo da sulo wmidao, dideba Senda. RmerTo Zliero da kacTmoyvareo, daloce da daifare qarTvelTa da afxazTa Soris mSvidoba da erToba. ufalo, Segvinde yovelni usjuloebanni Cvenni. upirvelesad mogviteven, ufalo, undobloba da siZulvili, ZmaTa sisxlisRvra da SurisZieba, Zvirisxseneba da boroti gulissityva. Segviwyalen Cven RmerTo, didiTa wyalobiTa SeniTa da aRgvidgine urTierTndoba da siyvaruli, urTierTTavganwirva da mimtevebloba, urTierTpativiscema da locva erTmaneTis dRegrZelobisaTvis.

gansacdeli ese yoveli moiwia, ufalo, Cvenzeda upirvelesad Sengan da Seni wmida eklesiisagan ganSorebisa gamo. ufalo, dagvibrune mtkice da Seuorgulebli sarwmunoeba, raTa SewevniTa SeniTa aRmarTulni da madlobelni Senni gadidebdeT Sen, gakurTxevdeT Sen, gigalobdeT Sen da gevedrebodeT: wmida xar, wmida xar, wmida xar Sen, RmerTo Cveno, RvTismSobelisa mier Segviwyalen Cven. amin.

mitropoliti daviTi (maxaraZe)


abba alaverdeli mitropoliti daviTi, eriskacobaSi irakli romanis Ze maxaraZe, daibada 1960 wlis 3 Tebervals q. TbilisSi. 1976 wels daamTavra q. Tbilisis me-18 saSualo skola. imave wels Cairicxa q. Tbilisis politeqnikuri intitutis arqiteqturis fakultetze, romelic daamTavra 1981 wels. 1981-1983 wlebSi, rogorc arqiteqtor-restavratori, muSaobda ZeglTa dacvis sammarTveloSi, `qarTul filmSi~, arqeologiur eqspediciebSi da sxva. 1984 wlidan irakli maxaraZe garejis muzeum-nakrZalis ufrosi mecnierTanamSromelia. 1986-88 w.w. jer kidev eriskac irakli maxaraZis garSemo Seikriba adamianTa jgufi, romlebmac daviT garejis lavris teritoriaze aRadgines terasebi, gawmindes wyalsacavebi da moawyves Sida ezo. es iyo studentTa jgufi, romelTa aqtiurobiTac gaxmaurda da farTo sazogadoebisaTvis cnobili gaxda garejis udabnoSi sabWoTa samxedro Zalebis sawvrTneli poligonis damangreveli moqmedebebis Sesaxeb, rasac SemdgomSi poligonis gauqmeba mohyva. im dros, 70-80-ian wlebSi, sasuliero literatura Znelad iSoveboda. wmida werilic ki Zveleburi sabeWdi manqanis meSveobiT mravldeboda da ase vrceldeboda morwmuneebSi. irakli maxaraZem, Tavisi saxareba rom hqonoda, misi mxedrulad gadawera daiwyo. mogvianebiT, rodesac saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia II-m gadawyvita etratze gadaetana wmida werili, mas mouTxres adamianis Sesaxeb, romelmac garejSi xeliT daiwyo saxarebis gadawera. mogvianebiT irakli maxaraZe patriarqs warudgines, ris Semdegac es uaRresad sapasuxismgeblo saqme mas daevala. Tavdapirvelad saxarebis maketi unda gamzadebuliyo. samuSao uamrav sirTulesTan iyo dakavSirebuli: wignis arastandartuli zoma, muSaobisaTvis saWiro, ukve miviwyebul-dakarguli masalis (etratis, melnis, kalmis) moZieba-damuSavebis Zalze rTuli da Sromatevadi procesi. maketis SedgenaSi mas daxmarebas uwevda mama roman maxaraZe, romelic gamocdili mxatvari da wignis grafikosi iyo. 1986-87 w.w. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT daiwyo saxarebis (1.5 mX80 sm) gadawera nusxurad etratze (xbos tyavze). dRes Tbilisis samebis sapatriarqo taZarSi dabrZanebulia oqroWeduri oTxTavi, romelSic maTes saxareba da markozis saxarebis nawili meufe daviTis mier garejaSi gadawerili xelnaweria. 1988 wlis 23 noembers irakli maxaraZe diakvnad akurTxes, amave wlis 25 dekembers ki _ mRvdlad. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis

brZanebiT (brZ. #181) igi garejis monastrisa da feriscvalebis eklesiis winamZRvrad dainiSna. 1991 w. 28 oqtombers mama irakli sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT berad aRikveca daviTis saxeliT. aRkvecis saidumlo sxalTis mamaTa monasterSi Sesrulda. 1992 wlis 24 maiss daviT garejis monastris winamZRvari, iRumeni daviTi (maxaraZe) wminda sinodis ganCinebiT xeldasxmul iqna nikorwmindel episkoposad. 24 maiss sveticxovlis sapatriarqo taZarSi Sesrulda iRumen daviTis nikorwmindel episkoposad kurTxeva. man Tavisi gamosvla am sityvebiT daiwyo... `Tqveno uwmindesobav da unetaresobav, yovlad samRvdelono mRvdelmTavarno, bermonazonno, monazonno, dano da Zmano, saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wevrno. am wuTs guli Cemi ori grZnobiTaa savse: sixaruliTa da sinanuliT. `wyalobaTa SenTa, ufalo, ukunisamde ugalobde~. madli RvTisa, saxiereba misi ukideganod aRavsebs qveyanas da guls codvili iRumenisa dawvavs cecxliTa univToTa, rom ara misi kacTmoyvareba. Cems ganvil gzas rom gadavxede, SiSma Semipyro, radgan RvTis usazRvro mowyaleba viTarca margaliti winaSe ZaRlTa da RorTa davabnie, Seviqeni uborotes, uZvires yovelTa da nu ufalo, nu aRdgebin wyaloba Seni risxvad. yovladtkbilo ieso, monazonTa didebao, macxovne, macxovaro Cemo... sinanuliT imitom, rom ufalma, viTarca xe danerguli Tanawarsadinelsa wyalTasa gamomzarda da masva wyali cxoveli; rogorc udabnos mwveli mze, codvis cxeli ufskrulisagan aRmomiyvana da udabnoSi damarwyula. `RmerTi Cemi Sesavedrebel da Zal Cemda~. Cemi nebiT araferi ar momxdara, radgan `Tvinier missa arca erTi raY iqmna, raodeni ra iqmna~. vsasoeb mamasa, vevedrebi Zesa, mfarvelobasa vTxov sulsa wmidasa, erTarsebao, dausabamo samebao, dideba Senda. RvTis sikeTe ganuzomelia da rac kacTagan SeuZlebelia, RvTisaTvis SesaZlebelia. man ukeT uwyis, risi SeZleba maqvs, risi moqene var. `radme iqadon ukeTurebiTa Zlieri~. ufalman yovlad brZnad meTevzurni gamoaCina, ganakvirva qveyana ubiwoebaman RvTismSoblisaman, utyv iqmnen mWevrmetyvelni da filosofosni. marTali brZanebaa _ muSakoba ese umaduri Sromaa. amis magaliTi saxarebaa Tavad: `iyo naTeli WeSmariti, sofelsa Sina iyo da sofeli mis mier Seiqmna. da sofelman igi ver icna.~ magram imavdroulad, didi sixarulicaa, radgan `raodenTa igi Seiwynares, mosca maT xelmwifebaY Svil RmrTisa yofad.~ da bolos enas ar ZaluZs gamoTqvas sikeTe auracxeli. pasuxismgebloba didia, jvari mZime. vici, rom Semeweva, uwmideso da unetareso, Tqveni locva-kurTxeva. vsasoeb locviT Sewevnaze Tqvengan, yovlad samRvdelono, berno da erno; romeli ars marjveniT RmerTisa, romeli amaRlda zecad da daemorCilnes mas angelozni, xelmwifebani da Zalni, meca mas miveltvi, meoxebiTa RvTismSoblisaTa, Rirsi daviT garejelisaTa, wmidisa nikoloz miron-lukiis episkoposisaTa da yovelTa RvawlTa gabrwyinvebulTa, kvalad nu mimandon kacobrivsa ganzraxvasa yovladwmidao dedofalo, da dReTa cxovrebisa CemisaTa nu damagdeb, aramed meox-gveyavn da gvacxovnen.

ufalo, momeci Zala, raTa simSvidiTa sulieriTa miviRo yovelive, rasaca momitans dReni ese... qriste aRsdga... namdvilve aRsdga...~ (61, 1992, 5). sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia II-m aRniSna: `brZanebiTa da gangebiTa yovladwmidisa samebisa, mamisa da Zisa da sulisa wmidisa, dRes moxda xeldasxma Tqveni nikorwmindis eparqiis episkoposad. did xar Sen ufalo da sakvirvel arian saqmeni Senni da veravin SemZlebel ars madlis micemad sakvirvelebaTa SeniTa. marTlac didia ufali da saocaria da sakvirveli saqmeni misni da adamianis goneba uZluria miswvdes am sakvirvelebas. marTlac am ramdenime wlis win vin warmoidgenda imas, rom rigiTi arqiteqtori, romelic daviT garejis monasterSi samecniero muSaobisaTvis wavida, gaxda msaxuri RvTisa, morCili Rirsisa mamisa daviT garejelisa da Semdeg aRyvanil iqneboda episkoposis xarisxSi. me minda erTxel kidev Sevswiro madloba yovladwminda samebas, romelic TviTon irCevs msaxurTa TvisTa. iq xdeba kurTxeva da samRvdelo xarisxSi ayvana eklesiis msaxurisa, Cven mxolod aRmsrulebelni varT RvTis nebisa. Rirsma mama daviT garejelma aRzarda mama daviTi, romelsac es saxeli swored RmerTSemosili moZRvris mosaxseneblad ewoda; aRzarda mama daviTma da wmida mRvdelmTavarma nikolozma nikorwmindis eparqiaSi Seifara. marTlac didia da saocari gangeba RvTisa. magram yovel Cvengans unda axsovdes, rom es aris ara Cveni damsaxureba, aramed wyaloba da gangebisa da nebisa RvTisa. Tavmdabloba, morCileba gancdai. TvisTa codvaTa da ara gankiTxva Zmisa Cvenisa unda hqondes yovel adamians, gansakuTrebiT ki sasuliero pirs, moZRvars, episkoposs, patriarqs. Tqven, Tqveno yovladusamRvdeloesobav, mudam unda gaxsovdeT es fici, romelic Tqven am wmida taZarSi RvTisa da eris winaSe dadeT, rom mtkiced daicavT marTlmadideblur sarwmunoebas, erisa da eklesiis erTianobas. dRes, roca mravali xiluli da uxilavi mteri hyavs qarTvel ers da saqarTvelos eklesias, episkoposs gansakuTrebuli pasuxismgebloba ekisreba, episkoposi dgas qalaqis Tavze gamosul arwivze. es niSania imisa, rom rogorc arwivi xedavs yvelafers qalaqSi, aseve episkoposis maxvil Tvalsac ar unda gamoeparos araferi, rac mis eparqiaSi xdeba. omfori, romelic Tqven kurTxevisas mogasxiT, simboloa Tqveni samwysosi, romelic Tqven mxrebiT unda zidoT, gansakuTrebuli yuradReba gzasacdenilebs unda miaqcioT. unda gaxsovdeT, rom arcerTi kaci araa Tavis mteri da roca is codvas Cadis, amas boroti sulis zegavleniT da umecrebiT akeTebs. amitomac yoveli Rone unda ixmaroT misi borotebis tyveobisagan gamosaxsnelad da qristianobis gzaze dasayeneblad. dRes Tqven aRyvanil xarT mRvdelmTavris xarisxSi da amieridan winaSe RvTisa pasuxs agebT ara mxolod sakuTar Tavze, aramed eparqiis samRvdeloebasa da morwmune erzec, romelic Tqven unda damwysoT locviTa da sulierebiT, romelic Tqven yovelTvis gaxasiaTebdaT, Tqven unda miaRwioT imas, rom arcerTi cxovari ar warwymdes. mRvdelmTavarma magaliTi unda uCvenos samRvdeloebas da ers Tavmdablobisa, morCilebisa, sarwmunoebisa, siyvarulisa, codvaTa mitevebisa. axali episkoposis kurTxeva udidesi movlenaa qarTuli eklesiisa da Cveni eris cxovrebaSi, amitom yvelas vulocav am dRes, magram gansakuTrebiT vulocav raWas axal episkoposs. axal episkoposs iq elodeba

nikorwminda, barakoni, mravalZali... darwmunebuli var, rom yoveli Cvengani da pirvel rigSi raWis mosaxleoba mxarSi amoudgeba axal episkoposs da raWis siwmindeni axali ZaliT gamobrwyindebian. miiRe kverTxi ese, romelic aris sulier Zlierebis simbolo da daloce eri sruliad saqarTvelosi.~ (61, 1992, 5). 1992 wlis 21 dekembers wminda sinodis ganCinebiT nikorwmindeli episkoposi daviTi (maxaraZe) gadaiyvanes bodbis eparqiaSi, romelsac ganagebda 1993 wlis 28 agvistomde. 1992-1993 wlebSi meufe daviTi xelmZRvanelobda sapatriarqos sagareo saqmeTa ganyofilebas. 1993 wlis seqtembridan episkoposi daviTi alaverdis eparqiis mRvdelmTavrad daadgines. 1996 wlis 25 dekembers alaverdeli episkoposi daviTi aRyvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi, xolo 2000 wlis 28 noembers abba alaverdeli mitropolitis maRali samRvdelmTavro wodeba mieniWa. 1988 wlidan meufe daviTi sapatriarqos xuroTmoZRvrebis sabWos Tavmjdomarea. 2003 wlis Tebervlidan ki Seiqmna sapatriarqos xuroTmoZRvrebis, xelovnebisa da restavraciis centri, romlis Tavmjdomarea uwmidesi da unetaresi sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqi ilia II, Tavmjdomaris moadgile ki _ meufe daviTi. 2008 wlis 25 dekembers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m abba alaverdeli mitropoliti daviTi wminda sinodis sxva wevrebTan erTad wmida giorgis ordeniT daajildova. wlebis manZilze alaverdeli mitropoliti daviTi aris sapatriarqosTan arsebuli saeklesio galobis centris sakoordinacio sabWos wevri, 2006 wlidan ki galobis centris Tavmjdomarea. 2002 wlis 1 marts, meufe daviTis locva-kurTxeviTa da ZalisxmeviT, saukuneze meti xnis Semdeg, alaverdis sakaTedro taZarSi aResrula yovladwminda RvTismSoblis paraklisi qarTuli tradiciuli galobiT. taZarSi sxvadasxva taZris mgalobelTa 6-ma gundma (45-ma mgalobelma) srulad igaloba deda RvTismSoblis savedrebeli paraklisi. alaverdis eparqiaSi meufe daviTis samRvdelmTavro msaxurebis pirveli wlebidanve aRdga yoveldRiuri wirva-locva q. Telavis RvTaebis _ feriscvalebis taZarSi. aqve mdebareobs mRvdelmTavris rezidencia da RvTaebis dedaTa monasteri. 1995 wels meufe daviTis locva-kurTxeviT xaxulis RvTismSoblis saxelobis SuamTis dedaTa monasterSi ganaxlda samonastro cxovreba. monastris istoriisTvis gansakuTrebuli movlena iyo mTavari siwmidis, xaxulis yovladwmida RvTismSoblis xatis axali piris Seqmna. xatis perangi Seiqmna Suasaukuneebisdroindeli saoqromWedlo teqnikiT, rasac sami weli dasWirda. xatis zurgze 44 sanawilea amokveTili. mxatvroba da mooqrovili vercxlis perangi Sesrulebulia originalis mixedviT. Zveli wesis Tanaxmad, xaxulis yovladwmida RvTismSoblis xatis axali piri 40 dRis manZilze dedanTan piri-pirs midebuli saqarTvelos xelovnebis muzeumis oqros fondSi iyo dabrZanebuli; 2006 w. 7 (20) seqtembers ki, monastris dResaswaulis _ yovladwmida RvTismSoblis Sobis wina dRes xati monasterSi mibrZanda.

axali SuamTis xaxulis yovladwmida RvTismSoblis monasterSi 2007 wlidan mimdinareobs sarestavracio samuSaoebi. ukve ganaxlebulia monastris aRmSeneblis TinaTin dedoflisdroindeli samreklo (XVI s.). 2008 wels dasrulda mTavari taZris restavracia. mTlianad Seicvala taZris saxuravi, Zveli qarTuli aguriT nagebi kedlebi gaiwminda, aRdga da taZars pirvandeli saxe daubrunda. axali SuamTis monastris teritoriaze meufe daviTis locva-kurTxeviT 2001 wels dasrulda wminda giorgis saxelobis kelia-samwirvelos mSenebloba, sadac monazonTa mcire krebuli cxovrobs. 2006-2008 wlebSi sarestavracio samuSaoebi Catarda Zveli SuamTis monasterSi. gaiwminda kedlebi da mTlianad Seicvala saxuravi. agreTve Catarda SuamTis tyeSi arsebuli mcire zomis skitebis restavracia. istoriuli samarTlianobis aRdgenis TvalsazrisiT mniSvnelovani iyo TelavSi, gigos goraze, sadac 1920-1930-ian wlebSi qarTvel Tavadaznaurebsa da sasuliero pirebs xvretdnen, axali eklesiis ageba. am adgilze 2001 wels ikurTxa wmida ninos axlad aSenebuli taZari. 2005 wlidan alaverdis mamaTa monasterSi samonastro cxovrebis aRorZinebasTan erTad, monastris aRdgena-ganaxlebac daiwyo. 2006 wlidan mimdinareobs mniSvnelovani da masStaburi sarestavracio-sarekonstruqcio samuSaoebi. droTa ganmavlobaSi ezoSi dagrovili miwa fenebad moiWra da Zvelma galavanma Tavisi saxe daibruna. paralelurad ezosa da galavnis garSemosavlelis mopirkeTeba-mosworeba mimdinareobs, dasasruls miuaxlovda me-17 saukunis dRemde SemorCenili erTaderTi saepiskoposo saxlis da mamaTa senakebis restavracia-mSenebloba. Seicvala gadaxurva, kvlav ganaxlda monastris Zveli, istoriuli darbazebi, aRdga galavnis gareT mdebare me-16 sauskunis abano da monastris teritoriaze arsebuli istoriuli Senoba _ feiqar-xanis sagrilobeli, sadac alaverdis eparqiisa da konkretulad alaverdis monastris sigel-gujrebi da sxva istoriuli dokumentacia ganTavsdeba. 2006 wels aRdga alaverdis monastris istoriuli marani. arqeologiurma gaTxrebma daadastura monastris marnis arseboba, romelic daaxloebiT 50 tonamde Rvinos itevda. qvevrebis nawili Sesabamisi Seswavla-damuSavebis Semdeg dakonservda da marnis perimetrSive miwiT daifara, xolo nawili dazianebuli qvevrebisa monastris muzeumis eqspoziciaSi gamoifina. dRes monastris marani 30 tonamde Rvinos awarmoebs. 2007 wels alaverdis monastris teritoriaze daiwyo siZveleTsacavis mSenebloba, romelic Tanamedrove standartebis Sesabamisi iqneba. misi mTavari mizania eklesiis wiaRSi kvlav daivanos siwmideebma. proeqtSi gaTvaliswinebulia saeklesio xelovnebis nimuSebisa da xelnawerTa fondebis sacavebTan sarestavracio saxelosno-laboratoriebis mowyoba mecnierTaTvis. Catarda arqeologiuri Seswavla alaverdis sakaTedro taZris stovnis nawilSi, rac mosamzadebeli etapia taZris restavraciis dasawyebad. gansakuTrebiT mniSvnelovania alaverdis monasterSi Zveli saswaulTmoqmedi xatebis aslebis mobrZaneba. dRes alaverdis sakaTedro taZarSi dabrZanebulia petriwonis yovladwmida RvTismSoblis xati bulgareTidan, macxovris da iveriis yovladwmida RvTismSoblis xatebi

aTonis mTidan. alaverdis taZrisTvis Seiqmna wmida qeTevan dedoflis xati, romelSic didmowamis wmida nawilia CabrZanebuli. 2007-2008 wlebSi abba alaverdeli mitropoliti daviTis locvakurTxeviT daiwyo iyalTos samonastro kompleqsis restavraciarekonstruqcia. samuSaoebis pirvel etaps monastris teritoriis arqeologiuri Seswavla warmoadgens. iyalTos monastris aRorZineba sasuliero da kulturul-saganmanaTleblo saqmianobis aRorZinebas iTvaliswinebs. 2002 wels q. TelavSi daarsda wmida mowameTa Salva, biZina da elizbaris saxelobis alaverdis eparqiis zogadsaganmanaTleblo skola, romelsac alaverdeli mRvdelmTavari xelmZRvanelobs. 1999-2004 wlebSi mcxeTa-Tbilisis eparqiaSi, Cakidul Txemebad wodebul adgilze, uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis ilia II-is locva kurTxeviT alaverdelma mitropolitma meufe daviTma aaSena wmida ioane naTlismcemlis monasteri, sadac 2004 wels, saqarTvelos kaTolikos-patriarqis locva-kurTxeviT daarsda dedaTa savane, romlis zedamxedveloba alaverdel mitropolits meufe daviTs daevala. aq SuamTis dedaTa monastridan gadmovida monazonTa mcire krebuli. monasteri eweva sagamomcemlo saqmianobas. amJamad eparqiaSi moqmed 40 eklesia-monasterSi RvTismsaxurebas aRasrulebs 30-mde sasuliero piri. periodika 1996-1997 wlebSi gamoicemoda alaverdis eparqiis yovelTviuri Jurnali `mcire samwyso~, 2002-2004 wlebSi _ Jurnal `moyvasis~ yovelTviuri gamocema. 2007 wlis aprilidan ki gamoicema yovelTviuri gazeTi saxelwodebiT `gza da WeSmariteba~.

mitropoliti sergi (CekuriSvili)


mitropoliti sergi, eriskacobaSi zurab nikolozis Ze CekuriSvili, daibada 1959 wlis 13 aprils q. rusTavSi. 1975 wels daamTavra rusTavis #6 saSualo skola, gatacebuli iyo sportiT. iyo saqarTvelos WabukTa nakrebis wevri. 1979-1981 wlebSi imyofeboda sabWoTa armiis rigebSi. 1981 wlidan zurab CekuriSvili swavlobda xarkovis pedagogiur institutSi. institutSi swavlis periodSi igi seriozulad dainteresda marTlmadidebluri sarwmunoebiT. rogorc TviTon aRniSnavs: `erTi morwmune mezobel qal mariasTan davinaxe biblia. manamde ar vicodi rogori iyo, aviRe, gadavSale da pirdapir es sityvebi amovikiTxe: `nu geSinia, me SenTana var~... miuxedavad imisa, rom fizikurad didi, Zlieri viyavi, kbilis amoRebis Zalian meSinoda. Cemma Zmam wamiyvana xarkovSi erT damsaxurebul yba-saxis qirurgTan, narkozis gakeTeba SemomTavazes, gavikeTe da movkvdi. TxuTmeti wuTi Cems Tavs davyurebdi zemodan. gamofxizlebuli iseTi SeSinebuli gamovvardi, pirdapir eklesiaSi

wavedi... rwmenasTan daaxloebis gamo institutidan gamomiSves.~ (67, 2009, 3, 14). 1985 wels uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT zurab CekuriSvilma swavla ganagrZo moskovis sasuliero seminariaSi, 1986 wlidan igi morCilad gadavida moskovis wmida samebis sergis lavraSi. 1987 wlis 13 aprils morCili zurabi aRkveces berad da wmida sergi radoneJelis sapativcemulod uwodes saxeli sergi. sul male igi jer berdiakvnad, xolo 1988 wels mRvdel-monazvnad akurTxes. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT dainiSna safaris monastris winamZRvrad. rogorc meufe sergi ixsenebs: `pirvelad rom Cavedi safaraSi, Rumelis danTebac ar vicodi. 25 dekembers CavediT. vaJa Zia iyo yarauli, is gvexmaureboda. pirveli wirva Sobas CavatareT. im TovlSi daaxloebiT 50 kaci amovida fexiT. Zalian didi sixaruli gvqonda.~ (67, 2009, 3, 15). mRvdelmonazonma sergim safaris monasterSi bevri iRvawa rwmenisa da codnis aRorZinebisaTvis. uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT igi ayvanil iqna arqimandritis xarisxSi (1991 w.), xolo 1992 wlis 21 dekembers saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodma arqimandriti sergi axalcixisa da samcxe-javaxeTis episkoposad gamoirCia. 25 dekembers, kviras sveticxovlis sapatriarqo taZarSi moxda misi episkoposad xeldasxma. arqimandritma sergim ase daiwyo Tavisi sityva: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, wmida sinodis wevrno mRvdelmTavarno, mamano, Zmano da dano. dRevandeli dRe Cems cxovrebaSi gansakuTrebulia da Cemi ganwyobilebis gadmocema gamiWirdeba, magram RmerTi, romlis Semweobamac aqamde momiyvana, albaT imis Zalasac momcems, rom nawilobriv mainc gadmogceT da gagiziaroT is, rasac ganvicdi. Tqveno uwmidesobav, Cemi cxovrebis am metad sapasuxismgeblo wuTebSi minda gavixseno Cemi pirveli Sexvedra TqvenTan. Tqven wasasvlelad emzadebodiT da Cems misaRebad dro ar gqondaT, magram wasvla gadaifiqreT da mimiReT. am Sexvedrisas Tqven miTxariT, RmerTs Zalian uyvarxarTo. maSin, marTali giTxraT, Tqveni sityvebis azrs ver Cavwvdi da ufro ampartavnebiT miviRe, vidre madlierebiTa da sixaruliT, magram Semdeg, roca sxva TvaliT Sevxede cxovrebas, yoveldRiurad vgrZnobdi da vgrZnob uflis im zRvardaudebel siyvaruls da wyalobas, romliTac igi, mwyemsi keTili, Cven, misTa cxovarTa, gvmwyemsavs. minda erTi Cemi saidumloeba gagandoT. am siyvarulis SegrZnebam gamxada qristiani da ufro metic, aRmiZra survili _ siyvaruliTve mepasuxa, xolo roca vigrZeni, rom me uRirsi verafriT vpasuxobdi uflis siyvaruls, gadavwyvite Cemi amqveyniuri cxovreba da grZnobebi misTvis Semewira. RmerTs vTxov, am Znel dros madlierebis iseTi grZnoba momces, rom sicocxlis bolomde sixaruliTa da mowiwebiT mamsaxuros misi saxelis sadideblad. Cemi cxovrebis gzaze mravali gansacdeli Semxvedria, magram roca ki moTminebiTa da morCilebiT mimiRia, gaRebuli mcire msxverplis sanacvlod uflisagan yovelTvis aTasjer meti sixaruli momniWebia.

mwams, rom aseve iqneba Cveni eris cxovrebaSic, dRes yovel Cvengans cxovreba gvixdeba mZime gansacdelis Jams, romelic Tavs sakuTari codvebiT davitexeT, magram ar unda dagvaviwydes rom RvTis saxiereba usazRvroa da rom misTvis SeuZlebeli araferia `da ra iTxovoT saxeliTa CemiTa, igi vyo, raTa ididos mamaY Zisa Tana~ (ioane 14,13) amitom Tu Cveni saTxovari gulwrfeli iqneba da Cveni msaxureba Tavdadebuli, RmerTi Cvensas aucileblad Seismens da samagierosac uxvad mogvagebs. am mZime Jamma, romelic ufalma dasasjelad ki ara, gamosacdelad gamogvigzavna, unda gamogvwrTos da gangvswavlos: `ganguswavlen Cuen, ufalo, garna samarTaliTa da nu risxviTa da guliswyromiTa~ (ieremia 10,24); am gansacdelma Cvens ers mravali wlis manZilze daviwyebuli da ugulebelyofili ufali da misi mcnebebi unda gaaxsenos, radgan swavlaY uflisaY ganaRebs yurTa CemTa~ (esaia 50,5) amitom Tu Cven mas Rirseulad vitvirTebT da gavuZlebT, codvebisagan ganwmendilni daviT winaswarmetyvelTan erTad gavimeorebT: `keTil ars Cemda, rameTu damamdable me~ (fsalm. 118,17) da rac dakarguli gvegona, RvTisagan aTmagad dagvibrundeba: `romeli igi mas Jamsa ara Cans sixarulisa mizezad, xolo ukanasknel nayofsa mSvidobisasa miscems mis mier gamocdilTa maT cxovrebad maTda~ (ebr. 12,11). didia RvTis gangeba da Zala, romelmac, Tqveno uwmidesobav, Tqveni wmida locvebiT gamomirCia da samcxe-javaxeTis uZvelesi eparqiis mRvdelmTavrad damadgina. me kargad mesmis, raoden didi pativia CemTvis viwodebode mRvdelmTavrad im mxarisa, romlis saxelic ase ganabrwyines iq moRvawe wminda mamebma; mesmis is pasuxismgebloba, romelic me RvTis, eris da piradad, Tqveno uwmidesobav, Tqvens winaSe makisria, magram isev da isev imedi maqvs RvTis saxierebisa, Tqveni wmida locvebisa da Cemi xalxisa, romelic iseve rogorc safaris monasterSi moRvaweobisas, axlac gverdiT amomidgeba da mZime tvirTis tarebaSi SemeSveleba. Tqveni mamobrivi mzrunvelobiT garemoculi, me iseTi sixaruliT mivdivar axalcixeSi, rogorc sakuTar ojaxSi, radganac mjera, rom qristianobis udidesi Zala swored im siyvarulSia, romliTac igi adamianebs RvTisa da erTmaneTis samsaxurisaTvis aerTianebs. me mjera isic, Tqveno uwmidesobav, rom RvTis wyalobiTa da Tqveni mesaWeobiT erTsulovnebiT ganmtkicebuli qarTuli marTlmadidebeli eklesia qarTveli eris gaerTianebasac SeZlebs da mas RvTisaken mimaval gzaze daayenebs.~ (61, 1992, 12). uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m daloca meufe sergi. `saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da sulisa wmidisaTa. yovladsamRvdelono mRvdelmTavarno, Tqveno yovladusamRvdelesoebav, meufe sergi, qristesmoyvareno mRvdelno, berno da monazonno, dano da Zmano. did ars ufali da sakvirvel ars gangeba da saqmeni misni. adamianis goneba ver miwvdeba mis gangebasa da wyalobas. dRes aRsrulda is, razec orasi wlis manZilze ocnebobdnen Cveni winaprebi, _ eris saukeTeso moRvaweni da kaTolikos-patriarqebi, am orasi wlis manZilze saqarTvelos dRes pirvelad hyavs srulad mRvdelmTavarTa dasi, rac imas niSnavs, rom arcerTi eparqia araa darCenili mRvdelmTavris gareSe.

dRevandeli wirva, gardaxdili sveticxovlis sakaTedro taZarSi, namdvilad istoriulia, radgan dRes aRsrulda is, rac 21 dekembers ganaCina wmida sinodma da kurTxeviTa axalcixisa da samcxe-javaxeTis episkoposis sergisa Seivso sia qarTuli eklesiis mRvdelmTavrebisa. es ar aris ubralo damTxveva, igi niSania RvTis didi wyalobisa da maCvenebeli imisa, rom erTaderTi gza, romelsac gadarCenisaken mivyavarT, qristes gzaa. saocaria da rTuli me-20 saukune, radganac igi aRsavsea winaaRmdegobebiTa da moulodneli movlenebiT. Cven iseTi movlenebis mowmeni gavxdiT, romelTac verc ki warmovidgendiT. saqarTvelo damoukidebeli saxelmwifo gaxda da es ocneba RvTis madliT agvixda, magram ufalma isic gvaCvena, rom Tu qarTveloba sulierad ar amaRlda da feri ar icvala, gamocxadebuli damoukidebloba cariel sityvadRa darCeba. WeSmarit Tavisuflebas is moipovebs, vinc Tavisi Tavis ufali gaxdeba, anu sakuTari vnebebis damorCilebiT Tavs daaRwevs codvis tyveobas. amitom eris Tavisuflebis procesi yoveli adamianis ganTavisuflebiT unda daiwyos. dRes ki Tavisufleba aqvs yvelas da yvelaferi SeuZlia: Zarcva, Zaladoba, mkvleloba. dRes qarTvelisaTvis aRaraferi darCa wmida da xelSeuxebeli. igi Seuracxyofs mRvdlebs, patriarqs da eklesiasac ki. es eSmakis tyveobas niSnavs. Tavisufali isaa, vinc am borot Zalas Tavs daaRwevs da Tavis gulsa da vnebebs daepatroneba. adamians namdvilad sWirdeba vnebaTa momTokavi sulieri Zala, sWirdeba madli RvTisa _ uZlurTa mkurnali da naklulevanTa aRmavsebeli. ra Tqma unda, Cven yvelani uZlurni varT da yvelas gvaqvs nakli, magram rwmenac unda gvqondes, rom es nakli ganvicadoT. amitomac evedreba RmerTs didi moZRvari efrem asuri: momaniWe me gancdaY TvisTa codvaTa. kaci codvebiTa da uwesobiT ki ar unda amayobdes, aramed RmerTs unda sTxovdes gankurnebas da mxolod am SemTxvevaSi mova masTan yovelTa mkurnali, sakuTar codvebze Tvalaxelili kaci, sxvis gasaWirsac advilad dainaxavs da moyvasisa da RvTisaken swrafviT sulier jvars Seqmnis, romlis gareSec ver miva ufalTan da ver gaxdeba mkvidri sasufevlisa. am sulieri jvris Sesaqmneladaa mowodebuli yoveli adamiani da miT umetes mRvdelmTavari. Tqveni yovladusamRvdeloesobav meufe sergi, dRes uxvad gadmovida Tqvenze madli sulisa wmidisa, dRes Tqven xeli dagadoT ara mxolod mRvdelmTavrebma da me, codvilma kaTolikos-patriarqma, aramed zeciuri saqarTvelos mkvidrma mRvdelmTavrebmac da patriarqebmac, romelTac uxvad moiwvies Tqvenze madli. ecadeT ar dakargoT es madli, aramed piriqiT, miumatoT, xolo mogematebaT im SemTxvevaSi, Tu locvasa, marxvasa da moRvaweobas gaaZlierebT. amasTanave, gaxsovdeT, rom madli pirvel rigSi Tavmdablebsa da morCilebs eZlevaT. amas Cemi gamocdilebidanac geubnebiT, _ erTaderTi gza, mimavali uflisaken, Tavmdabloba da morCilebaa. Tqveni moRvaweobis gzaze bevri geyolebaT xotbis Semsxmelica da Seuracxmyofelic, magram amas nu SeuSindebiT. roca qebas dagiwyeben, ecadeT, ampartavneba ar dageufloT, xolo Seuracxyofam sasowarkveTilebasa da mwuxarebaSi ar CagagdoT. erTma morCilma moZRvars hkiTxa, rogor moviqce, roca maqeben da maZagebeno, moZRvarma urCia, wasuliyo sasaflaoze, jer eqo da Semdeg, elanZRa mkvdrebi. asec moiqca, roca ukan dabrunda, moZRvarma hkiTxa: ra giTxres micvalebulTa, roca

aqebdio, _ araferio, _ upasuxa morCilma, roca lanZRavdio? _ isev araferio. Senc ase moiqeci da cxondebio. Tqvenc ase moiqeciT, meufeo sergi da Tavmdabloba gamoiCineT ara mxolod kaTolikos-patriarqisa da ufrosi mRvdelmTavrebis winaSe, aramed TviT yvelaze didi codvilis winaSec ki. ai, es iqneba WeSmariti Tavmdabloba, romelic garegnuli qcevis normas ki ara, Sinagan saTnoebas warmoadgens. Tqven im eparqiaSi midixarT mRvdelmTavrad, romelmac Tqven, rogorc moZRvari, ukve gagicnoT da SegiyvaraT safaris monasterSi moRvaweobis manZilze. am siyvarulis dadasturebaa is, rom dRes aq, sveticxovelSi gamarTul istoriul wirvas, bevri maTgani eswreba. Tqven midixarT saqarTvelos didebul mxareSi, sadac odesRac hyvaoda maRali sulieri kultura. dRes am mxares uWirs, magram me imedi maqvs, rom Cveni didi winaprebis locviTa da SuamdgomlobiT samcxe-javaxeTs kvlav daubrundeba Zveli dideba, igi xelaxla moSendeba da moZlavrdeba. ai, am saSviliSvilo saqmeSi unda gamoCndes, upirveles yovlisa, mRvdelmTavris roli, Tqven unda izrunoT amisaTvis. Cven iseT droSi vcxovrobT, roca eklesiis msaxuri TviTon unda mivides xalxTan. Tqven sruli warmodgena unda gqondeT Tqveni eparqiis yvela sofelsa da yvela ojaxze; unda icodeT, vin ras akeTebs, vis ra uWirs, vinaa dacemuli da gzasacdenili. me imedi maqvs, rom samcxe-javaxeTis yvela sofelSi amoqmeddeba eklesia, kvlav gabrwyindebian varZiis, zeda varZiisa da safarisa da sxva monastrebi ber-monazonTa Tavdadebuli moRvaweobiT. RmerTi iyos Tqveni mfarveli. RmerTma daglocoT da gagaZlieroT. geweodeT wmidaTa marTalTa mamaTa, romelTa mosaxsenebelicaa dRes, da didTa winaparTa locva. amin.~ (61, 1992, 12). 1992 wels meufe sergi dainiSna wmida grigol xanZTelis saxelobis axalcixis seminariis reqtorad. 1996 wels saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis igi aRyvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi. 1997 wlis 14 noembridan mTavarepiskoposi sergi gadayvanil iqna nekresis eparqiis mmarTvelad. nekresis eparqia erT-erTi uZvelesia saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi, rogorc `qarTli cxovreba mogviTxrobs, IV saukunis II naxevarSi Trdat mefem `nekress kaxeTisasa eklesia aRaSena gansrulebiT~, xolo mefe vaxtang gorgasalma nekresSi saepiskoposo kaTedra daadgina. istoriulma Znelbedobam Tavisi kvali daamCnia uZveles eparqias. XVII saukunis dasawyisidan Sah abas I-ma kaxeTs nekresis samRvdelmTavro teritoriis nawili CamoaSora da aq muslimanuri sasulTano Seqmna, daiwyo qarTveli qristiani mosaxleobis arnaxuli Seviwroeba, gamahmadianeba. `ingilo~ gamahmadianebuls niSnavda. XIX saukuneSi saingiloSi mcxovrebi qristiani qarTvelebi alaverdis eparqiaSi Sediodnen... saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenis Semdeg, 1925 wels, Seiqmna bodbis eparqia, romelSic gaerTianebuli iyo istoriuli hereTis (saingilos) nawilic, magram XX saukunis 20-30-iani wlebis agresiuli aTeizmis politikis wyalobiT eparqiaSi moqmedi eklesiamonastrebis umravlesoba administraciuli wesiT daixura. sasuliero pirebi devnil mdgomareobaSi aRmoCndnen. 1995 wels aRdga nekresis eparqia, romelsac 2002 wlis 17 oqtombris wmida sinodis ganCinebiT ewoda nekresisa da hereTis eparqia. meufe sergi 17 noembers Cavida eparqiaSi. am dros

eparqiaSi moqmedi iyo ramdenime eklesia da samlocvelo saxli. rogorc meufe sergi aRniSnavs: `dResdReobiT xuTi monasteri gvaqvs. umetes maTganSi yoveldRe wirva-locva aResruleba. monazonTa ricxvi izrdeba, ixsneba ori monasteri: xarebis dedaTa monasteri, romlis mSenebloba TiTqmis mTavrdeba da monasteri veliscixeSi. aRdgenilia Zveli eklesiebi da yovel kviras wirva-locva mimdinareobs. nekresis mamaTa moansterSi ToTxmeti adamiania. lagodexSi gvaqvs mamaTa monasteri, sadac moRvaweobs Svidi adamiani. gremis monasterSi _ xuTi. lagodexis iveriis RvTismSoblis saxelobis monasterSic xuTni arian. rac Seexeba eklesiebs, lagodexSi sami eklesia gvaqvs: yazanis RvTismSoblis taZari. iq sakmaod bevri xalxi dadis. yazanis RvTismSobeli saswaulmoqmedia; samebis taZari bolo periodSi aSenda; aris wmida nikolozis saxelobis taZari, sadac dedebi arian. monazvnebis moTxovniT am adgilas monasteri stalinis dros gaixsna. moqmedi taZrebia vardisubanSi, yarsubanSi, TelamaSi, SildaSi, kuWatanSi, axalsofelSi, giorgeTSi, lelianSi, mTisZirSi. yvarelSi gvaqvs feriscvalebis, ioane naTlismcemlis da dubis RvTismSoblis taZari. axla vapirebT sakaTedro taZris aSenebas. eparqiaSi funqcionirebs sasuliero gimnazia, sadac swavlobs 200-ze meti moswavle. 2009 wlis seqtembridan eparqiaSi ixsneba sasuliero seminaria. Tavidan yvarlis raionSi civad Segvxdnen, magram aRmoCnda, rom Zalian bevri kargi da Tbili adamiani cxovrobs iq, romelnic Sinaganad patiosani da Zlieria. imedi maqvs, yvarelSi morwmuneTa sakmaod seriozuli kera Camoyalibdeba.~ (67, 2009, 3, 17). 2000 wlis 28 noembers saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis meufe sergis mieboZa mitropolitoba, xolo 2007 wlis 25 dekembers igi dajildovda wmida giorgis pirveli xarisxis ordeniT. meufe sergi Tvlis _ Zalian Znelia episkoposoba, miT umetes am bolo Jams... naTqvamia, adamians Svidi eSmaki dasdevs, mRvdels _ Tormeti, bers _ ocdacameti, episkoposs _ aTi aTasio, magram ufali didia.~

mitropoliti iosebi (kikvaZe)

mitropoliti iosebi, eriskacobaSi giorgi milenis Ze kikvaZe, daibada 1959 wlis 17 seqtembers Coxatauris raion sofel zeda farcxmaSi. saSualo skolis damTavrebis Semdeg swavla ganagrZo Tbilisis iakob nikolaZis saxelobis samxatvro saswavlebelSi, romelic daasrula 1978 wels. 1978-1979 wlebSi muSaobda Coxatauris raionis sofel Caisubnis saSualo skolaSi xatva-xazvis maswavleblad. 1979-1981 iyo wlebSi samxedro savaldebulo samsaxurSi, demobilizaciis Semdeg 1981-1985 wlebSi aswavlida qandakebas, grafikas da ferweras Coxatauris samxatvro skolaSi. 1985-1990 wlebSi swavlobda Tbilisis samxatvro akademiaSi. 1986 wlidan giorgi kikvaZe Tbilisis sionis sapatriarqo taZris mrevlia, paralelurad msaxurobda stiqarosnad mcxeTaSi, wmida ninos saxelobis dedaTa monasterSi. 1990 wels wavida safaris mamaTa monasterSi, sadac akurTxes morCilad, imave wels uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT Cairicxa Tbilisis sasuliero akademiaSi. 1991 wlis 16 maiss, amaRlebis dResaswaulze, uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m aRkveca berad sveticxovelSi da uwoda saxelad iosebi. 1991 wlis 23 maiss patriarqma mama iosebi daviT-garejis monasterSi akurTxa diakvnad. 1991 wlis 3 noembers uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m ber-diakoni iosebi sionis sapatriarqo taZarSi akurTxa mRvdel-monazvnad da ganawesa sveticxovlisa da wmida ninos dedaTa monastris mwirvel mRvdlad. 1992-1993 wlebSi igi martyofis mamaTa monastris winamZRvaria. 1993 wels uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT aRyvanil iqna arqimandritis xarisxSi da dainiSna sveticxovlis sapatriarqo taZris winamZRvris moadgiled. 1995 wlis 7 aprils wmida sinodis ganCinebiT wmida xarebis dResaswaulze ekurTxa Semoqmedel episkoposad. Semoqmedis eparqia moicavs guriis regions. mravali gansacdeli gadaitana eparqiam XVI saukunis II naxevridan _ guriis didi nawili osmalebma daipyres. isini sdevnidnen qristianul sarwmunoebas, sasuliero pirebs. 1885 wlidan arsebobda guriasamegrelos eparqia, 1917 wlidan, saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis aRdgenis Semdeg, arsebobda baTum-Semoqmedis eparqia. bolSevikuri mmarTvelobis xanaSi (1921-1989 w.w.) yvelaze metad guriis regioni dazaralda. adgilobrivi provinciuli liderebis mowadinebiT dangreul da gaZarcvul iqna eklesia-monastrebis umravlesoba, aTeizmma gadafara yvelaferi. aseTi rTuli, nivTierad da sulierad SeWirvebuli eparqia Caibara meufe iosebma, romelic Seudga ra Tavis saqmianobas, daiwyo xalxis sarwmunoebisaken Semobruneba. misi RvawliT eparqiaSi amoqmedda 42 eklesia, 5 mamaTa da 2 dedaTa monasteri, sadac RvTismsaxurebas eweva 21 sasuliero piri. moqmedi eklesiebia: Semoqmedis macxovris saxelobis, jumaTis mTavarangelozis, makvaneTis xarebis, askanas amaRlebis, aWis wmida giorgis, baxmaros feriscvalebis, WaWieTis Salva axalcixelis, cxemlis xidis wmida nikolozis, erkeTis mTavarangelozis, gorbeJoulis samebis, jixeTis taZrad miyvanebis, jixeTis ioane naTlismcemlis, jixeTis wmida giorgis saxelobis, jumaTis xarebis, lanCxuTis iveriis RvTismSoblis, lanCxuTis panteleimon mkurnalis saxelobis, mzianas wmida giorgis,

nagomaris wmida marines, natanebis wmida panteleimonis, xevis wmida nikolozis, udabnos wmida ioane naTlismcemlis, sufsis yovelTa wmidaTa, Sua amaRlebis, mamularis feriscvalebis, buknaris RvTismSoblis, kvirikeTis, SuxuTis wmida giorgis, meriis RvTismSoblis, Coxatauris grigol xanZTelis, farcxmis xarebis, acnis, ozurgeTis, vakijvris, CibaTis, wyalwmidis, grigoleTis, dvabzus, mamaTis, amaRlebis, akeTis, maxvis, saWaSiseris eklesiebi. eparqiis samRvdeloebaa: arqimandritebi: andria kbilaSvili, miqael migineiSvili, petre andRulaZe, markoz gurgeniZe, dekanozebi: maTe gordelaZe, svimon svaniZe, basil kvirCrilaZe, iRumeni abulon xubukelaSvili, ioseb Rlonti, dekanozi saba JRenti, mRvdeli giorgi JRenti, barTlome ruxaZe, miqael tuRuSi, mose CxartiSvili, vaxtang ToxaZe, besarion lomineiSvili, daviT janjRava, Salva jinWaraZe, Salva gogaZe, kaxaber witaiSvili, konstantine jinWaraZe, ioane ormocaZe, biqtor giorgaZe, gabriel lomaZe, mirian fircxalaiSvili, dimitri darCia, beri beniamin kekeliZe. Semoqmedis eparqiaSi moqmedi monastrebia: 1. jumaTis mTavarangeloz miqaelisa (winamZRvari iRumeni miqaeli migineiSvili). 2. aWis wmida giorgisa (winamZRvari mRvdelmonazoni iosebi _ Rlonti). 3. udabnos ioane naTlismcemlis (winamZRvari iRumeni petre anRulaZe), 4. Semoqmedis macxovris (winamZRvari mRvdelmonazoni elizbari (babuxadia), 5. grigoleTisa (winamZRvari zabuloni (xubekelaSvili). 6. sameba-jixeTis RvTismSoblis taZrad miyvanebis dedaTa monasteri (winamZRvari arqimandriti andria), 7. ozurgeTis wmida ninos saxelobis (winamZRvari mitropoliti iosebi). eparqiaSi funqcionirebs: 1. ozurgeTis wmida ninos saxelobis sasuliero gimnazia, 2. ozurgeTis gabriel episkoposis saxelobis sasuliero profesiuli saswavlebeli, 3. lanCxuTis ioane naTlismcemlis saxelobis sasuliero gimnazia, 4. cxemlis xidis samgaloblo skola, 5. sofel makvaneTis samgaloblo skola. eparqias aqvs Semdegi Jurnal-gazeTebi: `ani da hoe~, gazeTi `xareba~. 2000 wlis 28 noembers meufe iosebs mTavarepiskoposis, xolo 2007 wlis 3 ivniss mitropolitis pativi mieboZa. 2007 wlis 25 dekembers mitropoliti iosebi dajildovda wmida giorgis pirveli xarisxis ordeniT.

mitropoliti isaia (Wanturia)


mitropoliti isaia, eriskacobaSi zurab mirdatis Ze Wanturia, daibada 1961 wlis 12 aprils q. walenjixaSi. rogorc Tavis mier Sedgenil avtobiografiaSi gvamcnobs: `deda skola-internatis dawyebiTi klasebis maswavlebeli iyo. mas Zalian uyvarda Tavisi saqme. icoda kerva, qargva, saxlSi mis mier Sekerili fardebi, magidisa da taxtis gadasafareblebi gvqonda... mamam gvaswavla Wadrakis TamaSi, gamowerili hqonda Wadrakis Jurnalebi, gvirCevda saWadrako etiudebs da Cvens Soris imarTeboda Cempionati... me-4 klasamde vswavlobdi walenjixis skola-internatSi, me-5 klasidan _ walenjixis pirvel saSualo skolaSi. daviwye pionerTa saxlSi xatvis wreze siaruli. gavimarjve pionerTa sasaxleSi Catarebul xatvis konkursebSi. merve klasSi dRis wesrigSi dadga moswavleebis komkavSirSi Sesvla. es ukve iseTi droa, rodesac komkavSirsa da komunistur partias

Cvens TvalSi aRar hqonda avtoriteti. Cven vxvdebodiT, rom iq adamianebi Sediodnen ufro karierisa da Tbili, uzrunvelyofili samsaxurisaTvis. me amaSi siyalbes vxedavdi da radganac SemoqmedebiTi samyaroTi vsuldgmulobdi aseTi siyalbe srulebiT miuRebeli iyo CemTvis~. rva klasis damTavrebis Semdeg zurab Wanturiam swavla ganagrZo mose ToiZis saxelobis profesiul teqnikumSi. 1982 wels abarebda samxatvro akademiaSi, Semdeg a.s. puSkinis saxelobis Tbilisis saxelmwifo pedagogiur institutSi... yvelgan gulcivoba daxvda SemoqmedebiTi niWiT dajildoebul axalgazrdas... rogorc meufe isaia ixsenebs, `axlobelma samuSao gamomiZebna multipikaciis studiaSi, im dros multipikaciis studiaSi mimdinareobda multfilm `babilina~-ze muSaoba, sadac damdgmeli mxatvari iyo zaal meRvineTuxucesi. pirvelad swored am filmze momiwia muSaoba _ naxatebs grafikulad vamuSavebdi. multipikaciis studiis mxatvruli xelmZRvaneli gela kandelaki axali saswavlo wlisaTvis Teatralur institutSi apirebda multipikatorebis momzadebas da arCevda axalgazrdebs multipikaciis studiisaTvis. 1986 wels SeiZleba iTqvas, batoni gelas piradi mondomebis wyalobiT, Caviricxe institutSi da gavxdi kinofakultetis studenti. amave dros daemTxva erovnulganmaTavisuflebeli moZraobis aRmavloba... pirveli kursis damTavrebis Semdeg, walenjixaSi yofnis dros, Tbilisidan Camovida axalgazrda kaci, saxelad farnaozi, man Camoitana xelmowerebisaTvis gamzadebuli werili, sadac xelisuflebisadmi iyo Txovna walenjixis eklesiis amoqmedebisaTvis nebarTvis gacemis Sesaxeb, qaRaldze mxolod erTi xelmowera iyo, am moTxovnas Zalmosileba rom hqonoda, saWiro iyo oci adamianis xelmowera. am saqmeSi mec momiwia monawileobam. xelmowerebi SevagroveT da davgzavne daniSnulebisamebr erTi saqarTvelos kompartiis centralur komitetSi, meore _ moskovSi, mesame _ saqarTvelos ssr religiis saqmeTa rwmunebulTan, meoTxe walenjixis raikomSi. erTic saqarTvelos kaTolikos-patriarqisaTvis unda gamegzavna. rCeva Cems jgufels paatas vkiTxe (meufe nikoloz faCuaSvili), romelic imJamad ukve eklesiis mrevlis wevri iyo. man miTxra, raRa fostiT gavugzavnoT werili patriarqs, wmida mefe Tamaris xsenebis dRes didubeSi swiravs da es werili iq mivarTvaTo. marTlac mivediT, xalxmravloba iyo, paatam mnaTes sTxova Cveni werili gadaeca patriarqisaTvis, man ki gviTxra cota xani davlodebodiT. roca mobrunda, gadmogvca uwmidesis danabarebi, TviTon gadmomces werilio. pirvelad vimyofebodi patriarqis msaxurebaze. maSin monaTlulic ar viyavi da saxeldaxelod maswavles, Tu rogor movqceuliyavi: muxli unda momeyara da xelze mTxveviT kurTxeva mimeRo patriarqisagan, ra Tqma unda, mzad viyavi yvelaferi zedmiwevniT Semesrulebina, magram rodesac sakurTxevelSi Semiyvanes, davibeni. sakurTxevelSi taxtze patriarqia dabrZanebuli, mravali sasuliero piri, stiqarosnebi, mokled, dabneuli pirdapir patriarqisaken gavemarTe. ar vici, stiqarosnebs ra moeCvenaT da xmamaRla SemomZaxes `daiCoqe~! me, isedac dabneuls, sul mTlad guli gamiskda da daCoqebis nacvlad davemxe patriarqis winaSe. patriarqma wamomayena, Camixuta, momasuliera, raRaceebi gamomkiTxa, werili gamomarTva da damloca. sakurTxevlidan frTebSesxmuli gamovedi, usazRvro iyo uwmidesTan SexvedriT gamowveuli sixaruli... Cemi naTloba mama daviTma (mitropoliti daniel daTuaSvili)

Seasrula. male mama daviTi sionis taZridan mcxeTaSi samTavros dedaTa monastris winamZRvrad gadaiyvanes da mrevlis wevrebic wirvebze dasaswrebad Tbilisidan mcxeTaSi davdiodiT. iq gavicani mama gabrieli (urgebaZe). CemTvis es wlebi Zvirfasad mosagonaria: samTavros dedaTa monasterSi wirvebi, sveticxovlis taZarSi Casvla, faravnis tbidan wmida ninos gzaze msvleloba. fokaSi dedaTa monastris daarsebis dros Tvenaxevari fokas mamaTa monasterSi darCena, Savnabadas monasterSi drodadro asvla. gamiCnda survili, meswavla sasuliero akademiaSi, veswrebodi leqciebs rogorc Tavisufali msmeneli sasuliero akademiis anTropologiis fakultetze~. 1993 wels zurab Wanturia Seimosa morCilis kabiT cxum-afxazeTis episkoposis danielis locva-kurTxeviT, magram sul male iq ganviTarebuli movlenebis Semdeg (omi, ruseTis mier afxazeTis okupacia) cxum-afxazeTis episkoposis samRvdeloebasTan, devnil mosaxleobasTan erTad gadalaxa sakeni-Wuberis uReltexili, 15 seqtembridan igi cxum-afxazeTis samRvdeloebasTan erTad daemkvidra martyofis monasterSi. 1994 wlis 11 aprils maRalyovladusamRvdeloesma cxum-afxazeTis mTavarepiskoposma danielma morCili zurabi-ilia sveticxovlis sapatriarqo taZarSi aRkveca berad da saxelad isaia uwoda. imave wlis 24 aprils uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m beri isaia akurTxa ber-diakvnad, maleve ber-diakoni isaia mcxeTis wmida olRas dedaTa monasterSi xeldasxmul iqna mRvdel-monazvnad. 1994-1995 wlebSi mRvdelmonazoni isaia uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis locva-kurTxeviT asrulebda martyofis monastris winamZRvris movaleobas. 1995 wlis TebervalSi mRvdel-monazon isaias eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis mieniWa iRumenis wodeba. 1995 wlis 5 aprils saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis wmida sinodma miiRo istoriuli gadawyvetileba _ aRsdga uZvelesi eparqia niqozisa da cxinvalisa, romelic Sua saukuneebSi mniSvnelovan rols asrulebda saqarTvelos istoriaSi. wmida sinodma iRumeni isaia gamoarCia axladaRdgenili eparqiis saWeTmpyroblad. 1995 wlis 9 aprils, Rirsi mariam egviptelis xsenebis dRes, wmida sinodis ganCinebis Tanaxmad, sveticxovlis sapatriarqo taZarSi sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqma wmida sinodis wevri mRvdelmTavrebis TanamsaxurebiT aRasrula iRumen isaias episkoposad kurTxevis wesi. 8 aprils sionis sapatriarqo taZarSi episkoposad wardginebisas iRumenma isaiam ase daiwyo Tavisi gamosvla: `upirveles yovlisa, vmadlob RmerTs CemTvis moniWebuli wyalobisaTvis. Semdgomad RvTisa gmadlobT Tqven, uwmindeso da unetareso meufeo, im mamobrivi zrunvisa da siyvarulisaTvis, romelmac jer eklesiaSi momiyvana, xolo Semdeg RvTismsaxurebis gzaze dadgoma SemaZlebina da dRemde momiyvana. gmadlobT meufeno. moZRvarno da yovelno morwmuneno Cemi Tanadgomisa da gamxnevebisaTvis, rom ara Tqveni siyvaruli, dRes albaT aq, Tqven winaSe, wardgomas ver SevZlebdi. monasterSi cxovrebis manZilze ganmartovebuli cxovrebis survili damebada. Cemi momavali cxovreba ufro myudro adgilas mesaxeboda, vidre anton martyofelis monasteria. gansakuTrebiT xSirad afxazeTze

vfiqrobdi, mindoda iq rodesac dabrunebas SevZlebdiT, ramdenime ZmasTan erTad sadme samoRvaweo _ udabno _ adgilas davmkvidrebuliyavi, magram gamoukvlel arian gzani Senni. ufalo! misi nebiT Cemi cxovreba sul sxvagvarad warimarTa. mifiqria imazec, brZolis velze meTauri yvelaze Zneli davalebis Sesasruleblad vis gagzavnida da vis sicocxles dasdebda sasworze. ra Tqma unda, imas, visi gansakuTrebuli ndobac eqneboda. dRes Tqveni mxridan, Tqveno uwmidesobav, Cems mimarT swored amgvari ndoba iqna gamomJRavnebuli, risTvisac didad gmadlobT. dRevandeli dRe CemTvis dasasrulia myudro monastruli cxovrebisa da imgvari gzis dasawyisia, romelic RvTis winaSe ara mxolod sakuTar sulze, aramed sxvaTa sulebze pasuxismgeblobasac gulisxmobs. am pasuxismgeblobaze dafiqrebam ar SeiZleba adamiani ar SeaZrwunos, magram Cems mRelvarebas Tan sixarulic axlavs, Tqveni ndobiT gamowveuli. Tumca niqozisa da cxinvalis mxares kargad ar vicnob, es ki kargad vici, rom aq msaxureba sasuliero pirisagan did Zalisxmevas da Tavdadebas moiTxovs... Sevecdebi am mxareSi eklesiuri cxovrebis gaZlierebas... arsebuli krizisis daZleva xom mxolod WeSmariti sarwmunoebis meoxebiTaa SesaZlebeli. berad aRkvecisa Tu diakvnad da mRvdlad kurTxevisas uwmidesisagan sul erTsa da imave rCevas viRebdi: axla ufro meti Tavmdabloba da morCileba gmarTebs, radgan es Tvisebebi, romelic qristianis Zvirfasi samkauli da sulieri warmatebis gvirgvinia, xarisxis proporciulad unda izrdebodes. Tqveno uwmidesobav, yovladsamRvdelo meufeno, mamano, dedano, Zmano da dano, sulier Tanadgomas da locvebSi moxseniebas viTxov Tqvengan, raTa ufalma Zala momces CemTvis boZebuli jvris TavmdablobiT da morCilebiT tarebisaTvis.~ (61, 1995, 4). uwmidesma da unetaresma ilia II-m miuloca axal episkoposs mRvdelmTavris xarisxSi amaRleba da usurva warmatebebi Tavis saqmianobaSi. eparqia, romelic meufe isaiam Caibara erT-erTi urTulesia saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi. cxinvalis regionSi gare Zalebis waqezebiT moxda dapirispireba osebsa da qarTvelebs Soris. meufe isaias ZalisxmeviT eparqiaSi amoqmedda niqozis amaRlebis, avnevis RvTismSoblis Sobis, qurTis yovladwmida samebis, largvisis Teodore tironis, ikorTas aleqsi beris saxelobis dedaTa monasteri, avlevis RvTismSoblis miZinebis saxelobis mamaTa monasteri. 2000 wlis 28 noembers saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis episkopos isaias mTavarepiskoposis, xolo 2006 wels mitropolitis wodeba mieniWa. 2007 wlis 25 dekembers igi dajildovda wmida giorgis pirveli xarisxis ordeniT. 2008 wlis agvistoSi ruseTis federaciis regularuli jarebi SemoiWrnen saqarTvelos teritoriaze da daiwyes qarTuli soflebisa da qalaqebis dabombva, gansakuTrebiT sastikad daibomba cxinvalis qarTuli soflebi: TamarSeni, kexvi, aCabeTi, qemerti, qurTa, goris soflebi: tyviavi, niqozi... meufe isaias erTi wuTiTac ar miutovebia eparqia. rogorc igi ixsenebs: `aq darCenilma qarTulma mosaxleobam sxvadasxva saxis gansacdeli gamoiara. gansacdelis pirveli talRa iyo, roca brZolebi jer kidev Cvengan moSorebiT mimdinareobda, roca gviSendnen qvemexebidan, rac

fsiqologiurad mZime iyo... mere gansacdelis axali talRa moiwia. gamoCndnen bombdamSenebi, romelTa Wurvebic azanzarebda aqaurobas, es Semzaravi sanaxaoba iyo... Cven saswaulebrivad gadavrCiT, wirvis Semdeg yvelani erTad satrapezoSi visxediT, Cveni satrapezo erTsarTuliani nageboba iyo, mis gverdiT senakebi gvqonda. marto am adgilas 12 Wurvia Camovardnili... samonastro nageboba mTlianad daiwva, sruliad ganadgurda biblioTeka da arqivi, ar vici, SesaZlebelia Tu ara sadme moviZioT is unikaluri fotoebi, romelnic aq iyo daculi.~ (68, 2008, 30). meufe isaiam bolomde gaiziara eparqiis mosaxleobis mZime xvedri. aseT viTarebaSi uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m mTel msoflios uCvena gmirobis magaliTi, im dros, rodesac gorisa da cxinvalis raionebSi rusuli bombdamSenebi intensiurad axorcielebdnen dabombvas, cecxlis alSi iyo gaxveuli soflebi, patriarqi jer gorSi, xolo Semdeg niqozSi Cavida, gaamxneva eparqiis samRvdeloeba, Sexvda rus generlebs... man aRniSna: ver warmogvedgina, rom marTlmadidebeli ruseTi ase gaimetebda saqarTvelos. 24 agvistos yovladwmida samebis sakaTedro taZarSi misma uwmidesobam brZana: `ramdenjer yofila Cvens istoriaSi, roca mters undoda xerxemalSi gadaetexa Cveni eri, undoda Cveni miwa-wylis warTmeva, Cveni kulturis, Cveni sarwmunoebis ganadgureba, magram ufalma ar dauSva es da gangvkurna da dagviama Wrilobebi. adamiani, romelic gulSi borotebas atarebs, upirveles yovlisa, Tvis Tavs vnebs. SurisZieba ar axasiaTebs qarTvels.~ (68, 2008, 30). Rrma Wrilobebi aqvs saqarTvelos, es Wrilobebi yvelaze kargad Cans niqozisa da cxinvalis eparqiaSi, magram gvwams Cveni xalxis Seudrekelobisa da Tavdadebisa, meufe isaiam am Tavdadebis magaliTi uCvena yvelas da ase darCeba igi istoriaSi.

mitropoliti serafime (jojua)


mitropoliti serafime, eriskacobaSi Tamaz ilias Ze jojua, daibada 1961 wlis 15 Tebervals q. soxumSi. saSualo skolis damTavrebis Semdeg swavla ganagrZo Tbilisis samxatvro akademiis arqiteqturis fakultetze. 1991-1992 wlebSi Tamaz jojua imyofeboda martyofis mamaTa monasterSi morCilebaSi. 1992 wlis 28 agvistos yovladwmida RvTismSoblis dResaswaulze cxumafxazeTis episkoposma danielma (daTuaSvili) morCili akaki varZiaSi berad aRkveca da wmida serafim sarovelis pativsacemad uwoda saxeli serafime da daadgina fokas mamaTa monastris winamZRvrad, oqtombris TveSi fokas monasterSi akurTxa ber-diakvnad. 1992 wlis 26 noembers, uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m ber-diakoni serafime sionis sapatriarqo taZarSi mRvdel-monazvnad akurTxa. rogorc meufe serafime ixsenebs: `arasodes mifiqria berobaze. 1976-1977 wlebSi, rodesac skolas vamTavrebdi, ratomRac daviwye saubari am Temaze. mSoblebsac vuTxari, rom monasterSi wasvla mindoda. ar vicodi, ra iyo monasteri, magram pativiscema da siyvaruli monastrisa da sulierebis mimarT yovelTvis mqonda. ase aRmzarda dedam... myavda megobari, giorgi Wkuaseli, romelsac dResac vmadlob. is mama serafimes sulieri Svili iyo, mama serafime (kikoniSvili) maSin SuamTis monasterSi iyo. Cems megobars roca Cem gegmebze velaparakebodi, mama serafimesTan wasvla mirCia. mec wavedi. Cemi pirveli moZRvari iyo mama zaqaria ZinZibaZe. pirveli beri, vinc gavicani iyo mama serafime. masTan 1991 wlis 1 maiss mivedi, miveci aRTqma, rom monasterSi davrCebodi. Semdeg gavicani meufe iobi (aqiaSvili), romlis kurTxeviTac wavedi martyofis monasterSi. 1994 wlis agvistoSi mRvdel-monazon serafimes eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis iRumenis wodeba mieniWa. 1995 wlis 5 aprils, uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locvakurTxeviT da saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis ganCinebiT daarsda borjomisa da axalqalaqis eparqia. axladdaarsebuli eparqiis episkoposad sinodis wevrma mRvdelmTavrebma gamoarCies iRumeni serafime. 1995 wlis 20 aprils, did xuTSabaTs, mironis kurTxevis dRes, uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m qarTvel mRvdelmTavarTa TanamwirvelobiT, iRumeni serafime sveticxovlis sapatriarqo taZarSi episkoposad akurTxa. 19 aprils iRumenma serafimem sionis sapatriarqo taZarSi warmoTqva sityva: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, meufeno, mamano, dedano, Zmano da dano! vdgavar am wmida taZarSi Tqvens winaSe da Cems Tavs vusvam kiTxvas: ra uflebiT, ra kadnierebiT viReb am did jvars? saqarTvelos eklesiis istoriaSi

yovelTvis moRvaweobdnen didi mRvdelmTavrebi _ sulieri mamebi erisa, romelTa gverdiTac me WeSmaritad mtveri da nacari var. maS, Tu vici Cemi uRirsoba, ratom ar vacxadeb uars, ratom ar vbrundebi faravnis tbaze, sadac mSvidad da wynarad gavagrZelebdi moRvaweobas Cems patara monasterSi. erTaderTi mizezi Cemi Tanxmobisa aris morCileba misi uwmidesobisa da wmida sinodis winaSe. wmida serafime saroveli brZanebs: morCileba marxvasa da locvaze metiao. ierarqia ufalma ara mxolod sasufevelSi, dedamiwazec daadgina. igi morCilebas gulisxmobs, mRvdelmTavari kaTolikos-patriarqsa da wmida sinods unda emorCilebodes, moZRvari _ mRvdelmTavars, ber-monazoni da eriskaci _ moZRvars. garda amisa, yovel adamians morCileba da patiosneba marTebs eris samsaxurSi. roca ierarqia irRveva, sulierebisa da simSvidis nacvlad erSi SfoTi da mRelvareba isadgurebs. vinc eklesias ar emorCileba, igi Ze SecTomilia, romelsac aucileblad moitacebs cxvris qurqSi gaxveuli mgeli. eris keTildReoba mxolod da mxolod locvasa da Sromazea damokidebuli. `romelni esaven ufalsa, viTarca mTai sioni, ara Seiryios ukunisamde, romeli damkvidrebul ars ierusalims~ (fs. 124,1), _ gvaswavlis didi mefe da winaswarmetyveli daviTi: ver gaZlierdeba eri da ver gabrwyindeba sruliad saqarTvelo, Tu mTeli eri ar SesTxovs Semweobas ufals da TiToeuli qarTveli ar iSromebs patiosnad da dauRalavad. gulsatkeni da dasanania, rom adamianebi, gansakuTrebiT axalgazrdoba, an saerTod ar ekareba eklesias, an iSviaTad Semodis eklesiaSi, sadac sanTels aanTebs da Sin valmoxdili brundeba. am adamianebma ar ician madli da Zala uflis wmida da patiosan sisxlTan da xorcTan ziarebisa da mounaniebeli codvebiT damZimebulni atareben TavianT cxovrebas. obobas qselis msgavs sacdurSi gaxlarTulni advilad tyuvdebian da dabrmavebulni borotebisa da Zaladobis msaxurni xdebian. gamosavali erTia _ eklesiaSi misvla, Semecneba imisa, ras warmoadgens marTlmadidebluri sarwmunoeba, ras gvauwyeben wmida mamebi, ras gvaswavlis Tavis qadagebaSi uwmidesi da unetaresi ilia II. yovel marTlmadidebel qristians aucileblad unda hyavdes Tavisi moZRvari. is vinc WeSmaritad eklesiuri cxovrebiT cxovrobs, aucileblad ipovis simSvidesa da sixaruls, gansacdelsac simdabliT miiRebs, rameTu guliT Seismens uflis sityvebs: `romelni sTesvidnen cremliT, maT sixaruliT moimkon~ (fsalm. 125,5). samwuxarod, saqarTveloSi axla axali seni SemoiWra _ mwvalebloba. qarTvelebi, romelnic oriaTasi wlis manZilze WeSmarit rwmenas emsaxurebodnen, dRes kaTolikebi, baptistebi, ieRovas mowmeebi, ormocdaaTianelebi, budistebi, kriSnaidebi xdebian. xSirad humanitarul daxmarebas amofarebuli ucxoelebi TavianT cru sarwmunoebas qadageben da zogierT qarTvels lukma puris fasad yiduloben. gavixsenoT, ras brZanebs pavle mociquli: `vin ganmaSornes Cuen siyvarulsa mis qristesa, Wirman anu iwroebaman, devnaman anu siymilman SiSuelobaman anu uravaman, anu maxvilman~ (rom. 8,36). episkoposi gabrieli XIX saukuneSi qadagebda: `ar aris arcerTi SekiTxva mwvaleblebis, romelsac Cven ver gavcemT pasuxs, rameTu WeSmarit rwmenaSi, WeSmarit eklesiaSi varT, erTad erTi kiTxva mwvaleblebisa, romelic upasuxod rCeba esaa _ ratom Tqven, marTlmadidebelni ar qadagebT ise, rogorc Cven?~ diax, zogjer mwvaleblebi Cvenze met gulmodginebas iCenen samsaxurebSi, skolebsa da saxlebSi. TviT sabavSvo baRebSic iWrebian da

adamianTa gadabirebisaTvis yovel Rones xmaroben. dRes imasac ki gaigonebT, rom saqarTveloSi yovel religias Tanabari uflebebi unda hqondes. hoi, ugunurebav da sircxvilo qarTveli kacisa, romelic WeSmariti RvTis, yovladwmida RvTismSoblis da Cveni wmida mamebis pativiscemasa da siyvaruls dahkargavs. rogor warmomidgenia me episkoposis Rvawli? pirvel rigSi, eparqiaSi marTlmadideblobis gavrceleba da qadageba, dauRalavi Sroma. eklesiebisa da monastrebis aRdgenisaTvis danarCen RvTis msaxurebTan erTad moTminebiTa da siyvaruliT aRsavse urTierToba samwyosTan. ar unda dagvaviwydes, rom yoveli uqmad gatarebuli dRis gamo ufali pasuxs mogvTxovs. Cems dRevandel sulier mdgomareobas yvelaze ukeT pavle mociqulis sityvebiT gamovxatav: `igi viyavi yma, vityodi viTarca yma, Seracxul viyav viTarca yma, xolo odes viqmen mamakaci, dautove siymisa igi (13,21). rogorc yrma, romelic xdeba mamakaci, Semweobasa da damoZRvras viTxov Tqvengan, viTxov Tqveno uwmidesobav! morCilebiT vxri Tavs da viReb am umZimes jvars, Tqveni locviT, mRvdelmTavarno, moZRvarno da am wmida taZarSi mvedrebelno, SemaZlebinos ufalma am mZime jvris tareba. ufalo, gamaZliere, me uRirsi serafime. `kurTxeul xar Sen, ufalo, maswaven, me simarTleni Seni, amin!~ (61, 1995, 4). uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m miuloca meufe serafimes episkoposis xarisxSi amaRleba da usurva warmatebani, suliereba, morCileba, Tavmdabloba, is aucilebeli Tvisebebi, romliTac Semkuli unda iyos mRvdelmTavari. xalxma rom migiRos, Segiyvaros, gamogyves, unda icxovro maTi cxovrebiT, maTi WirvaramiTa da sixaruliT, _ aRniSna misma uwmidesobam. meufe serafime Seudga axladSeqmnil eparqiaSi saqmianobas. 2002 wlis 17 noembramde meufe serafime xelmZRvanelobda borjomisa da axalqalaqis eparqias, xolo amis Semdeg morjomisa da bakurianis eparqias. misi iniciativiT 2001 wels axalqalaqsa da ninowmidaSi dafuZnda pirveli saepiskoposo rezidencia, ikurTxa eklesiebi, amoqmedda monastrebi. `eparqiaSi rom Camovedi, _ ixsenebs meufe serafime, _ aq damxvda sami sasuliero piri da RvTismSoblis saxelobis moqmedi eklesia. iyo kidev erTi RvTismSoblis Sobis saxelobis taZari timoTes ubanSi, sadac monasteri funqcionirebda; winamZRvari iyo mama saba (mitropoliti saba gigiberia). am wlebis manZilze aSenda da ganaxlda 35 eklesia, sadac 15 moZRvaria. amJamad Sendeba wmida giorgis saxelobis eklesia. igegmeba wmida barbares saxelobis sakaTedro taZris mSenebloba, romelsac axal rezidenciasTan erTad avaSenebT. gvaqvs sadguris dedaTa monasteri, timoTesubnis RvTismSoblis miZinebis saxelobis mamaTa monasteri. CiTxevis wm. giorgis sax. mamaTa monasteri _ `mwvane monasteri,~ RvTismSoblis dedaTa monasteri. bakurianSi vaSenebT did sakaTedro taZars, samnavian bazilikas.~ 2000 wels 28/XI meufe serafime uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT aRyvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi. 2007 wlis 25 dekembers igi dajildovda wmida giorgis ordeniT. 2009 wlis 18 noembers mTavarepiskoposi serafime ayvanil iqna mitropolitis xarisxSi.

mitropoliti elise (joxaZe)


mitropoliti elise, eriskacobaSi eldar raJdenis Ze joxaZe, daibada 1949 wlis 16 Tebervals onis raionis sofel SqmerSi. 1951 wels ojaxi sacxovreblad TbilisSi gadavida. patara eldari skolis asakSi moinaTla sionis sakaTedro taZarSi, naTlobis saidumlo Seasrula mRvdelma (SemdegSi protopresviterma) paxum obolaZem. eldar joxaZem 1966 wels daamTavra Tbilisis me-4 saSualo skola, Semdeg 51-e profesiul-teqnikuri saswavlebeli. 1966 wlidan muSaobda qarxana `plastmasSi~ eleqtrozeinklad, 1968-1969 wlebSi _ sofel Sqmeris rvawliani skolis maTematikis maswavleblad. 1970 wels swavla ganagrZo Tbilisis politeqnikuri institutis saRamos ganyofilebis eleqtroamZrav manqanaTa da sawarmoo danadgarTa avtomatizaciis specialobiT, romlis sruli kursi 1976 wels daamTavra. institutSi swavlis periodSi igi muSaobda Tbilisis eleqtronakeTobaTa sammarTveloSi, `Telasi~-s sadispeCero ganyofilebaSi, Tbilisis `radioqarxanaSi~. institutis damTavrebis Semdeg dainiSna amave sawarmos energetikul ganyofilebaSi inJinrad. 1976 wlidan muSaobda gardabnis raionis liTonkonstruqciebis qarxnis Tbilisis filialSi saamqros ufrosad, Semdeg ki saqarTvelos samxatvro fondSi,

sadac asrulebda jer teqnikuri zedamxedvelis, Semdeg mTavari inJinris movaleobas, aq mas mieniWa xalxuri ostatis wodeba. 1980 wlidan sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT dainiSna saqarTvelos sapatriarqos mSeneblobisa da restavraciis ganyofilebis inJinrad. am Tanamdebobaze muSaobis dros igi monawileobda sionis sakaTedro taZris, didubis eklesiis, martyofisa da manglisis sapatriarqo rezidenciebis restavraciasa da mSeneblobaSi. 1982 wlidan igi saqarTvelos sapatriarqos sasawyobo meurneobis gamge da qaSueTis wmida giorgis eklesiis mnaTea. 1983 wlis 19 ivniss Tbilisis sionis sakaTedro taZarSi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia II-is mier xeldasxmul iqna diakvnad da saxelad ewoda elise. imave wlis seqtemberSi diakvani elise xeldasxmul iqna mRvdlad da gaigzavna walkis yovladwmida RvTismSoblis saxelobis eklesiis mRvdelmsaxurad. 1983 wels mRvdeli elise joxaZe Cairicxa mcxeTis sasuliero seminariaSi. 1983-1996 wlebSi mama elise joxaZe RvTismsaxurebas aRasrulebda walkis, nikorwmidis, goris yovladwmida RvTismSoblis, mcxeTis sveticxovlis, ananuris yovladwida RvTismSoblis, Tbilisis wmida panteleimon mkurnalis, didubis yovladwmida RvTismSoblis, Tbilisis anCisxatisa da metexis eklesiebSi. mama elisem XX saukunis 20-iani wlebidan administraciuli wesiT daxurul da 80-ian wlebSi axladgaxsnil goris, ananurisa da panteleimon mkurnalis saxelobis eklesiebSi pirveli wirva-locva aRasrula. nikorwmindaSi msaxurebis dros igi dajildovda oqros jvris tarebis uflebiT, xolo goris eklesiaSi msaxurebis dros aRyvanil iqna dekanozis xarisxSi. mRvdelmsaxurebis paralelurad igi eklesiebSi atarebda sarestavracio samuSaoebs. meufe elises mier damzadebulia Zveli sapatriarqo Senobis fanCaturis dedaboZi. man Seasrula da dadga goris eklesiisa da sofel vaqiris (siRnaRis raioni) ioane naTlismcemlis saxelobis eklesiis wmida didmowame barbares saxelobis ekvderis kankelebi. man Seasrula wmida didmowame panteleimon mkurnalis saxelobis eklesiis gumbaTis jvari, romlis dadgmaSic TviTonve miiRo monawileoba, manve daamzada goris eklesiis kankelis aRsavlis karebi, anCisxatis qvis samkveTlo, armazis axladaSenebuli wmida ninos saxelobis eklesiis dasavleT fasadis `ayvavebuli jvari~, nikorwmindis eklesiis qvis analoRia, saqarTvelos sapatriarqos galavnis samxreT da aRmosavleT kedlebis qvis cxra jvari. mRvdelmTavrobis dros aRadgina sofel patara onis wmida nikolozis saxelobis eklesiis XI saukunis kankeli. Wrebalos wmida nikolozis saxelobis taZarSi Seasrula qvis axali kankeli. Tbilisis eklesiebSi msaxurebis periodSi dekanozi elise asrulebda saqarTvelos sapatriarqos saxlTuxucesis movaleobas da xelmZRvanelobda axali eklesiebis gaxsnis ganyofilebas, iyo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mdivani. 1996 wlis 14 marts uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodma, Tbilisis metexis yovladwmida RvTismSoblis saxelobis taZris winamZRvari dekanozi elise nikorwmindel episkoposad gamoarCia. igi aRikveca berad, ayvanil iqna arqimandritis

xarisxSi. 1996 wlis 17 marts, arqimandriti elise uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m sinodis wevrebis, CexeTisa da slovakeTis eklesiis warmomadgenel mitropolit qristefores (igi amJamad CexeTisa da slovakeTis eklesiis meTauria s.v.) TandaswrebiT akurTxa episkoposad. 2000 wlis noemberSi meufe elise ayvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi. 2007 wlis 25 dekembers dajildovda wmida giorgis I xarisxis ordeniT. xolo 2008 wlis 27 ivniss wmida winaswarmetyvel elises xsenebis dRes ayvanil iqna mitropolitis xarisxSi. meufe elise saqarTvelos sapatriarqos saeklesio siwmideTa moZiebisa da dacvis ganyofilebas xelmZRvanelobs. mitropolit elises ZalisxmeviT nikorwmindis eparqiaSi ganaxlebulia qvaze kveTis da moCuqurTmebis tradicia. mis mier an misi xelmZRvanelobiT nakeTebi qvis kankelebi aRmarTulia Wrebalos wmida nikolozis, uweris sinawmidis, patara onis, wmida nikolozis, patara onis wmida giorgis, nikorwmindis sakaTedro taZarsa da sxva eklesiebSi. eparqiaSi periodulad gamodis Jurnali `ornati~ da gazeTi `nikorwminda~.

mitropoliti grigoli (berbiWaSvili)


mitropoliti grigoli, eriskacobaSi guram grigolis Ze berbiWaSvili daibada 1956 wlis 18 ivliss TbilisSi. 1964-1973 wlebSi swavlobda 134-e saSualo skolaSi. 1986-1987 wlebSi guram berbiWaSvili msaxurobda Tbilisis didmowame barbares (qvemo) eklesiaSi jer stiqarosnad, Semdeg mnaTed. 1988-1991 wlebSi guram berbiWaSvili swavlobda Tbilisis sasuliero seminariaSi, 1991-1994 wlebSi _ Tbilisis sasuliero akademiaSi. 1989 wlis 14 oqtombers, sveticxovlobas, sveticxovlis sapatriarqo taZarSi baTumSemoqmedelma mitropolitma konstantinem (meliqiZe) guram berbiWaSvili akurTxa diakvnad, igi ganwesebul iqna baTumis sakaTedro taZarSi. 1990 wlis 24 marts, mitropolitma konstantinem baTumis RvTismSoblis sakaTedro taZarSi diakoni gurami akurTxa mRvdlad da daadgina ozurgeTis raionis sofel lixauris yovladwmida RvTismSoblis Sobis eklesiis winamZRvrad, 1991 wlis 6 maisidan paralelurad axladamoqmedebuli aWis wmida giorgis saxelobis eklesiis winamZRvaria. XX saukunis 20-iani wlebidan saqarTveloSi bolSevikurma saokupacio xelisuflebam daiwyo agresiuli aTeizmis politikis gatareba, administraciuli wesiT eklesia-monastrebis daxurva, sasuliero pirebis dapatimreba, saeklesio siwmideTa ganadgureba. es Semzaravi procesi gansakuTrebuli gulmodginebiT mimdinareobda provinciebSi. adgilobrivi partiuli liderebi erTmaneTs ejibrebodnen, vin ufro met eklesiamonasters daangrevda da sasuliero pirs iZulebiT ganmosavda. am mxriv arc guria iyo gamonaklisi. mama guramma moTminebiTa da taqtiT daiwyo mrevlis Semokreba, ganswavla da deda eklesiisaken Semobruneba. es ar iyo advili saqme, magram axalgazrda moZRvris gulmodginebam, Sinaganma sisufTavem da gulwrfelobam Tavisi keTili nayofi gamoiRo. mama guramma lixaurisa da aWis eklesiebis winamZRvrobis dros gamosca araerTi saeklesio wigni, daafuZna yovelTviuri Jurnali `wyaro~. 1993 wlis 15 ivliss igi eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis dajildovda oqros jvris

tarebis uflebiT, 1994 wlis 2 Tebervals mas mieniWa dekanozis wodeba. 1996 wlis 21 marts Semoqmedis macxovris saxelobis sakaTedro taZarSi dekanozi guram berbiWaSvili episkopos iobis mier aRkvecil iqna berad da ewoda saxelad grigoli, 23 marts mas mieniWa arqimandritis wodeba da dajildovda mitrisa da gamSvenierebuli jvris tarebis uflebiT. 1996 wlis 24 marts uwmidesma da unetaresma sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqma ilia II-m qarTvel mRvdelmTavarTa TanamwirvelobiT arqimandriti grigoli foTis episkoposad akurTxa. sveticxovlis sapatriarqo taZari ver itevda mrevls. isini ZiriTadad guriis regionidan Camosulni iyvnen, yvelas uxaroda maTi sayvareli moZRvris episkoposis xarisxSi amaRleba, magram amave dros cremlebs ver ikavebdnen, vinaidan aw ukve meufe grigoli samoRvaweod foTis eparqiaSi midioda. es emociuri ganwyobileba iyo saukeTeso dasturi imisa, Tu ra Zvirfasia WeSmariti moZRvari da moRvawe sasuliero piri mrevlisaTvis. arqimandritma grigolma 23 marts sionis sapatriarqo taZarSi ase daiwyo Tavisi gamosvla: Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, yovladsamRvdelono meufeno, qristesmier sayvarelno mamano da dedano, Zmano da dano! axla, roca me Tqvens winaSe vdgavar aq, am wmida adgilas, saepiskoposod gamzadebuli da morCilebiT veli uflisagan xeldasxmas, raTa vitvirTo saqarTvelos marTlmadidebeli qristianuli eklesiis mRvdelmTavris jvari, mdumarebiT gavcqeri gzas, romelmac aqamde momiyvana da maxsendeba sityvebi wmida arseni amartolisa: `did ars Zali siyvarulisa, romeli morCil hyofs gonebasa Sekadrebad Seukadrebelsaca.~ me vmadlob RmerTs im didi wyalobisaTvis, Cemzed rom moiRo; me gmadlobT Tqven, dido meufeo, da saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis mRvdelmTavarno, im didi ndobisaTvis, romelic gamomicxadeT; me vmadlob deda eklesias im didi pativisaTvis, romelsac dRes momagebs da rogorc xanZTis mnaTobi Rirsi grigoli ityoda: `did ars pativi da am pativisagan meSinis~. me mesmis, raoden mZimea saepiskoposo jvari, rom es aris ara mxolod pativi, aramed didi siZneleebiT aRsavse cxovreba da mainc vdgavar aq morCilebiT, radgan mwams, rom uflis gareSe yovelive SeuZlebel ars, uflis daxmarebiT ki SeuZlebeli SesaZlebeli xdeba, warmoudgeneli ki _ advilad warmosadgeni. wmida mociquli pavle gvaswavlis, kacTaTvis SeuZlebeli RmrTisaTvis SesaZlebel arso, swored es manugeSebs me da sasoebiT aRmavsebs momaval Cems moRvaweobaSi. rodesac Tvals vavleb Cveni qveynisa da eklesiis warsul didebas da Semdgomad amisa vixseneb aw istoriad qceul aTeistur aTwleulebs, CemTvis gasagebi xdeba, Tu ramdenad rTuli da damafiqrebelia awmyo. Cemi saepiskoposo moRvaweobis mTavari principi iqneba marTlmadideblobis dacva. Rrmad mwams _ marTlmadidebluri sarwmunoebis dacva niSnavs, rom siyvarulisa da erTobis suli izeimebs ara mxolod Cvens eklesiaSi, aramed sruliad saqarTveloSi. qarTuli marTlmadidebluri eklesia xom arasodes ar yofila Tavis TavSi Caketili, aramed masTan yovelTvis iyo dakavSirebuli da xSirad masze damokidebulic ki Cveni qveynis ara mxolod sulieri, aramed politikuri da ekonomikuri aRorZineba. Tqveno uwmidesobav, me vixseneb 1977 wels, rodesac Tqven CaibareT saqarTvelos marTlmadidebeli qristianuli eklesiis mamamTavris saydari da vaanalizeb ra iqidan moyolebuli dRemde ganvlil periods, vxedav

ramdenad didia Tqveni Rvawli RmrTisa da eris winaSe. TqvenTvis arasdros ar yofila eklesia mxolod taZris galavanSi moqceuli teritoria, aramed TqvenTvis eklesia yovelTvis iyo sruliad saqarTvelo Tavisi sixaruliT, tkiviliTa Tu gansacdelebiT. mas Semdeg, rac (1918 wlidan moyolebuli) saqarTvelos partiul-politikurma xelmZRvanelobam eklesia gamoyo saxelmwifosagan da skola-eklesiisagan, marTlmadidebluri qristianuli eklesia mainc rCeboda qarTveli xalxis sulis ganuyofel nawilad da, Tu aTeisturi saxelmwifos mxridan idevneboda eklesia, qristianebi da xalxiT savse taZrebis naxva SeuZlebelic ki iyo, sakmaod bevri adamiani, TviT partiuli muSakebic ki cdilobdnen qristianuli wesisa da tradiciebis aRsrulebas, rac gansakuTrebiT warmoaCens, Tu ras niSnavs qarTvelisaTvis marTlmadidebloba. uwmideso da unetareso meufeo, Tqven yovelTvis grZnobdiT amas da bevr sxvas rasme _ qarTuli sulis satkivars. me vxedav, rom RmrTisa da eris samsaxurSi Tqveni moRvaweobis safuZveli yovelTvis iyo WeSmariti qristianuli siyvaruli. erT-erT wmida mamas uTqvams, `simarTle gulSi daimarxe, moyvass ki siyvaruli miecio~. diax, amis cocxal magaliTs yovelTvis aZlevdiT sruliad saqarTvelos da ara mxolod mas. 1977 wlidan dRemde bevri gakeTda Tqveni mamamTavruli RvawliT da kidev ufro metia gasakeTebeli _ `samkali friad ars~. eklesiis cxovrebaSi Tu ram ar aris ise, yvelas rom gagvixardeboda, es upirvelesad tkivili da gansacdelia TqvenTvis, dido meufeo, da sruliad eklesiisaTvis, da ara eklesiuri cxovrebis norma. Tqveno uwmidesobav, ukve 19 welia mizandasaxulad, nabij-nabij, auCqareblad da moTminebiT miyvebiT Tqvens golgoTas da me _ saepiskoposo pativiT da eklesiis ndobiT aRWurvili pirovneba, saqarTvelos samociqulo eklesiis mRvdelmTavarTa krebulTan erTad vecdebi, iseve rogorc svimon kvirinelma _ macxovars, SegimsubuqoT is mZime jvari, rasac saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis mamamTavroba hqvia. Cvens xalxs dResdReobiT warsulTan SedarebiT meti saSualeba aqvs daeuflos religiur codnas, magram suliereba jer kidev Zalian dabalia, rac ganpirobebulia sakmaod mZime aTeisturi memkvidreobiT. amiT sargebloben sxvadasxva cru swavlebaTa da mwvaleblobaTagan moxibluli WeSmaritad qristes umecari adamianebi da ukidures gaWirvebaSi myof xalxs atyueben, ibireben sxvadasxva saSualebebiT. es ar aris mxolod religiur aspeqtSi gasaazrebuli movlena, aramed amis ukan ucxo qveynebis ideologia da sakmaod seriozuli politikuri miznebi dgas, rac Cveni qveynis sulieri eqspansiisken aris mimarTuli da aqedan gamomdinare, eklesiisa da saxelmwifos zrunvis sagans unda Seadgendes; winaaRmdeg SemTxvevaSi qarTuli erovnuli saxelmwifo didi saSiSroebis winaSe aRmoCndeba. me survili maqvs, Cemdami damorCilebul eparqiaSi Zalisaebr Cemisa, sakmaod seriozulad movekido da yuradReba mivaqcio eklesia-monastrebis aRdgenas, sagamomcemlo da saganmanaTleblo saqmianobas da, saerTod, ver warmomidgenia saqarTvelos naTeli momavali misi eklesiis aqtiuri moRvaweobis gareSe. mteri, mowinaaRmdege yovelTvis hyavda rogorc eklesias, aseve Cvens dedasamSoblos, magram yovelTvis gvaxsovda wmida daviT winaswarmetyvelis sityvebi: `yoveli Teslebi gare momadges me da saxeliTa uflisaTa vereode maT.~

Rrmad mwams, rom SeiZleba adamiani eklesiis gareSe bevr keTil saqmes akeTebdes, zrdilobianic iyos, patiosanic, saxarebasac kiTxulobdes da qadagebdes, did RvawlSi iyos, SesaZloa wamebiTac ki aResrulos, magram me ar mwams, rom deda-eklesiis gareSe SesaZlebelia cxoneba. aseTi memkvidreoba migviRia mociqulTagan da vecdebi arc rame davaklo mas da arc rame adamianuri sibrZnis nayofi davumato, aramed viqadago da vaswavlo is, rac mociqulTagan migviRia Cawerili Tu zepiri gadmocemis saxiT. uwmideso da unetareso meufeo, yovladsamRvdelono meufeno, mamano da dedano! SemTxveviTi ar aris, rom me gavixsene Cveni eklesiis dauRalavi mwyemsmTavari da mis mier gaweuli Rvawli eklesiisa da Cveni xalxis winaSe, aramed aucilebelia da sakmaod principuli mniSvnelobac aqvs, Tu rogor vafaseb me saqarTvelos eklesiis mamamTavris moRvaweobas, romlis winaSec erTgulebisa da morCilebis aRTqma unda davdo. dRes me RmrTisa da Tqvens winaSe vdeb aRTqmas, rom viqnebi RmrTis nebis aRmsrulebeli, Tqvendami morCilebis gamomxatveli da macxovnebeli rwmenis mqadagebeli. gevedrebiT Tqven da sruliad saqarTvelos, iloceT CemTvis! Cems sityvas davasruleb netarxsenebuli mamis, wmida ioane oqropiris sityvebiT, romelic am soflidan gasvlis Jams aRmoxda mas: dideba RmerTs yvelafrisaTvis, amin.~ (75, 2-7). uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m miuloca meufe grigols episkoposis xarisxSi amaRleba da usurva warmatebebi. uwmidesi da unetaresi Sexvda sofel lixauris mrevls da brZana: `me minda kidev erTxel mogilocoT es bednieri dRe. marTalia, TqvenTvis TiTqos mZime dRecaa, imitom, rom meufe gadadis sxva eparqiaSi, magram me minda vTqva, rom Tqven Soris arsebuli sulieri kavSiri ar unda dakargoT. me Zalian maxarebs, rom ai, aseTi siyvaruli daimsaxura man Tqvens winaSe da Cven imedi gvaqvs, rom meufe grigoli bevrs gaakeTebs Cveni eklesiis sakeTildReod... Cven vecdebiT, rom amaze naklebi moZRvari ar gamogigzavnoT. iloceT misTvisac da mTeli saqarTvelosTvis. me didi imedi maqvs, rom guria, romelic Zalian mZime mdgomareobaSi iyo sulierad, aRadgens Tavis sulierobas. sarwmunoebis gareSe Cven verafers ver gavakeTebT da ver mivaRwevT. saWiroa upirveles yovlisa, rwmena, WeSmariti sarwmunoeba da amaze unda avaSenoT yvelaferi. meufe grigoli xSirad Camova TqvenTan, mogxedavT, ase rom, kavSiri ar unda dakargoT. RmerTma daglocoT da gagaxaroT am didi siyvarulisaTvis. me madlobeli var, rom aseTi erTgulebi brZandebiT meufe grigolisa da qarTuli eklesiisa. qarTuli eklesia _ es aris sulieri Zala Cveni erisa, Cveni qveynisa da is unda gaZlierdes. es madli marto eklesiaSi ki ar unda iyos, aramed yvela ojaxSi unda Sevides... Cven Zalian moxaruli varT, rom am bednier dRes _ meufe grigolis episkoposad kurTxevas daemTxva saberZneTis dResaswauli, rom taZarSi brZandebodnen saberZneTis elCi saqarTveloSi tasox kriekukisi, sxva qveynebis elCebi da Cveni sixaruli yvelam gaiziara.

ufalma sixaruli ar mogakloT! RmerTma daglocoT da gagaxaroT!~ (75, 12). meufe grigoli Cveuli SemarTebiT Seudga saqmianobas axal eparqiaSi. im dros foTis eparqiaSi Sedioda senakis raionic. sul eparqiaSi moqmedi iyo: foTSi 2, xobSi 2, senakSi 2 eklesia da monasteri. meufe grigolma daiwyo saeparqio struqturebis Camoyalibeba. Seiqmna saeparqio sabWo. romlis SemadgenlobaSic sasuliero pirebTan erTad Sevidnen saeronic. saeparqio sabWos sxdomaze ixileba eparqiis winaSe arsebuli problemebi da isaxeba maTi gadaWris gzebi. Tu ra gakeTda eparqiaSi da samomavlo perspeqtivebSi raze unda izrunon, amis Sesaxeb amomwurav informacias gvaZlevs 2005 wlis ivlisSi foTisa da xobis eparqiis samRvdeloebis krebis masalebi, sadac meufe grigolma waradgina vrceli angariSi: `patiosanno mamano, me-10 weli Sesrulda mas Semdeg, rac wm. sinodis gadawyvetilebiT daviniSne foTis eparqiis mmarTvelad. am drois ganmavlobaSi bevri ram Seicvala da yovelive amis momswreni da monawileni Tqven xarT. gulwrfelobisa gamo unda mogaxsenoT, rom arasodes mifiqria imaze, Tu ra da ramdeni gavakeTeT dRemde, aramed yovelTvis vfiqrobdi da vfiqrob imis Sesaxeb, Tu ra aris sakeTebeli, radgan sakeTebeli yovelTvis aris da Tanac mravlad aris, gakeTebuli ki ukve ganvlili dRea da masze zedmetad yuradRebis gamaxvileba mimaCnia rom ar SeiZleba da saxifaToc ki aris, raTa nametnavad ar moixiblo Seni gakeTebuliT, rac Zalian cudi iqneboda; erTi ki namdvilad cxadia, rom drodadro garkveuli angariSi namdvilad saWiroa, raTa Sefaseba mieces ganvlils da daisaxos axali samomavlo gegmebi. swored es mizani aqvs Cvens zogad angariSs eparqiaSi gaweuli saqmianobis Sesaxeb. sxvaTa Soris, isic unda mogaxsenoT, rom daaxloebiT erTi Tvis win, mis uwmidesobasTan Sexvedrisas sakmaod mkacri Sefaseba movismine Cveni _ rogorc eparqiis mmarTvelis misamarTiT; kerZod ki misma uwmidesobam mkacri sayveduri gamoTqva imis gamo, rom (rogorc man aRniSna) Cvens eparqiaSi ar Sendeba eklesiebi, yuradReba ar eqceva samonastro cxovrebas, ar vexmarebiT soflad myof samRvdeloebas, rom episkoposi eparqiaSi wirvebs ar atarebs, eparqiaSi iSviaTad aris, ar akurTxebs mRvdlebs da a. S. erTi sityviT gviTxra rom eparqiaSi araferi keTdeba. me ramdenjerme vkiTxe mis uwmidesobas, _ `nuTu marTlac ase fiqrobT?~, da dasZina, rom namdvilad ase fiqrobs da jobs eparqias mivxedoT, vidre visaubroT zogadad saeklesio problemebze, imitom movyevi uwmidesTan saubris zogierTi detalis Sesaxeb, rom viRacas aSkarad surs, rom eklesiaSi urTierToba daZabon da uwmidess cru informacias awvdian, Torem eparqiaSi ra keTdeba da ra ara, amis mowme TiToeuli Tqvengania, Semfasebeli _ maRali RmerTi. modiT, pirvelsave sityvas davubrundebi da mogaxsenebT: 1996 wlidan dRemde, rac eparqiaSi daviniSne, cxra weliwadi da oTxi Tve gavida. ra Seicvala an gakeTda am xnis ganmavlobaSi. ra dagvxvda? _ eqvsi moqmedi eklesia _ eqvsi mRvdeli _ erTi iRumenia (romelic 1997 wels gardaicvala) _ erTi beri (romelic mokle xanSi aResrula) xobSi, foTsa da senakSi Tanabrad gvyavda or-ori mRvdeli da moqmedi taZari. danarCenad _ ara Senoba, ara miwa, aranairi moZrav-uZravi qoneba, ara

Tanxa, ara struqturebi, ara kadrebi _ erTi sityviT SeiZleba iTqvas, rom faqtiurad sufTa furcliT daviwyeT. ganvlili wlebis ganmavlobaSi pirveli, rasac gansakuTrebiT gamovyof, aris mrevlis dinamiuri zrda da rac aRniSvnis Rirsia _ religiuri Segnebis amaRleba. maSin, roca foTi yvelasaTvis da maT Soris religiuri organizaciebisaTvisac saintereso qalaqad rCeba, rameTu es dakavSirebuli sxvadasxva tvirTebis miRebasTan; ganvlili periodis ganmavlobaSi arc foTSi da arc xobisa da senakis raionebSi religiur niadagze konfrotacias adgili ar hqonia da TiToeuli samRvdelo piri sakmaod aqtiurad da daubrkoleblad eweoda mqadageblur da misionerul moRvaweobas. mogexsenebaT, rom aTeisturi ideologiis Semdgom periodSi gansakuTrebiT mniSvnelovania misioneruli moRvaweoba, radgan sazogadoebis sarwmunoebriv SegnebaSi bevri ram damaxinjda da xalxur qristianobas ufro vxvdebiT, vidre dogmatur, saRvTismetyvelo doneze gamarTul WeSmarit marTlmadideblobas. rogorc mTels saqarTveloSi, aqac arian seqtanturi organizaciebi; Tumca sazogadoebaSi maT mainc ver moipoves popularoba verc humanitaruli daxmarebis produqtiTa da verc sxvadasxva saxis SeTavazebebiT. ganvlilma wlebma dagvanaxa, rom seqtantobasTan dapirispirebis saukeTeso forma aris marTlmadideblobis ukeT da Rrmad gacnobiereba da sadac rwmenis sinaTle daisadgurebs, iq crurwmenis sibnele TavisTavad ukan ixevs. ase rom, aRniSnuli problematikis gadawyveta Cvens xelT aris da es gasaRebi aris _ sulieri ganaTlebis Setana xalxSi. wlebis ganmavlobaSi eparqiaSi moqmedebda da moqmedebs sasuliero saswavleblebi, romlebic sazogadoebis katexizacias emsaxureba da sasulieroTa momzadebaSi Zalian gvexmareboda. pirvelad 1997 wels gaixsna foTSi saRvTismetyvelo-katexizatoruli skola, Semdeg xobSi monastris bazaze amoqmedda sasuliero saswavlebeli katexizatoruli da qristianuli xelovnebis ganyofilebebiT. senakSi Seiqmna da 2003 wlis agvistomde moqmedebda sasuliero saswavlebeli meore gimnaziis bazaze. am saswavleblis katexizatorul jgufSi uamravma adamianma, maT Soris saganmanaTleblo dawesebulebebis pedagogebma, SeiZines religiuri codna, rac dadebiT gavlenas axdens maT saqmianobaze da mTlianad sazogadoebaze. 2002 wlis dekemberSi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis brZanebulebiT dafuZnda zemo TeklaTis dedaTa monasterSi wmida ninos sax. gimnazia-pansioni gogonebisaTvis da foTSi _ wm. nikolozis sax. dawyebiTi gimnazia. dReisaTvis (gayofis Semdgom periodSi) eparqiaSi funqcionirebs saRvTismetyvelo-katexizatoruli skola da dawyebiTi gimnazia da mimaCnia, rom es saswavleblebi emsaxurebian sulierebis amaRlebas da morwmune Taobis gamravlebas. kargad mogexsenebaT, rom sataZro mSeneblobebs didi mniSvneloba aqvs da am mxriv, vfiqrob, rom kargi iqneboda metis gakeTeba, magram madlobas vwirav RmerTs imisaTvis, rac SegvaZlebina. kerZod: q. foTSi _ aSenda wm. nikolozis da ilia marTlis saxelobis eklesiebi; xobis raionSi _ aSenda Waladidis wm. ninos, sagviCios taZrad miyvanebis eklesiebi, dasrulebis pirasaa q. xobSi sakaTedro taZari wm. samebisa, sof. xamisqurSi _ RvTismSoblis Sobisa, uaxloes Tve-naxevarSi ikurTxeba

trapezi sof. qariatas samlocvelo saxlSi, mSeneblobis mdgomareobaSia sof. japiSaqarSi eklesia, sof. biis mkvidrTa RvawliT restavracia Cautarda mTavarangelozTa saxelobis eklesias. senakis raionSi _ 1996-2003 wlebSi aSenda q. senakis naTlismcemlis sakaTedro taZari, aRdga wm. giorgis sax. eklesia, me-9 saukunis taZris nangrevebze nosirSi aSenda aRdgomis sax. eklesia. sof. ficxoSi _ mTavarangelozTa eklesia, noqalaqevSi aRdga 40 sebastieli mowamis sax. taZari, Zv. senakSi _ Sobis sax. taZari. faqtiurad mSenebare mdgomareobaSi davtoveT eklesiebi sof. zanaSi, axalsofelSi, sortasa da sof. TeklaTSi. aRdga da faqtobrivad aSenda zemo TeklaTis monasteri, sadac ZiriTadi sacxovrebeli da saswavlo auditoriebi moewyo da dakompleqtda Tanamedrove saukeTeso avejiTa da kompiuterebiT, gaSenda qvis galavani, SeiRoba 16 ha teritoria tyisa da saxnav-saTesi zoli monastris mimdebared. mosaxleTagan gamosyidul iqna saagarake sami saxli nakveTebiTurT, romlebic monastrisagan mitacebul teritoriaze iyo. q. foTSi wlebis ganmavlobaSi urTulesi samuSao iqna gaweuli sakaTedro taZris aRdgenisaTvis da dRes igi ukve eklesiis sakuTrebaa da intensiurad mimdinareobs saWiro sakiTxebis gadawyveta, raTa moxdes Teatris mSeneblobisa da sakaTedro taZris Senobis rekonstruqciis dawyeba. taZrebis mSeneblobisaTvis gamoyofili da dakanonebulia teritoriebi aRmaSeneblis quCaze (yof. leninis Zeglis adgilze), 26 maisis quCaze (natarZali), baraTaSvilis quCis boloSi (rezidenciasTan), ninoSvilis ubanSi (akaki CxaiZis saxlis mopirdapired) guriis quCaze (malTayvaSi _ saZirkveli momzadebulia). eklesiis mTeli kuTvnili uZravi qoneba q. foTSi dakanonebulia, gatarebulia reestrSi da pasportebi gagvaCnia. SevadgineT eparqiis eklesiebis da naeklesiarebis katalogi. brwyinvale ofisi aSenda navsadguris eklesiasTan mTavarepiskoposis kancelariisaTvis. 1996 wels gadmogveca Senoba, sadac movawyveT samRvdelmTavro rezidencia, romelic dRemde keTdeboda da dasasruls miuaxlovda, brwyinvaled gakeTda da ewyoba; igi aseve kaTolikos-patriarqis sazafxulo rezidenciis funqcias Seasrulebs; gadmoeca eparqias Senoba, sadac ganTavsebulia (Tumc ki gaWirvebiT, magram mainc) eparqiis sammarTvelo, saRvTismetyvelo-katexizatoruli skola da dawyebiTi gimnazia. mniSvnelovania, rom 1997 wlidan dRemde q. foTSi SevinarCuneT ufaso sasadilo upovarTaTvis, maSin roca senaksa da xobSi mogviwia daxurvam ramdenime wlis funqcionirebis Semdeg. wlebis ganmavlobaSi uamravma adamianma miiRo eparqiidan uangaro daxmareba produqtiT, medikamentebiTa da tansacmliT da es sakmaod moculobiTi saqmianoba gaxldaT, es yovelive aris saqvelmoqmedo saqmianoba, romelic sruldeboda didi xnis ganmavlobaSi `lazareaiosisis~ programisagan damoukideblad; aseve umniSvnelovanesi iyo TviT lazare-aiosisis programa.

Tavis droze kolosaluri muSaoba iqna gaweuli marTlmadidebelqristianTa Temebis dafuZnebisaTvis, ramac Tavisi roli Seasrula xalxisa da eklesiis daaxloebis saqmeSi. vfiqrob, saWiro ar aris imis CamoTvla, Tu ramdeni konferencia, koncerti Tu festivali Tu sxvadasxva RonisZieba Catarda eparqiaSi uSualod eparqiis mier an xelisuflebasTan erToblivad. samRvdeloebis mimarT msurs madlierebis grZnobis gamoTqma, radgan TiToeuli Tqvengani iyo da aris eparqiaSi mimdinare rTuli, magram saintereso procesebis monawile. Cvens eparqiaSi, erTaderTSi moqmedebs samRvdeloebis fondi, saidanac xelfass iRebs soflis samRvdeloeba da aseve saWiroebis SemTxvevaSi samRvdeloeba Rebulobs erTjerad daxmarebebs konkretul rTul viTarebaSi, gaWirvebisas; daxmarebebi gaicema Svilis SeZenisas, zamTris pirobebSi SeSis SesaZenad, Tu xelmokle sasuliero piris ojaxis dasasveneblad an samkurnalod Tu saoperaciod. eparqiis samsaxurSi saxelfaso uzrunvelyofaze myof samoqalaqo da sasuliero pirTaTvis aseve Seqmnilia socialuri uzrunvelyofis fondi, rac igive daxmarebebs gascems, rasac samRvdeloebis fondi da aseve gaicema pensiebi. dResdReobiT eparqiaSi gvyavs: cxra mRvdeli, erTi diakvani; sul eparqiis 9-wlis arsebobis manZilze vakurTxeT ToTxmeti (14) mRvdeli _ dasawyisSi rogorc zemoT mogaxseneT, eparqiaSi dagvxda _ 6 mRvdeli, erTi iRumenia da erTi beri _ sxva eparqiebidan moviwvieT 7 sasuliero piri _ senakis gamoyofis gamo Camogvaklda 8 mRvdeli _ sxvadasxva mizezebis gamo eparqiidan wavida 9 mRvdeli da erTi diakvani; maT Soris: _ erTi episkoposad ikurTxa (mama markozi) (meufe antoni) _ sami Tavis eparqiebs daubrunda (mama goCa, mama revazi, mama isaaki) _ erTi avadmyofibis gamo TbilisSi gadavida (mama abraami) _ erTi sxva eparqiaSi wavida uwmidesis kurTxeviT (mama nikolozi) _ sami Tavis sacxovrebel adgils daubrunda (mama avTandili, mama miqaeli, diak. levani, mama giorgi) gardaicvala iRumenia elene da beri ioane amgvarad, dReis monacemebiT gvyavs: cxra (9) mRvdeli da erTi diakvani. eparqiaSi aseve funqcionirebs _ nojixevis dedaTa monasteri _ erTi iRumenia _ (deda ana) _ sami monazoni _ (deda efemia, deda ekaterine, deda elisabedi) _ ori morCili _ (ana, mariami) _ foTis rezidenciasTan arsebuli dedaTa monasteri _ erTi monozoni (deda Tekla) _ ori morCili (evdokia, marTa) sakmaod didi samuSaoebi sruldeba xobis (nojixevis) monastris teritoriis keTilmowyobisa da Senoba-nagebobaTa mowesrigebisa Tu axlis mSeneblobis TvalsazrisiT.

masStaburi samuSaoebi mimdinareobs rezidenciis Senobisa da teritoriis keTilmowyobis mizniT, rac wels dasruldeba. eparqiis cxovrebaSi umniSvnelovanesi movlena gaxldaT qristianuli sulierebis, kulturisa da qvelmoqmedebis centr `nugeSis~ dafuZneba. ukve ganxorcielda ramdenime axalgazrduli proeqti; sakmaod didi da saintereso proeqtebis ganxorcielebaa gaTvaliswinebuli 2006 wels. momavlis perspeqtivaSi me vxedav Cveni samRvdeloebis matebas (gvyavs saukeTeso kandidatebi) da kidev ufro gaaqtiurebas, rameTu Tqveni msaxurebis sazogadoebrivi misia iTxovs amas, Tumca ki, zogadi monacemebiT madlobas geubnebiT TiToeul TqvenTagans. aRniSvnis Rirsia is, rom Cven sulier mzrunvelobas vaxorcielebT jarSi, policiaSi, saavadmyofoebsa da saganmanaTleblo dawesebulebebSi, rac Tqvengan, Cvengan iTxovs ganuzomel energias, Tumca Tu saWiro iqna amaze metsac gavakeTebT, radgan amas iTxovs Cveni eris dRevandeli faqtobrivi mdgomareoba da misi sulieri warmatebis survili. Cven unda SevideT TiToeul ojaxSi da es eparqiis masStabiT mudmivad, wriuli principiT unda xdebodes. SeiZleba bevri vaSenoT, materialuri dovlaTi SevqmnaT, magram Cveni ganumeorebeli simdidre Cveni xalxia da mis sulze zrunvas unda movaxmaroT Cveni ZalRoneca da Cveni dovlaTic. Tu rogor mesaxeba amis gakeTeba, krebis dRis wesrigSi aris rigi sakiTxebisa da masze mogvianebiT vimsjelebT. aq ki, mxolod erTs davsZen, rom gadawyvetili gvaqvs xobSi _ wmida sofios taZris nangrevebis mimdebare teritoriaze davafuZnoT mamaTa monasteri, Tumca es ar aris advili; amisTvis ramdenime adamiani gvyavs gagzavnili sxva monastrebSi da vamzadebT. da bolos, msurs isic giTxraT, rom gaTvaliswinebuli gvaqvs rezidenciis mimdebare teritoriaze, ukve SemoRobil zonaSi, gaSendes saerTaSoriso axalgazrduli qalaqi, zRvis sanapiro zolSi ki _ sastumro, 26 maisis quCaze _ sasuliero centri Tavisi didi lamazi SenobiT, taZriT da skveriT, sadac ganTavsdeba gimnazia, sasuliero seminaria da Teologiuri instituti, romlis dafuZnebac perspeqtiul gegmebSi gvaqvs. aseve foTSi, nabadas teritoriaze, vfiqrobT umweoTa TavSesafris mowyobas yofili sabavSvo baRis SenobaSi da taZris mSeneblobas aseve nabadaSi. erTi sityviT, sakmaod didi Sromatevadi da saintereso dro gvelis win. me vmadlob RmerTs yvelafrisaTvis, rac am cxra wlisa da oTxi Tvis ganmavlobaSi SegvaZlebina da Tqvens gamo vmadlob qveynis gamCens, radgan mimaCnia, rom saqarTvelos eklesiaSi foTis samRvdeloeba gamorCeulia Tavisi samociqulo da sazogadoebrivi msaxurebiT, Tumca ki, imedi maqvs rom kidev mets gavakeTebT da Cveni ricxvic gaizrdeba. RmerTma daglocoT Tqven, Cveni eparqia da sruliad saqarTvelo.~ (75, 12). meufe grigolis ZalisxmeviTa da RvawliT foTisa da xobis eparqias 2005 wlis 18 noembers oficialurad daubrunda XX saukunis dasawyisSi aSenebuli sakaTedro taZari, sadac ganTavsebuli iyo foTis saxelmwifo Teatri. meufe grigolis xelSewyobiT eparqiaSi 2005-2006 wlebSi Catarda simRerisa da qarTuli galobis festivali. 2003 wlidan meufe grigoli xelmZRvanelobs saqarTvelos samociqulo eklesiis gamomcemlobasa da

recenzirebis departaments. misi xelmZRvanelobiT ibeWdeba `saqarTvelos eklesiis kalendari~. igi saqarTvelos samociqulo eklesiis saxeliT monawileobda sxvadasxva saerTaSoriso Sexvedrasa da konferenciebSi: kviprosSi, saberZneTSi, ungreTSi, rumineTSi, ukrainaSi, ruseTSi, safrangeTSi, SveicariaSi, germaniaSi, estoneTSi, poloneTSi, inglisSi. saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis 2000 wlis noemberSi episkopos grigols mieniWa mTavarepiskoposis, xolo 2007 wlis ivlisSi mitropolitis wodeba. 2007 wlis 24 dekembers igi dajildovda wmida giorgis I xarisxis ordeniT. q. foTis teritoriaze arsebuli moqmedi taZrebi 1. RvTismSoblis Sobis sakaTedro taZari _ centris ubani, dek. konstantine burjanaZe, mRvd. cotne biwaZe, diak. ioane korZaxia, diak. daviT lomTaZe. 2. iveriis RvTismSoblis sax. taZari _ kunZulis ubani, dek. Teimuraz gogiaSvili. 3. wm. andria pirvelwodebulis saxelobis samonastro kompleqsi _ kunZulis ubani, dek. Tevdore basilaia. 4. wm. ilia marTlis sax. taZari _ nabadis ubani, dek. grigol dundua, mRvd. nikoloz korZaxia. 5. wm. nikolozis sax. taZari _ ninoSvilis ubani, mRvd. ambrosi xoStaria. 6. wm. nikolozis sax. taZari _ portis ubani, mRvd. serafime mesxi. xobis municipalitetis teritoriaze arsebuli moqmedi taZrebis, monastrebis da samlocveloebis sia 1. najixevi. RvTismSoblis xarebis sax. dedaTa monasteri _ md. xobis marcxena napirTan, dek. ilia lomaia, iRumenia ana (museliani). 2. sajijao. japiSaqris wm. giorgis sax. taZari _ japiSaqris sasaflao, dek. ilia lomaia. 3. xeTa. mTavarangelozTa taZari _ oxvamekaris sasaflao, mRvd. kirion daraselia. 4. xamisquri. RvTismSoblis Sobis taZari _ `nalangeri~, saqirios sasaflaosTan, mRvd. kirion daraselia. 5. sagviCio. RvTismSoblis taZrad miyvanebis eklesia _ sasaflao, mRvd. giorgi genZexaZe. 6. Waladidi. wm. ninos sax. taZari _ centri, mRvd. giorgi genZexaZe. 7. qariata. wm. giorgis eklesia _ qariatis sajaro skola, mRvd. giorgi genZexaZe. 8. Sua xorga. wm. ilia winaswarmetyvelis samlocvelo _ Sua xorgis admin. Senoba, mRvd. giorgi genZexaZe. 9. pat. foTi. wm. didmowame barbares eklesia _ patara foTis centri, mRvd. ioseb xurcilava. samonastro kompleqsebi da saeklesio

daniSnulebis obieqtebi 1. q. foTi. sakaTedro taZari _ foTis centralur moedanze, dek. konstantine burjanaZe. 2. q. foTi. wm. cotne aRmsareblis samrevlo eklesia _ malTayvis ubani, dek. nugzar nadaraia. 3. q. foTi. qristeSobis sax. samrevlo eklesia _ nabadis ubani, dek. grigol dundua. 4. q. foTi. feriscvalebis samrevlo eklesia _ axalsoflis ubani, mRvd. serafim mesxi, diakoni ioane korZaxia. 5. q. foTi. wm. mow. sofios samrlo eklesia _ centris ubani, 26 maisis da mw. ninos quCebis gadakveTaSi, uaxloes droSi igegmeba. 6. q. foTi. wm. andria pirvelwodebulis samonast. kompleqsi _ daviT aRmaSeneblis quCa, dek. Tevdore basilaia. 7. q. foTi. paliastomis RvTismSoblis xatis samonast. kompleqsi _ kunZuli kolimbari, dek. Tevdore basilaia. 8. xobis municipaliteti. wm. samebis sax. samrevlo eklesia _ q. xobi, mRvd. kirion daraselia. 9. xobis municipaliteti. wm. Tevdore mRvdlis sax. samrevlo eklesia _ sof. ax. xibula, saRurwkaios ubani, dek. ilia lomaia. 10. xobis municipaliteti. wm giorgis sax. samrevlo eklesia _ sof. qvemo qvaloni, dek. ilia lomaia. 11. xobis municipaliteti. ilia winaswarmetyvelis samrevlo eklesia _ sof. Sua xorga, mRvd. giorgi genZexaZe. 12. xobis municipaliteti. RvTismSoblis sax. mamaTa monasteri _ sof. pirveli maisi, mRvd. kirion daraselia. 13. xobis municipaliteti. ioane naTlismcemlis mamaTa monasteri _ sof. pirveli xorga, dek. konstantine burjanaZe. 14. q. foTi. bavSvTa sareabilitacio centri _ nabadas ubani, mRvd. nikoloz korZaxia. 15. q. foTi. saerTaSoriso axalgazrduli banaki _ saepiskoposo rezidenciis mimdebared, dek. Tevdore basilaia. foTisa da xobis eparqiaSi moqmedi saqarTvelos sapatriarqos saganmanaTleblo (saaRmzrdelo) dawesebulebebi 1. wm. grigol RvTismetyvelis sax. saRvTismetyvelo-katexizatoruli skola. 2. wmida nikolozis zogadsaganmanaTleblo saSualo skola. 3. qristianuli sulierebisa da kulturis axalgazrduli centri `nugeSi~ (axalgazrdobis inteleqtualuri da kulturuli ganviTarebisaTvis zrunva). 4. foTis saganmanaTleblo da kulturul _ gamajansaRebeli centri (saganmanaTleblo da kulturul-gamajansaRebeli proeqtebis SemuSaveba da realizacia). 5. foTis bavSvTa sareabilitacio centri (TavSesafari mSoblebis mzrunvelobas moklebulTa) dafuZnebis procesSia:

6. q. xobis samrevlo skola 7. xobis raionis Sua xorgis mravalprofiluri sasuliero saswavlebeli (sabavSvo baRi, gimnazia, saxelobo saswavlebeli). 8. xobis raionis pirveli maisis mravalfunqciuri sasuliero saswavlebeli (sabavSvo baRi, gimnazia, saxelobo saswavlebeli). 9. fazisis saRvTismetyvelo _ filosofiuri akademia.

mitropoliti grigoli saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia da sazogadoeba ukanasknel wlebSi farTo sazogadoebis yuradReba miipyro religiuri eqstremizmis Tematikam, romelic Cvenma yoveldRiurma cxovrebam da masSi asaxulma problemebma daayena dRis wesrigSi, rogorc erT-erTi mwvave da aqtualuri sakiTxi. igi exeba qristianuli cxovrebis wess, ufro ki uwesobas, romlis mowmec araerTxel gaxda Cveni qveynis mosaxleoba. amis Semxvedvare nebismier moqalaqes, visTvisac msgavsi ram absoluturad gaugebaria da miuRebeli, uneblied aRmoxda, albaT _ esRa gvakldao?! sarwmunoebrivi sakiTxebi Cveni erovnuli cnobierebisa da erTsulovnebis ZiriTad sayrdens warmoadgens da imavdroulad sazogadoebis TiToeuli wevrisTvis aris Zalian piraduli da ukiduresad faqizi Tema. amitomac didad SemaSfoTa da damafiqra Seqmnilma viTarebam, rameTu amqveynad SemTxveviT araferi xdeba da Tu eklesiastes sityvebs gavixsenebT, romelic brZanebs, rom _ araferi xdeba iseTi, rac Cvenamde ar momxdara da rac Cvens Semdeg ar moxdebao _ maSin bunebrivia, rom warsulSi, viTarca sarkeSi, CavixedoT da mTel rig SekiTxvebsa da problemebis mizezebze pasuxi iq moviZioT, rameTu Cveni bedisa Tu ubedobis, warmatebisa Tu warumateblobis axsnas iq vipoviT. mas Semdeg, rac saqarTvelo gaTavisuflda komunisturi mmarTvelobisagan, romelic aTeisturi ideologiis wnexis qveS amyofebda adamians, sazogadoebas mieca Tavisufali azris gamoTqmis saSualeba, ramac SesaZlebeli gaxada erisaTvis arsebiTi, sasicocxlo mniSvnelobis sakiTxebze Riad saubari. axali ZaliT SemoiWra Cvens cxovrebaSi wmida ilia marTliseuli `mamuli, ena, sarwmunoeba~ da axleburi simwvaviT Cvens winaSe qarTuli erovnuli cnobierebisa da saxelmwifoebriobis fuZemdebluri Sinaarsis Semcveli Rirebulebebis dacvisa da SenarCunebis sakiTxi, rameTu am safuZvelze Sendeboda mravali saukunis ganmavlobaSi qarTuli saxelmwifoebrioba da yalibdeboda erovnuli cnobiereba; es Rirebulebebi warmoadgens Cveni cxovrebisa da ganviTarebis qvakuTxeds da maTSia Cveni gadarCenis saidumlo. aqve msurs isic aRvniSno, rom qarTuli saxelmwifos da qarTveli eris keTildReobis arakeTilmosurneni Cvenze aranakleb kargad acnobierebdnen amas da araerTgzis ucdiaT kidec fuZis moSla, an... Seryeva mainc. es advili namdvilad ar iyo da Wkviani mteri Tavisi ukeTuri miznebis misaRwevad saWiro Zalas Cvensave sisusteSi eZebda. yovelive es seriozul safrTxes uqmnida erovnul cnobierebas da qarTvelTa erTsulovnebas. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia Tavis erTgul qarTveli eris saamayo SvilebTan erTad Zal-Rones ar zogavda,

raTa biwi raime ar Sehxeboda im Rirebulebebs, romelTa dazianebadamaxinjeba qarTvelebis, rogorc eris, yofnas saeWvos gaxdida; ...Tumca mteri Tavisas mainc cdilobda. mravali saukunis ganmavlobaSi istoriulad Tavsdatexili qariSxlebis miuxedavad, saqarTvelos marTlmadidebelma eklesiam SeZlo qarTveli eris gamotareba urTules gzaze da ros dadga Jami, roca daRlil, uamrav brZolaSi gaTangul mravalWirnaxul qveyanas suli unda moeTqva, Tavi iCina axalma gansacdelma; XIX saukunis saqarTveloSi adgili aqvs iseT movlenebs, romlebic eris mosaSTobad gasatarebeli kompleqsuri RonisZiebebis klasikur magaliTs warmoadgens. am periodSi Cvenma Crdiloelma mezobelma _ marTlmadideblurma ruseTis saxelmwifom, miiRo ra Tavisi mfarvelobis qveS aseve marTlmadidebluri saqarTvelo, erTpirovnulad (faqtobrivad Zaladobrivi gziT) gaauqma samefo taxti (1801 w.), rac qarTuli saxelmwifoebriobis moSlas niSnavda da Semdeg, dainaxa ra rom politikuri damoukideblobis pirobebSic ki eklesia rCeba eris gaerTianebisa da erovnuli cnobierebis SenarCunebis umniSvnelovanes faqtorad, daiwyo saqarTvelos eklesiuri damoukideblobis xelyofac: ruseTi jer aRmosavleT saqarTveloSi auqmebs sapatriarqos (1811 w.) xolo Semdeg dasavleT saqarTveloSi _ lixT-imereTisa da afxazTa sakaTalikosos (1820 w,) da qmnis saqarTvelos saegzarqosos. saegzarqosos saTaveSi ruseTis uwmidesi sinodis mier Tavdapirvelad iniSneba imperiisaTvis misaRebi qarTveli mRvdelmTavari _ varlam erisTavi, xolo Semdeg, rogorc wesi, erTmaneTs enacvlebian rusi egzarqosebi, romlebic Tumca ki metnaklebad ganirCeodnen erTmaneTisagan qarTvelebisadmi loialobiT, yvela maTgani saqarTveloSi ruseTis imperiuli interesebis ganxorcielebas emsaxureboda. faqtobrivad saqarTvelos eklesia, rogorc religiur-sazogadoebrivi organizacia, gadaiqca instrumentad ruseTis imperiis xelSi, romlis politikuri interesi gamoixateboda qarTuli erovnuli cnobierebis moSlaSi; dRevandeli gadasaxedidan friad sagulisxmoa da sainteresoc, Tu rogor cdilobda am ideis xorcSesxmas amjerad ukve ara mezobeli, aramed `mama da marCenali~ ruseTi. es gamoixata SemdegSi: _ sruliad saqarTveloSi mizanmimarTulad xdeboda saswavlosaganmanaTleblo procesis rusul enaze gadayvana; amis paralelurad seriozuli mcdelobebi iyo samegreloSi saswavlo procesis megrul enaze gadasayvanad; _ igive xdeboda saRvTismsaxuro praqtikaSi, saidanac idevneboda qarTuli ena da qarTuli tradiciuli galoba, sanacvlod SemohqondaT rusuli ena da wes-tradicia, samegrelosa da svaneTSi ki _ Sesabamisad megruli da svanuri enebi (rac seriozul winaaRmdegobas awydeboda); _ mizandasaxulad xdeboda megrelebis, aWarlebis, svanebisa da sxvaTa araqarTvelebad warmoCena; _ qarTuli saeklesio (igive erovnuli) siwmideebi saqarTvelodan ruseTSi gahqondaT da es xdeboda zogierTi egzarqosisa da rusi `Cinovnikebis~ xeliT, rasac aadvilebda im periods zogierTi Cveni medrove Tanamemamulis danaSaulebrivi gulgriloba da sixarbe. bunebrivia, aseT viTarebaSi qarTuli sazogadoebis mowinave warmomadgenlebisaTvis sruliad miuRebelni iyvnen ruseTis uwmidesi

sinodis mier saqarTvelos eklesiis mwyemsmTavrebad dadgenili umaRlesi sasuliero ierarqebi, romelTaTvisac ucxo iyo qarTuli ena, qarTuli RvTismsaxureba, qarTuli erovnuli da saeklesio tradiciebi. Tu manamde saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiisaTvis did sixaruls da erovnuli sulis zeims warmoadgenda xseneba wmidaTa _ vaxtang gorgaslisa, arCilisa, daviT aRmaSeneblisa da Tamarisa, demetre Tavdadebulisa da qeTevan dedoflisa, Salva da elizbar qsnis erisTavTa, biZina ColoyaSvilisa da sxvaTa, rac xalxSi erovnuli cnobierebis gaRvivebasa da ganmtkicebas emsaxureboda, amjerad ukve egzarqosebis interesebSi es namdvilad ar Sedioda. imperiis mier warmoebulma politikam saqarTveloSi dasabami misca eklesiisagan qarTveli xalxis gaucxoebis process; ase rom, roca vaanalizebT XIX saukunis movlenebs, mivdivarT im daskvnamde, rom eklesia (rogorc sazogadoebriv-religiuri organizacia) Tu ar iTvaliswinebs im eris sulier da politikur suliskveTebas, romlis winamZRoladac (da msaxurad) aris RvTivdadgenili, ganwirulia izolaciisaTvis. eklesia Tavisi arsiT aris universaluri, anu marad Tanamedrove organizmi da aqedan gamomdinare, man yvela drosa da epoqaSi unda ipovos Tavisi kuTvnili adgili da simaRle, saidanac madlian, cocxal da marTal sityvas droulad miawvdis sazogadoebis yvela fenas, magram, ...Tu aseTi adgili da simaRle ver gamoiZebna, amiT eklesiis, rogorc qristes mistiuri sxeulis mniSvneloba ar knindeba, aramed warmoCindeba mxolod mis (rogorc sazogadoebriv-religiuri organizaciis) warmomadgenelTa sisuste, uares SemTxvevaSi ki sakuTar daniSnulebasTan Seusabamoba, rasac kidec vxedavT XIX saukuneSi: maSin, roca qarTuli sazogadoebisaTvis aqtualuri iyo saqarTvelos saxelmwifoebrivi da eklesiuri damoukideblobis aRdgena, diametrulad gansxvavebuli iyo eklesiis imJamindel meTaurTa (da ara marto meTaurTa) interesebi. es gaxda swored faqtiuri mizezi eklesiisa da sazogadoebis gaTiSvisa, magram is, rac Semdeg moxda, mxolod mociqulis sityviT SeiZleba aixsnas: `sadac ganmravldes codva, mun gardaematos madli~. aseT madlad qarTvel ers moevlinen Tergdaleulebi ilia WavWavaZis (wm. ilia marTali) winamZRolobiT, romlebmac qarTvel samRvdeloebasTan erTad daiwyes brZola saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenisaTvis, rameTu eris mowinave Svilebis monawileobis gareSe, mxolod samRvdeloebis warmomadgenelTaTvis amis miRweva SeuZlebeli iyo; 1905 wels TbilisSi ganviTarebulma movlenebma ki sabolood cxadhyo WeSmaritad patrioti samRvdeloebisa da sazogadoebis mowinave nawilis erTi miznis winaSe gamTlianebis aucilebloba, ramac SesaZlebeli gaxada 1917 wlis 12 (25) marts saqarTvelos eklesiis avtokefaliis gamocxadeba mcxeTis sveticxovlis sapatriarqo taZarSi. gansakuTrebuli gaxsenebisa da ardaviwyebis Rirsni arian imJamad sazogadoebaSi didad dafasebulni da miRebulni: episkoposi gabriel qiqoZe, episkoposi aleqsandre oqropiriZe (ilia WavWavaZis moZRvari), episkoposi leonide oqropiriZe, episkoposi kirion saZagliSvili, arqimandriti ambrosi xelaia, dekanozi kalistrate cincaZe da sxvani. isini ara mxolod sulieri mamebi, aramed im periodis qarTuli Tanamedroveobis udidesi sazogado moRvaweni iyvnen.

1921 wlis 15 aprils, bolSevikebis mier saqarTvelos okupaciis Semdeg, revkomis specialuri dekretiT saqarTvelos eklesia gamocxadda kanongareSe organizaciad ...da kvlav daiwyo eklesiisagan sazogadoebis mowyvetis politika. sasuliero pirebs ekrZalebodaT sazogadoebaSi gamoCena da saRvTismsaxuro wesebis aRsruleba. miuxedavad amisa, 20-ian wlebSi sazogadoeba da eklesia jer kidev mWidro urTierTkavSirSi rCebodnen. amis dasturia sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis (aw ukve wmidanad Seracxili) ambrosi xelaias mier genuis konferenciisadmi gagzavnili memorandumi da is mxardaWera, rasac mas xalxi ucxadebda, Tumca, bolSevikuri mTavrobis mizandasaxulma antieklesiurma politikam mainc miaRwia imas, rom XX saukunis 30-ian-60-ian wlebSi eklesia praqtikulad izolirebuli aRmoCnda sazogadoebisagan, rac naTlad Cans sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq efrem II-is erT-erT werilSi: `...dRes ufro mZime mdgomareobaSi varT, vidre kaTolikos-patriarqebis kalistrates an melqisedekis dros iyo. aq yvelafers ver davwer gasagebi mizezebis gamo. Zalian garTulebul mdgomareobaSia Cveni eklesia...~ aseTi mZime viTareba sufevda eklesiaSi im periodisaTvis, roca 1977 wels sruliad saqarTvelos sapatriarqo taxtze avida imJamindeli cxumafxazeTis mitropoliti ilia. sazogadoebis didma nawilma axalgazrda, ganaTlebuli, progresulad moazrovne da friad saTno garegnobis mqone kaTolikosis gamoCena moRrublul caze cisartyelis gamonaTebad aRiqva da unda iTqvas, arc Semcdara. aRsaydrebis 25 wlisTavis iubileze uwmidesi da unetaresi ilia II ixsenebs: `rodesac kaTolikos-patriarqad amirCies, mTavar miznad davisaxe inteligenciis daaxloeba eklesiasTan, romelnic xelovnurad iyvnen erTmaneTisagan daSorebulni~... da bolos dasZens: `...es iyo umZimesi ocdaxuTi weli~. arsebuli mdgomareoba kaTolikosisagan iTxovda mniSvnelovani nabijebis gadadgmas imisaTvis, rom sazogadoeba dabruneboda eklesias; ra gziT da ra saSualebebiT? amisaTvis saWiro iyo mecnierebTan, mwerlebTan, poetebTan, sazogado moRvaweebTan, kulturisa da xelovnebis warmomadgenlebTan daaxloeba, rameTu sazogadoeba maT Tavis elitarul nawilad aRiqvams. es brwyinvaled esmoda axladarCeul sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs. uwmidesma da unetaresma ilia II-m mizandasaxuli dauRalavi Sromis Sedegad moaxerxa inteligenciis daaxloeba eklesiasTan, rasac TviT sazogadoebis mniSvnelovani nawilis Semobruneba mohyva. oTxmociani wlebis bolos saocari ZaliT ifeTqa saqarTveloSi erovnul-ganmaTavisuflebelma moZraobam. am procesma kidev bevr adamians daanaxa taZrisaken mimavali gza da Sedegmac am daayovna, xalxi masiurad daiZra eklesiisken; igi xom ar dros erTaderT erovnul organizms warmoadgenda sabWoTa sistemis pirobebSi. aSkarad gaizarda eklesiisadmi sazogadoebis keTilganwyoba. saqarTvelos eklesia Tavisi gazrdili avtoritetiT sul ufro saintereso xdeba saxelmwifo aparatisaTvis, politikuri organizaciebisa da axlad Camoyalibebuli arasamTavrobo seqtorisaTvis, radgan eklesias gauCnda is mZlavri sazogadoebrivi resursi, romelsac seriozuli gavlenis moxdena SeuZlia qveyanaSi mimdinare sazogadoebriv-politikur procesebze da aravisTvis aRar aris sulerTi da interesmoklebuli, Tu rogor da ra mimarTulebiT iqneba gamoyenebuli aRniSnuli potenciali. es movlena bunebrivia, imavdroulad

ipyrobs im qveynebis specsamsaxurebis yuradRebasac, romelTac saqarTvelos mimarT Tavisi politikuri interesebi gaaCniaT da ra Tqma unda, mcdelobas ar akleben, raTa maTTvis sasurveli mimarTulebiT `Seuwyon xeli~ movlenebis ganviTarebas, rasac mTlianobaSi mohyva Cveni qveynisTvis friad tragikuli movlenebi: saxelmwifo gadatrialeba, saqarTvelos istoriuli teritoriebis faqtiuri gasvla saxelmwifos iurisdiqciidan, aTasobiT Cveni moqalaqis (maT Soris mravali axalgazrdis) sisxlisRvra e.w. eTnokonfliqtebsa Tu samoqalaqo omSi. Semdgomi wlebis ganmavlobaSi qveynis mdgomareobas kidev ufro arTulebs da amZimebs Sida politikuri intrigebi, mZime socialuri pirobebi, ukiduresad ganadgurebuli ekonomika, aqtiurad mzardi korufciis done, teritoriuli mTlianobis problemebis mougvarebloba, saxelmwifos politikuri orientaciis sakiTxebSi yovlad gaugebari ryevebi da am yvelaferma Cvens moqalaqeebSi gamoiwvia dabneuloba, momavlis winaSe SiSi da saxelmwifos mxridan daucvelobis sindromi, rac saqarTvelos damoukideblobas da TviT saxelmwifoebriobas saeWvos xdida. am periodSi Catarebulma sazogadoebrivma gamokiTxvam cxadyo, rom qveyanaSi yvelaze did ndobas mosaxleoba ucxadebs eklesias, rac faqtobrivad warmoadgenda damatebiT niSans imisa, rom saqarTvelos eklesia iqca mZlvar sazogadoebriv-religiur organizaciad. am pirobebSi saqarTvelos xelisufleba mravali samuSao Sexvedrebis, konsultaciebisa da didi sja-baasis Semdeg Rebulobs sakmaod mniSvnelovan gadawyvetilebas da samociqulo marTlmadidebel eklesiasTan aformebs konstituciur SeTanxmebas, rasac Tavis mxriv, xeli Seuwyo sxvadasxva religiuri da arasamTavrobo organizaciebis mxridan mxardaWeramac. sainteresoa, Tu ra xdeba am movlenebis paralelurad da Semdgom periodSi? eklesiisa da saxelmwifos harmonizaciis procesSi miRweuli SeTanxmeba (miuxedavad TviT SeTanxmebis teqstSi arsebuli seriozuli xarvezebisa, rac momavalSi gasworebas saWiroebs) rogorc aRmoCnda, zogierTi sasuliero pirisa da maTi mrevlis mier samwuxarod arasworad iqna gagebuli da Tavi iCina saqarTvelos eklesiisa da qarTuli sazogadoebisaTvis manamde ucxo problemam, rasac CvenSi istoriulad ar hqonda adgili _ gaCnda aramarTlmadidebluri konfesiebisa da mimdinareobebis mimarT agresiuli Seuwynareblobis tendencia, rac araerTxel gadaizarda fizikur dapirispirebaSi da risi mowmec gaxda ara mxolod sruliad saqarTvelo, aramed farTo saerTaSoriso sazogadoeba. amas daemata TviT marTlmadidebelTa Soris gansxvavebuli azrisadmi Seuwynareblobis SemTxvevebi, da mTlianobaSi danamdvilebiT SeiZleba iTqvas, rom saqarTvelosTvis aratradiciuli da ucxo tendenciebi Cveni moqalaqeebis didi nawilisTvis (maT Soris inteligenciisTvis) miuRebeli aRmoCnda moralurad da zneobrivad (sxva mizezTa gamoc). sazogadoebis am ganwyobilebam sxvadasxva dros asaxva hpova sazogadoebriv-sainformacio saSualebebSi, rac ar iyo Cveulebrivi movlena da iyo (da aris) erTgvari simptomi, romelic mianiSnebs im xarvezze, romelic bolo periodSi gaCnda eklesiisa da sazogadoebis urTierTobaSi; da bunebrivad ibadeba kiTxva, raSia saqme, ratom veRar ugeben eklesias is adamianebi, romlebTanac eklesiam jer kidev komunisturi reJimis pirobebSi monaxa saerTo ena. nuTu

Seqmnili gaugebrobis mizezi mxolod am adamianebis araeklesiuri cxovrebis wesSia, razedac miuTiTebda erT-erTi sapasuxo werili? SeiZleba arc uamisoba iyos, magram ramdenad sakmarisia sakiTxis mxolod aseTi axsniT dakmayofileba maSin, roca, ramdenadac CvenTvis aris cnobili, saqarTvelos mosaxleobis sul raRac 6-7%-ia eklesiuri. rogorc Cans, aris kidev raRac sxva mizezebic, rac yvela SemTxvevaSi imsaxurebs yuradRebas. am tipis xarvezebs didi zianis motana SeuZlia eklesiisa da sazogadoebis urTierTobisaTvis. aqve msurs kidev erT sakiTxs davuTmo yuradReba. fundamentalisturi orientacia, romelic safuZvlad udevs Seuwynareblobisa da eqstremizmis problematikas, TandaTanobiT mwifdeboda konkretul pirovnebebSi, rac Cvens Tvalwin xdeboda. ukve sawyis etapzeve igrZnoboda, rom es iyo ucxo movlena, rogorc saqarTvelos eklesiisaTvis, aseve TviT qarTuli sinamdvilisaTvis. didad wuxda amis gamo TviT kaTolikos-patriarqi, romelic yovelTvis flobda (da flobs) absolutur informacias eklesiaSi mimdinare procesebis Sesaxeb, Tumca ki maTi Segoneba SeuZlebeli Seiqna. dRes es adamianebi ufro TviTdajerebulni arian, radgan ukanasknel dros mxardaWerasa da simpaTiebs grZnoben maRal ierarqiul doneze, riTac adre ar iyvnen ganebivrebulni; amiT erTgvarad waxalisebulnic ki arian da gauCndaT pretenzia _ vinc maTsaviT ar fiqrobs, sarwmunoebisa da qveynis gadarCenis Sesaxeb, aris mteri da moRalate. _ ai, es xdeba swored dRes da Tu saiT mivyavarT gadarCenis maTeul gzas, didi mkiTxaoba namdvilad ar sWirdeba. es aris gza izolaciisaken, romlis logikuri dasasrulic aris rusuli gavlenis sivrceSi dabruneba (erTmorwmuneobis niSniT). aseTi saSiSroeba marTlac arsebobs: saqarTveloSi da mis irgvliv arsebuli viTarebis sulieri da politikuri analizi gviCvenebs, rom konfesiaTaSorisi da Sida konfensiuri Seuwynarebloba zogadad religiur movlenas ki warmoadgens, magram Cvens konkretul SemTxvevaSi religias ufro maprovocirebuli funqcia aqvs dakisrebuli, xolo mizezsac da mizansac wmida politikuri Sinaarsi aqvs. miuxedavad imisa, Tu politikuri mmarTvelobis ra sistemebi cvlida erTmaneTs ruseTSi ukanaskneli saukuneebis ganmavlobaSi, misi politikuri interesi saqarTvelos mimarT iotisodenadac ar ganelebula, aramed kidec gamZafrda mas Semdeg, rac saqarTvelom Tavisi politikuri arCevani gaakeTa da Semdgomi aRmSeneblobisa da ganviTarebisaTvis evropuli gza airCia (yovelgvari Suamavlebis gareSe). saqarTvelosTvis saxelmwifos politikuri orientaciis dasavluri gzis arCevani niSnavda da niSnavs dResac saxelmwifos usafrTxoebisa da ganviTarebisaTvis myari garantiebis Seqmnas. dRes kidev ufro naTeli xdeba, rom ssrk-s ZiriTadi samarTalmemkvidre _ ruseTi, advilad ver daTmobda amierkavkasiis iseT mSvenier respublikas, rogoric saqarTveloa da sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg saqarTvelos damoukideblobis gamocxadebis paralelurad Cvens qveyanaSi iwyeba eTnokonfliqtebis provocireba da omis gaCaReba afxazeTsa da samaCabloSi. msgavsi konfliqtebis provocirebis araerT mcdelobas hqonda adgili saqarTvelos sxva regionebSic. amas erTvoda ekonomikuri diversia da bevri sxva saxis mavnebloba, rac sazogadoebisaTvis isedac cnobilia da yvelaferi es keTdeboda im mizniT, rom saqarTvelos uari eTqva Tavis arCevanze. dRes

praqtikulad moxsnilia kiTxvis niSnebi imasTan dakavSirebiT, Tu vin iyo aRniSnuli problemebis avtori. Tumca erTi ram aucileblad unda vaRiaroT, rom sxvis dadgmul tragikul scenebSi isev Cven vmonawileobdiT ise, rom bevri adamiani amas SesaZloa verc ki acnobierebda da roca gavacnobiereT, movlenebis ukan dabruneba ukve SeuZlebeli iyo. dResac igive xdeba... Cvens Tvalwin viTardeba antiqarTuli politikuri gegmis sakmaod mzakvruli varianti, romelsac Tumca ki religiuri elferi dahkravs, miznad isaxavs religiur niadagze sazogadoebis dapirispirebis warmoqmnas sakuTari saxelmwifos strategiul kursTan. da samwuxarod, am yovlad dauSvebeli dapirispirebis provocireba xdeba swored zogierT sasuliero pirTa mier antidasavluri qadagebebiT (eWvi ar mepareba imaSi, rom es adamianebi gulwrfelad fiqroben, rom erovnul saqmes emsaxurebian, magram es ar cvlis movlenebis arss), rameTu moqmed sasuliero pirTa aseTi moqmedeba, undaT maT es Tu ara, faqtiurad eklesias warmoaCens aRniSnuli procesebis avangardSi (ukidures SemTxvevaSi, rogorc minimum, saeWvos xdis mis pozicias) da faqtiurad xels uwyobs saxelmwifosa da eklesiis urTierTobaSi krizisis momwifebas. movlenebis aseTi ganviTarebis SemTxvevaSi miRweuli iqneba antiqarTuli gegmis avtoris mTavari mizani, radgan msgavsi ram damangrevlad imoqmedebs, rogorc saxelmwifoze, ise TviT eklesiaze. mimaCnia, rom droulad unda iqnas gakeTebuli Sesabamisi daskvnebi TiToeuli Cvenganisa da upirvelesad am sasuliero pirebis mier da gadaidgas is nabijebi, rac saxelmwifos da TviT eklesias aaridebs im saSiSroebas, romelic cud Sedegebamde migviyvans. saqarTveloSi arsebuli fundamentalisturi orientaciis adamianebis dRes ukve organizaciulad mowesrigeba da sxvadasxva registrirebuli kavSirebis saxiT Camoyalibeba warmoadgens seriozul gamowvevas oficialuri eklesiisa da saxelmwifos mimarT, aseT pirobebSi aucilebeli xdeba farTo sazogadoebas aqtiurad ganemartos religiuri fundamentalizmis raoba da misi sulieri da politikuri aspeqtebi, raTa advilad gasagebi gaxdes, Tu ra saSiSroebasTan gvaqvs saqme sinamdvileSi da rom fundamentalisturi orientacia ver moxsnis im problemebs, romliTac apelireben xolme Cvens mier xsenebuli jgufis wevrebi da maTi sulieri liderebi, aramed igi warmoadgens religiuri eqstremizmis wyaros da niadags umzadebs arc meti, arc naklebi, terorizms, rac mocemul specifiur sakiTxSi cnobil kanonzomierebas warmoadgens. samwuxarod, es Tema erTgvarad tabudadebuladac ki iTvleba, ris gamoc bevri adamiani aridebs Tavs masze saubars, rac am saSinelebis ayvaveba-gafurCqvnas xelsayrel garemos uqmnis. samarTlianobisTvis unda iTqvas, rom am Temaze saubris mcdelobas namdvilad aqvs adgili calkeul pirTa mxridan, magram samwuxarod, rig SemTxvevebSi, saubris toni aris agresiuli, adgili aqvs xolme arakoreqtulobas oponentTa mimarT da kadnier damokidebulebas zogadad eklesiis, wmida sinodis, saqarTvelos sapatriarqosa da TviT wmida werilis mimarTac ki. samwuxarod, rigiT morwmune adamianSi (da ara mxolod masSi) es iwvevs uku reaqcias da Sesabamisad, araerTi maTgani, romelic manamde ukiduresad kritikulad afasebda fundamentalistebis moqmedebebs, an am ukanasknelTa mxares gadaixara, an kidev TviT eklesiis mimarT dabrkolda. vfiqrob, bevri ram aris gasaTvaliswinebeli da yvela viTarebaSi unda SevinarCunoT zomiereba,

simSvide da koreqtuloba (miuxedavad imisa, Tu vis an ras exeba saubari), raTa adamians Tavisufali da swori arCevanis saSualeba dautovo. qarTuli saxelmwifo Zlieri ver iqneba, Tu mas Zlieri eklesia ar eyola, eklesias ki sulieri da fizikuri ZlierebisaTvis sWirdeba WeSmariti rwmenisadmi erTguleba da sazogadoebis mxridan mxardaWera. rac Seexeba marTlmadideblobas, Cvenma winaprebma igi dRemde ubiwod Semoinaxes, xolo sazogadoebis mxardaWera saxezea, rameTu mosaxleobis 80 procentze meti ndobas ucxadebs eklesias: _ im SemTxvevaSi, Tu imZlavra fundamentalisturma orientaciam (an Tundac liberalurma), es arnaxul safrTxes Seuqmnis saqarTveloSi TviT marTlmadideblobas _ rogorc mociqulTa mier naqadageb rwmenas da Cveni erovnuli cnobierebis safuZvels. _ xolo, mosaxleobis is 80%-ze meti, romelic endoba saqarTvelos marTlmadidebel eklesias, didad saTuTi da mosafrTxilebelia, radgan Tu gaviTvaliswinebT, rom mosaxleobis aRniSnul raodenobaSi savaraudod arian araqarTvelebic da aramarTlmadideblebic da aqve imasac davsZenT, rom marTlmadidebeli mosaxleobis sul raRac 6-7%-ia eklesiuri da sxva danarCeni kulturologiurad da naTlobiT akuTvnebs Tavs marTlmadidebel eklesias, Zneli ar unda iyos im daskvnis gakeTeba, rom religiur niadagze ganviTarebulma gansxvavebuli azrisadmi Seuwynareblobam da agresiam (da mTeli rigi realobebis gauTvaliswineblobam) advilad SesaZlebelia, eklesiisadmi ndobis maCvenebeli daswios sagrZnoblad dabla da piriqiT ki moxdes, gazardos undoblobis maCvenebeli _ miT ufro, rom savaraudod, arsebobs is Zalebic, vinc amiT dainteresebulic kia. ase rom, modiT, gulwrfelad vaRiaroT, rom marTlmadideblobis dacvas araviTari saerTo ara aqvs agresiasTan, xolo fundamentalizmi saqarTvelos da mis moqalaqeebs sikeTes namdvilad ar moutans; Sesabamisad, arsebuli viTarebis uyuradRebod datoveba ukiduresad mZime sinamdvilis winaSe dagvayenebs da mxolod amis Semdeg Tqma imisa, rom `me ra SemeZlo~, `me ra SuaSi var~, `aba, me ra unda meqna~ da a. S. ver Seamsubuqebs ukve momxdars. davfiqrdeT imaze, rom maSin, roca ruis-urbnisis Zegliswera iqmneboda, saxeze iyo religiuri Semwynareblobis marTlac unikaluri fenomeni. xolo risi Sewynarebac namdvilad ar SeiZleba, es aris arakompetenturoba, znedacemuloba da bevri sxva ram, rac Seuferebelia marTlmadidebeli adamianisa da mTlianad sazogadoebisaTvis. modiT, am problemebs davupirispirdeT. dRes Cven umTavresad aqcenti unda gavakeToT urTierTobisa da dialogis kulturis amaRlebisa da jansaRi eklesiuri cxovrebis propagandis aucileblobaze. daskvna XX saukuneSi sabWoTa ideologiis mZime wnexi ara marto TiToeulma adamianma da mTlianad sazogadoebam, aramed TviT eklesiamac ganicada da bevri ram gvaqvs dResac dasaZlevi, rasac sWirdeba dro, moTmineba da qmediTi nabijebi; faqtia, rom dRes qarTuli saxelmwifo da sazogadoeba gamoxatavs survils da mzadyofnas demokratiuli Rirebulebebis damkvidrebisa da sxvadasxva evropul struqturebsa da msoflio organizaciebSi gaerTianebisaTvis. mavanTa mier marTlmadidebeli eklesiis

saxeliT mrevlis winaSe demokratiuli institutebisa da dasavluri struqturebis saqarTvelosadmi mtrul Zalad warmoCena niadags umzadebs saxelmwifosa da eklesiis interesTa dapirispirebas, rac cud Sedegebamde migviyvans. vfiqrob, rom mondomebis SemTxvevaSi jer kidev SesaZlebelia arsebuli problemebis umtkivneulod da mSvidobianad daZleva. Zala erTobaSia; saxelmwifos, eklesiisa da sazogadoebis erTobas ki namdvilad SeuZlia qveynis mravalmxriv ganviTarebas da usafrTxoebas Seuqmnas myari garantiebi, raTa Cvens momaval Taobas `dawynarebuli da myudro cxovrebai aqundes yovliTa keTilmsaxurebiTa da patiosnebiTa~, amin! RmerTma dalocos saqarTvelo da misi momavali.~

mitropoliti nikolozi (faCuaSvili)


mitropoliti nikolozi, eriskacobaSi paata givis Ze faCuaSvili, daibada 1961 wlis 10 Tebervals TbilisSi. 1968-1978 wlebSi swavlobda Tbilisis 55-e saSualo skolaSi, romlis damTavrebis Semdeg Cairicxa Tbilisis saxelmwifo universitetis fizikis fakultetze. 1981-1985 wlebSi igi swavlobda moskovis m.v. lomonosovis saxelobis saxelmwifo universitetSi, 1987-1988 wlebSi _ Tbilisis SoTa rusTavelis saxelobis Teatralur institutSi. 1988 wels paata faCuaSvili Cairicxa axladgaxsnil Tbilisis sasuliero akademiaSi. rogorc meufe nikolozi ixsenebs: `Cveni uwmidesis aRsaydrebis Semdeg axalgazrdebSi didi interesi gaCnda eklesiis mimarT. me da Cemi meuRle erTad davdidodiT sionis taZarSi. es taZari CvenTvis marTlac deda eklesia iyo. yvelani vgrZnobdiT patriarqis mamobriv mzrunvelobas. is yvelas sulieri mama iyo. nel-nela daviwyeT marxva, wirvalocvaze siaruli, gansakuTrebiT qadagebebi gvizidavda. maSin wirvis mniSvnelobas bolomde ver vacnobierebdiT. Semdeg SevarCieT moZRvari _ sionis imdroindeli mRvdeli mama daviTi, axla mitropoliti danieli. mas Semdeg misi sulieri xelmZRvanelobiT movediT aqamde.~ paata faCuaSvili erTxans muSaobda kinostudia qarTul filmSi (1986 w.), 150-e saSualo skolaSi fizikis maswavleblad (1987 w.), sulxan-saba orbelianis saxelobis Tbilisis saxelmwifo pedagogiur universitetSi qristianuli religiis kaTedraze maswavleblad. 1990 wels uwmidesma, da unetaresma sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m igi akurTxa diakvnad. 1991 wels _ mRvdlad, uwoda saxelad pavle da daadgina sveticxovlis

sapatriarqo taZris moZRvrad, 1991 wels mama pavle dainiSna Tbilisis qaSueTis\ wmida giorgis saxelobis taZris moZRvrad, 1992 wels _ metexis RvTismSoblis taZris winamZRvrad, 1996 wels Tbilisis feriscvalebis taZris winamZRvrad. 1991 wels mama pavle dainiSna saqarTvelos sapatriarqos misiisa da evangelizaciis ganyofilebis Tavmjdomaris moadgiled, 1995 wels _ saqarTvelos sapatriarqosTan arsebuli wmida ninos saxelobis misioneruli saswavleblis direqtorad. wmida ninos gzaze fexiT samgzis mogzaurobisaTvis mieniWa wmida ninos morCilis wodeba. 1993 wels mieniWa dekanozis wodeba, dajildovda mitris tarebis uflebiT. 1996 wels aRikveca berad ewoda saxeli nikolozi, imave wels ayvanil iqna arqimandritis xarisxSi. 1996 wlis 29 marts wmida sinodma gamoarCia episkoposad. 30 marts arqimandritma nikolozma episkoposad kurTxevazed Semdegi sityviT mimarTa mis uwmidesobas: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, yovladusamRvdeloesno meufeno, patiosanno mamano da dedano, qristes mier sayvarelno Zmano da dano! `yovelTa veqmen yovlad, raTa yovelni macxone~ (1 korinTelTa 9.23.) mokrZalebuli saTqmeli minda daviwyo locviT _ yovlad wmida samebis tropariT. `kurTxeul xar Sen, qriste RmerTo Cveno, romelman yovladbrZnad meTevzurni gamoaCinen, mihfine ra maT zeda yovlad wmida suli Seni da maT mier yoveli sofeli moinadire, kacTmoyvare, dideba Senda!~ pirveli da umTavresi davaleba, romelic mkvdreTiT aRmdgarma macxovarma Tavis mowafeebs misca, iyo mociquleba: `warvediT da moimowafeniT yovelni warmarTni da naTels-scemdiT maT saxeliTa mamisaTa, da ZisaTa, da sulisa wmidisaTa, da aswavebdiT maT damarxvad yoveli, raodeni gamcen Tqven~. (maTe 28. 1,20). mociquleba gulisxmobs eklesiis aRSenebas da, upirvelesad ki, qadagebs, rac aris RmrTismsaxuris umTavresi movaleoba. rodesac winaswarmetyveli mose aaronisaTvis samRvdelmTavro Sesamosels amzadebda, ufalma ubrZana, masze oqros eJvnebi daemagrebina: `hqondes es aarons RmrTismsaxurebis dros, ismodes misi xma sawmidarSi Sesvlisas uflis winaSe da iqidan gamosvlisas, raTa ar mokvdes~. (gamosvlaTa 28.35). wmida mamebis ganmartebiT eJvani mRvdelmTavris Sesamoselze simbolurad niSnavs qadagebas. RmrTismsaxuri, romelic ar qadagebs, sulierad mkvdaria. rodesac mociqulebma sasufeveli mTel msoflio axares, sulieri cxovrebis umTavresi sazrunavi jer uwyebuli WeSmaritebis dacva, misi damowmeba gaxda, xolo mogvianebiT keTilmorwmune adamianebis ganviTareba sulieri srulyofilebisaken. ase Camoyalibda eklesiis istoriaSi mociqulTa drois Semdgom jer mowameTa didi dasi, xolo Semdgom _ bermonazvnobis instituti, Tumca samociqulo msaxurebis aucilebloba yovelTvis arsebobda. dRes eklesiaSi Cndeba azri, rom mociqulebi istoriis kuTvnileba gaxda da rom RvTismsaxurma mxolod taZarSi unda iqadagos. mociqulebs Tavisi mniSvneloba arasodes daukargavs. zogis azriT, aseTi msaxureba dRes aravis xelewifeba, magram mociquleba ar niSnavs srulyofilebas _ WeSmaritad srulyofili RmerTia (maTe, 5.48) aramed niSnavs siwmindes, rac srulyofilebisaken mgznebare swrafvaSi

mdgomareobs. rac ufro Zlieria es swrafva da maRalia siwminde, miT naklebad zrunavs igi sakuTar cxonebaze. mociqulebisaTvis piradi cxovrebis mizani iCrdileba misi Semyure adamianebisadmi zrunviT. mociqulis piradi cxovreba TiTqosda STanTqmulia am diadi siyvarulis cecxliT, romelic yvelaze naTlad Cans pavle mociqulis gonebamiuwvdomel sityvebSi, rom Tu SesaZlebeli iyo, RmerTs is warewymida da mis nacvlad israeli ecxonebina: `vilocevd me SeCvenebul yofad Tavsa Cemsa qristesagan ZmaTa CemTaTvis, da naTesavTa CemTa xorcielad, romelni igi arian israitelni~ (romaelTa 9.3). rogorc grigol RvTismetyveli brZanebs, dResac gvaqvs ufleba, Cvenc gavimeoroT es saocari sityvebi (saubari 32). mociqulebi uaRresad asketurad cxovrobdnen: `aRvikrZalav xorcTa CemTa da davimoneb, nu ukve sxvaTa uqadagebde da me gamoucdel viyo~ (1 korinTelTa 9.28) _ brZanebs mociquli pavle, magram eklesia maT ganadidebs araTu piradi Rvawlis _ marxvis, locvis, uvercxlo kurnebis, qalwulebis, an Tundac mowameobis niSniT, rac maT sxva sulier moRvaweebze aranaklebi gaaCndaT, aramed maTi sazogado msaxurebis gamo, romelsac ewodeba mociquleba. saqarTvelos eklesiaSi samociqulo moRvaweoba wmida ninos qadagebiT ar damTavrebula. Cven yovelTvis gvyavdnen didi mqadageblebi da misionerebi, romelTagan ori ukanasknelma saeklesio krebam 1995 wels wmindanebad Seracxa. eseni arian wminda mRvdelmTavari gabrieli (qiqoZe), romlis qadagebaTa krebuli dRemde yvela qristianis samagido wignia da wm. mRvdelmTavari aleqsandre (oqropiriZe), romlis qadagebiT moinaTla 18 aTasi afxazi, ris gamoc mas afxazeTis meore mociquli ewoda svimon kananelis Semdeg. dRes ise, rogorc arasdros, RmrTisgandgomilebis am ulmobel xanaSi, rodesac adamianebs yvela Rirebuleba daemsxvraT, saWiroa maTi sulieri nugeSiniscema, saWiroa misvla yovel qalaqsa Tu sofelSi, yovel quCaze, yovel ojaxSi da JamTa Znelbedobisas mimofantuli sulieri samwysos Segroveba da taZrad moyvana. dRes TiTqos yvelaferi Tavidan iwyeba _ pirveli saukuneebis msgavsad aucilebeli xdeba eklesiis xelaxali aSeneba da umartivesi saRmrTo WeSmaritebebis TiToeul adamianTan mitana, miuxedavad misi asakisa, profesiisa Tu socialuri warmoSobisa. dRevandeli mqadageblis daniSnuleba kargad Cans uflis sityvebSi, romelic man winaswarmetyvel ezekiels ubrZana: `roca marTali Tavisi simarTlisagan miiqceva da ukeTurebas Caidens,... Tu Sen ar gaafrTxileb mas, Tavis codvaSi mokvdeba da mis sisxls Sen mogkiTxav. Tu Sen gaafrTxileb... da isic ar Sescodavs, gadarCeba, radgan gaafrTxileb. Sen ki gadarCenili gyavs Seni Tavi... gamgonem gaigos, gaugonari nu gaigebs~ (ezekieli 3. 20,21,27). magram imisaTvis, rom gamgonem gaigos, mqadagebelma WeSmariteba msmenelTaTvis gasageb enaze, maTTvis gasagebi pirobiTi niSnebiT unda gamoTqvas. amis saukeTeso magaliTia isev mociquli pavle, romelmac areopagSi qadagebisas Tavisi azri berZnebisaTvis rom ufro naTeli gaexada, elini poetis arat kilikielis sityvebi moiSvelia (saqme 17.28).

amitom Cems, rogorc momavali mRvdelmTavris, umaRles mowodebas vxedav pavle mociqulis sityvebSi: `Tavisufali viyav yovelTagan, da yovelTa Tavi Cemi davamone, raiTa umravlesni SeviZinne. viqmen huriaTa Tana viTarca huria, raTa huriani SeviZinne, sjulisa qveSmyofTa Tana, viTarca sjulisa qveSe myofi,... usjuloTa Tana viTarca usjulo, ara usjulo viyav RmrTisa, aramed sjulieri qristesi, raTa usjuloni SeviZinne, yovelTa veqmen yovlad, raTa yovelni vacxonne~ (1 korinTelTa 9.19-23). amasTan yovelTvis vecdebi, Cemi sityvebi piradi keTilkrZaluli cxovrebiT davadasturo. gansakuTrebiT vTxov RmerTs, momces niWi Tavmdablobisa. rodesac ieso qristem Tavis pirvel mowafeebs mouwoda, maT TavianTi navebi miatoves yvelaze iRbliani Tevzaobisas _ rodesac maTi badeebi Tevzisagan `gansqdeboda~ (luka 5,6-7), da ara xelmocarulobis Jams. Tevzi, romelic ufalma maT mianiWa, iyo didi simdidre Raribi meTevzeebisaTvis da maTi ojaxebisaTvis, magram maT madlierebis niSnad uyoymanod datoves yovelive da Seudgen ufals. dRes, rodesac vdgavar am did gzajvaredinze da vixseneb Cems ganvlil cxovrebas, romelic iyo bednieri, vfiqrob, riTi gadavuxado ufals madloba. `ra mivado ufalsa yovlisavesTvis, romeli momago me?~ (fsalmunni 115,46). gmadlobT Tqven, uwmideso da unetareso meufeo, am didi ndobisa da didi siyvarulisaTvis, romelic Cems sulier winsvlas ganapirobebda. vmadlob wmida sinodis mRvdelmTavrebs sulieri Tanadgomisa da gamxnevebisaTvis, vmadlob Cems sulier Zmebsa da debs da yvelas, vinc damexmara am mZime da sapatio jvris tvirTvaSi. RmrTisa da TiToeuli Tqvenganis winaSe minda davdo sazeimo aRTqma: vecdebi mTeli Cemi guliTa da gonebiT, suliTa da ZaliT _ mTeli Cemi arsebiT, davicva deda-eklesiis Rirseba da movemsaxuro Cems xalxs da minda didi mowiwebiT gavimeoro ruis-urbnisis saeklesio krebis Zeglisweris sityvebi: `ara gecruvneT Sen, siwmidiT mSobelo Cveno kaTolike eklesiao, arca gangceT Sen, siqadulo Cveno marTlmadideblobao, romlisa arca ganmcemelqmnil-varT, vinaTgan Semecnebasa Sensa Rirs qmnil varT, mowame ars WeSmariteba.~ da, bolos, minda davamTavro isev locviT, minda SevTxovo wmida mRvdelmTavar nikolozs, romelmac Tavisi mfarvelobis qveS mimiRo, damicvas da ganmaZlieros samRvdelmTavro msaxurebis gzaze: `kanonad sarwmunoebisa da xatad simSvidisa da moZRvrad marxvisa gyo Sen qristeman samwsosa SenisaTvis WeSmaritebiT, amisTvisca moige simdabliTa simaRle da siglaxakiTa simdidre, wmidao dido mRvdelmTavaro nikoloz, evedre qristesa RmerTsa Sewyalebad sulTa CvenTaTvis~, amin. uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m miuloca meufe nikolozs episkoposis xarisxSi amaRleba da usurva warmateba sulieri cxovrebis diad da rTul gzaze. 1996 wlis Tebervlidan 1998 wlis noembramde meufe nikolozi iyo cagerisa da svaneTis eparqiis mmarTveli, 1998 wlis noembridan 1999 wlis

noembramde _ axalcixis, 1999-2001 wlebSi _ bodbis, 2001-2002 wlebSi _ cagerisa da qvemo svaneTis, 2002 wlis 17 oqtombridan axalqalaqisa da kumurdos eparqiis mmarTvelia. 2000 wlis 8 noembers episkopos nikolozs eklesiaSi erTguli da xangrZlivi samsaxurisaTvis mieniWa mTavarepiskoposis, xolo 2007 wlis ivlisSi _ mitropolitis wodeba. 2007 wlis 24 dekembers mitropoliti nikolozi dajildovda wmida giorgis I xarisxis ordeniT. meufe nikolozs urTules eparqiaSi uxdeba moRvaweoba. istoriul javaxeTSi qarTuli mosaxleoba mcirea, mZlavrobs monofizituri somxoba... eparqiaSi moqmedia: 1. sofel baraleTis wmida ninos saxelobis dedaTa monasteri, 2. ninowmindis xarebis saxelobis dedaTa monasteri, 3. sofel saRamos wmida Tamar mefis saxelobis dedaTa monasteri, 4. axalcixis samRvdelmTavro rezidenciasTan arsebuli amaRlebis dedaTa monasteri. meufe nikolozs ekuTvnis Semdegi naSromebi: a) `rwmena da urwmunoeba~, p. faCuaSvili, Tbilisis sasuliero akademiis III kursis studenti, Tbilisis sasuliero akademiis da seminariis Sromebi II, saqarTvelos sapatriarqo, 1990 w. b) `wesi qristianis cxovrebisa~, `bednieri ojaxi~, dekanozi pavle faCuaSvili, saqarTvelos saeklesio kalendari, 1994 w. g) `wesi qristianis cxovrebisa~, `didaqe~, cagerisa da svaneTis episkoposi nikolozi, gamomcemloba `kandeli~, 1997 w. d) `nu moklav jafaras~, cagerisa da svaneTis episkoposi nikolozi, gazeTi `literaturuli saqarTvelo~, 1997 w. e) `warvediT da moimowafeniT~, konfesiaTaSorisi eTikis arsi da misi darRvevis magaliTebi Cvens irgvliv, axalcixeli episkoposi nikolozi; v) `wminda patrikisa da wminda grigol turelis kvaldakval, mRvdelmonazoni serafime rouzi~, Targmna mTavarepiskoposma nikolozma (faCuaSvili), 2002 w.

mitropoliti Teodore (WuaZe)

mitropoliti Teodore, eriskacobaSi dimitri aleqsandres Ze WuaZe, daibada 1967 wlis 11 aprils q. siRnaRSi. 1974 wels misi ojaxi sacxovreblad gadavida q. TelavSi. 1984 wels man daamTavra Telavis #4-s saSualo skola da swavla ganagrZo saqarTvelos politeqnikuri institutis samSeneblo fakultetze. 1986-1988 wlebSi igi msaxurobda sabWoTa armiis rigebSi. 1990 wels Cairicxa axalcixis sasuliero seminariaSi. 1991 wlis 22 Tebervals safaris wmida saba ganwmendilis monastris winamZRvarma sergim (amJamad mitropoliti) morCili dimitri aRkveca berad da uwoda saxelad Teodore. 1991 wlis 2 ivniss, sionis sakaTedro taZarSi, uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m beri Teodore akurTxa ber-diakvnad, xolo 1991 wlis 8 seqtembers _ mRvdel-monazvnad. 1992 wels dainiSna safaris mamaTa monastris winamZRvrad. 1993 wlis 12 ivliss mRvdel-monazon Teodores mieniWa iRumenis, xolo 1996 wlis 26 oqtombers _ arqimandritis wodeba. 1996 wlis 27 oqtombers mcxeTis sveticxovlis sapatriarqo taZarSi uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m wmida sinodis wevrebis TanamwirvelobiT arqimandriti Teodore bodbel episkoposad akurTxa. arqimandritma Teodorem am sityvebiT mimarTa mis uwmidesobas: `am mRelvare wuTebSi Zalian miWirs imis gamoxatva, rac Cems sulSi xdeba, suli wmidis madlma, romelmac momaniWa me codvilsa da uRirs monas mRvdelmTavris ubrwyinvalesi Rirseba, udidesi pasuxismgebloba damakisra: am RvTiuri jildos miReba sixaruliTa da madlierebis grZnobiT aRmavsebs im udidesi ndobis gamo, romelic RvTis nebiTa da locva-kurTxeviT gamomicxada saqarTvelos samociqulo eklesiis wmida sinodma. Cems sixaruls isic aZlierebs, rom RmerTma saepiskoposo kaTedrad qarTveli eris ganmanaTleblis saflavis wmida miwa mimiCina. minda giTxraT, rom bodbesTan Zalian bevri ram makavSirebs. pirvel rigSi is, rom am monastris kedlebSi davibade. igi xom saavadmyofod iyo maSin gamoyenebuli. Cemi sulieri cxovrebis yvela mniSvnelovani movlenis win, RvTis gangebiT, wmida ninos saflavis mosalocad miwevda bodbeSi Casvla. ase iyo morCilad kurTxevis, berad aRkvecis, diakvnad da mRvdlad xeldasmis win. wmida ninos locva-kurTxeva mudam Tan msdevda Cemi cxovrebis gzaze. swored amis gamo Cems sixaruls didi mRelvarebac axlavs Tan. magram miuxedavad amisa, gamogitydebiT Zalian mimZimda safaris monastris datoveba, erTxans uaris Tqmac davapire, magram RvTis nebas ver gavuwie winaaRmdegoba. WeSmaritebis Ziebam RvTis gauwvdomeli gangebiT 1989 wels safaris monasterSi mimiyvana. maSin saqarTvelos politeqnikuri institutis studenti viyavi. Zalian mindoda xeli Semewyo eris aRorZinebisaTvis. vicodi, rom amisaTvis eklesiis aRorZineba iyo saWiro. amitom rodesac safaras gaemgzavra studentTa jgufi aRdgeniTi samuSaoebis Casatareblad, mec maT gverdiT aRmovCndi. monasterSi xanmokle cxovrebam damanaxa, rom eklesiis aRorZineba Cvenive sulebis aRorZinebiT unda daiwyos. maSin Caeyara safuZveli Cemi cxovrebis feriscvalebas. gadavwyvite mTlianad Semewira cxovreba RmrTisa da erisaTvis. mivxvdi, rom WeSmariteba miwieri mcneba ar aris da sulieri Rirebulebisaken daviwye swrafva. am swrafvam mravali gansacdeliT aRsavse gza gamatara da axla am udidesi pasuxismgeblobis winaSe damayena. RvTis SewevniT Sevecdebi xeli Sevuwyo

wirva-locvis gaxSirebas taZrebSi, axalgazrdobis sulier aRorZinebas, mosaxleobaSi RvTis sityvis gavrcelebasa da WeSmariti sarwmunoebis ganmtkicebas. gansakuTrebiT ki samonastro cxovrebis gacxovelebas, raTa wmida ninos madliT gamravldnen ber-monazvnebi da TavianTi wmida da mxurvale locvebiT kaxeTsa da sruliad saqarTvelos Seewion. am mRelvare wuTebSi vTxov Sendobas, Sewevnasa da mfarvelobas yovladwminda RvTismSbelsa da wmida ninos. gTxovT Sendobas da Sewevnas Tqven, Tqveno uwmidesobav, imedi maqvs, rom ar momaklebT Tqvens rCeva-darigebebs da Sewevnas Cems mZime msaxurebaSi, raTa Tqveni wmida locvebiT ufalma morCileba, sibrZne, moTmineba da yvela is Tviseba mommadlos, romelic SemaZlebinebs pirnaTlad aRvasrulo mRvdelmTavris movaleoba. gTxovT Sendobasa da Semweobas Tqven, wmindano mRvdelmTavarno, mamano, Zmano da dano! gTxovT Sendobasa da wmida locvebs Cemo sayvarelo mrevlo! Tqveni wmida locvebiT gaZlierebuli vecdebi, pirnaTlad aRvasrulo RvTisgan dakisrebuli es udidesi movaleoba. madlobas gixdiT yvelas Tqveni Tanadgomisa da siyvarulisaTvis.~ (61, 1996, 10). axladnakurTx episkopos Teodores maRali sasuliero ierarqiis gza dauloca uwmidesma da unetaresma ilia II-m. `Tqveno yovladusamRvdeloesobav, bodbelo episkoposo Teodore, yovladusamRvdeloesno meufeno, qristesmier sayvarelno Zmano da dano. dRes aRsrulda gangeba RvTisa da madli sulisa wmidisa gadmovida axalsa episkopossa zeda, romelic mwyemsmTavrad dadgenila bodbis eparqiaSi, iq, sadac ganisvenebs mociqulTa swori deda nino. es aris gangeba da ganCineba RvTisa. wmida sinodma gangeba RvTisa mxolod aRasrula. meufe Teodore, wmida nino gixmobs Sen bodbeSi, im wmida savaneSi, sadac Sen TviTon daibade, im mxareSi, saidanac Seni gvari warmodgeba da saidanac Seni winaprebi arian. friad didia episkoposis movaleoba da pasuxismgebloba RvTisa da eris winaSe, magram roca ufali Cveni ieso qriste episkoposs irCevs, is amave dros mas Zalasa da madlsac aZlevs imisaTvis, rom es mZime movaleoba aRasrulos. amieridan Sen RvTisa da eris winaSe pasuxs ageb ara mxolod Sens Tavze, aramed im sasuliero da saero pirebisaTvisac, romelnic Seni samwysos wevrebi iqnebian. winaaRmdegoba da gansacdeli bevri Segxvdeba, magram ar unda SeSinde, radgan gansacdels Sveba, wyaloba da Semweoba uflisa mosdevs. evedre ufals, rom man mogces madli sulisa wmidisa, romelic uZlurTa mkurnali da naklulevanTa aRmavsebelia. upirveles yovlisa, Tavmdabloba da morCileba gmarTebs. wmida werili gvaswavlis, rom ampartavanTa RmerTi Semusravs, xolo TavmdabalT wyalobas mianiWebs. Tu Tavmdabloba geqneba, madls uflisas uxvad moixveW: am gziT Sen sulsac gadaarCen da mravalTac acxovneb. Seni mrevlisaTvis, samRvdeloebisa da ber-monazvnebisaTvis Sen ara marto mama, aramed mowyale dedac unda iyo da rogorc deda swyalobs Svilebs, ise unda wyalobde maT. kurTxeva uflisa Cvenisa ieso qristesi iyos Sensa da Sens eparqiasa zeda. amin.~ (61, 1996, 10). 1998 wlis noembridan meufe Teodore axalcixisa da tao-klarjeTis eparqiis mmarTvelia. 2003 wlis martidan 2004 wlis 4 ivnisamde episkoposi Teodore saqarTvelos sapatriarqos safinanso-ekonomikuri sabWos Tavmjdomare, 2004 wlis 4 ivnisidan 2005 wlis Tebervlamde Tbilisis sasuliero akademiisa da seminariis reqtoria. 2005 wlis Tebervlidan

saqarTvelos kaTolikos-patriarqis qorepiskoposia. 2003 wlis dekemberSi episkopos Teodores eklesiaSi erTguli da xangrZlivi samsaxurisaTvis mTavarepiskoposis, xolo 2006 wels mitropolitis wodeba mieniWa. 2007 wlis 24 dekembers mitropoliti Teodore dajildovda wmida giorgis I xarisxis ordeniT. meufe Teodores moRvaweoba uxdeba erT-erT rTul regionSi, sadac istoriuli Znelbedobis gamo marTlmadidebeli qarTvelebis garda cxovroben kaTolike qarTvelebi, monofiziti somxebi, istoriul tao-klarjeTSi, romelic dRes TurqeTis SemadgenlobaSia gamahmadianebuli Cveni TanamoZmen mitropolit Teodores ZalisxmeviT eparqiaSi simSvidea da adgili ar aqvs religiur niadagze raime dapirispirebas. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT meufe Teodore monawileobs saerTaSoriso qristianul forumebSi. 2009 wlis TebervalSi igi xelmZRvanelobda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis delegacias, romelmac monawileoba miiRo ruseTis axali patriarqis uwmidesi kirilis kurTxevasTan dakavSirebul sazeimo RonisZiebebSi. 2007 wlis 13 dekembers mitropolitma Teodorem saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis saxeliT samebis sakaTedro taZarSi am sityvebiT mimarTa uwmidessa da unetaress ilia II-s. `patiosano mamano, qalbatonebo da batonebo! madlobas vwirav maRal RmerTs, rom am RirsSesaniSnav dRes maqvs pativi, mogmarToT wmida sinodis saxeliT. saqarTvelos wmida marTlmadidebeli eklesia da keTilmorwmune qarTveli eri udidesi sixaruliT aRniSnavs misi uwmidesobisa da unetaresobis, ilia II-is aRsaydrebis 30 wlisTavs. 30 weli gvaSorebs im RirSesaniSnav istoriul TariRs, rodesac sveticxovlis taZarSi, RvTis nebiT, saqarTvelos samociqulo eklesiis saWeTmpyroblis taxtze avida cxum-afxazeTis mitropoliti ilia RuduSaur-SiolaSvili, romelsac aRsaydrebis Semdgom ilia II ewoda. nisliani dila gaTenda 1977 wlis 25 dekembers. sakmaod cioda, magram verc zamTris susxma da verc komunisturi xelisuflebis mxridan mosalodnelma represiebma ver SeaSina aTasobiT gulanTebuli morwmune qarTveli, romelic sveticxovlis sapatriarqo taZris ezoSi Sekriba. xelisuflebis mcdeloba, wesrigis dacvis sababiT taZarSi ar SeeSva xalxi specialuri saSvebis gareSe, uSedego aRmoCnda. xalxma gaarRvia milicielTa kordonebi da taZarSi Sevida. aseTi xalxmravloba sveticxovels 1917 wlis 12 (25) martis Semdeg ar axsovda, mosulTa umravlesoba axalgazrdoba iyo, yvelas surda Tanamonawile yofiliyo im istoriuli movlenisa, romelic saqarTvelos samociqulo eklesiaSi xdeboda. patriarqi, romelic, RvTis nebiT, uaRresad sapasuxismgeblo msaxurebas iwyebda, savsebiT axalgazrda iyo. 30 wlis win misma uwmidesobam Caibara SeWirvebuli, damcrobili saqarTvelos eklesia, romlis winamZRvoba qveyanaSi gabatonebuli aTeizmis pirobebSi uaRresad rTuli da mZime iyo. yvela mimarTulebiT iyo seriozuli problemebi, moqmedi eklesiebis raodenoba 50-s ar aRemateboda, sasuliero pirTa ricxvi ki _ oTxmocs; sul xuTi moqmedi eparqia iyo saqarTveloSi, eklesias ar hyavda mrevli, msoflios adgilobriv marTlmadidebel eklesiaTa umravlesoba ar scnobda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis istoriul avtokefalias. dakninebuli iyo Cveni eklesiis saerTaSoriso avtoriteti, saqarTveloSi

ar arsebobda umaRlesi saRvTismetyvelo skolebi, sasuliero akademiebi, rac seriozul dabrkolebas uqmnida qarTuli saRvTismetyvelo skolis ganviTarebas, ar moqmedebda monastrebi, sazogadoeba ukiduresad gaucxoebuli iyo eklesiisagan, qveyanaSi sulieri zamTari idga, romelic patriarqs unda gaelRo Tavdauzogavi moRvaweobiT. Tavisi ocdaaTwliani RvawliT uwmidesma da unetaresma ilia II-m umZimesi mdgomareobidan gamoiyvana saqarTvelos samociqulo eklesia, aaRorZina igi da kvlav moupova mas is saerTaSoriso avtoriteti, romelic yovelTvis gamoarCevda saqarTvelos eklesias sxva adgilobriv marTlmadidebel eklesiaTa Soris da igi yovelTvis icavda marTlmadideblur moZRvrebas. is udidesi Rvawli, rac patriarqma itvirTa, aRemateba erTi adamianis SesaZleblobas, uwmindesi da unetaresi ilia II erT-erT Tavis epistoleSi brZanebs: `suliereba xalxSi Tavdapirvelad gzas ikvlevs calkeul madlmosil pirovnebaTa wyalobiT, Semdeg es niWi efineba mTel ers da aRamaRlebs mas; amitomac pirovnebis roli qveynis cxovrebaSi umniSvnelovanesia. arseboben RvTis niSniT gamorCeuli adamianebi, romlebic siyvarulsa da saTnoebas sTesaven. isini qmnian, aSeneben, TviTon iwvian, sxvas ki gzas unaTeben. Tqveno uwmidesobav, Tqven swored aseTi pirovneba brZandebiT, romelic gzas unaTebs da WeSmaritebisaken miuZRvis RvTis mier Tqvendami rwmunebul samwysos, sruliad saqarTvelos. Tqveni udidesi moRvaweobis keTili nayofi dRes savsebiT cxadia. aRorZinebuli rwmena, gamravlebuli eklesiamonastrebi da maTSi mlocveli mrevlis simravle, romelTagan didi nawili axalgazrdobaa, eparqiaTa da mRvdelmTavarTa gazrdili ricxvi, sasuliero pirTa simravle, ucxoeTSi amoqmedebuli qarTuli eklesiebi, Tbilisisa da gelaTis sasuliero akademiebi da qveynis sxvadasxva regionSi dafuZnebuli sasuliero seminariebi, gelaTis mecnierebaTa akademia, uamravi samrevlo skola, sapatriarqos radio `iveria~, qarTuli telemauwyebloba `iveria~, sagamomcemlo saqmianoba, sapatriarqoSi arsebuli ganyofilebebisa da sxva struqturebis warmatebuli saqmianoba, sapatriarqos universitetis dafuZneba, romelic sul male amoqmeddeba, sulierebis, mecnierebisa da kulturis ganviTarebis sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis saerTaSoriso fondis dafuZneba, saqarTveloSi dRis ganmavlobaSi Svidgzis locvebis aRvlenis tradiciis aRdgena, rac eris gamTlianebis umniSvnelovanesi safuZvelia, samebis gasaocari silamazis sakaTedro taZris ageba, romelic gvirgvinad adgas Tqvens udides moRvaweobas; saxelmwifosTan gaformebuli sakonstitucio SeTanxmeba, ramac gansazRvra da daaregulira eklesiasa da saxelmwifos Soris urTierToba. Tqveno uwmindesobav, sul cota xnis win saqarTveloSi Tqveni aRsaydrebis 30 wlisTavTan dakavSirebiT CamobrZandnen msoflio patriarqi, misi yovladuwmindesoba barTlomeos I da sxva adgilobrivi marTlmadidebeli eklesiis meTaurebi da mRvdelmTavrebi. romlebmac erTmniSvnelovnad aRniSnes is udidesi damsaxureba, romelic Tqven migiZRviT ara marto saqarTvelos eklesiis, aramed msoflio marTlmadidebeli eklesiis winaSe. SemTxveviTi ar iyo msoflio patriarqis mier warmoTqmuli sityvebi Tqvens moRvaweobasTan dakavSirebiT, rom saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is moRvaweobis masStabebi gascda adgilobrivi eklesiis sazRvrebs da man msoflio mniSvneloba

SeiZina, amitom patriarqi ilia II mxolod saqarTvelos eklesias ar ekuTvnis, igi msoflio marTlmadidebeli eklesiis kuTvnilebaao. Tqveno uwmindesobav, Cven kargad gvesmis, rom SeuZlebelia sityvam daitios is sayovelTao saqmianoba, rac Tqvens saxels ukavSirdeba. dro kidev ufro didi RirsebiT warmoaCens Tqvens saxels, Tqveni moRvaweobis 30wlian epoqas Tqven `mziani Rame~ uwodeT, romelsac dRes udidesi naTeli adgas, mTeli saqarTvelo udidesi madlierebiTa da siyvaruliT aRvniSnavT Tqveni aRsaydrebis 30 wlisTavs da madlobas vswiravT yovladwminda samebas, rom Cveni samSoblosaTvis metad mZime periodSi Tqven gamogarCiaT RmerTma. aRgamaRlaT saqarTvelos uZvelesi samociqulo eklesiis taxtze, wmida andria pirvelwodebulis saydarze da sakvirveli saqmeni SegaZlebinaT qarTveli eris sulieri aRorZinebisaTvis. Tqveno uwmindesobav, Tqven dResac saocari sulieri mxneobiT ezidebiT am umZimes jvars, romelic RmerTma gargunaT, rogorc qarTveli eris mamamTavars. SevTxovT yovladwmida samebas, rom moganiWoT dRegrZeloba, raTa daubrkolebeli iyos saqarTvelos samociqulo eklesiis winsvla da warmateba, RmerTma ar moaklos sruliad saqarTvelos Tqveni locvakurTxevis madli da Zala. amin!~ (68, 2008, 11). meufe Teodorem mravali sirTulisa da winaaRmdegobis miuxedavad araerTxel imogzaura istoriul tao-klarjeTSi, moiloca xanZTa, Satberdi, parxali, wyarosTavi, iSxani, xaxuli... Sexvda TurqeTSi mcxovreb qarTvelebs. XX saukunis 80-ian wlebamde eparqiaSi ar iyo moqmedi marTlmadidebeli eklesia. meufe Teodorem saxelovnad ganagrZo da ganvrco is Rvawli, romelic daiwyes meufe ananiam (jafariZe), meufe sergim (CekuriSvili), meufe nikolozma (faCuaSvili). amJamad eparqiaSi moqmedia Semdegi samrevlo eklesiebi: axalcixis wmida marines saxelobis sakaTedro taZari, (winamZRvris moadgile _ iRumeni luka (konCakovi)). vales RvTismSoblis saxelobis taZari, (winamZRvari _ dekanozi stefane nadiraZe), vales estate mcxeTelis saxelobis taZari, (winamZRvari _ dekanozi stefane nadiraZe), vales ioane naTlismcemlis taZari, (winamZRvari _ dekanozi stefane nadiraZe), awyuris RvTismSoblis miZinebis taZari, (winamZRvari _ dekanozi ioane gelaSvili), sayuneTis wmida giorgis saxelobis taZari, (winamZRvari _ dekanozi ioane gelaSvili). ivlitis RvTismSoblis Sobis saxelobis taZari, (winamZRvari _ dekanozi ioane gelaSvili), mesxis samebis saxelobis taZari, (winamZRvari _ iRumeni luka konCakovi), wnisis wmida nikolozis saxelobis taZari, (winamZRvari _ luka konCakovi), wobareTis sulTmofenobis saxelobis taZari, (winamZRvari _ iRumeni luka konCakovi), andria wmindis wmida giorgis saxelobis taZari, (winamZRvari _ arqimandriti zosime kacaZe), xerTvisis wmida giorgis saxelobis taZari, (winamZRvari arqimandriti anton maWaraSvili), aspinZis wmida giorgis saxelobis taZari, (winamZRvari _ dekanozi zosime kacaZe), saros mTavarangelozTa saxelobis taZari, (winamZRvari _ zosime kacaZe). adgigenis wmida Tamar mefis saxelobis taZari, (winamZRvawi iRumeni dimitri kapanaZe), abasTumnis wmida aleqsandre nevelis saxelobis taZari _ (winamZRvari _ mRvdelmonazoni maqsime gabelaSvili), udis RvTismSoblis miZinebis saxelobis taZari, (winamZRvari _ dekanozi timoTe CilaSvili), bolajuris wmida giorgis saxelobis taZari, (winamZRvari _ iRumeni luka konCakovi),

waxanis wmida ninos saxelobis taZari, (winamZRvari _ mRvdelmonazoni maqsime gabelaSvili). monastrebi: safaris RvTismSoblis miZinebis saxelobis mamaTa monasteri, (winamZRvari _ arqimandriti arseni (asaniZe)), varZiis RvTismSoblis miZinebis saxelobis mamaTa monasteri, (winamZRvari _ arqimandriti antoni (maWaraSvili)), Wulevis wmida giorgis saxelobis mamaTa monasteri, (winamZRvari _ iRumeni dimitri (kapanaZe)), zarzmis RvTismSoblis miZinebis saxelobis mamaTa monasteri, (winamZRvari _ mRvdelmonazoni nikolozi (gewaZe)), abasTumnis wmida giorgis saxelobis mamaTa monasteri, (winamZRvari _ mRvdelmonazoni maqsime (gabelaSvili)), zemo varZiis RvTismSoblis miZinebis saxelobis dedaTa monasteri, (winamZRvari _ arqimandriti antoni (maWaraSvili)), abasTumnis wmida panteleimonis saxelobis dedaTa monasteri, winamZRvari (monazoni barbare (grigalaSvili)), axalcixis wmida marines saxelobis dedaTa monasteri, (winamZRvari _ monazoni paraskeva (elbaqiZe)), axalcixis saepiskoposo rezidenciasTan arsebuli RvTismSoblis miZinebis saxelobis dedaTa monasteri, (winamZRvari _ monazoni natalia (qafianiZe)). eparqiaSi Sendeba: axalcixis macxovris amaRlebis saxelobis taZari, wnisis wmida nikolozis saxelobis taZari, enTelis wmida ninos saxelobis taZari, varxnis RvTismSoblis taZrad miyvanebis saxelobis taZari. eparqiaSi funqcionirebs sasuliero seminaria.

mitropoliti saba (gigiberia)


mitropoliti saba, eriskacobaSi zaza roinis Ze gigiberia, daibada 1966 wlis 28 seqtembers senakis raion sofel Zvel senakSi. 1983 wels daamTavra Zveli senakis saSualo skola. es skola 1884 wels dauarsebia ilia WavWavaZes, iq araerTi saxelovani mwerali, mecnieri da sasuliero piri aRizarda. 1984 wels Cairicxa saqarTvelos politeqnikuri institutis samSeneblo fakultetze, institutidan gawveul iqna sabWoTa armiis rigebSi, sadac imsaxura 2 weli, 1991 wels daamTavra instituti. rogorc meufe saba aRniSnavs: `1989 wlis ivnisidan iwyeba Cemi axali cxovreba. RvTis gangebiT institutidan SromiTi semestriT mogviwia safaris mamaTa monasterSi sarestavracio samuSaoebze monawileoba. maSin araeklesiuri viyavi. monastris winamZRvari iyo mRvdelmonazoni sergi (amJamad mitropoliti sergi CekuriSvili). man gvaswavla qristianuli cxovrebis wesi da Cvenc SevudeqiT am wess. erT-erTi saubris dros man gviTxra: Cveni qveynis bedniereba damokidebulia eklesiis Zlierebaze, monastrebisa da ber-monazvnebis simravleze. me, rogorc sxva Cemi Tanatoli axalgazrdebi, maSin qveynis siyvaruliT da gadarCenis surviliT viyaviT aRtyinebulni, amitom vuTxari Cems Tavs _ ra SegiZlia gaukeTo Sens xalxs da qveyanas: wadi monasterSi, aRikvece berad da iloce maTTvis. ase aRmovCndiT monasterSi institutidan me da Cemi uaxloesi megobari meufe Teodore WuaZe, ase ineba ufalma. ojaxs gauWirda CemTan ganSoreba, radgan erTi vaJi viyavi saxlSi, magram mSoblebi mainc gagebiT moekidnen Cems gadawyvetilebas. me isini mendobodnen da fiqrobdnen, rom cuds ar vakeTebdi. gamomSvidobisas mamam ver gauZlo da aqviTinda, is Zalian Tavmdabali da keTili adamiania. deda ufro Zlieri aRmoCnda, dafara emocia da miTxra: Cven yvelaferi gavakeTeT imisaTvis, rom bednieri yofiliyavi da Tu Sen Tvli, rom Seni bedniereba iq, monasterSia damilocnixaro. es dalocva vgrZnob dRemde da momavalSic damexmareba. CemSi Tu aris raime sikeTe es Cemi mSoblebis damsaxurebaa.~ 1991 wlis 14 ivniss igi aRikveca berad da ewoda saxelad saba, 1992 wlis 12 ianvars akurTxes diakvnad, 1991 wlis 4 oqtombers _ mRvdlad da msaxurobda safaris monasterSi, iyo monastris ekonomosi. 1990-1992 wlebSi swavlobda axalcixis sasuliero seminariaSi. 1994 wlis 5 noembers wirvalocva aRsdga timoTesubnis monasterSi da iRumeni saba dainiSna monastris winamZRvrad. 1996 wlis 22-23 oqtombers gamarTulma saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis sxdomam iRumeni saba gamoarCia saepiskoposi kandidatad. 26 oqtombers ayvanil iqna arqimandritis xarisxSi da 1996 wlis 3 noembers sveticxovlis sapatriarqo taZarSi akurTxes xonis episkoposad. episkoposad kurTxevisas man Semdegi sityvebiT mimarTa uwmidessa da unetaress, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs ilia II-s. `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, saqarTvelos eklesiis wmida

sinodis mRvdelmTavarno, Rirso mamano, qristesmier sayvarelno Zmano da dano. Zlier miZneldeba gadmogceT yovelive is, rasac me am wuTebSi ganvicdi. Zneli yofila erTdroulad daitio adamianma ramdenime didi grZnoba _ madlierebis, sixarulisa da SiSis. madliereba pirvel rigSi RmrTis da Semdeg wmida sinodis winaSe, radgan RmrTis gangebiT me, uRirsi mona misi, gamomarCies samRvdelmTavro xarisxis misaRebad. sixarulis grZnoba yovelive aqedan gamomdinarea, xolo SiSi maqvs imis gamo, SevZleb ki me vzido es mZime tvirTi. Tumca ufalo Zlieria da yovelives SeaZlebinebs adamians, Tu RmerTs miendoba igi. ufali brZanebs wmida werilSi: `aRiReT uReli Cemi Tqven zeda da iswrafeT Cemgan, rameTu mSvid var da mdabal guliTa da hpovoT gansvenebai sulTa TqvenTa, rameTu uReli Cemi tkbilia da tvirTi Cemi subuq ars~. me vixseneb TqvenTan bolo Sexvedras, roca gamomicxadeT mRvdelmTavrobis Sesaxeb, Tqven damloceT da miTxariT aseTi sityvebi: wadi monasterSi da iloce. RmerTma Tavmdabloba, morCileba da moTmineba mogceso. me vigrZeni, rom RmerTi Tqveni sityvebiT mamxilebda, radgan me yovelTvis miWirda Tavmdabloba da morCileba. yvelaze metad dReidan mWirdeba me am mcnebebis Sesruleba, radganac ukve sxvas unda movTxovo maTi dacva. amitom umorCilesad gTxovT, Tqveno uwmidesobav, Tqven da yvelas, visTanac sulieri cxovreba gavatare, SemindeT da nu moixsenebT Cems am sisustes, aramed iloceT CemTvis, raYTa ufalma SemaZlebinos am da sxva mcnebebis dacva da mRvdelmTavris mZime da sapasuxismgeblo movaleobis aRsruleba. imedi maqvs RmrTis mowyalebisa da Tqveni locvisa, aseve Cveni eklesiis gamocdili mRvdelmTavrebis Sewevnisa da Tanadgomisa. me eklesiuri cxovreba daviwye safaris monasterSi. maSin monastris winamZRvari meufe sergi iyo. man amadgmevina fexi da rac mTavaria maziara ukvdavebas. rodesac gamiWirdeboda da SevCivlebdi mas, metyoda, nu geSinia, moiTmine, ra ici ufali ras gimzadebso. moZRvari rom gaxdebi didi gamocdileba geqnebao me minda, rom is gamocdileba, romelic monasterSi miviRe, RmrTis SewevniT axal eparqiaSic gamoviyeno, radgan saqarTvelos eklesiis Zlierebas me Zlier monasterSi vxedav. Tumca aranakleb mniSvnelovania gaixsnas da aSendes kidec axali taZrebi da ikurTxos Rirseuli RmrTismsaxurebi, rac ganapirobebs eklesiis siwmindes da mrevlis simravles. ukanasknelma wlebma mraval adamians da gansakuTrebiT axalgazrdobas saqarTveloSi mZime sulieri da fizikuri tramva miayena. mravali maTgani sapyrobileSic moxvda. Cems eparqiaSi bevria aseTi sapyrobile da aucilebeli iqneba maTi monaxuleba, maTTvis samlocveloebis mowyoba da normalur gzaze dayeneba. me ar gavurbivar pasuxismgeblobas da vici, rom Zneli iqneba yovelive amis Sesruleba. erTxans SiSmac ki Semipyro, magram ar meyo Tavmdabloba, uari meTqva mRvdelmTavrobaze da amas eseTi mniSvnelovani mizezic aqvs. rodesac Tqven brZandebodiT borjomSi, me movedi TqvenTan locvakurTxevis misaRebad da gTxoveT Cvens monasterSi mobrZanebuliyaviT. Tqven miuxedavad imisa, rom Zalian gadaRlili CandiT, mainc mobrZandiT da amiT monastris yovel wevrs didi sixaruli mogvaniWeT. me maSin vigrZeni Tu rogor giyvarT, ufrTxildebiT da afasebT Tqven Cveni eklesiis yovel wevrs da sruliad saqarTvelos. aseTi damokidebuleba vigrZeni Cems mimarT da me am siyvaruls da ndobas uariT ver vupasuxebdi. gTxovT SemindeT da did madlobas mogaxsenebT am didi mamobrivi siyvarulisa da

TanadgomisaTvis. mokrZalebulad vTxov RmerTs, rom yvela qarTvels daefasebinos Tqveni Rvawli RmrTisa da eris winaSe, rom yoveli qarTveli didi eklesiis wevri gamxdariyos da erTad vevedroT ufals Cveni eris mSvidobis da gadarCenisaTvis.~ (61, 1996, 11). uwmidesma da unetaresma ilia II-m am sityvebiT mimarTa axlad nakurTx mRvdelmTavars: Tqveno yovladusamRvdeloesobav, xonis episkoposo sabav, yovladsamRvdelono mRvdelmTavarno, mamano, Zmano da dano. suliwminda, romelic aris uZlurTa mkurnali da naklulevanTa aRmavsebeli, dRes gardmovida arqimandritsa zeda sabasa da hyo igi episkoposad eparqiisa xonisa. suliwmida, romelic aris Zala da madli RmrTisa, romlis gareSe SeuZlebelia adamianma hyos nebai RmrTisa da amitom dRes Cven gansakuTrebiT vfiqrobT imis Sesaxeb, Tu ra aris neba RmrTisa. rogor SeiZleba rom Cveni neba daumorCiloT RmerTis nebas. bednieria is adamiani, romelic Tavis nebas umorCilebs RmrTis nebas. bednieria is adamiani, roca nebas RmrTisasa egebeba neba adamianuri da iqmneba energia ori Zalisa, RmrTisa da adamianisa. am SemTxvevaSi nayofi aris didi da ai dRes, roca aseT uZveles eparqias, rogoricaa xonis eparqia, romelsac mravali welia ar hyolia Tavisi episkoposi, dRes suliwmidam RmrTis gangebam daadgina axali episkoposi. upirveles yovlisa Sen unda dagebedos madliereba RmrTis winaSe, imitom rom ufalma Sen agirCia am uZvelesi eparqiis mmarTvelad, ufalma ndoba Sen gamogicxada. imitom ki ara, rom Sen daimsaxure, aramed wyaloba uflisa Sen zeda gadmovida da ai amitom kidev erTxel Segaxseneb, rom roca adamians eZleva jildo an xarisxi da gansakuTrebiT aseTi umaRlesi xarisxi, rogoricaa episkoposobis xarisxi, Tu mas amasTan erTad ar emateba Tavmdabloba da morCileba, Zalian Znelia am adamianis cxovreba. amitom dRes sTxove ufals, Tavmdabloba da morCileba, sTxove ufals, rom is madli, romelic Sen dRes miiRe, ufro metad ganamravlo, ar dahkargo is madli, romelic ufalma ase uxvad giboZa Sen. amieridan Sen xar pasuxismgebeli ara marto Sens Tavze, aramed samwysoze da samRvdeloebaze. unda aRaSeno, ganamravlo, ganadido Seni samwyso, rom Rirseulad warsdge winaSe RmrTisa. axla ki miiRe niSani da Zala mRvdelmTavrisa, kverTxi ese da damwyse samwyso Seni, iyav mowyale mama da uZRode samwysosa Sensa, raYTa yoveli maTgani Rirsi gaxdes sasufevlisa, yoveli maTganis saxeli Caiweros wignsa Sina cxovrebisasa. axla ki miiRe kverTxi ese da daloce samwyso saqarTveloisa. kidev erTxel yvelas gilocavT am didebul da bednier dRes. ukve mravali welia, SeiZleba iTqvas rom saukunec ki, rom saqarTvelo ar moswrebia amdeni mRvdelmTavris kurTxevas da ai es kidev erTi niSania imisa, rom RmerTi CvenTan ars. CvenTan ars RmerTi.~ (61, 1996, 11). 2003 wlis 14 seqtembers episkoposi saba aRyvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi, 2008 wlis 24 aprils did xuTSabaTs miiRo mitropolitis wodeba. 1997 wlidan muSaobda sapatriarqos safinanso ekonomikuri sabWos Tavmjdomared, 2004 wlis maisidan 2006 wlis ianvramde ekologiisa da gamwvanebis departamentis Tavmjdomared, 2006 wlis ianvridan momlocvelTa samsaxuris (turizmis departamenti) ufrosia.

xonis eparqia, romelsac amJamad ewodeba xonisa da samtrediis eparqia daarsda 1529 wels imerTa mefe bagrat III-is mier. eparqiam iarseba 1821 wlamde. 1829 wlis 26 noembris dadgenilebiT saqarTvelos saegzarqosom gaauqma xonis eparqia. 1529 wlidan 1821 wlamde eparqias ganagebdnen: manuel Cxetis Ze, zaqaria CxeiZe, svimon CijavaZe, basili CxeiZe, romanoz erisTavi, ioseb mrovelyofili, maqsime iaSvili, anton CijavaZe. 1996 wlis 22 oqtombris wmida sinodis dadgenilebiT aRdga xonis eparqia. am dros eparqiaSi moqmedi iyo 8 eklesia. 2009 wlis monacemebiT aRdgenil da restavrirebul iqna 10 eklesia, aSenda 17 axali. amJamad eparqiaSi 35 moqmedi eklesiaa, 10 Sendeba, 8 eklesias utardeba sarestavracio samuSaoebi. aSenda 5 monasteri, Sendeba 3 axali monasteri. eparqiaSi aSenda 2 samRvdelmTavro rezidencia, xonsa da samtrediaSi. eparqiaSi funqcionirebs wmida mitropolit nazaris saxelobis gimnazia, wmida qeTevanis saxelobis saTnoebis saxli. eparqiaSi moqmedi eklesiamonastrebis winamZRvarni arian: arqimandriti nikolozi (pitava) _ uZlouris macxovris amaRlebis mamaTa monastris winamZRvari. dekanozi vaxtang maRlakeliZe _ Raniris da gviStibis wmida giorgis eklesiis winamZRvari. dekanozi ioane gedeniZe _ xonis wmida giorgis eklesiis winamZRvari. dekanozi iaone koxreiZe _ baSis RvTismSoblis miZinebis taZris winamZRvari. dekanozi daviTi Toloraia 1. berZniswyaros wm. ilia Tezbitelis 2. nolis wm. giorgis saxelobis eklesiebis winamZRvari. dekanozi romanoz ninua _ kulaSis jvarTamaRlebis, kulaSis wm. nazaris eklesiis winamZRvari. dekanozi dimitri kuxalaSvili _ naxaxulevis wm. barbare, xuCis wm. nikolozis, RmrTismSoblis taZrad miyvanebis, xonis sapyrobileSi RmrTismSoblis Sobis, eklesiebis winamZRvari. dekanozi iakobi lekveiSvili _ ianeTis wm. giorgis, nigorzRva wm. giorgis saxelobis eklesiis winamZRvari. iRumeni gabrieli kirTaZe _ kuxis wm. nikolozis. monastrebi xonis wm. saba ganwmedelis eklesiebi. mRvdelmsaxuri. mRvdeli manuCari imnaiZe _ xonis wm. giorgi (mRdelmsaxuri), gordi wm. girogis saxelobis eklesiis winamZRvari. mRvdeli giorgi iosebaSvili _ samtrediis wm. andria pirvelwodebulis eklesiis (mRvdelmsaxuri) mRvdeli akaki Jvania _ Waganis RmrTismSoblis Sobis, mTavarangelozTa, eklesiis winamZRvari. mRvdeli daviTi turZilaZe _ samtrediis wm. andria pirvelwodebulis saxelobis eklesiis winamZRvari. mRvdeli zaqaria mesxi _ samtrediis macxovris Sobis, zemo gomis wm. ninos saxelobis eklesia. mRvdeli damiane adamia _ avandidis wm. iaone naTlismcemlis Sobis, patara jixaSis wm. giorgis saxelobs eklesiis winamZRvari. mRvdeli zurab buaZe _ qutiris wm. giorgis wm. panteleimonis saxelobis eklesiis winamZRvari.

mRvdeli mataTa beriZe _ yazbegis mTavarangelozTa, didi jixoSis wm. girogis saxelobis eklesiis. mRvdeli aTanase ruxaZe _ samtrediis macxovris feriscvalebis, xunWulauri macxovris Sobis eklesiis winamZRvari. mRvdel-monazoni pavle gogiava _ maTxojis wm. ninos monastris mRvdelmsaxuri. mRvdeli basili geraZe _ axalsoflis wm. kvirike da ivlitas, maTxoji wm. basili didis saxelobis eklesiis winamZRvari. ber-diakoni giorgi janeliZe. monazoni ioanna Tordia _ xonis wm. saba ganwmedelis monastris winamZRvari. monazoni barbare wiklauri _ maTxojis wm. ninos monastris winamZRvari. monazoni sofio koxreiZe _ samtrediis wm. andria pirvelwodebulis monastris winamZRvari. monazoni nino zumbaZe _ kuxis wm. nikolozis monastris winamZRvari.

mitropoliti dimitri (SiolaSvili)


mitropoliti dimitri, eriskacobaSi nodar (Wabuka) SoTas Ze SiolaSvili, daibada 1961 wlis 16 Tebervals mcxeTaSi. warmomavlobiT SiolaSvilebi xevis erT-erT patara lamaz sofel snodan arian. gvari xevSi gamorCeul Siola RuduSauridan modis. ymawvilobidan igi izrdeboda biZis, imxanad meufe ilias, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesi da unetaresi ilia II-is meTvalyureobiT. 1979 wels nodar SiolaSvilma daamTavra mcxeTis saSualo skola da Cairicxa mcxeTis sasuliero seminariaSi, romlis damTavrebis Semdeg swavla ganagrZo moskovis zagorskis sasuliero akademiaSi. 1986 wels daicva disertacia saeklesio istoriaSi da dabrunda saqarTveloSi. misma uwmidesobam, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m 1985 wlis 28 ivliss diakvnad, 1986 wlis 12 ianvars mRvdlad akurTxa da ganawesa baTumis wm. nikolozis taZarSi mRvdelmsaxurad. 1987-1988 wlebSi msaxurobda alaverdis taZarSi, 1988-1989 wlebSi _ Tbilisis anCisxatis sakaTolikoso taZarSi, imavdroulad leqciebs kiTxulobda Tbilisis sasuliero akademiaSi. 1989 wlis 13 maiss aRyvanil iqna dekanozis xarisxSi da dainiSna baTumis RvTismSoblis Sobis saxelobis sakaTedro taZris winamZRvrad. 1991 wlis 14 oqtombers baTumSi daarsda wmida andria pirvelwodebulis saxelobis gimnazia da misi uwmidesobis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis

ilia II-is locva-kurTxeviT dekanozi daviT SiolaSvili mis pirvel reqtorad dainiSna. 1993 wels gaixsna wmida ioane RvTismetyvelis saxelobis sasuliero seminaria da wlebis manZilze misi reqtori iyo dekanozi daviTi. 1994 wels amoqmedda saqarTvelos sapatriarqos wmida ekaterines saxelobis saTnoebis savane, moxucebulTa da invalidTa TavSesafari, romelsac xelmZRvanelobda dekanozi daviTi. 1996 wlis 8 noembers saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodma dekanozi daviTi baTumisa da sxalTis episkoposad gamoarCia. 7 noembers, (Zv. stiliT 26 oqtomberi) wmida didmowame dimitris xsenebis dRes, sveticxovlis sakaTedro taZarSi xeldasxmul iqna baTumisa da sxlaTis episkoposad da ewoda saxelad dimitri. arqimandritma dimitrim Semdegi sityvebiT mimarTa mis uwmidesobas, saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis wevrebs. `Tqveno uwmindesobav da unetaresobav, maRalyovladusamRvdelesno da yovladusamRvdeloesno meufeno, RvTivganmmnrZnobilno mRvdelmTavarno, keTilgonierno mamano, qristesmier sayvarelno Zmano da dano. dRevandeli dRe CemTvis gamorCeulia, gamorCeulia Tavisi gancdebiT, mRelvarebiT, aRtkinebuli siyvaruliT, dRes gansakuTrebiT vgrZnob RvTis wyalobas, dRes aResruleba neba RvTisa, romlis winaSec `yoveli uZlur ars~ da qeddrekili. mociquli da netari pavle ityvis: `nu Tana xat eqmnebiT sofelsa amas, aramed SeicvaleniT ganaxlebiTa, miT gonebisa Tqvenisa, raTa gamoicadoT Tqven, rai igi ars neba RmrTisa, keTili, saTnoi da sruli~ (rom. 12,2). RvTis nebiT da Tqveni ganCinebiT, Cemi uRirseba mowodebul iqna saepiskoposo msaxurebisaTvis. saRmrTo werili gvmoZRvravs: `ekrZaleniT ukue TavTa TqvenTa da yovelsa samwysos, romelsa ege Tquen, sulman wmindaman dagvadgina moRvawed da mwysad eklesiisa, uflisa RvTisasa, romeli igi moigo sisxliTa TvisiTa~. (saq. 20,28). Rirsi grigol xanZTeli brZanebda samRvdelo xarisxTan mimarTebaSi: `did ars pativi da am pativisagan meSinis~-o. SiSi imis gamo, romelsac pavle mociquli saubrobs: `eklesia Tavad qristes sxeulia~ (kol. 1,18) da visac is miandves (brZanebs wm. ioane oqropiri) manve unda izrunos, am sxeulis keTildReobasa da aRmatebul srulqmnilebaze, yovelmxriv Tvalyurs unda adevnebdes, rom raime mwiklovaneba arca naoWi brZvilisa, arca sxvai ese viTari~ ar Seexos mis sikeTesa da mSvenierebas (ef. 5,27) gana ramdenadac Seswevs adamians imis Zala, es sxeuli misi uxrwneli da netari Tavisi RirsebiT ar unda Seinaxos, visac es miando ufalma, maT xom kacobrivze bevrad aRmatebuli saTnoeba unda hqondeT da unda icodnen sulisaTvis sargo yovelgvari mkurnaloba. moZRvari da gansakuTrebiT episkoposis msaxureba yovelTvis iyo, aris da iqneba metad mZime, pasuxsagebi, rogorc RvTis, aseve eris winaSe, romelic moiTxovs moZRvrisagan gansakuTrebul moTminebas, warukveTel sasoebas, mtkice rwmenas da aRtyinebul siyvaruls, movusminoT kvlav wm. ioane oqropirs: `mRvdelmTavari, romelic Seiqmneba Rirsi aseTi didebuli msaxurebisa, mxolod sufTa ki ara, friad keTilgonieri da bevr rameSi gamocdili unda iyos, eriskacze naklebad rodi unda icodes saero ambebi; amasTan mTaSi mcxovreb monazonze ufro meti unda iyos, yvelafrisagan Tavisufali da radgan saeklesiosTan erTad ganageben sazogado saqmeebs da

miniWebuli aqvs xelisuflebac, amrigad igi mravalmxrivi kacic unda iyos, vambob mravalmxrivi-meTqi da ara cru, mzakvari da pirferi, aramed aRsavse udidesi TavisuflebiTa da gambedaobiTa, Tumca daTmobac unda SeeZlos, mdgomareobis mixedviT Tavmdabalic unda iyos da mkacric, yvela qveSevrdomTan erTnairi moqceva ar ivargebs, gana eqimma erTnairi wamali unda ixmaros yvelanairi avadmyofis gankurnebisas? eklesiis xomalds gamudmebiT aRelveben xolme qarebi, es qarebi mxolod garedan rodi SemoiWrebian, aramed SigniTve aRiZvrebian, amitom, rogorc mRvdelmTavars, aseve mRvdels udidesi gambedaoba, yuradReba moeTxoveba, daicvas deda eklesia, rogorc gareSe aseve Sinagani mtrebisagan. ismen wm. mamaTa swavlebebs da kidev erTxel rwmundebi Sen Ronemixdil urwmuneobaSi, Cems gasamxneveblad wm. isaak asuris swavlebas moviyvan: `netar ars kaci, romel uwyis Tavisi uZlureba, rameTu es codna yovelTvis keTilis safuZvlad da dasabamad Seeqmneba, rameTu, rodesac kaci WeSmaritad scnobs Tavis uZlurebas, maSin mxolod RmerTs esavs da ara Tavis Tavs da amrigad moigebs simdablesa~ (isaak asuri), manugeSebeli mxolod ufalia. `ara Tqven gamomirCieT me, aramed me gamogirCieT Tqven, raTa Tqven waxvideT da nayofi gamoiRoT (ion. 15,16). Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, meufeno, RvTis nebiT da Tqveni ganCinebiT me damadgineT baTumisa da sxalTis episkoposad. saqarTvelos es kuTxe gamoirCeva rTuli geo-politikuri da religiuri mdgomareobiT da mdebareobiT, es kuTxe dedasaqarTvelosagan mowyvetili iyo TiTqmis samasi weli da dResac amCnevia mtrisagan sasikvdilod miyenebuli niarebi, amitom meti siTbo, alersi da mofereba sWirdeba viTarca daWrilsa da naiareb adamians, xandaxan SekrTeba da es krToma gvaSinebs, es xom nawamebi da tanjvagamovlili adamianis krTomaa da sxva araferi... viTarmca mowyale samaritelma upatrona daWrils, gaZarcul nacem iudevels, Cven miTumetes gvmarTebs, rameTu aWara aris Cveni xorci xorcTagani da sisxli sisxlTagani. ar SeiZleba ar gavixsenoT Cemi winamorbedi, mitropoliti konstantine, romlis saxelTanac aWaraSi qristianobis aRorZineba aris dakavSirebuli da episkoposi iobi, romelmac mTels aWaraSi Seqmna Tavdadebuli da wmida moZRvris saxe. Tqveni Rvawli ki, Tqveno uwmindesobav, xom fasdaudebelia am kuTxis dedaeklesiis wiaRSi dabrunebis saqmeSi. da awukve Cemi uRirseba warmdgari Tqvens winaSe gamoviTxov Tqvengan sulier Sewevnas da locva-kurTxevas am didi da wminda samsaxurisaTvis, Tqveni locva-kurTxeva iyos Tanamavali da Tanamgzavri yovelTa dReTa cxovrebisa CemisaTa. amin.~ (61, 1996, 11). uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m miuloca meufe dimitris episkoposad kurTxeva: `dRes aRsrulda gangeba RvTisa _ saqarTvelos samociqulo eklesias kidev erTi axali episkoposi Seemata, _ brZana man, _ Cven vmadlobT ufals im didi wyalobisaTvis, romelic moiRo Cvens ersa da eklesiasa zeda. meufeo dimitri, Sen episkoposad arCeuli xar saqarTvelos iseT uZveles mxareSi, rogoric aris aWara da amieridan mwyemsmTavari xar im adgilisa, sadac mociqulebma _ andria pirvelwodebulma da svimon kananelma iqadages da sadac mociquli mataTa ganisvenebs. dRes Sen erTxel kidev unda hkiTxo Sens Tavs, ratom moiRo ufalma Senze aseTi didi wyaloba. mimaCnia, rom es

aris gangeba da locva-kurTxeva RvTisa, wyaloba yovladwmida RvTismSoblisa da madli Cveni wmindanebisa da Seni winaprebisa. didia episkoposis movaleoba da pasuxismgebloba RvTisa da eris winaSe. dRes sveticxovlis am wmida taZarSi uxvad gadmovida Senze madli sulisa wmidisa, romelic uZlurTa mkurnali da naklulevanTa aRmavsebelia. gaufrTxildi am madls da ecade gaamravlo igi. Seni locviTa da dauZinebeli sulieri moRvaweobiT, TavmdablobiTa da morCilebiT. dRes CemTvisac mniSvnelovani dRea, radgan Sen Cemi axlobeli xar. amis gamo ufro didi pasuxismgebloba gekisreba. Sen magaliTi unda iyo morCilebisa da Tavmdablobisa ara marto mRvdelmTavrebisaTvis, aramed saerTod samRvdeloebisa da morwmuneTaTvisac. imedi maqvs, rom RmerTi Segeweva, ecade gaamarTlo Cveni da wmida sinodis ndoba. wyaloba, simSvide, siyvaruli, lmobiereba da mimtevebloba gamoiCine yovelTvis. gaxsovdes, rom episkoposis xarisxi ara Seni damsaxurebiT, aramed RvTis wyalobiTa da madliT miiRe. da am didi wyalobisaTvis mTeli sicocxlis manZilze gqondes madliereba winaSe uflisa. Sen saqarTvelos im mxareSi midixar, sadac saukuneTa manZilze iyo brZola keTilsa da borots Soris. am kuTxis mosaxleoba samasi wlis manZilze ZaliT iyo mowyvetili WeSmarit sarwmunoebas, Sen midixar aWaraSi, romlis TiToeuli goji miwa qarTvelTa sisxliTaa morwyuli, amitomac am miwaze moRvaweoba ufro didi mokrZalebiT, mowiwebiTa da TavmdablobiT gmarTebs. qristianobis naTeli Cvens qveyanaSi aWaridan Semovida da axlac aWaram unda gaanaTlos mTeli saqarTvelo. WeSmariti qristianuli sarwmunoeba iq ise unda amaRldes, rom sruliad saqarTvelosaTvis magaliTi iyos. me kargad vicnob aWaris mcxovrebT, gamorCeulT siyvaruliTa da TavdadebiT. radgan baTumSi jer moZRvrad da Semdeg episkoposad Svidi wlis manZilze vmoRvaweobdi. RmerTma ineba, rom Sen gaagrZelo is, rac Senma winamorbedebma gaakeTes. didi kvali daamCnia am mxares meufe iobis moRvaweobam, amitom Sen ukve iq midixar, sadac mrevli siyvaruliTa da sasoebiT Segxvdeba. axla miiRe kverTxi ese, rogorc simbolo Zalauflebisa da sayrdeni Seni moRvaweobisa da daloce Seni eparqia da sruliad saqarTvelo.~ (61, 1996, 11). meufe dimitri Seudga eparqiis winamZRolobas da gaxda mravali axali saqmis wamomwyebi da sulisCamdgmeli. 2003 wlis 14 seqtembers episkoposi dimitri aRyvanil iqna mTavarepiskoposis, 2007 wlis 3 ivniss _ mitropolitis xarisxSi. 2007 wlis 24 dekembers meufe dimitri dajildovda wmida giorgis ordeniT. 2007 wlis 21 dekembers gaiyo axalcixis, taoklarjeTisa da lazeTis eparqia da baTumisa da qobuleTis eparqias daemata lazeTi. mitropoliti dimitri dadginda baTumisa da lazeTis eparqiis mmarTvelad. meufe dimitri aris `wmida miwis~ Semswavleli samecniero sazogadoebis Tavmjdomare. misi RvawliT aWaraSi aSenda mravali eklesia-monasteri, saswavlo dawesebulebebi. eparqiaSi gamodis Jurnalebi: `fari sarwmunoebisa~, `seqtantebis safrTxe~, `marTlmadidebluri sakiTxavi~. eparqiis winamZRolobis paralelurad meufe dimitri xelmZRvanelobs saqarTvelos sapatriarqos sainformacio samsaxurs. 2009 wlis 9 aprils saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis ganCinebiT baTumisa da lazeTis mitropolit dimitris

miendo amerikis SeerTebuli Statebisa da kanadis qarTuli samrevloebis winamZRolobac. baTumisa da lazeTis eparqiaSi arsebuli dawesebulebebi wm. andria pirvelwodebulis saxelobis skola baTumis wm. andria pirvelwodebulis saxelobis skola (religiuri zogadsaganmanaTleblo saswavlo dawesebuleba) daaarsa dekanozma daviT SiolaSvilma (amJamad baTumisa da lazeTis mitropoliti dimitri) 1991 wels. reqtori: mRvdeli dimitri sarjvelaZe pedagogi _ 69 moswavle _ 1205 saswavlo procesi _ dawyebiTi zogadi ganaTleba (I-IV kl.) arasruli saSualo ganaTleba (VII-IX kl.) da profiluri (humanitaruli, sabunebismetyvelo da teqnikuri), saSualo ganaTleba (X-XI kl.) misamarTi: q. baTumi. demetre Tavdadebulis q. 49. 7 62 17; 7 62 18. wm. ioane RvTismetyvelis saxelobis sasuliero seminaria wm. ioane RvTismetyvelis saxelobis sasuliero seminaria 1993 wels daarsda. seminariis pirveli reqtori iyo dekanozi daviT SiolaSvili (amJamad baTumisa da lazeTis mitropoliti dimitri). seminarias Semdgom wlebSi xelmZRvanelobdnen: iRumeni lazare (samadbegiSvili), dekanozi giorgi mulaZe, dekanozi zaqaria feraZe, bermonazoni evtiqi (SveliZe), dekanozi giorgi geTiaSvili, dekanozi konstantine paiWaZe. reqtori: dekanozi basili (beriZe) TanamSromeli _ 22 studenti _ 110 seminaris sruli saswavlo kursi 1997 wlidan moicavs 4 akademiur wels (1993-97 ww. saswavlo xangrZlivoba ganisazRvreboda 3 wliT). arsebobis manZilze seminaria daasrula 1020 studentma. baTumis seminariis 35 kursdamTavrebuli sasuliero piria. seminariaSi iswavleba Semdegi sagnebi: axali aRTqma, Zveli aRTqma, liturRika, katexizmo, dogmaturi RvTismetyveleba, SedarebiTi RvTismetyveleba, ZiriTadi RvTismetyveleba, samoZRvro RvTismetyveleba, homelitika, medaviTneoba, saeklesio samarTali, logika, filosofiis istoria, religiaTmcodneoba, eklesiis istoria, saqarTvelos istoria, saqarTvelos eklesiis istoria, msoflio istoria, saeklesio arqeologia, qarTuli ena da literatura, rusuli ena, inglisuri ena, berZnuli ena, saojaxo medicina, pedagogika. misamarTi: q. baTumi. demetre Tavdadebulis q. 49. 7 62 17; 7 62 18. wmida mataTa mociqulis saxelobis

gimnazia-pansioni wm. mataTa mociqulis saxelobis mSoblebis mzrunvelobasmoklebul bavSvTa gimnazia-pansioni daarsda baTumisa da lazeTis mitropolit (maSindeli baTumisa da sxalTis mTavarepiskopos) dimitris locvakurTxeviT 2003 wels. aq bavSvebisTvis saukeTeso pirobebia Seqmnili. patarebi dadian sxvadasxva sportul wreebSi, swavloben musikas, qargvas, minanqars, gobelens. mitropolit dimitris locva-kurTxeviT dadian sazRvargareT wmida adgilebis mosalocad. direqtori _ samonazvne sidonia (darCia) TanamSromeli _ 110 pedagogi _ 24 aRsazrdeli _ 182 misamarTi: sof. feria tel.: 5 43 80 Caqvis wm. keTilmorwmune mefe daviT aRmaSeneblis saxelobis skola Caqvis wm. keTilmorwmune mefe daviT aRmaSeneblis saxelobis skola daarsda 1998 wels baTumisa da qobuleTis mitropolit dimitris locvakurTxeviT. reqtori _ dekanozi arCil CxatriSvili pedagogi _ 25 moswavle _ 152 misamarTi: daba Caqvi qobuleTSi saqarTvelos sapatriarqos saerTaSoriso axalgazrduli sazafxulo centri (banaki) `samSoblo~ sazafxulo centri (banaki) `samSoblo~ 2008 wlis zafxulSi amoqmedda. misi maRalyovladusamRvdeloesobis, baTumisa da lazeTis mitropolit dimitris locva-kurTxeviT. banaki ramdenime nakadad iyofa da 500 bavSvzea gaTvaliswinebuli. banakis mizania ucxoeTSi mcxovrebi qarTvelebis samSobloSi garkveuli periodiT dabruneba, maTTvis mSobliuri garemos Seqmna. aq ewyoba eqskursiebi saqarTvelos sxvadasxva kuTxeebSi, iswavleba xatva, musika, ewyoba sportuli Sejibrebebi. banaki gaTvaliswinebulia aseve sasuliero pirTa SvilebisTvis, saqarTveloSi mcxovrebi mravalSviliani da xelmokle ojaxis SvilebisaTvis, invalidi da saqarTveloSi moqmed bavSvTa saxlebis aRsazrdelebisaTvis. gasul wels, banaks pirvel nakadze sasuliero pirTa Svilebi, xolo momdevno etapze fereidneli qarTvelebi da goridan iZulebiT gadaadgilebuli axalgazrdebi stumrobdnen. wm. ilia marTlis saxelobis sabavSvo baRi

baTumis wm. ilia marTlis saxelobis sabavSvo baRi daarsda 2000 wels baTumisa da sxalTis mTavarepiskopos (amJamad baTumisa da lazeTis mitropolit) dimitris locva-kurTxeviT. direqtori _ irine TavaZe pedagogi _ 75 aRsazrdeli _ 370 misamarTi: q. baTumi. gogebaSvilis q. 20 tel.: 7 11 91.

wm. keTilmorwmune mefe Tamaris saxelobis sabavSvo baRi Caqvis wm. keTilmorwmune mefe Tamaris saxelobis sabavSvo baRi daarsda 1998 wels baTumisa da qobuleTis mitropolit dimitris locva-kurTxeviT. reqtori _ dekanozi arCil CxartiSvili pedagogi _ 18 aRsazrdeli _ 100 misamarTi: daba Caqvi

wmida didmowame ekaterines saxelobis saTnoebis savane baTumis wmida didmowame ekaterines saxelobis saTnoebis savane daarsda 1995 wlis 9 marts. saTnoebis savanis pirveli direqtori iyo dekanozi daviT SiolaSvili (amJamad baTumisa da qobuleTis mitropoliti dimitri). saTnoebis savanes Semdgom wlebSi xelmZRvanelobdnen: dekanozi Tevdore axalaZe, dekanozi iakob beniZe, dekanozi petre abJandaZe, dekanozi petre yruaSvili, monazoni ana maisuraZe. amJamad dawesebulebis xelmZRvanelia mRvdeli Sio paiWaZe. am dawesebulebis mizania mzrunveloba ar moaklos miusafar adamianebs, romlebic ojaxisagan gariyulebi, bedis anabara darCnen. amJamad aq 100 moxucia. saTnoebis savaneSi maTTvis Seqmnilia saukeTeso pirobebi, rac mTavaria, igrZnoba sulieri siTbo, romelsac ase saWiroeben aq mcxovrebni. savaneSi funqcionirebs wmida ekaterines saxelobis taZari, sadac yovel SabaT-kviras aRevlineba wirva-locva da isini eziarebian qristes saidumloebebs. saTnoebis savaneSi muSaobs 50 TanamSromeli, maT Soris sasuliero seminariis studentebic, romlebic rogorc sakuTar mSoblebs, ise uvlian umweo adamianebs. wm. ekaterines saxelobis saTnoebis savane uaxloes periodSi axal SenobaSi gadainacvlebs, sadac idealuri pirobebi Seiqmna moxucebisaTvis da es albaT iseTive saCvenebeli dawesebuleba iqneba saqarTveloSi, rogorc baTumis wm. mataTa mociqulis saxelobis gimnazia-pansioni. misamarTi: ninoSvilis q. 11 smenadaqveiTebul (inkluziuri swavlebis) bavSvTa baRi axali saswavlo wlidan 2009 wlis seqtemberSi amoqmedeba. baTumisa da lazeTis

mitropolit dimitris locva-kurTxeviT keTilmoewyo aRniSnuli dawesebuleba, romelic 150-mde aRsazrdelzea gaTvaliswinebuli.

eparqiis eklesia-monastrebi 1. wmida keTilmorwmune mefe Tamaris saxelobis eklesia (q. baTumi benzes dasaxeleba) 2. RvTismSoblis Sobis saxelobis sakaTedro taZari (q. baTumi) 3. wmida nikolozis saxelobis taZari (q. baTumi) 4. wmida Tevdore aWarelis saxelobis taZari (q. baTumi) 5. wmida barbares saxelobis taZari (q. baTumi) 6. wmida nikolozis saxelobis taZari (q. baTumi gorodokis dasaxleba. mSenebare) 7. wmida ioakime da anas saxelobis taZari (q. baTumi) 8. wmida samebis saxelobis samonastro kompleqsi (sofeli sameba) 9. wmida gabriel qarTvelis saxelobis taZari (feriis mTa) 10. wmida lazi mowameebis saxelobis samonastro kompleqsi (sofeli sarfi) 11. wmida andria pirvelwodebulis saxelobis taZari (sarfi) 12. jvarTamaRlebis saxelobis samonastro kompleqsi (sofeli agara) 13. wmida ioana RvTismetyvelis saxelobis samonastro kompleqsi (sofeli sarfi) 14. feriscvalebis saxelobis taZari (sofeli axalSeni) 15. yovladwmida samebis saxelobis taZari (feria) 16. yovladwmida RvTismSoblis taZrad miyvanebis saxelobis taZari (q. qobuleTi) 17. TeTrosanis wmida giorgis saxelobis taZari (qobuleTis raioni) 18. wmida giorgis saxelobis mamaTa monasteri (sofeli Cexedana) 19. mTavarangelozTa saxelobis taZari (daba Caqvi) 20. wmida petres da pavles saxelobis eklesia. (nangrevi, petras cixeze) 21. nino wmidis ioane naTlismcemlis saxelobis monasteri. 22. cxemlvanis wmida giorgis saxelobis mamaTa monasteri. 23. wmida ilia winaswarmetyvelis saxelobis taZari (q. baTumi) 24. wmida mRvdel mowame kirionis saxelobis taZari. aqve wmida nikolozis saxelobis taZris nangrevi (q. qobuleTi) 25. aWariswylis karis RvTismSoblis saxelobis taZari 26. wmida ekaterines saxelobis taZari (feria) 27. wmida giorgis saxelobis mamaTa monasteri (feria) 28. wmida panteleimonis saxelobis taZari (orTabaTumi) 29. wmida kostantinesa da elenes saxelobis taZari (zeda kvirike) 30. wmida giorgis saxelobis taZari (qveda kvirike) 31. wmida giorgis saxelobis taZari (sofeli aWyvi) 32. dagvis qristes aRdgomis saxelobis taZari 33. dagvis RvTismSoblis miZinebis saxelobis taZari 34. aWyvis petre-pavles saxelobis taZari 35. sofel zeda aWyvis wmida Teodores saxelobis taZari 36. saCinos wmida dimitri Tesalonikelis saxelobis taZari

37. sami mRvdelmTavris saxelobis taZari (sofeli boboyvaTi) 38. wmida ninos saxelobis taZari (sofeli qobuleTi) 39. wmida samebis saxelobis taZari (qobuleTi. sofeli sameba) 40. wmida ilia winaswarmetyvelis saxelobis taZari (sofeli xucabani) 41. wmida Tevdore mRvdlis saxelobis taZari (sofeli erge) 42. 2 naeklesiari sofel leRvaSi 43. macxovris amaRlebis saxelobis taZari (Caqvi) 44. wmida daviT aRmaSeneblis saxelobis taZari (q. baTumi barcxanis dasaxleba) 45. wmida irines saxelobis taZari (q. qobuleTi) 46. macxovris amaRlebis saxelobis taZari (q. qobuleTi. sadgurTan) 47. macxovris amaRlebis saxelobis taZari (sofeli alambari) 48. wmida basili didis saxelobis taZari (sofeli alambari) 49. narinjis wmida giorgis saxelobis taZari (maxinjauri) 50. wmida ambrosi xelaias saxelobis taZari (sofeli boboyvaTi) 51. wmida tbel abuserisZis saxelobis taZari (q. baTumi. mSenebare) 52. wmida ninos saxelobis taZari (q. baTumi. seminariis SenobaSi) 53. wmida daviT aRmaSeneblis saxelobis taZari (q. baTumi) 54. feriis wmida mataTa mociqulis saxelobis taZari.

mitropoliti gerasime (SaraSeniZe)


mitropoliti gerasime, eriskacobaSi giorgi revazis Ze SaraSeniZe, daibada 1958 wlis 20 maiss TbilisSi. 1965-1975 wlebSi swavlobda Tbilisis 55-e saSualo skolaSi, 1975-1980 wlebSi saqarTvelos politeqnikuri institutis eleqtrokavSirgabmulobis fakultetze, romlis damTavrebis Semdeg, 1980-1992 wlebSi, specialobis mixedviT muSaobda sxvadasxva sapasuxismgeblo Tanamdebobaze Tbilissa da moskovSi. 1992-1997 wlebSi giorgi SaraSaniZe stiqarosnad msaxurobda moskovis aRdgomis, Semdeg ki wmida giorgis saxelobis qarTul eklesiaSi. 1997 wlis martSi, uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT igi Camovida saqarTveloSi da sulieri moZRvris morCilad ganwesebul iqna ruisisa da urbnisis eparqiaSi. 1997 wlis 27 ivniss morCili giorgi SaraSeniZe urbnisisa da ruisis episkoposma iobma aRkveca berad da uwoda saxeli gerasime. imave wlis 20 ivliss beri gerasime ierodiakvnad, 10 agvistos mRvdelmonazvnad akurTxes da daadgines Sromis amaRlebis saxelobis eklesiis winamZRvrad. 1998 wlis 17 ianvars, uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT, mRvdel-monazoni gerasime dainiSna sagarejo-

gurjaanis eparqiis sofel patarZleulis eklesiis moZRvrad. imave wlis 18 Tebervals sagarejosa da gurjaanis mTavarepiskoposma abraamma igi daadgina saeparqio sabWos mdivnad. 1998 wlis 29 marts eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis uwmidesma ilia II-m sionis sakaTedro taZarSi mRvdelmonazon gerasimes mianiWa iRumenis wodeba da daajildova oqros jvris tarebis uflebiT. 1998 wlis 8 oqtombers uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodma iRumeni gerasime gamoarCia zugdidisa da caiSis eparqiis mmarTvel mRvdelmTavrad. 10 oqtombers Tbilisis sionis sakaTedro taZarSi iRumenma gerasimem am sityvebiT mimarTa mis uwmidesobas, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqs, wmida sinodis wevrebs: `uflis gangebas veravin gansazRvravs. aravin icis, vis rogori jvari daekisreba RvTisgan. am mRelvare dRes udidesi sixarulisa da SiSis grZnoba meufleba, sixarulis, radgan Rirsi gavxdi esoden aRmatebuli pativisa da SiSis, radgan didia pasuxismgebloba, romelic damekisra. kargad vici, rom es pativi ar aris Cemi damsaxureba. igi RvTis wyalobaa. Tqveno uwmidesobav, Tqven xSirad giTqvamT, rom rac ufro win miiwevs adamiani sasuliero ierarqiis kibeze, miT ufro meti Tavmdabloba marTebs. ufals vTxov, momaniWos Tavmdabloba da morCileba, momces madli da Zala, raTa Rirseulad vataro mRvdelmTavris mZime, magram sapatio jvari. am gzaze siarulisas imedi maqvs Tqveni daxmarebisa, Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, wmida sinodis mRvdelmTavarTa Tanadgomisa, Cveni samRvdeloebis, ber-monazvnebisa da mrevlis mxardaWerisa. me gacnobierebuli maqvs, rom episkoposad Cemi kurTxeva xdeba XX saukunis miwuruls, sakmaod rTul eparqiaSi. maSin, rodesac marTlmadidebluri rwmena mTel msoflioSi Sesustebulia, rodesac bevri, tradiciiT marTlmadidebeli adamianis azrovneba gamiwierda da dascilda eklesiur cnobierebas, amitom RvTis SewevniT msurs yvelaferi gavakeTo, raTa adamianebi dabrundnen eklesiaSi da SeigrZnon marTlmadidebluri sarwmunoebis mTeli siRrme da mSveniereba. zugdid-caiSis eparqias, romlis mwyemsmTavradac me viniSnebi, saxelovani istoria aqvs. misma wmida taZrebma da monastrebma bevri gamorCeuli sasuliero moRvawe aRuzardes eklesias. zugdidSi inaxeba yovladwmida RvTismSoblis kvarTi _ marTlmadidebeli eklesiis erT-erTi udidesi siwmide, romlis siaxloves yofnac udides pasuxismgeblobas akisrebs am eparqiis mRvdelmTavars, iq moRvawe sasuliero pirebs, am kuTxis yvela mkvidrs. am mxares bolo wlebSi bevri tkivilis gadatana miuxda, amitom iseve rogorc daWrilsa da naiarev adamians, mas meti siTbo da TanagrZnoba sWirdeba. zugdidSi dRes yvelaze metad igrZnoba afxazeTis tragediis eqo, aq Seifares mSobliuri miwa-wylidan gamodevnili bevri ltolvili. es yovelive ormagad sapasuxismgeblos xdis Cems momaval moRvaweobas. amave dros Zalian mixaria, rom momiwevs msaxureba saqarTvelos am umSvenieres kuTxeSi, romlis gansakuTrebuli siyvaruli da pativiscema maqvs. bolos, minda madloba mogaxsenoT Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, wmida sinodis TiToeul wevrs im ndobisaTvis, rac Tqven gamoiCineT Cemdami. viTxov Sendobas da Tqvens wmida locvebs. aseve vTxov Cvens samRvdeloebas da mrevls locvas, raTa Cemi mRvdelmTavruli msaxureba iyos nayofieri

da sasargeblo marTlmadidebeli eklesiisa da saqarTvelosaTvis.~ (61, 1998, 11) uwmidesma da unetaresma ilia II-m 11 oqtombers sveticxovlis sapatriarqo taZarSi Tavisi gamosvla am sityvebiT daiwyo: `dRes aRsrulda gangeba RvTisa da meufe gerasime, Senze suliwmida _ uZlurTa mkurnali da naklulevanTa aRmavsebeli gadmovida. dRes saqarTvelos samociqulo eklesiaSi 25-e samRvdelmTavro kaTedra aRorZinda, uZvelesi istoriuli kaTedra zugdidisa da caiSisa. dRes RvTis gangebam mRvdelmTavris xarisxSi agiyvana, rac udidesi wyalobaa, magram unda gaxsovdes, rom roca ufali wyalobasa da jildos iZleva, adamianic mis misaRebad mzad unda iyos, Tu mas ar aqvs sinanuli TvisTa codvaTa gamo da ara gankiTxva Zmisa misisa, Tu ar aris mzad am didi madlis misaRebad, romelic amave dros mZime jvris zidvasac gulisxmobs, igi misi simZimis qveS ecema. SevTxov ufals mogces Tavmdabloba, morCileba da siwminde, rogorc wmida werili gvaswavlis, TavmdabalTa mieniWeba madli, xolo ampartavanTa Semusravs ufali. midixar eparqiaSi, romelsac didi xania ar hyolia mRvdelmTavari, im kuTxeSi, romlis mcxovrebnic morwmuneni arian, magram ganicdian gavlenas mZime mdgomareobisa, romelSic dRes saqarTvelo imyofeba. Cven darwmunebulni varT, rom did yuradRebas gamoiCen samwysosa da gansakuTrebiT imaT mimarT, romelTac sulierad uWirT da moZRvris daxmarebas saWiroeben, amisaTvis migavlina ufalma iq. Seni moRvaweobis gzaze qeba-didebasac bevrjer moismen da damcireba-Seuracxyofis atanac xSirad mogixdeba, magram ar unda SegeSindes, radgan ufali SenTan iqneba _ RmerTi, romelmac es jvari giboZa, sasuliero ierarqiis umaRles xarisxSi agiyvana, mis satareblad Zalasac mogcems, mec da Cveni mRvdelmTavrebic dagexmarebiT. neba uflisa aRsruldes Senzeda da madli sveticxovlisa geweodes. miiRe es kverTxi, rogorc simbolo Zalauflebisa da daloce samwyso Seni da eri sruliad saqarTvelosi.~ (61, 1998, 11). 2002 wlis 9 ivniss meufe gerasime dainiSna saqarTvelos sapatriarqos safinanso-ekonomikuri sabWos Tavmjdomared, xolo 2003 wlis ivlisidan 2005 wlis ianvramde asrulebda saqarTvelos kaTolikos-patriarqis qorepiskoposis movaleobas. 2004 wels saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi erTguli da xangrZlivi samsaxurisaTvis ayvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi. 2007 wlis 1-3 ivniss uwmidesis da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II ewvia foTis, Wyondidis, senakisa da Cxorowyus, zugdid-caiSis eparqiebs, moiloca iqauri siwmindeni. man mimarTa samegrelos mosaxleobas: `didi gansacdeli gamoiara am kuTxem, magram medgrad da vaJkacurad Sexvda Cveni xalxi mas. ra Tqma unda, dResac mravali gansacdelia Cven winaSe, amgram imedi maqvs, rom yvelaferi daiZleva, yvelaferi damSviddeba. samegrelo kidev bevr niWier adamians miscems samSoblos, romlebic gaitanen qarTveli adamianis saxels mTel msoflioSi. wyaloba, mSvidoba, siyvaruli da sixaruli mogmadloT ufalma Tqven da sruliad saqarTvelos.~ (68, 2007, 6). zugdidcaiSis eparqiaSi stumrobisas 3 ivniss uwmidesma da unetaresma ilia II-m mTavarepiskoposi gerasime aiyvana mitropolitis xarisxSi. mitropolitma gerasimem madloba moaxsena mis uwmidesobas da aRniSna: `dRes zugdid-caiSis eparqiaSi didi dResaswaulia, da ara marto Cvens eparqiaSi, sruliad samegreloSi. guSin misi uwmidesoba da unetaresoba

brZandeboda foTisa da xobis eparqiaSi. mas meufe petre zugdidis SemosasvlelSi _ Wyondidis eparqiaSi daxvda, SemdgomSi meufe Sio _ senakisa da Cxorowyus eparqiaSi da dRes misma uwmindesobam da unetaresobam wirva-locva aRavlina saqarTvelos eklesiis sinodis wevr mRvdelmTavrebTan da samRvdeloebasTan erTad zugdidSi. CvenTvis udidesi dResaswaulia es dRe, radgan mravali wlis Semdeg Tqveni madli kvlav moefina samegrelos, kvlav Tqveni locva-kurTxeviT dailoca TiToeuli adamiani, romelic aq, am wminda taZarSi imyofeba da romelic Cvens eparqiebsa da am kuTxeSi cxovrobs. Tqven brZaneT samegrelos didi mniSvnelobis Sesaxeb saqarTvelos istoriaSi. samegrelos, marTlac, yovelTvis gamorCeuli adgili ekava saqarTvelos istoriaSi. rodesac samegreloSi wmida ilia marTali CamobrZanda, brZana: `me samegreloSi Cavedi da iq saqarTvelo vnaxeo~. dResac samegrelo, rogorc ganuyofeli nawili Cveni erTiani qveynisa, Cveni eklesiisa, ase aris warmodgenili Tqven winaSe. Cven kidev erTxel gvinda madloba SevwiroT ufals imisaTvis, rom RvTis wyalobiT, Tqveno uwmindesobav, CamobrZandiT Cvens qalaqSi, aRavlineT wirva-locva eklesiaSi, aseT did pativSi aRgviyvaneT saqarTvelos eklesiis mRvdelmTavrebi, Cveni eparqiis sasuliero pirebi, daloceT da akurTxeT Cveni mrevli. kidev erTxel dagvmoZRvreT, Tu rogor unda vicxovroT, rom ufalTan erTad vimyofebodeT da rogor unda vicxovroT erTsulovnebiT, raTa erTiTa guliTa da erTiTa piriTa vadidoT ufali Cveni ieso qriste. Tqveno uwmidesobav, TiToeuli qarTveli dRes ganicdis sixaruls, rodesac TbilisSi samebis sapatriarqo taZarSi imyofeba anda am taZriT amayobs, _ magram es yvelaferi Tqveni locva-kurTxeviT moxda da rogorc Tqven brZaneT, es marTlac aris qarTveli adamianis avtoportreti. neba miboZeT Tqveno uwmindesobav da unetaresobav, Cveni eparqiis saxeliT SemogwiroT yovladwmida samebis erT-erTi uZvelesi xati, niSnad Cveni pativiscemisa da samaxsovrod dRevandeli RvTismsaxurebisa. yovladwmida samebam dagicvaT, dagifaroT da Tqveni madli da locva-kurTxeva ar mohklebodes sruliad saqarTvelos, amin.~ (68, 2007, 6). 2007 wlis 25 dekembers meufe gerasime dajildovda wmida giorgis ordeniT.

zugdidisa da caiSis eparqiis moqmedi eklesiebi zugdidis vlaqernis yovladwmida RmrTismSoblis xatis saxelobis sakaTedro taZari (1825-1830 ww.) caiSis yovladwmida RmrTismSoblis miZinebis saxelobis sakaTedro taZari (X-XI ss. mijna.) walenjixis macxovris feriscvalebis saxelobis sakaTedro taZari (X s.) korcxelis yovladwmida RmrTismSoblis miZinebis saxelobis taZari (X s.) zugdidis kviracxovlobis saxelobis (macxovris karis) taZari (XV-XVI ss) zugdidis wm. giorgis saxelobis taZari (XIX-XX ss.)

walenjixis raionis sof. Cqvaleris (leSamuges) macxovris Sobis saxelobis taZari (XIX-XX ss.) walenjixis raionis q. jvaris yovelTa wmidaTa saxelobis taZari walenjixis raionis sof. liis (kuTxe maxaria) wm. giorgis saxelobis taZari (XIX-XX ss.) zugdidis raioni, sofel tyaias wm. giorgis saxelobis taZari (XIX-XX ss.) zugdidis raioni. sofel kokis wm. giorgis saxelobis taZari (XV s.) zugdidis xarebis saxelobis taZari (WiTawyari) zugdidis raionis sofel didineZis wm. giorgis saxelobis mamaTa monasteri (1999-2004 ww.) walenjixis raionis sofeli muJavas wm. giorgis saxelobis taZari zugdidis raioni, sofel kaxaTis wm. giorgis saxelobis taZari (2002-2004 ww.) sof. jgalis wm. giorgis saxelobis taZari zugdidis raioni, sofel yuliSkaris wm. giorgis saxelobis taZari (XVII s.) zugdidis raioni, sofel WkaduaSis wm. ninos saxelobis taZari mSenebare taZrebi zugdidis raioni zugdidis RmrTismSoblis Sobis saxelobis taZari (sajvaros ubani) sof. anakliis wm. nikolozis saxelobis taZari sof. eweris (saafaqio-sajinjolo) wm. ninos saxelobis taZari sof. Zveli abasTumnis wm. samebis saxelobis taZari sof. odiSis (saWurRulios ubani) wm. giorgis saxelobis taZari sof. riyis wm. giorgis saxelobis taZari sof. ruxis wm. nikolozis saxelobis taZari sof. zedaeweris wm. giorgis saxelobis taZari sof. WkaduaSis wm. giorgis saxelobis taZari sof. narazenis xarebis saxelobis taZari sof. Cxoriis wm. ninos saxelobis taZari sof. Samgonis wm. giorgis saxelobis taZari sof. jixaSkaris xarebis saxelobis taZari sof. daviTianis (oqtomberi) wm. nikolozis saxelobis taZari sof. saCinos wm. giorgis saxelobis taZari sof. abasTumnis wm. giorgis saxelobis taZari walenjixis raioni walenjixis mTavarangelozis saxelobis taZari sof. eweris ferdi, wm. kvirike saxelobis taZari sof. muJavas wm. giorgis saxelobis taZari sof. obujis mTavarangeloz miqaelis da gabrielis saxelobis taZari. sof. saCinos mTavarangelozebis saxelobis taZari sof. oWanes (leSamue-leWanture) wm. andria pirvelwodebulis saxelobis taZari

monastrebi korcxelis iveriis RmrTismSoblis saxelobis dedaTa monasteri Cxoriis Tamar mefis saxelobis dedaTa monasteri didneZis wm. giorgis saxelobis mamaTa monasteri squris fericvalebis saxelobis mamaTa moansteri

zugdidis vlaqernis yovladwmida RmrTismSoblis xatis saxelobis sakaTedro taZari (1825-1830 ww.) taZris winamZRvaria dekanozi malxaz Wanturia. aqve msaxuroben dekanozi fridon asaTiani, dekanozi ilarion Sengelia. dekanozi ambrosi Tordia. caiSis yovladwmida RmrTismSoblis miZinebis saxelobis sakaTedro taZari (X-XI ss. mijna) 1989 wlidan gauqmebuli taZari uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT aRdga da mrevlic gaCnda. am droidan sicocxlis bolomde taZris winamZRvari iyo eparqiis moZRvarTmoZRvari aw gansvenebuli dekanozi amiran Sengelia, romelic taZris samxreT karibWesTanaa dakrZaluli. amJamad taZris winamZRvaria dekanozi zabulon qobalia. walenjixis macxovris feriscvalebis saxelobis sakaTedro taZari (X s.) komunisturi mmarTvelobis dros Svidi aTeuli wlis ganmavlobaSi eklesia daketili iyo. uflis wyalobiT 1988 wels taZarSi aRdga RmrTismsaxureba. 1988-89 ww. axalgaxsnili taZris pirvel winamZRvrad mRvdeli Salva (afxaiZe) msaxurobda. 1989 wlidan 2005 wlamde taZars winamZRvrobda dekanozi romanoz Ciqobava. misi gardacvalebis Semdeg taZris winamZRvaria dekanozi andria kemularia. amave taZarSi msaxurobs mRvdeli ilia lukava, romelic aris sof. jgalis wmida giorgis eklesiis winamZRvari. diakoni Toma kalandia. korcxelis yovladwmida RmrTismSoblis miZinebis saxelobis taZari (X s.) dRes mas winamZRvrobs dekanozi ilarion Sengelia zugdidis kviracxovlobis saxelobis (macxovris karis) taZari (XV-XVI ss.) taZris winamZRvaria dekanozi giorgi jguSia. taZarSi msaxuroben agreTve dekanozi galaqtion fifia da mRvdeli giorgi gulordava.

zugdidis wm. giorgis saxelobis taZari (XIX-XX ss.) taZris winamZRvaria dekanozi andria lipartia walenjixis raionis sof. Cqvaleris (leSamuges) macxovris Sobis saxelobis taZari (XIX-XX ss.) aRdgenil eklesiaSi meufe gerasimem winamZRvrad daadgina dekanozi andria marRania, romelic dRemde erTgulad emsaxureba Tavis samwysos. walenjixis raionis q. jvaris yovelTa wmidaTa saxelobis taZari dekanozi andria marRania walenjixis raioni, sofel liis (maxarias ubnis) wm. giorgis saxelobis taZari (XIX-XX ss.) taZris winamZRvris rTul da sapatio misias dekanozi galaqtion fifia eweva. zugdidis raioni, sofel tyaias wm. giorgis saxelobis taZari (XIX-XX ss.) 2000 wels zugdidisa da caiSis episkoposma gerasimem (SaraSeniZe) akurTxa aRdgenili taZari da winamZRvrad dekanozi gabriel gulordava daadgina. meufe gerasimes locva-kurTxeviT 2003 wlidan winamZRvris sapatio movaleobas dekanozi galaqtion fifia eweva, romelic dRemde dauRalavad emsaxureba Tavis samwysos. zugdidis riaoni. sofel kokis wm. giorgis saxelobis taZari (XV s.) amJamad meufe gerasimes locva-kurTxeviT eklesiis winamZRvris sapatio movaleobas eweva dekanozi gabriel gulordava. mama gabrieli sauflo da saeklesio dResaswaulebze da yovel SabaT-kviras aRavlens saRmrTo msaxurebas. zugdidis xarebis saxelobis taZari (sof. WiTawyari) taZris winamZRvaria mRvdeli iakob exvaia. zugdidis raionis sofel didineZis wm. giorgis saxelobis mamaTa monasteri (1999-2004 ww.)

axlad nakurTx taZarSi meufe gerasimem winamZRvrad dekanozi zabulon qobalia daadgina. mama zabuloni SabaTobiT regularulad aRavlens saRmrTo liturRias. meufe gerasimes locva-kurTxeviT eklesiasTan gaxsnilia mamaTa monasteri, romlis winamZRvaria mRvdelmonazoni serafime (jiqia). walenjixis raionis sofeli muJavas wm. giorgis saxelobis taZari dekanozi andria marRania zugdidis raioni, sofel kaxaTis wm. giorgis saxelobis taZari (2002-2004 ww.) eklesiis kurTxevis dRes meufe gerasimem winamZRvrad dekanozi gabriel gulordava daadgina, mama gabrieli arc manamde aklebda yuradRebas mSenebare eklesias, periodulad atarebda paraklisebs. eklesiis kurTxevis Semdeg ki yovel SabaT-kviras da saeklesio dResaswaulebze saRmrTo liturgia aRevlineba. sof. jgalis wm. giorgis saxelobis taZari taZris winamZRvaria mRvdeli ilia lukava. zugdidis raioni, sofel yuliSkaris wm. giorgis saxelobis taZari (XVII s.) zugdidis raioni, sofel WkaduaSis wm. ninos saxelobis taZari

mTavarepiskoposi Tadeozi (ioramaSvili)


mTavarepiskoposi Tadeozi, eriskacobaSi mirian gaiozis Ze ioramaSvili, daibada 1946 wlis 12 oqtombers goris raion sofel flavSi. 1966 wels daamTavra goris raionis sofel qveSis saSualo skola. 1968-1973 wlebSi swavlobda goris nikoloz baraTaSvilis saxelobis saxelmwifo pedagogiur institutSi istoria-filologiis fakultetze, romlis warCinebiT damTavrebis Semdeg 1973-1974 wlebSi muSaobda qarTuli enisa da

literaturis maswavleblad goris raionis sofel qveSis saSualo skolaSi. 1974-1977 wlebSi swavlobda mcxeTis sasuliero seminariaSi. skolis axalgazrda pedagogis mcxeTis sasuliero seminariaSi wasvla mtkivneulad aRiTqva maSindelma xelisuflebam. `axalgazrda komunistma~ araerTi werili miuZRvna am faqts da mkacrad gaakritika rogorc goris baraTaSvilis saxelobis intitutis xelmZRvaneloba, aseve soflis skolis pedagogiuri koleqtivi, sadac gazeTis azriT ideologiuri muSaoba ar iyo saTanado doneze. 1977 wlis 2 aprils sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis, uwmidesisa da unetaresis daviT V-is locva-kurTxeviT alaverdelma episkoposma grigolma 31 wlis mirian ioramaSvili aRkveca berad da uwoda saxelad Tadeozi. 1977 wlis 7 aprilidan diakonia, 1 maisidan _ mRvdelmonazoni, 1 ivnisidan uwmidesi daviT V-is locvakurTxeviT dainiSna alaverdis sakaTedro taZris mRvdlad. 1977 wlis 1 agvistos uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT da wmida sinodis gadawyvetilebiT gamorCeul iqna episkoposad. 2 agvistos moxda misi kurTxeva. arqimandritma Tadeozma am sityvebiT mimarTa uwmidessa da unetaress ilia II-s: `Tqveno uwmidesobav, uwmideso da unetareso, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqo, dido meufeo da dido mamao ilia; wmindano mRvdelmTavarno Cveni mravalWirnaxuli iveriis eklesiisano. umorCilesad vmadlob RmerTsa da ufalsa, Semoqmedsa cisa da qveynisasa, romeli gananaTlebs yovelsa kacsa momavalsa soflad, romelman Tqveni uwmidesi locvis madliT miwoda gansakrTomel mRvdelmTavrul gzaze. didi ars da saSinel CemTvis ndoba ese msaxurno didebisano. mTavarangelozni da angelozni Zlieri ZaliTa, naTelni meoreni, Zrwian didebisagan RvTisa da me uRirsman viTar vikadro aRebad pirisa Cemisa missa mimarT, da viTar miviRo pativi ese? Cemi Sinagani arseba Zrwis da gonebas Cemsas ver mounaxavs sityva gamarTlebisa... amitom varCev dumils da gangebasa RvTisasa da Tqvens wmida locvas umorCilesad mindobili gamouTqmel madlobas mogaxsenebT... rTulia Jami ese da vis SeuZlia uRelvod gavla am wuTisoflis mRelvare zRvisa, xsna ukvdavisa sulisa Tvisisa da xsna moyvasTa, ukeTu ara iTxova madli RvTisagan da adamianTa siyvaruliT ar gaiSuqa guli?.. vmadlobdeT RmerTsa, rameTu kvalad mogvxeda. dRes amas grZnobs yoveli gonieri adamiani da guliT locavs mTeli saqarTvelosaTvis mlocvels. dRes didi dRea, dRe _ didi winaswarmetyvelisa da RvTismxilvelisa iliasi, dRe angelozisa uwmidesisa da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqisa, didisa meufisa da didisa mamisa Cvenisa ilia meorisa, dRe keTili mwyemsis mier dadgenili didi mwyemsisa. minda Tqveni saxeliT, yvela qarTvelisa da yvela qristianis saxeliT mivuloco mas es bednieri dRe da aRvuTqva iveriis deda-eklesiis patiosnad msaxureba Zalisamebr Cemisa SewevniTa uwmidesis wmida sinodis, wmida mRvdelmTavrebis, yovelTa samRvdelo da samonazvno drosa da yvela TqvenTvis wmida da gulwrfeli locviTa. amin.~ (60, 1983, 2). episkoposi Tadeozi dainiSna bodbis eparqiis mmarTvelad, 1978 wlis 24 dekembridan gadmoyvanil iqna wilknelad. 1979 wlis 20 seqtembridan 1980 wlis 1 oqtombramde episkoposi Tadeozi mcxeTis sasuliero seminariis reqtoria, 1981 wels aRyvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi. 1979-1983 wlebSi ganagebda manglisis eparqias, 1984-1993 wlebSi

agarak-walkis, 1993-1995 wlebSi _ cagerisa da leCxum-svaneTis eparqias, 19952003 wlebSi _ bolnisisa da dmanisis eparqiebs, 2005 wlis aprilidan mTavarepikoposi Tadeozi TianeTisa da fSav-xevsureTis eparqiis mmarTvelia. meufe Tadeozi aris SesaniSnavi poeti. araerTi poeturi krebulis avtori. gansakuTrebuli popularobiT sargeblobs meufe Tadeozis leqsi miZRvnili uwmidesisa da unetaresis ilia II-sadmi: `macxovris kverTxis mpyrobeli xeliT SeWidebuli uxilav mterTan, simxniT da RvawliT aRuricxvelTa uZRvi cad mimarT cxovarTa SenTa. ayvavebuli sanTlebi xatTan sikeTis dReTa iyavn macneni, siwmidis madliT da saswauliT, mSobelTa locviT aRmonakvesni. imedmosxulman Seni dReebi, siyvaruls yovels rom uwiladeb, Seni fiqria, Seni mamuli samaradisod naTliT brwyinavdes, Tu saqarTvelo wmida jvaria, natrob samoTxis karTan iyoso, Seni sicocxle ers uxaria, mravalJamier, kaTolikoso~.

mTavarepiskoposi antoni (buluxia)


mTavarepiskoposi antoni, eriskacobaSi markoz somonis Ze buluxia, daibada 1956 wlis 7 maiss qobuleTis raionis sofel oCxamurSi. 1973 wels markoz buluxiam daamTavra quTaisis musikaluri saSualo skola-internati. 1974-1976 wlebSi igi imyofeboda sabWoTa armiis rigebSi. 1976-1982 wlebSi markoz buluxia cxovrobda moskovSi, swavlobda miwaTmoqmedebis institutSi, 1980-1982 wlebSi _ sakavSiro iuridiul institutSi, xolo 19871990 wlebSi _ mcxeTis sasuliero seminariaSi. 1989 wlis 16 marts Wyondidelma mTavarepiskoposma giorgim (SalamberiZe) martvilis yovladwmida RvTismSoblis taZarSi markoz buluxias xeli daasxa diakvnad, xolo imave wlis 26 aprils _ mRvdlad da daadgina sujunis wmida giorgis eklesiis winamZRvrad. rogorc meufe antoni ixsenebs, `im wlebSi seminariis III kursze vswavlobdi, Cvens saswavlebels ewvia yofili reqtori, imxanad Wyondideli mTavarepiskoposi giorgi. mas moukiTxavs seminaristebi da sityva Camougdia, samegreloSi, abaSaSi xalxi iTxovs moZRvars, erTi mitovebuli, magram didebuli taZari aris da patroni sWirdeba, romeli isurvebdiT iq moZRvrad wasvlaso. seminaristebs ratomRac Cemi gvari dausaxelebiaT, damiZaxes, meufe giorgi gamesaubra, me vuTxari moufiqrebel pasuxs ver mogcemT-meTqi. pirvelad TviT taZris monaxuleba gadavwyvite. Cavedi sujunaSi, kargad davaTvaliere taZari da misi midamo, iqidan mobrunebuls wamiTac ar mifiqria sxva rameze... sujunis taZari sul axali gadaxuruli iyo, magram is, rac taZars sWirdeba

RvTismsaxurebisaTvis, msgavsi araferi moipoveboda. adgilobrivi macxovreblebis, xelisuflebis warmomadgenlebis didi TanadgomiT nelnela SeviZineT saRvTismsaxuro wignebi, xatebi, jvrebi, Sandlebi. movawyeT sakurTxeveli, aRvmarTeT kankeli, vakurTxeT trapezi... pirveli paraklisi sujunaSi 20 wlis win, giorgoba dRes, 6 maiss, sujunis taZris dResaswaulze gadavixadeT. maxsendeba is dRe, xalxi moawyda taZars, miuxedavad imisa rom aRarc locva axsovdaT, arc wesierad pirjvris gamosaxva icodnen, xalxma mainc iloca Taviseburad... vxedavdi, rom mrevli saWiroebda moZRvarTan gacilebiT axlo urTierTobas, amitom wirvis Semdeg taZris ezoSi vsxdebodiT da vsaubrobdiT sarwmunoebaze, istoriaze, literaturaze, politikaze... vxedavdi, rom aqauri mrevli sul ufro da ufro mets iTxovda moZRvrisagan, aman Cems sasuliero pirad CamoyalibebaSi didi roli iTamaSa. radgan mrevli mTxovda, valdebuli viyavi mimeca maTTvis sulieri sazrdo. aman sakuTar TavTan muSaoba, Semecnebis gaRrmaveba moiTxova. minda gavixseno 1989 wlis agvisto, roca patriarqi gvewvia. ver warmoidgenT ramodena gamxneveba da stimuli iyo misi CamobrZaneba. igi moefera xalxs `es ra didebuli taZari gqoniaTo, ra xalxs ucxovria adre aq, rom aseTi salocavi dautovebiaTo, aba Tqven iciT, rogor epatronebiTo, Zvel kolxTa STamomavalno, nu SegeSindebaT, ufali arasodes gvtovebda da arc arasodes migvatovebs, Tu ki Cven ar daviviwyebT mas.~ (66, 122-123). 1996 wlis maisSi mama markozi eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis locva-kurTxeviT aRyvanil iqna dekanozis xarisxSi, xolo imave wlis 13 ivliss dajildoebuli iqna mitrisa da gamSvenierebuli jvris tarebis uflebiT. 1996 wlis 25 oqtombers mama markoz buluxia ruisisa da urbnisis mTavarepiskoposma iobma berad aRkveca da uwoda saxelad antoni. 1996 wlis 26 oqtombers igi aRyvanil iqna arqimandritis xarisxSi. 1998 wlis 10 noembers mcxeTis sveticxovlis sapatriarqo taZarSi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia II-m arqimandriti antoni episkoposad akurTxa, mas Cabarda vanisa da baRdadis eparqia. 9 noembers arqimandritma antonma Semdegi sityviT mimarTa uwmidessa da unetaress: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, maRalyovladusamRvdeloesno da yovladusamRvdeloesno meufeno, mamano, Zmano da dano, mimZims raime vTqva am wuTebSi, ara imitom, rom saTqmeli araferi maqvs, aramed, piriqiT, imitom rom saTqmeli Zalian bevria. am wuTebSi Cemi goneba da guli moculia sixaruliTa da mRelvarebiT. sixaruli gamowveulia im pativiT, romlis Rirsic wmida sinodis dadgenilebiT gavxdi, mRelvareba ki _ im pasuxismgeblobiT, romelic am pativs Tan axlavs. am dReebSi kidev erTxel gadavxede da gaviazre Cems mier ganvlili cxovrebis gza, rogorc erSi, aseve eklesiaSi samsaxurisas. es gza savse iyo sirTuleebiT, magram yovelTvis vgrZnobdi rogor mwyalobda, rogor mifaravda da rogor ganmamtkicebda ufali RmerTi Cveni. vardebiT mofenil gzas arc axla velodebi, magram mjera, rom Sewevna, wyaloba da mfarveloba kvlavac ar momakldeba misgan, vinc aqamde mwyalobda da mifaravda.

rogorc wmida basili didi brZanebda, orive mxares jaWviT mibmuli navi zRvaze atexil qariSxalsa da aRelvebul talRebs uSiSrad xvdeba RvTis SewevniTa da Tqveni TanadgomiT, SeiZleba mec gavuZlo im sirTuleebsa da winaaRmdegobebs, romelic win melodeba. dRes aq movidnen adamianebi, romlebTanac erTad me, rogorc moZRvarma, Cemi sulieri cxovrebis gza daviwye da romelTa winaSec pasuxismgeblobas axlac vgrZnob. rva weli vimsaxure abaSis raionSi da saerTod Wyondidis eparqiaSi. cnobili movlenebis Jams Cven bevri ram gadavitaneT erTad. samocdaaTwliani sulieri miZinebis Semdeg erTad daviwyeT mamapapuri marTlmadidebluri sarwmunoebis anisa da banis Seswavla. viciT, rom maT axarebT dRevandeli dRe da isic viciT, rom damwuxrebulnic arian ganSorebis gamo. Cveni sasoeba yovelTvis iyo da iqneba ufali Cveni ieso qriste da vrCebiT ra marTlmadidebluri eklesiis wiaRSi, Cveni sulieri urTierTobac ganuyofelia zeciuri sakurTxevlis winaSe. nu ganeSorebiT deda eklesias, romelsac TqvenTan sujunis wmida giorgis saxelobis eklesia warmoadgens. gvaxsovdes, eklesiam SeiZleba ricxobrivad dakargos morwmuneTa raodenoba, magram igi iZens xarisxs. mjera rom, Tqven deda eklesiis Rirseuli Svilebi xarT. Tanamedrove qristianebi siamayiT vixsenebT eklesiis istorias da imedis TvaliT vuyurebT momavals, awmyos ki umetesad ocnebebs vuTmobT. dRevandeli eklesiis istoria Cveni cxovrebis istoriaa, da Tu rogori iqneba igi, es didad aris damokidebuli Cvens mrwamsze, Cvens erTgulebasa da simtkiceze, im Rvawlze, romlis aRsrulebac deda eklesiis morCilebiT gvmarTebs. ufali brZanebs: _ araraY ars dafaruli, romeli ara gancxaddes da damaluli, romeli ara sacnaur iyos~ (luka, 12,2). es dRe dadgeba CvenTvisac. im dafarulTa Soris, rac uciloblad gancxaddeba, minda gancxadebul iqnas Cemi, rogorc marTlmadidebeli ierarqiis, sarwmunoebisa da mamulis siyvaruli, siyvaruli Cemi mSobeli xalxisa, gamarTleba im ndobisa, romelic Tqven, Tqveno uwmidesobav da unetaresobav da wmida sinodma gamomicxadeT. me kargad mesmis Cems mier gadadgmuli nabiji; mesmis, rom dReidan CemTvis ganuyofelia saqveyno da piraduli, sakuTari da erovnuli satkivari. da momec me ufalo, erTiTa piriTa da erTiTa guliTa, didebad da galobad yovladpatiosansa da didad Sveniersa saxelsa Sensa mamisa da Zisa da wmidisa sulisa aw da maradis da ukuniTi ukunisamde, amin.~ (61, 1998, 11). sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia II-m am sityvebiT mimarTa episkopos antons: `Tqveno yovladusamRvdeloesobav, vanisa da baRdaTis episkoposo anton, qristes mier sayvarelno dano da Zmano, ufali ieso qriste brZanebs: movediT yovelni maSvralni da tvirTmZimeni da me gangisueno Tquen. Cven dRes aq movediT raTa miviRoT madli da didi istoriuli movlena _ vanisa da baRdaTis uZvelesi eparqiis aRdgena vizeimoT. madli sulisa wmidisa gadmovida Senzeda meufeo anton, madli uZlurTa mkurnali da naklulevanTa aRmavsebeli. episkoposis xarisxi didi pativi da locva-

kurTxevaa uflisagan, romelic adamians RvTisa da eris winaSe did pasuxismgeblobas akisrebs. amieridan Sen pasuxs ageb ara mxolod Seni Tavis, aramed mTeli mrevlis gamo, romelic Sen ufalma giboZa. rwmeniTa da siyvaruliT unda Seudge am did Rvawls, radgan episkoposis moRvaweoba mowameobas warmoadgens. dRes mrevli sulierad ise dauZlurebulia, rom Zala aRara aqvs eklesiaSi mosvlisa. Cven unda vuSveloT mas; rogorc samariteli da rogorc sneuli, ise unda miviRoT da ufals mivuyvanoT. episkoposs arc erTi wuTiT ar unda hqondes mosveneba, igi Tavisi eparqiisaTvis yoveldRe unda ewamebodes, rogorc amis magaliTs wmida basili didi gvaZlevs. dRes, upirveles yovlisa, Cven mzrunveloba gasaWirSi Cavardnil adamianTa mimarT gvmarTebs, bevri unda vifiqroT maTze, radgan dRes bevrs uWirs. yovladusamRvdeloeso anton, RmerTma SenTvis im istoriuli eparqiis Cabareba ineba, saidanac warmoSobiT sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqi kalistrate (cincaZe) iyo, romelic Tavisi didi RvawliTaa cnobili. uwmidesi kalistrate saqarTvelos eklesiis saWeTmpyrobeli im oci wlis manZilze brZandeboda, romelic gansakuTrebiT mZime iyo Cveni qveynisaTvis. aseT istoriul kaTedraze ineba ufalma Seni dadgena. RmerTma mogces Tavmdabloba da morCileba, radgan ufali ampartavnebs Semusravs, xolo TavmdabalT madls mianiWebs. niSnad episkoposis xelisuflebisa miiRe kverTxi ese, rogorc sayrdeni mZime moRvaweobisa da daloce Seni mrevli.~ (61, 1998, 11). 2004 wlis 4 ianvars episkoposi antoni aRyvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi. 2007 wlis 25 dekembers dajildovda wmida giorgis ordeniT. vanisa da baRdaTis eparqiis eklesia-monastrebi vanis olqi 1. q. vanis yovelTa qarTvelTa wmidanTa sax. samlocvelo. winamZRvari: dekanozi _ petre giorgaZe. aResruleba yoveldRiuri RvTismsaxureba olqis samRvdeloebis morigeobiT. 2. s. qedis wm. giorgis sax. eklesia. winamZRvari: dekanozi _ zaqaria dvaliSvili. 3. s. tobanieris wm. ioane naTlismcemlis sax. samlocvelo. winamZRvari: mRvdeli _ luka WuluxaZe. 4. s. amaRlebaSi, macxovris amaRlebis sax. eklesia. winamZRvari: mRvdeli _ zurab bibiCaZe. 5. s. goras wm. giorgis sax. eklesia. winamZRvari: mRvdeli _ andria paikiZe. 6. s. zeindaris wm. nikolozis sax. eklesia. winamZRvari: mRvdeli _ iason SariqaZe. 7. s. bzvanis wm. giorgis sax. eklesia. winamZRvari: mRvdeli _ nikoloz kacaZe. 8. s. SuamTis naTlisRebis sax. eklesia. winamZRvari: konstantine gabunia. 9. s. mTisZiris wm. gabriel _ imereTis episkoposis sax. eklesia. winamZRvari: mRvdeli _ abo asaTiani.

10. s. fereTas wm. giorgis sax. eklesia. winamZRvari: mRvdeli _ zosime alfaiZe. 11. s. isriTis wm. giorgis sax. eklesia. winamZRvari: mRvdeli _ panteleimon margvelaSvili. 12. s. yumuris wm. giorgis sax. eklesia. 13. s. kuSubauris yovladwmida RvTismSoblis sax. eklesia. 14. s. zemo vanis yovladwmida RvTismSoblis Sobis sax. samlocvelo. 15. s. inaSauris yovladwmida RvTismSoblis Sobis sax. eklesia. 16. s. suloris qaSveTis wm. giorgis sax. eklesia. mSenebare taZrebi 1. eparqiis sakaTedro taZari _ mSobelTa wm. dedisa Cvenisa qarTvelganmanaTleblisa Rirsisa zabulonisa da susanas sax. 2. s. muqedSi _ mTavarangelozTa sax. eklesia. 3. s. salominaoSi _ yovlawmida RvTismSoblis Sobis sax. eklesia. 4. s. sulorSi _ yovladwmida RvTismSoblis xarebis sax. eklesia. 5. s. saprasiaSi _ yovladwmida RvTismSoblis sax. eklesia. 6. s. tobanierSi _ suliwmidis gardamosvlis sax. eklesia. 7. s. uxeTSi _ wm. giorgis sax. eklesia. 8. s. ZuluxSi _ wm. mefe vaxtang gorgaslis sax. eklesia. 9. s. miqelefonSi _ wm. samebis sax. eklesia. 10. s. gadidSi _ wm. anton didis sax. mamaTa monasteri. baRdaTis olqi 1. baRdaTis olqis sakaTedro taZari _ qaSveTis stilis. zeda sarTuli iberiis yovladwmida RvTismSoblis sax. (mimdinareobs Sida samuSaoebi). qveda sarTuli wm. giorgis sax. winamZRvari: arqimandriti _ makari (abesaZe) aResruleba yoveldRiuri RvTismsaxureba olqis samRvdeloebis morigeobiT. 2. s. obCa, yovladwmida RvTismSoblis miZinebis sax. eklesia. winamZRvari: dekanozi _ daviT burjanaZe. 3. s. z. dimis wm. giorgis sax. eklesia. winamZRvari: dekanozi _ ioane yuraSvili. 4. s. varcixis yovladwmida RvTismSoblis miZinebis sax. eklesia. winamZRvari: dekanozi _ markoz svaniZe. 5. s. roxis wm. nikolozis sax. eklesia. winamZRvari: dekanozi _ ioakime isakaZe. 6. s. wiTelxevis yovladwmida RvTismSoblis taZrad miyvanebis sax. eklesia. winamZRvari: dekanozi _ basil basilaZe. 7. s. rokiTis macxovris feriscvalebis sax. eklesia. winamZRvari: mRvdeli _ miqael giorgobiani. 8. s. xanis 12 mociqulis sax. eklesia. winamZRvari: mRvdeli _ besarion mSvildaZe. 9. s. qv. dimis mTavarangelozTa miqael da gabrielis sax. eklesia. winamZRvari: mRvdeli _ serafime msxviliZe. 10. s. qv. zegnis wm. giorgis sax. eklesia.

nino

11. s. sakraulSi _ yovladwmida RvTismSoblis miZinebis sax. eklesia. 12. s. wifaSi _ ioane naTlismcemlis Sobis sax. samlocvelo. winamZRvari: mRvdeli _ melqisedek ivaniSvili. 13. s. fersaTis RvTismSoblis Sobis sax. eklesia. winamZRvari: mRvdeli _ dimitri jangulaSvili. 14. s. didvelas andria pirvelwodebulis sax. eklesia. winamZRvari: mRvdeli _ gobron zivzivaZe. 15. s. obCa-1 wm. giorgis sax. mamaTa monasteri. winamZRvari: mRvdel/monozoni _ ilia (gamyreliZe). 16. goTieTis anTimoz iverielis sax. mamaTa monasteri. mRvdelmonazoni _ efremi (nucubiZe). 17. baRdaTis wm. Tamar mefis sax. dedaTa monasteri. winamZRvari: iRumeni _ zabuloni (nodia). 18. s. Subanis wm. giorgis sax. eklesia. mSenebare taZrebi s. fersaTis wm. mowame dimitri (yifianis) sax. dedaTa moansteri. s. obCa. wm. mowame qeTevan dedoflis sax. dedaTa monasteri. s. wyalTaSuaSi _ wm. anastasia fersaTelis sax. eklesia. s. fersaTis mTavarangelozTa sax. eklesia. s. z. zeganSi _ sax. eklesia. kurort sairmeSi _ macxovris feriscvalebis sax. eklesia. kurort sairmeSi _ wm. mowame ivlita da kvirikes sax. eklesia.

mTavarepiskoposi daviTi (tikaraZe)


mTavarepiskoposi daviTi, eriskacobaSi giorgi tikaraZe, daibada 1963 wlis 1 maiss lanCxuTis raion sofel sufsaSi. 1969-1980 wlebSi swavlobda sufsis saSualo skolaSi, 1982-1989 wlebSi _ saqarTvelos politeqnikuri institutis saavtomobilo sagzao fakultetze. 1983-1985 wlebSi giorgi tikaraZem imsaxura sabWoTa armiis rigebSi. umaRlesi saswavleblis damTavrebis Semdeg igi dabrunda sofel sufsaSi, sadac saqmianobda 1994

wlamde. 1994 wels giorgi tikaraZe baTum-Semoqmedis eparqiis saepiskoposo rezidenciaSi cxovrobda sulieri moZRvris morCilebaSi. 1995 wlis 18 dekembers baTumisa da sxalTis episkoposma iobma morCili giorgi aRkveca berad da uwoda saxelad daviTi. 1996 wlis 14 ianvars meufe iobma beri daviTi akurTxa diakvnad. 19 ianvars _ ierodiakvnad, xolo 6 maiss _ mRvdel-monazvnad da daadgina baTumis wmida iob mravalvnebulis saxelobis mamaTa monastris winamZRvrad. 1997 wlis 20 ianvridan mRvdel-monazoni daviTi msaxurobda xaSuris ioane naTlismcemlis saxelobis sakaTedro taZarSi, xolo imave wlis 22 maiss dainiSna qarelis yovladwmida RvTismSoblis xarebis taZris winamZRvrad, imave dros asrulebda samwevisis mTavarangelozTa saxelobis da samwevisis cxovelmyofeli jvris saxelobis, sofel Rilevias yovladwmida RvTismSoblis Sobis taZrebis winamZRvris movaleobas. 1997 wlis 17 maiss uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqma ilia II-m mRvdel-monazon daviTs mianiWa iRumenis wodeba da oqros jvris tarebis ufleba. 1998 wlis 8 oqtombers igi gamorCeul iqna cagerisa da svaneTis episkoposad. 1998 wlis 14 oqtombers, sveticxovlis dResaswaulze, uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqma ilia II-m qarTvel mRvdelmTavarTa TanamwirvelobiT sveticxovlis sapatriarqo taZarSi iRumeni daviTi akurTxa episkoposad. iRumenma daviTma 13 oqtombers sionis sakaTedro taZarSi Semdegi sityviT mimarTa uwmidessa da unetaress, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqs ilia II-s, wmida sinodis wevrebs: `upirveles yovlisa, minda madloba Sevwiro yovladwmida samebas, romelmac auracxeliTa wyalobiTa da mowyalebiTa TvisiTa Rirsmyo me, uRirsi mona, episkoposis wmida da sapatio xarisxSi ayvanisa. Semdgomad RvTisa gmadlobT Tqven, Tqveno uwmidesobav da unetaresobav da Tqven wmida sinodis mRvdelmTavarno, esoden didi ndobisaTvis. macxovari ambobs: uaryav Tavi Tvisi da aRiRen juari Tvisi da Semomidegin me (mkr. 8,34). qristianobis erT-erTi macxovnebeli mcneba sakuTari nebis uaryofa da RvTis nebis aRsrulebaa. sinodis gadawyvetileba RvTis nebad mimaCnia, amitom morCilebiT viReb Tqvens gadawyvetilebas, gavxde episkoposi, Torem mRvdelmTavrobis pativisaTvis Tavi uRirsad mimaCnia. Segnebuli da gaazrebuli maqvs, Tu ramdenad sapasuxismgebloa da mZime mRvdelmTavris jvari, radgan igi RvTis winaSe pasuxs agebs ara marto sakuTari sulisaTvis, aramed misadmi rwmunebuli samwysosaTvis, rogorc samRvdelo dasis, aseve morwmune erisaTvis: `episkoposia is, visac abaria eri RvTisa da visac moekiTxeba pasuxi maTi sulebisaTvis~ (moc. kanoni 39). mociquli pavle gvmoZRvravs `ekrZaleniT ukeTu TavTa TquenTa da yovelsave samwysosa, romelsa-ege Tquen sulman wmidaman dagadginna moRvawed da mwysad eklesiasa uflisa RmrTisasa, romeli moigo sisxliTa TvisiTa~ (saqme. 20,28). samwysoze zrunva unda warmoadgendes mRvdelmTavris saqmianobis ZiriTad mizans. episkoposi unda zrunavdes mrevlis TiToeul wevrze da ar unda dauSvas arcerTi adamianis mowyveta eklesiisagan. Cvens gansacdelebiT aRsavse eparqiaSi mRvdelmTavars gansakuTrebuli sifxizle marTebs, vinaidan boroti gaafTrebiT ibrZvis TiToeuli sulisaTvis. rameTu eSmaki viTarca lomi myvirali mimovals da eZiebs vinmca STanTqa (1. petr. 5,8). dRes borotma saxe icvala, naTlis angelozad mogvevlina, sxvadasxva humanitaruli daxmarebiT

da mimzidveli dapirebiT cdilobs adamianTa CamoSorebas erTaderTi WeSmariti marTlmadidebluri sarwmunoebisagan. es organizaciebi sargebloben Cveni qveynis materialuri siduxWiriT. mRvdelmTavarma, garda morwmune mrevlze zrunvisa, bevri unda iRvawos gzaabneul, mwvalebelTagan motyuebul adamianTa deda eklesiaSi dabrunebisaTvis. mixaria, rom RvTis gangebiT cagerisa da svaneTis eparqiis mmarTveli gavxdi eparqiisa, sadac sxva siwmindeebTan erTad aris wmida maqsime aRmsareblis saflavi, romlis siaxloves yofnac me kidev erTxel Semaxsenebs Cems movaleobas marTlmadidebluri sarwmunoebis mtkiced da Seuryevlad dacvisa. es aris eparqia, sadac TviT komunisturi devnis drosac adamianebma daicves da daifares eklesiebi, maTSi arsebuli saeklesio saganZuri, uZvirfasesi xatebi, rac imaze metyvelebs, rom maTSi aris rwmena, magram am rwmenis srulyofa am adamianebis gaeklesiurebiT unda moxdes. kargad mesmis, rom episkoposoba udides pativTan erTad siZneleebiTa da gansacdelebiT savse cxovrebaa. amitom minda gTxovoT Tqven, Tqveno uwmidesobav da unetaresobav da wmida sinodis mRvdelmTavarno, iloceT CemTvis, Cemi gaZlierebisaTvis, imisaTvis, rom ufalma Tqveni locviT momaniWos Tavmdabloba, morCileba, moTmineba da rom SevZlo RvTisaTvis saTanadod aRvasrulo episkoposobis wmida da sapasuxismgeblo movaleoba.~ (61, 1998, 11). uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m meufe daviTs kurTxevis Semdeg am sityvebiT mimarTa: `saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da sulisa wmidisaTa. yovlad samRvdelono mRvdelmTavarno, wmida mamano, qristes mier sayvarelno dano da Zmano. dRes samociqulo eklesia sruliad saqarTvelosi did erovnul dResaswauls zeimobs _ xsenebas sveticxovlisa da zegardmo moqsovilsa kvarTisa uflisa Cvenisa ieso qristesi. es udidesi siwminde _ kvarTi uflisa, rogorc niSani mamazecieris wyalobisa, rogorc sawindari qarTvelTa zeda madlis sufevisa, saqarTveloSi I saukuneSi iqna CamobrZanebuli da ai, ukve TiTqmis oci saukunea Tayvans vscemT. mravali cremli daRvrila da mravali locva aRvlenila saqarTvelosaTvis am svetis winaSe. dResac SevsTxovT yovladwmida samebas, rom sveticxovlis madlma gaamTlianos saqarTvelo da aamaRlos qarTuli eklesia. Cvens sadResaswaulo ganwyobilebas isic aZlierebas, rom dRes episkoposis kurTxevac Sedga. yoveli axali episkoposis kurTxeva xom eklesiis cxovrebaSi istoriul movlenas warmoadgens. cagerisa da svaneTis eparqiis axal mmarTvels, meufe daviTs, ufali miscems Zalas am sapatio, magram mZime jvris satareblad. upirveles yovlisa, meufeo, wmida sinodis saxeliT gilocavT jildos, romelic ufalma giboZa. midixar eparqiaSi, sadac Senaxulia rwmena da saqarTvelos mravali siwmindea daculi, magram sadac naklebia eklesiuroba. RmerTma mogces Zala da madli, romliTac ufali mxolod TavmdabalT ajildoebs. miiRe kverTxi rogorc Zalauflebis simbolo da daloce eri sruliad saqarTvelosi.~ (61, 1998, 11). 2001 wlis 12 oqtomberidan episkoposi daviTi gadayvanil iqna bodbis eparqiis mmarTvelad. bodbis eparqia saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiaSi erT-erTi gamorCeulia. bodbeSia qarTvelTa ganmanaTleblis wmida ninos saflavi. bodbis eparqia 1925 wlis 22 oqtombris saqarTvelos sakaTalikoso sabWos dadgenilebiT gamoeyo

alaverdis eparqias. bodbis eparqiis meSveobiT inarCunebda saqarTvelos samociqulo eklesia saqarTvelodan CamoSorebul saingilos qarTvelebTan sulier kavSirs, magram bolSevikuri mmarTvelobis pirobebSi qveyanaSi xorcieldeboda agresiuli aTeizmis politika, administraciuli wesiT ixureboda eklesia-monastrebi. 1936 wlis 17 noembers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma uwmidesma da unetaresma kalistratem xelisuflebisadmi gagzavnil werilSi aRwera bodbis eparqiis mZime mdgomareoba. siRnaRis raion sofel anagaSi `miuxedavad imisa, rom Seweril gadasaxads eklesia uklebliv istumrebs, xelisuflebis adgilobrivi organoebi yovelgvar dabrkolebas uqmnian mlocvelebs: ase moxda mimdinare wlis aRdgomis dResaswaulze, roca mlocvelebi gandevnes eklesiidan. gTxovT miiRoT zomebi.~ (6, 181) XX saukunis 50-60-ian wlebSi bodbis eparqia gaerTianebuli iyo alaverdis eparqiasTan. bodbis monasteri gauqmebuli iyo, misi teritoria saavadmyofos ekava. bodbeli mRvdelmTavari Tbilisis samebis eklesiaSi wiravda. 1978 wels uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT gamorCeul iqna bodbeli episkoposi aTanase, magram eparqiaSi rTuli viTareba iyo. meufe daviTi 2001 wlidan Seudga saqmianobas. misi RvawliT bevri ram gakeTda eparqiaSi qristianuli rwmenis, samonastro cxovrebis aRorZinebisaTvis. gansakuTrebiT aRsaniSnavia wmida ninos saflavis, bodbis dedaTa monastris gamSveniereba. 2006 wlis 1 ivniss uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locvakurTxeviT meufe daviTi ayvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi. 2007 wlis 25 dekembers dajildovda wmida giorgis ordeniT.

mTavarepiskoposi andria (gvazava)


mTavarepiskoposi andria, eriskacobaSi amiran gvazava, daibada 1968 wlis 24 aprils, qalaq soxumSi pedagogebis, anatoli gvazavasa da nino arahamias RvTivsaTno ojaxSi. aTeisturi garemos miuxedavad ojaxSi yovelTvis daufaravad dResaswaulobdnen Sobisa da aRdgomis brwyinvale dResaswaulebs. RvTis rwmenas momaval mRvdelmTavars unergavda deda, nino arahamia, romelic araerTxel unaxavs mas saxlSi xatTan anTebuli sanTliT mlocveli, masve dahyavda soxumis sakaTedro taZarSi, sadac wmida ioane oqropiris sarkofags patara bavSvis cnobierebaSi gansakuTrebuli adgili ekava. momavali mRvdelmTavris sagvareulodan araerTi sasuliero piri aRizarda: dekanozebi _ miqael gvazava da misi Zma, romlebic soxumSi moRvaweobdnen da iqve mixailovis sasaflaoze arian dakrZalulebi; miqael gvazava, romelic meore msoflio omis dros soxumis sakaTedro taZris winamZRvari iyo; misi droindeli xatebi dResac soxumis sakaTedro taZarSia dasvenebuli, maT Soris gamorCeulia iveriis yovladwmida RvTismSoblis xati, romelic saswaulTmoqmedad iyo miCneuli mrevlis mier; aTonis mTaze erT-erTi ukanaskneli qarTveli moRvawe berebi maTe da aTanase gvazavebi. bebiis mxridanac kaWaravebis sagvareuloSi winaprebi sasuliero wodebas ekuTvnodnen, arahamiaTa gvaric eklesiis ymebi da xatis mcvelebi iyvnen.

soxumis XI saSualo skolis damTavrebis Semdgom man swavla samxedro saswavlebelSi, xarkovis saaviacio-sainJinro institutSi ganagrZo, romelic janmrTelobis gamo ver daasrula da 1988 soxumSi dabrunda, sadac subtropikuli meurneobis institutis teqnologiis fakultetze ganagrZo swavla da daasrula 1994 wels. mis mier eklesiis swavlebis gacnoba da eklesiuri cxovrebis dawyeba 1988-1989 wlebidan iwyeba, rac aseve ojaxis wevrebis, Zmis meuRlis _ marina amaRlobelis daxmarebiT moxda. gansakuTrebuli gavlena masze mRvdel-monazon serafime rouzisa da wm. mRvdelmTavar egnate brianCaninovis naazrevma moaxdina. mis sulier aRzrdaSi didi wvlili miuZRvis ara-erT cnobil sasuliero moRvawes, romelTagan aRsaniSnavia misi pirveli moZRvari, soxumis sakaTedro taZris uxucesi mRvdelmsaxuri, dekanozi ioseb severini, sqiarqimandriti vitali (sidorenko); sqimiRumenia serafima (sidorenko); beri konstantine, zalitis kunZulze moRvawe dekanozi nikolozi (gurianovi), afxazeTis udabnoSi mcxovrebi ber-monazvnebi; werilobiTi urTierToba hqonda arqimandrit ioane krestiankinTan. amave periodSi xSirad dadioda siwmindeebis mosalocad rogorc saqarTveloSi, aseve ukrainasa da ruseTSi: wm. svimon kananelis saflavi; wm. vasiliskos aRsrulebis adgili da misi wyaro; wm. ioane oqropiris micvalebis da wm. ioane naTlismcemlis Tavis povnis adgilebi komanSi; axali aTonis monasteri; kiev-peCoris lavra; wm. serafime sarovelis nawilebis aRmoCenam da 1991 wels diveevos monasterSi maT gadasvenebaSi monawileobam axalgazrda kacSi gansakuTrebuli sulieri gardatexa moaxdina. am periodSi moiloca optis udabnos monasteri, ramac kidev ufro gauRrmava ber-monazvnuli cxovrebis survili. is ukve imyofeboda optis udabnoSi, sadac apirebda samonazvno cxovrebis Sedgomas, magram saqarTveloSi ganviTarebulma movlenebma mSobliur qalaqSi dabrunebis gadawyvetileba miaRebina. afxazeTSi saomari operaciebis dros monawileobda sxvadasxva humanitarul misiebSi da saomar moqmedebebSi. amave periodSi dauaxlovda cxumafxazeTis mRvdelmTavars, episkopos daniels (daTuaSvili), romlis soxumidan iZulebiT wamosvlis Semdgom, meufe danielisadmi daqvemdebarebul martyofis monasterSi daiwyo momavalma mRvdelmTavarma sasuliero moRvaweoba. 1994 wels sveticxovlis taZarSi morCilad, lazares SabaTs ki berad aRkveces da saxelad andria uwodes. 1995-1996 wlebSi moRvaweoba axlad daarsebul zugdidisa da caiSis eparqiaSi, sof. korcxelis RvTismSoblis miZinebis istoriul monasterSi ganagrZo. 1996 wlis 17 seqtembers mTavarepiskoposma danielma q. zugdidis sakaTedro taZarSi ber andrias diakvnad daasxa xeli, xolo imave wlis 13 dekembers uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis ilia II-is mier, q. rusTavis sakaTedro taZarSi xeldasxmul iqna mRvdlad. msaxurobda q. Tbilisis samxedro akademiis wm. mTavarangelozTa saxelobis taZris winamZRvrad. 1997 wels dainiSna saqarTvelos eklesiis erT-erTi umTavresi samonastro kompleqsis, daviT garejelis lavris winamZRvrad da dajildovda iRumenis wodebiT.

1998 wlis 18 oqtombers, wm. grigol xanZTelis xsenebis dRes, wmida sinodis ganCinebis Sesabamisad xeldasxmulia sagarejosa da gurjaanis episkoposad. 2001 wlis 14 oqtombers wm. sinodis gadawyvetilebiT mRvdelmTavari andria dadginda samTavisisa da goris eparqiis mmarTvelad. 17 noembers iRumenma andriam episkoposad xeldebis win am sityvebiT mimarTa sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq ilia II-s: `wlevandeli sveticxovloba Cveni erisa da eklesiisaTvis gansakuTrebuli sixarulis momniWebelia. am dReebSi moxda didi istoriuli movlena _ wmida sinodis aRvseba. metad niSandoblivia, rom axali mRvdelmTavrebis gamorCeva daiwyo kaTolikos, arsen didis grigol xanZTelis mowafis, xsenebis dRes, xolo maTi kurTxeva sruldeba TviT RmerTSemosili mamis grigol xanZTelis dResaswaulze. grigol xanZTeli da misi mowafeebi saqarTvelos istoriaSi warmoadgenen erisa da eklesiis erTianobis simbolos, swored erisa da eklesiis erTianobisaken mogviwodebs dRes ufali da gansakuTrebuli roli am saqmeSi ekisreba saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinods. SiSi mipyrobs, roca warmovidgen, Tu raoden didia mRvdelmTavris pasuxismgebloba itvirTo da ixsna samwyso Seni. gansakuTrebiT Znelia es dRes, roca JamTa siavis gamo gabneuli cxovari cdilobs daubrundes deda eklesiis wiaRs. am mZime jvars, upirveles yovlisa, viReb eklesiisadmi morCilebiT da amave dros RvTisadmi udidesi sasoebiT, rameTu SeuZlebeli kacTagan, SesaZlebelia RvTis mier. wmida mociquli pavle timoTes mimarT epistoleSi brZanebs: `glocav ukeTu yovlisa wina, raiTa hyofde vedrebasa, locvasa, Tayvaniscemasa da madlobasa yovelTa kacTaTvis... rameTu ese ars keTil da saTno winaSe macxovrisa Cvenisa RmerTsa, romelsa yovelTa kacTai hnebavs cxovrebai da mecnierebasa WeSmaritebisasa mosvlai~. episkoposis msaxureba aris zrunva eklesiisa da erisaTvis, mokrZalebiT sityvasa da saqmeSi sulgrZelobiTa da moTminebiT, sibrZniTa da didi siyvaruliT kacTa mimarT. eklesiis siZlieres vxedav samRvdeloebis mtkice sarwmunoebaSi da keTil magaliTSi, monazonTa dasis ganmtkicebaSi, raTa isini, rogorc sulier mebrZolTa mowinave razmi, iyvnen magaliTi RmerTis SiSisa, simdablisa. eri da beri es xatovani qarTuli gamonaTqvami, saukuneebis manZilze tradiciad qceul erisa da eklesiis erTianobas asaxavs. rogorc adamianis sxeulSi yvelafers aerTianebs suli, aseve suli wmida aerTianebs morwmune ers. didi mondomebiT unda gavufrTxildeT urTierTSoris mSvidobas, vfiqrob rom amisaTvis aucilebelia Cven ers davanaxoT siwmide, sikeTe da sibrZne sarwmunoebisa, Tavad ki davinaxoT eris inteleqti, warmovidginoT misi avi da kargi, misi SesaZleblobani. gansakuTrebiT es exeba axalgazrda Taobas. amgvari msaxureba usazRvro siyvarulsa da Tavganwirvas moiTxovs. igi aucilebelia imisaTvis, rom am urTules Jams adamianma miakvlios xsnis erTaderT WeSmarit gzas, romlis dasabami da dasasruli RmerTia. erTxel kidev mogaxsenebT uRrmes madlobas Tqven, uwmideso da unetareso meufeo, Cemi uRirsebisadmi gamoCenili ndobisa da gaRebuli pativisaTvis. gmadlobT Tqven yovladsamRvdelono meufeno, Cemi Tanadgomisa da gamxnevebisaTvis. madlobas vwirav yvelas, vinc gaiziara Cveni sixaruli da dagvloca gulsa Sina Tvissa. dRes mdgomare winaSe udides siwmideTa CvenTa, didia winaparTa, kaTolikos patriarqTa da yovelTa zeciurTa mfarvelTa CvenTa,

muxlmodrekili gevedrebiT yvelas _ locva hyavT CemTvis, raTa Semewios ufali da SemaZlebinos msaxureba RmrTisa da kacTa vidre aRsrulebamde Cemi amqveyniuri cxovrebisa. amin.~ (68, 2001, 11). uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m aRniSna: `RvTis madliTa da wyalobiT dRes Seivso saqarTvelos samociqulo eklesiaSi 27 eparqiis mRvdelmTavarTa ricxvi. axla ukve yvela eparqias Tavisi mRvdelmTavari hyavs. amqveynad SemTxveviT araferi ar xdeba, arc isaa SemTxveviTi, wmida sinodis wevrTa ricxvi wmida grigol xanZTelis xsenebis dRes daviT garejis monastris winamZRvarma aRavso. es imas niSnavs, rom wmida grigol xanZTeli da wmida mama daviTi saqarTvelosa da meufe andrias gansakuTrebiT mfarveloben. ufali ambobs: me var gza, WeSmariteba da sicocxle. bednieria adamiani, romelic ipovis qristes gzas, gaigebs ra aris Wesmariteba da saukuno cxovrebas daimkvidrebs, amisaTvis aris yvela adamiani, gansakuTrebiT mRvdelmTavari mowodebuli. udidesi pasuxismgebloba akisria mRvdelmTavars RvTisa da eris winaSe, magram ufali, romelmac es jvari giboZa, dagifaravs da Zalas mogcems, wmida grigol xanZTeli da wmida mama daviTic Segewevian. wmida grigol xanZTeli, romlis xsenebasac dRes aRvasrulebT, gansakuTrebuli moRvawea Cveni erisa da eklesiis istoriaSi. warCinebuli da didebuli mSoblebis Svilma qarTlis mTavris, nerses sasaxleSi aRzrdilma grigolma samoRvaweo asparezzed arabTagan ganadgurebuli samxreT saqarTvelo, tao-klarjeTi airCia. misi moRvaweobisaTvis oTxi ram iyo damaxasiaTebeli: 1. asketizmiT miRweuli maRali suliereba. 2. monastrebis daarseba. 3. saxelmwifosa da eklesias Soris swori urTierTobis damyareba... meufe andria, Tqven axalgazrda brZandebiT, kidev bevri ramis Seswavla SegiZliaT... gasakeTebeli bevria. Cveni eklesiis mraval wmindanze tropar-kondakebic ki araa dawerili. Segewios wmida daviT garejeli, wmida nino, wmida grigol xanZTeli da yovladwmida RvTismSobelma gadagvafaros mowyale kalTa, Tu Tavmdabloba da morCileba geqneba, RvTis did madls miiReb. mamaSvilurad gilocav wmida sinodisa da Cemi saxeliT mRvdelmTavris xarisxSi ayvanas, romelic arc Seni damsaxurebis Sedegia da arc Cveni gadawyvetilebisa, aramed neba RvTisa. miiRe kverTxi, daloce Seni samwyso da iloce sruliad saqarTvelosaTvis.~ (68, 2001, 11). 2006 wlis 16 noembers, gorSi myofma sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqma ilia II-m nayofieri moRvaweobis aRsaniSnavad episkopos andrias mTavarepiskoposis wodeba mianiWa. 2007 wlis 25 dekembers igi dajildovda wmida giorgis ordeniT. 2008 wlis agvistoSi, ruseT-saqarTvelos omis dros, mRvdelmTavari andria erTaderTi umaRlesi oficialuri piri iyo, romelmac ar datova qalaqi da bolomde cdilobda darCenili mosaxleobis gamxnevebas. is pirveli Caudga saTaveSi da piradad xelmZRvanelobda okupirebul teritoriebze humanitarul misiebis ganxorcielebas. aqtiurad iyo CarTuli tyveT myofi saqarTvelos moqalaqeebis dabrunebis da daRupuli meomrebis gadmosvenebis saqmeSi, risTvisac 2008 wlis 16 seqtembers saqarTvelos umaRlesi saxelmwifo jildo wm. vaxtang gorgaslis pirveli xarisxis ordeni eboZa. mRvdelmTavar andrias saxels ukavSirdeba samTavisisa da goris eparqiaSi saeklesio cxovrebis aRorZineba. amJamad eparqiaSi moqmedebs 42

eklesia, ori mamaTa da erTi dedaTa monasteri, dafuZnda saeparqio da saepiskoposo saxli, amoqmedda Rirsi mama giorgi mTawmindelis saxelobis gimnazia, romelic ganTavsebulia goris istoriul-sasuliero saswavleblis axladaRdgenil SenobaSi, wm. kvirikesa da ivlitas saxelobis sabavSvo baga-baRi, saswavlo kursebi medaviTne da mgalobelTaTvis, soflebSi, sadac jer ar moqmedebs taZari, amoqmedda samrevlo skolebi. amJamad q. gorSi mimdinareobs macxovris aRdgomis sakaTedro taZris, wm. nikolozis, wm. mTavarangelozTa, wm. mowame cxra Zma xerxeuliZeTa taZrebis mSenebloba. ukve ramodenime welia warmoebs qarTuli kulturis ori sanimuSo Zeglis, atenis sionis monastrisa da samTavisis sakaTedro taZris maStaburi kvleva-reabilitacia. 2006 wlidan goris gimnaziis kedlebSi dafuZnda yovelwliuri saSobao festivali `geneTlia~, sapatriarqos saswavlo dawesebulebebs Soris. dReisaTvis eparqiis sasuliero dass Seadgens aTi dekanozi, ori iRumeni, erTi mRvdelmonazoni, erTi iRumenia, ToTxmeti mRvdeli, sami diakoni, 20 ber-monazoni, 13 morCili. mTavarepiskopos andrias mier xeldasxmulia 18 mRvdelmsaxuri. eparqiaSi moqmedebs saeparqio sabWo, samdivno, kancelaria, xuroTmoZRvrebis samsaxuri, sameurneo-ekonomikuri samsaxuri, ufaso sasadilo xelmokle ojaxebisaTvis, mosaxleobis fsiqo-socialuri da wamaldamokidebulTa sareabilitacio centri `gadarCenis gza~ `atenis sionis aRorZinebis~, `samTavisisa da goris eparqiaSi taZrebisa da monastrebis dacvisa da reabilitaciis~ fondebi, samxatvro saxelosno, eparqiis oficialuri veb-gverdia _ www.sg-sakdari.ge mTavarepiskoposi andria monawileobda adgilobriv da saerTaSoriso konferenciebSi: italia, q. kamaldoli, 2002 weli, sakonferencio Tema _ afxazeTis konfliqtis Sesaxeb; q. Tbilisi, 2005 weli, sakonferencio Tema _ qristianoba da erovneba; poloneTi, q. varSava, 2007 weli, sakonferencio Tema _ samonazvno tradicia saqarTveloSi samTavisis taZris arqeologiuri gaTxrebis fonze; poloneTi, q. varSava 2008 weli, sakonferencio Tema _ mokle cnobebi Zveli qarTuli samonastro wes-gangebebis Sesaxeb; q. Tbilisi, 2008 w. _ saerTaSoriso konferencia; ruseTi, q. moskovi, 2009 w. wm. tixonis saRvTismetyvelo universiteti, sakonferencio Tema _ Zveli qarTuli samonastro wes-gangebebi. mTavarepiskopos andrias oficialuri vizitebi: ierusalimi, 1999 weli _ qarTuli kulturis dReebi israelSi; ukraina, 2002 weli _ kiev-peCoris lavris daarsebis 950 weli; egvipte, q. aleqsandria, 2006 weli _ aleqsandriis sapatriarqos Senobisa da sakaTedro taZris kurTxeva; poloneTi, q. varSava, 2006 weli _ poloneTis marTlmadidebeli eklesia da varSavis universiteti; ruseTi, q. voroneJi 2006 weli _ iveriis RvTismSoblis qarTuli taZris saZirkvelis kurTxeva. ruseTi, q. moskovi, 2008 weli _ Sexvedra ruseTis patriarqTan. molocvebi: palestina, egvipte, saberZneTi, italia, ruseTi, poloneTi.

eparqiaSi moqmedi taZrebi: qalaqi gori: RvTismSoblis Sobis sakaTedro taZari; xarebis taZari; yovladwmida samebis taZari; iveriis RvTismSoblis taZari; Rirsi mama giorgi mTawmindelis saxelobis taZari; karaleTi: wmida samebis taZari; wmida pirvelmowame arqidiakon stefanes saxelobis taZari; varianis RvTismSoblis miZinebis taZari; burbukis mTavarangelozis taZari; skris RvTismSoblis miZinebis eklesia; zertis RvTismSoblis Sobis taZari; arbos wmida giorgis saxelobis taZari; gorijvris wmida giorgis saxelobis taZari; fxvenisi: ioane naTlismcemlis saxelobis taZari; wmida giorgis saxelobis taZari; yelqceulis wmida giorgis saxelobis taZari; xviTis RvTismSoblis miZinebis taZari; meRvrekisis ioane naTlismcemlis Sobis taZari; ergneTis RvTismSoblis taZari; ufliscixis wmida giorgis saxelobis taZari; araSenda: RvTismSoblis eklesia; mTavarangelozis eklesia; flavis ioane naTlismcemlis saxelobis taZari; samTavisis amaRlebis sakaTedro taZari; qalaqi kaspi: Teodore tironis saxelobis eklesia; wmida giorgis saxelobis eklesia;

kavTisxevis wmida giorgis saxelobis ori eklesia; okamis wmida giorgis saxelobis taZari; doesis wmida samebis taZari; axalqalaqis RvTismSoblis miZinebis taZari; metexis RvTismSoblis miZinebis taZari; gomis naTlismcemlis taZari;

erTwmindis wmida evstati plakidas saxelobis taZari; eparqiis sasuliero dasi: dekanozi nodari (beriaSvili); dekanozi aleqsandre (daraxveliZe); dekanozi giorgi (gabliSvili); dekanozi ioane (cxviraSvili); dekanozi gedeoni (SalaSvili); dekanozi kirile (xulordava); dekanozi giorgi (sidamoniZe); dekanozi giorgi (xojava); dekanozi ioane (kalatoziSvili); mRvdeli ioane (cecxlaZe); mRvdeli iubinali (maraneli); mRvdeli konstantine (babiaSvili); mRvdeli daviTi (kuWava); mRvdeli ilia (xomeriki); mRvdeli daviTi (kasraZe); mRvdeli aleqsandre (qsovreli); mRvdeli andria (midodaSvili); mRvdeli RvTiso (sexniaSvili); mRvdeli vaxtangi (nikolaiSvili); mRvdeli Tadeozi (qebaZe); mRvdeli iakobi (gejaZe); mRvdeli petre (titviniZe); mRvdeli giorgi (iaseSvili); mRvdeli Tevdore (suluaSvili); diakvani giorgi (kareliZe); iRumeni kozma (gujabiZe); iRumeni damiane (xufenia); iRumenia nino (mazaniSvili).

Rirsi mama giorgi mTawmindelis saxelobis goris gimnazia eparqiaSi amoqmedda Rirsi mama giorgi mTawmindelis saxelobis istoriuli gimnazia, romelic ganTavsebulia goris sasuliero saswavleblis yofil SenobaSi. gimnaziaSi iswavleba saxelmwifo erovnuli gegmiT gaTvaliswinebuli sagnebi, aseve saRvTo sjuli da Zveli qarTuli ena. 1817 wlis oqtomberSi goris sasuliero saswavlebelSi moswavleTa miReba daiwyo, sazeimo gaxsnis oficialuri ceremoniali ki 1818 wlis 16 maiss Sedga, romelsac imdroindeli goris mazris mTeli Tavadaznauroba da samRvdeloeba daeswro. paraklisis gadaxdis Semdeg sityva warmoTqva saswavleblis zedamxedvelma neSumovma. saswavleblis materialuri

uzrunvelyofa mitropolit Teofilaqtes gankargulebiT, ruisis arqimandrit nikifores daevala, xolo saswavlo programebiT, saxelmZRvaneloebiTa da instruqciebiT igi Tbilisis sasuliero seminariam moamaraga. Tavdapirvelad, marTlmadideblebis garda, saswavlebelSi kaTolikeebi da grigorianelebic miiRes, sul 48 moswavle, romelTa asaki 6-dan 17 wlamde iyo. mkacri disciplinis miuxedavad, moswavleTa ricxvi yovelwliurad izrdeboda. 1865 wels maTma raodenobam 110-s miaRwia. 1836 wels saswavlebels samisionero xasiaTi mieca., ris gamoc Seicvala saswavlo gegmebi. ZiriTad sagnebs, rusuls da qarTuls, osurisa da TaTruli enis swavlac daemata. garda amisa, saswavlebelSi iswavleboda Zveli slavuri gramatika, ariTmetika, saeklesio galoba, katexizmo, berZnuli da laTinuri enebi. didi yuradReba eqceoda Targmnas qarTulidan rusulad da rusulidan qarTulad. 1867 wels ruseTis imperiaSi ganxorcielebuli sasuliero saswavleblebis struqturuli cvlilebebis gamo, Sesabamisi cvlilebebi moxda goris sasuliero saswavlebelSic, daarsda saswavleblis gamgeoba, romelSic Sediodnen: zedamxedveli, inspeqtori, samRvdeloebis ori da maswavlebelTa erTi warmomadgeneli. goris sasuliero saswavlebeli ara marto saqarTvelos, aramed amierkavkasiis saukeTeso saswvleblad iyo miCneuli. samazro qalaqebs Soris pirveli biblioTeka swored aq, 1862 wels gaixsna, romelic me-19 saukunis 80-ian wlebSi xanZarma gaanadgura. (gadarCenili fondi TbilisSi, imdroindel i. gogebaSvilis saxelobis saxalxo ganaTlebis biblioTekaSi gadaitanes). saswavlebeli ganTqmuli iyo mgalobelTa gundiT, romelic 1879 wels simon kasraZem Camoayaliba, warmatebuli muSaobis Sedegad gundma ramdenime TveSi SeZlo koncertebis gamarTva gorsa da goris mazraSi. SemdgomSi gunds saTaveSi Caudga s. gogliCiZe. 1879 wlidan goris sasuliero saswavleblis administraciasa da goris mmarTvelobas Soris mimowera daiwyo sasuliero saswavleblisaTvis axali Senobis asaSeneblad miwis nakveTis gamoyofis Taobaze. male miwis nakveTi saswavlebels usasyidlod gadasca Tavadma erisTavma mtkvris marcxena sanapiroze, baRTan axlos. arqiteqtorma abesalomovma moamzada Senobis gegma, damtkicda mSeneblobis xarjTaRricxvac 68 270 rublisa da 19 kapikis odenobiT. 1886 wlis 11 noembers goris sasuliero saswavleblis gamgeobas neba daerTo ewarmoebina saamSeneblo samuSaoebi saswavleblis asagebad (masSi eklesiiTa da kankeliT). 1888 wels goris sasuliero saswavlebeli axlad aSenebul orsarTulian SenobaSi gadavida, 1889 wlis 24 seqtembers (7 oqtomberi) ki masSi ganTavsebuli taZari Rirsi mama giorgi mTawmindelis saxelze ikurTxa. 1888-1894 wlebSi goris sasuliero saswavleblis gamgeobaSi Sediodnen: saRvTo sjulis maswavlebeli _ daviT ivanes Ze daToSvili (Tavmjdomare), giorgi saZagliSvili (wmida kirion II) _ wmindanTa istoriis maswavlebeli, sofrom mgalobliSvili _ qarTuli enisa da literaturis maswavlebeli, pavle giorgis Ze burjanaZe _ maTematikis maswavlebeli, aleqsandre danielis Ze italinski _ rusuli enisa da literaturis maswavlebeli da sxv. goris sasuliero saswavleblis kursdamTavrebulni:

1883 wels wmida kirion meore, kievis sasuliero akademiaSi ganaTlebis miRebisa da odesis sasuliero seminariaSi inspeqtoris TanaSemwed muSaobis Semdeg, dabrunda saqarTveloSi da muSaoba daiwyo goris sasuliero saswavlebelSi; kaTolikos-patriarqi efremi II (sidamoniZe); kaTolikos-patriarqi leonide (oqropiriZe); ioseb juRaSvili-stalini sabWoTa imperiis erT-erTi Semqmneli; iakob gogebaSvili _ pedagogi, mecnieruli pedagogikis fuZemdebeli saqarTveloSi, publicisti, sabavSvo mwerali, sazogado moRvawe; sofrom mgalobliSvili _ mwerali, sazogado moRvawe. 1867 wels daasrula goris sasuliero saswavlebeli, xolo Semdgom Tavad aswavlida am saswavlebelSi qarTul enasa da literaturas; konstantine mamacaSvili _ sazogado moRvawe, mwerali, ruseTis armiis general-leitenanti. 1884 wels samxedro samsaxuridan gadadgomis Semdeg aqtiurad Caeba sazogadoebriv-kulturul saqmianobaSi. igi iyo Tbilisis saTavadaznauro saswavleblis erT-erTi damaarsebeli, `qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis~ damfuZnebeli sabWos wevri, TanamSromlobda qarTul Jurnal-gazeTebSi _ `guTnis deda~, `iveria~, `droeba~, `moambe~. ia kargareTeli _ kompozitori, folkloristi, momRerali, sazogado moRvawe; aleqsandre (sandro) kavsaZe _ mReroda goris sasuliero saswavlebelSi arsebul s. gogliCiZis gundSi, bolo klasebSi am gundis lotbari iyo. 1894 wlidan aswavlida goris dawyebiT skolaSi simReras da iqve daaarsa momReralTa gundi, romelSic vano sarajiSvilic mReroda. s. kavsaZem gundebi daaarsa TbilisSi, tyibulsa da WiaTuraSi. 1935 wels ki Camoayaliba TbilisSi aRmosavleT saqarTvelos xalxuri simRerisa da cekvis saxelmwifo ansambli. 1905 wlis revoluciis zegavleniT goris mazris mosaxleobam sasuliero saswavleblis gauqmeba moiTxova. amas mxari dauWira sasuliero wodebis dabalma fenamac, magram zemdgomi instanciebi ar daeTanxmnen da saswavlebelma gaagrZela arseboba. 1917 wels, roca droebiTam mTavrobam dadgenileba miiRo yvela saswavleblis ganaTlebis saministros uwyebaSi gadasvlis Sesaxeb, goris sasuliero saswavlebeli daixura. XXI saukunis dasawyisSi, yofili sasuliero saswavleblis Senoba kvlav eklesias daubrunda. gaCnda idea, saswavlebels dabruneboda misi Tavdapirveli daniSnuleba _ saganmanaTleblo funqcia. samaTavisisa da goris eparqiis episkoposis, andrias kurTxeviT, momzadda Senobis reabilitaciis proeqti, romlis xorcSesxma SesaZlebeli gaxda kerZo SewirulobiT. 2006 wlis 30 oqtombers istoriuli samarTlianoba aRdga. gorSi, samefo quCaze, 1917 wels iZulebiT gauqmebuli sasuliero saswavleblis ganaxlebul SenobaSi Rirsi mama giorgi mTawmindelis saxelobis gimnazia gaixsna. saswavlebelSi daireka pirveli zari da dawyebiTi safexuridan 80mde aRsazrdelma daiwyo swavla. 2006 wlis 31 oqtombers axladaRdgenil taZarSi Catarda pirveli wirva. taZari Rirsi mama giorgi mTawmindelis saxelze ikurTxa.

gimnaziaSi swavleba gagrZeldeba sabazo da saSualo doneze. aRsazrdelebi saskolo sagnebTan erTad Seiswavlian: Zvel qarTul enas, saRvTo sjuls, marTlmadidebluri eklesiis istorias, xelovnebis istorias, qarTul xalxur simRerebs, saeklesio sagaloblebs. aseve eqnebaT SesaZlebloba daeuflon xelgarjilobis ostatobas, xeze kveTasa da xatweris teqnikas, qarTul cekvebs; amave dros gaecnobian Tanamedrove teqnologiur miRwevebs da Seiswavlian maTi gamoyenebis meTodebs. gimnaziis ganviTareba gulisxmobs ara marto saswavlo procesis Tanamedrove doneze warmarTvasa da moswavleTa mier Zveli qarTuli xelovnebis ostatobis dauflebas, aramed mZlavri samecniero da saganmanaTleblo centris Camoyalibebas. gimnaziaSi ganTavsdeba eparqiis muzeumi. Seiqmneba wmida kirion II-is sazogadoeba, romelic Seiswavlis samTavisisa da goris eparqiis istoriis ucnob movlenebs, aq moRvawe cnobil pirovnebaTa RvTivsaTno saqmeebs, samecniero kvlevaSi Caabams axalgazrdobas, raTa wmida giorgi mTawmindelis madliT, misi Rirsebis darad, saswavlebeli iqces qarTuli sulierebis, xelovnebis, kulturisa da ganaTlebis saukeTeso samWedlod.

mTavarepiskoposi petre (caava)


mTavarepiskoposi petre, eriskacobaSi paata revazis Ze caava, daibada 1970 wlis 7 aprils qalaq senakSi. 1987 wels daamTavra senakis VII saSualo skola; xolo _ 1992 wels Tbilisis saxelmwifo universitetis sainJinro-ekonomiuri fakulteti. 1997-2000 wlebSi swavlobda Tbilisis sasuliero seminariaSi da amave dros cxovrobda da aRasrulebda morCilebas saqarTvelos sapatriarqoSi rezidenciaSi. 2000 wlis ivlisidan sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT morCili paata (caava) gaigzavna yazbegis raionis sofel snoSi _ sulierebisa da kulturis centris dasaarseblad. 2000 wlis 27 agvistos baTumisa da sxalTis mTavarepiskoposma dimitrim sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT berad aRkveca yazbegis raionis sofel snos wm. giorgis saxelobis taZarSi da uwoda saxeli petre, misi mfarvelia wmida petre mociquli; baTumisa da sxalTis mTavarepiskoposma dimitrim imave wlis 28 agvistos, yovladwmida RvTismSoblis miZinebis dResaswaulze, gergetis wm. samebis saxelobis taZarSi ber-diakvnad daasxa xeli. 2000 wlis 3 noembers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia II-m gergetis yovladwmida samebis taZarSi ber-diakon petres mRvdel-monazvnad daasxa xeli. mas daevala mRvdelmsaxureba yazbegis raionSi, snos xeobis soflebSi. amave dros

mRvdel-monazoni petre ganagrZobs saqarTvelos sapatriarqos sofel snos Siola RuduSauris saxelobis sulierebisa da kulturis centris xelmZRvanelobas. 2002 wlis 16 ivliss, gergetobis dResaswaulze, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia II-m mRvdelmonazoni petre daajildova oqros jvriT da aRiyvana iRumenis xarisxSi. 2002 wlis 17 oqtombers saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wminda sinodis gadawyvetilebiT wilknis eparqias gamoeyo yazbegis raioni da axali saeklesio administraciuli dayofis mixedviT mas stefanwmindisa da xevis eparqia ewoda. am eparqiis episkoposad wminda sinodma gamoarCia iRumeni petre (caava). 19 oqtombers, sionis sakaTedro taZarSi episkoposad wardginebisas iRumenma petre brZana: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, yovladsamRvdelono meufeno, patiosano mamano, qristes mier sayvarelno Zmebo da debo. wmida fsalmunTmgalobeli da winaswarmetyveli daviTi brZanebs: `did xar Sen, ufalo, da sakvirvel arian saqmeni Senni da vervin SemZlebel ars madlis micemad sakvirvelebaTa SenTa~. marTlac, saocaria da usazRvro gangeba RvTisa. WeSmaritad, am gangebiT, Tqveni uwmidesobisa da unetaresobis locva-kurTxeviTa da saqarTvelos wmida sinodis gadawyvetilebiT, gamorCeuli viqmeni episkoposad RvTivdaculisa stefanwmidisa da xevis eparqiis samwysosi. vmadlob yovladmowyale RmerTs, romelmac momiwoda esoden didi msaxurebisaTvis. me Segnebuli maqvs is umZimesi da sapatio jvari, romelsac makisrebs maRali RmerTi. muxls viyri saqarTvelos eklesiisa da axladSeqmnili eparqiis mrevlis winaSe, romelsac sasoebiT unda emsaxuros Cemi Zali da goneba. unda emsaxuros im sarwmunoebiT, riTac beTlemis gamoqvabuli Tu gergetis wmida sameba iqna aSenebuli am kuTxis Rirseul winaparTa mier. isini xom yovelTvis gamoirCeodnen sarwmunoebrivi SemarTebiT... vaxuSti bagrationi moixseniebs maT, rogorc `kacni mbrZolni, Zlierni, axovanni da haerovanni~. moxeveni sagangebod aSenebdnen eklesia-monastrebs iseT miuval adgilebSi, sadac misvlac ki aRmsareblobas utoldeboda. dResac, Cvens metad mZime da apokalifsur droSi, gansakuTrebulia misia mTisa da saqarTvelos CrdiloeT sazRvrisa. me mxolod is damrCenia, maxsovdes wmida pavle mociqulis sityvebi: `kacad _ kacadman Tavisi tvirTi itvirTos~ da, agreTve: `jer ars episkoposisa, raTa ubralo iyos, frTxil, wmida, Semkul, stumarTmoyvare, swavlul~. wmida werilSi ufali Tavisi siyvarulis dasamtkiceblad mociqulisagan iTxovs: `damwysen cxovarni Cemni~. e.i. ara _ Senni, aramed _ `Cemni~... Tqvenia samwyso xevisac da sruliad saqarTvelosi, Tqveno uwmidesobav da unetaresobav. macxovari eubneba mociquls: `raJams dahberde, ganipyrne xelni Senni da sxuaman Segartyas Sen da wargiyvanos, vidreca Sen ara gindes~. Zrwola mipyrobs, rodesac gonebis TvaliT vWvret Cems tvirTs RvTis winaSe, romelic uxilavad aq myofs.

viReb am xarisxs, rogorc RvTis nebas Tqveni gonieri guliT gacxadebuls, Tqveno uwmidesobav da unetaresobav. miviReb isev RvTisadmi da Tqveni locvebisadmi sasoebiT, Tqveni mamamTavruli Semweobis imediT. gmadlobT, Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, gmadlobT, yovladsamRvdelono mRvdelmTavarno, Cemi episkoposad gamorCevisa da egzom didi ndobisaTvis. locva hyavT CemTvis, raTa SevZlo keTilad aRvasrulo neba uflisa _ sadidebelad RvTisa da sasikeTod Cveni deda eklesiisa.~ (68, 2002, 10). uwmidesma da unetaresma ilia II-m miuloca meufe petres episkoposis xarisxSi amaRleba da stefanwmindisa da xevis mRvdelmTavrad daadgina. kurTxevis Semdeg saqarTvelos patriarqma stefanwmindisa da xevis episkoposs am sityvebiT mimarTa da brZana: `Tqveno yovladusamRvdeloesobav, stefanwmidisa da xevis episkoposo petre! aRsrulda gangeba RvTisa da dRes madli sulisa wmidisa _ `uZlurTa mkurnali da naklulevanTa aRmavsebeli~ _ gardamovida Sen zeda da gewoda episkoposi stefanwmidisa da xevisa. es aris istoriuli movlena imitom, rom xevi da darialis xeoba aris saqarTvelos karibWe, romelsac qarTveli xalxi Tavisi rwmeniT, SemarTebiTa da vaJkacobiT mudam icavda. araerTi SemTxveva yofila Cvens istoriaSi, rodesac mteri cdilobda swored darialis karibWidan Semosuliyo saqarTveloSi. da ai, dRes, gangebiTa RvTisaTa, Cveni marTlmadidebeli eklesiis istoriis ganmavlobaSi pirveli SemTxvevaa, roca xevsa da stefanwmidas Tavisi episkoposi hyavs. didia pativi, romelic miiRe RvTisagan, magram, amaze didia is pasuxismgebloba, romelic dagekisra. Sen yvelaferi unda gaakeTo imisaTvis, rom sulierad amaRldes xalxi, ganmtkicdes marTlmadidebeli sarwmunoeba, amoqmeddes eparqiis yvela taZari da monasteri. magram, amasTan erTad, yvelaferi unda gaakeTo imisaTvis, rom gamravldes da ganmtkicdes mosaxleoba am istoriul kuTxeSi. me darwmunebuli var, rom dRes Cvenze metad Cveni winaprebi xaroben imitom, rom oriaTasi wlis manZilze elodnen am bednier dRes. Cven, upirveles yovlisa, vmadlobT ufals, rom RvTis wyalobam am uZvelesi kuTxis episkoposad Seni dadgineba ineba. Tu pirovnebis Sinagani cxovreba sworad viTardeba, roca adamians dideba eZleva, paralelurad imaze meti Tavdabloba unda mieces. me darwmunebuli var, rom Sen, uwindeliviT, WeSmariti marTlmadidebluri rwmenis, siyvarulis, Tavmdablobis, qvelmoqmedebisa da sikeTis magaliTi iqnebi. Sen yvelafers gaakeTeb, rom mosaxleoba gamravldes am kuTxeSi imitom, rom es sWirdeba ara marto xevs, aramed mTel saqarTvelos. me darwmunebuli var, rom mxarSi amogidgeba samRvdeloeba, romelic iq erTgulad msaxurobs. xelisufleba da mTeli mosaxleoba, romelsac Zalian uyvarxar da pativs gcems im imediT, rom RmerTi mudam Tqveni mfarveli iqneba. miiReT es kverTxi mRvdelmTavrisa, rogorc simbolo Zalisa da uflebisa, amave dros, RvTis Sewevnisa. daloceT Tqveni samwyso, aq mdgomareni da sruliad saqarTvelo, raTa movides Cven zeda madli sulisa wmidisa, amin. yvelas gilocavT am istoriul da bednier dRes! gansakuTrebiT vulocav yazbegis mosaxleobas, upirvelesad ki maT, vinc Camovida am bednier dRes, raTa CvenTan erTad aRevlinaT locva.

RmerTma daglocoT, gagaxaroT, gagaZlieroT! RmerTma TqvenTan erTad dalocos, gaaZlieros da gaamTlianos sruliad saqarTvelo! CvenTan ars RmerTi!~ (68, 2002, 10). 2002 wlis 27 oqtombers stefanwmidisa da xevis episkoposma petrem pirveli samRvdelmTavro wirva aRavlina daba yazbegis (dRevandeli stefanwmindis) sakaTedro taZarSi. am droidan iwyebs igi samRvdelmTavro moRvaweobas. oTxi wlis ganmavlobaSi stefanwmindisa da xevis eparqiaSi daarsda ramdenime mamaTa da dedaTa monasteri, Sesrulda ZiriTadi aRdgeniTi da ganaxlebiTi samuSaoebi yovladwmida samebis gergetis taZarSi da aq mamaTa monasteri daarsda, gamravlda bermonazonTa da RvTismsaxurTa ricxvi. aSenda ramdenime taZari, safuZveli Caeyara wmida andria pirvelwodebulis saxelobis axali sakaTedro taZris mSeneblobas. eparqiis daarsebis pirvelive Tves gamovida saeparqio gazeTi `madliani stefanwminda~, romelSic dawvrilebiT aisaxa eparqiaSi mimdinare movlenebi. 2006 wlis 23 dekembers, wmida sinodis gadawyvetilebiT, stefanwmindisa da xevis episkoposi petre Wyondidis eparqiis mRvdelmTavrad dadginda, 2007 wlis 5 ianvars igi Wyondidis eparqiaSi waradgines; meufe petres Casvlamde eparqiaSi moqmedi iyo 20 eklesia-monasteri, misi RvawliT aSenda da amoqmedda 27 eklesia-monasteri. 2007 wlis 23 ianvars wm. samebis taZarSi saqarTvelos kaTolikospatriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia II-m Wyondideli episkoposi petre mTavarepiskoposis xarisxSi aiyvana. 2007 wlis 25 dekembers meufe petre dajildovda wm. giorgis ordeniT. Wyondideli mTavarepiskoposi petres moRvaweobas ukavSirdeba 2007 wlidan martvilis samonastro kompleqsis aRorZineba. samRvdelmTavro rezidenciis aSeneba, mimdebare teritoriebze wm. andria mociqulis mamaTa da wm. ninos dedaTa monastrebis daarseba. eparqiaSi samRvdeloebisa da ber-monazvnebis gamravleba, ramdenime dedaTa da mamTa monastris daarseba. eparqiis raionebsa da soflebSi arsebuli taZrebis aRdgena da axali eklesiebis mSeneblobis dawyeba. abaSis raionul centrSi yovladwmida RvTismSoblis Sobis saxelobis sakaTedro taZris mSenebloba. salxinos dadianiseuli sazafxulo rezidenciis aRdgenis dawyeba da masSi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqisa da saqarTvelos prezidentis rezidenciis daarseba. istoriuli marnis aRdgena, ojaleSis jiSis venaxebis xelaxali gaSeneba da meRvineobis ganviTareba. aseve sofel salxinoSi ojaxis mzrunvelobamoklebul bavSvTa gimnazia-pansionis daarseba. 2007 wlidan gansakuTrebulad idResaswauleba wm. giorgi Wyondidelis xsenebis dRe `Wyondidoba~. aseve dawesda sulTmofenobis meore dRis _ orSabaTis, anu martviliis _ matvilobis dResaswaulis gansakuTrebuli zeimiT aRniSvna. 2008 wlis 23 noembridan sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT Wyondideli mTavarepiskoposi petre xelmZRvanelobs saqarTvelos sapatriarqo televizia `erTsulovnebas.~

mTavarepiskoposi Sio (mujiri)


episkoposi Sio, eriskacobaSi elizbar Teimurazis Ze mujiri, daibada 1969 wlis 1 Tebervals TbilisSi. Tbilisis 53-e saSualo skolis damTavrebis Semdeg (paralelurad swavlobda samusiko saswavlebelSi), 1988 wlidan, elizbar mujirma swavla gaagrZela Tbilisis saxelmwifo konservatoriaSi violonCelos klasSi. konservatoriis pirvel kursze man gaimarjva violonCelistebis pirvel respublikur konkursze (gavida pirvel adgilze). 1991 wels elizbar mujiri morCilad daemkvidra SiomRvimis monasterSi. 1993 wels, 5 Tebervals, morCili elizbari aRkveces berad da uwodes saxelad Sio. igi dadgenil iqna monastris trapezrad, Semdeg _ ekonomosad. 1995 wels beri Sio diakvnad akurTxes, 1996 wels uwmidesma da unetaresma sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m berdiakoni Sio mRvdlad akurTxa. 1997 wels mRvdelmonazoni Sio dainiSna Tbilisis kldisubnis wmida giorgis eklesiis winamZRvrad. 1998 wels man daamTavra baTumis ioane RvTismetyvelis saxelobis sasuliero seminaria da swavla moskovis sasuliero akademiis dauswrebel ganyofilebaze gaagrZela. 1998 wlis 3 aprils mRvdelmonazon Sios mieniWa iRumenis wodeba oqros jvris tarebis uflebiT da daadgines ilia winaswarmetyvelis taZris winamZRvrad. 1999 wlis 6 martidan iRumeni Sio Tbilisis anCisxatis taZris RvTismsaxuria. imave wlis 20 seqtembridan nariyalas wmida nikolozis saxelobis taZris winamZRvaria. 2001 wlis oqtombridan igi moskovis qarTvelTa saTvistomos wmida giorgis saxelobis taZris winamZRvaria, paralelurad swavlobda moskovis wmida tixonis saRvTismetyvelo institutSi. 2003 wlis 18 agvistos saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodma (urbnisi) iRumeni Sio gamoarCia axladSeqmnili senakisa da Cxorowyuis eparqiis winamZRolad. 2003 wlis 6 seqtembers iRumenma Siom sionis sapatriarqo taZarSi ase daiwyo Tavisi gamosvla: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, sruliad saqarTvelos mamaTmTavaro da mowyaleo mamao, maRalyovladusamRvdeloesno meufeno, patiosanno mamano, qristes mier sayvarelno Zmano da dano! uflis nebiT da Tqveni wardginebiT saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodma ganaCina Cemi dadgineba senakisa da Cxorowyus RvTivdaculi eparqiis episkoposad. pirvel rigSi, albaT madlierebis da sixarulis grZnobas unda gamovxatavde Tqvens winaSe, magram minda vaRiaro, rom am dReebSi ufro metad vfiqrob sakuTari adamianuri sisustisa da uRirsebis Sesaxeb. wmida werilidan da eklesiis swavlebidan cnobilia, Tu ramdenad maRalia am msaxurebis mniSvneloba da pasuxismgebloba. mRvdelmTavari aris samociqulo msaxurebis gamgrZelebeli da pasuxs agebs RmerTis winaSe Tavisi eparqiis, mrevlisa da samRvdeloebis sulier mdgomareobaze. igi mowodebulia iyos magaliTi sityvis, azrovnebis, siyvarulis, Tavmdablobis, rwmenis, Tavganwirvis, siwmidis, locvis, msaxurebisa da sxva yovelgvari saTnoebis, amasTan erTad, igi kargad unda erkveodes Tanamedrove

cxovrebis sakiTxebSi da SeeZlos pasuxis gacema zogierT iseT SekiTxvaze, romelic ar idga warsulSi moRvawe samRvdeloebis winaSe. amasTan dakavSirebiT moviyvan wmida ioane oqropiris Semdeg sityvebs: `mRvdelmTavari, romelic Seiqmneba Rirsi aseTi didebuli msaxurebisa, mxolod wmida ki ara, friad keTilgonieri da bevr rameSi gamocdili unda iyos. eriskacze naklebad rodi unda icodes saero ambebi, amasTan, mTaSi mcxovreb monazonze ufro metad unda iyos Tavisufali yvelafrisagan da radganac saeklesiosTan erTad sazogado saqmeebsac ganagebs, amdenad mravalmxrivi kacic unda iyos~, _ ambobs wmida ioane oqropiri. magram mTavari SekiTxva, romelic Tavis TavSi yvela sxva kiTxvas moicavs, aris uflis SekiTxva petre mociqulisadmi: `simon ionaso, giyvar-mea?~ (in. 21,17). da albaT, mRvdelmTavris moRvaweobac unda iyos am SekiTxvaze dadebiTi pasuxis mudmivi gamovlineba. imis gamo, rom es yvelaferi kargad maqvs Segnebuli, ufro mZafri xdeba sakuTari uZlurebis da moumzadeblobis SegrZneba. dRes, rogorc arasdros, ganvicdi, Tu ramdenad Seuferebeli SeiZleba aRmovCnde am didi saqmisaTvis, rom ara RvTis Semweoba da Tqveni locva-kurTxeva da mxardaWera. amasTan erTad vSiSob, rom Cemi piradi gancdebis mizeziT ar davupirispirde uflis wmida nebas da amitom mTlianad vendobi Tqvens sulier xedvasa da did gamocdilebas. Cems sanugeSod xSirad vixseneb ufali ieso qristes sityvebs pavle mociqulis epistoledan, sadac ufali ambobs, rom misi Zala uZlurebaSi aRsruldeba. didad manugeSebs agreTve, Tqveno uwmidesobav, Tqvens mier wmida sinodis krebis Semdeg warmoTqmuli milocvis sityvebi, sadac Tqven brZaneT, rom mRvdelmTavris gamorCeva SeiZleba moxdes mxolod RvTis nebiTa da locva-kurTxeviT. amis garda sulierad mamxnevebs didi mamebis cnobili gamonaTqvami imis Sesaxeb, rom adamiani TviTon ar unda cdilobdes ufro mZime jvris aRebas, magram arc uars unda ambobdes, Tu amas eklesiis saWiroebidan gamomdinare SesTavazeben da akurTxeben. amitom, vxedav ra wmida sinodis dadgenilebaSi RvTis nebas, udidesi madlierebis grZnobiT da morCilebiT qeds vixri Tqvens winaSe da viTxov Sendobas Cemi uRirsebis gamo. CemTvis am yvelaze mniSvnelovan wuTebSi minda dideba da madloba Sevwiro ufalsa da yovladwmida RvTismSobels im didi wyalobis da siyvarulis gamo, romlis SegrZnebac maniWebs Zalas, nugeSsa da yvelaze did sixaruls Cems cxovrebaSi. madlobas mogaxsenebT piradad Tqven, Tqveno uwmidesobav, im didi pativisaTvis, romelsac dRes maniWebT. madlobas gixdiT Tqveni moRvaweobisaTvis, romelic CemTvis maRali msaxurebis didi magaliTia da Tvalwin midgas da maZlierebs mTeli am wlebis ganmavlobaSi. madlobas gixdiT, rogorc sulier mamas, rameTu Cemi saeklesio msaxurebis yvelaze rTul monakveTSi yovelTvis vgrZnobdi Tqvengan mamobriv siyvarulsa da mfarvelobas. Tqveni rCevebis da locva-kurTxevis Sesruleba maZlevda saSualebas Rirseulad gadametana mravali sirTule, rac Semxvedria msaxurebis ganmavlobaSi. CemTvis udidesi pativia isic, rom wilad marguneT msaxureba swored senakisa da Cxorowyus eparqiaSi, romlis mosaxleobac cnobilia Tavisi maRali ganviTarebiTa da sarwminoebisadmi erTgulebiT, da sadac inaxeba

iseTi didi siwmideebi, rogoricaa wmida ioane naTlismcemlis xelis nawili da wmida beris _ aleqsi SuSanias neSTi, romelTa locvas minda Sevavedro Cemi momavali msaxureba da eparqiis mTeli mosaxleoba. madlobas mogaxsenebT Tqven, maRalyovladusamRvdeloesno da yovladusamRvdeloesno meufeno Cemdami gamoxatuli ndobisaTvis da im Tbili da keTili damokidebulebisaTvis, romelic yovelTvis mexmareboda da miadvilebda samRvdelo msaxurebas. madloba minda vuTxra da Sewevna vTxovo samRvdelo da samonazvno dasis warmomadgenlebs, romlebTanac urTierToba mqonia monasterSi Tu qalaqSi da romelTa keTili rCevebi da megobruli Tanadgoma yovelTvis memaxsovreba. didi siyvaruliTa da madlierebis grZnobiT minda movixseno agreTve is adamianebi, romlebic CemTan, rogorc sulier moZRvarTan modiodnen da vTxovo maT Sendoba da locvebSi moxsenieba. Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, maRalyovladusamRvdeloesno da yovladusamRvdeloesno mRvdelmTavarno, dRes Tqvens winaSe wardgomili am wmida taZarSi kidev erTxel viTxov Tqvengan Sendobasa da meoxebas am didi da wmida msaxurebisaTvis. gevedrebiT gaaZlieroT Tqveni wmida locvebi da Tqveni yovladpatiosani xeldasxmis meSveobiT gardamoavlinoT madli sulisa wmidisa Cemi uRirsebis gansawmedelad da axal msaxurebaSi gasaZliereblad, sadideblad uflisa da marTlmadidebeli eklesiisa, amin!~ (68, 2003, 9). 7 seqtembers sveticxovlis sapatriarqo taZarSi Sesrulda iRumen Sios episkoposad kurTxeva, romelic saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia II-m Seasrula wmida sinodis wevrebis TanamonawileobiT. wirvis bolos uwmidesma da unetaresma sityviT mimarTa meufe Sios: `Tqveno yovladusamRvdeloesobav, meufe Sio, episkoposo senakisa da Cxorowyusa, yovladsamRvdelono mRvdelmTavarno, moZRvarno, Zmano da dano, CvenTan ars RmerTi! marTlac didia ufali da sakvirvelia misi saqmeni. winaswarmetyveli daviTi ambobs: `did xar Sen ufalo da sakvirvel arian saqmeni Senni: da vervin SemZlebel ars madlis micemad sakvirvelebaTa SenTa~. RvTis gangeba miuwvdomelia. Cven ubralod unda vecadoT, aRvasruloT neba RvTisa da gvaxsovdes, rom ufali mefobs, mefobs casa da qveyanasa zeda, mefobs Cvens gulsa da gonebaSi. dRes aRsrulda neba RvTisa, _ Sesrulda wmida sinodis ganCineba. Cemi azriT, es ganCineba ruis-urbnisis krebaze miRebul dokuments ar Camouvardeba. mogexsenebaT, urbnisis taZarSi, wmida sinodis istoriul krebaze, xuTi axali saepiskoposo kandidati dasaxelda. dRes Sesrulda mexuTe episkoposis _ senakisa da Cxorowyus mRvdelmTavris kurTxeva. meufe Sio, es aris didi madli da wyaloba RvTisa, rodesac ufali adamians did madls aniWebs, masSi Tavmdabloba da morCileba unda gamravldes. Tuki es ar moxda, maSin RvTis madli, adamianis ampartavnebisa gamo, keTil nayofs ver gamoiRebs da SesaZloa, adamiani daiRupos kidec. erTaderTi gza gadarCenisa, _ es aris, upirveles yovlisa, WeSmariti marTlmadidebeli

rwmena, siyvaruli da morCileba; es aris uflis mier dasaxuli gza. swored am gziT unda iaro, meufeo, dReidan sicocxlis bolo wuTamde, mxolod igi migiyvans sasufevelSi. ar aris SemTxveviTi, Sen senakisa da Cxorowyus episkoposad rom gakurTxeT. es didi pasuxismgeblobaa. TviTon qalaqis saxelwodeba migvaniSnebs, rom iq didi adamianebi moRvaweobdnen. es iyo senaki mravali sasuliero pirisa. Tundac, gavixsenoT bolo periodis didi moRvaweni, romelTac mTeli saqarTvelo asaxeles. dRes maT wmida saxelebs mTeli marTlmadidebluri samyaro icnobs. senakSi moRvaweobdnen wmida mama aleqsi SuSania, monazvnebi _ favsto da efsime, mama konstantine qvaraia, Cemi didi moZRvari _ mama Sio ZiZava da mravali sxva. ase rom, meufe Sio, Sen madlmosil istoriul eparqiaSi midixar da yvelaferi unda gaakeTo, rom am eparqiaSi arsebuli madli kidev ufro gaamravlo da gaaZliero. Zalian kargad vicnob senakelebs, araerTxel mqonia maTTan Sexvedra da vici, rom mTeli mosaxleoba didi siyvaruliT dagxvdeba, ukve is faqti, rom dRes senakelebi sagangebod Camovidnen TavianTi eparqiis mRvdelmTavris kurTxevaze, metyvelebs imaze, rom Tqven mosiyvarule mrevli geyolebaT. magram, amasTan, isic unda gaxsovdeT, rom mRvdelmTavris wodeba mowameobrivia; episkoposi mudam gansacdelis winaSe dgas. igi pasuxismgebelia uflis winaSe ara marto sakuTar sulze, aramed samRvdeloebasa da mTel mrevlze. amitom unda gaZlierde locviT, marxviT, moRvaweobiTa da, rac mTavaria, TavmdablobiTa da morCilebiT. Sen gelis mSvidoba da sixaruli. axla ki miiRe kverTxi, romelic aris simbolo mRvdelmTavris madlisa da daloce senakisa da Cxorowyus eparqia da sruliad saqarTvelo. rogorc mogaxseneT, senaki, misi mimdebare soflebi da mTeli eparqia madlmosili kuTxea saqarTvelosi. bolo wlebSi am eparqiaSi didi Rvawli gaswia meufe grigolma, romelic iq moRvweobda. axla igi foTisa da xobis episkoposia. minda senakelebis saxeliT, wmida sinodisa da mTeli mrevlis saxeliT madloba gadavuxado mas am didi moRvaweobisTvis da gaxaroT, rom igi aRyvanilia mTavarepiskoposis xarisxSi. RmerTma dalocos da gaaZlieros mTavarepiskoposi grigoli. RmerTma daglocoT da gagaxaroT. kidev erTxel gilocavT am didi madlis moniWebas, romelic ufalma Cvenze moiRo. mSvidoba, wyaloba, sixaruli da siyvaruli sufevdes TqvenTan da mTel saqarTveloSi. RmerTma dalocos da gaamTlianos sruliad saqarTvelo! CvenTan ars RmerTi!~ (68, 2003, 9). 2007 wlis 25 dekembers episkoposi Sio dajildovda wmida giorgis ordeniT. 2009 wlis episkoposi Sio aRyvanil iqna mTavarepiskoposis xarisxSi.

mTavarepiskoposi iegudieli (tabataZe)


mTavarepiskoposi iegudieli, eriskacobaSi goCa beniaminis Ze tabataZe, daibada 1964 wlis 30 ianvars saCxeris raion sofel zemo bereTisaSi. 19711976 wlebSi swavlobda imave soflis skolaSi. 1976 wels ojaxi sacxovreblad gadmovida mcxeTis raionis sofel saguramoSi. goCa tabataZem swavla ganagrZo saguramos saSualo skolaSi. skolaSi swavlis periodSi aqtiur monawileobas iRebda sportul SejibrebSi, hqonda warmatebebi. saSualo skolis damTavrebis Semdeg swavla ganagrZo Tbilisis samecniero kvleviT institutTan arsebul #79-e erTwlian teqnikur saswavlebelSi, Semdeg swavla ganagrZo ilia winamZRvriSvilis saxelobis sasoflo-sameurneo teqnikumSi, 1982-1984 wlebSi msaxurobda sabWoTa armiis rigebSi germaniis demokratiul respublikaSi. samxedro samsaxuridan dabrunebis Semdeg muSaobda saguramos sasaTbure meurneobis mSenebel muSad, daba zaheSi eleqtrozeinklad. 1987 wels Cairicxa saqarTvelos teqnikur universitetSi meqanika-manqanaTmSeneblobis fakultetze, romelic daamTavra 1992 wels. monawileobda samaCablos samSvidobo operaciaSi. Semdeg, rogorc TviTon aRniSnavs, `gansacdelebma mimiyvanes RvTis aRiarebamde~. misi pirveli moZRvari iyo zedaznis monastris ber-monazoni mama basili (maCitaZe). 30 wlis asakSi, 1994 wlis 30 ianvars, pirvelad eziara wmida saidumlos da gadawyvita zedaznis monasterSi darCena. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresi ilia II-is locva-kurTxeviT zedaznis monastris moZRvari da saZmo gadayvanil iqna mcxeTis jvris monasterSi. es iyo 1994 wlis didi marxvis periodi. imave wlis Sobis marxvaSi morCili goCa tabataZe aRikveca berad da ewoda saxelad iegudieli. 1995 wlis 29 ianvars uwmidesma da unetaresma ilia II-m sionis sapatriarqo taZarSi akurTxa ber-

diakvnad, imave wels, lazares, SabaTs misma uwmidesobam xeli daasxa mRvdel-monazvnad. pirveli samRvdelo msaxureba Seasrula qvaTaxevis yovladwmida RvTismSoblis miZinebis saxelobis mamaTa monasterSi. Svidi Tvis Semdeg uwmidesisa da unetaresi ilia II-is locva-kurTxeviT gadayvanil iqna yazbegis raionis sofel aCxotis wmida nikolozis saxelobis mamaTa monasterSi. 2000 wlis 16 ivliss gergetis wm. samebis saxelobis taZarSi siyvarulis dResaswaulze misma uwmidesobam ilia II-m aiyvana iRumenis xarisxSi, xolo ori wlis Semdeg, 2002 wlis 16 ivliss, aRyvanil iqna arqimandritis xarisxSi. 2003 wlis 18 agvistos wmida sinodis sxdomaze, romelic ruis-urbnisis eparqiaSi Sedga, gamoarCia saepiskoposo kandidatad. imave wlis 2 seqtembers sveticxovlis sapatriarqo taZarSi uwmidesma da unetaresma ilia II-m wmida sinodis wevrebTan erTad xeli daasxa TianeTisa da fSav-xevsureTis episkoposad. uwmidesma da unetaresma ilia II-m aRniSna: `gangeba RvTisa mudam iyo, aris da iqneba yovel adamiansa zeda. am gangebam mogviyvana Cven dRes aq, am wmida taZarSi, raTa Sesrulebuliyo es istoriuli kurTxeva TianeTisa da fSav-xevsureTis episkoposisa. me am kurTxevas istoriuls imitom vuwodeb, rom am 2000 wlis manZilze jer ar yofila, rom TianeTsa da fSav-xevsureTs calke episkoposi hyoloda. ufalma albaT Cveni winaprebis locviT moiRo wyaloba da gvikurTxa dRes axali episkoposi. me araerTxel miTqvams TqvenTvis, bibliaSi weria: `ufali mefobs~ _ ufali ganagebs, ufali akurTxebs, ufali aRamaRlebs da ufali daamdablebs~. roca mama iegudieli moRvaweobda yazbegis raionSi, albaT veravin warmoidgenda maSin, rom dadgeboda dro, roca igi episkoposad ikurTxeboda sveticxovlis did taZarSi. magram ufali aRamaRlebs Tavis rCeuls, da me vityodi, rom es madli, wmidao meufeo, Tqvenze Tqveni Tavmdabali moRvaweobiTa da locviT gadmovida. ufalma dainaxa Tqveni suliereba, ar aris SemTxveviTi, rom Tqven berobaSi iegudieli, erT-erTi mTavarangelozis saxeli gewodaT, esec imaze migvaniSnebs, rom Tqven maRali misia unda getvirTaT da asec moxda. arc isaa SemTxveviTi, rom dRes aris xseneba wmidisa winaswarmetyvelisa samuelisa: im winaswarmetyvelisa, romelsac araerTxel esma xma mamazecierisa da romelic iyo makurTxeveli ori mefisa _ saulisa da daviT winaswarmetyvelisa. da ai, am wmida didi winaswarmetyvelis xsenebis dRes moxda Tqveni kurTxeva. arc isaa SemTxveviTi, rom dRes aris didgoroba _ xseneba wmidisa didisa mefisa daviT aRmaSeneblisa da mxedarTmTavarTa da mxedarTa didgoris brZolaSi monawileTa. didebulia didgoris gamarjveba. mteri zogierTi cnobiT 450 aTass, zogierTi cnobiT ki _ 600 aTass Seadgenda, xolo daviT aRmaSeneblis jarSi ki sul 60 aTasi meomari iyo, e.i. TiToeul qarTvelze 10 mowinaaRmdege modioda. magram wmida daviT aRmaSeneblis didma rwmenam, gonierebam da sulierebam saswauli moaxdina da misma laSqarma moipova saocari gamarjveba. dResac amisaken mouwodebs ufali saqarTvelos ar unda Sedrkes winaaRmdegobebis winaSe Cveni qveyana. Tqven iciT rogor urTules droSi gviwevs cxovreba. mravali Sinauri Tu gareSe mteri emuqreba Cven mamuls, magram saqarTvelo RvTis ZaliT uZlevelia, veravin SeZlebs daimonos igi, magram amisaTvis saWiroa qarTvel ers hqondes rwmena, sasoeba, siyvaruli, Tavmdabloba da morCileba. yvelas gilocavT dRevandel dResaswauls, upirveles yovlisa ki, vulocav meufe iegudiels. minda giTxraT meufeo, rom TianeTsa da fSav-

xevsureTSi mosiyvarule da morwmune xalxi dagxvdebaT da rogorc SeayvareT Tavi yazbegis raionis mcxovrebT, aseve unda SeayvaroT amaT Tavi Tqveni didi sulierebiTa da moRvaweobiT. gfaravdeT ufali da mTavarangelozi iegudieli. axla ki miiReT es kverTxi-simbolo mRvdelmTavrisa da daloceT TianeTisa da fSav-xevsureTis eparqia.~ (68, 2003, 9). arqimandritma iegudielma episkoposad wardginebisas am sityvebiT mimarTa uwmidessa da unetaress sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq ilia II-s: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, yovladsamRvdelono meufeno, mamano da Zmano, dedano da dano, yovelno msmenelno da aqa mdgomareno! dideba yovladwmida samebas@! madloba yovladwmida RvTismSobels, rom am wmida taZarSi, sadac saukuneebis ganmavlobaSi udides siwmideebs miveaxlebiT da veziarebiT, sadac locva-vedrebas aRavlendnen saqarTvelos eklesiis ierarqebi da eris Rirseuli Svilebi, meZleva saSualeba, warmovTqva sityva Cveni mamamTavris, mRvdelmTavarTa da xalxis winaSe. bunebrivia, mipyrobs mRelvareba da SevTxov maRal RmerTs, momces Zali da sibrZne imisa, rom saTqmeli sworad warmovTqva. minda daviwyo imiT, rom saRmrTo werili, romelic avalebs mRvdelmTavars, iyos viTarca RvTis mona, ubiwo, ara Tavxed, ara gulmwyral, aramed sxvadasxva saTnoebiT savse. amave dros, magaliTis mimcemi Tavisi samwysosi, marTali giTxraT, bevr rameze mafiqrebs da maSinebs. petre mociqulic masve maxsenebs: `iRuwid nu iZulebiT, aramed nebsiT. nuca saZaglisa SeZinebiT, aramed gulsmodgineT, nuca viTarmca euflebodeT mneTa maT, aramed saxe eqmeniT samwysosa mas~ (1 petre 5, 2-3). RvTismsaxuris upirvelesi movaleobaa, iyos zneobrivi xelmZRvaneli da aRmzrdeli Tavisi samwysosi, agreTve mis pirdapir mociqulebi da mamebi gvamcnoben daucxromelad ezrunaT samwysosaTvis, ganemtkicebinaT misi zneobrivi srulyofa da moemzadebinaT igi RvTis sasufevlisaTvis. dameTanxmebiT imaze, rom adamiani, romelic TviTon imyofeba sulier SeWirvebaSi, daexmaros da xeli gauwodos da WeSmaritebis gzaze miiyvanos is mciredTagannic ki da aziaros WeSmaritebas da ara kerpTmsaxurebas an sxvadasxva mistikuri siamovnebisaken mimavali gzidan moabrunos (romelzec yvelgan eSmakis xelnaweria datovebuli), pirvel rigSi, RvTis did wyalobasa da Sromas saWiroebs. mivubrundebi isev saxarebas da wavikiTxav: `romelsa unebs Semodgomad Cemsa mosvlai, uar-yavn Tavi Tvisi, da aRiRen juari Tvisi da Semomidegin me~. sakuTari Tavis uaryofa pirveli pirobaa ufalTan miaxloebisa da amave dros, mokvdineba sakuTar TavSi ampartavnebisa. vzido jvari _ es is ekliani gzaa, romelic savsea sxvadasxva gansacdelebiT da SeWirvebebiT. qristesTan Sedgoma ki ganuwyveteli msvlelobaa WeSmaritebis gzaze, romelic tvirTis bolomde mitaniT mTavrdeba da gvirgvindeba. amitom TviTrjulobaSi rom ar Cavarde da TviTnakeTi jvris zidva ar daviwyo, mivendobi Tqvens ganCinebas, Tqveno uwmidesobav, yovladusamRvdelono meufeno, Sevecdebi, Tqveni locviTa da kurTxeviT vzido is jvari, romelic me momandeT.

wmida mamebi gvaswavlian, umadureba yvelaze Savbneli mankiereba ariso, da mec ar SeiZleba, madliereba ar gamovxato Semoqmedis mimarT, romelmac im bneli cxovrebidan gamomiyvana, romelic sasowarkveTilebisaken mimaqanebda da uazrobaSi Tavs makargvinebda. ar SeiZleba madlobiT ar miviRo misgan talanti da sargebliT ar davabruno. madliereba ar gamovTqva Tqvens mimarT, Tqvens mimarT, romelic dauRalavad emsaxurebiT Cvens deda eklesias, Cvens codvebs tvirTulobT, ufalTan migaqvT da gvSuamdgomlobT. madliereba ar gamovTqva, yovladsamRvdelono meufeno, moZRvarno da mamano, im sulieri TanadgomisaTvis, im Tbili damokidebulebisa da rCevebisaTvis, rasac Cems mimarT iCendiT. neba momeciT, Sevevedro ufals, yovladwmida RvTismSobels, wmida mociqulebs, wmida ioane naTlismcemels, wmida mRvdelmTavrebs, winaswarmetyvel samoels, axladSeracxil wmidanebs da yvela wmidans, rom meoxni da warmmarTvelni iyvnen Cemi cxovrebis gzaze. gansakuTrebulad minda Semweoba SevTxovo wmida keTilmsaxur mefe daviTs, romelic gamamTlianebelia mTeli erisa da berisa da romlis brwyinvale gamarjvebas didgoris velze vdResaswaulobT dRes. agreTve minda meoxeba SevTxovo mas gansjis dReze, rogorc `galobani sinanulisan~-Si weria da miT davasrulo: `gan-raYeRos wigni dResa Sina sasjelisasa, da me qed-dadrekili warmogidge gankiTxvad, msajuli marTl sjide. msaxurTa risxvai qrodis, marTalni netarebdnen, codvilTa hgumides cecxli, maSin Semiwyale, iesu Cemo!~ (68, 2003, 9). 2003 wlis 14 seqtembers episkoposma iegudielma Caataara pirveli samRvdelmTavro wirva axlad Seqmnil eparqiaSi. 2004 wlis 27 ivniss wmida sinodis gadawyvetilebiT gadayvanil iqna bolnisis eparqiis mmarTvelad. 2006 wlis dekembridan xelmZRvanelobs stefanwmidisa da xevis eparqias. xevisa da stefanwmidis eparqiaSi RvTismsaxurebas ewevian: 1. arqimandriti iakobi (iakobiSvili) msaxurobs: a) aCxotis wm. nikolozis sax. eklesiaSi. b) karkuCas wm. nikolozis sax. eklesiaSi. 2. iRumeni ioane (silagaZe) msaxurobs: a) fxelSes wm. giorgis sax. eklesiaSi. b) yanobis gabriel mTavarangelozis sax. eklesiaSi. 3. iRumeni nikolozi (Rlonti) msaxurobs: a) d. stefanwmindis sakaTedro taZarSi. b) d. stefanwmindis ioane naTlismcemlis sax. eklesiaSi. 4. iRumeni iosebi (TavaZe) msaxurobs: a) gergetis wm. samebis sax. eklesiaSi. 5. mRvdel-monazoni pavle (WanturiZe) msaxurobs: a) sionis RvTismSoblis miZinebis sax. eklesiaSi. b) garbnis wm. giorgis sax. eklesiaSi. 6. mRvdel-monazoni petre (kakubava) msaxurobs:

a) kobis wm. giorgis sax. eklesiaSi. 7. mRvdel-monazoni maTe (julayiZe) msaxurobs: a) arSis wm. ninos sax. eklesiaSi. b) gaibotenis wm. giorgis sax. eklesiaSi. 8. mRvdel-monazoni egnate (WiWinaZe) msaxurobs: a) stefanwmindis wm. ilia Tezbitelis sax. eklesiaSi. 9. mRvdel-monazoni ioane (kalandia) msaxurobs: a) snos wm. giorgis sax. eklesiaSi. b) axalcixis RvTismSoblis sax. eklesiaSi. 10. mRvdelmonazoni andria msaxurobs: a) karkuCis wm. nikolozis sax. eklesiaSi. stefanwmindis da xevis eparqiis taZrebi: 1. gergetis wm. samebis sax. eklesia (XIII-XIV s.s.) (moqmedia). 2. gergetis wm. samebis sax. mamaTa monasteri. (moqmedia). 3. beTlemis qristeSobis sax. eklesia (VI-VII s.s.). 4. myinvaris wm. samebis sax. eklesia (XX s.) (liTonis). 5. darialis mTavarangelozTa miqaelisa da gabrielis da wm. giorgis sax. mamaTa monasteri. (mSenebare). 6. darialis wm. andria pirvelwodebulis sax. eklesia (mSenebare). 7. darialis wm. giorgis sax. eklesia (mSenebare). 8. stefanwmindis mTavarangeloz miqaelis sax. eklesia (XVIII s.) (moqmedia). 9. stefanwmindis ioane naTlismcemlis sax. eklesia (XXI s.) (moqmedia). 10. stefanwmindis wm. ilia Tezbitelis sax. eklesia (XXI s.) (moqmedia). 11. stefanwmindis wm. andria pirvelwodebulis sax. sakaTedro taZari (mSenebare). 12. snos wm. giorgis sax. eklesia (XX s.) (moqmedia). 13. snos wm. ninos sax. dedaTa monasteri (moqmedia). 14. karkuCas wm. nikolozis sax. eklesia (XXI s.) (moqmedia). 15. axalcixis yovladwmida RvTismSoblis sax. eklesia (VIII-IX s.s.) (moqmedia). 16. sionis RvTismSoblis miZinebis sax. eklesia (IX-X s.s.) (moqmedia). 17. sionis RvTismSoblis sax. mamaTa monasteri (moqmedia). 18. garbnis wm. giorgis sax. eklesia (IX-X s.s.) (moqmedia). 19. fxelSes wm. giorgis sax. eklesia (XVII s.) (moqmedia). 20. gveleTis wm. giorgis sax. eklesia (VI-VII s.s.) (dangreulia). 21. naxereTis ioane naTlismcemlis sax. eklesia (VI s.) (dangreulia). 22. cdos kviraZlis sax. eklesia (VI-VII s.s.) (dangreulia). 23. aCxotis wm. nikolozis sax. eklesia (XX-XXI s.s.) (moqmedia). 24. aCxotis wm. nikolozis sax. mamaTa moansteri (moqmedia). 25. arSis wm. ninos sax. eklesia (X-XI s.s.). 26. arSis wm. ninos sax. mamaTa moansteri (moqmedia). 27. arSis wm. giorgis sax. eklesia (XVII s.) (dangreulia). 28. tyarSetis wm. giorgis sax. eklesia (VI-VII s.s.) (dangreulia). 29. goriscixis RvTismSoblis sax. eklesia (mSenebare). 30. yanobis wm. mTavarangelozTa sax. eklesia (XIX s.) (moqmedia). 31. kobis wm. giorgis sax. eklesia (XIX s.) (moqmedia). 32. kobis wm. giorgis sax. mamaTa monasteri (moqmedia).

33. oqroyanis wm. giorgis sax. eklesia (XVII s.). 34. suatisis wm. giorgis sax. eklesia (XVI s.). 35. abanos RvTismSoblis sax. eklesia (XVIII-XIX s.s.).

episkoposi stefane (kalaijiSvili)


episkoposi stefane, eriskacobaSi stefane grigolis Ze kalaijiSvili, daibada 1959 wlis 9 Tebervals q. axalcixeSi. 1976 wels daamTavra axalcixis #2 saSualo skola. imave wels Caabara saqarTvelos politeqnikur institutSi avtomatikisa da gamoTvliTi teqnikis fakultetze, romelic daamTavra 1981 wels. Semdeg muSaobda Tbilisis radio qarxnis adigenis filialSi inJiner-gammarTvelad, 1983 wlidan _ axalcixis eleqtroqselebSi esploataciisa da usafrTxoebis teqnikis inJinrad, xolo Semdeg _ axalcixis saqselo raionis ufrosad. 1988 wlidan aris safaris monastris mrevli. misi pirveli moZRvari iyo mRvdelmonazoni sergi (CekuriSvili). igi aqtiur monawileobas iRebda XX saukunis 80-iani wlebis erovnul-ganmaTavisuflebel moZraobaSi... 1989 wels muSaobda mesxeTis saxelmwifo Teatris inJinrad. 1990 wels stefane kalaijiSvili Cairicxa Tbilisis saxelmwifo universitetis axalcixis filialSi istoriis fakultetze, romelic warCinebiT daamTavra 1997 wels. 1991 wlidan paralelurad swavlobda axalcixis sasuliero seminariaSi. 1990

wlidan muSaobda axalcixis #2 saSualo skolaSi istoriisa da religiis istoriis maswavleblad, 1993 wlidan axalcixis sasuliero seminariaSi istoriis leqtorad. 1994-99 wlebSi iyo gazeT `safaras~ redaqtori. 1994 wlis 27 noembers axalcixisa da samcxe-javaxeTis episkoposma sergim (CekuriSvili) xeli daasxa diakvnad. 1994 wlidan 1999 wlamde muSaobda axalcixis sasuliero seminariis proreqtorad. 1996 wels aRikveca berad safaris monasterSi, xolo Semdeg axalcixisa da samcxe-javaxeTis episkoposma sergim xeli daasxa mRvdel-monazvnad. imave wels dainiSna safaris monastris abasTumnis wmida aleqsandre nevelis eklesiis winamZRvrad. 1999 wels daadgines Wulevis monastris winamZRvrad. 2002 wels ayvanil iqna arqimandritis, 2002 wlis 27 oqtombers xeli daasxes cagerisa da lentexis episkoposad. 26 oqtombers arqimandritma stefanem episkoposad wardginebisas sionis sapatriarqo taZarSi ase daiwyo Tavisi gamosvla: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqo, yovladusamRvdelono meufeno, RvTivsulierno mamano, qristesmierno Zmano da dano, Svilno iveriis wmida eklesiisa. am dReebSi Cemi cxovrebis yvelaze mniSvnelovani da sapasuxismgeblo movlenebi xdeba. eqvsi wlis winaT pirvelad davdeqi am udidesi pasuxismgeblobis winaSe, maSin vTxove ufals, Tu iqneboda misTvis saTno, aeridebina CemTvis es mZime jvari, maSin ufalma Seismina Cemi vedreba~. dRes mRvdelmTavris mZime jvris tvirTvis sakiTxi kvlav dadga Cems winaSe da sinodis gadawyvetilebiT Cemi uRirseba warsdga Tqvens winaSe. Cveni uwmidesi da unetaresi patriarqi xSirad imeorebs xolme daviT winaswarmetyvelis sityvebs: `ufali mefobs~, diax, es asea, ufali mefobs da me ar SemiZlia, mis locva-kurTxevas ar davemorCilo. siyvaruli sixaruls badebs da rodesac esoden did ndobas da siyvaruls vgrZnob Tqvengan, Tqveno uwmidesobav, Tqvengan, meufeno, wmida sinodis wevrebo, Tqvengan, mamano, Zmano da dano. es siyvaruli da didi ndoba me udidesi pasuxismgeblobis winaSe mayenebs. vgrZnob, raoden mZimea da sapasuxismgeblo mRvdelmTavris jvris tvirTva, magram, radgan ufalma ase ineba, me vemorCilebi mis meufebas da qeds vixri am sapatio da sapasuxismgeblo uRlis winaSe. `RmerTi siyvaruli ars~ da es siyvaruli, romelic aq sufevs, maZlevs imeds, rom Tqveni SewevniT, Tqveno uwmidesobav, Tqveni SewevniT, yovladusamRvdeloesno meufeno, RvTivsulierno mamano, Zmano da dano, ufali SemaZlebinebs Cemze dakisrebuli movaleobis Sesrulebas. me didi imedi maqvs agreTve Cemi sulieri moZRvris _ meufe sergisa, romelic siwmidis gzisaken warmarTavs Cems meryev, mSfoTvare da codvisaken midrekil suls, agreTve meufeebisa _ Teodoresi da sabasi, romlebTanac xangrZlivi urTierToba da Tanamsaxureba gvakavSirebda. uklebliv yvelas did madlobas mogaxsenebT am didi ndobisa da siyvarulisaTvis. gmadlobT, Tqveno uwmidesobav. me vecdebi, gavamarTlo Tqveni ndoba da mTeli Cemi Sroma, energia da SesaZleblobebi uklebliv Sevwiro Tqvens mier Cemdami dakisrebul movaleobis pirnaTlad aRsrulebas. madlobas gixdiT mesxeTis mkvidrno, adigenelebo, axalcixelebo, udelebo, abasTumnelebo da sxvano da sxvano, romlebmac Tvalcremliani sixaruliT gamomacileT am rTul da eklian gzaze. madloba mesxeTis

universitets, romelic yovelTvis mxarSi gvedga, axlac gvaqvs Tqveni erTguli Tanadgomis imedi. me didi imedi maqvs msoflio eklesiis didi mnaTobis, maqsime aRmsareblis mfarvelobisa da Sewevnisa, romlis wmida saflavis mcvelad dadginebis pativi maqvs. mravaltanjuli mesxeTis mkvidrs kargad mesmis, raoden mZimea dRes saqarTvelos moqalaqeTa cxovreba, raoden uWirT maT sulierad da materialurad. magram me mtkiced mwams, rom yvelaze mZime dro Cven ukve gamoviareT. saqarTvelo sulieri da erovnuli aRmavlobis gzaze mtkiced miabijebs, risi dasturic aris sul axlaxans xelmowerili da damtkicebuli istoriuli dokumenti, romelmac wertili dausva Cveni eris sulier Cagvras da sul cota xanSi naTlad gamoCndeba am udidesi movlenis Sedegebi. me minda mivesalmo cagerisa da lentexis eparqiis mkvidrT da aRvuTqva maT, rom ar daviSureb Cems Zalasa da SesaZleblobebs, raTa mTeli suliTa da guliT vemsaxuro am mxaris sulier aRorZinebas. me vici is samwuxaro faqti, rom am regionis mosaxleoba sul ufro da ufro mcirdeba. vecdebiT, rom locviTa da saqmianobiT win aRvudgeT am uaryofiT tendencias. kidev erTxel yvelas madlobas mogaxsenebT ndobisa da siyvarulisaTvis. SemindeT da makurTxeT.~ (68, 2002, 11). uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m 27 oqtombers axlad nakurTx episkoposs stefanes miuloca episkoposis xarisxSi amaRleba da mimarTa: `Tqveno yovladusamRvdeloesobav, cagerisa da lentexis episkoposo stefane, qristes mier sayvarelno yovladusamRvdelono mRvdelmTavarno, mamano, Zmano da dano! is adamiani, romelic RvTis gzaze dgas da wmida marTlmadidebeli eklesiis wevria, uflis gansakuTrebuli mfarvelobis qveS imyofeba da mas xiluli Tu uxilavi mteri verafers daaklebs. masze aRsruldeba es sityvebi fsalmunidan: `wyaloba uflisa Tanamaval meyavn me yovelTa dReTa cxovrebisa CemisaTa~. me vfiqrob, rom meufe stefanes cxovrebac saocari magaliTia uflis wyalobisa. meufev, RvTis gangebiT, Tqven ayvanili xarT episkoposis xarisxSi. es aris udidesi madli macxovrisa, magram, amave dros, es aris didi pasuxismgebloba winaSe RvTisa, erisa da eklesiisa. Sen kargad ici, rom mRvdelmTavris wodeba aris mociqulebrivi Rvawli da, rogorc amboben, mRvdelmTavris moRvaweoba mowameobrivi cxovrebaa. RmerTma mogiwoda Sen am Rvawlisaken da Tavad ufali _ mama, Ze da suliwmida _ mogcems Sen sulier da fizikur Zalas, raTa gauZRve Sens samwysos, Sens eparqias. rogorc iciT, meufe stefane arCeulia leCxum-svaneTis, cagerisa da lentexis episkoposad. leCxum-svaneTSi yovelTvis didi erovnuli da eklesiuri tradiciebi arsebobda, Tundac is, rom iq dakrZalulia msoflioSi cnobili didi RvTismetyveli maqsime aRmsarebeli, romelsac mTeli qristianuli samyaro scems Tayvans. me darwmunebuli var, rom swored maqsime aRmsareblis SuamdgomlobiT xar am eparqiis mmarTvelad dadgenili. wyaloba RvTisa, Zala RvTisa da, upirveles yovlisa, madli RvTisa, romelic aris

`uZlurTa mkurnali da naklulevanTa aRmavsebeli~, iyos Sen Tana: giZRodes is mtkice rwmena, is siyvaruli, is sikeTe, romlis magaliTic ufalma mogvca. igi iqneba is sanTeli, romelic gagiZRvebaT am mociqulebrivi moRvaweobis Jams. amave dros, minda giTxraT, rom Tqven ar mogakldebaT sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqisa da wmida sinodis wevrebis, Cveni mRvdelmTavrebis mfarveloba. `did xar Sen, ufalo, da sakvirvel arian saqmeni Senni!~ marTlac, didia ufali da sakvirvelia saqmenni misni. adamianis gonebisaTvis miuwvdomelia, Tu ra aris gangeba RvTisa. Cven yoveldRiurad vxedavT, rom didia misi wyaloba Cvens qveyanaze. RvTis wyaloba da madli rom ar yofiliyo saqarTveloze, mis eklesiaze, Cven ver gavuZlebdiT amden Sinaur Tu gareSe mters. ai, axla ki miiRe es kverTxi, romelic aris simbolo episkoposis Zalauflebisa da madlisa. daloce sruliad saqarTvelo, daloce mrevli, romelic dRes eswreboda Sens kurTxevas da daloce Seni samwyso _ cagerisa da lentexis eparqia, amin.~ (68, 2002, 11). meufe stefane Seudga eparqiaSi moRvaweobas. cagerisa da qvemo svaneTis eparqia maRalmTiani regionia, mosaxleobis didi nawili tovebs mama-papur fuZes da barisaken moeSureba, mouwesrigebelia gzebi, ar aris samuSao adgilebi, mravlad aris mewyersaSiSi zonebi. eparqiis teritoriaze moqmedi iyo 1 eklesia da 1 monasteri. meufe stefanes ZalisxmeviT amJamad eparqiaSi moqmedia 2 mamaTa da 2 dedaTa monasteri, 32 eklesia, sadac RvTismsaxurebas eweva 9 moZRvari. 2002 wlidan eparqiaSi gamoicema gazeTi `aRmsarebeli~, xolo 2003 wlidan Jurnali `xvamli~. 2003 wels eparqiaSi gaixsna cageris wmida ilia marTlis saxelobis gimnazia. 2006 wels uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis locva-kurTxeviT daarsda saqarTvelos sapatriarqosTan arsebuli axalgazrdobis sulieri da inteleqtualuri ganviTarebis centri, romlis xelmZRvanelad dainiSna episkoposi stefane. 2007 wlidan centri funqcionirebs samebis sakaTedro taZarSi. centris mudmiv moqmedi proeqtebia: yoveldRiuri SemecnebiTi saubrebi sxvadasxva Temebze, SemoqmedebiTi saRamoebi, mweralTa kavSirTan erToblivi RonisZiebebi, umaRles saswavleblebTan erToblivi RonisZiebebi, sxvadasxva mimarTulebis samecniero konferenciebi, mecnierebaTa akademiasTan TanamSromloba. meufe stefanes iniciativiT moewyo saerTaSoriso konferencia wmida maqsime aRmsareblis cxovreba da moRvaweobaze. am didi wmindanis saflavi xom cagerTan axlos mdebareobs. meufe stefanes dauRalavi RvawliT da eparqiaSi mcxovreb biznesmenTa SewevniT Sendeba: cagerSi wm. maqsime aRmsareblis saxelobis sakaTedro taZari, lentexSi sakaTedro taZari da saepiskoposo rezidencia. ganzraxulia cagerSi qarTul universitetTan arsebuli saswavlo distanciuri centris gaxsna, gogonaTa da vaJTa sasuliero saswavleblis daarseba. 2007 wlis 25 dekembers episkoposi stefane dajildovda wmida giorgis ordeniT.

episkoposi ilarioni (qitiaSvili)


episkoposi ilarioni, eriskacobaSi daviT nodaris Ze qitiaSvili, daibada 1957 wlis 22 noembers q. xaSurSi. mama _ nodar iosebis Ze qitiaSvili iyo xaSuris savagono depos zeinkali (xarati). deda _ ana mixeilis asuli lomiZe _ pur-kombinatis mosamsaxure. moinaTla xaSuris ioane naTlismcemlis TaviskveTis sax. sakaTedro taZarSi meormoce dRes. naTloba Seasrula mRvdelma daviTma. naTlia iyo sruliad saqarTvelos kaTolikos patriarqi daviT V devdariani, im dros urbneli mitropoliti. dedmamiSvilebi ar hyolia. daamTavra xaSuris rkinigzis #3 saSualo skola 1974 wels. amave wels muSaoba daiwyo xaSuris rkinigzis savagono depoSi muSa mosamsaxured. 1976 wels gaiwvies samxedro savaldebulo samsaxurSi, romelic moixada 1978 wels. muSaoba gaagrZela zemoT aRniSnul dawesebulebaSi. 1980 wels Cairicxa saqarTvelos politeqnikuri institutis energetikul fakultetze, romelic damTavra 1985 wels. ganawilebiT miavlines q. quTaisis qarxana `avangardSi~ saamqros ostatad, sadac msaxurobda 1986 wlamde. Semdgom samsaxuri gaagrZela xaSuris minis taris qarxanaSi specialobiT, saamqros ufrosad. 1987 wlidan daniSnes xaSuris sagalanterio fabrikis gamoTvliTi centris ufrosad. 1988 wels daojaxda, hyavs qal-vaJi. amJamad yofili meuRle msaxurobs xaSuris sakaTedro taZarSi mTavar medaviTned da mgaloblad. eklesiuri cxovreba daiwyo 1996 wlis dasawyisidan. iyo stiqarosani xaSuris wmida marines saxelobis taZarSi, sadac Seiswavla medaviTneoba. rogorc meufe aRniSnavs, `es periodi CemTvis iyo Sinagani da saerTod sulieri feriscvalebis dro. monawileobas vRebulobdi eklesia _ monastrebis aRdgeniT samuSaoebze, romelic meufe iobis locva-kurTxeviT mimdinareobda. Cems sulier cxovrebaSi, mis swored CamoyalibebaSi Zalzed didi roli iTamaSa orma adamianma, mitropolitma iobma, romelic eparqiaSi axali daniSnuli iyo da iRumenma daviTma, amJamad bodbelma mTavarepiskoposma, romelic Cemi pirveli moZRvari iyo. mTeli Cemi cxovreba eklesias daukavSire. 1998 wlis 4 noembers urbnisisa da ruisis mitropolitma iobma xaSuris ioane naTlismcemlis sax. taZarSi makurTxa diakvnad. manamde ra Tqma unda, gaviare yvela safexuri wignis mkiTxvelidan dawyebuli. 1999 wlis 15 Tebervals ki mRvdlad damasxa xeli da damadgina suramis wm. giorgis saxelobis taZris winamZRvrad. TeTr samRvdeloebaSi vimsaxure ori weli. roca vkiTxulobdi da vecnobodi berebis cxovrebas, msurda maTTvis mimebaZa da wmindad mecxovra da pirad cxovrebaSi ojaxTan erTad gavatareT da davamkvidreT aseTi wesi. SemdgomSi meuRlesTan SeTanxmebiT Cemi didi survilis gamo gadavwyvite ama soflis cxovrebis wesis datoveba da berad aRkveca. 2000 wlis 4 dekembers qozifis mamaTa monasterSi mitropolitma iobma aRmkveca berad da miwoda saxeli ilarioni~.

amave wels dainiSna wromis amaRlebis saxelobis taZris, xcisis wm. giorgis sax. taZris, xcisis ioane naTlismcemlis Sobis sax. mamaTa monastris da axalsoflis iveriis RvTismSoblis saxelobis taZrebis winamZRvrad. 2001 wlis 4 dekembers mieniWa iRumenis xarisxi. 2002 wlis 17 oqtombers saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviTa da wmida sinodis ganCinebiT gamorCeul iqna mestiisa da zemo svaneTis episkoposad. 2002 wlis 2 noembers iRumenma ilarionma episkoposad wardginebisas aRniSna: `Tqveno uwmindesobav da uentaresobav, yovlad samRvdelono meufeno, mamano, saqarTvelos samociqulo eklesiis RvTivkurTxeulo Svilno! adamianis goneba ver miswvdeba RvTis gangebasa da saidumloebas, usazRvroa wyaloba RvTisa, romelmac Tqveni uwmidesobisa da unetaresobis locva-kurTxeviTa da saqarTvelos eklesiis wmida sinodis gadawyvetilebiT gamomirCia me, uRirsi mona RvTisa episkoposad mestiisa da zemo svaneTisa. dRevandeli dRe Cems cxovrebaSi mniSvnelovani da gansakuTrebulia. kargad vici, rom es pativi ar aris Cemi damsaxureba, igi RvTisagan naboZebia. RmerTs vTxov, am Znel dros madlierebis iseTi grZnoba momces, rom sicocxlis bolomde sixaruliTa da mowiwebiT mamsaxuros misi saxelis sadideblad. dRes, rodesac Cveni epoqisaTvis damaxasiaTebelia winaaRmdegobriobis suli, romliTac gajerebulia mTeli samyaro, roca ase mZafrad aris dapirispirebuli boroti da keTili, roca cxvris qurqSi SeniRbulni RvarZls Tesaven adamianebis gulebSi, Cveni gadamrCeneli da RmerTTan mimyvanebeli marTlmadideblobis mtkice dacvaa. am urTules da uTanasworo brZolaSi gamarjvebis motana SeuZlia mxolod ufals. wyaros yovelgvari sicocxlisa da gamarjvebisa. am pirobebSi ganuzomlad didia eklesiis msaxurTa roli, romelTac ucvlelad unda miitanon RvTis sityva adamianebamde. moZRvars da, miTumetes, mRvdelmTavars gansakuTrebiT unda axasiaTebdes siwminde, Tavmdabloba da mSvidoba. vgrZnob ra am udides pasuxismgeblobas Tqveni uwmidesobisa da unetaresobisa da qarTveli eris winaSe, vecdebi, viyo erTguli Cveni deda eklesiisa, vevedrebi RmerTs, raTa momaniWos gancda TvisTa codvaTa. kaci codvebiTa da uwesobiT ki ar unda amayobdes, aramed RmerTs unda sTxovdes gankurnebas da mxolod am SemTxvevaSi mova masTan yovelTa mkurnali. am udides movaleobas me vitvirTav Tqveni mamamTavrobisa da wmida sinodis Semweobis imediT, me mjera, rom ar momaklebT Tqvens mzrunvelobas. ganvicdi did sixaruls, rom msaxureba momiwevs saqarTvelos am umSvenieres mxareSi, romelic gamorCeulia Tavisi siwmindeebiTa da tradiciebiT. am mxares dResac bevri tkivilis gadatana uwevs da es ufro met pasuxismgeblobas makisrebs. Tqveno uwmindesobav da unetaresobav, Cvens ers da eklesias dRes bevri ram uWirs, magram samagierod aqvs umTavresi _ WeSmariti sarwmunoeba,

marTlmadidebloba da Zala locvisa da es locva gansakuTrebulia maSin, raJams Tqven gvlocavT. umorCilesad gTxovT, ilocoT CemTvis da SeevedroT ufals, raTa man SemaZlebinos es umZimesi samsaxuri RvTisa da Cemi mSobliuri xalxis winaSe. bolos, minda madloba giTxraT Tqven, Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, meufe iobs, meufe daviTs, romelTac didi wvlili miuZRviT Cemi sulieri cxovrebis CamoyalibebaSi, wmida sinodis TviToeul wevrs im ndobisaTvis romelic Cemdami Tqven gamoiCenT. SemaZlebinos ufalma, RvTisagan moniWebuli madliT erTgulad vemsaxuro marTlmadidebel deda eklesiasa da qarTvel ers! ufalo, iseo qriste, Zeo RvTisao, Semiwyale me codvili.~ (68, 2002, 11). 3 noembers uwmidesma da unetaresma ilia II-m am sityvebiT mimarTa episkopos ilarions: `Tqveno yovladusamRvdeloesobav. mestiisa da zemo svaneTis episkoposo ilarion! ~did xar Sen, ufalo, da sakvirvel arian saqmenni Senni da veravin SemZlebel ars madlisa micemad sakvirvelebaTa SenTa~. marTlac, didi gamouTqmeli da miuwvdomelia gangeba RvTisa, romelmac agirCia Sen episkoposad RvTivkurTxeulisa mestiisa da zemo svaneTisa. dRes gansakuTrebuli dRea kidev imiT, rom aris xseneba Rirsisa mamisa Cvenisa ilarion didisa, ilarion qarTvelisa. sul ramdenime dRis win ki kanonizireba moxda ilarion axlisa. ai, es sami Rirsi didi mama dRes aRavlenda locvas, raTa uxvad gardamosuliyo Senze madli sulisa wmidisa. `uZlurTa mkurnali da naklulovanTa aRmavsebeli~. sami Rirsi mama ilarioni aris saocari magaliTi didi moRvaweobisa. rogorc Tqven iciT, ilarion didi cxovrobda IV saukuneSi. igi wavida udabnoSi, locva-kurTxeva aiRo Rirsisa mamisa Cvenisa anton didisagan da Semdeg Seudga sulier moRvaweobas. dRes Senc iwyeb moRvaweobas axal sulier safexurze da amas ewodeba mRvdelmTavris moRvaweoba. wmida mamebi amboben, rom mRvdelmTavris tvirTi mowameobrivia, radgan igi pasuxs agebs aramarto Tavis sulisaTvis, aramed im mrevlis da samRvdeloebisaTvis, romelic uflis gangebiT mas Cabarda. mestia da zemo svaneTi aris saocari, sasiqadulo da saamayo kuTxe saqarTvelosi. iq cxovroben qarTvelebi romelnic saukuneebis manZilze icavdnen da icaven siwmindes, icaven Cven xatebs, Cven jvrebs. sruliad saqarTvelom swored am kuTxes ando Tavisi didi saunje. Sen midixar iq, sadac Zlieria qarTuli suli, sadac Zlieria marTmadidebeli sarwmunoeba: maT mxolod eklesiuroba akliaT, mxolod es unda aswavlo Sen iq mcxovrebT. mestiisa da zemo svaneTis eparqia iqneba erT-erTi saukeTeso da samagaliTo. mizans rom miaRwio, saWiroa didi rwmena, didi siyvaruli, didi moTmineba, didi Tavmdabloba da morCileba. es Tvisebani unda aCveno iq mcxovreb xalxs da me darwmunebuli var, rom am kuTxis saswaulebrivi moqceva moxdeba. marTlac gamouTqmeli da miuwvdomelia goneba RvTisa, romelmac gamogatara Sen cxovrebis gzaze da mogiyvana sveticxovelSi, raTa ufals moeca didi madli mRvdelmTavrobisa. es aris udidesi madli, romelic eZleva am qveynad adamians, sasuliero pirs. Sen unda gaufrTxilde am

madls da aramarto gaufrTxilde, aramed ganamravlo da gaaZliero igi sulieri moRvaweobiT, Seni didi rwmeniTa da siyvaruliT, ufali, romelmac mogiwoda amisaTvis, mogcems Zalas, raTa Rirseulad itvirTo is jvari, romelic mogeca Sen dRes did sveticxovelSi. moxaruli var, rom dRes am xeldasxmas eswrebian xelisuflebis warmomadgenelni da morwmuneni mestiisa da zemo svaneTis eparqiidan, romelnic loculobdnen CvenTan erTad, raTa uxvad gardamosuliyo Senze madli sulisa wmidisa. axla ki miiRe es kverTxi, rogorc simbolo episkoposis Zalauflebisa da madlisa, rogorc sulieri sayrdeni Sens msaxurebaSi da daloce mrevli, eri da sruliad saqarTvelo, romelic moelis Sengan did moRvaweobas. amin.~ (68, 2002, 11). igi eparqiaSi Cavida 2002 wlis 7 noembers, wardgineba moxda mitropolit iobis mier. axlad daarsebul eparqiaSi mdgomareoba iyo metad mZime da savalalo, rameTu: 1) eparqiaSi imyofeboda mxolod erTi sasuliero piri _ mama giorgi (CarTolani). iyo sami moqmedi eklesia. mTaSi da kerZod, svaneTSi, damkvidrebulia eklesiasTan mimarTebaSi mcdari da damaxinjebuli Sexedulebani, aseve warmarTuli ritualebi, romelic jer kidev ar aris bolomde aRmofxvrili. meufe ilarioni aRniSnavs: `eklesiebi iyo saero adamianebis egreT wodebul mamasaxlisebis xelSi. exlac, sadac ar aris sasuliero pirebi, isini gankargaven eklesiebs da piradi interesebis da Semosavlebis wyarod aqvT gadaqceuli. ase xdeba sofel kalaSi kvirikeze, uSgulSi da sxva soflebSi, rac Zalzed arTulebs eklesiis funqciis mniSvnelobas. Cven ar gvqonda saSualeba, raTa taZrebSi SevsuliyaviT da wirva-locva Cagvetarebina, ar gviSvebdnen. eklesiebi gadaqceuli iyo muzeumebad da unda ageRo nebarTva muzeumis direqtorisagan rom gaeRoT. eklesiebSi idga rkinis seifebi, maTSi gamoketili iyo, Zalzed cud pirobebSi imyofeboda unikaluri siwmindeebi, jvrebi da xatebi, barZim-feSxumebi, saeklesio wignebi, xelnawerebi, romelTanac Sexebis saSualebas ar gvaZlevdnen. eklesiebi gadaqceuli iyo sisxliani msxverplSewirvisa da Rreobebis adgilad, rac xSir SemTxvevaSi cudi SedegebiT mTavrdeboda. aseT faqtebs samwuxarod dResac aqvs adgili.~ bolo wlebis ganmavlobaSi bevri ram sasikeTod Seicvala, kerZod: eparqiaSi aRar warmoadgens problemas taZrebSi Sesvla da wirva-locvis Catareba. aris ukve 16 moqmedi eklesia. am drois ganmavlobaSi gaizarda samRvdeloebis ricxvi. ikurTxa oTxi sasuliero piri, aqedan sami adgilobrivi. sul xuTi sasuliero piria. erTi dekanozi _ mama giorgi (CarTolani), iRumeni egnate (kurtaniZe), mRvdel-monazoni Teofane (arRvliani), mRvdeli giorgi (niguriani), mRvdeli basili (filfani). eparqiaSi sof. WuberSi aSenda ori eklesia, erTi samnaviani bazilikaa, andria pirvelwodebulis saxelobisa da amave sofelSi erTnaviani wmida nikolozis saxelobisa. eparqias ar gaaCnda saeparqio rezidencia, Cveni Txovnis Semdgom gadmogvces Senoba Tavisi teritoriiT rac did sirTuleebTan iyo dakavSirebuli Senoba SeZlebisdagvarad gavaremonteT da rezidenciis teritoriaze avaSeneT jvar-gumbaTovani eklesia 120 kv. metris farTisa, wm. nikolozis saxelze. agreTve sofel mulaxSi Sendeba

amave saxis wm. samebis saxelobis jvargumbaTovani eklesia. aRdga uRviris mTavarangelozis sax. eklesia. eparqiaSi amuSavda da CairTo sapatriarqo radio, ramac sulierebis mxriv Zalzed kargi Sedegi gamoiRo da gamoica eparqiis gazeTi `uZleveli mxedari~. dafuZnda mama giorgis (CarTolani) xelmZRvanelobiT sasuliero qristianuli saganmanaTleblo skola, sadac iswavleba galoba, xeze kveTa, gobeleni, qargva, xatwera, folklori da qoreografia. sof. latalSi moqmedebs TanRilis miqael mTavarangelozis saxelobis mamaTa monasteri, sadac mama egnates xelmZRvanelobiT Sesrulda didi samuSaoebi. Caidga sacxovrebeli keliebi da satrapezo. TviTon sofel latalSi mimdinareobs ioane winaswarmetyvelis taZris teritoriaze mcire zomis samonastro kompleqsis mSenebloba. sofel latalSi mama egnates xelmZRvanelobiT aris minanqris skola, sadac adgilobrivi mrevlia dasaqmebuli da dainteresebuli, arsebul taZarTan, sadac moRvaweobdnen sasuliero pirebi, arsebobs sakvirao skolebi. axlo momavalSi unda gaixsnas ilarion qarTvelis saxelobis sasuliero gimnazia. zemo svaneTSi orjer Catarda eklesiis iniciativiT samecniero konferenciebi. momavalSic gvaqvs imedi RvTisa da misi uwmindesobis locvakurTxevisa mestiisa da zemo svaneTis eparqiaSi sulieri aRorZinebisa da warmatebebisa,~ _ aRniSnavs meufe ilarioni. 2007 wlis 25 dekembers episkoposi ilarioni dajildovda wmida giorgis ordeniT.

episkoposi eqvTime (leJava)


episkoposi eqvTime, eriskacobaSi Teimuraz giorgis Ze leJava, daibada 1953 wlis 25 ianvars q. TbilisSi. Teimuraz leJavam 1969 wels daamTavra Tbilisis 47-e saSualo skola. 1969-1975 wlebSi igi swavlobda Tbilisis samxatvro akademiaSi arqiteqturis specialobiT. samxatvro akademiis damTavrebis Semdeg muSaobda saqarTvelos `kurort proeqtis~ saproeqto sammarTveloSi da saqarTvelos samxatvro fondSi. 1989 wlidan Teimuraz leJava saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiaSia, beTaniis monasterSi sulieri moZRvris morCilebaSi. 1990 wlis martSi morCili Teimurazi aRikveca berad da ewoda saxelad eqvTime. 1991 wels martyofis mamaTa monasterSi uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m beri eqvTime akurTxa ber-diakvnad, xolo 1992 wels _ zedaznis mamaTa monasterSi mRvdel-monazonad. 1993 wels mRvdelmonazon eqvTimes saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis arqimandritis wodeba mieniWa. arqimandriti eqvTime sxvadasxva dros moRvaweobda sxalTis, SiomRvimis, zedaznisa da daviT garejis monastrebSi. 2000 wlis 27 ivniss arqimandriti eqvTime dainiSna Tbilisis yovladwmida samebis mSenebare sapatriarqo taZris winamZRvrad. 2003 wlis 18 agvistos, saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis ganCinebiT

arqimandriti eqvTime gamorCeul iqna gurjaanisa da veliscixis eparqiis mmarTvelad. 23 agvistos arqimandritma eqvTimem episkoposad wardgenisas sionis sapatriarqo taZarSi am sityvebiT daiwyo Tavisi gamosvla: `saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da sulisa wmidisaTa, dideba ufals! Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, maRalyovladusamRvdeloesno da yovladusamRvdeloesno meufeno, mamano, dedano, Zmano da dano, rodesac vamzadebdi sityvas da vfiqrobdi, Tu ra unda meTqva TqvenTvis, vxedavdi mxolod erTs: ai, vdgavar, Tqvens winaSe da yovladmowyale da saxieri uflis mzeris qveS da gonebaSi ar momdioda aranairi saTqmeli, garda fsalmunis am sityvebisa: `rai mivago ufalsa yovelivesaTvis, romeli moamgo me.~ vuyureb ganvlil wlebs, am ToTxmetiode wlis win dawyebulT beTaniis monasterSi, dRevandel dRemde, da vmadlob ufals, rom marguna xvedri monazvnuri cxovrebisa da rom damanaxa, Tu ra aris qristesmieri siyvaruli, TanagrZnoba, Tu Tanadgoma, moTmineba Tu erTguleba, an kidev sasoeba uflisa, uflis moyvareTa saxiT, mamaTa Tu ZmaTa, dedaTa Tu daTa, eklesiis yoveli wevris Tu mTeli mrevlis saxiT, da upirvelesad yovlisa Tqveni saxiT, Tqveno uwmidesobav, romelic CarCa Cems xsovnas beTaniaSi Tqveni pirvelad xilvis Semdgom, Tqveni im manugeSebeli sityvis gamoisobiT, romelmac daudo dasabami Cems monazvnobas da im Tbili TanagrZnobiT gamsWvaluli Tanadgomis ZaliT, romelic dRemde Tanmdevs da warmoadgens CemTvis qristesmieri Tanadgomisa da mowyalebis magaliTs. vmadlob ufals, rom marguna miaxleba mis wmida eklesiasTan, romelic aris erTaderTi gansasvenebeli tviTmZimeTa, uZlurTa, tanjulTa, Tu devnilTaTvis am sawuTroSi. dideba ufals, dideba da madloba ufals mravalgzis, rameTu vdgavar aq, am didebul, mravlismnaxvel wmida taZarSi, aq, Tqvens winaSe wardginebuli mRvdelmTavris umaRles wodebaze, ver damnaxveli Cems moRvaweobaSi am pativis sababisa da am pasuxismgeblobis Zalmosilebisa, magram, viTarca mindobili uflis nebas gancxadebuls wmida sinodis nebaSi, msasoebeli Tqveni Tanadgomisa da mTxovneli Tqvengan locvisa, am Znel da saTuT RvawlSi, sadidebelad uflisa da eklesiisa, da keTilad dgomisaTvis winaSe RvTisa, romelsac Svenis yoveli dideba, pativi da Tayvaniscema aw da maradis da ukuniTi ukunisamde, amin!~ (68, 2003, 89). 24 agvistos uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqma ilia II-m saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis wevrebis TanamwirvelobiT arqimandriti eqvTime sveticxovlis sapatriarqo taZarSi episkoposad akurTxa. uwmidesma da unetaresma Tavisi qadageba am sityvebiT daiwyo: `saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da sulisa wmidisaTa! CvenTan ars RmerTi! Tqveno yovladusamRvdeloesobav, gurjaanisa da veliscixis episkoposo eqvTime, yovladsamRvdelono mRvdelmTavarno, mamano, Zmano da dano! `did ars ufali da sakvirvel arian saqmeni misni~. marTlac, dRes mowmeni varT uflis am didi saswaulisa da wyalobisa. Cveni eklesiisa da qveynis warsuls rom gadavxedoT, davinaxavT, rom xSirad saqarTvelo da Cveni eklesia TiTqmis miwasTan iyo gasworebuli; me TviTonac moveswari im dros, roca mTeli wmida sinodis SemadgenlobaSi mxolod 3-4 episkoposi

Sedioda. saqarTvelos samociqulo eklesia ukve yofna-aryofnis saSiSroebis winaSe idga da wina patriarqebis TqmiT, ruseTidan ukve ismoda aseTi winadadebebi _ Tqven uCvenod mainc aRar SegiZliaT yofna da SemogvierTdiTo. unda iTqvas, rom ufalma, marTlac, mkvdreTiT aRadgina Cveni qveyana da eklesia da vmadlobT RmerTs, rom mowmeni da monawileni varT am didi wyalobisa. saqarTvelos eklesiam tanjvisa da devnisa, Seuracxyofisa da wamebis 200 weli gamoiara, dRes ki Cveni wmida sinodi 35 moqmedi eparqiiT, aTasobiT taZriTa da monastriT, asobiT mRvdelmsaxuriT aris warmodgenili. Tumca dResac urTulesi periodi gvaqvs: aris dapirispirebis mcdeloba rogorc ucxoeTidan, ise Sida mtrebisagan, magram kvlavac uflisa imedi gvaqvs da vimedovnebT, rom RmerTi gadaarCens saqarTvelos da ganamtkicebs Cvens ersa da eklesias. saqarTvelos eklesia iyo, aris da iqneba gamaZlierebeli da gamaerTianebeli Zala qarTveli erisa. amitom Cven gansakuTrebiT unda gavufrTxildeT mas da vizrunoT misTvis, radgan gaZliereba eklesiisa _ gaZlierebaa qveynisa da erisa. Tqven iciT, rom Cveni qveyana aRniSnavs ruis-urbnisis krebis 900 wlisTavs, sinodis sagangebo sxdomaze, romelic urbnisSi gaimarTa, saqarTvelos wmida sinodma xuTi axali saepiskoposo kandidati gamoirCia, maT Soris aris meufe eqvTime. dRes am didebul sveticxovelSi, meufeo wmidao, Tqvenze gardamovida madli yovladwmidisa sulisa _ uZlurTa mkurnali da naklulevanTa aRmavsebeli; is madli, romelic Segeweva mRvdelmTavris jvris tarebaSi; yovelTvis unda gaxsovdes sityvebi uflisa, rom `RmerTi ampartavanTa Semusravs, xolo TavmdabalT mianiWebs madlsa~. TavmdablobiTa da morCilebiT Tqven moipoveT is madli, romelic dRes gardamovida Tqvens zeda. mTeli msoflio daiRala ampartavnebiT, qedmaRlobiT, rogorc warsulSi, dResac Tqven unda iyoT magaliTi qveynisa da eklesiis erTgulebisa, magaliTi Tavmdablobisa da morCilebisa, magaliTi Tavdadebuli msaxurebisa. am wmida taZarSi miiReT milocva wmida sinodis, Cveni samRvdeloebisa da Cveni eris saxeliT. Cven yvelani dRes vloculobdiT Tqveni gaZlierebisaTvis, Tqveni sicocxlisaTvis, raTa mravali sikeTe moutanoT saqarTvelosa da mis eklesias. niSnad sulieri Zlierebisa, Tqven dRes geZlevaT es wmida kverTxi mRvdelmTavrisa. miiReT igi da daloceT eri Cveni, raTa mSvidoba, siyvaruli, sixaruli da mTlianoba sufevdes saqarTveloSi, qarTvel xalxSi da saqarTvelos eklesiaSi, amin! yvelas gilocavT am bednier dRes! CvenTan ars RmerTi!~ (68, 2003, 8-9). uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT meufe eqvTime eparqiaSi waradgines alaverdelma mitropolitma daviTma (maxaraZe), gorisa da samTavisis episkoposma andriam (gvazava). gurjaanis yovladwmida RvTismSoblis miZinebis saxelobis monasterSi mrevli, raionis xelmZRvaneloba Sexvda axladnakurTx episkoposs. meufe daviT alaverdelma aRniSna: `gvixaria yvelas, mRvdelmTavrebs, sinodis wevrebs, rom Segvemata kidev erTi axali meomari, mxedari qristesi, Zma da megobari, Tanamwirveli, darwmunebuli var, rom uxaria mTel ers, gansakuTrebiT am eparqiis mrevls,

radgan maT hyavT RvTivgamorCeuli mzrunveli da winamZRoli, gilocavT am dResaswauls da RmerTma inebos, erTi mwyemsi da erTi samwyso iyos am eparqiaSi.~ (68, 2003,8-9). meufe andriam aRniSna: `episkopos eqvTimes Zalian bevri saSromi aqvs, samkali friad ars da Tqveni Tanadgoma aucilebelia, yvelasi _ mamebis, samRvdeloebis, mrevlis, meufe Tavis Zalebs namdvilad ar daiSurebs am eparqiisa da TqvenTvis. Tqveni Tanadgoma, erTguleba da siyvaruli iqneba is Zala, romelic mas gaamxnevebs da kidev ufro metis gakeTebis SesaZleblobas miscems. meufe eqvTimem Tavisi gamosvla ase daiwyo: `dideba ufals! pirvel rigSi madlobas mogaxsenebT meufeno, Cven yvelani, vinc vsasoebT ufals, erTi ramisaTvis varT momuSaveni. am sawuTroSi es aris sulis cxoneba. eklesia aris sxeuli RvTisa, Cven misi sxvadasxva nawilebi varT, erTmaneTs unda SevewioT da am SewevniT unda vcxondeT. es aris umTavresi.~ (68, 2003,8-9). meufe eqvTimes RvawliT eparqiaSi moqmed 5 eklesias (gurjaanis, veliscixis, vazisubnis, Cumlayis, kardenaxis) daemata gurjaanis yvelawmidis monasteri, vejinis mamaTa da dedaTa monastrebi, axali eklesiebi aSenda kaWreTSi, vejinSi. 2007 wlis 25 dekembers meufe eqvTime dajildovda wmida giorgis ordeniT.

episkoposi luka (lomiZe)


episkoposi luka, eriskacobaSi vaJa farnaozis Ze lomiZe, daibada 1965 wlis 14 seqtembers TbilisSi. 1982 wels vaJa lomiZem daamTavra Tbilisis #51-e saSualo skola da swavla ganagrZo saqarTvelos politeqnikur institutSi samTo fakultetze. swavlis periodSi, 1984-1986 wlebSi, igi msaxurobda samxedro savaldebulo samsaxurSi. man instituti daamTavra 1992 wels. 1995 wlidan vaJa lomiZe zedaznis mamaTa monastris morCilia. 1997 wlis 16 marts didmarxvis pirvel kviras monastris winamZRvarma arqimandritma eqvTimem morCili vaJa lomiZe berad aRkveca da uwoda saxelad luka. 1998 wlis 13 ivliss, sveticxovlobas, uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m beri luka diakvnad, xolo imave wlis noemberSi sionis sapatriarqo taZarSi mRvdlad akurTxa. mRvdelmonazoni luka daviT garejis lavris winamZRvrad daadgines. 1999 wels daviT garejobis dResaswaulze uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis mRvdelmonazon lukas iRumenis, xolo erTi wlis Semdeg arqimandritis wodeba mianiWa. 2003 wlis 28 agvistos yovladwmida RvTismSoblis miZinebis brwyinvale dResaswaulze sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m arqimandriti luka episkoposad akurTxa. arqimandritma lukam 27 agvistos sionis sapatriarqo taZarSi am sityvebiT daiwyo Tavisi gamosvla: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, maRalyovladusamRvdeloesno da usamRvdeloesno meufeno, mamano, Zmano, dedano da dano. me yovelTvis didi sixaruliTa da sasoebiT movelodi yovladwmida RvTismSoblis miZinebis didebul dResaswauls; da mudamJam es dRe mavsebda sixarulis gancdiT, magram dRes mdgomi mTeli samwysosa da Tqvens winaSe, sionis wmida taZarSi gamorCeuli mRvdelmTavris maRali xarisxis pativze, Cems gulSi sixarulTan erTad mRelvarebis gancdam daisadgura im pasuxismgeblobis gamo, romelic marguna ufalma, da es mRelvareba mravldeba imisa da gamo, rom me mergo samoRvaweod ninowmidis eparqia, is miwa, sadac mociqulTa swori, saqarTvelos ganmanaTlebeli da wmida deda sruliad saqarTvelosi moRvaweobda da aResrula. RmerTis SewevniT, mTeli Cemi SesaZleblobebiT vecdebi aRvasrulo is valdebuleba, romelic damakisreT Tqven da wmida sinodma, Tqveno uwmidesobav da gixdiT uRrmes madlobas im didi ndobisaTvis, romelic gamoiCineT Cemdami. yovladwmida RvTismSobelsa da wmida ninos vTxov mfarvelobasa da Sewevnas Tqveni locviT da SuamdgomlobiT, raTa SemaZlebinos am ndobis gamarTleba da keTili moRvaweoba. gilocavT Tqven, Tqveno uwmidesobav da yvela aq mdgomT am didebul dResaswauls. RmerTma meoxebiT yovladwmidisa RvTismSobelisaTa da wmidisa dedisa Cvenisa ninosiTa da yovelTa wmidaTa daifaros da gaaZlieros es axladSeqmnili ninowmidisa da sagarejos eparqia da sruliad saqarTvelo Tqveni locviTa da winamZRolobiT, amin.~ (68, 2003, 8-9). episkoposis wardginebis wesi Sesrulda 27 agvistos, sionis sakaTedro taZarSi. dasasruls misma uwmidesobam brZana:

`gilocavT mariamobas, yovladwmida RvTismSobeli deda iyos mfarveli Tqveni da sruliad saqarTvelosi. aseve gilocavT axali episkoposis kurTxevas; episkoposis kurTxeva didi istoriuli movlenaa, yoveli mRvdelmTavari Sedis saqarTvelosa da misi eklesiis istoriaSi. Cven SevTxovT ufals, rom axali episkoposebi Tqveni locviTa da SewevniT, iyvnen namdvili, WeSmariti moZRvarni Cveni erisa, rameTu Tqveni Sewevna da locvebi aucileblad saWiroa. RmerTma daglocoT da gagaxaroT! RmerTma daglocoT! CvenTan ars RmerTi!~ (68, 2003, 8-9). yovladwmida RvTismSoblis miZinebis dResaswaulze, 28 agvistos, uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, ilia II-m wmida sinodis mRvdelmTavrebTan _ amba alaverdel mitropolit daviTTan (maxaraZe), samTavisisa da goris episkopos andriasTan (gvazava) da gurjaanisa da veliscixis episkopos eqvTimesTan (leJava) erTad sveticxovlis sapatriarqo taZarSi episkoposad akurTxa arqimandriti luka. meore dRes, 29 agvistos meufe luka amba alaverdel mitropolit daviTTan da gurjaanisa da veliscixis episkopos eqvTimesTan erTad wmida daviT garejelis lavraSi CabrZanda. am dRes lavris mosalocad CabrZanda saqarTvelos prezidenti eduard-giorgi SevardnaZe. 1995 wlis 29 agvistos moewyo teraqti saqarTvelos prezidentze, romlis drosac igi uvneblad gadarCa. prezidentma wmida mama daviT garejelis lavras yovladwmida RvTismSoblis xati gadasca saCuqrad. Tavis mxriv mRvdelmTavrebma da monastris mamebma mas xati aCuqes. wmida sinodis mRvdelmTavrebma lavris mamebTan erTad misTvis samadlobeli paraklisi gadaixades. paraklisis Semdeg prezidentma upasuxa JurnalistTa SekiTxvebs. amis Semdeg sapatriarqos delegacia sagarejosaken gaemarTa, sadac sakaTedro taZarSi mrevli axal mRvdelmTavars eloda. yovladwmida RvTismSoblis miZinebis saxelobis sakaTedro taZarSi wmida sinodis mRvdelmTavrebma _ amba alaverdelma mitropolitma daviTma (maxaraZe), samTavisisa da goris episkoposma andriam (gvazava), gurjaanisa da veliscixis episkoposma eqvTimem (leJava) da sagarejosa da ninowmidis axladnakurTxma episkoposma lukam (lomiZe) savedrebeli paraklisi aRavlines yovladwmida RvTismSoblisadmi. paraklisis Semdgom mrevls mimarTa amba alaverdelma mitropolitma daviTma: `am istoriul adgilze gamorCeuli iqna garejis udabnos lavris winamZRvari, arqimandriti luka, mRvdelmTavrad ninowmidisa da sagarejosi. deda RvTismSoblisa da Rirsi mamebis locviT zecaSi gadawyda meufis am Zvel eparqiaSi winamZRoloba, es gvaxarebs Cven yvelas da vici, Tqven rogor gixariaT, radgan Tqveni didi xnis natvra asrulda _ RvTismSoblis kurTxeviT. axal eparqias episkoposi hyavs. RmerTma inebos, erTi mwyemsi da erTi samwyso yofiliyaviT. gilocavT am dResaswauls! dRes Cven viyaviT garejis udabnoSi, sadac gadavixadeT mcire paraklisi. mas eswrebodnen qveynis prezidenti, batoni eduard _ giorgi SevardnaZe, saxelmwifo ministri, batoni avTandil jorbenaZe da kaxeTis mxaris

rwmunebuli, batoni biZina sonRulaSvili. aq sofel udabnoSi ganaxlda da SekeTda skolis Senoba, es Zalian kargi saqmea.~ (68, 2003, 8-9). Semdeg Tavis mrevls mimarTa ninowmidisa da sagarejos episkoposma lukam: `gilocavT yvelas dRevandel dResaswauls _ mariamobas, es taZaric RvTismSoblis miZinebis saxelobisaa; madloba RmerTs, ufalma ase ineba da mec guSin makurTxes episkoposad; madloba uwmidess am didi ndobisaTvis da madloba mRvdelmTavrebs daxmarebisa da gverdSi dgomisaTvis, madloba Tqven SexvedrisaTvis, yvelas bevri saqme gvaqvs gasakeTebeli, amitom am RvTis didebiT ganvasruloT es cxovreba da ise warvsdgeT RvTis winaSe, raTa sasufeveli davimkvidroT. RmerTma daglocoT da mraval mariamobas dagaswroT.~ (68, 2003, 8-9). amis Semdgom taZarSi mosul mrevls mimarTa samTavisisa da goris episkoposma andriam (gvazava), romelic adre sagarejosa da gurjaanis episkoposi brZandeboda da romelsac didi siyvaruliT Seegeba mrevli: `gilocavT yvelas RvTismSoblis miZinebis dResaswauls, RmerTma mravals dagaswroT gaxarebulni da bednierni; minda mogilocoT mRvdelmTavris dadgineba axal eparqiaSi _ Tqven iciT, rom sagarejos raioni calke eparqiad Camoyalibda. mas ninowmidisa da sagarejos eparqia daerqva; meufe lukasac icnobT, igi wlebis ganmavlobaSi garejSi moRvaweobda. erTi ram SemiZlia vTqva, meufe lukas didi survili da mondomebaa, rom aRorZindes eklesia da, rac mTavaria, aRorZindes adamianis suli RvTis ZiebaSi. RmerTs dauaxlovdes adamiani. am mondomebiT movida igi eparqiaSi. am mondomebas unda SeuerToT Tqveni erTguleba da siyvaruli.~ (68, 2003, 8-9). eparqiaSi meufe lukas daxvda 6 moqmedi eklesia da 1 monasteri. amJamad moqmedia 3 monasteri. 8 eklesia, sadac RvTismsaxurebas eweva 5 moZRvari. 2007 wlis 25 dekembers meufe luka dajildovda wmida giorgis ordeniT.

episkoposi zenoni (iarajuli)


episkoposi zenoni, eriskacobaSi imeda SoTas Ze iarajuli, daibada 1972 wlis 17 marts q. TbilisSi. 1979-1989 wlebSi swavlobda Tbilisis saSualo skolaSi, 1989-1992 wlebSi swavlobda Tbilisis sasuliero seminariaSi. 1993 wlis 14 agvistos imeda iarajuli cxum-afxazeTis episkoposma danielma aRkveca berad da saxelad uwoda zenoni. 1993 wlis 19 agvistos beri zenoni samTavros dedaTa monastris feriscvalebis eklesiaSi akurTxes ierodiakvnad, xolo 25 oqtombers martyofis RvTaebis mamaTa monasterSi _ moZRvrad. 1994 wlis 25 Tebervlidan uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT mRvdelmonazoni zenoni xelmZRvanelobda siRnaRis sasuliero saswavlebels. 1994 wlis 10 noembers mas mieniWa iRumenis wodeba, xolo 1995 wlis 2 agvistos dajildovda gamSvenierebuli jvris tarebis uflebiT. 1995 wlis 1 noembridan iRumeni zenoni msaxurobda Tbilisis sasuliero akademiasa da seminariaSi reqtoris moadgiled (saswavleblis pansionis zedamxedvelad da sulier moZRvrad) da zneobrivi RvTismetyvelebis pedagogad.

1996-1997 wlebSi iRumeni zenoni swavlobda romis universitetis filosofiis fakultetze. 1998 wlis 14 marts iRumeni zenoni dainiSna uwmidesisa da unetaresis, sruliad _ saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is mdivnad, xolo mogvianebiT saqarTvelos sapatriarqos safinansoekonomikuri sabWos Tavmjdomared. amavdroulad, igi msaxurobda gaerTianebuli samxedro akademiis mTavarangelozis taZris winamZRvrad, Semdeg lurji monastris, xolo 2000 wlis 14 martidan _ mTawmindis mamadaviTis eklesiis winamZRvrad. 2001 wlis 16 ivniss, iRumen zenons eklesiaSi erTguli msaxurebisaTvis mieniWa arqimandritis wodeba da dainiSna sveticxovlis sapatriarqo taZris winamZRvris moadgiled. 2003 wlis 18 agvistos urbnisis sakaTedro taZarSi Catarebul saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis sxdomaze gadawyda dmanisis Zveli eparqiis aRdgena. eparqiis mRvdelmTavrad sinodma arqimandriti zenoni gamoarCia. 2003 wlis 30 agvistos uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m wmida sinodis wevr mRvdelmTavarTa TanamsaxurebiT arqimandriti zenoni episkoposad akurTxa. arqimandritma zenonma Tavisi samRvdelmTavro sityva ase daiwyo: `didi winaswarmetyveli mefe daviTi brZanebs: rai mivago ufalsa yovlisaveTvis, romeli ese momago me.~ RmerTis udidesma siyvarulma da mowyalebam ineba, dRes mec warmomeTqva Cemi gulis siRrmidan es RaRadisi da mekiTxa misi sidiadiT SeZrwunebuls `rai mivago ufalsa?~ pasuxi erTaderTia: araferi maqvs misagebeli garda madlierebisa, udidesi pasuxismgeblobiT aRWurvili. pasuxismgeblobas didad mimZafrebs gaazreba imisa, rom mendeT. is, rom mendeT ufalSi, mis siyvarulSi, Tqvens erTgulebaSi, wmida marTlmadidebeli deda-eklesiis samRvdelmTavro msaxurebaSi. didad vsasoeb Semoqmed RmerTs, romelic boZebul sazid jvarTan erTad iZleva Zalas, misi RirsebiT tarebisa aRsrulebamde. madlierebiTaa aRelvebuli Cemi suli, rom Cems simdables arwmuneT samwyso qristesmier dabadebuli, kurTxeuli uZvelesi dmanisis kaTedrisa. qarTveli eris mowameobrivi cxovrebis es mokrZalebuli mTxrobeli da Seuvali karibWe, romelic mogexsenebaT saukuneebis manZilze warmoadgenda saqarTvelos msxvil strategiul, ekonomikur da sulier centrs, araerTxel Seqmnila dampyrobTa samizne. mis miwasa da mkvidrT mravaljer ganucdia kacTmoZuleobiT aRsavse momxdurTa mZime kvali. qarTlis cxovrebis matianeSi igi xom momaswavebel niSans warmoadgens, erTiani saqarTvelos saxelmwifoebrivi mdgomareobisa da an piriqiT. dmanisis sionis yovladwmida RvTismSoblis safarvelis qveS, saukunod daculma dmanelTa, araTu gauZles arabTa, Turq-selCukTa, monRolTa, osmalo-spasTa xangrZliv Semosevebs, Rirseuli magaliTi uboZes Seuvali simtkicisa mTlianad qarTvel ers. yovelive es mavaldebulebs Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, meufeno, Zmano da dano, sionis yovladwmida RvTismSoblis taZris TaRebqveS, sadac 17 wlisam Semovdgi fexi da RmerTis mowyalebam miboZa dRevandeli dRe, ganvacxado: Zlier moiswrafis moSurneobiT Cemi suli, qristeSi Tqvenda msaxurebad, dmanelno. Rrmad mwams, am sapasuxismgeblo maRal msaxurebaSi, mxolod Cemi piradi Zalebi ver gaxdebian dasabjeni svetebi. amitom mokrZalebiT gTxovT: saqarTvelos makurTxevelo uwmideso meufev, SemewioT da maradis

momixsenoT Tqvens wmida locvebSi, radgan brZanebs ufali: `marTlisas ismens yovlismpyrobeli.~ mogmarTavT TxovniT meufeno TanadgomisaTvis. gTxovT neba damrToT, Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, SevTxovo ufals, - mravalJamier gaismodes samreklos zariviT mogugune Tqveni diadi xma sauflo kvarTis, mironmdinare sveticxovlis wmidaTa-wmida sakurTxevlidan, qarTveli eris gasaerTianeblad, mis sacxovneblad. gTxovT evedroT ufals, raTa mommadlos niWi sulisa wmidisa, raTa maradis uTmobdes Cemi suli nebasa RmrTisasa, radgan brZanebs solomon brZeni: `mravali ganzraxvaa kacis gulSi, magram mxolod uflis Canafiqri aRsruldeba.~ (68, 2003, 9). uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m sveticxovlis sakaTedro taZarSi dmanisis episkoposs meufe zenons mimarTa: `Tqveno yovladusamRvdeloesobav, dmanisis episkoposo zenon, yovladsamRvdelono mRvdelmTavarno, qristesmiero Zmano da dano! `did xar Sen, ufalo, da sakvirvel arian gzani Senni!~ dRes xarobs dmanisis eparqia da xarobs sruliad saqarTvelo! miuwvdomelia gangeba RvTisa da miuwvdomelia saqmeni uflisani. VI-VIII saukuneebSi dmanisSi ukve iyo saepiskoposo kaTedra. dmanisi aris erT-erTi uZvelesi, didi kulturuli memkvidreobis mqone kuTxe saqarTvelosi. da ratomRac ise moxda, rom igi mitovebulia, mas aklia yuradReba. istoriulad am kuTxes yovelTvis bevri mteri hyavda, igi xelidan xelSi gadadioda da amitom qarTveli kaci veRar iclida am didebuli, saocari eparqiisaTvis. bolo 25-26 wlis ganmavlobaSi, rodesac Cven dmanissa da bolnisSi CavdiodiT, upirvelesi ocneba iyo, rom am uZveles qalaqebs Tavisi episkoposi hyoloda, rom aRdgeniliyo is uZvelesi kaTedra, romelic ase brwyinavda warsulSi Tavisi sulierebiTa da gamoCenili moRvaweobiT, Tavisi mecnierebiTa da Zalian maRali kulturiT. da ai, dadga dro, movida Jami uflis ganCinebisa da Cven ki misi uzenaesi neba aRvasruleT. saerTod, minda aRvniSno, rom xSirad adamians hgonia, TiTqos raRacas akeTebs, sinamdvileSi ki yvelafers ufali akeTebs. yoveli gadawyvetileba zecaSi miiReba. Cven ki mas mxolod aRvasrulebT. meufe zenon, Tqven dRes ukve arCeuli da nakurTxi brZandebiT dmanisis episkoposad. ar unda SegaSinoT iman, rom dmanisSi dRes, samwuxarod, naklebobaa qarTvelebisa da ar aris saTanado pirobebi, romelic mRvdelmTavars an samRvdelo pirebs unda hqondes. es araa problema, es yvelaferi Zalian mokle droSi aRdgeba. mTavaria, ar unda daiSuroT Tqveni goneba da energia amisTvis da yvelaferi mowesrigdeba. me darwmunebuli var, rom sul male, dmanisisa da bolnisis eparqiebi iqneba erT-erTi saukeTeso eparqiebi saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiisa. meufe zenon, Tqven dRes miiReT didi madli sulisa wmidisa. gaxsovdeT, rom igi unda gaaZlieroT TqvenSi locviT, sulieri moRvaweobiT, TavmdablobiTa da morCilebiT. minda giTxraT, rom ramdenime dRis win, 25 agvistos Sesrulda 40 weli Cemi episkoposobisa. axla maxsendeba Cemi episkoposad kurTxevis dRe. uwmidesma da unetaresma efrem II-m damariga: `borotma sulma Zalian didi brZola icis xolme am dros da amitom locva

da sulieri moRvaweoba unda gaaZliero.~ am 40 wlis ganmavlobaSi rac ram saqme mikeTebia da igi keTilad dagvirgvinebula, _ yvelaferi kaTolikospatriarq efrem II-is locva-kurTxeviT iyo. Zalian xSiri SemTxvevaa, roca adamians hgonia, rom igi Tavad ukeTes gadawyvetilebas miiRebs, ukeT gaakeTebs yovelives, an sulac radaa saWiro locva-kurTxeva, roca saqme SeiZleba isedac gakeTdes _ es ar aris swori. Cemi gamocdilebidan minda giTxraT, morwmuneebsa da Cven mRvdelmTavrebs, samRvdeloebas, rom yvelaferi keTilad gvirgvindeba mxolod im SemTxvevaSi, Tuki am saqmeze gamoiTxoveT locva-kurTxeva da yovelive TavmdablobiTa da morCilebiT aRasruleT. xom gaxsovT bibliidan: `ampartavansa RmerTi Semusravs, xolo Tavmdabalsa mianiWebs madls.~ maxsendeba aseve Cemi studentobis wlebi. ukve sasuliero piri viyavi da etyoba ampartavneba SeniSna CemSi uwmidesma da unetaresma melqisedek III-m da ratomRac rusulad miTxra, etyoba imitom, rom ruseTSi vswavlobdi: ` , .~ patriarqis es sityvebi yoveldRe maxsendeba. marTlac, es unda gvaxsovdes, rom ampartavanTa RmerTi Semusravs da mxolod TavmdabalT mianiWebs madls. visurvebdi, rom meufe zenoni, romelic yvelaze umcrosia mRvdelmTavarTa Soris, iyos magaliTi Tavmdablobisa da morCilebisa da ufali mas mianiWebs did wyalobasa da warmatebebs. SemTxveviTi araa, rom dRes aris xseneba qristodulosisa. es didi mecnieri, filosofosi iyo. gansakuTrebiT kargi mcodne iyo islamisa. mis cxovrebaSi weria, rom am didma moRvawem mTeli yurani icoda zepirad arabul enaze. igi Turme muslimebs ekamaTeboda, umtkicebda, rom mxolod qristianobaSi, marTlmadideblur sarwmunoebaSia WeSmariteba. esec RvTis gangebiT moxda, rom dRes misi xsenebis dRea da Tqven im eparqiaSi midixarT, sadac mravladaa muslimebi da geqnebaT maTTan Sexvedra da saubari. geweodeT wmida qristodulosi Tqvens moRvaweobaSi. axla ki SevTxovT ufals, rom madli RvTisa sufevdes Tqven zeda, madli mamisa da Zisa da wmidisa sulisa iyos Tqveni winamZRvari da mfarveli. miiReT kverTxi _ simbolo mRvdelmTavris moRvaweobisa da daloceT dmanisis eparqia da sruliad saqarTvelo. kidev erTxel gilocavT am bednier dRes. gilocavT Tqven da sruliad saqarTvelos. CvenTan ars RmerTi!~ (68, 2003, 9). dmanisis eparqia XIX saukuneSi Sedioda Tbilisis, XX saukuneSi mcxeTaTbilisis, agarak-walkis da Semdgom bolnisis eparqiaSi, xolo 2003 wlis 18 agvistos Sedga saqarTvelos samociqulo avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis sxdoma urbnisis sakaTedro taZarSi ruis-urbnisis saeklesio krebis iubilesTan dakavSirebiT (900 wlisTavi) da am krebam sxva kaTedrebTan erTad aRadgina istoriuli kaTedra dmanisis eparqiisa, romelic XVIII saukunis 50-ian wlebSi iqna gauqmebuli qvemo qarTlis regionSi gamudmebuli Semosevebis Sedegad, misi gaukacrielebis gamo. 1988 wels aRdgenil iqna dmanisis sionis sakaTedro taZari da es iyo erTaderTi taZari, sadac aRevlineboda mRvdelmsaxureba. 2003 wlis 31 agvistos, aRdgenili kaTedris mRvdelmTavrad wmida sinodma dadgina sveticxovlis arqimandriti zenoni. imave wels daiwyo saepiskoposo rezidenciis mSenebloba, romelic 2005 wlisTvis dasrulda.

pirvel rigSi, daiwyo dmanisis sionis sakaTedro taZris mowyoba: gakeTda kankeli, trapezi, iataki, amJamad gakeTebulia keliebi, aRdgenili iqna XVII saukuneSi arsebuli mamaTa monasteri _ dmanisis sionis sakaTedro taZris, romlis winamZRvaria iRumeni doroTe barbaqaZe. 2003-2008 w.w. aRdgenili iqna eklesiebi: q. dmanisSi _ wm. giorgis saxelobis, naqalaqar dmanisSi _ wm. marines saxelobis, sof. maSaveraSi _ wm. giorgis saxelobis, sof. javaxSi _ wm. giorgis saxelobis, sof. sakireSi _ wm. ilia winaswarmetyvelis saxelobis, sof. gomareTSi _ wm. giorgis saxelobis, sof. sarkineTSi _ wm. basili didis saxelobis, sof. ganaxlebaSi _ wm. dimitri Tesalonikelis saxelobis aseve am samrevlo taZrebTan erTad, aRsdga samonastro cxovreba, kerZod qcia _ xramis xeobaSi aRdgenili iqna RvTismSoblis Sobis sax. taZari da amJamad iq mamaTa monasteria (VIII-IXII) _ winamZRvari mRvdel-monazoni dionise gvimraZe. amJamad mimdinareobs qciis ubaSi `revazaSenis~ bazilikis aRdgena, romelic VIII-IX ss-Sia agebuli da iq dagegmilia dedaTa monastris daarseba. aseve daiwyeba aRdgeniTi samuSaoebi 1189-1209 wlebSi aSenebuli samonastro kompleqsisa `lamazi monasteri~, sadac SemorCenilia RvTismSoblis freska da arqitravis qva, asomTavruli warweriT. dmanisis eparqiis kurTxeuli da warmatebuli momavlis momaswavebel niSans warmoadgens dmanisis RvTismSoblis saswaulmoqmedi xatis aRmoCena 1586 wlis sigelze, misi saSualebiT SesaZlebeli gaxda aRgvedgina xati, romelic daiwera 2005 wlis didmarxvaSi da 17 aprils Tbilisis wm. samebis taZarSi akurTxa uwmidesma da unetaresma, amis Semdgom xati dabrunebulia dmanisis sakaTedro taZarSi (xs. dRe 15/28 agvisto). 2005 wlis 23 dekembers wm. sinodis sxdomam ganixila mefe vaxtang III-is (1302-1308) _ wm. demetre Tavdadebulis Zisa da giorgi brwyinvalis Zmis kanonizirebis sakiTxi, (romelic dmanisis sionSi ganisvenebs) da vaxtang III, rogorc samSoblosaTvis Tavdadebuli, Seracxil iqna wmida mowamed. Seiqmna xati da daiwera locvebi, misi xsenebis dRed dadginda 10 dekemberi Zv. st. (23 dekemberi ax. stiliT). amJamad saepiskoposo rezidenciis teritoriaze dawyebulia aRdgomis saxelobis sakaTedro taZris mSenebloba. meufe zenonma dmanisisa da lore-taSiris istoriul eparqias miuZRvna fundamenturi gamokvleva `samxreTis karibWe~ (Tbilisi, 2005 w.), romelSic mravalricxovani saistorio wyaroebis, monografiebisa da samecniero publikaciebis analizis safuZvelze Seswavlilia eparqiis teritoriaze arsebuli siZveleni, eklesia-monastrebi, cixe-simagreebi, epigrafikuli warwerebi, istoriuli soflebi da nasoflarebi. am naSromiT meufe zenonma qarTveli sazogadoebis winaSe kidev erTxel warmoaCina qvemo qarTlis uZvelesi da gamorCeuli istoriis mqone eparqiis warsuli, awmyo da momavali. 2007 wlis 25 dekembers episkoposi zenoni dajildovda wmida giorgis ordeniT.

episkoposi spiridoni (abulaZe)

episkoposi spiridoni, eriskacobaSi goCa oTaris Ze abulaZe, daibada 1950 wlis 14 ivniss q. zestafonSi. 1967 wels goCa abulaZem daamTavra zestafonis #4-e saSualo skola. skolis damTavrebis Semdeg, 1967-1972 wlebSi, swavlobda Tbilisis saxelmwifo universitetis kibernetikis fakultetze, xolo 1972-1976 wlebSi _ universitetis aspiranturaSi kibernetikis specialobiT. 1975 wlidan aspiranti goCa abulaZe akademikos v. WavWaniZis xelmZRvanelobiT muSaobda mecnier-muSakad Tbilisis saxelmwifo universitetis sxvadasxva kaTedraze, 1976 wlidan _ saqarTvelos politeqnikuri institutis marTvis avtomatizirebuli sistemebis kaTedraze. 1978-1979 wlebSi goCa abulaZe qirurgiis institutis, xolo 1979 wlidan saxalxo meurneobis marTvis kvalifikaciis amaRlebis institutis ufrosi mecnier-muSaki iyo. aq igi leqciebs ukiTxavda saqarTvelos mTavrobis kabinetis TanamSromlebs marTvis sistemebis mimarTulebiT. XX saukunis 80-90-ian wlebSi goCa abulaZe aqtiurad iyo CarTuli erovnul-ganmaTavisuflebel moZraobaSi, amxelda xelisuflebis antiqarTul, antiqristianul qmedebebs. misi aqtiuri saqmianobis Sedegi iyo is, rom saqarTvelos ssr ministrTa sabWo iZulebuli gaxda gaeuqmnebina religiis rwmunebulis aparati, saxelmwifosagan eklesiisaTvis dawesebuli yovelTviuri gadasaxadebi. 1990 wlis 21 seqtembers, yovladwmida RvTismSoblis Sobis dResaswaulze, baTum-Semoqmedelma mitropolitma konstantinem (meliqiZe), baTumis yovladwmida RvTismSoblis Sobis sakaTedro taZarSi goCa abulaZe akurTxa diakvnad da saxelad uwoda grigoli. igi ganwesebul iqna baTumis sakaTedro taZarSi. 1990 wlis 4 dekembers, yovladwmida RvTismSoblis taZrad miyvanebis dResaswaulze, mitropolitma konstantinem, diakoni grigoli jixeTis monasterSi mRvdlad akurTxa da sxalTis yovladwmida RvTismSoblis Sobis saxelobis monastris winamZRvrad daadgina. 1991 wlis dasawyisSi xuloSi gaixsna sasuliero saswavlebeli, romlis xelmZRvaneloba uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT daevala mama grigol abulaZes. 1991 wlis 25 noembers uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT mRvdeli grigoli dainiSna bodbis eparqiis wmida ninos monasterTan arsebuli wmida ninos saxelobis da xirsis wmida stefane xirselis monasterTan arsebuli wmida stefane xirselis saxelobis sasuliero saswavleblis reqtorad. mRvdeli grigoli im droidan msaxurobda wmida stefane xirselis monastris winamZRvrad da bodbis wmida ninos monastris RvTismsaxurad. 1994 wlis ianvarSi q. zestafonSi gaixsna wmida nikolozis saxelobis sasuliero saswavlebeli, romelic amzadebda skolamdeli aRzrdis pedagogebs da mowyalebis debs. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT mama grigoli dainiSna am saswavleblis reqtorad. 1994 wels uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m sionis sakaTedro taZarSi mRvdel grigols eklesiaSi erTguli samsaxurisaTvis dekanozis wodeba da mitris tarebis ufleba mianiWa. mama grigolis iniciativiT 1995-1998 wlebSi zestafonis moswavleTa banakSi zafxulobiT CamohyavdaT saingilodan 100-150 bavSvi da erTi Tvis ganmavlobaSi

aswavlidnen saqarTvelos istorias, qarTul literaturas, qristianul mrwamss. 1997 wlis 25 Tebervals uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT dekanozma grigolma zestafonSi daaarsa obol da mzrunvelobamoklebul bavSvTa pansionati. 2004 wels uwmidesma da unetaresma ilia II-m dekanoz grigols daavala javaxeTSi, ninowmindaSi, bavSvTa saxlis Seqmna. 2006 wlis 21 dekembers saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodma dekanozi grigoli axladSeqmnili sxalTis eparqiis mRvdelmTavrad gamoarCia. 2006 wlis 22 dekembers, yovladwmida samebis sapatriarqo lavris yovladwmida RvTismSoblis xarebis taZarSi dekanozi grigoli berad aRkveces da saxelad spiridoni uwodes. 23 dekembers mRvdel-monazon spiridons arqimandritis wodeba mieniWa. 24 dekembers arqimandriti spiridoni uwmidesma da unetaresma ilia II-m episkoposad akurTxa. 23 dekembers arqimandritma spiridonma samebis sapatriarqo taZarSi warmoTqva sityva: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav! wmindano mRvdelmTavarno! pirvel yovlisa, madloba ufals da uwmidessa da unetaress, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs ilia II-s da sruliad saqarTvelos wmida sinodis mRvdelmTavrebs, rom me, uRirsi, Rirsad gamomirCieT sxalTis eparqiis mRvdelmTavrad. SiSi mipyrobs am eparqiis mRvdelmTavrad dadginebisaTvis, eparqiisa, romelic didi xnis ganmavlobaSi imyofeboda mtris uRelqveS, eparqiisa, romelSic, rogorc Tqven brZaneT, uwmideso da unetareso, pirvelad ainTo lampari qristes siyvarulisa da iqca ganmanaTleblad sruliad saqarTvelosi. eparqiisa, romelSic didi Rvawlia gaweuli, WeSmaritad samociqulo Rvawli maRalyovladusamRvdeloesi dimitris mier, romelSic Zalian didi Rvawli gaswia mitropolitma, maRalyovladusamRvdeloesma iobma, sadac did Rvawls eweva samRvdeloeba. SiSi mipyrobs da meSinis, magram ufali brZanebs: `amasa kldesa zeda aRvaSeno eklesia Cemi da bWeni jojoxeTisani ver ereodian mas~. vsasoeb da imeds maZlevs saqarTvelos istoria. rogorc saRvTo gardamocema gvauwyebs, msoflio marTlmadidebeli eklesiis aRmSeneblobaSi sruliad gansakuTrebuli roli da daniSnuleba ergo saqarTvelos. macxovris wmida gangebulebiT, Tavad mis movlinebamde dedamiwaze, saukuneebiT adre, mcxeTaSi daimarxa wm. winaswarmetyvel ilia Tezbitelis xaleni, simbolo sarwmunoebrivi siwmindis ukompromiso dacvisa. macxovris jvarcmis Semdeg saqarTveloSi warmoigzavna msoflios yvelaze aRmatebuli siwminde kvarTi uflisa, simbolo yovladwmida RvTismSoblisa da ganuyofeli eklesiisa. rogorc wminda mRvdelmowame kvipriane karTageneli brZanebs, im qveynis eklesias, romelic kvarTs inaxavs, uflisagan micemuli aqvs ganuyoflobis Zala da gabrwyinebuli Cabardeba ufals meored mosvlis Jams. kvarTis daflviT mcxeTaSi iveriis miwa, uflismier winaswargansazRvruli, RvTismSoblis mamulad ganiwminda da Seiqmna wmida miwa. macxovris amaRlebis da suliwmidis gardamosvlis Semdeg, RvTis gangebiT, wilisyris Sedegad, iveria gamocxadda yovladwmida RvTismSoblis wilxvedrad. arc erT qveyanas msoflioSi msgavsi pativi da siwmide ar miniWebia da qveyana da miwa ese pativdebuli da ganwmendili uflis kvarTiTa da yovladwmida RvTismSoblis madliT da gapoxierebuli asiaTasobiT qarTvelis mowameobrivi sisxliT, damarxul ars uflis meored mosvlis

JamisaTvis, raTa sayovelTao apostasiis dros mTel msoflios uqadagos da aCvenos marTlmadideblobis sinaTle da WeSmariteba, dasturi imisa, niSani imisa, rom iverias es misia evaleba RvTisgan da rom is gabrwyindeba, aris Tavad saqarTvelos istoria, rom mcirericxovanma erma RvTismSoblis ZaliTa da madliT gauZlo msoflios Semosevebs da dRemde movida. dasturi da niSani iveriis am misiisa da saswaulisa aris mamaTa gardamocema, romlis mixedviTac, iveriis yovladwmida RvTismSoblis xati CamobrZandeba aTonidan saqarTveloSi da gaabrwyinebs saqarTvelos. dasturi da niSani iveriis gabrwyinebisa, am misiisa, aris Cven Tvalwin mimdinare procesebi. eklesiis arnaxuli devnisa da Seviwroebis Semdeg rogor aRdga saqarTvelos wm. eklesia. rogorc naTqvamia, Tqveno uwmidesobav, Tqven CaibareT saqarTvelos eklesia sudaragadafarebuli da dRes Cven vxedavT am saocar aRorZinebas. moses locviT israeli ufalma egviptidan gamoiyvana. isu naves, msajulTa, winaswarmetyvelTa da mefeTa locviT ufali israels teritoriebs, baraqas da keTildReobas aZlevda. Tqveni RvawliTa da locviT ganxorcielda asobiT eklesia-monastris mSenebloba, saqarTvelos eklesiis avtokefaliis, faqtiurad, xelmeored mopoveba da damtkiceba, aTaswleulis taZris _ yovladwmida samebis taZris aSeneba im dros, rodesac mTel msoflioSi apostasiis procesebi mimdinareobs. mowme Tqveni locvis da moRvaweobis, am saocari saswaulebrivi Zalisa, me uRirss da uZlurs sasowarkveTileba miqreba da vsasoeb, rom Tqveni saswaulebrivi locviTa da mamobrivi mzrunvelobiT, SemaZlebinebs ufali da dedaRvTismSobeli im sapasuxismgeblo misiis aRsrulebas, romelic Tqveni locva-kurTxeviT damevala. mowme Tqveni moRvaweobis da locvis sakvirveli Zalisa vsasoebT da gvwams, rom ufali aRadgens qvedakveTebul mamuls, nikofsiidan darubandamde da ovseTidan aregawamde. damloceT, Tqveno uwmindesobav!~ (68, 2007, 1). uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m miuloca meufe spiridons episkoposis xarisxSi amaRleba da warmatebebi usurva mas. eparqia, romelic meufe spiridonma Caibara, mravali gansacdelisa da problemis winaSea. mTis aWara, xulo, sxalTa ZirZveli qarTuli kuTxea, romelsac saukuneTa manZilze arbevdnen momxvdurni. maT moaxerxes mosaxleobis nawilis mahmadianobaze gadayvana. aseT eparqiaSi meufe spiridons didi Zalisxmeva da Tavganwirva dasWirdeba TanamemamuleTa ndobisa da dedaeklesiisaken SemobrunebisaTvis. meufe spiridonis RvawliT eparqiaSi ewyoba samecniero konferenciebi, romelic eZRvneba saqarTvelos istoriis, saqarTvelos eklesiis istoriis problematikas. 2009 wels gamoica saerTaSoriso samecniero konferenciis `didaWaroba~ masalebi, romelic 578 gverds moicavs da iyofa Semdeg ganyofilebebad: eklesiis istoria (16 moxseneba), saeklesio literatura (9), RvTismetyveleba (2), literatura (12), istoria (18), sociologia, eTnologia, folklori (19), enaTmecniereba, onomastika, leqsikologia (25), arqeologia, wyaroTmcodneoba (11), qarTvelebi ucxoeTSi (5), xelovnebaTmcodneoba (2), samarTali (3), medicina (2), doqtorantebisa da magistrantebis statiebi (17). 2009/2010 saswavlo wlidan funqcionirebas iwyebs saqarTvelos sapatriarqos wmida tbel abuseriZis saxelobis universiteti. eparqiaSi

amoqmedda araerTi eklesia-monasteri, sasuliero gimnazia, saswavlebeli. meufe spiridoni uSreti energiis adamiania. mas istoriuli misia akisria sxalTis eparqiaSi da igi warmatebiT gaarTmevs Tavs cxovrebis yvela gamowvevasa da sirTules. 2007 wlis 25 dekembers episkoposi spiridoni dajildovda wmida giorgis ordeniT.

episkoposi efremi (gamrekeliZe)


episkoposi efremi, eriskacobaSi daviT mirianis Ze gamrekeliZe, daibada 1975 wlis 24 oqtombers q. baTumSi. 1991 wels daamTavra baTumis #2 saSualo skola. 1991-1996 wlebSi swavlobda baTumis saxelmwifo universitetis ekonomikur fakultetze. 1994 wlidan iyo baTumis sakaTedro taZris msaxuri-stiqarosani da medaviTne. 1996 wlis 8 aprils aRikveca berad, 6 maiss baTumisa da sxalTis episkoposma iobma xeli daasxa diakvnad. 1996 wlis noembris Tvidan msaxurobda urbnisisa da ruisis eparqiaSi, 1997 wlis 7 aprils ruisisa da urbnisis mTavarepiskoposma iobma xeli daasxa mRvdlad. 1997-1998 wlebSi msaxurobda itriis miZinebis monasterSi, 1998-2004 wlebSi iyo qarelis xarebis taZris RvTismsaxuri. 2000 wlis 25 dekembers uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT aRyvanil iqna iRumenis xarisxSi da dajildovda oqros jvriT. 2001-2004 wlebSi iyo qarelis wmida giorgi mTawmindelis saxelobis gimnaziis reqtori. 2004-2006 wlebSi iyo qozifas mamaTa monastris winamZRvari. 2006 wlis 10 noembers dajildovda gamSvenierebuli jvris tarebis uflebiT. 2006 wlis 23 dekembers saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis ganCinebiT gamorCeul iqna bolnel episkoposad. 30 dekembers samebis sakaTedro taZarSi episkoposad wardginebis dros arqimandritma efremma Semdegi sityviT mimarTa uwmidessa da unetaress, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarq ilia II-s: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, yovladsamRvdelono meufeno, saqarTvelos samociqulo eklesiis RvTivkurTxeulno Svilno!

`did xar Sen ufalo da sakvirvel arian saqmeni Senni da vervin SemZlebel ars madlis micemad sakvirvelebaTa SenTa!~ saocaria gangebuleba da saidumloeba uflisa, romelsac adamianis goneba bolomde verasodes Cawvdeba. ganuzomelia misi siyvaruli da saxiereba, usazRvroa misi wyaloba. swored am RvTiuri wyalobis sakvirvel gamovlinebad miviCnev dRevandel dRes, rodesac Tqveni uwmidesobisa da unetaresobis locvakurTxeviTa da wmida sinodis ganCinebiT, me uRirssa amas momiwoda umaRlesi saeklesio msaxurebisaTvis. esoden maRali ndobisa da gamorCevis sanacvlod msurs, mTlianad mivendo uzenaesis nebas da gulidan gamomavali grZnobebi wmida ioane oqropiris sityvebiT gamovxato: `madloba ufals yvelafrisaTvis!~ vuwyi, rom pativTan erTad kidev ufro didia tvirTi da mZimea jvari mRvdelmTavrisa. amitomac, CemTvis am metad mniSvnelovan wuTebSi, RvTis usazRvro madlierebasTan erTad mipyrobs Zrwola im udidesi pasuxismgeblobis winaSe, rac amieridan me damekisreba. wm. grigol xanZTelis Tanaxmad, `aw pativsa vxedav da patiJisagan meSinis~. Tumca manugeSebs is, rom amqveynad saxieri uflis nebaa yovelive da SeuZlebeli kacTagan SesaZlebelia RvTisaTvis. swored amis mtkice rwmenas, agreTve Tqveni locva-kurTxevisa da Tanadgomis imeds mindobili, qeds vixri wm. sinodis suliwmidismieri ganCinebis winaSe da Tqveni uwmidesobis xelidan vRebulob kverTxs samwysod bolnisis eparqiisa. sasixaruloa, rom msaxureba momiwevs saqarTvelos samociqulo eklesiis erT-erT uZveles eparqiaSi, romelic jer kidev V saukuneSi daaarsa wmida mefe vaxtang gorgasalma. misi mdidari istoriuli warsulis mowmea bolnisis sionis didebuli sakaTedro taZari, sadac misi pirveli mRvdelmTavriT, daviT episkoposiT dawyebuli, araerTi Rirseuli sasuliero ierarqi moRvaweobda. saqarTvelos samxreTiT mdebare es regioni imTaviTve mterTa auracxeli Semosevebis upirvelesi samizne xdeboda da Cvens winaprebs mowameobrivad, sisxlisa da sicocxlis fasad uxdebodaT mamulisa da WeSmariti sarwmunoebis dacva. miuxedavad amisa, aq saukuneebis manZilze araerTi didebuli eklesia-monasteri aigo, romelTa umravlesoba dRes aucilebel aRdgenasa da amoqmedebas saWiroebs. am sapatio da mZime jvris tvirTvaSi, upirveles yovlisa, RvTis Semweobisa da Tqveni mamamTavruli kurTxevis imedi maqvs, uwmideso da unetareso meufeo, agreTve Tqveni guliTadi Tanadgomisa, yovladsamRvdelono meufeno. vici, rom es maRali xarisxi Cemi damsaxureba ki ara, aramed uflis wyalobaa. ramdenadac didia madli mRvdelmTavrobisa, imdenad didi Tavmdabloba, morCileba da sulieri simSvidea saWiro, rom adamianma es madli daitios. amitomac gTxovT, meox-meyoT Tqveni wmida locvebiT, raTa moiRos ufalma Cem uRirssa zeda es saTnoebani da `ZaliTa maRlisa~ Semewios misi saxieri nebis aRsrulebaSi. dasasrul, kidev erTxel madlobas gixdiT yvelafrisaTvis, Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, SevTxov ufals mravalJamier yofiliyos Tqveni mamamTavruli locva-kurTxeva RvTismSoblis wilxvedr qarTvel ersa da mis samwysoze. madlobas vwirav wm. sinodis mRvdelmTavrebs ndobisaTvis. madlobas vuxdi meufe iobs da mama stefanes, romelTac didi wvlili miuZRviT Cemi sulieri cxovrebis CamoyalibebaSi.

dae, sicocxlis bolomde sixaruliTa da mowiwebiT mamsaxuros ufalma misi yovladwmida saxelis sadideblad, dedaeklesiisa da Cemi mSobliuri eris sakeTildReod! `iyavn saxeli uflisa kurTxeul amieriTgan da ukunisamde, amin!~ (68, 2007, 1). 31 dekembers sveticxovlis sapatriarqo taZarSi uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m wmida sinodis mRvdelmTavrebis TanamwirvelobiT episkoposad akurTxa arqimandriti efremi da Semdegi sityvebiT mimarTa mas: `saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da wmidisa sulisaTa! CvenTan ars RmerTi! yovladsamRvdelono mRvdelmTavarno, yovladusamRvdeloeso bolnisis episkoposo efrem, qristes mier sayvarelno Zmano da dano! adamianis goneba ver miswvdeba RvTis gangebulebas, gangeba RvTisa akeTebs Tavis did saqmes da Cven, codvili monani da mxevalni RvTisani, Tanaziarni varT am saqmeTa. Cven vmadlobT ufals, rom dagvavala da, rac mTavaria, gvando keTili saqmeebis keTeba. sul sami aTeuli wlis win saqarTvelos eklesia metad rTul da gaWirvebul mdgomareobaSi iyo. mTel saqarTveloSi sul 52 eklesia moqmedebda. eklesia-monastrebi daxuruli da gauqmebuli iyo, magram amasac ar sjerdebodnen da kvlavac moiTxovdnen eklesiebis daxurvas. komunisturi reJimis dros saqarTveloSi da mTel sabWoTa kavSirSi aTasobiT taZari da monasteri daixura. unda iTqvas, rom saqarTveloSi gansakuTrebiT SeiniSneboda es zewola. maxsendeba erTi SemTxveva, roca mTavrobaSi gamoiZaxes uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi efrem II da gamoucxades, kidev erTi eklesia unda davxuroT, radgan Cvenc unda gavakeToT igive, rac mTel sabWoTa kavSirSi xdebao. uwmidesma da unetaresma SeSfoTebiT hkiTxa, mainc romeli eklesiis daxurva gaqvT ganzraxuliao. mas upasuxes, rom mTawmindis mamadaviTis eklesiao. patriarqi fexze wamomdgara da uTqvams: vidre cocxali var, Tqven amas ver gaakeTebTo!@ ai, aseTi periodi gamoiara saqarTvelom da unda iTqvas, rom Cvenma eklesiam gauZlo am simZimes. Tqven iciT, rom iyo dro, roca mTeli wmida sinodi iyo dapatimrebuli, patriarqs, uwmidessa da unetares ambrosis (xelaia) misjili hqonda daxvreta. dRes Cven gvaqvs aTasobiT moqmedi eklesia da 37 eparqia. dRes Sedga kurTxeva episkopos efremisa. igi dadginda im eparqiaSi, romelic daarsebuli iyo Cveni didi mefis vaxtang gorgaslis mier. 15 saukunea, rac es eparqia moqmedia. didi mRvdelmTavrebi moRvaweobdnen iq, magram, unda iTqvas, rom dRes am regionSi cxovrobs mravali aramarTlmadidebeli adamiani; Zalian rTuli eparqia da rTuli regionia. meufe efremi warmoSobiT mTiani aWaridanaa. Cven imedi gvaqvs, rom RvTis Zala Seeweva mas da igi yvelafers gaakeTebs imisaTvis, rom gabrwyindes bolnisis eparqia. amave dros, me mas miveci locva-kurTxeva, rom roca mas Tavisufali dro eqneba, Cavides aWaraSi da iqac iRvawos Tavisi mSobliuri kuTxisaTvis. dRes Tqven miiReT didi madli da es madli unda gaamravloT, ar unda ganabnioT. Zalian sayuradRebo sityvebi warmoTqva erTma brZenma da minda,

yvelam daimaxsovroT: `SeiZleba, Sen dakarge fuli an simdidre, maSin _ araferi dagikargavs, radgan fuli da simdidre SeiZleba kidev SeiZino, SeiZleba Sen dakarge janmrTeloba, magram es ar aris tragedia, xom mainc cocxali xar, magram Tuki Sen dakarge madli, icode, yvelaferi dagikargavs!~ ai, amaze unda ifiqros yovelma Cvenganma da imedi maqvs, rom Cveni saxelovani winaprebis, Cveni wmida mamebisa da dedebis locviT ar davkargavT madls. mogviaxlovda Soba-axali weli. igi xval Tendeba. xSirad mekiTxebian: romeli ufro sworia, axali wlis Zveli stiliT aRniSvna, Tu _ axliT? minda SegaxsenoT, rom axali weli aris saero dResaswauli. saeklesio axali weli dgeba Zveli stiliT 1 seqtembers, rac Seexeba saero axal wels, igi aris xalxis mier, saero xelisuflebis mier dadgenili. Cven unda vifiqroT imis Sesaxeb, Tu ra gavakeTeT warsulSi da ra unda gavakeToT momavalSi. arasdros ar unda davkmayofildeT imiT, rasac mivaRwieT sulier cxovrebaSi Tu yofier yoveldRiurobaSi. Cveni mTavari mizani da zrunvis sagani, upirveles yovlisa, madlis moxveWa unda iyos, is ki moipoveba rwmeniT, siyvaruliT, sixaruliT, sasoebiT, TavmdablobiT, morCilebiTa da keTili saqmiT! ai, es yvelaferi unda gvaxsovdes Cven da es unda axsovdes meufe efrems. amaRam da xval erTmaneTs bednierebas vusurvebT. magram unda vicodeT, ra aris bedniereba. SeiZleba adamiani mdidari iyos, hqondes keTildReoba, materialuri siuxve da bednieri ar iyos. meore mxriv, ki adamiani, SeiZleba iyos Raribi, magram iyos bednieri. Tu adamianSi aris madli, is mudam bednieria! SevTxovoT ufals, rom madli gaZlierdes CvenSi, gaZlierdes saqarTveloSi da es madli gaamTlianebs saqarTvelos! roca Cven vfiqrobT im siZneleebis Sesaxeb, romelic dRes saqarTvelos winaSe dgas, unda vicodeT, sad aris gamosavali da rogor unda davZlioT es siZneleebi. es ki miiRweva rwmeniT, siyvaruliTa da sasoebiT. es sami saTnoeba aris iseTi Zala, romelsac ver aRudgeba win veraviTari boroteba! dRes SevTxovT ufals, rom madli gaaZlieros TqvenSi. meufe efrem, dRes Cveni winaprebi loculoben TqvenTvis, gansakuTrebiT, bolnisis mRvdelmTavrebi da samRvdeloeba. Cven gaZlevT Tqven samRvdelmTavro kverTxs; miiReT es kverTxi da damwyseT sulierni cxovarni, sulieri samwyso, romelic RmerTma CagabaraT, raTa pirnaTlad wardgeT winaSe RvTisa. daloceT saqarTvelo da kurTxeuli qarTveli eri, romelic dRes loculobs TqvenTvis. yvelas gilocavT am bednier dRes, gilocavT damdeg Soba-axal wels! bednieri da mSvidobiani yofiliyos igi sruliad saqarTvelosTvis! CvenTan ars RmerTi!~ (68, 2007, 1). urTules eparqiaSi Seudga meufe efremi saqmianobas. istoriuli Znelbedobis gamo uZvelesi eparqia araerTxel iqna darbeuli da ganadgurebuli. is faqti, rom XVII-XVIII saukuneebSi saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiaSi arsebobda Tbilel-bolnelis kaTedra, imaze mianiSnebda, rom bolnels aRar hyavda samwyso, moqmedi eklesiebi. magram sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqebi mainc cdilobdnen istoriuli eparqiis SenarCunebas. ukanaskneli Tbilel-

bolneli mitropoliti iyo arseni (bagrationi) XIX saukunis dasawyisSi... Semdeg ruseTis koloniuri politikis wyalobiT am istoriul provinciaSi mravlad Camoasaxles germanelebi, somxebi... dairRva demografiuli balansi. qarTuli marTlmadidebeli eklesiebi rogorc okeaneSi kunZulebi, ise iyo garSemortymuli aramarTlmadidebel aRmsareblobis mosaxleobiT. eparqiaSi darCenil qarTvelebs yovelTvis uWirdaT rogorc materialurad, aseve sulierad... uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT XX saukunis 70-80-iani wlebidan daiwyo agarak-walkis da bolnisis eparqiebis aRorZinebis Zneli procesi... am amocanis ganxorcieleba realurad meufe efremis eparqiaSi Casvlis Semdeg daiwyo. Tu ra gakeTda da ra gakeTdeba momavalSi amaze metyvelebs Semdegi monacemebi. amJamad eparqiaSi moqmedi taZrebia: 1. qvemo bolnisis RvTismSoblis miZinebis sakaTedro taZari (bolnisis sioni 494 w.). winamZRvari dekanozi besarioni (sulxaniSvili). 2. q. bolnisis wm. giorgis saxelobis taZari (XVI s.). winamZRvari dekanozi saba (gogsaZe). 3. q. bolnisis RvTismSoblis sax. taZari. winamZRvari mRvdeli petre (kvaracxelia). 4. daba kazreTis yovladwminda samebis sax. taZari (XIII s.). winamZRvari mRvdeli iakobi (kobiaSvili). 5. sof. ratevanis wm. giorgis sax. taZari _ Sua saukuneebi. winamZRvari mRvdeli gelasi (lazareiSvili). 6. sof. raWisubnis yovladwmida RvTismSoblis Sobis taZari. winamZRvari mRvdeli ioane (CigogiZe). 7. sof. xatisoflis yovladwmida RvTismSoblis miZinebis taZari. winamZRvari mRvdeli daviTi (mesxi). 8. sof. tanZiis wm. nikolozis sax. taZari (XVII-XVIII s.). mRvdelmsaxurebas aRasrulebs sqimRvdelmonazoni eqvTime (SavdaTuaSvili). 9. sof. akaurTis RvTismSoblis miZinebis sax. taZari (V s.). winamZRvari mRvdeli basili (axvlediani). 10. sof. baliWis yovladwmida samebis sax. taZari. winamZRvari mRvdeli arCili (qitiaSvili).

monastrebi: 1. wuRruRaSenis wm. giorgis sax. mamaTa monasteri, winamZRvari serafime (JRenti). 2. foladauris wm. grigol xanZTelis sax. mamaTa monasteri, winamZRvari berdiakvani grigoli (miqelaZe) _ morCili laSa. 3. curtavis wm. qeTevanis sax. dedaTa monasteri, winamZRvari monazoni salome (iromaSvili) _ monazoni natalia (JRenti). aRdgeniTi samuSaoebi: sof. qveSis wm. nikolozis sax. taZris samuSaoebi mimdinareobs, aseve amave sof. RvTismSoblis sax. taZris aRdgeniTi samuSaoebi mimdinareobs. mimdinareobs aRdgeniTi samuSaoebi qv. bolnisis wm. giorgis sax. taZris, romelic TariRdeba V-VI s.

mSenebare eklesia-monastrebi: bolnisis raionSi wm. elias mTaze mimdinareobs, wm. miciq. petres da pavles sax. taZris mSenebloba. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos patriarqis ilia II-sa da mitropolit ananias locva-kurTxeviT, bolneli episkoposi efremi meurveobas uwevs fitareTis yovladwmida RvTismSoblis taZrad miyvanebis sax. taZars, misi locva-kurTxeviT aq daarsda mamaTa monasteri (winamZRvari sqimmRvdelmonazoni eqvTime SavdaTuaSvili). monasteri mdebareobs TeTri wyaros raionSi, md. xramis xeobaSi. monastris gaxsna moxda 2007 wlis 17 oqtombers. monasterSi moRvaweobs 4 beri da 2 morCili. 2008 wlis 1 oqtombers bolnisSi meufe efremis locva-kurTxeviT gaixsna ioane bolnelis sax. sasuliero gimnazia, romelsac xelmZRvanelia mRvdeli petre (kvaracxelia). meufe efremis locva-kurTxeviT aRadgines saxundaris RvTismSoblis xarebis mamaTa monasteri (XVI-XVII). winamZRvari _ sqim-mRvdel-monazoni giorgi (jandeliani) da ori beri da ori morCili _ beri aleqsi (papuaSvili), beri kirioni (dadvani). aseve aRadgines XVII s. imerxevis 13 asurel mamaTa saxelobis mamaTa monasteri, sadac moRvaweobs beri noe (qoblianiZe) da beri abraami (CxaiZe). amoqmedda orxevis wm. grigol xanZTelis saxelobis mamaTa monasteri. winamZRvari sqim-mRvdel-monazoni ilarioni (miqelaZe), beri daviTi (mexriSvili), beri nikolozi (Cxetia). sofel disvelSi aSenda wm. andria pirvelwodebulis saxelobis eklesia da winamZRvrad dainiSna sqim-mRvdel-monazoni andria (ninua). aRadgines sofel qveSis RvTismSoblis miZinebis saxelobis eklesia, winamZRvrad daadgines mRvdeli miqaeli (durgliSvili). meufe efremma mRvdlad akurTxa mRvdeli nikolozi (gabiZaSvili) da daadgina q. bolnisis RvTism. Sobis eklesia. fitareTis mamaTa monasteri _ winamZRvari sqim-mRvdel-monazoni eqvTime (SavdaTuaSvili), ber-diakoni andria (arjevaniZe), sqim-monazoni barTlome (Wanturia), beri saba (tatiSvili). meufe efremma diakvnad daasxa xeli diakon vaxtangs (alTunaSvils). curtavis wm. qeTevan dedoflis sax. dedaTa monasteri: monazoni salome, monazoni domna (xaraziSvili), monazoni natalia (JRenti). meufis rezidenciaSi moRvaweoben: monazoni matrona (sxirtlaZe), monazoni sesilia (SavdaTuaSvili), monazoni qeTevani (pataraia), monazoni nuneqia (xmalaZe). bolnisSi elias mTaze Sendeba petresa da pavles saxelobis jvargumbaTovani taZari, romelic male dasruldeba. sasuliero pirebi: 1. dekanozi besarioni (sulxaniSvili) 2. dekanozi saba (gogsaZe) 3. dekanozi kvirike (gabiZaSvili) 4. mRvdeli ioane (CigogiZe) 5. mRvdeli iakobi (kobiaSvili) 6. mRvdeli gelasi (lazareiSvili)

7. mRvdeli petre (kvaracxelia) 8. mRvdeli arCili (qitiaSvili) 9. mRvdeli basili (axvlediani) 10. mRvdeli daviTi (mesxi) 11. sqimRvdelmonazoni giorgi (jandeliani) 12. sqimRvdelmonazoni eqvTime (SavdaTuaSvili) 13. sqimRvdelmonazoni serafime (JRenti) 14. berdiakoni ioane (ninua) 15. berdiakoni andria (arjevaniZe) 16. berdiakoni grigoli (miqelaZe) berebi: beri barsanofi (Wanturia) beri saba (tatiSvili) monazvnebi: monazoni salome (iromaSvili) monazoni matrona (sxirtlaZe) monazoni sesilia (SavdaTuaSvili) monazoni nuneqia (xmalaZe) monazoni natalia (JRenti) 2007 wlis 25 dekembers episkoposi efremi dajildovda wmida giorgis ordeniT. meufe efrems locva-kurTxeviT aRadgines saxundaris RvTismSoblis xarebis mamaTa monasteri (XVI-XVII). winamZRvari _ sqimmRvdelmonazoni _giorgi (jandeliani) da ori beri da ori morCili _ beri alqsi (papuaSvili) beri kirioni (dadvani). aseve aRadgines XVII s. imerxevis 13 asurel mamaTa saxelobis mamaTa monasteri, sadac moRvaweobs beri noe (qoblianiZe) da beri abraami (CxaiZe). amoqmedda orxevis wm. grigol xanZTelis mamaTa monasteri. winamZRvari sqimmRvdelmonazoni _ ilarioni (miqelaZe), beri daviTi (mexriSvili), beri nikolozi (Cxetia). sofel disvelSi aSenda wm. andria pirvelwodebulis saxelobis eklesia da winamZRvrad dainiSna sqimmRvdelmonazoni andria (ninua). aRadgines sofel qveSis RvTismSoblis miZinebis saxelobis eklesia, winamZRvrad daadgines mRvdeli miqaeli (durgliSvili). meufe efremma mRvdlad akurTxa mRvdeli nikolozi (gabiZaSvili) da dadginda q. bolnisis RvTismSoblis Sobis ekl. fitareTis mamaTa monasteri _ winamZRvari sqimmRvdelmonazoni eqvTime (SavdaTuaSvili), ber-diakoni _ andria (arjevaniZe), sqimmonazoni barTlome (Wanturia), beri saba (tatiSvili). meude efremma diakvnad daasxa xeli diakon vaxtangs (alTunaSvili). curtavis wm. qeTevan dedoflis saxelobis dedaTa monasteri: monazoni salome (), monazoni domna (xaraziSvili), monazoni natalia (JRenti). meufis rezidenciaSi moRvaweoben: monazoni matrona (sxirtlaZe), monazoni sesilia (SavdaTuaSvili), monazoni qeTevani (pataraia), monazoni nuneqia (xmalaZe). bolnisSi elias mTaze Sendeba petresa da pavles jvargumbaTovani taZari, romelic male dasruldeba.

episkoposi ioane (gamrekeli)


episkoposi ioane, eriskacobaSi giorgi vaxtangis Ze gamrekeli, daibada 1946 wlis 28 oqtombers, TbilisSi, cnobili mecnier-istorikosis ojaxSi. 1963 wels daamTavra Tbilisis #41-e saSualo skola da swavla ganagrZo Tbilisis politeqnikur institutSi geologiis fakultetze, Semdeg swavla ganagrZo novoCerkaskis geologiis institutSi, romelic daamTavra 1969 wels. 1970-1975 wlebSi muSaobda vales geologiur jgufSi, 1975-1985 wlebSi muSaobda Tbilisis geologiur sammarTveloSi. 1983 wlidan igi sionis sapatriarqo taZris stiqarosania. 1985-1988 wlebSi swavlobda mcxeTis sasuliero seminariaSi, 1987 wels akurTxes diakvnad. 1988 wels, menelsacxebelTa kviras, uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma akurTxa mRvdlad. 1988 wlidan msaxurobda anCisxatis eklesiaSi. 1989 wlis ianvridan sionis sapatriarqo taZarSi. 1989 wlis 8 Tebervals dainiSna sionis sapatriarqo taZris protopresviterad da Tbilisis sasuliero akademiisa da seminariis reqtorad. saqarTvelos istoriis erT-erT urTules periodSi mouxda reqtoroba mama giorgis, erovnul ganmaTavisuflebeli moZraoba, permanentuli saprotesto aqciebi qmnida imis saSiSroebas, rom sasuliero akademiasa da seminariaSi CaSliliyo saswavlo procesi, magram mama giorgim saswavleblis profesor-maswavleblebTan erTad moaxerxa saswavlo procesis SenarCuneba. mama giorgim uwmidessa da unetares sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqTan erTad mTavrobis sasaxlesTan gaatara 1989 wlis 9 aprils dila, rodesac sabWoTa armiis nawilebma moawyves mSvidobiani manifestaciis monawileTa rbeva da xocva-Jleta.

1993 wlis 19 ivlisidan protopresviteri giorgi uwmidesisa da unetaresis sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locvakurTxeviT ganTavisuflda akademiis reqtorobidan da dainiSna saqarTvelos sapatriarqos saswavlo komitetis Tavmjdomared. XX saukunis 90-iani wlebidan saqarTveloSi dafuZnda araerTi marTlmadidebeli saswavlebeli, gimnazia, sasuliero skola, garda amisa, saero umaRles saswavleblebSi Seiqmna religiaTmcodneobis kaTedrebi, religiaTmcodneobis fakultetebi. aseT did saqmes Tan sdevda am sferoSi gaucnobierebel adamianTa mier axali saxelmZRvaneloebisa da programebis Sedgena, romelTa umravlesoba Sors iyo marTlmadidebeli sarwmunoebisagan. sapatriarqos saswavlo komitetma mama giorgis xelmZRvanelobiT udidesi samuSao Seasrula, raTa sasuliero profilis saswavleblebSi qristianuli swavleba WeSmarit marTlmadidebel dogmebze yofiliyo dafuZnebuli. protopresviteri giorgi principuli, patrioti da miukerZoebeli pirovnebaa. man savsebiT samarTlianad, ar gaiziara ganaTlebis sferoSi mimdinare is reformebi, romelic 2004 wlidan tardeba saqarTveloSi da romelmac saqarTvelos ganaTleba daiyvana informaciul momsaxure personalis momzadebis donemde, gamoacala mas erovnuli da klasikuri safuZvlebi... 1995 wels protopresviteri giorgi arCeul iqna gelaTis mecnierebaTa akademiis akademikosad. mama giorgi xelmZRvanelobs wmida werilis qarTul enaze mTargmnelTa jgufs. Jurnal `rwmena da codnas.~ kiTxulobs leqciebs sasuliero akademiasa da seminariaSi, Tbilisis saxelmwifo universitetSi. 2005 wlidan uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT dainiSna sasuliero akademiisa da seminariis proreqtorad. 2007 wlis 21 dekembers uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is brZanebiT saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis winaSe gaweuli RvawlisaTvis dajildovda wmida giorgis pirveli xarisxis ordeniT. 2008 wlis 27 ivniss saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis ganCinebiT gamorCeul iqna curtavis episkoposad. 11 seqtembers samebis sakaTedro taZarSi arqimandritma iliam (nasiZe) aRkveca berad da uwoda saxeli ioane. 14 seqtembers sveticxovlis sapatriarqo taZarSi sazeimod Sesrulda misi episkoposad xeldasxma. uwmidesma da unetaresma ilia II-m am sityvebiT mimarTa mas: `fsalmunSi vkiTxulobT: `suli Seni saxieri miZRodes me yovelTa dReTa cxovrebisa CemisaTa~. dRes, rodesac Sedga Tqveni kurTxeva, yovladusamRvdeloeso ioane, SevTxoveT ufals, rom suli RvTisa saxieri iyos aw da maradis winamZRoli Tqveni. WeSmaritad, `did xar Sen, ufalo da sakvirvel arian saqmeni Senni~. dRes aRsrulda kidev erTi kurTxeva mRvdelmTavrisa. yoveli episkoposis kurTxeva aris udidesi madli, udidesi saswauli RvTisa. Tqven mravali wlis ganmavlobaSi iyaviT moZRvari da protopresviteri saqarTvelos eklesiisa. minda vTqva, rom es iyo samagaliTo samsaxuri RvTisa da eris winaSe da ufalma gamogarCiaT Tqven da dagadginaT curtavis am uZvelesi eparqiis episkoposad. upirveles yovlisa, minda Tqveni da Cveni sasuliero pirebis gasagonad vTqva, rom roca adamians maRali wodeba eZleva, man unda icodes, rom es aris wyaloba RvTisa da ara Cveni damsaxureba. Cven unda vicodeT, rom roca adamins

maRali wodeba eZleva, mas unda moematos Tavmdabloba da gancda TvisTa codvaTa. Tuki Tavmdabloba ar aRemateba mis wodebas, mas gauWirdeba maRali samsaxuri. dRes Tqven RmerTma CagabaraT curtavis uZvelesi eparqia imisaTvis, rom aRadginoT igi da aaRorZinoT da gaabrwyinoT es kuTxe, sadac Tqven iqnebiT. Cven urTules droSi vcxovrobT. ufalma Cven udidesi gamocda gamogvigzavna, magram Cven unda gvaxsovdes, rom gamocda da gansacdeli eZleva im ers da im adamians, romelic uyvars ufals. amitom Cven siyvaruliTa da TavmdablobiT unda miviRoT es gansacdeli da ufali Cvens mwuxarebas sixaruliT Secvlis. es unda gvwamdes Cven, mudam unda gvqondes sarwmunoeba, siyvaruli da sasoeba. da ai, am gansacdelis dros ufalma gamogarCiaT Tqven episkoposad. episkoposi aris pasuxismgebeli ara marto morwmuneTaTvis RvTis winaSe, aramed aseve moZRvrebisaTvis da upirveles yovlisa, sakuTari TavisaTvis. Tuki adamianma Tavis Tavs ver uSvela, igi verc sxvas uSvelis. imedi maqvs, rom Tqven gaqvT saTanado gamocdileba da Tqvens garSemo, RvTis madliT, Semoikriba mravali beri da monazoni. berobam da monazvnobam unda gadaarCinos saqarTvelo da Cveni eklesia! minda giTxraT sakuTari gamocdilebidanac: rasac sxvas gaukeTebs yoveli adamiani, imas ugzavnis ufali Tavad mas. e.i. sjobia Sewyaleba, sjobia Sendoba da RmerTi Tqvenc SegiwyalebT. Tqven geZlevaT locvakurTxeva, rom wirva-locva SeasruloT rusTavis sakaTedro taZarSi, radganac rusTavis mitropoliti aTanase, droebiT ver aRasrulebs RvTismsaxurebas da mis gamojanmrTelebamde Tqven iq iqnebiT mRvdelmTavari. axla ki me minda gadmogceT es kverTxi, romelic aris simbolo Zalauflebisa da iqneba Tqveni sayrdeni am cxovrebaSi. gaxsovdeT, rom es cxovreba aris gamocda, romelic RvTis madliT unda avitanoT da Cveni jvari bolomde unda mivitanoT. miiReT es kverTxi da daloceT sruliad saqarTvelos mrevli! Tqven da sruliad saqarTvelos vulocavT am bednier dRes. dRes aris saeklesio axali weli. axal wels meufe ioanem miiRo es maRali kurTxeva. igi aris 37-e mRvdelmTavari, dideba da madloba ufals am didi wyalobisaTvis! me rom episkoposad makurTxes, sul 3-4 mRvdelmTavari iyo. da ai, dRes ukve 37-ia. dideba da madloba ufals! vilocoT, gvqondes imedi da veraviTari mteri verafers dagvaklebs.~ (68, 2007, 9). episkoposad gamorCeulma ioanem ase daiwyo Tavisi sityva: `meufeo ufalo, ieso qriste, RmerTo Cueno, `momec kadnierebiT sityuad, romelica mnebavs, ufrosRa maswave me, rai jer ars Cemda qmnad da sityuad~, rameTu gamomiyvane me qveynisagan daviwyebulTasa, romelsa Sina arian msxdomareni `bnelsa da aCrdilTa sikvdilisaTa~ da momiyvane me queyanasa cxovelTasa, queyanasa wrfelsa, sada wmidani Senni mkvidr arian~, da vTqvi: `did xar Sen, ufalo da sakvirvel arian saqmeni Senni da veravin SemZlebel ars madlis micemad sakvirvelebaTa SenTa~, da momiteve mravalni codvani da usjuloebani Cemni da ganwminde me sabaneliTa wylisaTa da sulisaTa da damadgine me uRirsi da udebi mona Seni msaxurebad wmidisa sakurTxevelisa Senisa da maswave me sityva Seni: `eZiebdiT pirvelad sasufevelsa RmrTisasa da simarTlesa missa da ese yoveli SegeZinos Tquen~ da `yoveli, romeli gindes Tquen, raiTa giyon kacTa, egreca Tquen hyavT maTda mimarT~. da mogeces Tquen~, da umetesi Txovnisa momec me; da sTqvi: `eZiebdiT da hpovoT~ _ da umetesi Ziebisa momec me; da sTqvi: `irekdiT da gangeRos

Tquen~, da umetesi ganmeRo me. da madlobisa Semwirveli aw vdgavar winaSe mamamTavrisa Cuenisa eklesiisa da winaSe mRvdelmTavarTa misTa da vxmob: `did xar Sen, ufalo, da sakvirveli arian saqmeni Senni da veravin SemZlebel ars madlisa micemad sakvirvelebaTa SenTa~. rameTu mravalni arian Rirsni msaxurebisa Senisa, xolo wyalobaman Senman gamomirCia me, uRirsi, xelTa uwmidesisa da unetaresisa, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqisa, mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposisa, didisa meufisa mamisa Cuenisa ilia II-isaTa; da Tu didi grigol xanZTeli ambobs: `pativsa vxedav da patiJisagan meSinis~ roca maswaven Cuen, ufalo: `ara viTar me mnebavs, mamao, aramed iyavn neba Seni~, raTa `wyalobasa da samarTalsa gaqebde Sen, ufalo~. da viTxov kvalad Sendobasa da codvaTa CemTasa, rameTu `ara ars kaci, romeli cxondes da ara scodos~ da viTxov Sewevnasa madlisa, Senisasa, ufalo, rameTu `SeuZlebeli kacTaTvis SesaZlebel ars Sen mier da ZaliTa madlisa sulisaTa aRvasrulo neba Seni, raTa gmadlobde, gakurTxevde da gadidebde Sen da gigalobde: `did xar Sen, ufalo, da sakvirvel arian saqmeni Senni da veravin SemZlebel ars madlis micemad sakvirvelebaTa SenTa, aw da maradis da ukuniTi ukunisamde, amin.~ (68, 2007, 9). 2009 wlis 1 noembridan episkoposi ioane gadayvanil iqna rusTavisa da marneulis eparqiis mmarTvelad.

episkoposi melqisedeki (xaCiZe)

episkoposi melqisedeki, eriskacobaSi arkadi abesalomis Ze xaCiZe, daibada 1975 wlis 25 aprils q. xaSurSi. 1992 wels daamTavra quTaisis 32-e saSualo skola. imave wels Cairicxa q. Tbilisis sasuliero seminariaSi. seminariis damTavrebis Semdeg, 1995 wels swavla gaagrZela gelaTis sasuliero akademiaSi, xolo pirveli kursis daxurvis Semdeg saswavleblad gadavida q. Tbilisis sasuliero akademiaSi. 1998 wels, sruliad saqarTvelos kaTolikos patriarqis, uwmidesisa da unetaresis, ilia meoris locva-kurTxeviT da, im dros Tbilisis sasuliero akademiis reqtoris, amJamad dasavleT evropis mitropolit abraamis (garmelia) SuamdgomlobiT, swavla gaagrZela saberZneTSi, q. aTenis universitetSi _ RvTismetyvelebis fakultetze, romelic daamTavra 2003 wels da Cairicxa amave universitetis aspiranturaSi. 2004 wlis 3 aprils, sruliad saqarTvelos kaTolikos patriarqis, uwmindesisa da unetaresis ilia meoris locva-kurTxeviT, akurTxes diakvnad da ewoda saxeli-melqisedeki, xolo imave wlis 12 aprils akurTxes mRvdlad. orive xeldasxma saberZneTSi, q. trikalaSi, wm. besarionis saxelobis monasterSi, Seasrula diavliis episkoposma damaskinosma. 2005 wlis 31 agvistos, TbilisSi, feriscvalebis mamaTa monasterSi, berad aRkveca dasavleT evropis mitropolitma abraamma, xolo imave wlis 11 seqtembers, uwmindesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos patriarqma ilia meorem, aiyvana iRumenis xarisxSi. 2007 wels, q. aTenis universitetSi daicva disertacia da mieniWa RvTismetyvelebis mecnierebaTa kandidatis xarisxi, imave wels Cairicxa sadoqtoro programaze. aTenSi yofnis periodSi msaxurobda sxvadasxva taZrebSi. 2008 wlis Tebervlidan _ ivlisamde, dasavleT evropis mitropolitis abraamis kurTxeviT, moRvaweoba gaagrZela espaneTSi, q. arnedos wmida giorgis saxelobis qarTul taZarSi. xolo ivlisidan, uwmidesis da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locvakurTxeviT, gadaiyvanes TbilisSi, yovladwmida samebis sakaTedro taZris mRvdelmsaxurad. 2008 w. 21 dekembers, aiyvanes arqimandritis xarisxSi, xolo 2009 wlis 30 aprils, saqarTvelos eklesiis wmida sinodma gamoarCia hereTis episkoposad. xeldasxma Sesrulda amave wlis 3 maiss, mcxeTis sveticxovlis taZarSi. 2009 wlis 2 maiss arqimandritma melqisedekma episkoposad wardgenisas samebis sakaTedro taZarSi ase daiwyo Tavisi gamosvla: `Tqveno uwmidesobav da unetaresobav, saqarTvelos eklesiis saWeTmpyrobeli, yovladsamRvdelono meufeno, mamano, Zmano da dano. wmida mefe da winaswarmetyveli daviTi brZanebs: `did xar Sen ufalo da sakvirvel arian saqmeni Senni~. vukvirdebi am sityvebs da vivsebi udidesi madliT, marTlac, ra didia gangeba uflisa, romelmac gamomarCia am maRali msaxurebisaTvis. rodesac Sevityve wmida sinodis mier Cemi mRvdelmTavrad gamorCevis Sesaxeb, guli erTdroulad moicva didma sixarulma da SiSma..., gavkadnierdebi da mivmarTav did Rirs mamas grigol xanZTels da misive sityvebiT vityvi _ `pativsa vxedav da patiJisagan meSinis~. maxsendeba Cemi pirveli nabijebi eklesiaSi da Cemi mosvla Tbilisis sasuliero seminariaSi, pirveli Sexvedra Tqvens uwmindesobasTan, rodesac gasaubrebaze mosuli, dabneulobisagan sityvasac ver vambobdi, damamSvideT,

TqvenTvis Cveuli Tbili da madliani sityvebiT da aRmavseT imediT, romelsac yovelTvis vgrZnobdi. ucxoobaSi yofnis dros, saberZneTSi, Cemi guli savse iyo surviliT _ davbrunebodi da gamovdgomodi Cems samSoblos da vcxovdrobdi erTi SemarTebiT: `sadac gind viyo, Cemo samSoblov, me var mtevani Seni venaxis~. didia pasuxismgebloba, romelic Tqveni locva-kurTxeviT, dedaeklesiam damakisra, pasuxismgebloba RvTisa, eklesiisa, erisa da samSoblos winaSe. mociquli pavle korinTelTa mimarT epistoleSi brZanebs: `warudgineniT Tavni Tqvenni, viTarca RvTis msaxurTa, moTminebiTa mravliTa, WirTa Sina da urvaTa, iwroebaTa Sina da tanjvaTa, pyrobilebaTa Sina da SfoTebaTa, SromiTa da mRviZarebiTa, marxviTa da siwmindiTa, mecnierebiTa da sulgrZelebiTa, sitkboebiTa da suliTa wmindiTa, siyvaruliTa SeuorgulebiTa, sityviTa WeSmaritebisaYTa, ZaliTa RmrTisaiTa saWurveliTa miT simarTlisaiTa marjvenisaiTa da marcxenisaiTa, didebiTa da ginebiTa, gmobiTa da qebiTa, viTarca macTurni da WeSmaritni, viTarca ucnaurni da sacnaurni, viTarca mosikvdni, da aha esera cxovel varT, viTarca swavlulni da arasikudiladni; viTarca mwuxareni, da maradis gvixaris; viTarca glaxakni, da mravalTa ganvamdidrebT; viTarca ararai gvaqus, da yovelive gvaqus...~ (II korinT. 6. 4-10). ase esmodaT da xorcs asxamdnen sakuTar cxovrebaSi msaxurebas qristes mociqulni, aseve iqceodnen wmida mamani da sxvani marTalni da Rirseulni mwyemsni qristes eklesiisani. vacnobiereb ra yovelive amas, vgrZnob sakuTar umweobas da dro da dro momdis azri _ gaviqce ionas msgavsad, gaveqce RvTis saxes da misgan boZebul wilxvdomilebas; magram vici, rom winaswarmetyveli iona dasjil iqna daumorCileblobisa gamo da kurTxeulma RvTis marjvenam mas mainc aRasrulebina zegardamo boZebuli misia... aqedan gamomdinare, warmovTqvam RvTisa da macxovris sityvebs: `xolo nu nebai Cemi, aramed nebai Seni iyavn!~ viReb ra am pativs mRvdelmTavrobisas, Cems umweobas Sevavedreb mwyemsmTavars Cvensas ieso qristes: `me var venaxi da Tqven rtoni, romeli daadgnes Cem Tana, da me mis Tana, aman moiRos nayofi mravali, rameTu Tvinier Cemsa ararai Zalgic yofad arca erTi~ (ioane 15,5). TxovniT mogmarTavT, mRvdelmTavarno qristesno, SeavedreT ufals da Semoqmeds Cvensas Tqvens wmida locvebSi Cemi uRirseba, raTa gardamovides Cemze suli wmida, romelmac wmida ormocdameaTe dRes gananaTla mociqulni da mianiWa maT Zala, rom aResrulebinaT Tvisi didi saqmeebi da mec ganmanaTlos da ganmaZlieros Cems saeklesio msaxurebaSi, rom aravisTvis ar viqce sacdurad da marTalTa warwymedis mizezad, aramed vTqva: `ai, me da Svilni Cemni, romelnic miboZe me, ufalo~. mwams uflisa RvTisa da SevTxov, rom mudam mowyaled gamomiwodos xeli uxilav winaaRmdegobaTa daZlevaSi. `ukeTu smeniT isminoT xmisa Cemisa da hyoT yoveli, romelTa getyvi Tqven, vemtero mtersa Tqvensa da winaaRmdgomTa TqvenTa, rameTu warvides angelozi Cemi winamZRvrad Tqvenda~ (gamosvlaTa 22. 22-23). me, mona RvTisa, am imediT da uflismieri siyvaruliT gamovisaxav pirjvars da vambob krZalviT: saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da sulisa wmidisaTa, amin.

am sityvebiT viwyeb da vamTavreb Cems yoveldRiur cxovrebasa da saqmianobas, ase iyo Cemi moRvaweobisas espaneTSi _ qalaq arnedoSi da aqac, Tqveno uwmidesobav, samebis sakaTedro taZarSi msaxurebisas. amave sityvebiT Sevudgebi Sesrulebas episkoposis maRali movaleobisas. madlobeli var aseTi ndobisaTvis da gulanTebuli SevRaRadeb uwmidesi taZris kedlebs _ `rai mivago ufalsa yovlisaveTvis romeli ese momago me.~ (68, 2009, 5). uwmidesma da unetaresma ilia II-m sveticxovelSi am sityvebiT daiwyo Tavisi gamosvla: `saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da wmidisa sulisaTa! qriste aRdga! CvenTan ars RmerTi! dRes aris didi dResaswauli _ xseneba menelsacxeble dedaTa da maT Soris, _ xseneba didisa mefisa Tamarisa. amitom dRes saqarTvelosTvis didi dResaswaulia. da ai, am dRes sveticxovlis wmida taZarSi ikurTxa axali episkoposi hereTisa _ melqisedeki. yovladsamRvdelo mRvdelmTavaro melqisedek, wmida sinodis saxeliT, Cveni samRvdeloebisa da mrevlis saxeliT, guliTadad gilocavT. dRes Senze gadmovida didi madli _ `uZlurTa mkurnali da naklulevanTa aRmavsebeli~. dRes Cven vloculobdiT SenTvis, raTa pirnaTlad aRasrulo Seni vali, romelic aRiRe dRes winaSe RvTisa, erisa da eklesiisa. ra aris episkoposoba? wminda mamebi amboben, rom episkoposi aris mowame, mas unda hqondes mowameobrivi cxovreba; episkoposi aris winamZRoli da mama Tavisi mrevlisa. ukve didi xania hereTi upatronod aris darCenili da dRes eRirsa mas mRvdelmTavari, `did xar Sen, ufalo, da sakvirvel arian saqmeni Senni!~ meufe melqisedek, dRes ufalma gadawyvita Seni kurTxeva episkoposad hereTisa. mraval wmida adamians uRvawia da ucxovria hereTis wmida miwaze; mravali siwmide aris iq. meufeo, Sen unda aRadgino suliereba am mxareSi, aRadgino eklesia-monastrebi. vfiqrob, is megobruli urTierTobebi, romelic arsebobs saqarTvelosa da azerbaijans Soris, kidev ufro ganmtkicdeba. meufe melqisedek, Sen daamTavre saberZneTis universitetis Teologiis fakulteti da ramdenime weli iRvawe saberZneTSi. moxaruli var, rom dRes Sens kurTxevas eswreba saberZneTis elCi, romelsac me guliTadad mivesalmebi. RmerTma Zala mogces, meufeo, RmerTma maRali suliereba da sibrZne moganiWos, raTa aRasruli Seni movaleoba, amin. yovladusamRvdeloeso meufe melqisedek, miiRe kverTxi ese, romelic aris simbolo sulieri Zlierebisa da damwyse cxovarni Senni, mrevli Seni da RmerTi iqneba Seni Semwe! minda dRes kidev erTi sixaruli gauwyoT. kviprosis kikos monastridan arqimandritma aRaTonikma CamoabrZana RvTismSoblis saswaulmoqmedi xati da wmida ninos nawilebi. guliTadad mivesalmebi mas da madlobas vwirav am didi ZRvenisTvis. Cveni didi sasoebiT vloculobT am siwmindeebis winaSe. mama aRaTonik, gvinda Cvenc mogarTvaT saCuqrad xati. es aris saqarTveloSi Sesrulebuli wminda Toma mociqulis xati. gadmogcemT mas

Tqveni monastrisTvis. es xati iqneba Tqveni mfarveli da CvenTvis mlocveli. dRes aris kidev erTi RirsSesaniSnavi dRe _ dalocva jojuebis gvarisa. bednieria Tqveni gvari, radgan mRvdelmTavari aRizarda Tqvens gvarSi. mravali gamoCenili adamiani gyoliaT gvarSi. RmerTma daglocoT, gagamravloT, gagaZlieroT. gamravldiT, mravali Svili iyolieT. qarTvel kacs 7 da meti Svili unda hyavdes, _ 7 Svilis yola aucilebelia. RmerTma dalocos soxumSi, TbilisSi, ruseTsa da mTel msoflioSi mcxovrebi jojuebi. kurTxeva uflisa Tqven zeda misiTa madliTa da kacTmoyvarebiTa yovladve aw da maradis da ukuniTi ukunisamde, amin. qriste aRdga! CvenTan ars RmerTi! (68, 2009, 5). dedofliswyarosa da hereTis eparqiaSi axali mRvdelmTavris wardgineba moxda 2009 wlis 20 agvistos. uwmidesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m miuloca mrevls axali episkoposis dadgineba da gamoTqva imedi, rom isini daexmarebian mas pirvel siZneleTa daZlevaSi. axladSeqmnil eparqias dedofliswyaroSi gadaeca rezidencia. mimdinareobs aRdgeniTi samuSaoebi. rac Seexeba istoriul hereTs (saingilos), azerbaijanis prezident ilham alievTan Sexvedraze misma uwmidesobam 2009 wlis 6 noembers daayena sakiTxi baqoSi marTlmadidebluri qarTuli eklesiis aSenebisa da hereTis eparqiis registraciaSi gatarebisa, razedac prezidentisagan Tanxmoba miiRo. amJamad eparqiaSi moqmedia 12 eklesia da 1 monasteri.

episkoposi ioasafi (javaxiSvili)


episkoposi ioasafi, eriskacobaSi Tavadi vladimer daviTis Ze Jevaxovi, 1874 wlis 24 dekembers poltavis guberniis qalaq prilukaSi daibada. is ekuTvnoda Tavad javaxovebis Zveli qarTuli saxlis rusul Stos, romelic Tavis mamamTavrad iafetis SviliSvils, kavkasiis pirvel mflobelsa da qarTvelTa mamamTavar qarTloss miiCneven. XVIII saukuneSi Tavadma Sio (simon) javaxovma, romelic Tavis TanmxlebebTan erTad mefe vaxtangis amalaSi Sedioda, saqarTvelo datova. 1738 wels is ruseTis qveSevrdomi gaxda da saTavado miwa miiRo novorosiiskis (SemdgomSi poltavis) guberniis kobeliakis mazraSi. swored man daudo saTave Zveli Tavaduri saxlis rusul Stos, romelmac slavuri transkrifciiT Jevaxovis saxelwodeba miiRo. vladimeris bavSvobis wlebma sagvareulo mamul linovicaSi gaiara, romelic mamamiss, poltavis guberniis piriatinis mazris Tavads, daviT dimitris Ze Jevaxovs ekuTvnoda. igi didebulebisagan iyo arCeuli da kievSi msaxurobda, sadac dedas, ekaterine konstantines asuls, qaliSvilobis gvariT vurferts, sakuTari saxli hqonda. misi winaprebi enaTesavebodnen gorlenkoebis sagvareulos, romelmac ruseTs didi wmidani da saswaulTmoqmedi ioasaf belgorodeli misca. swored am keTilmorwmune qalma daTesa momavali mowamis gulSi keTilmsaxurebis marcvali. is WeSmariti siyvaruli RvTisa da axloblis mimarT, romelsac ase uxvad

afrqvevda belgorodeli wmida mama, uxilavi ZafebiT Taobebis Semdeg misTvis usayvarlesi adamianis _ dedis meSveobiT gadaeca vladimers. mxolod misi gardacvalebis Semdeg Seafases garSemomyofebma micvalebuli qalbatonis usazRvro Tanmdablobisa da morCilebis unari. javaxiSvilebis ojaxSi oTxi bavSvi iyo: vladimeri, tyupiscali Zma nikolozi (SemdgomSi sasuliero mwerali da uwmidesi sinodis ober-prokuroris ukanaskneli megobari) da ori qaliSvili _ luba da barbare. ekaterine konstantines asuls sruliad hqonda Segnebuli Tavisi dedobrivi valdebuleba da mTel Tavs TavganwirviT uZRvnida Svilebis aRzrdis mZime jvars. igi ramdenadac Rrmad ganicdida Tavisi Svilebis gansacdelebsa Tu sawuxars, imdenad gulgrili iyo maTi sixarulis mimarT: is araTu ar interesdeboda Svilebis warmatebebiT, aramed zustadac ki ar icoda ra Tanamdebobebi ekavaT maT. SeiZleba am gulgrilobas miwier warmatebaTa da sixarulTa warmavlobis SegZneba edo safuZvlad, SeiZleba im azrs gamoxatavda, rom sixaruli afuWebs adamianis suls. misi yuradReba mxolod Sinagan sulier kulturasa da msoflmxedvelobis sulieri safuZvlebis ganviTarebisaken iyo mipyrobili, amgvarad, piradi magaliTiT igi TiToeuli Svilis bunebaSi debda movaleobebisa da zneobrivi pasuxismgeblobis maRal cnobierebas da aviTarebda RmerTisa da moyvasis mimarT valdebulebis religiur ganwyobasa da Segnebas. 1899 wels vladimeri kievis wmida vladimeris saxelobis univesitetis iuridiul fakultets amTavrebs. am droidan mas kariera garantirebulihqonda. 1900 wels igi kievis sasamarTlo palataSi iwyebs muSaobas, sadac mas Tormeti wlis ganmavlobaSi irCevdnen sapatio sajaro mosamarTled, rac mis mimarT ubralo xalxis naTel dadasturebas warmoadgens. 1913 wlis 9 ianvridan `samoqalaqo uwyebisadmi umaRlesi brZanebiT~ kolegiis asesor Tavad javaxiSvil-Jevaxovs kievis sagubernio mmarTvelobis ufros mrCevlad niSnaven. 1908 wlidan vladimeri momavali mitropolitis, maSin mRvdelmonazon nestoris (anisimovi) mier daarsebuli kamCatkis marTlmadidebluri Zmobis wevr-damfuZnebelia, amavdroulad is aris imperatrica maria Teodores asulis mfarvelobis qveS myofi marTlmadidebluri misioneruli sazogadoebis namdvili wevri da kurskis RvTismSoblis saswaulis samisionero-saganmanaTleblo sazogadoebis sapatio wevri. 1909 wlidan Tavadi vladimer javaxiSvili-Jevaxovi kievis saqvelmoqmedo sazogadoebis namdvili wevria. unda aRiniSnos, rom es faqti ubralo formaloba an modas ayola ar yofila. qvelmoqmedeba cxovrebis bolomde iyo misi xasiaTis erT-erTi gamorCeuli Tviseba. 1917 wlis oqtombris gadatrialebis Semdegac ki, roca TviTon Tavadic da misi axloblebic didi safrTxis qveS imyofebodnen, mas ar Seuwyvetia kievis mravali monastrisaTvis fuliTa da produqtebiT daxmareba, romlebidanac axal xelisuflebas es ukanaskneli aqtiurad gahqonda. qvelmoqmedebam da samonastro savaneebze zrunvam 1911 wlis 22 oqtombers Tavadi yazanis RvTismSoblis xatis dResaswaulze kievSi mdebare ioninis mamaTa monastris wmida samebis taZarSi miiyvana. aq man iRumeni valentini (korotenko) gaicno, romelmac mas pirvelma mouTxro zverineckis axladgaxsnili Zveli mRvimuri monastris Sesaxeb. am dRidan mis cxovrebaSi axali furceli gadaiSala. vladimerma gulwrfelad, mTeli suliT Seiyvara zverineckis mRvimeebi da Zalas ar iSurebda maT adgilas

monastruli cxovrebis aRorZinebisaTvis. samwuxarod am RvTivsaTno saqmis wamowyebisTanave uamravi winaaRmdegoba warmoiSva. miwa, romelzec zverineckis mRvimeebi mdebareobdnen, samxedro uwyebis memamuleTa sainJinro sammarTvelos ekuTvnoda da monastrisaTvis mis gadacemas dro dasWirda. magram, javaxiSvil-Jevaxovis energiis, enTuziazmis, misi piradi da samsaxureobrivi kavSirebis daxmarebiT gamoqvabulebis zemoT mdebare miwis nakveTis arendiT aReba moxerxda. mas Semdeg, rac kievisa da galicis mitropolit flabianesagan (gorodecki) locva-kurTxeva gamoiTxova, vladimer daviTis Zem Tavisi piradi saxsrebiT, `yovelgvari Zalisxmevis moSveliebiTa da SesaZleblobebis daunaneblad~ _ rogorc amas TviTmxilvelisagan vigebT, arqeologiur gaTxrebs gaukeTa organizeba, naTeli mohfina marTlmadideblobis gavrcelebis gariJraJze daarsebul kievis ruseTSi erT-erTi pirveli monastris am dromde daviwyebul moRvaweTa cxovrebas. male mRvimeebSi zverineckis skiti daarsda, romlis winaZRvradac iRumeni valentini, xolo sapatio mzrunvelad vladimer javaxiSvili-Jevaxovi dainiSna. 1912 wels Tavadma daaarsa fondi, romlis meSveobiT moxerxda mRvimis zemoTa taZris asaSeneblad sakmarisi saxsrebis moZieba da mSeneblobis dawyeba. ukve 1913 wlis 1 dekembers ikurTxa taZari RvTismSoblis Sobis saxelze, xolo 1914 wlis 29 agvistos ekvderi akurTxes Tavadis sayvareli wmidanis _ iasaf belgorodelis saxelze. eklesiis mamasaxlisis movaleobas piradad Tavadi Jevaxovi asrulebda. aRsaniSnavia, rom belgorodeli wmidanis naTesaobis gamo Zmebma nikoloz da vladimer javaxiSvil-Jevaxovebma didi Sroma gaswies Tavisi saxelganTqmuli winapris saxelis saeklesio ukvdavyofisaTvis, rac 1911 wels Sedga. 1915 wels kievSi gamoqveynda vladimer Jevaxovis wigni `wmida ioasafi, belgorodisa da sruliad ruseTis saswaulmoqmedi (1705-1754), misi yovelsaaTobrivi locva (mokle komentarebi), wmidanis cxovrebis aRwerilobiT Sevsebuli me-3 gamocema~. wigni RvTismoSiSebiTa da daxvewili literaturuli eniT aris dawerili da rogorc ioasaf belgorodelis Tanamedrove biografebi aRniSnaven, mas dResac ar daukargavs Tavisi SemecnebiTi Rirebuleba. male wmida mTavarangeloz miqaelis Zveli mRvimis monasteri momlocvelTa sayvarel adgilad iqca. aqeT moeSurebodnen ubralo adamianebi da inteligentebi, `yovelni maSvralni da tvirTmZimeni~ cimbiridan, arxangelskidan, kavkasiidan _ maSindeli ruseTis yvela bolodan. yvelam, vinc monawileobas iRebda mis aRorZinebaSi, araerTxel daimsaxura yuradReba da saxelmwifo jildo. metad Rirssaxsovaria 1914 wlis 23 aprils momxdari ambebi, roca uzarmazari raodenobis samRvdeloebam da xalxma sazeimo svla moewyo, maT kievo-peCoris lavridan misi saimperatoro udidebulesobis mier Sewiruli sawinamZRvro jvari da yovlismpyrobeli uflis xati gadahqondaT axalgaxsnil kievo-zverineckis mRvimeebis eklesiaSi. vladimer javaxiSvil-Jevaxovis biografiis calke furcels warmoadgens monastrebis mowyobisa da taZrebis aSenebisaTvis gaweuli zrunva. zverineckis mRvimeebze RvTismSoblis Sobis saxelobis taZris agebisa da am wmida adgilze yovelTa monanulTa skitis mowyobis garda Tavadma vladimer Jevaxovma kidev erT axladaRorZinebul uwmidesis ( )

saxelobis skits gaumarTa xeli. es skitic Zveli mRvimeebis adgilze iyo aSenebuli, romlebsac Rirsi Teodore peCorelis saxeli ukavSirdeboda. Rirsi Teodore didmarxvis dReebSi am mRvimeebSi ganmartovdeboda xolme da yovelgvar amsofliur sazrunavs moSorebuli locviT miuyveboda sulieri aRmasvlis kibes. eklesiisaTvis daxmarebis saqmeSi didi damsaxurebisaTvis kievis generalgubernatorma orjer daayena Tavad Jevaxovis kamer-iunkeris sakariskaco tituliT dajildovebis sakiTxi, rac raRac mizezebis gamo arcerTxel ar moxerxda. Tumca ki vladimer Jevaxovi kvlav misi sayvareli mRvimis skitze yoveldRiur sazrunavSi iyo Cafluli, amis miuxedavad miwier siameTa garemocvaSi mimdinare misi cxovrebisaTvis ucxo iyo amqveyniuri dideba da gatacebebi. vladimerma WeSmaritad mTeli guliT miando erTaderT RmerTs yvela sazrunavi da sakuTari sicocxlec da 1924 wels moskovis uwmidesi patriarqi tixonis saxelze Txovna Seadgina: `siyrmis wlebidanve mitacebda monazvnuri cxovreba, magram Cemi cxovrebis garemoebebis gamo, romlebic Cemdauneburad aRematebodnen Cemi survilebis Zalas, ukanasknel wlebamde ar mqonda Cemi saidumlo gulisnadebis sisruleSi moyvanis SesaZlebloba, _ amisaTvis umorCilesad vTxov Tqvens uwmidesobas monazvnad aRkvecis Rirsi gamxados da aqve vurTav, rom iseve, rogorc imis xasiaTs, rac me momiwevs, Tqveni locva-kurTxevis SemTxvevaSi, morCilebasa da sacxovrebel adgils CemTvis araviTari mniSvneloba ar gaaCnia, radgan vimedovneb, rom me uZluri SevZleb monazvnur asparezze RvTis nebis aRsrulebas, mxolod es msurs da amisken viswrafvi. 1924 weli. v. Jevaxovi~. WeSmariti qristianuli Rrma TavmdablobiT ganmsWvaluli es Txovna dakmayofilda da vladimeris sacxovrebel adgilad ioaninis wmida samebis monasteri miuCines, sadac igi 1924 wlis 21 noembers gadavida. imave wlis 20 dekembers, kvira dRes, mRvimiszeda taZarSi RvTismSoblis Sobis saxelze pirveli trapezis kurTxevis 11 wlisTavze, ciskris mexuTe da meeqvse Jamnebs Soris monakveTSi kievis eparqiis mmarTvelma episkoposma, `brZenma mamam da marTlmadideblobis mtkice moSurnem~, yovladusamRvdeloesma makarim vladimeri monazvnad aRkveca da saxelad ioasafi uwoda. amave wels mas diakvnad da mRvdlad daasxes xeli. zverineckis mRvimeebis mnaxvelTa wignSi darCenilia aseTi Canaweri: `RvTis nebiT 1926 wlis 6 ivliss, orSabaTs, niJni novgorodSi mdebare jvarTamaRlebis monasterSi niJegorodis mitropolitma maRalyovladusamRvdeloesma sergim, romelsac patriarqis mosaydris Tanamdeboba ukavia, niJegorodis vikarius episkopos grigol peCorelTan da ioane konotopelTan erTad saRmrTo liturgiis dros xeli damasxes dmitrovskis episkoposad, kurskis eparqiis vikariusad. episkoposi ioasafi~. amis Semdeg mis biografiaSi TeTri laqaa, romlis Sevsebac mxolod aTwleulebis Semdgom, suk-is arqivebSi Caketili usaSinlesi simarTlis sayovelTaod gamomzeurebis mere gaxda SesaZlebeli. uSiSrad ayenebda ra ambionidan mrevlisaTvis mowodebis SesaZleblobas da aqtiurad amxelda qveyanaSi gamefebul usamarTlobas, axladdaniSnulma episkoposma maSinve gamoiwvia uRmerTo xelisuflebis ukmayofileba da guliswyroma. reaqciamac didxans ar daayovna da xelTdasxmidan ukve ori Tvis Tavze episkoposi ioasafi daapatimres da soloveckis gansakuTrebuli

daniSnulebis banakSi gadaiyvanes etapiT, sadac man marTlmadidebeli eklesiis aTobiT aTasi erTguli Svilis bedi gaiziara. 1929 wlis oqtomberSi episkopos ioasafs aRmosavleT cimbiris mxaris narimis olqSi asaxleben. 1932 wels eqvswliani patimrobidan gaTavisuflebis Semdeg is maSinve Seudga Tavisi movaleobebis Sesrulebas da piatigorskis kaTedra Caibara. devnis wlebma ver gatexes wmidanis didsulovneba da simarTlis wyurvili. aseT Tvisebebs SeuZlebelia mmarTveli reJimis yuradReba ar mieqciaT da gaTavisuflebidan sul raRac erTi wlis Semdeg episkoposi ioasafi xelaxla daiWires, mas saxelmwifos politikis gansakuTrebulma sammarTvelos ( ) sameulma (troikam) CrdiloeTSi aTi wliT gadasaxleba Seufarda. aq episkoposma ioasafma 1997 wels wmidanad Seracxuli mowame _ qirurgi luka voino-iasencki gaicno. arxangelskSi gadasaxlebam iseTi Rrma qristianuli megobrobis kavSiriT SeakavSira keTilmsaxurebis es ori moRvawe da aRmsarebeli, romlis gawyvetac mravalgzisma dapatimrebamac ki veRar SeZlo. magram samagierod CrdiloeTis sastikma nestianma havam sabolood Seuryia satusaRoebiT gawamebul episkopos ioasafs isedac susti janmrTeloba da 1934 wels is, rogorc invalidi, zedamxedvelobis qveS gadmoiyvanes moskovis olqSi. 1934 wlis ivnisidan, rogorc ki amis axali SesaZlebloba gaCnda, igi mogilevskis eparqiis mmarTvelis Tanamdebobaze iniSneba da kvlav ubrundeba samwysos. Serisxuli da aTas cecxl gamovlili episkoposis gulwrfel da mgznebare qadagebebi SeuZlebelia Sinagan saqmeTa saxalxo komisariatis yuradRebis gareSe darCeniliyvnen. am SemTxvevaSi episkopos ioasafs susti janmrTeloba aRar aZlevs winaaRmdegobis gawevis saSualebas da mogilevskis kaTedraze weliwadze odnav meti xnis dayofis Semdeg igi tovebs mas. am dros asrulda misi didi xnis natvrac da is misTvis usayvarels belgorodSi dasaxlda, raTa ufro metad Cakvroda gulSi misi wmida winapris xsovnis Semnaxvel miwas. am adgilebSi xanmokle yofnam da agreTve belgorodel saswaulmoqmedTan locviTma ganmartoebam ganamtkica episkoposi ioasafi da im cxovrebiseuli ekal-bardiani kibis ukanasknel safexurze Sesadgomad moamzada, romelic mas zeciuri sasufevelisaken miuZRoda. man Tavis samwysosTan Sexvedra ver SeZlo, radgan mas daniSvnisTanave pirdapir belgorodSi eloda morigi sabediswero dapatimreba. braldeba im drois Sesabamisi iyo _ `eklesiis msaxurTa kontrrevoluciuri faSisturi organizaciis xelmZRvaneloba~. episkoposi ioasafi weliwadze met xans belgorodis cixeSi gaaCeres, Semdeg zedamxedvelobis qveS novgorodis olqSi, saidanac 1937 wlis bolos sasamarTlos winaSe warsadgomad Caiyvanes kurskSi. imis warmodgena, Tu risi gadatana mouxda moxucebul avadmyof episkoposs kurskis Sinagan saqmeTa saxalxo komisariatis ( ) jurRmulebSi, dakiTxvis masalebis arqivSi napovni mokle mSrali fraziT SeiZleba, _ `kontrrevoluciur saqmianobaSi Cems monawileobas uarvyofdi~. gamoZiebis keTilad dasrulebis imedi naklebad iyo, radgan mosamarTleTa miudgomlobaze saubari rom zedmeti iyo, amis dafarvas arc aravin fiqrobda. ganaCeni amave wlis 4 dekembers gamoitanes _ `sasjelis umaRlesi zoma: sikvdili~ da imave dRes moiyvanes sisruleSi. 1990 wels belgorodis prokuraturam sikvdilis Semdgom moaxdina kurskSi 1937 wlis 4 dekembers daxvretili warmoSobiT qalaq prilukeli

vladimer daviTis Ze Jevaxovis reabilitireba, riTac qristes saxelisaTvis udanaSaulod daxocili Cveni qveynis Svilebis winaSe saerToerovnul monaniebas daudo saTave. 2002 wlis 17 ivliss moskovisa da sruliad ruseTis uwmides patriarq aleqsi II-is locva-kurTxeviTa da ruseTis marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis ganCinebiT mRvdelmowamis rangSi wmidanad Seiracxa mogilevskis episkoposi ioasafi (javaxiSvil-Jevaxovi). dae, wmida mRvdelmowame ioasafis mier ganvlili cxovrebis madliani magaliTi gaxdes rTul, sacduriT savse dRevandel yofaSi mcxovrebi TiToeuli CvenganisaTvis simtkicisa da uryevobis suliskveTebiT aRmavsebeli, raTa SeuZvrelad gaviaroT qristes sjulis aRmasrulebeli gza. masala amoRebuli: . 2000 . 8-9.

damowmebuli literatura 1. sergo vardosaniZe `qarTuli erovnuli cnobierebis probmelebi~, Tbilisi, 2004 w. 2. sergo vardosaniZe `uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi kirion II~, Tbilisi, 1994 w. 3. sergo vardosaniZe `uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi leonide~, Tbilisi, 2000 w. 4. sergo vardosaniZe `uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ambrosi~, Tbilisi, 2009 w. 5. sergo vardosaniZe `uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi qristefore III~, Tbilisi, 2009 w. 6. sergo vardosaniZe `uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi kalistrate~, Tbilisi, 2009 w. 7. sergo vardosaniZe `uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi efrem II~, Tbilisi, 2007 w. 8. sergo vardosaniZe `saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesia 1917-1952 wlebSi~, Tbilisi, 2001 w. 9. sergo vardosaniZe `sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmidesi da unetaresi ilia II~, Tbilisi, 2008 w. 10. sergo jorbenaZe `cxovreba da Rvawli ivane javaxiSvilisa~, Tbilisi, 1984 w. 11. saqarTvelos demokratiuli respublikis samarTlebrivi aqtebis krebuli, Tbilisi, 1990 w. 12. saqarTvelos samociqulo eklesiis kalendari, Tbilisi, 2009 w. 13. giorgi leoniZis sax. literaturis muzeumi, `dekanoz nikita TalakvaZis mogonebebi.~ 14. saqarTvelos uaxlesi istoriis centraluri saistorio arqivi. 15. saqarTvelos sapatriarqo arqivi. 16. avTandil nikoleiSvili `gabriel episkoposi~, quTaisi, 1990 w. 17. meliton kelenjeriZe `gabriel _ episkoposi imereTisa~, Tbilisi, 2006 w. 18. ilia WavWavaZe `Txzulebani~, Tbilisi, 1984 w. 19. xelnawerTa erovnuli centri, aleqsandre episkoposis fondi. 20. xelnawerTa erovnuli centri, meliton kelenjeriZis fondi. 21. xelnawerTa erovnuli centri, episkopos kirionis fondi. 22. xelnawerTa erovnuli centri, Tedo Jordanias fondi. 23. xelnawerTa erovnuli centri, fondi sxvadasxva. 24. xelnawerTa erovnuli centri, vasil karbelaSvilis fondi. 25. xelnawerTa erovnuli centri, ambrosi xelaias fondi. 26. xelnawerTa erovnuli centri, kalistrate cincaZis fondi. 27. xelnawerTa erovnuli centri, korneli kekeliZis fondi. 28. saqarTvelos sapatriarqo arqivi. 29. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, episkopos piros oqropiriZis fondi. 30. saqarTvelos sapatriarqo arqivi. episkopos daviT kaWaxiZis saqme. 31. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, episkopos dimitri abaSiZis saqme. 32. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, kaTolikos-patriarq ambrosis fondi.

33. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, episkopos pavle jafariZis fondi. 34. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, alaverdis eparqiis fondi. 35. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, mitropolit ioane marRiSvilis fondi. 36. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, mTavarepiskopos ioane ananiaSvilis fondi. 37. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, mitropolit Sio avaliSvilis fondi. 38. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, kaTolikos-patriarq leonides fondi. 39. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, episkopos tarasi kandelakis saqme. 40. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, mitropolit ilias fondi. 41. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, kaTolikos-patriarq daviT V-is fondi. 42. saqarTvelos centraluri saistorio arqivi. 43. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmidesi da unetaresi ilia II. `epistoleni, sityvani, qadagebani~, t: I, II, III, Tbilisi, 1997 w. 2008 w. 44. jemal gamaxaria `wmida mRvdelmowame kirion II da afxazeTi~, Tbilisi, 2006 w. 45. nugzar papuaSvili `ambrosi xelaia ruseTis saeklesio politikis Sesaxeb afxazeTSi~, Tbilisi, 2005 w. 46. episkoposi kirioni `iveriis kulturuli roli ruseTis imperiis istoriaSi~, Tbilisi, 2009 w. 47. ioseb megreliZe `eqvTime TayaiSvili~, Tbilisi, 1989 w. 48. sargis kakabaZe `qarTveli xalxis istoria 1783-1921 w.w.~, Tbilisi, 1997 w. 49. jemal gamaxaria `wmida ambrosi aRmsarebeli da afxazeTi~, Tbilisi, 2006 w. 50. kalistrate cincaZe `qaSueTis wmida giorgis eklesia tfilisSi~, Tbilisi, 1994 w. 51. vaJa kiknaZe `cxovreba da Rvawli petre konWoSvilisa~, Tbilisi, 2003 w. 52. kaTolikosi ambrosi, krebuli Seadgina ediSer giorgaZem, Tbilisi, 1999 w. 53. Jurnali `mwyemsi~. 54. amberi `mogzauroba raWa-leCxumSi~, Jurn. `ganTiadi~, 1916 w. 5. IX. 55. goCa saiTiZe `wamebuli mSobeli qveynisa da eklesiisaTvis~, `istoriani~, Tbilisi, 2000 w. 56. zinobi Jvania `saqarTvelos kaTolikos-patriarqni da mRvdelmTavarni 1917 wlidan~, quTaisi, 1994 w. 57. iakob gogebaSvili `Txzulebani~, t. II, Tbilisi, 1954 w. 58. Jurnali `saRvTismetyvelo krebuli~, Tbilisi, 1987 w. #3. 59. marina SavianiZe `mitropoliti nuemi~, quTaisi, 2006 w. 60. Jurnali `jvari vazisa~. 61. gazeTi `madli~. 62. krebuli `mitropoliti konstantine meliqiZe~, Tbilisi, 2000 w. 63. gazeTi `qiziyi~. 64. mTavarepiskoposi anania jafariZe `deda eklesia~, Tbilisi, 1996 w.

65. krebuli `mecniereba da sarwmunoeba~, Tbilisi, 2005 w. 66. dekanozi konstantine kaWarava `sujunis eklesia~, 2009 w. 67. Jurnali `krialosani~. 68. gazeTi `saqarTvelos sapatriarqo uwyebani~. 69. xobisa da foTis eparqiis saeparqio sabWos sxdomaTa oqmebi. 70. episkoposi zosime `vaqebde ufalsa cxovrebasa Cemsa~, Tbilisi, 1997 w. 71. mTavarepiskoposi zosime `mogonebani~, Tbilisi, 2006 w. 72. Jurnali `fuZnari~. 73. saqarTvelos eklesiis kalendari 1976 w. 74. saqarTvelos istoria XX saukune. prof. vaxtang gurulis redaqciiT, Tbilisi, 2003 w. 75. foTisa da xobis mitropolit grigolis arqivi.

You might also like