ANTIVIRUSNI LIJEKOVI

ANTI-HIV LIJEKOVI
Dvije su glavne grupe anti-HIV lijekova:
o Inhibitori reverzne transkriptaze
Nukleozidni
Nenukleozidni
o Inhibitori proteaze
Koristi se kombinovana terapija oznaena kao visokoaktivna antiretrovirusna terapija
(eng. HAART)
Tipina HAART podrazumijeva
o 2 nukleozidna nihibitora reverzne transkriptaze + 1 nenukleozidni inhibitor
reverzne transkriptaze, ili
o 2 nukleozidna inhibitora reverzne tranksriptaze + 1 ili 2 inhibitora proteaze
NUKLEOZIDNI INHIBITORI REVERZNE TRANSKRIPTAZE
Mehanizam djelovanja:
Ovi se lijekovi fosforiliu pod dejstvom domaih enzima u 5'-trifosfatni oblik
Inkorporiranjem 5'-trifosfatnog oblika u rastui lanac provirusne DNK, zaustavlja se
njen rast
Drugim rijeima oni imitiraju nukleozide, a kad enzim doe do njih, bude inhibiran
Alfa-DNK polimeraza sisara je salbo osjetljiva na ove lijekove, ali je mitohondrijska
gama-DNK polimeraza jako osjetljiva i to je uzrok neeljenih dejstava
Zidovudin:
Analog timidina
Smanjuje prenos virusa s majke na plod u vie od 20% sluajeva
Primjena oralno, 2 puta dnevno
U C-S likvoru dostie 65% plazmatske koncentracije
20% se izluuje urinom, ostatak se u jetri pretvara u glukuronid
Glavni neeljeni efekti su anemija i neutropenija
Didanozin:
Analog deoksiadenozina
Oralna primjena
Eliminacija bubregom
U C-S likvoru dostie 20% plazmatske koncentracije
Glavni neeljeni efekti su dozno-zavisni bol i senzorni poremeaji
Zalcitabin:
Homolog citozina
Aktivira se u limfocitima T procesom fosforilacije

 Oralna primjena
U C-S likvoru dostie 20% plazmatske koncentracije
Glavni neeljeni efekt je dozno-ovisna neuropatija
Lamivudin:
Analog citozina
Primjena oralno
U C-S likvoru dostie 20% plazmatske koncetracije
Koristi se i u terapiji hepatitisa B
Blagi neeljeni efekti GI poremeaji i glavobolja
Stavudin:
Analog timidina
Oralna primjena
U C-S likvoru dostie 55% plazmatske koncentracije
Dozno-zavisna neuropatija, bolovi u zglobovima
Abakavir:
Analog guanozina
Jedan od najefikasnijih iz ove grupe
Oralna primjena
U C-S likvoru dostie 33% plazmatske koncentracije
Generalizirana alergijska reakcija
NENUKLEOZIDNI INHIBITORI REVERZNE TRANSKRIPTAZE
Hemijski razliite komponente koje se za reverznu transkriptazu vezuju blizu
kataliutikog mjesta i tako je denaturiu
Nevirapin:
Primjena oralno
U C-S likvoru dostie 45% plazmatske koncentracije
Eliminacija urinom
Primjenom u toku poroaja ili ordiniranjem novoroenetu moe se sprijeiti prenos
virusa sa majke na plod (vertikalna transmisija)
Od neeljenih efekata javlja se osip po koi koji ako se ne prati moe prerasti u
ozbiljnije stanje Stivens-Johnson sindrom sa potencijalno letalnim ishodom
Efavirenz:
Primjena oralno, jednom dnevno
Poluvrijeme eliminacije najdue, oko 50 sati
U C-S likvoru dostie 1% plazmatske koncentracije
Neeljeni efekti blagi vrtoglavica, osip
INHIBITORI PROTEAZA

 Nakon to se provirusna DNK ugradi u domau, te se desi transkripcija i nastanak

iRNK, slijedi translacija i sinteza proteina
Provirusna DNK kodira sintezu 2 virusna poliproteina koja su biohemijski inertna
Virusna proteaza ove poliproteine cijepa na tano odreenim lokacijama stvarajui
tako strukturne i funkcionalne (integraza, reverzna transkriptaza, proteaza) proteine
viriona
Navedena proteaza se ne nalazi u elijama domaina i zato je dobra meta antivriusne
terapije
U inhibitore proteaze spadaju:
Sakvinavir
Nelfinavir
Indinavir
Ritonavir
Ampenavir
Primjena oralno
Nivo koji dostiu u CNS-u varira
Beznaajan sakvinavir
76% - indinavir
Od neeljenih efekata javljaju se GI poremeaji, rezistencija na inzulin, redistribucija
masnog tkiva
Inhibiraju sistem jetrenih P450 enzima to moe dovesti do interakcija sa lijekovima
koji se metaboliziraju ovim enzimom
DRUGI ANTIVIRUSNI LIJEKOVI
INHIBITORI DNK POLIMERAZE
Aciklovir
Mehanizam djelovanja:
Dejstvom timidin kinaze konvertuje se u monofosfat, a kinaze domae elije prevode
ga u trifosfatni oblik
Aciklovir-trifosfat inhibira virusnu DNK-polimerazu, to vodi inhibiciji rasta virusne
DNK
Aciklovir-trifosfat je 30 puta jai inhibitor virusne varijante enzima od humane
Inaktiviraju ga fosfataze domae elije
Farmakokinetika:
Primjena oralno, IV, ili lokalno
Pri oralnoj primjeni apsorbuje se samo 20% lijeka
U C-S likvoru dostie 50% plazmatske koncentracije
Eliminacija bubregom
Klinika primjena:
Variela zoster virus, herpes simpleks virus
Profilaksa pacijenata lijeenih imunosupresivima ili radioterapijom
Neeljeni efekti:
Minimalni; lokalna reakcija kod IV primjene, munina, glavobolja, renalna disfunkcija

Ganciklovir:
Aciklini analog gunaozina
Lijek izbora u terapiji citomegalovirusnih infekcija koje se prevashodno razviju kod
imunokompromitovanih osoba (AIDS, transpantacija...)
Aktivira se u trifosfatni oblik koji stupa u kompeticiju sa GTP za inkorporaciju u
rastui DNK lanac
Suprimira virusnu DNK replikaciju, ali ne dovodi do potpunog zaustavljanja rasta
Primjenjuje se IV, eliminacija urinom
Ozbiljni neeljeni efekti: depresija kotane sri, kancerogeni potencijal (?)
Tribavirin:
Sintetski nukleozid, anlog guanozina
Dejluje kao virostatik na sintezu iRNK
Inhibira mnoge RNK i DNK viruse
U obliku aerosola koristi se u terapiji influence i infekcija izazvanih respiratornim
sincicijalnim virusom (RNK paramiksovirus)
IV primjenom efikasan je u terapiji Lassa groznice, gdje u prvih 6 dana redukuje
mortalitet sa 76% na 9%
Foskarnet:
Sintetski nukleozid, analog pirofosfata
Vezuje se za DNK-polimerazu, blokira odvajanje pirofosfata sa trifosfatnih nukleozida
i tako blokira formiranje DNK lanca
Lijek drugog izbora kod citomegalovirusnih infekcija
Nefrotoksian

INHIBITORI VEZIVANJA ILI PENETRACIJE U ELIJU DOMAINA

Amantadin:
Koristi se pri infekcijama izazvanim virusom influence A, ali ne i B
Mehanizam djelovanja:
Blokira virusni memranski protein M2 koji funkcionie kao jonski kanal
Ovaj je kanal vaan kako za prodor virusa u eliju, jednako i za njegovo naputanje
elije po replikaciji
Farmakokinetika:
Oralna primjena
Visok nivo u svim tjelesnim tekuinama
Eliminacija bubregom u nepromijenjenom obliku
Mogua i primjena u obliku aerosola
Zanamivir:
Kod influenca virusa potrebna je aktivnost neuraminidaza za oslobaanje novih
virusnih partikula iz inficirane elije

 Zanamivir je inhibitor neuraminidaze

Aktivan je i protiv influence A i B
Primjenjuje se u obliku preparata za inhalaciju

IMUNOMODULATORI
Imunoglobulini:
Antitijela protiv omotaa virusa
Interferoni:
IF alfa, beta i gama
IF gama produkt je T limfocita, a alfa i beta proizvode i B i T limfociti
Na ribosomima domaeelije induciaju stvaanje enzima koji inhibiraju translaciju
virusne iRNK
Veu se za specifine receptore na membrani domae elije
Primjena IV i IM
Ne prolaze K-M barijeru
Neeljeni efekti su esti; groznica, umor, mialgija
Palivisumab:
Monoklonalno antitijelo protiv povrinskih glikoporoteina respiratornog sincicijalnog
virusa
IM primjena kod djece u cilju prevncije