Professional Documents
Culture Documents
Dong Co Dot Trong 1
Dong Co Dot Trong 1
NTU
i hc nha trang
1959
Nhn
L thuyt
Chng 1
Phn loi
-
ng theo nguyn l : nhin liu c pht ho bng tia la c sinh ra t ngun nhit
bn ngoi khng gian cng tc ca xylanh. Chng ta c th gp nhng kiu ng c pht
ho bng tia la vi nhng tn gi khc nhau, nh : ng c Otto , ng c carburetor,
ng c phun xng, ng c t chy cng bc, ng c hnh thnh hn hp chy t
bn ngoi , ng c xng, ng c gas, v.v. Nhin liu dng cho ng c pht ho bng
tia la thng l loi lng d bay hi, nh : xng, alcohol, benzol , kh ho lng ,v.v.
hoc kh t. Trong s nhin liu k trn, xng l loi c s dng ph bin nht t thi
k u lch s pht trin loi ng c ny n nay. V vy, thut ng "ng c xng"
thng c dng gi chung cc kiu ng c chy bng nhin liu lng c pht
ho bng tia la, cn ng c ga - ng c chy bng nhin liu kh c pht ho bng
tia la.
PGS. TS.
trnh ca piston.
trnh ca piston.
PGS. TS.
3
2
14
7
8
10
11
13
12
H.1.2-1. S cu to ng c diesel 4 k
1- Lc khng kh, 2- ng np, 3- Xupap np, 4- Xupap x, 5- ng x,
6- Bnh gim thanh, 7- Np xylanh, 8- Xylanh, 9- Piston, 10- Xecmang,
11- Thanh truyn, 12- Trc khuu, 13- Cacte, 14- Vi phun nhin liu
2) im cht, im cht trn, im cht di
im cht l v tr ca c cu truyn lc, ti d tc dng ln nh piston mt
lc ln bao nhiu th cng khng lm cho trc khuu quay.
im cht trn (CT) l v tr ca c cu truyn lc, ti piston cch xa trc
khuu nht.
im cht di (CD) l v tr ca c cu truyn lc, ti piston gn trc
khuu nht.
3) Hnh trnh ca piston (S) - khong cch gia CT v CD.
4) Khng gian cng tc ca xylanh - khong khng gian bn trong xylanh c
gii hn bi : nh piston, np xylanh v thnh xylanh. Th tch ca khng gian cng tc
ca xylanh (V) thay i khi piston chuyn ng.
5) Bung t (VC) - phn khng gian cng tc ca xylanh khi piston CT.
PGS. TS.
6) Dung tch cng tc ca xylanh (VS) - th tch phn khng gian cng tc ca
xylanh c gii hn bi hai mt phng vung gc vi ng tm ca xylanh v i qua
CT , CD :
VS =
D2
4
(1.1-1)
CT
VC
VS
CD
Va VS + VC
=
VC
VC
(1.1-2)
8) Mi cht cng tc (MCCT) - cht c vai tr trung gian trong qu trnh bin
i nhit nng thnh c nng. nhng giai on khc nhau ca chu trnh cng tc,
MCCT c thnh phn, trng thi khc nhau v c gi bng nhng tn khc nhau nh
kh mi, sn phm chy, kh thi, kh st , hn hp chy, hn hp kh cng tc.
Kh mi - (cn gi l Kh np) - kh c np vo khng gian cng tc ca
xylanh qua ca np. ng c diesel, kh mi l khng kh ; ng c xng, kh mi l
hn hp khng kh-xng.
Sn phm chy - nhng cht c to thnh trong qu trnh t chy nhin liu
trong khng gian cng tc ca xylanh, v d : CO2 , H2O , CO , SO2 , NOx , v.v.
Kh thi - hn hp cc cht c thi ra khi khng gian cng tc ca xylanh
sau khi dn n sinh ra c nng. Kh thi ca ng c t trong gm c : sn phm
chy, nit (N2) v oxy (O2) cn d.
Kh st - phn sn phm chy cn st li trong khng gian cng tc ca xylanh
sau khi c cu x ng hon ton.
PGS. TS.
cf
po
b
a
Vc
Vs
CT
V
CD
c)
cf
r
00
1800
CT
a
3600
CD
CT
5400
7200
CD
CT
H. 1.2-3. th cng ca ng c 4 k
PGS. TS.
1.3. CC B PHN C BN CA CT
Tuy c hnh dng bn ngoi, kch thc v s lng cc chi tit rt khc nhau,
nhng tt c CT u c cc b phn v h thng c bn sau y :
1) B khung
2) H thng truyn lc
3) H thng np - x
4) H thng nhin liu
5) H thng bi trn
6) H thng lm mt
7) H thng khi ng
Ngoi ra, mt s ng c cn c thm h thng in, h thng tng p, h thng
cnh bo-bo v ,v.v.
1.3.1. B KHUNG CA NG C
B khung bao gm cc b phn c nh c chc nng che chn hoc l ni lp t
cc b phn khc ca ng c. Cc b phn c bn ca b khung ca CT bao gm :
np xylanh , khi xylanh , cacte v cc np y, m kn, bulng, v.v.
H. 1.3-1. B khung ca CT
1- Np xylanh, 2- Khi xylanh, 3- Cacte trn, 4- Cacte di
PGS. TS.
1.3.1.1. NP XYLANH
Np xylanh l chi tit y kn khng gian cng tc ca ng c t pha trn v l
ni lp t mt s b phn khc ca ng c nh : xupap, n gnh xupap, vi phun hoc
buji, ng gp kh np, ng gp kh thi, van khi ng, v.v.
Np xylanh thng c ch to t gang hoc hp kim nhm bng phng php
c. Np xylanh bng gang t b bin dng hn so vi np xylanh bng hp kim nhm,
nhng nng hn v dn nhit km hn.
ng c nhiu xylanh c th c 1 np xylanh chung cho tt c cc xylanh hoc
nhiu np xylanh ring cho 1 hoc mt s xylanh. Np xylanh ring c u im l d ch
to, tho lp, sa cha v t b bin dng hn . Nhc im ca np xylanh ring l kh
b tr cc bulng lin kt np xylanh vi khi xylanh, kh b tr ng np v ng x
hn so vi np xylanh chung.
a)
b)
H. 1.3-2. Np xylanh
a) Np xylanh chung,
b) Np xylanh ring
PGS. TS.
1.3.1.3. LT XYLANH
a)
b)
H. 1.3-3. Lt xylanh
a) Lt xylanh ca ng c 2 k,
b) Xylanh ca ng c c lm mt bng khng kh
Lt xylanh l mt b phn c chc nng dn hng piston v cng vi mt di
ca np xylanh v nh piston to nn khng gian cng tc ca xylanh. Trong qu trnh
ng c hot ng, mt gng ca xylanh b mi mn bi piston v xecmang. Tit din
trn ca mt gng xylanh s b mn thnh tit din hnh bu dc v lm cho kn ca
khng gian cng tc b gim st sau mt thi gian lm vic,. Bin php khc phc l doa
li cho trn. Nu lt xylanh c c lin vi khi xylanh (H. 1.3-4a) th phi thay c
khi sau vi ln doa khi ng knh xylanh qu ln v thnh xylanh qu mng. V
vy, lt xylanh thng c ch to ring ri lp vo khi xylanh (H. 1.3-4b, c). C th
phn bit 2 loi lt xylanh : lt xylanh kh v lt xylanh t.
Lt xylanh kh (H. 1.3-4b) khng tip xc trc tip vi nc lm mt. Phng
n s dng lt xylanh kh c u im l khi xylanh cng vng hn, nhng yu cu
chnh xc cao hn khi gia cng b mt lp rp ca lt v khi xylanh.
Lt xylanh t (H. 1.3-4c) tip xc trc tip vi nc lm mt. Phn di ca
lt xylanh c cc vng cao su ngn khng cho nc lt xung cacte (H. 1.3-4d).
PGS. TS.
10
a)
b)b)
c)
d)
11
H. 1.3-5. C cu truyn lc
1- Piston , 2- Thanh truyn , 3- Trc khuu , 4- i trng
1.3.2.1. PISTON
Piston l b phn chuyn ng trong lng xylanh. N tip nhn p lc ca MCCT
ri truyn cho trc khuu qua trung gian l thanh truyn. Ngoi ra, piston cn c cng
dng trong vic np, nn kh mi v y kh thi ra khi khng gian cng tc ca xylanh.
Piston c c bng gang, hp kim nhm, v i khi bng thp. ng c cao tc
thng c piston bng hp kim nhm nhm gim lc qun tnh v tng cng s truyn
nhit t nh piston ra thnh xylanh do nhm nh v dn nhit tt hn gang.
Piston c cc phn c bn l : nh piston, cc rnh xecmang, "vy" piston,
cht piston v cc gn chu lc.
- nh piston c hnh dng kh a dng, tu thuc vo c im t chc qu
trnh chy v qu trnh np - x, v d : nh lm to chuyn ng ri ca kh trong
bung t ; nh li dn hng dng kh qut v kh thi ,v.v.
- Vy piston (piston skirt) c vai tr dn hng trong xylanh v chu lc ngang.
- Rnh xecmang l ni t cc xecmang. Cc rnh xecmang kh c b tr pha
trn cht piston. Rnh xecmang du c th b tr pha trn hoc pha di cht piston.
PGS. TS.
12
1
4
H. 1.3-6. Piston
1- nh piston , 2- Phn rnh xecmang ,
3- Phn vy piston , 4- cht piston
1.3.2.2. XECMANG
Xecmang (cn c gi l bc piston hoc vng gng) ca CT l cc vng n
hi bng vt liu chu nhit v chu mi mn c lp vo cc rnh trn piston. Trn mt
piston c 2 loi xecmang : xecmang kh v xecmang du.
Xecmang kh c chc nng lm kn bung t v dn nhit t nh piston ra
thnh xylanh. Trn mi piston c t 2 n 4 xecmang kh . Xecmang kh trn cng c
gi l xecmang la, mt ngoi ca xecmang ny thng c m crm tng bn.
PGS. TS.
13
10
20
30 p [bar]
b)
c)
PGS. TS.
14
a)
b)
c)
15
16
a)
b)
c)
17
b)
a)
Ca x
3
Ca np
Ca qut
5
2
a)
b)
c)
18
19
PGS. TS.
20
a)
b)
9
10
8
11
PGS. TS.
21
1.3.5. H THNG LM MT
H thng lm mt c chc nng gii nhit t cc chi tit nng (piston, xylanh, np
xylanh, xupap, v.v.) chng khng b qu ti nhit. Ngoi ra, lm mt ng c cn c
tc dng duy tr nhit du bi trn trong mt phm vi nht nh duy tr cc ch tiu
k thut ca cht bi trn.
Cht c vai tr trung gian trong qu trnh truyn nhit t cc chi tit nng ca
ng c ra ngoi c gi l mi cht lm mt. Mi cht lm mt c th l nc, khng
kh, du, hoc mt s loi dung dch c bit.
Khng kh c dng lm mi cht lm mt ch yu cho ng c cng sut nh.
a s CT hin nay, c bit l ng c thu, c lm mt bng nc v n c hiu
qu lm mt cao (khong 2,5 ln cao hn hiu qu lm mt ca du).
C th phn loi h thng lm mt ca CT theo cc tiu ch sau y :
Theo mi cht lm mt : lm mt bng nc, lm mt bng khng kh, lm mt
bng du v lm mt bng cc dung dch c bit.
Theo phng php lm mt : lm mt bng nc bay hi, lm mt bng i
lu t nhin, lm mt cng bc.
Theo c im cu to ca h thng lm mt : h thng lm mt trc tip (h
thng lm mt h) v h thng lm mt gin tip (h thng lm mt kn).
H thng lm mt trc tip bng nc thng c p dng cho ng c thu
hoc ng c t c nh ti khu vc gn sng, h. h thng lm mt trc tip (H. 1.318), nc t ngoi mn tu c bm vo lm mt trc tip ng c ri c x ra ngoi
tu.
H thng lm mt gin tip bng nc c p dng rng ri nht cho CT s
dng trong nhiu lnh vc khc nhau. ng c thu, nc ngt sau khi lm mt ng
c s c dn n bnh lm mt nc-nc. Sau khi c lm mt bng nc bin,
nc ngt c bm tr li tip tc lm mt ng c (H.1.3-19). ng c t - nc
ngt lm mt trc tip ng c, cn khng kh lm mt nc ngt trong bnh lm mt
nc - khng kh (H. 1.3-20).
H thng lm mt trc tip c u im l cu to n gin, gi thnh thp, hot
ng tin cy. Tuy nhin, so vi h thng lm mt kn, h thng h c nhng nhc im
sau y :
Cc khoang lm mt ca ng c b ng cn v b n mn nhanh do nc
bin cha nhiu loi mui ho tan. hn ch n mn, ngi ta gn cc cc km trong
khoang lm mt ; cn hn ch ng cn, phi duy tr nhit nc ra khi ng c
khng cao hn 55 0C .
Sut tiu hao nhin liu ca ng c c lm mt trc tip bng nc bin
cao hn do phn nhit truyn t kh trong xylanh ra nc lm mt nhiu hn.
PGS. TS.
22
a)
3
2
b)
3
2
6
1
PGS. TS.
23
5
4
7
3
2
6
1
4
3
2
5
6
1
PGS. TS.
24
PGS. TS.
25
6
3
5
10
4
10
3
9
6
5
4
H. 1.3-21. S cu to h thng nhin liu ca ng c diesel
1- Thng nhin liu ; 2- Bm thp p ; 3- Lc nhin liu ; 4- Bm cao p ;
5- ng cao p ; 6- Vi phun ; 7- B iu tc ; 8- B iu chnh gc phun sm ;
9- ng thp p ; 10- ng du hi.
PGS. TS.
26
K h e h g i a c c c h i t i t
c a c p s i u c h n h x c
6 - 10
3 ,5 - 6 ,5
1 ,5 - 2 , 5
40 - 60
20 - 30
8 - 10
4 -5
Kh nng lc
Phn t lc bng n
Phn t lc bng giy
B lc kp hin i
27
Phn loi
1) H thng phun nhin liu bng khng kh nn
2) H thng phun nhin liu bng thu lc
1) H thng phun trc tip
2) H thng phun gin tip
1)
2)
3)
4)
Loi vi phun
H thng phun c in
H thng phun vi BCA-VP lin hp
H thng phun vi BCA phn phi
H thng phun c bit.
28
a)
b)
c)
d)
2
4
3
1 + 2+3
1
H. 1.3-23. Phn loi h thng phun nhin liu theo
cch thc t hp cc thnh t c bn
1- Bm cao p , 2- ng cao p , 3- vi phun , 4- b phn phi
a) HTPNL c in vi BCA n
b) HTPNL c in vi BCA cm
c) HTPNL vi bm cao p phn phi
d) HTPNL vi BCA-VP lin hp
PGS. TS.
29
PGS. TS.
30
on g cao ap
7
B
Phan t bm
N
6
5
4
PGS. TS.
31
1 ) Bm cao p
Bm cao p (BCA) l cm chi tit quan trng nht ca HTPNL c in ni ring
v ca HTPNL c kh ni chung v ngi ta thng phn loi HTPNL cn c vo c
im ca BCA. BCA c th c phn loi theo nhng tiu ch khc nhau. Nu cn c
vo phng php nh lng, tc l phng php iu chnh lng nhin liu chu trnh
(gct) , c th phn bit 3 loi BCA c in : BCA iu chnh bng cch thay i hnh
trnh c ch ca piston, BCA iu chnh bng cch thay i hnh trnh ton b ca piston
v BCA iu chnh bng van tit lu.
a) BCA nh lng bng cch thay i hnh trnh c ch ca piston
BCA nh lng bng cch thay i hnh trnh c ch ca piston do hng Bosch
thit k v ch to ln u tin, n hot ng theo nguyn l thay i hnh trnh c ch
ca piston thay i lng nhin liu thc t c bm n vi phun . Trong nhiu ti
liu chuyn mn, BCA loi ny thng c cc tn gi khc nhau, nh : BCA Bosch c
in ( phn bit vi cc loi BCA khc ca Bosch), BCA iu chnh bng rnh cho
trn piston, BCA Bosch kiu piston-ngn ko, v.v.
Cp piston-xylanh ca BCA kiu Bosch c in
Cp piston-xylanh ca BCA gm 2 chi tit : xylanh v piston (H. 1.3-26). Trn
thnh xylanh c l np, l x v l nh v. L np nhin liu t khoang np (khng
gian cha nhin liu thp p trong BCA) i vo khoang bm (khng gian cng tc ca
xylanh c gii hn bi nh piston, van trit hi v thnh xylanh ca BCA). L x
nhin liu thot t khoang bm ra khoang np . L nh v c nh xylanh vi v
BCA. Mt l trn xylanh c th ch thc hin mt chc nng (np, x, nh v) hoc thc
hin ng thi 2 hay c 3 chc nng. Trn phn u ca piston c rnh dc, rnh cho v
rnh ngang. Rnh dc cho nhin liu t khoang bm thot v khoang np sau khi rnh
cho thng vi l x. Mp vt c tc dng lm thay i hnh trnh c ch ca piston , qua
iu chnh lng nhin liu chu trnh khi piston c xoay trong lng xylanh. to
ra c p sut rt cao ca nhin liu trc khi phun vo bung t, khe h hng knh
gia piston v xylanh phi rt nh (khong 0,015 0,025 mm) . Cp piston-xylanh l b
phn quan trng nht ca BCA v l mt trong cc cp lp ghp siu chnh xc trong h
thng phun nhin liu ca ng c diesel.
Trn th trng hin nay c kh nhiu kiu cp piston-xylanh ca BCA iu chnh
bng cch thay i hnh trnh c ch ca piston. Thc cht chng u l nhng bin
tng ca cp piston - xylanh kiu Bosch do cc hng khc nhau ch to (H. 1.3-26b, c,
d) .
Mi cp piston-xylanh ca BCA c th c t trong mt v ring to thnh
BCA n (H. 1-30a) hoc nhiu cp piston-xylanh c t trong mt v chung to
thnh BCA cm (H. 1.3-27b).
PGS. TS.
32
a)
L x +
nh v
L np
Rnh dc
Mp vt
Rnh cho
Xylanh
Rnh ngang
Piston
b)
c)
d)
PGS. TS.
33
Nguyn l hot ng
BCA Bosch c in hot ng theo kiu chu k. Mi chu trnh cng tc ca n
c hon thnh sau 1 vng quay ca trc cam nhin liu, tng ng vi 2 hnh trnh ca
piston BCA , c gi l hnh trnh np v hnh trnh bm. Hnh trnh np ca piston
BCA (piston BCA i t im cn trn n im cn di) c thc hin nh tc dng
ca l xo kh hi ; cn hnh trnh bm (piston BCA i t im cn di n im cn
trn) do cam nhin liu y. ng c 4 k, mt vng quay ca trc cam nhin liu
tng ng vi 2 vng quay ca trc khuu v 4 hnh trnh ca piston ng c ; cn
ng c 2 k - tng ng vi 1 vng quay ca trc khuu v 2 hnh trnh ca piston
ng c.
a)
b)
c)
d)
e)
g)
34
gian cha nhin liu trong u phun ca vi phun) thng c lc cng ban u ca l xo
vi phun (F0). Qa trnh phun nhin liu vo bung t ko di cho n khi rnh cho
trn piston c thng vi khoang np (H. 1.3-27g), khi nhin liu di p sut cao t
khoang bm v khoang cao p s thot ra khoang np qua rnh dc. Qu trnh phun nhin
liu kt thc ti thi im p sut trong khoang cao p gim xung n tr s, ti Ff =
F0 . Sau thi im kt thc phun, piston tip tc i ln kt thc hnh trnh bm ti
im cn trn kt thc chu trnh cng tc ca h thng phun nhin liu .
Tt c cc kiu BCA iu chnh bng rnh cho trn piston u hot ng theo
mt nguyn l chung l :
- y piston nn nhin liu bng cam.
- Kh hi piston bng l xo.
- Hnh trnh ton b ca piston khng i ( h0 = const )
- iu chnh lng nhin liu chu trnh ( gct ) bng cch xoay piston thay i
hnh trnh c ch ( he = var ).
a)
b)
c)
PGS. TS.
35
5
6
2
1
7
8
10
H. 1.3-29. BCA iu chnh bng cch thay i hnh trnh ton b ca piston
1- Piston, 2- Xylanh, 3- u ni ng cao p, 4- ng cao p, 5- Van trit hi,
6- Van np, 7- L xo kh hi, 8- Con i, 9- Cam nhin liu, 10- Thn bm
c) BCA iu chnh bng van tit lu
4
2
5
1
6
12
7
8
9
10
11
PGS. TS.
36
a)
b)
H. 1.3-31. Vi phun h
Vi phun h c cu to rt n gin v hot ng tin cy. Nhc im c bn nht
ca vi phun h l khng c kh nng loi tr hin tng phun rt vo nhng thi im
cui ca qu trnh phun. Vo nhng thi im , khi p sut phun gim ng k, cc
ht nhin liu c phun ra c kch thc ln v vn tc nh, kh chy hon ton v rt
d b cc ho.
Vi phun h tng c s dng cho mt s kiu ng c diesel cao tc vi p
sut phun rt ln. Hin nay n c thay th gn nh hon ton bng cc kiu vi
phun kn.
PGS. TS.
37
5
9
4
3
10
2
1
H. 1.3-32. Vi phun kn
1.3.6.4. CC THNG S CNG TC C TRNG
CA HTPNL C IN
Cc thng s cng tc ca HTPNL nh hng trc tip n cht lng qu trnh
phun nhin liu bao gm : p sut bm (pb), p sut phun (pf), p sut m vi phun (pfo),
hnh trnh kim phun (hk), cu trc tia nhin liu, quy lut phun, lng nhin liu chu trnh
(gct), nh lng khng ng u (g), gc phun sm (), nh thi khng ng
u ().
1) p sut bm (pb) - p sut ca nhin liu c o ti khoang bm ca BCA (
khoang bm l khng gian trong cylindre ca BCA c gii hn bi piston, mt di
ca van trit hi v thnh xylanh).
2) p sut phun (pf) - p sut ca nhin liu ti khoang phun ( khng gian cha
nhin liu trong u phun ca vi phun).
3) p sut m vi phun (pfo) - p sut phun ti thi im kim phun bt u c
nng ln khi b .
4) Hnh trnh ca kim phun (hk) - chuyn v ca kim phun trong qu trnh phun
nhin liu. Quy c ly hk = 0 ng vi v tr ng ca kim phun , tc l khi kim phun cn
tip xc vi b .
PGS. TS.
38
p sut bm (pb) v p sut phun (pf) thay i theo gc quay ca trc khuu ng
c (H. 1.3-33). c im bin thin v tr s ca pb , pf ph thuc vo hng lot yu t,
nh : c im cu to v tnh trng k thut ca h thng phun, ch lm vic ca
ng c, cc hin tng thu ng din ra trong khoang np, khoang bm v khoang cao
p, v.v. p sut m vi phun (pfo) l mt thng s iu chnh quan trng, n nh hng
trc tip n cu trc tia nhin liu v cht lng qu trnh to HHC. Bi v khi ta thay
i p sut m vi phun cng c ngha l ta thay i ng thi p sut ng vi phun
v p sut phun trung bnh trong qu trnh phun nhin liu. p sut m vi phun cao hay
thp ph thuc vo c im k thut ca ng c, trong cu to bung t v tc
quay l hai yu t c vai tr quyt nh. Thng thng, pfo = 100 220 bar ; tr s nh
dng cho ng c c bung t ngn cch vi vi phun kiu cht, tr s ln - bung t
thng nht vi vi phun kiu l. i vi mt kiu ng c c th, p sut m vi phun
c iu chnh theo tr s do nh ch to quy nh.
Thi im bt u hnh trnh bm ca piston BCA c k hiu bng im A
trn th. Thi im bt u bm hnh hc (thi im piston ng hon ton l x)
c k hiu bng im 1. Nhin liu bt u c bm vo khoang cao p khi p sut
trong khoang bm cn bng vi p sut d trong ng cao p v thng sc cng ca l xo
van trit hi (im 2). Khi p sut ca nhin liu trong khoang phun t ti tr s pfo
(im 3), kim phun c nng ln khi v tr tip xc vi b . chnh l thi im
thc t bt u phun nhin liu.
Giai on tnh t thi im 2 n im 3 c gi l giai on chm phun (23).
Tng thng 23 = 2 - 15 0gqtk .
Gc quay trc khuu tnh t thi im thc t bt u bm (im 2) v thc t bt
u phun (im 3) n thi im piston ca ng c ti CT c gi tng ng l gc
bm sm (bs) v gc phun sm (). Vic xc nh thi im thc t bt u phun nhin
liu i hi nhng trang thit b kh phc tp, bi vy thay v phi kim chnh gc phun
sm , chng ta thng kim chnh gc bm sm . R rng l, vi cng mt tr s gc
bm sm , giai on chm phun cng ln th gc phun sm cng nh.
Thi im kt thc phun hnh hc (thi im rnh cho trn piston bt u thng
vi khoang np) c k hiu bng im 5 trn th. Trong mt thi gian rt ngn sau
thi im 5, nhin liu t khoang bm thot ra khoang np vi vn tc rt ln lm cho p
sut trong khoang bm v khoang cao p gim xung t ngt. Kim phun bt u hnh
trnh ng ti thi im p sut trong khoang phun t ti tr s nh hn pfo mt t (im
6). Thi im kt thc qu trnh phun thc t (thi im kim phun tip xc tr li vi b
) v thi im kt thc chu trnh cng tc ca h thng phun (thi im piston BCA tr
li im cn trn) c k hiu tng ng bng im 7 v im B.
PGS. TS.
39
pb
a)
6
pd
2
B
A 1
pf
b)
4
5
6
B
pd
A 1 2
hk
c)
d)
dgct /d
gct.x
gct
e)
CT
PGS. TS.
40
f/2
f 2
Lf
PGS. TS.
41
Cc tia nhin liu qu ngn v phn b khng hp l, kch thc cc ht nhin liu khng
nh u nh hng xu n ng nht ca HHC.
Cn lu rng, trong mt s trng hp, ngi thit k ch phn b cc tia
nhin liu khng i xng hoc nhin liu c phun sao cho hnh thnh cc mng
nhin liu lng trn vch bung t nhm to ra quy lut hnh thnh HHC c li nht .
6) Quy lut phun nhin liu
Quy lut phun nhin liu l khi nim bao hm thi gian phun v c im phn
b tc phun. C th biu din quy lut phun di dng vi phn hoc di dng tch
phn.
a)
dgct/d
b)
gct.x
cf
cfe
gct.x
0
gct
cf
cx
cfe
PGS. TS.
42
a)
b)
c)
d)
PGS. TS.
43
a)
p
z
b)
CT
cf
v
y g
Ch cn
h
Sin
r1
d1
b
a
r
Vs
CT
Nn
cf
Np
a1
CD
b1
CD
c)
cf
r
00
1800
CT
CD
a
3600
CT
5400
7200
CD
CT
PGS. TS.
44
PGS. TS.
NP
NN
CT
CD
M
ng
Khng kh
ng
CD
CT
ng
ng
M ti cf
KK + Kh
st
KK + Kh
st
180
3600
0 180 0
SINH
CNG
CT
CD
ng
ng
ng ti
ckf
Hn hp
Kh thi
360
5400
540
7200
X
CD
CT
ng
M
ng
45
a)
b)
Khng
kh
Kh
thi
c)
d)
e)
PGS. TS.
46
a)
CT
c)
Nn
v
y g
Ch cn
h
Sin
c
cf
b1x
d1x
b
VS
CT
b1n
V
CD
d1n
Qut
d1x
b1x
CD
b)
cf
c
b1x
b d1n
00
CD
d1x
b
180 0
360 0
CT
CD
PGS. TS.
47
48
Cc thng s
ng c diesel
ng c xng
12 - 20 (30)
6 - 12
T s nn ()
30 - 50
7- 20
700 - 900
400 - 600
50 - 100 (150)
40 - 60
1600 - 2000
2100 - 2600
2,0 - 4,0
3,5 - 5,5
800 - 1200
1300 - 1500
220 - 245
300 - 380
PGS. TS.
49
Chng 2
(2.1-2)
PGS. TS.
50
PGS. TS.
51
a)
b)
c)
z
c
b
a
Vs
Vc
CT
b
a
Vs
V
CD
CT
b
a
Vs
V
CD
CT
CD
Va
Vc
T s nn
pz
pc
T s tng p sut
Vz
Vc
T s dn n ban u.
PGS. TS.
52
(2.1-3)
Q2 = M. cV. (Tb - Ta )
(2.1-4)
V
Tc = Ta a
Vc
Ty = Tc
Tz = T y
py
k 1
= Ta k 1
(2.1-6)
= Tc = Ta k 1
(2.1-7)
Vz
= T y = Ta k 1
Vy
(2.1-8)
pc
V
Tb = Tz z
Vb
k 1
= Tz
k 1
= Ta k
(2.1-9)
; pc . Vc = M . R . Tc
ta c :
PGS. TS.
53
VS = Va Vc =
M R Ta Tc pa
k 1 Ta
1 = M cv
( 1)
pa
T
p
p
a
c
a
(2.1-10)
k = cP / cV
Q1 = M. cv . Ta . k - 1 . [ -1 + k. ( - 1) ]
(2.1-11)
Q2 = M. cv . Ta . (. k - 1)
(2.1-12)
k 1
= 1 k 1
1 + k ( 1)
1
tC
(2.1-14)
p t .C =
pa
[ 1 + k ( 1 )] k 1 k 1
1 k 1
)}
(2.1-15a)
hoc
p t .C
p
k
=
a [ 1 + k ( 1)] t .C
1 k 1
(2.1-15b)
Q1
= [ 1 + k ( 1)] = A = const
M cv Ta k 1
(2.1-16)
tC
k 1
=1
A k 1
(2.1-17)
p t .C
p
k
=
a A t .C
1 k 1
(2.1-18)
PGS. TS.
54
tC
= 1,0
0,66
=1,8
= 2,6
0,62
=2,4
= 1,6
0,58
= 1,0
0,54
12
13
14
A = const
15
H. 2.1-3. nh hng ca , v A n tC
PGS. TS.
55
tC
= 1,0
0 ,64
1,4
= 2,0
1,8
2,7
0 ,60
4,0
2,4
0 ,56
= 1,4
k = 1,4
T o = 29 3 K
0 ,52
1 ,0
2 ,0
3 ,0
4 ,0
H. 2.1-4. nh hng ca , v v A n tC
p tC
[bar]
A = 4,06
18
14
1,4
2,6
1,8
A = 2,71
10
=1
,0
A = 3,38
A = 2,03
= 1,4
k = 1,4
po = 1 bar
1,0
2,0
3,0
4,0
PGS. TS.
56
p tC
[bar]
=16
=14
=12
12
11
= 1,0
1,4
10
1,8
A = const
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
Nn on nhit (ac).
Dn n on nhit (zb).
Bng phng php trnh by trn i vi chu trnh cp nhit hn hp hoc bng
cch thay = 1 vo cc cng thc (2.14), (2.15) v (2.17) ta c c cc cng thc biu
din mi quan h gia hiu sut l thuyt (t.V) v p sut l thuyt trung bnh (pt. V) ca
chu trnh cp nhit ng tch nh sau :
PGS. TS.
57
tV = 1
(2.1-19)
k 1
pa
( 1) k 1 1
1 k 1
p
k
=
a ( 1) t .V
1 k 1
p t .V =
p t .V
(2.1-20a)
(2.1-20b)
Cc cng thc trn cho thy rng : hiu sut ca chu trnh cp nhit ng tch
(t.V) ch ph thuc vo t s nn () v tnh cht ca MCCT (k) ; cn p sut trung bnh
(pt. V) ph thuc vo :
-
T s nn ().
PGS. TS.
58
a)
b)
zv
zc
zc
zv
y
y
bv
bv
bc
bc
cc
cv
a
h
m n
m n
PGS. TS.
59
Ne
Me
ge
nmin
nM
ng
nn
nmax
nN
nmaxT
PGS. TS.
60
ng c xng
ng c diesel
nn
3000 - 6000
2000 - 4000
nmin
300 - 600
350 - 700
nmax
(1,05 1,10) nn
(1,05 1,07) nn
nM
(0,4 0,6) nn
( 0,5 0,7 ) nn
n2
(1,7 2,0) nn
( 1,4 1,6 ) nn
61
2.2.2. TI CA NG C
Ti l i lng c trng cho s c nng m ng c pht ra trong mt chu trnh
cng tc hoc trong mt n v thi gian. Cc i lng c dng nh gi ti ca
CT bao gm : p sut trung bnh, cng sut, momen quay.
ptb =
Wct
VS
(2.2-2a)
Wi
Vs
(2.2-2c)
pe =
We
Vs
(2.2-2d)
trong : Wct - cng ca chu trnh, [J]; Wt - cng l thuyt ca chu trnh, [J]; Wi cng ch th ca chu trnh, [J]; We - cng c ch ca chu trnh, [J] .
PGS. TS.
62
(2.2-3)
trong : Q1 - lng nhit chu trnh (lng nhit sinh ra khi t chy hon ton
lng nhin liu a vo bung t trong mt CTCT); Qi - tng nhit nng b tn tht
trong mt chu trnh nhit ng thc t; Qm - tn tht do lm mt (phn nhit nng truyn
t MCCT qua vch xylanh cho mi cht lm mt); Qx - tn tht theo kh thi (phn
nhit theo kh thi ra khi khng gian cng tc do s khc bit v nhit , nhit dung
ring v lu lng ca kh thi so vi kh mi); Qcl - phn nhit tn tht khng tnh
chnh xc c vo cc dng tn tht k trn, v d : tn tht do lt kh qua khe h gia
piston v xylanh, lt kh do xupap khng kn, tn tht do bc x nhit t cc chi tit nng
ca ng c, v.v.
Cng tn tht c hc (Wm) - l cng tiu hao cho cc "hot ng mang tnh
cht c hc" khi thc hin mt CTCT. Cc dng tn tht nng lng sau y thng
c tnh vo cng tn tht c hc :
- Tn tht do ma st gia cc chi tit ca ng c chuyn ng tng i vi
nhau .
- Phn nng lng tiu hao cho vic dn ng cc thit b v c cu ca bn
thn ng c, nh : bm nhin liu, bm du bi trn, bm nc lm mt, c cu phn
phi kh, ...
- " Tn tht bm" (phn c nng tiu hao cho qu trnh thay i kh).
Cng c ch (We) - l cng thu c u ra ca trc khuu. l phn c
nng thc t c th s dng c dn ng h tiu th cng sut.
We = Q1 - Qe = Wi - Wm
(2.2-4)
trong Qe l tng ca tt cc cc dng tn tht nng lng khi thc hin mt chu trnh
cng tc thc t.
Bng 2-2. Tn tht c hc ng c t
Loi tn tht c hc
Tn tht do ma st
- Ma st gia piston-xylanh-xecmang
- Ma st trong cc chnh v bin
Tn tht bm
Tn tht cho dn ng thit b v c cu ca
ng c
- Dn ng c cu phn phi kh
- Dn ng cc loi bm
Tng cng
PGS. TS.
Tr s tng i [%]
ng c xng
ng c diesel
44
22
20
50
24
14
8
6
100
6
6
100
63
2) Cng sut ca ng c
Cng sut l tc thc hin cng. Tr s cng sut ca ng c cho ta bit ng
c "mnh" hay "yu". Cng sut ca CT thng c o bng n v kilowatt
(kW) hoc m lc ( HP , hp - Horse power ; cv - Chevaux ; PS - Pferdestarke).
1 kW = 1 kJ/s
1 HP = 75 kG.m/s
1 PS = 1 metric HP = 0,735 kW
1 hp = 1,014 PS.
Cn phn bit cc khi nim cng sut sau y ca CT :
Cng sut ch th (Ni) - l tc thc hin cng ch th ca ng c. Ni cch
khc, cng sut ch th l cng sut ca ng c, trong bao gm c phn tn tht c
hc.
Cng sut c ch (Ne) - Cng sut ca ng c c o u ra ca trc
khuu.
T nh ngha ca cng sut, p sut trung bnh ca chu trnh v tc quay ta c
cc cng thc xc nh cng sut ch th v cng sut c ch di y :
pi VS n i
z
p V n i
Ne = e S
z
Ni =
(2.2-5)
(2.2-6)
trong : i - s xylanh ca ng c; z - h s k ; z = 1 i vi ng c 2 k ; z = 2
i vi ng c 4 k.
Cng sut danh ngha (Nen) - Cng sut c ch ln nht m ng c c th
pht ra mt cch lin tc m khng b qu ti trong nhng iu kin quy c.
Cc iu kin c bn c quy c khi xc nh cng sut danh ngha ca CT
bao gm :
- iu kin kh quyn tiu chun .
- Tc quay danh ngha,
- Loi nhin liu v cht bi trn xc nh,
- Trang thit b ph tr cho ng c khi o cng sut , v.v.
Bng 2-3 gii thiu quy nh ca mt s nc v iu kin kh quyn tiu chun
khi xc nh cng sut ca CT.
Vn trang b cho ng c khi o cng sut cng c quy nh khng hon
ton ging nhau. V d : Tiu chun ca c (DIN), ca Ba lan (PN) v nhiu nc chu
u khc quy nh : khi o cng sut, ng c phi c trang b y cc b phn ph
, nh lc khng kh , bnh tiu m, qut gi, ... ging nh khi n lm vic trong thc t.
Trong khi , tiu chun ca Lin x () v ca M (SAE) cho php o cng sut
PGS. TS.
64
p0
t0
[mm Hg]
[0C]
[%]
760
20
70
750
25
760
20
750
25
N eq = N e
746 273 + t
B Pn 293
(2.2-7)
trong : Neq - cng sut quy i, [kW]; Ne - cng sut o c khi th nghim, [kW];
B - p sut kh quyn trong khi th nghim, [mm Hg]; Pn - phn p sut ca hi nc
trong khng kh m trong iu kin nhit v m tng i ca khng kh ti phng
th nghim, [mm Hg]; t - nhit ca khng kh trong phng th nghim c o
khong cch 1,5 m t ming ht khng kh ca ng c, [ 0C].
Tiu chun PN-78/S-02005 ca Ba lan khuyn ngh cch quy i cc kt qu th
nghim nh sau :
N eq = K 0 N e
PGS. TS.
(2.2-8a)
-
65
M eq = K 0 M e
(2.2-8b)
g eq = K 0 g e
(2.2-8c)
Geq = K 0 Ge
(2.2-8d)
100
0, 65
298
0,5
(2.2-8e)
0,5
100 T
i vi ng c xng : K 0 =
(2.2-8g)
B 298
trong cc cng thc trn : Neq , Meq , geq , Geq - cng sut, momen quay, sut tiu hao
nhin liu v lng tiu hao nhin liu gi quy i ; Ne , Me , ge , Ge - cng sut, momen
quay, sut tiu hao nhin liu v lng tiu hao nhin liu gi o c trong th nghim ;
K0 - h s quy i; B - p sut kh quyn trong khi th nghim, [kPa]; T - nhit
khng kh trong phng th nghim o c ti khu vc gn lc khng kh ca ng c, [
0
K].
Cng sut cc i (Ne.max) - Cng sut c ch ln nht m ng c c th pht
ra trong mt thi gian nht nh m khng b qu ti.
TCVN 1684-75 quy nh cng sut cc i ca ng c phi t 110 % Nen trong
khong thi gian 1 gi. Tng s thi gian lm vic ch cng sut cc i khng qu
10 % tng thi gian lm vic ca ng c. Khong thi gian lp li ch cng sut cc
i khng c nh hn 6 gi.
Cng sut s dng (Nes) - Cng sut c ch do ngi thit k t hp ng c h tiu th cng sut khuyn co s dng va pht huy ht tnh nng ca ng c va
m bo tui bn, tin cy cn thit.
i =
Wi
Qi
Q + Q X + Qkh + Qcl
=1
= 1 m
Q1
Q1
Q1
(2.2-9a)
C hiu sut l thuyt (t) v hiu sut ch th (i) u l hiu sut nhit, tc l i
lng nh gi mc hon thin ca ng c v phng din nhit ng. Chng khc
PGS. TS.
66
nhau ch, trong hiu sut ch th ngi ta tnh n tt c cc dng tn tht nhit nng
c th tn ti khi thc hin mt chu trnh nhit ng ng c thc; cn hiu sut l
thuyt ch bao gm dng tn tht nhit nng theo quy nh ca nh lut nhit ng II nhit nng phi truyn cho ngun lnh c th thc hin mt chu trnh nhit ng lc.
Bin i cng thc (2.2-9a) ta c :
i =
Wi Wi Wt
=
= t t i
Q1 Q1 Wt
(2.2-9b)
m =
We
W
=1 m
Wi
Wi
(2.2-10)
pe
e =
We
= i m = t t i m
Q1
(2.2-11)
5) Sut tiu th nhin liu (ge) - Hiu qu bin i nhit nng thnh c nng ca
CT cng ng ngha vi khi nim " tnh tit kim nhin liu" ca n. Trong thc t
khai thc , ngi ta t dng hiu sut m thng dng i lng th hin lng nhin liu
PGS. TS.
67
ge =
Ge
Ne
(2.2-12)
trong : ge - sut tiu hao nhin liu c ch; Ge - lng tiu th nhin liu gi; Ne cng sut c ch ca ng c
n v thng dng ca Ge l [kg/h] hoc [lt /h] ; n v thng dng ca ge l
[g/kW. h ] hoc [g/HP. h ].
Ne
n pe
= CV
VS i
z
Ne
C p
= CP m e
Cng sut piston - N P =
Ap i
z
Cng sut lt - N V =
(2.2-13)
(2.2-14)
PGS. TS.
68
Chng 3
Theo nhit tr
PGS. TS.
69
Ngoi cng dng lm nhin liu cho CT ni ring v nhin liu ni chung, kh
m cn c s dng lm nguyn liu sn xut phn ho hc, vt liu tng hp, xng,
v.v.
2) Kh lc-ho du l cc loi kh thu c trong qu trnh ch bin du m, v
d : chng ct trc tip, nhit phn, cracking, v.v.
Kh
l ga
150 - 500 0C
500 - 900 0C
900 - 1100 0C
1300 0C
H.3.1-1. S l sinh kh
1- Tng sy, 2- Tng chng ct,
3- Tng to kh, 4- Tng chy, 5Phn cha tro.
4
5
KK + H2O
70
trn ghi l c th t ti 1700 0C. Ngoi ra, hi nc cng c tc dng lm tng cht
lng ca kh l ga nh tng hm lng H2 c hnh thnh t H2O.
Tu theo chiu cao ca l, nhit ti tng kh dao ng trong khong 900-1100
0
C. Pha trn tng kh l tng chng ct c nhit c duy tr trong khong 500 900
0
C. Ti y, hu ht nhng thnh phn d bay hi ca nhin liu rn thot ra v c ht
ra ngoi cng vi cc thnh phn khc ca kh l ga.
Kh l ga c sn xut bng phng php c in c cc thnh phn chnh vi
hm lng trung bnh nh sau : 27 % CO, 7 % H2 , 2 % CH4 , 4 % CO2 , 58 % N2 . Ngoi
ra, trong kh l ga cn c mt lng nh hi nc v mt s loi hydrocarbon [6].
Kh l ga c s dng lm nhin liu cho ng ng c ga, turbine kh, cc
ngnh luyn kim, thu tinh, gm, v.v. N c u im l c s octane kh cao (RON
100), nhng c nhit tr thp ( H 5650 kJ/m3 ) v cha nhiu N2 .
PGS. TS.
71
Loi kh t
Kh m :
- California
- Oklahoma
- Pensylvania
Kh l ga :
- Anthracite coal
- Bituminous coal
- Coke
Kh thp :
- Kh t
- Kh du
- Kh than
Kh sn phm ph :
- Kh l luyn coke
- Kh l luyn thp
H2
CO
CH4
C2H4
C2H6
O2
CO2
N2
68.9
83.1
68.4
19.3
10.5
30.4
11.3
0.7
0.1
0.5
5.7
1.1
20.0
10.0
10.0
25.0
23.0
29.0
3.0
-
0.5
-
0.5
0.5
0.5
5.0
5.0
4.5
49.5
58.0
56.0
50.0
40.0
46.0
43.3
19.9
6.0
0.5
25.0
40.0
8.5
5.0
0.5
0.5
3.0
3.0
0.5
3.2
4.0
2.0
50.0
5.2
6.0
26.8
36.0
1.6
4.0
-
0.5
0.2
1.5
8.2
2.0
58.0
[kg/m3]
0,695
1,015
0,614
0,468
1,147
0,082
0,655
1,80
2,37
ON
90
90
100
70
110
-
H
[kJ/m3]
34.700
5.650
17.000
13.000
12.100
10.200
36.000
83.000
110.000
L0
[m /m3]
9,5
1,2
3,9
4,5
2,4
2,38
9,5
23,8
31
3
Hh (= 1)
[kJ/m3]
3.400
2.600
3.250
3.350
3.500
3.000
3.400
3.300
3.400
PGS. TS.
72
Xng cng nghip l tn gi chung cho cc loi xng khng thuc nhm xng
dng lm nhin liu cho CT. Xng cng nghip thng l phn on ca xng chng
ct trc tip vi thnh phn phn on hp, v d : 70 - 120 0C, 165 - 200 0C, v.v. , c
s dng trong cng nghip cao su, sn, p du v cc ngnh cng nghip khc. Xng t
l tn gi chung cho cc loi xng dng chy ng c xng thng gp hin nay, nh :
ng c xng t, xe my, xung cao tc, v.v. Xng my bay dng chy ng c my
bay loi piston v turbine kh.
Mc qui nh
Phng php th
205
300
38
ASTM - D.86
1,0 / 1,9
ASTM - D.445
3. nht ng hc
min/max
40 0C , [cSt] ,
ASTM - D.56
ASTM - D.1266
0,04
0,03
0,003
ASTM - D.3227
- 30
ASTM - D.2386
No. 3
ASTM - D.130
+ 16
ASTM - D.156
73
74
Bng 3.1-5. Tnh cht nhit ng c bn ca mt s loi nhin liu lng [6]
Tnh cht
Khi
lng
ring, [kg/dm3]
Xng
0,720,76
Ethanol
0,789
Methanol
0,793
Benzol
0,88
Gas oil
0,840,88
Du ho
0,81
p sut hi
bo ho [bar]
0,6-0,8
0,18
0,3
0,01
0,15-0,20
Nhit
[kJ/kg]
4300044000
27000
19500
40500
3500044000
40500
920
1150
380
tr,
Nhit n ho 315-350
hi, [kJ/kg]
75
Metane( CH 4 )
n-Propane (C 3H8)
n-Pentane (C 5H12)
PGS. TS.
76
H
C
H
H
2-Methylhexane (C 7H16)
2,2-Dimethylpentane (C 7H16)
3-Ethylpentane (C 7H16)
C
C
H
C
H
H
Cyclopropane ( C3 H6 )
PGS. TS.
H
H
H
H
Methylcyclopentane ( C 6H12 )
77
C
H
Methylenzene ( C 7 H 8 )
(Toluene)
Benzene ( C 6 H 6 )
H
1,4 Dimethylbenzene ( C 8H 10 )
H H
H H H
H-C-C-C=C-C-C-C-H
3- Heptene (C7H14)
H H H H H H H
Mi lin kt i c th nm bt k v tr no. Ch s bn ng trc tn ca
olefin ch v tr ca mi lin kt i tnh t pha c s nguyn t C t hn.
H H
H-C=C-C-C-C=C-C-H
H H H H H
PGS. TS.
H H
78
(3.5-1)
trong : c, h, s, of l s phn trm tnh theo khi lng ca cc cht carbon, hydro, lu
hunh, oxy, v.v. c trong 1 kg nhin liu.
Nhin liu kh dng cho CT thng l mt hn hp cc loi kh chy v kh
tr, v d : CH4, C2H2, H2, CO, CO2, N2, v.v. Ngi ta thng dng cng thc ho hc
ca cht kh th hin hm lng tnh theo % th tch ca cht kh v biu din
thnh phn ca 1 m3 hoc 1 kmol nhin liu kh nh sau :
CnHmOr + N2 = 1
PGS. TS.
(3.5-2)
79
3.6. XNG T
V l thuyt, xng c th l nhin liu cho tt c cc loi ng c nhit nh ng
c hi nc, ng c diesel, turbine kh, ng c phn lc, v.v. Tuy nhin, xut pht t
tnh kinh t v hiu qu khai thc k thut ng c, cho n nay xng c s dng ch
yu cho loi CT hnh thnh hn hp chy t bn ngoi v pht ho bng tia la in.
Cc ch tiu k thut c bn ca xng t bao gm : tnh chng kch n, tnh ho
hi, nhit tr, hm lng tp cht, hm lng nha, n nh oxy ho, tnh chng ng
bng, tnh chng n mn, v.v. Di y s cp n hai ch tiu c ngha nht i vi
t chy phn ho kh pha trc ngn la mt cch u n v khng c hin tng kch
n (xem mc 5.4.2). Tnh chng kch n ca nhin liu c th c nh gi bng nhiu
ch tiu khc nhau, v d :
T s nn hu ch cao nht (HUCR - Highest Useful Compression Ratio) - t
s nn xut hin kch n nghe r khi ng c hot ng trong iu kin nhit xc
80
tnh chng kch n km, quy c ly ON = 0. Khi trn isooctane vi n-heptane theo
nhng t l khc nhau, ta c mt lot nhin liu chun c tnh chng kch n khc
nhau. T l isooctane trong hn hp cng ln th tnh chng kch n ca hn hp cng
cao.
cho ng c chy bng nhin liu chun v xc nh loi nhin liu chun cng gy
kch n cng t s nn . Gi s nhin liu chun cha 83 % isooctane v 17 % nheptane (tnh theo th tch) th nhin liu th nghim c s octane ON = 83.
S octane yu cu (ONR ) m bo cho ng c khng b kch n ph thuc vo
hng lot yu t nh : t s nn ca ng c, ng knh xylanh, vt liu ch to piston
v np xylanh, phng php v ch lm mt ng c, cu hnh ca bung t, v tr
2) Tnh ho hi
Nhng cht lng n cht c nhit si c nh, v d : p sut kh quyn tiu
chun, nhit ca nc ang si lun lun bng 100 0C, ca ethanol l 78 0C, ca
methanol l 65 0C. Ngc li, nhit si ca hn hp nhiu loi cht lng khc nhau s
thay i trong qu trnh si. S d nh vy l v mi cht lng trong hn hp c nhng
tnh cht ring ca mnh, trong c nhit si. V d : xng t si trong khong nhit
PGS. TS.
81
t50
t90
FBP
Th tch ct [%]
100
90
2
50
1
10
0
0
100
200
300
400
Nhit chng ct [ C ]
ng c.
S xut hin hin tung nt hi ph thuc rt nhiu vo t10 v RVP ca xng. Nu
xng c t10 thp v RVP cao, mt lng hi xng ng k s hnh thnh trong bm xng
v ng ng dn xng. Hi xng tch t di dng cc ti hi s b nn ri li dn n
trong qu trnh bm xng hot ng. Kt qu l lng xng thc t c bm i cung cp
cho carburetor s gim hoc khng c, lm cho ng c yu hoc dng hn.
PGS. TS.
82
m. Ngc li, nu xng bay hi chm th hn hp chy c trong xylanh ti nhng thi
im u ca qu trnh tng tc s qu long. Tip theo , lng xng c bm tng
tc b sung s bay hi v lm cho hn hp chy qu m. Hn hp chy qu long hoc
qu m u lm cho cht lng qu trnh chy xu. Kt qu l ng c tng tc km
hoc lm vic cng.
Kt qu nghin cu cho thy rng, phn chng ct gia ca xng (V% = 50 70)
c nh hng mnh nht n tc chy m v tnh nng tng tc.
Lng tiu th nhin liu - Xng c tnh ho hi qu km s lm tng lng
nhin liu chy rt v sut tiu th nhin liu. Ngc li, xng cng d bay hi th lng
xng tht thot do bay hi t h thng nhin liu ra ngoi cng nhiu.
Mc lm long du bi trn - Nu xng c t90 qu cao, tc l cha nhiu
hydrocarbon kh ho hi, mt phn xng vo trong xylanh vn dng ht lng. Mt
phn xng lng bm trn vch xylanh s ra tri lp du bi trn, mt phn khc lt qua
khe h gia piston v xylanh xung cacte v lm long du bi trn. Kt qu l c lng
tiu th nhin liu v cng hao mn chi tit ca ng c u tng.
PGS. TS.
83
PGS. TS.
min
max
min
max
84
Mc quy nh
45
48
290
270
370
350
1,8 5,0
1,8 5,0
60
60
0,02
0,01
7. Hm lng nc , [% vol.] ,
0,05
0,05
1,0
0,5
0,87
0,87
N-1
N-1
N-2
N-2
Nhin liu
chng ct
Gasoil
Du cn
Du solar
Mazout
+ Gasoil
Mazout
85
Gas oil l loi nhin liu thch hp nht cho ng c diesel hin nay. Tuy nhin,
cho n nay, gas oil c s dng ch yu cho ng c diesel cao tc. gim chi ph
khai thc i vi hu ht ng c diesel thp tc v cng sut ln, ngi ta ch s dng
gas oil mt s ch c bit nh khi ng, chy m, c ng (maneuver) ; phn
ln thi gian hot ng cn li, ng c chy bng du cn c gi thnh thp hn. Du
solar (cn gi l du diesel tu thu - Marine Diesel Oil ) c s dng ch yu cho
ng c diesel trung hoc thp tc.
86
Nhin liu c tnh t bc chy cng cao th thi gian chm chy (i) cng ngn, v
ngc li. Thi gian chm chy l i lng phn nh tnh t bc chy ca nhin liu
diesel theo cch m chng ta mong mun nht, bi v n c nh hng mnh v trc tip
n ton b din bin v cht lng ca qu trnh chy ng c diesel. Tuy nhin, thi
gian chm chy ca nhin liu diesel ng c thc t ch ko di t vi phn vn n
vi phn ngn ca mt giy . o trc tip mt khong thi gian ngn nh vy l mt vic
rt kh, cho nn ngi ta s dng mt s i lng khc nh gi tnh t bc chy
trn c s cc tnh cht l-ho ca nhin liu c lin quan mt thit vi thi gian chm
chy, hoc so snh tnh t bc chy ca mu th v ca nhin liu chun.
Hng s nht -T trng (Viscosity Gravity Number - VG) l mt thng s
c tnh ton trn c s nht v t trng ca du diesel . Tu thuc vo n v c
chn ca nht , ca t trng v quan im ca tc gi , cng thc tnh VG c nhng
dng khc nhau. V d , theo [5] , gia nht, t trng v hng s nht-t trng c
mi quan h nh sau :
d = 1.0820 VG + (0.776 0.72 VG) [log log ( - 4 ) ] 0.0887
(3.7-1)
0
0
trong : d - t trng 60 F; - nht ng hc 100 F , [mSt]; VG - hng s
nht-t trng.
Ch s diesel (Diesel Index - DI) l thng s c tnh ton trn c s t trng
v im aniline ca nhin liu theo cng thc [5] :
DI = 0A . 0,01 0API
(3.7-2)
0
0
0
trong : A - im aniline, [ F]; API - t trng tnh theo thang API.
Bi v nht, t trng v im aniline u l nhng i lng c quan h cht
ch vi thnh phn ho hc ca du diesel xt t gc hm lng cc nhm
hydrocarbon, nn hng s nht-t trng v ch s diesel s phn nh tnh t bc chy
ca nhin liu. Khi c xc nh bng cng thc (3.7-1) v (3.7-2), VG cng nh th
thi gian chm chy cng ngn , tnh t bc chy cng cao ; ngc li, DI cng nh th
thi gian chm chy cng di.
S cetane (Cetane Number - CN) l i lng nh gi tnh t bc chy ca
nhin liu bng cch so snh n vi nhin liu chun. V tr s, l s phn trm th
tnh ca cht n-cetane (C16H34) c trong hn hp vi cht -methylnaphthalen
(C10H7CH3) nu hn hp ny tng ng vi nhin liu th nghim v tnh t bc
chy. Nhin liu chun l hn hp vi nhng t l th tch khc nhau ca n-C16H34 v C10H7CH3. n- C16H34 l mt hydrocarbon loi parafin thng c tnh t bc chy rt tt,
ngi ta quy c s cetane ca n bng 100 ; cn -C10H7CH3 l mt hydrocarbon
thm, cha mt nhm methyl trn ln vi cc nguyn t hydrogen , kh t bc chy ,
c s cetane quy c bng 0.
Phng php xc nh s cetane c p dng ph bin hin nay l so snh t s
nn ti hn (th) ca nhin liu th nghim v ca nhin liu chun trn mt loi ng c
th nghim c tiu chun ho v hot ng mt ch quy c.
PGS. TS.
87
0,96
90
VG
0,92
70
DI
0,88
50
0,84
30
0,80
Ch s diesel (DI)
10
0
20
40
60
80
100
S cetane (CN)
PGS. TS.
88
C nH mOr + n +
O 2 = nCO
4
2
m
H 2O
2
(3.8-1d)
8
11
c [ kg ]O 2 =
c [ kg ]CO 2
3
3
h [ kg ] H 2 + 8 h [ kg ]O 2 = 9 h [ kg ] H 2 O
c [ kg ]C +
(3.8-2a)
(3.8-2b)
s [ kg ] S + s [ kg ]O 2 = 2 s [ kg ] SO 2
(3.8-2c)
c
c
[ kmol ] O 2 =
[ kmol ] CO
12
12
h [ kg ] H 2 +
(3.8-2d)
h
h
[ kmol ]O 2 = [ kmol ] H 2 O
4
2
(3.8-2e)
s
s
[ kmol ]O 2 =
[ kmol ] SO 2
32
32
i vi nhin liu kh :
s [ kg ] S +
(3.8-2f)
m r
1[ kmol ]C n H m O r + n +
[ kmol ]O 2 =
4
2
m
n [ kmol ]CO 2 +
[ kmol ] H 2 O
2
PGS. TS.
(3.8-2g)
-
89
8
O0 = c + 8h + s o f
3
(3.8-3a)
O0 =
[kg/ kg]
c h s of
+ +
12 4 32 32
[kmol/ kg]
(3.8-3b)
n +
O0 =
m r
C n H m O r
4 2
[kmol/kmol]
(3.8-3c)
V hm lng ca oxy trong khng kh l 0,23 % tnh theo khi lng hoc 21 %
tnh theo th tch, ta c :
S kg khng kh l thuyt cn thit t chy hon ton 1 kg
nhin liu (L0)
L0 =
1 8
c + 8 h + s of
0,23 3
[kg/kg]
(3.8-4)
M0 =
1 c h s of
+ +
0,21 12 4 32 32
[kmol/kg]
(3.8-5a)
[kmol/kmol]
(3.8-5b)
- i vi nhin liu kh :
M0 =
1
m r
n + C n H m Or
0,21
4 2
90
[kg/kg]
(3.8-8)
[kmol/kg]
(3.8-9a)
[kmol/kg]
(3.8-9b)
[kmol/kmol]
(3.8-9c)
[kmol/kg]
(3.8-10)
PGS. TS.
[kmol/kg
(3.8-11)
91
c
12
h
=
2
s
=
32
M CO2 =
[kmol/kg]
(3.8-12a)
M H 2O
[kmol/kg]
(3.8-12b)
[kmol/kg]
(3.8-12c)
M O2 = 0,21 ( 1) M 0
[kmol/kg]
(3.8-12d)
M N2 = 0,79 M 0
[kmol/kg]
(3.8-12e)
[kmol/kg]
(3.8-13)
[kmol/kmol]
(3.8-14a)
M H 2O =
[kmol/kmol]
(3.8-14b)
M O2
[kmol/kmol]
(3.8-14c)
[kmol/kmol]
(3.8-14d)
M SO2
(M 2 ) 1 = M i = M 0 + h +
4
of
32
i vi nhin liu kh
M CO2 = n C n H m Or
m
Cn H mOr
2
= 0,21 ( 1) M 0
M N 2 = 0,79 M 0 + N 2
trong N2 l hm lng tnh theo th tch ca nit c trong nhin liu kh.
(M 2 ) 1 = 1 + M 0 + m + r 1 Cn H mOr
4
(3.8-15)
PGS. TS.
92
(3.8-17b)
(3.8-17c)
4
7
[ kg ]O 2 = [ kg ]CO
3
3
1
1
1[ kg ]C +
[ kmol ]O 2 =
[ kmol ]CO
24
12
K hiu C l phn carbon b oxy ho thnh CO, ta c :
1[ kg ]C +
4
3
(3.8-17d)
(3.8-17e)
7
3
C c[ kg ]C + C c[ kg ]O2 = C c[ kg ]CO
hoc C c[ kg ]C +
C c
24
[ kmol ]O2 =
C c
12
(3.8-18a)
[ kg ]CO
(3.8-18b)
Khi ton b s C trong nhin liu chy thnh CO2 v CO th t cc phng trnh
(3.12d) v (3.28b), tng s sn phm chy C s l :
M CO 2 + M CO =
c
c c
(1 C ) + C
=
12
12
12
[kmol/kg]
(3.8-19)
Lng H2O v H2
K hiu H l phn H2 cha chy v (1 - H) l phn H2 chy thnh H2O, t
phng trnh (3.12e) ta c :
( H 1) h[ kg ] H 2 +
1H
1H
h[ kmol ]O 2 =
h[ kmol ] H 2 O
4
2
(3.8-20)
M H2 =
H
2
[kmol/kg]
(3.8-21)
[kmol/kg]
(3.8-22)
M H 2O + M H 2 =
PGS. TS.
1 H
h
h+ H h =
2
2
2
93
Tng lng sn phm chy trong trng hp chy khng hon ton
(M 2 ) <1
= M
CO
+ M
CO
+ M
H 2O
+ M
H2
+ M
N2
c h
+ + 0,79 M 0
[kmol/kg]
(3.8-23)
12 2
Lng oxy cn thit trong trng hp chy khng hon ton
c
(1 C )
= M CO 2
t chy C thnh CO2 :
(3.8-24a)
12
C c M CO
=
t chy C thnh CO :
(3.8-24b)
24
2
=
(1 H )
t chy H2 :
CO
CO
H 2O
h M H 2O
=
4
2
= 0 , 21 M
(3.8-24c)
of
32
c
h o o
=
+ f + f
12 4 32 32
Hm lng cc cht kh c trong sn phm chy
T phng trnh (3.8-16), (3.8-19) v (3.8-22) :
c
M CO
12
h
h
= M H 2 = K M CO
2
2
(3.8-25)
M CO 2 =
[kmol/kg]
(3.8-26)
M H 2O
[kmol/kg]
(3.8-27)
c h o o
c
M
1h
M CO + CO + K M CO = + f + f
12
2
22
12 4 32 32
c h o M
c h of
+
+ f = CO (1 + K )
hoc
12 4 32
2
12 4 32
hoc
0, 21(1 ) M 0 =
M CO
(1 + K )
2
(3.8-29)
(3.8-28)
(3.8-30)
(3.8-31)
(3.8-32)
(3.8-33)
(3.8-34)
94
M = (M 2 ) >1 M 1 = M 0 +
h of
+
M0 =
4 32
of
8
[kmol/kg]
(3.8-35a)
i vi ng c xng khi >1, t biu thc (3.8-9b) v (3.8-13) :
M = (M 2 ) >1 M 1 = M 0 +
h+
=
h+
1
h o f
+
M0 +
4 32
f
of
8 1
[kmol/kg]
(3.8-35b)
c h
1
+ + 0,79 M 0 M 0 +
f
12 2
of
h+
8 1
= 0,21 (1 ) M 0 +
[kmol/kg]
(3.8-45c)
4
f
M = (M 2 ) <1 M 1 =
Cc biu thc (3.8-35a), (3.8-35b) v (3.8-35c) cho thy rng : khi t chy nhin
liu lng, s kmol (phn t) sn phm chy nhiu hn so vi s kmol hn hp chy (M
> 0). Hin tng ny lm tng p sut sau khi chy nu gi th tch khng i hoc lm
tng th tch nu gi p sut khng i.
m r
M = + 1 C n H m Or
4 2
[kmol/kmol]
(3.8-35d)
0 =
M 2 M 1 + M
M
=
= 1+
M1
M1
M1
PGS. TS.
(3.8-36a)
95
h+
of
8
4
M0
0 = 1+
(3.8-36b)
h+
( 0 ) 1 = 1 +
of
8 1
M0 +
f
(3.8-36c)
0,21 (1 ) M 0 +
( 0 ) <1 = 1 +
M0 +
h+
of
8 1
f
(3.8-36d)
0 = 1 +
M
M0 +1
(3.8-36e)
X =
M 1 + M r + M X M 1 (1 + r ) + M X
=
M1 + M r
M 1 (1 + r )
M X
M 2 M1
x
x
( 1) x
M1
M1
= 1+
=1+
=1+ 0
1+ r
1+ r
1+ r
(3.8-37)
trong x l phn nhin liu bc chy tnh t u qu trnh chy n thi im ang
xt. Nu coi z l thi im kt thc qu trnh chy, khi x =1 v h s bin i phn t
thc t ti z s bng :
Z = 1+
PGS. TS.
0 1
1+ r
(3.8-38)
96
Chng 4
QA TRNH NP - X
4.1. CC THNG S C TRNG CA QU TRNH NP-X
a)
b)
p 0 , T0
p 0 , T0
r
pa
LM
c)
p k , Tk
K
b
a
po
pr
p s , Ts
CT
CT V
p x , Tx
X
r
po
pk
pa
pr
CT
CT V
PGS. TS.
97
po
po
CT
CT V
CT V
1) p sut kh np (pk )
p sut kh np (pk) l p sut c xc nh ti khng gian cha kh np trc
khi vo khng gian cng tc ca xylanh (trc xupp np i vi ng c 4 k hoc
trc ca np i vi ng c 2 k).
pk = p0 - p0
- ng c 4 k khng tng p
pk = ps - pm
- ng c 4 k tng p v 2 k
trong : p0 - p sut kh quyn; ps - p sut sau my nn kh np; p0 - tn tht p sut
do lc cn ca lc kh v ng ng np; pm - tn tht p sut do lc cn ca thit b
lm mt kh tng p.
Tr s ca p0 ph thuc vo c im cu to, cht lng ch to, tnh trng k
thut ca lc kh v ng ng np.
Tr s ca pm ph thuc ch yu vo c im cu to ca thit b lm mt.
p sut ps c quyt nh bi phng php tng p v mc cng ho ng
c.
PGS. TS.
98
p sut kh np (pk)
Tng p truyn
Tng p bng
ng c kh
turbine kh thi
(1,1 1,2) p0
(1,3 1,7) p0
(1,2 1,4) p0
(1,5 3,0) p0
(1,2 1,5) p0
(1,5 1,7) p0
5,0 p0
2) Nhit kh np (Tk )
Nhit kh np (Tk) l nhit c xc nh ti khng gian cha kh np trc
khi vo khng gian cng tc ca xyalanh.
p
Tk = T0 s
p0
m 1
m
Tm
(4.1-1)
pk
(4.1-2)
trong : pk , pa - p sut ca kh np trc ca np v p sut trong xylanh; Hk , Ha cao ca ca np v cao ca khng gian cng tc ti v tr ang xt; a - mt ca
kh np trong xylanh; wk - vn tc ca kh np trc ca np; wn - vn tc trung bnh ca
kh np ti ca np; n - h s tnh n nh hng ca tit din lu thng ca ca np;
n - h s cn ca ng ng np.
PGS. TS.
99
p a = p k p a = n2 + n
k
2
wn2
(4.1-3)
wn = C m
AP S n AP
=
30 An
An
(4.1-4)
k S Ap
n2
n2
pa = + n
= Kn 2
2 30 An2
An
2
n
(4.1-5)
T biu thc (4.1-5) ta thy, gim tn tht p sut trn ng ng np, qua
tng p sut ca kh np trong khng gian cng tc ca xylanh, c th p dng cc bin
php sau :
- Gim sc cn ca h thng np bng cch to ng ng np c tit din lu
thng ln v hnh dng kh ng tt.
- Tng ng knh ca xupap np hoc dng nhiu xupap.
Tr s ca p sut cui qu trnh np nm trong phm vi nh sau [1] :
pa = (0,80 0,90) pk
- ng c 4 k khng tng p
- ng c 4 k tng p
pa = (0,90 0,96) pk
pa = (0,85 1,05) pk
- ng c 2 k
n2
pr = p x + pr = p x + K x 2
Ax
(4.1-6)
PGS. TS.
100
(4.1-7)
Ta =
Tk + Tk + 1 r Tr
1+ r
(4.1-8)
101
6) H s kh st ( r )
H s kh st (r) l i lng c xc nh bng t s gia lng kh st (m r) v
lng kh mi c np vo khng gian cng tc ca xylanh (m 1) :
r =
mr
m1
(4.1-9)
- ng c 4 k
r = 0,03 0,06
- ng c 2 k qut thng
r = 0,06 0,20
r = 0,25 0,40
7) H s np (v )
H s np (v) c xc nh bng t s gia lng kh mi thc t c np vo
xylanh trong mt chu trnh (m1) v lng kh mi so snh cha y dung tch cng tc
ca xylanh iu kin p sut v nhit trc ca np (m s) :
v =
m1
ms
(4.1-10)
ms =
p k Vs
Rk Tk
(4.1-11)
m a = m a' + m r =
pa Va
R a Ta
(4.1-12)
a1)
bng tng
lng kh mi (m 1) v lng kh st (m r) :
m a1 = m 1 + m r = m 1(1 + r)
PGS. TS.
(4.1-13a)
-
102
(4.1-13b)
ma
1
p V
= 2
a a
1+ r
1 + r R a Ta
m1 = 2
(4.1-14)
v = 2
Vs
= Vs
, sau khi rt gn ta c :
1
1
p T
a k
1 + r 1 p k Ta
(4.1-15)
- ng c xng 4 k
v = 0,75 0,90
- ng c diesel 4 k
v = 0,40 0,80
- ng c 2 k.
8) H s qut (q )
Trong mt s trng hp, c bit i vi ng c 2 k v ng c tng p, mt
lng nht nh kh mi c ch ng cho thot ra khi khng gian cng tc ca xylanh
qua xupap x hoc ca x cng vi kh thi nhm mc ch gim lng kh st v lm
mt bung t,. nh gi lng kh mi ni trn, ngi ta dng i lng gi l H s
qut (q) :
q =
Mq
(4.1-16)
M1
PGS. TS.
103
4.2. QU TRNH NP - X NG C 4 K
4.2.1. DIN BIN V CC THNG S C TRNG
a)
Ax
An
b1
d1
CD
r1
a1
CT
CD
c)
b)
p
CT
d1
r1
po
a1
r1
CT
xs
nm
d1
b1
a
CD V
Np
xm
ns
b1
a1
CD
1) X t do
Giai on X t do (cn gi l giai on X sm) ko di t thi im xupap x
bt u m (im b1- H. 4.3) n thi im piston ti CD trong hnh trnh dn n. Gc
quay ca trc khuu tnh t im xupap x bt u m n CD trong hnh trnh dn n
c gi l Gc x sm (xs).
Trong giai on x t do, MCCT trong khng gian cng tc ca xylanh t thot ra
ngoi qua xupap x. nhng thi im u ca giai on x t do, kh thi lu ng vi
tc truyn m do chnh lch kh ln gia p sut trong v ngoi xylanh. Chnh do
chnh lch kh ln v p sut nn ch trong mt thi gian ngn ca giai on x t do
c khong 60 70 % tng lng kh thi t thot ra ngoi.
PGS. TS.
104
2) X cng bc
Giai on X cng bc ko di t thi im piston ri CD trong hnh trnh x
4) Np chnh
Giai on Np chnh ko di t thi im xupap x ng hon ton n thi im
piston ti CD trong hnh trnh np. Phn ln lng kh mi c np vo khng gian
cng tc ca xylanh trong giai on np chnh.
5) Np thm
Giai on Np thm ko di t thi im piston ri CD trong hnh trnh nn n
thi im xupap np ng hon ton (im a1). Gc quay trc khuu ng vi giai on
np thm c gi l Gc np mun (nm). Trong giai on np thm s c mt lng
nht nh kh mi c b sung vo khng gian cng tc ca xylanh.
T nhng iu trnh by trn, c th rt ra mt s nhn xt sau :
CT hoc CD.
Kh thi c piston "y" ra khi khng gian cng tc ca xylanh qua xupap
gc quay trc khuu. Trong khong thi gian trn, ch c mt giai on ngn, trong c
xupap np v x cng m.
PGS. TS.
105
a)
b)
b1s
b1 b
1m
b1
bm
b
po
po
b
bs
CD V
CD V
p
c)
d)
rs
r1s
d1m
d1
po
po
r1
CT
CT
e)
po
a1
a1s
a
as
CD V
PGS. TS.
106
1) Gc x sm
Xupap x c m trc khi piston ti CD trong hnh trnh dn n nhm mc
ch mt lng ng k kh thi t thot ra khi khng gian cng tc ca xylanh, qua
gim c cng tiu hao cho vic y kh thi trong hnh trnh x v gim lng kh
st. Gi s b1 l thi im bt u m xupap x ti u v ng x c th hin bng
ng lin trn H. 42-1a v H. 4.2-1b.
Nu xupap x m qu sm (im b1s - H. 4.2-1a), tc l khi m p sut trong
xylanh vn cn kh cao, s c nhng im li hi nh sau :
- Lng ph nhiu cng dn n,
- Cng tiu hao cho vic y kh thi trong giai on x cng bc s nh hn do
c mt phn ln sn phm chy t thot ra ngoi trong hnh trnh dn n.
- Lng kh st t hn.
Tuy nhin, phn cng lng ph vn ln hn v kt qu l cng sut ng c s
gim nu m xupap x qu sm.
Nu xupap x m qu mun (im b1m - H. 4.2-1b), tc l khi piston n qu
gn CD trong hnh trnh dn n, th :
- Kh thi bt u thot ra khi khng gian cng tc ca xylanh khi p sut trong
kh thp, do phn cng dn n b lng ph s t hn.
- Cng tiu hao cho vic y kh thi trong giai on x cng bc ln hn,
- Lng kh st nhiu hn.
Kt qu cui cng l h s kh st s ln hn v cng sut ng c cng gim khi
m xupap x qu mun do phn cng dn n tn dng c khng b p ni phn cng
tiu hao cho vic y kh thi ra ngoi.
2) Gc x mun
Xupap x c ng kn sau khi piston ri CT trong hnh trnh np nhm
mc ch gim lng kh st, bi v mc d tc dng "y" ca piston chm dt nhng
do qun tnh ca dng kh thi v chnh lch p sut nn mt lng kh thi s b "ht" ra
khi xylanh nhng thi im u ca hnh trnh np. Thm ch mt lng nht nh
kh mi cng c ht ra ng ng x nu cc gc np sm (ns) v x mun (xm) c
tr s thch hp. Hin tng ny c gi l qut bung t. Gi s r1 l thi im ng
kn xupap x ti u, ng p sut tng ng l ng lin (H. 4.2-1c).
Nu gc x mun qu nh, tc l xupap x ng qu sm (im r1s) th tit din
lu thng ca xupap x s rt nh ti nhng thi im piston gn CT. Trong iu
kin , kh thi khng kp thot ra ngoi v b nn li , ri sau s dn n (ng -----)
v lm chm li qu trnh np v kh mi ch c th i vo xylanh khi p sut trong
nh hn p sut trc xupap np. Kt qu l h s kh st tng v h s np gim khi gc
x mun qu nh.
Nu gc x mun qu ln cng c hu qu tng t nh trng hp gc x mun
qu nh, v khi s c mt lng nht nh kh thi trong ng x c ht ngc tr li
khng gian cng tc ca xylanh.
PGS. TS.
107
3) Gc np sm
Xupap np c m trc khi piston ti CT trong hnh trnh x nhm mc ch
tng lng kh np vo xylanh nh m bo tit din lu thng ca xupap np ln
giai on u ca hnh trnh np. Gi s d1 l thi im bt u m xupap np ti u v
ng p sut c th hin bng ng lin trn H. 4.2-1d.
Nu gc np sm (ns) qu nh, tc l thi im bt u m xupap np qu gn
CT (im d1m), th tit din lu thng ca xupap np ti nhng thi im piston gn
CT s nh, sc cn kh ng tng s lm cho p sut trong xylanh giai on u hnh
trnh np thp hn. Kt qu l lng kh np s gim v cng tiu hao cho qu trnh npx cng tng.
Nu xupap np m qu sm th hu qu cng tng t nh trng hp xupap np
m qu mun, v khi mt lng nht nh kh thi s b y vo ng ng np ri sau
quay tr li khng gian cng tc ca xylanh.
4) Gc np mun
Vic m xupap np c duy tr mt thi gian sau khi piston ri CD trong
hnh trnh nn nhm mc ch tng lng kh mi c np vo xylanh. Bi v, mc d
piston bt u i ln nhng do qun tnh ca dng kh np v chnh lch p sut, mt
lng nht nh kh mi vn tip tc i vo xylanh nhng thi im u ca hnh trnh
nn.
Nu xupap np ng qu sm (im a1s - H. 4.2-1e) th tit din lu thng ca
xupap np khi piston gn CD s nh. iu lm gim hiu qu np thm.
Nu xupap np ng qu mun th mt phn kh mi s b y ngc tr li
ng ng np.
Qua phn tch trn ta thy, cc gc phi kh c nh hng trc tip n cht
lng qu trnh np-x, qua nh hng n cc ch tiu kinh t-k thut ca ng c.
Vic la chn hoc iu chnh ng cc gc phi kh s nh hng trc tip n cng
sut v hiu sut ca ng c. Gc phi kh ln hay nh tu thuc trc ht vo tc
quay ca ng c v phng php np-x. Thng thng, tr s ca cc gc phi kh
c la chn bng con ng thc nghim.
Bng 4.2-1. Gc phi kh ca mt s ng c
ng c
Zill - 130
Peugeot 404
Gaz - 21
D6
D50
PGS. TS.
n
[rpm]
3200
5400
4000
1500
740
ns
0
[ gqtk]
31
0
24
20
80
nm
0
[ gqtk]
83
30,5
64
48
50
xs
xm
[ gqtk]
67
35
58
48
50
[ gqtk]
47
4,5
30
20
54
108
4.3. QU TRNH NP - X NG C 2 K
4.3.1. KHI NIM CHUNG
ng c 2 k khng dng piston "y" kh thi ra ngoi v "ht" kh mi vo
xylanh nh ng c 4 k m kh mi phi c nn n p sut cao hn p sut kh
quyn ri c "thi" vo xylanh "qut" kh thi ra ngoi, ng thi np y khng
gian cng tc ca xylanh. H. 4-5 m t cc ng c tnh qut ng c 2 k.
Vx
V
[%]
80
60
40
20
20
40
60
80
100
120
Vq [%]
V
PGS. TS.
109
a)
b)
c)
d)
110
111
a)
b1
d1
a
po
pa
px
pk
a1
CD
p
b)
b1
d1
po
pa
px
pk
r1
a1
o
V
CD
c)
An
Ax
An
Ax
b1
d)
d1
An
Ax
CD
a1
CD r1
a1
r1
An
Ax
b1
d1
PGS. TS.
112
a)
b)
A
An
Ax
An
b1
Ax
d1
a1
r1
c)
b1
a1 r1
d1
d)
Ax
An
An
Ax
b1
a1 r1
d1
e)
b1
d1
f)
Ax
Ax
r1
a1
An
An
b1
r1 a1
d1
b1 d1
r1 a1
PGS. TS.
113
PGS. TS.
114
Chng 5
QU TRNH CHY
C n H m O r + n + (O 2 + 3,76 N 2 ) =
4 2
m
m r
nCO 2 + H 2 O + 3,76 n + N 2
(5.1-1)
2
4 2
V d, phng trnh (5.1) vit cho nhin liu l octane (C8H18) s c dng :
18
C 8 H 18 + 8 +
(O 2 + 3,76 N 2 ) = 8CO 2 + 9 H 2 O + 47 N 2
4
(5.1-2)
T phng trnh (5.1-2) ta thy, t chy hon ton 1 phn t octane cn phi
c t nht 12,5 phn t oxy, tng ng vi 59,5 phn t khng kh. Nu tnh theo khi
lng th cn phi c t nht 15,03 kg khng kh t chy hon ton 1 kg octane.
Nu s dng lng khng kh nhiu hn lng khng kh l thuyt c th t
chy hon ton nhin liu trong iu kin thc t th trong kh thi s c oxy d. V d
phng trnh ho hc ca qu trnh chy octane vi lng khng kh d 20 % s c dng
:
18
(5.1-3)
Nu lng khng kh np vo ng c t hn lng khng kh l thuyt th nhin
liu s chy khng hon ton v trong kh thi s c thm cc sn phm khc, nh : CO,
H2, CnHm, C,v.v. V d : phng trnh chy octane vi lng khng kh bng 80 % lng
khng kh l thuyt s c dng :
18
C 8 H 8 + 0,8 8 + (O 2 + 3,76 N 2 ) aCO + bCO 2 + cH 2 + dH 2 O
4
+ eC+ 37,6N2
(5.1-4)
PGS. TS.
115
b)
[q 2]P1
q2
p2
q1
C1
q1
p1
C0
C1
T0.0
c)
C2
p0
T0.1
T0.2
T0.0
T0.1
p
p2
N
p0
Khng n
p1
T0.2 T0.0
T0.1
116
117
w
1
wi
2
3
0
PGS. TS.
118
ROOH
Peroxides
hoc
ROOH
PGS. TS.
(R
H)
+ (R
aldehydes
ketones
RO
R) + (R
CH
CH
olefins
+ OH
119
R)
120
a)
b)
p
z'
z
ec
ec
cf
ci
cf
CT
ci
CT
10
i.ph
i.ph
i.ch
i.ch
0
1
-10
-20
N2
N2
-30
0
4
8
Thi gian chm chy [ms]
12
121
5.2.2. TC CHY
Tc chy (wC) c nh ngha l s lng nhin liu tham gia phn ng chy
trong mt n v thi gian. Tc chy c vai tr c bit quan trng i vi cht lng
chu trnh cng tc ca CT v n quyt nh c im bin thin ca nhit v p
sut ca MCCT trong qu trnh chy, ko theo l hng lot ch tiu kinh t - k thut
ca ng c.
Tc chy CT ph thuc vo tc phn ng ho hc (wh) ca nhin liu
vi oxy v vn tc lan truyn ngn la (u).
1) Tc phn ng ho hc
Mi quan h gia tc phn ng ho hc ca nhin liu vi oxy v cc i lng
lin quan c th biu din bng cng thc di y [1] :
N
wh = F p e
Ea
RT
(5.2-1)
trong : F - hng s, ph thuc vo tnh cht l ho ca hn hp chy; p - p sut ; T nhit ; N - i lng c trng cho th t cc giai on ca phn ng; Ea - nng
lng kch hot; R - hng s ca cht kh.
Hng s F c trng cho s ln va chm ca cc phn t tham gia phn ng. S
ln va chm cng nhiu th xc sut xy ra phn ng cng cao v tc phn ng cng
ln. Hng s F ph thuc vo hng lot yu t, nh : loi nhin liu, thnh phn ca
HHC, hm lng kh st, nhit v p sut trong xylanh, v.v.
Nng lng kch hot (Ea) l s nng lng b sung tiu hao cho vic kch hot
mt b phn phn t c kh nng tham gia phn ng khi va chm. Phn ng ch c th
xy ra khi cc phn t va chm nhau, nhng khng nht thit mi ln va chm u gy ra
phn ng. kch hot phn ng th nng lng ca cc phn t va chm cn phi ln
122
123
khuych tn ca nhng phn t hot tnh v do dn nhit theo phng php tuyn vi b
mt ca mng la c gi l vn tc ca ngn la trong trng hp chy tng (gi tt l
vn tc chy tng - un ). Vn tc chy tng c quyt nh ch yu bi tc phn ng
ho hc v h s dn nhit ca HHC. HHC hi m ( = 0,85 0,90) c vn tc chy
tng ln nht. Cc loi nhin liu hydrocarbon c vn tc chy tng cc i khong 0,35
0,55 cm/s p sut p = 1 bar v nhit t = 20 0C [4].
T
T
O2
CO2
T0
Tz
un
40
30
20
0
10
12
124
a)
- 12
HHC
-8
-40
00
40
Sn phm
chy
80
14 0
10
Spark -20 0
b)
- 14,5 0
+ 3,5 0
- 11,9
- 9,3 0
- 6,7 0
- 4,1 0
- 0,9 0
- 1,7 0
PGS. TS.
125
ng. Chnh s thay i p sut mt cch t ngt s gy nn nhng bin dng c tnh
chu k ca vt liu, t s xut hin thm ng sut ng trong cc chi tit chu lc. Khi
tc tng p sut ln, ng c s lm vic "cng", n v rung ng mnh.
Trong qu trnh chy, ch giai on tnh t thi im nhin liu pht ho (im ci
- H. 5.2-1) n thi im p sut chy t gi tr cc i (im z) c tc tng p sut
ln nht v c nh hng quyt nh n cht lng qu trnh chy. Bi vy tc tng
p sut trong giai on ny c coi l i din cho nh hng ca tc tng p sut
trong c qu trnh chy v c c trng bi thng s Tc tng p sut trung bnh
(wp.) :
wp =
p p z pci
=
z ci
(5.2-3)
trong : wp - tc tng p sut trung bnh trong qu trnh chy, [bar/ 0gqtk]; pz , pci
- p sut trong xylanh ti im z v ci, [bar]; z , ci - gc quay ca trc khuu ti im
z v ci , [0gqtk].
Thng thng, tc tng p sut trung bnh c duy tr mc wp = 4 5 bar/
0
PGS. TS.
126
3.
4.
ng c xng
HHC c hnh thnh t bn ngoi 1.
khng gian cng tc ca xylanh.
HHC trong bung t ti thi im 2.
pht ho c th coi l ng nht do qu
trnh to HHC din ra trong mt
khong thi gian di .
Nhin liu c pht ho bng tia la 3.
in c nhit rt cao.
Nhin liu thng l loi d bay hi.
4.
ng c diesel
HHC c hnh thnh bn trong
khng gian cng tc ca xylanh.
HHC ti thi im pht ho l khng
ng nht do thi gian chun b
HHC rt ngn v nhin liu thng l
loi kh bay hi.
Nhin liu t pht ho di tc ng
ca p sut v nhit cao ca khng
kh trong bung t.
Nhin liu thng l loi kh bay hi.
PGS. TS.
127
G
L
= K
L0 G0K
(5.3-1)
PGS. TS.
128
g ct = 2
g ct . max g ct . min
100
g ctmax + g ct . min
(5.3-2)
trong gct.max v gct.min l lng nhin liu chu trnh ln nht v nh nht cc xylanh
vi cng mt v tr ca c cu iu khin.
S phn b khng ng u HHC cho cc xylanh s dn n nhng hu qu sau
y :
- Gim cng sut danh ngha v tng sut tiu hao nhin liu.
- Ph ti c v ph ti nhit khng ng u cc xylanh.
- C th xut hin hin tng kch n mt s xylanh do thnh chng ct ca
nhin liu nhng xylanh c s octane nh.
- Tng hm lng cc cht c hi trong kh thi, v.v.
Cc bin php thng c s dng nhm hn ch nh lng khng ng u
ng c xng bao gm :
- Kt cu h thng np hp l.
- Sy nng ng ng np bng nhit ca kh thi tng cng s bay hi ca
xng trong ng np.
- S dng h thng phun xng nhiu im.
PGS. TS.
129
PGS. TS.
130
PGS. TS.
131
z
ec
c
cf
ci
CT
132
133
xng hin nay. S chnh lch p sut gia khu vc kch n v phn khng gian cn li
ca bung t s lm xut hin sng xung kch lan truyn vi vn tc truyn m. Sng
xung kch phn x nhiu ln trong khng gian bung t s to ra ting g kim loi c
trng ca hin tng kch n.
- ng c x khi en do mt phn nhin liu v sn phm chy b phn hu di
tc dng ca p sut v nhit rt cao ti khu vc kch n.
- th cng c hnh rng ca.
1 2
3
4
cf
H. 5.4-2. S lan truyn ngn la
trong trng hp kch n ng c
xng
1- Ngn la t buji; 2- Ho kh cha
chy; 3- Ngn la t tm kch n; 4Tm kch n
TDC
134
PGS. TS.
135
zs
b
bs
a
cs
b)
PGS. TS.
136
137
gian bung t sau khi trc khuu quay c 30 0 (H. 5.4-8a) , trong trng hp th hai sau 40 0 (H. 5.4-8b). Kt qu l tc chy v kh nng xut hin kch n trong 2 trng
hp k trn s khc nhau. Tc tng p sut trong trng hp th nht cao hn nhng
kh nng kch n thp hn do thi gian m phn ho kh sau cng chu tc dng ca p
sut v nhit cao ngn hn.
a)
b)
c)
150
100
200
300
25
150
250
35
100
200
300
400
138
cho ng c xng hin i thng phi l loi c tnh chng kch n tt v nhng loi
ng c ny c t s nn kh cao m bo c sut tiu th nhin liu thp.
Tnh ho hi ca nhin liu l thut ng biu t khi nim bao hm kh nng
d ho hi, phm vi nhit si v hm lng cc thnh phn c nhit si khc nhau
trong mu th. Tnh ho hi c nh hng trc tip n qu trnh chy, qua nh hng
n tnh nng khi ng lnh, khi ng nng, chy khng ti, tng tc thi gian chy
m my, v.v.
tV =
Wt
1
= 1 k 1
Q1
vng HHC m ( 1), t gim mnh theo chiu gim ca do phn nhin liu
chy khng hon ton tng. vng HHC long ( 1), nhin liu chy hon ton v
lng nhit chu trnh l khng i (Q1 = const). Mt khc, theo chiu tng ca trong
vng 1, nhit dung ring ca MCCT s gim v c lng nhit chu trnh ng vi 1
n v s lng kh mi, nhit ca MCCT trong qu trnh chy v dn n, hm lng
tng i ca cc kh nhiu nguyn t (CO2 , H2O) u gim . Kt qu l h s on
nhit (k) s tng i cht v lm cho hiu sut l thuyt (t) tng nh theo chiu tng ca
.
t , i
0,40
i
4
0,32
1
0,24
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
H. 5.4-9. nh hng ca n t v i
1- vi ti b phn, 2- vi 100 % ti, 3- vi hai bougie cho mi xylanh,
4- vi kh mi phn lp , 5- vi bung t trc
PGS. TS.
139
140
Ne
ge
Ngho
Giu
Ne.max
Ne
ge
ge.min
=1
141
5) Gc nh la sm ()
H. 5.4-12 th hin 3 th cng ca mt ng c ng vi 3 gc nh la sm
khc nhau. Nu gc nh la sm qu nh ( thi im nh la qu gn CT ) th thi
gian chy ko di do nhin liu chy trong iu kin chuyn ng ri ca MCT yu dn,
lng nhin liu chy rt tng . Hu qu l cng sut ca ng c gim, sut tiu th
nhin liu tng, ng c nng hn. im c li trong trng hp gc nh la sm nh
l ng c lm vic " mm " hn do tc tng p sut (wp.m) v p sut chy cc i
(pz) c tr s nh. Ngc li, nu gc nh la sm qu ln th tc hi cng tng t nh
trng hp chy sm .
p
[bar]
1
2
40
3
30
20
10
1 > 2 > 3
0
60
20 TDC 20
6) Tc quay (n)
Tc quay va c nh hng tt va c nh hng xu n qu trnh chy
ng c xng. Nhng nh hng tt bao gm : tng tc chy do tng cng vn
ng ri ca MCCT, gim kh nng xut hin kch n do vn tc lan truyn ngn la v
h s kh st tng. Nhng nh hng xu bao gm : tng lng nhin liu chy rt do
gc chm chy tng. Mc nh hng ca tc quay n thi gian chy (c - tnh
bng giy) thng yu hn so vi nh hng n gc chy ( c - tnh bng 0 gqtk) . Tuy
nhin, nu gc nh la sm () v thnh phn HHC () c iu chnh thch hp vi
PGS. TS.
142
1
2
cf.1
cf
a)
cf.3
TDC
TDC
b)
2000 rpm
8
1000 rpm
4
500 rpm
0
0
50
7) Ti ca ng c
Ti ca ng c xng c iu chnh bng cch thay i m ca bm ga,
qua thay i lng v thnh phn HHC i vo xylanh. Tng t nh tc quay, ti
va c nh hng tt va c nh hng xu n qu trnh chy. Khi tng ti, p sut v
nhit ca ng c v ca MCCT trong xylanh cao hn , h s kh st gim. iu ny
c nh hng tt n qu trnh chy v nhin liu d pht ho v chy nhanh hn. Tuy
nhin, khi lng nhin liu chu trnh tng th thi gian cn thit t chy lng nhin
liu cng phi nhiu hn. Trong nhng iu kin thc t, nh hng tch cc ca ti
n qu trnh chy ng c xng chim u th hn, cho nn c th gim gc nh la
sm khi tng ti.
PGS. TS.
143
(CnHm.CO),
hydrocarbon (CnHm),v.v. Nhin liu chy cng nhanh v chy cng gn CT th hiu qu
sinh ra c nng cng cao. Tuy nhin, khi wp v pz s c tr s ln lm cho ng c lm
vic "cng" , ph ti c hc s ln.
PGS. TS.
144
a)
T
p
z'
T = f( )
ci
cf
y
z'
ef
ec
p = f( )
ci
cf
i
b)
g c t.x
ef
ci
c)
cf
d Q /d
d Q /d
cf
CT
145
146
147
148
dng (ton b lng nhin liu chu trnh c phun trc tip vo bung t v ho trn
ngay vi ton b khi khng kh c trong bung t ) th quy lut phun nhin liu quyt
nh quy lut to HHC. Vi mt s phng php to HHC khc (v d : to HHC kiu b
mt bng bung t kiu M, bng bung t ngn cch ,v.v.), quy lut phun nhin liu
v quy lut to HHC rt khc nhau. C th tt c lng nhin liu chu trnh c phun
vo bung t trong mt thi gian rt ngn, nhng s ho hi nhin liu v ho trn hi
vi khng kh bc chy li c iu chnh theo mt quy lut khc.
Vi nhng iu kin khc nh nhau (v d : cng mt loi nhin liu, lng nhin
liu chu trnh - gct , gc phun sm - ,v.v.) nhng c th thu c nhng th cng
khc nhau nu thay i quy lut to HHC. H. 5.5-2. th hin nh hng ca quy lut
phun nhin liu n din bin qu trnh chy trong trng hp p dng phng php to
HHC kiu th tch, trong c th coi quy lut to HHC trng vi quy lut phun nhin
liu.
a)
T
p
z1
z'1
ef
z2
ec1
cf
ec2
ci
b)
z'2
gct.x
2
1
cf ci
ef
149
p
[bar]
80
2
3
60
40
cf3
cf2
20
cf1
i.3
i.2
i.1
0
40
CT
40
[ 0 gqtk]
PGS. TS.
150
Ne
Ne
Ge
ge
Ne
n1 = 2000
Ne.max
n1 = 1500
rpm
rpm
Ge
ge
n1 = 1000
rpm
ge.min
opt
fs
opt .1
opt .2
opt .3
fs
6) Tc quay ca ng c (n)
Tc quay nh hng n qu trnh chy theo hai chiu tri ngc nhau. Tc
quay tng s lm tng cht lng phun nhin liu v tng cng chuyn ng ri ca
MCCT, iu c nh hng tt n qu trnh chy. Tuy nhin, tc quay cng cao th
gc chy cng ln. Nu tc to HHC khng tho ng th lng nhin liu chy rt s
tng nhanh. Chnh v vy, nng cao tc quay ca ng c diesel, ngui ta phi p
dng cc bin php nhm tng tc qu trnh to HHC, pht ho v chy, v d : s dng
nhin liu c s cetane cao, h thng phun nhin liu kiu bm cao p-vi phun lin hp
vi p sut phun rt ln (ti 1500 bar) phun nhin liu thnh ht rt nh, bung t
ngn cch to hiu ng nhit, hiu ng phun th cp v chuyn ng ri rt mnh ca
MCCT, v.v.
7) Ti ca ng c
Ti ca ng c cng nh hng n qu trnh chy theo hai chiu hng ngc
nhau. nhng ch ti ln hn, nhit v p sut trong xylanh cao hn s c tc
dng tng tc chy. Tuy nhin, t chy hon ton lng nhin liu chu trnh ln
hn cn phi c nhiu thi gian hn. Khc vi ng c xng, mc tng tc chy
thng khng b p ht mc tng thi gian chy nn ng c diesel thng phi
tng gc phun sm khi tng ti m bo yu cu chy gn CT.
PGS. TS.
151
PGS. TS.
152