Professional Documents
Culture Documents
TEKNOLOJK
ARATIRMALAR
www.teknolojikarastirmalar.com
e-ISSN:1304-4141
Teknik Not
zet
Makine sistemlerinde hareket ve g ileten elemanlarn banda dili arklar gelmektedir. Dili arklar ok zor
artlar altnda altklarndan dolay zamanla ok eitli anma problemleri ile karlalmaktadr. Bu problemler
birok olumsuz faktr de beraberinde getirmektedir. Yaplan incelemeler neticesinde dili arklardaki
anmalarn birok faktrlere bal olduu ortaya konulmutur. Bu almada dili arklarda meydana gelen hasar
trleri ayrntl olarak aratrlmtr.
Anahtar Kelimeler: Dili
arklar, Hasar
1. GR
Dili arklar, tarihi geliimi ok eskilere dayanan makine elemanlardr. Kaynaklarda dili arklarn
kullanlmaya balanmasnn milattan nce 330 ylna kadar uzand bildirilmektedir. Farkl boyut,
malzeme ve uygulamalarda olsalar da dili arklar hemen her makinede miller arasnda ekil bayla
kuvvet ve hareket ileten elemanlar olarak karmza kmaktadr. Mekanik gcn iletiminde mhendislik
ve maliyet avantajlarn bir arada sunan dili arklar, saat mekanizmalar gibi hassas cihazlardan,
otomobil, takm tezghlar ve uak-uzay teknolojisine kadar geni bir alanda kullanlmaktadr [1].
Bu kullanm sahasnda dili arklardan en iyi verimin alnmas da yine ylardan beri sregelen
almalarn temelini oluturmaktadr. Bunlarn yan sra ihtiyalarn artmasna paralel olarak yaplan
sistemlerde en nemli beklenti enerjinin fazla kayba uramadan iletilmesinin salanmas ve verimin
mmkn olan en yksek deerde tutulmasdr.
Enerjinin iletimi esnasnda verimin yksek tutulmasna kar zorlayc en byk etken srtnme ve
meydana getirdii anmadr. Bu olumsuz etkiler, dier makine elemanlarnda olduu gibi dili arklar
zerinde de kendini gstermekte ve maddi adan ciddi kayplara neden olmaktadr.Bu almada dililer
zerinde meydana gelen hasarlar ve sebepleri aratrlmtr.
2. DL ARKLARDA OLUAN HASARLAR
Dili tasarm ve imali ile ilgili almalar yapanlarn, dili arklarda grlen pek ok hasar detayl olarak
bilmesi gerekmektedir. Amerikan Dili reticileri Birlii (AGMA) ulusal standardnda di bozukluklar 5
grupta incelenebilir.
Bu makaleye atf yapmak iin
Kzlaslan K., el B.,Yavuz ., Dili arklarda Meydana Gelen Hasar Trleri Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi 2009, (7) 119-129
120
121
2.2 Anma
Anma, srtnme halinde bulunan yzeylerde malzemenin, istenilmedii halde kopup ayrlmasdr. Bu
ekilde, yzeyler ilk ekillerini kaybederler; paralar arasndaki boluklar byr ve buna bal olarak:
maksimum hassasiyet azalr, dinamik kuvvetler byr, grlt ve titreimler meydana gelir, verim azalr.
Genel olarak anma, d etkiler altnda, temas yzeylerinde oluan fiziksel ve kimyasal deimelerin
sonucudur [7].
Dililerde meydana gelen anma trleri genellikle alma artlarna bal olarak deiir. Fakat temelde
anma, temas eden iki di yzeyi arasnda ya filminin yetersiz veya hi olmamas sonucu ortaya
kmaktadr. ki yzey arasndaki ya filminin yetersiz olmas sonucunda iki di yzeyi arasnda direkt
temas meydana gelecek ve anma balayacaktr [8]. Anma hasar abrasif ve adhesiv anma olarak iki
snfa ayrlabilir.
2.2.1 Abrasif (Andrc) Anma
Bazen kesme anmas olarak da adlandrlr. Sistem ierisinde zamanla meydana gelen kirler, dkmden
gelen apaklar dilerden gelen veya yataklardan gelen anm paracklar veya filtresi anm
paracklarn di yzeyleri boyunca kaymas ve yuvarlanmas sonucunda ortaya kan anma trne
abrasif anma denir. Bu tr anmann nne geilebilmesinin en iyi yolu eitli grntleme veya
alglama cihazlar ile ya iersindeki bu yabanc paracklarn konumu ve miktar tespit edilerek
temizlemektir [8].
mal edildikten hemen sonra sertletirilen dili yzeyleri bazen ok kaba olurlar ve e altklar dier
dilinin yzeylerini andrabilirler (ekil 7).
123
Bu nedenle bir yzeyden dierine malzeme geii yani, mikro souk kaynaklar meydana gelir. Hareket
srasnda bu mikro kaynaklarn krlp baka noktalarda yeni birlemeler meydana getirmesi malzeme
geiine, dolaysyla da anmann devamna neden olur.
Yzeyi sertletirilmi bir dilinin adhesiv anmaya uram hali ekil 8de gsterilmektedir.
kuvvetler, e alan yzeylerden birinde ok hafif bir oyuk; kar yzeyde de bunun izdm kalacak
ekilde kaynam metali syrr. Anma mikroskobik olarak balar, bununla beraber ok hzl geliir.
Scoring bazen galling, seizing veya scuffing olarak da adlandrlr (ekil 10).
gerilmesinin dili malzemesinin mukavemet snrn amasna izin verilirse, sonunda yorulma atlaklar
oluacak ve alma ile beraber diin ark gvdesinden ayrlmasna kadar ilerleyecektir. ekil 12de di
kk kavisinde ortaya kan klasik yorulma klmas grlmektedir.
127
3. SONU
Bu almada dililerde meydana gelen hasar trleri ve sebepleri aratrlmtr. Dililerde meydana gelen
hasarlar ok sayda faktrn bir araya gelmesi sonucunda ortaya kmaktadr. Yzey ileme kalitesi,
128
alma koullar, di yzey basnc, yalama rejim cinsi, ya scakl, yalayc zellikleri, srtnme
katsays, dili imalatnda kullanlan malzeme gibi birok etmenler bu faktrler arasnda saylabilir. Bu
parametreler arasnda asl problemi ise bakmszlk nedeniyle dililerin yasz kalmalar oluturmaktadr.
Dililerde en fazla grlen hasar pitting oluumu, en tehlikeli hasar ise krlma hasar olarak karmza
kmaktadr.
4. KAYNAKLAR
1. el B., 2007, Dililer in Yzey Yorulmas Test Cihaz Gelitirilmesi ve Ya Scaklnn Etkisinin
Aratrlmas, Yksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe niversitesi Fen Bilimleri Enstits
2. Kzlaslan K., 2007, Dililer in Yzey Yorulmas Test Cihaz Gelitirilmesi ve Ya Viskozitesinin
Etkisinin Aratrlmas Yksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe niversitesi Fen Bilimleri Enstits
3. http://www.ig.pwr.wroc.pl/~radzim/gear/picture 18.01.2007
4. http://www.mt-online.com/articles/01-00mpt.cfm?pf=1 18.01.2007
5. http://www.atsb.gov.au/publications/2000/tr200003399.aspx 18.01.2007
6. http://www.horsburgh-scott.com/hs/service/spall.asp 18.01.2007
7. Akkurt, M., 2000; Makine Elemanlar, Cilt I-II, Blm 14, Birsen Yaynevi, stanbul
8. Aslanta, K., 2003; stemperlenmi Kresel Grafitli Dkme Demirden mal Edilen Dz Dililerde
Yzey Yorulma Hasarlarnn Analizi, Doktora Tezi, Gazi niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Ankara.
9. http://www.horsburgh-scott.com/hs/service/abrasion.asp 18.01.2007
10. http://etd.adm.unipi.it/theses/available/etd 24.10.2006
11. Baaran, B., 2001; Helisel Dili arklarda Pitting Oluumunun Denetsel ncelenmesi, Yksek
Lisans Tezi, Gazi niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Ankara.
12. mrek, H., 1995; Dili arklarda Profil Kaydrma leminin Yenme Olay zerine Etkisinin
ncelenmesi, Doktora Tezi, Seluk niversitesi, Fen Bilimleri
Enstits, Konya.
13. http://homepage.ruhr-uni-bochum.de/Guenter.Luetzig/lmgk/FZG_Test.html 18.01.2007
14. http://www.mt-online.com/articles/01-00mpt.cfm?pf=1 18.01.2007
15. http://sintebros.com.sg/enda_ET1311.pdf 10.10.2006
16. http://user.chollian.net/~finder/gear/gear-failure/overload.html 18.01.2007
.
129