DIFERENCIJALNI PRENOSNIK U pogonskom mostu diferencijalni prenosnik ( u daljem tekstu-diferencijal ) slui za prenoenje obrtnog momenta na lijevi i desni pogonski

toak pri njihovim meusobno razliitim ugaonim brzinama tj obrtajima .Do ove razlike dolazi pri kretanju vozila: u krivini, po neravnom putu i u sluaju razliitih poluprenika tokova ,do ega moe doi pri razliitim pritiscima u pneumaticima ili pri nejednakom istroenju pneumatika. U svim tim sluajevima do razlike u ugaonim brzinama dolazi usled toga to tokovi u istom vremenskom periodu moraju da imaju razliite obimne brzine jer prelaze razliite puteve za isto vrijeme,(odnosno prelaze isti put sa razliitim poluprenicima kotrljanja). Duferencijali se, osim toga,koriste za razvoenje obrtnih momenata na dva i vie pogonskih mostova. Tokovi vozila obru se razliitim brzinama,posebno pri skretanju. Diferencijal je dizajniran da pogoni par tokova sa jednakom silom (obrtnim momentom), dok im istovremeno omoguava da se obru razliitim brzinama. U vozolima bez diferencijala,kao to su karting vozila,oba pogonska toka se moraju obrtati istim brzinama.Pri skretanju unutranji toak prelazi krau udljenost od vanjskog toka,to uzrokuje ugaono proklizavanje unutranjeg toka i/ili vuenje (aksijalno klizanje) vanjskog toka.Rezultat je oteano i nepredvidivo kontrolisanje ili zanoenje vozila,oteenje na gumama i cesti i dr.
VRSTE DIFERENCIJALA Diferencijali koji razvode obrtni moment u jednakim iznosima nazivaju se simetrini.Za razliku od njih asimetrini diferencijali razvode obrtne momente u nejednakim iznosima. Asimetrini diferencijali esto se koriste za razvodjenje obrtnog momenta na dva ili vie pogonskih mostova kada su na njima vertikalne reakcije tla razliite, odnosno kada se preko njih na tlo prenose razliita vertikalna optereenja.U sluaju kada se jedan od pogonskih tokova pogonskog mosta nadje na tlu sa niskim koeficijentom prijanjanja dolazi, kao to je objanjeno, do njegovog proklizavanja i zaustavljanja vozila,jer sva snaga odlazi (linijom manjeg otpora) ka toku koji kliza. Da bi se ovo spreilo, neophodno je u takvim sluajevima da se blokira rad, odnosno funkcija diferencijala i da se oba poluvratila vrsto kinematiki veu jedno za drugo. Na taj nain e snaga od motora biti usmerena ka toku, koji ima trenutno bolje uslove prijanjanja.Za blokiranje rada diferencijala koriste se posebni mehanizmi koji se nazivaju uredjajima za blokiranje. U zavisnosti od naona na koji se vri blokiranje postoje rjeenja diferencijala sa prinudnim blokiranjem i samoblokiranje. U prvom sluaju blokiranje komanduje voza, a u drugom dolazi do spontanog (djeliminog) blokiranja pri pojavi razlike ugaonih brzina lijevog u odnosu na desni toak. Ukoliko se samoblokiranje ostvaruje pomou poveanja unutranjeg trenja onda se takvi diferencijali nazivaju diferencijalima sa poveanim unutranjim trenjem. Najei nain gradnje diferencijala je sa konusnim zupanicima.kojin se najee ugrauju na motorna vozila. Na slici 7-142 prikazane su sheme diferencijala : (a)-simetrini sa konusnim zupanicima, (b)-asimetrini sa konusnim zupanicima PRINCIP RADA DIFERENCIJALA Diferencijal se sastoji od dva konusna zupanika (1)-(zupanici poluosovina), koji se nalaze na krajevima poluosovina (2), a za njih su spojena oljebljenom vezom. U jednom zahvatu sa ovim zupanicima nalaze se dva ili etiri konusna zupanika (3) koji se nazivaju satelitima. Sateliti (3) su pomou svojih osnovica uleiteni u kuite diferencijala (4) za koje se, kao to je reeno vezuje tanjirasti zupanik (6) glavnog prenosnika. Kuite diferencijala je uleiteno u kuitu pogonskog mosta.

 Prenoenje snage pri pravliniskom kretanju vozila po ravnom putu obavlja se na taj nain to se snaga od tanjirastog zupanika (6) prenosi na kuite diferencijala (4) a sa ovoga, prko osnovice satelita i samih satelita (3) na konusne zupanike (1) i na pogonske poluosovine (2). Prema tome pri tim uslovima kuita diferencijala (5), konusni zupanici (1) i poluosovine (2) obru se istom ugaonom brzinom oko ose poluvratila.Pri tome se sateliti (3) sa svojim osovinicama (4) obru zajedno sa kuitem oko ose poluvratila. Obrtanja satelita oko svoje ose-nema. Pri pojavi uslova za nejednakim ugaonim brzinama lijevih i desnih tokova, (kretanje u krivini,po neravnom putu , razliiti poluprenici tokova,razliiti uslovi prijanjanja i sl.), sateliti, osim to se zajedo sa kuitem diferencijala obru oko ose poluvratila, poinju da se obru i oko svojih osa, diferencirajui na taj nain ugaone brzine lijevih i desnih pogonskih tokova. VANO....Sve gore reeno za kretanje vozila u pravcu vai za sluaj kada je mogue preneti obime sile (vunu silu) sa pogonskih tokova na podlogu po kojoj se vozilo kree tj. za sluaj kada postoji jednakost momenta prijanjanja (trakcije) na oba toka Simetrini difencijal e prenjeti onoliko vune sile koliko moe podnijeti pogonski toak sa slabijom trakcijom- i to podjednako na oba toka . Ako jedan toak sa slabom trakcijom proklizava i slabo (ili nikako) prenosi vuu na tlo isto slabo (ili nikako) prenosi i toak sa boljom trakcijom.

Asimetrini diferencijal sa konusnim zupanicima, sl. 7-142,b, zbog razliitih poluprenika (r1>r2) konusnih zupanika (1) i (2) raspodjeljuju obrtni moment u razliitim iznosima na vratila (4) i (5).Odnos obrtnih momenata je proporcijonalan odnosu poluprenika r1 i r2. BLOKADA DIFERENCIJALA Diferencijali sa koninim zupanicima izvode se sa poveanim unutranjim trenjem, odnosno sa samoblokiranjem.Ovo se postie ugradnjom posebnih elemenata kojima se poveava unutranje trenje ime se, ustvari, stvara otpor (do odreene mjere) relativnom zakretanju poluvratila.Do danas su razvijena razliita rjeenja ovakvih diferencijala.Princip svih takvih konstrukcija svodi se na jednu od shema prikazanih na sl. 7-145.Prema prvoj shemi , sl. 7-145,a, elementi frikcijone spojnice uvode se izmedju kuita diferencijala i jednog od poluvratila.

U novije vrijeme, kao samoblokirajui mehanizam diferencijala , posebno meuosnih, kod automobila tipa 4x4, koriste se visko-spojnice (sl. 7-145,c). Ova spojnica se sastoji od kuita (1) spojenog za jedno vratilo (2) i naizmjenino postavljenih diskova (3) i (4).Diskovi (3) su spojeni za kuite,odnosno vratilo (2), a diskovi (4) sa vratilom (5). 90%zapremine kuita ispunjeno je silikonskim uljem ija se viskoznost ne mjenja pri znatnoj promjeni temperature. Do samoblokiranja dolazi pri znatnijoj promjeni ugaonih brzina vratila (2) i (5) usled viskoznog trenja izmedju ulja i diskova (3) i (4).Ova vrsta mehanizma za samoblokiranje koristi se na vozilima sa stalnim ili povremenim pogonom na dvije osovine. Prinudno, potpuno,blokiranje diferencijala najee se deava na taj nain, to se kuite diferencijala i jedno od poluvratila kinematski spajaju pomou kandaste spojnice.

ZAKLJUAK Diferencijal, odnosno diferencijalni prenosnik koristi se kod gotovo svih voyila sa etiri i vie tokova .Izuzetak su nova vozilamotori sa etiri toka koji mogu ,a ne moraju imati diferencijal.Kao to je opte poznato diferencijali su sastavni dijelovi transmisije na vozilima, tj. nalaze se izmeu mjenjaa i pogonskih poluvratila,odnosno izmeu kardanskog vratila i i pogonskih poluvratila to zavisi od koncepcija gradnje motornih vozila.Osnovna funkcija diferencijalnog prenosnika jeste osiguravanje vonje po zavojutj. Kod kretanja vozila u krivinama,po neravnom putu ii kada su tokovi razliitog prenika.Preciznije reeno osnovna funkcija diferencijala jeste da obezbjedi prenoenje obrtnog momenta,a istovremeno okretanje tokova razliitim ugaonim brzinama zavisno od konfiguracije puta. Npr. ,prilikom prolaska vozila kroz krivinu pogonski tokovi prelaze razliite puteve (unutranji toak prelazi krai put od vanjskog), pa je shodno tome zadatak diferencijala da obezbjedi okretanje tokova razliitim brzinama kako bi se izbjegle smetnje prilikom kretanja,tj. kako ne bi dolo do zanoenja vozila. Prema razvoenju pogonskih momenata na tokove diferencijalni prenosnici mogubiti: simetrini,koji dijele I razvode jednake obrtne momente na tokove i asimetrini,koji razvode ne jednake obrtne momente na tokove kada su reakcije tla razliite U sluaju da vozila imaju vie pogonskih osovina,na svakoj od njih moraju se nalaziti diferencijalni prenosnici iz prostog razloga to se moraju izjednaiti brzine kao to je to sluaj kod vozila sa jednom pogonskom osovinom.Ako bi se uopte mogla nai neka mana diferencijalnim prenosnicia ,onda je to injenica da snaga uvjek ide linijom manjeg otpora, tj. ako jedan toak pone proklizavati ,drugi gubi pogonsku snagu.Ovaj problem je kod vozila koja se esto koriste u teim eksploatacijonim uslovima rjeen blokadom diferencijala koja moe biti izvedena na razliite naine,a koja ima za cilj da blokadom, odreenih zupanika ili spajanjem jedne poluosovine za kuite diferencijala obezbjedi istovremeno okretanje tokova, tj. blokadom kompletne osovine obezbjeuju okretanje tokova istim brzinama.Da ne bi ulazili u ponavljanje objanjenog I dalje opisivanje diferencijala potrebno je naglasiti da diferencijalni prenosnik prestavlja najgenijalnije izveden sklop na vozilima.