FILIPNO

PONOLOHIYA (PALATUNUGAN) pag-aaral ng mga tunog na bumubuo ng mga salitang sa isang wika. TATLONG SALIK SA PAGSASALITA 1. Enerhiya nililikhang presyon ng papalabas na hiningang galling sa baga 2. ARTIKULADOR nagpapakatal sa mga babagtingang pantinig. 3. RESONADOR nagmomodipika ng tunog. Ang bibig at guwang ng ilong ang itinturing na resonador. PONOLOHIYA NG FILIPINO PONEMA Isang makabuluhang tunog. Ang Filipino ay may 20 ponema. 15 ang katinig at 5 patinig. Mga katinig panlabi ! "# $# M pangipin ! %# &#' panggilagid ! (# )# * pangngalangala ! +# ,# &g# -# pasutsot ! .

DITONGGO alin mang patinig na sinusundan ng malapatinig na w at y. .alimbawa aw# iw# ay# ey# iy# oy# at uy. .alimbawang salita bahaw bahay okay baliw teynga

MORPOLOHIYA ( PALA UUAN ) pag-aaral ng mga morpema ng isang wika at ng pagsasama-sama ng mga ito upang makabuo ng salita.

MORPEMA pinakamaliit nay unit isang salita na nagtataglay ng k ahulugan. Ito ay maaring salitang ugat o panlapi. URI NG PAG A AGONG MORPOPONEMKO 1. ASIMILASYON pagbabagong nagaganap sa huling posisyon dahil sa impluwensiya ng kasunod na ponema. +ung ang ponemang !an" ay ikinakabit sa salitang !ugat na nagsisimula sa #$ !$ ang n ay nagiging %. 2. METASIS ! ang salitang ugat na nagsisimula sa L$ O$ Y$ pag nilagyan ng panlaping /in0 ay nagkakapalit ng posisyon. .alimbawa in 1 layo - nilayo in 1 yakap ! niyakap 3. PAGPAPALIT NG PONEMA ! kapag ang ponema ay nasa unahan ng salitang /d0 ito ay karaniwang napapalitan ng ponemang /r0 kapag ang huling ponema ng unlapi ay patinig. .alimbawa ma 1 damot ! maramot ma 1 dungis ! madungis 2.PAGLILIPAT&DIIN ! ang mga salita ay nagbabago ng diin kapag nilalapian. .alimbawa basa 1 hin ! basahin laro 1 an ! laruan 5. PAGKAKALTAS NG PONEMA ! nagaganap kung ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat ay nawala kapag nilalagyan ng hulapi. .alimbawa 'akip 1 an ! takipan ! takpan sara 1 han ! sarahan- sarhan KAYARIAN NG MGA SALITA

1. PAYAK ! kung ito ay salitang-ugat lamag. halimbawa ulan basag saka aral 2. INUULIT ! inuulit ang kabuuan nito o ang isa o higit pang pantig nito. May dalawang uri ng pag-uulit a. !a"&''(i) na "ana! inuulit ang salitang !ugat. .alimbawa gabi-gabi# tayu-tayo b. Pa"&''(i) na *i&"ana! inuulit lamang ang bahagi ng salita .alimbawa aawait uusok giginhawa tatakbo

3. MAYLAPI ! binubuo ng salitang-ugat at isa o higit pang panlapi. .alimbawa unlapi- umalis nagtalunan ! kabilaan hulapi- alisin sinulat- gitlapi

2. TAM ALAN ! dalawang salitang pinagsasama para makabuo ng isang salita. .alimbawa asal ! hayop bahag 1 hari hampas1lupa silid-tulugan bahaghari hampaslupa.