1

DOBRODOLI
NA
PREDAVANJE
Prof. dr Mirjana Medenica
P
o
t
r
e
b
n
a
l
i
t
e
r
a
t
u
r
a
MOLEKULSKA
SPEKTROMETRIJA
2
Podela
Apsorpciona molekulska spektrometrija
(Elektronska spektrometrija)
Emisiona spektrometrija
(Luminiscentna spektrometrija)
Apsorpciona
UV-VIS spektrofotometrija
IR spektrometrija
Emisiona
Fluorimetrija

Molekulska apsorpcija
E
E
2
E
1
E
0
IR VIS UV
3
1 0
E h E = +
Energiju, koju je molekul primio, moe izgubiti na
jedan od sledeih naina:
Pretvaranjem vika energije u toplotu
Spektrofotometrija
Izazivanjem hemijske promene u molekulu
Fotohemija
Emisijom svetlosnog zraenja
Fotoluminiscencija
Sloeni zbog sloene strukture molekula i
sloenih energetskih promena u molekulu.
Kakvi su molekulski spektri?
MOLEKULSKI SPEKTRI
prelaza el osc rot mol
E E E E
. . . .
+ + =
Sve ENERGIJE su kvantirane i u spektru
predstavljene odgovarajuim trakama
1 : 10 : 100
4
ELEKTRONSKI PRELAZI
h
E
0
E
1
MOLEKULSKA (ELEKTRONSKA)
SPEKTROMETRIJA
Spektre nastale ekscitacijom elektrona,
apsorpcijom zraenja u UV i VIS
oblasti.
ta prouava?
5
Oblast
Metoda
Dejstvo
UV VIS IR ()
UV-Vis
SPEKTROSKOPIJA
IR
SPEKTROSKOPIJA
EKSCITACIJA
ELEKTRONA
Rotacija i oscilacija
MOLEKULA
Nosioci apsorpcije u
molekulu su
HROMOFORE
6
Koji elektroni mogu biti ekscitirani?
i n elektroni.
Po emu se oni razlikuju?
Po karakteru i jaini hemijske veze koju
grade u molekulu i po rasporedu
naelektrisanja.
E

*
n

*
n
*
n
*

*
7
n
*
Molekuli sa npr. karbonilnom grupom
=C=O =C=S -N=N-

*
Velika energija
Zasiena jedinjenja (alkani i cikloalkani)
Spektri u dalekoj UV oblasti

*
Potrebna manja energija
Molekuli sa nezasienim vezama
Spektri u UV I VIS oblasti
n
*
Molekuli sa O, N, S, Cl
(sadre nesparene elektronske parove)
Spektri u UV oblasti
Formaldehid
C O

(
*
)
(n
*
)
h
(
*
)
Svaki elektronski prelaz
praen je pojavom
apsorpcione trake u spektru
8
Apsorpcioni spektar
A = f()
Apsorpcioni maksimum
odgovara najverovatnijem prelazu
Poloaj trake u spektru zavisi od:
Prirode molekula (struktura i tip hemijske veze)
Priroda rastvaraa
pH sredine
Postojanje tautomernih oblika
9
Jod u tetrahloretilenu
Jod u vodi i ugljentetrahloridu
Uticaj rastvaraa
Polarni
(etanol,
dietiletar,
aceton)
Nepolarni
Nepolarni
(heksan)
Bromtimolplavo
Kisela Neutralna Alkalna
Uticaj pH
Keto-enol tautomerija (izomeri)
Tautomeri
10
BATOHROMNO pomeranje
(ka veim talasnim duinama)
Crveno pomeranje
HIPSOHROMNO pomeranje
(ka manjim talasnim duinama)
Plavo pomeranje
HIPERHROMNI efekat
Poveava se a
HIPOHROMNI efekat
Batohromno i
hiperhromno
pomeranje
Batohromno
METODE
FOTOMETRIJA
SPEKTROFOTOMETRIJA
11
Put svetlosti
I
0
I
R
I
A
I
R
I
p
B o j a
12
Komplementarne boje
Zato je voda plava?
13
Johann Heinrich Lambert
(1728 1777)
August Beer
(1825 1863)
Lambert-Beerov zakon
Zrak zelenog lasera
kroz rastvor Rodamina
postaje slabijeg
intenziteta
db
dI
I
I - dI
14
db k
I
dI
I k
db
dI
=
=

=
b
I
I
db k
I
dI
p
0
0
b k
I
I
p
=
0
ln
b k
I
I
p
=
0
log 303 , 2
b k
I
I
A
p
= =
' 0
log
Lamberov zakon
k = k/2,303
Apsorptivnost (a)
T
I
I
A
p
log log
0
= =
15
b k
p
I I

=
'
0
10
I
p
I
0
b
Beer je proirio i na rastvore
c b a
I
I
A
p
= =
0
log Lambert Beer ov
zakon
16
Kalibraciona kriva
(Standardna kriva)
= 400 nm
= 440 nm
IZBOR RADNE TALASNE DUINE
Grafiki prikaz
A = f(c)
17
Grafiko odreivanje c
x
A
x
c
x
Nekad Kolorimetar
Danas
Fotoelektrini kolorimetar
Spektrofotometar
18
FOTOMETRIJA
c b a
I
I
A
p
= =
0
log
p
I
I
b a
c
0
log
1

=
I
0
= 100%
s s
c b a A =
x x
c b a A =
s
x
s x
A
A
c c =
ab konstanta za date uslove
c b a A =
ema ureaja
FOTOMETAR Fotoelektrini kolorimetar
19
Osnovni delovi
Izvor zraenja volframova lampa
Monohromator (selektivni apsorpcioni
filtri, tj. obojene
staklene ploice)
Fotodetektor (fotoelija) meri I
p
Izvor zraenja za VIS oblast
Volframova lampa (W)
20
Izbor FILTRA
KOMPLEMENTARNE BOJE
Rastvor
Filtar
I
0
I
0
I
0
I
p
b
Slepa proba
Rastvor
100 % T
A
21
SPEKTROFOTOMETRIJA
Na emu se zasniva?
Kakva je to metoda?
Kvalitativna i kvantitativna metoda.
Na apsorpciji monohromatskog zraenja.
Apsorpcioni SPEKTAR
Kriva spektralne raspodele
c b
A
a

=
. max
. max
Molarni apsorpcioni
koeficijent
Metoda kalibracione krive
A = f(c)
22
EMA UREAJA
FOTOMETAR
VIS SPEKTROFOTOMETAR
L izvor zraenja
S kolimatorsko soivo
UR / IR ulazni / izlazni razrez
M monohromator
K kiveta sa uzorkom
F fotodetektor
R - pisa
Kivete
UV oblast kvarcne
VIS oblast staklene
23
Osnovni delovi
Izvor zraenja
Monohromator
Fotodetektor
Izvor zraenja
T E R M I K I
Volframovo vlakno
Vidljiva, bliska UV i bliska IR oblast
(350 1000 nm)
Kvarc-jodna lampa
SA ELEKTRINIM PRANJENJEM
Vodonina i Deuterijum lampa
(160 380 nm)

Volframova Deuterijum lampa

Termiki izvor
Sa elektrinim pranjenjem
(350-1000 nm) (160-380 nm)
D
2
+ el. en. = D
2
*
D
2
*
D
2
+ h
24
Monohromatori
Optike prizme
Difrakcione reetke
OPTIKE PRIZME
VIDLJIVAoblast staklena prizma
UV oblast kvarcna prizma
DIFRAKCIONE REETKE
Ploice sa usecima
(brazdama)
na jednakim rastojanjima
Difrakcija svetlosnog
zraka
(vee talasne duine,
vee skretanje)
25
Fotodetektor
I
p
fotostruja jaine i
Vakuumska fotoelija
Fotomultiplikatori
p
I k i =
Vakuumska fotoelija Fotomultiplikator
26
Jednozrani spektrofotometar
Dvozrani spektrofotometar
27
IZOBESTINA TAKA
Bromkrezolplavo
28
B B A A
B B A A
c a c a A
c a c a A
2 2 2
1 1 1


+ =
+ =
B A B A
B B
A
a a a a
a A a A
c
1 2 2 1
1 2 2 1

=
B A B A
A A
B
a a a a
a A a A
c
1 2 2 1
2 1 1 2

=
Analiza dvokomponentne smee
... I
NETO ZA OPTU KULTURU
Glava ene
29
oko 1505.
1452 1519
Leonardo da Vinci
Autoportret, oko 1512.