SEMINARSKI RAD

IZ PREDMETA OSNOVI EKONOMIJE

TEMA: POLITIKA INDIREKTNIH POREZA U BiH
Student: Mentor:


http://www.maturski.org

POLITIKA INDIREKTNIH POREZA U BIH
I. UVOD
Po svom drutevenom ure!en"u #osna i $er%egovina "e komp&eksna dr'ava( dva
entita( distrikt( )* kantona i )*+ "edini%a &oka&ne uprave ,optina-. .akvo strukturno ure!en"e
"e u mnogome odre!iva&o ukupnu poresku po&itiku u post De"tonsko" #i$. S tim u ve/i
neophodno "e nag&asiti da se o poresko" po&iti%i na nivo dr'ave #i$ do 0**1. godine( ne
mo'e ni govoriti o2/irom da su g&avnu ri"e3 u kreiran"u poreske po&itike ima&i entitete i
distrikt.

Ima"u4i u vidu da "e #i$ /em&"a u tran/i%i"i i da ima i/ra'enu potre2u /a provo!en"em
re5orme 5iska&nog sistema( "er "e posto"e4i 2io neadekvatan i ne e5ikasan i ni"e kompati2i&an
sa r"een"ima E6( 2i&o "e neophodno stvoriti us&ove da se re5orma provede i na nivou #i$ i
na nivou entiteta( te da o2a nivoa postignu sag&asnost /a provo!en"e te re5orme.
Pridru'ivan"e #i$ E6( integra%i"a u sve tokove g&o2a&ne ekonomi"e( te s tim u ve/i
stupan"e u punopravno 3&anstvo Sv"etske trgovinske organi/a%i"e , 7.8-( tako!e predstav&"a
va'an dio vi/i"e ra/vo"a #i$ u narednom sredn"oro3"u.
.re2a ista4i da "e k&"u3nu u&ogu u ra/vo"u "edinstvenog pore/nog tr'ita u #i$ t". prvi
pote/ ima&a me!unardno /a"edni%a te "e "o 0*** godine 9i"e4e /a imp&ementa%i"u mira( u
Dek&ara%i"i doneseno" u #rise&u(u konteksu nag&aavan"a kriti3nih ekonomskih re5ormi(
/ahti"eva&o stvaran"e "edinstvenog ekonomskog prostora i omogu4avan"e rasta privatnog
sektora te po/va&o organe v&asti #i$ da nastave sa sveo2uhvatnim re5ormama sistema
opore/ivan"a i %arina. 6 Komnikeu 6pravnog od2ora 9i"e4a /a imp&ementa%i"u mira na
nivou po&iti3kih direktora( 0**0.godine( #i$ se po/iva da hitno donese ekonomske re5orme(
uk&"u3u"u4i :u"edin"en"e %arinskog sistema( kako 2i /austavi&o dup&i%iran"e pos&ova i
pronev"ere i uvo!en"e PD9;a na dr'avnom nivou kako 2i se po"ednostavio i u3inio e5ikasnim
sistem opore/ivan"a( te pomog&o u sman"en"u %"e&okupnih pore/nih o2ave/a:.
Postupa"u4i po navednim pri"ed&o/ima visoki predstavnik u #i$ donosi 8d&uku o
uspostavi Komisije za indirektnu poreznu po&itiku sa "asnim /ada%ima ,prin%ipima- /a
re5ormu u o2&asti %arina i uvo!en"u pore/a na dodatu vri"ednost.
6 sk&adu sa 6stavom #i$( <edera%i"a #i$ i Repu2&ika Srpska su se u 0**1. godini
s&o'i&e da nad&e'nost u o2&asti indirektnog opore/ivan"a pov"ere na dr'avni nivo( nakon 3ega
"e( kra"em 0**1.godine( na nivou #i$ usvo"en =akon o sistemu indirektnog opore/ivan"a.
.im /akonom( odgovornosti ko"e se ti3u ra/vo"a po&itike i prim"ene indirektnih pore/a
,ak%i/a( %arina( pore/a na promet( PD9;a- pov"erene su 6pravi /a indirektno opore/ivan"e
,6I8- kao ne/avisno" institu%i"i na dr'avnom nivou. Nakon ovogo mo'emo govoriti o
poresko" po&iti%i na nivo #i$.
0

II. POREZI
Pitan"e sutine i osnovnih karakteristika pore/a 2i&o "e predmet de5inisan"a 3itavog
ni/a autora ko"i su pokuava&i da i/nesu osnovne karakteristike ovog o2&ika prihoda.
De5ini%i"e se u /natno" m"eri ra/&iku"u /avisno od perioda u kome su nasta&e.
.ako( u anti3ko" >r3ko" i Rimu pore/ "e tuma3en kao davan"e pokorenih
po2"edni%ima i poreska o2ave/a se i/"edna3ava&a sa po"mom pot3in"enosti.6 5euda&i/mu(
pore/ se tretira( na prvom m"estu kao dar( a /atim kao pomo4.
Novi"a shvatan"a o sutini pore/a kao o2&ika prihoda stav&"a"u ak%enat na ekstra
5iska&ne /adatke u us&ovima dr'avnog interven%ioni/ma. Pore/i gu2e neutra&an karakter i vr&o
usp"eno po3in"u da se prim"en"u"u u ostvarivan"u van5iska&nih %i&"eva , ekonomsko;
po&iti3kih( so%i"a&no;po&iti3kih i po&iti3kih-.
8pte karakteristike pore/a kao o2&ika prihoda u savremenim us&ovima og&eda"u se u
s&"ede4em:
6 osnovi pore/a &e'i prinuda( to /na3i da su poreski o2ve/ni%i du'ni da p&ate pore/e(
a u protivnom ? i/nos pore/a 2it 4e nap&a4en prinudnim putem.
Pore/ predstav&"a davan"e 2e/ direktne protunaknade. Me!utim( iako ni"e ri"e3 o
direktno" protunaknadi ne mo'e se pore4i da pore/i( u prin%ipu( predstav&"a"u
indirektnu protunaknadu( 3i"a ve&i3ina uve&iko /avisi od toga u ko"o" m"eri iroki
s&o"evi naroda ima"u uti%a"a na kreiran"e po&itike "avne v&asti.
Pore/ predstav&"a takav prihod kod koga ni"e unapri"ed utvr!ena svrha /a ko"u 4e se
koristiti( to /na3i da pri&ikom nap&ate pore/a( dr'ava ni"e du'na da poreskom
o2ve/niku da"e o2av"eten"e u ko"u svrhu 4e se upotri"e2iti prihodi ko"i poti3u od
pore/a.
Kao pose2nu karakteristiku pore/a moderne dr'ave tre2a navesti da se oni nap&a4u"u
isk&"u3ivo u nov%u( a samo u i/u/etnim s&u3a"evima u naturi.
Pore/i u savremenim us&ovima do2i"a"u sve /na3a"ni"e m"esto pri ostvaren"u
po"edinih ekonomsko;po&iti3kih i so%i"a&no;po&iti3kih /adataka i ova or"enta%i"a
posta"e sve i/ra'eni"a.
1

III. PODJELA POREZA
6 teori"i i praksi nai&a/i se na ni/ pokua"a da se i/vri pod"e&a( k&asi5ika%i"a
pore/a.9e4 prema tome ta se u/ima kao 2a/a k&asi5ika%i"e( mogu se ra/&ikovati i ra/&i3ite
grupa%i"e pore/a:
@ pore/i u nov%u i naturi(
@ redovni i vanredni pore/i(

@ direktni (neposredni) i indirektni (posredni) porezi i dr.
III. 1. Direktni i indirektni porezi
K&asi5ika%i"a pore/a na direktne i indirektne predstav&"a veoma staru k&asi5ika%i"u
pore/a( ko"a "e 2i&a predmet 3estih rasprava. 9eoma 3esto se diskutova&o o rea&nosti pod"e&e
pore/a na direktne i indirektne( s o2/irom da "e praksa poka/a&a da se kod i/v"esnih pore/a
"av&"a"u ne"asno4e pri&ikom utvr!ivan"a da &i "e pore/ direktan i&i indirektan.
.ako( "edan od osnova /a pod"e&u pore/a na direktne i indirektne "este u tome kako se
mani5estu"e poreska snaga. 6ko&iko se poreska snaga mani5estu"e pos"edovan"em imovine i&i
dohotka ri"e3 "e o direktnim pore/ima. 6ko&iko se( me!utim( poreska snaga mani5estu"e u
vidu potron"e radi se o indirektnim pore/ima.
Pored pomenutog( kao kriteri" /a ra/&ikovan"e direktnih i indirektnih pore/a mo'e da
s&u'i i 5enomen preva&"ivan"a pore/a. Po&a/e4i od ovoga ona" pore/ ko"i po nam"eni
/aknodav%a poga!a &i%e ko"e ga p&a4a( predstav&"a direktni pore/( dok 4e pore/ ko"i se
preva&"u"e na neko tre4e &i%e predstav&"eti indirektni pore/.
6ko&iko posmatramo poreski sistem savremenih dr'ava( mogu se uo3iti da su to
ra/&i3ite kom2ina%i"e direktnih i indirektnih pore/a( o2/irom da i "edna i druga grupa%i"a
pore/a ima"u i prednosti i nedostatke( te "e neprihvat&"ivo davati apriori prioritet 2i&o "edno"
2i&o drugo" grupa%i"i pore/a. I u poreskom sistemu #i$ /astup&"ena "e kom2ina%i"a direktnih i
indirektnih pore/a.
6 pore/nom sistemu #osne i $er%egovine direktni pore/i su :
A pore/ na do2it 5i/i3kih i pravnih &i%a(
A pore/ na imovinu(
A pore/ na prihod od imovine i imovinskih prava(
A pore/ na prihod od autorskih prava(
A pore/ na nas&"e!e i pok&on(
A pore/ na do2itke od igara na sre4u...
B

U indirektne poreze u Bosni i Hercegovini ubrajamo:
A uvo/ne i i/vo/ne da'2ine(
A ak%i/e(
A putarine(
A pore/ na promet proi/voda i us&uga i
A pore/ na dodatu vri"ednost
A pore/ na potron"u a&koho&nih i 2e/a&koho&nih pi4a u ugostite&"stvu( ,diskuta2i&na
opsto"nost o2/irom da nisu propisani na nivou #i$-
III.1.1. Uvozne i izvozne dd!"ine
Carine su "avne dad'2ine ko"e dr'ava nap&a4u"e pri&ikom pre&aska ro2e preko dr'avne
grani%e od v&asnika ro2a i to u doma4o" va&uti.
S o2/irom na u&ogu( %i&"eve kao i tehniku o2ra3una %arine se di"e&e na neko&iko
kategori"a. .ako( prema prav%u kretan"a ro2nog prometa ra/&iku"emo: uvo/ne( i/vo/ne i
tran/itne %arine.
6vo/ne %arine predstav&"a"u na"va'ni"u kategori"u %arina( 2udu4i da se p&a4an"e %arina
na i/vo/ praktiku"e samo u i/u/etnim s&u3a"evima. =a ra/&iku od ovog tran/itne %arine
predstav&"a"u istori"sku kategori"u( s o2/irom da se od #ar%e&onske kon5eren%i"e )D0). godine
ne prim"en"u"u.
Sa stanovita na3ina o2ra3una( %arine se di"e&e na %arine po vri"ednosti ,ad va&orem- i
spe%i5i3ne %arine. Dok se %arine po vri"ednosti i/ra'ava"u u pro%entu od vri"ednosti ro2e(
spe%i5i3ne %arine se utvr!u"u na 2a/i pose2nih m"ernih "edini%a kao to su ki&ogram( &itar i
s&i3no.
Ra/&iku"emo "o kategori/a%i"u %arina na 5iska&ne i /atitne %arine. <iska&na
komponenta %arina og&eda se u prikup&"an"u prihoda /a ostvaren"e "avnih potre2a( mada "e u
praksi teko utvrditi ta dominira ekonomsko;po&iti3ka i&i 5iska&na komponenta %arine.
=atitne %arine ima"u u&ogu /atite doma4e prio/vodn"e.
6 5unk%i"i 5iska&nog instrumenta osnovni nedostatak %arina sasto"i se u nesta2i&nosti
prihoda. Carinski prihodi su po pravi&u /avisni od 5aktora( ko"e "e 3esto teko utvrditi( 2udu4i
da se "av&"a"u kao pos&"edi%a primarne ekonomsko?po&iti3ke 5unk%i"e %arina( to direktno
uti3e na n"ihove 5iska&ne e5ekte.
+

Pri ra/matran"u 5iska&nog e5ekta %arina( tre2a imati u vidu( da se %arine kao prihod
re&ativno &agano u2iru i da %arinski o2ve/ni%i pru'a"u nap&ati %arina re&ativno ma&i otpor(
o2/irom da se i/nos p&a4ene %arine ura3unava u %i"enu uve/enog proi/voda i da ga %arinski
o2ve/nik po pravi&u preva&"u"e na kona3nog potroa3a. .o se vri u svim s&u3a"evima i/u/ev
kada "e %arinski o2ve/nik istovremeno i kra"n"i potroa3.
Carinski sistem u #i$ regu&isan "e =akonom o %arinsko" po&iti%i #osne i $er%egovine
,ES&u'2eni g&asnik #i$:(2ro" +F/*B-( 8d&ukom o proved2enim propisima =akona o %arinsko"
po&iti%i #osne i $er%egovine ,ES&u'2eni g&asnik #i$:(2ro" G1a/*B-

III.1.#. Ak$ize
Pose2ni pore/i ? ak%i/e( kao o2&ik pore/a na promet( u2ra"a"u se u na"stari"e pore/e
3i"e u2iran"e se'e "o u anti3ko do2a( a /na3a"no m"esto me!u pore/nim prihodima /au/ima"u
od )G. sto&"e4a do danas. Pose2nim pore/om na promet;ak%i/ama opore/u"e se promet
ograni3enog 2ro"a proi/voda.
Ak%i/nim proi/vodima( odnosno proi/vodima ko"i se opore/u"u pose2nim pore/om;
ak%i/om( u #osni i $er%egovini smatra"u se:
). derivati na5teH
0. duhanske prera!evineH
1. 2e/a&koho&na pi4aH
B. a&koho& i a&koho&na pi4aH
+. pivo i vino i
G. ka5a ,sirova( pr'ena( m&"evena i ekstrati ka5e-.
Iiroka "e &epe/a ra/&oga i opravdan"a /a uvo!en"e pose2nih pore/a;ak%i/a od
5iska&nog kao osnovnog %i&"a uvo!en"a pore/a( do ni/a ne5iska&nih %i&"eva ,ekonomskih(
so%i"a&nih( /dravstvenih( eko&okih i drugih-.
Kod ve4ine teoreti3ara 5iska&nog sistema prisutno "e sta"a&ite da "e prikup&"an"e
5inansi"skih sredstava na"va'ni"i ra/&og uvo!en"a ak%i/a u pore/ni sistem neke /em&"e.
6 praksi se sve vie potvr!u"e opravdanost sta"a&ita da su po"edina3ni pore/i E/&atni
rudnik: dr'avnih 5inansi"a .
6 okviru pore/nih re5ormi ko"e se provode u #osni i $er%egovini uk&"u3eni su i
pose2ni pore/i;ak%i/e( te se =akonom o ak%i/ama u #osni i $er%egovni ure!u"e opore/ivan"e
odre!enih vrsta proi/voda pose2nim o2&ikom pore/a;ak%i/om ko"i se prm"en"u"e na %i"e&o"
teritori"i #osne i $er%egovine i stupan"em na snagu ovog /akona ,*).*).0**+.godine-
stav&"eni su van snage dotadan"ih tridesetak /akona( pravi&nika i od&uka ko"i su regu&isa&i
ovu o2&ast.
G

6 #osni i $er%egovini opore/ivan"e pose2nim pore/ima regu&isano "e =akonom o
ak%i/ama u #osni i $er%egovini ,JS&u'2eni g&asnik #i$J( 2ro" G0/*B- i Pravi&nikom o
prim"eni =akona o ak%i/ama u #i$ ,ES&u'2eni g&asnik #i$:( 2ro" G1/*B i )K/*+ i B+/*+-.
=2og 3in"eni%e da se =akon o ak%i/ama u #i$ prim"en"u"e na %i"e&o" teritori"i #osne i
$er%egovine i da n"egovu prim"enu( odnosno kontro&u o2ra3una i p&a4an"a ak%i/e vri 6prava
/a indirektno opore/ivan"e( stvara"u se us&ovi /a nesmetan promet ak%i/nih proi/voda na
%i"e&o" teritori"i #osne i $er%egovine( 2e/ potre2e propisivan"a pose2nih pro%edura /a promet
istih u me!uentitetskom prometu( kako "e 2i&o rani"e.
=akonom o ak%i/ama u #i$ propisana "e i o2ave/a o2ra3unavan"a i p&a4an"a putarine
ko"a se o2ra3unava po &itru na5tnih derivata ,di/e&;goriva( motorni 2en/in;2e/o&ovni motorni
2en/in-( a ko"a "e do donoen"a ovog /akona 2i&a regu&isana entitetskim propisima.
Prihodi po osnovu ak%i/a up&a4u"u se na Ledinstveni ra3un 6prave /a indirektno
opore/ivan"e( a n"ihova raspod"e&a vri se u sk&adu sa =akonom o up&atama na "edinstveni
ra3un i raspod"e&i prihoda ,JS&u'2eni g&asnik #i$J 2ro" ++/*B-.
Na ta" na3in na dr'avnom nivou osigurava"u se /na3a"ni prihodi /a 5inansiran"a "avne
potron"e kako na dr'avnom tako i na entitetskim i drugim nivoima v&asti.

III.1.%. Porez n pro&et proizvod i '()'*
Pore/ na promet "e posto"ao "o u sistemima starog Egipta( 9i/anti"e i Rima. =atim
ga na&a/imo u Ipani"i( od )1B0. godine( gd"e se po"av&"u"e pod na/ivom Ea&%a2a&a: da 2i
/atim nag&o nestao i/ pore/nih sistema u svi"etu. Do ponovne po"ave pore/a na promet do&a/i
tek pos&i"e I sv"etskog rata( kada "e uveden u ve4em 2ro"u /ema&"a. N"egovom uvo!en"u
pristupa prvo N"ema3ka( a /atim se iri na Austri"u( #e&gi"u( <ran%usku( Ita&i"u itd.
8snovni u/rok ponovno" po"avi pore/a na promet "e pri2av&"an"e novih prihoda /a
r"eavan"e 5inansi"skih pro2&ema nasta&ih u toku I sv"etskog rata.
6 savremeno" 5inansi"sko" teori"i se ra/&iku"u tri osnovne vari"ante pore/a na promet:
"edno5a/ni pore/ na promet( sve5a/ni pore/ na promet i pore/ na dodatu vri"ednost.
8snovni kriteri" na 2a/i koga "e i/vrena ova pod"e&a predstav&"a samu tehniku
nap&ate( odnosno 2ro" prometnih 5a/a u ko"ima se pore/ nap&a4u"e.
Ledno5a/ni pore/ na promet predstav&"a takvu vari"antu pore/a na promet kod koga se
/ahvatan"e vri samo u "edno" ta3no odre!eno" 5a/i pri kretan"u ro2e od proi/vo!a3a do
potroa3a.
Sve5a/ni pore/ na promet predstav&"a takvu vari"antu pore/a na promet gd"e se
opore/ivan"e prometa do2ara i us&uga vri pri svako" prometno" 5a/i. 6s&"ed ovoga do2ra i
us&uge 4e 2iti u ve4o" m"eri tere4ene ovim pore/om to "e vie 5a/a kro/ ko"e pro&a/e.
F

82/irom da se u #i$ pore/ na promet proi/voda i us&uga od *).*).0**G. godine
neprim"en"u"e to ovom pri&ikom ne4emo u&a/iti u sutinu ovog pore/a.
III.1.+. Porez n dodt' vri,edno(t -PDV.
Pore/ na dodatu vri"ednost predstav&"a na"novi"u vari"antu pore/a na promet ko"a "e "e
na&a svo"u prim"enu tek )D+B. godine u <ran%usko". =a n"eno prakti3no provo!e"e u d"e&o
pose2no se /a&agao n"en ide"ni tvora% M. Maure.
Poresko optere4en"e se potpuno ravnomi"erno raspore!u"e du' %i"e&og pro%esa
proi/vodn"e i ra/m"ene( sve do onog stadi"a( ko"i "e /akonodava% i/a2rao kao stadi"( kada "e
potre2no i/vriti /ahvatan"e pore/a , npr. kra"n"a potron"a-.
6 Evropi( prve me!u /em&"ama ko"e su uve&e pore/ na dodatu vri"ednost 2i&e su
3&ani%e EE=;a ? <ran%uska i N"ema3ka )DGK. godine ( a /atim i osta&e 3&ani%e $o&andi"a
)DGD. g.( Muksem2urg )DF*.g.( #e&gi"a )DF).g. i Ita&i"a )DF1.godine. La3an"em evropskih
integra%i"a po"avio se pro2&em harmoni/a%i"e opore/ivan"a i nad&e'ni organi E6 su u ve/i s
tim doni"e&i ve&iki 2ro" dokumenata( me!u ko"ima "e na"/ana3a"ni"a Iesta direktiva i/ )DFF.
godine( ko"om "e propisana "edinstvena poreska osnovi%a.
.
III.1.+.1./t ,e porez n dodt' vri,edno(t ' BiH

Pore/ na dodatu vri"ednost ko"i "e uveden u #osni i $er%egovini "e :
;potronog o2&ika(
;poreska osnovi%a se odre!u"e prema na3e&u odredita(
;sa kreditnom metodom prikup&"ana" pore/a(
;sa "ednom poreskom stopom od )FN i povratom pore/a /a i/vo/nike
Osnovni principi PDV-a
(*)
Zakon o PDV-u slijedi odreene !re"!os"a#ke$
Jedinstveni sistem PDV-a na dravnom nivou zamjenjuje porez na
promet na entitetskom nivou.
Uprava za indirektno oporezivanje kontrolie o!ra"un i naplatu
PDV-a na dravnom nivou.
PDV se upla#uje na jedinstveni ra"un.
K

$akon o PDV-u %i& je u skladu sa 'estom direktivom (vropske
unije o PDV-u.
Prin%i! dodane #rijednos"i
&AZ
E
'u(jek"
!ro)e"a
Na(a#k
a
Doda"a
#rijednos"
Prodajna
#rijednos"
(e* PDV-a
Ula*ni
PDV
I*la*ni
PDV
PDV na
doda"u
#rijednos"
I*nos
PDV-a
*a
u!la"u
+ , - . /0- 1 .
20-3+4
5
40/3+4
5 60.3+45 704-2
I
8a*a
Proi*#oa
9
,:: ,:: : -. -. -.
II
8a*a
Prerai#a9 ,:: .:: 2:: -. +:, 26
;+:,-
-.; 0
26
III
8a*a
Tr<o#ina
na #eliko
2:: ,:: 6:: +:, +-2 -.
;+-2-
+:,; 0
-.
IV
8a*a
Tr<o#ina
na )alo
6:: ,:: +=::: +-2 +4: -.
;+4:-
+-2;
0-.
Uku!no +=2:: +=::: ,=2:: ,4, .., +4:
..,-
,4,0+
4:
Privredni su!jekti re)istrovani za PDV napla#uju od svoji* klijenata
PDV za do!ra i uslu)e koje prodaju. Ovo se zove izlazni PDV.
Privredni su!jekti od!ijaju PDV koji je od nji* naplatio do!avlja".
Ovo se zove ulazni PDV.
+o zna"i da privredni su!jekti pla#aju PDV samo na vrijednost koju
oni dodaju svojim do!rima ili uslu)ama.
,lijede#i primjer razjanjava kako se PDV prikuplja u svakoj -azi
proizvodnje.
D

Op#enito. PDV nije troak poslovanja. jer privredni su!jekti
od!ijaju PDV koji su platili prilikom kupovine od PDV - a. koji napla#uju pri
isporuci svoji* do!ara i uslu)a. ,u!jekti tako pla#aju samo razliku izme/u
PDV - a koji oni naplate u svom prometu i PDV - a koji pla#aju prilikom
kupovine. Ukupan iznos PDV-a snosi krajnji potroa" u lancu.
* preuzeto sa slubene stranice Uprave za indirektno oporezivanje BiH
6 opore/ivan"u potron"e( PD9 u #i$ "e /ami"enio posto"e4i pore/ na promet
proi/voda i us&uga. PD9 "e kao i pore/ na promet indirektni pore/ na potron"u( a&i ko"i se /a
ra/&iku od pore/a na promet( o2ra3unava i p&a4a na isporuke do2ara i pru'an"e us&uga u svim
5a/ama proi/vodn"e i prometa do2ara i us&uga( kao i na uvo/ do2ara.
Potroni o2&ik PD9;a og&eda se u tome da "e on( pored toga to "e predmet
opore/ivan"a dodata vri"ednost u po"edinim 5a/ama proi/vodn"e i prometa do2ara i us&uga(
ustvari pore/ na potron"u( "er se i PD9 uvi"ek preva&"u"e na kra"n"eg potroa3a. Iako se
poreskom o2ve/ni%ima u sistemu PD9;a( 5orma&no( smatra"u podu/etni%i;u3esni%i u prometi
do2ara i us&uga ( stvarni poreski teret uvi"ek snosi kra"n"i potroa3 tih do2ara i us&uga. Naime(
poreski teret se postepeno prenosi u svaku narednu 5a/u proi/vodn"e i prometa(i kona3no na
kra"n"eg potroa3a ko"i kro/ %i"enu do2ra i&i us&uge ko"u kupu"e p&a4a i pun i/nos PD9;a na
to do2ro i us&ugu.
Drugo osnovno o2i&"e'"e PD9;a "e ve/ano /a na3e&o odredita( ko"e na&a'e da od
pore/a u %"e&ini mogu 2iti os&o2o!ena samo ona do2ra i us&uge 3i"a se potron"a odvi"a u
drugo" poresko" "urisdik%i"i. .o /na3i da potron"a do2ara i us&uga ko"i su isporu3eni na
teritori"u u nad&e'nosti druge poreske administra%i"e ni"e predmet opore/ivan"a( a podu/etni%i
ko"i su i/vri&i takve isporuke ima"u pravo na povrat %"e&okupnog pore/a p&a4enog u
prethodnim 5a/ama proi/vodn"e i prometa.
Kreditna metoda prikup&"ana pore/a vri se tako da poreski o2ve/nik pri svako"
na2av%i p&a4a /ara3unati PD9. PD9 ko"i "e p&atio na svo"e na2avke odu/ima od PD9;a ko"eg
o2ra3una na svo"e proda"e( tako da mu /a up&atu Eosta"e: samo ra/&ika i/me!u pore/a ko"i "e
on o2ra3unao na svo"e proda"e i pore/a ko"eg "e p&atio do2av&"a3ima /a i/vrene na2avke( pri
3emu se mo'e "aviti i pretp&ata pore/a( uko&iko "e i/&a/ni pore/ man"i od u&a/nog u
odre!enom o2ra3unskom periodu.
Kod kreditnog metoda o2ra3unati PD9 mora uvi"ek 2iti na/na3en u ispostav&"enim
5akturama i samo tako na/na3eni pore/ s&u'i kao dokumentovani doka/ /a od2itak u&a/nog
pore/a( /2og 3ega se ova" metod na/iva "o i 5akturni( odnosno metod ra3una.
6 sistemu PD9;a posto"e dva tipa poreskih os&o2a!an"a i to: sa pravom na od2itak
u&a/nog pore/a i 2e/ prava na od2itak u&a/nog pore/a.
Poresko os&o2a!an"e sa pravom na od2itak u&a/nog pore/a ,u s&u3a"evima tk/v. nu&te
stope PD9;a ko"i va'i samo /a i/vo/- i same isporuke do2ara i n"ihovi i/vrio%i; o2ve/ni%i
)*

osta"u u sistemu PD9;a( a&i su potroa3i tih do2ara i us&uga i/van dometa PD9;a( odnosno u
drugo" poresko" "urisdik%i"i. .o /na3i da poreski o2ve/ni%i na svo"im ra3unima ne4e
o2ra3unavati PD9( odnosno iska/at 4e stopu od *N( a imat 4e pravo na od2itak %"e&okupnog
pore/a ko"i su p&ati&i svo"im do2av&"a3ima pri&ikom na2avke do2ara i us&uga.
Poreska os&o2a!an"a 2e/ prava na od2itak u&a/nog pore/a ,kada se isporuke
odre!enih do2ara i&i us&uga unutar date poreske "urisdik%i"e os&o2a!a"u o2ave/e
o2ra3unavan"a PD9;a- odnosi se na ona do2ra i&i us&uge( odnosno o2ve/nike ko"i su ih
isporu3i&i a ko"i se( u osnovi( isk&"u3u"u i/ sistema PD9;a.
Poto kod ovakvih poreskih os&o2a!an"a nema prava na od2itak u&a/nog pore/a( u
%i"eni ko"u /a ova do2ra i&i us&uge p&a4a kra"n"i potroa3 sadr'an "e i u&a/ni PD9 /ara3unat u
svim prethodnim 5a/ama prometa.6 ovakvim s&u3a"evima ukupno poresko optere4en"e "e
man"e( a&i sama potron"a ni"e u potpunosti os&o2o!ena PD9;a( "er "e os&o2o!ena samo ona
/adn"a 5a/a pri prometu do2ara t". Epos&"edn"a dodata vri"ednost:.
III.1.+.#. Predno(ti i nedo(t$i PDV0
Da 2i se eventua&no mog&i sag&edati e5ekti prim"ene sistema pore/a na dodatu
vri"ednost potre2no "e ista4i neke prednosti a&i i nedostatke PD9;a u odnosu na dosada
prim"en"ivani sistem pore/a na promet .
Prednosti PD9;a u odnosu na pore/ na promet proi/voda i us&uga :
u odnosu na pore/ na promet( PD9 "e mnogo i/dani"i i e5ikasni"i( "er o2uhvata sve
5a/e proi/vodn"e( odnosno prometaH
PD9 /natno uman"u"e us&ove /a posto"an"e sive ekonomi"e ,/a ra/&iku od pore/a na
promet ko"i( upravo /ato to se nap&a4u"e u na"s&a2i"o" kari%i;ma&oproda"i i to /a gotov
nova%( da"e ve&ike anse ra/vo"u sive ekonomi"e-H nap&ata na"ve4eg di"e&a PD9;a se
ostvaru"e pri"e ma&oproda"ne 5a/e ,i to samo na osnovu i/datih 5aktura( 2e/ o2/ira da
&i su one i nap&a4ene-( to /na3i da se pore/ nap&a4u"e na ukupnu vri"ednost od svake
5a/e prometa ,/a ra/&iku od pore/a na promet( ko"i se u %"e&ini nap&a4u"e tek u
ma&oproda"i-H 8vo "e po nekim mi&"en"ima i na"/na3a"ni"i e5ekat.
/a ra/&iku od sistema pore/a na promet ,ko"i se( kao "edno5a/an( /asniva na sistemu
os&o2a!an"a svih 5a/a prometa ko"e prethode ma&oproda"i-( PD9 "e vie5a/an
,sve5a/ani neto pore/- i /asniva se na sistemu od2itaka. I/ istih ra/&oga( poreska
eva/i"a u sistemu PD9;a "e minima&na( "er se opore/u"u( prate i kontro&iu sve 5a/e
prometnog %ik&usa ,/a ra/&iku od pore/a na promet kod koga "e poreska eva/i"a
prisutna kako kod ma&oproda"e tako i u svim prethodnim 5a/ama( a naro3ito u
ve&eproda"no"-H
sistem PD9;a dos&"edni"e potu"e prin%ip odredita i /2og dos&"edni"e prim"ene
prin%ipa odredita( u sistemu PD9;a su i s&u3a"evi dvostrukog opore/ivan"a i s&u3a"evi
dvostrukog os&o2a!an"a transak%i"a u me!unarodnom prometu /natno r"e!i nego u
))

sistemu pore/a na promet. I/ istih ra/&oga( PD9 o2e/2"e!u"e ravnopravan
konkurentski po&o'a" uve/enih i doma4ih proi/voda na tr'itu /am&"e uvo/ni%eH
"edna od 2itni"ih karakteristika PD9;a "e i ma&i 2ro" stopa( to /natno sman"u"e
administrativni tehni3ka ograni3en"a i po"ednostav&"u"e tehnike o2ra3unavan"a(
p&a4an"a i kontro&eH
PD9 ima /natno &ogi3ni"u ,i u"edno neuporedivo e5ikasni"u- tehniku nap&ate( "er kod
PD9;a nema od&agan"a p&a4an"a ,/a ra/&iku od pore/a na promet( 3i"a se nap&ata
sistemski suspendu"e sve do ma&oproda"e-H
PD9 o2e/2"e!u"e neutra&nost u spo&"notrgovinskim transak%i"ama( "er "e i/vo/ u
%"e&ini os&o2o!en opore/ivan"aH
PD9 se pri uvo/u nap&a4u"e odmah( s tim da poreski o2ve/ni%i;uvo/ni%i tako p&a4eni
pore/ mogu odmah istaknuti kao poreski kredit ,naravno( ako se ne radi o uvo/u /a
v&astitu kra"n"u potron"u-H
prednosti PD9;a su pose2no uo3&"ive kod opore/ivan"a us&uga( "er i u ovom segmentu
o2e/2"e!u"u poresku neutra&nost sa aspekta poreskih o2ve/nika ,ko"i i u&a/ni pore/ na
koritene us&uge mogu koristiti kao poreski od2itak( to sistem pore/a na promet ni"e
omogu4avao-.
Me!u nedosta%imama PD9;a u odnosu na sistem pore/a na promet tre2a ista4i:
pove4ano administratiran"e i trokovi poreskih o2ve/nika ve/ane /a o2ra3unavan"e(
nap&atu i p&a4an"e pore/a u odnosu na "edno5a/ni poreski sistem( a /2og 3in"eni%e da
se poreskim o2ve/ni%ima u sistemu PD9;a smatra"u gotovo svi predu/etni%i ,osim
onih Ema&ih:( 3i"i o2im prometa omogu4ava neu&a/ak u sistem PD9;a(-( te "e mnogo
ve4i 2ro" poreskih o2ve/nika nego u sistemu pore/a na prometH
i/ra'eni"a regresivnost ,to "e direktna pos&"edi%a re&ativno ma&og 2ro"a poreskih stopa
u odnosu na sistem pore/a na promet( pose2no u situa%i"i uvo!en"a PD9;a sa
"edinstvenom stopom kakav "e u #i$-. 8va" nedostatak mo'e se d"e&imi3no ri"eiti
se&ektivnim opore/ivan"em spe%i5i3nih proi/voda ak%i/amaH
re&ativno i/ra'eni"i in5&atorni poten%i"a& ,/2og mogu4eg a u mnogo s&u3a"eva i
neminovnog pove4an"a %i"ena us&"ed ra%iona&nih( a&i i ra/nih psiho&okih i drugih
ira%iona&nih motiva i ra/&oga( naro3ito uko&iko poreski o2ve/ni%i nisu pravovremeno
priprem&"eni i dovo&"no upo/nati sa oso2inama PD9;a i pos&"edi%ama n"egove
prim"ene-H
pro2&em raspod"e&e su2%entra&nim nivoima ,priroda PD9;a /ahti"eva n"egovo
uvo!en"e i prim"enu na na"viem( %entra&nom nivou v&asti. 6 s&o'enim dr'avama
kakva "e #i$( to neminovno dovodi do ra/nih pro2&ema ve/anih /a adekvatnu i
pravednu distri2u%i"u prikup&"enog pore/a ni'im nivoima v&asti: entitetima(
kantonima( optinama-.
)0

IV. PRIKUPLJANJE I RA1PODJELA INDIREKTNIH POREZA
=akonom o sistemu indirektnog opore/ivan"a u #i$ ,:S&u'2eni g&asnik #i$:( 2ro"
BB/*1 i +0/*B- propisana "e o2ave/a:
@ up&ate prihoda po osnovu indirektnih pore/a na "edinstveni ra3un(
@ o2e/2"e!en"a na "edinstvenom ra3unu neophodnog minimuma potre2nog /a
i/miren"e o2ave/a 6I8( a u ve/i sa PD9;om(
@ prenosa u dr'avni 2ud'et( odnosno u 2ud'et /a"edni3kih institu%i"a #i$ i/nosa
predvi!enog 2ud'etom(
@ prenosa entitetima i #r3ko Distriktu #i$ i/nosa utvr!enog na osnovu ud"e&a u
kra"n"o" potron"i prika/ano" u pri"avama pore/a na dodatu vri"ednost i
@ prenosa u 2ud'et /a"edni3kih institu%i"a u #i$ potre2nog i/nosa /a 5inansiran"e(
odnosno otp&atu inoduga.
Prihodi od indirektnih pore/a up&a4u"u se na "edinstveni ra3un koga 3ine ra3uni kod
"edne i&i vie komer%i"a&nih 2anaka( a ra3un kod Centa&ne 2anke s&u'i /a eviden%i"u( dr'an"e i
raspod"e&u prihoda korisni%ima prihoda i /a dr'an"e minima&ne re/erve.
#anke svakodnevno u e&ektronsko" 5ormi i/v"etava"u 6pravu i korisnike prihoda.
6prava "e du'na o2e/2i"editi da su in5orma%i"e o prikup&"enim i raspore!enim prihodima
transparentne /a sve korisnike prihoda.
Prikup&"eni prihod "e nap&a4eni prihod po od2itku minima&ne potre2ne re/erve.
Re/erva se ra3una kao suma povrata /a s&"ede4i dan i /na3a"na "e kao podsti%a"ni e&emenat /a
2&agovremeno uvo!en"e PD9;a. Prihod ko"i "e na raspo&agan"u entitetima i Distriktu "e
raspo&o'ivi i/nos po od2itku /a 5inansiran"e institu%i"a #i$.
)1

IV.1. Dozn2vn,e i r(pod,e) prik'p),eni3 pri3od
Pore/na re5orma u o2&asti indirektnog opore/ivan"a u #osni i $er%egovini /apo3eta
donoen"em =akona o sistemu indirektnog opore/ivan"a u #i$( kro/ opera%iona&i/a%i"u
Ledinstvenog ra3una u sk&adu sa =akonom o up&atama na Ledinstveni ra3un i raspod"e&i
prihoda( od *).*).0**+. godine /ahti"eva&a "e podu/iman"e %i"e&og ni/a m"era u %i&"u
usag&aavan"a i prim"ene propisa o pripadnosti "avnih prihoda sag&asno metodo&ogi"i vo!en"a
i "edinstvenog ra3una.
Raspod"e&a prihoda se vri korisni%ima prihoda prema =akonu o sistemu indirektnog
opore/ivan"a i donesenim pod/akonskim aktima Pravi&nikom o up&a4ivan"u indirektnih
pore/a i osta&ih prihoda i naknada ko"e nap&a4u"e 6prava /a indirektno opore/ivan"e
,S&.g&asnik #i$ +D/*B- i Pravi&nikom o odre!ivan"u i/nosa re/erve na "edinstvenom ra3unu
/a i/mirivan"e o2ave/a u ve/i sa indirektnim pore/ima nap&a4enim od strane 6prave /a
indirektno opore/ivan"e ,S&.g&asnik #i$ +D/*B- i to svakog dana.
I/nos sredstava ko"i se do/na3ava #i$ i/ra3unava se kao i/nos ko"i se po"av&"u"e u
#ud'etu #i$ /a teku4u godinu pomno'en koe5i%i"entom ko"i se do2i"e kada se ) podi"e&i sa
2ro"em radnih dana 6prave /a indirektno opore/van"e u teku4o" godini.
I/nos ko"i se do/na3ava /a 5inansiran"e van"skog duga "e i/nos ko"i "e utvr!en u
#ud'etu #i$ /a svaki entitet /a teku4u godinu. Ministarstvo 5inansi"a i tre/ora #i$ "e du'no
da svakog prvog radnog dana u kvarta&u o2e/2i"edi 6pravi p&an otp&ate ko"i "e odo2rio
6pravni od2or.
6d"e&i entiteta i #r3ko Distrikta u preosta&om i/nosu i/ra3unava"u se kao preosta&i
i/nos uman"en /a 5inansiran"e van"skog duga pomno'en odre!enim koe5i%i"entom
,koe5i%i"entom do/na3avan"a-( ko"i se utvr!u"e kao odnos suma kra"n"e potron"e prika/ane u
pri"avama pore/a na dodatu vri"ednost.
6prava "e du'na da na LR. i&i drugom pos&ovnom ra3unu kod Centra&ne 2anke #i$
dr'i minim&nu re/ervu neophodnu /a povrat PD9;a poreskim o2ve/ni%ima. Re/erve se
ra3una kao suma povrata sredstava /a s&"ede4i dan i ra3una se kao pros"e3ni i/nos sredstva
/a povrat u odre!enom periodu.
)B

82/irom da se pod prikup&"enim prihodom podra/umi"eva nap&a4eni prihod po
od2itku minima&ne potre2ne re/erve( tek po od2itku iste pristupa se rasporedu sredstava po
nam"eni i&i po korisni%ima.
Sredstva se prvo do/na3ava"u u 2ud'et /a"edni3kih institu%i"a #i$.
Svaki dan se u 2ud'et #i$ o2ra3unava i do/na3ava i/nos /a"edni3kim institu%i"ama i
o2ave/an dio /a re/ervu a /atim entitetima i distriktu.
Raspod"e&a sredstava se vri pri"e i/miren"a o2ave/a /a spo&"ni dug( a na osnovu
8d&uke o na3inu i/ra3unavan"a koe5i%i"enta raspod"e&e ,:S&u'2eni g&asnik #i$:( 2ro" 1/*+-.
Prema to" od&u%i koe5i%i"ent raspod"e&e se i/ra3unava svakog m"ese%a( na osnovu stvarnog
gotovinskog prispi"e4a prihoda /a dvanaestom"ese3ni period( na osnovu u3e4a entiteta i
#r3ko Distrikta u ukupno" kra"n"o" potron"i u #i$.
Nakon utvr!ivan"a apso&utnih i/nosa( vri se do/naka sredstava na ra3un #i$ kod
Centra&ne 2anke #i$( odnosno eventua&no na podra3une entiteta kod C##i$ /a servisiran"e
inostranog duga. I/nos /a servisiran"e inoduga "e odre!en u 2ud'etu #i$ i u 2ud'etima
entiteta /a tu 5iska&nu godinu.
=na3a"na odred2a "e da se o2ra3uni di"e&ova prihoda /a 5inansiran"e institu%i"a #i$
vre na osnovu 2ud'eta /a prethodnu 5iska&nu godinu sve dok se ne usvo"i 2ud'et /a teku4u
5iska&nu godinu. Nakon usva"an"a 2ud'eta /a teku4u 5iska&nu godinu i/vrit 4e se korek%i"a
o2ra3unatih i do/na3enih i/nosa.
IV.#./e&t(ki prikz 'p)te i r(pod,e)e ,vni3 pri3od od indirektni3 porez4
PRIKUPLJANJE JAVNIH PRIHODA
5ARINA
AK5IZE PDV
NAKNADA ZA PUTEVE
)+
JEDIN1TVENI RA6UN I RA1PODJELA 1RED1TAVA 1A RA6UNA
ZA 7INAN1IRANJE IN1TITI5IJA BIH
REZERVA
7EDERA5IJA BIH
REPUBLIKA 1RP1KA
BR6KO DI1TRIKT
9ANLSKI D6> 9ANLSKI D6> 9ANLSKI D6>
RASP8M8OI9A SREDS.9A < #I$ RASP8M8OI9A SREDS.9A RS
RASP8M8OI9A SREDS.9A #D
#ud'et < #I$
#u'et kantona
#u'et optina
#u'et RS;a #ud'et #D
#u'et optina


V. ZAKLJU6AK
8 poresko" po&iti%i u #i$( sa stanovita nivoa dr'ave s pravom mo'emo govoriti od
"anura 0**+ godine. Do tada smo ima&i tri odvo"ena poreska sistema ko"i su po mi&"en"u
stru3n"aka 2i&i ko3ni%a /a n"en da&"i ekonomski ra/vo". Mo'emo re4i da "e #i$ kao dr'ava
/apo3e&a re5ormu svog porskog sistema i da "e g&avna /na3a"ka te re5orme to to "e
nad&e'nost /a indirektne pore/e pre&a na nivo dr'ave( entetima i disktriktu "e osta&a
nad&e'nost nad direktnim pore/ima. Pored istaknutog /a po&itiku indirektnih pore/a u #i$
na"/na3a"ni"a "e 3in"eni%a to se od ). "anura 0**G godine um"esto pore/a na promet
proi/voda i us&uga prim"en"u"e pore/ na dodanu vri"ednost. .ime se #i$ pridru'i&a ve4ini
evropskih /ema&"a kada "e u pitan"u ova vrsta pore/a. Moramo konstatovati da "e ovo tek
po3etak re5ormi u #i$ i da poreska po&itika( samim time i poreska po&itika indirektnih pore/a
na nivo #i$ mora"u i4i u tom prav%u da omogu4e da da #i$ postane /em&"a podu/etnitva
3i"i ekonomski ra/vo" ne4e /avisiti od me!unarodne pomo4i. I/vori 2udu4eg ekonomskog
rasta i pove4an"a /apos&enosti vide se prvenstveno( u "a3an"u privatnog sektora( te "e /a
o3ekivati da 4e uspostav&"an"e "edinstvenog ekonomskog prostor na nivou #i$ o"a3ati
makroekonomsku sta2i&nost i u predsto"e4im re5ormama tre2a osigurati povo&"nu k&imu /a
doma4a i strana u&agan"a( "a3ati 5inansi"ksi sektor( u2r/ati privati/a%i"u( osigurati v&adavinu
prava i stvoriti e5ikasne mehani/me /a 2or2u protiv korup%i"e i krimina&a.
)G

VI. LITERATURA4
,)- www.uino.gov.2a ,internet- s &inkovima na /akonske i pod/akonske akte o2"ev&"ene
u S&u'2enom g&asniku #i$
,0- Ekonomski &eksikon; Savremena administra%i"a( #eograd )DKB. godine(
,1- PD9 ? prim"ena po novom pravi&niku( grupa autora( <E#( 0**G.
,B- =oran Kepnik( Ra3unovodstvo i pos&ovne 5inansi"e( <E#( 2ro" 0/0**+.
,+- Iesta direktiva 9i"e4a ministara EE= od )F.*+.)DFF.g.( FF/1K/EEC
,G- 8snovi ekonomi"e( dr. Mi&enko Stani4( #an"a Muka 0**+. godine.
)F