1

DOBRODOLI I DANAS
LUMINISCENCIJA
Prof. dr Mirjana Medenica
EMISIONA
SPEKTROSKOPIJA
Emitovano zraenje nastalo povratkom
elektrona iz pobuenog u osnovno
energetsko stanje
ta prouava?
Molekulska emisija
E
E
2
E
1
E
0
2
Jablonski dijagram
http://micro.magnet.fsu.edu/primer/java/fluorescence/exciteemit/index.html
MOLEKULSKA EMISIONA SPEKTROSKOPIJA
LUMINISCENCIJA
Razliite energije mogu biti uzroci ekscitacije
elektrona
3
Emitovana energija moe se transformisati u
sledee energije:
Svetlosnu LUMINISCENCIJA
Toplotnu ili
Hemijsku
LUMINISCENCIJA
FOTOluminiscencija
HEMIluminiscencija
BIOluminiscencija
TERMOluminiscencija
ELEKTROluminiscencija
TRIBOluminiscencija
RADIOluminiscencija
FOTOLUMINISCENCIJA
FLUORESCENCIJA FOSFORESCENCIJA
Javljaju se apsorpcijom svetlosti u
UV I VIS oblasti
4
Rodamin u vodi
Eozin u vodi
Hlorofil u toluolu
HEMILUMINISCENCIJA
uzrok hemijska reakcija
BIOLUMINISCENCIJA(vrsta hemiluminiscencije)
Luminiscencija izazvana hemijskom reakcijom
u ivom organizmu
5
RADIOLUMINISCENCIJA
Luminiscencija uzrokovana nuklearnom radijacijom
TERMOLUMINISCENCIJA
Pod uticajem toplote koja samo oslobaa energiju
ELEKTROLUMINISCENCIJA
Luminiscencija izazvana elektrinom energijom
Televizijska slika kao katodna luminiscencija
izazvana strujom elektrona
Neonsko svetlo
TRIBOLUMINISCENCIJA
Mehanika energija je uzrok luminiscencije
Kvarc
FOTOLUMINISCENCIJA
E
2
E
1
E
0
Fluorescencija Fosforescencija
6
FLUORESCENCIJA
Traje koliko i osvetljavanje
Vibraciona relaksacija
Neradijaciono zraenje
VIS UV
U MRAKU
Fluorescein pod UV lampom
7
P O D E L A
Rezonantna
Stoksova
Anti-Stoksova
Senzibilizovana
Prema talasnoj duini emitovane svetlosti:
Sir George Stokes
(1819 1903)
REZONANTNA FLUORESCENCIJA
Nema gubitka energije
Javlja se kod gasova i kod para metala pod
malim pritiskom
Pare natrijuma apsorbuju i emituju 589 nm
( ) ( ) . . emit h aps h =
( ) ( ) . . emit aps =
STOKSOVA FLUORESCENCIJA
Jedan deo apsorbovane energije se gubi u sistemu
( ) ( ) . . emit h aps h >
( ) ( ) . . emit aps <
8
ANTI-STOKSOVA FLUORESCENCIJA
Deava se na viim temperaturama, pa se jedan
deo toplotne energije pretvara u svetlosnu
( ) ( ) . . emit h aps h <
( ) ( ) . . emit aps >
SENZIBILIZOVANA FLUORESCENCIJA
Pare natrijuma
= 253,7 nm
h
Pare ive

h Na Na
Hg Na Na Hg
Hg h Hg
+
+ = +
= +
= 589,6 nm
e apsorbovan emitovana
E E <
9
The Discovery of Phosphorus by Hennig Brand in 1669
- painted by Joseph Wright
FOSFORESCENCIJA
FOSFORESCENCIJA
Deje igrake
Zadravanje elektrona u metastabilnom stanju
SKOKOVITOvraanje u osnovno stanje
e apsorbovan emitovana
E E <
Vibraciona relaksacija
(neradijaciono zraenje)
Fosforescencija
Apsorpcija
Fluorescencija
Meustanje
10
-15
s
10
-11
-10
-14
s
10
-7
-10
-9
s
10
Kvantni prinos fluorescencije
=
Broj emitovanih fotona
Broj apsorbovanih fotona
Zavisi od vrste molekula identifikacija
Nosioci
fluorescencije u
molekulu su
FLUOROFORE
Nosioci apsorpcije u
molekulu su
HROMOFORE
Jedinjenja sa nezasienim vezama,
ali ne sva!
Najee su to ciklini ugljovodonici
ili kondenzovani heterociklusi
Koja jedinjenja poseduju
fluoroforne grupe?
11
Piridin Pirol Furan
Tiofen Hinolin
Emisioni spektar
Svaki prelaz praen je pojavom
emisione trake u spektru
Kod sloenih jedinjenja, fluorescentni i apsorpcioni
spektar odnose se kao predmet i lik u ogledalu
POLOAJ TRAKE u spektru zavisi od
prirode molekula, tj. od strukture
12
13
Faktori koji utiu na fluorescenciju
Koncentracija uzorka
Prisustvo drugih supstancija
pH sredine
Temperatura
Priroda rastvaraa
I
F
= f(c)
I
F
= f(c)
Linearno Nelinearno Gaenje
14
Fluorescencija X u: 1) toluenu, 2) hloroformu, 3)
acetonitrilu, 4) etanolu, 5) metanolu i 6) vodi
Priroda rastvaraa
T I
F
I
F
= f(T)
I
F
= f(pH)
15
Anilin
Anilin jon
I
F
= 0
I
F
= 20
F
Cl
Br
J
I
F
opada
I
F
= 0
I
F
= f(M)
I
F
M
Fluorescencija kadminijum-selenida
razliitih veliina estica
16
AUKSOFLUORI - supstituenti koji pojaavaju
intenzitet fluorescencije
DIMINOFLUORI supstituenti koji smanjuju intenzitet
fluorescencije
KALCIT
Aktivator fluorescencije
prisutan mangan
KALCIT
Organske neistoe
GAENJE fluorescencije
Prisustvo stranih supstancija, otrovi (Fe, Co, Cu, Ni)
pH
Velika koncentracija (koncentraciono gaenja)
Dug ivot pobuenog stanja (sudarima molekuli
gube energiju)
Molekuli sa velikim dipolom u polarnom rastvarau
INTENZZITET fluorescencije
proporcionalan je koncentraciji
( ) c f I
F
=
100%
I
F
c
17
c b a I I
F
=
0
303 , 2
I
F
intenzitet fluorescencije
I
0
intenzitet upadnog zraenja
kvantni prinos
a apsorpcioni koeficijent
b duina optikog puta
c koncentracija
M e t o d a
FLUORIMETRIJA
Fotometrijsko odreivanje intenziteta
fluorescencije
ema ureaja
Izvor
Kiveta
Emisioni
filtar
Detektor
Galvanometar
Ekscitacioni filtar
18
Osnovni delovi
Izvor zraenja (ivina ili
ksenonova lampa)
Primarni optiki filtar (proputa
samo ekscitirajue zraenje)
Sekundarni optiki filtar (proputa
samo emitujue zraenje)
Fotodetektor fotoelija
Ksenonova
200800 nm
19
Primena fluorimetrije
Analitika lekova
Odreivanje koncentracije jedinjenja koja
fluoresciraju
Odreivanje neistoa u farmaceutskim preparatima
Ispitivanje metabolita lekova u organizmu
Tetraciklini, alkaloidi, hinin, vitamini, hormoni,
antihistaminici
Autofluorescencija Neuron - obeleavanje
elija - obeleavanje Hromozomi - obeleavanje
20
Neorganska hemija (mnogi minerali fluoresciraju)
Biohemija (odreivanje nekih vitamina, npr.
riboflavina ili tiamina)
Analitika namirnica
Uran prisutan u
kvarcu
Oftalmologija
Kriminalistika obeleavanje ninhidrinom
21
Rasveta
Savremena umetnost
22
... I
NETO ZA OPTU KULTURU
Moscow, 1916.
23
Kompozicija, 1913.
Oil on canvas, 200 x 300 cm
Tretyakov Gallery, Moscow
PORTRAIT OF GABRIELE MUNTER, 1905.
Wassily Kandinsky
(1866 1944 )