You are on page 1of 74

Arm_ynfuGef_rLepfygwD A[dkpnf;@Hk;a&;aumfrwD.

tmabmf

*sme,f
pmwnf;tzGJ@trSm 1
1988 =o*kwfv ta&;awmfyHkudk jyefvnfoHk;oyfjcif; 2
tcgtcGifhaumif;qdkwm Auy tjrif 6
tajyif;tvJqdkwmeJ@ ywfouf+yD; Auy &J@ tjrifeJ@oabmxm; 9
wdkif;jynfa&S@a&; Auy tawG; 11
1989 u &wJhoifcef;pm 12
ppftm%m&Sifpepf tarGcHrsm;&J@'kuQ 16
o,HZmwusdefpmeJ@ bezl;odkufwl;wJholawG 19
2015 a&G;aumufyGJeD;vmav EdkifiHa&;t_yftaxG;awGrsm;av 25
ppfwydkif;tpdk;& vkyfaqmifaewJh ArmjynfpD;yGm;a&; tajymif;tvJ 27
aemufa=umif;jyefrvSnfhzdk@qdkv#if 37
a'gufwmarmifarmif&J@ 1988 tHkur_pmtkyf 39
OD;Ek&J@wmawpaeom;pmtkyf a0zefcsuf 40
v,f,majrjy\emajz&Sif;a&;vrf;ESpfoG,f 43
vrf;ay:EdkifiHa&;acwfukef+yDwJhvm; 53
tD*spf&J@'Drdkua&pDc&D; 56
EdkifiHwumuAsm - vlwoef;csDwufyGJ 63
owif;eJ@rSwfcsuf 67

trSwf (36)
jo*kwf/ 2013 ckESpf?

trSwf (36) 2013 ckESpf jo*kwf

pmwnf;tzGJhtrSm
2015 a&G;aumufyGJ
vlwdkif;pdwf0ifpm;wJhudpP?
urBmu apmif=h unfrh ,fu
h pd ?P
usm;ipOf;vJ Oykoaf qmif0ifw,fxif+yD; vlwcsKd @/ ygww
D csKd @ pdwu
f ;l ,Ofae=uwJh a&G;aumufy?JG
}uH@z@HG bufukd =unfyh grh ,f?
(1) jzpfEikd w
f ehJ nf;aygi;f pHo
k ;kH +yD; 'DcsKyf (NLD) eJ@ rwdr;f r,dr;f rJ&atmifu;pm;zd@k jyifaew,f?
enf;aygi;f pHq
k w
kd m - (NLD) qDu rJEw
k o
f mG ;Edik w
f hJ ygwaD wGukd tm;ay;tm;ajrmufyjcif;? zkwyf rl ;D wdu
k f
toufoGif;ay;jcif;?
- (NLD) eJ@ wdik ;f &if;om;ygwaD wG xdyw
f u
kd af wG@ay;jcif;?
- bmoma&; xdyw
f u
kd af wG@ra_ wG zefw;D jcif;tm;jzifh (NLD) vky&f udik &f usyaf p+yD;
bmoma&;orm;awG&@J ,H=k unfr_ usqif;apjcif;?
- t=urf;zuform;awG vuf,m;vmatmif tajctaeawG zefw;D xm;jcif;/ zGay;jcif;/ oyfj_d cif;?
- a&G;aumufyeJG ;D vmav 'DajcvSr;f awGukd ydyk yD jD yifjyifjrif&av jzpfygr,f? a&G;aumufyu
GJ mvrSmawmh
us&D mG vd/k &cdik b
f ufv/kd rdwv
D m/ vm;d;_ bufvkd vuf&ZJ uf&J owfjzwfjywmawG jzpfvmEdik w
f ,f?
yk'rf (144) wd@k / ae0ifr;D +idr;f wd@k xkwjf yefEikd w
f ,f? ppfwyfu 0ifxed ;f w,fqw
kd mrsKd ; uHvmEdik w
f ,f?
vufyaH wmif;udpv
P rkd sKd ;vnf; arhxm;vd@k r&?
(2) ta=umif;wckcjk y+yD; a&G;aumufy&JG ufa&$@wmrsKd ; rvkyb
f ;l qd&k if xGuv
f mwJt
h ajctae
=unfv
h rd rhf ,f? 25 ppfwyfreJ @J tm%mqufuikd x
f m;Edik &f if a&G;aumufy&JG v'f
twnfjzpfomG ;Edik w
f ,f? 'grrS [kwf !Ge@f aygi;f tpd;k &qdw
k mrsKd ; ay:vmEdik w
f ,f?
aoaocsmcsmajymEdik w
f muawmh r&&wJeh nf;awGe@J vkyyf gvrd rhf ,f? tomw=unf
tm%mv$aJ y;vdrrhf ,fawmh r,H=k unfb;l ?
twdu
k t
f cHawGbuf (wdik ;f &if;om;rsm;tygt0if) udk =unfjh yefawmh vlxu
k wd@k urkd aJ y;rSmyJqw
kd hJ
,H=k unfra_ wmh ud,
k pf &D =dS u[efww
l ,f? 'gayrJh etz u rormenf;awGo;kH +yD;
aumufaumufuspu
f spf vkyv
f m&if vlxu
k kd rScD u
kd m ud,
k &hf ydik cf iG hf ud,
k w
f u
kd ,
f rl ,fqw
kd hJ azmfjycsuf
rawG@&ao;bl;? 'guawmh tm;r&p&myg?
avG;&cge;D xrif;vkwyf w
k cf sc&H wm 1990 ckEpS rf mS w}udrjf zpfc+hJ yD? tckwcg tykwcf sc&H &ifawmh
jynfot
l ay:wm0efraus&m a&mufygvrd rhf ,fv@kd yJ ajymyg&ap?
pmwnf;tzG@J
(23 - 7 - 2013)
1

1988 jo*kwv
f ta&;awmfyu
kH kd
_yefvnfo;kH oyf_cif;
Auy (A[d)k
(1 - 8 - 2013)
(1) 88 ta&;awmfykH aiG&wkwikd af wmhrnf? ,ck jyefvnfo;kH oyfjcif;onf vmvwW@H aom vlxt
k a&;awmfykH
twGi;f aqmif&efEiS hf a&Smif&efukd (Auy taejzif)h wifjyvdak oma=umifh jzpfonf?
(2) ta&;awmfyw
kH ikd ;f onf tajctaet&yf&yf &ifrh n
S ahf erS jzpfay:avh&o
dS nf?
tajctae&ifrh n
S o
fh vm;/ r&ifrh n
S o
hf vm;qdw
k mudk tuJjzwfz@kd ta=umif;tcsuf (2) ck &So
d nf?
(wpf) tkypf ;kd oltm%m&rsm;u yHpk aH [mif;twdik ;f tkypf ;kd &ef (vH;k 0) rjzpfEikd af wmhonft
h cg
(ESp)f tkypf ;kd cH jynfov
l x
l u
k tm%ma[mif;. tkypf ;kd r_ukd qufvuf+y;D onf;rcHEikd af wmhwt
hJ cg
T (2) csuf jynfph &kH ygrnf?
(3) 1988 u tkypf ;kd olbufu=kd unfyh g? 1962 up+yD; 1974 - 75 - 76 wd@k txd olw@kd . tkypf ;kd r_ukd t=urf;
ywrf;enf;jzifh xdef;odrf;cJhonf? qdk&S,fvpfrd_if; wdkufcJhonf? wpHkw&matmifjrifcJhonf? tul;
tajymif;umv rd@k onf;cH=uzd@k ajymonf? 'gvnf; wpHw
k &matmifjrifco
hJ nf? od@k aomf aemufawmh
yGiu
hf sonf?
(u) jynfov
l x
l b
k ufu =unfv
h #if 1962 uwnf;u wwyfcsi;f xGu+f yD; pD;csi;f xd;k onf? aoG;acsmif;pD;r# ESyd u
f yG cf cH &hJ onf? wwyf
csi;f xGu+f yD; pD;csi;f xd;k wdik ;f ESyd u
f yG cf &H wmeJ@ ed*;kH csKyfonf? (ausmif;om;wyf/ ausmif;om;eJ@
ynmwwfvil ,frsm;wyf/ tvkyo
f rm;wyf/ r@aetv,ftvwftv$meJ@ ausmif;om;pkaygi;f
wyfw@kd pD;csi;f xd;k cJo
h nf?)
Edik if aH &;0g&ifrh sm;ESihf awmifov
l ,form;rsm;u yG=J unfyh &dowfvkd jzpfaecJo
h nf?
Ttajctaeudk Auy u oH;k oyf+yD;
1980 wGif vrf;pOfajymif;onf?1300 jynft
h a&;awmfykH wyfom;a[mif;}uD;rsm; udk v_@H aqmf
onf? pnf;H;k onf?
2

_ynfolhtm%m
vGwv
f yfa&;twGuf wdu
k yf 0JG ifcphJ Ofu rdrw
d @kd ar#mrf eS ;f cJw
h meJ@ tck jzpfaewmudk Edi_ ;f ,SOjf yonf?
Adv
k af e0if; ppftm%m&Sipf epfukd rwdu
k zf suEf ikd v
f #if rdrw
d @kd wm0efrausao;/ rdrw
d @kd raocifrmS
Adv
k af e0if; ppftm%m&Sipf epfukd wdu
k zf suzf @kd vH;k yef;=upd@k [k aqmf=oonf?
1300 jynf.
h a&$&wkEpS w
f iG f ppftm%m&Sipf epfwu
kd zf suaf &; ta&;awmfyw
kH ck jzpfay:vmatmif
0dik ;f 0ef;u;yrf;=uzd@k wdu
k w
f eG ;f onf?
tm;vH;k avmufu oabmwl=uonf? wcsKd @u wufwufuuwH@k jyefonf? wcsKd @u omrefyJ
wH@k jyefonf? OD;Ekuawmh ol@x;kH pHtwdik ;f ta&;uHvmv#if armifEu
k kd a&S@q;kH u awG@ap&rnf
[k E_wjf zifh jyef=um;onf? OD;ausm+f idr;f u 'Dwcgawmh ocifAode;f wifw@kd e@J oabmxm;csi;f
udu
k n
f o
D nf[k ol@twGi;f ydik ;f rSm ajymwmudk wqifph um;=um;&onf? yrnw awGu bmrS
rwH@k jyef? Adv
k af tmif}uD;uawmh Adv
k af e0if;qDomG ;+yD; t}uHay;wm vkyo
f nf [k od&onf?
aemufawmh Adv
k af tmif}uD; tdwzf iG ahf y;pmrsm; ay:vmonf?
(c) tkypf ;kd olbufu=kd unfv
h #if

olw@kd avSm&f if;epfae+yD qdw


k m odvmonf? bmwckrS ratmifjrifbJ us;_H aewmudk
jrifvmonf? t}uD;qH;k +rD&iS f *syefuvnf; zG@H z;r_tedrq
hf ;kH Edik if H (LDC) av#mufrS au;+rD
0efxyk 0f efy;kd u oufomrnf[k t}uHay;onf? LDC av#muf&onf?

od@k aomf LDC jzpfv@kd au;0efxyk 0f efy;kd avsmh o


kH m &So
d nf? jynfwiG ;f pD;yGm;a&;eJ@
aiGa=u;bm tusyt
f wnf;u &S+d rJ/ 'kuaQ y;qJ jzpfonf? xkwx
f m;wJah iGawG w&m;r0if
a=unm&jyefonf? Tod@k jzifh Adv
k af e0if;. jyifoifjh yif&rSmyJqakd ompum; xGuv
f monf?
ol@rmS tdraf wmfyg i,fu|eaf wGyJ tm;ud;k p&m &So
d nf? (a'guw
f marmifarmif&@J pmtkyf
zwf=unfyh g?)

1988 rwfv/ ZGev


f u udpaP wG ra&;awmhyg?
=o*kwfva&mufawmh tajctae&ifhrSnfhcJh+yD? 'ga=umifh jynfvHk;u|wftHkur_}uD;
ay:awmhonf? vlxv
k w
l ef;pm;/ vl@tv$mpHk ygvmonf? awmifov
l ,form;awG ygvm
wmu tc&musonf? e,fr@awGu v_y&f mS ;r_wikd ;f rSm awmifov
l ,form;awG ygvmcJ+h yD?

(4) Tae&mwGif Auy . tjrifukd ajymygrnf?


wwyfcsi;f xGuw
f u
kd w
f mawG r&Sv
d #if 88 =o*kwt
f a&;awmfykH r&SEd ikd yf g?
rkcsEikd rf nfw
h u
kd yf u
JG rkd S wdu
k rf nfqv
kd #if b,fawmhrS ta&;awmfy}kH uD; jzpfrvmEdik yf g?

_ynfolhtm%m
ordik ;f udk vlxu
k zefw;D onfqw
kd mrSm vG,v
f ,
G zf efw;D vd@k r&yg? H;_ yGt
J vDvu
D kd jzwfoef;+yD;
bmawGuwif jyif&rvJqw
kd mudk ed*;kH csKyfcsuv
f yk +f yD; &Sm}uH&wmcsn;f jzpfonf?
rkcsEikd rf nfw
h u
kd yf JG (&mE_e;f jynfEh ikd w
f w
hJ u
kd yf )JG udk b,forl v
S nf; uwif+yD; rwGucf suEf ikd yf g?
(5) 88 =o*kwv
f ta&;awmfykH tjrwfe@J tH;_ udk pm&if;csKyfaomf tjrwf 'Dru
kd a&pDygwrD sm; ay:vmonf?
a,bk,s'rD u
kd a&pDawmfveS af &; vufeufuikd w
f u
kd yf v
JG rf;pOf ay:vmonf?
jynfov
l x
l t
k wGi;f 'Dru
kd a&pDtawG;tac: oGwo
f iG ;f ay;Edik o
f nf?
tH;_ ppftm%m&Sipf epfukd tpwH;k atmif rokwo
f ifEikd cf ?hJ ,cktxd &Sio
f efqJ jzpfonf? awmfveS af &;
aumifpD e0wetz ppfaumifprD sm; ae&mwGif umvHk aumifpu
D 2008 tajccHOya'
t& qufvuf wnf&adS eonf? yjyifajymif;vJa&;rdi_ ;f rdoal wG rsm;aeonf?
1974 tajccHOya' wke;f u 74 - 75 - 76 ckEpS rf sm;wGif csucf si;f tefwEk ikd cf ahJ omfvnf;
tckawmh 2008 tajccHOya' udk (cif;csufjzifh) vufcHae=u+yD? 2015 - 2020 udk
ar#maf e=u+yD? (Tod@k jzpfvm&onfrmS Edik if w
H umhtajctae ajymif;vJv@kd vnf; jzpfygonf?
'Dae&mrSm 'Dupd P a&;zd@k r&nf&,
G yf g?)
bma=umifh ;_H ovJ? Edik if aH &;acgi;f aqmifol r}uH@cikd v
f @kd (od@k r[kw)f r&Sv
d @kd jzpfonf?
atmify&JG v#if rdbawG rsm;wwfonf? rdbawGrmS uvnf; bHv
k yk if ef;pOfr&S?d rnD!w
G =f u?
_;H yGq
J v
kd #if rdbrJh jzpfwwfonf? rnfou
l rS wm0efr,l?
(6) Auy . ud,
k u
hf ,
kd u
f ,
kd af 0zefa&;?
twufa&mufumrS vSn;f pnf;uH;k jywf+yD; Auy aemufvefusonf? Auy ud,
k w
f ikd .
f tjypf
jzpfonf? jyifyudk v$rJ cs?
Adv
k af tmif}uD;/ Adv
k cf if!eG @f w@kd tljrL;=uonf? Adv
k cf if!eG @f u pmtkyef x
D w
k +f yD; Adv
k af tmif}uD;u
NLD udk uGejf rLepfp;D ae+y/D xkwyf pf&rnf[k vkyo
f nf? wdu
k q
f ikd rf _ r[kwyf g? olw@kd 2 OD;aygi;f +y;D
avmfppf[eftultnDeJ@ Auy zcGJa&; vkyfcJhpOfu tpDtrHjzpfonf? (avmfppf[efudk
qd&k ,
S v
f pfppftyk pf u
k arG;jrLcJw
h m jzpfonf?)
4

_ynfolhtm%m
(7) bmha=umifjh yefvnfo;kH oyfovJ?
ppftm%m&Sipf epf &Sad eor# vlxt
k kH ur_e@J ta&;awmfykH ay:aerSmjzpfonf? b,fawmh/ b,fvkd
ay:rnf qdw
k mudu
k m; rajymwwfyg?
cef@reS ;f wGucf su=f unf&h v#if 2015 aemufyikd ;f usrS wwyfcsi;f xGuw
f u
kd w
f hJ pD;csi;f xd;k wdu
k yf aJG wG
ay:rnfxifonf?
awmifolv,form;wdkufyGJawG ay:rnf[k wGufonf? tckawmh olwdk@vnf; pkpkpnf;pnf;
v_y&f mS ;wmawG awG@&vd@k jzpfonf? e0wetz u ausmif;awGukd jzef@cyJG pfvu
kd v
f @kd ausmif;om;
udk tawmfppk nf;&OD;rnf jzpfonf?
awmfveS af &;tawG;tac:u 'Da&edrhf jzpfaeonf? "e&Siv
f pfb&,f0g' tawG;tac:u a&yef;
pm;aeonf? 'ga=umifh =umvdrrhf nf?
od@k aomf jyefvnfo;kH oyfxm;wm rrSm;yg? uwifjyifqifrxm;v#if 1988 =o*kwv
f wke;f uvdk
jzpfvrd rhf nf? txl;ojzifh bHEk ikd if aH &;vkyif ef;pOf r&Sv
d #if rdbawGrsm;+y;D OD;eif;yJah xmif jzpfvrd rhf nf?
1946 pufwifbmtHkur_rSm EdkifiHa&;acgif;aqmifr_&Sdonf? 'ga=umifh Edkifonf? tJ'Dvdkjzpfzdk@
trsm;}uD;vky=f u&rnf?
yjyifajymif;vJa&;rdi_ ;f &Sad eor# rSeu
f efwahJ cgi;f aqmifr_ rwnfaqmufEikd yf g?
ppftm%m&Sipf epfukd rJqEN eJ@ wpwpyjyifajymif;vJ,v
l @kd r&Edik yf g? rSeu
f efwt
hJ awG;tac:udk
vlx}k uD;u vufcaH tmif tawmf=um=umvky&f vdrrhf nf[k Auy u ajrmfjrifygonf?
Auy (A[d)k
(1 - 8 - 2013)

ordik ;f udk vlxu


k zefw;D onfqw
kd mrSm vG,v
f ,
G zf efw;D vd@k r&yg?
H;_ yGt
J vDvu
D kd jzwfoef;+yD;
bmawGudwif jyif&rvJqw
kd mudk ed*;kH csKyfcsufvyk +f yD;
&Sm}uH&wmcsnf; jzpfonf?
5

tcgtcGihf aumif;qdw
k m
Auy &Jht_rif
(1 - 7 - 2013)
(1) tiftm;pkaqmif;/ a&&Snjf rKyfE/HS tcgtcGiahf umif;udak pmifh qdw
k hJ rl [m U/G ygw&D @J a,bk,srl
jzpfygw,f? tJ'x
D u
J tcgtcGiahf umif;qdw
k m bmvJ? b,fawmh tJ'D tcgtcGiahf umif; ay:rSmvJ?
'Dupd eP @J ywfoufwhJ tjrifukd wifjyygr,f?
(2) tcgtcGiahf umif;qdw
k m
-

(1946) pufwifbmvu tajctaersKd ;

(1988) =o*kwv
f u tajctaersKd ;udak jymwm jzpfygw,f?

tusO;f csKH ;+yD;ajym&if


-

tkypf ;kd olawGbufu yHpk aH [mif;eJ@ qufvuftyk pf ;kd vd@k rjzpfawmhwt


hJ cg?

tkypf ;kd cHawGbufu qufvuf+yD; onf;rcHEikd af wmhwt


hJ cgukd qdv
k ykd gw,f?

yd+k yD;&Si;f atmif ajym&&if (1988) rwfvu =o*kwv


f txd tajctaersKd ;yg?
tJ'w
D ek ;f u
-

1962/ 1974 - 75 - 76 wke;f uvdk r[kwaf wmhb;l ? ausmif;om;awG/ wufuolawG/ tvkyf


orm;awG/ wwfoyd nm&Siaf wG&@J woD;wjcm;tHk ur_rsKd ; r[kwaf wmhb;l ? jynfv;kH u|wf vlxv
k w
l ef;pm;/
vl@tv$mawGtm;vH;k tqifoifjh zpfae=u+y?D a'guw
f marmifarmifu toHww
d t
f rsm;pk}u;D qdw
k m
ajymawmh tdr&f iS rf awGuyg vrf;ay:xGuv
f mw,f?

(3) tcgtcGiahf umif;udk apmifzh @kd qw


kd muvnf; +idraf e+yD;apmifzh @kd r[kwyf gb;l ? wufupGm v_y&f mS ;&if;apmifzh @kd
jzpfygw,f?
awmfveS w
f /hJ wd;k wufwhJ tawG;tac:udk vlx}k uD;twGi;f 0g'jzef@wm/ vH@_ aqmfwm/ pnf;H;k wm
vky&f if; apmifzh @kd yg?
6

_ynfolhtm%m
(1962) u (1977) xd rqv qd&k ,
S v
f pfri_d ;f rdaeolawG tjrifreS &f vmw,f? azsmif;zs em;cs - vufawG@e@J jy+yD; apmifzh @kd yg? (tJ'w
D ek ;f u qd&k ,
S v
f pfri_d ;f rdoal wG renf;ygb;l ? yrnw
wtkyv
f ;kH / Auy +ccH ek o
f w
l Av
H ;kH omru tvkyo
f rm;/ v,form;/ ausmif;om;eJ@ tEkynm&Sif
wcsKd @yg rdi_ ;f rd cJ=h uygw,f?)
tckvnf; 2008 tajccHOya' udk 0if - jyif csio
f al wG &Syd gw,f? yjyifajymif;vJa&;rdi_ ;f
rdae=uygw,f?
yjyifajymif;vJa&;rdi_ ;f u rsuaf rSmufEikd if w
H umhtajctaea=umifv
h nf;wa=umif; ygaew,f?
tar&dueforRw bk&fS (ti,f) vufxufwek ;f u rif;wd@k ukd zwfcsr,f? NLD
tpd;k &eJ@ tpm;xd;k r,f vd@k }udr;f 0g;aeawmh Adv
k o
f ef;a&$w@kd u e,fcs@J vufopfqef@usiaf &;
- udv
k ekd 0D g'vufopf qef@usiaf &; ajymcJ&h wmyJ?
tckawmh orRwtdb
k m;rm;u r*Fvmygjrefrm vd@k yJ ajymaewmyg? Armjynfuv
kd nf;
taemuftyk pf 0k ifawG acsmif;ayguaf tmif vmae=uw,f? OD; (Adv
k )f ode;f pdet
f pd;k &udk aumif;cs;D
ay;ae=uw,f? 2015 a&G;aumufyJG ar#mw
f ahJ &m*gvnf; jynfwiG ;f rSm xaew,f? orRw
jzpfcsiw
f ,f qdo
k al wGuvnf; tar&dum;udx
k u
G +f yD; ajymae=uw,f?
'Dru
kd a&pDom;i,f arG;zGm;zd@k rD;aecef;0ifaewJh OD; (Adv
k )f ode;f pdef aoG;vef@omG ;atmif
rvkyrf ad pzd@k (aemufa=umif; jyefrvSnahf pzd@k ) yJ NLD acgi;f aqmifawGu tmHpk u
kd af e=uw,f?
[dw
k ek ;f u yrnw awG/ +cHcek o
f l awG qd&k ,
S v
f pfri_d ;f rdovdk yjyifajymif;vJa&; rdi_ ;f rdae
=uw,f?
(4) b,ftcsed x
f d apmifrh vJ? Auy &J@ rSe;f qcsuu
f 2015 vGeu
f mvxdawmh tenf;qH;k apmif&h r,fv@kd
wGuyf gw,f?
qd&k ,
S v
f pfri_d ;f rdaeolwcsKd @ (1977) ae0if; ygww
D iG ;f tm%modr;f awmhrS rdi_ ;f rdwb
hJ 0u vGww
f ,f?
trsm;pk}uD;u *syef@au;vnfyif;txda&mufum LDC jzpfawmhr/S aiGpuULawG w&m;r0if
xyf+yD; a=unm&awmhrS vGww
f myg?
ae0if;rSm tdraf wmfyg i,fu|ef awGuykd J tm;ud;k p&m useaf wmhwt
hJ cg 1974 tajccHOya'
xJu yk'rf wckukd yjyifz@kd pum;pawmhrS trsm;pk}uD; qd&k ,
S v
f pfri_d ;f rdwb
hJ 0u vGw=f uwm
jzpfygw,f?
(5) wufupGmv_y&f mS ;&if;apmifah &; qdw
k mu

_ynfolhtm%m
jynfo@l 'rD u
kd a&pDvw
l ef;pm;/ vl@tv$mrsm;jzpfwhJ tvkyo
f rm;/ v,form;/ ausmif;om;vli,f
rsm;eJ@ ynmwwftvwfwef;pm;tv$mrsm;/ wdik ;f cspjf ynfcspt
f rsKd ;om;"e&Sirf sm;udk OD;wnf+yD;
vwfwavm vkyif ef;wm0efrsm; wifjyjcif;/ aqG;aEG;jcif;/ wEdik w
f ydik f wdu
k yf 0JG if+yD; apmifzh @kd yg?
rdi_ ;f rdaeolrsm;udk &Si;f jy - azsmif;zs - em;cs&if; apmif&h rSmyg?
(6) ed*;kH csKyftm;jzifh wifjyvdw
k mu
Auy u 0g&ifh rw&m;oif;yg? avmavmq,f vdv
k m;wmu (1988) aemufyikd ;f rSm rw&m;
oif; a=unmcH&wJh ygwrD sm;/ tiftm;pkrsm; w&m;0iftoif;rsm; jzpfapcsiyf gw,f?
Auy u w&m;0iftoif;tzG@J jzpfcsiaf yr,fh rvG,rf eS ;f odygw,f? wnf&adS eqJ Oya'rsm;/
enf;Oya'rsm; &Sad eor# rjzpfEikd yf gb;l ?
'ga=umifv
h nf; Auy &J@ oabmxm;tjrifrsm;udk tckvkd wifjyaejcif; jzpfygw,f?
aemifrmS vnf; tcgtm;avsmpf mG wifjyaerSm jzpfyga=umif;?

75 - pdef&wk
&Jabmfrsm;/ rdwfaqGrsm;cifAsm; vmrnfh 2014/ =o*kwfv (15) &ufae@onf ArmjynfuGefjrLepfygwD wnfaxmifonfh
(75) ESpfajrmuf pdef&wkobifumv jzpfygonf?
Ttcgawmfae@udk txdrf;trSwfyonfhtaejzifh jynfol@tm%mESifh
ta&;awmfyHk*sme,fwdk@udk txl;xkwfrsm;tjzpf xkwfa0oGm;ygrnf?
&Jabmfrsm;/ rdwfaqGrsm;xHrS pmrlrsm;/ ygwDESifhywfoufonfh ordkif;0if"mwfyHkrsm;/
vufa&;rlrsm;/ tcsuftvufrsm; ponfwdk@udk ay;ydk@=uyg&ef ar#mfvifhygonf?
tm;wufoa&m ay;ydk@=uvdrfhrnf[kvnf; ,Hk=unfygonf?
ay;ydk@=uyg&efvnf; tEl;t!Gwf awmif;qdkvdkufygonf?
(pmwnf;tzGJ@)

tajymif;tvJ qdkwmeJ@ywfouf+yD;
Auy &J@ tjrifeJ@oabmxm;
(ar - 2013)

(1) tajymif;tvJ eJ@ywfouf+yD; tjriftrsKd ;rsKd ;&S=d uonf? b,ftawG;tac:/ b,f&yfwnfcsuu


f ae=unf+h yD;
pOf;pm;ovJ qdw
k may:rSm rlwnfygonf? rwlEikd yf g?
- Auy uawmh vrf;jyajryHkatmifjrif+yD;vdk@ 2008 tajccHOya'' vrf;a=umif;twdkif;
ppftm%m&Sipf epfu a&S@o@kd csw
D ufwmvd@k jrifygonf?
- Edik if w
H umhtajctae tajymif;tvJe@J tnD xde;f !+d yD; vkyaf ewm[k oH;k oyfygonf?
(2) Edik if w
H umhtajctae tajymif;tvJq&kd mwGif urBmt
h iftm;}uD;Edik if rH sm;. Armjynfqikd &f may:vpD tajymif;
tvJuakd jymwm jzpfygonf? txl;ojzifh ppfat;vGeu
f mvwGif yifbufuif;Adv
k }f uD; jzpfomG ;onfh tar&duef.
Armjynfqikd &f may:vpD tajymif;tvJukd &nf!e ;f ygonf?
- orRwbk&fS (ti,f) vufxufu uGeq
f maA;wpfvufopf (neo - con) ay:vpDjzpfonfh
rif;wd@k tpd;k &udk zwfcsr,f? wd@k uufwt
hJ pd;k &udk wifr,f [k twdtvif;ajymonfah y:vpD
jzpfonf? 'ga=umifh e0w - etz wd@k u a=umufuefuefonf? e,fcs@J vufopf - udv
k ekd D
vufopf [k wpmpm au;a=umf+yD; wkwf - k&mS ; (aemuf) tdE,
dN wd@k ukd uyfonf? xdik ;f
(,d;k ',m;) udyk if uyfonf? (uyfawmhvnf; olw@kd tuufaqmifay;&onf? b,fwikd ;f jynfu
bm&oGm;ovJqw
kd mawG tck wpwp ay:vmae+yD? wkwu
f trsm;pk&onf? &rSmayg?h olu
ADwt
kd m%meJ@ ukvor*~vkH cHa&;aumifpD rSm umuG,af y;Edik o
f l jzpfonf?)
- orRwtdb
k m;rm; wufvmawmh vpfb&,fvufopf (neo-lib) ay:vpD usifhoHk;onf?
tajymif;tvJ u tJ'rD mS ponf?
tajymif;tvJ &J@ Zmpfjrpfu tar&duef&@J ay:vpDtajymif;tvJ jzpfonf?
(3) tar&duefu ajymif;rnfqakd wmh NLD u vdu
k af vsmnDaxG&adS tmif ajymif;ay;&onf? }u@H zG@H tpd;k & OD;ode;f pdef
uvnf; ajymif;ay;&onf? tJ'Dvdk ajymif;atmifvnf; tar&duefeJ@ol@taemuf*dk%f;om;rsm;u 0dkif;+yD;em;cs
=uonf?
- NLD ajymif;&wmu }uH@zG@H tpd;k & OD;ode;f pdef ajymif;&wmxuf cufonf? NLD rSmu vl tajymif;tvJ
rvkyb
f J ay:vpD ajymif;&wmjzpfonf? }u@H zG@H tpd;k & OD;ode;f pdeu
f awmh vltajymif;tvJvyk +f y;D ajymif;wm jzpfonf?
etz OD;oef;a&$u um;vdyaf emuf0ifomG ;onf? }uH@zG@H tpd;k &/ v$waf wmfe@J ppfwyfw@kd rmS vlopfawGwifxm;
+yD;+yD? 'ga=umifv
h ,
G o
f nf?
- NLD rSmu a':atmifqef;pk=unf&@J t&Sed =f oZma=umifh +idraf tmifxed ;f Edik w
f m jzpfonf? aemufta&;}uD;wm
wcku 'Dvrkd S rajymif;vJ&if NLD ajrv#Kd ;&vdrrhf nf? ajrv#Kd ;zd@k u NLD ygw0D ifawGtwGuf rjzpfEikd ?f 'Dawmh
zsuo
f rd ;f cH&zd@k yJ &So
d nf? tzsucf w
H meJ@pm&if ay:vpDtajymif;tvJ vkyaf y;&wmu oufomao;w,fq+kd yD;
ajymif;=uwm jzpfonf?
9

_ynfolhtm%m
(4) 2012 - 2013 umvydik ;f rSmawmh tar&duefe@J o@l *%
kd ;f om;rsm;u tajymif;tvJvyk jf ywJh yk*Kd~ vf (2) OD;udk
qkcs =uonf? orRwawG/ 0ef}uD;csKyfawG O'[dk Armjynf vm=uonf? ydww
f mawG zGiahf y;=uonf? ud,
k w
f ikd u
f
bdik f usaecsed q
f akd wmh aiGv;kH aiG&if;awG ray;Edik ?f *k%x
f ;l aqmifqk awGyJ ay;Edik o
f nf? a':atmifqef;pk=unf
uawmh wyH}uD;&+yD;jzpfonf? olu urBmvSno
hf nf? rGe*f ;kd vD;,m;udak wmif ta&mufomG ;onf?
wzufu jyefaygi;f xkyyf JG Zmwf&edS jf rihaf ecsed rf mS 2015 a&G;aumufyJG twGuf NLD a&m/ }uH@zG@H yg
jyif=uonf?
orRwjzpfcsiw
f ,fv@kd ajymolu a':pkwa,mufwnf;yJ &Sad o;onf? }uH@zG@H u bmrS rajymao;? }uH@zG@H
rSmu orRwjzpfcsio
f rl sm;onf }uH@zG@H twGi;f tpktzG@J awG v_yv
f y_ &f mS ;&Sm;&So
d nf?
a':pk orRwjzpfz@kd qv
kd #if 2008 tajccHOya' udk jyif&rnf? }uH@zG@H acgi;f aqmifwcsKd @u jyifray;[k
ajymonf? enf;enf;jyifay;csio
f l &So
d nf? tajccHOya'jyifEikd &f ifawmh orRwjzpfEikd w
f maygh [k rwifrusajymol
&So
d nf? ppfwyfuawmh bmrSrajymao;? umcsKyf wifwhJ 'korRwudk orRwjzpfapcsiv
f rd rhf nf? }uH@zG@H oif;uGv
J kd
jzpfaeolwOD;uawmh umcsKyf &J@ tcGit
hf m%mudyk g uef@owfcsiw
f hJ avoHypfonf? }uH@zG@H acgi;f aqmifpu
k
wnDwnf;awmh avoHrxGu?f v$waf wmfOuUXuawmh trwfawGukd rJq,
G &f mrSmoH;k zd@k usyf 10 ode;f pD vmbfx;kd
vdkufonf?
}uH@zG@H acgi;f aqmifawG tm;vH;k u 2008 tajccHOya' jyifz@kd rvG,b
f ;l qdw
k mudk od=uygonf? (olw@kd
a&;xm;wmyJ olw@kd o=d uwmayg?h )
a':pkuawmh b,fvw
kd u
G +f yD; tajccHOya'udk 2015 rwdik rf D jyifEikd rf ,fxifovJ rodyg? tar&duef&@J
zdtm;eJ@ vkyEf ikd rf ,fxifovm; rodyg?
- orRwbk&fS (ti,f) &J@ ay:vpDrsKd ; tdb
k m;rm; vkyv
f rd rhf ,f xifygovm;?
- vkyv
f @kd aum Armppftm%m&Sit
f yk pf u
k emcHr,f xifygovm;? Auy uawmh rxifyg?
f @kd
- tcktajymif;tvJu NLD udk 2008 tajccHOya' atmuf wGe;f yd@k wmjzpfv@kd OD;ode;f pdew
vufcHaewm jzpfonf? OD;oef;a&$ vufcHaewm jzpfonf? 2008 tajccHOya' jyifzdk@
tar&duefuwGe;f &if taotvJcck v
H rd rhf nf?
- e,fcs@J vufopf udv
k ekd v
D ufopf au;a=umfoaH wGyJ jyef=um;&vdrrhf nf?
- Armjynf&@J yx0Dtaetxm; u ppftm%m&Sipf epf twGuf cHuwkw}f uD; jzpfaeonf?
tD&wfe@J rwlyg? Edik if }H uD;awGukd uyfEikd o
f nf?
(5) Auy oabmxm;?
- 2015 a&G;aumufyGJ u 2008 tajccHOya' (7) ESpfajrmufatmifyGJ qifE$Jwmvdk@yJ
,lqonf?
- 1974 tajccHOya' wke;f u 1974 - 75 - 76 v_y&f mS ;r_rsm;jzifh uqdck &H onf? 'gawmifrS
(14) ESp&f rdS S wdu
k zf suEf ikd cf o
hJ nf? tckyt
kH wdik ;f qdv
k #if 2008 tajccHOya' oufq;kd &Snaf v
awmhrnf?
- 2008 tajccHOya' udk wdu
k zf suEf ikd rf S 'Dru
kd a&pDtjynft
h 0&rnf[k ,H=k unfonf?
b,favmuf=umygap wdu
k zf suzf @kd tm;xkwrf nf?
- jynfo@l 'rD u
kd a&pDyef;wdik o
f @kd ZGeJ @J csw
D ufrnf? rsKd ;qufe@J cs+D yD; csw
D ufrnf?

10

wdkif;jynfa&S@a&; Auy tawG;


(1) ajray:Ed k i f i H a &;tif t m;pk r sm; 2015 a&G ; aumuf y G J u d k a r#mf + yD ; v_ y f & S m ;ae=uonf ?
t"duyifbufjzpf=uonfh NLD eJ@ }uH@zGH@ygwDu a&G;aumufyGJtwGuf tv_yf&Sm;qHk;jzpfonf?
}uH@zGH@ygwDu ydk+yD;v_yf&Sm;wmawG@onf? NLD rSmu orRwjzpfcsifol wOD;wnf;&Sdonf? }uH@zGH@
ygwrD mS u orRwae&m rSe;f Edik o
f l rsm;onf? tcktxd ra&G;cs,&f ao;? 'ga=umifh ydv
k y_ &f mS ;jcif; jzpfonf?
}uH@zG@H ygwrD mS u tkypf ak wG rsm;onf? wa,mufwayguf ajym=uwmvnf; rsm;onf? tajccHOya'udk
jyif&rnf[k olw@kd uyJ p+yD;ajymonf? NLD u rajymbJaeonf? ud,
k w
hf u
G u
f ed ;f eJ@u,
kd f jzpfvrd rhf nf?
NLD OuUXu rD;aoonf? }uH@zGH@ u tJ'Dvdk r[kwf? ppfwyf (wyfrawmf) u orRwavmif;
wifciG &hf w
dS mudk jyif&rnf[k ajymol&o
dS nf? wcsKd @u ppfwyfukd ta&;ay:tm%mtyf+yD; a&G;aumufyJG
usif;yay;apvdkonf? (1960 wkef;u ppfwyf}uD;r;usif;ywJh a&G;aumufyGJrsdK;) [dkwkef;u OD;Eku
tajccHOya'udk ukvm;zefx;kd +yD; vky&f onf? tck tJ'v
D v
kd yk pf &m rvdyk g? tajccHOya'. tcef; (11)
twdik ;f vkyv
f u
dk v
f @kd &onf?
&cdik u
f pvdu
k w
f t
hJ "duk%;f u rdwv
D mul;onf? tck &efuek w
f ikd ;f twGi;f xd a&mufae+yD?
t"duk%;f ref;vdu
k af e+yD?
tJ'Dvdkjzpfatmifvnf; }uH@zGH@ tkyfpkwcku vkyfaeyHk&onf? ta&;ay:tajctae
wjynfv;kH rSm a=unm&wmtxd jzpfapcsiyf &kH onf?
ppfwyfrmS uvnf; eHygw0f rf; yDyjD yifjyif r&Sad o;? eHygw0f rf; (+idr;f ) Adv
k o
f ef;a&$ wifcw
hJ hJ
ppfuaJ wGcsn;f jzpfaeonf? Adv
k o
f ef;a&$aov#if Adv
k rf if;atmifvi_d f eHygw0f rf; wef;+yD;jzpfz@kd raocsmyg?
e0w umvwkef;u Adkvfoef;a&$eJ@ ,SOfEdkifolawG rsm;ovdk Adkvfrif;atmifvd_ifeJ@ ,SOfEdkifolawG
rsm;aeonf? &G,w
f al wGu&kd iS ;f ypf+y;D i,foal wGukd jri w
hf ifwhJ oef;a&$vyk ef nf;rsKd ; vky&f vdrrfh nf? e0w
rS etz od@k tul;tajymif;rsKd ;vky&f vdrrhf nf[k wGuo
f nf?
ppfwyfrmS eHygw0f rf; jzpfz@kd Adv
k af e0if;vkycf yhJ rkH sKd ; Adv
k o
f ef;a&$ vky&f onf? Adv
k rf if;atmifvi_d f
vnf; vky&f vdrrhf nf?
(2) Armjynfta&;rSm yg0ifywfoufaewJh tiftm;}uD;EdkifiHawGu xdyfoD;awGtm;vHk;avmuf
Armjynfukd vm=uonf? tdro
f mvd@k {nfv
h mwmvd@k xifv#if rSm;vdrrhf nf?
t*Fvyd u
f v
kd ekd b
D 0wke;f uyifv#if tusKd ;wlcsi;f yl;wGzJ @kd cseaf u&Sw
d v
f mzl;onf? t*Fvyd f *syefe@J ppfjzpfawmh KMT wyfawG 0ifvmzl;onf? tckvw
G v
f yfwhJ ArmjynfrmS yd+k yD;vm=uvdrrhf nf?
orRwawG/ 0ef}u;D csKyfawG vmae=u+y?D urBmt
h cif;tusi;f opf New World Order (NWO) twGuf
vGefyGJjyif;xefcsdefjzpfvdk@ vm=uwmjzpfonf? aemifrSmvnf; ydk+yD;vm=uvdrfhrnf? Armjynfu
tvSnu
hf sOuUXvkyv
f #if yd+k yD;vm=uvdrrhf nf?
(3) Auy uawmh tdrfwGif;a&;om,mzdk@ t"du[k ,lqonf? tdrfwGif;a&; rom,mv#if
tdro
f monf[k rqkEd ikd yf g? tdraf y:rSm {nfo
h nfawGtcsi;f csi;f &efjzpf=urSmudyk J awG;ylonf? tmz&du
qdk ;kd xifonf? qif}u;D awG rdwv
f u
kd &f if awmaus+y;D &efjzpf&if awmyef;w,f qdv
k m; tJ'v
D jkd zpfrmS yJ
pdk;onf?
jynfwiG ;f om,mzd@k qv
kd #if (3) ck rjzpfrae&S&d rnf[k Auy ,lqonf?
(u) jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&; tppftrSef &S&d rnf?
(c) jynfwiG ;f wnf+idrrf _ tppftrSef &S&d rnf?
(*) jynfo@l tcGit
hf a&; tjynft
h 0 &S&d rnf?
(tppftrSef wd@k tjynft0 wd@k ukd txl;y+yD;xm;&wmu twkta,mif awG [efjy awG
awG@G &aygi;f rsm;vd@k jzpfygonf?)

11

1989 u &wJh
oifcef:pm
(1) ygw&D @J oufwrf; 74 ESpjf ynfw
h u
hJ mvrSm ygw&D @J
ordik ;f wav#muf t}uD;qH;k tusyt
f wnf;jzpfwhJ 1989
tjzpftysuf rS &&Sw
d hJ oifcef;pmudk wifjyygr,f/
oifcef;pmxkwf,l&mrSm rdrd&J@ twGif;ydkif;
ta=umif;udk t"duxm;ygr,f? jyifyta=umif;udk
vdt
k yfoavmufyJ azmfjyygr,f?
(2) 1989 tjzpftysuf &J@ tp[m 1967 jzpfw,f?
- 1967 rSm ygwD (A[d)k u rSm;,Gi;f wJh taxGaxG
vrf;pOfukd csrw
S u
f sio
hf ;kH aecsed f jzpfw,f?
- rSm;,Gif;wJhvrf;pOfudk usifhoHk;aepOfrSmyJ
ygwOD uUX usq;kH cJw
h ,f?
- wdu
k w
f u
kd q
f ikd q
f ikd yf J 1967 ckEpS rf mS Adv
k f
ae0if;ppftm%m&Sit
f pd;k &u wkwq
f ef@usiaf &;
vkyaf wmh wkwjf ynfrmS ,Ofaus;r_awmfveS af &;
a&csed jf rifah ecsed ef @J xdyw
f u
kd w
f ;kd rdw,f?
- Adkvfae0if;u tar&dueforRweJ@ awG@qHk
aqG;aEG;+y;D jyefvmcsed rf mS wkwq
f ef@usiaf &;udk
vkyfwmqdkawmh tif'dkeD;&Sm;ql[mwdkvrf;udk
ae0if;vdkufwmyJvdk@ (wkwf) u ,lqp&m
jzpfw,f?
- yifv,fjcm;aewJh tif'ekd ;D &Sm;udk wkwu
f
'%fcwfz@kd rjzpfayr,fh Armjynfukd '%fcwf
zdk@u +cHpnf;dk;yJ jcm;aewmjzpfvdk@ odyfvG,f
w,f? +y;D awmhvnf; wjcm; (vG,)f wJh ta=umif;
tcsuaf wGvnf; &Sad ew,f? tJ'gawGuawmh12

(u) (3) ESpo


f ifwef; wuf+yD;awmh Armjynf
jyef awmfveS af &;vkyzf @kd pDru
H ed ;f eJ@ wkwjf ynf
xJ a&mufaewJh Auy au'gawG &Sad ew,f?
(olw@kd u rl}uD; 5 csuaf =umifh ajccsKyfr+d yD;
jynfawmfrjyefEikd f jzpfaewmyg?)
(c) wkwjf ynfxJ ajy;0ifa&muf&adS ewJh Akv
d f
aemfqikd ;f wyf &Sad ew,f?
(*) wkwfArme,fpyfwav#mufrSm tajccs
ae=uwJ h wk w f j zL KMT awG & J @ ol v #d K
uGe&f uf &Sad ew,f? tJ'gukd qef@usizf @kd wkwf
uGejf rLepfawGu v#Kd @0u
S zf @JG pnf;xm;wJh ud;k uef@/
0/ tcg/ &Sr;f pwJh vufeufuikd f tzG@J uav;awG
&Sdaew,f?
tJ't
D iftm;pkawGukd tajccH+yD; Adv
k af e0if;&J@
wkwu
f eG jf rLepfqef@usiaf &;vky&f yfukd '%fcwf
vdu
k w
f mygy?J wkw&f aJ bmfawGu Auy udk
olw@kd vaJ$ y;cJw
h hJ tpktzG@J aygi;f (13) zG@J &Sw
d ,f
vd@k ajymavh&w
dS ,f? 'greS w
f ,f? Adv
k af emfqikd ;f
wyfz@JG ukd v$aJ y;wmu (1963) uwnf;uyg?
1963 aphpyfaqG;aEG;yGJ atmifjrif&if Arm
jynfwiG ;f jyefac:oGm;ygq+kd y;D v$aJ y;wm jzpfw,f?
usew
f t
hJ zG@J awGuawmh ae0if;udk '%fcwfcsif
awmhrS 1968 eJ@aemufyikd ;f rSm v$aJ y;wmawGy?J
(3) (1968) rSm ocifoef;xGe;f usq;kH w,f? vrf;pOfrmS ;udk
tqH;k pGet
f xd vkyaf ecsed f usq;kH &wm jzpfw,f? ol@tae
eJ@ trSm;udk jrifciG hf - jyifciG hf &roGm;bl;? ocifZif/ ocifcspf

_ynfolhtm%m
wd@k vnf; jyifEikd w
f t
hJ ajctae r&Sb
d ;l ? jynfwiG ;f rSmawmh
vrf;pOfrmS ;udk jyifqifEikd o
f l b,forl S r&Sb
d ;l ?
wkwfjynfuGefjrLepfygwD (CPC) &J@ tul
tnDu,
kd +l yD; ocifAode;f wif/ ocifazwifw
h @kd u vrf;pOf
rSm;udk jyifEdkifrvm;qdkwmudk pl;prf;avhvm=unfhzdk@
&Sr;f jynfe,fygwaD umfrwDu aumfrwD0ifwOD;udk wkwf
jynfxJ v$ww
f ,f? (ocifoef;xGe;f usq;kH a=umif; ae0if;
a=unmwJn
h u qH;k jzwfwmjzpfw,f?)
wkwfjynfxJa&mufrS od&wmu (CPB)
&J@vrf;pOfrmS ;ae+yDqw
kd mudk (CPC) uvnf; odw,f?
wkwjf ynfrmS u awmfveS af &;atmifjrif+yD;rS/ &efoal wG
r&Srd S ,Ofaus;r_awmfveS af &;vkyw
f m jzpfw,f? (CPB)
u &efo0l ikd ;f 0dik ;f vnfaewJh yJc;l d;k rrSm vkyaf ewmjzpfv@kd
rSm;w,fqw
kd mudk ajymw,f? 'gayrJh vkyef nf;vky[
f efukd
owdy&r,f? A[du
k rSm;aewmudk atmufajcu rwdu
k f
wwf&if ygwu
D w
JG wfw,f? A[dpk ifyifaxmifovdk jzpf
vdrrhf ,f? vkyo
f ifw
h mu ta&S@ajrmufppfa'oudk A[du
k
vma&mufppfaq;zdk@ ocifZif/ ocifcspfwdk@qDoGm;+yD;
wifjyoifw
h ,f? vrf;pOfupd P udk wcGe;f rSr[zd@k vdw
k ,f?
ocifZif/ ocifcspw
f @kd ta&S@ajrmufa&muf&if (CPC) u
vrf;pOfupd P udk zGiahf qG;aEG;r,f? 'gu olw@kd t}uHay;
csufyJ?
ta&S@ajrmuf (NE) u ocifZif/ ocifcspw
f @kd ukd yJc;l d;k ru
ae ac:zd@k wyfr[mwck zG@J w,f?
ocifZif/ ocifcspfwdk@u yJcl;dk;r
atmifajr qdw
k hJ ocifoef;xGe;f
csrSwfcJhwJh qHk;jzwfcsuf y,fvSefygh
rvm;? wjcm;aom awmfveS Af [dk
awGuaum oabmwl=uygrh vm;?
bmrS raocsmygb;l ? tJ'v
D ekd @J yJ
1975 rwfvrSm ocifZif/ ocifcspf
wd@k usq;kH w,f? yJc;l d;k r wckv;kH
yw,f?
rSww
f rf;wif&rSmu 1975 rwfv[m Auy &J@ ud,
k t
hf m;
udk,fudk; tajccHa'oawGtm;vHk;
usq;kH &wJEh pS f jzpfw,f?
74 - 75 - 76 rSm ppftm%m&Sif
pepfukd tefww
k hJ &Jabmfrsm;&J@ wdu
k f

yGrJ sm;udk Auy A[dt


k aeeJ@ xda&muf
wJh tm;ay;axmufcrH _ rvkyEf ikd cf b
hJ ;l ?
ta&S@ajrmuf (NE) rSmu vkyyf ikd cf iG hf
r&Sb
d ;l ? txufArmjynfrmS yJ A[du
k
&Sr;f jynfe,faumfrwDukd vkycf iG ahf y;
xm;wm jzpfw,f? tJ'DvkyfydkifcGifh
t&yJ toHvi$ hf u
kH vkycf &hJ wmyJ?
(3) 75 A[dk u jynfwiG ;f rSm tajccHpcef;rsm; jyefvnf
xlaxmifz@kd 7510 pDru
H ed ;f (1975 atmufwb
kd mrSm
csrSwfwJh pDrHudef;) udk vkyfcJhw,f? (1970 vGefESpf
uwnf;u armfpw
D ek ;f / csKd tifvikd ;f wd@k u CPC taeeJ@
t&ifuvdk axmufyt
hH ultnDay;Edik af wmhrmS r[kwb
f ;l ?
urBmu
h v
k or*~xJ a&mufawmhr,f? rl (5) csuu
f kd jyef
vnfxed ;f odr;f &awmhr,f? 'ga=umifh ud,
k t
hf m;ud,
k u
f ;kd
vky=f uzd@k aqmf=ocJw
h ,f? vdt
k yfwhJ t}u^H m%frsm;vnf;
ay;cJhw,f? Adkvfae0if;eJ@ ocifAodef;wifwdk@ awG@qHkzdk@
=um;u0if+yD; atmifo,
G v
f yk af y;cJw
h ,f? (CPC &J@ acgi;f
aqmifrsm; (armf/ [G/ wde@f ) wd@k u tJ'v
D ykd J tcsed rf D t}uH
ay;ulnDcJh=uwmcsnf;yJ?)
7510 pDrHudef; taumiftxnfazmfwm
ratmifjrifyg? 'gayrJh Auy (A[d)k u wpHw
k &matmifjrif
w,fv@kd yJ ed*;kH csKyfcw
hJ ,f? atmufajcu wyfr/ wyfr[m/
wyf&if;awGuawmh wrsdK;ed*Hk;csKyf=uw,f? olwdk@u
vufawG@ vkycf =hJ uolawGyg? A[d&k @J trde@f ukd olw@kd emcH+yD;
vkyfcJhw,f? 'gayrJh pum;vnf; rayguf? Armjynf&J@
Edik if aH &;udv
k nf; rod? ([du
k a'ocHawGu rdrw
d @kd xuf yd+k y;D
em;vnf=uw,f? 'ga=umifh olw@kd ukd aemifrmS 'Dwm0ef

&efol0dkif;0dkif;vnfaewJh
yJcl;dk;rrSm
vkyfaewmjzpfvdk@
13

_ynfolhtm%m
rsKd ; ray;yge@J / vufeuftydu
k kd xrf;oGm;+yD; [drk mS &Sw
d hJ
a'ocH ajymufusm;awGukd vufeufay;+yD; jyefvmzd@k yJ
wm0efay;yg? olw@kd b,fuv
kd w
$ v
f w
$ f oGm;r,f? +yD;&if
jyefvmr,f? [drk mS tajccs+yD; aezd@k uawmh rjzpfEikd b
f ;l vd@k
wifjy=uw,f? aemufawmh A[dpk pfaumfr&Siu
f oHviG f
taemufzufu;l +yD; ppfqifa&;vkycf ikd ;f awmh olw@kd wnD
w!Gww
f nf; trde@f remcHbJ oydwaf rSmuf=uw,f?
oHviG t
f a&S@jcrf;e,fpyf olw@kd &@J a'orSm vky&f
r,fh ppfqifa&;qd&k if cdik ;f csi&f mcdik ;f olw@kd taocH+yD; vkyf
r,f? A[dt
k rde@f emcHr,f? oHviG t
f aemufjcrf;udak wmh
roGm;Edkifbl;qdk+yD; ajym=uw,f? trdef@remcHvdk@qdk+yD;
ta&;,l&ifvnf; cHr,fv@kd ajym=uw,f?
(1989 rSm cGx
J u
G =f uwJh olawGu olw@kd wawG
ygyJ?)
(4) ppfat;acwf ukeq
f ;kH wm/ qdAk ,
D uf,el ,
D u
H sq;kH wm/
d mawGukd
ppfat;vGeu
f mvtwGuf CPC u xde;f !w
qifajcay;&if udk,fhudk,fudk,f a0zefwm r[kwfbl;?
qifajcay;+yD; a&SmifwmyJ? 1989 tjzpftysu&f @J Zmpfjrpf
udk eufeufid_ ;f di_ ;f wl;azmf&rSmyg?
qH;k H;_ r_e@J uH&if jyifyta=umif;udk
tjypfyHkcs+yD; udk,fvGwfkef;wm[m
uGejf rLepfawG&@J vyk [
f ef r[kwb
f ;l ?
'Dvyk ef nf;[m rSeu
f efwhJ oifcef;
pm &aprSm r[kwb
f ;l ?
rSefuefwJh oifcef;pmudk rxkwf
Edik &f if 'DtrSm;rsKd ; xyf+yD;usL;vGerf d
vdrfhr,f?
rSeu
f efwo
hJ ifcef;pm &zd@k q&kd if rdrt
d wGi;f ydik ;f ta=umif;udk
&J&0J Hh0Hh&Sm&ygr,f?
ta&S@ajrmufa'o[m ud,
k t
hf m;
ud,
k u
f ;kd xlaxmifcw
hJ ahJ 'o r[kwcf hJ
ygb;l ? CPC u Auy od@k v$aJ y;wJh
tiftm;awG[m ud,
k t
hf m; r[kwf
ygbl;?
Auy &J@tiftm;u rl}uD; 5
csuf ajccsKyfrad ewJh jynfawmfrjyefEikd f
wJh tiftm;om jzpfw,f?
Auy A[dk (ay:vpfAsLdak wG) [m
14

ud k , f h t m;ud k , f u d k ; tajccH a 'o


awGukd rjzpfrae xlaxmifr,fqw
kd h J
oEMXd mef rjyif;jyygb;l ? yuGo
J mG ;wJh
ud,
k t
hf m;ud,
k u
f ;kd a'ou vm=uwJh
a'ocHau'gawGudk cdkif/ r@e,f
pnf;Hk;a&; aumfrwDawG zGJ@ay;+yD;
7510 pDru
H ed ;f udk vkycf ikd ;f &rSmyg?
tJ'w
D ek ;f u a'opHu
k au'gawG &Syd g
ao;w,f? t&G,fuvnf; t&G,f
aumif;awGyg? 'gayrJh CPC udk rScD kd
wJ/h e,fpyfrmS yJ uyfaecsiw
f hJ tawG;
tac: pGJuyfae=uw,f? csKyfvdkuf
&ifawmh b,fo@l rcDS rkd vJqw
kd hJ jy\em
rSm (A[d)k ud,
k w
f ikd u
f rSm;wmyg?
vlxu
k kd rScD rkd S awmfveS pf pfyGJ qif
E$EJ ikd w
f ,fqw
kd hJ tajccHru
l kd um,uH
ajrmuf pGe@f y,fwmyg? CPC tay:
tvGet
f u|H rScD akd ewJt
h rSm; usL;vGef
wmyg? rScD o
kd &l @J ock udk cHpm;aecsif
wmyg?
(5) CPC u Armjynfqdkif&may:vpD tajymif;tvJ
vkyaf wmhr,fq&kd if Auy (A[d)k udk uwif+yD; today;
avh &Sw
d mcsn;f yJ? olw@kd vaJ$ y;xm;wJh tzG@J awG cGx
J u
G =f u
awmhr,fqdkawmhvnf; uwiftoday;cJhwmyJ? Auy
(A[dk) u olwdk@udkac:,laqG;aEG;zdk@ t}uHvnf; ay;cJh
wmyJ? 'gayrJh (A[d)k u (aemifrmS ) cGx
J u
G =f ur,fh wyfrr;/
wyfr[mr;awG&@J oEMXd mefpmwrf; vdrf udk ,H=k unfae
w,f? olw@kd wawGu ygwAD [dek @J twl &yfwnfr,f? ygwD
(A[d)k eJ@ A[dpk pfaumfr&Si&f @J trde@f ukd waoGrwdr;f emcH
r,fqdkwJh oEMdXmefpmwrf; (tvdrf) udk wifjyw,f?
A[dku ,Hkpm;rdw,f? 'ga=umifhyJ cGJxGufolawG[m
wefjyefawmfvSefa&;orm;awGyJ - olwdk@udk acsr_ef;
ypf=u qdkwJhtrdef@udk A[dkaumfrwDOuUX/ A[dkppf
aumfr&Sif OuUXu vufrw
S x
f ;kd +y;D uvmyfpnf;awGtxd
(wdu
k f u
kd )f trde@f xw
k jf yefvu
kd w
f ,f?
vufawG@uawmh Auy (A[dk) yJ acsr_ef;cH
vdu
k &f wmyJ? A[dak cgi;f aqmifawGxu
J wa,mufcse+f yD;
tm;vH;k tem;,l vdu
k =f u&w,f?
wa,muf c sef w muvnf ; wygwD v H k ;
ajrv#Kd ;zd@k (U/G vkyzf @kd ) om jzpfw,f?

_ynfolhtm%m
wu,fht"dy`m,fu
jynfol@'Drdkua&pD
awmfvSefa&;vufeufudkifwdkufyGJ PDR (A/S) wHcGef
usqHk;wmyJ?
(6) PDR (A/S) wHceG v
f u
J swm[m Auy (A[d)k rSm
om wm0ef&w
dS ,f? 'gukd ygww
D iG ;f rSm t}udr}f udr0f efc+H yD;
om;yg? tck jynfoo
l @kd zGiahf jymwmyg?
xkwf,l&&SdwhJoifcef;pmu
yxroifcef;pm awmfveS af &;vkyrf ,fq&kd if ud,
k hf
jynfwGif;vlxkudkom rSDcdk&rS awmf
vSefppfvkyfEdkifr,f?
jynfyrScD &kd if ol@ay:vpDukd ud,
k u
f
taumiftxnfazmfay;&wmyJ jzpf
r,f? ol@tusdK;aus;Zl;&Sd&if rdk;xd
atmif ajr m uf p m;vd r f h r ,f ? ol @
twGuf tusdK;r&Sdawmh&ifvnf;
vG,fvG,fpGef@ypfwwfwmyJ?
'kw,
d oifcef;pm udk,fhtm;udk,fudk;vkyfrS vlxk&J@
&ifcek o
f u
H kd tcsed ef @J wajy;nD odEikd f
r,f? vrf;pOfrmS ;ae&if vlxu
k cyf
cGmcGmaerSmyJ? vrf;pOfreS &f if vlxu
k
tifwdkuftm;wdkuf axmufcHtm;
ay;rSmyJ?
jynfyrScD &kd if vlxt
k oHukd (trSef
wu,f t oH u d k ) r=um;Ed k i f b l ; ?
vlxek @J =umavav uif;uGmavav

jzpfrSmyJ?
wwd,oifcef;pm vlxu
k rkd cDS rkd S ud,
k t
hf m; jzpfrmS yJ?
jynfyudk rScD &kd if ol@tm; udk ud,
k hf
tm; vd@k xifa,mifrmS ;wwfw,f?
vlxkudkrSDcdk&if b,fawmhrS vdrfh
vdrfhvJvJ rjzpfbl;? vrf;pOfrSef&if
vlxak xmufcrH &_ r,f? rSm;&if ypfy,f
cH&rSmyJ? [kef;ueJ wufoGm;wm
Aef;ueJ usomG ;wm r&Sb
d ;l ? wuf
vnf; rSerf eS /f usvnf; jznf;jznf;yJ
jzpfwwfw,f?
jynfyrScD &kd if wufvnf; [ke;f ueJ/
usvnf; Aef;ueJ jzpfw,f?
(7) ed*;kH ?
'Dpmwrf;udk 1300 jynfh ta&;awmfykH 75 ESpaf jrmuf
1350 jynf h ta&;awmf y H k 25 ES p f a jrmuf c sd e f r S m
a&;ygw,f?
Auy [m 1300 jynfhta&;awmfyHk u
ayguzf mG ;vmwm jzpfw,f?
1989 ck aovkaygif;vJjzpfwmuae
raoraysmuf emvef x l v mwm[mvnf ; 1350
ta&;awmfykH &J@aus;Zl; jzpfw,f?
PDR (A/S) tvH vJusayr,fh PDR tvH
vJrusyg? 'g[m 1350 ta&;awmfykH &J@ aus;Zl;yJ?

ppfat;acwf ukefqHk;wm/
qdkAD,uf,leD,HusqHk;wm/
ppfat;vGefumvtwGuf CPC u
xdef;!dwmawGudk qifajcay;&if
udk,fhudk,fudk,f a0zefwm r[kwfbl;?
15

ppftm%m&Sip
f epf
tarGcr
H sm;&Jh'kuQ
(1) tar&duefa&muf OD;ode;f pdef 'kuaQ &mufwmudk =um;vdu
k &f / zwfvu
kd &f w,f? VOA u vkyw
f hJ ar;ajzcef;
rSmyg? yxrydik ;f ar;cGe;f awGukd OD;ode;f pdef tus,w
f 0ifah jzEdik af yr,fh a':twm&J@ar;cGe;f udak wmh rajzEdik b
f ;l ?
vufyaH wmif;udpeP @J rdwv
D mudpu
P kd t"duar;wmyg? tJ'gukd rajzbJ rqdik w
f mawGukd ajymw,f? ajym
awmhvnf; uayguw
f u
d aygucf sm awmufwv
hJ n
S ;f eif; cH&ovdyk J ajymw,f?
ol@'u
k u
Q ppftm%m&Sipf epfukd tajccscw
hJ hJ Adv
k af e0if;udk rxdyg;rdapzd@k Adv
k af e0if;&J@ tm%m
tarGcH Adv
k o
f ef;a&$/ Adv
k af rmifat;wd@k ukd rxdyg;rdapzd@k ?
olu,
kd w
f ikd f (14) ESpf wdik w
f ikd af &;qGcJ srw
S cf &hJ wJh 2008 tajccHOya' udk umuG,zf @kd ajymae
&wm jzpfv@kd y?J
rdwv
D mudpu
P sawmh oluvufa&Smifvu
dk w
f ,f? ar;olu 'Dy,
J if;atmifaomif; udk &nf!e ;f
+yD; ar;wm jzpfaevd@k y?J 'Dy,
J if;atmifaomif; u }uH@zG@H ygw&D @J (}uD;}uD;rmpwm) taumif
}uD;}uD; jzpfw,f? OD;ode;f pdeu
f }uH@zG@H ygw&D @J *k%x
f ;l aqmif OuUXyJ? }uH@zG@H ygwx
D rJ mS u
*d%
k ;f awG/ tpkawG trsm;}uD;&Sw
d ,f? (Adv
k cf sKyfveG ;f armifu {&m0wD tar;udk ajzwmudyk J
=unfyh g? *d%
k ;f *%&J@ wpGe;f wpudk awG@&r,f?)
&cdik u
f pd u
P akd wmh a'guw
f mausm&f ifvi_d u
f ykd J v$aJ y;+yD; tvGwf ek ;f xGuo
f mG ;w,f?
'gu OD;odef;pdef 'kuQy?J olu Adkvfoef;a&$ ajrmufpm;vdk@ orRw}uD; jzpfvm&oly?J a':twm&J@
aemufqufwJG ar;cGe;f awG vmEdik w
f ,f? vm&if yd+k yD;'kuaQ &mufrmS rd@k uref;uwef; tvGwf ek ;f xGuf
oGm;wmyg?
(2) aemuf 'kuaQ wG@ou
l OD;cif!eG @f yg?
ol@'u
k u
Q yd}k uD;w,f? bma=umifv
h q
J akd wmh Adv
k af e0if;ud,
k w
f ikd f tm%mtarG udk wdu
k f u
kd f
tay;cH&ol jzpfv@kd y?J Adv
k af pmarmife@J Adv
k cf if!eG @f tm%modr;f =uawmh bmvky&f r,fqw
kd m
a'guw
f marmifarmif (orRw a'guw
f m armifarmif) eJ@ aqG;aEG;=u vd@k E_wrf ed @f ay;cH&ol
jzpfw,f?
16

_ynfolhtm%m
aemufwcsuu
f oef;a&$ - a&$ref; - ode;f pdef *d%
k ;f &J@ tvJx;kd cH&+yD; ab;a&mufomG ;ol/
axmifoiG ;f cH&ol/ tus,cf sKyfc&H ol jzpfaevd@k yg?
(3) OD;cif!eG @f 'u
k u
Q kd tus,af &;rS vdyyf wfvnfrmS yg?
OD;cif!eG @f vGwv
f mwm r=umao;bl;? vGwv
f mawmhvnf; yk'rf (401) ajcref;uGi;f pGy&f uf
jzpfw,f? ('gu ol0fvnfwmyg? xm;ygawmh?)
vGwv
f mawmh Edik if aH &;vkyrf vdv
k kd v_y&f mS ;vmw,f? ol@ukd yifah y;aeolawGvnf; &Sw
d ,f? ol@
EdkifiHa&;udk tm;ay;aeol wcsdK@vnf; &Sdw,f? olrdk;aumif;pOfwkef;u ypkajrmufpm;cH&wJh
pD;yGm;a&;orm;awG &Sw
d ,f? ol@Eikd if aH &;tawG;tac:awGukd vufcaH eolawGvnf; tHek @J usi;f eJ@
&Sw
d ,f?
OD;cif!eG @f Edik if aH &;vkyaf wmhr,fqakd wmh wkev
f y_ o
f mG ;olawGu oef;a&$ - a&$ref; - ode;f pdef
*dk%f;yJ?
OD;oef;a&$u 'Daumifu
h kd v$wrf xm;eJ@ vd@k Adv
k af &$ref;/ Adv
k o
f ed ;f pdew
f @kd ukd E_wrf ed @f ay;w,f
qdw
k hJ owif; udk rdrw
d @kd &vdu
k w
f ,f? 'D owif; udk OD;cif!eG @f vnf; &rSmyg?
'ga=umifyh J OD;cif!eG @f u Edik if aH &; rvkyaf wmhygb;l ? at;csr;f wJb
h 0udk yd+k y;D at;csr;f atmif
e0a';tEkynm yef;O,smOf xlaxmifygawmhr,f vd@k ajymvm&wmyg?
oef;a&$*%
kd ;f tm%m&aewJt
h csed rf mS olEikd if aH &;rvky0f yhH gb;l ? oef;a&$*%
kd ;f uvnf;
apmif=h unfah erSmyg? Edik if aH &; rvkyaf wmhygb;l / tEkynmyef;O,smOfrmS yJ b0udk ukeq
f ;kH aprSmqd&k if
oef;a&$*%
kd ;f u cGiv
hf w
$ Ef ikd rf mS yg?
(4) Auy taeeJ@ OD;cif!eG @f ukd ajymcsiw
f m &Syd gw,f?
Edik if aH &;vkyrf vkyq
f w
kd mu OD;cif!eG @f upd rP @kd bmrSrajymvdb
k ;l ? ajymcsiw
f mawGu cGirhf v$wEf ikd f
olawG 'ke@J a'; &Sw
d ,fqw
kd myJ?
Auy udk tjrpfyg&iS ;f zd@k Adv
k cf if!eG @f vkycf w
hJ ,f? weyfpm;^m%fe@J ud;k uef@/ 0/ tcg/ ucsiaf wGukd
odr;f oGi;f cJw
h ,f? 0udq
k &kd if cGeq
f mudw
k u
kd zf @kd q+kd yD; a'o}uD;wck xd;k ay;w,f? toH;k cs w,f?
f pd;k & rEikd rf u,fEikd jf zpfae+yD?
tckawmh UWSA u oD;jcm;jynfe,f awmif;ae+yD? OD;ode;f pdet
OD;cif!eG @f 'Djy\emudk raocifrmS 0if&iS ;f ay;cJah pcsiw
f ,f?

KIA jy\emvnf; &Si;f ay;cJzh @kd vw


kd ,f?

pdik ;f vif;wd@k e@J vnf; jy\em&Si;f ay;cJzh @kd vdw


k ,f? wjcm;jy\emawGawmh ra&;awmhb;l ?
17

_ynfolhtm%m
t"duajymcsiw
f mu

Adv
k cf if!eG @f a=umifh b0ysucf &hJ wJh jynfoal wG oef; eJ@cs+D yD; &Sw
d ,f? b0vrf;a=umif;
auG@aumuf+y;D vrf;aysmufc&hJ wJh ausmif;om;vli,fawG ode;f cs&D w
dS ,f? axmifoiG ;f tusO;f
csc&H olvnf; ode;f cs+D yD; &Sw
d ,f? usq;kH cJo
h al wG &m - axmif &Sw
d ,f? olw@kd u cGiv
hf w
$ f
r,f rxifb;l ? tdyrf ufxrJ mS vm+yD; ajcmufveS @f aerSmyJ?
olw@kd ukd 0efcsawmif;yefvu
kd yf g?
tJ'v
D kd rvky&f if b,fawmhrS (b,fawmhr)S at;csr;f wJb
h 0 r&Edik b
f ;l rSwyf g? touf&iS f
aeor# at;csr;f wJb
h 0 r&Edik yf gb;l ? aorSyJ +idr;f csr;f pGm tdypf uftem;,l (R.I.P) zd@k awmh
jzpfaumif;jzpfEikd v
f rd rhf ,f?

75 - pdef&wk
&Jabmfrsm;/ rdwfaqGrsm;cifAsm; vmrnfh 2014/ =o*kwfv (15) &ufae@onf ArmjynfuGefjrLepfygwD wnfaxmifonfh
(75) ESpfajrmuf pdef&wkobifumv jzpfygonf?
Ttcgawmfae@udk txdrf;trSwfyonfhtaejzifh jynfol@tm%mESifh
ta&;awmfyHk*sme,fwdk@udk txl;xkwfrsm;tjzpf xkwfa0oGm;ygrnf?
&Jabmfrsm;/ rdwfaqGrsm;xHrS pmrlrsm;/ ygwDESifhywfoufonfh ordkif;0if"mwfyHkrsm;/
vufa&;rlrsm;/ tcsuftvufrsm; ponfwdk@udk ay;ydk@=uyg&ef ar#mfvifhygonf?
tm;wufoa&m ay;ydk@=uvdrfhrnf[kvnf; ,Hk=unfygonf?
ay;ydk@=uyg&efvnf; tEl;t!Gwf awmif;qdkvdkufygonf?
(pmwnf;tzGJ@)

18

o,HZmwusdepf meJ@
bezl;odu
k w
f ;l wJv
h al wG

uae'g jrefrmhrw
d af qGrsm;

ckacwf ppftyk pf k bke;f }uD;vdu


k yf /kH pef;
xvdkufyHkrsm; a&$wGif;aiGwGif;y,if;
'kwmwifvm;qdkawmh r[kwfao;
bl;? "mwfaiG@ou
kd /f owWKodu
k af wGyg
vdi_ af bmvnf aygu,faeawmhw,f?
avmbaZm wdu
k rf ,fqv
kd nf; wdu
k f
avmufp&myg? +cHpnf;d;k xif;acG ajr
ay:u opfawmawGuawmh ukef
oavmuf &Sad e+yDr[kwv
f m;?

ukeu
f sp&dwf 1 aygiu
f kd tar&duef
28 qifh vd@k qdw
k ,f? vufyaH wmif;eJ@
pkpkaygif;wefcsdef 160000 (aygifcsdef
353 oef;) xd xGurf ,f? vufyaH wmif;
&if;ES;D rwnfp&dwf a=u;eDxu
G w
f x
hJ d
a':vm 389 oef;/ urBmah yguaf ps;eJ@
p&dwEf w
k +f yD;&if tjrwf a':vm 258
uae 501 oef;xd userf ,fv@kd wGuf

rHk&Gmu a=u;eDrdkif;qdk&if
1985 - 92 ,l*q
kd vyf (RTB Bor
Copper Institute) &J@enf;eJ@ tvkyf
jzpfatmif rxGucf ahJ wmh uae'gu
tdik Af if[kd rdik ;f (Ivanhoe Mines) eJ@
usrS [efusvmw,f? vufyaH wmif;
awmifudk 'kwd,tqifhtaeeJ@ {+yD
2003 up+yD; rufx&pfwefcsdef
125000 (aygicf sed f 276 oef;) xGurf ,f/
ukeu
f sp&dwf 1 aygiu
f kd tar&duef
35 qifv
h @kd owfrw
S cf yhJ gw,f? tESpf
20 pDru
H ed ;f yg? pHy,fawmif a=u;eDrikd ;f
u 1998 - 2000/ 2 ESpx
f u
G cf w
hJ hJ
wefcsed f 40000 (aygicf sed f 88 oef;)

&if;ESD;rwnfaiG tdkifAif[dk
u a':vm oef; 100/ *syefaumfykd
a&;&Sif;}uD;ESpfcku oef; 90 yg0ifcJh
w,f? 2006 xd xGufwJha=u;eDudk
+rD&iS f *syef rmlb,feD (Marubeni)
aumfydka&;&Sif;udkyJ a&mif;cJhw,f?
tau;a=u+yD; 2005 tukerf mS awmh
tdkifAif[dkeJ@tpdk;&trSwf (1) owWK
wGi;f vkyif ef;XmewGuf a':vm 10
oef;pD/ 2007 yxr 4 vywfrmS awmh
tdkifAif[dku olwdk@a0pk aemufxyf cJw
h u
hJ pd P ay:vmygw,f?3 4 5
2
15 oef; 0ifa=umif; qdyk gw,f?
atmufwdkbm 2007 rSm
td k i f A if [ d k u ol w d k @ tpk w ef z d k ; ud k
19

xm;cJyh gw,f?1

tzG J @ ( Canadian Friends of


Burma - CFOB) eJ@ rdkif;vkyfief;
apmif h = unf h a &;tzG J @ ( Mining
Watch Canada) u EdkifiHwum
zdtm;ay;vmwJt
h cgrawmh tdik Af if[kd
xGu&f wJu
h ed ;f qdu
k v
f mwJt
h cgrmS ppf
wyfp;D yGm;a&;tkwjf rpfcsxm;wJh OD;ydik f
(UMEHL) eJ@ wkwftpdk;&ydkif
vufeufurk %
` }D uD; (NORINCO)
vufatmufu 0rfaygif (Wanbao)
ukr%
` D ESpOf ;D pyfvyk if ef; jzpfvmw,f?
vufvv
J$ ufajymif;vkyw
f hJ 2007 rSm
tdik Af if[u
kd wdu
k f u
kd rf vkyb
f J woD;
yk*v
~ orm"dtzG@J (Monywa Trust)
qdw
k mudk =um;wqifch +H yD; ol@tpk 50
&mE_e;f udk a&mif;cJw
h mrSm (sanctions)
pD;yGm;a&;ydwq
f @kd rc_ x
H m;&wJh OD;ydik u
f
ol@&,
S ,
f m 0,f,w
l ahJ e&mrSm ud,
k ahf iG
roH;k bJ wzufvn
S ehf @J 0rfaygiu
f 0ifay;

_ynfolhtm%m
a':vm 134 oef; av#myf pfa=umif;
a=unmcJ+h yD;rS Zlvikd f 2011 usawmh
a':vm 103 oef;udk (Monywa
Trust) rS vufcH&&SdchJa=umif; 0efcH
ygw,f?4
2012 rwfv ygvDrefrSm
owWKwGi;f 0ef}uD;Xme (1) eJ@ (2) tyg
t0if 0ef}uD;Xme 6 ck pm&if;vdrrf /_
tvGJoHk;pm;vkyfr_awGudk pm&if;ppf
csKyf tpD&ifcpH mrSm wifjyvmwJu
h pd P
aqG;aEG;cJh&+yD; aumfr&SifzGJ@zdk@xd jzpf
f rSmawmh pm
vmygw,f?6 7 =o*kwv
&if;ppfcsKyf Adv
k cf sKyfa[mif; vGe;f armif
&mxl;zwfc&H ygw,f?
urBmrSm a=u;eDtxGuq
f ;kH
a'o[m csv
D ED ikd if H jzpfygw,f? Zefe
0g&D 2011 rSm umuG,fa&;0ef}uD;
&mxl;u xGuaf y;&wJu
h pd [
P m csv
D D
ppfwyfukd Edik if yH ikd af =u;eDrikd ;f u 0ifaiG
&J@ 10 &mE_e;f yHyh ;kd &wJOh ya'eJ@ Edik if jH cm;
u ppfvufeufypPnf; 0,f,lwif
oGi;f wJh yrm%udk v#Kd @0u
S zf ;kH uG,rf _
awGa=umifhyg? wkwfu 0,ftm;
vdu
k v
f @kd urBmah =u;eDaps;wuf+y;D csv
D D
Edik if &H @J a=u;eDu&wJh 0ifaiG[m 2010
rSm 43 &mE_e;f xd xd;k wufomG ;wmrd@k /
2006 - 2009 ESpfaemufydkif;rSm
umuG,af &;bwf*suu
f kd a':vm 43

tEdik u
f sio
hf rd ;f ,lcw
hJ hJ 26 &Gmu ajr jzpfaevdk@ vufyHawmif;u jynfol
,mrsm; {uaygi;f 7800 udk xdu
k o
f ifh vlxck rsmrsm;rSm vky&f ufavjcif;vd@k
wJah jrwefz;kd avsmaf =u;ray;bJ 3 ESpf &ifxrk em jzpf=u&awmhw,f?13
pm oD;ESw
H u
G o
f may;cJ+h y;D aemufawmh
OpPmodkufrsm;[m usdefpm
ajrtwGuf ay;wmygv@kd avoHajymif;
wdkufxm;wwfw,fvdk@ a&S;vl}uD;
oGm;ygw,f?10 11
olrawG ajym=uwm =um;zl;=urSmyg?
2012 Ed0k ifbm 29 rSm 18 &mpkacwf abm*aA'ynm&Sif
vufyaH wmif;oydwpf cef;udk t=urf; t'rfprpf (Adam Smith) wd@k vuf
zufzcGcJ jhJ cif;[m jynfov
l x
l k tusKd ; xuf u p+yD ; o,H Z mwu,f 0 r_
pD;yGm;udk vH;k 0rsuu
f ,
G f y+y;D wdik ;f wyg; qd k w m aumif ; usd K ;ray;wJ h t jyif
tusKd ;pD;yGm;eJ@ wyfrawmfyikd f tusKd ; qd;k usKd ;&wwfa=umif; a[mude;f &Scd hJ
pD;yGm;udo
k m umuG,jf cif;jzpfw,fv@kd zl;ygw,f?14
nD!Gwfaomwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;
zuf'&,faumifpD (UNFC) u qdk
ygw,f? a':atmifqef;pk=unfudk o,HZmwusdefpm (Resource
vufyaH wmif;aumfr&SiOf uUXwm0ef Curse) qdw
k phJ um;
ay;vdu
k w
f mqd&k ifvnf; tpd;k &&J@ ay:vmcJhw,f?
rw&m;wJ h v k y f & yf w ck v d k @ ajymyg
w,f?12

a':pkudk AdkuftiSm;eJ@
"m;xdk;cHcdkif;wmygyJ?

cufwmu a':atmifqef;
pk=unf ud,
k Ef u
_d u
f =unf=unfjzLjzL
toH;k cscH rkH u tpD&ifcpH m xGuv
f m
awmh bufpakH tmif oufaoouUm,
bDvsH v$aJ y;Edik cf w
hJ ,f?9
&SmazGaphix
k m;wm r[kwb
f /J cHo
k rm"d
Armppf t m%m&S i f a cwf tvkyfr[kwfwJh EdkifiHawmfzGH@z; wdk;
f kd ta=umif;jy
rdkif;vkyfief;wdk;csJ@zdk@ a'ocHawmifol wufa&; OD;wnfcsuu
awGxHu trdef@tm%meJ@ t"rR +yD; rsuEf mS }uD;&m [if;zwfygxm;wm
20

ck a cwf r S m awmh *suf z &D


qufpf (Jefferey Sachs) eJ@ tif'l;
0gem (Andrew Warner) wd@k u 97
Edik if u
H kd 1971 - 89 umvtwGi;f
oH;k oyfxm;wJh pmwrf;rSm o,HZmw
u,fwJh EdkifiHawGu ru,fwJhEdkifiH
awGxuf zG@H z;wd;k wufrr_ mS aemufus
useaf ecJw
h m awG@&w,f? 2007 rSm
awmh 'ife,
D ,fv'D grif (Daniel
Lederman) eJ@ 0DvsrH vdek D (William
k m
Maloney) wd@k u o,HZmwqdw
usdefpmvnf;r[kwf a&S;qkawmif;
jynfhwmvnf; r[kwf/ aumif;usdK;
qdk;usdK; ESpfrsdK;vHk;ay;Edkif+yD; wEdkifiH

_ynfolhtm%m
1? ol@t&Sed ef @J aiGaps;wufr_
a=umif h EdkifiHjcm;0,fol
twGuf tjcm;xGufukef
ypP n f ; rsm; aps;}uD ; +yD ;
ta&mif;usjcif;?
2? a&eHowWKxkwaf zmfa&;
vkyfief;rsm; obm0t&
a'ocH a wG u d k tvk y f
r,fr,f&& ray;Edik jf cif;?
3? urBmhaps;uGuf rwnf
+idrfr_a=umifh wufaps;rSm
b%frsm; aiGtvH;k t&if;eJ@
0ifcsvm+y;D usaps;rSmawmh
csif;&J@ udkifwG,fr_ay:vpDtay:rSm cHpm;=uavawmh wdik ;f jynfrmS csr;f om
olawGu }u}d uw
d uf rw&m;csr;f om/
wnfa=umif; oH;k oyfjyygw,f?14
usefwJhjynfol trsm;pk}uD;rawmh
urBmhb%fu xkwfjyefwJh qif;&JwGif; eufoxufeufvmwJh
Edik if t
H pd;k &rsm;tkycf sKyrf e_ @Jwm0ef,rl p_ rH sm; om"uawG jzpfygw,f?14
( governance and account jyifopfEikd if u
H awmh Oa&my
ability) ppfwrf;rSm o,HZmw u,f
` D
wJh Edik if rH sm;[m tqifeh rd u
hf saewm Edik if rH sm;rS 'Dp;D yGm;a&;vkyif ef; ukr%
axmuf j yxm;ygw,f ? Ed k i f i H a &; awGudk EdkifiHjcm;tdrf&SifEdkifiHtpdk;&
r+ird o
f ufr/_ t=urf;zufr/_ wm0efrrhJ /_ rsm;tm; ay;acswhJ aiGa=u;yrm%
kd m yd*k suw
f ckcsi;f
w&m;Oya'pdk;rdk;a&; tm;enf;r_/ jc b,fa&G@b,fr#qw
pm; vmbfpm;r_awG ayGvrd f y_ af ewm xkwjf yefa=unmzd@k wGe;f tm;ay;vm
awG @ &w,f ? jynf w G i f ; tcG e f a iG ygw,f? tvm;wl tar&duefrSm
aumufcrH u
_ akd wmh =uyf=uyfrwfrwf vnf; u;yrf;vmolawG &Syd gw,f?14
rvkyEf ikd b
f J a&eHowWKodu
k u
f 0ifaiG
orRwuvifwef&@J twdik f
ud k t"d u tm;xm;ae&wJ h t jyif
h %fabm*aA' OD;pD;csKyf
tm%m&tk y f p d k ; ol vl w ef ; pm;eJ @ yifceH @J urBmb
pD;yGm;bufawGomv#if 'Dvyk if ef;}uD; a[mif; abm*aA' Edkb,fqk&Sif
awGukd tkypf ;D +yD; Edik if aH &;t&/ w&m; *sd K ;quf pwpf * vpf Z f ( Joseph
Oya't& t[ef@twm;tuef@ Stiglitz) u wGujf ywJh o,HZmw
towfr&Sd tusKd ;tjrwfawGukd cGaJ 0 usepf moifrh &_ @J vuQ%moH;k &yfrmS -

uokwu
f &ufjyefxu
G o
f mG ;wwfjcif;?15
ajratmuf o,H Z mw
ypPn;f ujzpfwhJ bmpD;yGm;udk ajray:
ukefxkwfvkyfa&; pdkufysdK;a&;u
awGrSm &if;ESD;jrKyfESHr_r&SdbJ ay,sm
vuefycJ&h if trsm;pkvx
l k qif;&Jz@kd
ygy?J 'DxrJ mS tm%mydik rf sm;u ol@kd
rdarGzarGvdk atmufarh&if oldk@csif;
pm;cGuv
f =k ur,ft
h jyif/ Edik if phH nf;pdrf
tvGo
J ;kH pm;vkyw
f hJ tpd;k &eJ@ 'Dru
kd a&pD
rxGef;um;EdkifwJh wdkif;jynfb0rSm
w0Jvnfvnf jzpfae&OD;rSmyg?15
ajr}uD ; xJ u o,H Z mw
qdw
k m b,frx
S u
G rf ajy;ygb;l ? jznf;
jznf;csi;f vufvpD w
d +f yD; xkwpf m;ae
vd@k vnf; jzpfwu
hJ pd yP g? tcGet
f wkwf
udkvnf; aoaocsmcsm xdkufoifh
atmif aumuf+yD; wdik ;f jynf&@J vrf;yef;
qufo,
G af &; tajccHtaqmufttH/k
21

_ynfolhtm%m
vlxt
k wGuf use;f rma&;/ ynma&;eJ@ or# xda&mufwGifus,fr_&Sdatmif
jynfwiG ;f pD;yGm;a&; (v,f,meJ@pufr/_ pHepfwusv;kH yef;oGm;wmyg?15
ukefacsma&m vufeufud&d,myg)
tckvnf; Edik if jH cm;ukr%
` D
xkwv
f yk rf _ xGe;f um;a&;awGrmS &if;ES;D
f ouf
jrKyfEo
HS ifh w,fqw
kd m tus,w
f 0ifh awGtaeeJ@ p&dwpf u tcGet
omqHk;eJ@ tjrwftrsm;qHk; olwdk@zdk@
&Si;f jyzd@k awmif rvdyk g?15
useaf tmif aps;ESrd Ef ikd o
f r# ESrd af y;csif
'gt
h jyif aiGvEJ e_ ;f rjrifzh @kd / ovd/k ud,
k b
hf ufuvnf; aps;aumif;
pD;yGm;a&;wnf+idrrf _ ta&;ay:&efyakH iG aumif;&csiw
f m[m obm0yg? wdik ;f
xm;zd@k / wEdik if v
H ;kH au;jrDrsm; txde;f jynftwGuf taumif;qH;k jzpfz@kd q&kd if
tuGy&f zdS @kd e@J vufrw
S x
f ;kd +y;D uefxdu
k f vufoyd x
f ;d k +y;D vufoif&h mpm;awmfac:
awGukd jyefvnf!Ed i_d ;f zd@k ta&;qdck iG hf wmrsdK; rvkyfbJ avvHtyifqcGJ dkif;
vnf; ud,
k rhf mS &So
d ifyh gw,f? 'gro
S m zd@k e@J pm&if;tif;rSmvnf; b,fo@l ukd
wzufapmif;eif; olomud,
k ef m udv
k ekd D b,fa&G@b,fr# ay;&w,fqdkwm
yHpk H jyefra&mufrmS yg? u|eb
f 0uvnf; yGiv
hf if;=unfvifr&_ zdS @kd / pmcsKyfpmwrf;
ckvkd wdik ;f jynf&@J o,HZmw opfawmu rsm;vnf; xd@k twl/ urBmah yguaf ps;
tp qefpyg;tv,f a&eHausmufoH wuf w J h t cgrS m vnf ; uk r ` % D w ck
ywWjrm;tqH;k xkw,
f w
l phJ epf xGe;f um; wnf; r[kwb
f J vlxw
k &yfv;kH tusKd ;
cJyh gw,f? 'g[m udv
k ekd pD eH pf&@J tajccH tjrwfcHpm;Edkifatmif csnfxm;+yD;
tkwjf rpfyg? a&vrf;omru &xm;vrf; jzpfoihyf gw,f?15
um;vrf;azmuf/ wHwm;aqmuf/
wcg ypPnf;dkif;ukef=urf;
a=u;eef;oG,w
f mawG[m Armjynfol
h pm;/
vlxkudk apwemarwWm&SdvGef;vdk@ oufoufcsn;f a&mif;pm;r,ft
h d jynfwiG ;f rSm xkwf
vkyaf y;cJw
h m r[kwyf gb;l ? pnf;pdru
f ek f ukeaf csmtqifx
o,f,l uJ,
h El ikd af tmif/ wmoGm;Edik f vkyEf ikd zf @kd / wl;azmfa&; ,EW&m;wpdwf

wydik ;f tenf;qH;k jynfwiG ;f rSm xkwf


vkyfEdkifzdk@qdkwmudk pOf;pm;pDrHoifh
w,f? 'gro
S mv#if wdik ;f jynftwGuf
wu,fwrf; a&&Snt
f usKd ; jzpfxeG ;f
r,f?

o,HZmwusdefpmudk
ewfok"mjzpfvmapr,f
qd k w mud k *sd K ;Zuf p wpf
uvpfZfu tus,fw0ifha&;om;
xm;ygw,f?15
a':atmif q ef ; pk = unf
udk,fwdkifu wEdkifiHvHk;tusdK;&Sdzdk@
awmifawGawmh aysmufrmS yJ qdv
k m
awmh obm0ywf0ef;usiyf suo
f Ok ;f r_/
a'ocHawmifolawG tdrfaysmuf
,maysmuf tdk;vHk;arSmufjzpf&r_/
aomufa&oH;k a& tqdyjf zpfr/_ v,fwD
q&mawmfausmif;eJ@ apwDvnf; zsu&f
r,fqw
dk mawG tm;vH;k [m pGe@f vw
$ f
xdu
k w
f hJ ta&;ryg t&mra&mufwhJ
tEknmwudpPrsm;om jzpfoGm;yg
w,f? eufeufeeJ rJ pOf;pm;bJe@J awmif
wEdik if v
H ;kH tusKd ;qdw
k m [kwrf v
S nf;
vkyfyg AdkvfcsKyf}uD;a':pk&,fvdk@
ar;csipf &m jzpfaeygw,f?
csv
D ED ikD if u
H a=u;eDrikd ;f }uD;
[m tESpfw&meD;yg;rSm rufx&pf
wefcsed f 29 oef; xGucf +hJ yD; tvsm;
43 uDvrkd w
D m/ teH 3 uDvrkd w
D m/
850 rDwm teuf&ydS gw,f?16

22

_ynfolhtm%m

urBmht}uD;qHk;uawmh tar&duefjynfaxmifpk ,lwm;e,f (Utah) u bif*rfcsdKifh}uD; (Bingham


D mywfvnf us,0f ef;+y;D 12 uDvrkd w
D mxdatmif eufi_d ;f wJh {&meEWwiG ;f }u;D yg?17
Canyon) a=u;eDwiG ;f yg? 4 uDvrkd w
'Dvq
kd &kd if rH&k mG a=u;eDrikd ;f &J@ yrm%udk rSe;f qvd@k &Edik rf vm;? aemuf 10 ESprf mS anmifyif}uD;uae zd;k 0if;
awmifxd &Sad erSmvm;? 'De,foel ,fom;awG b,fqo
D mG ;vd@k bmvkypf m;=urvJ? ,kZewd@k aZurBmwd@k yd*k suaf wG
vnf; ol&if;iSm;rsm;rsm; rvkd? 0rfaygifOD;ydkif owWKodkuf}uD;uvnf; ae@pm;rsm;rsm;rvdk? csif;wGif;jrpf}uD;xJ
woGio
f iG pf ;D aewJh a& uaum aomufv@kdo;kH vd@k tEW&m,fuif;&J@vm;qdw
k hJ ar;cGe;f aygi;f rsm;pGmudk OD;ydik ef @J a':pk b,fol
wm0efc+H yD; ajz=u&Si;f =urSmvJqw
kd mudk rH&k mG e,fomr[kwf jynfov
l x
l }k uD; w&yfv;kH u odcsi=f uygvrd rhf ,f?
jzpfyu
kH jrpfqrkH mS wif jynfo@l qEN +y;D jynf0h oGm;+y?D vdyu
f efopfw@kd e@J edAm efacwf a&$vrf;aiGvrf; azmuf
Edik +f y?D avmbaZmwdu
k zf @kd xifwikd ;f aygu+f yv
D @kd wGuaf vovm; atmufarh p&m}uD;yg?
&om&if bezl;odu
k w
f ;l w,fqw
kd m rsuaf rSmufacwfyjyifajymif;vJ 'Dru
kd a&pDyaJG wmf}uD;usrS ezl;awG@
'l;awG@ u=H u&+y?D a&$Owae@wvH;k tkwihJ ef;udk avmbxGu+f y;D raeEdik v
f @kd Adu
k cf =JG unfrh ,fh ude;f qdu
k =f u+y?D jynfov
l x
l k
tzd@k wdu
k yf rJG t
S y tjcm;ud;k uG,pf &m r&S+d yD?
ta&;}uD;+yD/aoG;pnf;=updk@?

tifwmeufpm!$e;f 1. http://www.turquoisehill.com/s/news_releases.asp?ReportID=375241
2. http://www.turquoisehill.com/i/pdf/Monywa_Fact_File_December_2012.pdf
3. http://www.turquoisehill.com/s/the_facts.asp?ReportID=375913

23

_ynfolhtm%m
4. http://www.minesandcommunities.org/article.php?a=11098
5. http://burma.irrawaddy.org/archives/7176
6. http://burma.irrawaddy.org/archives/7141
7. http://www2.irrawaddy.org/article.php?art_id=23206
8. http://burma.irrawaddy.org/archives/18805
9. http://www.defenceviewpoints.co.uk/articles-and-analysis/developmentsregardingthe-copper-reserve-fund-in-the-chilean-defence-funding-strategy
10. http://burma.irrawaddy.org/archives/18896
11. http://www.mizzimaburmese.com/news/inside-burma/10530-2012-12-04-13-01-50.html12.
12. http://www.mizzimaburmese.com/news/inside-burma/10559unfc-.html
13. http://www.mizzimaburmese.com/edop/songpa/11155-2013-03-19-10-27-01.html
14. http://www.guardian.co.uk/global-development/2012/oct/25/naturalresources-blessingcurse-developing-countries
15. http://www.project-syndicate.org/commentary/from-resource-curse-toblessingby-joseph-estiglitz
16. http://www.environmentalgraffiti.com/featured/most-incredible-earthscars/
16808?image=11
17. http://www.environmentalgraffiti.com/featured/most-incredible-earthscars/
16808?image=19
18. http://scienceblogs.com/worldsfair/2009/07/23/mass-destruction-theenvironme/

24

2015 aG;aumufyGJeD;vmav
Edki fiHa&;t_yftaxG;awGrsm;av
2015 ckaG;aumufyJG vkyjf zpfrvm;/ rvkyjf zpfb;l vm; b,forl S rajymEdik ?f vkyjf zpf&ifa&m vufdS 2008
zG@J pnf;yHyk g jymef;csuaf wGtwdik ;f vkyrf mS vm;/ 'gvnf; b,forl S rajymEdik ?f
'gayrJh 2015 aG;aumufyJG
udk ar#mrf eS ;f xm;wJh v_yf mS ;r_awG
ud k a wmh rsuf a ph a emuf a vmuf
atmifawmif awG@ae&yg+yD?
wa,mufu orRwvkyf
csiyf gw,fv@kd ajymvdu
k af wmh aemuf
wa,mufu olvnf; orRwvkycf sif
ygw,f v d k @ ajymvd k u f y gw,f ?
wa,mufu !Gef@aygif;tpkd;& vkyf
Ed k i f y gw,f v d k @ ajymawmh aemuf
wa,mufu olw@kd vnf; !Ge@f aygi;f
tpdk;& vkyfEdkifygw,fvdk@ ajymvdkuf
ygw,f?
'gayrJh tcGit
hf a&;}uHKwdik ;f
olw@kd ajymae=uwJh 'Dpum;awGxrJ mS
'Davmufrw&m;wJh zG@J pnf;yHt
k ajccH
Oya'udk jyifqifa&;pum;ryg/ 'g
avmuf epfemqH;k H;_ aewJh awmifol
v,form;awG&@J b0awGta=umif;
ryg/ rD'D,morm;wdkif; rauseyfwJh
yHkESdyfOya'ta=umif; ryg? tm%m
ta=umif;csn;f wdu
k f u
kd af jymae=u
ovdk jzpfaewmudk owdxm;rd=u
vdrrhf ,fxifygw,f?

r,ft
h csed f a&mufaeyg+yD? txl;ojzifh
Adkvfa$ref;yg? oleJ@ a':atmifqef;
pk=unfe@J rwlwmu a':pk[m ol@tzG@J
tpnf;xJrmS +ydKifbufrSd jzpfygw,f?
'gayrJh Adkvfa$ref;uawmh olwdk@ppf
tkypf 0k ifawGxrJ mS wOD;wnf;aomvd@k
ajymr&ygb;l ? 'Dawmho[
l m 'Dawm
[m ol@&J@awmjzpfa=umif; wawm
w=uufzom jzpf&r,hfta=umif;
vufOD;r_,l+yD; wGefjyae&ygw,f?
olu 'Dvdk wGefjyvdkufawmh Adkvf
(a[mif;) aX;OD;wd@k vkd vlawGu ol@
bufu axmufcaH jym=uwJh toHawG
vnf ; csuf c sif ; xG u f v mygw,f ?
wcsdefwnf;rSm olwdk@twGif;rSm [dk
vl@ukd ta&;,lovdv
k /kd 'Dv@l ukd a$@
ajymif;ypfovdv
k pkd wJh aumvm[v
awGuvnf; em;rqHhatmif =um;&
ygw,f? "rRwmyJ jynfov
l x
l t
k =um;
rSm a0zeforH sKd ;pHk ay:xGuaf eygw,f?
Adkvfodef;pdefwa,muf +idrfcsufom;
aumif;aewmudu
k oHo,jzpfp&m
}uD; r[kwv
f m;? 'gayrJh 'gavmufe@J
awmh jcaoF}h uD;rsuv
f ;kH eDwmvd@k awmh
ajymr&ao;ygbl;?

tpk;d &zG@J Eikd w


f ,fv@kd ajymvdu
k w
f m[m
wjcm;&nfG,fcsufawGtjyif rJqEN
Siaf wGt=um;/ txl;ojzifh olw@kd
wyfrawmfom;awGt=um;/ ppfbuf
tqifjh rifh t&mSad wGt=um;rSm tom;
,l/ rJqG,fvdkufwm jzpfEdkifygw,f?
ppfAdkvfcsKyfawGtzdk@ olwdk@csif; aG;
wifz@kd u aG;aumufyx
JG uf ta&;}u;D
ygw,f? olwdk@csif;u oabmwlvdk@
aG;vdkuf+yDqdk&if aG;aumufyGJudk
enf;rsdK;aygif;pHkeJ@ EdkifatmifvkyfEdkif
ygw,f? 'ge@J wqufwnf; pOf;pm;rd
wmu 'DcsKyfe@J wGv
J yk Ef ikd yf gw,f/ usef
wjcm;qef@usio
f al wGuakd wmh acsre_ ;f
ypfr,fv@kd ajymaewm[m taemuf
EdkifiHawGbufudk vSrf;+yD;rsufpypf
jyaewmvnf; jzpfygw,f? 'Dae@tcg
avmuf Adv
k cf sKyfawG jynfyxGuw
f m/
rde@f ceG ;f awGay;/ oabmxm;awG ajym
aewm Armjynfordik ;f rSm Sm;w,f
vd@k awmif ajym&rSmyg?

Adkvfa$ref;&J@ ajcvSrf;awG
[m 'DcsKyftm;,l+yD; olw@kd twGi;f u
oleJ@wzufpDjzpfaewJh vlawGtay:
a=umwm jzpfw,fv@kd qd&k ifvnf;
tckvt
kd csed rf mS Adv
k af $ref; &r,f xifygw,f? wu,fu olw@kd
[kwyf gw,f? olw@kdtwGuaf wmh
'Dtcsed [
f m tm%mpum;awG ajym& u ol@taeeJ@ 'DcsKyfeJ@ !Gef@aygif; twGi;f rSmu wOD;tay:wOD; jynfy
25

_ynfolhtm%m
tquftoG,ef @J a=umw,f/ rD',
D m
rSm ay: jyLvmjzpfre_ @J a=umw,fqkd
wmrsdK;awG[m rqef;wJh tcsif;
t&myg? Adkvfae0if;vdk eHygwf0rf; Sd
aevdk@uawmh b,f'Dvdkvkyfvdk@ &ygh
rvJ? olu eHygww
f ;l rxm;wJh igrS
wyg; tm%mSif r[kwv
f m;?

trsd K ;om; 'D r d k u a&pD t zG J @ csKyf u d k


axmufco
H l avsmeh nf;apzd@k / }u@H zw
G rf J
yd&k zd@k / ppfwyftyk cf sKyfr_ =oZmwufap
zd@k pwmawGtwGuf ud,
k jfh ynfwiG ;f rSm
trsKd ;rsKd ;aom r+idrrf oufra_ wG ay:
ayguaf tmif zefw;D ae&awmh vlxk
qef@usirf _ rsm;vmwJt
h cgrmS olw@kd
csi;f tjyeftvSef vuf!Kd ;xd;k wmawG
ydkjzpfvmcJhygw,f? olwdk@ 'Dae@vkyf
aewJh Edik if aH &;rSm olw@kd ukd rD',
D mrSm
a0zefwm/ qef@usiw
f m vkyEf ikd w
f ,f/
'gayrJh twdkuftcHawmh rvkyfeJ@
qdkwm jzpfygw,f? qdkvdkwm tHkeJ@
usi;f eJ@ vlxu
k kd pnf;H;k +yD; qef@usif
wmrsKd ;awmh rvkyef @J qdw
k mygy?J olw@kd
&J@'%fukd tqd;k 0g;qH;k cH&olawGvnf;
jzpf/ olw@kd ukd tjywfom;qH;k qef@usif
olvnf;jzpfwJh vlxkudk olwdk@
ta=umufq;kH jzpfwm[m rqef;yg
bl;? v$waf wmfxrJ mS olw@kd ukd a0zef
wm/ azhpfbkwfrSm olwdk@udkqJwm
olw@kd tzd@k ta&;r[kwyf gb;l ? 'gayrJh
vlxek @J qENjy&ifawmh 0&rf;xkww
f ,f/
zrf;w,f/ ESyd pf ufw,f r[kwyf gvm;?

0efc=H u&rSmyg? 'D=um;xJrmS ppftpd;k &


zefwD;azmfxkwfvdkufwJh vlrsdK;a&;/
bmoma&; jy\emawG a =umih f
wcsdK@aom jynfolvlxkt=um;rSm
vnf; tmCmwawG ay:aygufae
ygw,f?

'Dae@tcgrmS Edik if aH &;orm;


awGa&m ppftpd;k &yg trsKd ;om; jyef
vnf &if=um;apha&;wdk@/ tajymif;
tvJw@kd qw
kd phJ um;awGukd ajymae=u
ayr,fh wu,ftaotcsm jyefpOf;
pm;=unhf&if ppftkyfpkwGif;rSmvnf;
wefaqmif;ap;eJ@ rsufacs;tqifh
ra&mufw
kH r,fjzpfaewJh tkypf ak wG
So
d vdk t&ifu twdu
k t
f cHqo
kd l
a&m/ vufeufuikd f tzG@J tpnf;awG
wckeJ@wck t=um;rSmyg t&ifvdk
'gawG e J @ wquf x J r S m nD!GwfaoG;pnf;r_ rSdbl;qdkwm

aocsmwmuawmh 'Dae@Arm
jynfrSm jzpfaewmawGudk=unhf+yD;
umvHt
k zG@J uvlawG 'l;ESe@f +yHK;aer,f
qdw
k mygy?J olw@kd taeeJ@ aG;aumuf
yG J twG u f v nf ; pd w f y l p &mrvd k /
twdkuftcHawGudkvnf; r_p&mrvdk/
olw@kd &@J tm%mxuf tpGr;f xufwm
rSdovdk/ tmrcHcsuf Sdwmvnf;
b,frmS rS rSb
d ;l ud;k ?

'Duae@ Armjynf ajray:


EdkifiHa&;&J@ xl;jcm;csufwck[m aG;
aumufy0JG ifz@kd &nf,
G cf suf &dS if/ 'grS
r[kwf EdkifiHjcm;u taxmuftyHh
tultnD&zd@k ar#mrf eS ;f csuf &dS if a':
atmifqef;pk=unfukd oGm;+zD;+yD; +yHK;jy
&wm jzpfygw,f? 'gukd Adv
k }f u;D - Adv
k f
i,f/ Edik if aH &orm;opf - a[mif;awG
trsm;tjym;yJ vky=f uygw,f?
ppftkyfpktwGif; 'DvdkycHk;
csi;f ,SO/f ajczsm;axmufwmawG ay:
vGio
f xuf ay:vGiv
f m&wJh t"du
ta=umif;&if;wcku jynfyu t&if;
tESD;awGeJ@/ aiGa=u;SifawG vSdrfh0if
vmwmeJ@ qufaeygw,f? 'Dae@vdk
ppfAdkvfcsKyfawG jynfawmfom=uwJh
tcsed rf mS Adv
k af $ref;om; atmifouf
ref;vd/k crD;cruf OD;cifa$vkd wjcm;
AdkvfcsKyfawG&J@ rdom;pk0ifawGvnf;
csr;f omcsi=f urSm trSeyf gy?J ppftyk pf k
xdyo
f ;D awGtaeeJ@ ud,
k o
fh m;orD;udk
qifp;D vd@k jrif;&Hwm jrifEikd w
f hJ tcGihf
ta&;awG a0qmaewJu
h mv jzpfyg
w,f? 'Dawmh awmifusa& b,f
avmufyJ rsm;ygap olwdk@wawG
aomufv@kd r0Edik b
f ;l jzpfvmygawmh
w,f?

'Dvt
kd ajctaerSm tar&d
uef e J @ wjcm;taemuf E d k i f i H a wG
ygvm+yDqdk&if EdkifiHa&;avmu[m
ydk y_ af xG;/ ydyk =JG urf;vmp&m Syd gw,f?
'Dae@ tmSwu
kd t
f v,fyikd ;f / ajrmuf
tmz&duwdk@rSm jzpfaewmawGudkyJ
=unhfyg? ol0ifvdkufwdkif; yGJqlwm
csnhfyJ r[kwfygvm;? t&ifwkef;u
vnf; xdik ;f / AD,uferf/ awmifu&kd ;D
,m;/ tif'ekd ;D Sm;/ vufwiftar&du
pwmawGrSm w+cdrf;+cdrf;jzpfcJhwJh
tm%modrf;yGJawGrSm tar&duef
pDtdkifat&J@ ajc&mvuf&mawG yg
w,fqw
kd m urBmod jzpfygw,f? tck
udkyJ tdrfjzLawmfxJuvlawG Arm
jynfrSm jzpfaewmawGudk=unhf&if;
'l;ESe@f +yD; +yHK;ae=urvm; rodygb;l ?

2008 zGJ@pnf;yHktajccHOya'
wnfSdaeoaG@ayghav?

123456789012345678901234567890121234567890123456789012345
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345

26

ppfwydi
k ;f tpd;k & vkya
f qmifaewJh
Arm_ynfp;D yGm;a&;
ta_ymif;tvJtay:
oH;k oyfcsuf
yxrt}udrf jynfaxmifpv
k w
$ af wmf tpnf;ta0; (31 ZEM0g&D 2011 - 30 rwf 2011) t+yD; em*pfqENc,
H yl jJG zifh
twnfjyKcJw
h hJ 2008 ppfwydik ;f zG@J pnf;tkycf sKyfykH twnfjzpfvmw,f?
2011 - 12 bwf*suu
f kd rm&S,af vmeJ@ jyXmef;w,f? toH;k p&dwf usyf 63 bDv,
D aH usmf (oef;axmif
aygi;f ) jzpf+yD; umuG,af &; 236/ ynmuse;f rm 54 vd@k qdw
k ,f? au;+rD/ vSnv
hf nfo;kH pGaJ iGyrm%/ t&efaiGrm/
tcGe&f &Srd _ pwmawG rod&&dS bl;? e0w - etz ppftpd;k &vufxuf o,HZmwawG xkwaf &mif;cJv
h @kd &&Sw
d 0hJ ifaiG/
jynfoyl ikd yf pPn;f awG yk*v
~ u
d ydik jf yK avvHwifa&mif;cs&aiGawG/ wav#mufv;kH um;0gvmcJw
h hJ Edik if aH wmftqifh pDru
H ed ;f
}uD;awG b,fued ;f qdu
k af eovJ &Si;f rjybl;? 23 ESpf (1988 - 2011) xifwikd ;f }uJcw
hJ hJ wdik ;f jynf&hJ bmpD;yGm;
tajctaet&yf&yfukd pm&if;r&Si;f Edik b
f ;l ?
2012 - 13 bwf*suf (ppfwydik ;f tpd;k & 'kw,
d ESp)f v$waf wmfrmS aqG;aEG;awmh toH;k p&dwf cGaJ 0r_e@J ywfoufv@kd
0ef}uD;awG ajyvnfatmif rajz&Si;f Edik =f ubl;? 'gawmif aphaphpyfpyf ar;wmppfwm r[kwaf o;bl;? t_;H ay:aewJh
tpd;k &ydik pf ;D yGm;a&;rsm;udk ud,
k b
hf mom&efyakH iG&mS vnfywfcikd ;f +yD; bwf*sut
f jynfh csray;awmhb;l ? orRwu zG@J pnf;
ay;wJh trsKd ;om;vl@tcGit
hf a&; aumfr&Sif (5 pufwifbm 2011) uvnf; 2011 rwdik cf ifu tr_awGukd rudik w
f ,
G f
Edkifbl;? v$wfawmfuvnf; aumfr&Sifudk bwf*sufcsray;bl;? pm&if;ppfcsKyfuvnf; orRweJ@v$wfawmf=um;
b,fo@l ukd tpD&ifc&H rvJ ruGb
J ;l ? v$waf wmfa&;&maumfrwDawG[m jynfaxmifpt
k qifh jzpfrjzpf v$waf wmfe@J
orRw=um; wd;k wdu
k rf a_ wGjzpfymG ;+yD; zG@J pnf;yHck kH ;kH OuUXESiw
hf zG@J v;kH Ekwx
f u
G o
f mG ;w,f? 0ef}uD;XmewcsKd @ aygi;f wm
jyifwm zsuw
f m vkyw
f ,f? 'korRw/ pm&if;ppfcsKyf/ 0ef}uD;/ 'k0ef}uD;eJ@ t&m&S}d uD;wcsKd @ tajymif;tvJvyk w
f ,f?
jyKwfwo
hJ jl yKwfw,f? aiGpm&if;awG b,fv&kd iS ;f }uovJawmh rodb;l ? 2008 zG@J pnf;yHk yk'rf (445) e0w - etz
vufxuf aqmif&u
G cf surf sm; wm0efrsm;ESihf &ydik cf iG rhf sm;tay: ta=umif;jyKvsuf w&m;pGq
J jkd cif; ta&;,ljcif;r&Sad p&
qdw
k t
hJ wdik ;f =unfapat;ap vkyv
f u
kd yf kH &ygw,f? 'Dtajymif;tvJawGe@J twl orRw}uD;eJ@ v$waf wmfOuUX}uD;
wd@k [m jyKjyifa&;orm;awGjzpfw,f? taysmt
h rm *d%
k ;f uG+J yq
D w
kd hJ oH;k oyfcsuaf wG/ xifjrifcsuaf wG xGuaf y:vmw,f?
orRweJ@vw
$ af wmfu aq;+rD;wdk jyKjyifajymif;vJa&; qdw
k mawG vkyw
f ,f? qif;&Jry_ aysmufa&;eJ@ zG@H z;wd;k wuf
a&; qDreD mawGvyk w
f m/ yifpife@J 0efxrf;vpmawG wd;k ay;wm/ yd@k uek t
f cGef (ukeo
f ,
G cf eG -f 0ifaiGceG )f eJ@ b%fw;kd E_e;f awG
av#mw
h m/ yd@k uek o
f iG ;f ukef vdik pf ifajzav#mrh _ vkyw
f m/ armfawmf,mOfwifoiG ;f cGihf ajzav#mah y;wm/ jynfya&muf
a&$@ajymif;vkyo
f m;awGtwGuf Edik if u
H ;l vufrw
S f vG,af tmifvyk af y;+yD; tcGerf aumufawmhwm/ yk*v
~ u
d b%ftcsKd @
27

_ynfolhtm%m
udk [Ge'f D (w&m;r0ifaiGvrJ$ )_ tpm;xd;k Edik if jH cm;aiGvcJ$ iG jhf yKwm pojzifjh zpfw,f? wzufuvnf; a&/ rD;/ &xm;c/
*dwfa=u;/ "mwfqD/ acsmpm/ wHqdyfacgif;cGef/ tr_dufcGefpwJh 0efaqmifr_tcGeftcawG wdk;aumufvmw,f?
v,f,majreJ@trd +f cHajr yk*v
~ u
d ydik jf yK t"rRord ;f r_awG wd;k vkyv
f mw,f? tdr+f cHajraps;awG tqrwefjrifw
h ufuek +f yD;
ppfAsLku
d &ufawGe@J t+r;D pm;zufacgi;f pm;zufawG u,f0r_uw
kd ;kd cs@J vm=uw,f? od@k aomf ukeaf ps;E_e;f }u;D jrifrh _ aiGa=u;
azmif;yGr_ 0ifaiGrnDr#r_ qif;&JwiG ;f eufr_ aiGvEJ e_ ;f rwnf+ird rf _ tvkyv
f ufr}hJ u;D xGm;r_pwJh arG;&myga&m*gawG raysmuf
ao;bl;?
(ESpf)
2012 -13 ('kw,
d bmESp)f bwf*suf (cef@reS ;f ) t&/ toH;k p&dwf usyf 13 bDv,
D aH usmf (oef;axmifaygi;f )/
&aiG usyf 105 bDvD,Hausmf/ vdkaiG 19ausmf jzpfw,fvdk@qdkw,f? ,ckESpfrSm aiGvEJ _ef;udk wa':vm 800
usyjf zifh wGuw
f ,f/ rESpu
f 54 usyjf zifh wGuw
f ,fv@kd qdw
k ,f?
bmtcGe0f ef}uD; OD;vSxeG ;f u jynfyau;+rDukd atmufygtwdik ;f &Si;f jyw,f?

88 rwdkifrD
88 aemufydkif;
pkpkaygif;jynfyau;
EdkifiHjcm;&efykaH iGvufusef

8408348 (*syefutrsm;qHk; 6388320)


2614950 (wkwfutrsm;qHk; 2131744)
11023298 (tar&duefa ':vm oef;aygi f;)
7196454 (tar&duefa':vm oef; aygif;)

au;0efxyk jf y\em&Si;f zd@k / aiGvEJ e_ ;f trsKd ;rsKd ; (w&m;0ifvEJ e_ ;f uwrsKd ;/ FEC vJEe_ ;f uwzH/k Export earning
uwenf;/ jyifyayguaf ps;uwjcm;) jzpfaewmudk ajz&Si;f zd@k e@J wnf+idrw
f ahJ iGvEJ e_ ;f jzpfz@kd / tvkyjf zpfr,fh pm&if;Z,m;
awG &zd@k / tjynfjynfqikd &f m aiGa=u;&efyakH iGtzG@J IMF xH enf;ynmtultnD awmif;cH&ygawmhw,f? 'Dae&mrSm
=um;jzwfwifjyvdw
k mu bwf*sut
f oH;k p&dwf wGucf su&f mrSm aiGvEJ e_ ;f u woD;wjcm; jzpfaewmyg? w&m;0if
aiGvEJ e_ ;f u wa':vm 86 usyf vd@k qdak omfvnf; bwf*surf mS 5 usyaf usmef @J om wav#mufv;kH wGuw
f mawG@&
w,f? wzufuvnf; Sanctions ydwq
f @kd r_ ajyvnfapa&;twGuf US - EU pwJh taemuftyk pf ek @J rsuEf mS csKd aoG;
oHcif;wrefcif; v_y&f mS ;r_rsm; vkyw
f ,f?
IMF eJ@ jrefrm wm0ef&Sdolrsm; wESpf=um oHk;oyfppfaq;r_rsm;t+yD; jrefrmhpD;yGm;a&; jyKjyifajymif;vJr_eJ@
ywfoufwhJ }uD;=uyfrt
_ pD&ifcpH m Staff-Monitored Program (SMP) . Jan 2013 IMF Country Report

xGuaf y:vmw,f? 'DtpD&ifcpH m[m e0w - etz ppftpd;k & (23 ESp)f t_yx
f yk u
f kd &Si;f xkw+f yD;/ eD,v
kd pfb&,f
jyKjyifajymif;vJa&; vkyif ef;pOf csrw
S jf cif;yJ jzpfygw,f? 'Daemuf pD;yGm;a&;eJ@bma&; em;vnfrp_ mv$m Memor
- andum of Economic and Financial Policies / twwfynm em;vnfrp_ mv$m Technical Memorandum
S af &;xd;k w,f? tcsLyftm;jzifh atmufygvyk if ef;pOfrsm; yg0ifw,f?
of Understanding wd@k ukd IMF eJ@ vufrw
(u) aiGvEJ e_ ;f wnf+idraf &;eJ@ jyKjyifajymif;vJa&;?
kd sio
hf ;kH / FEC jyefyk o
f rd ;f /
1 {+yD 2012 bmESpt
f prS pI }uD;=uyfayguaf ps; managed float pepfuu
w&m;0ifa':vm udik af qmifciG jhf yK/ yk*v
~ u
d b%frsm;udk tpd;k &b%frsm;ESiw
hf ef;wl vGwv
f yfpmG Edik if jH cm;aiGvcJ$ iG jhf yK/
yk*v
~ u
d eJ@tpd;k & wef;wlyifqikd Ef ikd af &; vkyaf qmif?
28

_ynfolhtm%m
(c) aiG=u;ay:vpD?
jrefrmhA[dkb%f MCB udk udk,fydkiftkyfcsKyfa&; ydkay;zdk@ A[dkb%fOya'jyXmef;/ ,cifuusifhoHk;wJh
bwf*suv
f adk iGtay: rlwnf+yD; aiGa=u;ay:vpD csrw
S rf _ (vdak iGjznfzh @kd aiGpuULdu
k f aiGwu
kd pf mcsKyfa&mif; twd;k E_e;f
owfrw
S f ponf) tqH;k owf/ Edik if jH cm;t&efaiG pkaqmif;+yD; aiGa=u;cef@crJG e_ @J b%fw;kd E_e;f udq
k ;kH jzwf (IMF xHrS
twwfynm tultnD,)l / aiGazmif;yGrx
_ ed ;f csKyfz@kd aiGaps;wnf+idrzf @kd vyk af qmif/ b%ftcsi;f csi;f qufo,
G rf _
aps;uGuzf iG /hf aps;uGut
f ajccH aiGa=u;pepf jynf0h pGmazmfaqmif? ('gayrJh avmavmq,frmS bwf*suv
f akd iGjyr_u
A[db
k %ftwd;k E_e;f udk rxde;f Edik af o;bl;/ t&efaiG ajymyavmufatmif r&Sad o;bl;/ usyaf iGr+idraf o;bl;)?
(*) bma&;ay:vpD?
Edik if jH cm; aiGvaJ$ jymif;r_EiS hf yk*v
~ u
d b%frsm;. rwnft&if;tES;D udk Edik if w
H um pHcsed pf n
H e$ ;f twdik ;f jzpfa&;
(Edik if w
H um bmt&if;aps;uGut
f wGuf wHcg;us,u
f s,zf iG ahf y;zd@k ) taqmufttHk jyKjyifajymif;vJa&; Structrual
~ u
d u OD;aqmifwAhJ sL[m csrw
S zf @kd / ukeo
f ,
G af &;eJ@ Edik if jH cm;&if;ES;D jrKyfErHS _ FDI twm;
Reforms vkyzf @kd / yk*v
tqD;rsm; z,f&mS ;zd@k ? topfjyXmef;vdu
k w
f hJ Edik if jH cm;&if;ES;D jrKyfErHS _ Oya't& Edik if jH cm;t&if;tES;D 80 jynfwiG ;f
20 vd@k jyifw,f? jynfyaiGvaJ$ jymif;r_ aiGay;aiG,l uef@owfcsurf sm; z,f&mS ;ay;wJh A New Foreign Exchange
Management Law jyXmef;? FDI twGuf ajrvGwaf jrdik ;f Oya'/ txl;pD;yGm;a&;ZkeOf ya'/ tao;pm;acs;aiG
Oya'rsm; jyXmef;? yk*v
~ u
d b%frsm;rS acs;aiGtay: taygicf yH pPn;f wefz;kd jzwfr_ av#mah ygah y;cJ/h rwnfaiGtay:
tyfaiGtcsKd ; deposit-to-capital ratio ESihf rwnfaiG xyfaqmif;r_ b%fcw
JG ;kd cs@J rw
_ @kd tay: uef@owfcsurf sm; z,f&mS ;cJ?h
aiGa=u;aps;uGuf zG@H z;apa&;eJ@ bwf*suv
f akd iG jznfq
h nf;ay;a&;twGuf aiGwu
kd pf mcsKyf tmrcHpmcsKyf pawmh
&S,,
f mrsm; a&mif;0,faygiEf EHS ikd af &; Stock Exchange xlaxmif/ tmqD,aH ps;uGuef @J csw
d q
f uf (*syef - 'dik 0f g
aiGa=u;tzG@J tpnf;eJ@ 2015 rSm t}uD;tus,f ajymif;vJrv
_ yk zf @kd ppD Ofae)? (a&&Snrf mS jynfwiG ;f yk*v
~ u
d b%frsm;udk
Edik if jH cm;t&if;tES;D rsm; cGijhf yKzd@k / Edik if jH cm;b%fcrJG sm; zGichf iG jhf yKzd@k y%mrajcvSr;f jzpfw,f)? 'Dvekd @J Edik if jH cm;t&if;tES;D awG
vSrd 0hf ifvm+yD; usm;jzpfvmr,fv@kd wGuw
f ,f?
(C) tcGeb
f may:vpD?
bwf*sufvdkaiG av#mhcsEdkifzdk@ tcGefaiGwppwdk;zdk@twGuf jynfol@bm pDrHcef@cGJr_ aumif;atmifvkyf
(qif;&Jr_av#mhcs pdkufysdK;a&;tygt0ifbufpHkzGH@z; a&&SnfcH urBmhpD;yGm;a&;eJ@jyefvnfaygif;pnf; ponf)? vlr_
toH;k p&dwf ynmuse;f rmponf bwf*suw
f ;kd ? tcGeOf ya' jyefvnfa&;qGJ (avmavmq,f tcGeaf &Smif tcGef
uif;vGwf tcGev
f rd f w&m;r0iftcGef tusiyhf sujf cpm; }uD;xGm;ae)? wjynfv;kH qdik &f m pD;yGm;a&; pDrcH ef@crGJ w
_ iG f
(arcdpk ;D yGm;a&;qdik &f m ay:vpDcsrw
S rf e_ @J taumiftxnfazmfrt
_ wGu)f urBmb
h %f tm&Sz@HG z;a&;b%fe@J IMF
wd@k rS pGr;f &nfwnfaqmufre_ @J enf;ynmu|r;f usirf _ tultnD,/l arcdpk ;D yGm;a&;qdik &f m tzG@J tpnf;rsm; Institutions
ud&,
d mwefqmyvmrsm; Instruments wnfaqmuf?
(i) au;+rD0efxyk ?f
IMF - jrefrm Staff-Monitored Program (SMP) tpD&ifcpH m Z,m; (5) ESpv
f wfprD u
H ed ;f

rSm ,ckvakd zmfjyw,f? (vd&k if;aumufEw


k f azmfjyvdu
k yf gw,f)
(rSwcf su?f 2012-13 rwdik rf u
D aiGvEJ e_ ;f udk w&m;0ife@J jyifyayguaf ps;t=um; csed q
f vJEe_ ;f Weighted
hJ EJ e_ ;f udk tav;ay;wGu)f jzifw
h u
G w
f ,f)
Exchange Rate (ta&;ygwv
29

_ynfolhtm%m
(a':vm o ef; aygi f; )
jyn yf au ;+r aD ygif;
( G D P w Gify g0 ifr _ )
q yfc sde fa &mu f jyn fy au ; a rre ars
t &efaiG G ros s offi ci al res e rve s
(o iG ;f u ek f v aygi ;f )
G D P (v sm x m;)
aiGa=u ;azmif; yGr _ (pm;o ;kH o la ps; E_e f; t n e$ ;f u de f;
C PI t &/ b mESp fu ke f)
S M P Z, m; 1 ESi hf 3 t &
G D P (u sy o
f e ;f ax mifa ygi ;f )
G D P (a':v mo ef; axmifa ygi f; )

2011-12
14632
284
10592
3818
33
55
50

2012-13
12251
231
2372
5071
4
63
65

2013-14
112 30
19 6
0
5697
39
65
53

2 014-15
12 666
2 04
0
6 135
38
6 6
5 0

39719

447 97

50315

51444

53140

J aJG ew,f?
txufrmS bmtcGe0f ef}u;D wifjywJh au;+raD ygi;f ESihf t&efaiGyrm%[m SMP tpD&ifcpH meJ@ uGv
au;+rDyrm% uGmjcm;r_u aiGvEJ e_ ;f uGmjcm;r_a=umifv
h nf;aumif; wGuef nf;uGmjcm;r_a=uifv
h nf;aumif; uGv
J w
JG m
vd@k ,lq&w,f? *syefu au;a[mif;av#mf au;opfacs;ay;vd@k 2013-14 upvd@k au;yl arrears okn jzpfomG ;
w,f? 'gayrJh au;opfxyf,rl mS jzpfwt
hJ wGuf au;+rDyrm%u avsmo
h mG ;rSm r[kwb
f ;l ('Dta=umif; aemufyikd ;f rSm
wifjyygr,f)?
ta&;}uD;wJt
h csuu
f Edik if jH cm;t&efaiGupd jP zpfw,f? SMP tpD&ifcpH mt& Edik if jH cm;t&efaiG qd&k mrSm
A[db
k %fvuf0,f&adS iGEiS hf tpd;k &b%frsm;rS jynfyb%frsm;wGif tyfEx
HS m;aomaiGrsm;vnf; yg0ifw,f? ydik q
f ikd rf _
(tpd;k & -yk*v
~ u
d ) tao;pdwpf m&if; razmfjyrD jynfyb%frsm;wGif tyfEx
HS m;aom aiGtm;vH;k udk Edik if jH cm;t&efaiG
tjzpf vHk;+yD;azmfjyxm;w,f vkd@ atmufajcrSwfcsufrSm azmfjyxm;w,f? pm&if;&Sif;awmh jynfyb%frsm;rSm
tyfxm;wJah iG wcsKd @w0uf pm&if;aysmufomG ;w,f?
bwf*suv
f akd iGjznfzh @kd aiGpuULxyfu
kd rf _ xde;f csKyfvu
kd w
f t
hJ wGuf aiGazmif;yGru
_ kd wpHw
k &m xde;f csKyfEikd f
aomfvnf; tcGef&&Sdr_u (tcGefa&Smif tcGefuif;vGwf tusifhysufjcpm;a=umifh) tmqD,HEdkifiH tm;vHk;xJrSm
tenf;qH;k yJ? IMF oH;k oyfrt
_ & zG@H z;qJEikd if rH sm;&Jh tcGeb
f m&&Srd [
_ m ysr;f r#tm;jzifh GDP &J@ 18 &Sad omfvnf;
jrefrmjynfu 3atmufyJ &Sw
d ,f? 'ga=umifh vdak iGjznfzh @kd aiGxyfacs;&w,f?
(oHk;)
jrefrmjynfp;D yGm;a&; tvm;tvmudk oH;k oyf&mrSm tm;aumif;csuaf wGuo
kd m=unf+h y;D pdwu
f ;l ,OfraebJ
tEW&m,fuv
kd nf; jrifz@kd vykd gw,f?
tm;aumif;csuaf wGu wdik ;f jynftawmftwef}uD; vli,fvyk t
f m;ayg o,HZmwu,f tcsut
f csmus
(wkwf tdE,
dN tmqD,H t=um; tdE,
dN ork'&N mxGuaf ygu&f )dS tm&Susm;rsm;enf;wl toGiu
f ;l ajymif;+y;D usm;topf
jzpfvmEdkif[k qdkw,f? tm;aumif;csufqdkwmuvnf; xdxda&mufa&muf toHk;csEdkifrS tm;jzpfrSm jzpfw,f?
toH;k rcsEikd &f if tm;vnf;rjzpf usm;vnf;rjzpf EGm;jzpfomG ;vdrrhf ,f?
tm;enf;csuaf wGu vlO;D a&oef; 60 teuf26(15 oef;ausm)f [m qif;&JwiG ;f euf/ vl@prG ;f tm;edru
hf s
(ynm/ use;f rm ponf)/ tajccHtaqmuftkH rjynfph kH (vrf;/ a&/ rD;/ qufo,
G af &;/ yd@k aqmifa&; ponf)/ pdu
k yf sKd ;a&;
edru
hf s/ pufrr_ xGe;f um;/ o,HZmwtay: rScD akd eaom pD;yGm;a&;jzpfae? 'gt
h jyif urBmph ;D yGm;a&; ra&&mr_/ t&if;&Sif
pD;yGm;a&; uyfqu
kd rf /_ urBmu
h ek pf nfaps;uGuf rwnf+ird rf /_ bma&;aps;uGuf aoG;vef@r_ pwJh Shocks rsKd ;pH&k @J '%fukd
30

_ynfolhtm%m
(Oyrm pdu
k yf sKd ;a&;xGuu
f ek af ps;us a&eHaps;wuf aiGwefz;kd rwnf+idrf ponf) cHEikd &f nftm;enf;r_a=umifh vH+k cHKr_r&S?d
'gt
h jyif jynfwiG ;f rSm ppfa&;/ Edik if aH &;/ vlra_ &; wnf+idrrf _ &Sad o;wmr[kwb
f ;l ?2008 udk vlxu
k +idr+f yD;
vufcaH ewm r[kwb
f ;l ? 2011 ESpq
f ef;upvk@d pufrZ_ ek t
f vkyo
f rm;oydwaf wG/ t"rRv,f,majrodr;f qnf;r_
qef@usiw
f hJ v,form;wdu
k yf aJG wG/ td;k tdraf $@ajymif; ESix
f w
k cf &H wJh r@aeqif;&Jom;awG aps;qdik yf ikd &f iS u
f av;awG&hJ
qENjyr_awG/ +idr;f csr;f a&;awmif;qdk csw
D ufqENjyr_awG/ ukeaf ps;E_e;f }uD;jrifrh /_ a&rD;rrSerf /_ vlrb
_ 0usyw
f nf;r_ rsKd ;pHu
k kd
vlwef;pm; vl@tv$mtoD;oD;u omeftrsKd ;rsKd ;eJ@ qENjyxkwaf zmfawmif;qdrk a_ wG Edik if t
H ES@H cyfpyd pf yd af y:ayguf
vmw,f? jrpfqekH @J vufyaH wmif;wdu
k yf [
JG m xif&mS ;w,f? vufyaH wmif;/ rvufw/kd ESpu
f sycf &JG mG wd@k rmS tm%mydik rf sm;u
t=urf;zufzcGw
J ,f?
vlrsKd ;pka'oawGrmS jynfwiG ;f ppfr;D +ird ;f ao;wmr[kwb
f ;l ? ucsief @J &rS ;f ajrmufrmS aoewforH wdwaf o;bl;?
&cdik t
f a&;eJ@ ul;qufvmwJh rdwv
D m-yJc;l taemufjcrf;-vm;_;d pwJh t"duk%;f rsm;&J@ tEW&m,fuvnf; rao;bl;?
Armjynf[m ppfAsLdu
k &uf t&if;&Sipf epfatmufrmS ukex
f w
k pf rG ;f tm;pkawG (vkyt
f m;/ twwfynm/ pufu&d ,
d m/
v,f,majr ponf) vGwaf jrmufao;wm r[kwb
f ;l ? ukex
f w
k pf rG ;f tm;pkawG rvGwaf jrmufbJ ukex
f w
k v
f yk if ef;
rzGH z; rwd;k wufb;l ? Edik if w
H um bmt&if; tm;ud;k eJ@ usm;jzpfz@kd pdwu
f ;l ,Ofaewm[m wu,fawmh Armjynfukd
rScD akd &;(vufa0cH)t&if;&Sif vrf;a=umif;udk qGaJ c:aewmjzpfygw,f?
+idr;f csr;f a&; trsKd ;om;jyefvnfoifjh rwfa&;eJ@ 'Dru
kd a&pDa&;twGuf toGiu
f ;l ajymif;a&;jzpfpOf qdw
k hJ jyKjyif
d yk w
f myg?
ajymif;vJa&; vkyif ef;pOfukd ppfwydik ;f tpd;k &u vkyv
f mw,f? 'gvnf; IMF eJ@ taemufEikd if rH sm;eJ@ nv
f ;l pD;yGm;a&;vnf; wnf+idrrf mS r[kwb
f ;l ? tm&Sypdzw
d rf dKif AsL[mrSm
tJ'gawG r&S&d if FDI vnf; 0ifz@kd rvG,b
Armjynfudk qGJxnfhEdkifrSm r[kwfbl;? ydwfqdk@r_ Sanctions awGvnf; kyfvdk@wifhw,frSm r[kwfbl;? orRw
P ;kH &yfpvH;k udk wyifwnf; vkyaf e
OD;ode;f pdeu
f Peace Building, Nation Building, State Building udpo
ygw,fv@kd ajymw,f?
rD',
D mvGwv
f yfciG ehf @J toif;tyif;zG@J ciG hf qENjycGihf Oya'awG v$waf wmfujyXmef;vmw,f? tifwmeufawG
zGiahf y;w,f? v,f,majrOya'eJ@ ajrvGwaf jrdik ;f Oya'/ Edik if jH cm;&if;ES;D jrKyfErHS O_ ya'/ &yfaus;tkycf sKyfa&;Oya' pwJh
ta&;}uD;Oya'awGvnf; cyfoGufoGufa&;qGJvmw,f? EdkifiHa&;tusOf;om;awGudk vufvDpdyf+yD; vGwf+idrf;
oufomcGihf ay;vmw,f? 88 aemufyikd ;f jynfya&mufawGukd zdwaf c:w,f? vlrsKd ;pk vufeufuikd t
f zG@J tpnf;rsm;eJ@
typftcwf&yfa&; awG@pakH qG;aEG;yGaJ wG vkyw
f ,f?
rm&S,favmacwfu Oya'rJh xifovdkvkyfcJh&mu ,ckOya't&vkyfw,f Rule of Law qdkwJhpum;
us,u
f s,af vmifavmif ajymvmw,f? tJ'OD ya'awG/ enf;Oya'awGu b,favmuftxd jynfou
l t
dk udsK;jyKovJ/
ppfAsLku
d &ufe@J cdek aD wGukd b,fvt
kd umtuG,f ay;xm;ovJ/ b,fvo
kd ufa&mufr&_ adS eovJ (2008 zG@J pnf;yHu
k
tacgiftcsKyfy)J qdkwmuawmh Oya'ynm&SifawG/ vlr_a&;ody`Hynm&SifawG/ vl@pGrf;tm;jrifhwifa&; Capiticy
hf a&;orm;awGu qef;ppf=uygvrd rhf ,f? vufawG@rmS awmh (vufyaH wmif;vd/k
Building tzG@J tpnf;awG vl@tcGit
rvufwv
kd )kd tm%mydik rf sm;u t=urf;zufwmudk Rule of Law vd@k ajym+yD; vlxb
k ufu (tuef@towfe@J )
jyefvnfcck w
H mudak wmh &mZ0wfre_ @J ta&;,laew,f? vGwv
f yfpmG xkwaf zmfciG /hf zG@J pnf;cGi/hf v_y&f mS ;cGiahf wGtwGuf
ygrpfav#mufae&+y;D tajccHvw
l ef;pm;awG&@J qENjyawmif;qdrk a_ wGukd &mZ0wfrt
_ jzpf tr_uykd akH zmfwnfaqmufum
yk'x
f ;D yk'rf awG wyH}k uD;eJ@ ESyd u
f yG af ew,f? &cdik t
f "duk%;f / rdwv
D m/ yJc;l wdik ;f taemufjcrf;eJ@ vm;d;_ t"duk%;f
awGrmS cdek rD mzD;,m;*d%
k ;f awG aomif;use;f aewm tm%mydik rf sm;u Rule of Law rvkyw
f m awG@ae&w,f?
ppfwyfu vkt
d yfovkd yk'rf 144 eJ@ Rule of Law vkyw
f ,f? ucsipf pfyrJG mS wdu
k af v,mOfawG/ 'H;k awGe@J +idr;f csr;f a&;
31

_ynfolhtm%m
wnfaqmufw,f? ppfwydik ;f tpd;k &u olw@kd tusKd ;pD;yGm;eJ@ tcGit
hf m%mudk rxdyg;wJh *Gicf suef@owfxm;wJh rlabmif
w&yfatmufu pnf;urf;jynf0h aom 'Dru
kd a&pD qdw
k mudk ay;aewmjzpfw,f? wHv#yu
f adk &rxifrzd @kd vdyk gw,f?
,ckaqmif;yg;rSm Edik if aH &;/ ppfa&;/ vlra_ &;awG aqG;aEG;zd@k r&nf&,
G yf gb;l ? pD;yGm;a&;udpP t"duxm; wifjyrSm
jzpfwt
hJ wGuf 'Dta=umif;awG c%xm;vd@k pD;yGm;a&;tykid ;f udk jyefaumufygr,f?
orRwOD;ode;f pdef wdik ;f jynfo@kd red @f ceG ;f (19-6-2012) rSm trsKd ;om;pDru
H ed ;f yrumvwdk 5 ESppf rD u
H ed ;f
(2011-12 rS 2015-16) t+yD; wOD;csi;f ysr;f r#0ifaiG 17 q (jzpfEikd &f if 3 q) wd;k zd@k / qif;&Jra_ tmuf 26 rS 16
od@k av#mch sz@kd &nfreS ;f a=umif; ajymw,f? 'DtwGuf Edik if aH wmfrS tcsKd ;tpm;rsm;aeaom (qufo,
G af &;/ v#ypf pf/
pGr;f tif/ opfawm/ ynmuse;f rm/ aiGa&;a=u;a&; pwJ)h ursm;udk yk*v
~ u
d od@k wd;k jrichf iG jhf yKoGm;rSmjzpfa=umif;/
dS ufEpS q
f cef@ vdt
k yfa=umif;ajymw,f? IMF &J@ SMP tpD&ifcpH m
'DtwGuf Edik if jH cm;&if;ES;D jrKyfErHS _ FDI vuf&x
tm;udk;eJ@ajymaewmyg?
27 Zefe0g&D 23 rde@f ceG ;f rSm orRwOD;ode;f pdeu
f au;+rDta=umif;pajymw,f? yJ&pfuvyf +rD&iS f 11 Edik if rH S
jrefrmjynfay: wif&adS eaomau;+rD a':vm 10327 bDv,
D H (oef;axmifaygi;f ) rS 50udk avsmyf pfz@kd oabmwl
a=umif;/ *syefu trsm;qH;k jzpf+yD; a':vm 35 bDv,
D H use+f rD&iS rf sm;u a':vm25 bDv,
D H jzpfa=umif;/ aemfa0u
&&ef&dS au;tm;vH;k jzpfwhJ a':vm 543 oef; avsmyf pfz@kd oabmwla=umif;/ useEf ikd if rH sm;ESiv
hf nf; qufvufnEd id_ ;f
D aH vmufukd (txufrmS azmfjywJh
oGm;rSmjzpfa=umif; ajymw,f? ADB ESihf WB od@k qyf&ef&adS u;+rD a':vm 1 bDv,
*syefuavsmyf pfwhJ 35 bDv,
D H xJrmS yg0ifw,f) *syef Edik if w
H um yl;aygi;f aqmif&u
G af &;b%f Bank for Inter national Cooperation u =um;0ifqyfay;rSm jzpfa=umif;/ od@k jzifh ADB , WB wd@k xrH S au;opfxyfacs;Edik rf mS
jzpfa=umif; ajymw,f?
(av;)
k m tvGwo
f abmzG@J xm;wJh zH@G z;+yD; 19 Edik if yH g0ifwhJ (trsm;pk OECD Edik if aH wG)
yJ&pfuvyf Paris Club qdw
+r&D iS Ef ikd if rH sm;tzG@J jzpfw,f? G7/8 , IMF , UNCTAD , WB , OECD , ADB (uJo
h @kd aom a'oqdik &f m zG@H z;a&;
b%frsm;) pwJh Edik if w
H um tzG@J tpnf;rsm;vnf; yg0ifw,f? tar&duef[m tcsut
f csm tzG@J 0ifjzpf+y;D uGe*f &ufu
ta&;ygwt
hJ cef;u ygw,f? zG@H z;qJEikd if w
H csKd @ au;uyfqu
kd v
f mwJh 1980 ESprf sm; eJ@ 1990 ESprf sm;upvd@k =oZm}uD;
vmw,f? udpw
P ckcsi;f tvku
d q
f ;kH jzwf case-by-case / +r&D iS Ef ikd if t
H m;vH;k oabmwl/ IMF pnf;urf;twdik ;f / jyefvnf
nEd id_ ;f r_opf/ +rDpm;Edik if w
H Edik if cH si;f od@k tcGit
hf a&;ydrk ay;& qdw
k hJ rl 5 csuu
f sio
hf ;kH w,f? wif&adS u;+rD wGucf su&f mrSm
tom;wifvuf&w
dS efz;kd Net Present Value (ayguaf ps;) jzifh wGuw
f ,f? pm&if;t& Face Value wGuw
f m
r[kwb
f ;l ? wGucf suyf kH _yaf xG;w,f? tpd;k &csi;f wifwt
hJ au; Inter-government debt eJ@ yd@k uek t
f au; Export
J ,f? zG@H z;r_taxmuftyHt
h au; ODA debt eJ@ zG@H z;r_taxmuftyHh r[kwaf omtau;
credit qd+k yD;ESprf sKd ;cGw
Non-ODA debt [kvnf;cGw
J ,f? ESp&f n
S ef @J ESpv
f wf acs;aiGtau;yJ t}uHK;0ifw,f? yJ&pfuvyfoabmwlnrD _
qdw
k m jzpfpOftpjyefpjcif;omjzpf+yD; wEdik if cH si;f pDEiS hf ESpzf ufoabmwlncD suf jyefq&GJ w,f?
jrefrmbufu av#mufvm$ wifjy &Si;f vif;ajzqd+k yD;&if tjyifxu
G af e&w,f? +rD&iS rf sm;&J@ wHcg;ydwaf qGaEG;yGu
J kd
xdik af pmifah e&w,f? *syefu jrefrmud,
k pf m; yGpJ m;vky+f yD; avsmah ygrh a_ wGy&kd atmif aqG;aEG;ay;w,f? atmifpm&if;
xGuv
f mrSyJ jrefrmppfAsLdu
k &ufawG um;0gEikd yf gawmhw,f?
D /H 'de;f rwf/ zifvef/ jyifopf/ *smreD/
jrefrmjynf&@J +rD&iS af wGuawmh ADB - WB =op}wD;,m;/ b,fv*s,
tDwvD/ *syef/ e,fomvef/ aemfa0/ ,lauwd@k jzpfw,f? *syefau;u trsm;qH;k yJ? 'ga=umifh *syefuyGpJ m;vky+f yD;
32

_ynfolhtm%m
US - EU wd@k axmufcrH e_ @J IMF eD,v
kd pfb&,f vkyif ef;pOfatmufrmS jrefrmjynfppfAsLdu
k &ufrsm;udk pD;yGm;a&;Edik if aH &; wHcg;zGiahf y;jcif;yJjzpfw,f? wqufxrJ mS US - EU wd@k u '%fcwfyw
d q
f @kd r_ Sanctions kyo
f rd ;f wm/

qdik ;f iHw
h mawGukd w&pfcsi;f pD ajzavsmah y;vmw,f?
ESpzf ufoabmwlncD suf Myanmar Debt Treatment. Jan 25 , 2013 t&

31 'DZifbm 2012
jynfyau;+rDaygi f;
yJ&pfuvyfok@d wif&daS u;+rDa ygif;
ukpm;au;+rDaygi f; Treated
avsm fypf
jyefvnfndE_dif;

US a':vm

oef;
15300
10327
9868
5556
4312

jyefvnfnEd id_ ;f au;useu


f kd qdik ;f iHu
h mv 7 ESpt
f yg 15 ESpt
f wGi;f jyefqyf/ av#myf pfau;+rDukd yxrtqifh
125 'kw,
d tqifh 375 jzifh ESpq
f ifch GJ av#myf pfrnfjzpfw,f?
'Dae&mrSm au;+rDyrm% azmfjyr_e@J wGucf suyf u
kH v
JG aJG =umif; wifjycJ+h yD;jzpfw,f? rqvacwfu (1988
rwdik rf )D a':vm 4 bDv,
D aH usmf yJ&w
dS ,f? 1987 rSm zG@H erd hf LDC av#mufxm;&+yD; * av;vH;k ta&;awmfy}kH uD;
ayguu
f v
JG mw,f? tcGeb
f m0ef}u;D v$waf wmfrmS wifjycsut
f & 88 aemufyikd ;f au;opfu a':vm 261 bDv,
D H
ausmf (wkwu
f trsm;qH;k 213 bDv,
D aH usm)f jzpfw,fv@kd qdw
k ,f? ,ckau;a[mif;au;opfaygi;f (yJ&pfuvyf
oufouf) a':vm 1032 bDv,
D H jzpfae+yDjzpfw,f? 23 ESpf twGi;f twd;k / tcsed v
f eG af =u;/ [dak =u;'Da=u;rsm;u
acs;aiGxuf ydrk sm;aew,f?
urBmay:rSm 1973 t&if;&Sipf ;D yGm;a&;uyfEiS t
hf wl taemuftyk pf k bmt&if;udk zG@H z;qJEikd if rH sm;od@k
pwif wify@kd vmw,f? a&eHa':vmawG taemufwikd ;f b%f}uD;awGrmS yHv
k mvd@k jzpfw,f? acs;aiGtajrmuftjrm;[m
rr#wwJo
h mefe@J acs;&+y;D jyefqyfcsed rf mS ayguaf ps;eJ@jyefqyf&w,f? 'gt
h jyif tm%m&Sit
f pd;k &rsm;&Jh t&nftcsi;f rJrh /_
tusiyhf sucf spm;r_/ vufeuf0,frr_ sm;a=umifh au;0efxyk yf v
d mw,f? bwf*suv
f akd iGjznfzh @kd twd;k t&if;jyefqyfz@kd
ESpfpOfaiGxyfacs;ae&w,f? =umawmh twdk;ay;&wmu t&if;xufydkrsm;vmw,f? 'gudk t&if;a&jyefpD;r_vdk@
pD;yGm;a&;ynm&Sirf sm;u ac:w,f?
1980 ESprf sm; 1990 ESprf sm;a&mufawmh t&if;&Sipf ;D yGm;a&;uyfrsm;ESit
hf wl zG@H z;qJEikd if aH wGrmS au;uyf
aygufuGaJ wmhwmyJ? au;0efydqif;&JEdkifiHrsm; Highly Indebted Poor Countries vd@k ac:w,f? IMF xH
tultnDawmif;&+yD; bk&m;ocif&hJ tvkad wmftwdik ;f txGwt
f jrwfjyKjcif;cH&wJh Edik if w
H um bmt&if; twGuf
aps;uGuw
f cg; us,u
f s,zf iG chf ikd ;f wJh eD,v
kd pfb&,f0g' aq;cg;}uD; aomuf&ygawmhw,f? ,ckawmh EU Edik if aH wG
xJrmS vnf; au;uyfayguu
f u
JG ek +f yD (*&d/ tdik ,
f mvef/ ay:wl*/D pyde/f qdu
k yf &yf)?
,ckvnf; ppfAsLdu
k &ufrsm;eJ@cdek rD sm; }uD;pd;k wJh ArmjynfrmS 'Dued ;f qdu
k w
f mygy?J 2012 - 13 Edik if jH cm;
au;+rD[m (yJ&pfuvyf wGufcsufr_t&) GDP &J@ 2879 jzpfw,f? wjcm;au;uyfqdkuf EdkifiHawGavmuf
rqd;k bl;vd@k qdck siq
f Ekd ikd af yr,fh bwf*suv
f akd iGu 19 ausmf (pHowfrw
S cf suu
f 5) GDP wGif pufr_ (pufrv
_ ufr/_
v#ypf pf/ pGr;f ti/f aqmufvyk af &;/ owWK) yg0ifEe_ ;f SMP Z,m; 5 t& 72 (pHowfrw
S cf suu
f 30) jzpfw,f?
33

_ynfolhtm%m
ESp&f n
S v
f rsm; ausmufacwfypkH eH @J pcef;oGm;ae&+yD; Edik if aH &; pD;yGm;a&; vlra_ &; tbufbufu yqif;aew,f?
'gukd pum;vSvo
S ;kH +yD; topfuav; Virgin Land rd'k ,fypkH o
H pf New Model vd@k ac:ae=uw,f?
(ig;)
'Dae&mrSm tm&Susm;rsm;/ e*g;rsm;ta=umif; enf;enf;ajymzd@k vw
kd ,f? *syefu 'kw,
d urBmppf ppf;H_ Edik if /H
tar&duef}uD;=uyfre_ @J jyefvnfxal xmifa&;vky&f w,f? 1949 uGejf rLepfwkwjf ynf ay:ayguv
f mr_/ 1951-53
udk&D;,m;ppfyGw
J dk@ESifhtwl tar&duef rm&S,fpDrHudef;eJ@ t}uHK;0ifwhJ wckwnf;aom tm&SEdkifiH jzpfvmw,f?
taemufEikd if H t&if;tES;D aps;uGuw
f @kd e@J qufpyfr&_ v
dS m+y;D ypm;ay;cH&w,f? yifu,
kd t
f m;jzifv
h nf; zG@H z;+y;D Edik if w
H Edik if H
jzpfwma=umifh 1960 ESprf sm;twGi;f tvsit
f jref acgi;f axmifvmEdik w
f ,f? awmifu&kd ;D ,m;/ a[mifaumif/ xdik 0f rf/
pifumylw@kd [m vlO;D a&enf; Edik if aH o; wjcrf;yJEh ikd if rH sm;jzpf=uum AD,uferfppf (1964-75) eJ@twl tar&duef&@J
txl;tcGit
hf a&;ay; Edik if rH sm;jzpfvmw,f? 1970 ESprf sm;rSm wkwu
f kd 0dik ;f ywfxm;wJh tvSjyrSeb
f 'D kd Showcase Edik if rH sm;tjzpf e*g;rsm;jzpfvmw,f? tar&duef t&if;ttES;D tjyif jymyHak tmufu acgi;f jyefxvmwJh
Oa&myeJ@ *syefw@kd &hJ t&if;wify@kd rv
_ id_ ;f rsm;/ jzKef;tm;aumif;wJh tar&duef&hJ aps;uGuw
f @kd EiS t
hf wl 1980 ESprf sm;rSm
tm&Susm;awG (xdik ;f / rav;/ zdvpfyikd /f tif')kd ay:vmw,f?
1990 ESprf sm;aemufyikd ;f ppfat;vGef owif;enf;ynmayguu
f rJG _ bmt&if;urBmjzef@usurf _ Globalization
hf wl usm;awGe*g;awG[m topfay:xGe;f vmwJh pufrE_ ikd if rH sm; NIC vd@k tac:cH&wJh
of Finance Capital wd@k EiS t
zG@H z;r_r'kd ,fw&yf jzpfvmw,f? AD,uferf/ avm/ uarBm'D;,m;/ jrefrmwd@k [mvnf; tmqD,t
H 0ef;t0dik ;f twGi;f
0ifa&mufvmw,f? 1980 aemufyikd ;f wHcg;zGiphf ;D yGm;a&; jyKjyifajymif;vJrE_ iS t
hf wl w[kex
f ;kd zG@H z;vmwJh wkwf
aps;uGuef @J csw
d rf w
d t
hJ cg usm;awGe*g;awG&hJ pD;yGm;a&;[m cHEikd &f nftm; ydak umif;vmw,f? 1997 tm&Sp;D yGm;a&;
uyfrmS usm;awGe*g;awG ta&cGu
H |wo
f mG ;ayr,fh wkwpf ;D yGm;a&;tif*sif tm;aumif;r_a=umifh emvefxjrefcw
hJ ,f?
'gayrJh olw@kd &hJ pD;yGm;a&; (Ekid if aH &;vnf;ygw,f) rd'k ,f[m wEdik if eH @J wEdik if H rwlb;l ? wcsKd @u 0efaqmifr_
pD;yGm;a&; t"duxm;w,f? bm/ ukeo
f ,
G /f qufo,
G af &;/ ynm/ use;f rm/ [dw
k ,fc&D;oGm;pojzifh jzpfw,f?
(a[mifaumif/ xdik 0f rf/ pifumyl)? tm;vH;k vdv
k u
kd Edik if jH cm;aiG&zd@k yd@k uek Of ;D pm;ay; Export Orientation pepfusio
hf ;kH
w,f? 'Dpepf&@J tm;enf;csuu
f Edik if jH cm;t&if;tES;D (Aids Grants FDI ponf) tay: wzufowfrcDS &kd wm
jzpfwt
hJ wGuf trsKd ;om;pD;yGm;a&; zH@G z;r_ukd xdcu
kd rf &_ w
dS ,f? aumfy&kd w
d f bmt&if;u cGaJ y;wJah 0pkuo
kd m ud,
k u
f
&wm jzpfw,f? 'gawmif Edik if aH wmfu tjynft
h 0 &wmr[kwb
f ;l / vufa0cHt&if;&Siaf wGu &wmjzpfw,f? oGi;f ukef
tpm;xd;k pD;yGm;a&; Import Substitution u trsKd ;om;pD;yGm;a&;eJ@ pufrz_ HG z;a&;udk tm;ay;w,f? vG,v
f ,
G af wmh
r[kwb
f ;l ? ud,
k t
hf m;ud,
k u
f ;kd &w,f? 'DEpS cf u
k rkd #r#ww usio
hf ;kH (Oyrm wkw/f b&mZD;) oifah =umif; pD;yGm;a&;
ynm&Sif wcsKd @u zG@H z;qJrsm;od@k owday;w,f?
JG efxdu
k v
f yk +f yD; jrefrma&$@ajymif;tvkyo
f rm;rsm; iSm;um wqifch H
ckq&kd if xdik ;f wd@k rav;wd@k u FDI vufcu
aoG;pkyw
f m cHae&w,f? awmifu&kd ;D ,m;/ a[mifaumif/ xdik 0f rf/ pifumyl pwJEh ikd if aH wGu FDI wqifch H uefxdu
k f
vky+f yD; ArmjynfrmS &if;ES;D jrKyfEaHS e=uw,f? pifumylu bma&; ukeo
f ,
G af &; wqifch =H um;yGpJ m;vkyw
f m cHae&
w,f? ynm/ use;f rmpwJh 0efaqmifrt
_ &yf&yfwiG v
f nf; olw@kd uykd J rScD akd e&w,f?
FDI qdw
k m ESpzf ufomG ;"m;vdyk ?J rScD v
kd eG ;f &if rdat;ESpcf gem jzpfr,f? Edik if pH akH umfyakd &;&Si;f }u;D rsm;bufu=unf&h if
t&if;wify@kd +yD; tjrwf}uD;}uD; ,lr,f? t&if;wify@kd w,fqw
kd m pDrcH ef@crJG /_ aps;uGuaf 0pk/ twwfynm/ pufu&d ,
d meJ@
uke=f urf;wydik ;f wify@kd wm (a&mif;wm) yJ? olw@kd u jrwf+yD;om;yJ? zG@H z;qJrsm;bufu vl (vkyt
f m;) eJ@ ajr (ydik ef uf
tcsKyftjcm/ obm00ef;usi)f pdu
k &f w,f? ,lwwfrS pDrcH ef@crJG /_ aps;uGuaf 0pk/ twwfynm/ pufrt
_ ajccH ud,
k q
hf D

34

_ynfolhtm%m
userf ,f? r,lwwf&if u|ecf v
H u
kd &f wmeJ@ wdik ;f jynfysuo
f mG ;wmyJ tzwfwifr,f? ud,
k Ehf ikd if rH mS 0gxu
G af yr,fh
vuf,ufuef;u rwufao;bl;? opf/ ausmufrsuu
f tp a&eH"mwfaiG@/ oHr%d/ a=u;eDponf xGuaf yr,fh yvyf
pwpftaphutp 0g,mu;rS tyftxd jynfyu wifoiG ;f ae&w,f? ud,
k b
hf ufu rSeu
f efwahJ y:vpD&rdS S ESpaf phv@kd
pm&if;&Si;f wJt
h cg vkyif ef;wckv;kH ud,
k v
hf ufu,
kd ahf jc vnfywfEikd rf ,f? 'Dae&mrSm jzwfajymzd@k vw
kd mu olrsm;
Edik if aH wGrmS vkyif ef;pmcsKyfoufwrf; ESpf 30 qdw
k m trsm;qH;k yJ? jrefrmjynfrmS u ESpf 60 wd@k &5 ESpw
f @kd jzpfaew,f?
a[mifaumifu|e;f udk t*Fvyd u
f v
kd ekd t
D jzpf ESpf 100 pmcsKyfe@J iSm;vdu
k &f ovdyk ?J
tqd;k qH;k tcsuu
f v#ypf pf/ pGr;f tif/ qufo,
G af &;/ yd@k aqmifa&;/ vrf;wHwm;/ ynm/ use;f rm/ aiGa&;a}u;a&;
pwJh trsm;jynfoel @J wdu
k f u
kd q
f ufpyfrv
_ nf;&Sd trsKd ;om;pD;yGm;a&; wnf+idraf &;twGuf tcsut
f jcmvnf;uswhJ
vkyif ef;rsm;udk aps;uGuw
f if yk*v
~ u
d ydik jf yKjcif;yJjzpfw,f? 'Dvyk if ef;awG[m tjrwftpGe;f OD;pm;ay;vkyif ef;awG
r[kwb
f ;l ? Edik if aH wmfu (toufaoG;a=umydik ;f udk csKyfuikd x
f m;wJ)h pDru
H ed ;f cs &if;ES;D jryEf x
HS m;&r,fh tajccHtaqmuf
ttHek @J 0efaqmifrv
_ yk if ef;rsm;jzpfw,f? ,cktcg ordik ;f 0if a&S;a[mif;taqmufttHak wGuykd if avvHwif yk*v
~ u
d
ydik jf yKae=uw,f?
d f bmt&if;twGuf
ac:qdak vh&w
dS hJ wef;wlyifqikd cf iG hf Level Playing Ground atmufrmS aumfy&kd w
txde;f tuGyrf &Sd wHcg;zGichf ikd ;f wm[m vGwv
f yfaps;uGuq
f w
kd hJ eD,v
kd pfb&,f0g' ygy?J
eD,v
kd pfb&,f0g'qdw
k m &ifE;DS jryEf rHS y_ pkH u
H kd wefz;kd (pufrx
_ w
k u
f ek )f xkwv
f yk rf t
_ pm; wefz;kd r[kwaf om
(uyfyg; tjrwftpGe;f ) xkwv
f yk rf q
_ o
D @kd ajymif;vJazmfaqmifa&;twGuf bmt&if;&J@ v_y&f mS ;r_ukd xde;f a=umif;
ay;aom taqmufttHk ,EW&m;w&yfjzpfw,f? (Edik if w
H um uGejf rLepfygwrD sm; ES;D aESmzvS,yf /JG =o*kwf 2011
rS)
(ajcmuf)
*syefp;D yGm;a&; xdik ;f r_id ;f aewm 15 ESp&f +dS yD? 2011 qlemrD EsLuvD;,m; ,dpk rd rhf _ '%fcv
H u
fkd &f wJt
h wGuf
15 ESpt
f wGi;f 5 }udraf jrmuf pD;yGm;a&;usqif;r_e@J &ifqikd af e&w,f? au;+rD[m GDP &J@ 200 ausmaf e+yD; au;
0efyd EU Edik if aH wGxuf rsm;w,f? 'gayrJh ol@au;u jynfwiG ;f au;+rjD zpfwt
hJ wGuf au;ylr[kwb
f ;l ? *syefjynfoal wG
[m pawmhaps;uGurf mS &if;ES;D jrKyfEw
HS mxuf pkaqmif;wm Saving ydo
k ef=uw,f? pD;yGm;a&;xkid ;f aewJt
h wGuf
oH;k pGrJ _ odyrf vkyb
f ;l ?
2012 'DZifbm atmufvw
$ af wmf taxGaxGa&G;aumufyrJG mS &SiZf t
kd mab; Shinzo Abe OD;aqmifwhJ
vpfb&,f'rD u
kd &ufwpfygwD LDP jywfjywfom;om; tEdik &f vmw,f? Zlvikd rf mS usi;f yr,fh txufvw
$ af wmf
a&G;aumufyrJG mS jyeftEdik &f &if *syefEikd if aH &;avmuudk LDP jyefvnf}u;D pd;k awmhrmS jzpfw,f? LDP [m ppf+y;D acwf
*syefEikd if aH &;avmurSm tpOftquf pd;k rd;k vmcJw
h hJ ygw}D uD;jzpfw,f? 2007 rSm 'Dru
kd &ufygwD DPJ udk _;H edrchf +hJ yD;
tmab; Ekwx
f u
G cf &hJ w,f? ,ck jyefvnftEdik &f vmwJh tmab;[m *syefp;D yGm;a&;udk tm;opfrmefopfe@J v_@H aqmfr_
rsm; vkyv
f mw,f? ppf+y;D umv jymyHak tmufu ke;f xcJph Ofu aumfyakd &;&Si;f }u;D rsm;/ tpd;k &tr_xrf;rsm;/ a&G;aumufcH
v$waf wmftrwfrsm; trsKd ;om;a&; pdw"f mwfe@J wnDwnGww
f nf; u;pm;cJo
h vdk ,ckvnf; toGio
f pfe@J pD;yGm;a&;
Ed;k xvmzd@k vkyaf qmifvmw,f?
` }D uD;rsm;
EsLuvD;,m; ,dpk rd rhf t
_ EW&m,fa=umifh DPJ u ydwyf ifxm;wJh "mwfaygi;f zdrk sm;udk v#ypf pfurk %
tvdu
k s jyefvnfywfciG jhf yKw,f? ud,
k yf ikd t
f yk cf sKyfciG hf ay;xm;wJh 1997 *syefA[db
k %fOya'udk jyefvnfa&;qGzJ @kd
zdtm;ay;um aiGa=u;ay:vpDukd tpd;k &ucsKyfuikd w
f ,f? ppftoH;k p&dww
f ;kd jrizhf @kd e@J / *syefppfwyfukd ud,
k u
hf ,
kd u
f dk
35

_ynfolhtm%m
umuG,af &;twGuf uef@owfxm;r_rS tjynft
h 0 ppftiftm;wd;k cs@J a&; twGuf zG@J pnf;tkycf sKyfyu
kH jkd yifz@kd aqmf=o
w,f? 0ef}uD;awG ,mqluek D Yasukuni ppfocsK if;uefawmhwm/ wkwef @J tcsi;f rsm;aewJh pHcgcu
k |e;f Senkaku
f kd v_@H aqmfw,f?
(Diaoyu) udk tpd;k &u0,fwm pwmawGvyk af qmif+yD; trsKd ;om;pdwu
,cktcg tmab;pD;yGm;a&; vdk@ac:wJh bma&;eJ@ aiGa=u;v_H@aqmfr_ wqpfcsdK;tauG@udk urBmu
tmHpk u
kd af pmif=h unfah e=uw,f?
D )H du
k x
f w
k +f yD;
2010 rSm tar&duef A[db
k %f Federal Reserve u aiGpuULopfawG (a':vm 600 bDv,
aiGwdkufpmcsKyf Bonds awG wyHk}uD;jyef0,fchw
J ,f (t*Fvefvnf; tvm;wly)J ? 'Dvdk a':vmwefzdk; aps;cs+yD;
tar&duefy@kd uek af wG ,SOf yifEikd rf _ ydak umif;apum wzufEikd if aH iGaps;jrifw
h ufatmifvyk w
f mudk zG@H z;qJEikd if aH wGu
tjypfwif=uw,f? Quantitative Easing (QE) (aiGa=u; bH;k abmvatmvkyjf cif;vd@k jyef&rvm;rodyg) vd@k
ac:w,f? b&mZD;vfu aiGa=u;ppfyv
JG @kd qdw
k ,f? ,ck *syefuvnf; QE vkyv
f mw,f (,ef; 44 x&Dv,
D )H ?
tmab; Edik af jc&Sad =umif; aocsmae+yDjzpfwhJ 20012 pufwifbmtukerf mS *syef,ef;aiGaps;[m a':vmeJ@,OS &f if
16 ,ldkeJ@,SOf&if 19 txd usae+yDjzpfw,f? wefzdk;csxm;wJh ,ef;aiGawGudk zGH@z;qJEdkifiHrsm;odk@wifydk@/
qyfcsed jf yefa&muf&if ,ef;aiGwefz;kd jyefjrijhf cif;jzifh aiGa=u;aps;upm;um tjrwfxw
k af ew,fv@kd pGypf =JG uw,f?
wzufu qifajcay;wmu ,ef;aiGazmif;yGr,f (*syefA[db
k %fukd aiGazmif;yGr_ 2 txdciG jhf yKzd@k zt
d m;ay;w,f)/
'gayrJh umvwdb
k %fw;kd E_e;f udk okneD;yg; csxm;jcif;jzifh jynfwiG ;f rSm pkaqmif;r_tpm; &if;ES;D jrKyfErHS e_ @J pm;oH;k r_ukd
xd;k qGay;w,f? od@k jzifh tjyeftvSeaf xrdum oGi;f ukew
f ifoiG ;f r_ukd jrifrh m;vmapr,fv@kd qw
kd ,f? 2013 yxr
oH;k vrSm *syefpawmhaps;E_e;f jyefjrifw
h ufvmw,f?
f efprG ;f a&; twGuf 10
ppf+yD;acwf *syefp;D yGm;a&;&J@ Adou
k mjzpfcw
hJ hJ LDP taeeJ@ trsKd ;om;ydik ef uf }uHch ikd o
ESpu
f mv pD;yGm;a&;xd;k qGr_ &efyakH iG ,ef; 200 x&Dv,
D H (a':vm 228 x&Dv,
D )H (1 x&Dv,
D H ] oef;axmifaygi;f
1000) oHk;pGJzdk@ tqdkjyKxm;w,f? EsLuvD;,m; ,dkpdrfhr_umuG,fzdk@/ tajccHtaqmufttHkopfawG aqmufzdk@/
tvkyt
f udik o
f pfawG zefw;D zd@k pojzifyh gw,f? usm;topfjzpfvmr,fh ArmjynfrmS tvH;k t&if;eJ@ &if;ES;D jrKyfErHS _
vkyzf @kd vnf; ygw,f? tmz&durSm wkwu
f akd usm+f yD; tvH;k t&if;eJ@ &if;ES;D jrKyfErHS ,f? *syeft&if;wify@kd r_ v_id ;f w&yf
zefw;D +yD; xdik ;f tDaewJh pD;yGm;a&;udk wGe;f wifz@kd upm;jcif;yJ jzpfygw,f?
,cktcgrmS ArmjynfrmS *syefu tvH;k t&if;eJ@ (ODA, FDI pojzif)h pwif&if;ES;D jryEf aHS e+yD jzpfw,f? taemuf
Edik if rH sm;uvnf; 0ifa&mufz@kd wmplaew,f? eD,v
kd pfb&,f0g'eJ@twl Edik if pH b
kH mt&if;udrk cDS +kd yD; ppfAsLdu
k &ufe@J
cdek t
D &iftES;D awG wd;k yGm;zd@k wnfwchH ikd +f rJz@kd }udK;pm;csurf eS o
f r#[m wdik ;f jynfukd acsmufurf;yg;xJ qGcJ sovdo
k m
jzpfygvrd rhf ,f?
21 &mpke@J twl todOm%fyiG v
hf if; vm+yDjzpfwhJ Armjynf tzdEydS cf H vlwef;pm;aygi;f pHk trdsK;om;toD;oD;&Jh
jyif;jyif;xefxef a0zefqef@usirf u
_ kd rkcsc&H ygvrd rhf ,f?
Armjynfordik ;f udk Armjynfjynforl sm;ud,
k w
f ikd f zefw;D =uygvrd rhf ,f?
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123

36

aemufajumif;_yefrvSnhfzkdhqdkv#if

,ae@umvwGif tajymif;
tvJ qd k o nf h pum;vH k ; +yD ; v#if
aemufa=umif;jyefvSnhfrvSnhf
qdo
k nhf pum;vH;k onf tajymrsm;
vSonhf pum;vH;k wpfv;kH jzpfygvrd hf
rnf?
aemufa=umif;jyefrvSnfh
[k ajymaeol r sm;rS m orR w ES i h f
v$waf wmfOuUX jzpfonf?
v$waf wmfOuUXu qkv
d #if
orRwxufyif &Jonf/ jywfonf?
aemufa=umif;jyefvn
S o
fh al wGukd acs
r_e;f rnf [kyif ajymonf? ol@wiG f
Tok@d ajymEkid o
f nfh tajctae ykid yf idk f
EkdifEkdif&SdaeIom ajymjcif;jzpfrnf?
aemufa=umif;jyefrvSnhf [k &J&J
ajym0Hholonf aemufa=umif;jyef
vS n h f zk d @ jywf j ywf t rd e f @ ay;Ek d i f
olvnf; jzpfayvdrrhf nf?
aocsmayguf ajymEkid o
f nhf
tcsuf r S m aemuf a =umif ; jyef
vSnfh rvSnhf qdo
k nho
f abmxm;
ESifh tqH;k tjzwfonf olw@dk vufxJ
rSm &Sad eonht
f csuyf ifjzpfonf?
2008 tajccH O ya'
t& aemufa=umif;jyefvSnhfcGihf
wu,fwrf; vuf0,f&Sdxm;olrSm
umcsKyfjzpfonf? ok@d twGuf aemuf

a=umif; jyefrvSnhf[k ajym&JolrSm


vuf&Sd umcsKyf Adkvfrif;atmifv_dif
tay: rD;aoolomjzpfvrd rhf nf?
umcsKyfAdkvfrif;atmifvd_if
onf aemufa=umif;jyefrnfrjyef
rnf udrk l rajym? 2008 tajccH
Oya' udk xdef;odrf;umuG,f&ef
wyfrSmt"duwm0ef&Sdonfqkdaom
tajccHOya'yg tcsufudk ajymae&
onhf tvkyo
f if umcsKyfuav;
r#om jzpfygonf?
0if - jyiform;rsm;
t"du pkd;&drfae=uonhftcsufrSm
b,fawmhaemufa=umif;jyefvn
S afh v
rvJ/ aemufa=umif; jyefvn
S chf ahJ omf
qdkonhf aomu&wufayGae&r_yif
jzpfonf? aemufa=umif;jyefrvSnfh
[k yg;pyfu ajymaeHkr#jzihf tmrcH
csuf r&Sad cs?
E_id ;f ,SOI
f ajym&rnfqv
dk #if
1947 tajccHOya'ESifh 2008 tajccH
Oya'udk tESpo
f m&t& ykid ;f jcm;xm;
onfh a&a0pnf;a=umif;rSm Ekid if aH &;
wGif ppfwyfu pdw}f udKuf/ pGuzf uf/
v$r;f rd;k / csKyfuidk x
f m;onfh tcsuyf if
jzpfygonf?
1947 tajccH O ya't&
qdkv#if ppfwyfonf umuG,fa&;

0ef } uD ; Xmeatmuf w G i f &S d a om


0efxrf;tzGJ@tpnf;r#om jzpf+yD;/
tpkd;&tzGJ@0if0ef}uD;onf oufqkdif
&m rJqENrS a&G;aumufwifajrmuf
xm;olom jzpf&rnf?
2008 tajccH O ya'
onf ppfwyfu tcsed rf a&G;tm%m
odr;f Ekid &f efEiS fh xm0pOf v$r;f rd;k csKyfuikd f
cs,fvS,fxm;Ekdif&ef OD;wnfa&;qGJ
xm;jcif; jzpfonf? ppfwyfu tm%m
odrf;Ekdif&ef tajctaeqkdonfrSm
vnf; tcsed t
f cgra&G;/ ae&ma'o
ra&G; tvG,w
f ul azmfxw
k zf efw;D
Ekdifygonf? ,if;tcsufudk oHo,
pk;d pOf;r# r&S=d uukev
f if?h
&cdik jf ynfe,f/ rdwv
D m/ OuU/H
vm;_ d ; ponh f a e&ma'orsm;rS
t=urf;zuf&rf;um;r_rsm;onf tcsed f
ra&G; aemufjyefvSnhfEkdifa&;twGuf
}uKd wifZmwfwu
dk rf r_ sm;yifjzpfygonf?
yk'fr 144 xkwfjyefjcif;/ ta&;ay:
tajctaea=unmjcif; ponfw@dkonf
a'ovuQ%maqmifaom ppfwyf
tm%odr;f r_ tao;pm;uav;rsm;
yif jzpfonf?
2008 tajccHOya't&
umcsKyo
f nf v$waf wmfuv
k d nf;aumif;/
tpk;d &tzG@J uv
kd nf;aumif;/ umvHu
k kd
37

_ynfolhtm%m
vnf;aumif;/ ykdifydkifEkdifEkdif v$rf;rdk;
csKyfuidk x
f m;Ekid o
f nf? ppfwyfuv
kd nf;
pdw}f udKuf cs,v
f ,
S /f pDr/H pD&if/ cef@cJG
ykid cf iG fh &&Sx
d m;onf?
xd k t csuf r sm;ud k ry,f
zsuf E k d i f o r# aemuf a =umif ; jyef
rvSnfh yg[k ajymaejcif;onf ,Hw
k rf;
pum;r#om jzpfaeayvdrrhf nf? 90
a&G;aumufy&JG v'f od&v
dS m&onhf
tcg (e0w) ppftpk;d &onf umcsKyf
Adkvfapmarmif uwdpum;ESihf Adkvf
apmarmifudk ypfy,f/ z,f&Sm;um
anmifEpS yf if pDru
H ed ;f udk azmfxw
k f
cJo
h nho
f mu txift&Sm; &Scd o
hJ nf
r[kwyf goavm?
aemufa=umif;jyefrvSnf h zk@d
qkv
d #if ppfwyfukd wpfvufuidk v
f yk +f y;D
EkdifiHa&;pD;yGm;a&;wGif 0ifa&muf
v$rf;rdk;pGuf zufaeonhf ppftkyfpk
tqufquf. vkyfenf;vkyf[efudk
tajctjrpfrpS I y,fzsuyf pf&vdrrhf nf?
,if;ok@d ppftyk pf k tquf
quf. tpOftvmvkyef nf;vky[
f ef
udk ry,fzsuEf idk o
f r# aemufa=umif;
jyefvn
S fh rnhaf b;tE &W m,f&+dS rJ &Sd
aevdrfhrnf? EkdifiHa&;ygwD/ tvkyf
orm;or*~/ v,form;or*~/ pme,f
Zif;or*~/ ausmif;om;or*~/ vlra_ &;

toif;tzG@J tp&Sad om 'Dru


dk &ufwpf
taqmufttHrk sm; wnf&/dS &Sio
f ef/
zG@H +zdK;/ }uDxmG ;Ekid rf u
_ kd zdEydS /f wm;jrpf/
ydwfyifuef@owfxm;onfh rw&m;
aom Oya'rSeo
f r#uv
kd nf; zsuo
f rd ;f
ypf&rnf?
ok@d ygI rnfonht
f qifrh qkd
wyfwiG f wm0efxrf;aqmifqjJ zpfv#if
Ekid if aH &;wGif vH;k 0 rygoih/f Ekid if aH &;wGif
yg0ifvv
kd #if wyfrw
S &m;0if Ekwx
f u
G f
+yD;rSom yg0ifaqmif&u
G &f rnf?
tpk;d &tzG@J ukd oufqidk &f m
rJqENe,frsm;rS jynfov
l x
l rk q
J ENjzihf
a&G;aumufwifajrmS ufco
H rl sm;jziho
f m
zGJ@pnf;&rnf?
ppfwyfjyKjyifajymif;vJa&;/
(Professional Army) jzpfa&;/ Adv
k f
rif;atmifvid _ af jymaeonhf (Standard
Army) jzpfa&;wkd@twGufqkdv#if
yxrOD;pm;ay;vkyf&rnhfvkyfief;rSm
ppftkyfpktqufqufu ppfwyfudk
wvufukdifvkyf+yD; EkdifiHa&;vkyfae
onhv
f yk [
f efEiS fh pD;yGm;a&;vkyif ef;ukid f
ief;}uD;rsm;wGif ppfwyfu csKyfudkif/
cs,fvS,fpGufzuf vkyfaqmifaer_
tm;vHk;udk tajccHrSpI y,fzsuf
ypfa&;yifjzpfonf?

EkdifiHa&;ESihfpD;yGm;a&;wGif
ppfwyfu Adkvfusv$rf;rdk; cs,fvS,f
aeor# (Professional Army)/
(Standard Army) b,fawmhrS
jzpfvmEkdifrnfr[kwfyg? azazxl
axmifcahJ om wyfrawmf jyefjzpfz@dk
qkv
d #if ppfwyfonf Ekid if aH &;/ pD;yGm;a&;
wk@d EiS fh jywfjywfppJ J vrf;cG&J vdrrhf nf?
,if;okd@r[kwfv#if ckdeDwyfrawmf/
v,ford ;f ,modr;f wyfrawmf/ jynf
olvx
l u
k kd zdEydS o
f nhf wyfrawmfom
jzpfaeayvdrfhrnf?
okd@ygI aemufa=umif;jyef
vSnafh pEkid rf nfh a&cHajrcHrsm;ESifh tikwf
twuf tqG,t
f yGm;rsm; wu,fwrf;
ukefpifatmif &Sif;vif;z,f&Sm;rnf
qkdv#if 2008 tajccHOya' ukd
yjyifzmax;ae&Hrk #jzihf rjzpfEidk af wmh
yg? 2008 tajccHOya'udk zsuf
odr;f +y;D tajccHOya'opfa&;qGaJ &;ESifh
ppfwyfjyKjyifajymif;vJa&;ukd w+yKd iw
f nf;
vky=f u&ygvrd rhf nf?
2008 tajccHOya'udk
jyKjyifzmax;&Hkr#om &nfrSef;csuf
xm;ae=urnfqdkv#if 0if - jyif
orm;rsm; taejzihf aemufa=umif;
jyefvn
S v
fh rd rhf nf [laom wap>}uD;
jyKor# Ek=u&ayvdrrhf nf?

,if;ok@dr[kwv
f #if cked w
D yfrawmf/
v,ford ;f ,modr;f wyfrawmf/
jynfov
l x
l u
k zkd Ed ydS o
f nhf wyfrawmfom
jzpfaeayvdrrhf nf?

38

a'gufwmarmifarmif&@J
1988 tHk uGr_ pmtkyf

(1) a'guw
f marmifarmif&@J 1988 tHk ur_ pmtkyu
f kd jynfwiG ;f rSm jyefvnfxw
k af 0wm
awG@&w,f?
a'guw
f marmifarmif&@J 1988 tHk ur_ ta=umif;a&;xm;wJph mtkyu
f kd
t&ifuwnf;u zwf&w,f? a0zefcsuaf wGvnf; a&;+yD;+yD? 'ga=umifh
ra&;awmhbl;?
2012 ck/ 'DZifbmvrSm pmtkyt
f jzpf xyfrx
H w
k af 0vmw,f?
bma=umifx
h w
k o
f vJ? bm&nf&,
G cf su&f o
dS vJ? 'D (2) ckukd
apma=uma0zefygr,f?
orRwjzpfcsiw
f ,fv@kd ajymwJh a':atmifqef;pk=unfukd
owif;pum;yg;csiw
f m jzpfvrd rhf ,f? 2008 tajccHOya' &J@y'k rf 59 (p)
udk ausmjf zwfz@kd t&ifvyk yf gO;D vd@k ajymwmyJ? (pmtky&f @J
aemufq;kH pmrsuEf mS 2 rsuEf mS udk =unfyh g?)
(2) ArmjynfrmS xkww
f mudk jrefrmbmomjyef+yD;xkww
f m rvkyb
f J t*Fvyd v
f ykd J
xkww
f mvnf; owdyrdw,f? tajccHOya'jyifz@kd v$waf wmfrmS
aqG;aEG;=uawmhrmS udrk aD tmif }uH@zG@H ygweD @J 25 aom ppfAv
kd t
f rwfawGukd
owdyrdatmifxw
k w
f meJ@ wlw,f?
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901

39

OD;Ek&@J wmawpaeom;pmtkyf
a0zefcsuf

bma=umifh a0zef&ovJ? uG,v


f eG o
f al &;wJh pmtkyu
f kd a,bk,stm;jzifh Auy u a0zefavhr&Syd g? jyefvnf racsy
Edik o
f u
l kd a0zefwm[m Edik if aH &; ,kwn
f o
Hh rd zf si;f wm vk@d ,lqvd@k ygy?J
OD;Eku,
G v
f eG af yr,fh jynfwiG ;f ppf tarGu &Sio
f efuse&f pfcv
hJ @kd a0zefz@kd vw
kd myg?
jynfwiG ;f ppf udk pwifwu
kd cf u
kd cf =hJ uwJh acgi;f aqmif}uD;awGtm;vH;k uG,v
f eG =f uyg+yD? olw@kd wa,mufrS
OD;Ekvkd ra&;cJ=h uyg?
om;orD;awGzwfz@kd q+kd yD; (OD;Ekvykd )J udak usm+f idr;f vnf; a&;cJyh gw,f? olao+yD;rS xkwcf six
f w
k v
f @kd rSmcJw
h ,f?
ol@om;orD;awGu rxkwaf 0bJ xm;ygw,f? OD;Ekuawmh om;orD;twGuf wrifoufouf a&;cJw
h mvd@k
ajym+yD; wyifwnf; pmtkyt
f jzpfyg xkwyf gw,f? (1998 rSm tdE,
dN rSm xkww
f ,f?)
a0zefcsuf
yxrqH;k a0zef&rSmu
yk*v
~ u
d b0udk tao;pdwf wpfwpfccG aG &;wJh OD;Ek[m Edik if aH &;b0udak wmh vdck siw
f mudyk J uGu+f yD;a&;w,f?
Oyrmwckjy&&if pwmvifacwfu Z'g;aemhAt
f pD&ifcpH ma=umifh Auy u vufeufuikd w
f u
kd yf JG wdu
k w
f ,fqw
kd hJ
pGypf cJG suu
f kd us,u
f s,jf yef@jyef@a&;ayr,fh 1947 Zefe0g&v
D u Auy &J@ zqyv/ uGejf rLepf
nD!w
G +f yD; t*Fvyd ef ,fcs@J orm;udk aemufq;kH wdu
k yf JG wdu
k =f uzd@k urf;vSr;f csuu
f kd pmwa=umif;rS
ra&;bl;?
40

_ynfolhtm%m
tJ'D aemufqHk;wdkufyGJvrf;pOf t& zqyv uGefjrLepf tjyeftvSefay;pmrsm;udpPvnf;
pmwa=umif;rS ra&;bl;? (a&;wmu Adv
k af tmifqef; vky}f uHc&H +yD;pu ole@J ocifoef;xGe;f
wdik ;f jynfvn
S +hf y;D vlowf0g' _wcf sa&; vkyw
f ek ;f u ocifoef;xGe;f udk um;ay:rSm ajymwmawG
udk a&;w,f?) (ESpu
f ,
kd =f um;ajymwmrSm ol@bufu ajymwmawG a&;w,f? ocifoef;xGe;f u
usq;kH vd@k td;k aqG;ae+yD?)
yd+k y;D xif&mS ;wmu Auy &J@ 55 vrf;pOf t& urf;vSr;f csuef @J ywfouf+y;D wpGe;f wprS ra&;bl;?
(tJ'v
D rf;pOfu OD;Ek rd;k xdatmif ajrm ufyifx
h m;wJh ck&u
S zf ef @J armfpw
D ek ;f wd@k t}uH ycsuu
f kd Auy
u vufcx
H m;wmyJqw
kd m OD;Ek odrmS yg?)
aphpyfaqG;aEG;a&; udk zqyv xJrmS b,fvakd qG;aEG;=uovJqw
kd mawmh bmrS
ra&;bl;?
ocifu,
kd af wmfri_d ;f &J@ =um;0ifru
_ kd wpGe;f wprS ra&;bl;?
a&;r,fah &;awmh tywfwu
kd af &;udk olprG ;f pGr;f wrHvyk cf w
hJ mawG a&;w,f?
bmoabmvJqakd wmh
aphpyfaqG;aEG;a&; b,fawmhrrS vkyef @J tnHrh cH&if tywfwu
kd yf pf qdw
k hJ vrf;pOf udk tarGay;aewmyJ?
tJ'D tarGq;kd u 21 &mpk&@J 'kw,
d q,fpEk pS t
f xd &Sio
f efaewke;f yJ? tJ'D tarGq;kd &Sad eor#
Armjynf b,fawmhrS +ird ;f csr;f a&;eJ@wnf+ird rf _ &rSmr[kwb
f ;l ? +ird ;f csr;f wnf+ird rf r_ &S&d if zG@H z;wd;k wufa&; ajymwm[m
Avmpum;yJ?
ordik ;f okawoDawGtwGuaf wmh tusKd ;&Sw
d ,f?
zqyv xdyo
f ;D awGu Adv
k af e0if;udk b,fvakd rG;jrLcJo
h vJqw
kd mudk od&r,f?

tJ'D tarGq;kd &Sad eor#


Armjynf b,fawmhrS
+idr;f csrf;a&;eJ@wnf+idrrf _
&rSmr[kwb
f ;l ?

41

_ynfolhtm%m
1949 wke;f u umuG,af &;0ef}u;D avmufyrJ eS ;f wJh Adv
k af e0if;[m 1950 rSm 'kw,
d 0ef}u;D csKyf jzpfomG ;w,f?
'guvnf; udak usm+f ird ;f &J@ tuGuyf g? (tar&duefoak woDwOD;a&;wJh Making Enemies udk zwf=unfyh g?
'Dpmtkyf jrefrmbmomjyefr,f =um;w,f? aumif;w,f?)
zqyv tpd;k &u ay:vpDcsrw
S yf akH wGukd od&r,f? zqyv xdyo
f ;D awGwiG ;f qufqaH &;udk od&r,f?
wjcm;yk*Kd~ vfawGa&;wJh pmtkyaf wGe@J wdu
k q
f ikd =f unfzh @kd awmh vdw
k ,f? 'grS trSeo
f &d rSm jzpfw,f?
'Dpmtkyf b,fwek ;f u a&;ovJ?
wtkyv
f ;kH rSm &Sm=unfw
h ,f? rawG@b;l ? jynfwiG ;f rSm xkww
f t
hJ cg ygvmrvm; rodb;l ? ygoifw
h ,f?
OD;Eku Adkvfae0if; tm%modrf;yGJvkyfwJh (1962) rSm jzwfxm;wmudk =unfh&awmh ol Armjynfudk
jyefvm+yD;rS a&;wmvd@k xifw,f?
ed*Hk;
t}uH}uD;wJh/ tm%mavmb&SdwJh Adkvfae0if;ta=umif; zqyv acgif;aqmif;awG odwmaemufus
oGm;w,f? 'ga=umifh ppftm%m&Sipf epf u &mpkEpS w
f 0ufausmf rif;rlchJ - rif;rlqyJ J jzpfw,f?
OD;Eku olw@kd acgi;f aqmifpx
k rJ mS touft&Snq
f ;kH vd@k ajymEdik w
f ,f? 1990 a&G;aumufyu
JG kd olrcD w
hJ ,f?
a&G;aumufyGJ 0ifw,f? trwfavmif;awG &mcsD+yD; 0ifcJhw,f? (1960) &v'frsdK;&r,f xifcJhyHk&w,f? 'gayrJh
ol@trwfavmif;awG&@J pkpak ygi;f touf avmufrS ol@ygwD rJ&cJo
h vm;qdw
k mawmh wGurf =unfv
h @kd rodb;l ?
wckaocsmwmu 1988 vlxt
k kH ur_tvGerf mS wacwfajymif;cJ+h yD qdw
k mudk oloo
d mG ;vdrrhf ,f?

t}uH}uD;wJ/h tm%mavmb&Sw
d hJ Adv
k af e0if;ta=umif;
zqyv acgi;f aqmif;awGow
d m aemufusomG ;w,f?
'ga=umifh ppftm%m&Sipf epf u &mpkEpS w
f 0ufausmf
rif;rlchJ - rif;rlqyJ J jzpfw,f?

42

v,f,ma_r
_y\em
a_z&Si;f a&;
vrf;ESpo
f ,
G f

wkdif;jynf jy\emawGxJrSm
v,f,mjrjy\emeJ@ v,form;jy\em[m
tcsuftcsm
wkid ;f oljynfom; jynfov
l x
l k au;wifEeHG pfaewJh wkid ;f jynfudk om,m0ajymwJw
h idk ;f jynf/ pnfyifz@HG +zKd;wJh wkid ;f jynfv@dk
b,fenf;eJ@rS rac:Ekid yf gb;l ? 'gudk LDC b0 usa&mufc&hJ wJh wkid ;f jynf&@J tajctaeu txift&Sm; azmfjycJ+h y;D om;yg?
tckaum b,fvt
dk ajctaerSm usa&mufaeygovJ?
t&yfom;ta&+cKH ppftpk;d & wufvmumprSm jynfov
l x
l &k @J qif;&JErG ;f yg;r_ av#mch sa&;ukd orRwOD;ode;f pdeu
f
tckyJ ajr}uD;u a&$o;D awmhrvkv
d dk [dwef @J [efe@J au;a=umfcw
hJ myg? tckawmh OD;a&$ref;u 'Dupd u
P dk rwwfomyJ
xGuaf jymvmae&yg+yD? jynfov
l x
l k qif;&JErG ;f yg;r_ &mckid Ef e_ ;f 26 xuf ykEd idk w
f ,fv@dk ajymygw,f// 32 &mckid Ef e_ ;f uae
26 &mckid Ef e_ ;f ok@d av#mch sEidk +f yDqw
dk hJ um;vk;H xkwrf u
_ ae avoHajymif;vJvmwmyg? 26 &mckid Ef e_ ;f xuf b,favmuf
ykrd vJ qkw
d mawmh olvnf; od[efrwlygb;l ? 'gq&dk if b,frmS vJ qif;&JErG ;f yg;r_Ee_ ;f av#mch sEidk w
f ,fqw
dk m?
wkid ;f jynf&@J vlO;D a& oef; 60 ausmf &Sw
d ,fq&dk if vlO;D a&&J@ 70 &mckid Ef e_ ;f [m aus;vufawm&GmrSm aexkid =f uolrsm;yg?
aus;vufae rdom;pktm;vk;H &J@ xuf0uf&w
dS hJ ta&twGuu
f ajrrJ,
h mrJah wG jzpfae=uygowJ?h ppfwrf;awGu
axmufjyaeygw,f?
aus;vufae jynfoal wG&@J 35 &mckid Ef e_ ;f [m tpm;tpm 0,fpm;Ekid zf @dk wESpv
f ;Hk aiGacs;ae&w,fv@dk qkyd gw,f?
aus;vufae jynfoal wG&@J &mckid Ef e_ ;f 50 [m wESprf mS 2 v 0rf;pm rvkaH vmufwhJ qif;&J'u
k Q cHpm;&ygw,f?
'g[m tiwfab;ygyJ? 'D'kuQcHpm;ae&wJh aus;vufae jynfolawG&J@OD;a& b,favmufrsm;jym;rvJqkdwm
pOf;pm;=unfh eHk @J odEidk yf gw,f? 'g[m rDcs8D efwuUov
dk ef @J orRw&J@ t}uHay;tzG@J ok;H zG@J e@J zG@J pnf;xm;wJh jrefrmhz@HG +zdK;
wk;d wufa&; t&if;tjrpftzG@J tpnf;u a&;om;jyKpkwhJ pmwrf;t&qkad wmh OD;a&$ref;u qif;&JErG ;f yg;r_tajctaeukd
xGu+f yD; xkwaf zmf0efcv
H u
dk &f ykyH gy?J 'g av#mah v#mah ygah ygh ajymoGm;wmyg? qif;&JErG ;f yg;r_Ee_ ;f [m wu,fwrf;rSm
'gx
h uf trsm;}uD; jrifrh m;Ekid w
f ,fv@dk ynm&Sirf sm; wGuq
f ae=uygw,f?
43

_ynfolhtm%m
awmifov
l ,form;awG[m qif;&Jjcif; oHo&m Vicious Cycle yifu
h t
l rd af xmifacsmuf cobweb
trap wk@d udk t+rJwap &ifqidk cf pH m;ae&w,fv@dk vnf; abm*aA'ynm&Siaf wGu axmufjyxm;ygw,f?
qif;&JrE_ e_ ;f xm;uk=d unf&h if aus;vufu +rKd@jyxuf 2 qcef@ ykjd rifah ew,fv@dk vnf; od&ygw,f? aus;vuf&@J
qif;&JEGrf;yg;r_[m qif;&JEGrf;yg;r_tcsKd;&J@ &mckdifE_ef; 85 txd &Sdaew,fvkd@ qkdygw,f? aus;vufae vlOD;a&&J@
trsm;pk}uD;[m tvkyv
f ufrhJ jzpfae=u&w,fv@dk vnf; qkyd gw,f? 'g[m ajrrJ,
h mrJh jzpf&jcif;&J@ tusK;d qufyg?
aus;vufae ausmif;wufvOl ;D a&&J@ &mckid Ef e_ ;f 80 cef@ ausmif;xGuaf e=u&wmvnf; ppfwrf;aumuf xm;ygw,f?
'ga=umifh Armjynfu qif;&JErG ;f yg;olawG ode;f oef;cs+D yD; olwyg;Ekid if rH mS atmufusaemufusc+H yD; tvkyx
f u
G v
f yk f
ae&wm xif&mS ;wJh oufaoygy?J &Gmvk;H u|wef ;D yg; olwyg;wkid ;f jynf xGut
f vkyv
f yk &f wJh aus;&Gm awGvnf; renf;
ygb;l ? v,form;awG ynmrwwfawmh acwfrpD u
dk yf sK;d a&; enf;ynm zG@H +zKd;wk;d wufa&;awGqw
dk m ajymraeyge@J awmh?
qif;&JErG ;f yg;r_ tjrifq
h ;Hk &mckid Ef e_ ;f ok@d a&muf&adS ewm[m wkid ;f &if;om; vlrsK;d pkrsm; aexkid &f m &Sr;f jynfe,f/
&ckid jf ynfe,fe@J csi;f jynfe,fw@dk jzpfaewmukv
d nf; xl;jcm;csut
f jzpf awG@&ygw,f? {&m0wDwidk ;f eJ@ rEWav;wkid ;f wk@d
[mvnf; qif;&JErG ;f yg;r_Ee_ ;f tawmfjrifw
h m awG@&ygw,f? wkid ;f &if;om;rsm; aexkid &f m jynfe,f awGqw
dk muvnf;
rd&;dk zvm awmifol v,f,mvkypf m;olrsm;eJ@ zG@J pnf;xm;wmygy?J wkid ;f jynf qif;&JErG ;f yg;wm rzG@H +zKd; rwk;d wufwmukd
aus;vufu t"du a&mifjyef[yfjyaeygw,f? aus;vufqif;&JErG ;f yg;r_[m ajr,mjy\emawGay:rSm vk;H 0tajcjyK
ygw,f? ajr,mjy\em[m jynfaxmifpjk y\em&J@ t"duuswhJ tpdwt
f ykid ;f vk@d qkv
d mae=uyg+yD?
ajr,mjy\emqkdif&m azmfjycsufaygif; ajrmufjrm;pGm&J@ Zmpfjrpf
qif;&JErG ;f yg;r_ jzpfapwJh ajr,mjy\em&J@ azmfjycsuaf ygi;f rsm;pGm &Syd gw,f?
f cgr[kwf rk;d &GmoGe;f r_ jy\em/
ajrae&m cGaJ 0r_e@J vkyyf idk cf iG jhf y\em/ ajymif;vJvmwJh &moDOwke@J tcsed t
pku
d yf sK;d a&;xde;f odr;f r_ nHzh si;f wJh jy\em/ o,f,yl @dk aqmifa&; p&dwjf y\em/ aus;vufqidk &f m aiGa=u;tzG@J tpnf;rsm;
tm;enf;r_ jy\em/ acs;aiGjy\em(v,form;rsm;&J@ au;+rjD y\em)/ enf;ynm ulnyD yHh ;dk r_ jy\em/ v,f,m
pku
d yf sK;d a&;twGuf vkt
d yfonfh oGi;f tm;pk &&Sad &; jy\em/ v,f,mxGuu
f ek t
f wGuf oifw
h ifrh #wwJh a&mif;aps;
jy\em rsm;utp uufjy\em c&kjy\emrsm; tqk;H ygy?J (jrefrmEkid if rH mS uufzsuq
f ;D r_ tEW&m,fa=umifh
ESppf Of pyg;txGuf pkpak ygi;f &J@ ig;&mckid Ef e_ ;f uae 60 &mckid Ef e_ ;f txd &Sad ewma=umifh 'Dvdk oD;ESzH suw
f &d p>mefawG&@J
jy\em[mvnf; ao;i,fw,fv@dk rqkEd idk yf gb;l ?)
'gayrJh obm0tEW&m,fawGuvG&J if usew
f t
hJ csuaf wG tm;vk;H [m wkid ;f jynf&@J ajr,mpepfudk t&if;cH+yD;
ay:ayguv
f m&wJh jy\em jzpfygw,f? wkid ;f jynf&@J ajr,mpepfjy\em[m ukv
d edk aD cwfup+yD; 'Duae@tcsed t
f xd
qufvufwnf&adS ewJh jy\emyg? orkid ;f pOftqufqufrmS wufvmor# ppftpk;d &tqufquf tygt0if tpk;d &
awGe@J v,form;awG=um;u t"dujy\em[m 'Dv,f,majrpepf jy\em jzpfygw,f? wku
d yf t
JG aeeJ@ ajym&&if
tpkd;&awG usm;uefay;xm;wJh ajr&Sifpepfe@J v,form;awG&@J wkdufyGJ jzpfygw,f? wkdufyyGJ kHpHajym&&if omef
trsK;d rsK;d aom v,fvyk o
f l v,fyidk af &;wku
d yf JG jzpfygw,f? v,fvyk o
f l v,fyidk af &; wu,fwef; r&ao;or# wenf;
tm;jzifh ajr&Sipf epf toGio
f meftrsK;d rsK;d eJ@ qufvufwnf&adS eor# v,f,majrjy\emeJ@ v,f,majr wku
d yf JG
awG[m qufvufwnf&adS eOD;rSm jzpfygw,f?
rsuaf rSmuf umvrSmawmh t&yfom;ta&+cKH ppftpk;d &[m ppfvuf0g;}uD;tkyf ajr&Si}f uD;pepfudk usio
hf ;Hk
aeygw,f/ ppfvuf0g;}uD;tkyf ajr&Si}f uD;pepfxrJ mS ppfAv
dk cf sKyfe@J ppft&m&Sad wG/ ppfwyf/ &Jpcef;eJ@ &JrLS ;t&m&Srd sm;/
cked rD sm;/ }uH@z@HG acgi;f aqmifrsm;/ +rKd@e,ftyk cf sKyfa&;rSL;rsm;/ aus;&Gmtkycf sKyfa&;rSL;rsm;/ aus;vuftm%mykid rf sm;eJ@
44

_ynfolhtm%m
vufyg;aprsm; yg0ifaewmukd ykrd x
dk if&mS ;pGm awG@jrifvm&ygw,f? (v,f,meJ@ qnfajrmif;Xmeonfyifv#if v,form;eJ@
tusK;d wlq+dk yD; v,f,majr odr;f yku
d &f ,lxm;r_rsm; &Sad eygw,f)
rsuaf rSmuf ajr,mjy\emawGxu
J t"duuswhJ jy\emawG b,fvq
dk ufvuf jzpfay:aeovJqw
dk m
avhvmpl;prf;oifyh gw,f?
v,f,majrrS au;+rD jy\em
v,form;awG uk,
d w
f idk af jymjywJh olw@dk &ifqidk af e&wJh tcuftcJawGxrJ mS au;+rjD y\em[mvnf; t"duuswhJ
jy\emw&yf jzpfygw,f?
Armjynfu v,form;rdom;pk xuf0ufausmaf vmuf[m ajrrJ,
h mrJh jzpf=u&/ tvkyv
f ufrhJ jzpf=u&/
0rf;pm rvkaH vmuf=u? 0rf;pmtwGuu
f dk aiGacs;=u&/ tau;wif=u&? tau;qyfz@dk aiGxyfacs;=u& 'Dvedk nf;eJ@
tau;oHo&mxJ 0Jvnfae=uygw,f? 'gu tykid ;f wykid ;f yg?
aemufwykid ;f uawmh v,f,mpku
d yf sK;d a&;pepfEiS hf wku
d f u
kd q
f ufo,
G af ewJh tau;jy\em jzpfygw,f?
pku
d yf sK;d p&dwf acs;aiGawGe@J ywfoufwhJ tau;jy\emyg?
pku
d yf sK;d a&;p&dwt
f wGuf pku
d yf sK;d a&;b%fu acs;ay;wJah iG[m (1998-1999) wke;f u wESpu
f dk 21 &mckid Ef e_ ;f
twkd;,lcJhygw,f? jyify twkd;}uD;pm; aiGacs;olawG 20 &mckdifE_ef; twkd;,lae=uwmukd xnfhajymp&mawmif
rvkad wmhyg? tpk;d &uk,
d w
f idk f v,form;awGudk au;wifu|ejf zpfwhJ b0a&mufatmif wGe;f yk@d cw
hJ myg? aemufyidk ;f rS
'Dtwk;d E_e;f ukd wpwp av#mch svmcJw
h myg? 2010 ckEpS u
f srS pku
d yf sK;d a&;p&dwf acs;aiGtwd;k ukd 13 &mckid Ef e_ ;f ok@d av#mch s
vku
d yf gw,f? 'guvnf; tmqD,aH 'owGi;f rSm twk;d E_e;f trsm;qk;H jzpfygw,f?
pku
d b
f %fu acs;aiGay;&mrSmvnf; v,form;awGtwGuf jy\em jzpfapygw,f? 'DEpS rf mS qk&d if pku
d yf sK;d
&moD a&mufvmvk@d wvawmif ausm+f yD/ pku
d pf &dwaf cs;aiGawG r&ao;vk@d v,form;awG tjyifuae aiGacs;ae
&yg+yD? v,form;awGtwGuf pku
d pf &dwf acs;aiGawG bDv,
D H waxmifausmf (1000) xJu 22 &mckid Ef e_ ;f om
aiGxw
k af y;Ekid af o;w,fv@dk od&ygw,f?

45

_ynfolhtm%m
ESppf Ofvv
dk dk acs;aiGawGudk v,form;awGxu
H awmif;cH&mrSm tcsed af pm+yD; awmif;cHygw,f? 'ga=umifh
v,form;awGu aiGray:ao;rD tjyifrmS aiGacs;+yD; jyefqyf=u&w,f? 'Dvedk @J v,form;awGcrsm tau;ay:
tau;qif+h yD; cg;usK;d rwwf au;0ef&@J zdp;D jcif;ukd cHae=u&wmyg?
rsuaf rSmufrmS pyg;r[kww
f hJ tjcm;oD;ESH pku
d pf &dwaf cs;aiG w{u 2 aomif;E_e;f ay;ygw,f? 'DaiGyrm%[m
tjyifu acs;xm;wJh aiGawGtwGuf twk;d ay;Ekid f aHk vmufom &Sw
d ,fv@dk v,form;awGu &ifziG ahf e=uygw,f?
pyg;twGuf qk&d ifawmh w{u pku
d pf &dwaf cs;aiG wode;f ausmaf usmf &ygw,f? pyg;u w{u pku
d yf sK;d a&;t&if;tES;D
yk}d uD;ygw,f? wu,fu tpk;d &acs;ay;wJh 'Dpu
dk yf sK;d a&;p&dwq
f w
dk m oGi;f tm;pk p&dwef @J tvkyo
f rm;iSm;&rf;c p&dwf
awG&@J av;ykw
H ykaH vmufom &ygw,f? 'Dawmh pku
d yf sK;d a&;p&dwf aESmifah ES;wma&m/ rvkaH vmufwma&ma=umifh
tjyifu aiGacs;&ygw,f/ 20 &mckid Ef e_ ;f wk;d yg? wv 2 aomif;/ av;v 8 aomif;? tm;vk;H w{u 2 ode;f 4 aomif;?
pyg;xGuv
f @dk jyefa&mif;awmh pyg;aps;u wif;w&m (100) 3 ode;f ? v,form;awGtwGuf w{u pyg;wif;w&m
(100) xGuzf @dk vG,u
f v
l w
S m r[kwyf g? 'Dv,form;rS rrG&J if b,fv,form; rGrJ vJ?
wu,fu olw@dk &@J v,f,mupku
d pf &dwaf cs;aiG bDv,
D w
H axmif (1000) ausm[
f m acs;aiGu
tm;vk;H &J@ 2 '\r 5 &mckid Ef e_ ;f om &Syd gw,f?
tpk;d &u v,f,muukd wu,fwrf; zG@H +zKd;wk;d wufapcsi&f if 'gx
h ufy+dk yD; v,form;awGudk zdzpd ;D pD;
ulnaD xmufy&hH rSm jzpfygw,f? urBmb
h %fuyifv#if Armtpk;d &ukd v,f,mu wu,fw;dk wufapcsi&f if twk;d e_e;f
av#mch sz@dk vkw
d ,fv@dk t}uHjyKae&wJh tajctaeyg?
twkd;}uD;pm; aemufxyf aiGacs;iSm;wJh trsKd;tpm;wckuawmh qefpyg;txl;jyK ukr`%DawGygyJ?
'g[mvnf; tpkd;&u rsufESmomay;xm;wJh ukr`%DawGyJqkdwm txl;ajymaep&m rvkdawmhygbl;? olwkd@u
pyg;ay;pepfe@J aiGacs;wmyg? olwkd@ aoG;pkyfykHuvnf; &ufpufygw,f? acs;aiGay:u twkd;,lxm;+yD;wJhtxJu
pyg;aps;rSm xyfErdS +f yD; ,lygw,f? pyg;wwif; 3600 usyf ayguaf ps; &Sw
d t
hJ csed rf mS 3400 usyef @J yJ 0,fygw,f?
'gt
h jyif tav;csed u
f v
dk nf; ykw
d ;dk +y;D ,lygw,f? pyg;wwif; 46 aygi/f wtdwu
f dk 2 wif;E_e;f ? 'gayrJh ukr%
` u
D wtdwu
f dk
aygiw
f &mjynfrh S ,lEidk rf ,fq+dk yD; v,form;qDu ck;d ,lygw,f? v,form;awG odo}d uD;eJ@ cHae&wJh tjzpfawGyg?
jyify aiGw;dk acs;pm;olawG udprP mS vnf; v,form;awG epfemwmukd tpk;d &u Oya't& bmtum
tuG,rf S ray;Ekid af =umif;/ 'Dvu
dk pd aP wG tajrmuftjrm; jzpfaea=umif; trsK;d om;v$waf wmfOuUXuk,
d w
f idk f zGi[
hf
0efcaH e&wJh tajctaeyg? 'ga=umifh v,form;awG acs;aiGawGa=umifh au;0efyydk ad e&wJh udpaP wG[m v,f,m
pku
d yf sK;d a&;eJ@ wku
d &f u
dk q
f ufpyfae+yD; tpk;d &rSm wm0ef&adS ea=umif; xif&mS ;ygw,f?
ok@d r[kwf) v,f,majrrsm;ukd "m;jywkdufvk,ufr_ jy\em
ajr,mykdifqkdifr_jy\em(
y\em(ok
ajrodr;f vk,uf&mrSm emrnfq;dk eJ@ ausm=f um;wJh tr_awG ay:xGuv
f mcJyh gw,f?
ajr,mawGudk t"rRv,
k o
l rd ;f yku
d w
f hJ ppfwyfawGxrJ mS axmufvrS ;f a&;wyfvnf; ygygw,f? tJovkd olw@dk
v,form;awGqu
D vk,uford ;f yku
d v
f u
dk w
f hJ ajr,mawGudk vljrifaumif;atmif wyftusK;d pD;yGm;twGuf tok;H cs
wmrsK;d awmif enf;enf;rS rvkyb
f J Akv
d cf sKyf}uD;0if;jrif&h @J orD; a':eef;&wem0if;&J@ r*FvmaqmifrmS vufz@JG tjzpf
ay;vku
d w
f mygy?J wu,fawmh 'Dr*Fvmvufz@JG [m v,form;awG&@J a=uuGrJ a_ wGe@J rsu&f nfpufawGv@dk qkEd idk yf gw,f?
ukv
d edk aD cwf cspw
f ;D awGawmif 'Dvrdk sK;d vky=f ur,f rxifygb;l ? ya'o&mZf rif;awG/ ya'o&mZf e,fpm;awGvyk w
f hJ
ykrH sK;d ygy?J
46

_ynfolhtm%m

Ak d v f o ef ; a&$ & J @ uk d , f a &;t&m&S d wm0ef x rf ; cJ h z l ; ol pk d ; &S d e f u v,f o rm;awG u k d aoewf e J @ csd e f


ol@vufyg;apawGu "m;eJ@vu
dk +f y;D olw@dk rw&m;odr;f yku
d x
f m;wJh v,f,majruae armif;xkww
f hJ tr_vnf; jzpfymG ;
cJw
h ,f? vufyaH wmif;eJ@ wjcm;v,f,majra'oawGrmS rD;avmifA;Hk eJ@c/JG aoewfawGe@J +cdr;f ajcmufum v,form;
awGudk v,f,majru ESix
f w
k w
f mawG vkycf =hJ uw,f?
v,form;awGudk aoewfe@J +cdr;f ajcmufy;D v,f,majru armif;xkww
f mawG tdE,
dN rSm jzpfay:cJzh ;l
ygw,f? 'gayrJh tJ'gu v,f,mvkycf if;pepfo@dk ul;ajymif;csed u
f ay:aygucf w
hJ hJ jy\em jzpfygw,f? tck Armjynfu
awmh ppfAv
dk cf sKyfawG/ cked aD wG&@J uk,
d u
f sK;d pD;yGm;twGuf v,form;awGtay: rw&m;jyKrlr_ ykpH eH @J ay:aygucf w
hJ myg?
orRwuk,
d w
f idk f v,form;awG&@J ajrawGudk rw&m;odr;f xm;wJt
h xJu {u 20 avmuf a0pk&xm;w,f
qkad wmh urf;ukeaf e+yDayg?h
tck aemufq;Hk &vmwJo
h wif;t& orRw&J@ {u 500 avmuf&w
dS hJ O,sOaf jr/ pyg;cif;/ arG;jrLa&;vkyif ef;awG
"mwfyeHk @J wuG awG@vu
dk &f awmh orRwqkw
d mvnf; ppftyk pf k 'Dyw
k x
f u
J 'DyJ jzpfw,fqw
dk m yk&d iS ;f oGm;ygw,f? orRw&J@
oruftwGuf ajr&zk@d atmufajcu pDpOfay;&w,fqw
dk hJ owif;vnf; ay:xGucf yhJ gao;w,f?
aejynfawmf wnfaxmifpOfu odrf;,lchw
J hJ ajr,mawGtwGuf v,fajr w{uv#if usyf 3 odef;cG/J
,majr w{uv#if usyf 2 odef;cGJ tjrifhqkH;E_ef;eJ@ ay;avsmfcJhygw,f? 'g[m umvaygufaps;xuf trsm;}uD;
enf;w,fq+dk yD; a'ocHawGu rauseyf=uygb;l ? wjynfv;Hk rSm ukr%
` aD wGu v,form;awGudk w{u aiG 2 ode;f
3 ode;f avmufe@J ay;0,f+yD; olw@dk usawmh ode;f 200 / 300 avmufe@J jyefa&mif;pm;w,fv@dk =um;odae&ygw,f?
aejynfawmftwGuf tpk;d &u ajrodr;f +yD; avsmaf =u;ay;wJt
h cgrmS ukr%
` aD vmufyJ aps;ay;wm[m ukr%
` aD wGvdk
v,form;awGudk tEkid u
f siw
hf m r[kwv
f m;?
(FSWG) pm;eyf&u
d mQ yl;aygi;f aqmif&u
G af &;tzG@J u jyKpkxm;wJh pm&if;Z,m;awGt&qk&d if ppfwyfu

odr;f wm/ tjcm; tpk;d &XmeawGu odr;f wm/ ukr%


` aD wGu odr;f wmtygt0if ajr,mawGudk t"rRord ;f yku
d x
f m;wm
t=urf;tm;jzifh {u 6 oef;avmuf &Sw
d ,fv@dk qkyd gw,f? tJ'D 6 oef;xJrmS 4 oef;avmufu ppfwyfu odr;f yku
d f
47

_ynfolhtm%m
xm;wmvk@d qkyd gw,f? 'Dvdk ajr,m rw&m;odr;f yku
d rf a_ wGa=umifh aus;vufae vlO;D a&&J@ 35 &mckid Ef e_ ;f rS 53
&mckdifE_ef;avmuf ajrrJh,mrJhawG jzpfae=uw,fqkdwJh tcsuftvufeJ@ qufpyfpOf;pm;=unfh&if jzpfEkdifp&m
&Sad vmufwhJ wGucf surf y_ gy?J (wjynfv;Hk rSm vuf&dS v,f,majr pku
d yf sK;d {uaygi;f 30 '\r 25 oef; &Sw
d ,fv@dk
qkyd gw,f)
vufvSrf;rDwJh ajrodrf;r_awG pm&if;wGufcsufxm;r_t&uawmh ppfwyfu odrf;wmcsnf;oufouf
297217 {uvk@d wGujf ywmvnf; &Sw
d ,f? aemufpm&if;wckuawmh 247077 {uvk@d qkyd gw,f? b,fvydk jJ zpfjzpf
ppfwyfu v,form;awGxu
H ajr,mukd tEkid u
f sihf odr;f yku
d x
f m;wm tvGerf sm;wJh ta&twGuf &Sad ewm odom
vSygw,f? &efuek +f rKd@ ywf0ef;usirf mS awmif ppfwyfe@J c&ked aD wG odr;f yku
d x
f m;wJh ajrawG[m &efuek +f rKd@xuf us,w
f ,f
vk@d axmufjyae=uygw,f/
ukr%
` aD wGu ajrodr;f wJt
h cgrmS txufu trde@f e@J yhyH ;dk ay;ygw,f? wcsK@d vnf; ukr%
` eD @J Akv
d cf sKyfawG
tusK;d wly;l aygi;f +yD; pDru
H ed ;f ajrqku
d m odr;f ,lwm vkyyf gw,f? tkycf sKyfa&;eJ@ ukr%
` aD ygi;f +yD; tvdrt
f nm pDru
H ed ;f
vkyu
f m v,form;awG&@J ajrawGudk odr;f wmvnf; &Sw
d ,f? ukr%
` u
D v,form;awG&@J ajrukd odr;f wJt
h cgrmS &Jwyfz@JG
u tckid t
f rm v,f,majrxJxd 0ifa&mufzsuq
f ;D wmawG vkyyf gw,f? ukr%
` eD @J aygi;f +yD; v,form;awGudk zdEydS w
f hJ
ae&mrSm aus;vuftm%mykid af wGuvnf; vlq;dk uke;f kyt
f cef;uae wufwufuu tm%mapmif; xufjy=uwm
awG@&ygw,f?
ajrodr;f wmawGtjyif ajr,mawGudk vufnKS ;d xk;d iSm;&rf;a&mif;csawGuv
dk nf; xnfo
h iG ;f azmfjyzk@d vkyd gw,f?
'g[mvnf; wkid ;f &if;om; vlrsK;d aygi;f pkH jynfoal wGudk epfemqk;H &_;H r_ }uD;rm;apygw,f? txif&mS ;qk;H udpw
P ckudk
azmfjy&&if &Sr;f jynfe,fajrmufyidk ;f uGwcf idk +f rKd@e,fe@J wef@,ef;rlq,fwav#muf&dS obm0awmawmife@J ajrvGwf
ajr&kid ;f tm;vk;H eD;yg;ukd ESpf (30) pmcsKyfe@J vufnK ;d xk;d iSm;&rf;vku
d w
f hJ udpyP gy?J
jrefrmtpk;d & vufa0cH wmrk;d nJ jynfo@l ppftzG@J 0if wkwv
f rl sK;d ykid f wmrk;d nJ csr;f omopf tajccHpufrv
_ ufr_
vkyif ef; ukr%
` v
D rd w
d ufok@d iSm;&rf;rSmyg? ZD0avmifpm xkwv
f yk af &;twGuv
f @dk qkyd gw,f? {u 6 ode;f ausmf
&Syd gw,f?
tpk;d &[m wkid ;f jynf&@J o,HZmwawG/ opfawmawG a&mif;pm;vmcJw
h m ESpaf ygi;f rsm;pGm =umvScyhJ g+yD?
o,HZmwawG qk;H _;H r_vnf; }u;D vSygw,f? opfawmawG qk;H _;H r_vnf; rsm;vSyg+y?D (ESppf Of opfawm{&d,m ig;aomif;
ausm[
f m opfxw
k v
f yk rf a_ =umifh qk;H &_;H ae&w,fv@dk pm&if;&&Syd gw,f) 'gavmufe@J awmif tm;r&Ekid af o;bJ awmifol
d w
f mawG ppftpk;d &tqufquf
v,form;awG&@J ajr,mawGudk vufeufe@J tm%meJ@ vk,ufwm/ "m;jywku
ESpaf ygi;f rsm;pGm vkyv
f mcJw
h ma=umifh awmifov
l ,form;awGrmS jyefvnfemvefxzl @dk cJ,Of;avmufatmif twd'u
k Q
a&mufae=uyg+yD?
'Drw&m;r_awGudk wkid =f um;awmhvnf; v,form;awG tzrf;cH=u&w,f? tr_ziG ahf wmhvnf; v,form;awG
aiGuek +f yD; jyefvnfw&m;pGq
J w
dk m cH=u&w,f? uk,
d v
hf ,fu,
dk f jyefvnfxeG ,
f ufawmhvnf; zrf;qD;wm cH=u&w,f?
'gwifru vufeufe@J zdEydS rf u
_ ydk g &ifqidk =f u&wmyg? ppfAv
dk af wG odr;f oGm;wJh v,fajrawGrmS oD;pm;tjzpf 0ifvyk f
awmhvnf; u|aJ wG/ EGm;awG t&if;tES;D awGyg qk;H _;H +yD; uke;f aumufp&mawmif ruseaf wmhb;l vk@d v,form;awG
uk,
d w
f idk f &ifziG w
hf idk w
f nfae=uyg+yD?
'Dvdk v,form;awG&@J rauseyfwt
hJ oHawG yGuyf u
G n
f v
H mawmh 'Djy\emawG b,fvdk ajz&Si;f rvJ?
'gx
h uf qk;d vm&if Ekid if aH wmfjy\emawmif jzpfvmEkid pf &m &Sw
d ,fv@dk OD;a&$ref;uk,
d w
f idk u
f ajymvmaeyg+yD?
48

_ynfolhtm%m
orRw OD;odef;pdef&@J ajz&Sif;r_ykHpH
OD;ode;f pdef urBmb
h %fOuUXeJ@ awG@wt
hJ csed rf mS ol vuf0g;jzef@awmif;wJt
h wGuf qif;&JErG ;f yg;+yD; 'kuaQ &muf
ae=uwJh weoFm&Dwkdif;xJu u|ef;pk+rKd@e,ftwGif;&Sd aus;&Gmtkyfpk (20) ukd okH;ESpfpDrHudef;eJ@ tkyfpkwckpDukd
tar&duefa':vm 27000 axmufyo
Hh mG ;r,fv@dk urBmb
h %fu uwdjyKvku
d yf gw,f? Armjynfu aus;&Gmtkypf k
640 twGuf tar&duefa':vm oef; 80 axmufyHhr,fvkd@ qkdygw,f? aus;vuftajccHtaqmufttkHawG
xlaxmifz@dk twGuf 0efxrf;awGe@J yl;aygi;f aqmif&u
G &f r,fh pDru
H ed ;f awGqadk wmh 'DaiGawG vlxv
k ufxJ rSerf eS u
f efuef
a&mufra&muf? vlxt
k wGuf wu,fwrf; xda&mufwhJ tusK;d aus;Zl; &Srd &Sd apmif=h unf&h OD;rSmyg? 'gayrJh 'g[mvnf;
wyGw
J ;dk aq;+rD;wkyd g? v,f,majrpepfwckv;Hk rajymif;vJEidk af o;or# v,form;awG&@J b0vGwaf jrmufre_ @J zG@H +zdK;
wk;d wufrw
_ @dk jzpfay:vmEkid rf mS r[kwaf o;yg?
a':atmifqef;pk=unf&J@ enf;em
a':atmifqef;pk=unf&@J trd rf mS 'DEpS f {+yDv 24 &ufae@u v,form;uk,
d pf m;vS,af wGe@J awG@qaHk qG;aEG;cJh
ygw,f? v,form;awG aqG;aEG;csut
f & v,f,majrrSm tvkyv
f ufrhJ tajctaeawG tvGerf sm;jym;vmwm/
v,form;awG ajrrJh,mrJh jzpf=u&wm/ v,form;awG au;+rD0efxkyf0efykd; tvGEf}uD;rm;aewmawGpwJh
v,form;awG&@J cHpm;csuu
f dk a':atmifqef;pk=unf em;vnf,cl yhJ gw,f?
v,form;awG&@J au;+rDjy\emukd jynfwiG ;f u tvSL&Siaf wG&@J tultnD/ jynfyu tvSL&Siaf wG&@J
tultnDe@J a':atmifqef;pk=unfu oufomwJh twk;d E_e;f xm;eJ@ aiGacs;+yD; tultnDay;r,fv@dk qkyd gw,f?
acs;aiGudk acs;aiGe@J ajz&Si;f wJeh nf;em[m v,form;awGtwGuf tau;0efxyk 0f efy;dk ykw
d ufapw,fv@dk
pD;yGm;a&;ynm&Siaf wGu wGujf yae=uygw,f? tvSLaiGb,favmuf twkid ;f twm&+yD; aiGyrm% b,favmufudk
twk;d E_e;f b,favmufe@J b,ftcsed f acs;ay;Ekid rf vJqw
dk m rodao;yg? v,f,majr,mqkw
d m wkid ;f eJ@jynfe,fwidk ;f rSm
&Syd gw,f? awmifov
l ,form;awGqw
dk mvnf; wkid ;f &if;om;awG aexkid &f ma'otyg wjynfv;Hk rSm &Sad ewmyg?
a'otenf;i,fuu
G +f yD; tultnDay;vk@d roifah wmfyg? wjynfv;Hk twGuf qkv
d #iv
f nf; uln&D mrSm qifyh g;pyf
ESrf;yufwmrsKd; rjzpfatmif b,favmuf xdxda&mufa&muf ulnDEkdifrvJqkdwm pOf;pm;p&myg? acs;aiGeJ@
ulnDw,fqkdwmvnf; apwemygapOD;/ v,form;awG cHpm;aewJh 'kuQawG&J@ t&if;tjrpfukd z,f&Sm;ay;wm
r[kwfyg? awmifolv,form;awGtay: zdpD;xm;wJh rw&m;wJh v,f,majrpepfukd zGifhcswkdufckdufr_r[kwfbJ
v,form;awGudk tenf;i,f oufom&krH # ESpo
f rd ahf y;&kaH vmufyJ jzpfygvrd rhf ,f?
v,form;awGtwGuf ajr,mrSwyf w
Hk ifvyk w
f m[m wpkw
H &mawmh tusK;d &Sad pygw,f? tdE,
dN eJ@ wjcm;
v,f,majr ydyuQ&adS ewJh wkid ;f jynfawGrmS v,form;awGtwGuf wpkw
H &m oufomcGi&hf atmif v,f,mrSwyf w
Hk if
vkyEf idk af tmif 'Dru
dk a&pDtiftm;pkawGu tultnD ay;=uwm &Syd gw,f? 'Dvrdk sK;d jzpfvmatmif wcsK@d widk ;f jynfawGrmS
wku
d yf q
JG if+yD; wku
d cf u
dk &f wmawmif &Syd gw,f? ArmjynfrmS v,fajrrw&m; odr;f yku
d w
f t
hJ cg v,form;awG uk,
d hf
ajr,m trSet
f uef jzpfa=umif; taxmuftxm; aysmufq;Hk r_/ rSwyf w
Hk ifr&Srd _ qkw
d hJ tm;enf;csut
f ay: zdeif;+yD;
v,f,majrawG odr;f =uvk@d v,form;awGu rSwyf w
Hk if vkycf siv
f m=uwmyg? a':atmifqef;pk=unfu v,form;
awGudk jy\emr&Sw
d hJ t&_yt
f &Si;f r&Sw
d hJ v,fajrqk&d if rSwyf w
Hk if&atmif olaqmif&u
G af y;r,fv@dk wm0ef,v
l u
dk f
ygw,f?
vufawG@ v,form;awGtwGuf v,f,majrrSwfykHwif vkyfief;awG pwifay:aygufvmygw,f?
ay:vmwm rSeaf yr,fh jy\emawGe@J yg?
49

_ynfolhtm%m
- wjynfv;Hk rSm ajr,mt"rR odr;f yku
d rf _ t&_yt
f &Si;f awG &Sad ewJh ajr,mawGu renf;raem &Sad ecJw
h myg?
ajr,mrSwyf w
Hk ifvnf; vkyrf ,fqadk &m t"duukr%
` eD @J v,form;awG=um; jy\emawG wufvmjyefygw,f?
wcsK@d v,form;awG ol@v,fudk rSwyf w
Hk ifr,fqu
dk mrS ol@v,fudk olrsm;emrnf ayguo
f mG ;+yDqw
dk hJ jy\emrsm;
awGawmif ay:ayguyf gw,f? rw&m;wJh pepfrmS rw&m;wJh 0efxrf;awGa=umifh a'otrsm;tjym;rSmyJ ajr,mrSwyf w
Hk if
aumif;aumif;rvkyEf idk b
f J jy\emawG wufaeygw,f? wcsK@d e,fawGrmS awmh vkyo
f m;tiftm;r&Sv
d @dk q+dk y;D rSwyf w
Hk if
vkyfray;Ekdifao;ygbl;? wcsKd@a'oawGusawmh ppfwyf/ ukr`%Du wzuf/ v,form;awGu wzuf jy\em
jzpfp&mawGrsm;vk@d qkid ;f ihx
H m;&wmvnf; &Syd gw,f? aiGig;&m&S&d if v,f,majrrSwyf w
Hk ifv@dk &w,fv@dk tpk;d &u
0g'jzef@xm;ayr,fh vufawG@rmS v,fw{u aiGusyo
f ;Hk aomif; ay;&wmrsK;d jzpfaevk@d v,form;awGrmS 'kuaQ &muf
ae&ygw,f? aus;&Gmtkycf sKyfa&;rSL;/ pma&;eJ@ ajrpm&if;&k;H rS 0efxrf;wk@d u v,form; 33 OD;xHrS usyaf iG 35 ode;f
awmif;wJh trSKudpaP wGvnf; ay:ayguaf eygw,f// ajr,mrSwyf w
Hk ifvyk af wmhrS ajrvkyv
JG dk jyefjzpf+yD; w&m;pGw
J mawG/
tr_vyk w
f mawGvnf; jzpfay:aeygw,f? v,f,mrSwyf w
Hk ifciG &hf &if v,faygiv
f @dk &awmhr,fv@dk v,form;awG
pOf;pm;aewmuku
d v,form;awG&@J tajctae b,favmufxd qif;&JErG ;f yg;aeovJ qkw
d mukd azmfjyaeygw,f?

88 rsKd;quf +idrf;csrf;a&;eJ@ yGifhvif;vl@tzG@J tpnf;&J@


ajr,mESifh awmifolv,form;a&;&m aumfrwD&@J tultnD
olwkd@u t"duuawmh ajrtodrf;cH&wJh v,form;awGukd tultnDay;wmyg? v,form;awG&J@
wifjycsuaf wGudk olw@dk u em;axmifygw,f? olw@dk t"du vkyw
f muawmh v,form;eJ@ ajr,modr;f olw@dk t=um;
nEd id_ ;f ay;wm vkyyf gw,f? ajrodr;f olawGu ppfwyf/ Xmeqkid &f meJ@ ukr%
` aD wG jzpf=uawmh olw@dk u v,form;awG
bufu epfemr_awGudk wifjy+yD; qufo,
G n
f Ed id_ ;f ay;wmyg? olw@dk apwemuawmh v,form;awGudk ulnaD &;yg?
'gayrJh ratmifjrifygbl;vkd@ olwkd@u &Sif;&Sif;vif;vif; ed*kH;cskKyfvkdufygw,f? oifcef;pmuawmh ajrodrf;wJh
vlwef;pm;awG[m olw@dk vw
l ef;pm;eJ@ olw@dk u,
dk w
f idk &f @J tusK;d pD;yGm;awGudk vG,v
f ,
G ef @J pGe@f vw
$ rf ay;bl;qkw
d t
hJ csuf
jzpfygw,f?

vGwfawmf&@J ajz&Sif;r_
jynfaxmifpv
k w
$ af wmf owWrt}udrf ykrH eS t
f pnf;ta0;rSm v,f,majr pkpH rf;ppfaq;a&;aumfrwDu
ajr,modr;f r_rsm;eJ@ ywfoufv@dk v$waf wmfu aqmvsipf mG ajz&Si;f ay;a&;tqku
d dk wifoiG ;f wJt
h cg v$waf wmf
uk,
d pf m;vS,f (45) OD;u aqG;aEG;cJ=h uygw,f? wrwfom;awGe@J ppftpk;d &uk,
d pf m;vS,af wGu 'gudk cg;cg;onf;onf;
a0zefuef@uu
G w
f mawG vkycf w
hJ t
hJ wGuf v$waf wmfu,
dk pf m;vS,w
f OD;uk,
d w
f idk u
f 'gvm; - jynfo@l vw
$ af wmf
uk,
d pf m;vS,af wGqk+d yD; tjyifrmS rausreyfe@J rSwcf sujf yKoHawG xGucf yhJ gw,f? 2008 zG@J pnf;ykOH ya' abmifcwf
xm;wJ v$waf wmfrmS v,f,majr jy\em ajz&Si;f r,fq&dk ifawmh aemifrsK;d quf 2 quf 3 qufrmS awmif jy\em
awG ajz&Si;f Ekid rf mS r[kwb
f ;l qkw
d hJ a0zefoaH wG xGuv
f mwmvnf; th=H op&mawmh r[kwyf gb;l ?
vGwaf wmfu,
dk pf m;vS,w
f OD; aqG;aEG;wJt
h cg ppfwyfu v,f,majrawGord ;f wm a0omvDjynf bDv;l 0if
ovkyd J qk+d yD; ykcH idk ;f ok;H pGw
J meJ@ ywfoufv@dk vnf; umuG,af &;0ef}uD;XmerS jynfaxmifp0k ef}uD; 'kw,
d Akv
d cf sKyf}uD;
a0vGiu
f ppfwyfudk 'Dvcdk idk ;f E_id ;f wJt
h wGuf 0rf;enf;p&maumif;w,fv@dk ajym=um;oGm;ygw,f? 'Dowif; tjyif
rSmvnf; *,uf}uD;ygw,f? v,form;awG epfemr_twGuf ykaH y:atmif ok;H E_e;f wm olursm; em&w,f&adS o;/
50

_ynfolhtm%m
wu,fu v,form;awG 'gavmuf epfemqk;H &_;H ae&wJt
h wGuf 'gx
h uf jyif;xefwhJ tok;H tE_e;f eJ@ ok;H &ifawmif rvGeb
f ;l
vk@d ,lqolawG trsm;tjym; &Sv
d mw,f? tckq&dk if ppftm%m&Siu
f v,form;awGtay: "m;jywku
d v
f ,
k ufaewJh
Ekid if u
H dk bDv;l wk@d widk ;f jynf/ ajrpm;bDv;l wk@d widk ;f jynfv@dk wifpm;ok;H E_e;f wmawGawmif &Sv
d maeygw,f? OD;a&$ref;u
'Dvkd okH;E_ef;wmawGukd aemifrSm uef@owfr,fqkdwJh oabmrsKd; ajymvkdufawmh pum;tokH;tE_ef;av;utp
olwkd@ukdxd&if rcHwJh v$wfawmf[m olwkd@tusKd;pD;yGm;eJ@ olwkd@tcGifhtm%mukd b,fenf;eJ@rS vufv$wfcHrSm
r[kwb
f ;l qkw
d m &Si;f &Si;f vif;vif;}uD; awG@jrifEidk yf gw,f? umuG,af &;0ef}uD;Xmeu jynfaxmifp0k ef}uD; 'kw,
d
Akv
d cf sKyf}u;D a0vGiu
f ppfwyfu odr;f xm;wJh ajr,mawGxu
J 16 ykw
H ykaH vmufom (wcsK@d u 7 &mckid Ef e_ ;f yJ jyefay;r,f
vk@d qk=d uygw,f? {u 18360 om jyefay;r,fv@dk ajymygw,f?) EGm;csr;f omatmif oem;wwfwhJ usm;rsK;d r[kwyf gb;l ?
'gt
h jyif v$waf wmfrmS wifoiG ;f qk;H jzwfvu
dk w
f hJ awmifov
l ,form;tusK;d pD;yGm; jri w
hf ifa&; Oya'=urf;ukd
tcsuf (11) csujf zifh uef@uu
G af =umif; jrefrmEkid if v
H ;Hk qkid &f m awmiforl sm; uGe&f ufu arv (15) &ufae@u
uef@uu
G v
f u
dk yf gw,f? tvm;wl 88 rsK;d quf (+idr;f csr;f a&;eJ@ yGiv
hf if;vl@tzG@J tpnf;) uvnf; uef@uu
G yf gw,f?
awmifov
l ,form;awGuvnf; rauseyf=uygb;l ? ynm&Siaf wGuvnf; a0zefuef@uu
G w
f m wcsK@d vkyyf gw,f?
t"duuawmh 'DOya'=urf;[m awmifolv,form;tusKd;pD;yGm; umuG,fwm r[kwfbJ pkaygif;v,f,m
vkyu
f idk rf ,fqw
dk hJ t&if;&Siu
f rk %
` aD wG/ vkyif ef;&Siaf wGe@J c&ked aD wGuydk J tusK;d &Sad pwJt
h wGuv
f @dk qkyd gw,f?
v,form;tusK;d pD;yGm; emrnfwyfxm;wJh Oya'=urf;rSmawmif 'Dvjdk zpfae&if 'Dvw
$ af wmf[m 2008
zG@J pnf;ykq
H w
dk hJ ppftm%m&Sit
f usK;d pD;yGm;uvGv
J @dk jynfo@l tusK;d pD;yGm;twGuf b,favmufrsm; xda&mufatmif
aqmif&u
G af y;Ekid rf mS vJ? 'DyrHk sK;d eJ@q&dk if jynfo@l tusK;d pD;yGm;twGuf qefjzLwcGuaf wmif xGuv
f mEkid yf grh vm;?
ajr,mjy\em ajz&Sif;a&; enf;vrf;ESpfoG,f
a&mbwft0dk if (1771-1858) qkw
d hJ t*Fvefjynf paumhwvefjynfe,frS pufrv
_ yk if ef;&Si}f uD;wOD;[m
olyidk w
f hJ puf&rHk mS tvkyo
f rm;awGtwGuf tvkycf sed f av#mch say;cJw
h ,f? tvkyo
f rm; om;orD; uav;i,frsm;
twGuf ausmif;zGiahf y;cJw
h ,f? uav;xde;f XmeawG zGiv
hf pS af y;cJw
h ,f? ol[m ol@puf&u
Hk tvkyo
f rm;awGtay:
tusK;d jyKcsipf w
d f wpkw
H &m &SEd idk af yr,fh ol@vw
l ef;pm;ADZt& tvkyo
f rm;awG qif;&J'u
k aQ &mufaewm&J@ w&m;cH
tppf[m t&if;&Sipf epf jzpfw,fqw
dk mukd rjrifbJ vlawG&@J rodem;rvnfra_ =umifh jzpf&wmvk@d yJ xifjrif,q
l cJw
h ,f?
hJ wGuf ol@&@J pw
d u
f ;l ,Of jyKjyifa&;
'ga=umifh w&m;cHtppfudk rjrif/ tajctjrpfudk jyKjyifajymif;vJwm rvkyEf idk w
f t
aqmif&u
G rf [
_ m tvkyo
f rm; vlwef;pm; w&yfv;Hk twGuf tusK;d r&Scd yhJ gb;l ? jyef@ymG ;jcif;vnf; r&So
d vkd atmifjrifr_
rSww
f idk u
f v
dk nf; rpku
d x
f El idk cf yhJ gb;l ?
_ 0zlvaHk &;ukd Ekid if aH wmfu apmifah &Smufw,fqw
dk hJ Ekid if aH wG
'DbufacwfrmS welfare state ac:wJh vlrb
uvnf; t&if;&Sipf epfudk 'Dru
dk a&pDtoGio
f mef/ vlru
_ n
l aD pmifah &Smufa&;toGio
f mefawGe@J aygi;f pyfxm;
wmyg? tcGet
f aumufuae &efyaHk iGziG +hf yD; qif;&Jom;awGe@J csr;f omolawGt=um;u uGm[r_}uD;rm;aewmukd
oufomavsmeh nf;oGm;a&; }uKd;yrf;=unfw
h mom jzpfygw,f? t&if;&Sipf epfudk zmax;&ko
H mjzpf+yD; t&if;&Sipf epf&@J
qk;d usK;d xJu t"dutcsuaf wGudk z,f&mS ;Ekid jf cif; r&Syd gb;l ?
tar&duef[mvnf; tvm;wlygyJ? 'Drkdua&pDtoGifomef/ vltcGifhta&;toGifomefawGeJ@
t&if;&Sipf epfudk zk;H zdum tvkyo
f rm;vlwef;pm;ukd tcGit
hf a&;wcsK@d vku
d af vsmr_wcsK@d e@J ac|;odyw
f m vkyEf idk af yr,fh
t&if;&Sipf epfuyfab;a=umifh wkid ;f jynfp;D yGm;a&; 'kuaQ &muf&ovkd a0gvrf;r odr;f yku
d rf v
_ dk jynfov
l x
l k trsm;pk&@J
qef@usiu
f ef@uu
G rf a_ wG tcgtm;avsmpf mG ay:ayguaf eygw,f?
51

_ynfolhtm%m
urBmay:rSm [k;d t&if ESpaf ygi;f rsm;pGmuwnf;u jyKjyifajymif;vJa&;vkyif ef;awGudk vkyu
f idk af qmif&u
G cf w
hJ hJ
EkdifiHtrsm;tjym; &SdchJygw,f? awmfvSefa&;w&yftwGif;u jyKjyifajymif;vJa&;v_yf&Sm;r_awGuom xda&mufwhJ
atmifjrifru
_ dk &&Sad pygw,f? jyKjyifajymif;vJa&;vkyif ef;awGavmufe@J jynfov
l x
l b
k 0 wu,fwrf; vGwaf jrmufr_
&wm r&Syd gb;l ?
wenf;ajym&&if a&m*gonf;oefaewJh vlemukd a&m*gZmpfjrpfudk &SmazG+yD; tajccHuswhJ ukou,fwifr_
rvkyb
f J temtusio
f ufomap&kaH vmuf wyGw
J ;dk aq;+rD;wku
d av;awGo;Hk +yD; ukoaevk@d uawmh a&m*gjyif;xefwhJ
vlemukd u,fwifEidk rf mS r[kwyf g?
txufrmS wifjyxm;wJh tcsuaf wGudk =unf&h if Armjynf[m ajr,mydyuQ jyif;xef+yD; a&m*gonf;oef
aewJh vlrrm}uD;eJ@ wlygw,f? txufrmS wifjycJw
h hJ ajz&Si;f enf;awG[mvnf; wcsK@d enf;vrf;awG[m apwemygap
OD;awmh/ wpkw
H &m tusK;d jyKcsuf tenf;i,f &Sad pOD;awmh cGpJ w
d u
f o
k rS&r,fh vlemukd aomufaq;uav; wzkEH pS zf Hk
avmufe@J aq;+rD;wku
d av;avmufe@J ukoay;wmrsK;d vkd jzpfaeygw,f?
'Denf;emawG[mvnf; 'Dae@Armjynf&J@ EkdifiHa&;azmfjycsufawGukd a&mifjyef[yfjyaewm jzpfygw,f?
wcsKd@enf;emawG[m vpfb&,f'Drkdua&pDeJ@ jyKjyifa&;r_dif;&J@ azmfjycsufawG jzpfygw,f? tajctjrpfutp
jywfjywfom;om; awmfvSefajymif;vJwJh &uf'Du,fvrf;a=umif;r[kwfwJh vpfb&,fjyKjyifa&;vrf;a=umif;&J@
azmfjycsuaf wG jzpfygw,f?
'gayrJh 'Dae@Armjynf ajr,mjy\emajz&Sif;a&;rSm 'Denf;emawGeJ@rwlwJh wjcm;vrf;woG,fvnf;
&Syd gao;w,f? tJ'guawmh v,form;awGu,
dk w
f idk f usio
hf ;Hk av#mufvrS ;f =uwJh vrf;woG,yf g? v,form;awG
uk,
d w
f idk f vrf;ay:xGuf qENjy+yD; uk,
d t
hf cGit
hf a&;twGuf rdrw
d @dk u,
dk w
f idk f wku
d yf 0GJ if=uygw,f? v,form;awG
uk,
d w
f idk f v,form;or*~awGtay: tm&kpH u
dk +f yD; pwifz@JG pnf;wmawG jzpfvmaeygw,f? v,form;uGe&f ufawG/
awmifov
l ,form; ulnaD &;aqmif&u
G w
f hJ aumfrwDawGvnf; Ekid if aH &; tiftm;pkawGxrJ mS jzpfay:vmygw,f?
d maeygw,f?
v,form;awGe@J twlae twlpm; twlwu
dk yf 0JG ifwhJ wufuEk;d =um;wJh vli,fEidk if aH &;orm;vnf; &Sv
Armjynf ajr,mwku
d yf o
JG rkid ;f rSm txift&Sm; usio
hf ;Hk cJw
h hJ xGew
f ;Hk wku
d yf u
JG dk v,form;awGu,
dk w
f idk f jyefvnfaumuf
ukid +f yD; wku
d yf aJG wG ae&mtES@H rmS qifEv
J$ m=uwm awG@ae&ygw,f? tzrf;tqD;awG&w
dS ,f? vufeufe@J +cdr;f ajcmuf
zdEySd w
f mawG &Sw
d ,f? t=urf;enf;eJ@ ku
d Ef u
S +f zdKcGw
J mawG &Sw
d ,f? rD;avmifA;Hk eJ@ +zKdcw
JG mawG &Sw
d ,f? axmifcswmawG
&Sw
d ,f? 'gayrJh v,form;wku
d yf aJG wG OD;usK;d roGm;yg? zdEydS rf j_ yif;xefwhJ ae&mrSm wku
d yf aJG wG jyif;xefpmG jzpfay:aeqJyg?
ukd,fhtcGifhta&;ukd ukd,fumuG,f+yD; wkdufyGJ0ifwJh 'Dvrf;a=umif;[m w&m;r#w+yD; rSefuefwJhvrf;a=umif;yg?
w&m;&S&d if ulorl sm;vmrSmuvnf; taotcsmyg?
v,form;or*~awG ykrd t
dk m;aumif;+yD; wvk;H wpnf;wnf;aom ArmEkid if v
H ;Hk qkid &f m awmifov
l ,form;
or*~}uD;ukd xlaxmifvmEkdifcJh&iftvkyform; v,form; r[mrdwfzGJ@r_ukd wnfaqmuf+yD; v,form;xk&J@
w&m;r#wwJh v,f,majrwku
d yf u
JG dk wjynfv;Hk &Sd jynfov
l x
l u
k wcJeuf axmufcv
H mwJh tcsed af &muf&if
v,form;awG&@J b0 vk;H 0vGwaf jrmufa&;twGuef @J v,fvyk o
f l v,fyidk af &;twGuf ppfvuf0g;}uD;tkyf ajr&Si}f uD;
pepfudk awmfveS zf ,f&mS ;zk@d a&S;&_O;D wnfvmEkid w
f hJ tcGit
hf cgaumif;ukd a&muf&if ? ?
123456789012345678901234567890121234567890123456789012
123456789012345678901234567890121234567890123456789012
123456789012345678901234567890121234567890123456789012
123456789012345678901234567890121234567890123456789012
123456789012345678901234567890121234567890123456789012
123456789012345678901234567890121234567890123456789012

52

vrf;ay:EdkifiHa&;
acwfukef_yDwJhvm;

vrf;ay:Edik if aH &; acwfuek +f yDqdw


k mudk ArmjynfrmS 2008 rwdik cf ifwek ;f u p=um;cJ&h wm
jzpf y gw,f ? wu,f a wmh ppf t pd k ; &&J @ 2008 tajccH O ya' acsmacsmarmarmeJ @
touf0ifvmzd@k xGuv
f mwJh tmabmfyg?

Armjynfu twdu
k t
f cHtiftm;pkawGukd 2008 tajccH
Oya' usKH ;xJoiG ;f zd@k tawG;tac:t& vrf;cif;ay;wmyJ
jzpfygw,f? wcsdK@vnf; tJ'Dcif;ay;wJhvrf;twdkif;yJ
0ifomG ;cJ=h uw,f? aemuf 2010 rSm 'DcsKyf (NLD) u =um;
jzwfa&G;aumufyJG 0ifvu
kd w
f t
hJ cgrmS awmh vrf;ay:Edik if H
a&; acwfuek +f yD&J@ &nf&,
G cf suu
f tem;owfatmifyJG
&oGm;ygawmhw,f?
tckwavm tD*sprf mS vlxq
k ENjyyGaJ wG wausmh
jyefay:vmw,f? a&G;aumufcH&wm wESpfoufwrf;yJ
&Sad o;wJh orRwarmfpv
D nf; ywfusomG ;ygw,f? 'Dtcg
rSm vrf;ay:Edik if aH &; acwfuek +f yD qdw
k t
hJ oH xGuv
f mjyef
ygw,f? tm&yfaEGO;D udk a=umufwahJ &m*g xvmygw,f?
olw@kd tqdt
k & vrf;ay:Edik if aH &; [m zG@H z;+y;D Edik if aH wGrmS
acwfukefae+yD? roHk;awmhbl;? zGHz;qJEdkifiHawGrSmom
oH;k ae=uao;wm jzpfygw,fw?hJ
tckvwfwavm ArmjynfrmS v,form;awG
xGefwHk;wdkufyGJeJ@ v,f,majrjyef&&Sda&; wdkufyGJawG
w+cdr;f +cdr;f jzpfaecsed /f tvkyo
f rm;wdu
k yf aJG wG wtH;k tH;k

jzpfaecsed rf mS 'D vrf;ay:Edik if aH &;acwfuek +f yD qdw


k hJ toH
wausmh j yef x G u f v mwm[m omref w d k u f q d k i f r _
oufouf r[kwyf gb;l ? 2008 tajccHOya' ta&cGH
vJxm;wJh ppftm%m&Sifpepfudk qufvuf+yD; tvkyf
tau|;yzd@k u;pm;wmyJ jzpfygw,f?
zGH@z;+yD;EdkifiHawGrSm vrf;ay:EdkifiHa&;acwf
ukef+yD vrf;ay:EdkifiHa&;udk roHk;awmhbl;qdkwmvnf;
r[kwyf gb;l ? tckavmavmq,frmS udk tar&duefEikd if H
vlrnf;vli,fwOD; towfc&H wmrSm w&m;cHukd w&m;ao
v$wv
f u
kd w
f t
hJ wGuf r@aygi;f (100) ausmrf mS qENjyyGaJ wG
jzpfaeygw,f? orRwtdkbm;rm;udk,fwdkif jy\em
r}uD;xGm;atmif xde;f wJt
h aeeJ@ xGupf um;ajymvm&+yD
jzpfygw,f? vGecf w
hJ hJ 35 ESpaf vmufuqd&k ifawmh ol
ud,
k w
f ikd v
f nf; tJ'v
D rl nf;vli,fae&mrSm a&mufomG ;
Edik yf gw,f? tar&duefEikd if u
H ukew
f u
kd af wGrmS aemufu
vdu
k t
f =unfrh cH&wJh vlrnf;qdv
k @kd r&So
d avmufygy?J vd@k
xGufajymvm&w,f? tck vlrnf;vli,fudkvnf;
&yfuu
G v
f kH caH &; apwemh0efxrf;u rouFmvd@k aemufu
53

_ynfolhtm%m
vdu
k =f unf&h mu towfc&H wJt
h xd jy\emwufomG ; rw&m;&aewJh aumfydka&;&Sif;}uD;awGtaeeJ@ rdrdEdkifiH&Sd
tvkyo
f rm;awGukd tJ't
D jrwfawGxu
J wpHw
k &myHyh ;kd
wm jzpfw,f?
ay;xm;wmrd@k Edi_ ;f ,SOcf sut
f m;jzifh zG@H z;qJEikd if &H dS tvkyf
zG@H z;+y;D Edik if aH wGrmS vwfwavmjzpfcw
hJ hJ vrf;r
orm;awGxuf b0aexdik rf _ ydw
k nf+idrw
f ma=umifh jzpfyg
ay:u EdkifiHa&; awGudk jyef=unfh=u&atmif? 2011
w,f? 'Dvv
kd yk w
f m tckrS r[kwyf gb;l ? tde*f ,fw@kd vDeif
ckEpS rf mS ay:aygucf w
hJ hJ a0gvrf;rudk odr;f ydu
k =f u qd&k if
wd@k acwfuwnf;u t*FvefrmS vkycf w
hJ myg? 'gawGukd
wurBmvH;k udk jyef@omG ;cJw
h m jzpfygw,f? urBmjh ynfol
tde*f ,f/ vDeifw@kd u zGichf sa&;om;cJ+h yD;vnf; jzpfygw,f?
oef;aygi;f rsm;pGm yg0ifcw
hJ hJ v_y&f mS ;r_}uD; jzpfw,f? tJ'D
tck 2008 pD;yGm;ysuu
f yfjzpfvmawmh t&if;&Si}f uD;awG
ESprf mS yJ vef'efr@rmS &Ju vlwa,mufukd aoewfe@J ypfv@kd
u 0efxyk 0f efy;kd awGukd atmufajcjynfoal wGqD v$aJ y;
aooGm;&mu vlxu
k ayguu
f +JG yD; qENjy=uw,f? t"d
vdu
k =f uw,f? olw@kd tjrwftpGe;f udak wmh txdrcH=uyg
uk%;f ozG,f jzpfymG ;cJw
h ,f? 2012 ckEpS rf mS vnf; uae'g
bl;? 'Dawmh aexdik rf b
_ 0awG rwnfr+idrjf zpf/ td;k rJt
h rd rf /hJ
Edik if u
H ynmoifp&dwaf wG wd;k jriv
hf u
kd v
f @kd ausmif;om;
tvkyv
f ufrhJ jzpfvmwJt
h cg rcHEikd w
f hJ jynfow
l u
G
awG uef@uu
G q
f ENjy=uawmh vlxu
k yg yl;aygi;f yg0ifc=hJ u
vrf;ay:xGuv
f m=uawmhwm jzpfygw,f?
w,f? vlxkodef;aygif;rsm;pGm qENjycJh=uayr,fh
'Dowif;udk urBmrh 'D ,
D mawGu arS;rSed x
f m;cJw
h m jzpfyg
wqufwnf; ar;csifwmwcku tJ'DzGH@z;+yD;
w,f? aemuf Oa&myor*~Eikd if aH wGrmS (tDwvD/ jyifopf/ EdkifiH&Sd tifpwDusL;&Sif;qdkwmawGudk jynfolawG b,f
*&d/ qdu
k yf &yfpf pwJ)h jynfoal wG vrf;ay:xGuf qENjy avmufpdwf0ifpm; tm;udk;=uovJ qdkwmyg? Oyrm
wdu
k yf 0JG ifaewmvnf; 'DEpS yf ikd ;f awGtwGi;f jrifawG@ae& tar&duefEikd if H orRwa&G;aumufyq
JG &kd if urBmrh 'D ,
D m
wmyg? 'gawG[m tar&duefu pvdu
k w
f hJ pD;yGm;ysuu
f yf awGu txl;tom;ay; azmfjy&wm jzpfygw,f? a&G;aumuf
[m urBmt
h ES@H ul;pufomG ;&mu 'D'%fukd t"ducH&wJh yGJrwdkifrD ygwD}uD; 2 cku orRwavmif;a&G;cs,fyGJup
atmufajcvlxkawGu rcHr&yfEdkifvdk@ vrf;ay:xGuf orRwavmif;awG rJq,
G yf t
JG vnf aemufq;kH a&G;aumuf
(vrf;ay:Edik if aH &;) qENjywdu
k yf JG 0ifvm=uwm jzpfw,f? yGrJ mS b,fjynfe,fawmh b,fou
l tEdik &f oGm;+yDqw
kd m
tqH;k tcsed ef @J wajy;nD xkwv
f i$ ahf zmfjyae=uwm jzpfyg
zG@H z;+yD;Edik if aH wGrmS vlxq
k ENjyyGaJ wG zG@H z;qJEikd if H
w,f? 'gayrJh tJ'o
D rRwa&G;aumufyrJG mS rJxnfw
h jhJ ynfol
awGavmuf rrsm;wmawmh a,bk,stm;jzifh rSeyf gw,f?
b,favmuf&o
dS vJ? rJay;cGi&hf o
dS &l @J b,fE&S mcdik Ef e_ ;f u
'guvnf; rxl;qef;ygb;l ? ud,
k Ehf ikd if t
H wGi;f rSmomru
rJay;=uovJ? atmufygZ,m;udk =unfyh g?
urBmhtESH@jzef@usuf+yD; aoG;pkyfEdkifvdk@ tjrwftpGef;awG

ckESpf
2000
2004
2008
2012

54

rJa y;cGifh&Sdol (axmifaygif; )


209 787
219553
229 945
211 731

rJay;ol (axmifaygi f;)


105 594
122 349
131 407
121 745

&mcdkifE_ef;
503
557
571
575

_ynfolhtm%m

uae'gausmif;om;eJ@jynfolrsm;
vufr&G@H du
k Ef u
S o
f wfjzwfz@kd twGuo
f m ae@pm;vdu
k rf ,fh
'DZ,m;udk =unf&h if rJay;ol&mcdik Ef e_ ;f [m 60
vl &Srd mS yg?)
atmufrmS yJqw
kd m awG@&rSmyg? 'gawmif 2008 eJ@ 2012
rSm tdkbm;rm; (yxrqHk;vlrnf;) 0ifta&G;cHvdk@
tvkyo
f rm;/ v,form;awG[m rv$o
J mvd@k
vlpw
d 0f ifpm;r_ ydv
k m+y;D &mcdik Ef e_ ;f wufvmwm jzpfygw,f? om vrf;ay:xGu/f v,fuiG ;f awGx0J if+yD; wdu
k yf G0J ifae
=u&wmyg? 'gvnf; Adv
k o
f ed ;f pdet
f pd;k &u *krrlyg? v,f
'Dae@tcg[m 8 av;vH;k ta&;awmfykH (25) ESpf
awG trsm;tjym;odrf;xm;wJhteuf tenf;i,fom
ajrmuf aiG&wkumv jzpfygw,f? 88 ta&;awmfyw
kH ek ;f
jyefay;Edik rf ,fv@kd qdyk gw,f? tJ'gvnf; yg;pyfe@J yJ jyefay;
u jynfoal wG vrf;ay:rSm toufaygi;f rsm;pGm aoG;ajr
aewm jzpfygw,f? v,form;awGvufxJ ra&mufvm
us=u&/ tzrf;cH=u&eJ@ r,H=k unfEikd af vmufwhJ pGe@f vw
$ rf _
yg? v,form;awG ydik ef ufusL;ausmrf e_ @J tzrf;cHae=u&
aygif;rsm;pGm ay;qyfcJh=u&ygw,f? 'DaemufrSmvnf;
w,f? tvkyo
f rm;awG tzrf;cHae=u&w,f? eHygw0f rf;
wdu
k yf t
JG vDvD qufc&hJ w,f? 'gawGa=umifh ppftm%m
Adv
k o
f ef;a&$&@J ud,
k af &;t&m&Sv
d yk cf o
hJ l Adv
k cf sKyfp;kd &Sed u
f
&Siaf wGu rvGrJ a&Smifom tcGit
hf a&;wcsKd @ ay;cJv
h @kd 'D
qdk&if ol@ydkifw,fvdk@qdkwJh (odrf;xm;wJh) v,fxJ0if
tajctae jzpfvmwmyg? 'gukd rarhtyfygb;l ? aemuf+yD;
tvkyfvkyfaewJh v,form;awGudk aoewfxkwfjy+yD;
88 ta&;awmfy&kH @J &nfreS ;f csuaf wGvnf; rjynf0h ao;bl;
ypfowfr,fv@kd awmif +cdr;f ajcmufcyhJ gw,f? q&maumif;
qdw
k mudak wmh ydv
k @kd awmif rarhtyfyg?
wynfh yDow,fv@kd qd&k rSmyg?
jynf o l v l x k u ol w d k @ tcG i f h t a&;awG u d k
'DvdktajctaeawGa=umifh v$wfawmfxJrSm
awmif;qdkwdkufyGJ0if&mrSm at;at;csrf;csrf;enf;udkyJ
awmif q&mpHoyl ek v
f kd jyefjzpfvmvdrrhf ,fv@kd ajymvm
oH;k csi=f uygw,f? tzrf;cH&Edik /f xdcu
kd 'f %f&m&Edik f w
kH if
ae=u&+yD jzpfygw,f?
ru tcef@roif&h if toufygq;kH H;_ oGm;Edik w
f ehJ nf;vrf;udk
b,forl S rvkycf siyf gb;l ? 'Dvt
kd EW&m,fawG&w
dS hJ tvkyf
rSeyf gw,f? wdu
k yf yJG o
kH mefqw
kd m[m tkypf ;kd cH/
rsdK;udk wae@usyfoHk;axmifeJ@ vdkufvkyfr,fholvnf; zdEydS cf aH wGu a&G;jc,f&wm r[kwyf g? tkypf ;kd olawGuom
OD;ode;f pdeaf jymovdk r&SEd ikd yf g? (tEW&m,fr&Sb
d J olrsm;udk a&G;jc,fwm jzpfygw,f?
55

tD*spfEdkifiH&Jh
'Drdkua&pDc&D;
'DESpfZGefvtwGif;rSm tD*spforRwarmfpDudk qef@usifwJhqENjyyGJawG tD*spfEdkifiHtESH@
t&Sed &f tm;aumif;vmwm awG@&ygw,f?
armfp&D @J orRwoufwrf; wESpjf ynfjh zpfwhJ ZGev
f 30 &uf
ae@rSmawmh wEdkifiHvHk; qENjyolta&twGuf[m 10
oef;rS 14 oef;cef@&Sdvmw,fvdk@ qdk=uygw,f? ol@udk
orRw&mxl;rS EkwfxGufay;zdk@ awmif;qdkqENjy=uwm
jzpfygw,f? 'DaemufrSmawmh tD*spfppfwyfu orRw
armfpu
D kd twdu
k t
f cHawGe@J 48 em&DtwGi;f aphpyf!Ed i_d ;f zd@k
&mZoHay;vmcJhw,f? orRwarmfpDu 'gudkcsufcsif;
y,fcscw
hJ ,f? ol@&@J orRw&mxl; w&m;0ifru
_ kd toufay;
umuG,o
f mG ;r,fv@kd vnf; wH@k jyefajymqdck w
hJ ,f? 'gayrJh
Zlvikd v
f 3 &ufae@rmS ppfwyfuyJ ol@ukd tdrcf sKyfcswm
cHvkduf&ygw,f? rlqvifnDaemifrsm;tzGJ@&J@ xdyfwef;
acgi;f aqmiftcsKd @vnf; zrf;qD;cH&w,f?

qef@usifuef@uGufwJh qENjyyGJawG OD;pD;qifE$J=uw,f?


ppfwyfe@J xyd w
f u
kd w
f ;kd +y;D qENjyol 50 ausmaf oqH;k cJw
h ,f?
tck t csd e f t xd orR w armf p D u d k axmuf c H o l a wG e J @
qef@usifolawG&J@ qENjyyGJawG qufjzpfaeqJyg? xdyf
wdkufawG@ kef;&if;qefcwfjzpf=uwmawGvnf; renf;
raemygy?J
tm%m&Sirf b
l m&ufukd zwfcscw
hJ hJ vlxt
k kH ur_
}uD; jzpfay:+yD;vdk@ wESpfausmf=umwJhtcsdefrSm tckvdk
tajctaeeJ@ jyefuHawG@ae&wm jzpfygw,f? tD*spf
jynfoal wG&@J 'Dru
kd a&pDc&D;[m a&S@qufb,fvjkd zpfrvJ
qdw
k m pdw0f ifpm;p&myg? tcktcsed x
f d jzpfcw
hJ mawG[m
vnf; tvm;wl pdw0f ifpm;zG,yf gy?J tck vuf&t
dS ajc
taerSm tD*sp&f @J ta&;ygwhJ tiftm;pkawGjzpfwhJ rlqvif
nDaemifrsm;tzG@J / vpfb&,f'rD u
kd a&pDe@J bmoma&;eJ@
Edik if aH &;ra&m,Suaf pcsiw
f hJ tiftm;pke@J tD*sppf pfwyfw@kd
ta=umif;udk avhvm=unfjh cif;tm;jzifh tD*spt
f a&;udk
wpHw
k &mqkyu
f ikd rf rd ,fv@kd ,lqygw,f?

ppfwyfu orRwarmfpDudk&mxl;u z,f&Sm;


vdu
k +f yD; zG@J pnf;yHt
k ajccHOya'udv
k nf; &yfqikd ;f xm;w,f
vdk@ a=unmcJhw,f? zGJ@pnf;yHktajccHOya' jyifqifa&;
tqdkycsufawGudk avhvmoHk;oyfr,fh aumfrwDw&yf
zGJ@ay;r,fvdk@ qdkw,f? w&m;ol}uD;csKyf tJ'fvDrefqdk;
(Adli Mansour) udk =um;jzwforRwtjzpf cef@tyf
cJw
h ,f? =um;jzwftpd;k &zG@J ay;r,f? (tckawmh tpd;k & tzG@J
opf zGJ@+yD;oGm;yg+yD?) v$wfawmfa&G;aumufyGJeJ@ orRw
rlqvifnDaemifrsm;tzGJ@eJ@armfpD
a&G;aumufyaJG wG usi;f yay;oGm;r,fv@kd vnf; qdyk gw,f?
rlqvifnaD emifrsm;tzG@J ukd tD*spEf ikd if rH mS 1928
ppfwyfu tm%modr;f vdu
k w
f meJ@ orRwarmfpD
ckESpfu pwifxlaxmifcJhwm jzpfygw,f? 'DaemufrSm
ud k zwf c svd k u f w mud k rl q vif n D a emif r sm;tzGJ @ u
56

_ynfolhtm%m
tjcm;tm&yf Edik if rH sm;rSmvnf; qufvufz@JG pnf;cJw
h mudk
awG@&ygw,f? tpPvrfbmomw&m;udk a[m=um;wm/
pmoifay;wmeJ@ tjcm;vlr_ulnDa&;awGudk rlqvif
nDaemifrsm;tzGJ@u vkyfaqmif=uw,f? pD;yGm;a&;
vkyif ef;awGvnf; xlaxmifvyk u
f ikd w
f m &Sw
d ,f? aemuf
ydik ;f rSmawmh Edik if aH &;rSmvnf; yg0ifywfoufvmcJw
h ,f?
+Adwdo#tkyfpdk;olawGudk t=urf;zufvkyf}uHowfjzwf
wmawG vky=f uw,fv@kd vnf; qdw
k ,f?
1952 ckESpfrSm tD*spfbk&ifpepfudk ppfwyfu
zwfcswt
hJ cgrmS rlqvifnaD emifrsm;tzG@J u axmufcH
tm;ay;cJw
h ,f? 'gayrJh 1954 ckEpS rf mS orRwemqmudk
vky}f uHz@kd u;pm;w,fq+kd yD; 'DtzG@J 0ifawG ESyd u
f yG zf rf;qD;
cH=u&w,f? tzG@J 0if axmifaygi;f rsm;pGm zrf;qD;jcif; cH=u
&w,f?
1970 ckESpfrsm;rSmawmh rlqvifnDaemifrsm;
tzGJ@[m tD*spfEdkifiHa&;rSm yg0ifv_yf&Sm;Edkifzdk@twGuf
t=urf;zufvkyf&yfawGudk pGef@v$wfa=umif; a=unmcJh
w,f? 'DaemufrmS rlqvifnaD emifrsm;tzG@J ukd tkypf ;kd ol
awGu twdkif;twmwcktxd v_yf&Sm;cGifhay;cJhw,f?
umvydkif;awGtvdkuf tuef@towfeJ@ v_yf&Sm;cGifh&
vdu
k /f tzrf;qD;tESyd u
f yG cf v
H u
kd &f eJ@ toufqufvmcJh
w,f? 2005 ckESpf v$wfawmfa&G;aumufyGJrSmawmh
rlqvifnDaemifrsm;tzGJ@0if 88 a,muf (v$wfawmf
ud,
k pf m;vS,pf pk ak ygi;f &J@ 20) tEdik &f cJw
h ,f? w&m;0if
Ed k i f i H a &;ygwD t aeeJ @ ta&G ; cH & wmawmh r[k w f y g?
woD;yk*v
~ awGtjzifh ta&G;cH=uwm jzpfygw,f?

w&m;r#wa&;ygwD taeeJ@ 127 OD; ta&G;cH&+yD; woD;


yk*~vtaeeJ@ 108 OD; ta&G;cH&wJhtwGuf rlqvif
nDaemifrsm;tzG@J [m v$waf wmfrmS pkpak ygi;f 235 ae&m
tEdik &f cJyh gw,f? v$waf wmfrmS ud,
k pf m;vS,f pkpak ygi;f
508 OD; &Sw
d ,f? a&G;aumufcu
H ,
kd pf m;vS,f 498 OD;eJ@
cef@tyf 10 OD; jzpfygw,f?
2012 ckEpS f orRwa&G;aumufyu
JG kd 2 }udrcf +JG yD;
usi;f ycJw
h ,f? yxrta=umhukd 2012 ckEpS af rv 23 24 rSm usif;ycJh+yD; orRwavmif; 12 OD; ta&G;cH=u
ygw,f? 'kwd,ta=umhrSmawmh qefcgwifusef&pfwJh
orRwavmif; 2 OD; rlqvifnaD emifrsm;tzG@J u orRw
avmif;armfpeD @J rlbm&ufvufxufu aemufq;kH 0ef}uD;
csKyf jzpfco
hJ l tmruf&mS zpf (Ahmed Shafiq) wd@k ,SOf yif
=uygw,f? orRwavmif;armfpu
D 5173 (rJppk ak ygi;f
13 oef;ausm)f eJ@ yGwu
f moDum tEdik &f cJw
h m jzpfygw,f?
rlqvifnaD emifrsm;tzG@J [m tckvkd a&G;aumuf
yGaJ wGrmS atmifjrifra_ wG &&Scd w
hJ m[m rxl;qef;ygb;l ?
oufwrf;&Snf=umvS+yDjzpfwJh olwdk@tzGJ@&J@ pkHk;zGJ@pnf;r_
uGe&f ufawG[m 2011 rlbm&uf ywfus+yD;rS ay:xGuf
vmwJh tzG@J awGxuf rkcsyJ ydrk u
kd s,jf yef@tm;aumif;rSm
jzpfygw,f? 'gt
h jyif vpfb&,f0g'aD wGt=um;rSm nDnD
!Gw!
f w
G rf &Sb
d J tuGu
J t
JG jym;jym; jzpfaewmuvnf;
rlqvifnaD emifrsm;tzG@J ukd wyef;omapcJw
h m jzpfw,f?
v$waf wmfa&G;aumufyeJG @J orRwa&G;aumufyJG
awGrSm tEdkif&cJhwJh rlqvifnDaemifrsm;tzGJ@eJ@ orRw

2011 ckESpf tHkur_a=umifh rlb&uf ywfus


oG m ;+yD ; wJ h a emuf r S m rl q vif n D a emif r sm;tzG J @ [m
w&m;0iftzG@J jyefjzpfvmcJw
h ,f? 2011 ckEpS f {+yDv 30
&ufrmS vGwv
f yfa&;eJ@w&m;r#wa&; (Freedom and
D &yfukd xlaxmif
Justice Party) trnfe@J Edik if aH &;ygww
vdu
k w
f ,f?
tD*spv
f w
$ af wmfa&G;aumufyrJG mS jynfol oef;
30 (rJay;cGi&hf o
dS &l @J 60) rJay;cJw
h ,f? vGwv
f yfa&;eJ@
57

_ynfolhtm%m
armfpw
D @kd [m useef ,fy,ftoD;oD;u tiftm;pkrsm;udk
olw@kd e@J twl yl;aygi;f aqmif&u
G v
f m=uzd@k ru;pm;cJ=h uyg?
tpd;k &tzG@J rmS useEf ikd if aH &;tiftm;pkawG yg0ifvmzd@k ukd
tav;rxm;cJb
h ;l ? tajccHOya'a&;qGaJ &;tzG@J xu
J tpPvrf
0g'Dr[kwfol tm;vHk;eD;yg; EkwfxGufoGm;awmhvnf;
rlqvifnaD emifrsm;tzG@J [m 'gukd *krrlcb
hJ ;l ? rlbm&uf
udk zwfcswhJ tHk ur_umvtwGi;f u vlxk awmif;qdrk _
awGxyJ gwhJ jynfe,ftyk cf sKyfa&;r;awGukd orRwu cef@
tyfwm r[kwfbJ vlxku a&G;cs,fwifajrmufa&;
qdw
k mudv
k nf; vspv
f sL_+yD; ae&maumif;awG rSeo
f r#
rlqvifnaD emifrsm;tzG@J uyJ tydik pf ;D vm=uw,f?
tD*spEf ikd if rH mS 1952 ckEpS u
f wnf;u ppfwyf[m
Edik if aH &;ZmwfcakH y:a&mufvmcJw
h m jzpfygw,f? orRw
Edik if H xlaxmif+yD;aemuf tkycf sKyfcw
hJ hJ orRw 3 OD;pvH;k [m
wyfucsnf; jzpfw,f? tD*spfrSm EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;/
vlra_ &;pwJh e,fy,ftoD;oD;rSm ppfwyfu yHpk t
H rsKd ;rsKd ;eJ@
v$r;f rd;k aewm jzpfygw,f? tJ'v
D kd =oZmt&Sed t
f 0g}uD;wJh
ppfwyfukd xde;f csKyfEikd zf @kd orRwarmfpu
D u;yrf;cJyh gw,f?
ppfaumifpx
D u
J 0g&ift
h zJ@G 0if 2 OD;udk tem;ay;+yD; ol@
tay: opPmcHr,fvdk@ ,lqwJhol 2 OD;eJ@ tpm;xdk;cJhyg
ao;w,f? 'gayrJh 'Dxufy+kd yD; rvkyEf ikd yf g? ppfwyfuvnf;
ol@=oZmatmuf a&mufrvmyg?

(armfpDvufxufa&mufawmh 50 jzpfoGm;ygw,f?)
wdkif;jynf&J@vdkaiGjyr_uvnf; }uD;w,f? tajccHpm;
aomufuek af ps;E_e;f awGuvnf; wuf+yD;&if;wuf jzpfae
w,f? rlbm&ufuq
kd ef@usiw
f u
kd yf 0JG if=upOfu aygirf @kH /
vGwfvyfr_eJ@ w&m;r#wa&; vdk@ au;a=umfcJh=uwm
jzpfygw,f? armfpu
D vnf; pD;yGm;a&;udpaP wG udik w
f ,
G f
&mrSm nHzh si;f vSw,fv@kd ta0zefc&H ygw,f? ol@vufxuf
rSm pD;yGm;a&;tajctae[m ydq
k ;kd vmw,f? pm;oH;k ukef
awG[mvnf; aps;acgicf u
kd v
f mcJw
h ,f? "mwfqaD vmifpm
awG jywfawmufwm/ v#ypf pfr;D r=umc%jywfawmuf
wmawG jzpfvmw,f? ("mwfqu
D kd tpd;k &u t_;H cHa&mif;
ay;aewm jzpfw,f?)
Edik if w
H umaiGa=u;&efyakH iGtzG@J (tdik t
f rftufz)f
u acs;aiGuvnf; xH;k pHtwdik ;f aq;cg;}uD;u wGyJ gwmrd@k
armfpDwdk@tpdk;&tzGJ@u vufrcHcJhygbl;? wzufrSmu
aqmf'Dtma&AseJ@umwmEdkifiHwdk@u acs;aiG/ axmufyHh
aiGawG&wma=umifrh @kd vnf; (tdik t
f rftufz)f acs;aiGukd
vufrcHbJ jiif;y,fEikd cf w
hJ m jzpfygw,f?

'D=um;xJ 2012 ckEpS f Ed0k ifbmrSm orRwarmfpD


[m orRw&J@vyk yf ikd cf iG t
hf m%mawGukd wd;k cs@J ,w
l hJ trde@f
'Du&Dwck xkwjf yefvu
kd w
f ,f? 'gu rausreyfjzpfaewJh
vlx}k uD;udk yd+k yD;trsuaf 'goxGuaf pcJw
h ,f? tm%m&Sif
f myJv@kd vlx}k uD;u ,lqoGm;=u
topfay:aygufvmwJh zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHku pepfqD jyefomG ;zd@k vkyw
G yf aJG wG ay:xGuv
f mw,f? armfpu
D
vnf; ppfwyf&J@ =oZmtm%mudk ruef@owfEdkifcJhyg? w,f? vlx&k @J uef@uu
D rde@f ukd jyefyk o
f rd ;f vdu
k yf gw,f?
(orRw&J@tm%mudkawmh rlbm&ufvufxufuxuf vnf; tJ't
trsm;}uD; av#mch scw
hJ ,f? v$waf wmf 2 &yfukd tm%m
'gt
h jyif orRarmfp&D @J tpd;k &tzG@J [m usev
f el nf;
ydkay;xm;w,f?) ppfwyftaeeJ@awmh t&ifrlbm&uf
pkawG&@J tcGit
hf a&;udv
k nf; tumtuG,rf ay;Edik b
f ;l vd@k
vufxufwek ;f u &&Scd w
hJ hJ tcGit
hf m%mawGtm;vH;k eD;yg;
ta0zefc=H u&ygw,f? ol@vufxufrmS c&pf,eftenf;
jyef&xm;ygw,f? orRw[m wyfrawmfumuG,fa&;
pkawG[m ydkrdktwdkuftcdkufcH=u&wma=umifh tckvdk
OD;pD;csKyf jzpfayr,fh wyfrawmfppfOD;pD;csKyfudkawmh
a0zef=uwm jzpfygw,f?
ppfAv
kd cf sKyf}uD;awGuyJ a&G;cs,cf ef@tyfciG ahf y;xm;w,f?
ppfO;D pD;csKyfu umuG,af &;0ef}uD;wm0ef ,l&ygw,f?
csKyfajym&r,fq&dk ifawmh rlqvifnaD emifrsm;
tzG@J e@J orRwarmfpw
D @kd &@J t"dutm;enf;csu[
f m usef
rlbm&ufvufxufuwnf;u tD*spfEdkifiH&J@
Edik if aH &;tiftm;pkawG trsm;pk}u;D ygvmatmif rqGaJ qmif
pD;yGm;a&;[m qd;k 0g;vSygw,f? wae@0ifaiG 2 a':vm
rpnf;Hk;cJhEdkifwmyJ jzpfygw,f? usefEdkifiHa&;tiftm;pk
atmufy&J w
dS o
hJ al ygi;f [m jynfov
l x
l }k u;D &J@ 40 &Sw
d ,f?
58

_ynfolhtm%m

awGe@J aqG;aEG;!Ed i_d ;f +yD; trsm;vufcrH ,fh bHv


k yk if ef;pOf ae&mawGudk ppfAdkvfcsKyf}uD;awGuyJ &,lxm;cJhwm
w&yfukd !Ed i_d ;f +yD; rcsrw
S Ef ikd cf w
hJ m[m olw@kd &@J t"du jzpfygw,f? ArmjynfrmS awmh ppfwyfu udik x
f m;wm tJ'D
tm;enf;csuyf gy?J
0ef}uD;Xme 2 cktjyif e,fpyfa&;&m0ef}uD;Xme wck
awmifyykd gao;w,f?
usefwJh ppfwyfeJ@ pD;yGm;a&;udpP qdkwmawG
uawmh ESpfaygif;rsm;pGmu jzpfwnfvmcJhwmawGrdk@
1967 ckEpS f tpPa&;vfe@J ppfyrJG mS r_rvS;_H edrchf hJ
orRwarmfpt
D aeeJ@ tckvkd umvwdak v;twGi;f udik f wma=umifh tD*spfppfwyf[m emrnfysufoduQmuscJh
wG,fajz&Sif;Edkifzdk@qdkwm rjzpfEdkifygbl;? aemuf+yD; usef &w,f? ppfwyft&m&Sd}uD; tawmfrsm;rsm;udkvnf;
EdkifiHa&;tiftm;pkawG yl;aygif;yg0ifvmrSvnf; 'DudpP emqmu zwfypfcw
hJ ,f? qm'wfvufxuf 1973 ckEpS f
awGukd udik w
f ,
G Ef ikd rf mS jzpfygw,f?
tpPa&;vfe@J ppfyrJG mS awmh tD*sppf pfwyf[m emrnfaumif;
jyef&vmw,f? 1978 ck a';Apfpcef;oabmwlnDcsuf
t& 1967 ppfyrJG mS qH;k H;_ oGm;wJh qdik ;f Edik ;f u|e;f qG,u
f kd
jyef&cJhwJhtcg ppfwyf=oZm ydkwufvmcJhw,f? 'gayrJh
tD*spfppfwyf
qm'wfu tpdk;&tzGJ@twGif; tqifhjrifh&mxl;awGrSm
1952 ck E S p f r S m tD * spf b k & if p epf u d k ppf w yf u zcs ppfwyfuvlawGukd odyrf cef@xm;awmhyg? ol@e@J tm%m
zsuo
f rd ;f ypfcw
hJ ,f? tJ't
D csed u
f p+yD; tD*spEf ikd if aH &;xJrmS yifbufjzpfvmrSmudk owdxm;yH&k ygw,f? avwyfwyfr;
ppfwyfu pwifyg0if ywfoufcw
hJ m jzpfygw,f? &mpkEpS f wOD;jzpfwhJ rlbm&ufuakd wmh 'korRw&mxl; ay;xm;yg
6 ckausmaf usmf tD*spEf ikd if u
H kd ppfwyf[m aemufu,
G u
f w,f? wzufrmS vnf; Edik if aH wmfumuG,af &;eJ@vkH cHa&;
pd;k rd;k cs,v
f ,
S cf w
hJ m jzpfygw,f? emqmvufxuf aemuf qdik &f m ay:vpDawGcsrw
S &f mrSmawmh ppfwyf&@J tjrifawG
ydik ;f rSmawmh tpd;k &&mxl;ae&mawG ppfwyfuvlawGukd [m qufvuf+yD; =oZm}uD;aecJyh gw,f?
cef@xm;wm avsmeh nf;vmcJw
h ,f? qm'wfe@J rb
l m&uf
1981 ckEpS rf mS qm'wf[m Adv
k cf sKyf}uD;wOD;jzpf
vufxufawGrmS ydv
k @kd awmifavsmv
h mcJyh gw,f? 'gayrJh
EdkifiHawmfvHkcHa&;eJ@qdkifwJh umuG,fa&;0ef}uD;XmeeJ@ wJh tbl*gZmvm (Abu Ghazala) udk umuG,af &;
jynf x J a &;0ef } uD ; XmeawG r S m awmh t"d u &mxl ; 0ef}uD;cef@cJhw,f? *gZmvmvufxufrSm ppfwyf[m
59

_ynfolhtm%m
pufr/_ ppfbufe@J v,f,mpdu
k yf sKd ;a&;uawGrmS yg0if jyef=um;a&;eJ@ ynma&;0ef}uD;XmeawGrSmvnf; ae&m
ywfoufra_ wG ydrk }kd uD;xGm;vmcJw
h ,fv@kd qd=k uygw,f? aumif;awGukd olw@kd yJ &,lxm;=uw,f?
tJ'v
D kd pD;yGm;a&;t&if;tjrpfe@J vyk if ef;udik if ef;awGa=umifh
t&yfom;pD;yGm;a&;xdyfoD;awGeJ@ ppfbuf
tD*sppf pfwyf[m umuG,af &;bwf*surf mS vGwv
f yfr_
t=um;rSm wpHkw&m ydyuQ&Sd=uayr,fh wckvHk;t&
yd&k cdS w
hJ ,f?
awmh olwdk@ESpfOD;ESpfzuf[m yl;aygif;aqmif&Gufae=u
ppfwyfydkifukr`%D}uD;awGudk trsm;tm;jzifh w,fvdk@ qdkEdkifygw,f? tJ'DpD;yGm;a&;xdyfoD;}uD;awGeJ@
t+idrf;pm;ppfAdkvfcsKyf}uD;awGuyJ pDrHcef@cGJtkyfcsKyf=u ppfbufu tD*spf&J@pD;yGm;a&;eJ@EdkifiHa&;udk csKyfudkifxm;
f muawmh
ygw,f? a&/ oHvGifqD/ bdvyfajr/ aqmufvkyfa&;/ =uwm jzpfygw,f? 'gayrJh t"duv$r;f rd;k Edik w
[dw
k ,fe@J a&eHvyk if ef;awGrmS t"duvkyu
f ikd =f uw,f? Edik ;f ppfbufuyJ jzpfygw,f? Oyrmtm;jzifh tpdk;&tzGJ@
jrpf0rS ;f eJ@yifv,feq
D yd u
f rf;awGrmS ppfwyfu ajrtrsm; twGif;rSm t&yfom;pD;yGm;a&;orm;xdyfoD; 6 OD;udk
tjym;udk ydik q
f ikd x
f m;w,f? tckvkd pD;yGm;a&;e,fy,frmS pD;yGm;a&;qdkif&mpDpOfaqmif&Gufzdk@ cef@tyfxm;w,f?
v$r;f rd;k csKyfuikd x
f m;Edik w
f ma=umifh pD;yGm;a&;yjyifajymif; 'gayrJh tJ'DtzGJ@u twnfyvdkufwJh b,fpD;yGm;a&;
k u
f rkd qdk umuG,af &;0ef}u;D u vHk caH &;ta=umif;
vJr_ vkyfrSmudk ppfwyfu qef@usifygw,f? tpdk;&&J@ uefxdu
yk*~vduydkifvkyfa&;tpDtpOf[m olwdk@&J@pD;yGm;a&; jycsuef @J y,fzsuEf ikd yf gw,f?
taetxm;udk tEW&m,fay;rSm jzpfw,fv@kd ,lqw,f?
ppfwyf&@J pD;yGm;a&;vkyif ef;awGu xkwv
f yk rf _
'ga=umifh qef@usi=f uwm jzpfygw,f?
[m tD*spEf ikd if H *s'D yD &D @J 15 - 20 &Sw
d ,fv@kd cef@reS ;f =u
'ghtjyif t&yfbuf&mxl;ae&mawGudkvnf; ygw,f? pD;yGm;a&;pm;usuf us,jf yef@vmovdk vlra_ &;
ppfbufu t+ird ;f pm;,lvmolawGu 0if,x
l m;=uw,f? e,fy,frSmvnf; olwdk@uyJ }uD;pdk;vmawmhwm jzpfyg
k a&pD,EW&m; us,jf yef@
bk&ifcHcsKyf/ tkyfcsKyfa&;r;pwmawGtjyif ydk@aqmifa&;/ w,f? wenf;ajym&&if ppfAsLdu
tm;aumif;vmcJw
h mygy?J

60

_ynfolhtm%m
tD*sppf pfwyf[m 1973 ckEpS rf wdik rf u
D awmh
qdkAD,ufk&Sm;udk tm;xm;rSDcdkchyJ gw,f? 'gayrJh 1973
ppfyt
JG +yD;rSmawmh wjznf;jznf;csi;f tar&duefe@J ydek ;D pyf
vmcJw
h ,f? ppfbuft&m&Sad wG[m tar&duefrmS ppf
oifwef;awGwuf=uw,f? tar&duefuvnf; tD*spf
ppfwyfukd ppfvufeufypPn;f awG axmufyw
hH m/ a&mif;cs
ay;wmawG
vk y f w ,f ?
aiG a =u;vnf ;
axmuf y H h a y;w,f ? tck q d k wES p f u d k 15 bD v sH
axmuf y H h a y;aewm jzpf y g w,f ? 'g[m
tar&d u ef t ul t nD u d k tpP a &;vf E d k i f i H +yD ; &if
'k w d , trsm;qH k ; &wm jzpf y gw,f ? tck tm%m
od r f ; vd k u f w mawmif r S axmuf y H h r _ a wG r&yf y gbl ; ?
tar&d u ef O ya't& ppf w yf u tm%mod r f ; &if
axmufyHhr_awG jzwfawmufypf&ygw,f? tckawmh
tm%modr;f wm [kwrf [kwf pdppf&OD;r,fv@kd qdyk gw,f?
tufzf 16 *suw
f u
kd af v,mOfawG yd@k ay;r,fv@kd qdw
k ,f?
e*dpk pD Ofxm;+y;D om;rd@k ygv@kd ta=umif;jyygw,f? (tckawmh
&yfqdkif;xm;r,f ajymjyefygw,f?) 'g[m rqef;ygbl;?
tar&duef&@J Edik if jH cm;a&;ay:vpDqw
kd mu wd@k vl [kwf
r[kwf qdw
k ahJ ywHe@J yw
J ikd ;f wm r[kwv
f m;?

w,f? 'DtwGuf vlxt


k =um;rSm emrnfaumif;&oGm;jyef
ygw,f? armfpu
D kd qef@usiq
f ENjywJo
h w
l csKd @u ppfO;D pDcsKyf
pDpD (Sisi) &J@ "mwfyu
kH kd &ifrmS csw
d q
f v
JG m=uw,f? wzuf
rSmawmh rlqvifnaD emifrsm;tzG@J u ppfwyfukd qef@usif
qENjy=uygw,f? xdyfwdkufwdk;+yD; ppfwyfu ypfcwfvdk@
vl 51 OD;aoqHk;wmawG jzpfvmygw,f? armfpDudk
qef@usio
f el @J axmufco
H al wG tD*spEf ikd if u
H vrf;rawG
ay:rSm tjyeftvSef qENjyae=uw,f? xdyw
f u
kd w
f ;kd wm
awGvnf; jzpfae=uyg+yD?
ppfwyfu 'Dwcg tm%modrf;t+yD;rSm ppf
aumifpeD @J Edik if u
H kd tkycf sKyfwm rvkyaf wmhyg? w&m;ol}u;D
csKyf t'fvDrefqdk; (Adli Mansour) udk =um;jzwf
orRwtjzpf cef@tyf+yD; tpdk;&tzGJ@ zGJ@+yD; tkyfcsKyfap
ygw,f?

tD*spjf ynfoal wGu rlbm&ufukd qef@usiq


f EN
jy=uwmawG t&Sed t
f [keaf umif;vmwJt
h cgrmS ppfwyf
u rlbm&uf&J@ trdef@udk remcHawmhygbl;? tJ'Dawmh
rlbm&ufvnf; ywfomG ;ygw,f? vlxw
k u
kd yf JG jyif;xef
vmvd@k ppfwyfu rD;pif=unfu
h vdu
k w
f myg? tJ't
D wGuf
vlxk=um;rSm ppfwyf[m emrnfaumif;&oGm;cJhw,f?
'gayrJh toGifajymif; =um;umvrSm ppfaumifpDzGJ@+yD; vpfb&,frsm;eJ@ tjcm;tiftm;pkrsm;
tkycf sKyfwt
hJ cg vlxu
k qef@usiw
f mudk cH&jyefw,f?
'Dtiftm;pkrmS vpfb&,fawGe@J Edik if aH &;rSm bmoma&;
'DaemufrSmawmh a&G;aumufyGJawGvkyfay;+yD; ra&mapcsio
f al wG/ vlenf;pk c&pf,efpwmawG ygygw,f?
v$waf wmfawG - orRweJ@ tpd;k &tzG@J awG jzpfvmw,f? olwdk@[m rlbm&ufudk zwfcswJhwdkufyGJrSm yg0ifcJh=u
'gayrJh txufrmS azmfjycJo
h vdk tajctaeawGu ydq
k ;kd ayr,fh aemufyikd ;f rSm tiftm;awmifw
h if;wJh tzG@J tpnf;
vmwma=umifh armfpu
D v
kd nf; vlxu
k Ekwx
f u
G af y;zd@k w&yftjzpfe@J ray:ayguEf ikd cf yhJ g? tuGu
J t
JG jym;jym; jzpfae
qENjyawmif;qdkvm=uygw,f? vlxkwdkufyGJ t&Sdefjrifh cJ=h uw,f? a&G;aumufy0JG ifyifz@kd twGuf tD*spb
f avmuf
vmwJt
h cgrmS ppfwyfu0if+y;D armfpu
D kd &mZoHay;cJw
h ,f? (Egyptian Bloc) qdkwJh wyfaygif;pkwckudk zGJ@pnf;cJh
armfpu
D vufrcHwt
hJ cgrmS tm%modr;f vdu
k w
f myJ jzpfyg =uw,f? tJ'DrSm tzGJ@0if 15 zGJ@ ygw,f? tzGJ@awGu
61

_ynfolhtm%m
'DaemufrmS awmh ppfwyfu armfpu
D kd zwfcs+yD;
trsdK;rsdK;tzHkzHk jzpfw,f? qkd&S,fvpfqdkwmawGtjyif
tm%modr;f cJyh gw,f?
tD*spu
f eG jf rLepfygwaD wmif ygygw,f?
v$wfawmfa&G;aumufyGJrSm trwfae&m&&Sdr_
taetxm;t& rlqvifnDaemifrsm;tzGJ@ yg0ifwJh
'Dru
kd &ufwpfr[mrdwt
f zG@J (Democratic Alliance)
u (449) ae&mtrsm;qH;k &w,f? rlqvifnaD emifrsm;
tzG@J xuf bmoma&;t,ly}kd uD;wJh tJvEf ;l ygwyD g0ifwhJ
wyfaygi;f pk (Islamist Bloc) u (250) eJ@ 'kw,
d
vdu
k w
f ,f? pD;yGm;a&;vkyif ef;&Si}f uD;wOD; axmifxm;wJh
ygwu
D (75) eJ@ wwd,jzpfygw,f? tD*spb
f avmuf
(Egyptian Bloc) uawmh 67 eJ@ pwkwa e&mrSmyJ
&Sw
d ,f?

'Dc&D; eD;ovm;

ppftm%m&Sipf epfukd tjrpfjzwfEikd rf o


S m 'Dru
kd a&pDEikd if H
udk xlaxmifEdkifrSm jzpfygw,f? ppftm%m&Sifpepfu
Edik if aH &;/ ppfa&;/ pD;yGm;a&;/ vlra_ &;pwJh e,fy,ftpHrk mS
eufeufi_d ;f di_ ;f tjrpfw,
G x
f m;wm jzpfygw,f? tJ'o
D @l &@J
ppfAsLdu
k a&pD,EW&m;}u;D udk zsuo
f rd ;f ypfEikd rf o
S m 'Dru
kd a&pD
pcef;qD wufvrS ;f Edik rf mS yg? xdyu
f tm%m&Siw
f a,muf/
tpdk;&tzGJ@wzGJ@udk zwfcsEdkifHkeJ@ ppftm%m&Sifpepfu
ysufokOf;oGm;rSm r[kwfyg? toGifwrsdK;rsdK;eJ@ touf
qufaerSmyg? tck ArmjynfrSm 2008 tajccHOya'eJ@
tck orRwarmfpDudk zwfcscJhwJhv_yf&Sm;r_udk toufqufaeovdak yg?h
2013 ckEpS f {+yDvrSm pwifpnf;H;k v_@H aqmfcw
hJ m jzpfyg
tD*spEf ikd if u
H
ppfAsLdu
k a&pD ,EW&m;[m
w,f? 'Dv_yf&Sm;r_udk tD*spfbmomeJ@ wmra&mh
e,fy,fprkH mS tjrpfw,
G af ewmrd@k tm;aumif;armif;oef
(Tamarod olyek )f vd@k trnfay;ygw,f? orRwarmfpD
ZGeJ yJ}uD;pGmeJ@ vH;k yef;wdu
k cf u
kd rf yS J zzsuEf ikd rf mS jzpfygw,f?
EkwfxGufzdk@ yef=um;v$mwapmifxkwf+yD; 0dkif;vufrSwf
'Dru
kd a&pDvv
kd m;wJh tzdEydS cf aH wGtm;vH;k pkppk nf;pnf;
xd;k =uzd@k v_@H aqmfygw,f? vlru
_ eG &f ufawGe@J atmufq;kH
nD!w
G pf mG eJ@ wdu
k yf 0JG ifro
S m atmifjrifEikd rf mS jzpfw,f?
tv$mu wufuolawGa=umifh 'Dvy_ &f mS ;r_[m tvGef
ppfwyftwGi;f rS 'Dru
kd a&pDvv
kd m;olrsm;udk pnf;H;k &rSmyg?
jrefqefpmG eJ@ }uD;xGm;t&Sed &f vmcJw
h ,f? 'DtzG@J 0ifawGu
orRwarmfpD &mxl;oufwrf;wESpfjynfhwJh ZGefv 30
tD*spjf ynfoal wG[m pnf;vH;k nD!w
G pf mG eJ@
&ufae@rSm vufrSwf 15 oef;&atmif vkyfr,fvdk@ wdkufyGJ0ifcJh=uvdk@ rlbm&uf ywfuscJh&w,f? 'gayrJh
u;H 0g;cJw
h ,f? ZGev
f 30 &ufrmS awmh vufrw
S x
f ;kd olaygi;f aemufydkif;rSm jynfolawGt=um; oabmxm;uGJvGJ+yD;
22 oef;&Sw
d ,fv@dk olw@kd u qdyk gw,f? 'gt
h jyif tJ'aD e@rmS xdyw
f u
kd af wG@ae=uwJh tajcqdu
k af ew,f? 2 zuf yd
tD*spEf ikd if w
H 0Sr;f u r@}uD;awGrmS vrf;ay:xGuf qENjy=u yuQu ydo
k nf;oefjyif;xefvmaew,f? 'Dtajctaeudk
wJh jynfol ta&twGu[
f m 14 oef; &Sw
d ,fv@kd cef@reS ;f tjrefajymif;vJEikd af tmif u;pm;=uzd@k vdyk gr,f? tck xdyf
=uygw,f? armfpo
D rRwta&G;cHwek ;f u&wJh axmufcrH J wdu
k af wG@aewJh tiftm;pk 2 ck awG@q!
kH Ed i_d ;f +yD; 2 zuf
(13) oef;xuf ausmfw,fvdk@ qENjyolawGu qdk=u vufcEH ikd rf ,fh tedrq
hf ;kH bHv
k yk if ef;pOfwck csrw
S Ef ikd rf o
S m
ygw,f?
a&S@c&D;qufEikd rf ,fv@kd xifjrifryd ga=umif;? ?
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567

62

Ed k i f i H w umuAsm

vlwoef;csDwufyGJ
rm&D,mtif*svdk
nwmuSnf
'%f&mueuf
wGi;f uarSmif
eH&rH sm;u rwfapmufw,f?

aoaewJh tjyma&mifr;kd aumif;uifatmufdS


ta0;u yifv,furf;wckrmS
igu
h rkd if;tem;xd qHyifuae qGo
J mG ;=uw,f
rif;vufawGuw
kd yk af ESmif/ rif;yg;pyfupkd nf;xm;
rif;[m igeh mrnfuakd wmifrS rac:Edik b
f ;l
rif;vnf; bmrSrwwfEikd /f igvnf; bmrSrwwfEikd f
'gayrJh uHq;kd csiaf wmh ordik ;f wav#mufrmS
rif;[m tSuu
f kd yefqifxm;&w,f?

nwmuSnf
'%f&mueuf
wGi;f uarSmif
eH&rH sm;u rwfapmufw,fv@kd igajymw,f?
63

_ynfolhtm%m
'gayrJh 'Dae@awmh twdwu
f 0d^mOf&@J toHawGu
ESpaf wGjzwfoef;/ &mpkawGjzwfoef;
ork'&N mawGjzwfoef;/ yifv,fawGjzwfoef;um
igw@kd ukd tav;teufajymvmw,f?
olw@kd u ajymw,f - ausmcsi;f uyf=u
ud,
k t
fh rsKd ;udk umuG,=f u?
ta0;wae&mrSm wefz;kd ay;+yD;+yD
oltrkd sm;u igw@kd ukd owday;w,f
u|eb
f 0oHaESmifud;awG[m
igw@kd &@J vGwv
f yfa&;twGuaf y;&wJh
wefz;kd awG t}udr}f udrjf zpfcw
hJ ,f?

nwmuSnf
'%f&mueuf
wGi;f uarSmif
eH&rH sm;u rwfapmufw,fv@kd igajymw,f?

igw@kd wawG aecJ=h u/ ae ae&wJih &Ju


igw@kd &@J tmHak wGukd xufjrufap
ydik ;f jzwfcsuu
f kd cdik rf mapw,f?
nwmu Snw
f ,f?
reufwek ;f u rif;&J@a'gojzpfaewJh rsuEf mS uwqifh
rif;&J@Ev
S ;kH om;txd ig=unhrf w
d ,f?
igw@kd EpS af ,mufaygi;f &if tjynfjh zpfr,f
64

_ynfolhtm%m
rif;&J@ypkH u
H wqifh [efaqmifxm;wmudjk zwf+yD; =unhw
f t
hJ cg
rif;&J@t!dKa&mifrsuv
f ;kH }uD;awGxrJ mS
rif;rdom;pktay: rif;&J@arwWmudk jrif&w,f?

igu vufcyk af wGw;D =u 'Dq&kH yfrmS pk;kH &atmifv@kd ajymw,f?


igu vufcyk af wGw;D =u wOD;udw
k OD; arwWmxm;=u&atmifv@kd ajymw,f/
igu vufcyk af wGw;D =u/ rodusKd ;EGaH ewJh odrzf si;f wJv
h rf;u cG&J atmifv@kd ajymw,f?
vufcyk af wGw;D =u/ pk;kH +yD;&ifziG =fh u&atmif/
igw@kd &@J pw
d "f mwfawGukd jyefo;kH oyf=u&atmif pk;kH =u
igw@kd &@J 0^d mOfawGukd oef@pif&atmifpk ;kH =u
vufcyk af wGw;D =u/ ud,
k u
hf ,
kd u
f kd oaewmudk pGe@f cmG &atmif
ud,
k o
fh rdik ;f xJrmS ud,
k f [efaqmifaewmudk &yf=uygp@kd
vufcyk af wGw;D =u/ 0d^mOfawGukd urf;yg;pGe;f u jyefac:&atmif
vufcyk af wGw;D =u/ aysmf i$ rf u
_ kd igw@kd pum;0dik ;f xJ jyefzw
d af c:&atmif
tdycf ef;xJukd qENyg0ifr_ jyefzw
d af c:&atmif
rD;zdak csmifxu
J kd cifrif=uifemr_ jyefzw
d af c:&atmif
uav;xde;f ausmif;xJukd *kpu
kd rf _ jyefzw
d af c:&atmif

bd;k bGm;awGu igw@kd uo


kd wday;w,f
ordik ;f &J@emusirf a_ wG Sv
d ifu
h pm;
igw@kd [m jyefxvmr,fh csw
D ufaewJjh ynfoal wG jzpfw,fw?hJ

'Dvekd @J igw@kd xvm+rJ xvmw,f?


kd m;wm jzpfygw,f?)
(rm,mtif*sv&kd @J Million Man March uAsmudk jyefqx
65

rm,mtif*svkd

Million Man March qdkwJh 'DuAsmudka&;ol a'gufwmrm,mtif*svdk (Dr. Maya


Anjelou) udk 1928 ckEpS /f {+yDv 4 &ufu tar&duefEikd if /H pde@f v;l 0D;pfrd@rmS arG;zGm;cJyh gw,f?

vlrsKd ;cGjJ cm;r_'%fukd qd;k qd;k 0g;0g;cHpm;zl;wJh ol@&@J &ifxaJ cgi;f xJrmS vlrnf;awG&@J cpH m;csu/f ,Ofaus;r_e@J
,H=k unfra_ wG jynfv
h #r;f aeygw,f?
ol@&J@ yxrvdkufpm;csuf[m tuyg? urBmausmftuynmonf rmom*a&[rf
(Matha Graham) qDrSm tuynmoifcJhwJhol[m 50 pkESpfrsm;twGif;rSm Oa&mywcGif
vSnfhvnfujycJhygw,f? wcsdefxJrSmyJ ol[m jyifopf/ pydef/ tDwvD/ tm&yfpum;awGudk
ydik Ef ikd pf mG wwfajrmufcyhJ gw,f? 'gt
h jyif tmz&dutaemufyikd ;f rSm toH;k rsm;wJh zefwD (Fanti)
pum;udv
k nf; wwfajrmufcyhJ gw,f? ol[m *gemEdik if rH mS tar&duefEikd if u
H vlrnf;v_yf mS ;r_
acgi;f aqmif r,fvu
f eG t
f yd u
f P (Malcom X)eJ@ rdwaf qGjzpfcyhJ gw,f? 1964 ckEpS f oltar&duef
EdkifiHudk jyefa&mufvmawmh r,fvfuGeftdyfuPeJ@twl tmz&dutar&duefnD!Gwfa&;tzGJ@udk
zG@J pnf;=uygw,f? 'gayrJh tJ'ED pS x
f rJ mS yJ r,fvu
f eG t
f yd u
f P towfc&H +y;D ol@ukd rmwifvo
l muif;u
oleJ@twlwl vkyfudkifzdk@ zdwfac:cJhygw,f? oluvnf; 0ifa&mufvkyfudkifcJhygw,f? 'gayrhJ
r=umcifrmS yJ rmwifvo
l muif;yg towfc&H awmh ol[myHu
k somG ;ygw,f?
ol@b0rSm qkwq
H yd af wGe@J *k%x
f ;l awG tajrmuftjrm;yJ &Scd yhJ gw,f?

123456789012345678901234567890121234567890123456789012345
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345

66

jym;wJhzm;ujym;
azmif;wJhzm;uazmif;
jrefrmEdik if rH S
b%faiGtyfEikd o
f rl sm;xJwiG f
usyaf iGoed ;f 500 txuf
tyfEikd o
f [
l m b%frmS aiGtyfol
pkpak ygi;f OD;a&&J@ wpf&mE_e;f awmif
r&Sb
d ;l vd@k bma&;0ef}uD; Xme
'kw,
d 0ef}uD;
a'guw
f mvif;atmifu
ajymoGm;w,f? jynfo@l vw
$ af wmf
tpnf;ta0;twGi;f ar;cGe;f wckukd
ajz=um;&mrSm tckvkd
ajymoGm;wmyg?
tJ'w
D pf&mE_e;f awmif rjynfw
h hJ
vlenf;pku tyfEx
HS m;wJh
aiGppk ak ygi;f [m usyb
f v
D sH 4620
ausmf &S+d yD; pkpak ygi;f tyfaiG&@J 56
eD;yg;&Sw
d ,fv@kd qdyk gw,f?

owif;eJhrSwfcsuf
ArmjynfrmS wpfbv
D st
H xuf
csr;f omol od@k r[kwf tpktzG@J
oH;k OD;rSav;OD;txd &SEd ikd w
f ,fv@kd
cef@reS ;f ygw,f? 'Dpm&if;awGukd
olw@kd b,fvw
kd u
G o
f vJawmh
rodyg?
'gayrJh
'Dtcsut
f vufawGt&
odomwmuawmh ArmEdik if rH mS
csr;f omolO;D a&u tenf;wumh
tenf;pkom jzpfaewmygy?J
aemuf+yD; ppfAv
kd cf sKyf}uD;awG&@J
csr;f omu,f0r_ukd
b,fvo
kd Ed ikd rf vJ? awG@ae&wJh
owif;awGt&awmh
ppfAv
kd cf sKyf}uD;awG&@J
csr;f omu,f0r_[m
a=umufcref;vdvyd g?

vufwiftar&Dum;
vuf0J,drf;tpdk;&rsm;tm;
jzKwfcs&ef tar&duef}uHpnf
uG,v
f eG o
f mG ;wJh vlxk uuf
AifeZD v
JG m;orRw [l;*d;k csm;Apf
ae&mrSm a&G;aumufyo
JG pf (rwf
2013 ) jzifh jywfjywfom;om;
tEdik &f vmwJh eDuv
kd wfpf rm'lkd
Nicolas Maduro

(csm;Apf&@J v&l if;) tay: rJrormr_


pGcJ sujf zifh tar&duefEikd if rH sm;tzG@J
OAS taxGaxGtwGi;f a&;rSL;
tifqZl m Jose Miguel Insulza
u rJtm;vH;k jyefa&wGuzf @kd
awmif;qdv
k u
kd w
f ,f? 'g[m
usKd ;a=umif;rqDavsmb
f ;l ?
ESpfzufoufaorsm;a&S@rSm
pufe@J a&wGux
f m;wJh rJrsm;&J@ 54
vef'efrS tdr+f cHajr
udk vufe@J jyefa&wGucf +hJ yD;
t}uHay;ukr%
` D Edu
k zf &ef@&@J
wH;k atmufuzm;
jzpfw,f? xl;xl;jcm;jcm;
(Knight Frank) csr;f om
jym;wJzh m;ujym;/ azmif;wJzh m;u
uGmjcm;csurf awG@&bl;?
u,f0r_tpD&ifcpH mrSmawmh
azmif;qdw
k mudk owd&rdw,f?
twdu
k t
f cHrsm;xJrS
jrefrmEdik if rH mS a':vmoef; (30)
aocsmwmuawmh jym;wJzh m;u
vl
t
rs
m
;uvnf;
txufcsr;f omolO;D a& (39) OD;
rsm;aewmygy?J txufrmS
rJrormr_&w
dS ,fv@kd oHo,r&Sb
d ;l ?
&Sw
d ,fv@kd qdw
k ,f?
ajymovdk 99 u jym;aewm
tar&dueforRwa[mif;
vef'efrmS awmif
jzpfw,f? 'ga=umifh a0gvrf;rudk
*sirf u
D mwmu AifeZD v
JG m;
tar&duefa':vm oH;k oef;wefwhJ odr;f ydu
k =f uta&;awmfy}kH uD;u
a&G;aumufypJG epf[m
tdraf wGukd Armjynfu
igw@kd [m 99 vd@k
urBmay:rSmtaumif;qH;k yJ vd@k
0,foal wG&adS ew,fv@kd vnf;
au;a=umfc=hJ uwm r[kwv
f m;?
ajymw,f? awmiftar&du
tJ't
D pD&ifcpH mrSm ygygw,f?
azmif;wJzh m;uawmh 1 ayg?h 99
Edik if t
H rsm;tjym;u AifeZD v
JG m;&Jh
Armjynfu 0,fwmawG[m
aom zm;awGukd jym;aeatmif
vGwv
f yfwahJ &G;aumufyu
JG kd
vef'ef tdr+f cHajr0,f,rl a_ wG&@J 1 vkyx
f m;Edik v
f @kd om tJ'D 1 zm;u
axmufcaH =umif; azmfjy=u+yD;
&Sw
d ,fw?hJ
azmif;Edik af ewmygy?J
tar&duef&@J pGuzf ufrt
_ ay:
a[mifaumife@J qpG Zf mvefu
_wcf s=uw,f?
0,f,w
l t
hJ wdik ;f twmeJ@
wlw,fqykd ?J aemuf+yD;jynfwiG ;f
Agencic Publica
owif;*sme,fwpfapmifuawmh
67

owif;eJhrSwfcsuf
owif;pmrS owif;orm; Natalia
f jyef@
Publica u tus,t
pHpk rf;ar;jref;r_rsm;vky+f yD; vGecf w
hJ hJ
15 ESpt
f wGi;f a&G;aumufyjJG zifh
wufvmwJh awmiftar&dum;
vuf0,
J rd ;f tpd;k &rsm;
jzKwfcsEikd af &;twGuf
tar&dueftpdk;&rS
v#Kd @0u
S }f uHpnfcrhJ _
axmufcyH yhH ;kd cJrh w
_ @kd ukd
xkwaf zmfwifjycJw
h ,f? OAS udk
jyefay;qG+J yD; [Ge;f 'l;&yfpf orRw
ZDvm&m Manuel Zelara udk
ppfwyfujzKwfcs
tm%modr;f cJw
h ,f (2009)?
yg&ma*G;orRw vl*kd Fernando
Lugo udk jzKwfcs&mrSmvnf;
u;udik cf o
hJ [
l m tar&dueftpd;k &yJ
jzpfw,f (2012)? jyKjyifa&;orm;
vl*[
kd m vuf0o
J rm;
r[kwaf yr,fh vuf0t
J pd;k &rsm;eJ@
&if;eD;oljzpfv@kd tar&duefu
ruufb;l ? 2005 u
b&mZD;vftvkyo
f rm;ygwD
tiftm;csnehf @J ap&ef
b&mZD;vfz@JG pnf;tkycf sKyfykH jyifz@kd
tar&duefu aiGa=u;axmufyhH
pnf;H;k cJw
h ,f?
a&S@av#mufvnf; vlxu
k
a&G;aumuf wifajrmufvu
kd w
f hJ
wd;k wufwhJ
vuf0,
J rd ;f tpd;k &rsm;udk
tefu,fqrf (tar&dueftpd;k &)
u jzKwfcstm%modr;f zd@k
}uHpnfaeOD;rSmyJ? vlx}k uD;uvnf;
olw@kd a&G;aumuf
68

wifajrmufvu
kd w
f hJ tpd;k &rsm;udk
vrf;ay:xGu+f yD;
umuG,=f uOD;rSmyJ? acwfuu
kd
vrf;ay:xGuf vlxt
k m;jywJah cwf
jzpfae+yD?

a'0gvDr@awmf
'DEpS f Zlvikd f 18 &ufae@u
tar&duefEikd if rH S 'ufxdu
k f r@[m
au;+rDawG
jyefrqyfEikd af wmhwt
hJ wGuf
a'0gvcD cH iG hf
av#mufx
f m;vdu
k yf gw,f?
r@awmfjrLeDpyg,f&@J au;+rD[m
tar&duefa':vm 185 bDvsH
cef@&w
dS ,f? yifpifay;zd@k e@J
aiGacs;pmcsKyfawG
xkwaf &mif;xm;wJh au;+rDawG
jzpfw,f?
rDcsD*efjynfe,fz@JG pnf;yHkOya't&
yifpifcpH m;cGiahf wGukd epfemr_
rjzpfap&yg? 'ga=umifh tckvkd
a'0gvcD cH iG ahf v#mufxm;wmudk
jynfe,fw&m;H;k u
Oya'eJ@rnDb;l qd+k yD; y,fcscw
hJ ,f?
txufw&m;H;k awG
t,lcw
H uf&ifawmh
b,fvjkd zpfr,f rajymEdik af o;yg?
'ufxdu
k f r@[m wcsed u
f
tar&duefrmS um;vkyif ef;awGe@J
xif&mS ;+yD; csr;f omu,f0wJh
r@wr@ jzpfcw
hJ ,f? 1950
ckEpS af wGwek ;f u r@vOl ;D a&[m
ESpo
f ef;eD;yg;&Scd w
hJ ,f? vljzLu
trsm;pk jzpfygw,f? 1960

ckEpS w
f ek ;f u wEdik if v
H ;kH rSm
wOD;csi;f 0ifaiG trsm;qH;k r@
jzpfcw
hJ ,f? 'Daemuf emrnfausmf
1967 ckEpS f 'ufxdu
k f
ta&;tcif;}uD; jzpfcw
hJ ,f?
vlrnf;awGukd ykvyd af wGu
&uf&ufpufpuf
ESyd pf uftEdik u
f si=hf uwmudk
rcHEikd af wmhwt
hJ qH;k vlrnf;awGu
xuuke=f uwm jzpfygw,f?
tJ't
D a&;tcif;udk wcsKd @u
t"duk%;f vdk ajym=u+yD; wcsKd @u
xur_v@kd qd=k uygw,f?
tJ't
D a&;tcif; t+yD;rSmawmh
'ufxdu
k f r@ukd vljzLawG[m
wjznf;jznf; pGe@f cmG oGm;=uygw,f?
wzufrmS vlrnf;awGu
wjznf;jznf; rsm;vmw,f? 1980
ckEpS af wGrmS awmh tar&duefrmS
vlrnf;&mcdik Ef e_ ;f trsm;qH;k aewJh
r@wr@ jzpfvmcJw
h ,f?
tJ'v
D kd
vlrnf;&mcdik Ef e_ ;f trsm;qH;k
aexdik w
f hJ r@jzpfv@kd
ypfuiG ;f wckozG,f jzpfc&hJ w,fv@kd
wcsKd @u qdyk gw,f?
a&mfe,f&*D ifvufxufrmS awmh
tqd;k qH;k vk@d qdw
k ,f? 'ufxdu
k u
f
'Drdku&ufr@jzpfaewmvnf;
wa=umif;ygw,f? &D*if&@J
pD;yGm;a&;ay:vpDatmufrSm
'ufxdu
k f r@&@J pD;yGm;a&;vnf;
qkwf w
k v
f mcJw
h ,f? wzufrmS
*syefum;vkyfief;&J@
yifqikd rf a_ =umifv
h nf;
xdcu
kd rf y_ q
kd ;kd cJw
h ,f?

tvkyt
f udik af wGu
aps;ydo
k ufomwJh jynfyqD
a&mufuek w
f ,f?
tckawmh
r@vOl ;D a&u 800000 yJ
&Sad wmhw,f? vlrnf;uawmh
trsm;pkyg? r@ay:rSm vlraeawmhwhJ
taqmufttHak wG rsm;ovdk
&mZ0wfrv
_ nf; xlajymvSw,f?
vrf;"mwfr;D awGuvnf;
w0ufavmuf rD;rvif;awmhb;l wJ?h
911 &Jukd ac:&ifvnf;
wem&Dausmaf vmuf=umrS
a&mufowJ?h (tar&duefEikd if &H @J
zsr;f r#pEH e_ ;f u 11 rdepfjzpfw,f?)
wcsed u
f pnfum;u,f0cJw
h hJ
r@}uD;wr@[m wpjyifvkd jzpfc&hJ +yD?
tckawmh a'0gvcD cH iG hf
av#mufwt
hJ ajcqdu
k o
f mG ;yg+yD?

owif;eJhrSwfcsuf

ajymqdw
k mawGukd (tcef;/
zke;f pwmawG) cd;k em;axmifz@kd
ud&,
d mawG wyfqifcw
hJ t
hJ a=umif;
jyefov
d m&wmawGa=umifh tckvkd
pm&Gupf mwrf;toH;k yr_ukd
ydw
k ;kd cs@J vyk o
f mG ;zd@k
qH;k jzwfcw
hJ mjzpfw,f vd@k (FSO)
rS wOD;u ajymygw,f? aemuf+yD;
tJ'D v#ypf pfvufEydS pf ufawG&@J
tm;omcsuw
f cku wvH;k csi;f pDrmS
oD;oef@x;l jcm;csuf yg&w
dS ,f?
vlvufa&;vdak yg?h 'ga=umifh
pm&Gupf mwrf;wckcsi;f [m
b,fvufEydS pf ufu
xGuv
f mwmvJqw
kd mudk
'ufxdkufr@&@J yHkjyifu
jyefvu
kd v
f @kd &w,f?
tar&duefEikd if &H @J
aygu=f um;r_jzpfc&hJ if
vljzLvlrnf;qufqHa&;
aygu=f um;wJZh mpfjrpfuv
kd u
kd v
f @kd
tajctaeudk
f ,f?
wuGi;f wuGuaf zmfjyvdu
k w
f mvnf; vG,w
jzpfygw,f?
k&mS ;umuG,af &;
0ef}uD;XmeeJ@ ta&;ay:
aus;apwrefacwfqD
0ef}uD;XmeawGrmS
tJ'v
D ufEydS pf ufawGukd
k&mS ;Edik if &H @J vHk cHa&;at*sipf D
poH;k ae+yDv@kd vnf; qdyk gw,f?
(FSO) u v#ypf pfvufEydS pf ufawG
orRwylwifqw
D ifjywJh
tar&duefa':vm (14800) zd;k
wcsKd @tpD&ifcpH mawGukd
0,f,rl ,fh trSmpmudk (FSO) &J@
tJ'DvufESdyfpufe@J
tifwmeufpmrsuEf mS rSm
du
k +f yD;wifae+yDw?hJ
azmfjyxm;wmudk awG@&ygw,f?
tar&duefu
0Duv
D cd af ygu=f um;r_/
ud,
k &hf efbuf/ yifbufawGwifru
pEd'k if (Snowden) &J@
rdwb
f ufawG&@J owif;awGukd
azmfxw
k zf iG chf sra_ wGtjyif 2009
acwfrDenf;pepfrsdK;pHkoHk;+yD;
ckEpS f vef'ef xdyo
f ;D (20)
axmufvrS ;f vmawmh Edik if w
H ikd ;f u
tpnf;ta0; (G20) rSm
owif;vHk cHrt
_ wGuf
rufA'D ufAf (Medvedev)

rpOf;pm;rjyifqifv@kd r&awmhyg?
wurBmvH;k u ay;yd@k aewJh
tD;ar;vfawG tm;vH;k eD;yg;udv
k nf;
=um;jzwfzrf;,lord ;f qnf;+yD;
pdppfaew,fv@kd pEd'k if&@J
azmfxw
k rf t
_ & od&w,f?
tckavmavmq,fawmh
uGejf yLwmoH;k &mu
vufEydS pf uftqifu
h kd
wqifjh yefqw
k v
f m+yD?
aemifwcsed rf mS tD;ar;vftpm;
aus;apwrefawG rv$wb
f ;l vd@k
rqdkEdkifaybl;?

qD;&D;,m;jynfwGif;ppfeJ@twl
qD;&D;,m;rSm jynfwiG ;f ppft&Sed f
wufvmaew,f? obm0uspmG yJ
tJ't
D &Sed ef @J twl vdu
k w
f ufvmwm
wckuawmh
vufeufta&mif;t0,faps;uGuyf gy?J
Edik if }H uD;awGu qD;&D;,m;ta&;rSm
ud,
k pf t
D usKd ;pD;yGm;awGe@J
0ifygvmwmqdak wmh
ydq
k ;kd awmhwmayg?h
vufeuf ta&mif;
t0,frmS a,bk,s
oH;k rsKd ;&Sw
d ,fv@kd qdEk ikd yf gw,f?
yxrwrsKd ;uawmh
w&m;0ifvufeuf
ta&mif;t0,fayg?h 'guawmh
Edik if aH wGcsi;f
w&m;0ifpmcsKyfpmwrf;awGe@J
a&mif;0,f=uwmyg?

69

owif;eJhrSwfcsuf
aemufwrsKd ;uawmh
w&m;r0ifwydik ;f (0g) rD;cd;k a&mif
ta&mif;t0,f (gray) vd@k
qdyk gw,f? 'Dta&mif;t0,frmS
Edik if cH si;f a&mif;0,fwm jzpfayr,fh
aemufq;kH toH;k yr,fo
h u
l (enduser) pmcsKyfrmS
csKyfqx
kd m;wJt
h wdik ;f
r[kwaf wmhbJ wjcm;vlvufxJ
a&mufomG ;wmrsKd ; jzpfw,f?
vkyyf v
kH yk ef nf;uawmh
vufeufa&mif;r,fo
h u
l kd
vdrv
f nf+yD;0,fwm/ 'grrS [kwf
(end-user) twk
pm&Gupf mwrf;vkyw
f m/ (endH ckcu
k
user) tjzpf Edik if w
t&m&Sad wGukd
vmbfx;kd +yD;vufrw
S x
f ;kd cdik ;f wm
pwmawG jzpfw,f? 'Denf;awGe@J
0,f+yD;awmhrS vufeufawG[m
pmcsKyfrmS ygwhJ oH;k r,fo
h l (endf J wjcm;
user) qD r[kwb
wu,fo;kH r,fh (end-user)
vufxJ a&mufomG ;wm jzpfw,f?
aemufq;kH enf;uawmh
arSmifcakd ps;uGuyf g?
'Daps;uGurf mS awmh
b,fEdkifiHOya'eJ@
Edik if w
H umhOya'awGrS r&Syd g?
'Daps;uGurf mS wcsKd @Eikd if aH wGvnf;
ygovdk t=urf;zuftzG@J tpnf;/
&mZ0wf*%
kd ;f eJ@
vufeufarSmifc&kd mZm}uD;awG
a&mif;0,fazmufum;ae=uwm
jzpfw,f?
70

'kw,
d eJ@
wwd,enf;vrf;udk
Edik if aH wGtaeeJ@ yke;f v#Kd ;uG,v
f #Kd ;
axmufychH siw
f t
hJ cgrsKd ;awGrmS
oH;k =uavh&ydS gw,f? Oyrm
tar&duef&@J tD&ef uGex
f &m
jzpf&yfrsKd ;ayg?h

tqifajyacsmarG@atmif
aqmif&u
G af y;aew,f?
wl&uDuvnf;
yl;aygi;f aqmif&u
G w
f ,f?
'DvufeufawGxrJ mS (SA-7b)
ycH;k xrf;av,mOfypf';kH awG ygw,f?

aqmf'Dtma&Ase@J
tm&yfapmfbmG ;rsm;Edik if w
H @kd u
qD;&D;,m;orRw
w&m;0if
0
,f
,
x
l
m;wJ
h
tmqwfuakd wmh k&mS ;u
=opx&D;,m;Edik if v
H yk f (Steyr
vufeufaxmufyahH y;w,f?
H yk f
Aug) dik zf ,fe@J qGpEf ikd if v
oluawmh
vufypfA;kH awGvnf;
w&m;0ifvrf;a=umif;uvd@k
qD;&D;,m;olyek t
f zG@J awGqD
ajym&r,f? tD&efuvnf;
axmufyahH y;aew,fv@kd qdyk gw,f? a&mufygw,f? rxl;qef;yg?
dN Edik if u
H 0,f,x
l m;wJh
'gayrJh urBmu
h v
k or*~u tD&efukd tdE,
qG'D ifEikd if v
H yk f
vufeufwify@kd r_
wifu
h m;zsuaf vmifcsm (M3 Carl
ydwyf ifxm;wJt
h wGuf w&m;0if
Gustav) awGvnf;
wify@kd ciG ahf wmh r&Syd g?
Armtpd
k;&qDa&muf+yD;
arSmifcekd nf;eJ@yJ yd@k aewm jzpfw,f?
ucsijf ynfe,fx;kd ppfrmS oH;k wmudk
qD;&D;,m;rS
awG@ch&J +yDy?J
twdu
k t
f cHtyk pf ak wGuawmh
b,fvakd &mufomG ;wmvJ qdw
k mudk
tzG@J awG rsm;jym;pHv
k ifw,f?
pHpk rf;r,fv@kd qdw
k ,f? 'gayrJh
tvm;wlyJ olw@kd ukd
tcktcsed t
f xdawmh
vufeufaxmufyhH
bmowif;tpterS xGurf vmyg?
ay;aeolawGvnf; rsm;w,f?
xGuv
f mr,fv@kd vnf; rxifyg?
tar&duefe@J Oa&myor*~u
qD;&D;,m;rSm
olyek t
f zG@J awGukd
ydyuQjzpfaewJb
h uf 2 zuf pvH;k &J@
wdu
k f u
kd v
f ufeufaxmufyw
hH m
aemufrmS axmufct
H m;ay;aewJh
rvkyb
f ;l ? yke;f v#Kd ;uG,v
f #Kd ;
Edik if }H uD;i,fawG &Sad ewmqdak wmh
axmufyw
hH myJ vkyw
f ,f? Oyrm
tmz*ef/ tD&wfe@J vpfAsm;wd@k vkd
bif*gZrD mS tar&duef[m
jrefjrefe@J yjJG ywfr,fyh kH rjrifyg?
vpfAsm;vufeufawG
qD;&D;,m;olyek af wGqD
a&muf&Sdapa&;

tifwmeufawmtvnf
&mZ0wfr_xlajymvSw,f

+Adwed Ef ikd if aH tmufvw


$ af wmf
jynfwiG ;f a&;&maumfrwDu
tifwmeuf&mZ0wfra_ wGukd
olw@kd rEdik af wmhb;l vd@k
xkwaf jymvmcJw
h ,f?
'Dvjkd zpf&wm[m
&JwyfzG@J 0ifawGtaeeJ@
twwfynmydik ;f rSm
vdt
k yfr&_ adS ewm/
tifwmeuf&mZ0wfr_
usL;vGeo
f al wGukd zrf;rdc&hJ ifvnf;
jypf'%fu enf;vGe;f wmawGa=umifh
jzpfw,fv@kd qdyk gw,f? Oyrm
ay;yJvf (Paypal) ukr%
` u
D
pwmvifaygif 35 oef;
(tar&duefa':vm 54 oef;cef@)
cd;k ,lcw
hJ hJ
tifwmeuf&mZ0wfom;awG[m
axmif'%f 7 veJ@ 18 vt=um;yJ
jypf'%fcsrw
S cf &H w,f?
tjyifrmS om wu,fb
h %fukd
"m;jywdu
k +f yD; tJ'aD iGyrm%
,lomG ;w,fq&kd if jypf'%fu
'Dxufru usrmS yg?

owif;eJhrSwfcsuf
oabmxm;ae=uw,f?
tH=h op&maumif;wmu
tJ't
D ifwmeuf
&mZ0wfom;wcsKd @[m
Oa&myor*~Eikd if aH wGu
jzpfaewmygy?J 21 &mpk
&mZ0wfra_ wGukd 21 &mpkenf;eJ@
rwH@k jyefEikd &f ifawmh olw@kd ukd
vuf&zrf;Edik rf mS r[kwb
f ;l ? vd@k
tJ'aD umfrwDu qdyk gw,f?
tifwmeufay:u
&mZ0wfr[
_ m
rl;,pfaq;0g;a&mif;0,frx
_ ufawmif
wefz;kd tm;jzifh yd}k uD;ae+yD jzpfw,f?
rl;,pfaq;0g; a&mif;0,fr[
_ m
ESppf Of wefz;kd tm;jzifh
tar&duefa':vm 288 bDvs&H +dS yD;
tifwmeufay:u
&mZ0wfra_ wGuawmh
tar&duefa':vm 388
bDvs&H ydS gowJ?h

tDvufxa&mepf yk'rf qdw


k meJ@
axmifusc&hJ olawG renf;yg?
tckvnf; yHEk ydS Of y'rl=urf;rSm
tDvufxa&mepfqikd &f m udpaP wG
ygw,f?
pme,fZif;orm;awGuawmh 'gukd
uef@uu
G af e=uygw,f?
ud,
k t
hf cGit
hf a&;awGukd ud,
k w
f ikd yf J
umuG,w
f u
kd ,
f &l rSmyg?

armif;olrJhav,mOfaemuf0,f

2013 ckEpS f Zlvikd f 28 &ufae@u


tmz*efe,fpyfteD;&Sd
ygupPwefEikd if t
H wGi;f rSm
tar&duef&@J armif;olrahJ v,mOfrS
wdu
k cf u
kd rf a_ =umifh vlig;OD;
aoqH;k oGm;cJyh gw,f? tckvkd
twdu
k t
f cdu
k cf aH e&wm[m
txl;tqef; r[kwaf wmhyg? 2004
ckEpS u
f wnf;u tar&duef[m
yg
u
pPwefEikd if H
tD;tpd;k &/
taemufajrmufyikd ;f rSm
tD;pD;yGm;a&;awG
armif;olrahJ v,mOfawGe@J
xlaxmifawmhr,fq&dk if
+Adwo
d #Eikd if t
H aeeJ@
wdu
k cf u
kd rf a_ wG (drone attacks)
qdu
k b
f mwdu
k cf u
kd rf t
_ EW&m,f[m 'DtEW&m,fuvnf; rao;yg?
yvkycf w
hJ m jzpfygw,f?
wzufrmS vnf; 'DtEW&m,fukd
}uD;rm;vGe;f wma=umifh
tcktcsed x
f q
d &kd if
e,luvD;,m;wdu
k cf u
kd rf x
_ ufawmif ta=umif;jy+yD; jynfoal wG&@J
t}udrfaygif;&mcsDaeyg+yD?
vGwv
f yfciG ahf wGukd tpd;k &u
ydq
k ;kd r,fv@kd owfrw
S &f r,fw?hJ
uef@owfcsKd ;azmufvmrSmawGvnf; ygupPweftpd;k &u
b%fwb%fukd
'Dwu
kd cf u
kd rf a_ wGukd vlo&d iS =f um;
"m;jywdu
k w
f mxuf tifwmeufrmS &Syd gw,f? tckukd tar&duefrmS
uef@uu
G f w
_ cf savh &Syd gw,f?
vHk cHa&;ta=umif;jy+yD;
cd;k ,lv@kd &wmu ydrk sm;aew,f?
'g
a
yrJ
h
wcs
Kd @wu
kd cf u
kd rf a_ wGukd
jynfoal wG&@J
Edik if H 25 Edik if rH S
olu,
kd w
f ikd v
f nf;uod+yD;
vGwv
f yfrt
_ cGit
hf a&;awGukd
tifwmeuf&mZ0wfr_
oabmwlciG hf ycJw
h mvd@k vnf;
tpd;k &u csKd ;azmufaew,f
usL;vGeo
f al wG[m +Adwed Ef ikd if u
H kd
qd=k uygw,f?
r[kwv
f m;? ArmjynfrmS vnf;
eHygww
f pfypfrw
S t
f jzpf
71

owif;eJhrSwfcsuf
ausmf yvkycf w
hJ ,f?
pHpk rf;azmfxw
k pf me,fZif;AsLdk
(Bureau of Investigative
Journalism) &J@ cef@reS ;f csut
f &
2013 ckEpS f Zlvikd v
f txd
tar&duef[m ygupPwefrmS
armif;olrahJ v,mOfwu
kd cf u
kd rf a_ ygi;f
t}udrf (330) yvkycf w
hJ ,f? 52
}udru
f orRwbk&fS
vufxufrmS jzpf+yD; usef 318
}udru
f (Edb
fk ,fv+f idr;f csr;f a&;qk&iS )f
orRwtdb
k m;rm;vufxufrmS
jzpfw,f? tJ't
D zG@J &@J
xkwjf yefcsut
f & aoqH;k olaygi;f
(2548 rS 3549) jzpf+yD;/
t&yfom;aoqH;k ol (411 rS 890)
jzpfw,f? aoqH;k ol
uav;oli,faygi;f u (168 rS
197) jzpfw,f?
'%f&m&&So
d al ygi;f u (1177 rS
1480) &Sw
d ,f? usew
f hJ
tmz*efepPwef/ vpfAsm;/ tD&wf/
,Drife@J ygupPweftygq&kd if +yD;cJw
h hJ
5 ESpt
f wGi;f tar&duef[m
(drone attacks) aygi;f 1200

wdu
k cf u
kd f
owfjzwfra_ wGukd
b,fvakd qmif&u
G =f uygovJ?
OD;pGmtm;jzifh tar&duef&@J
tusKd ;pD;yGm;awGtay:
+cdr;f ajcmuftEW&m,fay;Edik o
f al wG&@J
ud,
k af &;&mZ0ifawGukd ypkw,f?
tJ'pD m&if;xJukd
oHo,&So
d w
l csKd @ukd
oufaotaxmuftxm;
tenf;i,fr#avmufe@J wif
xnfo
h iG ;f vdu
k =f u+yD; wcsKd @q&kd if
bmoufaotaxmuftxm;rS
r&Sb
d eJ @J xnfx
h m;wmvd@k
pGypf rJG a_ wGvnf; ay:xGuaf ew,f?
aemufqHk;tqifhtaeeJ@
'Dowfjzwfow
k o
f if&r,fo
h pl m&if;
(kill lists) udk tdrjf zLawmfrmS
tygwpf Of t=urf;zuf
ajcmufveS @f owfjzwfr_
wefjyefwu
kd cf u
kd af &; (counterterrorism) tpnf;ta0;rSm
t+yD;owfq;kH jzwf

twnfyygw,f? tdb
k m;rm;u
twnfyay;&wmyg?
tygwpf Ofao'%fpm&if;
xkwjf yefay;aewmqdak wmh
okwo
f ifc&H r,fv
h l ta&twGuu
f
enf;rSmr[kwyf g?
tJ'aD rmif;olrhJ
av,mOfawGukd ta0;uae
uGeyf sLwmrsuEf mS jyifay:uwqifh
xde;f csKyfarmif;ESi=f uwm jzpfw,f?
tJ'D (drone attacks) awGukd
xde;f csKyfuikd w
f ,
G cf o
hJ w
l OD;u
AGD'D,dk*drf;upm;ae&wmeJ@
tawmfwyl gw,fv@kd ajymw,f?
aemuf+yD;
olw@kd &nfreS ;f xm;wJo
h al wG
r[kwb
f J wjcm;rqdik w
f o
hJ al wGyg
xdcu
kd af oqH;k wmawG&adS =umif;vnf;
0efccH w
hJ ,f? tjrefq;kH jzwf/
tjrefcvkwEf ydS f
vky=f u&wmqdak wmh jzpfrmS yg?
AG'D ,
D *kd rd ;f qdw
k mu
jrefjrefcvkwEf ydS Ef ikd rf S tEdik &f wm
r[kwv
f m;? 'gayrJh tck[mu
AG'D ,
D *kd rd ;f r[kwb
f J wu,fv
h al wG
aoae=u&wmrd@k xdwv
f ef@p&myg?
ao'%fcswhJ
pm&if;udv
k nf;
ud,
k o
hf abmeJ@u,
kd v
f yk /f 'gawGukd
taumiftxnfazmfwhJ
olawGuvnf; AG'D ,
D *kd rd ;f
upm;&ovdyk q
J akd wmh
wu,ft
h =urf;zuf tEW&m,f[m
b,fov
l q
J w
kd m ?

72

ArmjynfuGefjrLepfygwD
A[dk0g'jzef@csda&;Xmeu xkwfa0onf

You might also like