- 1 -

LI NI U
Nhm nng cao kin thc v p dng khoa hc vo lnh vc nghin cu, nm
trong mc tiu o to cho sinh vin ngnh c kh ng lc tu thuyn ca trng
i hc Nha Trang v gp phn lm phong ph thm cc bi ging v ng c nht
l ng c diesel. Em c nhn tt nghip:
Tn ti: Phn tch c s l thuyt v m phng c im, nguyn l
lm vic, quy trnh tho lp, kim tra, iu chnh, sa cha h thng nhin
liu, h thng khi ng ng c
Mc tiu ti: Phn tch c s l thuyt v m phng c im, nguyn l
lm vic, quy trnh tho lp, kim tra, iu chnh, sa cha h thng nhin liu ng
c diesel, h thng khi ng in ng c diesel.
Ni dung:
1. Tng quan v h thng phc v ng c.
2. Quy trnh tho lp, kim tra, iu chnh sa cha h thng nhin liu ng
c diesel, h thng khi ng in.
3. M phng c im, nguyn l lm vic, quy trnh tho lp, iu chnh,
sa cha h thng nhin liu ng c diesel, h thng khi ng in ng c.
Vi kin thc vi thi gian c hn nn ti ca em cn nhiu sai st, knh
mong s ch dn ca qu thy gio ng gp kin ca cc bn.
Em cng xin chn thnh cm n thy gio hng dn: Th.S. Phng Minh Lc,
T.S. L B Khang, Th.S. Dng T Tin, Th.S. V Thng Long v cc thy trong
b mn tn tnh gip em hon thnh ti ny.
Nha trang, thng 6 / 2007
Sinh Vin thc hin
inh B Phc





- 2 -

CHNG 1
TNG QUAN V H THNG PHC V NG C
1.1. Tng quan v ng c t trong
ng c l loi my c chc nng bin i cc dng nng lng khc nhau
ny sang c nng.

ng c nhit l loi my c chc nng bin i nhit nng thnh c nng.
Cn c vo v tr t nhin liu, ngi ta phn chia ng c nhit thnh hai:
ng c t trong v ng c t ngoi. ng c t trong nhin liu c t
chy bn trong khng gian cng tc ng c. ng c t ngoi nhin liu c
t chy trong l t ring bit cp nhit cho mi cht cng tc (MCCT), sau
MCTC c dn vo khng gian cng tc ca ng c, ti MCCT dn n
chuyn ha nhit nng thnh c nng.
Theo cch phn loi nh trn th cc loi ng c c tn thng gi nh: ng
c xng, ng c diesel, ng c piston quay, ng c piston t do, ng c phn
lc, tuabine khu c th xp vo nhm ng c t trong; cn ng c hi
nc kiu piston, ng c Stirling, tuabine hi nc thuc nhm ng c t ngoi.
T
u
a
b
i
n
e
k
h

T
k
i

u
p
i
s
t
o
n

ng c
ng c
in
ng c
Gi
ng c
Nhit
ng c
Thy lc
ng c
N
ng c
Hi nc

/
c

p
h

n
l

c

T

n
l

a

Hnh.1.1. Phn loi tng qut ng c
- 3 -

Tuy nhin theo quy c, thut ng ng c t trong ( Internal Combustion
Engine) thng c dng ch loi ng c c c cu truyn lc kiu piston thanh
truyn trc khuu, trong piston chuyn ng tnh tin qua li trong xylanh
ng c. Cc loi ng c khc thng c gi bng cc tn ring.
Bng.1.1. Phn loi theo cc tiu ch khc nhau ng c t trong
Tiu ch Phn loi
Loi nhin liu
- ng c chy bng nhin liu lng d bay hi
nh: xng, cn, benzol
- ng c chy bng nhin liu lng kh bay hi
nh: gas oil, mazout
- ng c chy bng kh t.
Phng php pht ha
- ng c pht ha bng tia la
- ng c diesel
- ng c semidiesel
Cch thc hin CTCT
- ng c 4 k
- ng c 2 k
Phng php np kh mi
- ng c khng tng p
- ng c tng p
c im kt cu
- ng c mt hng xylanh
- ng c hnh sao, hnh ch V, W, H
- ng c c mt hng xylanh thng ng, ngang,
nghing.
Theo tnh nng
- ng c thp tc, trung tc v cao tc
- ng c cng sut nh, va v ln
Theo cng dng
- ng c c gii ng b
- ng c thy
- ng c my bay
- ng c tnh ti
- 4 -

ng c pht ha bng tia la loi ng c t trong hot ng theo nguyn
l: nhin liu c pht ha bng tia la c sinh ra t ngun nhit bn ngoi
khng gian cng tc ca xylanh. Chng ta c th gp nhng kiu ng c pht ha
bng tia la vi cc tn gi khc nh: ng c tt, ng c carburetor, ng c
phun xng, ng c t trong cng bc, ng c hnh hnh hn hp chy t bn
ngoi, ng c xng, ng c gas...Nhin liu dng cho ng c pht ha bng tia
la thng l nhin liu lng d bay hi nh: xng, cn, benzol, kh ha lng
Trong cc loi nhin liu k trn th nhin liu xng l s dng ph bin nht t thi
k u pht trin ng c cho n nay.
ng c diesel l loi ng c t trong hot ng theo nguyn l: nhin
liu t pht ha khi c phun vo bung t cha kh nn c p sut v nhit
cao.
ng c 4 k - loi ng c t trong c chu trnh cng tc c hon thnh
sau 4 hnh trnh ca piston.
ng c 2 k - loi ng c t trong c chu trnh cng tc c hon thnh
sau 2 hnh trnh ca piston.
1.2.Tng quan h thng phc v h thng phc v ng c
1.2.1. Nhim v
m bo cung cp nhin liu, du nhn, nc v khng kh cho ng c
diesel chnh v ph, cng nh loi b sn phm chy ca thit b nng lng tu v
iu khin n, ngi ta trang b cc h thng: nhin liu, bi trn, lm mt bng
nc, khng kh nn, kh x v iu khin.
1.2.2. Phn loi h thng phc v ng c
- H thng nhin liu
- H thng lm mt
- H thng bi trn
- H thng trao i kh
- H thng khi ng ng c
- H thng iu khin
1.2.3. Yu cu
- 5 -

H thng lm mt: H thng lm mt c yu cu v mt nhit ca my khi
c lm mt l tha mn.
H thng bi trn:
Cht bi trn phi ph hp vi loi my t trong (2 hay 4 k, tng p hay
khng, tc cao hay thp), ph hp vi nhim v, ch v iu kin lm vic
ca c cu, h thng, mi ghp m n phi bi trn. Phi d kim, gi thnh va
phi,khng c hi. Bn vng v tnh cht bi trn,khng gy n, gy chy
Cht bi trn phi c a ti ni cn bi trn mt cch lin tc, u n,
vi lu lng, trng thi (p sut, nhit ) tnh cht xc nh v c th kim tra,
iu chnh v iu khin c.
Cc thit b, b phn ca HTBT phi n gin, d s dng, tho lp, kim
tra, sa cha, iu chnh c kh nng t ng ha cao, nhng gi thnh va phi.
H thng trao i kh: Yu cu vi h thng trao i kh l phi thi sch v np
y
















- 6 -

CHNG 2
C S L THUYT V C IM, NGUYN L LM VIC, QUY
TRNH THO LP, KIM TRA, IU CHNH, SA CHA H THNG
NHIN LIU CA NG C DIESEL
iu kin vn hnh ng c diesel. Nn v h thng nhin liu l nhng
yu t quan trng nht vn hnh ng c diesel mt cch c hiu qu. H thng
sy s b sy nng khng kh nn cn thit cho s khi ng ng c ngui.
1. Nn. ng c diesel nn khng kh t c mc nng cn thit cho nhin
liu t chy. Do , nn trong ng c diesel ng vai tr ging nh s nh la
trong ng c xng.
2. H thng nhin liu.
ng c diesel khng c bm ga iu khin cng sut ng c nh ng c
xng. Cng sut ca ng c xng c kim sot bng ng v m bm ga. Do
kim sot lng hn hp nhin liu vo. Tuy nhin, ng c diesel kim sot
cng sut ng c bng iu chnh lng mc phun nhin liu.
Hn na, khi hnh trnh t chy bt u vi vic phun nhin liu, n cng
iu chnh thi im phun nhin liu.
3. H thng sy nng s b.
H thng sy s b l nt c bit ca ng c diesel. H thng sy s b sy
khng kh nn bng in khi ng ng c ngui.
C hai loi: loi bugi sy, nung nng khng kh bn trong bung chy v loi
sy nng trc tip khng kh np t b lc khng kh.
4. iu chnh cng sut ng c diesel. Trong ng c diesel, nhin liu c a
vo sau khi khng kh b nn v to nhit v p sut cao. c p sut nn cao
ngay c khi tc ca ng c chm, mt lng ln khng kh c a vo cc
xylanh. Do , khng s dng bm ga v n to ra lc cn np.
Trong ng c diesel, cng sut ng c c iu chnh bng cch iu
chnh lng nhin liu phun vo.
- Lng phun nhin liu nh: Cng sut nh
- Lng phun nhin liu ln: Cng sut ln
- 7 -

2.1. Chc nng, nhim v v yu cu i vi h thng nhin liu ng c diesel
2.1.1. Chc nng
Lc sch nhin liu ri phun vo bung t theo nhng yu cu ph hp vi
c im cu to v tnh nng ca ng c.
T gc chc nng, h thng nhin liu ca ng c Diesel phi tha mn
nhng yu cu chnh sau:
2.1.1.1. nh lng
Cung cp nhng lng nhin liu chnh xc ph hp vi ch lm vic ca
ng c, cung cp nhin liu ng u cho cc xylanh ca ng c nhiu xylanh.
Hn hp chy c cung cp vo xylanh phi tng ng vi ti trng ca
ng c mt ch bt k cho trc. Lng cung cp nhin liu chu trnh (g
ct
) l
mt trong cc thng s c trng cho ch cng tc ca BCA c biu din bng
cng thc sau:

1000. . .
(1)
60. .
e e
ct
i nl
N g Z
g
n
=
Trong :
g
ct
: Tng s nhin liu c phun vo bung t trong thi gian mt chu
trnh (mm
3
/ct).
N
e
: Cng sut c ch ca ng c (Kw).
g
e
: Sut tiu hao nhin liu ring c ch (g/Kw.h).
Z: H s ph thuc vo s k ca ng c
Z=1 i vi ng c 2 k .
Z=2 i vi ng c 4 k.
n: Tc quay ca ng c (v/p).
i: S xylanh ca ng c.

nl

: Khi lng ring ca nhin liu (kg/m

3
).
T cng thc (1) ta thy lng nhin liu g
ct
cn phun vo mi xylanh trong
thi gian, chu trnh cng tc phi c iu chnh ph hp vi ch lm vic ca
ng c tc l phi ph hp vi cng sut ca ng c pht ra tc quay tng
ng vi cng sut .
- 8 -

S ph thuc ny gi l c tnh cung cp nhin liu, c xc nh bi kt
cu v tnh trng k thut ca thit b nhin liu. l c tnh bn trong ca BCA
lm nh hng n g
ct
m khng c tc dng ca c cu iu khin.
Hiu sut np ca BCA:
1 1
(2)
.
vb
vb vb Fn
g g
g V

= =
Trong :

vb

: Hiu sut np nhin liu ca BCA.

g
1
: Lng

nhin liu thc t c np vo khoang bm ca BCA trong mt
chu trnh cng tc (g/Kw.h).
g
s:
:

Lng

nhin liu cha y khng gian cng tc ca xylanh BCA iu
kin p sut trong khoang np (g/Kw.h).

Fn

: Mt ca nhin liu trong khoang np (kg/m

3
).
V
sb
: Dung tch cng tc ca xylanh BCA (m
3
).
Tr s ca hiu sut np cn nh hng n thi im bt u phun v lng
cp nhin liu chu trnh thc t ng vi mt v tr ca c cu iu khin. Hiu sut
np chu nh hng rt nhiu yu t nh: Sc cn thy ng, th tch khoang np,
p sut v bin ng p sut trong khoang np... n nh ca n cn nh hng
n cht lng nh lng v nh thi ca h thng phun nhin liu.
Bn cnh sc cn thy ng s xut hin ca cc xung p sut trong khoang
np ti thi im kt thc qu trnh phun Hnh hc (thi im rnh piston bt u
thng vi khoang np) l hin tng cn nh hng rt ln n tr s v s bin
ng ca hiu sut np.
i vi cc ng c nhiu xylanh lng nhin liu chu trnh c phun vo
cc xylanh phi bng nhau nhm hn ch nhng tc hi nu. S khc nhau gia
lng nhin liu chu trnh cung cp cho cc xylanh ca 1 ng c c nh gi
thng qua cp khng ng u:
max
max
2. (3)
ct ct mim
nl
ct ct mim
g g
g g

- 9 -

cp nhin liu khng ng u l mt trong nhng nguyn nhn gim
cng sut v tui th ca ng c, tng sut tiu hao nhin liu v gy mt s biu
hin khc ng c. Trong thc t s dng khng th iu chnh h thng phun
nhin liu cn th t c o o
nl
= 0 m nh k ngi ta phi iu chnh nhng
gi tr lch ny nm trong gii hn cho php.
2.1.1.2. nh thi
Phun nhin liu vo bung t ng thi im, theo quy lut ph hp vi c
im t chc qu trnh chy.
Thi im to hn hp chy do thi im phun nhin liu quyt nh. Nu hn
hp chy ng lc th qu trnh chy s din ra v kt thc ng lc vi tr s p
z
v
w
tb
va phi.
Thng s nh gi thi im to hn hp chy l gc phun sm (
fs
).
Trong qu trnh s dng ng c
fs
b

thay i do cc nguyn nhn ch yu sau:
- Cc chi tit chuyn ng b hao mn (cc khp ni trc i vi bm, cc con
ln...)
- Cc cam nhin liu b hao mn.
- c tnh ca cc cp lp ghp chnh xc khc nhau.
- Cp lp ghp piston xylanh BCA b hao mn.
S iu chnh ban u b thay i hoc cn sai st trong cc h thng truyn
ng (con i, ni ghp b lng...).
Hnh.2.1 biu th nh hng ca thi im phun nhin liu n qu trnh chy.
Khi phun nhin liu qu sm, giai on chy tr tng v p sut v nhit khng
kh lc bt u phun thp. Tc tng p sut cng nh p sut chy cc i do tp
trung mt lng nhin liu ln trong bung chy n thi im bc chy v phn
ln nhin liu chy gn CT khi th tch cng tc xylanh nh v nng xy ln
(ng 1 - hnh .2.1).
Ngc li khi
fs
qu mun, giai on chy tr gim, ng c lm vic m
hn, cng sut ng c gim v chy khng hon ton v mt phn ln nhin liu
- 10 -

chy qu trnh chy gin n, tc tng p sut v p sut chy cc i cn tr s
nh (ng 3 - hnh.2.1).
1
2
3
C 13
3
2
1
CT
P

C 12
C 11

Hnh.2.1. nh hng ca thi im phun nhin liu n cht lng ca qu
trnh chy.
ng s 1-Thi im phun qu sm.
ng s 2-Thi im phun ng lc.
ng s 3-Thi im phun qu tr
2.1.1.3. Quy lut phun
Quy lut phun nhin liu c nh hng quyt nh n quy lut hnh thnh hn
hp chy, c bit l i vi phng php to hn hp chy kiu th tch, qua
nh hng n hng lot ch tiu cht lng ca ng c diesel. Vic la chn quy
lut phun nhin liu nh th no l tu thuc vo tnh nng ca ng c v cch
thc t chc qu trnh chy.
Cu trc cc tia nhin liu v quy lut phun ph hp vi c im cu to v
tnh nng ca ng c.
H thng nhin liu khng ch cn nhim v a vo bung chy mt lng
nhin liu (g
ct
) thch hp vi ch lm vic m lng nhin liu phi c
phun vo bung chy ng thi im v ng quy lut ph hp vi c im cu
to ca ng c.
Do thi im kt thc phun mun hn nn qu trnh chy phi ko di sang
ng gin n (ng 2) lm cho cng sut v hiu sut ca ng c gim.

- 11 -

u
1

p
1 2
1
2
T
z ' 1
e f
z 1
z 2 z ' 2
e e 1
e e2
C f
C i
g c t
C f C i e f

Hnh.2.2. nh hng ca quy lut phun nhin liu n qu trnh chy.
Trn hnh 2.2 biu th quy lut phun nhin liu n qu trnh chy trong iu
kin cc yu t khc gi nguyn. Quy lut phun nhin liu l quy lut bao gm 2
yu t:
S phn b tc phun v thi im phun. Nu cng mt lng cp nhin liu
chu trnh g
ct
m rt ngn thi gian phun s lm tng tc phun giai on chy tr
dn n lng nhin liu tp trung giai on ny g
1
l ln. Chnh v vy m qu
trnh chy ca ng c cn tr s p
z
v w
tb
ln, tuy nhin qu trnh chy s kt thc
sm hn (ng 1). Ngc li vi thi im phun ko di dn n qu trnh chy
ca ng c cn tr s p
z
v w
tb
nh hn, ng c lm vic m hn.
2.1.2. Nhim v
H thng nhin liu ng c diesel c cc nhim v sau:
a. D tr nhin liu: m bo cho ng c c th lm vic lin tc trong mt
thi gian nht nh, khng cn cp thm nhin liu; lc sch nc; tp cht c hc
ln trong nhin liu; gip nhin liu chuyn ng thng thong trong h thng.
b. Cung cp nhin liu cho ng c m bo tt cc yu cu sau:
- Lng nhin liu cp cho mi chu trnh phi ph hp vi ch lm vic
ca ng c.
- Phun nhin liu vo ng thi im, ng quy lut mong mun.
- Lu lng nhin liu vo cc xylanh phi ng u.
- 12 -

c. Cc tia nhin liu phun vo ng c phi m bo kt hp tt gia s lng,
phng hng, hnh dng, kch thc ca cc tia phun vi hnh dng bung chy v
vi cng v phng hng chuyn ng cu mi cht trong bung chy ha
kh c hnh thnh nhanh v u.
2.1.3. Yu cu
H thng nhin liu ng c diesel phi tha mn cc yu cu sau:
- Hot ng lu bn, tin cy cao.
- D dng v thun tin trong s dng, bo dng v sa cha.
- D ch to, gi thnh h.
Cc b phn c bn:

Hnh.2.3. S cu to h thng nhin liu ng c Diesel.
a). vi bm cao p cm; b). vi bm cao n
1. thng nhin liu; 2. bm thp p; 3. lc nhin liu; 4. bm cao p;
5. ng cao p; 6. vi phun 7.b iu tc; 8. b iu chnh gc phun sm;
9. ng thp p; 10. ng du hi
- 13 -

Thng nhin liu: Bao gm thng nhin liu hng ngy v thng nhin liu
d tr. Thng nhin liu hng ngy cn c dung tch bo m cha nhin liu
cho ng c hot ng lin tc trong mt khong thi gian nh trc.
Lc nhin liu: Trong h thng nhin liu ng c cn cc b phn c
ch to vi chnh xc rt cao nh: Cp piston xylanh ca BCA VP, cc b
phn ny rt d b h hng nu trong nhin liu cn tp cht c hc. V th nhin
liu cn phi c lc sch trc khi n BCA
ng dn nhin liu: Gm cn ng cao p v ng thp p. ng cao p dn
nhin liu c p sut cao t BCA ti vi phun. ng thp p dn nhin liu t thng
cha n bm thp p v dn nhin liu v thng cha.
Bm thp p (bm cung cp): C chc nng ht nhin liu t thng cha
hng ngy ri y ti BCA. H thng nhin liu c th khng cn bm thp p nu
thng cha nhin liu hng ngy c t v tr cao hn ng c.
Bm cao p (BCA): C chc nng sau:
Bm nhin liu n p sut cao ri y n vi phun.
- iu chnh lng nhin liu cung cp vo bung t ph hp vi ch
lm vic ca ng c (chc nng nh lng).
- nh thi im bt u v kt thc qu trnh phun nhin liu (chc nng
nh thi).
Vi phun nhin liu (VP): C chc nng phun nhin liu cao p vo bung
t vi cu trc tia nhin liu ph hp vi phng php t chc qu trnh chy.
u im ng c diesel l tiu th nhin liu t hn ng c chy xng do hao
ht bm nhin liu t hn v t l nn cao.
Nhc im rung v n trong qu trnh hot ng ln hn. ng thi, s
cht c hi trong kh x ra ln hn so vi ng c xng.
2.1.4. Phn tch nh gi v la chn cc b phn cn m phng
2.1.4.1. Phn tch
V h thng nhin liu ng c diesel rt a dng v phc tp, trong phm vi
nghin cu l ti em ch cht lc nhng h thng, b phn c bn c tnh cht
quan trng trong h thng. c bit c ng dng nhiu trong thc t, l b phn
- 14 -

c cu to dc trng d nghin cu v nm trong chng trnh ging dy ca
trng.
2.1.4.2. La chn cc b phn th hin
Sau khi tham kho mt s ti liu c lin quan v c s hng dn ca thy
Th.S Phng Minh Lc, em xin trnh by mt s h thng, b phn tiu biu ca h
thng nhin liu ng c diesel.
- H thng nhin liu c in, h thng nhin liu dng bm phn phi, h
thng nhin liu iu kin in t.
- Cc loi bm cao p. Cc loi vi phun.
- Cc loi bm chuyn nhin liu. Cc loi lc nhin liu. Cc b phn t ng
iu chnh. Bugi xng my.
2.2. Phn loi h thng nhin liu ng c diesel
H thng phun nhin liu thng c phn loi cn c vo c im ca
BCA.
Bng.2.1. Phn loi tng qut h thng phun nhin liu ca ng c diesel.
Tiu ch phn loi Phn loi
Phng php phun nhin liu
1) H thng phun nhin liu bng khng kh nn
2) H thng phun nhin liu bng thu lc
Phng php to v duy tr
p sut phun
1) H thng phun trc tip
2) H thng phun gin tip
Phng php iu chnh qu
trnh phun

1) H thng c iu chnh kiu c kh
2) H thng c iu chnh kiu in t
Cch thc t hp cc thnh t
ca h thng phun
1) H thng phun c in
2) H thng phun vi BCA-VP lin hp
3) H thng phun vi BCA phn phi
4) H thng phun c bit.
Loi vi phun
1) H thng phun vi vi phun h
2) H thng phun vi vi phun kn

- 15 -

2.2.1. H thng nhin liu c in
H thng phun nhin liu c in l l tn gi qui c ca loi HTPNL trc
tip c nhng c im c bn sau y: Ton b HTPNL c t hp t cc "tiu
h thng phun " hon ton ging nhau. Mi tiu h thng phun c cu thnh t
mt phn t bm, 1 ng cao p v 1 vi phun nhin liu (hnh. 2.4). ng c c bao
nhiu xylanh th c by nhiu tiu h thng phun. Cc tiu h thng phun hot ng
c lp vi nhau .
1
P
h
a
n
t
b

m

V
o
i p
h
u
n
n
h
ie
n
lie
u

o
n
g
c
a
o
a
p

3
4
5
6
N
B
7
F
2
C

Hnh. 2.4. Cu to tiu h thng phun ca HTPNL vi BCA Bosch c in
1- cam nhin liu, 2- con i , 3- l so kh hi, 4- piston, 5- vnh rng v
thanh rng iu khin, 6- xylanh, 7- van trit hi , N- khoang np,
B- khoang bm, C- khoang cao p, F- khoang phun
- 16 -

802.2.2. H thng nhin liu iu kin in t
Nhm nng cao cht lng qu trnh to hn hp chy trong ng c diesel,
khc phc nhng nhc im m h thng nhin liu c in iu khin bng c
kh vn cn tn ti nh vic nh lng, nh thi im phun cha chnh xc, tnh t
ng iu chnh v t ng ha cn hn ch nht l cc ch lm vic khng n
nh nh: khi ng, tng tc, gim tc...v cc c cu h thng (iu tc, thay i
gc phun sm...) lm vic cha nhy lm. Vic p dng cc thit b in t vo h
thng nhin liu ng c diesel nhm mc ch gii quyt nhng vn ny, ngoi
ra n cn gp phn gim bt tnh c hi cho mi trng do qu trnh chy ca
nhin liu c chy hon ton hn.
20
BOSCH
19
IOC
18
17
10
16
8
7
9
6
2
5
4
1
3
15
14 13
12
11

Hnh.2.5. H thng phun nhin liu trang b bm cao p PE
iu khin bng in t.
1. thng nhin liu; 2. bm tip vn; 3. lc th cp; 4. bm cao p PE;
5. c cu kim sot thi im phun nhin liu; 6. c cu iu tc; 7. vi phun nhin
liu 8,18. ng dn du v; 9. bugi xng my v b phn kim sot
10. b phn iu khin trung tm; 11. n bo kt qu chun on; 12. cng tc ca
b phn li hp 13. b cm bin v tr bn p; 14. b cm bin tc ng c;
15. b cm bin nhit ;16. b cm bin p sut kh np; 17. tuabin tng p
19. c quy; 20. cng tc buji xng my v khi ng

- 17 -

Trn ng c diesel th h mi, b iu tc c nng hay chn khng ca bm
cao p PE c thay th bng h thng iu tc in t. H thng ny gm cc b
phn sau y:
1. B phn tc ng tc ng (b phn chp hnh) hot ng do mt xlnoy
tc ng.
2. Mt cm bin khong dch chuyn ca thanh rng.
3. Mt b cm bin vn tc trc khuu ng c.
4. B s l v iu khin in t trung tm ECU.
Hnh.2.5. gii thiu h thng iu tc loi ny. Kiu iu tc ny phc tp hn
nhiu so vi b iu tc c nng. Tuy nhin kh nng iu tc v hot ng ca n
rt phong ph, bao gm cc cng vic sau y:
Bo m vic khi ng / ngng my.
c bit c kh nng iu tc n nh p ng mi ch ng c.
Thc hin vic iu tc ng c cn c vo cc thng tin v nhit khng
kh np, nhit ca nhin liu v ca nc lm mt ng c. Gii hn v iu tit
lng nhin liu bm i ty theo khi lng khng kh c np vo xylanh cng
nh vn tc ca trc khuu.
- m bo cung cp tt nhin liu ch cm chng khng ti.
- Kim sot vn tc trung bnh v gii hn vn tc ti a.
- Pht tn hiu v tnh hnh cng sut, vn tc ca ng v v kt qu chun
on.
H thng nhin liu diesel c in t iu khin lng phun nhin liu v
thi im phun bng in t t n mt mc ti u. Lm nh vy, s t c
cc ch li sau y:
1. Cng sut ca ng c cao
2. Mc tiu th nhin liu thp
3. Cc kh thi thp
4. Ting n thp
5. Gim lng x khi en v trng
6. Tng kh nng khi ng
- 18 -

u im: Lm vic n nh v tin cy.
Nhc im: Gi thnh cao, cng knh, phc tp.
Phm vi ng dng: s dng ph bin trn cc ng c hin i.
2.2.3. H thng phun vi BCA phn phi
H thng ny c s dng trn ng c Reo II, III, GMC, ONAN.

Hnh.2.6. H thng nhin liu BCA phn phi.
1. bm cao p phn phi; 2. lc nhin liu; 3. thng cha nhin liu
4. bm thp p; 5. vi phun
Khc vi h thng nhin liu khc, h thng nhin liu bm cao p phn phi
cn bm cao p t nm ngang v b iu tc c kh (cc loi bm cao p t thng
ng cn b iu tc thy lc). Bm cao p loi phn phi c chia lm 2 nhm
c bn l bm cao p kiu piston v bm cao p kiu rto.
Trn bm cao p kiu piston cn chc nng l y nhin liu vo phn t phn
phi nhin liu, tng chu k lm thng khoang trn piston bm vi cc vi phun ca
xylanh ng c tng ng vi th t n.
Trn hnh 2.6. h thng nhin liu bm cao p phn phi kiu piston c c
im l piston bm ca n va chuyn ng tnh tin lm nhim v y nhin
liu va thc hin chuyn ng xoay phn phi nhin liu cho cc xylanh ng
c.
- 19 -

2.3. c im cu to, nguyn l hot ng bm cao p
2.3.1. Nhim v BCA
Bm cao p c nhim v cung cp nhin liu cho cc xylanh ng c m bo :
- Nhin liu c p sut cao, to chnh p ln trc v sau l phun.
- Cung cp nhin liu ng thi im v theo ng quy lut mong mun.
- Cung cp nhin liu ng u cho cc xylanh ng c.
- D dng v nhanh chng thay i lng nhin liu cung cp cho chu trnh
v ph hp vi ch lm vic ca ng c.
2.3.2. Phn loi BCA
- Theo phng php thay i lng nhin liu cung cp cho chu trnh ngi ta
chia BCA thnh 2 loi: BCA thay i v BCA khng thay i ton b hnh trnh c
piston.
+ BCA thay i hnh trnh ton b ca piston khi thay i lng nhin liu
chu trnh gm 3 loi sau :
Dch chuyn trc cam vi cc vu cam c piston thay i (cam c dng cn)
Thay i t s truyn ca c cu truyn dng t cam dn ng ti con i
BCA .
Thay i di ca chm hm.
+ BCA khng thay i hnh trnh ton b ca piston gm :
BCA c van x lp trn ng cao p
BCA c van tit lu trn ng ht
BCA Bosch.
- Theo phng php phn phi nhin liu cho cc xylanh ng c gm :
+ Bm nhnh gm nhiu t bm (s t bm bng s xy lanh ng c). Bm
nhnh c th l bm ri hoc cm bm.
+ Bm phn phi dng mt t bm cung cp nhin liu cho nhiu xylanh
ng c.
- Theo phng php dn ng hnh trnh gm :
+ Dn ng bng trc cam
- 20 -

+ Dn ng bng lc l xo
- Theo quan h lp t gia BCA v VP gm :
+ BCA VP lp ri nhau
+ BCA VP lp lin nhau
2.3.2. BCA c in (Bosch) loi n
2.3.2.1. c im kt cu

Hnh.2.7. BCA c in loi n
a) Bm cao p; b) S cng tc ca bm
c) S iu chnh lng nhin liu cung cp cho chu trnh
1. thanh rng ; 2. vnh rng; 3. u ni ng; 4. l xo;5. van cao p
6. van;7. xylanh; 8. g x nhin liu ;9 v 11. vt; 10. piston
12. ng xoay; 13. a trn;14. l xo bm cao p; 15. a di
16. bulng iu chnh ;17. con i; 18. con ln ; 19. cam.
Bm cao p PF cn gi l bm n, v mi bm cung cp nhin liu cho mt
xylanh ng c. Nu ng c c hai xylanh th cn hai bm PF
2.3.2.2. Cu to v nguyn l hot ng
Bn trong bm khng cn trc cam, bm hot ng nh cam ca ng c.


- 21 -

Thit k ny cn hai u im:
- ng dn nhin liu cao p t bm n vi phun gn v c chiu di bng
nhau.
- C th tin hnh sa cha mt bm trong lc cc bm cn li vn hot ng.
Bm PF cn nhiu c, ng knh piston bm t 4 mm n 40 mm, khong
hnh trnh ca piston cn th t 7 mm n 35 mm.
2.3.2.3. Nguyn l lm vic ca bm n
hiu r nguyn l lm vic ca bm PF, ta tm chia ra ba giai on: np
nhin liu, bt u bm v kt thc bm.
Np nhin liu. hnh.2.7.a.I, II, III cho thy piston bm xung im cht di
v cam cha i v b l xo ko xung. Hai l np v thot du a, b m, nhin liu
trn vo xylanh bm.
Bt u bm. hnh.2.7.a.IV,V cam i piston ln, n lc mt phng trn
piston ng kn hai l du a, b, p sut trong xylanh tng. Van trit hi m, piston
tip tc i ln bm nhin liu n vi phun vo bung t.
Kt thc bm. hnh.2.7.a .VI qu trnh bm nhin liu n lc cnh xin ca
piston bm m l thot nhin liu. Lc ny nhin liu tt xung theo rnh ng n
rnh ngang theo l b v bng cha du quanh xylanh. p sut trong bm gim ngay
v van cao p ng tc th.
Hin tng phun rt: Ngay sau khi bm cao p kt thc bm, kim phun trong
vi phun ng, ni u vi phun vn cn nhiu vi git nhin liu, l hin tng
phun rt. Phun rt lm tiu hao nhin liu, ng c nh khi en v ng mui than
trn u kim phun. ci thin tnh hnh ny, van cao p c thit k vi hnh
dng c bit.
Nh vy kim phun trong vi phun ng kn nhanh chng v kt thc, trnh
c tnh trng phun rt.
Nguyn l thay i lu lng nhin liu bm i hnh.2.7.c.
Nguyn l thay i lu lng nhin liu bm i l x dch thanh rng xoay
piston bm cho rnh xin ca n m sm hay m tr l thot du.
- 22 -

Khi ta xoay piston bm qua tri cnh xin m tr l thot du nhin liu bm
i nhiu, vn tc ng c tng.
Khi ta xoay piston bm qua phi, cnh xin piston bm s m sm l thot
(b), nhin liu bm i t, vn tc trc khuu gim.
Nu xoay piston bm tn cng pha phi rnh ng ca piston s i din vi
l thot b, lu lng nhin liu lc ny l s 0, tt my.
Qua thc t tm hiu kt cu v hot ng ca bm nhin liu PF, ta nm c
hai c tnh sau y:
- im bt u phun c nh vi mi vn tc ca trc khuu.
- im kt thc phun thay i theo vn tc. Nu vn tc chm, mc ga nh,
kt thc phun xy ra sm. Vn tc ln, mc ga ln, im kt thc phun tr hn.
2.3.2.4. Kim tra tho lp bm cao p PF
Lu quan trng trc khi tho bm cao p PF nh sau:
- Mt bn th v hm bn kp phi c bc kim loi mm nh nhm, ch
trnh lm sy xc chi tit bm.
- Ra sch bn ngoi trc khi tho bm.
- Cc chi tit tho ra phi ngm trong du sch.
- Khng c dng cc dng c sc bn nh st, thp co sch chi tit
bm.
- Trc khi lp phi nhng cc chi tit bm vo trong du sch. Tuyt i
khng dng vi lau, v si bng trong vi cn th lm kt hng piston, xylanh v
cc chi tit tinh xc khc.
2.3.2.5. Quy trnh tho bm cao p PF
u tin tho vng hm y bm, ly ng dn l xo, piston bm, vng rng,
chn rng. Sau cng tho rc co ly van cao p, vt chn xylanh v xylanh bm ra.
Quan st, kim tra chi tit bm
- Cp piston v xylanh bm. Dng knh lp quan st tnh trng sy xc ca
piston nht l ni vng du v rnh xin. Nu b sy xc l do nhin liu bn.
Nu piston v xylanh cn mu sc khc thng th trong nhin liu cn ln
nc hay axit .
- 23 -

Nu sy xc nh th xoy li vi m r c bit dnh cho cng tc ny, tuyt
i khng c dng ct xoy. Sy xc nng th phi thay mi cp piston v
xylanh.
- Van v van cao p. Dng knh lp quan st tnh hnh tip xc gia van v
van. Cn xc nh th r. Xc nng th thay mi cp van v van.

- L xo thot du cao p, vng rng, thanh rng.
Nu nu l xo van thot cao p b cong, r phi thay mi. Rng ca vng rng
v thanh rng mn th lm sai lu lng, do phi thay mi.
2.3.2.6. Qui trnh lp chi tit bm
Th t ngc li vi tho. Lu my im sau y
- Rnh km xylanh bm phi ngay vi l rng vt gi.
- Trn rnh kp ca vng rng cn nh du. Trn mt ngnh chn piston
cng cn du. Khi lp, hai du ny phi ngy nhau. Nu lp ngc 180
0
ng c s
lun lun vn chuyn mc ti a khng gin tc c, v cng nguy hi.
Cch hiu qu nht l cnh xin ca ty bm phi hng qua pha vt gi
xylanh bm.
- Du thanh rng phi ngay vi du ca vng rng.
- Trc khi lp chng phi nhng chng trong du sch.
Kim tra p sut ca bm v kn van cao p
Sau khi phc hi sa cha, ta tin hnh kim tra kh nng bm du ca bm
cao p ca van cao p nh sau:

Hnh 2.8 Ch mi mn ca cp piston v v tr mi
mn trn b mt cng tc ca van cao p
a. van ; b. van;
c thay i hnh dng cc mt cng tc
A. rnh thot ti; B. u cn t;
C ui van; D. g cn;
. mt tip xc vi rnh;
G. l dn hng
- 24 -

- Gn vo rc co ng dn cao p ca bm cao p ca bm mt p k cn kh
nng chu c 500 kG/cm
2
.
- a thanh rng ln v tr ga ti a (lu lng ti a).
- Xeo piston khong 5 ln.
- Nu p sut t c 250kG/cm
2
l tt.
- Duy tr p sut ny trong 10 giy nu p sut ny khng tt xung qua 20
kG/cm
2
l van cao p cn kn tt.
2.3.2.7. Cn bm cao p PF
1. Cn ng lu lng ca cc bm cao p
Trn ng c diesel nhiu xylanh, nu cc bm cao p hot ng khng ng
lng ngha l lng du bm i ca cc bm khng ng u nhau, ng c s
ng v s b nhiu hu qu tai hi khc. V vy trc khi gn bm ln ng c,
phi tin hnh cn ng lng cc bm PF.
a. Cn ng lng trn bng th. V d mi bm, bm ra c 10cc trong
100 hnh trnh ca piston vn tc 600 vng/pht.
- Gn bm PF s 1 ln bng th.
- Cho bng th quay, x gi trong bm, chnh vn tc bng th 600
vng/pht.
- Dch thanh rng hng 10cc trong 100 ln phun, ta thy mc ch v tr
50 mm trn thanh rng.
- Tho bm s 1, gn bm s 2 ln bng th. Cho bng th quay 600
vng/pht, dch thanh rng th no hng 10cc trong 100 ln phun.
- iu chnh mi ch n mc 50 mm trn thanh rng.
Nh vy trn c hai bm PF1, PF2, lc ta t thanh rng ca chng mc 50
mm chng s bm ra mt lng nhin liu bng nhau mt tc nht nh.
b. Cn ng lng trn ng c khng n.
- Tho cc kim vi phun ra khi quy lt ng c.
- Gn cc ng nhin liu hng du.
- X sch gi trong h thng nhin liu v cc bm PF.
- 25 -

- Dng maniven quay trc khuu mt vn tc v s vng quay mnh no
.
- X dch iu chnh mi ni gia cc thanh rng PF1 v PF2 th no cho tng
lng nhin liu phun ra gia hai bm cho ng u.
c. Cn ng lng trn ng c khi ang vn hnh.
- Cho ng c chy cm chng t n nhit vn hnh sau tng n
vn tc bnh thng cn ti.
- Dng nhit k o nhit ng thot tng xylanh.
- Ty theo nhit ni mi ng thot, ta iu chnh thanh rng nhit cc
ng thot ng u. Nu nhit cao, chnh thanh rng bt lu lng. Nu nhit
thp, iu chnh thanh rng thm nhin liu. iu chnh x dch thanh rng ti
mi ni cc thanh rng.
2. Cn bm cao p PF vo ng c
Cn bm cao p vo ng c l gn bm kt vi ng c sao cho bm phun
nhin liu vo bung t ng thi im cn thit (vo cui th nn ng gc phun
sm quy nh).
Trn ng c c nh sn du phun sm cn thit, bm cao p PF cn ca s
cn bm (1) ghi im bt u bm. Trng hp bm khng cn du ta cng phi
bit cch x l nh sau:
a. Trng hp cn du thn bm PF
- Chi sch cc mt lp ghp bm.
- Quay trc khuu ng chiu cho m y bm cao p xung im cht
di.
- Gn bm cao p PF vo ng c, xit u cn i hai ai c,
- Quay bnh t t ng chiu tm im phun du cui th nn, du
phun du ghi trn bnh ngay du c nh.
- Lc ny vch ghi ni ng y piston phi gy du ni ca s cn bm,
- Nu vch ghi ni ng y cao hn du trn ca s cn bm l phun du
sm phi chnh vt u m y ln.
- 26 -

- Nu vch ghi ni ng y piston bm nm di du ca s cn bm l
phun tr, phi xoay vt m y ln,
- Kim tra bng cch quay bnh hai vng n im khi phun, cc du
cn bm cao p ti bm cao p phi ngay nhau.
b. Cn bm theo phng php ngng tro

Hnh 2.9. Cn BCA n vo ng c theo phng php ngng tro
Nhng bm cao p c nh thng khng cn ca s cn bm hoc du cn
bm khng r, ta p dng phng php ngng tro. Ni dung ca phng php ny
l: Lc piston m cc l a, b du s tro ra ni rcco lp van thot cao p ( tho
van ra). Khi piston tin ln bt l a,b bt u bm th du bt u ngng tro.
- Quay trc khuu ng chiu cho piston (ng c mt xylanh) cui th
nn cch im cht trn khong 30
0
.
- Tho l xo v van thot cao p ra khi bm PF, gn thay vo ng
nghim ch U.
- y thanh rng n v tr lu lng ti a, m van thng nhin liu (tip
vn bng trng lc).
- Du s tro ra khi ng U.
- Tho ng U, lp tr li l xo v van cao p.
Trong trng hp m y bm cao p khng cn vt iu chnh, ta phi thm
hay bt cc ming chm mng di gn bm.
3. X gi trong h thng nhin liu bm PF
Nu trong h thng nhin liu ng c diesel cn ln khng kh (gi), ng c
khng vn hnh c. Khng kh trong bnh lc th cp, bnh lc s thiu nhin
- 27 -

liu. Nu khng kh c trong bm cao p, trong ng dn cao p v trong kim phun,
nhin liu s khng phun c.
a. X kh gia bnh nhin liu v bm nhin liu (pha p sut thp)
(1) n v th tay bm nhiu ln.
(2) Lc cn tay bm dn dn tng cao hn, bm s ngng hot ng. Khi
khng kh cng vi nhin liu chy vo bnh cha nhin liu qua ng hi.
(3) Vic x kh c thc hin hon thnh khi bm tay nng (kh bm).
Trong cc trng hp sau, x khng kh gia bm nhin liu v vi phun (pha
cao p).
- Khi ng c khng hot ng chnh xc sau khi ng c c lm nng.
- Khi mt b phn ca pha cao p ca h thng nhin liu c thay th.
b. X khng kh gia bm nhin liu v vi phun (pha cao p)

Hnh.2.10. X gi pha cao p
(1) Ni lng tt c cc ai c ni ng cao p (ng phun nhin liu) pha vi
phun.
(2) Quay ng c y nhin liu ra ngoi ng cao p v x khng kh.
(3) Xit cht cc ai c ni ng cao p.
Ch :
i vi loi c ng ng phn phi "common-rail type", th s dng My
chn on v vn hnh vi phun x kh ra. Khng c x kh bng cch ni
lng cc ai c ni ng cao p.
- 28 -

2.3.3. Bm cao p kiu piston ngn ko loi cm
Cu to v nguyn l hot ng
Bm cao p Bosch loi P.E hay cn gi l bm cao p piston ngn ko
Nguyn l hot ng ca bm cao p loi cm cng tng t nh bm loi
n. Ch c iu l bm ny hot ng theo tng cm cn chung mt thanh rng.
So vi bm cao p n loi ny ch dng cho my c cng sut nh.
Sau khi kt thc qu trnh phun, piston vn tip tc chuyn ng i ln cho ht
qu trnh danh ngha ca n (S
d
).

Hnh.2.11. BCA kiu piston ngn ko loi cm.
1. v thn van cao p; 2. trc con ln; 3. con ln; 4. vng rng; 5. l xo nn;
6. piston; 7. con ln, con i; 8. bi; 9. trc cam ; 10. thn bm; 11. v tr lp bm
tip vn; 12. vt nh v xylanh ; 13. vt nh v xylanh ; 14. vt nh v x
Vi loi bm ta ang xt th hnh trnh danh ngha (S
d
) bng chiu cao ca
cam cn hnh trnh c ch (S
i
) c xc nh nh trn hnh khai trin u piston
va chm gp mp vt iu chnh.
Lng cung cp 1 ln bm c tnh theo cng thc: ( 3-168 )

i
p
S
d
q .
4

=
- 29 -

Trong :
d: ng knh piston ngn ko bm.
S
i
Hnh trnh c ch.
Gi nguyn hnh trnh danh ngha (S
d
) nhng nu dch chuyn thc nhin
liu (19) th piston ngn ko s xoay quanh ng tm ca n xoay phi gim hnh
trnh c ch - gim cung cp. Xoay tri, tng hnh trnh c ch - tng cung cp.
V tr tng i ca piston ngn ko so vi cc l ca xylanh cc mc cung
cp ti a, trung bnh, cm chng v tt my (khng cung cp) trnh by trn tng
ng vi hnh trnh c ch l S
td
, S
tb
, S
c
, v S
0
ghi trn.

Hnh.2.12. Hnh trnh c ch ca piston cc ch .

Hnh.2.13. V tr tng i ca piston trong xylanh cc ch .
a. cung cp ti a; b. trung bnh; b. cm chng; d. tt my
Nh vy, loi bm cn piston ngn ko ct vt pha di, khi xoay piston cho
php thay i thi im kt thc phun cn thi im bt u phun th vn c gi
nguyn.
Cng l gii nh vy, u piston c ct pha trn hoc c pha trn ln pha
di th khi xoay piston, ta cn th iu chnh lng cung cp chu trnh bng cch
thay i thi im bt u (hnh b) hoc thay i c thi im bt u c thi im
kt thc cung cp (hnh c) .
- 30 -

p sut cung cp du ln ng cao p do cng ca l xo van cao p (13)
quyt nh. Nh vy, bm piston ngn ko cho php ta to p sut nhin liu theo
yu cu, ng thi cho php ta thay i thi im v lng cung cp tu - ph
hp vi ch lm vic ca ng c.

Hnh.2.14. Cc phng n iu chnh lng cung cp chu trnh.
a. Thay i thi im kt thc cung cp,
b. Thay i thi im bt u,
c. Thay i hn hp.
- c im cu to ca BCA ngn ko loi cm:
Khng gian c hnh thnh gia mt trong xylanh v vng c khot sau
thm u piston c gi l ngn ko ca bm. piston trn hnh 2.14.a ngn
ko bm c thng vi khoang trn nh piston nh l khoan ngang v l khoan
chnh tm. Cn cc piston th rnh khng c x dc pha ngoi. Nh c ngn ko
v ng thng gia n vi khoang nh nn khi ngn ko thng vi ca x cung
cp nhin liu c kt thc v khi n khng cn thng vi khoang nh ca piston
na, s cung cp mi c bt u.

Hnh.2.15. Dng ct iu chnh u piston BCA ngn ko v quy lut thay i
lng cung cp theo gc xoay ca piston.
a - Ct xon c 1/3 Vng; b - 1 Vng; c- Ct thng; d - ng g
CT
=f().
- 31 -

Vic khot ngn ko bn trong u piston nh trn lm cho n b y v
pha i din bi p lc nhin liu trong khoang lc bm tng p. Pha piston v
xylanh b c st vo nhau mnh hn, gy ra hao mn nhiu hn, lm cho chng
khng cn dng tr xoay ban u na. khc phc nhc im ny, ngi ta
khot thm mt ngn ko v mt rnh thng na pha i din ca u piston. s
i xng ny s trit tiu p lc ca du ln piston trong mt phng vung gc vi
ng sinh piston xylanh.
- Rnh vng cha nhin liu bi trn:
phn dn hng ca piston ngn ko ngi ta tin mt rnh quanh chu vi
piston, khi piston lm vic, nhin liu t khoang cao p theo khe gia piston v
xylanh lt xung cha y, to ra mt ging nhin liu di ng ln xung theo
chiu chuyn ng ca piston bi trn cho cp piston - xylanh bm.
Cn mt s BCA, ngi ta tin rnh bi trn ny xylanh. Khi ngn ko v
rnh bi trn b tr xylanh, th piston l hnh tr nhn, ch to d v thun li cho
cng ngh m Crm. Lp m Crm xp s tng tui th ca piston BCA.
- L np v x nhin liu trn xylanh.
Thng thng trn xylanh BCA c l np v l x, i din nhau v cng
thng vi rnh cha nhin liu vng quanh xylanh. C trng hp ch 1 l (va
np, va x).
Trng hp ny mp vt iu chnh ca piston nm i din vi l. Cc my
cng sut ln, lng cung cp chu trnh nhiu, gim tc du t khi chy qua
l, gim mn cho n, ngi ta tng tit din lu thng bng cch lm mt hng l
xung quanh xylanh, hoc v hng nu rnh iu chnh trn piston l mt ng
xon trn ton chu vi piston.







Hnh.2.16. Con i BCA.
1. con i
2. con ln
3. c hm
4. bulng iu chnh
- 32 -

B i piston xylanh BCA l mi ghp chnh xc ng khng c lp ln.
Con i ca BCA khc vi con i dng c cu phn phi kh l n cn th
iu chnh chiu cao bng bulng 4 v c hm 3.
Nh thay i chiu cao ca con i, ta c th thay i thi im cung cp
trc.
Khi tng chiu cao con i, p sut cui k nn trong BCA c th tng qu
gii hn cho php. V vy BCA loi n ngi ta vch du gii hn trn cho s
dch chuyn ca piston .
2.3.4. Cp piston-xylanh ca BCA Bosch c in
R nh dc
Mp v t
R nh cho
R nh ngang
L x +
nh v
L n p
Xylanh
Piston

Hnh.2.17. Cp piston - xylanh ca BCA c in
a) b) c)

Hnh.2.18. Cc bin tng ca cp piston-xylanh ca BCA bosch c in.
a) FVM; b) CAV; c) SIMMS;
Cp piston-xylanh ca BCA Bosch c in gm 2 chi tit: xylanh-piston. Trn
hnh c l np v, l x nh v. L np nhin liu t khoang np vo khoang bm.
L x nhin liu thot t khoang bm ra khoang np. L nh v c nh v
- 33 -

xylanh vi v BCA. Mt l trn xylanh ch thc hin mt chc nng (np, x, nh
v), hoc thc hin ng thi c 2, 3 chc nng trn. Trn phn u ca piston cn
rnh dc, rnh cho v rnh ngang.
Rnh dc cho nhin liu t khoang bm v khoang np sau khi rnh
cho thng vi l x. Mp vt cn tc dng lm thay i hnh trnh c ch ca piston,
qua iu chnh lng nhin liu chu trnh khi piston c xoay trong lng
xylanh. to c p sut cao ca nhin liu sau khi phun vo bung t khe h
hng knh gia piston v xylanh l rt nh. V th m cp piston xylanh l b phn
quan trng ca bm cao p v l mt trong cc cp lp rp siu chnh xc trong h
thng nhin liu ng c diesel.
2.3.5. Nguyn l hot ng
BCA Bosch c in hot ng theo kiu chu k. Mi chu trnh cng tc ca
n c hon thnh sau 1 vng quay ca trc cam nhin liu, tng ng vi 2 hnh
trnh ca piston BCA , c gi l hnh trnh np v hnh trnh bm.
a) b) c) d) e) g)
Hnh.2.19. Chu trnh cng tc ca BCA Bosch c in
a) piston im cn trn, b) np nhin liu vo khoang bm,
c) piston im cn di,d) bt u bm hnh hc,
e) kt thc bm hnh hc, g) kt thc chu trnh cng tc
Hnh trnh np ca piston BCA ( piston BCA i t im cn trn n im
cn di ) c thc hin nh tc dng ca l xo kh hi ; cn hnh trnh bm (
piston BCA i t im cn di n im cn trn) do cam nhin liu y. ng
c 4 k, mt vng quay ca trc cam nhin liu tng ng vi 2 vng quay ca trc
- 34 -

khuu v 4 hnh trnh ca piston ng c; cn ng c 2 k - tng ng vi 1
vng quay ca trc khuu v 2 hnh trnh ca piston ng c.
giai on u ca hnh trnh np, nhin liu trong khoang bm va dn n
va thot ra khoang np qua rnh dc. Khi piston m l np, nhin liu t khoang
np trn vo khoang bm (Hnh.2.19.b). Sau khi c l xo kh hi ko v im
cn di, piston ca ca BCA s khng chuyn ng trong mt khong thi gian
tu thuc vo cu to ca cam nhin liu v tc ca ng c.
Hnh trnh bm c thc hin nh tc dng y ca cam nhin liu
(Hnh.2.19.c, d, e). giai on u ca hnh trnh bm, khoang np v khoang bm
vn c thng vi nhau. Qu trnh nn nhin liu trong khoang bm c bt u
t thi im piston ng hon ton l np v l x trn cylindre ca BCA. Nhin
liu bt u c bm vo khoang cao p (khng gian cha nhin liu trong rcco
cao p, ng cao p v vi phun nhin liu) khi lc tc dng ln kim van trit hi t
pha di (FB) c to ra bi p sut trong khoang bm t ti tr s bng lc tc
dng t pha trn (FC) c to ra bi lc cng ban u ca l so van trit hi v p
sut d trong ng cao p. Qu trnh phun nhin liu vo bung t bt u khi lc
tc dng ln mt cn nng ca vi phun (Ff) c to ra bi p sut ca nhin liu
trong khoang phun (khng gian cha nhin liu trong u phun ca vi phun) thng
c lc cng ban u ca l xo vi phun (F
0
). Qu trnh phun nhin liu vo bung
t ko di cho n khi rnh cho trn piston c thng vi khoang np
(Hnh.2.19.g), khi nhin liu di p sut cao t khoang bm v khoang cao p
s thot ra khoang np qua rnh dc. Qu trnh phun nhin liu kt thc ti thi
im p sut trong khoang cao p gim xung n tr s, ti Ff = F
0
. Sau thi
im kt thc phun, piston tip tc i ln kt thc hnh trnh bm ti im cn
trn kt thc chu trnh cng tc ca h thng phun nhin liu .
Tt c cc kiu BCA iu chnh bng rnh cho trn piston u hot ng
theo mt nguyn l chung l :
- y piston nn nhin liu bng cam.
- Kh hi piston bng l xo.
- Hnh trnh ton b ca piston khng i ( h
0
= const )
- 35 -

- iu chnh lng nhin liu chu trnh ( gct ) bng cch xoay piston thay
i hnh trnh c ch ( he = var ).


Hnh.2.20. Nguyn l iu chnh lng nhin liu chu trnh
2.3.6. Tho lp, kim tra, sa cha bm cao p PE
2.3.6.1. Phng php tho ri cc chi tit mt bm cc p PE ng quy trnh
k thut
- X ht du bi trn trong thn bm, tch ri bm tip vn nhin liu.
- Tho c chp trn u phn t bm, ly l xo van thot cao p, dng dng
c chuyn dng ko b v van cao p ra.
- M ca s cn bm.
- Dng dng c chuyn dng chm cc m y khi cc mu cam bm. Rt
trc cam ra khi thn bm.
- Tho cc np vt ni y bm, ly m y, piston, l xo, chn chn ra
ngoi.
- Tho vt gi xylanh bm.
- Ko xylanh bm ra khi v bm.
- Ly vng rng v ng kp chn piston bm.
Ch quan trng:
1. Sp xp th t chi tit ca tng bm theo th t tng phn t bm. Khng
c lp ln cc phn t bm ny sang cc phn t bm kia.
2. Sau khi kim tra phc hi phi ra cc chi tit bm trong du sch trc khi
rp li, tuyt i khng dng vi c-tng (vi bng).
a)
b) c)
- 36 -

3. Rnh nh v xylanh bm phi hng ngay l vn vt gi.
4. Du ni ng kp v chn piston phi ngay nhau.
5. Khe h dc cho php ca trc cam trong v bm khong 0.08 mm.
Sau khi rp xong phi tin hnh kim tra iu chnh cc khu:
- im khi phun ca cc phn t bm.
- Cn ng lng cc phn t bm.
- Cn bm ng c.
- X gi trong h thng nhin liu.
2.3.6.2. Cn v iu chnh bm cao p PE
A. Kim tra piston, xylanh bm v van trit hi
Mc ch: xem b piston, xylanh bm, van cao p c cn tt khng. Ta thao
tc nh sau:
Tho ng du cao p.
a. Gn vo phn t bm mt p k chu c 500kG/cm
2
.

a. X sch gi trong bm bng cch:

- t thanh rng vo v tr stop.
-
Ni lng c x gi ni thn bm.

-
Tc ng cn bm ty cho du tro ra n lc ht bt gi, kha c x li.

b. Quay cho m cam phn t bm s mt ch xung di, t v tr thanh rng
v tr ti a.

c. Xeo m y s 1 ln khong 5 ln, nu p k ch 250 kG/cm
2
l tt.

d. Duy tr p sut ny trong 10 giy, nu p k khng tt xung qua 20kG/cm
2
.
l van thot tt.

B. Cn v chnh gc phun sm ca cc phn t bm
Mc ch: Thng nht gc phun sm nhin liu ca cc phn t bm PE i
vi cc v tr quy nh ca trc khuu.
Phng php: Sau y l phng php i u chnh bm PE4, th t phun
nhin liu 1.3.4.2.
Chnh khe h an ton 0,2 mm
- 37 -

1. t thanh rng v tr stop. Quay trc cam bm ng chiu cho mu cam
phn t bm 1 i piston bm ln cao nht.
2. Gn so k vo ca s bm, mi nhn so k va chm vo vai m y, kim
so ch s 0.
3. Xeo m y cho piston bm chm vn van cao p, kim ch so k phi ch
mc 0,2 mm. Nu khng ng thng s ny, phi chnh con vt trn u m ln
hay xung cho n khi t yu cu.
4. Thao tc nh th chnh cc phn t bm cn li.
Kim tra im phun sm bm theo phng php ngng tro
1. X gi trong bm cao p PE.
2. Tho van trit hi phn t bm 1, gn vo ng nghim U theo di du
tro, c thanh rng v tr lu lng ti a.
3. Quay t t trc cam bm ng chiu cho du tro ra, quay tip cho du
ngng tro.
4. Gn vo u trc cam bm mn chia 0
0
, 90
0
, 180
0
, 270
0
, 360
0
. Nc 0-
360
0
ngay du c nh trn thn bm.
5. Thao tc nh th i vi cc phn t bm 3, lc ta quay trc cam n v tr
nc 90
0
, phn t bm ny phi ngng tro.
6. Tip tc kim tra nh th i vi phn t bm 4 nc 180
0
, v phn t 2
nc 270
0
.
C. Cn ng lng cc phn t bm PE
mt s vng quay v vn tc nht nh ca trc cam bm tng ng vi mt
v tr thanh rng, cc phn t bm phi bm ra mt lng nhin liu bng nhau,
l mc ch ca khu cn ng lng.
Cng tc ny thc hin trn bng th chuyn dng theo ghi ch k thut ca
nh ch to. Ta thc hin nh sau:
1. Lp bm PE ln bng th
2. Lp cc vi phun nhin liu vo cc ng thy tinh c ghi phn khi.
3. X gi trong bm. Cho ng c ca bng th hot ng.
V d: 1800 vng/ pht trong 500 vng.
- 38 -


4. Khi my ghi s vng 500 vng, ng c s t ng ngng, cc ng thy
tinh c a khi tm cc vi phun.
5. Quan st mc nhin liu trong cc ng thy tinh, phi u nhau v ng
lng quy nh ca bm ang chnh.
6. Nu mc nhin liu khng u nhau, ta chnh nh sau:
- Ni lng vt kp vng rng trn ng dn hng piston bm.
- G nh ng dn hng piston bm qua pha gim nhin liu nu lng du
phun ra ni ng nghin hng c ca ti bm nhiu hn nh mc.
- Xit cng vt kp vnh rng. Tip tc kim tra n lc nhin liu hng
c ng u nhau v ng quy nh.
D. X gi trong h thng nhin liu bm PE
1. Chm y nhin liu vo thng cha.
2. Ni lng vt x gi (1) ni bu lc th cp.
3. Tc ng cn bm tay cho bm chuyn lm vic.
4. Nhin liu s chy ra ni vt (1) vi bt gi. Tip tc x n ht bt kh xit
vt (1).
Hnh 2.21. Bng kim tra BCA
cm.
1. bng;
2. tay quay thay i s vng
quay
3. cm nt bm
4. trc dn ng bm
5. p k; 6. a c nh
7. tc k; 8. cc ng o
9. bng cc cm bin
10. bng iu khin
- 39 -


Hnh 2.22. Th t x gi trong h thng nhin liu bm cao p PE:
1. x gi ti bu lc th cp; 2. x gi ti bm cao p
3. x gi ti vi phun nhin liu
5. Tin hnh x gi bm cao p bng cch:
- t thanh rng v tr stop.
- Ni lng hai vt x gi (2) bm cao p.
- Tip tc tc ng bm chuyn, nhin liu s x ra ni vt (2) c ln bt kh,
x tip tc cho n khi nhin liu khng c ln bt gi l c xit vt (2).
6. Tin hnh x gi cc vi phun nhin liu nh sau:
- Ko thanh rng nhin liu bm cao p ti v tr lu lng ti a.
- Ni lng rcco du cao p ni vi phun s 1.
- Quay trc khuu hay hay xeo m y piston bm s 1 cho nhin liu bm
ln vi phun. Trc khi xeo, phi quay mu cam bm 1 ch xung. Du ln bt gi
s phun ra ni rcco ang ni lng, n khi ht bt xit rc co li.
- Tip tc x cc vi phun cn li.
E. Cn bm cao p PE vo ng c
1. Trng hp c du cn bm r rng
- Quay trc khuu ng chiu cho piston xylanh s 1 ca ng c ng im
phun u cui th p (du ghi ni puly trc khuu hay ni bnh trn).
- 40 -

- Quay trc cam ng chiu cho du bt u phun trn mn ni ngay du c
nh ni thn bm.
- Sit chc mm ni vo ng c.
- Gn cc ng cao p, tin hnh x gi, chun b khi ng.
2. Trng hp khng c du cn bm
Ta p dng phng php ngng tro (cnh xin piston nm di).
- Ta quay trc khuu cho piston xylanh 1 cui th p ng im phun du.
- Tho rc co ly l xo van thot cao p phn t bm s 1. Gn thay vo ng
nghim ch U.
- c thanh rng v tr trung bnh, bm tay bm tip vn, quay trc cam
bm t t ng chiu cho du tro ra ni ng ch U. Tip tc quay t t trc cam
ng chiu cho n khi du ngng tro ni ng ch U. Ngng quay trc cam bm,
l im bt u bm ca phn t bm s 1.
- Sit cht mm ni gia bm vi ng c. Lp li van cao p. Gn ng cao
p.
- Tin hnh x gi, khi ng.
2.4. c im cu to, nguyn l hot ng vi phun
Vi phun mt trong nhng chi tit quan trng ca h thng nhin liu. N
quyt nh n cht lng ca chm tia nhin liu phun vo xylanh, trc tip nh
hng n qu trnh chy.
2.4.1. Nguyn l kt cu
Kt cu chung ca mt vi phun nhin liu gm ba phn chnh:
Thn vi phun: trn thn kim c ng du dn n, ng dn v v vt x gi.
Trong thn c l xo, cy y, pha trn c ai c chn hiu chnh sc p ca l
xo, trn cng l chp y ai c hiu chnh.
u vi phun (t kim): c ni lin vi thn kim bng mt khu ni (cu
trng) bn trong c ng du cao p v khoang cha du cao p v cha van kim.
Phn di u kim c mt hay nhiu l phun du rt b.
Khu ni: dng ni thn vi phun v u vi phun. Vi phun c lp
vo np quy lt nh gujon v mt bch hay vt gi.
- 41 -

2.4.2. Phn loi vi phun
Bng 2-2. Phn loi tng qut vi phun nhin liu
Tiu ch phn loi Phn loi
c im cch ly khoang phun vi bung
t
1. Vi phun h
2. Vi phun kn

c im cu to u phun
1. Vi phun kiu cht
2. Vi phun kiu l
3. Vi phun kiu van
Phng php to lc p ban u ln kim
phun
1. p vi phun bng l xo
2. p vi phun bng thu lc
Theo phng php iu khin
1. Vi phun iu khin c kh
2. Vi phun iu khin in t

2.4.3. Nguyn l lm vic
Nhin liu c bm cao p bm ti, i qua thn kim, theo ng dn xung
khoang cha cao p. p sut ca nhin liu thng c sc p ca l xo nng kim
ln., lc ny nhin liu s c phun vo bung t qua cc l phun du.
Khi bm cao p kt thc bm, p sut trong mch gim ngay, l xo n kim
phun xung ng kn l phun du, l lc kt thc phun. Trong qu trnh phun,
mt t du len qua khe h gia kim phun v u vi phun bi trn v lm mt. S
nhin liu ny sau i theo ng dn hi du v li thng cha.
p sut phun c iu chnh bng cch xoay vt iu chnh trn thn kim.
Xoay vo s cng thm l xo, p sut phun du tng. Xoay vt chnh ra c tc dng
ngc li.
2.4.3.1. Vi phun kn
Vi phun kn chia thnh: vi phun kn tiu chun, vi phun kn c cht trn
mi kim v vi phun kn dng van.
Hin nay, hu ht cc ng c diesel u dng vi phun kn.
Vi phun kn tiu chun hnh 2.23 gm hai chi tit chnh xc l thn vi
phun 17 v vi phun 3, khe h trong phn dn hng ca hai chi tit ny khong
- 42 -

23m. Mt cn ta 2 ca Kim phun t ln van trong thn vi phun v ng kn
ng thng ti cc l phun. Cc l phun c ng knh 0,34mm phn b u
quanh chu vi u vi phun. ng tm cc l phun v ng tm u vi phun to
thnh gc 75
0
. cu trng 4 dng bt cht u vi phun ln thn.

Hnh.2.23 .Vi phun kn.
1. l phun; 2. mt cn ta ca van kim; 3 v 19. kim phun; 4. cu trng;
5 v 16. ng dn nhin liu; 6. a y; 7. a l xo; 8. l xo ;
9. cc; 10. vt iu chnh; 11. bulng; 12. b ni vi ng dn nhin liu
13. chp ; 14. lc li; 15. thn vi phun; 17.thn kim phun
Nguyn l lm vic
Nhin liu cao p c bm cao p a qua li lc 14, qua cc ng 16
trong thn vi phun ti khng gian bn trn mt cn ta ca kim phun. Lc do p
sut nhin liu cao p to ra tc dng ln din tch hnh vnh khn ca kim phun
chng li lc p ca l xo. Khi lc ca p sut nhin liu ln hn lc p ca l xo
th kim phun b y bt ln m ng thng cho nhin liu ti l phun. p sut
nhin liu lm cho kim phun bt u bt m c gi l p sut bt u phun nhin
liu p
|
.
i vi vi phun kn tiu chun p
|
= 15 25MN/m
2
. Trong qu trnh phun, p
sut nhin liu cn th ti 50 80MN/m
2
, trong mt vi trng hp cn th cao hn
na.
Mun gim bt nhin liu r qua khe h phn dn hng ca kim phun, i
khi trn vi phun cn cn rnh hnh vnh khn. Hnh trnh nng vi phun c xc
- 43 -

nh bi khe h gia mt trn ca kim vi mt phng di ca thn vi phun. Khe
h ny thng vo khong 0,3 0,5mm.
2.4.3.2. Vi phun kn loi van
Trong loi vi phun ny ch cn mt tit din tit lu bin i t phn l
phun. Tit din tit lu ny do van thun ( chiu m van trng vi chiu lu ng
ca nhin liu ) hoc van nghch iu khin.

Hnh.2.24. Vi phun kn dng van
2.4.3.3. Vi phun cn cht trn kim
c im ca vi phun ny l cn mt vi tit din bin i phn l phun.
Trn thn vi phun 16 cn mt l phun ng knh khong 1,5 2mm. Mt cn ta
ca kim phun 4 che kn tit din trn cng ca l phun. u di ca kim phun cn
mt cht hnh tr. Phn ui ca cht tr lm thnh dng hai mt cn cn chung
mt y nh. Khi lp vo u vi phun, cht ca vi phun nh ra ngoi l khong
0,40,5mm.

Hnh.2.25. Vi phun cn cht trn kim phun
1. l phun ; 2. Mt cn ta ca van kim ; 3 v 5. ng dn nhin liu;4.kim phun 6.
a y; 7. l xo; 8. a l xo; 9. cc ;10. m iu chnh; 11. bulng
12. vt iu chnh; 13. chp;14. Thn vi phun; 15. cu trng; 16 .thn kim phun
- 44 -

Trong qu trnh m kim phun, phn cht ca vi phun chuyn dch trong l
phun hnh tr. Lc y xung quanh cht to thnh mt ng thng nhin liu hnh
vnh khn vi 3 mt tit lu: mt th nht ti mt cn ta ca kim, cn hai mt
khc ti hai y ln ca hai mt cn.
Tia nhin liu ca loi vi phun cn cht trn kim cn dng hnh cn rng,
nh cn l cn. Gc cn ca tia nhin liu ph thuc vo hnh dng phn ui
ca cht v vo hnh trnh ca van kim. Gc cn bin ng trong phm vi rt rng (
t 0
0
C n 50
0
60
0
C), hnh trnh ca kim phun cng c hn ch nh trong vi
phun kn tiu chun.
2.4.3.4. Vi phun kn loi van l phun
Trong vi phun ny cng ging vi phun tiu chun l cn hai mt tit lu: Mt
th nht l mt khng bin i ti l phun v mt th hai l mt thay i gia van
v van. c im vi phun kn loi van l phun khc vi vi phun tiu chun l
ch chiu vn ng m van cng chiu vi chiu vn ng ca nhin liu. V vy
trn van ch dng l xo mm cng sc p cht van ln , V ngoi lc l xo cn
cn lc kh th trong xylanh ng c cng cn tc dng p van t ln van. Phn
u vi phun cn th cn mt hoc vi l phun.
u, nhc im
u im chnh ca loi vi phun ny l kch thc nh gn, cu to n gin,
d ch to.
Nhc im chnh ca n l u vi phun tip xc vi kh nng trong xylanh
cn th b nng qu mc cho php, lm thay i cc khe h trong u vi phun
khin vi phun b cong vnh, lm knh van gy nh hng xu n cht lng
phun.
2.4.3.5. Vi phun h
V mt cu to th vi phun h l loi n gin nht. Vi phun h thng c
mt hoc vi l phun. S lng, ng knh phng hng v phn b cc l phun
cn ph hp vi kch thc hnh dng bung chy v cng v phng hng
vn ng ca mi cht trong bung chy ng c. ng knh l phun thng l
0,30,12mm.
- 45 -


Hnh.2.26. Vi phun h.
1. thn vi phun, 2. cu trng, 3. u vi phun
Nguyn l hot ng ca vi phun h cng ging nh cc loi vi phun kn
c trnh by trn.
u, nhc im :
Trong khong thi gian gia cc ln phun, mt phn nhin liu trong vi phun
b chn p nh git vo xylanh, ng thi kh th trong xylanh cng i vo chim
y khng gian b chn p y.
Thi gian u v thi gian cui ca qu trnh phun, cht lng phun rt km v
lc y p sut nhin liu trong vi phun rt thp.
Sau mi ln phun vn cn nhin liu tip tc nh git qua l phun gy kt cc
trn u vi phun.
Do khng c van ngn kh th t xylanh vo ng nhin liu cao p nn
nhiu khi phn kh th y s gy tr ngi cho qu trnh cp nhin liu vo xylanh
ng c.
Tt c nhng hin tng trn gy nh hng xu n cht lng qu trnh
phun nhin liu, lm gim cc ch tiu cng sut v hiu sut ca ng c ng thi
lm cho vi phun v xylanh ng c b kt mui than nhiu.
2.4.3.6. Vi phun dn ng c kh.
Cu to v nguyn l hot ng
Khi qu o 10 con i 8, a y 6 th tay n 5 quay quanh khp bn l p
l xo 4 nng vi phun 2 ln, m van phun cho nhin liu t khoang cao p 11 qua
cc l phun vo bung t. Vo lc cam khng i, l xo 4 p vi phun vo b
- 46 -

ca n, ng kim van phun.Thi im bt u phun du ca loi vi phun ny, do v
tr tng i ca trc cam vi trc khuu quyt nh. Lng phun du do v tr mn
9 quyt nh. p sut du trong khoang 11 c gi lun lun khng i nh mt
b tch tr chung cho tt c cc vi phun ca ng c. B ny c mt BCA chung
cung cp.
11
3
4
5
2
1
6
8
10
9
7

Hnh.2.27. Vi phun dn ng c kh.
1. kim phun; 2. khoang phun; 3. thn vi phun; 4. l xo; 5. tay n;
6. a y; 7. tay quay; 8. con i; 9. nm; 10. qu o; 11. khoang cha
u, nhc im :
- u im chnh l thi gian phun du, p sut phun hu nh khng i.
- Nhc im chnh l cu to phc tp, nhiu chi tit.
2.4.3.7. Vi phun kiu thy lc.
Cu to v nguyn l hot ng :
Trong thn s 2 khng cha cc chi tit dng p vi phun thng thng m
c thay th bng hc cha hn hp du s 1 c p sut khong180 200
KG/cm
2
. Vic cung cp hn hp vo khoang ny do mt h thng thy lc thc
hin. Thay i p sut phun ca vi phun thy lc thc hin mt cch d dng bng
cch thay i van x 6 (khng cn tho vi phun ra).
- 47 -

5
7
6
8
9
2
1
4
3

Hnh.2.28. Vi phun kiu thy lc.
1. hc cha du; 2. thn bm; 3. bm piston; 4. van mt chiu;5,7. bnh cha ;
6. van x; 8. van an ton; 9. ng dn cao p
C kh nng ko di tui th ca cp kim b ca vi phun ny. Tuy nhin,
khi dng vi phun thy lc cn c h thng cung cp du kim phun, lm cho
my t trong phc tp hn. Du iu khin vic p vi phun cng b tiu hao.
2.4.3.8. Vi phun ca hng Cummins
Cu to v nguyn l hot ng :


Hnh.2.29. Vi phun ca hng Cummins.
1. cn piston; 2. a l xo; 3. l xo; 4. thn bm; 5. li lc; 6. l a du vo; 7.
cu trng; 8. xylanh; 9. u vi phun; 10. piston;11. rnh nhin liu
- 48 -

Hnh trnh i ln ca kim (nh l xo 3), ht mt lng kh nng t bung
chy qua l phun vo cc. Lc m l nh lng 12 cng l lc m ng kn ng
du hi, t lc nhin liu c qua l nh lng np vo cc, hn hp vi kh
nng trong cc. Hnh trnh i xung ca kim (nh vu cam), lc kim che kn l
nh lng bt u bm, cng l lc m thng ng du hi, t lc nhin liu
v kh nng trong cc b nn v c phun qua l phun vo xylanh ng c di
dng nh tng (bt nhin liu).
Do dc ca mt cam tng lin tc khi phun nn cng v cui tc phun
cng ln lm cho bt c x rt ti v ha trn u vi khng kh trong bung
chy, lc a y 3 v tr cao nht th mi kim va t st ln mt cn ca cc, kt
thc phun. Sau im cao nht mt cam c h thp cht t gim ti trng tip
xc gia cam v cc. Do s lng nhin liu c nn (trong cc phun) rt t nn p
sut nhin liu dao ng rt t
ng c diesel Cummins, dng h thng nhin liu phn phi p sut thp.
Trong ng tc bm nhin liu n b kim bm lin hp, nh lng v phn
phi nhin liu c tin hnh di p sut thp. B vi phun lin hp gn trn np
quy lt ca mi xylanh ng c s c to p sut cao xt nhin liu vo bung
t dng c.
2.4.4. Hao mn v h hng ca kim phun
Cc h hng thng gp vi phun l:
- p sut phun khng m bo do l xo mt tnh n hi hoc iu chnh sai.
- Thn vi phun v l dn hng b mn, lm nhin liu qua khe h v ng
hi du tng, khin ng c thiu nhin liu.
- Mt cn ca kim v kim khng kn kht lm cho qu trnh phun khng
kt thc khot.
- L phun b mn rng lm nhin liu phun khng ti v hnh dng chum tia
phun khng chnh xc.
- Mn mt u thn vi phun v mt ta ca phn ui vi phun lm tng
hnh trnh nng kim phun, dn ti tiu hao nhin liu v chm tia nhin liu khng
c ti.
- 49 -


Do mn ming phun (hnh 2.30) cho nn khe h gia phn tr ca kim dn
hng v v ming phun 3 tng khin chc ca u cn t b hng.
Mt dn hng ca kim b mn t pha di. mn u mt di khng
vt qu 0,004 mm. Mt cn t ca kim mn khng u, mn nhiu nht 0,07
0,08 mm phn gia, t hn 0,055 0,06 mm di v nh nht 0,04 0,045
mm trn.
Cc phn t c hc cng cung nhin liu phun vi tc ln, qua khe h gia
cht kim v hng phun 5. Tm ca u cn vi phun khi b dch chuyn tng
i vi tm vi phun. Cht lng phun v dng nhin liu thay i. vai trn 2 v
u mt 1 ca ui kim b mn.
cc vi phun h cn nhiu l phun khe h gia kim dn hng v vi phun
tng ln ph hoi.
2.4.4.1. Phng php xc nh vi phun h trn ng c
Mt ng c c nhiu vi phun ang hat ng. Nu mun xc nh chnh xc
vi phun no h, c phng php kim tra sa cha thch hp ta tin hnh ng
tc nh sau:
- Cho ng c lm vic tc cm chng.
- Dng mt cha kha ming thch hp vi khu ni, ni ng cao p vi kim
phun.
- Ni rc co ni ra khong 1 1.5 vng khi no thy du x ra y th dng
li.
Hnh 2.30. Cc ch mn ca vi phun
1. u mt phn ui; 2. vai
3. phn trc dn hng ca kim v phn v vi phun;
4. u cn t; 5. hng phun; 6. cht
- 50 -

- Lng nghe ting n ca ng c. Nu my khng ting n thay i chng t
vi phun cn tt. Nu tnh trng lm vic ca ng c v ting n khng thay i
chng t vi phun h. Xong kha li.
- Ln lt ni lng cc rc cn li xc nh vi phun no h.
- Khi xc nh vi phun hng, ta tho vi phun khi ng c v tin hnh
kim sot trn bn th xc nh h hng c th.
2.4.4.2. Phng php kim tra vi phun trn bn th
1. Mc ch.
S dng vi phun trong cc cng tc kim tra tnh trng vi phun v hiu
chnh p sut phun.
2. Dng c.
Mt vi phun loi vi phun kn nhiu l tia.
Cl ni lng rc co ng du (kch thc thch hp).
Cl vng tho np chp l xo (kch thc thch hp).

Cl ming sit tn kha ca vt hiu chnh.
Cy vn vt ming c 9 ly.
3. ng tc thc hin.
Sau khi xc nh kim h hng (hoc cn kim tra) ta lp vi phun ln bn th
v thc hin cc bc sau:
X gi
- Kha van dn du ln ng h p lc.
Hnh 2.31. Bn th vi phun
1. lc nhin liu
2. van kim tra
3. vt x kh
4. vi phun
5. bm tay
6. ng h hin th p sut
7. ng ng cao p
8. vt iu chnh p sut
9. ai c nh v

- 51 -

- n mnh cn bm tay vi ln x gi m khi no thy nhin liu ra kim.
Kim tra v hiu chnh p lc phun
- M van cho du ln ng h p lc khong vng.
- n mnh cn tay bm cho ng h p lc tng ln n khi no du tho ra
u kim.
- So snh p lc vi c im nh ch to. Nu khng c ch dn ta c th p
dng loi kim c chui h l 115 kG/cm
2
, kim kn c p lc phun l 175 kG/cm
2
.
- Nu p lc thp hn c im ca nh ch to ta vn c hiu chnh p lc
hoc thm chm. Nu p lc cao hn th ta ni c hiu chnh hoc bt chm n khi
no bng p lc ch nh.
Kim tra nhiu trc p lc thot
- n cn tay cho p lc ln khong 4 5 kG/cm
2
di p lc thot. V d :
110 kG/cm
2
cho p lc 115 kG/cm
2
.
- Vi p lc ny du khng c r ra u kim.
- Nu c l do mi kim ( ch cn nh ) v b trn cha kn. Nu r ra
khu ni l do sit khu ni cha ng p lc, mt tip xc khng tt ta phi tho
kim ra xoy li bng ct xoy v du nhn.
Kim tra t r r
- Kha van du ln ng h.
- Dng giy mm lau kh sch du u kim, n mnh cn bm tay cho du
phun ra nu thy kh u kim l kim tt, nu t th vi phun t r r. C th l do
d bn hay try xc ta phi xoay thn kim vi m tru hay du nht.
Kim tra tnh trng phun du
- Vn kha van du ln ng h p lc.
- n mnh cn bm tay.
- tnh trng xt du phi tht sng khng c nhng ht ln.
- Dng ming giy di kim khong 3 cm. Xem s l tia c khng
. Nu nght th dng cy xoi thng, cn thn cy xoi gy trong l.
- gc phun du, nu b xo th phi thng kim hoc y mui than
m trong bng cy g mn nhng du hoc dng c chuyn dng.
- 52 -

Kim tra s mn ca kim phun v u phun
- M van cho du ln ng h p lc.
- n cn bm tay cho p lc gn bng p lc thot. Gi cn bm v n
ng h p lc ng tr v t t.
- Nu kim mi kim ng khng qu 15kG/cm
2
trong vng 15 giy, nu kim
c khng qu 35 giy. Nu ng thi gian t hn trn th phi thay mi kim v (
khng c thay ring r).
An ton trong lc kim tra.
- Khi vi phun trn bn th, khng nn tay vo di l tia v p lc du
mnh thm vo da tht nguy hi cho sc khe.
- Bo dng tt mi kim v cc mt tip xc chnh xc khc.
- Khng dng vi lau, ch dng gas oil ty, ra sch cc chi tit.
- Dng c, bn kp, tay ca ngi thao tc phi tht sch.
2.5. Cc loi bm nhin liu thp p
C nhim v cung cp nhin liu vi mt p sut d nht nh, khc phc
sc cn ca bnh lc v to iu kin np nh nhau cho cc t bm.
Trong ng c diesel thng dng bm chuyn nhin liu kiu piston, kiu
bnh rng hoc bm phin trt. Cc bm ny c th do trc cam hoc trc khuu
dn ng.
Lu lng ca bm chuyn nhin liu ti thiu phi ln hn lu lng nhin
liu cp cc i cho ng c khong 2 3.5 ln gi cho bm cao p lm vic n
nh ngay c khi cc bnh lc b ght bn, gay sc cn ln. Nhin liu tha trong
khng gian ht v khng gian x ca bm c dn qua cc van x c bit i v
thng nhin liu. Cc van x u c iu chnh tt gi cho p sut nhin liu
trong bm c m bo lun t c mt gi tr yu cu.
2.5.1. Bm hi chuyn (bm phin trt)
Nguyn l hot ng
Nhin liu vo ca 1, ra ca 5. Khi p sut khoang 5 vt qu 4 KG/cm
2
th
van an ton 8 m ra. Trc ca rto chuyn ng qua a 7 v c lm kn bi cm
kn du s 6.
- 53 -


2 3
4
5
6
7
1
8

Hnh.2.32. Bm phin trt.
1. nhin liu vo; 2.v bm; 3.vt iu chnh; 4. l xo; 5. nhin liu ra ca;
6. cm kn nhin liu; 7. a; 8. van an ton; 9. rto; 10. trc;
Bm phin trt ca my diesel Nga D6, D12 trn hnh 1.30, cng cn hot
ng tng t : khi trc 10 v rto 9 quay lch tm 4 th phin trt 11 s lun lun
chuyn ng trong rnh ca n v t st vo mt xylanh 8 chuyn du t khoang ht
13 sang khoang 14. Nu v l do no (tc ng ng hay tc lc), p sut
khoang 14 qu cao, van 15 s c nng ln, du tr li khoang ht.
Trng hp rto khng lm vic (b kt chng hn), p sut khoang 14 qu
thp, van 2 s h xung, du t khoang ht 13 s qua van 2 sang khoang 14. Vt
iu chnh s 3 cho php iu chnh p sut du van an ton 15.
2.5.2. Bm piston:
Cu to v nguyn l hot ng :

Hnh.2.32. Bm piston
1 . van y; 2. bm tay; 3. van ht; 4. con i; 5. thn bm; 6. piston;7, 8. l xo.
- 54 -

Piston 6 c dn ng bng trc cam ca bm cao p thng qua con i 4,
vn ng ngc li ca piston l do l xo 8 iu khin. Khi piston chuyn dch
theo lc tc dng ca l xo, nhin liu qua van ht 3 i vo khng gian cha l xo
ca bm, lc y khng gian pha con i, nhin liu c bm vo ng ng dn
ti bnh lc. Khi piston chuyn dch theo lc y trn con i th nhin liu t
khng gian cha l xo ch cn mt phn i vo khng gian pha con i, v trong
khng gian ny cn con i 4 nn khng th cha ht s nhin liu t khng gian
cha l xo y ra, s nhin liu di ra s i ti bnh lc.
Trong trng hp khng cn nhin liu tun hon trong h thng p sut thp
th lng nhin liu do bm chuyn nhin liu cp phi bng lng nhin liu phun
vo ng c. Lc y vn ng ca piston do lc l xo to ra s ngng li ngy sau
khi p sut nhin liu Trn ng dn ti bnh lc v ti khng gian pha con i,
to ra lc y trn piston cn bng vi lc y ca l xo. Nh vy lng nhin liu
cung cp cho ng c c iu chnh t ng qua s thay i hnh trnh c ch ca
piston.
Rnh hnh vnh khn 5 trn mt dn hng con i qua ng 7 c n
thng Vi khng gian ht ca bm, nh trnh cho nhin liu khng r vo thn
bm cao p lm long du bi trn. Trn bm chuyn nhin liu cn cn mt bm
tay 2 dng bm nhin liu cha y h thng trc khi khi ng ng c.
Khi thi bm, cn y piston ca bm tay 2 xung v tr thp, vn cht tay
nm ngn khng cho khng kh lt t bm tay vo bm my.
u, nhc im :
Bm chuyn nhin liu kiu piston gii thiu trn khng th to ra p sut ln
hn p sut ca lc l xo tc dng ln din tch piston. V vy trong h thng tun
hn p lc thp van x nhin liu tr v thng cha phi c iu chnh ti p
sut tng i thp, nu khng s khng cn nhin liu tun hn.
Sa cha, lp rp v iu chnh bm cp nhin liu
Nhng h hng ch yu ca cc bm cung cp nhin liu kiu piston l mn
piston v l ch lp ghp vi n trong v bm, mn cc mt t ca cc van nn v
ca chng, mn van bi ca piston ca bm tay v ca n, mn thanh nay con
- 55 -

i v l dn hng ca n trong v bm. Cc l xo ca van v piston mt n hi,
t ch ren ca bm tay hoc cc bulng ca cc thanh gc quay.
Phc hi piston bm cp nhin liu kiu piston bng phng php m Crm
ti kch thc sa cha, cn cc l lp ghp ca n trong v th doa va tin hnh r
theo kch thc ca piston.
B mt van b mn th gia cng phay ti ht mn. Nu sau khi gia cng
phay m trn lng ca cc van khng t yu cu th tin hnh r.
Phc hi cc van hnh nm bng cch r trn mt mt trn bn r bng gang
ph lp bt r.
Kh mn van (mt vt) lp vi vin bi trong bm tay trn my tin.
Nu khe h piston v xylanh bm vt qu gii hn cho php th tin rnh
theo ng knh ngoi ca piston ri lp vo mt phi bng cao su chu c
du (nu nh trc y cha c).
Nu b t hay mn ren ch lp nt ren ca van th em khoan rng, ri ct
ren mi v lp vo trong v bm ming tp c ng knh tiu chun; nu hng ren
lp bulng ca cc thanh quay hoc ca u ni ng th lp vo v bm ng ni
chuyn i.
Cc l xo van v piston khng p ng c yu cu k thut ca nh ch to
th cn thay mi.
2.5.3. Bm bnh rng
Cu to v hot ng nh sau :
1 2
B
1
7
5
A B
3
A
6

Hnh.2.34. Bm bnh rng n khp trong.
1. bnh rng; 2. trc bnh rng ch ng; 3. vnh trng; 4. bc; 5. thn bm;
6.Bnh ch ng; 7.Bnh b ng
- 56 -

Trc ch ng 2, l bnh rng c 10 rng, n khp trong, truyn ng cho
bnh rng s 1 quay quanh trc nh nm lch tm vi trc s 2.
Khi bnh 1 quay phi vnh trng 3 nm pha di th du s c vn chuyn
t A sang B t cc khoang nm gia 1 v 3 (cng pha di).
3
4
5
6
2
1
7

Hnh.2.35. Bm bnh rng n khp ngoi.
1. bnh ch ng; 2. bnh b ng; 3. nhin liu ra; 4. l xo;
5. vt iu chnh; 6. l bulng; 7. thng cha nhin liu;
Ngc li, khi 3 quay tri (ng c i chiu quay) th c 3 v vnh trng 2 s
quay i na vng quanh tm trc 5, ri dng li, lm vic ti v tr mi . Lc ny
vnh trng 2 nm pha trn (i din vi v tr ca n khi my quay phi), cn 3
li n khp vi cc 1 pha trn.
Du vn c a t A sang B t cc khoang nm gia 3 v 2. Ngha l ca
ht v ca y ca bm vn gi nguyn.
u, nhc im :
So vi bm bnh rng n khp ngoi dng cho my t i chiu quay trnh
by bn v trn th loi bm n khp trong n gin hn (n khng cn nhiu van
mt chiu).
i vi bm bnh rng th khe h hng knh gia cc nh rng v v, r
hng trc ca bnh rng tng; cc bc lt trc bm bng hp kim ng b mn, cc
van gim p b h hng.
- 57 -

Khe h hng knh gia cc nh rng ca cc bnh rng v v tng ln ch
yu l do s tip xc ca cc rng vo thnh v v bc ng ca trc ch ng b
mn. Tin hnh kim tra khe h ny bng cn l, n khng c ln hn 0,25 mm.
Cc bc lt bng hp kim ng b mn cn thay mi c kch thc tiu chun
hoc sa cha.
r hng trc pht sinh do mn mt mt bnh rng theo chiu cao, mn
tm v v bm cp. r ny khng c vt qu 0,2 mm.
Cc van gim p b hng th thay mi
Nu mn hoc t ren lp bulng bm, ren lp bulng bt van gim p, ren
lp ng chuyn i hoc ren lp ng x th khoan b ren c, ri ct ren mi c kch
thc tng. Vn vo ng tp n hi c kch thc tiu chun ca bulng, u
ni ng, hoc ng x. Cc l xo khng m bo yu cu k thut cn thay mi.
Trc khi lp cc chi tit ca bm cp nhin liu phi c ra trong nhin
liu diesel sch, v cc b mt lm vic phi c bi du.
2.6. Bnh lc nhin liu
Bnh lc nhin liu dng trong ng c diesel l sn phm c tiu chun
ha. Lc th nhin liu c trn ng t thng nhin liu n bm chuyn nhin
liu. Lc nhin liu tinh t gia bm chuyn nhin liu n bm cao p. Ngoi hai
bu lc trn, nhiu ng c cn cho nhin liu qua bnh lc ph t trn ng ng
cao p (l b lc cao p). Lc nhin liu tc l cho nhin liu i qua vt liu c
bit, i qua nhng l nh trn li lc hoc qua khe h gia cc phin lcNgi
ta thng dng si vi, giy, da hoc vt liu hp th c bit lm vt liu lc.
2.6.1. Lc th nhin liu
Trn hnh 2.36 lc th nhin liu, b phn chnh ca lc l li lc 2 hnh phu
nm trong cc 1. Nhin liu i vo bnh lc th theo ng ng 6, do thay i t
ngt hng chuyn ng, nhin liu sch qua li lc ln rnh trong ng ni gia.
Cn cc cn c hc vng ra, ri xung y cc. cn ny khng xo ln trong
cc lc trn y cc c lm mt cnh lm lng 7 hnh phu.
- 58 -


Hnh.2.36. Lc th nhin liu.
1. cc; 2. li lc v li lc; 3. vng p; 4. thn bu lc; 5. ng nhin liu vo;
6. ng nhin liu ra; 7. cnh lm lng; 8. nt x cn
Chm sc bnh lc th, ngi ta thng k x cn v ra bnh lc. X cn sau
50 gi lm vic ng c. Ra bnh lc sau 960 gi. Tho li lc. Ra cn thn cc
lc 1, cnh lm lng 7 v li lc 2. Ra li lc trong nhin liu diesel n khi ht
cn bn.
2.6.2. Lc tinh nhin liu.

Hnh 2.37. Bu lc tinh
1. l x cn; 2, 3, 11, 16. bulng
4. van bi; 5 Cc; 6. l xo
7. a vng bt du
8. vng bt du
9. li lc; 10, 12, 23. m
13, 14. ai c; 15. vt cy
17. ng lt; 18. bch ca van
19. nt ren ca van
20, 22. vng pht
21. vng hm
- 59 -

Bnh lc c hai cc 5. Bn trong mi cc li c mt phn t lc 9. Phn t lc
gm c mt ng cc tng vi nhiu l bn cho nhin liu i qua, c hai np cng
hai u v bn trong l mt hp giy lc c bit ch to theo kiu n xp, hai
cc lc c chung mt np. Trong np c van ba ng 19, cho php ra cc khng cn
tho. Hai cc lm vic song song.
Khi van ba ng v tr lm vic nhin liu i t bm thp, qua van ba ng
ng thi vo c hai cc, qua hp giy lc i vo bm cao p. Mun ra bnh lc
bn tri, dng cl xoay van ba ng cho cnh gia ca van hng v cc bn phi.
Ni c di y cc bn trai vi vng. Cho ng c lm vic s vng quay ln
nht. Lc ny nhin liu ch i qua cc bn phi, sau khi thm vo hp giy lc bn
trong mt phn ln tip tc i vo bm cao p, cn mt phn thm vo bn trong
hp giy lc ca cc bn tri ri t bn trong thm chy ra bn ngoi, nh vy m
lm sch c cn bn bm bn trong hp giy lc. ra cc bn phi, xoay van
ba ng theo chiu ngc li
2.6.3. Lc cao p
Nguyn l hot ng :

B lc gm c thn 1 v li lc 2 lp trong thn. u thanh lc cn dng hnh
cu dng p vo ta ca u ni. Thanh lc cn hai vnh ai u trn v
u di. Hai vnh ai ny t st vo thn. Bn sn thanh lc ngi ta phay mi
hai rnh, trong cn su rnh phay qua vnh ai u di 4 ti g vnh ai u
trn, cn su rnh khc c phay qua vnh ai u trn 3 ti g vnh ai u di.
Cc rnh y nm xen k nhau. Phn gia hai vnh ai to thnh mt khe h hng

Hnh.2.38. Lc cao p.
1. thn; 2. li lc
3. vnh ai u trn
4. vnh ai u di





- 60 -

knh 0,04mm gia thn lc v li lc nhin liu i vo cc rnh cn ng thng
i ti vi phun. Khi i qua cc khe h y, nhin liu c lc sch v nhng tp
cht c hc ln hn 0,02mm u b gi li trong cc rnh n thng vi bm cao p.
u, nhc im
So vi hai loi lc kia th lc cao p cn kh nng gi li cc ht bn cn kch
thc nh hn.
2.6.4. Sa cha, lp v th cc bu lc nhin liu
Cc h hng chnh ca cc chi tit bu lc nhin liu l nt rn v b mt bt
vo thn ng c, nt, t, mn ren. Cc vt nt ngoi c hn hoc dn bng
nha pxt. Sau khi hn dn th kim tra kn ca cc chi tit.
Cc chi tit ca bu lc b mn hoc kt thc em sa cha bng cch ct li
ren theo kch thc sa cha hoc bng cch lp cc u ni chuyn ri ct ren c
kch thc tiu chun.
em ra cc li lc th nhin liu bng cch nhng chng vo chu du ha t
10 - 15 pht. C sau 3 4 pht lc mt lt. Dng cc thit b siu m ra cc
li lc th tt hn. Sau khi ra kim tra cc phn t nhn thy c bng mt v hn
cc ch b hng. Tng din tch hn trn li lc cho php khng qu 1cm
2
.
Nhng cc li lc bn vo trong du ha sch, dch trt cc bn lc vi nhau
v lc cc phn t cc mui bn bm gia cc bn lc b ri ra.
Khng tin hnh cc li lc nhin liu tinh m phi thay mi chng.
Trc khi lp cc chi tit bu lc nhin liu th cn phi ra li bng du diesel
v c sy kh
2.7. B iu chnh tc (b iu tc)
2.7.1. Tnh n nh tc quay ca ng c
Khi thay i ti, tc ca ng c b thay i theo c cu nu khng c c
cu t iu chnh. Bnh khng c kh nng iu chnh nhng thay i ln v ti.
Mun cho tc ng c khng thay i cn phi c c cu hoc h thng lm
nhim v iu chnh lng nhin liu cung cp cho chu trnh mt cch t ng.
Nhng iu kin lm vic cn lp b iu tc.
Cc ng c yu cu phi lm vic tc quay khng i hoc ng c lm
- 61 -

vic ch d vt qu tc gii hn.
ng c diesel l ng c lm vic khng n, rt nhy cm vi ch tc ,
nn cn c b iu tc.
2.7.2. Phn loi b iu tc
Bng.2.3. Bng phn loi b iu tc
Tiu ch Phn loi
Nguyn tc lm vic ca cc phn t
cm ng
1. B iu tc c gii
2. B iu tc thy lc.
3. B iu tc chn khng...
Cng dng
1. BT mt ch .
2. BT hai ch .
3. BT a ch .
Sai s tnh ca BT
1.BT c sai s tnh.
2.BT khng sai s tnh.
Cu to
1.BT c lp.
2.BT nm trong cm bm cao p
Chiu quay
1. BT quay hai chiu
2. BT quay mt chiu

2.7.3. B iu tc c kh
Cu to v nguyn l hot ng:
B iu tc thuc loi ly tm, mi ch . T s truyn vi trc bm cao p l
3,06. Trc iu tc 3 quay nh bnh rng truyn ng 5 vi bnh rng trn trc bm
cao p. Khi trc 3 quay, qu vng 7 vng ra, chn ca n y bc trt 17 v na 13,
ko thanh ko 9 v do ko thanh thc bm cao p v pha gim hay tng cung
cp nhin liu, o l im bt u tc ng b iu tc.
- 62 -


Hnh.2.39. B iu tc c kh.
1. vt gii hn; 2. tay n; 3. trc b iu tc; 4. ln ta;5. bnh rng truyn ng;
6. bi; 7. qu vng; 8. chc ch thp; 9. thanh ko; 10. trc ming vt nghing;
11. ming vt nghing; 12. vt m c; 13. na; 14. l xo ngoi;15 l xo trong;
16; trcqu vng;17. bc trt; 18.bulng gii hn; 19. l xo kp; 20. vnh ta.
Kim tra im bt u tc dng b iu tc .
Vt m c 12 s ri ra ming vt ca ming 11 khi s vng quay trc cam bm
n 865 875 vng /pht. kim tra, a tay n 2 vo v tr tn cng t st vo
bulng gii hn s vng quay cc i. tng s vng quay trc cam bm, nhn dng
o s vng quay xc nh s vng quay khi vt m c 12 bt u ri khi mt
ming vt ca ming 11. C th xc nh vt c m ri khi mt nghing, tc l tay
thc bt u chuyn ng, bng cch t mt t giy mng gia c m v mt vt
nghing, khi t giy dch chuyn t do.
iu chnh bng cch t thm hoc ly bt i s m di bulng gii hn s vng
quay cc i, ly bt m l tng, cn thm vo l gim s vng quay ca trc bm.
u, nhc im
- 63 -

u im chnh ca b iu tc ny l lc l xo iu tc v lc ly tm ca qu
vng ch tc dng ln khp trt v bi ca khp trt, cn li tt c cc c cu
khc u khng chu tc dng ca hai lc y. Do tui th v tin cy ca b
iu tc ny tt hn. Ngoi ra tc dng ca ngi iu khin trn tay iu khin rt
nh.
Nhc im chnh ca b iu tc ny l cu to hi phc tp, kch thc hi
ln v cn nhiu chi tit, ngi ra cc ch tc thp, khng ng u ca
b iu tc cng tng i ln.
2.8. B t ng iu chnh gc phun sm

Hnh. 2. 42. Cu to ca b t ng iu chnh gc phun sm
1. mm th ng, 2. qu t, 3. ming chm, 4. l xo, 5. v trong, 6. v ngoi
7. mm ch ng, 8. trc qu t, 9. vt gii hn. 10. ng then.
Cng nh nh la sm t ng trn ng c xng. Trn ng c diesel khi
tc cng cao, gc phun du phi cng sm nhin liu thi gian ha trn t
bc chy pht ra cng sut ln nht.
Do trn hu ht ng c c phm vi thay i s vng quay ln u c trang
b b phun du sm t ng. i vi bm cao p cm vic nh lng nhin liu
ty thuc v tr ln vt xo piston i vi l du vo v ra xylanh. i vi piston
vt xo pha trn th im khi phun thay i v kt thc phun c nh. i vi
- 64 -

piston vt xo pha trn ln di th im khi phun v kt thc phun u thay i.
V vy i vi loi piston vt c trn ln di khng cn trang b b t ng v bn
thn n thc hin vic phun du sm t ng. i vi piston vt xo pha di
th im khi phun c nh v kt thc phun thay i. thng thng, bm cao p
cm u c vt rnh xo pha di. Nn phi trang b b phun sm du sm t
ng. a s bm cao p cm ngi ta trang b b phun du smt ng kiu ly
tm. in hnh loi ny l b phun sm t ng ca hng Bosh.
B phn gm: mt mn ni th ng c bt vo ct bm cao p nh then
hoa v ai c gi.
Mt mn ni ch ng c khp ni nhn truyn ng t ng c. Chuyn
ng quay ca mn ch ng truyn qua mn th ng qua hai qu t.
Trn mn ni th ng c p hai trc thng gc vi mn, hai qu t quay trn
hai trc ny. u li cn li ca qu t t vo cht ca mn ch ng. Hai qu t
c km va nhau nh hai l xo, u l xo ta vo trc, u cn li t vo cht
mm ch ng. Mt ming chm nm trn l xo tng lc l xo theo nh mc.
Hai vt c nh nm mm ch ng c nhim v gii hn tm duy chuyn ca hai
qu t.
Tt c cc chi tit trn c che kn bng v ngoi vn vo b mt c ren ca
mm th ng. Cc vng m kn cao su bo m kn gia chng. Nh vy m bn
trong b phun sm cha du bi trn.
Khi ng c lm vic, nu vn tc tc tng, di tc ng ca lc ly tm hai
qu t vn ra do mm th ng quay, i vi mm ch ng theo cho chuyn ng
ca ct bm do lm tng gc phun sm nhin liu. Khi tc gim lc ly tm
yu hai qu t xp li v l xo quay mm th ng cng vi ct bm i vi nn
ch ng v pha chiu quay ngc li. Do gim g phun sm nhin liu.
2.9. Cc b phn in t
2.9.1. ECU (B iu khin in t)
V mt iu khin in t, vai tr ca ECU l xc nh lng phun nhin liu,
nh thi im phun nhin liu v lng khng kh np vo ph hp vi cc iu
kin li xe, da trn cc tn hin nhn c t cc cm bin v cng tc khc nhau.
- 65 -

Ngoi ra, ECU chuyn cc tn hiu vn hnh cc b chp hnh. i vi h thng
EFI-diesel thng thng v h thng EFI-diesel ng phn phi.

Hnh.2.43. B iu khin in t (ECU)
Chc nng c iu khin bi ECU
a. Xc nh lng phun
ECU thc hin ba chc nng sau y xc nh lng phun:
1. Tnh ton lng phun c bn
2. Tnh ton lng phun ti a
3. So snh lng phun c bn v lng phun ti a
b. Xc nh thi im phun mong mun
Thi im phun mong mun c xc nh bng cch tnh thi im phun c
bn thng qua tc ng c v gc m bn p ga v bng cch thm gi tr iu
chnh trn c s nhit nc, p sut khng kh np v nhit khng kh np
vo.
Cc b phn ca ECU
ECU c t trong mt v kim loi gii nhit tt, n c t ni t b
nh hng bi nhit .
Cc linh kin in t ca ECU c sp xp trong mt mch chnh .V dng
IC v linh kin t hp nn ECU rt gn. S t hp cc chc nng trong IC (b to
xung, b gia ng a hi iu khin vic chia tng s) gip ECU t tin cy cao.
Mt u chm a chu dng ni ECU vi cc h thng trn xe v cc cm bin
- 66 -

* Cu trc ca ECU
B phn chnh ca ECU l my tnh. B phn ch yu ca my tnh l b vi
s l hay cn gi l cc CPU (control procesing unit). CPU la chn cc lnh v s
l d liu. B nh ROM v RAM cha cc chng trnh, d liu, cng vo, ra, iu
khin nhanh s liu t cc cm bin v chuyn d liu s l n cc c cu thc
hin.

Hnh 2.44. S cu trc CPU.
2.9.2. Cc cm bin

Bng 2.45. Bng tm tc chc nng mt s cm bin
Cm bin v tr trc khuu
Cm bin v tr trc cam
Cm bin p sut tng p tuabin
Cm bin nhit nc
Cm bin v tr trc khuu
Cm bin tc
Cm bin nhin kh np
Cm bin nhit kh np
Cm bin nhit nhin liu
Cm bin lu lng kh np
ECU EDU
- 67 -

Cc cm bin Chc nng
Cm bin v tr bn p ga
Pht hin gc m bn p ga v ch khng
ti.
Cm bin nhit khng kh np Pht hin nhit khng kh np.
Cm bin p sut tng p tuabin Pht hin p sut ca ng ng np.
Cm bin nhit nc Pht hin nhit nc.
Cm bin v tr trc khuu Pht hin v tr tham kho gc ca trc khuu.
Cm bin tc
c lp trn cam rto ca bm, cm bin ny
pht hin tc ng c v gc cam ca bm.
2.9.3. Vi phun in t
Cc tn hin t ECU c khuch i bi EDU vn hnh vi phun. in p
cao c s dng c bit khi van c m m vi phun.
Lng phun v thi im phun c iu khin bng cch iu chnh thi
im ng v m vi phun.
Hot ng ca vi phun

Hnh 2.46. Hot ng ca vi phun iu kin in
1. cam; 2. piston; 3. l xo; 4. khoang cao p; 5. van in t m; 6. ng nhin liu
vo; 7. cun dy solenoid; 8. vn in t ng; 9. kim phun; 10. cng ni.
- 68 -

a. Trc khi hot ng vi phun. Nhin liu c np t ng phn phi r
nhnh vo khoang iu khin v y ca kim phun. giai on ny, kim phun b
y xung do p sut trong khoang iu khin v do l xo, v kim phun vn b
ng.
b. Khi van in t m. Khi in p kch hot c a vo bi ECU, EDU,
van in t s m v p sut trong khoang iu khin s gim xung.
c. Khi van in t ng. Khi in p kch hot do ECU-EDU a vo khng
cn th lc l x s lm cho van in t ng, v p sut trong khoang iu khin li
tng ln.
d. Khi kim phun ng. Do p sut trong khoang iu khin v lc l xo, kim
phun s h xung v ng vi phun kt thc phun.
2.9.4. Bugi xng my
Bugi xng my c chc nng t iu chnh nhit .
Trong bugi xng my c mt cun dy iu khin, dy c in tr tng khi
nhit tng.
in tr tng lm gim lng dng in trong dy nhit mc ni tip vi dy
iu khin.

Hnh.2.47. Bugi xng my Bosch c lp bc ta nhit bo v dy tim.
1. phn cch in; 2. thn bugi; 3. thanh dn 4. dy tim in tr
in tr tng lm gim ln dng in trong dy nhit mc ni tip vi dy
iu khin. Nh gim gi tr dng in, nhit ca bugi sy khng tng nhiu.
Nhit ca bugi sy tng xp x 900C (1,472 F).
- 69 -

CHNG 3
C S L THUYT V C IM, NGUYN L LM VIC, QUY
TRNH THO LP, KIM TRA, IU CHNH, SA CHA H THNG
KHI NG IN NG C
3.1. C s l thuyt ca h thng khi ng in
3.1.1. Nguyn l hot ng chung ca my khi ng in
Khi ng l qu trnh chuyn my t trng thi ng yn sang trng thi lm
vic. Mun t lm vic, my phi thc hin c mt chu trnh lm vic trn vn,
v cng do chu trnh y sinh ra phi cung cp nng lng my c th thc
hin c mt chu trnh tip theo. Nh vy, cn cung cp nng lng ban u
my c th hot ng c, sao cho s t chy nhin liu c th thc hin c
mt chu trnh v cng sinh ra phi thc hin c chu trnh sau.
Tt c cc my khi ng ca c cu to gn ging nh mt my pht in
mt chiu tu tng loi m my khi ng c nhng c tnh v kt cu khc nhau,
song chng c 3 b phn chnh sau:
- ng c in mt chiu
- Khp truyn ng
- C cu iu khin

Hnh.1.1: S nguyn l kt cu v hot ng ca mt ng c in n gin
a- ng c in n gin.
b- vng dy c in chy qua b y trong t trng hai cc ca nam chm.
Dng in qua cun dy s to t trng quanh dy. Chiu ca cc ng
sc bc quanh dy c xc nh theo nguyn tc bn tay phi (hnh.1.2), ngn ci
- 70 -

ch theo chiu dng in chy cc ngn kia s ch theo chiu cc ng sc bc
quanh dy.
Khi t on dy c in ang lu thng vo trong vng t trng ca hai
cc nam chm s c mt lc tc ng ln hai on dy. c tnh ny c gii thch
nh sau.
Pha di on dy, cc ng sc ca nam chm ngc chiu vi ng
sc ca on dy, pha trn th cng chiu nhau lm cho cc ng sc chnh ca
nam chm b un xon vo pha trn dy (hnh 1.1). Cc ng sc ca nam chm
lun mun i thng theo hng ngn nht ln phi y dy xung tc ng mt lc
ln dy.
Hnh 1.1 trnh by mt ng c in n gin ch c mt vng dy trn rto
ni tip vi hai cun cm in, khi ng mch cng tc, in cquy chy vo chi
than v vng thau bn phi n vng dy rto qua vng thau v than bn tri, in
chy tip qua hai cun cm v cui cng tr li cquy.

Hnh.1.2. Xc nh chiu t trng bc quanh cun dy theo quy tc bn tay phi.
Trong hnh v my khi ng n gin, hai khi cc nam bc i din nhau,
t trng ca cc khi cc b un xon trn v di hai nhnh rto v c dng in
chy qua hai nhnh dy theo chiu ngc nhau. Lc tc ng lm vng dy chy
gia hai khi cc, nhng ch quay 90
o
n v tr ng thng th ng yn v n
khng cn ct ng sc ca t trng chnh. Mun rto tip tc quay ngi ta
qun nhiu vng dy nh th dc quanh rto.
Cng in chy vo rto v cc cun cm cng ln, sc tc ng quay
rto cng ln. C th tng sc mnh t trng chnh ca hai cun cm bng cch

- 71 -

tng s vng qun quanh cc khi cc. My khi ng thng c qun ni tip
sao cho in chy vo cc cun cm trc ri qua cc vng dy rto ra than m v
mt.
3.1.2. Chc nng nhim v
Nhim v: Quay trc khuu ng c t ti tc nht nh t ng
c ca c th lm vic t lp c. Khi ng c hot ng th th h thng khi
ng s thi khng lm vic na v c ngh trong sut qu trnh cn n my.
3.1.3. Yu cu k thut
Kt cu gn nh nhng chc chn. C s lm vic n nh v tin cy cao
Lc ko ti sinh ra trn trc ca my phi bo m ln, tc quay cng
phi t ti phm vi lm cho trc khuu c tc quay nht nh.
Khi ng c lm vic, phi ct c c s truyn ng t my khi
ng ti trc khuu.
C thit b iu khin (nt bm hoc kho) thun tin cho ngi s dng.
Cng sut ti thiu ca ng c in khi ng P
K
(Watt) :


Trong :
n
min
: = (50 - 100) v/ph i vi ng c xng
n
min
: = (100 200) v/ph i vi ng c diesel
M
C
: = Mment cn khi ng ca ng c .
M
C
ph thuc loi ng c, s lng v dung tch cng tc ca xylanh ng c
Cng sut khi ng ng c P
K
cn c xc nh theo cng sut nh
mc Nm (kW) ca ng c theo cng thc kinh nghim :
ng c xng P
K
= (0,016 0,027) Nm

ng c diesel P
K
= (0,045 0,1 ) Nm


P
K
=
M
C
.H.n
min

30
(W)
- 72 -

ng c Diesel c t s nn cao hn ng c xng v vy mun cho nhin
liu t chy c th ng c Diesel c lc hay m men ln hn quay trc khuu
ng c.
Trong mt s ng c gim p sut lc u ca ha kh hoc khng kh
nn khi khi ng, dng c cu gim p ni thng xy lanh vi kh tri.
3.1.4. Phn loi
3.1.4.1. Da theo nguyn l truyn ng
- Truyn ng qun tnh: Bnh rng truyn ng t ng vng ra theo qun
tnh n khp vi vnh rng bnh . Khi ng c n th bnh rng b ht v
ch c mt cch t ng.
- Truyn ng cng bc: Bnh rng truyn ng vo n khp vi vnh rng
bnh cng nh ra khi v tr n khp u chu s iu khin cng bc, loi ny
thng s dng kiu truyn ng mt chiu.
- Truyn ng tng hp: Bnh rng truyn ng vo n khp vi vnh rng
bnh chu s cng bc cn ra khi v tr n khp mt cch t ng.
3.1.4.2. Da theo c cu iu khin
- iu khin trc tip: Ngi iu khin trc tip phi tc ng vo mng
gi.
- iu khin gin tip: Ngi iu khin tc ng thng qua cng tc hoc
rle.

Hnh 1.3.Cc loi my khi
ng.
1. bnh rng ch ng
2. phn ng
3. bnh rng trung gian
3. bnh rng hnh tinh
4. nam chm vnh cu.

- 73 -

A. my khi ng loi thng: bnh rng ch ng v phn ng cng tc
.
B. My khi ng loi gim tc. L loi my c mt bnh rng trung gian
gia bnh rng ch ng v bnh rng b ng nhm lm gim chuyn ng ca
phn ng v truyn n n bnh rng ch ng.
C. My khi ng loi hnh tinh. L loi my khi ng c bnh rng hnh
tinh nhm lm gim chuyn ng ca phn ng. N gn v nh hn my khi
ng loi gim tc.
D. My khi ng loi hnh tinh mt thanh dn. Cc nam chm vnh
cu c s dng trong cun dy phn cm, cun dy phn ng c ch to
gn hn. Kt qu rt ngn chiu di tng th.
3.1.4.3. My khi ng loi gim tc
a. Nguyn l lm vic
<1> Ko (Ht vo)
Khi bt kho in ln v tr START, dng in ca c qui i vo cun gi v
cun ko. Sau dng in i t cun ko ti phn ng qua cun cm lm quay
phn ng vi tc thp. Vic to ra lc in t trong cc cun gi v cun ko s
lm t ho cc li cc v do vy pttng ca cng tc t b ko vovo li cc ca
nam chm in. Nh s ko ny m bnh rng dn ng khi ng b y ra v n
khp vi vnh rng bnh ng thi a tip xc s bt cng tc chnh ln.


Hnh.1.4. S dng in trong mch bc ko vo

cquy
Cun gi
Kha in
Tip mt Cun cm
Cun ko
Cun dy phn ng
Tip mt

- 74 -

duy tr in p kch hot cng tc t, mt s xe c rle khi ng t gia kho
in v cng tc t.
<2> Gi
Khi cng tc chnh c bt ln, th khng c dng in chy qua cun gi, cun
cm v cun ng nhn trc tip dng in t c qui. Cun dy phn ng sau bt
u quay vi vn tc cao v ng c c khi ng. thi im ny pttng c
gi nguyn ti v tr ch nh lc in t ca cun gi v khng c lc in t chy
qua cun ht.

Hnh.1.5. S dng in chy trong mch bc "gi".
<3> Nh hi v

Hnh.1.5. S dng in chy trong mch bc nh v.
Khi kho in c xoay t v tr START sang v tr ON, dng in i t pha cng
tc chnh ti cun gi qua cun ko. thi im ny v lc in t c to ra bi
cun ko v cun gi trit tiu ln nhau nn khng gi c pttng. Do pttng

cquy
Cun cm
Cun dy phn ng
Tip mt
a tip xc
Cun gi
Kha in
Tip mt


Cun cm
Cun dy phn ng
Tip mt
Cun gi

Cun ko
Tip mt
cquy
a tip xc

- 75 -

b ko li nh l xo hi v v cng tc chnh b ngt lm cho my khi ng dng
li.
b. Ly hp my khi ng

Hnh.1.6. Ly hp my khi ng loi gim tc
Nguyn l lm vic
Khi ng c quay khi ng. Khi bnh rng li hp (bn ngoi) quay nhanh
hn trc then (bn trong) th con ln li hp b y vo ch hp ca rnh v do lc
quay ca bnh rng li hp c truyn ti trc then.
Sau khi khi ng ng c. Khi trc then (bn trong) quay nhanh hn bnh
rng li hp (bn ngoi), th con ln li hp b y ra ch rng ca rnh lm cho bnh
rng li hp quay khng ti.
3.1.4.4. My khi ng truyn ng cng bc, iu khin gin tip
Cu to khp truyn ng gm ng ch ng 1 c hn t 3 chi tit li, pha
u nh ca ng 1 c rnh then hoa n khp vi cc then hoa trn trc ca rto,
pha u to ca ng (theo mt ct AB) c x thnh cc rnh khng u ( bn
rnh) v c khoan l t mt bn t l xo v cc chp l xo 2, vnh b ng 4
lin vi bnh rng ca khp truyn ng v bn trong c lp bc ng 8 cho
bnh rng c th ta ln trc ca rto v quay trn trn trc. ng ch ng v vnh
b ng 4 ri nhau v c lp h vo nhau nh bao thp mng 5, m hai na 6 v
bn bi 3 cng cm l xo v cc chp l xo 2. Cc vin bi 3 nm t do trong cc
rnh gia ng ch ng v vnh b ng. Trn mt ngoi ca ng nh phn ch
ng c lp l xo 9, khp gi 10 gm 2 na v hm bng vng hm 11.
- 76 -


Hnh.1.7. Khp truyn ng
1. ng ch ng hn ghp; 2. l xo v cc chp; 3. bi a.
4. vnh b ng v bnh rng. 5. bao thp; 6. m hai na.7,8. bc ng;
9. l xo y; 10. khp gi;11.vng hm.
Vi kt cu nh vy nu ta gi cht bnh rng v vnh 4 li ri quay ng ch
ng theo chiu quay nh trn hnh v ( tc l lc bnh rng ca khp mc vi
bnh v my khi ng bt u quay lc bt u khi ng) th vin bi s ln
trn mt ng 4 ri b kt vo ch nng hn gia 1 v 4, gn cng hai phn ch ng
v b ng li vi nhau. Mun quay ng 1 na phi thng lc cn ca bnh rng, v
c khp truyn ng lc quay nh mt khp lin. Nu ng ch ng quay vi
mt tc no , cn vnh b ng quay vi mt tc ln hn ( ng vi trng
hp my n nhng khp truyn ng cha c tch khi bnh rng ca bnh
) th cc vin bi s b ht ra khi v tr b kt v pha l xo v cc chp. y cc
vin bi khng th b kt c nn chng nm t do trong cc rnh, v m bo cho
ng ch ng vn quay theo tc ca mnh v vnh b ng quay vi tc ring,
khng ph thuc vo nhau.
Rnh then ca ng ch ng c th l rnh xon nh hnh 1.7 to iu kin
cho bnh rng ca khp n khp vi bnh rng ca bnh mt cch d dng hn.
C cu iu khin ca my khi ng gm hp tip im, rle gi khp v
mng gi 6.
- 77 -


Hnh.1.8. My khi ng in CT-21.
1. c ng; 2. l ng tip in; 3. thanh y a ng; 4. l xo tr v; 5. li thp
6. nng gt; 7. vt iu chnh; 8. bnh rng; 9. phn ch yu ca khp truyn ng
10. l xo y; 11. l xo gim chn; 12. ng thp t; 13. cc cun dy ca rle gi
khp; 14. a n; 15. cht quay.
Hp tip im gm cc chi tit ch yu l: Hai c ng 1 phn nh ra ngoi l
ch ni u dy cp t cquy ti v thanh ng ni t hp tip im xung phn
ng c in, cn phn nm trong hp th phng v l mt tip in, a ng 14
c cch in trn thanh 3 cn thanh 3 li c cht vo li thp ca rle gi
khp.
Rle gi khp gm ng thp 12, phn cui ng thp 12 c tng cng bng
mt khi thp t c l cho cn 3 xuyn qua. Trn li thp 12 c qun hai cun
dy 13 vi ng knh v s vng dy khc nhau, c gi l cun ht W
h
v cun
gi W
g
. Ngoi cng l v thp bo v v trn c hn bt rle trn my khi
ng. Li thp 5 thng qua vt iu chnh v thanh ging c mc vi mng gi 6.
Mng gi 6 c th quay t do quanh cht 15 phn np my khi ng v phn
cng cua ca n mc vo khp gi ca khp truyn ng. L xo 4 ca rle gi khp
lun lun c xu hng y li thp 5 ra khi ng 12, ng thi cng l y khp
- 78 -

truyn ng v v tr ban u. V tr ny c iu chnh nh vt iu chnh 7 tc
ng ln mng gi 6.
Nguyn l hot ng ca my khi ng (kt hp gia hnh 1.7 v hnh 1.8).
Khi mun khi ng ng c th ngi vn hnh vn kho in v v tr CT (
khi ng), nh trn hnh 2.3, khi my pht in cha quay v in tr cun dy
phn ng nh nn dng in chy trong cun dy W
k
ca rle bo v khi ng
theo mch: (+) cquy c ng 1 (A) u AM u CT ca kho in
u K(*) ca cun W
k
u K(.) ca cun W
k
F
A
(+)mF (-)mF mt
(- ) cquy. Dng in trong cun W
k
s t ho li thp ca rle bo v khi ng
v lm cho tip im KK ca n ng li (y l tip im m). Khi KK ng,
trong cc cun dy rle gi khp c dng in chy theo mch: (+) cquy 1
u 5 khung t v cn tip im ca rle bo v khi ng KK u c
im ni 4 t y dng in chia lm hai nhnh: mt nhnh qua cun W
g
ri v
mt v cc m ca cquy, nhnh hai W
h
im ni 5 c ng 3 cun kch
thch W
kt
v rto ca my khi ng mt (-) cquy ( dng in chy trong W
h

khong 30-40A, dng trong W
g
khong 3-4A). Dng in trong cc cun dy s t
ho ng thp v li thp rt mnh, nn li thp b ht su vo trong ng thp. Trong
khi chuyn ng nh vy li thp s nn l xo 4 li (hnh 1.7) ko cho nng gt 6
quay quanh cht 15 (hnh 1.7) v phn cng cua ca nng gi 6 s y khp truyn
ng chy trn trc my khi ng v pha bnh , ng thi cn 3 c cht trn
li thp cng y a ng v cc c ng (xu hng ng tip im). Khi bnh
rng ca khp truyn ng n khp an ton vi bnh rng ca bnh th tip
im chnh (gm hai c ng 1,3 v a ng) cng c ng li. Lc ny s c
dng rt ln khong (200-800A) chy qua tip im theo mch: (+) cquy c 1
a ng c 3 v cun W
k
v rto ca my khi ng mt (-) cquy:
Trong khi cun W
h
b ni tt (c gii thch nh sau).
Dng in ln qua my khi ng s bin thnh mmen c hc ln, truyn
qua khp truyn ng qua bnh , lm cho trc khuu ng c chy, to iu kin
cho ng c n my nu cc iu kin khc nh l nhin liu, nh lavv bo
m. Khi ng c bt u lm vic t lp, s vng quay ca n tng vt ln v
- 79 -

my pht in bt u lm vic np cho cquy v cung cp cho ph ti. Dng
in ca my pht lc ny s ngc vi dng in trong cun W
k
ban u v trong
giai on giao thi (giai on my va mi n, my pht in mi bt u lm
vic, cn my khi ng cha c tt) s trit tiu nhau, lm cho lc t ho ca
rle bo v khi ng khng gi tip im KK ng na th tip im KK m
ra di tc dng ca lc l xo. Khi KK m ra, dng in trong cun W
h
li bt u
xut hin v ngc vi chiu ban u ( tip im chnh cha kp m ra, cun W
h

c ni ni tip vi cun W
g
), cn d in trong cun W
g
vn nh c. Lc t ho
ca chng ngc nhau, lm tng lc t ho gim, v di tc dng ca l xo 4 li
thp c tr v v tr ban u v tch a ng ra khi vt ng hp tip im
ngt mch khi ng.

Hnh.1.9. S u dy ca h thng khi ng in iu khin gin tip.
Nh vy nh c rle bo v khi ng m my khi ng tt t ng khi ng
c cn khi ng n an ton, mc d ngi vn hnh vn cn vn kho in v
v tr khi ng (c th do ngi vn hnh phn ng chm, cha kp tt). iu
m bo an ton my khi ng cng nh khp truyn ng v cng hon ton ph
hp vi yu cu ra. Ngoi ra rle bo v khi ng cn lm nhim v kho
gi khng cho khi ng khi xe ang chy. C th khi ng c my ko ang lm
vic s vng quay nht nh no m tip im ca RLDN trong b CD
ng th cun W
k
ca rle bo v khi ng s b ni tt khi ta vn kho in v v
tr khi ng (v tr CT) nn vic khi ng khng th thc hin c.
- 80 -

Trng hp khi rng ca bnh rng n khp truyn ng b trng vo rng
ca vnh rng bnh ( hin tng chng rng ) th l xo 10 (hnh 1.7) cng nh l
xo 9 (hnh 1.2) s b nng gi nn li v khi b nn chng s to ra mt mmen xon
lm cho c khp truyn ng quay i mt cht, vt qua khi v tr chng rng
n khp d dng. Ngoi ra cc l xo ny cn gim va p khi khp truyn ng vo
n khp vi bnh cng nh khi b ht tr v tr ban u. Trong s (hnh 1.7)
rnh then hoa ng ch ng ca khp truyn ng c lm xon khi vo n
khp vi bnh khp truyn ng va chuyn ng tnh tin va chuyn ng
quay chm, V vy m vn t la vo n khp vi bnh cng tt hn.
S d trong rle gi khp c hai cun dy W
h
v W
g
v v tr ban u, li
thp ca rle cn nm h pha ngoi ca ng thp 12 (hnh 1.3), tc l u trong
ca li thp nm cch xa mt y ca ng thp t, cho nn ht c li thp vo cc
cun y phi sinh ra mt lc t ho rt ln. Lc ny ch yu do cun W
h
c dng
in kh ln sinh ra, cn cun W
g
ch ph km thm. Song khi li thp b ht su
vo trong lng ng thp t (ng vi v tr n khp an ton v tip im chnh
ng) th ch cn mt lc t ho tng i nh ca cun W
g
cng gi cho li
thp nm v tr ny, nn cun W
h
tr nn b tha, n b ni tt gim cng sut
cho n. Cun W
h
ni nh vy n cn c tc dng khc l khi cha b ni tt dng
in chy qua n xung ng c in s lm cho rto ca my khi ng quay lc
lc mt cht. Nh vy khp truyn ng s d la vo n khp vi vnh rng ca
bnh .
3.1.5. u im nhc im v phm vi ng dng
3.1.5.1. u im
Nh gn tin dng, tuy nng lng in ca c quy c gim nhng c my
pht np li cho c quy trong qu trnh hot ng.
3.1.5.2. Nhc im
Phi dng c quy, thi gian khi ng ngn dng lng in nh v trng
lng ln, nhit thp th in dung cng nh in p ca c quy gim nhiu.
Ngoi ra mun khi ng nhanh, yu cu ng c phi lm vic thng xuyn d
m bo cho c quy c in p khi ng.
- 81 -

3.1.5.3. Phm vi ng dng
Hin nay phng php khi dng bng ng c in c p dng rng ri
nht ng c xng v diesel c cng sut va v nh (di 1000HP) tuy c nhiu
b phn h hng nhng n cho php khi ng ng c nhiu ln, an ton v thit
b c lp gn trn ng c.
3.2. Cc b phn c bn ca mt h thng khi ng in
3.2.1. S ca mt h thng khi ng in

Hinh.2.1. S h thng khi ng in trn t.
1. bnh c quy; 2. cng tc khi ng; 3. solenoid (rle); 4. ng c khi ng.
3.2.1.1. My khi ng
My khi ng l mt ng c in mt chiu, cng sut khong 0,5 n 2,6
sc nga (0,4 - 2,0kw). My khi ng c th pht huy cng sut ln trong mt thi
gian rt ngn khi ng c. My khi ng cn c gi l ma r.
3.2.1.2. Bnh cquy
Bnh cquy cung cp in nng cho my khi ng hot ng, bnh cquy c
in dung thch ng vi mi h thng khi ng v lun c np y ti thiu
75% in dung.
3.2.1.3. Solenoid (Rle)
Dng solenoid (rle) ng ngt mch in trong my khi ng. N c
cu to n gin v gn nh, nu dng cng tc th phi ln v dng in cp cho
my khi ng l rt ln.
3.2.1.4. Cng tc khi ng
Cng tc my c cng dng iu khin hot ng ca my khi ng.
- 82 -

3.2.3. Mt s thit b b tr khi ng trong h thng khi ng
3.2.3.1. C cu i ni in
mt s mc d mng in chung ca n l 12V nhng ring my khi ng
li s dng ngun 24V. Trng hp ny trn ngi ta phi c hai bnh cquy 12V
v dng thm c cu i ni in, lc cn khi ng s u hai bnh cquy ni
tip vi nhau, ri khi khi ng xong li phi chuyn hai cquy thnh u song
song my pht in np cho chng, hoc dng chng thnh b ngun cung cp
cho ph ti khi my pht cha c kh nng cung cp in cho ti.
Thc t c cu i ni in chnh l r le t v ngi ta gi tn n l r le i
ni in p. Sau y s gii thiu ba loi r le thng dng.
a. R le BK - 30 (c s nguyn l nh hnh 2.2)

Hnh 2.2. S nguyn l R le i ni in BK -30
1. my khi ng; 2. cu ch bo v; 3. ng dn in n my pht.
Khi khi ng n nt K
k
, cun dy W
k
s c in, t trng do W
k
sinh ra
lm cho li thp ca n i xung nn tip im K
l
v K
2
m ra ngt mch ni song
song ca hai cquy. Sau tip imK
4
ng v cui cng l tip im K
3
cng
ng.
Khi K
4
ng, cc dng ca cquy A
q1
c ni vi cc m ca cquy A
qII

qua cu ng K
4
tc l hai cquy c u ni tip qua tip im chnh, lc
in p 24V c truyn theo ng:
- A
qll
- cu ch a - K
3
- PC - r le gi khp ca my khi ng.
- 83 -

Trong giai on ny ton b mng in khc ca vn l 12V do cquy A
ql

cung cp.
Th nt n khi ng K
k
ra, cun dy W
k
mt in, li thp v ton b cc
tip im li tr v v tr ban u, tc l mch u ni tip hai cquy b ct, my
khi ng ngng hot ng; ng thi lc ny mch u song song hai cquy li
c thit lp cung cp in cho ph ti, hoc nhn dng in np t my pht
a ti.
b) R le kiu BOSCH

Hnh.2.3. S nguyn l ca r le i ni in kiu BOSCH
1. bnh c quy; 2. ng dy n my pht; 3. my khi ng.
Loi rle ny c dng trn Skoda, Tatra, Praga...S nguyn l ca n nh
hnh 2.3.
Khi khi ng n nt K
k
, cun W
k
s c in lm cho li ca n b ht
xung pha di. n gnh s y tip im K
l
v K
2
m ra, tc l ct mch u
song song hai cquy. Tip tip im chnh K
3
ng thc hin vic u ni tip
hai bnh cquy. Sau cng l tip im K
2
K'
2
ng. Dng in c in p 24V c
truyn ti my khi ng theo ng:
-A
qll
- 30
a
- cu ch a - K
2
K'
2
50 - cun r le gi khp ca my khi ng.
Giai on khi ng ca , ton b mng in trn vn c ni vi im 30
hoc im 51 nn vn c cung cp in mc in p 12V do A
ql
a ti. Khi
- 84 -

ng xong, th nt K
k
ra, mch qua W
k
b ct nn li thp v cc tip im c
tr v v tr ban u, tc l mch u ni tip hai cquy b ct tr v trng thi
u song song.
c) R le i ni in p kiu 86322/IWL

Hnh.2.4. R le i ni in p kiu 86322/IWL
1. cquy; 2. my khi ng; 3. my pht; 4. cng tc ca cquy.
Loi r le ny c dng trn IFA - W50L v W50L/K ca c. S cu
trc ca n nh hnh 2.4.
Khi khi ng n nt K
k
cun dy W
k
c cung cp in t A
ql
nn li ca
n b ht xung, n gnh lm tip im K
l
, K
2
m ra ct mch u song song
gia hai cquy. Tip theo tip im chnh K
3
ng u ni tip hai cquy. Cui
cng tip im K
l
K'
l
ng a in p 24V ti r le gi khp ca my khi
ng. Lc ny ton b mng in trn vn c cp in p 12V t A
ql
a ra.
3.2.3.2. Bo v khi ng
Trn nhng hin i cn c trang b thm thit b bo v khng cho my
khi ng c th lm vic c trong khi ang chy hoc ng c ca n my.
Thit b bo v ny thc cht cng l mt r le t c s nguyn l nh hnh 2.5.
trng thi bnh thng tip im K
l
ng. Khi vn kha in n nc th
- 85 -

nht tc l ni u AM vi K
2
ca kha in, lc n bo s sng, do c dng
in i qua n nh sau:
- Aq - AM - K
2
- n - LK - a - K
l
- mt - -Aq.

Hnh 2.5. S h thng khi ng c rle bo v.
1. my pht in; 2. rle P1; 3. rle PC-24; 4. my khi ng.
khi ng ta vn kha in thm nc na, tc l ni u AM vi CT ca
kha in. Khi cun W
k
ca r le PC-24 c in theo mch.
- Aq - AM - CT - K - W
k
- K - LK - a - K
l
- -Aq.
R le PC-24 tc ng, tip im ca n ng v in cquy c dn t
im ni b ti u c (u ni chung ca hai cun dy trong r le gi khp ca my
khi ng) thc hin khi ng . Mt dng in phn nhnh t u K qua im
PC R n W
f
to nn lc phn t cn bng vi lc t ha ban u ca cun
Wc khi ng c cha lm vic t lp c.
Trong qu trnh khi ng, in p xoay chiu do my pht sinh ra mt phn
c a n b chnh lu v to nn dng mt chiu trong cun Wc. loi tr
kh nng tc ng sm ca r le P-1 lc t ha ca cun Wc lc ny c cn bng
bi lc phn t ca cun W
f
.
Nu ng c cha c th lm vic t lp th hiu lc t ha F
wc
- F
wf
xp x
bng khng v tip im K
l
vn ng, qu trnh khi ng vn tip tc.
- 86 -

Khi ng c bt u lm vic t lp c th in p ca my pht cng tng
ln, ti lc in p hiu dng gia 2 pha ca my pht t c (9 10) V th lc t
ha ca cun dy ln lm cho K
l
m ra, mch n b ct nn n tt bo hiu cho
bit my pht in lm vic bnh thng. Mch in ca rle PC-24 khi cng
b ct, n s tc ng lm tt my khi ng. Sau y mun khi ng tip cng
khng c v tip im K
l
m nn r le PC-24 khng sao hot ng c.
Trn s ta thy trong r le PB-1 c b phn chnh lu chnh lu dng
xoay chiu t 2 pha ca my pht, cung cp cho cun dy t ha chnh Wc. in
tr R mc ni tip vi cun t ha ph W
f
hn ch dng in trong cun W
f
.
Cun W
f
c lc t ha ngc chiu vi lc t ha ca cun Wc nhm lm cho r le
tc ng ng hoc m kt thc khot.
3.3. Kt cu v nguyn l hot ng ca h thng khi ng in in hnh
3.3.1. S h thng khi ng in hnh c trang b trn

Hnh.3.1. S khi h thng khi ng in.
1. cng tc khi ng, 2.bnh c quy ch-axt, 3.my khi ng
4.mch in, 5.ng c.
- 87 -

3.3.2. Cu to v nguyn l hot ng ca cquy ch-axt
3.3.2.1. nh ngha
cquy ch-axt l mt thit b in ho, dng bin i nng lng di
dng in nng thnh ho nng (khi np) v ngc li bin ho nng thnh in
nng (khi phng)
3.3.2.2. Cng dng
cquy ch-axt dng cung cp nng lng in cho cc ph ti khi ng
c khng lm vic hoc cung cp in cho motor khi ng v h thng nh la
khi ang khi ng ng c.
3.3.2.3. Cu to

Hnh 3.2. Cu to bnh c quy ch axt.
1. cc m; 2. nt thng hi; 3. mt kim tra; 4. cc dng; 5. dung dch
6. ngn cqui; 7. bn cc. 8. np; 9. tm cch; 10. tm cc dng
11. tm cc m; 12. khung li; 13. thanh ni.
1. Cc m. Mt b phn ca cquy ngn cp m.
2. Nt thng hi. X kh trong qu trnh np, b xung dung dch
3. Mt kim tra. Kim tra trng thi np hay mc dch.
4. Cc dng. Mt b phn ca c quy coa ngn cp dng
5. Dung dch. Phn ng vi cc bn cc np hot phng.
6. Ngn c quy. Mi ngn pht ra dng in 2,1 V.
7. Bn cc. Bao gm cc bn cc m v bn cc dng.
Vic kim tra cquy bao gm kim tra mc dung dch v nng dung dch.
Khi lm vic vi cquy phi lu cc im sau:
- 88 -

- Trnh cho cquy tip xc vi la khi np do kh hydro bay ra.
- Trnh dung dch cquy, c axit sunphuaric, dnh ln ngi, qun o.
3.3.2.4. Nguyn l hot ng
Nguyn l np v phng in. Mt cquy np v phng nng lng in qua
phn ng ha hc vi dung dch in phn.
a. Lc phng in
Lc phng in ngha l lc bnh ang cung cp mt dng in cho b phn
tiu th, phn ng xy ra trong hc bnh c tm tt nh hnh 2.2.

Hnh.3.3. Phn ng ho hc trong bnh cquy
A. lc phng in; B. lc np in
Nng lng in c phng ra khi axit sunphuaric trong dung dch in phn
phn ng vi ch v tr thnh nc. Lc ny axit sunphuaric kt hp vi cc bn
cc m v dng v chuyn thnh sunfat ch.
cc dng phn ng xy ra nh sau:
PbO
2
+ 3H
+
+ HSO
4
-
+ 2e PbSO
4
+ 2H
2
O
cc m phn ng xy ra nh sau:
Pb + H
2
SO
4
PbSO
4
+ 2e + 2H
+

Qu trnh phng in lm cho lng nc tng ln nhng li lm gim lng
axt sulfuric, do nng in dch gim, cc bn cc tin dn n cng bn cht
l PbSO
4
lm cho th hiu gia chng gim dn.
Phn ng xy ra mnh hay yu, s lng cc hot cht tham gia nhiu hay t
tu thuc vo kh nng phn ly, khuych tn ca SO
4
2-
v H
+
. Do nng in
dch, xp ca cc bn cc (ht PbSO
4
to th bn cc t xp), in th v cng
- 89 -

dng in np l nhn t nh hng n kh nng phn ng mnh, yu, su, nng
cc bn cc.
b. Lc np in
Do axit sunphuaric c gii phng ra khi cc bn cc, cht in phn
chuyn thnh axit sunphuaric v nng cht in phn tng l n. Cc bn cc
dng chuyn thnh xit ch. Cc bn cc m chuyn thnh ch. Chiu ca dng
in np vo cquy ngc vi chiu lc n phng in. Trong qu trnh np in,
nc trong dung dch in phn c phn ra thnh hydro v xy.
cc dng phn ng xy ra nh sau:
PbSO
4
+ SO
4
+ 2H
2
O Pb
4+
O
2
+ 2H
2
SO
4
+ 2e
cc m phn ng xy ra nh sau:
2PbSO
4
+ 2H
+
+ 2 H
2
O + 4e 2Pb + 2H
2
SO
4

Lu : khi phn ng ha hc xy ra (in phn ca nc) trong dung dch
in phn khi np. Cc bn cc dng to xy, cc bn cc m to ra hydro. Do s
in phn ca nc, cht lng cht in phn s gim i, do cn phi thm
nc.
3.3.2.5. K hiu cquy

Hnh.3.4. K hiu cqui
1. dung lng c quy; 2. chiu rng v chiu cao; 3. chiu di; 4. v tr cc m.
* Theo tiu chun Vit Nam chng hn nh 3-OT-70-NT-TCVN:
3: S ngn hay s hc bnh.
OT: Bnh dng cho my ko.
- 90 -

70: Dung lng nh mc l 70 ampe gi.
NT: Tm ngn kp lm bng nha xp v bng thy tinh.
TCVN: Tiu chun Vit Nam.
Ngoi ra m ha nhn bit cquy cn c biu din nh trn hnh 3.4
3.3.2.6. Cc thng s c bn ca cquy
a. T trng ca dung dch in phn
T trng ca dung dch in phn l s ch mt ca cht in phn hay ni
cch khc l trng lng ca dung dch in phn so vi trng lng ca nc
nguyn cht c cng mt th tch. Trong , t trng ca nc nguyn cht c
xem bng 1 n v.(1/89)
T trng ca dung dch in phn c gi tr ty theo tng nh sn xut. Tuy
nhin, t trng ca dung dch in phn cc loi cquy ang c dng trn cc xe
du lch khi trng thi c np y vo khong 1,28 v khng bao gi vt qu
1,30.
Cc tr s in hnh ca t trng ny cc trng thi lm vic khc nhau ti
nhit 15,5
o
C nh sau:
- Khi np y hon ton: 1,27 1,29.
- Khi phng khong na dung lng : 1,19 1,21.
- Khi phng hon ton: 1,11 1,13.
Khi cquy lm vic lin tc mi trng m nhit ca khng kh ln hn
32
o
C th phi ly t trng thp hn v nhit cng cao th cc phn ng ho hc
xy ra cng mnh hn. Cc tr s in hnh khi cquy lm vic nhit cao:
- Khi np y hon ton: 1,21 1,23.
- Khi phng khong na dung lng : 1,13 1,15.
- Khi phng hon ton: 1,05 1,07.
T trng ca dung dch in phn lun bin i theo nhit , c khi nhit
tng ln 3
o
C th t trng gim i 0,002 v ngc li khi nhit gim i 3
o
C th t
trng cng tng ln 0,002.
Khi kim tra mt cquy np hon ton hoc khi chun li th t trng sau
khi kt thc qu trnh np ln u tin ca mt cquy mi nhit mi trng th
- 91 -

nghim ta da vo cc chun t trng ni trn. T trng o c phi qui v
nhit 15,5
o
C bng cch cng hoc tr i tng hoc gim t trng theo s gim
hay tng ca nhit mi trng so vi nhit chun.
o t trng ngi ta thng dng ng Bm:
Bng 2.1: Lin h gia t trng v Bm.
Bm T trng Bm T trng
1
o
5
0

8
0

12
0

14
0

16
o
18
0

20
0

1,007
1,036
1,060
1,091
1,108
1,125
1,143
1,161
26
o
28
0

30
0

34
0

36
0

38
o
40
0

41
0

1,221
1,244
1,263
1,268
1,308
1,322
1,357
1,383

Nhng ch khi pha ch dung dch in phn:
- Khng c dng axt c thnh phn tp cht cao (cc loi axt k thut
thng thng) v nc khng phi l nc ct, v dng nh vy s lm tng cng
qu trnh t phng in ca cquy, cc bn cc chng b sunfat ha, h hng
- Cc dng c pha ch phi bng thy tinh, s hoc cht do chu axt. Chng
phi sch, khng cha cc mui khong, tp cht
- m bo an ton trong khi pha ch, tuyt i khng c nc ct
vo axt c, m phi t t axt vo nc ct v dng que thy tinh khuy u.
b. Dung lng cquy
Dung lng ca cquy l tch s thi gian cn thit (tnh bng gi) cquy
phng in vi dng in phng (tnh bng ampe). Hay chnh l s lng in
m cquy y in c th cho khi phng in ti gii hn cho php (in th gim
xung di 1,7V) ti mt nhit nht nh.
n v ca dung lng l ampe gi (Ah), chnh l dung lng ca cquy
c th phng vi dng in cng 1A trong thi gian mt gi
- 92 -

Dng in phng cn c gi l tc phng, khi tng tc phng dung
lng ca cquy c th gim xung nn khi dng cquy cn phi bit tc phng
hay dng in phng cho php v thi gian phng ca cquy. Tc phng tiu
chun ca cquy trn cc khong t 10 n 20 gi.
Dung lng ca cquy ph thuc vo cc yu t sau
- S bn cc trong mt ngn bnh.
- B mt v b dy ca cc bn cc.
- Kch thc ca cc ngn to nn cquy c th l kch thc ca cc bn
cc.
- Dung tch, t trng v nhit dung dch in phn. Nu cho cho cquy
phng in vi cng khng i n in p phng in cui cng th dung
lng s cao hn khi nhit dung dch tng ln v ngc li. S d c c kt
qu khc nhau nh vy l do dung dch c th ho tan d dng hn khi nhit cao,
cho php nhiu cht hot tnh phn ng ho hc vi n. Ngoi ra, in tr ca dung
dch in phn gim v in tch c th chuyn ng d dng hn khi nhit cao
hn. Kt qu l in p cquy s tng ln.
- Cng dng in phng cng ln cng ln th dung lng cng gim bi
v khi cquy phng in vi dng cao, axt sulfuric khng c cung cp nhanh
n cc bn cc. Khi np, phng cng phn ng va phi nhng phn ng xy
ra trit , ngha l ton b s hot cht ca bn cc u tham gia th dung lng
mi ln.
c. in p nh mc ca mt ngn cquy
in p nh mc ca mt ngn l in p gia hai cc ca n khi mch
ngoi b h ngha l khi khng c s np hay phng in. Gi tr nh mc ca mt
ngn l 2 V v khng ph thuc vo kch thc ca cc bn cc. in p khi mch
h ny nm trong gii hn t (2 2,2 V) tu theo vic np trc .
d. in tr trong cquy
Do bn trong cquy lun tn ti mt in tr trong ca dung dch in phn
v ca cc bn cc nn n c tc dng nh mt vt cn gy st p gia cc cc ca
- 93 -

cquy. Do in p thc t do cquy to ra s lun nh hn so vi l thuyt. Ni
cch khc, in p thc t do cquy pht ra c th biu din bng cng thc sau:
V = E I.r
Trong :
E: in p l thuyt do cquy to ra.
I: Cng dng in trong mch.
r: in tr trong ca cquy.
I.r: St p gia cc cc cquy.
Nh vy in tr trong ca cquy lm cho in p pht ra gim khi dng
in chy qua n tng. iu ny c tm quan trng c bit i vi nhng mch
in c motor khi ng hay n pha v khi in p pht ra gim nn cng
sut pht ra cng gim theo. in tr trong ca cquy tng theo thi gian s dng
ca n.
3.3.3. Cu to v nguyn l hot ng ca my khi ng

Hnh 3.5. Cc b phn c bn ca my khi ng in
1. v ngo; 2. lp trc; 3. lp sau; 4. chi than; 5. khi cc; 6. cun cm;
7-rto; 8. khp ly hp mt chiu; 9. solenoid; 10. c
3.3.3.1. ng c in mt chiu
a. V v np
V l mt ng thp gia cng mt trong, c gn cc khi cc gi cc cun
dy in cm. Trn v c gn mt c thau cch in vi v dn in cquy vo.

- 94 -


Hnh 3.6. V ca my khi ng.
Trc rto ni pha c gp in gi ln bc thau ng cng trong np my
khi ng. Np cn l ni gn cc gi chi than v l xo. L xo n chi than
lun t vo c gp in ng p sut cn thit tip in cho my khi ng.
b. Rtor
Rto ca my khi ng c cu to bng cch p cht nhiu l thp k
thut dy t 0.5 1 mm trn trc to thnh li. Trn li c nhiu rnh dc qun
dy. Rto gi ln hai bc thau v quay gia cc khi cc vi khong cch t nht
gim bt hao mt t trng.

Hnh 3.7. Cu to ca ca rotor.
1. c gp; 2. cun dy; 3. cc l thp; 4. trc
Dy qun trong rto my khi ng l cc thanh ng tit din dt ch nht.
Mi rnh c hai dy qun v c qun sng, hai nhanh ca vng dy c t
- 95 -

cch nhau 90
0
. Hai u mi khung dy hn vo hai phin ng cch nhau 90
0
, sau
khi qun song mi phin ng c gp in c hai cun dy hn vo.

b. Stator

Hnh .3.9. Cu to ca stator.
1-v; 2. cun cm; 3. khi cc.
H

n
h
3
.8
.

S

u
d

y
c

a
r

t
o
.

1
.
c

c
p
h
i

n
g

c

p
;

2
.
c

c
r

n
h
c

a
r

t
o
;


3
.
d

y
q
u

n
.

- 96 -


Hnh 3.10.a. S cu to ca cun cm.
1. u ni vi dng t c quy; 2. ni vi chi than dng.
Cc cun dy cm in c nhim v to t trng chnh cho cc khi cc,
qun bng dy dt tit din ln quanh cc khi cc t 4-10 vng. Dy phi ln v
mi ln hot ng ma r tiu th trn 200 ampe. Cc cun k nhau c cun
ngc chiu tun t to cc bc nam khc tn.

Hnh 3.10.b. S u dy ca cun cm
1. cun cm; 2. vu cc; 3. rto; 4. chi than
V c nhim v lm cu ni lin lc mch t gia cc khi cc. Cc cun
cm c u ni tip vi rto, cun u lin lc vi c cch in ni v, cun
cui ni vi cc chi than dng.
c. Chi than
Chi than my khi ng c lm bng bt than v bt ng hoc thic,
ng vi graphit, c p c thnh khi di p sut cao. Mi chi than dnh lin
vi dy ni in. My khi ng thng c 4 chi than, 2 chi than m v hai chi
than dng.
- 97 -


Hnh.3.11. Cu to ca chi than.
1. chi than dng; 2. chi than m; 3. l xo; 4. tm cch in
3.3.3.2. Cu to v nguyn tc hot ng ca solenoid

Hnh.3.12. Cu to solenoid.
1. li thp; 2. l xo hi v; 3. thn solenoid; 4. a tip in,
5-c tip in; 6. phn ui.

Hnh.3.13. S u dy solenoid.

- 98 -

Hai cun gi v ht c qun quanh li thp. Cun dy ko ln hn cun dy
gi, dng in chy trong cun dy ko khong 30-40 A cn dng chy trong cun
gi khong 3-4 A.
Cun ko c qun ni tip gia cquy v my khi ng, cun gi c ni
r gia cquy v mt. u li thp c dnh a tip in i din vi hai cc bt dy
lin lc cquy v my khi ng, u kia ca li thp t c ni di iu khin
cn gt ci v tch khp truyn ng vi vnh rng bnh .
Khi n nt khi ng, in cquy chy qua cun gi v mt trc tip, ng
thi cng chy qua cun ko v mt trong my khi ng. C hai cun cng to t
trng mnh ht li thp qua pha phi p a tip in vo hai cc bt dy, in
cquy s truyn qua a tip in cho my khi ng quay. Khi a tip in p
vo hai cc bt dy th cun ko b ni tt dng in khng chy qua n na, lc
ny lc gi li thp t ch do lc t ho ca cun gi. Khi bung nt bm th
cun gi cng mt t trng khng cn lc gi li thp na nn li thp v a tip
in tr v v tr c nh lc ca l xo, my khi ng ngng lm vic.
Cng dng ca cun ko l to lc t trng mnh vo lc u khi m li
thp nm cch xa mt ng ca li thp t, cho nn mun ht c li thp vo cc
cun dy phi sinh ra mt lc t ho rt ln, lc ny ch yu do cun ko sinh ra
cn cun gi ch ph thm thi. Song khi li thp b ht su vo trong (ng vi
v tr n khp an ton v tip im ng song) th ch cn mt lc t ho tng
i nh cng li thp nm v tr ny, nn cun ko tr ln b tha V vy n b
ni tt gim cng sut tiu tn cho n.
3.3.3.3. Cu to v nguyn tc hot ng ca khp ly hp mt chiu
Khp truyn ng gm ng ch ng 1 c hn t 3 chi tit li, pha u nh
ca ng 1 c rnh then hoa n khp vi cc then hoa trn trc ca rto, pha u
to ca ng (theo mt ct AB ) c x thnh cc rnh khng u (bn rnh) v c
khoan l t pha mt bn l xo v cc cc chp l xo 2, vnh b ng 4 lin vi
bnh rng ca khp truyn ng v bn trong c lp bc ng 8 cho cc bnh
rng c th ta ln trc ca rto v quay trn trn trc. ng ch ng v vnh b
ng 4 ri nhau v c lp h vo nhau nh bao thp mng 5.m hai na 6 v 4
- 99 -

bi cng cm l xo v cc chp l xo 2. Cc vin bi 3 nm t do trong cc rnh gia
ng ch ng v vnh b ng. Trn mt ngoi ca ng nh phn ch ng c lp l
xo 9, khp gi 10 gm hi na v vng hm 11.

Hnh 3.14. Khp ly hp mt chiu.
1. bao ngoi; 2.bnh rng; 3. bi ln; 4. vnh ch ng.
5. l xo trong vnh ch ng; 6. l xo; 7. b phn vnh t; 8. vnh chn.

Hnh 3.15. S kt cu ca khp truyn ng.
1. ng ch ng hn ghp; 2. l xo v cc chp; 3. bi a;
4. vnh b ng v bnh rng; 5. bao thp; 6. m hai na; 7, 8. bc ng.
9. l xo y; 10. khp gi; 11.vng hm.
- 100 -

Vi kt cu nh vy nu ta gi cht bnh rng v vnh 4 li ri quay ng ch
ng theo chiu quay nh trn hnh v (tc la ng vi lc bnh rng ca khp
mc vi bnh v my khi ng bt u quay-lc bt u khi ng) th vin bi
s ln trn mt ca ng 4 ri b kt vo ch nng hn gia 1 v 4, gn cng hai
phn ch ng v b ng li vi nhau. Mun quay ng 1 na phi thng lc cn
bnh rng v c khp truyn ng lc quay nh mt khi lin. Nu ng ch ng
quay vi mt tc no , cn vnh b ng quay vi mt tc ln hn (ng vi
trng hp khi my n nhng khp truyn ng cha c tch khi rng ca
bnh ) th cc vin bi s b ht ra khi v tr kt v pha l xo v cc chp l xo.
y cc vin bi khng th b kt nn chng nm t do trong khong rnh, m bo
cho ng ch ng vn quay vi tc ca mnh v vnh b ng quay vi tc
ring, khng ph thuc nhau.
3.3.4. Nguyn l hot ng ca h thng

Hnh 3.16. S u dy h thng khi ng in trn .
1. solenoid; 2. cun dy ko; 3. cun dy gi; 4. cng cua; 5. vnh rng bnh .
6. ly hp mt chiu ca khp truyn ng; 7. my khi ng. 8. cng tc my;
9. bnh cquy ch-axt; 10. cht quay; 11.l xo hi v.
Khi bt kho khi ng 8 v v tr khi ng, dng in t cc (+) c
ng b kho in 8 a, ti y dng in chia lm 2 nhnh. Nhnh th nht qua
- 101 -

cun gi 3 ra mt v cc m ca cquy, nhnh th hai qua cun ko 2 c ng c
rto ca my khi ng ra mt v m ca cquy. Dng in qua cun dy ko v
cun gi t ho li thp ca solenoid rt mnh, nn li thp b ht su vo trong ng
thp. Trong khi chuyn ng nh vy li thp nn l xo 11 li v ko cng cua 4
xoay quanh cht 10 y khp truyn ng chy trn trc my khi ng v pha
bnh , ng thi y a tip in v pha cc c ng b v c. Khi bnh rng ca
khp truyn ng n khp vi vnh rng bnh ng thi tip im chnh (gm
hai c ng b, c v a tip in) cng ng li. Lc ny s c dng in rt ln
khong 200A chay (+) cquyb c v cun cm v rto ca my khi ng
mt. Dng in ln chy qua my khi ng s bin thnh mmen c hc ln,
truyn qua khp truyn ng lm quay bnh lm cho trc khuu ca ng c
quay, to iu kin cho ng c n. Ngi ti x vn kho v v tr ban u dng
in trong cun gi b mt di tc dng ca l xo hi v cc c cu tr v v tr ban
u, kt thc qu trnh khi ng.
3.3.5. Quy trnh tho lp, nhng h hng bin php khc phc v nhng ch
i vi h thng khi ng
3.3.5.1. Quy trnh tho lp my khi ng
a. Lp rp my khi ng
Qu trnh lp rp my khi ng cn phi ch nhng ni dung sau:
- Khi bt bulng bt np my khi ng, phi c vng m vnh trnh b
ni lng khi b xc trn ng i.
- Chi than phi c di ng ln xung d dng, khng b kt. Lc lp chi than
phi dng mc thp mc l xo, khng dng km kp l xo trnh l xo b
bin dng s nh hng n n hi ca n.
- inh c bt chp phng bi ca my khi ng phi hng ra ngoi, khng
c nm v pha thn ng c v nh th s vo thn ng c d b h hng v
kh khn trong tho lp.
- Cc bulng ni u c vng m, tt nht l dng vng m vnh. Mt tip
xc gia vng m v ai c phi r phng v sch bo m dn in tt.
- Vng m bng nha cch in trn cc u dy la v cc u dy cng
- 102 -

tc khi ng phi bo m c tin cy cao. Nu thiu hoc hng th c th dng
ba cch in thay th ch khng c dng m cao su.
- Bc ng ca trc my khi ng chu ph ti va p tng i ln, d mn,
c bit l khi dng loi bc bng ng thng thng (khng phi ng thanh
graphit), v bi trn km nn cng d b mn v lng. ci thin iu kin bi
trn, c trng hp ngi ta tin thm mt rnh du su khong 1mm chnh gia
l ca bc gn pha bnh rng. Trc khi lp rto dng m bi vo bc v rnh.
Cng c th khoan mt l gia bc gn pha chi than u trc ca my khi
ng v thng xuyn nh mt t du cho bc trong qu trnh my lm vic, nhng
phi ch khng c cho du nhiu qu v nh vy du s trn ra lm bn c gp
in.
- C gp in thng c r li bng vi rp mn s 00 bng cch cho r to
quay theo chiu quay trn , vi rp ng yn m u cao c gp. R xong lt
ngc vi rp dng mt vi lau sch. Cc rnh ca c gp in c th lm sch
bng bn chi lng, hoc thi bng kh nn. Nghim cm dng li thp co rnh v
nh vy d to ra ba via v sau ny s pht sinh tia la trn c gp.
b. Tho my khi ng
M chp che bi, ko l xo chi than ln v ly chi than ra. Tho bulng kp
cht gia np vi v my, ly rto ra. Tho ai c ca cht dy truyn ng, ly
cht v l xo ra. Tho bulng bt c nh trc trung gian, ly trc trung gian v
vng m ra, ly thanh dy truyn ng ra v a bnh rng truyn ng xung.
Tho tm ng ni tip t cng tc n cc u dy ca cun dy kch thch. Tho
bulng c nh cng tc v ly cng tc ra.
3.3.5.2. Mt s h hng v bin php khc phc
3.3.5.2.1. Nhng h hng thng gp
Nu vic kim tra trn xe tu cho thy m t khi ng b hng th cn phi
tho m t khi ng ra khi v i tu. Tuy nhin trc tin khi tho ri m t khi
ng, u tin tin hnh xc nh nguyn nhn h hng bng cch kim tra tnh
nng sau :
a. Kim tra cun ko.
- 103 -

b. Kim tra cun gi.
c. Kim tra kh nng hi v ca bnh rng ng.
d. Kim tra khng ti.
H thng khi ng c s in cng phc tp th kh nng xy ra cc h
hng cng nhiu. Hin tng h hng my khi ng thng biu hin cc
dng sau.
- ng mch my khi ng nhng my khi ng khng quay: Hin tng
ny chng t khng c dng in chy vo my khi ng, vy phi kim tra li
phn ngun ri sau kim tra ti ng dy ni t ngun n my khi ng. u
tin bt cng tc n mui xe hoc n bng chiu sng ng h o. Nu n
khng sng hoc sng yu th chng t cquy khng kh nng cp in cho vic
khi ng. Nu cquy tt th ch cn tm ch t mch trong mch iu khin hoc
mch lm vic ca my. Xc nh ch t mch iu khin bng cch dng
on dy dn ni tt cc tip im thng mch in cho r le ph, nu my khi
ng quay chng t r le ph b hng.
- My khi ng quay chm, n b gim sng rt r rt so vi trc lc
khi ng: Nguyn nhn c th l do ngn mch cun dy kch thch, chm cc
phn ng v cc cc do vt bt cht cc b lng ra.
- My khi ng khng quay, sng ca n gim xung ng k so ti
trc lc khi ng: Nh th chng t my khi ng c tiu th dng in v in
p ca ngun cquy b gim. Do phi kim tra k cquy xem mc dung dch v
kh nng phng in th no, s tip xc trn cc u cc c tt khng. Nu v
phn ngun bo m th kh nng my khi ng b ngn mch hoc chm mt
trong cun dy kch thch hoc cun dy phn ng.
- My khi ng quay nhng khng truyn lc n trc khuu: Gp hin
tng ny ch cn kim tra b phn truyn ng t trc rto my khi ng ti trc
khuu.
- My khi ng quay nhng c ting va p: Hin tng ny l do bnh rng
truyn ng hoc bnh rng trn trc khuu b hng nn khp truyn ng c s n
khp khng u.
- 104 -

- Sau khi khi ng xong my khi ng khng c ct khi mch in:
Nguyn nhn c th l do cc tip im ca r le ph b chy dnh vo nhau.
3.3.5.2.2.Hao mn, h hng, kim tra v sa cha

Hnh 3.17. S kim tra
a. M t khng hot ng khi kha in v tr Start
H hng ny c th nm trong cc chi tit ca h thng in lin quan n cc
50 hay h hng bn trong m t. Tin hnh kim tra :
o in p c quy : Khi kha in v tr Start, in p c quy phi ln hn
hoc bng 9,6 V. Nu gi tr o c thp hn 9,6V, np li hay thay c quy. Cng
kim tra s bin mu hay s n mn cc c quy.
o in p gia cc 50 ca m t v ni t : Khi kha in v tr Start, in
p phi bng 8V hay cao hn. Nu in p nh hn 8V, kim tra cc chi tit trong
mch in gia c quy v cc 50 v sa cha hay thay mi chi tit b hng.
Trc khi tho ri mtor khi ng, xc nh s lc v tr h hng cng
vic c th tin hnh thun li.
b. Khi kha in v tr Start, bnh rng ch ng lao ra ngoi cng vi ting
ku Xch, nhng m t vn khng quay hay tc khng tng thm
H hng trong trng hp ny rt c th l do m t my khi ng, bn thn
ng c hay h thng in n cc 50.
Kim tra sc cn quay ca ng c: Kim tra xem c cn mmen ln khc
thng quay ng c bng tay quay khng.
- 105 -

o in p c quy : Khi kha in v tr Start, in p c quy phi ln hn
hoc bng 9,6V. Nu in p nh hn 9,6V, np li hay thay c quy.
o in p gia cc 30 ca m t my khi ng v mt : Khi kha in v
tr Start, in p phi ln hn hay bng 8 V, nu in p nh hn 8 V, kim tra cp
my khi ng gia cc 30 v c quy ng thi sa cha thay th nu cn.
Trc khi tho ri m t my khi ng phi xc nh v tr h hng cng
vic c th tin hnh thun li. ( Trong trng hp h hng bt ngun do tip xc
ca cng tc chnh km, in tr qua mc gia chi than v c gp, trt ly hp
khi ng ..)
c. Bt kha in v tr Start lm cho bnh rng ch ng lao ra ri li tt
vo lp li nhiu ln lin tc
H hng ny c th do in p cc 50 khng hay h hng bn trong
mtor khi ng .
o in p c quy : Khi kha in v tr Start, in p phi ln hn hay bng
9,6V. Nu gi tr o c nh hn 9,6V, np li hay thay c quy. Cgn kim tra s
i mu hay n mn ca cc c quy.
o in p gia cc 50 ca m t my khi ng v mt : Khi kha in v
tr Start, in p phi ln hn hay bng 8V. Nu in p nh hn 8V, kim tra tng
chi tit trong dy dn gia cc 50 v c quy, sa cha hay thay th cc chi tit hng.
Trc khi tho ri m t my khi ng, phi xc nh v tr h hng cng
vic c th tin hnh thun li (Trong trng hp h hng bt ngun do cun gi b
hng, cun gi ni t khng tt...)
d. M t khi ng vn hot ng mc d kha in xoay t v tr Start v
v tr On
H hng c th nm kha in, r le khi ng hay trong m t.
Kim tra kha in : Khi kha in xoay v v tr ON, n phi lm ngng m
t khi ng.
Kim tra rle my khi ng, nu c: Kim tra bng r le my khi ng hot
ng bnh thng.
- 106 -

Trc khi tho ri m t khi ng, xc inh s lc v tr h hng tin
hnh cng vic c thun li. ( Trong trng hp ny, h hng c th do yu hay
hng l xo hi v, kt piston ...)
e. Xoay kha in v v tr Start l cho bnh rng lao ra ngoi. Bnh rng
quay gy ra ting ku ken kt khc thng nhng ng c vn khng quay
H hng ny c th do hng bnh rng ch ng hay vnh rng. Nu c h
hng thay bnh rng hay vnh rng.
f. Ngay sau khi ng c khng khi ng c, bt li kha in v v tr Start
nhng ng c khng quay v bnh rng n khp gy ra ting ku ken kt
khc thng ( ch p dng vi m t khi ng kiu thng thng)
H hng ny c th nm c cu phanh phn ng. Tin hnh kim tra khng
ti m t v xem liu bnh rng ch ng c dng ngay lp tc sau khi ngt in
hay khng. Nu n khng ngng ngay lp tc, sa c cu phanh.
g. Kim tra in p cc 30
Kim tra in p cc 30 : Bt kha in n v tr Start v o in p cc 30
v thn m t
Tiu chun: 8V hay cao hn.
Kim tra cp khi ng v sa cha hay thay khi cn nu in p o c nh
hn 8 V.
h. Kim tra in p cc 50
Bt cng tc n v tr Start v o in p gia cc 50 v my khi ng v
thn.
Tiu chun : 8V hay cao hn. Nu in p thp hn 8V, kim tra : Cu ch,
kha in, cng tc khi ng trung gian, r le khi ng ly hp, r le khi ng,
cng tc khi ng ly hp... Tham kho s mch in, sa hay thay th cc chi
tit b hng.
i. Kim tra rle t ng ly hp
Kim tra s thng mch ca r le :
Dng m k, kim tra rng c thng mch gia cc 1 v 3.
- 107 -

Kim tra rng khng c thng mch gia cc 2 v cc 4. Nu thng mch
khng nh quy nh thay rle.
Kim tra s hot ng ca rle :
Cp in c quy vo chn 1 v 3.
Kim tra rng c s thng mch gia cc 2 v 4. Nu thng mch khng ng
tiu chun, thay rle.
j. Kim tra h thng khi ng ly hp
Kim tra h thng khi ng ly hp :
Kim tra rng ng c khng khi ng trc khi nh bn p ly hp.
Kim tra rng ng c khi ng c khi p bn p ly hp ht c.
Kim tra rng khe h nhit ln hn 1mm khi p ht bn p ly hp.
Nu cn iu chnh hay thay cng tc khi ng ly hp.
k. Kim tra v iu chnh cng tc khi ng ly hp
Kim tra s thng mch ca cng tc khi ng ly hp
Kim tra rng c s thng mch gia cc chn khi cng tc ON (b n)
Kim tra rng khng c s thng mch gia cc chn khi cng tc OFF (t do)
iu chnh cng tc khi ng ly hp
o hnh trnh bn p v kim tra khe h A ca cng tc bng cch s dng
bng bn tri.
Ni rng ai c iu chnh v iu chnh v tr cng tc.
Kim tra li ng c khng khi ng c khi nh bn p ly hp.

Hnh.3.18. iu chnh cng tc khi ng ly hp
- 108 -

3.3.5.3. i tu
Trc khi tho m t khi ng, u tin xc nh s lc nguyn nhn ca
h hng nh kim tra tnh nng gim thi gian i tu.
Tin hnh mi bc kim tra cng nhanh cng tt (trong khong 3- 5 giy)
nu khng cun dy trong m t c th b chy.

Hnh 3.19. Cc b phn cn kim tra ca my khi ng
1. kim tra cm rto my, 2. kim tra cum cm, 3. kim tra chi than,
4. kim tra cm ly hp, 5. kim tra cm cng tc t.
a. Kim tra cm rto my

Hnh.3.20. Kim tra cm rto my khi ng
Quy trnh kim tra cm rto c lit k di y:
- Kim tra bng quan st.
- V sinh.
- 109 -

- Kim tra thng mch/ cch in ca rto.
- Kim tra o hng knh ca c gp.
- Kim tra ng knh ngoi ca c gp.
Nu tng gi tr nm ngoi phm vi tiu chun, thay th cm rto.
(1). Kim tra bng quan st.

Hnh.3.21. Kim tra bng quan st cm rto
Kim tra cun dy rto v c gp xem c bn hay chy khng.
Cun dy stato v c gp tip xc vi chi than bng cch quay chnh bn
thn n v bt cho dng in chy. V l do , c gp ca my khi ng thng
b bn v chy. Bn v chy s cn tr dng in v ngn khng cho my khi ng
lm vic ng.
(2). V sinh. Lm sch cm rto bng chi v gi
(3). Kim tra thng mch v cch in ca rto.

Hnh.3.22. Kim tra thng mch v cch in cm rto
1. c gp, 2. li rto, 3. cun dy rto, 4. trc rto
5. thng mch, 6. khng thng mch.
- 110 -

Dng ng h o in, tin hnh nhng kim tra sau.
+ Cch in gia c gp v li rto.
Trng thi gia li rto v cun dy rto l cch in v c gp c ni vi
cun dy rto. Nu chi tit trnh thi bnh thng, trng thi gia c gp v li
rto l cch in. Thng mch gia cc thanh dn in ca c gp. Tng thanh dn
in ca c gp c thng qua cun dy rto. Nu cc chi tit bnh thng, trng
thi gia cc thanh dn in l thng mch
(4). Kim tra o hng knh ca c gp. Dng ng h so, kim tra o ca
c gp

Hnh.3.23. Kirm tra o hng knh ca c gp
o o ca c gp ln ln, tip xc vi chi than s b gim i. Kt qu l
trc trc, my khi ng khng quay c th xy ra.
(5). Kim tra ng knh ngoi ca c gp.
Dng thc kp, o ng ngoi ca c gp

Hnh3.24. Kim tra ng knh ngoi ca c gp.
- 111 -

C gp mn i do tip xc vi chi than. Nu gi tr o vt qu gii hn mn
tiu chun, tip xc vi chi than s b gim i, iu dn n tun hon dng
in km. Kt qu l, rto khng quay hay trc trc khc c th sy ra.

Hnh3.25. o su ca rnh.
(6). Kim tra sau ca rnh. Dng thc o su ca thc kp, o su cu
rnh gia cc thanh dn in.
b. Kim tra cun cm.
(1). Kim tra cun cm. Dng ng h o in, tin hnh nhng kim tra sau y.
- Thng mch gia cc dy dn chi thanh (nhm A) v dy dn.
- Dy dn chi than bao gm 2 nhm: mt c ni vi dy dn (nhm A) v
nhm kia c ni vi stato (nhm B).
- Kim tra thng mch trong dy dn v tt c cc dy chi than. 2 dy dn
chi than c thng mch thuc nhm A v 2 dy dn khng thng mch thuc
nhm B
- Kim tra thng mch gia dy dn chi than v dy dn s gip xc nh
xem c h mch trong cun cm khng.
- Kim tra cch in gia dy chi than v phn cm s gip xc nh xem
c ngn mch xy ra trong cun cm hay khng.
b. Kim tra chi than.
Lau sch chi than v o chiu di ca n bng thc kp.
- o chiu di chi than gia chi, do phn b mn nhiu nht.
- o chiu di chi than vi u ca thc kp do n mn theo cung trn.
- Hy thay chi than khi gi tr o trn thp hn so vi tiu chun
- 112 -


Hinh3.26. Kim tra chi than.
Thay chi than.

Hinh3.27. Ct thay chi than.
1. ct, 2. dy dn chi than, 3. pha phn cm
- Ct dy dn chi than v tr ni vi pha phn cm

Hnh.3.28. Sa li hnh dng chi than Hnh.3.29. Lp chi than
1. vng sa li 2. pha phn cm 3. gia. 1. chi than, 2. a
- Sa li hnh dng ca b mt hn ca phn cm bng gia hay gip rp.
- 113 -

- Lp chi than mi vi a vo phn cm v tc dng lc p gn chng
vi nhau.
- Hn chi than mi vo vng gn. hn sao cho thit hn khng bm vo
vng khc.
d. Kim tra hot ng ca ly hp my khi ng.
Quay ly hp my khi ng bng tay v kim tra xem khp mt chiu c trng
thi hm hay khng.

Hnh.3.30. Kim tra hot ng l hp ca my khi ng.
1. t do; 2. kha.
- Khp mt chiu truyn mmen ch theo chiu quay. Theo chiu ngc li,
khp quay khng ti m khng truyn mmen.
- Sau khi ng c khi ng bng chuyn ng quay ca my khi ng,
ng c s quay my khi ng. Do , khp mt chiu lmaf vic trnh ng c
khng lm quay my khi ng.
e. Kim tra cm cng tc t
(1). Kim tra hot ng ca cng tc t.
- n piston bng ngn tay.
- Kim tra rng piston tr nh v v tr ban u ca n sau khi nh ngn tay ra.
Do cng tc nm trong piston, nu piston khng tr nh v v tr ban u ca
n, tip xc ca cng tc s tr nn khng , v c th lm mt tc dng bt tc
ca my khi ng.
Hy tho cm cng tc t nu hot ng ca piston khng bnh thng.
- 114 -


Hnh.3.31. Kim tra cm cng tc t ca my khi ng
(2). Kim tra thng mch ca cng tc t.

Hnh.3.32. Kim tra thng mch cng tc t
1. cc 50; 2.cc 30; 3.cun ko; 4. cun gi
5. thn cng tc; 6. cc C ; 7. thng mch
Kim tra nhng mc sau y bng ng h o in.
a. Thng mch gia cc 50 v cc C (kim tra thng mch trong cun ko)
- Cun ko ni cc 50 v cc C. Nu cun ko bnh thng, s c thng
mch gia cc cc.
- Khi cun ko b h mch, piston khng th ko vo c
b. Thng mch gia cc 50 v thn cng tc (kim tra thng mch cun gi).
- Cun gi ni cc 50 v thn cng tc. nu cun ko bnh thng, s c
thng mch gia cc v thn cng tc.
- Cun ko b h mch, piston c ko vo, nhng n khng gi c, nn
bnh rng ch ng s lin tc nhy ra v tr v
- 115 -

3.3.5.4. Nhng din bin xy ra khi khi ng
Trc khi khi ng bao gi ngi li xe cng phi dng kha in ng
mch in ca cquy sn sng phn ngun a vo my khi ng. Lc ny n
bo c in s bt sng v ampe k ch tr s bnh thng. Khi thy cc tn hiu
trn n nh mi c bm nt in khi ng my. Qu trnh bm nt khi ng
my quan st thy:
- Nu kim ca ampe k ch v pha phng in ht c th chng t c s
chm mt khu vc t ch nt bm n cng tc in t hoc trong cun dy cng
tc in t. Gp trng hp ny trc ht cn tho u dy nh cng tc in t
ra ri n nt bm xem cn hin tng chm mt na hay khng. Nu cn chm mt
th ch cn kim tra dy ni t cng tc bm n u ngun, pht hin ra ch chm
mt th dng bng cch in hoc vi nha bc li. Nu cun dy in t b chm
mt th tho np nha ra xem c phi u dy chm ra mt khng. u dy vn
cch in tt th phi tho cun dy ra kim tra v sa cha.
- Nu kim ca ampe k vn ng nguyn v tr ban u th chng t c s
t mch trong khong t ch kha in n nt bm khi ng hoc t nt bm
n cun dy cng tc in t. Gp trng hp ny c th ng phanh cho gi vo
s 0 ri dng tuanvt ni thng t cc u dy ca cun dy cng tc in t n
dy la ca cquy. Nu c lc ht th chng t phn u dy trn khng thng in.
Lc ny c th m kha in ra, tho nt bm ni hai cc u dy nh. Nu c dng
in th chng t nt bm b hng, ngc li s l dy dn b t.
- Nu dng tuanvt ni nh trn m khng c dng in th chng t cun
dy cng tc in t b t. Tho np nha ra xem u dy c b t hoc tut ra
khng, nu vn bnh thng th phi tho cun dy ra em i sa cha.
- My khi ng quay nhng trc khuu khng quay ng thi c nghe thy
ting va p nh ca s n khp gia bnh rng truyn ng, iu ny chng t b
li hp ca my khi ng b trt, cn tho ra iu chnh li.
- Cng tc in t c ht nhng my khi ng khng quay. Trng hp ny
phi nhanh chng nh nt bm ra ri pht hin xem trong cng tc hoc trong my
khi ng c ch no bc khi hoc pht nng do chm mt.
- 116 -

- cng tc thng b chm mt l do vng m cch in ca tm ng b
hng. Cn trong my khi ng b chm mt th phi tho my khi ng ra
kim tra v sa cha nh phn trn trnh by. i khi hin tng ny cn ri vo
nguyn nhn do tm ng dn in khng thng in. kim tra c th dng
tuanvt ni hai cc u dy ca cng tc, nu trc khuu quay th chc chn tm
ng dn in b hng, cn tho ra thay th.
- Ampe k ch cng phng nh hn bnh thng v bnh rng truyn
ng khng th n khp truyn ng ti trc khuu. iu ny chng t lc t
yu, my khi ng quay vi tc thp. Lc ny cn kim tra li cc u dy ni
ca cquy hoc cquy c ngn no hng.
- My khi ng chy tt nhng khng th ko c trc khuu mc d ng
c khng tnh trng lp cht, trng hp ny c th do cc nguyn nhn sau:
+ Do c iu chnh ca cng tc khi ng iu chnh cha tt nn tm ng
dn in tip xc qu sm, khi bnh rng truyn ng ca my khi ng cha n
khp vi bnh rng trc khuu th rto my khi ng quay nhanh ri, khi s
c ting va nghim trng. Lc ny phi ni c iu chnh v pha sau ri ng cng
tc iu chnh tip dn cho n lc t yu cu.
+ Rng ca bnh rng trn trc khuu b hng tng phn. Gp trng hp ny
phi thay bnh rng mi, trng hp cha c iu kin thay m phn rng b ph
hng cha nghim trng lm th c th lt ngc vnh rng c, dng gia lm sch
ba via trn rng dng tm.
+ Khp ni (b tip hp) b trt hoc l xo gim xc b gy. Khp ni b
trt thng do con ln b mn tng phn ri dn dn s trt. Khi my khi ng
quay khng c ting va p, bnh rng truyn lc ch trt i m khng ko c
trc khuu. Lc phi tho my khi ng ra, ch lp ring khp ni ln trc rto.
Mt tay cm rto, tay kia quay bnh rng nu quay theo chiu kim ng h d dng
nhng quay ngc li b kt th chng t khp ni tt, sau khi lau chi c th tip
tc s dng. Nu quay theo chiu ngc cng khng thy vng mc g th chng
t khp ni b hng cn phi thay th. iu kin khng c khp ni thay th th c
th tho v bnh rng ly vnh 4 mu v con ln ra.
- 117 -

CHNG 4
M PHNG NGUYN L LM VIC, QUY TRNH THO LP, KIM
TRA, IU CHNH, SA CHA CA H THNG NHIN LIU NG
C DIESEL, H THNG KHI NG IN
4.1. Khi nim m phng
M phng l qu trnh "bt chc" mt hin tng c thc vi mt tp cc
cng thc ton hc. Mt hot hnh l s m phng mt chuyn ng bng cch th
hin mt tp cc nh, hoc cc frames
4.2. Mc tiu thit k m phng
Mc tiu: M PHNG NGUYN L LM VIC, QUY TRNH THO
LP, KIM TRA, IU CHNH, SA CHA CA H THNG NHIN LIU
NG C DIESEL, H THNG KHI NG IN.
4.3. Phng php

Kho st h thng
Chn phn mm
To d liu
Thc hin m phng
Kim tra
Hon thnh

Hnh 4.1. S cc bc thc hin.

- 118 -

4.3.1. Kho st h thng nhin liu ng c diesel v h thng khi ng in
Hin nay c nhiu loi h thng nhin liu ng c diesel v h thng khi ng
in, mi loi u c nhng tnh nng ring. Qua tm hiu ti quyt nh chn:
H thng nhin liu ng c diesel:
- Cc h thng nhin liu( iu kin c kh, c kh, dng bm ao p n, bm
cao p cm, bm cao p phn phi).
- Cc bm cao p: n, cm, phn phi
- Cc Vi phun nhin liu.
- B iu tc.
- Bm thp p (bm tip vn)
- Bu lc nhin liu.
- C cu t ng iu chnh gc phun sm nhin liu.
H thng khi ng in truyn ng cng bc iu khin gin tip:
- y l mt h thng khi ng d kho st.
- H thng ny c dng ph bin trn t.
- N c cu to n gin do vy c th d dng m phng trn phn mm.
4.3.2. Chn phn mm
4.3.2.1. Chn phn mm v hnh
Hin nay c rt nhiu phn mm v rt tt cho cc ngnh k thut c bit
l ngnh c kh nh Autocad, Solidworks Qua mt thi gian tip xc vi mt s
chng trnh ny ti quyt nh chn Autocad, Solidworks v v:
- y l hai phn mm rt d s dng.
- V rt nhanh.
- Hnh nh r nt v rt p.
- S dng cc lnh bng thanh cng c v vy ta khng phi nh nhiu lnh.
- V c nhng chi tit phc tp bng cch v tng b phn mt ri lp
ghp li.
- Thay i c tng b trong bn v lp mt cch d dng bng cch thay
i trong cc bn chi tit.
- 119 -

- C th lm chuyn ng c ngay trn chng trnh, khi lm chuyn ng
cc chi tit c s lin h vi nhau.
- Hai phn mn ny c tnh chuyn i cho nhau
4.3.2.2. Chn phn mm m phng chuyn ng
Phn mm lm chuyn ng: Solidworks, Gif Animation, Corel, Paintshop
Program... sau mt thi gian hc tp v tm hiu ti chn lm chuyn ng trn
Solidworks, Macroflash
Solidworks
- y l mt phn mm c nhiu tnh nng, ph hp m phng vt l, cch
tho lp mt cch t ng v c th sut cc m phong ny thnh dng nh .*bmp,
phim nn dng .*avi .
- Tuy nhin phn mn ny cng c hn ch l khng m phng c nguyn
l hot ng ca mt s chi tit ph nh l xo
Macroflash
- y l mt phn mm d s dng.
- Lm c nhng chuyn ng phc tp.
- C th iu khin chuyn ng ca tng i tng ring bit.
- Hnh nh p v r nt.
- C th xut thnh cc tp tin dng *.swf kh nh nn rt ph hp vic dng
trn internet.
4.3.3. To d liu
To d liu l bc quan trng v mt nhiu thi gian nht, to d
liu trc khi lm chuyn ng ta phi s dng tt phn mm v.
- 120 -


Hnh .4.2. Giao din AutoCAD 2D vi ton b thanh cng c chnh

Hnh 4.3. Giao din AutoCAD 3D vi ton b thanh cng c chnh
- 121 -


Hnh.4.5. Giao din lp ghp Solidworks 2005.
4.3.4. Thc hin m phng
Vi d liu to c t phn mm v.

Hnh.4.6. Mn hnh khi khi ng Flash.
- 122 -

4.3.5. Kim tra v hon thnh
Sau khi xut thnh cc movie ta s kim tra lai bng cch click vo
cc tp tin xut xem li nu qua trnh tt th hon thnh chng trnh cn nu
c vn th ta phi kim tra li
4.4. T chc ca chng trnh
S t chc ca chng trnh.

Cu
to
Tho
lp
Nguyn
l
Cu
to
Tho
lp
Nguyn
l
Nguyn l lm vic ca HTNL
Cu to v
nguyn l
lm vic VP
Cu to v
nguyn l lm
vic BCA
Cu to v
nguyn l
lm vic
BT
Cu to v
nguyn l
lm vic lc
NL
Cu to
v
nguyn l
C cu
iu
chnh gc
phun sm
Hinh.4.7. S t chc m phng h thng nhin liu
Cu
to
Tho
lp
Nguyn
l
Cu
to
Tho
lp
Nguyn
l
Cu
to
Tho
lp
- 123 -


4.4.1. Mt s hnh nh cu to v nguyn l lm vic ca h thng nhin liu,
khi ng
4.4.1.1 H thng nhin liu
a. Xem nguyn l lm vic

Hnh.4.9. Nguyn l lm vic h thng nhin liu.

CU
TO
NGUYN L LM
VI C
STATO
CU TO V NGUYN L LM VIC CA H THNG
KHI NG
NL
LM
VIC

QUY
TRNH
THO
LP
CU
TO
NL LM
VIC

QUY
TRNH
THO
LP

CU
TO

QUY
TRNH
THO
LP

CU
TO

QUY
TRNH
THO
LP

SOLENOID
CU TO, NGUYN L LM VIC V QUY TRNH THO
LP MY KHI NG
CU TO QUY TRNH THO LP
MY KHI NG
KHP LY H P MT
CHI U
RTO

Hnh.4.8. S t chc m phng h thng khi ng in
- 124 -

b. Xem cu to

Hnh.4.10. Cu to bu lc tinh nhin liu.
4.4.1.2. H thng khi ng
a. Xem cu to

Hnh.4.11. Cu to h thng khi ng in.
- 125 -

Ta c th xem cu to ca tng b phn trong h thng khi ng bng cch
click vo tng b phn trn mn hnh. Khi cc b phn s chuyn sang mu
cn cc b phn khc s n i ta rt d quan st.
b. Xem nguyn l lm vic

Hnh.4.12. Nguyn l lm vic ca h thng khi ng














- 126 -

CHNG 5
KT LUN V XUT KIN
Qua mt thi gian tm hiu v m phng chuyn ng ca h thng nhin liu,
h thng khi ng in v c bn ti hon thnh ni dung ti ca mnh
nhm mc ch phc v cho vic nghin cu ca chnh bn thn cng nh hon
thnh kho hc ti trng i Hc Nha Trang.
5.1. Kt lun
5.1.1. u im ca chng trnh
- Chng trnh m t hot ng ca cc b phn, c cu, h thng di dng
hnh nh ng nn gip cho vic hc tp v tm hiu c d dng hn.
- Cc hnh nh c th hin mt cch p , sng ng mang tnh trc quan
cao cho qu trnh hc tp v nghin cu c thc hin mt cch d dng.
- ng dng tin hc thc hin nn p ng c nhu cu ca thc t cao, s
dng nhanh chng v thun tin.
- Thao tc s dng d dng khng cn ngi s dng phi thnh tho v tin
hc, giao din thun tin cho ngi s dng.
- Chng trnh c th s dng trn bt k mt chic my tnh no khc m
khng phi ci t phn mm s dng.
5.1.2. Hn ch ca chng trnh
Do thi gian thc hin ti ngn v cc thit b phc v cho vic v 3D thiu
nn mt s kt cu cn c nhiu tnh bt hp l trong tho lp.
Do ln u tip xc vi tin hc, kt hp gia kin thc chuyn mn v kin
thc v tin hc, trnh c hn nn chng trnh vn cn nhiu hn ch:
- Cht lng xut thnh cc on phim cn km .
- Cc b phn, c cu, h thng trnh by cha c k v chnh xc cao.
- Chng trnh khng m phng c nhiu h thng m ch m phng c
mt loi in hnh.
5.1.3. Hng pht trin ca chng trnh
Chng trnh c th pht trin theo cc hng sau.
- 127 -

- Tm ra c phng php thng nht c kch c nh gia phn mm v
v phn mm lm chuyn ng hnh nh c r nt v p hn.
- B sung thm nhiu loi h thng khi ng khc
- To mt bi ging bng cng ngh thng tin phc v cho vic ging dy
c hiu qu cao hn.
5.2. xut kin
Qua thi gian nghin cu v tm hiu thc hin ti tt nghip ca mnh,
ti mong mun gp mt phn nh vo s pht trin ca tin hc vo trong cng cuc
o to sinh vin ca trng. Sinh vin cc kho sau c th ly ti ny tham
kho cng nh tm ra v khc phc nhng khuyt im ca ti.
-Trong iu kin cn thiu thn v my mc cho sinh vin tho lp v xem
hot ng thc t, mong rng nh trng s c tht nhiu ti v m phng.
-T chc cc lp tin hc cho sinh vin t rt sm sinh vin c th tip xc
vi tin hc t rt sm p ng c s pht trin ca thi i.
-Tng cng nghin cu khoa hc tng thm s sng to cho sinh vin.
-To iu kin cho sinh vin tip xc thc t nhiu hn.