PHC HI CHC NNG

BNH NHN
TN THNG TY SNG

PGS.TS. PHM VN MINH

1. i cng
- Bnh l do nhiu nguyn nhn khc nhau, ngy cng
gia tng cc nc pht trin v Vit Nam.

- Nm 2004, ti M t l mi mc l 11.000 ngi, t l

hin mc l 250.000 ngi, trong nam chim 80%,

tui TB l 37,7 (16 - 59 tui chim 60%).

- VN, BVD-PHCN (TP HCM) (1996) c 150 bnh nhn

TTTS, trong la tui t 21- 40 chim 50%.

2. Nguyn nhn
Do chn thng: 65%
- Tai nn giao thng: NN hng u

- Tai nn lao ng.

- Tai nn th thao.
- Tai nn sinh hot: sau 65 tui, ng.
- Chin tranh
- Hnh hung, t t

Cc bnh ty sng:
- Ung th
- Vim ty, x ty rai rc.
- Nhim trng.
Cc bin dng ct sng:
G, vo, thot v a m, gai i ct sng.
Bnh mch mu hay huyt khi mch ty.
Bnh do thy thuc gy nn:
- Phu thut tim mch.
- Chp Xquang c cn quang.
- Do s cu ban u thiu kinh nghim.

3. Du hiu lm sng
Hi chng lit ty:

Lit vn ng:
Mt hoc gim vn ng di mc thng tn

Lit t chi: c th km lit c h hp v c

honh. Kh khn khi th, ho, v khc m.

Lit hai chn: km lit c thn minh.

Ri lon c trn:
- i tiu tin khng t ch.
- Mt kh nng kim sot bng quang v
ng rut.
Thay i trng lc c:
Mt, gim, tng hoc co cng.
Gim kh nng tinh dc:
Ri lon cng dng.
Mt iu ha thn nhit

4. Din bin lm sng

Giai on chong ty:
- Lit mm nho hon ton di mc thng tn
- Mt hon ton cm gic nng v su di mc
thng tn
- Mt cc PXGX
- Du hiu Babinski khng p ng hai bn
- i tiu tin khng t ch
Giai on sau chong ty:
Bt u khi c s xut hin tr li ca bt k du hiu
thn kinh no bao gm:
- Phn x
- Vn ng, cm gic di mc thng tn.

5. Bin chng
1. da
Lot do p:

S phi hp gia bt ng v gim cm gic rt d

gy lot do p. T l: 25-66%.

NGUYN NHN:
T , ma st

Yu t nguy c: Gim kh nng di chuyn, RLCG,

dinh dng km, bnh mch mu, i tiu tin

khng t ch, tri gic km, dng thuc ng ko di

CC V TR LOT

Giai on lot do p
Giai on I: Vng da khng mt ko di trn 30 pht
Giai on II: Mt lp biu bi v da

Giai on III: Ph hy t chc di da

Giai on IV: Ph hy t chc su n tn cn, c,
xng hoc khp

2. H tit niu
- Nhim trng tit niu
- Si thn, si bng quang
- Vim i b thn.
- Suy thn
3. H h hp
- Nguyn nhn ph bin nht gy t vong.
- Vim phi do suy h hp.
4. H tiu ha
- Lot d dy: NN Stress, steroids, NSAD
- Tro ngc d dy thc qun: Bh nng rt, tro
ngc 1 phn thc n tiu ha, kh nut, nc,
chua ming

5. H tim mch
- H huyt p t th
- Ri lon giao cm phn x
- Huyt khi tnh mch su
- Ph chi di
H huyt p t th
- Mt chi phi ca thn kinh giao cm n c trn
thnh mch nh hng n kh nng t iu ha
huyt p.
- Bnh nhn c Ha ti a 90mmHg hoc thp hn.
- Gim huyt p khi thay i t th, c bit t t th
nm nga sang t th ngi dy.

Ri lon giao cm phn x

Hi chng cp tnh c trng bi s tng HA qu
mc t ngt do h TKGC b mt kim sot
bnh nhn TTTS (t D6 tr ln)
- Mt kch thch hoc au di mc TT s truyn
thng tin ln no, to ra phn x lm co mch mu.
- Triu chng: tng huyt p, au u d di,
mt, tot m hi, nght mi, bun nn, ni gai c v
chm nhp tim.
- Thng xy ra ln u tin sau 3 thng b TT
- Thng xut hin bnh nhn lit t chi.

Huyt khi tnhmch su

Ba tc nhn l: Bt ng, tn thng ni mc, v tinh
trng tng ng.
- T l cao nht vo ngy th 7-10 sau tn thng.
- Bnh nhn TT hon ton c nguy c cao hn TT
khng hon ton.
6. Co cng
- Chim 67% bnh nhn
- Yu t tng co cng: nhim trng, cng thng, thay
i thi tit, nm nga ko di, kch thch di tn
thng (lot do p)

7. au
- Do TTTS hoc c th trong khi b tai nn.
- 66-94% TTTS (30-40% au nng)
8. Ct ha lc ch
- Chim 20% TTTS
- Hay gp nam nhiu hn n
- Tn thng ty c v lng
- Tn thng hon ton.
- V hay gp: Hng, gi, vai

9. Vn tm l
- 25% nam, 47% n
- T l t st gp 5 ln so vi cng tui, cao
nht sau 1-5 nm TTTS
10. Vn cn nng
Thng b gim cn v teo c.

6. iu tri
- Bt ng CS c v lng trc khi di chuyn
- Chp XQ ct sng pht hin ch khng vng
ca CS
- Lm vng CS bng phu thut hoc dng c
Lot do p: Phng nga l quan trng nht
- Gi da bnh nhn kh ro, sch s.
- K m nc cc vng t nh: chm, b vai,
khuu, mm ct, gt chn.
- Ln tr thng xuyn 2h/ln.
- Cung cp cho bnh nhn ch n giu m nh
trng, tht, sa, cc vitamin v khong cht.
- Gio dc bnh nhn cch pht hin lot do p

iu tr lot:
Giai on I:
+ Trnh t , ln tr thng xuyn, s dng m
Giai on II, III:
+ Ra vt thng bng nc mui sinh l hoc nc
tit trng
+ Ct b t chc hoi t
+ Khng bng kn vng lot.
+ Thay ra hng ngy, chiu tia TN, tm nng.
Giai on III, IV:
Phu thut v da

Huyt khi tnh mch su

- Phng nga bng Heparin c trng lng
phn t thp trong sut giai on cp (8 tun)
- i vi bnh nhn c nguy c cao: phng
thm 12 tun na.
iu tr h huyt p t th
- Nng u dy mt lc trc khi di chuyn khi
ging
- eo tt chun gin, bng chun bng

Ri lon giao cm phn x

-

Nng BN ngi dy, ci b qun o cht, kim tra HA

Nu BN c sonde, kim tra xem c b tc khng
o li huyt p, nu >150/90, iu tr thuc h p
Pht hin cc kch thch khc, gm lot do p.

Co cng
- Gim au
- Ngn nga hoc gim cc bin chng (lot do p hoc co
rt)
- To thun cho cc hot ng SHHN
- Kim sot cc yu t tng co cng: nhim trng, cng thng,
thay i thi tit, nm nga ko di, kch thch di tn thng
(lot do p)

- Ci thin gic ng
- To thun cho di chuyn
Thuc iu tr:
Lioresal, Diazepam, Baclofen, Botilium, Phenol, cn
Vn tm l
- nh gi cc yu t nguy c, tm l x hi, gia nh,
h tr ti chnh
- Thng bo cho BN k hoch iu tr, h tr, chm sc
- Theo di thng xuyn, h tr tm l t gia nh, bc
s, nhm PHCN

PHC HI CHC NNG

* Hot ng chm sc:

n ung, chi u, thay qun o, v sinh, di
chuyn
* i li, di chuyn, xe ln.
* Kim sot tiu tin
* Chm sc sc khe bn thn
* Hot ng nh, x hi

HOT NG CHM SC
Nu BN khng n ung, chi u, thay qun
o, v sinh, di chuyn cn:
- nh gi ADL
- nh gi cc yu t nguy c
- Thng bo cho bnh nhn cc mc tiu, k
hoch PHCN
- H tr tm l x hi, iu chnh mi trng

Chm sc ng rut
- 1-2 ngy u: ng tnh mch hoc qua sonde
d dy.
- Sau ng ming.
- Ch : giu m, d hp thu, t cht b, cung
cp nc.
- Hun luyn i tin: Tp thi quen i tin
ng gi, xoa, mc phn ra, tht tho phn,
thuc nhun trng.

Chm sc ng tit niu

- V sinh vng b phn sinh dc ngoi.
- Hun luyn tiu tin
- Kim sot nhim trng.
- Theo di nh gi s lng, mu sc nc tiu.
- Ly nc tiu lm xt nghim.
- Ung nhiu nc, n nhiu hoa qu c Vit C

Di chuyn, xe ln

- Tng cng sc mnh,

ko dn, di chuyn, v
thng bng
- Tp dng i/xe ln
- Np chnh hnh
- Ci to mi trng

Hot ng nh, x hi
- To thun li cho vic di chuyn: ng bng
phng, cu an ton, thanh song song quanh
nh.
- Chiu cao ging ph hp, cc vt xung
quanh nh va tm vi nh bp, nh v sinh
b tr ph hp.

- T vn to iu kin cho bnh nhn tham gia

lao ng.

Ti ha nhp cng ng
- Quan trng cho i PHCN bt u hng
nghip v gii tr cho bnh nhn.
- 63% bnh nhn TTTS ang lm vic hoc
ang i hc

- T l i lm li sau khi b TTTS l 31,8% (lit

hai chn), 26,4% (lit t chi), nhng ngi
c trnh cao trc TTTS th d kim vic
lm hn

7. TIN LNG

- S phc hi c lc tt nht trong vng nhng

nm u sau TTTS
- TTTS hon ton: thng hi phc c mt
mc vn ng sau chn thng
- S hi phc cng ln, sm ph thuc vo lc
c ban u ngay sau TTTS, c bit khi c lc
bt u 3/5

- 70% SCI ty c khng hon ton c kh nng i

li trong 1 nm, 46% c kh nng i li trong
cng ng.

- 5% bnh nhn lit chn c kh nng i li

- Lit hai chi di khng hon ton c tin lng
i li tt nht.
- S phc hi trong vng 6 thng, nhanh nht trong
vng 3 thng sau tn thng.
- S tin trin c lc chm hn trong nm th 2.