1. Pojam i cilj preduzea?

Preduzee predstavlja osnovnu ekonomsku jedinicu. Preduzee je posebna organizacija ljudi u privredi formirana radi obavljanja odreene djelatnosti u proizvodnji, razmjeni i potronji. Preduzee je osnovni privredni subjekt odreen svojim organizacionim oblikom, koji ima za cilj ostvarivanje profita na kome poiva cjelokupan drutveni razvoj.
Osnovni cilj preduzea u privatnom vlasnitvu je ostvarivanje profita Osnovni cilj funkcionisanja preduzea je maksimizacija profita Dodatni ciljevi dugorona stabilnost i obezbjeenje solventnosti. 2. Preduzee kao sistem? !istem " skup funkcionalno povezani elemenata i nji#ovi# veliina . Preduzee " poslovni sistem sastavljen od organizacioni# jedinica $radni# sistema%. 3. Diferenciranje preduzea prema karakteristikama transformacijskog procesa? &% Proizvodna preduzea ' transformiu ulaganja u opipljive rezultate kroz proces proizvodnje (% )slu*na preduzea ' pru*aju usluge kroz proces transformacije ulaganja u rezultate +% ,rgovinska preduzea ' razvijaju trgovinsku djelatnost, tj. kupuju i prodaju, ili kupuju sa namjerom da dalje prodaju 4. Diferenciranje preduzea prema veliini? &. mikro $-&.% i mala preduzea $-/.%0 (. srednja preduzea $-(/.% +. velika preduzea $preko (/. radnika%. . Diferenciranje preduzea prema vlasni!tvu? &. !amostalno vlasnitvo $inokosna preduzea%0 (. Partnerstva0 +. 1orporacije $akcionarska drutva% ". Diferenciranje preduzea prema pravnom o#liku ,o su drutva lica &.ortako drutvo0 ( komanditno drutvo. Drutva kapitala +. drutvo sa ogranienom odgovornou0 2. akcionarsko drutvo. $. %kcionarsko dru!tvo 3rsta preduzea u formi privrednog drutva, koje osniva jedno ili vie pravni# i4ili fiziki# lica u svojstvu akcionara radi obavljanja odreene privredne djelatnosti, iji je osnovni kapital fiksiran i podijeljen na akcije. 5kcionarsko drutvo 6 dioniko drutvo Potpuna odgovornost drutva i ograniena odgovornost akcionara. Prenosivost akcija $otvorena a.d.% 1apital drutva fiksiran i podijeljen na akcije odreene nominalne vrednosti 7inimalni kapital propisan 8akonom )lozi akcionara u novcu, stvarima i pravima Prema nainu osnivanja razlikujemo: &.otvoreni tip drutva " sukcesivno osnivanje (.zatvoreni tip drutva " simultano osnivanje 3rste akcija predviene 8akonom obine i preferencijalne akcije Prava koje nose akcije pravo na odluivanje,pravo na dividendu,pravo na likvidacioni ostatak, pravo preeg sticanja akcija pri novim emisijama i pravo raspolaganja akcijama kao #artijama od vrijednosti.

Dru!tvo saogranienom odgovorno!u? 3rsta preduzea u formi privrednog drutva, koje osniva jedno ili vie pravni# i4ili fiziki# lica radi obavljanja odreene privredne djelatnosti i koje za obaveze odgovara cjelokupnom svojom imovinom. 9ajvie /. lanova. !kuptina drutva, odbor direktora i izvrni direktor $jedini obavezan organ%. Drutvo kapitala. Ograniena odgovornost lanova i potpuna odgovornost drutva. )lozi lanova mogu biti u novcu, stvarima ili pravima. 7inimalni novani iznos osnovnog kapitala $(.... 17%. Osnovni kapital podijeljen na udjele. !lobodna prenosivost udjela izmeu lanova. &. Pojam ekonomika preduzea. 'konomika preduzea kao nauka i njen istorijski razvoj? :konomika preduzea ili ekonomija preduzea je disciplina ekonomske nauke koja prouava poslovanje preduzea u cilju definisanja principa, upravljaki# pravila, mjera i slino ija primjena u praksi treba da omogui efikasnije ostvarivanje ciljeva preduzea. :konomika preduzea predstavlja naunu disciplinu koja izuava ekonomiju preduzea. 1ao nauka, ekonomika preduzea prouava ekonomske probleme istra*ujui faktore poslovanja te zakonitosti pojava u poslovanju preduzea. (. Predmet i cilj ekonomike preduzea? Predmet ekonomike preduzea je objanjavanje realnog ekonomskog *ivota preduzea kroz izuavanje njegovi# karakteristika i zakonitosti kao i stvaranje pretpostavki za ostvarivanje odabrani# ciljeva prema raspolo*ivim sredstvima odnosno resursima. ;ilj ekonomike preduzea je da obezbijedi pretpostavke za to povoljniji izbor pravaca budueg razvoja preduzea, kako bi se obezbijedili uslovi za ostvarivanje svi# interesa na viem nivou. <li ;ilj ekonomike preduzea je stvaranje teorijske osnove za uspjeno strateko i operativno voenje ekonomije preduzea. 1). Pojam reprodukcija. *laganja u proces reprodukcije? =eprodukcija " $engl. =eproduction% kontinuirano $neprekidno% obnavljanje procesa proizvodnje. Obnavljanje proizvodnje se mo*e vriti u istom $prosta reprodukcija%, umanjenom $umanjena reprodukcija% ili uveanom obimu $proirena reprodukcija%.

Principi reprodukcije Osnovni ekonomski princip reprodukcije glasi ostvariti maksimalni rezultat uz minimalna ulaganja. Parcijalni ekonomski principi reprodukcije a% princip produktivnosti glasi ostvariti odreeni fiziki obim proizvodnje sa minimalnim utrocima radne snage0 b% princip ekonominosti ' glasi ostvariti odreenu vrijednost proizvodnje uz minimalne trokove njeni# elemenata0 c% princip rentabilnosti ' glasi ostvariti maksimalni dobitak, odnosno, profit uz minimalno anga*ovanje sredstava u reprodukciji. 11. +ezulta,i procesa reprodukcije i faktori koji utiu na ulag-nja i rezulta,e procesa reprodukcije? =ezultate reprodukcije predstavljaju izlazi $outputi% i izra*avaju se naturalno i vrijednosno. 9aturalni rezultati reprodukcije pokazuju se u fizikim jedinicama, predstavljaju koliinu proizvoda i usluga koji se ostvaruju u datom vremenskom periodu. 3rijednosni rezultati reprodukcije pokazuju se novanim jedinicama, i najee se koriste vrijednosni pokazatelj, ukupan pri#od i dobit. >aktori koji utiu na ulaganja i rezultate proizvodnje mogu biti tr*ini, prirodni, te#niki, privredno'sistemski, subjektivni i dispozitivni. 12. *spje!nost ili vrijednosti preduzea. Proces stvar-nja vrijednosti? ,eorija preduzea pretpostavlja da je prvenstveni cilj ili namjera preduzea da maksimizira bogatstvo $vrijednost ili uspjenost% preduzea. <z teorije preduzea proizlazi da je cilj preduzea maksimizacija profita. ,eorija preduzea je proizala iz teorije reprodukcije. Proces stvaranja vrijednosti 1ako proces stvaranja vrijednosti, slino kao i proces reprodukcije, ima tri osnovne faze ulaganja $input'i%, pretvaranje ulaganja u rezultate i rezultati $output'i%, :konomika preduzea prouava specifine probleme svake od faza, kao i elemente i determinante svake od ovi# faza. Predmet izuavanja ekonomike preduzea su razliiti oblici ulaganja, kao ljudski resursi, materijal, novac i kapital, informacije i znanje. ) fazi transformacije ulaganja u rezultate :konomika preduzea prouava nain na koji preduzee koristi ljudske resurse i te#nologiju za transformisanje ulaganja u rezultate.

) ovoj fazi :konomika preduzea prouava uticaj znanja i vjetina zaposleni# na stvaranje vrijednosti, uticaj primijenjeni# te#noloki# rjeenja na karakteristike trokova poslovanja itd. Od razliiti# oblika rezultata poslovanja, :konomika preduzea poklanja posebnu pa*nju profitu, obzirom na to da profit predstavlja osnovni motiv poslovanja i osnovni izvor finansiranja investicija.

13. Pojam proizvodnja. .aktori proizvodnje? Proizvodnja je slo*ena ljudska djelatnost koja je uslov opstanka pojedinca kao i drutva u cjelini. >aktori proizvodnje su a% 8emljite " svi prirodni resursi b% =ad " svi fiziki i mentalni ljudski napori koji su ulo*eni u proizvodnju c% 7aterijal " svi utroci osnovnog, pomonog i re*ijskog materijala d% 1apital " 8grade, maina, oprema... 14. /snovna sredstva. 0rijednost osnovni1 sredstav-? Osnovna sredstva su dio poslovni# sredstava preduzea koja se postepeno troe u procesu proizvodnje. 7ogu biti osnovna sredstva u upotrebi, van upotrebe, u pripremi, u novanom obliku, u obliku prava $patenti i licence%. 9ji#ova vrijednost se definie izvorima osnovni# sredstava $u pasivi bilansa stanja%. 9a nji# se s vremenom obraunava odreena amortizacija po razliitim stopama. 1 . %mortizacija. 2etode o#rauna -mortizacije? 5mortizacija je novani izraz troenja materijalni# sredstava. Ona predstavlja ekonomsku pojavu koja se javlja tokom procesa rada. 7etode obrauna amortizacije su ' metod ravnomjerne $linearne konstante% amortizacije0 ' metod progresivne amortizacije0 ' metod degresivne amortizacije. 1". 0rem3nski nain o#rauna -mortizacije osnovni1 sredstav3remenski nain obrauna amortizacije kao bazu za obraun uzima vrijeme, odnosno vijek trajanja osnovni# sredstava. 1$. .unkcionalni nain o#rauna -mortizacije osnovni1 sredstav>unkcionalni sistem amortizacije za osnovu uzima uinak $obavljeni zadatak ili izvrenu funkciju% koju je ostvarilo stalno sredstvo. 5mortizacija se vri srazmjerno upotrebi sredstva, odnosno iznos amortizacijske stope, a to znai i kvote, zavisi o uinku ostvarenom upotrebom osnovnog sredstva. >unkcionalni nain obrauna amortizacije obraunava se po dva osnova &. koliine ostvareni# uinaraka0 (. radni# sati osnovnog sredstva

1&. 4ap-citet sredstav- za rad i preduzea. 2etode mjer3nja kap-citeta 1apacitet je sposobnost nekog poduzea, pogona, stroja ili bilo koje druge proizvodne4poslovne jedinice da u odre?enom vremenu i pri punoj zaposlenosti proizvede odre?enu koliinu uinaka. 7jerenje kapaciteta je, bez obzira na primijenjenu metodu, u odredjenoj mjeri uvijek optereeno nepreciznou. 7etode mjerenja kapaciteta poduzea razlikuju se od pojedini# metoda mjerenja kapaciteta u pojedinim granama ili na odre?enim teritorijima. =azlikujemo mjerenje kapaciteta veliinom outputa $proizvodi, usluge% mjerenje kapaciteta koliinom inputa $proizvodnim faktorima% 1(. Proizvod Proizvod je rezultat ljudskog rada koji, na osnovu svoji# svojstava mo*e zadovoljiti neku ljudsku potrebu. ) tom smislu i izvrene usluge kao upotrebni kvaliteti predstavljaju proizvod. Proizvod je fiziki i objektiviziran izraz drutveno potrebnog rada za njegovu proizvodnju. Ovaj drutveno potreban rad se mjeri vremenom trajanja procesa rada, uz pretpostavku da se proces rada odvija uz prosjene drutveno potrebne uslove. 2). Proizvodna funkcija. /#lici proizvodne funkcije ' Proizvodna funkcija " konstruisan postupak proizvodnje maksimalnog autputa koristei razliite kombinacije inputa pri odreenom stepenu te#nologije. ' Proizvodna funkcija " utvruje razliite kombinacije inputa radi postizanja odreeni# nivoa autputa. 21. 5akon opadajui1 prinosa? ' 9eznatno uveanje rada uz konstantan kapital dovodi do znaajnog poveanja autputa usljed specijalizacije radnika $7=@ raste%0 ' )sljed znaajnog poveanja rada, smanjuje se efikasnost radnika i 7= opada0 ' 1valitet inputa $rada% konstantan0 ' !tepen te#nologije konstantan. 22. *kupni6 prosjeni i granini proizvod? ' )kupni proizvod $,otal Product ,P% " ukupna proizvedena koliina autputa iskazana u fizikim jedinicama0 ' Prosjeni proizvod inputa $5verage Product 5Pinput% ' odnos ukupnog proizvoda i jedinice utroenog rada $5P@A,P4@% ' Branini proizvod inputa $7arginal Product 7Pinput% " dodatni proizvod ili proizvodnja dodata usljed uveanja tog inputa za & jedinicu pri emu su ostali inputi nepromijenjeni $7P@A C,P4 C @% 23. 2e7uzavisnost ukupnog6 prosjenog i graninog proizvoda *kupni proizvod 89P: predstavlja ukupno proizvedenu koliinu iskazanu u fizikim jedinicama.

;ranini proizvod 82P: jednog inputa je ekstra proizvod ili proizvodnja dodata jednom ekstra jedinicom toga inputa dok ostali inputi ostaju nepromijenjeni. ;ranini proizvod 8%P: jednog inputa je ekstra proizvod ili proizvodnja dodata jednom ekstra jedinicom toga inputa dok ostali inputi ostaju nepromijenjeni. 5ko je 7P pozitivan tada ,P se poveava. 5ko je 7P negativan tada ,P se smanjuje. ,P dosti*e maksimum kada je 7PA. 5ko je 7P D 5P tada 5P raste. 5ko je 7P - 5P tada 5P pada. 7PA5P kada je 5P u maksimumu. 24. Produktivnost. .aktori produktivnosti? Produktivnost preduzea " $engl. ProductivitE% je nastojanje da se datom koliinom inputa ostvari maksimalna koliina proizvoda, uz primjenu, u odreenom vremenu, najefikasnije raspolo*ive te#nologije. >aktori koji uslovljavaju produktivnost mogu da se grupiu u dvije osnovne kategorije i to a% objektivne faktore te#nike ' ine sva ona materijalna i te#nika sredstva koja slu*e konkretnoj proizvodnji. drutvene " u nji# spadaju spadaju sve drutvene institucije i drutvene vrijednosti koje ma u kom smislu utiu na tok drutveni# zbivanja kulturni nivo, produkcioni odnosi, privredne prilike i stepen razvoja proizvodni# snaga, tr*ite, saobraajna mre*a, obiaji i navike stanovnitva, zdravstveno stanje stanovnitva, natalitet i mortalitet, itdte#niki i drutveni

b% subjektivne faktore obu#vataju sve one elemente koji su vezani za ovjekovu linost u proizvodnji i za njegove napore u organizovanju proizvodnje.

2 . Proizvod u izrazu produktivnosti. 2jerenje produktivnosti Proizvodnja preduzea najee nije sastavljena od istovrsni# uinaka, pa se oni ne mogu sabirati. ,o ini jedan od najvei# problema pri mjerenju produktivnosti rada. 8a izraunavanje produktivnosti rada u teoriji i praksi najee se primjenjuju ove metode Fista naturalna metoda0 9aturalno'uslovna metoda0 =adna metoda i

 3rijednosna metoda. 2". <provo7enje principa produktivnosti

Sprovoenje principa produktivnosti podrazumijeva preduzimanje razliitih mjera kojima se utie na iznalaenje uticaja na faktore produktivnosti kako bi stvarna produktivnost bila to blia, odnosno vea od objektivno uslovljene.

2$. *tro!ci. 0rste utro!aka sa stanovi!ta elemenata proizvodnje? ' ,roenjem elemenata proizvodnje u naturalnom obliku nastaju utroci. ' )troci su fiziki iskazane koliine elemenata proizvodnje koje se reprodukciono troe u procesu proizvodnje. Osnovna klasifikacija utroaka ' prema elementima proizvodnje koji se troe je podjela na &. utroke materijala, (. utroke sredstava za rad i +. utroke radne snage 2&. *tro!ci materijala )troci materijala predstavljaju fizike koliine materijala utroene u proizvodnji. ) zavisnosti od faktora koji uslovljavaju troenje svi utroci materijala dijele se na 1.standardne utro!ke i 2.stvarne utro!ke Osnovni pojavni oblici organizaciono uslovljeni# utroaka materijala su &.kart materijala, (.kalo materijala i +.rastur materijala 29. Utroci sredstava za rad i radne snage? )troci sredstava za rad predstavljaju pretpostavljene iznose fizike istroenosti sredstava za rad nastale u proizvodnji. Osnovna karakteristika troenja sredstava za rad je jednokratno unoenje u proces proizvodnje i viekratna upotrebljivost u tom procesu. *tro!ci radne snage? =adna snaga predstavlja skup fiziki# i umni# sposobnosti oveka da radi. )troci radne snage predstavljaju odreene koliine bionergije koje se troe u procesima rada.

!pecifinost troenja radne snage je u neodvojivosti utroaka radne snage od linosti proizvoaa. 3). *slovljenost utro!aka elementima proizvodnje % )troci su uslovljeni te#nikim iniocima i organizacijom procesa rada i proizvodnje. 9ajznaajnije grupe te#niki# inilaca su karakteristike proizvoda0 karakteristike te#nolokog procesa0 karakteristike sredstava za rad0 karakteristike materijala0 te#niki uslovi rada0 tipovi proizvodnje0 nivo te#nike opremljanosti rada.

B Osnovna klasifikacija utroaka - prema elementima proizvodnje koji se troe je podjela na: utroke materijala utroke sredstava za rad i utroke radne snage.