CH NG 1: B NH LÝ D DÀY TH C QU N

CH NG KHÓ TIÊU CH C N NG

I. IC NG
Ch ng khó tiêu là ch m quá trình tiêu hóa th c n t i d dày. Ch ng khó
tiêu bao g m ch ng khó tiêu th c th và ch ng khó tiêu ch c n ng. Ch ng khó
tiêu th c th do các nguyên nhân gây ra: Loét d dày tá tràng, b nh lý trào
ng c d dày th c qu n,ung th d dày, b nh lý ng m t, b nh t y t ng, do
thu c, b nh lý toàn thân và th c n. Ch ng khó tiêu ch c n ng không tìm th y
nguyên nhân th c th . T l ch ng khó tiêu ch c n ng c ng r t khác nhau theo
t ng n c: Úc 6,3%, Nh t B n 17-23%, Châu âu 14-27%.....B nh không gây
nguy hi m n tính m ng, nh ng nh h ng t i ch t l ng cu c s ng, xu t
hi n t ng t gây lo l ng cho ng i b nh.
II. CH N OÁN
1. Lâm sàng
- au b ng ho c khó ch u vùng th ng v
- n nhanh no, làm cho ng i b nh không th n h t kh i l ng th c
n bình th ng v n n c
- C m giác y b ng sau khi n
- Nóng rát vùng th ng v nh ng th ng không lan ra sau x ng c
2. C n lâm sàng
Giúp lo i tr các nguyên nhân th c th gây bi u hi n ch ng khó tiêu.
- N i soi th c qu n d dày: lo i tr loét d dày tá tràng, trào ng c d
dày th c qu n có t n th ng trên n i soi, ung th d dày.
- o p.H th c qu n: phân bi t v i b nh lý trào ng c d dày th c qu n
không có t n th ng niêm m c th c qu n trên n i soi.
- Siêu âm và các ph ng ti n ch n oán hình nh giúp phân bi t b nh lý
ng m t và t y t ng.
3. Ch n oán xác nh
a. Tiêu chu n theo Rome II
- au b ng ho c khó ch u t i vùng b ng trên.
- Tri u ch ng khó ch u t i vùng b ng trên: t c b ng, y ch ng h i,
n nhanh no và bu n nôn.

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -1-

 - Các tri u ch ng không gi m sau khi i i ti n.
- Th i gian xu t hi n tri u ch ng: t i thi u 12 tu n và xu t hi n tr c
ó 12 tháng.
- Không có b nh th c th khi n i soi.
b.Tiêu chu n theo Rome III
- Có 1 ho c nhi u tri u ch ng sau:
+ y b ng sau khi n
+ n nhanh no
+ au vùng th ng v
+ Nóng rát vùng th ng v
- Không có b nh t n th ng th c th : n i soi
- Th i gian xu t hi n tri u ch ng: t i thi u 3 tháng, xu t hi n t i thi u
tr c ó 6 tháng
4. Phân lo i th b nh
a. Tiêu chu n theo Rome II
- Th gi ng loét: au t i vùng th ng v là tri u ch ng n i b t
- Th r i lo n v n ng
+ y b ng sau khi n, th ng không rõ au, có th bu n nôn
+ n nhanh no
- Th không c hi u: các tri u ch ng không i n hình nh hai th trên,
có th các tri u ch ng xu t hi n l n l n gi a 2 th .
b. Tiêu chu n theo Rome III
- Th y b ng sau khi n ( Postprandial Distress Syndrome):
+ Có ít nh t m t trong hai tri u ch ng:
o Xu t hi n khó ch u vùng th ng v sau khi n v i s l ng bình
th ng, vài l n /tu n.
o n nhanh no, nên không n c nhi u nh bình th ng, vài l n/tu n
+ Các tri u ch ng kéo dài trong 3 tháng và ph i xu t hi n tr c ch n
oán t i thi u 6 tháng.
+ Các tiêu chu n h tr : y b ng vùng trên c a b ng, bu n nôn sau
n ho c h i nhi u. Có th cùng xu t hi n v i th au vùng th ng v .
- Th au vùng th ng v
+ T t c bi u hi n sau:
o au ho c nóng rát kh trú t i vùng th ng v , t i thi u 1 l n /tu n
o Không gi m sau khi i ti n ho c trung ti n
o Không lan ra vùng ng c ho c vùng b ng khác
B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -2-
 o Ph i lo i tr au do các nguyên nhân nh túi m t và r i lo n v n ng
c Oddi.
+ Các tri u ch ng kéo dài trong 3 tháng và ph i xu t hi n tr c ch n
oán t i thi u 6 tháng.
+ Các tiêu chu n h tr : nóng vùng th ng v nh ng không lan ra sau
x ng c, au có th do n ho c gi m i khi n nh ng c ng có th au khi ói,
có th xu t hi n c th y b ng sau n.
5. Ch n oán phân bi t
a. Ch ng khó tiêu do nguyên nhân th c th
- Loét d dày tá tràng: b ng n i soi d dày tá tràng.
- Trào ng c d dày th c qu n: c m giác nóng lan d c sau x ng c,
n i soi có th th y t n th ng niêm m c th c qu n. o p.H th c qu n cho th y
có trào ng c.
- Ung th d dày: n i soi
- B nh lý ng m t: siêu âm và các ph ng ti n ch n oán hình nh
- B nh lý t y t ng: siêu âm và các ph ng ti n ch n oán hình nh
b. H i ch ng ru t kích thích
Ch ng khó tiêu ch c n ng có th bi u hi n tri u ch ng ch ng chéo
v i h i ch ng ru t kích thích. H i ch ng ru t kích thích bi u hi n b ng r i
lo n phân: a l ng ho c táo bón. Tri u ch ng au b ng th ng gi m khi
trung ti n ho c i ti n.
III. I U TR
1. Nguyên t c
- Ch y u là i u tr tri u ch ng, tùy theo th b nh dùng lo i thu c khác
nhau
- Gi m c ng th ng stress
- Ng i b nh c n hi u c b nh c a mình và t o lòng tin c a b nh
nhân v i ng i th y thu c.
2. i u tr c th
a. Các thu c c ch bài ti t a xít qua b m proton (Proton Pump inhibitor -
PPI)
Các lo i PPI nh : esomeprazole 20 mg/ngày, rabeprazole 20 mg/ngày,
pantoprazole 40 mg/ngày, lanzoprazole 30 mg/ngày, omeprazole 20 mg. S
d ng các thu c PPI có tác d ng làm gi m các tri u ch ng au trong th au

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -3-

vùng th ng v , c bi t là nh ng ng i xu t hi n tri u ch ng au khi ói.
Th i gian dùng thu c ph thu c vào tri u ch ng c a b nh.
b. Các thu c v n ng ng tiêu hóa (prokinetic)
Các thu c v n ng ng tiêu hóa có tác d ng làm nhanh quá trình
r ng c a d dày thông qua: t ng tr ng l c c th t d i, t ng làm r ng d dày,
t ng nhu ng c a tá tràng. Do do ó có tác d ng t t v i th y b ng sau khi
n.
Các thu c s d ng: itopride 50 mg × 3 viên / ngày, mosapride 5 mg × 3
viên / ngày, metoclopromide10 mg × 3 viên / ngày, domperidone 10mg × 3
viên/ngày . Các thu c này có th có các tác d ng không mong mu n nh : r i
lo n nh p tim v i QT dài ra; t ng ti t prolactind n t i vú to, m t kinh, ti t s a;
bi u hi n ngo i tháp: i v i thu c qua hàng rào máu não vì v y c n chú ý
không dùng thu c cho ng i i u khi n ph ng ti n giao thông và các máy
móc.
c. Di t vi khu n Helicobacter pylori (H.P)
nh ng ng i b ch ng khó tiêu ch c n ng n u có nhi m H.P, sau
khi di t H.P có th làm gi m các tri u ch ng khó tiêu ch c n ng 8-10% s
tr ng h p.
d. Thay i l i s ng và th c n
T ng c ng v n ng th l c, tránh các tress làm gi m t n su t các tri u
ch ng khó tiêu ch c n ng. M t s th c n nh t và gia v cay nhi u c ng làm
t ng các tri u ch ng c a b nh.
e. Thu c ch ng tr m c m và ch ng lo âu
Các thu c ch ng tr m c m và ch ng lo âu có tác d ng làm gi m các
tri u ch ng c a bênh.Có th dùng thu c ch ng tr m c m 3 vòng nh
amitrityline v i li u th p.

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -4-

Tài li u tham kh o
1. Harvey RF, Lane JA, Nair P, Egger M, Harvey I, Donovan J, Murray
L Clinical trial: prolonged beneficial effect of Helicobacter pylori eradication
on dyspepsia consultations - the Bristol Helicobacter Project. Aliment
Pharmacol Ther. 2010 Aug; 32(3): 394-400.
2. Mahadeva S, Goh KL. Epidemiology of functional dyspepsia: a
global perspective. World J Gastroenterol. 2006 May 7;12(17): 2661-6.
3. Miwa H, Ghoshal UC, Fock KM, Gonlachanvit S, Gwee KA, Ang
TL, Chang FY, Hongo M, Hou X, Kachintorn U, Ke M, Lai KH, Lee KJ, Lu
CL, Mahadeva S, Miura S, Park H, Rhee PL, Sugano K, Vilaichone RK, Wong
BC, Bak YT. Asian consensus report on functional dyspepsia. J Gastroenterol
Hepatol. 2012 Apr;27(4):626-41.

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -5-

 B NH TRÀO NG C D DÀY-TH C QU N

I. IC NG:
B nh trào ng c d dày - th c qu n (BTNDD-TQ) là m t b nh khá ph
bi n các n c Âu-M v i t n su t t 10 – 20% dân s . các n c châu Á,
t n su t có khuynh h ng gia t ng trong nh ng n m g y ây và dao ng t 5
– 15%. Riêng n c ta, b nh này ch m i c l u ý t h n m t th p niên tr
l i v i t l c ghi nh n kho ng 15-16% trong m t vài nghiên c u. M t
trong nh ng nguyên nhân làm cho BTNDD-TQ ch a c quan tâm úng m c
n c ta là do tri u ch ng i n hình c a b nh (bao g m nóng và tr ) ch a
c t m soát k , trong khi các tri u ch ng khác thì r t d b l m l n và
th ng c qui cho các b nh khác nh viêm loét d dày – tá tràng, viêm
thanh qu n, viêm m i xoang
Th nh tho ng trong ngày có th xu t hi n trào ng c d dày-th c qu n
sau n, không kèm theo b t k tri u ch ng gì, c xem là hi n t ng sinh lý
bình th ng. Ng c l i, theo H i ngh ng thu n Montreal n m 2006,
BTNDD-TQ c nh ngh a là khi hi n t ng trào ng c d ch v t d dày
lên th c qu n x y ra th ng xuyên h n và gây ra các tri u ch ng khó ch u
và/ho c bi n ch ng cho b nh nhân.
II. Ch n oán:
1. Ch n oán xác nh:
a. Tri u ch ng lâm sàng:
- Tri u ch ng lâm sàng i n hình là nóng và tr . Nu t ngh n c ng là
tri u ch ng th ng g p trong kho ng 1/3 tr ng h p.
+ nóng: là c m giác nóng rát sau x ng c lan t th ng v i lên
c , có khi lan n vùng h h ng ho c lên t n mang tai. Tr ng h p i n hình,
ch ng nóng xu t hi n sau b a n và do t th cúi g p ng i v phía tr c
ho c n m ng a. Các tri u ch ng trên t ng khi u ng r u, n các th c n chua
cay, nhi u gia v và d u m ...
+ Tr : là s trào ng c d ch ng trong th c qu n lên h u h ng. Tr
th ng x y ra khi thay i t th ho c do g ng s c. D ch tr th ng không mùi
v , không chua và có th l n th c n ch a tiêu hóa.
+ Nu t ngh n: là c m giác ngh n th c n hay th c u ng ngay sau khi
nu t. C n phân bi t v i nu t ngh n do nguyên nhân h u h ng là th c n không
n c vùng h h ng mà trào ng c lên m i ho c vào khí qu n và th ng
kèm theo s c. Tr c m t b nh nhân b nu t ngh n, dù r t nh ho c thoáng qua,
c ng ph i c nh giác v i ung th th c qu n t m soát ho c lo i tr nguyên
nhân khác.
B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -6-
 - Các tri u ch ng ít g p: c m giác c c ngh n (globus), a n c b t
trong mi ng, nu t au, bu n nôn, nôn, n c c t...
- Các tri u ch ng ngoài th c qu n: au ng c không do tim, tri u ch ng
liên quan hô h p (ho m n tính, khò khè, c n hen ph qu n), tri u ch ng liên
quan b nh tai m i h ng (khàn gi ng, viêm tai gi a, mòn r ng, ng mi ng, au
h ng, viêm xoang, viêm h u h ng, hôi mi ng )
b. Tri u ch ng c n lâm sàng:
N i soi tiêu hoá trên
- c ch nh khi có các d u hi u báo ng các bi n ch ng ho c các
b nh lý ác tính nh nu t khó, nu t au, s t cân, xu t huy t hay thi u máu; ho c
t m soát nh ng b nh nhân có nguy c cao b bi n ch ng, hay các tri u
ch ng không i n hình. Các b nh nhân không áp ng v i i u tr chu n b ng
các thu c c ch ti t acid hay ph i dùng thu c kéo dài c ng c n c n i soi
ch n oán
- N i soi tiêu hóa trên có nh y vào kho ng 30-40% cho nên không
nh t thi t ph i th c hi n th ng qui cho t t c b nh nhân nghi ng b BTNDD-
TQ. Kho ng > 60% tr ng h p b nh nhân có tri u ch ng trào ng c i n hình
nh ng không có hình nh viêm th c qu n trên n i soi, c g i là b nh trào
ng c không viêm. Tuy nhiên, n i soi l i r t h u ích phát hi n các bi n
ch ng quan tr ng c a b nh nh viêm th c qu n, loét, xu t huy t, h p th c
qu n và th c qu n Barrett/ ung th th c qu n.
- Phân lo i BTNDD-TQ d a trên t n th ng viêm th c qu n:
1. B nh trào ng c có viêm th c qu n (erosive reflux disease - ERD)
2. B nh trào ng c không viêm th c qu n(non-erosive reflux disease -
NERD)
3. Th c qu n Barrett (Barrett’s esophagus): khi có s d ch chuy n lên
trên c a ph n ti p giáp bi u mô tr - lát t ng (squamocolumnar
junction) cùng s hi n di n c a hi n t ng chuy n s n ru t
(intestinal metaplasia).
- Phân lo i Los Angeles (LA) ánh giá m c n ng c a viêm th c
qu n qua n i soi:
+ A: có m t ho c nhi u v t x c niêm m c th c qu n nh ng 5
mm và không lan r ng qua gi a hai n p niêm m c.
+ B: có m t ho c nhi u v t x c niêm m c dài > 5 mm nh ng
không lan r ng qua gi a hai n p niêm m c.
+ C: có nhi u v t x c lan r ng qua nhi u n p niêm m c nh ng ch
< 75% chu vi th c qu n.

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -7-

 + D: có nhi u v t x c niêm m c lan r ng, chi m ít nh t 75 % chu
vi th c qu n.
X Quang th c qu n có c n quang: ch y u c ch nh khi nghi
ng các bi n ch ng teo h p, loét th c qu n, ho c thoát v hoành.
o áp l c c th t d i th c qu n (CTDTQ): xác nh vi c t
chính xác u dò o pH th c qu n và ánh giá tr c khi ph u thu t ch ng trào
ng c. Ph ng pháp này r t h u ích trong vi c lo i tr các r i lo n v n ng
th c qu n hi m g p nh ng l i có nh c i m là không chính xác do b nh
h ng c a kh u kính ng o và c ng hô h p.
o pH th c qu n 24 gi : c xem là tiêu chu n vàng ch n oán
xác nh. Ph ng pháp này giúp xác nh trào ng c d dày - th c qu n b nh
nhân có tri u ch ng kéo dài nh ng không có b ng ch ng c a t n th ng viêm,
c bi t là khi th t b i v i i u tr kháng ti t acid.
c. Tiêu chu n ch n oán:
- Trong a s tr ng h p, ch n oán ch y u d a vào h i b nh s , c
bi t là tri u ch ng i n hình nh nóng và tr . C n d a vào l i mô t c a
b nh nhân phát hi n tri u ch ng vì thu t ng “ nóng” có th làm b nh nhân
không hi u khai b nh.
- N u nghi ng BTNDD-TQ, có th i u tr th b ng thu c c ch b m
proton li u chu n (PPI test) trong 2 tu n ánh giá áp ng i u tr .
- N i soi tiêu hóa trên không c khuy n cáo th c hi n th ng qui khi
có tri u ch ng trào ng c i n hình.
- Nh ng tr ng h p tri u ch ng không i n hình, không áp ng v i
i u tr th ho c có các d u hi u báo ng bi n ch ng hay b nh ác tính, c n
c ti n hành các ph ng ti n c n lâm sàng khác xác nh ch n oán.
- Các d u hi u báo ng:
+ Nu t ngh n n ng d n
+ Nu t au
+ Chán n, s t cân (không ch ý)
+ Thi u máu (m i xu t hi n)
+ Nôn ra máu/ i ti n phân en
+ S d ng thu c kháng viêm không steroid kéo dài
+ Ti n s gia ình b ung th d dày/ung th th c qu n
2. Ch n oán phân bi t:
Tri u ch ng c a BTNDD-TQ có th t ng t các b nh lý t i th c qu n
và ngoài th c qu n nh :
- Co th t tâm v .
- Túi th a Zenker.
B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -8-
 - Ung th th c qu n
- R i lo n v n ng th c qu n
- Viêm th c qu n do nguyên nhân khác (nhi m khu n, thu c, tia x )
- Li t nh d dày
- S im t
- Viêm loét d dày
- Khó tiêu ch c n ng
- au th t ng c.
3. Ch n oán nguyên nhân:
Khi CTDTQ ho t ng không t t s d d n n BTNDD-TQ. Các y u t
nh h ng n r i lo n ho t ng c a CTDTQ và c ch b o v ch ng trào
ng c có th do (1) S th dãn thoáng qua c a CTDTQ x y ra th ng xuyên
và kéo dài h n, (2) Thoát v hoành, (3) R i lo n v n ng th c qu n, (4) Gi m
ti t n c b t và (5) Các tác nhân làm gi m áp l c CTDTQ nh các thu c kích
thích thu th , c ch th th , thu c i kháng cholinergic, thu c giãn c
tr n (nh các thu c ch n kênh calcium, các thu c nhóm nitrate,
theophylline ); các ch t cafein, r u, thu c lá, chocolate, hay b a n nhi u
m
Các y u t khác góp ph n làm t ng hi n t ng trào ng c, bao g m:
- Có thai (các n i ti t t thai nghén làm gi m áp l c c a CTDTQ)
- Nhu ng ru t không hi u qu
- X c ng bì
- Ch m làm tr ng d dày
- T th : t th n m, cúi g p ng i
- Béo phì
- i u tr ti t tr H.pylori
4. Ch n oán bi n ch ng:
C n l u ý là không có s song hành gi a tri u ch ng lâm sàng và t n
th ng th c th c a các bi n ch ng: au nhi u nh ng ch a ch c ã có t n
th ng viêm th c qu n n ng; ng c l i viêm th c qu n n ng có th di n ti n
âm th m cho n khi xu t hi n các bi n ch ng loét, h p, xu t huy t.
Bi n ch ng th ng x y ra nh t là viêm th c qu n do trào ng c v i các
h qu loét, teo h p. Viêm th c qu n có th ch n oán d a vào n i soi. 60%
b nh nhân BTQDD-TQ không có b ng ch ng viêm th c qu n trên n i soi.
Th c qu n Barrett là bi n ch ng quan tr ng c a BTNDD-TQ, hi n di n
8 -15% b nh nhân. ây là tình tr ng niêm m c th c qu n b thay th d n b i
niêm m c d dày v i nguy c ung th hóa (adenocarcinoma) o n niêm m c b
chuy n s n.
B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -9-
 Loét th c qu n có th gây xu t huy t.
Ngoài ra, có th có các bi n ch ng nh viêm thanh qu n, viêm xoang,
viêm m i h ng, viêm ph i do hít do trào ng c, hen ph qu n x y ra vào ban
êm, mòn r ng...
III. I U TR
1. M c tiêu i u tr
- Ki m soát tri u ch ng c i thi n ch t l ng s ng
- Làm lành viêm th c qu n (n u có)
- Ng n ng a b nh tái phát ho c các bi n ch ng
2. i u tr BTNDD-TQ bao g m t ng b c:
a. Thay i l i s ng: có th có l i nhi u b nh nhân BTNDD-TQ nh ng c
khuy n cáo nên k t h p v i thu c:
- Gi m cân (n u th a cân)
- Chia thành nhi u b a n nh , sau khi n không nên n m ngay ít nh t
sau 2-3 gi .
- Gi m n ch t béo, chocolate, các th c u ng nh café, n c ép chua,
coca-cola và r u.
- Nâng u cao 10-15 cm so v i m t gi ng
- Ng ng thu c lá.
- Tránh m c qu n áo ch t (n t ng c, n t l ng).
- Tránh các thu c nh c ch calci, theophylline, an th n,
anticholinergics vì làm t ng trào ng c.
b. N i khoa:
- N u b nh nhân b trào ng c nh hay trung bình: có th dùng thu c
trung hoà acid d ch v - antacid (sau n hay khi i ng ) và thu c c ch th th
H2 (H2RA) cách kho ng hay phòng ng a khi c n thi t.
- Li u chu n H2RA có th làm gi m tri u ch ng n 60% và d u hi u
lành viêm loét th c qu n trên n i soi kho ng 50%. b nh nhân suy th n ph i
i u ch nh li u.
- Nh ng ca nh có th dùng các thu c làm t ng tr ng l c CTDTQ nh
Metoclopramide, Domperidone; tuy nhiên không khuy n cáo dùng lâu dài vì có
th có nhi u tác d ng ph .
- PPIs (thu c c ch b m proton) c ch ng minh là có hi u qu h n
so v i placebo và H2RA li u chu n trong vi c gi m tri u ch ng c ng nh làm
lành v t th ng trên n i soi. Th i gian i u tr là 8 tu n i v i BTNDD-TQ có
viêm th c qu n và 4 tu n i v i NERD. Kh i u dùng PPI 1 l n/ngày tr c
n sáng 30 phút. Li u cao nh Omeprazole 20-40 mg/ngày x 2 l n tr c n
sáng và t i hay các ho t ch t t ng ng c ch nh cho nh ng tr ng
B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -10-
h p n ng và các tri u ch ng kéo dài. Vi c s d ng lâu dài PPI t ng i an
toàn và hi u qu trong vi c duy trì phòng ng a tái phát trong các tr ng h p
viêm th c qu n, Barrett th c qu n và tri u ch ng n ng. Tuy nhiên, các d li u
cho th y PPIs có th nh h ng n s h p thu Calci và làm n ng thêm t n
th ng d n truy n tim, gây t ng nguy c nhi m Clostridium difficile và làm
t ng nguy c gãy x ng ch u hay loãng x ng ph n mãn kinh.
- i u tr duy trì: sau giai o n i u tr t n công i v i nh ng b nh
nhân b tái phát sau ng ng thu c ho c có bi n ch ng viêm th c qu n hay th c
qu n Barrett. i u tr duy trì s thay i tùy t ng b nh nhân, m c tiêu là ki m
soát tri u ch ng và ng n ng a bi n ch ng. B nh nhân có th ph i h p s d ng
antacid v i thay i l i s ng hay gi m li u PPI xu ng li u th p nh t mà v n
còn hi u qu ho c dùng thu c khi có tri u ch ng ( i u tr theo yêu c u).
Li u l ng các thu c kháng ti t acid
Thu c B nh trào ng c DD-TQ
a
Cimetidine 400 mg ngày 4 l n
800 mg ngày 2 l n
a
Ranitidine 150-300 mg ngày 2 l n hay 4 l n
a
Famotidine 20- 40 mg ngày 2 l n
a
Nizatidine 150 mg ngày 2 l n
Omeprazole 20- 40 mg m i ngày hay ngày 2 l n
Esomeprazole 20 - 40 mg m i ngày hay ngày 2 l n
Lansoprazole 15 - 30 mg m i ngày hay ngày 2 l n
Rabeprazole 10 – 20 mg m i ngày hay ngày 2 l n
Pantoprazole 20 - 40 mg m i ngày hay ngày 2 l n
a: ch nh li u khi suy th n
c. Ngo i khoa:
Các ph ng pháp i u tr ngo i khoa c ch nh trong các tr ng h p:
- i u tr n i khoa kéo dài và t ng li u cao nh ng c i thi n r t ít.
- B nh nhân không tuân th i u tr và mong mu n ph u thu t.
IV. K T LU N
B nh TNDD-TQ là m t b nh m n tính, ngày càng xu t hi n th ng h n
các n c châu Á và có khuynh h ng t ng t n su t Vi t Nam. B nh không
ch nh h ng n ch t l ng cu c s ng do các tri u ch ng mà còn có th gây
các bi n ch ng n ng nh loét th c qu n, h p th c qu n và hóa ung th . Vi c
ch n oán và i u tr c n c xem xét, cân nh c k t k t qu t t nh t v i

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -11-

chi phí h p lý nh t, c ng nh tránh b sót nh ng bi n ch ng nguy hi m nh
hóa ung th .

Tài li u tham kh o
1. DeVault KR, Castell DO. Updated guidelines for the diagnosis and
treatment of gastroesophageal reflux disease. Am J Gastroenterol. Jan
2005; 100(1): 190-200.
2. Marco G. Patti MD, Julian Katz MD. Gastroesophageal reflux disease.
Mescape. May 2013.
3. Yamada T, Alpers DH, Kaplowitz N, Kalloo A, Owyang C, Powell DW
(2008). Appoach to the patient with gastroesophageal reflux disease.
Principles of Clinical Gastroenterology 1st Edition. Wiley-Blackwell
Publishing, Oxford, UK, pg. 83-99.
4. Philip O. Katz MD, Lauren B. Gerson MD. MSc and Marcelo F. Vela
MD. Diagnosis and management of gastroesophageal reflux disease. Am
J Gastroenterol.Feb 2013; 108(1): 308-328.

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -12-

 VIÊM D DÀY
I. IC NG
Viêm d dày (gastritis) là tình tr ng viêm c a niêm m c d dày, v i c
tr ng là s thâm nh p các t bào viêm (b ch c u a nhân, b ch c u lympho,
t ng bào ). Do ó, ch n oán viêm d dày ch c xác nh ch c ch n khi
có k t qu mô b nh h c d dày.
Trên th c t lâm sàng, thu t ng “viêm d dày” th ng c s d ng
ph bi n nh ng l i không chính xác khi c p n tri u ch ng g i ý r i lo n
c a ng tiêu hóa trên (ví d : au th ng v liên quan b a n, nóng rát vùng
th ng v , y b ng sau n ho c n nhanh no ). N u b nh nhân có các tri u
ch ng k trên ch a c th m dò b ng các xét nghi m ch n oán, thu t ng s
d ng chính xác trong tr ng h p này là ch ng khó tiêu ch a c th m dò
(uninvestigated dyspepsia). Trong tr ng h p b nh nhân v i các tri u ch ng
nêu trên ã c n i soi ghi nh n k t qu n i soi bình th ng ho c có hình nh
g i ý viêm d dày nh ng không có k t qu mô b nh h c d dày, thu t ng s
d ng trong tr ng h p này là r i lo n tiêu hóa ch c n ng (functional
dyspepsia).
Viêm d dày (theo úng nh ngh a v m t mô b nh h c) c quan tâm
vì trong m t s ít tr ng h p có th gây tri u ch ng khó ch u cho b nh nhân,
và quan tr ng h n h t là có th ti n tri n thành các t n th ng ti n ung th d
dày làm t ng nguy c ung th d dày.
II. NGUYÊN NHÂN
Có nhi u nguyên nhân gây viêm d dày (b ng 1). Hai nguyên nhân viêm
d dày ph bi n là H. pylori và viêm d dày hóa h c (còn c g i là b nh d
dày - gastropathy do trong tr ng h p này hình nh mô b nh h c d dày
th ng th m nh p r t ít các t bào viêm).
- Viêm d dày do H. pylori là d ng quan tr ng nh t vì H. pylori là
nguyên nhân chính d n n loét d dày –tá tràng, các tình tr ng viêm và t n
th ng ti n ung th d dày (teo niêm m c, d s n ru t, lo n s n ru t) và ti m
n ng d n n ung th d dày. Tuy v y, do m i t ng tác ph c t p gi a 3 y u t
v c i m c a ch ng H. pylori sinh b nh, c i m di truy n c a ng i b
nhi m và các y u t môi tr ng (ch n u ng), ch có kho ng 15% ng i
viêm d dày do H. pylori trong su t th i gian s ng có th b loét d dày – tá
tràng và kho ng 1% phát tri n thành ung th d dày.
- Viêm d dày hóa h c x y ra khi có s ti p xúc c a niêm m c d dày
v i d ch m t (sau ph u thu t c t bán ph n d dày ho c trong các h i ch ng r i
lo n v n ng d dày); b nh nhân s d ng aspirin, thu c kháng viêm không
B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -13-
steroid và r u bia Tuy nhiên h u h t các tr ng h p viêm d dày hóa h c
không gây tri u ch ng và không gây tình tr ng teo niêm m c d dày do ó c
gây ung th d dày th p.
- Các tr ng h p b nh nhân b ng th i hai tác ng c a nhi m H.
pylori và viêm d dày hóa h c có nguy c b t n th ng n ng n h n. Viêm teo
toàn b d dày là y u t nguy c chính y u a n ung th d dày
B ng 1. Nguyên nhân viêm d dày
a) Nhi m trùng
- Vi trùng: H. pylori, lao, các ch ng Mycobacterium khác
- Siêu vi: CMV, Herpes

- N m: Candida, Histoplasma, Phycomycosis

- Ký sinh trùng: giun a, giun l n, Cryptosporidium
b) Tác nhân hóa h c (viêm d dày týp C)
- Thu c: kháng viêm không steroid, aspirin, ticlopidin

- R u
- D ch m t
- Cocaine

c) Tia x
d) Qua trung gian mi n d ch: T mi n (týp A), H. pylori, vô c n
e) Nguyên nhân khác: b nh Crohn, Sarcoidosis, b nh u h t Wegener

III. PHÂN LO I
1. Viêm d dày c p: các t n th ng xu t huy t và viêm tr t x y ra ngay sau
khi niêm m c d dày ti p xúc v i các c ch t (kháng viêm không steroid,
r u bia, axit m t ) ho c khi có tình tr ng gi m t i máu d dày (ch n
th ng, b ng, h thân nhi t, nhi m khu n huy t, hóa tr toàn thân ho c x tr
ung th )
2. Viêm d dày m n (phân lo i Sydney c i ti n)
- Viêm d dày không teo niêm m c (còn g i là viêm d dày týp B): do
H. pylori và m t s tác nhân khác.
- Viêm teo niêm m c d dày: bao g m d ng viêm teo d dày a (còn
g i là viêm d dày týp B ho c týp AB do H. pylori), và viêm teo d dày t
mi n (còn g i là viêm d dày týp A).

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -14-

 - Các d ng viêm d dày c bi t: hóa h c (d ch m t, kháng viêm không
steroid ), viêm d dày lympho bào, viêm d dày d ng u h t, viêm d dày có
t ng b ch c u ái toan, viêm d dày do nhi m trùng (vi trùng, siêu vi, ký sinh
trùng)
IV. CH N OÁN
1 Ch n oán xác nh:
- Không có m i liên quan ch c ch gi a tri u ch ng lâm sàng, hình nh
n i soi và mô b nh h c c a viêm d dày. H u h t các tr ng h p viêm d dày
không tri u ch ng và có hình nh n i soi bình th ng ch phát hi n khi t thi t.
- Ch n oán xác nh viêm d dày d a trên mô b nh h c: trên th c t ,
h u h t là b nh nhân có tri u ch ng tiêu hóa trên ( au th ng v , h i chua,
nóng rát th ng v , y b ng ho c khó ch u th ng v sau n ) có ch nh
n i soi d dày và c quy t nh th c hi n sinh thi t d dày qua n i soi khi có
loét d dày – tá tràng ho c nghi ng có t n th ng ti n ung th ho c ung th
d dày trên n i soi.
- Cách l y m u sinh thi t xác nh ch n oán:
+ 5 m u theo khuy n cáo c a h th ng Sydney c i ti n (2 m u vùng
hang v , 2 m u vùng thân v 2 phía b cong nh và b cong l n, 1 m u
vùng góc b cong nh ). 5 m u sinh thi t này nên vào 5 l riêng ghi rõ v trí
sinh thi t g i ánh giá mô b nh h c. Tuy nhiên áp d ng vào th c t lâm
sàng khó do ph c t p, gánh n ng chi phí cho b nh nhân và quá t i cho các n
v n i soi và gi i ph u b nh.
+ Nghiên c u trong n c cho th y sinh thi t 3 m u d c phía b cong
nh ( vùng gi a thân v , gi a hang v và vùng góc b cong nh ) có th
giúp xác nh c các tr ng h p có t n th ng ti n ung th . Các m u này
nên c g i trong hai l riêng (1 l ch a m u sinh thi t vùng thân v , l còn
l i ch a m u vùng hang v và vùng góc b cong nh ).
2. Xác nh nguyên nhân và t n th ng ti n ung th d dày
a. Xác nh nguyên nhân: trên mô b nh h c th ng có th xác nh c
nhi m H. pylori, ôi khi có th xác nh c các nguyên nhân không th ng
g p nh : viêm d dày có t ng b ch c u ái toan, u h t
b. Xác nh các t n th ng ti n ung th d dày (viêm teo niêm m c d
dày, d s n ru t, lo n s n): Nguy c ti n tri n thành ung th d dày hàng n m
là 0,1% b nh nhân b viêm teo niêm m c d dày, 0,25% khi có d s n ru t,
0,6% khi có lo n s n th p và 6% khi có lo n s n cao.
V. I U TR
1 Nguyên t c i u tr
- i u tr nguyên nhân (n u xác nh c)
B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -15-
 - i u tr tri u ch ng
2 i u tr c th
a. i u tr nguyên nhân:
- i u tr ti t tr H. pylori: giúp c i thi n tình tr ng viêm m n tính và
viêm teo niêm m c. Tuy nhiên n u tr c khi i u tr ã có d s n ru t ho c lo n
s n d dày thì các t n th ng này th ng không ph c h i c và v n ph i
theo dõi nguy c ung th d dày. i v i các tr ng h p khó ch a ti t tr
thành công, vi c i u tr b ng Rebamipide (thu c có tác d ng kháng viêm t i
niêm m c d dày và kích thích t o Prostaglandin n i sinh) cho th y có k t qu
c i thi n và làm ch m ti n trình viêm d dày, có th giúp ích trong khi ch i
m t ph ng pháp i u tr ti t tr H. pylori hi u qu h n.
- Viêm d dày do tác nhân hóa h c: Ng ng s d ng các tác nhân hóa
h c gây viêm d dày n u có th c (r u bia, kháng viêm không steroid,
aspirin )
- Viêm d dày t ng b ch c u ái toan c i u tr b ng corticoid.
- Viêm d dày do b nh Crohn ho c viêm d dày t ng lympho bào không
ph i do H. pylori c i u tr v i các thu c c ch b m proton.
b. i u tr tri u ch ng: T ng t bài khó tiêu ch c n ng
VI. THEO DÕI
Vi c theo dõi ch c theo dõi nhóm các b nh nhân viêm d dày có
tình tr ng ho c t n th ng ti n ung th d dày nh m m c ích phát hi n ung
th d dày khi còn giai o n s m. Hi n ch a có khuy n cáo th ng nh t
chung. H ng d n c a H i N i soi Tiêu hóa Châu Âu và H i Gi i ph u b nh
Châu Âu (2012) xu t theo dõi các tr ng h p viêm d dày do H. pylori sau
khi ti t tr nh sau:
- Viêm d dày không có tình tr ng và t n th ng ti n ung th (teo niêm
m c, d s n ru t, lo n s n d dày): Không c n theo dõi.
- Viêm d dày m n teo m c nh / trung bình; ho c có d s n ru t ch
vùng hang v : Không c n theo dõi
- Viêm d dày m n teo ho c có d s n ru t c thân v và hang v : C n
theo dõi và ánh giá l i m i 3 n m.
- Có lo n s n và quan sát c t n th ng khu trú (có lo n s n) trên n i
soi: c t qua n i soi ánh giá mô b nh h c chính xác h n.
- Có lo n s n th p nh ng không th y t n th ng khu trú trên n i soi:
theo dõi và ánh giá l i trong vòng < 12 tháng
- Có lo n s n cao nh ng không th y t n th ng khu trú trên n i soi:
theo dõi và ánh giá l i ngay l p t c, và sau ó 6 – 12 tháng.

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -16-

 Tài li u tham kh o
1. Rugge M, Graham D. In Talley N (ed). Practical gastroenterology and
Hepatology: Esophagus and stomach. Gastritis. 1st edition. 2010: Wiley –
Blackwell. 345 – 52. Singapore.
2. Washington M, Richard M. Peek Jr. Gastritis and gastropathy. In Yamada T.
Textbook of gastroenterology. 2009. Wiley – Blackwell. 5th edition. 1005 –
1025. Singapore.
3. Lee E, Feldman M. Gastritis and gastropathies. (eds) Feldman M, Friedman
L, Brandt L. Sleisenger and Fordtrans’s Gastroenterology and liver disease.
9th edition. 2010. 845 – 859. Elsevier.
4. Dinis-Ribeiro M, Areia M, De Vries A et al. Management of precancerous
conditions and lesions in the stomach (MAPS): guideline from the European
Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE), European Helicobacter
Study Group (EHSG), European Society of Pathology (ESP), and the
Sociedade Portuguesa de Endoscopia Digestiva (SPED). Endoscopy 2012 ;
44(1): 74–94.

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -17-

 LOÉT D DÀY TÁ TRÀNG

I. IC NG
Loét d dày tá tràng là tình tr ng niêm m c b t n th ng b m t v t
quá l p c niêm do tác ng c a d ch v d dày. ây là m t b nh ã c bi t
t lâu và khá ph bi n trên th gi i c ng nh Vi t Nam. M c dù ã có nh ng
ti n b l n trong ch n oán và i u tr , nó v n là m t v n s c kh e l n b i
s l ng b nh nhân nhi u, tính ch t c a b nh là m n tính và d tái phát, chi
phí i u tr cao và có th gây m t s bi n ch ng.
II. NGUYÊN NHÂN
- Nhi m trùng:
+ Helicobacter Pylori
+ Herpes simplex virus – HSV
+ Cytomegalo virus – CMV
+ H. heilmannii
+ Các nhi m trùng khác: lao, syphilis
- Do thu c:
+ NSAIDs và Aspirin
+ Corticosteroids (khi dùng chung v i NSAIDs)
+ Bisphosphonates
+ Clopidogrel
+ Postassium Chloride
+ i u tr hóa ch t ( ví d 5 – Fluouracil)
- Loét do t mi n
- Loét liên quan n b nh m n tính ho c suy a t ng:
+ Loét do stress
+ B nh ph i t c ngh n m n tính
+ X gan
+ Suy th n
+ Ghép t ng
- Các nguyên nhân khác:
+ U bài ti t gastrin – (Gastrinoma gây h i ch ng Zollinger - Ellison)
+ T ng ho t ng c a t bào G hang v
+ Chi u x
+ Crohn, sarcoidosis
M c dù có nhi u nguyên nhân gây loét d dày tá tràng nh ng th c t lâm
sàng cho th y có 3 nguyên nhân chính:
B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -18-
 Loét do Helicobacter Pylori: là nguyên nhân ch y u gây loét d dày tá
tràng, viêm d dày c p và m n, ung th d dày.
T l nhi m chung c a ng i Vi t Nam kho ng 70% và ng i ta th y
ch 1 - 2% s ng i b nhi m HP b loét d dày tá tràng.
Các kháng viêm, gi m au NSAID, và Aspirin: hi n là m t trong
nh ng nhóm thu c dùng h t s c ph bi n. B nh nhân s d ng các thu c này có
th b loét c p tính và th ng là nhi u .
Loét do stress: th ng g p các b nh nhân n m c p c u nh : th máy,
b ng, ch n th ng s não, nhi m trùng huy t, viêm t y c p, suy gan, suy
th n v i t l t 50 – 100%. Nh ng b nh nhân nh v y có t l xu t huy t
tiêu hóa i th dao ng t 10 – 20% và nh ng bi n ch ng này làm n ng thêm
b nh chính, làm t ng thêm t l t vong.
III. TRI U CH NG LÂM SÀNG VÀ C N LÂM SÀNG
1. Tri u ch ng lâm sàng
au b ng ch y u vùng th ng v là tri u ch ng có th nói là h ng
nh c a b nh này. au có th t m c khó ch u, âm n d d i. Tùy thu c
vào v trí loét, tính ch t au có th có ít nhi u khác bi t:
- Loét hành tá tràng th ng xu t hi n lúc ói ho c sau b a n 2 – 3 gi ,
au tr i lên v êm, n vào ho c s d ng các thu c trung hòa acid thì au
nhanh.
- Loét d dày: tùy v trí loét mà v trí và h ng lan c a tính ch t au
có th khác nhau. Th ng au sau n trong kho ng vài ch c phút n vài gi .
áp ng v i b a n và thu c trung hòa acid c ng kém h n so v i loét hành tá
tràng.
au có th âm , kéo dài ho c thành c n nh ng có tính chu k và thành
t ng t. Vì v y, khai thác v ti n s c a các t au tr c ó r t có giá tr i
v i ch n oán.
Có th có các tri u ch ng: bu n nôn, nôn, chán n, c m giác nóng rát,
y b ng, s t cân, chua.
Khám b ng: th ng không th y gì c bi t, ôi khi có th th y b ng
tr ng ho c co c ng nh .
2. C n lâm sàng
a. N i soi d dày tá tràng: c coi là ph ng pháp có giá tr nh t trong ch n
oán xác nh loét. Ngoài ra, n i soi còn cung c p các thông tin: v trí, s
l ng, kích th c, tính ch t loét: c p hay m n tính, nông - sâu, b u ho c
không u, áy s ch hay có ch t ho i t và các t n th ng kèm theo nh viêm,
tr t.
b. Test xác nh HP: có nhi u ph ng pháp: 2 ph ng pháp hay s d ng nh t
B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -19-
 - Ure test làm trong qua trình n i soi
- Test th C13, C14
IV. CH N OÁN
1. Ch n oán xác nh
- D a vào tri u ch ng lâm sàng
- N i soi và ph ng pháp quy t nh ch n oán
2. Ch n oán phân bi t
- Ch ng ch m tiêu gi ng loét: tri u ch ng khá gi ng v i loét d dày tá
tràng nh ng n i soi không th y có t n th ng.
- Trào ng c d dày th c qu n: loét d dày tá tràng tính ch t n i b t là
au th ng v , lan ra xung quanh ho c phía sau. Trào ng c – tính ch t i n
hình là c m giác nóng rát vùng th ng v , sau x ng c, lan lên ng c, mi ng -
> N i soi r t có giá tr trong ch n oán phân bi t.
- Ngoài ra, có th nh m: viêm d dày c p và m n, ung th d dày, s i
túi m t, viêm t y m n.
V. BI N CH NG
- Xu t huy t tiêu hóa trên: là bi n ch ng th ng g p nh t.
- Th ng ho c dò loét: gây viêm phúc m c toàn b ho c c c b .
- Ung th hóa: hay g p các loét b cong nh , môn v ho c ti n môn
v.
- H p môn v : th ng g p v i các loét hành tá tràng.
VI. I U TR
1. Các thu c i u tr
a. Các thu c trung hòa acid d ch v (Antacid)
Có nhi u lo i khác nhau, u i m là pH d ch v c nâng lên nhanh. Do
v y, c ng gi m au nhanh. Ph n l n, trong s này n u u ng thu c úng cách
còn có tác d ng b o v t bào. Nh c i m chung là: tác d ng ng n, ph i dùng
nhi u l n trong ngày (th ng là 7 l n), dùng lâu không có l i. Hi n ít cs
d ng n c trong i u tr loét d dày tá tràng.
Antacid: dùng li u nh u ng ngay sau b a n và cách b a n 2 – 3 gi
cùng v i 1 li u tr c khi i ng . Các thu c th ng hay dùng: Gastropulgite,
Maalox, Phosphalugel, các mu i magnesi (hydroxyd, carbonate).
b. Thu c c ch H2: g m 4 thu c thông th ng: Cimetidin, Ranitidin,
Nizatidin và Famotidin.
- Thu c tranh ch p v i Histamin d n n c ch th th H2 t bào
thành d dày.
- Thu c làm gi m c bài ti t d ch v c b n và d ch v kích thích: gi m
90% bài ti t d ch v c b n, 50 – 70% bài ti t d ch v 24h u i m: tác d ng
B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -20-
nhanh, pH t ng r t rõ sau 1 gi và t tác d ng t i a ngay t ngày u tiên,
ki m soát d ch v ban êm r t t t.
- Li u thu c:
+ Ranitidin: 300mg, u ng 1 l n bu i sáng ho c: 150mg (sáng), 150mg
(t i)
+ Nizatidin 300mg (sáng)
+ Famotidin: 40mg (sáng)
c. Thu c c ch b m proton: g m các thu c: Omeprazol, Pantoprazol,
Lansoprazol, Rabeprazol, Esomeprazol. Do c ch enzym K+/ H+ - ATPaza
nên chúng tác ng vào khâu cu i c a quá trình bài ti t acid d ch v nên c
coi là nhóm thu c có kh n ng cao nh t trong ki m soát bài ti t acid d ch v .
Các thu c g m:
- Omeprazol (Losec): 40mg
- Pantoprazol (Pantoloc): 40mg
- Lansoprazol (Lanzor): 30mg
- Rabeprazol (Pariet): 20mg
- Esoprazole (Nexium): 40mg
Thu c u ng 1 l n tr c b a n sáng 1 gi , có th dùng li u th 2 vào
tr c b a n chi u.
d. Sucralfat: có tác d ng kháng acid, h p thu pepsin và d ch m t, t ng bài ti t
d ch nhày và cacbonate, t ng t ng h p Prostaglandin n i sinh, t ng t i máu
niêm m c d dày, giúp h i ph c l p bi u mô b m t. Thu c: Sucralfate: 1g x 3
l n/ ngày.
e. Các Anticholinergic: do tác d ng y u nên ít c dùng.
f. Prostaglandin: Misoprostol là m t Prostaglandin E1 – hi n nay ít c dùng
i u tr loét.
g. Các thu c kháng HP: có nhi u lo i hi n nay hay c dùng:
- Bismusth: tác d ng tr c ti p lên vi khu n làm vi khu n b ly gi i nên
làm gi m m t vi khu n trong d dày.
- Các kháng sinh: th ng c dùng là: Amoxicillin, Tetraxyclin,
Metronidazol, Tinidazol, Clarithromycin, Fluoroquinolone và Rifabutin.
2. Các bi n pháp i u tr k t h p khác
- Ch n u ng và sinh ho t. m t s b nh nhân ch n có liên
quan khá rõ n tình tr ng c a b nh. Các th c n có l i v i ng i loét d dày
tá tràng bao g m:
+ Nh ng rau qu giàu flavonoid nh táo, hành, g ng, trà xanh, trà dây
leo; nh ng lo i này có tác d ng c ch s phát tri n c a HP.

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -21-

 + Nh ng n giàu các ch t ch ng oxy hóa nh rau qu : qu anh ào,
khoai tây, rau xanh.
+ Th c n giàu vitamin B và calci: qu h nh nhân, u, các lo i lá có
màu xanh m, rong bi n.
+ Các lo i n ch a nhi u cellulo m n nh g o l t, bánh mì en
+ Th t tr ng, cá, u nành và các lo i protein có ngu n g c th c v t
+ Có th b sung t ng t probiotic và vitamin C
+ Các lo i th c ph m có kh n ng c ch bài ti t acid d dày nh n c
b p c i, chu i. Khác v i nh ki n c a nhi u ng i chu i là lo i qu có l i v i
b nh nhân loét d dày tá tràng.
- Ng i loét hành tá tràng nên tránh các lo i th c ph m làm t ng thêm
tình tr ng b nh nh :
+ rán: cá, th t rán, các lo i th t , th t m , socola, r u, ng vì
chúng làm gi m tr ng l c c th t th c qu n d i.
+ Cafe, trà c, n c có gas, n c ch a cocain làm t ng bài ti t acid.
- V ch sinh ho t nên tránh các stress, n u ng và luy n t p u
n.
3. i u tr c th
a. Loét do H.pylori: th ng ph i h p thu c ch ng loét và kháng sinh. Vì t l
kháng Clarithromycine t i Vi t Nam >20% vì v y i u tr di t H.P ph i dùng
14 ngày b ng m t trong ba phác : ba kháng sinh ho c phác 4 thu c có
Bismuth ho c phác k ti p s a i.
- Phác l a ch n u tiên: thu c c ch b m proton (PPI) và 3 kháng
sinh:
+ Clarithromycin 500 mg x 2 l n/ngày.
+ Amoxicillin 1000 mg x 2 l n/ngày
+ Metronidazole 500 mg x 2 l n/ngày
- Phác 4 thu c thay th :
+ PPI
+ Colloidal bismuth subsalicylte/ subcitrate 120 mg x 4 l n/ngày ho c
thay PPI+ bismuth b ng RBC (ranitidine bismuth citrate)
+ Metronidazole 500 mg x 2 l n/ngày
+ Tetraxycline 1000 mg x 2 l n/ngày
- Phác k ti p s a i:
+ 7 ngày u: PPI + Amoxicillin 500mg x 2 viên x 2 l n/ngày
+ 7 ngày ti p theo: PPI + Clarithromycin + Metronidazole ho c
Tinidazole

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -22-

 - Trong tr ng h p H.P v n kháng thu c có th dùng phác thay th
sau: dùng 14 ngày
+ PPI
+ Levofloxacin 500mg x 1 viên x 1 l n/ngày
+ Amoxicillin 500mg x 2 viên x 2 l n/ngày
- Tr ng h p các phác trên không hi u qu c n nuôi c y vi khu n và
làm kháng sinh
b. Loét do nguyên nhân khác
- Loét do NSAID, AINS và d phòng: t t nh t là s d ng thu c c ch
b m proton.
- Loét do stress: thu c c ch b m proton .

Tài li u tham kh o
1. Chan FK et al(2001). Preventing recurrent upper gastrointestinal
bleedingin patients with Helicobacter pylori infection who are taking
lowdoseaspirin or naproxen. N Engl J Med 344 – 967.
2. Chan FK, Leung WK(2002). Peptic-ulcer disease. Lancet, 360 – 933.
3. Leong RW(2009). Differences in peptic ulcer between the East and
theWest. Gastroenterol Clin North Am 38 - 363.
4. Napolitanol(2009). Refractory peptic ulcer disease. Gastroenterol
ClinNorth Am 38 – 267.
5. Textbook of Gastroenterology Tadataka Yamada(2009). Peptic ulcer
disease, Volume 1. 936 - 982.
6. P Malfertheiner, F Megraud, C O’Morain, F Bazzoli, E El-Omar, D
Graham, R Hunt, T Rokkas, N Vakil,E J Kuipers, The European
Helicobacter Study Group (EHSG).Current concepts in the management
of Helicobacter pylori infection: the Maastricht IV Consensus Report.
Gut 2012;61:646-664.

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -23-

 XU T HUY T TIÊU HÓA DO LOÉT D DÀY TÁ TRÀNG
I. IC NG
Xu t huy t tiêu hóa (XHTH) do loét d dày tá tràng là m t c p c u N i
– Ngo i khoa, chi m kho ng h n 50% s tr ng h p XHTH trên. T l t vong
dao ng t 3 – 14%. H u h t nh ng tr ng h p t vong x y ra b nh nhân
l n tu i, th ng có b nh n ng kèm theo ho c xu t huy t tái phát. Thu c gi m
au ch ng viêm không steroid (NSAIDs) ho c aspirin là m t trong nh ng
nguyên nhân hàng u gây XHTH ng i tr c ó ã có loét d dày tá tràng
ho c tr c ó ch a có. Stress là nguyên nhân gây XHTH b nh nhân n ng
ang i u tr t i b nh vi n.
II. CH N OÁN
1. Ch n oán xác nh
a. Lâm sàng
- Nôn ra máu, i ti n phân en ho c a máu nâu trong tr ng h p
ch y máu nhi u.
- M ch nhanh, huy t áp có th t t và có th có d u hi u s c do m t
máu. Da xanh, niêm m c nh t. Có th có các bi u hi n c a m t máu c p tính:
choáng ho c ng t.
- au vùng th ng v .
- Ti n s loét d dày tá tràng ( au th ng v , h i, chua tái phát
thành t), ti n s xu t huy t tiêu hóa cao.
- Dùng thu c gi m au ch ng viêm không steroid ho c aspirin.
- Trong th c t kho ng 15 – 20% b nh nhân XHTH do loét d dày tá
tràng mà không có ti n s loét d dày tá tràng ho c au vùng th ng v khi b
XHTH.
- Th m khám lâm sàng không có bi u hi n tri u ch ng b nh lý gan m t
nh : vàng da, c tr ng, lách to, tu n hoàn bàng h , phù chân.
b. C n lâm sàng
- H ng c u gi m, huy t s c t gi m, hematocrit gi m
- N i soi xác nh ch n oán.
2. Ch n oán m c xu t huy t và nguy c ch y máu tái phát
- ánh giá d a trên các d u hi u gi m th tích máu (xem bài XHTH
trên do t ng áp l c t nh m ch c a).
- ánh giá m c n ng d a trên tính ch t d ch hút d dày và phân.
D ch hút d dày Màu phân T l t vong (%)
Không có máu , nâu, en 10
Màu cà phê Nâu ho c en 10
B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -24-
 20
en 10
Màu Nâu 10
30
- ánh giá nguy c ch y máu tái phát và t vong qua n i soi (Phân lo i
Forrest)
M c Ch y máu T l t
Hình nh trên n i soi
tái phát (%) vong (%)
Ia Máu phun thành tia
Nguy c 55 11
Ib R máu
cao
IIa Có m ch máu nh ng
43 11
không ch y máu
IIb Có c c máu ông 22 7
Nguy c IIc Có c n en 10 3
th p III áy s ch 5 2
ánh giá nguy c ch y máu tái phát và t vong d a vào lâm sàng và
hình nh n i soi: th ng s d ng thang i m Rockall. Tùy i u ki n có th s
d ng thang i m lâm sàng n thu n ho c thang i m Rockall y có ph i
h p gi a lâm sàng và n i soi.
Thang i m Rockall
Ch s
i m
Tu i
<60 0
60-79 1
i m 80 2
s S c
lâm Nh p tim >100 l n/phút 1
sàng Huy t áp tâm thu<100 mmHg 2
Thang i m
B nh i kèm
y
Thi u máu c tim, suy tim, các b nh
2
n ng khác
Suy th n, suy gan, di c n ung th 3
Hình nh n i soi
Không th y t n th ng, rách tâm v 0
Loét d dày tá tràng, v t tr t, viêm
1
th c qu n
Ung th ng tiêu hóa trên 2

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -25-

 D u hi u ch y máu trên n i soi
loét áy s ch, ch m en ph ng t i
0
loét
Máu ng tiêu hóa trên, ang ch y
2
máu, có i m m ch, c c máu ông
Thang i m Rockall y t 0-11, thang i m lâm sàng t 0-7. N u
i m s thang di m Rockall y 2, ho c i m s Rockall lâm sàng b ng 0
(không) thì tiên l ng nguy c ch y máu tái phát và t l t vong th p.
ánh giá nguy c ch y máu tái phát d a trên m t s ch s lâm sàng và
xét nghi m: ng i ta th ng s d ng thang i m Blatchford.
Thang i m Blatchford
Các ch s ánh giá i m
Huy t áp tâm thu (mmHg)
100-109 1
90-99 2
<90 3
Ure máu (mmol/l)
6,5-7,9 2
8-9,9 3
10-24,9 4
25 6
Huy t s c t b nh nhân nam (g/dl)
12-12,9 1
10-11,9 3
<10 6
Huy t s c t b nh nhân n (g/dl)
10-11,9 1
<10 6
Nh ng d u hi u khác
M ch 100 l n/phút 1
a phân en 1
Ng t 2
B nh gan 2
Suy tim 2
Thang i m Blatchford c tính t 0-23 i m, i m s càng cao thì
nguy c ch y máu tái phát càng l n.

B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -26-

3. Ch n oán phân bi t
Các xu t huy t tiêu hóa cao khác do:
- Xu t huy t tiêu hóa do t ng áp l c t nh m ch c a: XHTH th ng
n ng, ti u s ó th có XHTH nhi u l n, các bi u hi n b nh lý c a t ng áp l c
t nh m ch c a nh : vàng da, c tr ng, tu n hoàn bàng h .
- K d dày, viêm d dày, viêm th c qu n, viêm tr t tá tràng.
- Rách tâm v ch y máu (h i ch ng Mallory – Weiss).
- Ch y máu ng m t
- D d ng m ch
- Polyp th c qu n, d dày ch y máu
- K th c qu n, loét th c qu n.
Ph n l n các tr ng h p trên ch n ó phân bi t c th c hi n nh n i
soi.
III. I U TR
1. Nguyên t c: h i s c tích c c, n i soi c m máu và i u tr li n loét
2. i u tr c th
Ngay khi b nh nhân vào vi n c n ánh giá tình tr ng huy t ng
- H i s c tích c c ngay t u
- Xét nghi m công th c máu, i n gi i, ure, ông máu, xét nghi m ch c
n ng gan th n, nhóm máu và i n tâm .
- N i soi d dày tá tràng ch n oán xác nh và c m máu.
- Dùng thu c gi m ti t acid.
- i u tr li n loét và ch ng tái phát.
a. H i s c
- T th b nh nhân u th p
- mb o ng th : duy trì kh n ng v n chuy n oxy máu cho b nh
nhân (BN) ( c bi t i v i BN có tu i và/ho c có kèm b nh lý tim m ch): cho
th oxy qua xông m i 3-6 l/phút. N u có nguy c trào ng c vào ng hô h p
ho c có suy hô h p c n t n i khí qu n.
- u tiên hàng u trong h i s c là bù l i kh i l ng tu n hoàn n
nh huy t ng.
- T t c BN ph i c t ng truy n t nh m ch. BN có r i lo n
huy t ng, t 2 ng truy n t nh m ch l n ( kích th c 16-18G) ho c t
catheter t nh m ch trung tâm n u không th t c ng truy n t nh m ch
ngo i biên.
+ Ph i chú ý nh n bi t các bênh i kèm i u tr thích h p, nh t là
ng i già hay kèm theo các b nh v tim m ch, hô h p, th n và m ch não.
- B i ph th tích:
B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -27-
 + B i ph th tích c b t u truy n t nh m ch d ch mu i ng tr ng
20 ml/kg. a s b nh nhân truy n 1-2L d ch NaCl 0,9% s i u ch nh c
th tích d ch b m t.
+ N u sau khi ã truy n d ch ng tr ng t i t ng li u 50ml/kg mà b nh
nhân v n còn d u hi u s c c n truy n d ch keo (500-1000ml) b o m th
tích trong lòng m ch.
+ Plasma t i ông l nh truy n cho b nh nhân b XHTH mà có tình
tr ng r i lo n ông máu. Truy n ti u c u cho b nh nhân ang b XHTH mà s
ti u c u <50.000/mm3.
- Ch nh truy n máu:
+ Khi hemoglobin < 70-80g/ml
+ N ng hemoglobin < 100g/l m t b nh nhân b t t huy t áp t th
(do hemoglobin s ti p t c b t t xu ng sau khi truy n d ch mu i ng tr ng).
+ BN b b nh lý tim m ch có tri u ch ng nh c n au th t ng c ho c
trên >60 tu i c n c truy n máu duy trì môt m c hemoglobin>100g/l.
+ N u xác nh xu t huy t tiêu hóa trên không do t ng áp l c t nh m ch
c a có th dùng ngay PPI ng t nh m ch li u cao.
b. i u tr c m máu b ng n i soi ng m m
Không nh t thi t ph i th c hi n n i soi ngay khi b nh nhân vào vi n
nh ng c n ti n hành n i soi s m trong 24 gi u ch n oán xác nh và
i u tr n i soi c m máu n u có ch nh. C m máu trong 24 gi u giúp gi m
xu t huy t tái phát, gi m t l ph u thu t. Trong tr ng h p t i b nh vi n
không có kh n ng n i soi mà b nh nhân n ng, n u i u ki n cho phép thì
chuy n t i b nh vi n tuy n trên ti n hành c m máu qua n i soi. Tr ng h p
không th chuy n b nh nhân, sau khi h i s c tích c c mà huy t ng v n
không n nh thì h i ch n v i bác s ngo i khoa ph u thu t.
M c ích c a c m máu qua n i soi:
- Giúp c m máu nhanh.
- Gi m nhu c u truy n máu.
- Ng n ng a các bi n ch ng do shock m t máu.
Các ph ng pháp n i soi c m máu:
- Tiêm c m máu: b ng adrenalin 1/10.000, c n tuy t i, n c mu i u
tr ng. Ti n hành tiêm 4 góc c a loét và tiêm vào áy loét.
- Dùng nhi t: dùng u dò n c c ho c u dò a c c, argon plasma
- C m máu c h c: dùng k p clip có tác d ng t t trong tr ng h p ang
ch y máu t các m ch máu l n.
Ngày nay các bác s n i soi không còn s d ng tiêm c m máu n
thu n vì hi u qu th p. N u có i u ki n nên ph i h p tiêm c m máu v i các
B YT -H NG D N CH N OÁN VÀ I U TR B NH TIÊU HÓA -28-