Debke-7

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(1)

(2)

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

mebmLeeefhekee SJeb MegYeeMeerJee&o :

ISSN 0973-9459

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe

eer %eeveceleer ceeleepeer

Founder & Auspicious Blessings :

mecei%eeve
efnvoer ceeefmeke

Pujya Ganini Pramukh Aryika

SHRI GYANMATI MATAJI

SAMYAKGYAN

meceeeespeve :

e%eeeceCeer Deeefe&kee

MONTHLY MAGAZINE

eer eboveeceleer ceeleepeer

Co-ordination :

Pragya Shramni Aryika

SHRI CHANDNAMATI MATAJI

ceeOeesjepehegje hebekeueeCeke
efJeMes<eebke

efveoxMeve :
mJeefmle eer heer"eOeerMe #eguuekejlve

Yepeve

ceesleermeeiej peer cenejepe

-Deeefe&kee eboveeceleer

Direction :

lepe&-peje meeceves................

Swasti Shri Peethadhish Kshullakratna

MOTI SAGAR JI MAHARAJ

mecheeoke :

kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve

Editor :

Karmayogi Br. Ravindra Kumar Jain

eyebOe mecheeoke :

peerJeve ekeeMe pewve

Managing Editor :

Jeevan Prakash Jain

Je<e&
peveJejer
Debke

-37
-2011
-7

YEAR

- 37

JANUARY

- 2011

ISSUE

-7

mecei%eeve efnvoer ceeefmeke kee meomelee Meguke

Jeeef<e&ke meomelee Meguke
100/-.
hebeJe<eeae meomelee Meguke
500/-.
mebj#eke Meguke-12 Je<e& kes efueS
1100/-.
hejce mebj#eke Meguke-25 Je<e& kes efueS
5100/-.
efMejesceefCe mebj#eke DeepeerJeve
11000/-.

Debke-7

oer#ee Yetceer keer ceefncee ceneve nw, peneB leerjLe yevee MegYe Oeece nw~
ieefCeveer %eeveceleer keer oer#ee Yetecf e kee ceeOeesjepehegje MegYe veece nw~~ske.~~
eLeceeeee& Meebeflemeeiej kes, eLece efn heeeee& ieg~
JeerjefmebOeg mes %eeveceefle, yeve Deeefe&kee peerJeve efkeee Meg~~
eLece yeeue yeeeeefjCeer ceneve nQ, %eeveceleer ceeleepeer efpevekee veece nw~
ieefCeveer %eeveceleer keer oer#ee Yetecf e kee, ceeOeesjepehegje MegYe veece nw~~1~~
heejmeeYeg kes ieYe&keueeCeke, efleefLe ceW oer#ee OeejCe keer~
meved GefVeme meew hheve ceW, JewMeeKe ke=<Cee ogefleee efleefLe Leer~~
meeLe&ke nes ieee %eeveceefle veece nw, jes {eF& meew ebLe ceneve nw~
ieefCeveer %eeveceleer keer oer#ee Yetecf e kee, ceeOeesjepehegje MegYe veece nw~~2~~
heee&veeLe keer Ke[dieemeve, eeflecee heJe&le hej jepe jner~
Deewj evoveeceleer leerLe& hej, eewefyeme cetefle& efJejepe jneR~~
Gvekes oMe&ve kee hegCe ceneve nw, Fmekes efveke heocehegje leerLe& Oeece nw~
ieefCeveer %eeveceleer keer oer#ee Yetecf e kee, ceeOeesjepehegje MegYe veece nw~~3~~

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(3)

mecheeokeere....

eLece leerLekej YeieJeeve $e+<eYeosJe mes kejWs

pewve Oece& keer heneeve

(ceeIe ke=. 14, efoveeBke 1 hejJejer 2011 kees YeieJeeve $e+<eYeosJe kee efveJee&CekeueeCeke ceveeSB)

-kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve

pewveOece& Meeele SJeb DeveeefoefveOeve
Oece& nw~ uesefkeve keeue keer en eLeeLe&
efJe[cyevee meowJe ner jner nw efke Jen Dehevee
meledeYeeJe SJeb og<eYeeJe efkemeer Yeer Jemleg hej
es[s efyevee jnlee veneR nw~ Ssmes ner og<eYeeJe kee en mecee nw
peye nce meYeer kees hebecekeeue keer efJeefYeVe efJe[cyeveeDeeW mes
meecevee kejvee he[ jne nw~ eeefhe en mele nw efke hebecekeeue
kes Devle leke Oece& kee ner ueeshe nes peevee Deeieceese nw~ efhej Yeer
elegefJe&Oe mebIe kes heg<eeLe& keer eyeuelee mes Deepe pewveOece& mecetes
efJee ceW Deheveer Deueie heneeve kes meeLe meJe&efJeefole nw~
cetuele: pewveOece& keer DeemLee, nesves Jeeues eewyeerme leerLekejeW ceW SJeb
Gvekes eje eefleheeefole efmeevleeW ceW efJeeceeve jnleer nw Deewj eewyeerme
leerLekejeW kee DeefmlelJe DeveeefoefveOeve nw~ eLece leerLekej YeieJeeve $e+<eYeosJe
kee pevce kejes[ eW Je<e& hetJe& DeeesOee veiejer ceW ngDee~ efhej Yeer Deepe nceW
Denle YeieJeeve keer efoJe JeeCeer mes Gve YeieJeeve $e+<eYeosJe kes peerJeve Je=e
kes meboYe& ceW mechetCe& peevekeejer MeeeeW kes ceeOece mes eehle nesleer nw~
Flevee ner veneR Gvekes Deveske hetJe&YeJeeW kee JeCe&ve Yeer nceW DeeefohegjeCe
Deeefo pewmes ebLeeW kes ceeOece mes meceked he ceW eehle neslee nw~ Flevee
eeeerve Fefleneme nesves kes yeeJepeto Yeer eefo pewveslej efJeeved Deeefo
pewveOece& kes DeefmlelJe kees eewyeermeJeW leerLekej YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer kes
keeue mes pees[ ves kee eeeme kejles nQ, lees en pewveOece& kes eefle Gvekeer
DeveefYe%elee kee heefjeeeke nw~ pewveOece& keer eeeervelee kees peve-peve ceW
efJemleeefjle kejves kes efueS nce meYeer pewve meceepe kes eeJekeeW kee hejce
kele&Je nw efke nce pewveOece& keer heneeve eLece leerLekej YeieJeeve
$e+<eYeosJe mes kejW~ eeefhe nce YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer kes Meemevekeeue
ceW peerJeve eeheve kej jns nQ uesefkeve Jele&ceeve DeeJeMekeleeDeeW kes
Deveghe pewveOece& kes mebj#eCe Deewj Fmekeer eeeervelee kees Jeeheke
kejves kes efueS eLece leerLekej YeieJeeve $e+<eYeosJe kes eeej-emeej
keer cenleer DeeJeMekelee nw~
Fme meboYe& ceW peye hetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe
eer %eeveceleer ceeleepeer, mketueer hee"eeceeW ceW yeeeW kees he{eF&
peeves Jeeueer efkeleeyeeW ceW, YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer kees pewveOece&
kee mebmLeeheke yeleees peeves keer yeele mes DeJeiele ngF, lees Gvekee
ceve Gsefuele nes he[e Deewj GvneWves YeieJeeve ceneJeerj keer Dehes#ee

(4)

YeieJeeve $e+<eYeosJe kes eeej-emeej keer cenleer DeeJeMekelee kees

osKeles ngS YeieJeeve $e+<eYeosJe kee je^ere-Debleje&^ere mlej hej
Deefleere eeej-emeej efkeee~ hetpe ceeleepeer kee ceevevee nw efke
Jele&ceeve ceW nce meYeer kees YeieJeeve $e+<eYeosJe kee DeleefOeke eeej
kejvee eeefnS, efpememes efke meceepe ceW YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer
kes keeue mes pewveOece& keer mLeehevee kes meboYe& ceW Jeehle Yeebefle kee
efvejekejCe nes mekes Deewj kejes[eW Je<e& hetJe& ngS YeieJeeve $e+<eYeosJe
kes veece mes pewveOece& kees heneevee peees~
Fme efoMee ceW hetpe ceeleepeer eje Deveskeeveske keoce
G"ees iees, efpemekes heefjCeecemJehe Ghejese efmLeefle ceW keeheer
megOeej Deeee nw~ hetpe ceeleepeer ves meved 1997-1998 ceW YeieJeeve
$e+<eYeosJe pevcepeebleer ceveeves kee osMeJeeheer DeefYeeeve eejbYe
kejJeeee, efpemekes Ghejeble YeejleJe<e& keer DeefOekelece efoiecyej
pewve meceepeeW ceW efJeMes<e peeiekelee Je=efbiele ngF& Deewj eefleJe<e&
YeieJeeve $e+<eYeosJe keer peebleer osMe kes Deveske mLeeveeW hej efJeMes<e
DeeeespevehetJe&ke ceveeF& peeves ueieer~ hegve: meved 1998 ceW YeieJeeve
$e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej jLe kee Yeejle kes eOeeveceb$eer
ceeveveere eer Deue efyenejer Jeepeheseer eje GodIeeve kejeee
Deewj en jLe YeieJeeve $e+<eYeosJe kes mebosMeeW kees ueskej meejs osMe
kes ieeBJe-ieeBJe ceW Iegceeee ieee~ Fme jLe YeceCe mes Yeer peve-peve
ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe kes eefle DeLee&led pewveOece& kes eeeervelee kes
eefle peeiekelee hewoe ngF&~ meved 1998 ceW ner nefmleveehegj ceW
YeieJeeve $e+<eYeosJe je^ere kegueheefle meccesueve Yeer efkeee ieee,
efpemeceW 25 mes Yeer peeoe efJeeefJeeeueeeW kes kegueheefleeeW ves leLee
osMe-efJeosMe kes mewke[eW eeOeehekeeW ves Yeeie ueskej meccesueve kees
meheue yeveeee~ eyegJeie& ceW efkeee ieee en meccesueve Delevle
meeLe&ke ngDee Deewj YeieJeeve $e+<eYeosJe kes meboYe& ceW meYeer kees
efJemle=le peevekeejer eehle ngF~& heeeled meved 2000 mes 2001 leke
YeieJeeve $e+<eYeosJe kee Debleje&^ere efveJee&Ce ceneslmeJe ceveeee
ieee~ Fme DeJemej hej Yeer Yeejle kes eOeeveceb$eer eer Deue
efyenejer Jeepeheseer eje YeieJeeve $e+<eYeosJe kes mece#e efveJee&Ceuee[t
e{ekej Ske Je<eeae ceneslmeJe kee GodIeeve efkeee ieee~ Fmeer
e=KB euee ceW meved 2000 ceW pewveOece& keer eeeervelee hej FeflenemekeejeW
kee Ske meccesueve nefmleveehegj ceW ngDee~ meved 2001 ceW leerLekej

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

$e+<eYeosJe lehemLeueer veeceke YeJe leerLe& kee efvecee&Ce eeeie-Fueeneyeeo

veiejer ceW efkeee ieee~ efJee eefme ef$eJesCeer mebiece kes meceerhe ner
Fueeneyeeo-yeveejme neFJes hej yeves Fme leerLe& keer DeeYee, Deeves
Jeeues eleske osMeer Deewj efJeosMeer eeef$eeeW kees Deekeef<e&le kejleer nw
leLee YeieJeeve $e+<eYeosJe kes meeLe pewveOece& keer eeeervelee kee Yeer
nj efkemeer kees %eeveueeYe eehle neslee nw~
Fme Je<e& ceeIe ke=. 14, efoveeBke 1 hejJejer 2011 kees
YeieJeeve $e+<eYeosJe kee efveJee&CekeueeCeke Dee jne nw Dele: mecemle
hee"keeW SJeb meceepe kes yebOegDeeW mes cesje ener kenvee nw efke Fme
DeJemej hej meceepe ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe keer efJeMes<e Oece&eYeeJevee
nsleg "e-yee kes meeLe efJeefYeVe Deeeespeve kejW, efpememes efke pevepeve ceW pewveOece& kes DeveeefoefveOeve DeefmlelJe leLee eewyeerme leerLekejeW
kes heefjee mes meboefYe&le peevekeejer eehle nes mekes~
YeieJeeve $e+<eYeosJe kee JeCe&ve pewve MeeeeW ceW lees efceuelee
ner nw uesefkeve Jewefoke hejcheje kes $e+iJeso, DeLeJe&Jeso, epeg&Jeso,
YeeieJelhegjeCe, JeeeghegjeCe Deeefo ceW Yeer YeieJeeve $e+<eYeosJe kes
DeefmlelJe kees ceevee ieee nw~ kecee&jeleerved peeleerefle efpeve:
JeeKee kes Devegmeej kece&Me$egDeeW kees peerleves Jeeues efpeve nQ Deewj
efpevees osJelee Demesefle pewve: DeLee&led efpeve YeieJeeve efpevekes
osJelee nQ-Gheeme nQ, Jes pewve nQ~ Dele: en pewveOece& Meeele nw,
eeCeercee$e kee efnle kejves Jeeuee nw, meYeer kees YeieJeeve yeveves kes
efueS DeefOekeej osves Jeeuee meeJe&Yeewce nw Deewj meJe&efnlebkej nw~
vecees Den&les $e+<eYeee-en met$e epegJe&so ceW eehle
neslee nw~ Fmeer ekeej cevegmce=efle ceW kene nwkegueeefoyeerpeb meJex<eeb eLecees efJeceueJeenve:~
e#eg<ceeved eMemJeer JeeefYeebesLe emesveefpeled~~
ceosJeer e veeefYee Yejles keguemeecee:~
Decees ceosJeeb leg veeYespee&le: Gjece:~~
DeLee&led pewveebLeeW kes Devegmeej lees YeieJeeve $e+<eYeosJe Fme DeJemeefhe&Ceer
ceW egie keer Deeefo ceW eLece leerLekej ngS nQ Deewj Jeweof ke ebLe cevegmce=elf e
ceW Ghejese Mueeskeevegmeej YeieJeeve $e+<eYeosJe kees Dece DeJeleej ceevee
ieee nw~ eefo Deewj Yeer JeCe&ve efkeee peees, lees Fme YeejleJe<e& kee
Yeejle en meeLe&ke veece Yeer YeieJeeve $e+<eYeosJe kes eLece heg$e Yejle
eeJeleea kes veece hej ner he[e nw, Ssmee DeeefohegjeCe ebLe ceW JeefCe&le nw~
meeLe ner Fme meboYe& ceW YeeieJele, mkebOe, De.-4 leLee JeeeghegjeCe pewmes
ebLeeW ceW Yeer efvecveevegmeej JeCe&ve eehle neslee nwes<eeb Keueg ceneeesieer Yejlees pes: esiegCe Deemeerod
esvesob Je<e Yeejleefceefle JeheefoMeefvle~~ (YeeieJele, mkebOe, De.-4)
leLee
$e+<eYeeod Yejlees pe%es Jeerj: heg$eMeleeepe:~
meesefYeef<eeeLe Yejleb heg$eb eeeepeceeefmLele:~~

Debke-7

efnceeb oef#eCeb Je<e Yejleee veJesoeled~

lelceeod Yeejleb Je<e leme veecvee efJeogyegO& ee:~~ (JeeeghegjeCe)
DeLee&led YeieJeeve $e+<eYeosJe mes Yejle ngS, pees efke meew heg$eeW
ceW DeeCeer Jeerj Les~ $e+<eYeosJe ves Yejle heg$e kee jepeeefYe<eske
kejkes oer#ee ues ueer~ Yejle ves efnceJeeve mes ueskej oef#eCe #es$e
heele pees jepe eehle efkeee Lee efJeeveeW ves Gme mecemle #es$e kees
YeejleJe<e& Fme veece mes peevee nw~
Fme ekeej peye YeieJeeve $e+<eYeosJe keer ceefncee pewve leLee
Jeweof ke hejcheje kes ebLeeW ceW Yeer Jeehle nw, lees ceQ Fme mecheeokeere
kes ceeOece mes ener kenvee eenlee ntB efke YeieJeeve $e+<eYeosJe mes
pewveOece& keer heneeve yeveeves nsleg nceW YeieJeeve $e+<eYeosJe kes mecemle
heeBe keueeCekeeW keer efleefLeeeW hej Deheves-Deheves cebefojeW ceW efJeMes<e
Deeeespeve kejkes ceneve hegCe yebOe kee DeJemej eehle kejvee eeefnS~
hee"keeW keer efJeMes<e peevekeejer nsleg emlegle nw YeieJeeve
$e+<eYeosJe kee mebef#ehle heefjeeDeepe mes kejes[ eW Je<e& hetJe& eLece leerLekej YeieJeeve $e+<eYeosJe
kee pevce YeejleJe<e& kes GejeosMe keer DeeesOeeveiejer kes cenejepee
veeefYejee keer cenejeveer ceosJeer keer heefJe$e kegef#e mes ew$e ke=<Cee
veJeceer kees ngDee~ #eef$eeJeCeea, F#JeekegJebMeer, lehle mJeCe& meMe
keeee SJeb yewue efevn mes ege Gve leerLekej YeieJeeve keer Mejerj keer
DeJeieenvee oes npeej neLe SJeb Deeeg eewjemeer ueeKe hetJe& Je<e& keer
Leer~ YeieJeeve $e+<eYeosJe ves kece&Yetecf e keer Deeefo ceW epee kees Deefme,
ceefme Deeefo <edefeeeDeeW eje peerJeve peerves keer keuee efmeKeeF& Leer~
mechetCe& efJeeeDeeW Deewj keueeDeeW kes peveke YeieJeeve $e+<eYeosJe ves ew$e
ke=<Cee veJeceer keer MegYe efleefLe ceW eeeie ceW JeJe=#e kes veeres pewvesejer
oer#ee enCe kej Ieesj leheejCe efkeee hegve: cegevf e hejcheje kees
peerJevle kejves nsleg DeenejeLe& efvekeues~ uesefkeve efkemeer kees efoiecyej
pewve cegefveeeW keer Deenejeee& efJeefOe kee %eeve ve nesves kes keejCe 1 Je<e&
39 efove kes heeeled Gvekee eLece Deenej nefmleveehegj kes jepee
eseebme kes eneB F#egjme kee ngDee~ eeeie kes hegejf celeeuehegj Geeve ceW
JeJe=#e kes veeres heeuiegve ke=<Cee ieejme kees GvnW efoJekesJeue%eeve
keer eeefhle ngF,& Gvekes meceJemejCe ceW eer Je=<eYemesve Deeefo 84
ieCeOej, 84 npeej cegevf e, ieefCeveer yeeeer Deeefe&kee meefnle 350000
Deeefe&keeSb, 3 ueeKe eeJeke, 5 ueeKe eeefJekeeSB Les~ Gvekes efpeveMeemeve
e#e ieescegKe osJe SJeb e#eer eesejer osJeer nQ~ Deeeg kes Deble ceW
GvneWves ceeIe ke=<Cee eewome kees kewueeMeheJe&le mes cees#e eehle efkeee~
en efveJee&Ce ceneslmeJe Fme Je<e& 1 hejJejer 2011 kes MegYe efoJeme Dee
jne nw Dele: Deehe meYeer Deheves-Deheves cebeof jeW ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe
efveJee&CekeueeCeke ceneslmeJe uee[t e{ekej leLee Deve Deeeespeve kes
meeLe OetceOeecehetJe&ke ceveeSB, Ssmeer cebieue esjCee nw~

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(5)

c
e L e

e si
ve ege

cebieue eJeeveebMe
(cenehegjeCe kes Devleie&le DeeefohegjeCe evLe hej
hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer eje)
emlegefleDeeefe&kee eboveeceleer

eerceles mekeue%eeve, meeceepe heoceereg<es~

Oece&eeYe=les Ye$ex, vece: mebmeejYeerceg<es~~
YeJeelceeDeeW! cenehegjeCe ebLe kees eefo jlveekej Yeer kenW
lees DeefleMeeesefe veneR nesieer~ FmeceW YeieJeeve $e+<eYeosJe kes hetJe&
YeJeeW keer yeele eue jner ns~
jepee JeepebIe Deheveer jeveer kes meeLe memegjeue pee jns Les
jemles ceW Ske veoer kes efkeveejs he[eJe [euee~ Deieues efove eele:keeue
peye mecemle mesvee Deheves-Deheves mLeeve hej "nj ieF& leye jepee
JeepebIe ceeie& lee kejves ceW elegj-MeerIeieeceer Iees[s hej yew"kej
MeerIe ner Deheves [sjs ceW pee hengBes~ Iees[eW kes KeggjeW mes G"er ngF&
Oetefue mes efpemekes Mejerj #e nes jns nQ Ssmes Ieg[meJeej ueesie
hemeerves mes ege neskej Gme mecee [sje ceW hengBes Les efpeme mecee
efke mete& Gvekes ueuee kees lehee jne Lee~ peneB mejesJej kes peue
keer lejbieeW mes G"leer ngF& cebo Jeeeg kes eje Yeejer Meerleuelee
efJeeceeve Leer Ssmes leeueeye kes efkeveejs hej yengle TBes lecyet ceW jepee
JeepebIe ves megKehetJe&ke efveJeeme efkeee~
leovevlej DeekeeMe ceW ieceve kejves Jeeues eerceeved oceOej
veeceke cegefvejepe, meeiejmesve veeceke cegefvejepe kes meeLe-meeLe
JeepebIe kes he[eJe ceW heOeejs~ Gve oesveeW cegefveeeW ves Jeve ceW ner
Deenej uesves keer eefle%ee keer Leer~ FmeefueS Fevegmeej efJenej
kejles ngS JeepebIe kes [sjs kes meceerhe Deees~ Jes cegefvejepe DeefleMee
keeefvle kes mee#eeled ceeie& ner neW Ssmes oesveeW cegefveeeW kees jepee
JeepebIe ves otj mes ner osKee~ efpevneWves Deheves Mejerj keer oerefhle mes
Jeve kee DebOekeej ve kej efoee nw Ssmes oesveeW cegefveeeW kees jepee
JeepebIe ves ye[er Yeefe kes meeLe G"kej he[ieenve efkeee~ hegCeelcee
JeepebIe ves jeveer eerceleer kes meeLe ye[er Yeefe mes Gve oesveeW
cegevf eeeW kees neLe pees[kej DeIe& e{eee Deewj efhej vecemkeej kej
YeespeveMeeuee ceW eJesMe kejeee~ JeneB JeepebIe ves GvnW TBes mLeeve
hej yew"eee, Gvekes ejCe keceueeW kee e#eeueve efkeee, hetpee keer,
vecemkeej efkeee, Deheves ceve, Jeeve, keee kees Meg efkeee Deewj
efhej ee, legef, Yeefe, DeueesYe, #ecee, %eeve Deewj Meefe Fve
meele iegCeeW mes efJeYetef<ele neskej efJeMeg heefjCeece mes Gve iegCeJeeved
oesveeW cegefveeeW kees efJeefOehetJe&ke Deenej efoee~ Gmekes heuemJehe

(6)

hebeeee& ngS~ osJe ueesie DeekeeMe mes jlveJe<ee& kej jns Les, hegCe
Je<ee& kej jns Les, DeekeeMeiebiee kes peue kes eReW kees yejmeeleer ngF&
cebo-cebo Jeeeg eue jner Leer, ogbogefYe yeepeeW keer iebYeerj iepe&vee nes
jner Leer Deewj efoMeeDeeW kees Jeehle kejves Jeeues Denes oeveced Denes
oeveced Fme ekeej kes Meyo kens pee jns Les~ hegve: JeepebIe peye
oesveeW cegefvejepeeW keer Jebovee Deewj hetpee kej GvnW Jeeheme Yespe egkes
leye GvnW Deheves kebegkeer kes kenves mes ceeuetce ngDee efke Ge oesveeW
cegefve nceejs ner Debeflece heg$e nQ~ jepee JeepebIe eerceleer kes meeLemeeLe ye[s esce mes Gvekes efveke iees Deewj hegCeeeefhle keer Fe mes
meodie=nmLeeW kee Oece& megveves ueies~
cenevegYeeJeeW! ceQves henues Yeer Deehekees yeleeee nw efke
Deenejoeve kes DeueeJee efkemeer oeve ceW hebeeee& keer Je=ef veneR
nesleer nw~ eejeW oeveeW ceW Deenejoeve meyemes DeefOeke es ceevee
ieee nw~ Fmeer Deenejoeve kee mcejCe nefmleveehegj ceW GlheVe ngS
jepee eseebme kees cenecegefve $e+<eYeosJe kes Deeieceve hej ngDee Lee
leye GvneWves veJeOeeYeefe mes Deenej oskej oeveleerLe& eJele&ke keer
GheeefOe eehle keer Leer~ Deepe Yeer Jener cegevf eeee& kee heeueve cegefveieCe
kejles nQ Deewj eeJekepeve GvnW Deenej oskej Dehevee peerJeve Oeve
kej uesles nQ~ osKees! jepee JeepebIe kes efhelee Jeeyeeng jepee peye
oere#f ele nes jns Les leye Fve oesveeW heew$eeW ves Yeer oer#ee ueskej IeesjeefleIeesj
leheejCe efkeee Deewj DeekeeMeieeceer $e+ef eehle kej ueer~
oeve, hetpee, Meerue Deewj ees<eOe Deeefo OeceeX kee efJemle=le
mJehe megve egkeves kes yeeo JeepebIe ves Gvemes Deheves leLee eerceleer
kes hetJe&YeJe hets~
Deheves meYeer ueesieeW kes hetJe& YeJe megvekej jepee-jeveer ye[s
emeVe ngS~ Deepe Yeer ueesie meeOegDeeW kes cegKe mes Deheves efnleDeefnle keer yeele peeveves kes efueS ueeueeefele jnles nQ~ Jele&ceeve kes
DeLee&led 20JeeR meoer kes eLeceeeee& Meebeflemeeiej cenejepe efkeleveer
ke"esj lehemee kejles Les~ ceQves Deheveer DeeBKeeW mes Deeeee& eer
efMeJemeeiej peer cenejepe keer lehemee osKeer nw efke Jes Yeer<eCe ieceea
ceW Yeer Kegues cewoeve ceW Oeeve efkeee kejles Les~
kene Yeer nwYejns ogmmecekeeues, OeccepPeeCeb nJesF meengmme~
lebb DehhemeneJeef"os, Ce ng ceCCeF mees efJe DeCCeeCeer~~

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

DeLee&led leerLekej keer eee& kees Jele&ceeve ceW eoefMe&le kejves

Jeeues cegefveieCe hebecekeeue kes Deble leke jnWies~
Jes meYeer leerLekej YeieJeeve peieled ceW Meebefle eoeve kejW,
ener cebieuekeecevee nw~
YeJeelceeDeeW! cenehegjeCe ebLe kes Devegmeej jepee JeepebIe
ves pebieue ceW cegefveeeW mes Deheves Deewj jeveer eerceleer kes hetJe&YeJe hetves
kes yeeo Deheves meeLe kes cebef$eeeW Deewj JeneB Ke[s eejeW heMegDeeW kes
Yeer hetJe&YeJe hets lees Jes meJe&eLece ceefleJej kes hetJe&YeJe yeleeves ueiesns jepeved! Fmeer pecyeterhe kes hetJe& efJeosn #se$e ceW Ske
JelmekeeJeleer veece kee osMe nw pees efke mJeie& kes meceeve megvoj nw,
GmeceW Ske eYeekejer veece keer veiejer nw~ en ceefleJej hetJe&YeJe ceW
Fmeer veiejer ceW Deefleie= veece kee jepee Lee~ Jen efJe<eeeW ceW
Delevle Deemee jnlee Lee~ Gmeves yengle DeejbYe Deewj heefjen kes
keejCe vejke Deeeg kee yebOe kej efueee Lee efpememes Jen cejkej
heeYee veece kes eewLes vejke ceW GlheVe ngDee~ JeneB oMemeeiej leke
vejkeeW kes og:Ke Yeesielee jne~ Gmeves hetJe&YeJe ceW Fmeer eYeekejer
veiejer kes meceerhe Ske heJe&le hej Dehevee yengle mee Oeve iee[ jKee
Lee~ Jen vejke mes efvekeuekej Fmeer heJe&le hej JeeIe nes ieee~
lelheeeled efkemeer Ske efove eYeekejer veiejer kee jepee eerefleJeOe&ve
Deheves eefleketue Ke[s ngS ess YeeF& kees peerlekej ueewe Deewj Gmeer
heJe&le hej "nj ieee~ Jen JeneB Deheves ess YeeF& kes meeLe yew"e
ngDee Lee efke Fleves ceW hegjesefnle ves Deekej Gmemes kene efke Deepe
eneB Deehekees cegefveoeve kes eYeeJe mes ye[e Yeejer ueeYe nesves Jeeuee
nw~ Jes cegevf ejepe JeneB efkeme ekeej eehle ngS~ Fmekee Gheee cegefve
ves Deheves efoJe%eeve mes peevekej yeleeee~
nce ueesie veiej ceW en Iees<eCee kej osles nQ efke Deepe
jepee kes ye[s Yeejer n<e& kee mecee nw FmeefueS mecemle veiejJeemeer
ueesie Deheves-Deheves Ieje hej heleekeeSB henjeDees, leesjCe yeebOees Deewj
Iej kes Deebieve leLee veiejer keer ieefueeeW ceW megiebefOele peue meeRekej
Fme ekeej hetue efyeKejs oes efke yeere ceW keneR keesF& mLeeve Keeueer
ve jns~ Ssmee kejves mes veiej ceW peeves Jeeues cegefve Deeemegke nesves kes
keejCe veiej kees Deheves efJenej kes Deeesie mecePekej ueewkej
eneB hej DeJeMe ner DeeeWies~ hegjesenf le kes JeeveeW mes mebleg neskej
jepee eerefleJeOe&ve ves Jewmee ner efkeee efpememes cegefvejepe ueewkej
GvneR kes eneB Dee iees~ efheefnleeeJe veece kes cegevf ejepe Ske cenerves
kes GheJeeme meceehle kej Deenej kes efueS YeceCe kejles ngS eceece mes jepee eerefleJeOe&ve kes Iej ceW eefJe ngS~ jepee ves GvnW
efJeefOehetJe&ke Deenejoeve efoee efpememes osJeeW ves DeekeeMe mes jlveeW
keer Je<ee& keer Deewj Jes jlve ceveesnj Meyo kejles ngS Yetefce hej he[s~
jepee Deeflesie= kes peerJe efmenb ves Yeer JeneB en meye osKee efpememes

Debke-7

Gmes peeeflemcejCe nes ieee~ Jen DeefleMee Meevle nes ieee, Gmekeer
cete& peeleer jner Deewj eneB leke efke Gmeves Mejerj Deewj Deenej
mes Yeer cecelJe es[ efoee~ Jen meye heefjen DeLeJee ke<eeeeW kee
leeie kej efMeueeleue hej yew" ieee~ cegefvejepe efheefnleeeJe ves Yeer
Deheves DeJeefOe%eeveheer ves$e mes Dekemceeled efmebn kee meye Je=eevle
peeve efueee Deewj peevekej GvneWves jepee eerelf eJeOe&ve mes kene efke ns
jepeved! Fme heJe&le hej keesF& heMeg eeJeke neskej (eeJeke kes ele
OeejCekej) mebveeme kej jne nw~ legcnW Gmekeer mesJee kejveer
eeefnS~ Jen Deeieeceer keeue ceW Yejle #es$e kes eLece leerLekej eer
Je=<eYeosJe kes eeJeleea heo kee Oeejke heg$e nesiee Deewj Gmeer YeJe
mes cees#e eehle kejsiee~ cegevf ejepe kes Fve JeeveeW mes jepee eerefleJeOe&ve
kees ye[e Deeee& ngDee~ Gmeves cegefvejepe kes meeLe JeneB peekej
DeefleMee meenme kejves Jeeues efmebn kees osKee~ lelheeeled jepee ves
Gmekeer mesJee DeLeJee meceeefOe ceW eesie meneelee keer Deewj en
osJe nesves Jeeuee nw en mecePekej cegefvejepe ves Yeer Gmekes keeve ceW
vecemkeej ceb$e megveeee~ Jen efmebn De"ejn efove leke Deenej kee
leeiekej meceeefOe mes Mejerj es[ otmejs mJeie& kes efoJeekejeYe
veeceke efJeceeve ceW efoJeekej eYe veeceke osJe ngDee~ Fme Deeee&
kees osKekej jepee eerefleJeOe&ve kes mesveeheefle, ceb$eer Deewj hegjesefnle Yeer
MeerIe ner DeefleMee Meevle nes iees~ Fve meYeer ves jepee kes eje
efoes ngS hee$eoeve keer Devegceesovee keer Leer FmeefueS Deeeg meceehle
nesves hej Jes Gejkeg YeesieYetefce ceW Deee& ngS~ Deewj Deeeg kes Deble
ceW SsMeeve mJeie& ceW ue#ceerceeve osJe ngS~ GveceW mes ceb$eer, keebeve
veeceke efJeceeve ceW kevekeeYe veece kee osJe ngDee, hegjesefnle ef<ele
veece kes efJeceeve ceW eYebpeve veece kee osJe ngDee Deewj mesveeheefle
eYeeveeceke efJeceeve ceW eYeekej veece kee osJe ngDee~ Deehekeer
ueefueleebieosJe keer heee&e ceW es meye Deehekes ner heefjJeej kes osJe Les~
efmebn kee peerJe JeneB mes egle nes ceeflemeeiej Deewj eerceleer kee heg$e
neskej Deehekee ceefleJej veece kee ceb$eer ngDee nw~ eYeekej kee peerJe
mJeie& mes egle neskej Dehejeefpele mesveeveer Deewj Deepe&Jee kee heg$e
neskej Deehekee Dekecheve veece kee mesveeheefle ngDee nw~ kevekeeYe
kee peerJe eglekeerefle& Deewj Devevleceleer kee heg$e neskej Deehekee
Deevebo veece kee efee hegjesefnle ngDee nw leLee eYebpeve osJe JeneB mes
egle neskej Oeveoe Deewj Oeveoee kee heg$e neskej Deehekee Oeveefce$e
veece kee mecheefeMeeueer mes" ngDee nw~ Fme ekeej cegefvejepe kes
Jeeve megvekej jepee JeepebIe Deewj eerceleer-oesveeW ner Oece& kes
efJe<ee ceW DeefleMee eerefle kees eehle ngS~
osKees! keneB lees heefjen ceW Deefle Deemee nesves mes jepee
Yeer cejkej efleeeieefle ceW JeeIe ngDee Deewj keneB YejleeeJeleea
yevekej DeLeen mecheefe mes Yeer efJeje neskej #eCecee$e ceW kesJeueer

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(7)

yeve iees Les~ en nw YeeJeeW keer ceefncee Deewj iegDeeW kes mebyeesOeve
mes kewmes heecej peerJe Yeer Glke= heo kees eehle kej uesles nQ~
jepee JeepebIe kes meeLe Jeeues eejeW ceb$eer Deewj eejeW heMegDeeW
kee mebyebOe Deeies cees#e peeves leke Fvekes meeLe peg[ e jne nw~ DeLee&led
es meYeer Deeies leerLekej heg$e yevekej cees#e iees nQ~ osKees! Deenejoeve
kes osKeves cee$e mes Fve meYeer kee keueeCe nes ieee~
Fmeer meboYe& ceW cegefvejepe eje yeleees iees vekegue (vesJeuee)
kee hetJe&YeJe Yeer ye[e jesceebeke nw, cegefve eer JeneB kenles nQns jepeved! en vekegue (vesJeuee) Yeer hetJe&YeJe ceW Fmeer
megeefleef<"le veiej ceW ueesueghe veece kee nueJeeF& Lee~ Jen Oeve kee
ye[e ueesYeer Lee~ efkemeer mecee JeneB kee jepee efpevecebefoj yeveJee
jne Lee Deewj Gmekes efueS Jen cepeotjeW mes FW cebieelee Lee~ Jen
ueesYeer cetKe& nueJeeF& Gve cepeotjeW kees keg hegDee Jeiewjn oskej
Gvemes efhekej keg FW Deheves Iej ceW [ueJee ueslee Lee~ Gve FeW
kes hees[ves hej GveceW mes keg ceW megJeCe& efvekeuee~ en osKekej
Fmekee ueesYe Deewj Yeer ye{ ieee~ Gme megJeCe& kes ueesYe mes Gmeves
yeej-yeej cepeotjeW kees hegDee Deeefo oskej Gvemes yengle meer FW
Deheves Iej [ueJeevee eejbYe efkeee~ Ske efove Gmes Deheveer heg$e kes
ieeBJe peevee he[e~ peeles mecee Jen heg$e mes kene ieee efke ns heg$e
legce Yeer cepeotjeW kees keg Yeespeve oskej Gvemes Deheves Iej Fs
[ueJee uesvee~ en kenkej Jen lees euee ieee hejvleg heg$e ves Gmekes

kens Devegmeej Iej hej FW veneR [ueJeeF&~ peye Jen og ueewkej

Iej Deeee Deewj heg$e mes hetves hej peye Gmes meye neue ceeuetce
ngDee leye Jen heg$e hej ye[e eesefOele ngDee~ Gme cetKe& ves ueke[er
leLee helLejeW keer ceej mes heg$e kee efMejhees[ [euee Deewj Gme og:Ke
mes og:Keer neskej Deheves hewj Yeer kee [eues~ Devle ceW Jen jepee kes
eje ceeje ieee Deewj cejkej Fme vekegue heee&e kees eehle ngDee
nw~ Jen nueJeeF& ueesYe kes Goe mes ner Fme oMee leke hengBee nw~
ns jepeve! Deehekes oeve kees osKekej es eejeW ner hejce
n<e& kees eehle nes jns nQ Deewj Fve eejeW kees ner peeefle-mcejCe nes
ieee nw efpememes es mebmeej mes yengle ner efJeje nes iees nQ~ Deehekes
efoS ngS oeve keer Devegceesovee kejves mes Fve meYeer ves Gece
YeesieYetefce keer Deeeg kee yebOe efkeee nw~ FmeefueS es Yee es[kej
Oece&eJeCe kejves keer Fe mes eneB yew"s ngS nQ~ ns jepeved! Fme
YeJe mes Deeieeceer Dee"JeW YeJe ceW legce Je=<eYeveeLe leerLekej neskej cees#e
eehle kejesies Deewj Gmeer YeJe ceW es meye Yeer efme neWies Deewj leye leke
es hegCeMeerue peerJe Deehekes meeLe-meeLe ner osJe Deewj ceveg<eeW kes
Gece-Gece megKe leLee efJeYetelf eeeW kee GheYeesie kejles jnWies~
Fve leerLekej ceneheg<e kee eefj$e peiele ceW Meebefle kejs
ener cebieuekeecevee nw~
eOJemle Ieeefle kecee&Ce: kesJeue%eeve Yeemkeje:~
kegJe&vleg peieleeb Meebefleb, Je=<eYeeee efpeveseje:~~

pecyeterhe-nefmleveehegj ceW nesiee

meccesoefMeKej peer keer 108 Jebovee kejves Jeeues YeeeW kee efJeMes<e mecceeve
efoveeBbke-20 ceee& 2011, ew$e ke=. Skeced, nesueer heJe& cesuee
leerLe&jepe meccesoefMeKej peer keer Jebovee kejves kee pewve Oecee&JeueefcyeeeW ceW efJeMes<e ner cenlJe ceevee peelee
nw~ Deveskeeveske cenevegYeeJe eefleJe<e& Fme efveJee&CeYetefce keer Jebovee kejves ceW Dehevee meewYeeie mecePeles nQ~
hetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer keer esjCeevegmeej Deeieeceer nesueer cesuee, ew$e ke=<Cee
Skeced, 20 ceee& 2011 kes DeJemej hej efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje pecyeterhe-nefmleveehegj ceW
meccesoefMeKej peer keer 108 ee DeefOeke Jebovee kejves Jeeues cenevegYeeJeeW kees hetpe ceeleepeer kes memebIe meeefVeOe
ceW mecceeefvele efkeee peeesiee~ Deehemes DevegjesOe nw efke Fme mecceeve kees eehle kejves nsleg Dehevee veece, hetje helee,
sueerheesve vecyej SJeb Jebovee keer mebKee efueKekej nceW efvecve heles hej esef<ele kejW~

peerJeve ekeeMe pewve (eyebOe mecheeoke-mecei%eeve)

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve

hees.-pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.-250404, heesve veb.-01233-280184
(8)

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

mebmeejer peerJe
emlegefleieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer
peerJe meceeme
peerJemeceeme-efpevekes eje Deveske peerJe DeLeJee peerJe keer
Deveske peeefleeeWs kee meben efkeee peeJes, GvnW peerJemeceeme kenles nQ~
eewon peerJemeceeme-Skesefve kes oes Yeso nQ-yeeoj Deewj
met#ce leLee oes Fefve, $eerefve Deewj elegefjefve~ hebesefve kes
oes Yeso nQ-meb%eer hebesefve Deewj Demeb%eer hebesefve~ Fme lejn es
meeleeW ner peerJe meceeme heee&hle Deewj Deheee&hle oesveeW lejn kes nesles
nQ FmeefueS peerJemeceeme kes meeceeveleee eewon Yeso nesles nQ~
meeeJeve peerJemeceeme-he=LJeer, peue, Deefive, Jeeeg, efveleefveieeso,
Flejefveieeso~ Fve n kes yeeoj Deewj met#ce mes 12 Yeso ngS~
eleske Jevemheefle kes oes Yeso nQ-meeefleefle Deewj Deeefleefle~ $eme
kes 5 Yeso-oes Fefve, $eerevf e, elegefjefve, Demebe%f ehebesefve Deewj
mebe%f e hebesefve~ es meye efceueekej GVeerme 19 Yeso ngS~ eLee122519~ es meYeer Yeso heee&hle efveJe=l& eheee&hle, ueyOeheee&hle
kes Yeso mes leerve-leerve ekeej kes nesles nQ~
FmeefueS 19 kee 3 kes meeLe iegCee kejves hej 57 Yeso nes
peeles nQ~ eLee-19357~
98 peerJemeceeme-peerJemeceeme kes Ge 57 YesoeW ceW mes hebesevf e kes
6 Yeso efvekeeue oerepf eS, DeLee&led hebesevf e kes meb%eer-Demeb%eer oes ceW heee&hle,
efveJe=l& eheee&hle Deewj ueyOeheee&hle mes iegCee kej oerepf eS lees 236 Yeso
nesles nQ~ 57 mes 6 kes efvekeue peeves mes 57-651 yees nQ~
kece&Yetefce hebesefve efleeeeW kes ieYe&pe Deewj meccet&ve oes
Yeso nesles nQ~ ieYe&pe kes peueej, mLeueej, veYeej Ssmes leerve
Yeso nQ Deewj FveceW meb%eer-Demeb%eer mes oes Yeso nesves mes 326 Yeso
nesles nQ~ 57 mes 6 efvekeue peeves mes 57-651 yees nQ~
kece&Yetefce hebesefve efleeeeW kes ieYe&pe Deewj meccet&ve oes
Yeso nesles nQ~ ieYe&pe kes peueej, mLeueej, veYeej Ssmes leerve
Yeso nQ Deewj FveceW meb%eer-Demeb%eer mes oes Yeso nesves mes 326 Yeso
nes iees hegve: Fvekes heee&hle Deewj efveJe=&leheee&hle oes Yeso kejves mes
6212 Yeso nes peeles nQ~ hebesefve meccet&ve kes peueej
mLeueej, veYeej~ Fvekes meb%eer-Demeb%eer oes Yeso hegve: 326
ngS~ Fve 6 kees heee&hle, efveJe=&leheee&hle Deewj ueyOeheee&hle Fve
leerve mes iegCee kejves hej 6318 Yeso nes iees, Ssmes kece& Yetecf epe
hebesefve efleeeeWs kes 121830 Yeso nes iees~
YeesieYetefce ceW hebesevf oeefleeeeW kes mLeueej, veYeej oes ner
Yeso nesles nQ, es oesveeW ner heee&hle, efveJe=&leheee&hle ner nesles nQ

Debke-7

FmeefueS 224 YeesieYetefcepe kes 4 Yeso ngS keeeWeW fke YeesieYetefce ceW
peueej meccet&ve leLee Demeb%eer peerJe veneR nesles nQ~
Deee&Keb[ kes ceveg<eeW kes heee&hle, efveJe=l& eheee&hle Deewj ueyOeheee&hle
es leerve Yeso ner nesles nQ~ cues Keb[ ceW ueyOeheee&hleke kees
es[kej oes ner Yeso nesles nQ~ Fmeer ekeej YeesieYetefce, kegYeesieYetecf e kes
ceveg<eeW kes Jes heee&hle, efveJe=l& eheee&hle oes ner Yeso nQ~ osJe Deewj
veejefkeeeW kes Yeer es oes ner Yeso nesles nQ~ Fme lejn meye efceueekej
DeeveJes Yeso nesles nQ~ eLee-Skesefve, efJekeuesevf e mebyebOeer 51,
kece& Yetefce hebesevf e efleeeeW kes 30, YeesieYetefcepe efleeeeW kes 4,
Deee&Keb[ kes ceveg<eeW kes 3, YeesieYetefcepe ceveg<eeW kes 2, kegYeesieYetecf e
kes 2, osJeeW kes 2, veejefkeeeW kes 2 Ssmes 51304322
22298 peerJemeceeme nesles nQ~
peerJemeceeme kes DeJeeblej YesoeW kees mecePeves kes efueS eej
DeefOekeejmLeeveeesefve, Mejerj keer DeJeieenvee Deewj kegueeW kes Yeso
Fve eej DeefOekeejeW kes eje peerJe meceeme kees efJeMes<ehe mes
peevevee eeefnS~
mLeeve-Skesefve, erefve Deeefo peeefle Yeso kees DeLeJee
Ske, oes, leerve, eej Deeefo peerJe kes YesoeW kees mLeeve kejles nQ~
eesefve-peerJeeW keer Glheefe kes DeeOeej kees eesefve kenles nQ~
DeJeieenvee-Mejerj kes ess-ye[s YesoeW kees DeJeieenvee
kenles nQ~
kegue-efYeVe-efYeVe Mejerj keer Glheefe kes keejCeYetle vees
kece& Jeie&Cee kes YesoeW kees kegue kenles nQ~
peerJe mLeeve kes Yeso-meeceeve mes peerJe kee Ske ner Yeso
nw, keeeWefke peerJe kenves mes peerJe cee$e kee enCe nes peelee nw~
Dele: meeceeve mes peerJe meceeme kee Ske Yeso, $eme mLeeJej mes oes
Yeso, Skesefve, efJekeuesevf e, mekeuesevf e mes leerve Yeso, Skesefve,
efJekeuesefve, meb%eer-Demeb%eer hebesefve mes eej Yeso, heeBe FefveeW
keer Dehes#ee heeBe Yeso, he=LJeer, peue, Deefive, Jeeeg, Jevemheefle Deewj
$eme Ssmes <edkeee keer Dehes#ee mes n Yeso, heeBe mLeeJej,
efJekeuesevf e, mekeuesevf e mes meele Yeso, heeBe mLeeJej, efJekeuesevf e,
meb%eer-Demeb%eer mes Dee" Yeso, heeBe mLeeJej, erefve, $eerefve,
elegejf efve, hebesevf e mes veew Yeso, heeBe mLeeJej, erevf e, $eerefve,
elegefjefve, meb%eer-Demeb%eer hebesefve mes ome Yeso Ssmes ner GVeerme
leke Yeso kejles eefueS~

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(9)

hetJeexe 19 kees heee&hle Deheee&hle mes iegCee kejves mes 19238

Yeso SJeb 19 kees heee&hle efveJe=&leheee&hle, ueyOeheee&hle mes iegCee
kejves hej 19357 Yeso nesles nQ SJeb hetJeexe ekeej mes 98 leke
Yeso nes peeles nQ, FvnW peerJemeceemeeW kes mLeeve kenles nQ~
eesefve Yeso-eesefve kes cegKe oes Yeso nQ-Deekeej eesefve,
iegCeeesefve~
Deekeej eesefve kes Yeso-MebKeeJele&, ketceexVele Deewj JebMehe$e
es 3 Yeso nQ~ efpemekes Yeerlej MebKe kes meceeve ekekej he[s neW,
Gmes MebKeeJele& kenles nQ, FmeceW efveece mes ieYe& Jeefpe&le nw~ en
eesefve eeJeleea keer hejeveer kees nesleer nw~
pees kegS keer heer" keer lejn G"er nes Gmes ketceexVele eesefve
kenles nQ, Fme eesefve ceW leerLekej, eeJeleea, DeOe&eeer, yeueYe
leLee Deve Yeer ceneve heg<e GlheVe nesles nQ DeLee&led Fvekeer ceeleeDeeW
keer ener eesefve nesleer nw~
pees yeebme kes hees kes meceeve uebyeer nes, Gmes JebMehe$e eesefve
kenles nQ~ FmeceW meeOeejCe peve ner GlheVe nesles nQ~
pevce leLee Gvekes DeeOeej Yetle iegCeeesevf e kes Yeso-pevce
kes leerve Yeso-meccet&ve, ieYe& Deewj Gheheeo~ Fve pevceeW kes
DeeOeejYetefle eesefve kes veew Yeso nQ-meefee, Meerle, mebJe=le, Deefee,
G<Ce, efJeJe=e, meefeeeefee, Meerlees<Ce Deewj mebJe=leefJeJe=le~
meeceeve mes eesefve kes es veew Yeso nQ SJeb efJemleej mes
8400000 Yeso nesles nQ~ eLee-efvele efveieeso, Flej efveieeso,
he=LJeer, peue, Deefive, Jeeeg FveceW mes eleske keer meele-meele ueeKe,
Jevemheefle keer ome ueeKe, erefve, $eerefve, elegefjefve FveceW mes
eleske keer oes-oes ueeKe, osJe, veejkeer, hebesefve efleee eleske
keer eej-eej ueeKe, ceveg<e keer eewon ueeKe, meye efceueekej6742106121484 ueeKe eesefveeeB nesleer nQ~
Deveeefokeeue mes eleske eeCeer Fve eewjemeer ueeKe eesefveeesW
ceWs heefjYeceCe kej jne nw~ peye en peerJe jlve$ee kees eehle
kejlee nw, leYeer eewjemeer ueeKe kes ekekej mes gkeeje hee mekelee
nw, DeveLee veneR Ssmee mecePekej peuoer mes peuoer meceief
yevekej mecekedeeefj$e kees enCe kej uesvee eeefnS~

peerJe meceeme
keneB keewve mee pevce neslee nw?
osJeieefle vejke ieefle ceW Gheheeo pevce neslee nw~ ceveg<e efleeeeW
ceW eLeemebYeJe ieYe& Deewj meccet&ve oesveeW ner pevce nesles nQ~
ueyOeheee&hleke ceveg<e leLee Skesefve SJeb efJekeuesevf e kee efveece
mes meccet&ve pevce ner neslee nw~ YeesieYetefceeeB efleee ieYe&pe ner nesles
nQ~ kece&Yetecf eeeB hebesefve efleee ieYe&pe, meccet&ve oesveeW ner nesles
nQ~ Gheheeo Deewj ieYe& pevce Jeeues efveece mes ueyOeheee&hleke veneR

(10)

nesles nQ~ meccet&ve ceveg<e efveece mes ueyOeheee&hleke ner nesles nQ~
eeJeleea keer hejeveer Deeefo kees es[ kej Mes<e Deee& KeC[ keer
efeeeW keer eesevf e, keebKe, mleve, cet$e, ceue Deeefo ceW es ueyOeheee&hle
meccet&ve ceveg<e GlheVe nesles nQ~ efJe<eeeW ceW Deefle DeeMee, hejeeruebhe,
JesMeeieeceer, efvebe heeheer peerJe cejkej Fve meccet&ve ceveg<eeW ceW
pevce uesles nQ~ Fvekes ceveg<eeeg ceveg<e ieefle veece kece& kee Goe nw
efkevleg heee&efhleeeB hetCe& ve nesves mes Mejerj kes eesie hejceeCegDeeW kees
enCe ner veneR kej heeles nQ Deewj cej peeles nQ, Fvekeer Deeeg ueIeg
Deblecegn& lt e& eceeCe nw DeLee&led Ske eeme kes De"ejJeWW Yeeie eceeCe nw~
Fve heee&hle, efveJe=leheee&hle Deewj ueyOeheee&hlekeeW kee ue#eCe
Deieues Debke ceW efoee peeesiee~
DeJeieenvee kes Yeso-GlheVe nesves mes leermejs mecee ceW
met#ceefveieesefoee ueyOeheee&hle peerJe keer Ieveebiegue kes DemebKeeleJeW
Yeeie eceeCe Mejerj keer peIeve DeJeieenvee kenueeleer nw~ DeLee&led
$e+pegieefle kes eje GlheVe nesves Jeeues met#ceefveieeseof ee ueyOeheee&hleke
peerJe keer Glheefe mes leermejs mecee ceW Mejerj keer peIeve DeJeieenvee
nesleer nw Deewj Fmekee eceeCe Ieveebiegue kes DemebKeeleJeW Yeeie
eceeCe nw~ Glke= DeJeieenvee mJeebYetjceCe meceg kes ceOe ceW
nesves Jeeues cenecelme keer nesleer nw~ Fme celme kee eceeCe npeej
eespeve uebyee, heeBe meew eespeve eew[e, {eF& meew eespeve ceese nw~
peIeve mes ueskej Glke= heele ceOe ceW Ske-Ske eosMe keer
Je=ef kes ece mes ceOece DeJeieenvee kes DeveskeeW Yeso nesles nQ~
met#ceefveieeseof ee ueyOeheee&hleke keer peIeve DeJeieenvee Ieveebiegue
kes DemebKeeleJeW Yeeie nw~ heee&hle erevf e keer peIeve DeJeieenvee
DevegvOejer peerJe keer Ieveebiegue kes mebKeeleJeW Yeeie, $eerefve kegb Leg keer
Fmemes mebKeele iegCeer DeefOeke, elegefjefve keeCeceef#ekee keer Fmemes
mebKeele iegCeer DeefOeke SJeb hebesevf e efmekeLeke celme keer Fmemes
mebKeele iegCeer DeefOeke nw~ Glke= DeJeieenvee Skesefve ceW keceue
keer keg DeefOeke npeej eespeve, erevf e MebKe keer yeejn eespeve,
$eerefve eeRer keer leerve keesMe, elegefjefve Yecej keer Ske eespeve,
hebesevf e cenecelme keer Ske npeej eespeve nw~ henues pees cenecelme
keer DeJeieenvee Glke= Ske npeej eespeve yeleueeF& nw Deewj eneB
keceue keer keg DeefOeke Ske npeej eespeve kene nw GmeceW keceue
keer Dehes#ee cenecelme kee Ieve #es$e DeefOeke neslee nw, FmeefueS Gmes
ner DeefOeke mecePevee eeefnS~

peIeve DeJeieenvee

Fefve
peerJe
peIeve
1. Fefve met#ceefveieesefoee Ieveebiegue kes DemebKeeleJeW Yeeie
2. Fefve DevegOb ejer
Ieveebiegue kes mebKeeleJeW Yeeie
3. Fefve kegbLeg
Ieveebiegue kes mebKeeleiegCeer DeefOeke

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

4. Fefve keeCeceef#ekee Ieveebiegue kes mebKeeleiegCeer DeefOeke

5. Fefve efmekeLeke celme Ieveebiegue kes mebKeeleiegCeer DeefOeke

Glke= DeJeieenvee
Fefve
peerJe
Glke= DeJeieenvee
1. Fefve
keceue
keg DeefOeke Ske npeej eespeve
2. Fefve
MebKe
yeejn eespeve
3. Fefve
eeRer
leerve kees<e
4. Fefve
Yecej
Ske eespeve
5. Fefve
cenecelme
Ske npeej eespeve
kegueeW kes Yesohe=LJeerkeeefeke
peerJeeW kes kegue 22 ueeKe keesef
peuekeeefeke
peerJeeW kes kegue 7 ueeKe keesef
Deefivekeeefeke
peerJeeW kes kegue 3 ueeKe keesef
Jeeegkeeefeke
peerJeeW kes kegue 7 ueeKe keesef
erevf e kes
peerJeeW kes kegue 7 ueeKe keesef
$eerevf e kes
peerJeeW kes kegue 8 ueeKe keesef
elegefjefve kes peerJeeW kes kegue 9 ueeKe keesef
Jevemheefle kes
peerJeeW kes kegue 28 ueeKe keesef
hebesefve efleee peerJeeW kes kegue mee{s 12 ueeKe keesef
peueej
heef#eeeW kes
peerJeeW kes kegue 12 ueeKe keesef
heMegDeeW kes
peerJeeW kes kegue 10 ueeKe keesef
eleer kes menejs peerJeeW kes kegue 9 ueeKe keesef
eueves Jeeues ogcegns
mehe& Deeefo
osJe kes
peerJeeW kes kegue 26 ueeKe keesef
veejkeer kes
peerJeeW kes kegue 25 ueeKe keesef
ceveg<e kes
peerJeeW kes kegue 12 ueeKe keesef
Fme ekeej mes meye efceueekej peerJeeW kes kegueeW keer mebKee-Ske
kees[ e-kees[ er, meeeveJes ueeKe, heeeme npeej keesef nw~ DeLee&led Ske
kejes[ meeeveJes ueeKe heeeme npeej kees Ske kejes[ mes iegCee kejves
hej-1975000010000000197500000000000 nw~ Deve ebLeeW
ceW ceveg<eeW kes 14 ueeKe keesef kegue efieveeSb nQ, Gvekeer Dehes#ee mes
1995000000000000 eceeCe neslee nw~ YeJe peerJeeW kees Fme efmeevle
ebLe kes Devegmeej peerJeeW kes mLeeve, eesevf e, Mejerj, DeJeieenvee Deewj Fve
kegue YesoeW kees DeJeMe ner peeve uesvee eeefnS keeeWekf e Fvekes peeves efyevee
cees#eceeie& he eeefj$e leLee oeecee Oece& kee JeemleJe ceW heeueve veneR
efkeee pee mekelee nw~ DeleSJe Deefnmb ee ele kee hetCe&leee heeueve kejves kes
efueS DeJeMe ner Fvekee DeYeeme kejvee eeefnS~

Debke-7

jepemLeeve ceW heocehegje, meebieevesj, peehegj

Deeefo keer ee$ee kes meeLe
ceeOeesjepehegje (peehegj) jepe. ceW veJeefveefce&le

ieefCeveerecegKe Deeefe&kee
eer %eeveceleer oer#ee leerLe&
kes oMe&ve nsleg DeJeMe heOeejW

leerLe& Yee yebOegDeeW! Deehekees peevekej Delevle n<e& nesiee

efke pewve meceepe keer meJeexe meeOJeer hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer
ceeleepeer keer oer#ee Yetecf e ceeOeesjepehegje, len.-heeieer (peehegj)
jepe. ceW ieefCeveerecegKe Deeefe&kee eer %eeveceleer oer#ee leerLe& hej
YeieJeeve heee&veeLe kee Sself eneefmeke hebekeueeCeke eeflee ceneslmeJe
Delevle YeJeleehetJe&ke mecheVe nes egkee nw~ leerLe& hej efJeMeeue
YetKeC[ kes ceOe Deefle megvoj meccesoefMeKej heJe&le keer eefleke=efle
kee efvecee&Ce efkeee ieee nw, efpemeceW heJe&le keer Jebovee kejles ngS
24 leerLekej YeieJevleeW keer eefleceeDeeW SJeb eeser hej efJejepeceeve
15 heg Gegib e YeieJeeve heee&veeLe keer DeefleMeekeejer Ke[dieemeve
eeflecee kee oMe&ve kejkes mecemle peveceeveme Deheveer ceveeskeeceveeDeeW
keer efmeef kej jne nw~ Deheveer ee$ee ceW Ssmes leerLe& hej DeJeMe
heOeejkej efJeMes<e hegCeueeYe Dee|pele kejW~
leerLe& keer DeJeefmLeefle-heocehegje mes 50 efkeceer., meebieevesj
mes-35 efkeceer., peehegj mes-50 efkeceer.
vees - ceeOeesjepehegje leerLe& peehegj mes ceeuehegje jes[
hej efmLele nw leLee len. heeieer mes 8 efkeceer. keer otjer hej nw~

efveJesoke-ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer oer#ee leerLe&

Devleie&le-eer $e+<eYeosJe pevemesJee mebmLeeve (jefpe.),
ceeOeesjepehegje (peehegj) jepe.
mebheke&-09829228700, 09351105551

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(11)

 ej

e es i

g
e
v
ee

cegefe heLe
emlegefleieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer

ieleeBke mes Deeies.............

DeefnbmeeCeg eleDece=le-cees#e kes keejCeYetle Glke=DeeEnmeeheer jmeeeve kees eehle
kejkes De%eeveer peerJeeW kes Demebiele yelee&Je kees osKekej Oecee&lceepeveeW kees Dehevee
ceve eueeeceeve veneR kejvee eeefnS~ keesF-& keesF& kenles nQ efke(1) YeieJeeve kee kene ngDee Oece& yengle ner met#ce nw
DeleSJe Oece& kes efveefcee efnbmee kejves ceW keesF& oes<e veneR nw~
(2) Oece& osJeleeDeeW mes ner GlheVe neslee nw~ DeleSJe Fme
ueeske ceW Gve osJeleeDeeW kees meYeer keg os osvee eesie nw~ Ssmee
kenves Jeeues ueesie e%e Deewj yeefue ceW efnbmee kee efJeOeeve kejles nQ~
efkevleg efnbmee ceW Oece& keoeefhe veneR nes mekelee nw~
(3) hetpe heg<eeW kes efueS yekeje Deeefo kee Ieele kejves ceW
keesF& Yeer oes<e veneR nw~ Ssmee meesekej DeefleefLe Je efMe heg<eeW kes
efueS peerJeeW kee Ieele kejvee eesie veneR nw~
(4) yengle eeefCeeeW kes Ieele mes GlheVe ngS Yeespeve mes Ske peerJe
kes Ieele mes GlheVe ngDee Yeespeve Dee nw~ DeLee&led DeVeeefoke kes Deenej
ceW Deveske peerJe cejles nQ DeleSJe Gvekes yeoues Ske ye[s Yeejer peerJe kees
ceejkej Keevee Dee nw~ Ssmee kegleke& Yeer cetKe&lee hetCe& nw~ keeeWekf e
SkesefveeW keer Dehes#ee hebesevf e peerJeeW kes Je eeCe Deewj YeeJe eeCe
DeefOeke nesves mes Gvekes Ieele ceW efnmb ee kee heehe DeefOeke ner nw~
(5) mehe&-efyet Deeefo efnbmeke peerJeeW kes ceej [eueves mes
yengle mes peerJeeW keer j#ee nesleer nw, Ssmee meesekej efnbmeke peerJeeW
kee Ieele veneR kejvee eeefnS keeeWefke mebmeej ceW Deveble peerJe Skeotmejs kes Ieeleke nQ, Gvekeer efeblee nce keneB leke kej mekeles nQ?
(6) yengle peerJeeW kes Ieeleer es peerJe peerles jnWies, lees DeefOeke
heehe Gheepe&ve kejWies Fme ekeej oee kejkes efnbmeke peerJeeW kees veneR
ceejvee eeefnS~
(7) jesie DeLee&led oefj Deeefo DeveskeeW og:KeeW mes DeleefOeke og:Keer
peerJe eefo ceej [eues peeeWies, lees Jes meye og:KeeW mes t peeeWies, Ssmee
efJeeeme kejkes efkemeer Yeer peerJe kees veneR ceejvee eeefnS~
(8) megKeeW keer eeefhle ye[s ke mes nesleer nw~ FmeefueS megKeer
peerJeeW kees ceej [eueves mes Jes ncesMee megKeer ner jnWies, efhej keYeer og:Keer
veneR neWies, Ssmee meesekej megKeer peerJeeW kee Yeer Ieele veneR kejvee eeefnS~
(9) ieg cenejepe DeefOeke keeue leke DeYeeme kejkes Deye
meceeefOe ceW ceive nes jns nQ, Fme mecee eefo es ceej efoes peeJeW,
lees Ge heo eehle kej ueWies~ Ssmee eeve kejkes efMe<e kees

(12)

Deheves ieg kee efMejsove veneR kejvee eeefnS~

(10) Keejheefke MeeeeW ceW Ie[s kes hetves mes efeef[ee kes
G[ peeves kes meceeve Mejerj kes tves cee$e mes cees#e nes peeleer nw,
Ssmee eeve kejkes Yeer peerJeeW keer efnbmee veneR kejvee eeefnS~
(11) Yeespeve kes efueS mevcegKe Deees ngS YetKes heg<e kees
osKekej Deheves Mejerj kee ceebme oeve kejvee eeefnS, Ssmee mecePekej
DeelceIeele kejvee esemkej veneR nw keeeWefke ceebme Yeespeer oeve kee
hee$e veneR nw Deewj ceebme kee oeve Oece& mes yeefnYet&le Deewj efvebe nw~
vee YebieeW kes peeveves ceW eJeerCe iegDeeW keer Gheemevee kejkes
efpevecele kes jnmeeW kee peeveves Jeeuee Ssmee keewve mee efvece&ue yegef
Oeejer nw, pees Deefnbmee kee Deeee ueskej cet{lee kees eehle nesiee?
meejebMe en efvekeuee efke ceve, Jeeve, keee Deewj ke=le
keeefjle Devegceesovee mes mebkeuhehetJe&ke efkemeer Yeer peerJe keer efnbmee
veneR kejvee Deefnbmee DeCegele kenueelee nw~ Fme ele kee Oeejer
eeJeke Oece& ee hejeshekeej Deeefo YeeJevee mes Yeer efnbmee kees ceneheehe
ner mecePelee nw, meJe&$e peerJe oee kee heeueve kejlee nw~
meleeCegelepees keg Yeer eceeo Deewj ke<eee kes eesie mes mJehej kees
neefvekeejke DeLeJee DeveLee he Jeeve nQ Jes meye Demele nQ~
Demele kes eej Yeso nQ-DeefmleheJemleg kees veeefmlehe kenvee
pewmes-Je, #es$e, keeue, YeeJe mes eneB Ie ceewpeto nw, Gmes
eneB veneR nw, Ssmee kenvee DeLeJee Dekeeue ce=leg Deeiece ceW kener
nw Gmes veneR ceevevee eLece Demele nw~
efpeme Jeeve ceW DeefJeeceeve Jemleg kees efJeeceevehe kenvee pewmesIe JeneB veneR nw efhej Yeer nw Ssmee kenvee en efleere Demele nw~
efpeme Jeeve ceW Deheves elege mes efJeeceeve Yeer heoeLe&
Deve kes mJehe mes kene peelee nw~ pewmes-yewue kees Iees[e ken
osvee en le=leere Demele nw~
ieefn&le Deeefo Jeeve yeesuevee elegLe& Demele nw~ Fmekes eej
Yeso nQ-ieefn&le, meeJee Deewj Deefee~
oglee DeLeJee egieueerhe, nemeege, ke"esj, eueehehe
leLee Meee-efJe Jeeve ieefn&le Jeeve nQ~
pees sove, Yesove, ceejCe, Mees<eCe, Jeeheej Deeefo kes heehe
meefnle Jeeve nQ, Jes meeJee Jeeve nQ~
pees Jeeve otmejs peerJe kees Deeerelf ekej, Yeekeejke, Kesokeejke,
Jewj, Meeske, keuen kejves Jeeues Jeeve nQ, Jes meye Deefee Jeeve nQ~

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

Fve meYeer Demele JeeveeW ceW efnbmee DeJeMe ner mebYeJe nw

keeeWefke Demele Yee<eCe ceWs ke<eeeeW kee efveefcee DeJeMe nw~
Fve Demele JeeveeW kee mLetuehe mes leeie kejvee meleeCegele nw~
pees YeesieesheYeesie kes meeOeve cee$e meeJeeJeeve kees es[ ves ceW
DemeceLe& nQ, Gvekee Yeer kele&Je nw efke yeekeer kes Demele JeeveeW kee
DeJeMe ner leeie kej osJeW~
Deeewee&Cegelepees eceeo Deewj ke<eee kes eesie mes efyevee efoes ngS efkemeer keer
Jemleg kees enCe kej ueslee nw, Jen eesjer nw~ pees ceveg<e efkemeer kes
Oeve kees njCe kejlee nw mecePevee eeefnS efke Gmeves Gmekes eeCeeW kee

njCe efkeee nw keeeWefke peieled ceW Oeve en ceveg<eeW kee yeee eeCe nw
DeLee&led ieejnJeeB eeCe nw~ celeueye en Oeve ceveg<eeW kees eeCeeW mes
Yeer DeefOeke heeje nw Fmekes njCe kejves Jeeues efnmb eke ner nQ~ pees
ueesie otmejeW kes kegDeeb Deeefo kes peue kees enCe kejves kee leeie
kejves ceW DemeceLe& nQ Gvekee Yeer kele&Je nw efke Jes Deve mechetCe& efyevee
oer ngF& JemlegDeeW kee leeie DeJeMe ner kej osJeW~ Deve$e Yeer kene nw
peuece=eflekee efyeve Deewj veeefnb keg iens Deoee peue Deewj efceer kes
efmeJeee efyevee efoes ngS keg veneR uesvee eeefnS~ en Deeewee&Cegele
nw~ mLetuehe mes eesjer kee leeie kejvee eeJeke kee kele&Je nw~
eceMe:.........

99 kejes[ cenecegefveeeW keer efveJee&CemLeueer ceebieerlegib eer efme#es$e (veeefmeke) cene. ceW yeve jner

108 heg Gegbie YeieJeeve $e+<eYeosJe keer eeflecee efvecee&Ce ceW

DeJeMe meneesie kejW

efMeueeuesKe eespevee nsleg eoeve kejW

cee$e 108000/-hees keer jeefMe

mebj#eke nsleg eoeve kej mekeles nQ

cee$e 251000/-hees keer jeefMe SJeb

hejce mebj#eke nsleg eoeve kejW

cee$e 500000/-hees keer jeefMe

oeveer cenevegYeeJe kee veece efMeueeuesKe hej Debekf ele efkeee peeJesiee~ Ge jeefMe Ske yeej ceW DeLeJee
Deheveer megeJf eOeevegmeej DeefOeke yeej ceW Yeer eoeve kej mekeles nQ~ 108000/-hees keer jeefMe 100/-hees
eefleefove kes efnmeeye mes 3 Je<e& ceW Yeer eoevekej ceneve hegCeueeYe Deefpe&le kej mekeles nQ~
Deehekes eje eoe OevejeefMe mes ve efmehe& pewve mebmke=efle kee npeejeW Je<eeX kes efueS mebj#eCe
nesiee, Deefheleg Deehekeer heer{er kees Fme yeele kee ieewjJe DeJeMe nesiee efke nceejs heefjJeej mes Yeer Fme
efJeMeeue eeflecee efvecee&Ce kes efueS keg meneesie eoeve efkeee ieee Lee~ Deehekes veeceesuuesKe mes oeve
hejcheje Yeer Deeies kes efueS meowJe peerJeble SJeb heese<f ele nesleer jnsieer, efpemes he{kej Deeves Jeeueer heer{ er Yeer
oeve osves ceW efe jKekej Deheveer pewve mebmke=efle kes Gej ceW nj mebYeJe eeeme kejsieer~

efveJesoke-YeieJeeve $e+<eYeosJe cetelf e& efvecee&Ce keceser, ceebieerlegbieer

mebheke& DeOe#e -kece&eesieer ye.jJeerv kegceej pewve-nefmleveehegj, cees.-09412708203, 09411025124, 09810732837
kejW ceneceb$eer-[e@. heVeeueeue heehe[erJeeue-hew"Ce (Deewjbieeyeeo) cene., cees.-09422204499, 02555-286523

SJeb cetefle& efvecee&Ce keceser kes mecemle heoeefOekeejer Je meomeieCe

Debke-7

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(13)

es ie
e

g
e
ee v

meceemeej
emlegefleieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer

ieleeBke mes Deeies.............

(DeOeelce leJe kees mecePeves kes efueS veeeW kee mecePevee
Delevle DeeJeMeke nw Dele: heee&eeefLe&ke vee kes yeeo vewiece veeeW
kees eeo kej ueerefpeS~)
vewiece vee kes leerve Yeso nQ-Yetle vewiece, YeeefJe vewiece Deewj
Jele&ceeve vewiece~
peneB hej Yetlekeeue ceW Jele&ceeve kee DeejesheCe efkeee peelee
nw, Gmes Yetle vewiecevee kenles nQ~ pewmes-Deepe oerheceeefuekee kes
efove eer JeOe&ceeve mJeeceer cees#e iees nQ~
YeeefJe Jemleg ceW Deleerle keer keuhevee kees YeeefJevewiece vee
kenles nQ~ pewmes-Denle YeieJeeve efme ner nQ~
keesF& keee& kejvee eejbYe efkeee keg hetCe& ngDee keg DehetCe&
ner nw, Gmes hetCe&Jeled kenvee Jele&ceeve vewiece vee nw~ pewmes-meeceeer
pegeles mecee kenvee Yeele yeve jne nw~
vewiecevee kee ue#eCe-pees Ske kees ve eehle kejs, Deveske
kees enCe kejs, Gmes efveiece kenles nQ efveiece kee DeLe& efJekeuhe nw~
GmeceW nesves Jeeuee %eeve vewiece kenueelee nw~ DeLee&led heoeLe& kes
mebkeuhe kees enCe kejves Jeeuee vewiece vee nw~ (mebenvee keer
Deieues Debke ceW eleer#ee kejW)
peerJe Deewj DepeerJe oesveeW ner eeefhe Meg efveeevee mes
kelee& kece& YeeJe mes jefnle nQ leLeeefhe JeJenejvee mes kelee& kece&
YeeJe mes mebmeej ceW YeceCe kej jns nQ~ eer kegvokegvo Deeeee&
kenles nQ efke-peye leke en peerJe Deelcee Deewj DeeeJe Fve oesveeW
kes Yeso kees-efYeVe-efYeVe ue#eCe kees veneR peevelee nw leye leke Jen
De%eeveer ngDee eesOeeefo DeeeJeeW ceW eJe=ef e kejlee nw~ eesOeeefo he
heefjCeceve kejves mes keceeX kee mebee ngDee kejlee nw~ DeLee&led en
Deelcee pewmes Deheves %eevemJeYeeJehe heefjCeceve kejlee nw Gmeer ekeej
eesOeeefo he Yeer heefjCeceve kejlee nw~ eesOeeefohe heefjCeceve kejlee
ngDee Deehe lees kelee& nw Deewj Jes eesOeeefo Fmekes kece& nQ~ Deveeefo De%eeve
mes kelee& kece& keer eJe=ef e nw Deewj kelee& kece& keer eJe=ef e mes yebOe nw~
peye Fme peerJe kees Dehevee Deewj DeeeJeeW kee efYeVe-efYeVe
ue#eCe ceeuetce nes peelee nw, leye Gmekes yebOe veneR neslee nw~
efMe<e-%eeve cee$e mes ner yebOe kee efvejesOe nes peelee nw
mees kewmes?

(14)

Deeeee&-DeeeJe DeMegefe nQ, pe[ nQ, og:Ke kes keejCe nQ

Deewj Deelcee heefJe$e nw, %eelee nw, megKe mJehe nw~ Ssmes oesveeW kees
ue#eCe kes Yeso mes efYeVe peevekej Deelcee DeeeJeeW mes efveJe=e nes
peelee nw~ leye Gmekes kece& kee yebOe veneR neslee nw~ en peerJe
mJemebJesove %eeve kes Devevlej meceioMe&ve %eeve eeefj$e keer Skeee
heefjCeeflehe hejcemeeceeefeke ceW efmLele neskej eesOeeefo DeeeJeeW mes
efveJe=e nes peelee nw~ DeLee&led %eeve cee$e mes ner yebOe kee efvejesOe
neslee nw, Ssmee kenves mes Skeeble mes meebKeeefo cele kee eJesMe veneR
neslee nw, keeeWefke %eeve kes meeLe mecekelJe Deewj eeefj$e ceewpeto
nQ~ osKees!
eMve en neslee nw efke Deelcee Deewj DeeeJe mebyebeOf e pees Yeso
%eeve nw Jen jeieeefo mes jefnle nw ee veneR? eefo jefnle nw leye lees
Gme Yeso %eeve ceW DeYesovee mes Jeerlejeie eeefj$e Deewj Jeerlejeie
mecekelJe Dee peeles nQ FmeefueS mecei%eeve mes ner yebOe efvejesOe keer
efmeef nw, Ssmee ken osles nQ~ eefo Deehe kenW efke Jen Yeso%eeve
jeieeefo mes meefnle veneR nw, leye lees Jen mecei%eeve ner veneR nw~
meejebMe en efvekeuelee nw efke eefo Deelcee Deewj DeeeJe kee Yeso
%eeve Yeer DeeeJe mes efveJe=e veneR nw, lees Jen %eeve ner veneR
kenueelee nw~ %eeve mes yebOe kee DeYeeJe neslee nw celeueye ceesnveere
kece& kee meJe&Lee DeYeeJe nes peeves hej peye Jeerlejeie eeefj$e kes
meeLe DeefJeveeYetle Yeso %eeve eie neslee nw, leYeer yebOe kee DeYeeJe
neslee nw~ en DeJemLee omeJeW iegCemLeeve kes yeeo eie nesleer nw~
Gmekes henues efpeleves-efpeleves DebMeeW ceW jeieeefo kee DeYeeJe neslee
peelee nw, Gleves-Gleves DebMeeW ceW yebOe kee Yeer DeYeeJe neslee peelee nw,
Ssmee mecePevee eeefnS~
efMe<e-efkeme efJeefOe mes en DeeeJe mes efveJe=e neslee nw?
Deeeee& kenles nQDenefcekekees Keueg meges efCecceceDees CeeCeobmeCemeceiiees~
leefe ef"Dees leefeees meJJes SS Keeb Cesefce~~73~~
(meceemeej)
%eeveer efJeeejlee nw efke ceQ efveee mes Ske ntB Meg ntB cecelee
jefnle ntB %eeve oMe&ve mes hetCe& ntB, Ssmes mJeYeeJe ceW efmLele, Gmeer
ewleve DevegYeJe ceW ueerve ngDee, Fve eesOeeefo DeeeJeeW kees #ee kej
oslee nw~

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

(DeOeelce leJe kees mecePeves kes efueS veeeW kee mecePevee

Delevle DeeJeMeke nw~ Dele: vewiece veeeW kes yeeo meben veeeW
kees eeo kej ueerefpeS~)
mebenvee kes oes Yeso nQ-meceevemeben Deewj efJeMes<emeben~
meeceeve meben-pees meeceeve mes meYeer kees mebenerle kej
ues pewmes meYeer Je hejmhej ceW DeefJejesOeer nQ, DeLee&led meledhe nQ~
efJeMes<e meben-pees efJeMes<e kees enCe kejs, pewmes meYeer
peerJe hejmhej ceW DeefJejesOeer nQ~ DeLee&led DeefmlelJe keer Dehes#ee mes
meYeer peerJe hejmhej ceW Ske mJehe nQ~
efMe<e-ns iegosJe! Deeheves henues peerJe, DepeerJe, DeeeJe,
yebOe, mebJej, efvepe&je, cees#e, hegCe Deewj heehe Fve heoeLeeX kee JeCe&ve
efkeee nw~ hegve: eefo Deehe peerJe, DepeerJe heoeLe& kees efvele Deewj
DeheefjCeeceer ceeveesies lees oes ner heoeLe& efme neWies Deewj eefo oesveeW
kees heefjCeeceer ceeveesies lees oesveeW kes levcee nes peeves mes Ske ner
heoeLe& efme nesiee?
Deeeee&-Ssmeer yeele veneR nw~ osKees! pewveefmeevle ceW es
oesveeW Je keLebefele heefjCeeceer nQ Deewj leYeer veJe heoeLe& keer
JeJemLee yeveleer nw DeveLee veneR yeve mekeleer~
efMe<e-ns YeieJeeved! meb%eeveer Deewj De%eeveer peerJeeW kee
ue#eCe keee nw?
Deeeee&-eefo en peerJe Meg efveeevee mes Deheves mJehe
kees veneR es[lee nw, efhej Yeer JeJenej mes kece& kes Goe mes
jeieeefohe DeewheeefOekeheefjCeece kees enCe kejlee nw~ FmeefueS en

keLebefeled heefjCeeceer Yeer nw~ keYeer en peerJe yeefnjelcee neskej

efJe<ee ke<eeehe DeMegYe Gheeesie kees kejlee nw lees keYeer Jener
peerJe Yeesieekeeb#ee efveoevehe MegYe Gheeesie kees Yeer kejlee nw Deewj
Gme mecee en JeYeeJehe hegCe, heehe, DeeeJe, yebOe heoeLeeX
kee kelee& neslee nw~ GveceW YeeJehe hegCeeefo peerJe kes heefjCeece nQ
Deewj Jehe hegCeeefo DepeerJe kes heefjCeece nQ~ ener peerJe keYeer
meceief Deblejelcee neskej efveee jlve$ee ue#eCe Megesheeesie
kes yeue mes efveeeeeefj$e kes meeLe DeefJeveeYeeJeer Jeerlejeie meceief
neslee ngDee efveefJe&keuhe meceeefOehe heefjCeece heefjCeefle kees kejlee
nw, leye Gme heefjCeece mes mebJej, efvepe&je Deewj cees#e heoeLeeX kee
kelee& neslee nw~ keoeefeled hegve: efveefJe&keuhe meceeefOe kes DeYeeJe ceW
efJe<ee ke<eee kees otj kejves kes efueS DeLeJee Megelce YeeJevee keer
efmeef kes efueS Keeefle, hetpee, ueeYe, Yeesieekeeb#eeefveoeve yebOe mes
jefnle neslee ngDee Megelcee ue#eCe Denle, efme Deewj Megelcee kes
DeejeOeke, eefleheeoke leLee meeOeke Deeeee&, GheeOeee, meeOeg Fve
hebehejcese
f eeW kes iegCe mcejCe Deeefohe MegYeesheeesie heefjCeece kees
kejlee nw~ DeLee&led pewmes keesF& heg<e Deheveer eer kes efveefcee yeenj mes
Deees ngS Jeefe mes Gmekeer yeele hetlee nw, Gmekee mecceeve Deeefo
Yeer kejlee nw~ Jewmes ner meceief peerJe Megelcee keer GheueefyOe kes
efueS Megelcee kes DeejeOeke Deeefo Deeeee& GheeOeee meeOegDeeW keer
Yeer Yeefe-hetpee Deeefo kejlee nw~ Fme ekeej %eeveer peerJe Yeer keLebef eledkelee&
ceevee ieee nw meJe&Lee veneR~ Ssmes eneB %eeveer De%eeveer kee mebef#ehle
JeCe&ve efkeee nw~

YeieJeeve heg<heobleveeLe keer pevceYetecf e keekeboer kes oMe&ve nsleg DeJeMe heOeejW

Debke-7

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(15)

YeieJeeve MeebefleveeLe kee mebe#f ehle heefjee

(heew<e Megkeuee oMeceer, efoveeBke 14 peveJejer kees YeieJeeve MeebefleveeLe kesJeue%eevekeueeCeke DeJemej hej emlegle)

-ieefCeveer Deeefe&kee %eeveceleer

(14 peveJejer 2011 kees YeieJeeve MeebefleveeLe kee osMeveeefoJeme-kesJeue%eevekeueeCeke DeJeMe ceveeSb)
kegpeebie} osMe keer nefmleveehegj jepeOeeveer ceW keeMehe
iees$eere jepee efJeMJemesve jepe kejles Les~ Gvekeer jeveer kee veece
SsjeJeleer Lee~ YeieJeeve MeeefvleveeLe kes ieYe& ceW Deeves kes n cenerves
henues mes ner Fvo keer Dee%ee mes nefmleveehegj veiej ceW ceelee kes
DeeBieve ceW jlveeW keer Je<ee& nesves ueieer Deewj eer, er, Oe=efle Deeefo
osefJeeeB ceelee keer mesJee ceW lelhej nes ieF~ Yeeoebs Jeoer mehleceer kes
efove YejCeer ve#e$e ceW jeveer ves ieYe& OeejCe efkeee~ Gme mecee
mJeie& mes osJeeW ves Deekej leerLekej ceneheg<e kee ieYe& ceneslmeJe
ceveeee Deewj ceelee-efhelee keer hetpee keer~
veJe ceeme Jeleerle nesves kes yeeo jeveer SsjeosJeer ves pes ke=<Ce
elego& eer kes efove eeceeesie ceW heele:kee} kes mecee leerve }eske kes
veeLe Ssmes heg$e jlve kees pevce efoee~ Gmeer mecee eej hekeej kes osJeeW
kes eneB mJeeb ner efyevee yepeees MebKeveeo, Yesjerveeo, efmebnveeo Deewj
Iebeveeo nesves }ies~ meewOecexv SsjeJele neLeer hej e{kej FvoeCeer
Deewj DemebKe osJeieCeeW meefnle veiej ceW Deeee leLee YeieJeeve kees
megces heJe&le hej }s peekej pevceeefYe<eske ceveeee~ DeefYe<eske kes
Devevlej YeieJeeve kees DeveskeeW Jem$ee}bkeejeW mes efJeYete<f ele kejkes Gvekee
MeeefvleveeLe' en veece jKee, Fme hekeej YeieJeeve kees nefmleveehegj
Jeeheme }ekej ceelee-efhelee kees meefhekej hegvejefhe Deevevo veeceke
veeke kejkes Deheves-Deheves mLeeve hej e}s iees~
YeieJeeve keer Deeeg Ske }eKe Je<e& keer Leer~ ejerj ee}erme
Oeveg<e TBee Lee~ megJeCe& kes meceeve keebefle Leer~ OJepee, leesjCe,
ebKe, ee Deeefo Ske npeej Dee" egYe efevn Gvekes ejerj ceW
Les~ GvneR efJeMJemesve keer eemJeleer jeveer kes eeeegOe veece kee
Ske heg$e ngDee~ osJekegceejeW kes meeLe eer[e kejles ngS YeieJeeve
eeefvleveeLe Deheves ess YeeF& eeeegOe kes meeLe-meeLe Je=ef kees
heehle nes jns Les~ YeieJeeve keer eewJeve DeJemLee Deeves hej Gvekes
efhelee ves keg}, he, DeJemLee, eer}, keeefvle Deeefo mes efJeYetef<ele
Deveske keveeDeeW kes meeLe Gvekee efJeJeen kej efoee~
Fme lejn YeieJeeve kes peye kegceej kee} kes heeerme
npeej Je<e& Jeleerle nes iees leye cenejepe efJeMJemesve ves GvnW
Dehevee jepe mecehe&Ce kej efoee~ ece mes Geceesece YeesieeW kee
DevegYeJe kejles ngS peye YeieJeeve kes heeerme npeej Je<e& Deewj
Jeleerle nes iees leye Gvekeer DeeegOeee}e ceW eeJeleea kes JewYeJe kees

(16)

heie kejves Jee}e eejlve Glhevve nes ieee~ Fme hekeej ee kees
Deeefo }skej eewon jlve Deewj veJeefveefOeeeB heie nes ieF~ Fve
eewon jlveeW ceW ee, $e, le}Jeej Deewj oC[ es DeeegOeee}e
ceW Glhevve ngS Les~ keeefkeCeer, ece& Deewj et[ eceefCe eeren ceW heke
ngS Les~ hegjesefnle, mesveeheefle Deewj ie=nheefle nefmleveehegj ceW efce}s Les
Deewj kevee, iepe leLee DeMJe efJepeeeOe& heJe&le hej heehle ngS Les~
veew efveefOeeeB Yeer hegCe mes hesefjle ngS FvoeW kes eje veoer Deewj
meeiej kes meceeiece hej }ekej oer ieF& LeeR~
eejlve kes heke nesves kes yeeo YeieJeeve ves efJeefOeJele
efoefiJepee kejkes n KeC[ kees peerlekej Fme Yejle#es$e ceW
Ske$e eemeve efkeee Lee~ peneB hej mJeeb YeieJeeve eeefvleveeLe
Fme he=LJeer hej hepee kee hee}ve kejves Jee}s Les JeneB kes megKe Deewj
meewYeeie kee keee JeCe&ve efkeee pee mekelee nw? Fme hekeej
eeJeleea kes meeceepe ceW YeieJeeve keer deeveJes npeej jeefveeeB
LeeR~ yeeerme npeej cegkegye jepee Gvekeer mesJee kejles Les Deewj
yeeerme e#e ncesee eecejeW kees {gjeee kejles Les~ eeJeefle&eeW kes
mee{s leerve kejes[ yevOeg keg} nesles nQ~ De"ejn kejes[ Iees[s,
eewjemeer }eKe neLeer, leerve kejes[ Gece Jeerj, DeveskeeW kejes[
efJeeeOej Deewj De"emeer npeej c}s jepee nesles nQ~ deeveJes
kejes[ eece, heenej npeej veiej, mees}n npeej Kes, eewyeerme
npeej keJe&, eej npeej cebye Deewj De[lee}erme npeej heeve
nesles nQ Fleeefo DeveskeeW JewYeJe nesles nQ~
eewon jlveeW kes veece-DeMJe, iepe, ie=nheefle, mLeheefle,
mesveeheefle, m$eer Deewj hegjesefnle es meele peerefJele jlve nQ SJeb $e,
Deefme, oC[, ee, keeefkeCeer, efevleeceefCe Deewj ece& es meele jlve
efvepeeaJe nesles nQ~
veJeefveefOeeeW kes veece-kee}, cenekee}, heeC[g, ceeveJe,
ebKe, heodce, vewmehe&, efhebie} Deewj veeveejlve es veew efveefOeeeB nQ~ es
ece mes $e+leg kes eesie oJeeW, Yeepeve, Oeeve, DeeegOe, Jeeefo$e,
Jem$e, nce&, DeeYejCe Deewj jlvemecetneW kees efoee kejleer nbw~
oeebie Yeesie-efoJehegj, jlve, efveefOe, mewve, Yeespeve, Yeepeve,
eee, Deemeve, Jeenve Deewj veede es eeJeefle&eeW kes oeebie Yeesie nesles nQ~
Fme hekeej mebKeele npeej heg$e-hege$f eeeW mes Jese
f le YeieJeeve
eeefvleveeLe eeJeleea kes meeceepe kees heehle kej ome hekeej kes

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

YeesieeW kee GheYeesie kejles ngS megKe mes kee} Jeleerle kej jns Les~
YeieJeeve leerLekej Deewj eeJeleea nesves kes meeLe-meeLe keeceosJe heo
kes Oeejke Yeer Les~
YeieJeeve kee Jewjeie-peye YeieJeeve kes heeerme npeej Je<e&
meeceepe heo ceW Jeleerle nes iees leye Ske mecee De}bkeej ie=n kes
Yeerlej De}bkeej OeejCe kejles ngS GvnW ohe&Ce ceW Deheves oes heelf eefyecye
efoKeeF& efoes~ Gmeer mecee GvnW Deelce%eeve Glhevve nes ieee Deewj
hetJe& pevce kee mcejCe Yeer nes ieee leye YeieJeeve mebmeej, ejerj Deewj
YeesieeW kes mJehe kee efJeeej kejles ngS efJejkele nes iees~ Gmeer mecee
}ewkeeefvleke osJeeW ves Deekej DeveskeeW mlegefleeeW mes hetpee mlegefle keer~
Devevlej meewOece& Deeefo Fvo meYeer osJeieCeeW kes meeLe GheefmLele nes
iees~ YeieJeeve ves veejeeCe veece kes heg$e kee jepeeefYe<eske kejkes
meYeer keggecf yeeeW kees eLeeeesie Gheose efoee~
YeieJeeve kee oer#ee enCe-Devevlej Fvo ves YeieJeeve kee
oer#eeefYe<eske kejkes meJee&Le&emf eef' veece keer hee}keer ceW efJejepeceeve
kejkes nefmleveehegj veiej kes meneece Jeve ceW heJese efkeee~ Gmeer mecee
pes ke=<Ce elego& eer kes efove YejCeer ve#e$e ceW yes}e kee efveece }skej
YeieJeeve ves hebecege
f }ebs e kejkes vece: efmesYe:' kenles ngS
pewvesMJejer oer#ee enCe kej }er Deewj mechetCe& heefjen kee leeie kejkes
Oeeve ceW efmLej nesles ner ceve:hee&e%eeve heehle kej ef}ee~
YeieJeeve kee Deenej-ceefvojhegj kes jepee megefce$e ves
YeieJeeve eeefvleveeLe kees Keerj kee Deenej oskej hebeeMee& JewYeJe
kees heehle efkeee~ Fme hekeej Devegece mes leheMejCe kejles ngS
YeieJeeve kes mees}n Je<e& Jeleerle nes iees~
YeieJeeve kees kesJe}%eeve keer heeefhle-YeieJeeve eeefvleveeLe
meneece Jeve ceW vebeeJele& Je=#e kes veeres heeb&keemeve mes efmLele nes
iees Deewj heew<e ke=<Ce oeceer kes efove Devleceg&ntle& ceW omeJeW
iegCemLeeve ceW ceesnveere kece& kee veee kej yeejnJeW iegCemLeeve
ceW %eeveeJejCe, oe&veeJejCe Deewj Devlejee kee meJe&Lee DeYeeJe
kejkes lesjnJeW iegCemLeeve ceW hengbe kej kesJe}%eeve mes efJeYetef<ele
nes iees Deewj GvnW Ske mecee ceW ner mechetCe& }eskee}eske mhe
efoKeves }iee~ hen}s YeieJeeve ves eejlve mes n KeC[ he=LJeer
kees peerlekej meeceepe heo heehle efkeee Lee~ Deye YeieJeeve ves
Oeeve ee mes efJeMJe ceW Ske$e jepe kejves Jee}s ceesnjepe
kees peerlekej kesJe}%eeveheer meeceepe }#ceer kees heehle kej
ef}ee~ Gmeer mecee Fvo keer Dee%ee mes kegyesj ves efoJe meceJemejCe
keer jevee kej oer~ YeieJeeve kes meceJemejCe ceW eeeegOe kees
Deeefo }skej eerme ieCeOej Les~ yeeme" npeej cegefveieCe Deewj
mee" npeej leerve meew Deeefe&keeSB, oes }eKe eeJeke Deewj eej

Debke-7

}eKe eeefJekeeeW, DemebKeeleeW osJe osefJeeeB Deewj mebKeeleeW

eflee&e GheefmLele Les~
YeieJeeve kee cees#e ieceve-peye YeieJeeve keer Deeeg Ske
ceen es<e jn ieF& leye Jes mecceso efeKej hej Deees Deewj efJenej
yebo kej Dee} eesie mes efJejepeceeve nes iees~ pes ke=<Ce
elego&eer kes efove YeieJeeve elegLe& egke}Oeeve kes eje eejeW
DeIeeefleee keceeX kee veee kej Ske mecee ceW }eske kes DeeYeeie
hej peekej efJejepeceeve nes iees~ Jes efvele, efvejbpeve, ke=lekele
efme nes iees~ Gmeer mecee Fvoeefo eej hekeej kes osJeeW ves
Deekej efveJee&Ce keueeCeke keer hetpee keer Deewj Deefvlece mebmkeej
kejkes Yemce mes Deheves }}e Deeefo GeceebieeW kees heefJe$e kej mJemJemLeeve kees e}s iees~
es eeefvleveeLe YeieJeeve leerLekej nesves mes yeejnJeW YeJe hetJe&
jepee eer<esCe Les Deewj cegevf e kees Deenej oeve osves kes heYeeJe mes
YeesieYetecf e ceW iees Les~ efHej osJe nges, efHej efJeeeOej ngS, efHej osJe
ngS, efHej ye}Yeo ngS, efHej osJe ngS, efHej JeeeegOe eeJeleea ngS~
Gme YeJe ceW FvneWves oer#ee }er Leer Deewj Ske Je<e& kee eesie OeejCe kej
Ke[s nes iees Les leye Fvekes ejerj hej }leeSB e{ ieF& LeeR~ meheeX ves
Jeeceer yevee }er LeeR~ heef#eeeW ves IeeWme}s yevee ef}es Les Deewj es
JeeeegOe cegefvejepe Oeeve ceW }erve jns Les~ Devevlej Denefcevo ngS,
efHej cesIejLe jepee ngS, Gme YeJe ceW FvneWves oer#ee }skej Ieesj
leheMejCe kejles ngS mees}n keejCe YeeJeveeDeeW kee efevleJeve efkeee
Lee Deewj Gmekes heYeeJe mes leerLekej heke=efle kee yebOe kej ef}ee Lee~
efHej JeneB mes meJee&Le&efmeef ceW Denefcevo ngS, efHej JeneB mes Deekej
peieled kees eebefle heoeve kejves Jee}s mees}nJeW leerLekej Deewj hebece
eeJeleea Ssmes eeefvleveeLe YeieJeeve ngS~
GejhegjeCe ceW eer iegCeYeo mJeeceer kenles nQ efke Fme mebmeej
ceW Deve }esieeW keer yeele peeves oerefpeS eer eeefvleveeLe efpevesvo kees
es[kej YeieJeeve leerLekejeW ceW Ssmee keewve nw efpemeves hetJe& kes yeejn
YeJeeW ceW mes heleske YeJe ceW yengle Yeejer Je=ef heehle keer nes?
Fmeef}es ns efJeeve }esieeW! eefo legce eeefvle eenles nes lees
meyemes Gece Deewj meyekee Ye}e kejves Jee}s eer eeefvleveeLe
efpevesvo kee efvejvlej Oeeve kejles jnes~ ener keejCe nw efke Deepe
Yeer YeJe peerJe eebefle heeefhle kes ef}S eer eeefvleveeLe keer DeejeOevee
kejles nQ~ Ssmes YeieJeeve MeebefleveeLe kee kesJeue%eevekeueeCeke Fme
Je<e& heew<e Meg. oMeceer, efoveeBke 14 peveJejer 2011 kees Dee jne nw
Dele: meYeer Yeepeve Deheves-Deheves efpevecebefojeW ceW 14 peveJejer kees
efJeMes<e DeeeespevehetJe&ke YeieJeeve kee kesJeue%eevekeueeCeke OetceOeece
kes meeLe ceveekej hegCe Deefpe&le kejW, ener cebieue esjCee nw~

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(17)

Yepeve
ceeOeesjepehegje
hebekeueeCeke kes
MegYe DeJemej hej
Deeefe&kee eer
eboveeceleer ceeleepeer
eje efueefKele Yepeve

Ye
pe
ve

lepe&-meheves ceW...........
heejme eYeg kee cemlekeeefYe<eske efvejeuee nw~
keee megvoj ueieleer leve hej otOe keer Oeeje nw~~ske.~~
nw eeflecee DeefleMeekeejer, meebJeefjee efJe cevenejer~
Ke[dieemeve cetjefle heejer, nw meyekes efueS megKekeejer~~
leerLekej heejmeveeLe kee veece efvejeuee nw~
keee megvoj ueieleer leve hej otOe keer Oeeje nw~~1~~
ieefCeveer eer %eeveceleer keer, oer#ee Deeefe&kee ngF& Leer~
Gme ceeOeesjepehegje keer, heeJeve nes ieF& Oeje Leer~~
JeneB ietbpes heejmeveeLe kee peepeekeeje nw~
keee megvoj ueieleer leve hej otOe keer Oeeje nw~~2~~
meefoeeW kes yeeo eneB hej, ngDee hebekeueeCe ceneslmeJe~
veiejer ceW Oetce ceeer nw, oguenve keer lejn mepeer nw~~
evoveeceleer en leerLe& yeve ieee heeje nw~
keee megvoj ueieleer leve hej otOe keer Oeeje nw~~3~~

lepe& - meesveeefieefj ceW meesvee meoe yejmelee nw.....

Dee..............
ceeOeesjepehegje keer Oejleer cenke G"er nw, heee&veeLe kes hebekeueeCeke keer Oetce ceeer nw~
mepee nw veiej en leerLe& kes he ceW, ceneslmeJe keer MegYe en Ie[er Dee ieF& nw~~
Dee..............
Dee..............
heejme eYeg kee cenekegbYe DeefYe<eske kejes-2
lessF&meJeW leerLekej kee DeefYe<eske kejes-2
hebekeueeCeke kee en GlmeJe Deeee nw-2
ceeOeesjepehegje ves DeJemej heeee nw-2
heejme eYeg kee cenekegbYe DeefYe<eske kejes~~1~~
heejme eYeg pevceW peneB, JeejeCemeer heeJeve
meccesoefieefj mes cegefe heeF&, Oeece ceveYeeJeve
Deefn$e kesJeue%eeve Yetceer nw eYees lesjer
ceveYeeJeveer, megKeoeefeveer, nw Meevle efJe lesjer
heejme eYeg kee megefcejve kej, ogKe Meeske njes~
heejme eYeg kee cenekegbYe DeefYe<eske kejes~~2~~
nw Yetefce en DeefleMeefe, keCe-keCe hetpe nw Fmekee-2
Fme Yetefce mes mebyebOe nw ceeB %eeveceefle peer kee-2
nj Yee oer#ee leerLe& hej Deye DeeSiee ceve mes-2
Jewjeie kee mebosMe uesiee leerLe& kees vece kes
%eeveceleer peer kees Jevove efmej ske kejes~
heejme eYeg kee cenekegbYe DeefYe<eske kejes~~3~~

(18)

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

Debke-7

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(19)

(20)

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

Debke-7

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(21)

(22)

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

Debke-7

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(23)

(24)

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

Debke-7

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(25)

ceeOeesjepehegje (peehegj) jepe. ceW ieefCeveer eer %eeveceleer oer#ee Yetecf e hej

YeieJeeve heeMJe&veeLe hebekeueeCeke ceneslmeJe YeJeleehetJe&ke mechevve

-peerJeve ekeee pewve, heyebOe mecheeoke
ceeOeesjepehegje (peehegj) jepe. ceW ieefCeveerhecegKe Deeefe&kee eer %eeveceleer oer#ee leerLe&'' kee hebekeueeCeke heelf ee SJeb cenecemlekeeefYe<eske
ceneslmeJe YeJeleehetJe&ke efoveebke 21 mes 26 veJecyej 2010 leke meevebo mechevve ngDee~ Fme leerLe& hej megvoj ke=e$f ece meccesoefeKej heJe&le keer
jevee kejkes ewlee}eeW ceW 24 leerLe&bkej YeieJevleeW keer heefleceeSb SJeb heJe&le keer eeser hej YeieJeeve heeMJe&veeLe keer 15 Heg Gllegib e Ke[dieemeve
heelf ecee efJejepeceeve keer ieF& nw~ Gkele hebekeueeCeke ceneslmeJe heer"eOeere #egu}ke eer ceesleermeeiej peer cenejepe kes meeefvveOe ceW leLee kece&eesieer
ye. jJeervo kegceej pewve, DeOe#e-pecyeterhe-nefmleveehegj kes efveoxeve ceW Yeejer meHe}lee SJeb Deefleee kes meeLe kege}leehetJe&ke mechevve ngDee~
%eeleJe nesJes efke ceeOeesjepehegje ceW Jele&ceeve pewve meceepe keer meJeexe meeOJeer hetpe ieefCeveerhecegKe Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer ves meved 1956
ceW yeermeJeeR meoer kes eLeceeeee& eer Meebeflemeeiej cenejepe kes eLece efMe<e SJeb heLece hedeeee& eer Jeerjmeeiej peer cenejepe mes Deeefe&kee
oer#ee enCe keer Leer~ Fmeer kes efveefcelle mes hetpe he%eeeceCeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer keer hejs Cee hej Gkele leerLe& kee efvecee&Ce efkeee ieee
nw~ eneB hej pe} Deehetelf e& mebyebOeer efJeefYevve Deefleee Yeer eeceJeeefmeeeW ves mee#eeled DevegYeJe efkees, Fme Deefleee mes heleske eeceJeemeer leerLe& hej
YeieJeeve kes oe&veeLe& DeJeMe heOeejles nQ~
ceneslmeJe kee egYeejbYe 21 veJecyej kees ceeOeesjepehegje eTve kes eeeerve efpevecebeof j mes YeieJeeve keer eeflecee ueskej efvekeeueer ieF& efJeMeeue
Ieee$ee kes meeLe ngDee~ Ieee$ee ceW eLece keueMe ueskej eueves kee meewYeeie Oe.he. eer ekeeMe peer heehe[erJeeue-ceeOeesjepeheggje kees eehle ngDee~
Ieee$ee kee meceeheve veJeefveefce&le leerLe& hej ngDee, peneB eer heoceebo jepesvo hemeeo pewve-ekeJee[e (jepe.) eje ceneslmeJe kee PeC[ejesnCe
efkeee ieee~ Fme DeJemej hej ceb[he GodIeeve kes meboYe& ceW cebe hej cebieue keueMe keer mLeehevee eer meblees<e kegceej jebJekee-peehegj eje keer
ieF& leLee DeKeC[ peesefle keer mLeehevee eer YebJejueeue mes"er-ceeOeesjepehegje ves keer~ Fme efove eeieceC[} efJeOeeve Je hebekeueeCeke kes heejbefYeke
efJeefOe-efJeOeeve mechevve efkeS ieS~ hegve: 22 veJecyej mes 26 veJecyej leke ecee: ieYe&keueeCeke, pevcekeueeCeke, oer#eekeueeCeke,
kesJe}%eevekeueeCeke Je cees#ekeueeCeke kes mebmkeejeW kes meeLe heebeeW keueeCeke meevebo mechevve ngS~ mecemle efJeefOe-efJeOeeve heelf eeeee& heb.
vejse kegceej pewve-pecyeterhe Je meneesieer heelf eeeee& heb. efJepee kegceej pewve-pecyeterhe leLee heb. melesvo kegceej pewve-efleJejer (peyeuehegj) eje
mechevve kejees iees~ efJees<ehe mes Fme DeJemej hej hee.s erkeceebo pewve-efou}er ves efJeefe efJeeve kes he ceW ceneslmeJe ceW Yeeie ef}ee~
hebekeueeCeke heeflee ceneslmeJe ceW YeieJeeve kes ceelee-efhelee yeveves kee meewYeeie eer megveer} kegceej pewve-eerceleer ceervee#eer pewve
meje&He-cesj" kees heehle ngDee~ cegKe he mes ceneslmeJe ceW meewOece& Fvo eer YebJej}e}-Deejpe osJeer yeeke}erJee}-ekeJee[e, Oevekegyesj
eer meblees<ekegceej-mvesn}lee jebJekee-peehegj, F&eeve Fv eer iepesv kegceej yeyeerlee osJ eer mes"er-peehegj, ceensvo Fvo eer eeboce}
efJece}eosJeer Jewo-ceeOeesjepehegje, meevelkegceej Fvo eer kece}se kegceej evokeeblee osJeer Jewo-ceeOeesjepehegje Je e%eveeeke eer heoceebo
hesceosJeer yeeke}erJee}-ceeOeesjepehegje ves yevekej ceneve hegCe Deefpe&le efkeee~ meeLe ner Deve }ieYeie 50 pees[eW ves Fvo-FvoeCeer yevekej
hetpee mechevve keer~ ceneslmeJe kes ceOe cenejepee DeMJemesve leLee cenejeveer JeeceeosJeer keer meYee, meewOece& Fvo keer meYee, YeieJeeve kes
Jewjeie keer meYee, Deenejeee&, efoJe meceJemejCe jevee Je Deefive kegceej FvoeWs eje cees#ekeueeCeke kes DeJemej hej YeieJeeve kes Debeflece
mebmkeej Deeefo kes keee&ece mechevve ngS~ cegKehe mes ceneslmeJe kee meceeheve heJe&le hej efJejepeceeve 15 Heg Gllegib e YeieJeeve heeMJe&veeLe
cenecemlekeeefYe<eske ceneslmeJe kes meeLe 26 veJecyej kees ngDee~ cenecemlekeeefYe<eske ceneslmeJe ceW heLece DeefYe<eske kejves kee meewYeeie cetelf e&
heoevekelee& mebIeheefle eer ceneJeerj hemeeo pewve-efou}er kees heehle ngDee~ Gvekes meeLe eer kece}ebo pewve, KeejeryeeJe}er-efou}er ves Yeer
YeieJeeve kes cemleke hej ke}e efkeee~ cenecemlekeeefYe<eske kee efleere ke}e eer megO eerj kegceej mebpee kegceej pewve "skesoejcegpeHedHejveiej ves efkeee~ hegve: meewYeeieee}er YekeleeW eje YeieJeeve kee YeJe hebeece=leeefYe<eske efkeee ieee leLee mewke[eW vej-veeefjeeW ves
Fme DeJemej hej YeieJeeve kee DeefYe<eske efkeee~
hebeece=leeefYe<eske ceW veeefjeue jme mes eer meeiejceue heJeve kegceej keeieue-peehegj eje, F#egjme mes [e@. peesv keerelf e& pewve-Gppewve
eje, ceewmeceer jme mes eer YebJejueeue megYee<eebo mes"er-ceeOeesjepehegje eje, mevleje jme mes eer jecemJehe ceneJeerj emeeo ebJejerJeeue
heefjJeej, ceeOeesjepehegje eje, Ieer mes eer efJeceue kegceej jepesMe kegceej heneef[ee, mesoefjee eje, otOe SJeb oner mes eer Deefveue kegceej
pewve eerleefJenej-efouueer SJeb eer ceveespe kegceej pewve-cesj" eje, meJeex<eefOe mes eer ieCesMeueeue Jeerjebo pewve, meuegcyej eje, nefje mes
eer megjsMe kegceej pewve-KeC[Jee eje, eleg<keesCe keueMe mes eer veeveiejece DeesceekeeMe kevoesF& heefjJeej-ceeOeesjepehegje eje, kesmej mes

eer eceeso kegceej ceveespe kegceej keemeueerJeeue-Deewjbieeyeeo eje cemlekeeefYe<eske efkeee ieee~ Fme DeJemej hej heg<heJe=ef kee meewYeeie
eer Yeeieebo eesiesMe kegceej heneef[ee-efkeMeveie{ kees eehle ngDee leLee hetCe& megiebefOele keueMe mes YeieJeeve kee DeefYe<eske eerceleer G<ee osJeer
jeje-veueJee[er heefjJeej ves efkeee~ meceeheve hej YeieJeeve keer MeebefleOeeje eer Yeeieebo eesiesMe kegceej heneef[ee, heeeJeleer ceeye&ueefkeMeveie{ eje leLee YeieJeeve keer Deejleer [e@. Sme.Sve. pewve-peehegj eje keer ieF&~
efJees<e Deeke<e&Ce kes he ceW ceneslmeJe kes ceOe ns}erkeehj kes ceeOece mes efJeefe YekeleeW eje YeieJeeve kes Thej heg<heJe=ef keer
ieF&~ heg<heJe=ef kee meewYeeie eer vesceerebo jcesMeebo keeieuee-heeieer, eer eeboceue jepesv kegceej pewve Jewo-efyemeeuet Jeeues, eer heoce
kegceej ieesheeue jepe-heeieer, eer jecemJehe ceneJeerj emeeo ebJejerJeeue-ceeOeesjepehegje, eer keceuesMe kegceej Jewo, efyemeeuet JeeuesceeOeesjepehegje, eer kehetjebo DejefJebo kegceej Yeiele peer-meeJej, eer ceneJeerj emeeo Kescejepe keesJeeue-ceeOeesjepehegje leLee
eer ceVeeueeue heoceebo heejmeceue vesJee-ceeOeesjepehegje ves eehle efkeee~ mechetCe& cenecemlekeeefYe<eske kee meerOee hemeejCe heejme ewve} kes
ceeOece mes meejs ose ceW efkeee ieee, efpemes Iej yew"s npeejeW ee}gDeeW ves osKekej Deheej hegCe Deefpe&le efkeee~
ceneslmeJe ceW efJeefYevve meebmke=efleke keee&ece mechevve ngS, efpemeceW [er.heer.keewef eke-cegpeheHejveiej, eer jepesvo pewve-Gcejiee, cene.,
eer hese pewve, mebieerlekeej-Fboewj, ieefCeveer eer %eeveceleer yeeef}kee ceC[}-ceeOeesjepehegje leLee egJee heefj<eo-peehegj kes Deefjnble cetefpeke} eghe
eje efJeefe hemlegefle oer ieF&~ mechetCe& keee&ece ceW njere kegceej mebieerlekeej ves Deheveer Yeefkeleceeer mJej}nefjeeW mes meYeer kees Deevebeof le
efkeee~ ceneslmeJe kes ceOe 23 veJecyej kees jepemLeeve heeble kes Keee ceb$eer eer yeeyet}e} veeiej ves heOeejkej keee&ece ceW Yeeie ef}ee~
mechetCe& ceneslmeJe kees mechevve kejves ceW ieefCeveer eer %eeveceleer oer#ee leerLe& meefceefle-ceeOeesjepehegje kes esejcewve kece&eesieer ye.jJeervo
kegceej pewve-pecyeterhe, hejce mebj#eke eer meblees<e kegceej jebJekee, DeOe#e eer Yeeieebo keeme}erJee}, GheeOe#e eer Deefve} pewve-efou}er,
ceneJeerj hemeeo yeesnje, heejmece} efcelle}, ceneceb$eer eer meleveejeeCe pewve, Gheceb$eer eer heoceebo kevoesF&, kees<eeOe#e eer heoceebo
yeeke}erJee} Je meomeieCeeW kee efJees<e meneesie jne~ Fme DeJemej hej ceeOeesjepehegje Ceceesk eej efce$e ceC[}, ieefCeveer eer %eeveceleer
yeeef}kee ceC[}, heeMJe&veeLe efce$e ceC[}, egJee heefj<eo eeKee Je ceefn}e ceC[} Deeefo kee meneesie Yeer mejenveere jne~ meebie}ercene. mes Deees Jeerj mesJee o} kes keee&kelee&DeeW ves Yeer kege} meneesie efoee~
cegKehe mes keee&ece ceW eer Deefve} kegceej pewve, heerleefJenej-efou}er, eer ceveespe pewve-cesj", eer jekese pewve-cesj",
[e@. peesvo keerefle& pewve-Gppewve, eer megjseebo pewve-KeC[Jee, [e@. efJepee heeesoer-nwojeyeeo, eer heceeso keeme}erJee}-Deewjbieeyeeo,
eer Deefpele Depecesje-Oetef}eeve (he. yebiee}), eerceleer G<ee osJeer jeje-ve}Jee[er (Deemeece) Deeefo ves Yeeie ef}ee~

ceeOeesjepehegje hebekeueeCeke kes ceOe mecheVe ngDee De.Yee.efo. pewve egJee heefj<eo kee DeefOeJesMeve
efJeMes<e Deeeespeve kes he ceW ceeOeesjepehegje hebekeueeCeke kes ceOe 24 veJecyej kees jeef$e ceW De.Yee. efo. pewve egJee heefj<eo kee
Yeer DeefOeJeseve je^ere DeOe#e ye. jJeervo kegceej pewve keer DeOe#elee ceW meevebo mechevve ngDee~ DeefOeJeseve ceW jepemLeeve DeOe#e
eer GoeYeeve pewve-peehegj Je ceneceb$eer-eer efoueerhe pewve-peehegj kes meeLe Deve heoeefOekeejerieCe Yeer GheefmLele ngS~ DeefOeJesMeve kee
MegYeejbYe DeefleefLeeeW SJeb heoeefOekeeefjeeW eje oerheeppJeueve kes meeLe ngDee~ Fme DeJemej hej je^er e DeOe#e ye. jJeerv kegceej pewve
leLee je^ere ceneceb$eer eer efyepesv pewve, Meenoje-efouueer kes meeLe mebIeheefle eer ceneJeerj emeeo pewve-efouueer, eer keceueebo pewve,
KeejeryeeJeueer-efouueer, eer YebJejueeue mes"er-ekeJee[e, eer megveerue pewve meje&he-cesj", eer megveerue kegceej pewve, efMeJece SvkeuesJe-efouueer,
eer jepekegceej pewve, $e+<eYe efJenej-efouueer, heb. vejsMe kegceej pewve Meeeer-pecyeterhe, eer heegcve kegceej pewve-efou}er, eer peerJeve hekeee
pewve-pecyeterhe, eer efJepee pewve-efou}er Deeefo heoeefOekeejerieCe GheefmLele Les~
DeefOeJesMeve ceW eer efJepee pewve-efouueer eje cebieueeejCe efkeee ieee~ heeeled eer megveerue pewve-peehegj eje cebieue ieerle emlegle efkeee
ieee~ Fme DeJemej hej heOeejs efJeMes<e heoeefOekeeefjeeW ves egJee heefj<eo kes efJekeeme SJeb GlLeeve kes meboYe& ceW Deheves-Deheves efJeeej emlegle efkees~
Deble ceW je^er e DeOe#e ye. jJeerv kegceej peer ves kene efke egJee heefj<eo egJeeDeeW kee Ske Ssmee mecetn nw, pees efoiecyej pewve meceepe Je meeOegDeeW
kes mebj#eCe nsleg efkemeer Yeer Deeheefe-efJeheefe mes ue[ves kes efueS nj mebYeJe eeeme kejlee nw~ GvneWves yeleeee efke egJee heefj<eo keer mLeeheve
1 peveJejer meved 1977 ceW Deeeee&eer osMeYet<eCe peer cenejepe keer esjCee keer ieF& Leer~ heeeled Fme egJee heefj<eo keer meejs osMe ceW mLeeefhele
mewke[eW MeeKeeDeeW eje Deepe Yeer meeceeefpeke GlLeeve Je Oece&eYeeJevee kes keee&ece Deeeesepf ele efkees pee jns nQ~ GvneWves meYeer egJeeDeeW kees egJee
heefj<eo kes meeLe peg[ves Je Gmekeer efJekeemeMeerue ieefleefJeefOeeeW ceW meneesie eoeve kejves keer Deheerue keer~ Deeeespeve ceW jepemLeeve eevleere egJee
heefj<eo eje heOeejs meYeer heoeefOekeeefjeeW Je DeefleefLeeeW kee ceeueehe&Ce Je efleueke kes meeLe mecceeve Yeer efkeee ieee~

ceeOeesjepehegje hebekeueeCeke eeflee ceW Yeeie uesves Jeeues ecegKe hee$e SJeb Fv-FveCeerieCe
e.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.

veece
eer megveerue kegceej ceervee#eer pewve meje&he
eer YebJejueeue Deejpe osJeer yeekeueerJeeue
eer jepesv emeeo DeveesKee osJeer pewve
eer meblees<e kegceej mvesnuelee jebJekee
eer iepesv kegceej yeyeerlee osJeer mes"er
eer keceuesMe kegceej evkeeblee osJeer Jewo
eer eeboceue efJeceuee osJeer Jewo
eer heoceebo esceosJeer yeekeueerJeeue
eer heejmeceue ieerlee osJeer efceeue
eer megYee<eebo cebpet osJeer yeekeueerJeeue
eer jepesv kegceej ceOeg osJeer ebJejerJeeue
eer meleveejeeCe meblees<e osJeer pewve
eer Yeeieebo nbmeuelee keemeueerJeeue
eer esceebo megMeeruee osJeer efkeuee
eer ieWoerueeue efJeceuee osJeer Jewo
eer jepesv kegceej ceesvee osJeer ebJejerueeue
eer Deelceebo esceosJeer yeesnje
eer esceebo megMeeruee osJeer Depecesje
eer DeMeeske kegceej cebpet osJeer pewve
eer ceneJeerj emeeo meueesevee osJeer pewve
eer efvelesMe kegceej ceeveJeer osJeer pewve
eer nscejepe Mekegvleuee osJeer kevoesF&
eer heoceebo veejbieer osJeer kevoesF&
eer ceneJeerj emeeo Ieermeer osJeer yeesnje
eer jepesv kegceej n<ee& osJeer mes"er
eer megYee<eebo efkejCe osJeer mes"er
eer cegVeeueeue efoueYej osJeer yeesnje
eer esceebo heg<heeosJeer pewve
eer heejmeceue DeeMee osJeer kees"eejer
eer %eeveebo cebpet osJeer pewve
eer leejeebo jleveer osJeer yeesnje
eer ceneJeerj emeeo megMeeruee osJeer pewve
eer ceer"eueeue esceosJeer Jewo
eer heejmeceue cebpet osJeer jebJekee
eer jcesMeebo megj%eeve osJeer keeieuee
eer Oevekegceej meercee osJeer efkeuee
eer DeesceekeeMe keeblee osJeer pewve meje&he

mLeeve
cesj" (G.e.)
ekeJee[e (jepe.)
ekeJee[e (jepe.)
ceeOeesjepehegje-peehegj
ceeOeesjepehegje-peehegj
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
[eefyee (peehegj)
heesJej
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
jsveJeeueceebpeer
eeboceebkeuee
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
jsveJeeueceebpeer
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje

heo
YeieJeeve kes ceelee-efhelee
meewOece& Fv
PeC[ejesnCekelee&
Oevekegyesj
F&Meeve Fv
meevelekegceej Fv
ceensv Fv
e%eveeeke
yee Fv
yeeesej Fv
ueebleJe Fv
keeefhe Fv
Mege Fv
ceneMege Fv
Meleej Fv
meneej Fv
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer

38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.

eerceleer ceervee mes"er

eer ieguekebo ueeue iegCeceeuee osJeer Jewo
eer jleveueeue MeebefleosJeer iebieJeeue
eer vejsv kegceej Deefveuee ye[peelee
eer kewueeMeebo keewMeuee osJeer pewve
[e@. efJepee ceerje heeesoer
[e@. peesv keerefle& [e@. veeruece pewve

peehegj
efyemeeuet
heens[er keueeb
peehegj
meebieevesj
nwojeyeeo
Gppewve

Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer
Fv-FveCeer

ceneslmeJe kes eerefleYeespe meewpevekelee&

e.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

veece
eer esleveueeue cebpet osJeer jebJekee
eer veJejlveceue yeervee jebJekee
eer efvece&ue kegceej mebieerlee jebJekee
eer Meebefleueeue veJejleve osJeer DeeJeeue
eer esceebo yeesnje
eer nvegceeveemeeo ieie&
eer efJeceue kegceej cebpet osJeer pewve

mLeeve
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
ceeOeesjepehegje
peehegj
efveJeeF&
eekemet
yeves"e

e.
veece
8. eer kegueoerhe ceOeg osJeer jebJekee
9. eer heoceebo censv kegceej pewve
10. eer leejeebo pewve
11. eer jcesMeebo pewve
12. eer ueeueebo efyeboeekee
13. eer efJeveeso kegceej heeveer
14. eer kewueeMeebo heeveer
15. eer ceneJeerj emeeo heeveer

mLeeve
yeie
keske[er
peehegj
peehegj
yeie
ceoveiebpe-efkeMeveie{
ceoveiebpe-efkeMeveie{
ceoveiebpe-efkeMeveie{

esjCee : eLeceeeee& eer Meebeflemeeiej Je<e& kes Devleie&le keee&ece kejW

yeermeJeeR meoer kes eLece Deeeee& iegCeeb ieg hejcehetpe eeefj$eeeJeleea eer Meebeflemeeiej peer cenejepe kes
ceneve GhekeejeW kes eefle ke=le%elee_peefue mJehe hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer ves 11 petve 2010
kees pecyeterhe-nefmleveehegj ceW Fme Je<e& kees eLeceeeee& eer Meebeflemeeiej Je<e& kes he ceW ceveeves keer Iees<eCee
keer nw~ Deehe Yeer Fme Je<e& ceW efJeefJeOe keee&ece Deeeesefpele kej iegYeefe kee heefjee eoeve kejWs1. Deeeee& eer Meebeflemeeiej hetpeve
5. mebieesefeeB, mesefceveej, JeeKeeveceeuee
2. Deeeee& eer Meebeflemeeiej efJeOeeve
6. eMvecebe
3. efveyebOe eefleeesefielee
7. Yee<eCe eefleeesefielee
4. keeJe uesKeve eefleeesefielee Deeefo
vees - 1. Deeeee&eer keer hetpeve, eeueermee, heefjee mes mebyebefOele meeefnle pecyeterhe-nefmleveehegj mes
cebieJee mekeles nQ~
2. meceepe ceW keee&ece Deeeesefpele kejves hej ke=heee Gme keee&ece kes Ske ee oes ef[efpeue heeses
efeb leLee JeJeefmLele meejieefYe&le meceeeej pecyeterhe-nefmleveehegj kes heles hej DeJeMe Yespeves kee ke kejW,
efpememes efke Deehekes eje Yespeer meeceeer kees ekeeMeveeLe& Gheeesie efkeee pee mekes~ helee-

peerJeve ekeeMe pewve (eyebOe mecheeoke)

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve, pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.)
cees.-09411025124
(30)

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

eLeceeeee& eer Meebelf emeeiej Je<e& kes Devleie&le mecheVe ngS efJeefJeOe keee&ece : meceeeej
[erceehegj ceW Deeeee& cenejepe keer hegCeefleefLe mecheVe
efoiecyej pewve ceefnuee meceepe [erceehegj (veeieeuewC[) eje
10 efmelecyej kees eLeceeeee& eer Meebelf emeeiej peer cenejepe keer 55JeeR
hegCeefleefLe efJeefYeVe DeeeespevehetJe&ke ceveeF& ieF&~ Fme DeJemej hej
Deeeee& Meebeflemeeiej eeueermee kee hee" leLee efJeOeeve-hetpeve Je 21
oerhekeeW mes Deejleer keer ieF&~ keee&ece ceW ceefnuee meceepe DeOe#ee
eerceleer hetuee osJeer mes"er, ceefnuee cenemeYee DeOe#ee eerceleer Fefvoje
osJeer iebieJeeue, ceefnuee meceepe ceb$eer-eerceleer efveefOe pewve Je evkeuee
heeveer Deeefo ves Deeeee& eer kes peerJeve hej ekeeMe [euee~ FveosJeer
iebieJeeue ves YeeeW kees hegmlekeW Yeer efJeleefjle keeR~
-efvece&ue pewve, keesuekeelee

veueJee[er (Deemeece) ceW hegCeefleefLe mecheVe

hetpe ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer eje Ieese<f ele eLeceeeee&
eer Mebeeflemeeiej Je<e& kes Devleie&le veueJee[er (Deemeece) ceW ceefnuee
mebie"ve eje meJe&eLece 24 petve kees Deeeee& cenejepe kee
#eguueke oer#ee efoJeme ceveeee ieee~ heeeled 2 pegueeF& kees
pevcepeebleer GlmeJe SJeb 25 pegueeF& kees ieghetefCe&cee kee Deeeespeve
efJeefYeVe keee&eceeW kes meeLe mecheVe ngDee~ hegve: Fmeer e=BKeuee ceW
10 efmelecyej kees mLeeveere cebeof j ceW Deeeee&eer keer 55JeeR hegCeefleefLe
kes DeJemej hej meecetefnke hetpeve leLee meeebkeeue ceW Deejleer,
Ceceeskeej ceb$e kee peehe, eMveesejer eefleeesefielee Je mebieeser kee
Deeeespeve efkeee ieee~ eMvecebe ceW eLece mLeeve ke=efle pewve,
efleere mLeeve efjeflekee heeveer Je le=leere mLeeve eMeevle heeveer
Deewj Deveceesue jeje kees eehle ngDee~ meevleJevee hegjmkeej eerceleer
Yeeieceleer heeveer SJeb DeefYe<eske pewve kees efceuee~ mecemle keee&ece
heg<hee heeveer, megMeeruee heeveer Je mebie"ve keer meomeeDeeW eje
kegMeueleehetJe&ke efkeee ieee~
-eerceleer T<ee osJeer jeje

cebomeewj (ce.e.) ceW hegCeefleefLe ceveeF&

cebomeewj (ce.e.) ceW eKej Jeee yeeueeeseif eveer Deeefe&keejlve
eer megYet<eCeceleer ceeleepeer kes meeefVeOe ceW eLeceeeee& eer Meebelf emeeiej
Je<e& kes Devleie&le 55JeeR hegCeefleefLe hej oes efoJemeere keee&ece
Deeeesefpele efkeee ieee~ eLece efoJeme 9 efmelecyej kees keewve
yevesiee Oece&eer veeceke eMvecebe eefleeeseif elee leLee cebieue keueMe
mepeeDees eefleeesefielee kee Deeeespeve efkeee ieee~ heeeled 10
efmelecyej kees Deeeee& eer kes efe$e kes meeLe efJeMeeue MeesYeeee$ee
efvekeeueer ieF&~ MeesYeeee$ee Oece&meYee kes he ceW efJemeefpe&le ngF&,
peneB efe$e DeveeJejCe, cebieue oerhe eppJeueve Je Deeeee& cenejepe
keer 55 eerheueeW kes meeLe DeJe mes cenehetpeve keer ieF&~ hegve:
Fme DeJemej 55 oerhekeeW mes Deejleer mecheVe ngF&~ keee&ece ceW

Debke-7

Deeefe&kee ceeleepeer ves meYee kees mecyeeseOf ele kejles ngS kene efke
hebLeJeeo kees es[ kej Dee<e&ceeie& kee DevegkejCe kejvee eeefnS~ GvneWves
Deeeee&eer kes peerJeve hej efJeMes<e ekeeMe [euee~

efkeMeveie{ ceW Deeeee& heoejesnCe efoJeme mecheVe

efJeeefJeKeele ceeye&ue veiejer ceoveiebpe-efkeMeveie{ efmLele
Deeeee& Meebeflemeeiej mceejke ceW efoveeBke 18 Deketyej 2010 kees
eLeceeeee& eer Meebeflemeeiej Je<e& kes Devleie&le Deeeee& cenejepe
kee 86JeeB Deeeee& heoejesnCe efoJeme efJeMes<e DeeeespevehetJe&ke ceveeee
ieee~ Ge Deeeespeve cegefve eer iegCemeeiej peer cenejepe kes mebIe
meeefVeOe ceW, eer Je<ee&eesie meefceefle, mceejke meefceefle SJeb cenemeYee
kes mebeespekelJe ceW mecheVe ngDee~
-efJekeeme ye[peelee

Se ceW Dee.eer Jeerjmeeiej peer kee meceeefOeefoJeme cevee

eer heee&veeLe efoiecyej pewve cebefoj, pewve veiej, Se ceW
7 Deketyej 2010 kees Deeeee& Meebeflemeeiej Je<e& kes Devleie&le eLece
heeeee& eer Jeerjmeeiej peer cenejepe kee meceeefOeefoJeme
n<eexuueemehetJe&ke ceveeee ieee~ Fme DeJemej hej Deeeee&&eer keer
hetpeve, eeueermee SJeb Deejleer kee efJeMes<e Deeeespeve efkeee ieee~
mebie"ve keer DeOe#ee eerceleer yeyeerlee pewve ves Deeeee& cenejepe kes
peerJeve hej ekeeMe [euee~ meYee ceW [e@. mebOee pewve, efJeveerlee pewve,
efe pewve, cecelee pewve, Deveerlee pewve, megpeee pewve, egefle pewve, Fvog
pewve, Deveerlee pewve, yeervee pewve, keuhevee pewve meefnle Deveske ceefnueeDeeW
ves hegCeepe&ve efkeee~ keee&ece kee mebeeueve Jemeg pewve ves efkeee leLee
cebieueeejCe keg. cesIee pewve eje efkeee ieee~
-eerceleer yeyeerlee pewve, Se

mevceefle eefleeesefielee kee

Deeeespeve : DeJeMe Yeeie uesJeW
mevceefle mesJee oue, ceOeJeleea meefceefle eje mevceefle
eefleeesefielee kee Deeeespeve efkeee ieee nw, efpemeceW efJeMes<e hegmleke
ekeeefMele kejkes mechetCe& Yeejle ceW [eke eje efve:Meguke Yespeer pee
jner nw~ Fme eefleeeseif elee ceW kegue ueieYeie 1,11,000/-hees kes
hegjmkeej jKes iees nQ~ eLeceeeee& eer Mebeeflemeeiej peer cenejepe kes
peerJeve Je=e hej DeeOeeefjle Fme eefleeeseif elee ceW pees cenevegYeeJe Yeeie
uesvee eenles nQ, ke=heee Jes efvecve vecyej hej mebheke& kejkes hegCeepe&ve
kejW~ eefleeeseif elee ceW Yeeie uesves keer Debelf ece efleefLe 31 ceee& 2011
jKeer ieF& nw~ mebheke& helee-Mewues<e YeeF& pewve Mewuesv, mevceefle
eefleeeseif elee, ceg.hees.-ceebieerlegib eer peer, len.-meeCee (efpeuee-veeefmeke)
cene.-423302, ceesyeeFue-09421443513
Meebeflemeeiej Je<e& kes Devleie&le Deve Deveske mLeeveeW
hej Yeer keee&ece mecheVe ngS~

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(31)

Deveske Je<eeX kes heeeled Meeele leerLe& DeeesOee ceW

YeieJeeve $e+<eYeosJe keer JeemleefJeke pevceYetefce $e+<eYeosJe eWke mLeue hej

YeieJeeve $e+<eYeosJe hebekeueeCeke eeflee

SJeb cenecemlekeeefYe<eske ceneslmeJe
efleefLe-ceeIe Meg. 11 mes Heeuiegve ke=. 3, meesceJeej mes jefJeJeej, efoveeBke-14 mes 20 hejJejer 2011
mLeeve-efoiecyej pewve cebefoj, ye[er cetefle&, hees.-DeeesOee (G.e.)

-ecegKe keee&ecePeC[ejesnCe SJeb $e+<eYeosJe efJeOeeve

14 hejJejer 2011

eeieceC[ue efJeOeeve
15 hejJejer 2010

hebekeueeCeke
16 mes 20 hejJejer 2011

-esjCeeeeslehejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer

-ceeie&oMe&veDeeefe&kee eer DeYeeceleer ceeleepeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer
-meeefVeOeheer"eOeerMe #eguueke eer ceesleermeeiej peer cenejepe
-efveoxMevekece&eesieer ye.jJeerv kegceej pewve (DeOe#e)

heejme ewveue hej cenecemlekeeefYe<eske kee meerOee emeejCe DeJeMe osKeW

efoveeBke 20 hejJejer 2011, eele: 9 yepes mes
(32)

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

YeieJeeve $e+<eYeosJe cebefoj SJeb eeflecee efvecee&Ce Je ceneslmeJe kes ecegKe hegCeepe&ke heefjJeejpeve
eer kewueeMeebo pewve meje&he (efkewleveiej Jeeues), ueKeveT (G.e.)
e%eveeeke
(DeOe#e-meje&hee SmeesefmeSMeve, eewke-ueKeveT)
ye. keg. cebpet pewve, eerceleer yeervee pewve Oe.he. mJe. eer pecyet kegceej pewve
eer DeeoerMe kegceej pewve-eerceleer mce=efle pewve, ueKeveT (G.e.)
meewOece& Fv-FveCeer
eer DeOeelce pewve-eerceleer Deefhe&lee pewve, ueKeveT (G.e.)
F&Meeve Fv-FveCeer
eer efJekeeme pewve-eerceleer Debbpet pewve, JewMeeueer-ieeefpeeeyeeo (G.e.)
meevelkegceej Fv-FveCeer
eer efmeeLe& pewve-eerceleer oerefhle pewve, ueKeveT (G.e.)
Oevekegyesj
efe. Dece=le pewve, efe. Deeiece pewve, efe. meceke pewve, keg. e%ee pewve Deeefo mecemle heefjJeej

-Deve hee$eeer kewueeMeebo pewve-eerceleer mejespeveer pewve, yenjeFe (G.e.)

eer megYee<eebo pewve meje&he, efkewleveiej (G.e.)
eer Jeerj kegceej pewve, [eueeriebpe, ueKeveT (G.e.)
eer MegYeebo pewve meje&he, efkewleveiej (G.e.)
eer eJeerCe kegceej pewve-eerceleer oee pewve, ueKeveT (G.e.)
eer efJeJeske pewve-eerceleer Yeejleer pewve, efmeJeeve (efyenej)

ie
Jm ee

r kewueeMeebo pewve meje&he, ueKeveT

seh #eemegYee<eebo pewve meje&he, efkewleveiej (G.e.) (YeeF&)
e
e

kece&eesieer ye.jJeerv kegceej pewve, pecyeterhe (YeeF&)

Jeerj kegceej pewve heg$e mJe. ekeeMeebo pewve, ueKeveT (Yeleerpes)
eerceleer MeebefleosJeer pewve Oe.he. jepekegceej pewve, ueKeveT (G.e.) (yenve-yenveesF&)
meew. eerceleer osJeer pewve Oe.he. esceebo pewve, yenjeFe (G.e.) (yenve-yenveesF&)
eerceleer kegcegogveer osJeer pewve Oe.he. mJe. ekeeMeebo pewve
keevehegj Jeeues, efouueer (yenve-yenveesF&)
eerceleer ceeueleer osJeer pewve Oe.he. eMeJeerj pewve, efouueer (yenve-yenveesF&)
eerceleer keeceveer osJeer pewve Oe.he. peeekeeMe pewve, oefjeeyeeo (G.e.) (yenve-yenveesF&)
eerceleer ef$eMeuee pewve-Oe.he. evekeeMe pewve, ueKeveT (G.e.) (yenve-yenveesF&)

efve
Jes
o
ke
Debke-7

DeOe#e
kece&eesieer ye.jJeerv kegceej pewve
pecyeterhe-nefmleveehegj (G.e.)

YeieJeeve kes ceelee-efhelee

Fv
Fv
Fv
Fv
Fv

eefleeeee&ieCe
mebefnleemetefj
heb. vejsMekegceej pewve Meeeer,
pecyeterhe-nefmleveehegj

ceneceb$eer
mejespe kegceej pewve
len. helesnhegj (G.e.)

egJeejlve
heb. efJepee kegceej pewve
pecyeterhe-nefmleveehegj
mJeeieleeOe#e
kewueeMeebo pewve meje&he
ueKeveT (G.e.)

SJeb mecemle heoeefOekeejer Je meomeieCe

eer efoiecyej pewve leerLe&#es$e keceser DeeesOee

ye[er cetelf e&, jeeiebpe, hees.-DeeesOee (hewpeeyeeo) G.e., mebheke&-09412708203, 05278-232308

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(33)

ceele=Yeefe
hetpe Deeefe&kee eer jlveceleer ceeleepeer keer
25JeeR hegCeefleefLe ceeIe ke=. veJeceer, 27 peveJejer 2011 kes DeJemej hej emlegle
jeefe$eer-yeeue ye. keg. ceeOegjer pewve Meeeer
en Yeejle Deepe veneR egie mes, veejer mes jne ve Keeueer nw~
veejer kes ner keejCe Fmekeer, ieewjJe ieefjcee yeueMeeueer nw~~
peneB yeeeer Deewj megvojer keer, ceelee eMemJeleer-megvevoe nw~
JeneB ceesefnveer ceelee ves heeee, cewvee mee hetvece evoe nw~~1~~
mebleeve ceele keer ieesoer ceW, heuekej MewMeJe kees eehle kejs~
efJeefOe kee efJeOeeve osKees en Yeer, ceelee Kego GvnW eCeece kejs~~
Fve Depeye efvejeueer yeeleeW kee, mee#eele oMe& kejJeeleer ntB~
ceeB jlveceleer peer kee efkebefeled, ceQ peerJeve eefjle megveeleer nt~B ~2~~
leerLekej DeefYe<eJe mes heefJe$e, meekeslehegjer Fke veiejer nw~
keCe-keCe heefJe$e Fme mLeue kee, veefnb Fme mece otpeer veiejer nw~~
eer Yejlejepe kee Ske$e, Meemeve hewuee peye mes peie ceW~
Fme JemegvOeje kee Yeejle Yet, en veece he[e leye mes mee ceW~~3~~
<edKeb[ JemegOee kees peerle eYet ves, eeJeefle& heo eehle efkeee~
hegvejefhe Yegpeyeefue eer yeengyeueer hej, eejlve kees euee efoee~~
meye jepe efJeYeJe kees leeie yeengyeefue, efieefj kewueeMe heOeejs Les~
leye Yejle DeeesOeeheefle yevekej, kegefC"le ceve jepe mebYeejs Les~~4~~
Fme veieefj DeeesOee kes ceefOe ceW, meerleehegj efpeuee efvejeuee nw~
cencetoeyeeo eece peneB hej, veYe mes te Fke leeje nw~~
YeeeW keer Yeer[ ueieer jnleer, cebefoj cesues jLeee$ee hej~
Iebs yeepeeW keer OJeefve eYeg kee, mebosMe megveeleer nw Iej-Iej~~5~~
cebeof j kes ner efvekemLe YeJeve, eser megKeheeue jne kejles~
oechele megKeeW mes hetCe& leLee, eeJeke <edkece& meoe kejles~~
e heg$e hegef$ee kes mebie ceW, heefjJeeefjke Deevebo yeeBe Lee~
efvepe kes Oeeefce&ke mebmkeejeW kees, meye mevleeveeW ceW [euee Lee~~6~~
jepeogueejer ceesefnveer Fve oes, kevee jlveeW kees heekej kes~
efhelegceele kes n<e& keer Je=e
f ngF,& Fvekee ueeueve-heeueve kejkes~~
ceefnheeue oeme YeieJeeve oeme, Fke cenue kes oes mlebYe yeves~
Fvemes MeesefYele megKeheeue oeme, nesles ceve ceW mebleg Ieves~~7~~
jepeogueejer ves yeeue DeJemLee mes, leCeeJemLee kees eehle efkeee~
JeJeneefjke jerelf eefjJeepeeW ves, ceelee mes Gmekees he=Leked efkeee~~
Jen meeme-memegj kes Iej hengB eer, leye veJepeerJeve eejbYe efkeee~
JewJeeefnke eLee hegjeveer nw, Gmekees Fveves DeejbYe efkeee~~8~~

Jele&ceeve Deeefe&kee evoveeceleer ceeleepeer eje meved 1980 ceW efueefKele~

(34)

ceesefnveer meYeer kees ceesn jner, oesveeW YeeF& mebie Kesue jner~
meye uee[heej cesb heueer ceesefnveer, ceeB kes ceve kees ceesn jner~~
hej keesF& heg$eer ceelee kes mebie, efkeleves efove jn mekeleer nw~
heg$eer hej kee Oeve nw efveefele, Jen lees hej keer ner Meefe nw~~9~~
ceesefnveer efkeMeesje kees ueKe kej, ceeB-yeehe meeseles nQ ceve ceW~
Fme eesie iegCeeW Jeeuee Jej nes, efpememes pees[ er Jejoeve yeves~~
Jej keer leueeMe lees otj jner, Jej he#e lejhe mes ceeBie ngF&~
megvoj megeesie Jej kees ueKekej, ceve keer meye hetjer DeeMe ngF~& ~10~~
yeejeyebkeer nw efpeuee peneB, Fke eece efkewleveiej MeesYes~
efpevecebeof j kes ner efvekemLe YeJeve ceW, Oevekegceej eser jnles~~
meye heg$e-hegef$eeeW kes mebie ceW, Deevevo ceive nes jceCe kejW~
Fve meyeceW essueeue heg$e kes, mebie ceesefnefve mebyebOe kejW~~11~~
en yeele peeer meyekes efoue ceW, yeme MeerIe keee& eejbYe ngDee~
Jej-JeOet keer jeefMe efceuee kejkes, MegYe ueive ceW en mebyebOe ngDee~~
ceesenf veer Gme Iej kees es[ eueer, efpemekees efvepe ceeve jner Deye leke~
yeser peye leke DeefJeJeeefnle nw, Iej mes mebyebOe jns leye leke~~12~~
efhej lees heefle kes ner ejCeeW ceW, Gmekee peerJeve veeweJej nw~
heefle kes ner Iej kees Dehevee kej, GmeceW efvepe hej kee Yeeve kejs~~
en nw efjMlee veelee peie kee, keye mes euelee ner Deeee nw~
Fme efyeve mebmeej Deewj cegef e kee, ceeie& veneR yeve heeee nw~~13~~
oes Je<e& Deveblej ceesenf efve ves, Fke kevee jlve eoeve efkeee~
pees cewvee mes yeve %eeveceleer, meejs peie kee keueeCe efkeee~~
peve-peve kees %eeveoeve oskej, efvepe mecei%eeve eeej kejW~
efpevekeer JeeCeer jme Dece=le mes, vej efvePe&j Dece=le eehle kejW~~14~~
cewvee kes oeref#ele peerJeve mes, Fvekes ceve ceW Jewjeie ngDee~
meeceeve mebeefcele peerJeve kej, oes eeflecee kes ele enCe efkeee~~
efvepe ele kees heeueve kejkes Yeer, heefle Dee%ee ceW DeeCeer jneR~
kele&JehejeeCe nes kejkes, meye heg$ehegef$e kees heeue jneR~~15~~
keg keeue Deveblej ner Fvekes, Iej ceW Fke Ievee-ee Iee~
Fke heg$eer ceveesJeleer ves Yeer, cewvee kes heLe hej keoce jKee~~
meye YeeF&-yebOeg Deewj ceeleefhelee, mecePee-mecePee kej nej ieS~
Gme Deef[ie eefle%ee kes mece#e, meyeves ner cemleke Pegkee efoS~~16~~

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

ceelee ceesefnveer kes Thej en, keee JeeeIeele enej ngDee~

Jes mecePe veneR hee jneR efke en, efkeme keeueee kee Jeej ngDee~~
keg #eCe efJeeej kejleeR Jes Yeer, mebmeej hebke mes efvekeuetB ceQ~
hej hegve: veeefjpeerJeve kes kele&JeeW, kee Oeeve kejW ceve ceW~~17~~
Jen ceveesJeleer yeve DeYeeceleer, peie DeYeeoeve kee hee$e yevee~
ieg %eeveceleer mes %eeve enCe kej, peerJeve kee keueeCe efkeee~~
ceesefnveer ie=nmLe ceW jnkej kes, <edkeceeX kee heeueve kejleeR~
efvele Oece&veerelf e mes eej heg$e, veJe hegef$eeeW kee ueeueve kejleeR~~18~~
peesb mecee yeerlelee peelee nw, efhelegceele meYeer Ieye[eles nQ~
keesF& heg$e ee heg$eer ve peeS euee, yeme ener YeeJevee Yeeles nQ~~
hej keee keesF& vej nw peie ceW, efJeefOe kee efJeOeeve pees eue mekes~
Devenesveer Yeer neskes jnleer, veefnb nesvenej keesF& eue mekes~~19~~
pewmes lewmes kej menve efkeee, leye efhelee ves Fve DeeIeeleeW kees~
heeerme efomebyej meved Gvenej, eues mJeie& lepe eeCeeW kees~~
meye vejveejer kes yeere meceeOeer-cejCe ngDee yengMeebleer mes~
efpevecegefve kee DeeMeerJee&o efceuee, veJekeej ceb$e he{les-he{les~~20~~
Gme efove mes ceeB kes peerJeve ceW, ceeOegjer Dee ieee heefjJele&ve~
Fme peie ceW Dehevee keewve yeee, efpemeceW kejleer ceQ Deheveeheve~~
hej heg$eeW keer efJeef#ehle oMee kees, osKe oe keg efJele ngDee~
keg efove ie=n Deeece ceW jn, keeefceveer hege$f e kee yeen efkeee~~21~~
ceeOegjer Deewj ef$eMeuee Fve oes, heg$eer kee Deewj meneje Lee~
DeefJeJeeefnle yese Lee jefJev, pees Ske cee$e ie=nleeje Lee~~
YeeoeW oMeue#eCe ceneheJe&, pees Ske Je<e& ceW Deelee nw~
Depecesj ceneveiejer ceW vej-veejer kee ueie jne leeblee nw~~22~~
Deeeee& Oece&meeiej peer kee, eGefJeOe mebIe JeneB efJejepe jne~
eer %eeveceleer ceeleepeer kes, GheosMeece=le kee "e" JeneB~~
kewueeMeheg$e efvepe heefjkej men, ceeB kees mebie ueskej efvekeue he[~s
cegefvemebIe oMe& kes Fgke nes, Deenejoeve kes YeeJe efuees~~23~~
oMe efoJeme JeneB hej jn kejkes, eGefJeOe oeveeW kee ueeYe efueee~
mebIe meeOet keer heefjeee& kej, GheosMeece=le kee heeve efkeee~~
Fke efove kewueeMeev yeesues, ceeB Deye Iej kees euevee eefnS~
ie=nkeepe Deewj Jeeheej meYeer keer, osKeYeeue kejvee eefnS~~24~~
ceeB yeesueeR legce meye Iej peeDees, Lees[ s efove cegPekees jnves oes~
Fve meyekeer leeie-lehemee mes, cegPekees Yeer efMe#ee uesves oes~~
Ieye[eDees cele yese ceQ lees, keg ner efove ceW Iej DeeTBieer~
cesje Meejerefjke mJeemLe keneB, pees oer#ee ceQ ues heeTBieer~~25~~
ceQ lees kesJeue Fke yeeuee keer, eefleYee Meefe kees osKetBieer~
Fme Deuhe Deeeg ceW kesMeueeWe, kewmes kejleer en osKetBieer~~

Debke-7

ceeB keer Fve yeeleeW kees megvekej, yess kees keg lees Oewe& yebOee~
yeesues, ceeB ceQ keg ner efove ceW, ess YeeF& kees YespetBiee~~26~~
oesveeW eser yenveeW kees ues, kewueeMe eue efoS Les Iej kees~
uesefkeve Fke mebMee yeej-yeej, neslee jnlee Gvekes ceve kees~~
ceeB keYeer ve meeses en ceve ceW, cesje Fme peie ceW keewve jne~
ceQ Yeer ceeleepeer yeve peeTB, en meebmeeefjke mebyebOe jne~~27~~
keg efoJeme yeerleles ner osKees, en kewmee ngDee Oeceekee Lee~
ceeB ceesefnveer Yeer oer#ee ueWieer, en Deeee Iej mebosMee Lee~~
Fme meceeeej kees megve kejkes, ceevees meyekees cete& DeeF&~
en Devenesveer kewmes nesieer, en kewmeer DeMegYe Ie[er DeeF&~~28~~
kewueeMe-ekeeMe-megYee<e meYeer, lel#eCe ner Iej mes efvekeue he[~s
ceeB keer oer#ee keJeeves kees, Deeeee&eer kes ejCe he[s~~
keee Ssmeer Yeer oer#ee nesleer, efpemeceW ve efkemeer keer mecceefle nes~
efkemekeer nmleer nw pees cesjer, ceeB kees oer#ee os mekeleer nes~~29~~
Deeeee&eer he[ ieS Oece&mebke ceW meese kejW ceve ceW~
Fke Deesj ceesenf veer Ke[er meg{ , neLeeW ceW eerheue ues kejkes~~
elegjenejeW kee leeie efkeee, peye leke oer#ee veefnb heeTBieer~
meebmeeefjke mebyebOe heg$e-yent, ceQ Jeeheme Iej veefnb peeTBieer~~30~~
meye heg$e-hegef$eeeB efyeueKe jneR, ceeB legceves keee meesee ceve ceW~
efheleg kee meeee lees G" ner ieee, ceeB Yeer efvece&ce nes ieeer ncemes~~
keg efove lees euees jnes Iej ceW, nce meyekees Oewe& yebOeeDees legce~
ceeB-yeehe efyevee Demenee yeeuekeeW, kees keg lees mecePeeDees legce~~31~~
yesefeeB meYeer jesleeR kenleeR, ceeB heernj kewmes peeSbies~
ceeB efyeve keee Iej Dee ueielee, Dejceeve meYeer Kees peeSbies~~
oeceeo meYeer jes jns Ke[s, ceeB Ssmee DeYeer ve meesees legce~
ess YeeF& YeieJeeveoeme, jes jns yenve keg yeesuees legce~~32~~
meye keggeb yf eeeW kee ove osKe, Depecesj Yeer efJeue nes G"lee~
peve-peve keer DeeBKeeW ceW Deet, en Me hejce keeefCeke jne~~
Fke yeej meYeer kes nes"eW mes, en Meyo DeJeMe efvekeue peelee~
Ssmeer oer#ee cele nesves oes, Fvekees os oes Fvekeer ceelee~~33~~
uessefkeve ceesefnveer eefle%ee kee, heeueve kejkes efoKeueeSieer~
ceesefnveer Deepe efveceexefnefve yeve, ie=nefhebpe[s mes G[ peeSieer~~
ceeB kees osKee peye efvejenej, lees meyekee ner efoue keebhe ieee~
ueeKeeW eelve kejkes nejs, leye ceeB kes ejCe eCeece efkeee~~34~~
ceeB pewmeer cejpeer nes kej uees, Deenej euees legce enCe kejes~
nce efvejenej veefnb osKe mekeW, legce keeeW Mejerj kecepeesj kejes~~
osKees megYee<e yesnesMe he[e, Fme hej lees Lees[e lejme kejes~
meye heg$e-hege$f eeeW kees Kego ner, keeeW ogKe meeiej ceW ceive kejes~~35~~

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(35)

uesefkeve ceeB pewmes helLej keer, veefnb Ske Deeg nw DeeBKeeW ceW~
Jewjeefieve yeve oer#ee uesTB, Fke ener DeeMe nw yeme ceve ceW~~
ceieefMej Jeoer leerpe leYeer DeeF&, en DeeMee hetjer kejves kees~
ceesefnveer yeve ieF jlveceleer, leye cees#eue#ceer Jejves kees~~36~~
kej jneR %eeveceleer kesMeueeWe, Deheves mece GvnW yeveeves kees~
ueeKeeW peve mecegoeeeW kes ceefOe, pewveer eee& mecePeeves kees~~
heefjpeve-hegjpeve meye Ke[s ngS, DeeBKeeW mes Deet yene jns~
veefnb yeesue mekes uesekf eve keg Yeer, yeme ceewve mecceleer efouee jns~~37~~
Deeeee&eer ves meese-mecePekej, Ske yeej hete efhej mes~
ceesefnveer legcnW lees ceesn veneR, efkemeer heg$e-efce$e mebyebOeer mes~~
leye G"eR ceesenf veer efnccele mes, eGmebIe keer mee#eer ues kejkes~
meye peerJeeW mes kej #eceeYeeJe, ceve ceW mecelee OeejCe kejkes~~38~~
efhej efveeue neskej yew" ieF, iegJej cegPekees oer#ee oerpes~
eerJeerlejeie kes ejCeeW ceW, nes ceefle Ssmeer efMe#ee oerpes~~
Deeefe&kee eleeW kees OeejCe kej, eerefuebie mes cegeer heeTB~
yevekej efveie&bLe leheeee& kej, efvepe ceW ner ceQ jce peeTB~~39~~
cegevf emebIe ves Yeer efJeceMe& kejkes, leye jlveceleer en veece efoee~
jlveeW keer Keeve keneleer nQ, en jlveemetlee ceele cene~~
eue efoS keggyb eer meYeer ogeKf ele, ceve ceeB kee DeeMeerJee&o efueS~
Deye ceele yeve ieF& peieleceele, en ken meye ie=n emLeeve efkeS~~40~~
ceeOegjer en efoue ceW meese jner, ceQ ner Deye keeeW Iej ceW peeTB~
DeepeerJeve yeeee& ueskej, ceeB keer eee ceW jn peeTB~~
veefnb jesske mekes keesF& yebOet, Gmekeer Yeer Deue eefle%ee kees~
meye ceeve jns Fmekees keesF&, YeJe-YeJe ceW kejer lehemee nes~~41~~
en Me osKe kejkes jJeerv Yeer, meeses leJeJeJemLee kees~
eerheg$eeefo veneR keesF&, mebie peeles peerJe Dekesuee nes~~
keg efove Iej peekej YeeF& kes, mebie jn meyekees mebleg efkeee~
oes Je<eeX kes heeeled Oece&meeiejeeee& kee oMe& efkeee~~42~~
eerheue ues kejkes neLeeW ceW, pee iegJej ejCe eCeece efkeee~
YeJeyebOeve mes cegeer nslet, MegYe yeeee& ele eehle efkeee~~
Fme meceeeej kes efceueves hej, Iej ceW Yeer nenekeej ngDee~
YeeF&-YeeYeer meye jesles Les, ceevees keee JeeeIeele ngDee~~43~~

en owJe ye[e efveo&eer yeueer, kewmee en jbie efoKeelee nw~

ess-ess YeeF& yenveeW kees, nce meyemes g[Jeelee nw~~
Fme lejn meeseles meye YeeF&, meebmeeefjke Yeesie ve eles nQ~
efhej Yeer ie=nmLe ceW jn kejkes, hetpeeoeveeefoke kejles nQ~~44~~
eer %eeveceleer ceelee meMe ner, jlveceleer Deeefe&kee yeveeR~
ceeleeheg$eer mebyebOe veneR, jn ieee Oece&veerefle mecePeeR~~
keg efove Deeeee& mebIe jn kejkes, Oece&meeOevee kejleer LeeR~
ieg kee DeeMeerJee&o hee kejkes, efvepe kees Oeve mecePeleer LeeR~~45~~
Deeefe&keemebIe cebieue efJenej, efouueer keer Deesj keje peye ner~
ceeB jlveceleer Yeer Fme ner mebIe ceW, %eeveceleer kes mebie jneR~~
efouueer ceneveiejer FvemLe, kenueeleer nw Fme Yetleue hej~
heeerme meewJeW efveJee&CeeslmeJe keer, Oetce cee jner Fme Leue hej~~46~~
efouueer Jeemeer kes Yeeie peies, ceeB %eeveceleer oMe&ve kejkes~
efveJee&CeeslmeJe kes DeJemej hej, Ssmeer efJeog<eer kees hee kejkes~~
efhej keee Lee Fme megvoj megJeCe&, DeJemej hej eej eeBo ueieles~
Yeejle kes keesves-keesves mes, efkeleves ner meble leYeer ecekes~~47~~
eer Oece&meeiejeeee& osMeYet<eCe Deeeee& heOeejs Les~
cegefve efJeeevebo ceeB %eeveceleer, es meeOetpeiele efmeleejs Les~~
Fve iegDeeW kes oMe&ve kej kejkes, jlveceleer hegueefkele nesleeR~
keg efoJeme yeeo ceeB %eeveceleer mebie, nefmleveeiehegj eue osleeR~~48~~
peneB pecyeterhe efJeMeeue leerLe&, nes jne peiele ceW veeje nw~
Fmekes ceefOe ces megoMe&ve efieefj, efpeveJej DeefYe<eJe mes heeje nw~~
ces kes efme efpeveeuee kes, oMe&ve-Jebove kejleer jnleeR~
Meeefeke heewjeefCeke yeeleeW kee, mee#eeled oMe& kejleer jnleeR~~49~~
es jlveceleer ceeleepeer kes, peerJeve keer meye mce=efleeeB nQ~
ceeB %eeveceleer Deewj pecyeterhe, meye Fvekeer ner lees ke=efleeeB nQ~~
iej yeeBme veneR nesles lees veefn,b yepe mekeleer Leer yeebmegjer keYeer~
peie G$e+Ce veneR nes mekelee nw, GhekeejeW mes ceeOegjer keYeer~~50~~
Fme peie ceW metjpe Deewj eboe kee, Jeeme ekeeMe jns peye leke~
ceelee keer efoieefoievleJeeheer, engB Deesj keerelf e& hewues leye leke~~
ceeB jlveceleer kes ejCeeW ceW, megceveebpeefue Deefhe&le kejleer ntB~
cesje eeeme en Deewj heues, meJe&mJe mecehe&Ce kejleer ntB~~51~~

heejme ewveue hej eefleefove jeef$e 9 yepes megveW

hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kes cebieue eJeeve
vees-ceOeevn ceW Yeer eefleefove 2.30 yepes heejme ewveue hej eJeeve emeeefjle
efkees pee jns nQ~
(36)

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

hejcehetpe Deeefe&keejlve eer DeYeeceleer ceeleepeer kee heefjee

efoveeBke 12 efomecyej 2010 kees mecheVe hetpe ceeleepeer keer 69JeeR pevcepeebleer kes meboYe& ceW emlegle
usefKekee-Deeefe&kee meg{celeer
pewve mebmke=efle keer ceneve Oejesnj hejcehetpe ieefCeveerecegKe
eer %eeveceleer ceeleepeer keer ie=nmLeeJemLee keer eser yeefnve SJeb
ceelee ceesefnveer keer heeBeJeer keveejlve keg. ceveesJeleer (Deeefe&kee eer
DeYeeceleer ceeleepeer) kee pevce meved 1942 ceW ceieefMej Meg. hebeceer
keer heefJe$e efleefLe ceW ngDee Lee~
heg$e mes Yeer DeefOeke hegef$eeeW kees Jeelmeue eoeve kejves
Jeeues efhelee eer essueeue peer ves Deheveer Fme heg$eer kee veece Yeer
ye[s heej mes ceveesJeleer jKee~ ceelee mes eehle Oeeefce&ke
mebmkeej, ieebJe kee eeke=efleke JeeleeJejCe, Iej kee mvesefnue
JeeleeJejCe, hee"Meeuee kee Oeeefce&ke JeeleeJejCe leLee ye[er yenve
cewvee kee mvesn, Fve meyeves yeeefuekee ceveesJeleer kes Thej ienjer
ehe es[er~ etBefke ieeBJe ceW 4-5 keueeme leke ueewefkeke DeOeeve
kes heeeled he{ves keer keesF& megefJeOee veneR Leer Dele: ieejn-yeejn
Je<e& keer Gce kes heeeled eleske yeeefuekee kes efueS Iej ner
efJeeeuee Lee~ keg. ceveesJeleer kees Yeer ceelee ceesefnveer Iej kes
keecekeepe mes hegme&le heeves kes yeeo Oeeefce&ke hee" he{ves keer
esjCee eoeve kejleeR, efpemekee eefleheue en efvekeuee efke ceveesJeleer
ves Yeer Deheves veece kees meeLe&ke kejves nsleg Deheveer eefle%ee hej {
jnves kee mebkeuhe kej efueee~
hetpe ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer kes heoefevneW hej
eueves keer Glke YeeJevee jKeves Jeeueer yeeefuekee ceveesJeleer ves meved
1952 ceW ye[er yenve cewvee kees mebIe<eeX hej efJepee eehle kej
leeieceeie& Debieerkeej kejves kee Gvekee meenme osKee Lee Deewj
Gvekeer Yeer DeefYeuee<ee Gejesej Je=efbiele nes jner Leer~ efkevleg Gve
YeeJeveeDeeW kees meekeej he efceueves keer keeueueefyOe DeeF& meved
1962 ceW, peye Jen uee[vet (jepe.) ceW Deheveer ceeB SJeb ueIeg Yeelee
jJeerv kegceej kes meeLe Deeeee& eer efMeJemeeiej cenejepe kes
oMe&veeLe& DeeF Deewj hetpe ceeleepeer kes oMe&ve efkeS~ efhej keee Lee,
meeoieerhetCe& peerJeve Jeleerle kejves Jeeueer, iebYeerj cege, Meevle
mJeYeeJeer SJeb Oeeefce&ke DeOeeve kees Deheves peerJeve kee DeefYeVe Debie
ceeveves Jeeueer keg. ceveesJeleer ceeB kes ueeKe mecePeeves kes yeeJepeto
{leehetJe&ke DeepeerJeve yeeee&ele ueskej hetpe %eeveceleer ceeleepeer
kes heeme DeOeeve kejves ueieeR~ meved 1962 ceW hetpe ceeleepeer ves
Deeeee&eer efMeJemeeiej cenejepe keer Dee%ee mes Deheveer 4 efMe<eeDeeW

Debke-7

(Deeefe&keeDeeW) kes meeLe Meeele leerLe& meccesoefMeKej keer Deesj

efJenej efkeee Gme mecee keg. ceveesJeleer Yeer yeeeeefjCeer DeJemLee
ceW ceeleepeer kes meeLe LeeR~
etBefke meeOeg Deewj eeJeke Oece&heer iee[er kes oes heefnS nQ
Deewj Fve oesveeW kes hejmhej hetjke nesves mes ner mebmeej Deewj cees#e
keer JeJemLee eueleer nw~ efyevee eeJeke kes meeOeg Deewj efyevee meeOeg
kes eeJeke keer iee[er megee he mes veneR eueleer nw Deewj meeOeg kes
efJenej ceW kegMeue mebIe mebeeueke keer Yeer DeeJeMekelee nesleer nw~
Gme meccesoefMeKej ee$ee kes mecee keg. ceveesJeleer ves ye. eer
megieveebo peer SJeb Deheves ess YeeF& eer ekeeMeebo peer kes meeLe
kegMeueleehetJe&ke mebIe mebeeueve efkeee~ peien-peien kes eeke=efleke
JeeleeJejCe ceW DeelcemeeOevee kejles ngS mebIe : ceen ceW
meccesoefMeKej hengBe ieee~ 20 leerLekejeW leLee kejes[eW cegefveeeW
keer efveJee&CeYetefce meccesoefMeKej keer hejce hetpe Oeje kes oMe&ve
Je efJeMeeue heJe&le keer Jebovee kej meYeer meeOeg hegCe Deefpe&le
kejves ueies, Gme mecee ye. ceveesJeleer peer ves Yeer leerLe& hej
jnkej efieefjjepe keer Deveske JeboveeSb keeR~
meved 1963 ceW hetpe ceeleepeer kee eelegcee&me keuekeee
ceW nggDee, Gme mecee ceeleepeer keer Dee%eevegmeej Jen efiejveej
ee$ee kes efueS ieF~ Gme mecee en yeej-yeej ceeleepeer mes
oer#ee nsleg Deeen kejleer LeeR, Jewmes keg.ceveesJeleer kes ceve ceW
oer#ee uesves keer leere DeefYeuee<ee Deeves kes yeeo ceeleepeer ves
nwojeyeeo keer Deesj cebieue efJenej efkeee Deewj Gvekeer oer#ee
nsleg Deefle Glke= YeeJevee kees osKeles ngS hetpe ceeleepeer ves
Gvekees #egefuuekee oer#ee eoeve keer~ Gme mecee ye. ceveesJeleer
peer keer oer#ee kee DeodYegle SJeb Deefleere Me nwojeyeeo kes
Fefleneme kee DeefJemcejCeere he= yeve ieee Deewj #egefuuekee
DeYeeceleer peer kes he ceW Deehekees heekej nef<e&le nes G"e~
eelegcee&me kes yeeo mebIe efJenej kejkes eJeCeyesueieesuee YeieJeeve
yeengyeueer kes eerejCeeW ceW hengBee~ Gme eLece heoee$ee mes
FvnW efJeMes<e Meejerefjke ke ngDee, etBefke eejbYe mes ner
mJeemLe keer ef mes en kecepeesj LeeR Dele: iebYeerjhe mes
yeerceej ngF uesefkeve hetpe ceeleepeer kes DeeMeerJee&o leLee YeieJeeve
yeengyeueer keer $eeee ceW mJeemLe ueeYe kejles ngS ceeleepeer

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(37)

kes meeLe DeOeeve Deewj jlve$ee meeOevee ceW efveceive jneR~

meved 1969 ceW ceeleepeer mebIe meefnle eer ceneJeerj peer DeefleMee
#es$e ceW Deeeee& eer efMeJemeeiej cenejepe kes meeefveOe ceW
Deeeesefpele nesves Jeeueer hebekeueeCeke eeflee ceW hengBeer~
Gme mecee efJeefOe kes Devenesves emebie mes Deeeee&eer yeerceej
he[ ieS Deewj osKeles ner osKeles heeuiegve Jeoer DeceeJemee kees
Jen efoJeelcee Fme veej Mejerj kee leeie kej DeefJeveej
megKe ceW efJeueerve nes ieF&, Fme Deekeefmceke efveOeve mes mecemle
mebIe kees ienje Oekekee ueiee Deewj meYeer meeOeg efvejeMe nes ieS
efkevleg efJeefOe kes efJeOeeve kees keesF& eue veneR mekelee Deewj
meeOeg kes cejCe kees Yeer ceneslmeJe meb%ee ceeve Deeiece keer
Dee%eevegmeej Deheveer eee& ceW mebueive jnles ngS elegefJe&Oe mebIe ves
efceuekej cegefve Oece&meeiej peer cenejepe kees heeuiegve megoer
Deceer kees Deeeee&he eoeve efkeee Deewj Deeeee&eer ves Yeer
kegMeueleehetJe&ke mebIe kee oeefelJe efveJe&nve kejles ngS hebekeueeCeke
eeflee mecheVe kejeF&~ Gmeer efove heeuiegve Meg. Deceer kees
Deeeee& eer Oece&meeiej cenejepe kes kejkeceueeW mes keF& oer#eeSb

mecheVe ngF, efpemeceW #egefuuekee eer DeYeeceleer ceeleepeer kees

Deeefe&kee DeYeeceleer ceeleepeer kes he ceW Deeeee& eer ves eLece
Deeefe&kee oer#ee eoeve keer Leer, leye mes ueskej Deepe leke hetpe
Deeefe&kee eer DeYeeceleer ceeleepeer Deheves DeelcekeueeCe kes
meeLe-meeLe hejkeueeCe ceW Yeer mebueive nQ~
Deeefe&kee eee& kee heefjheeueve kejles ngS Deeheves Yeejle kes
Deveske veiejeW ceW heoefJenej kej Oece& keer iebiee yeneF& nw, efpemeceW
keF& Je<eeX leke yebgosueKeC[ keer ee$ee kejles ngS Deeheves keF& Ske
ceefnuee ceC[ue SJeb mJeeOeee ceC[ue keer mLeehevee keer, meeLe ner
keF& hegmlekeeW kee uesKeve Je heeevegJeeo keee& Yeer efkeee~ meowJe
eeefj$e ceW { jnles ngS Deepe Yeer Jen Deheves mebece heeueve ceW
mepeie nQ leLee Deheves kecepeesj Mejerj mes Yeer Deeefe&kee eee& kee
heeueve kej jner nQ Dele: hetpe ceeleepeer ves Deehekees eeefj$eeceCeer
keer GheeefOe mes Deuebke=le efkeee nw~
hetpe Deeefe&kee eer DeYeeceleer ceeleepeer meowJe oerIee&eg
jnles ngS Dehevee Jeelmeue nce meye hej yeveeS jKeW, ener Gvekes
69JeW pevceefoJeme hej JeerjeYeg mes cebieue eeLe&vee nw~

pecyeterhe ceW Deeefe&kee eer DeYeeceleer ceeleepeer keer 69JeeR pevcepeebleer ceveeF& ieF&
pecyeterhe-nefmleveehegj ceW hetpe ieefCeveerhecegKe Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer kes meeefvveOe ceW Gvekeer
efe<ee Deeefe&kee eer DeYeeceleer ceeleepeer keer 69JeeR pevcepeebleer kee Deeeespeve meevebo mechevve ngDee~ Fme
DeJemej hej pecyeterhe efmLele mJeCe& peebleer ne@ue ceW ceOeevn 2 yepes efJeveeebpeef} meYee kee Deeeespeve efkeee
ieee~ meceejesn ceW efJeefJeOe meebmke=efleke keee&ece SJeb JekeleeDeeW eje efJeveeebpeef} hemlegle keer ieF&~
meJe&heLece heele: YekeleeW ves Deeefe&kee eer kes mece#e 69 He} Deeefo DeIe& meceefhe&le kej Gvekeer hetpee Je
heeohe#ee} efkeee~ ceOeevn ceW efJeveeebpeef} meYee kee egYeejbYe heb. Jeerjsvo kegceej pewve eem$eer kes
cebie}eejCe mes ngDee~ heMeeled YeieJeeve ceneJeerj kes efe$e kes mece#e oerhe heppJe}ve mes keee&ece kee
GodIeeve ngDee~ oerhe heppJe}ve mebmLeeve DeOe#e kece&eesieer ye.jJeervo kegceej pewve leLee mejOevee mes heOeejs eer meleere pewve, eer
efJeveeso pewve, eer eseebme pewve, eer cebie}mesve pewve, eer cegkese pewve leLee heb. vejse kegceej pewve-pecyeterhe Deeefo eje efkeee ieee~
efJees<ehe mes Fme DeJemej hej Jeerj yee} mesJee meove mket}-mejOevee kes yeeeW eje megvoj meebmke=efleke keee&ece hemlegle
efkees iees~ meebmke=efleke keee&ece kee mebeespeve eer efJeveeso pewve (mebmLeeheke pewve Jeerj yeeue meove) eje efkeee ieee~ Fme DeJemej
hej eer meleere pewve, heb. vejse pewve, eer cebie}mesve pewve, eer DeOeelce pewve-}KeveT Deeefo cenevegYeeJeeW ves efJeveeebpeef} meceefhe&le
kejles ngS JekeleJe efoes~ meYee ceW Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer ves Deheves JekeleJe ceW yeleeee efke Deeefe&kee eer DeYeeceleer
ceeleepeer ves keg. ceveesJeleer kes he ceW meved 1942 ceW efkewleveiej eece ceW pevce ef}ee Lee~ GvneWves meved 1964 ceW nwojeyeeo ceW hetpe
ceeleepeer kes kejkece}eW mes #egefu}kee oer#ee enCe keer~ hegve: meved 1969 ceW Deeeee& eer efeJemeeiej peer cenejepe mes ceneJeerj peerjepe. ceW Deeefe&kee oer#ee heehle kejkes ceveg<e peerJeve kees meHe} efkeee~ Fme hekeej 46 Je<eexb kes oerIe&keeueerve oeref#ele peerJeve mes
DeYeeceleer ceeleepeer ves Deheveer Deelcee kees heefJe$e efkeee nw~ meYee ceW heer"eOeere #egu}ke eer ceesleermeeiej peer cenejepe meefnle
mebIemLe meeOegDeeW ves Yeer Deeefe&kee ceeleepeer kes heefle efJeveeebpeef} Deefhe&le keer~ Fme DeJemej hej ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer ves
DeYeeceleer ceeleepeer kees vetleve efheer leLee eem$e YeW kejkes cebie} DeeeerJee&o efoee~
keee&ece kes Deble ceW YekeleeW ves Deeefe&kee eer DeYeeceleer ceeleepeer keer 69 oerhekeeW mes cebie} Deejleer Gleejer~ Fme DeJemej hej
mecemle Yekelepeve SJeb keee&kelee&DeeW kees efceeVe efJeleefjle efkeee ieee~
-ye. keg. yeervee pewve (mebIemLe)

(38)

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

iegpejele meble kesmejer Deeeee& eer Yejlemeeiej peer cenejepe kee

<eerhetefle& pevcepeebleer meceejesn vejes[e- Denceoeyeeo ceW YeJeleehetJe&ke mecheVe
-peerJeve ekeeMe pewve, eyebOe mecheeoke
meejs Yeejle Je<e& ceW iegpejele meble kesmejer kes veece mes
eefme Deeeee& eer Yejlemeeiej peer cenejepe kes 61JeW pevcepeebleer
ceneslmeJe kee Deeeespeve eer vejes[e vejefmebnhegj efoiecyej pewve
cebeof j SJeb efoiecyej pewve meceepe, vejes[ e-Denceoeyeeo eje Delevle
YeJeleehetJe&ke mecheVe efkeee ieee~ hebeefoJemeere en Deeeespeve
12 efomecyej 2010 mes 16 efomecyej 2010 leke efJeefYeVe keee&eceeW
kes meeLe ceveeee ieee~ mechetCe& Deeeespeve mebIemLe #egefuuekee eer
evceleer ceeleepeer kes kegMeue efveoxMevehetJe&ke mecheVe ngDee, efpemeceW
#egefuuekee eer YeJeceleer ceeleepeer kee efJeMes<e meneesie eehle ngDee~
cegKehe mes meceejesn ceW cet[efyeer ce" kes Yeejke mJeefmle eer
eekeerefle& mJeeceer peer SJeb pecyeterhe-nefmleveehegj mes ieefCeveerecegKe
eer %eeveceleer ceeleepeer kes efMe<e kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve
kee efJeMes<e meeefVeOe eehle ngDee~ keee&ece keer ieefjcee kees Je=e
f ib ele
kejles ngS meceejesn ceW iegpejele mejkeej kes efJeeceb$eer ceeveveere eer
JepegYeeF& Jee[e SJeb Menjer efJekeeme ceb$eer ceeveveere eer efveefleve YeeF&
hesue ves Yeer 16 efomecyej kees pevcepeebleer DeJemej hej heOeejkej
Deeeee&eer kees %eeve mecee keer GheeefOe mes Deuebke=le efkeee SJeb
eMeefmle he$e YeW kej Deeeee&eer kee DeeMeerJee&o eehle efkeee~
Ge Deeeespeve ceW efoveeBke 12 efomecyej kees yegpegie& nceejs
DeeoMe& veeceke Dece=le ceneslmeJe ceveeee ieee, efpemeceW vejes[e
meceepe kes ieCeceeve yegpegieeX kee meefceefle eje mecceeve efkeee
ieee~ hegve: 13 efomecyej kees veejer veneR ceeB Meer<e&ke ceefnuee
mebieeser Deeeesefpele keer ieF&, efpemeceW mechetCe& iegpejele eevle mes
31 ceefnuee mebie"veeW ves Yeeie ueskej mebieeser kees Delevle meheue
yeveeee~ heeeled 14 efomecyej kees eele: ieCeOejJeuee efJeOeeve
efkeee ieee~ efJeMes<ehe mes Fme efove Deeeee&eer kes <eerhetefle& Je<e&
kes oewjeve osMeYej ceW efJeefYeVe mLeeveeW hej mecheVe ngS 1008
Yeeecej hee"eW kee Yeer meceeheve efkeee ieee~
ceneslmeJe ceW cegKehe mes 15 Je 16 efomecyej kees Deeeee&eer
keer pevcepeebleer kee Deeeespeve je^ere mlej hej mecheVe ngDee~
pevcepeebleer kes hetJe& efoJeme 15 efomecyej kees Deeeee&eer memebIe kes
meeefVeOe ceW eele: vejes[e efoiecyej pewve cebefoj mes keee&ece mLeue
leke 61 cebieue keueMeeW kes meeLe mewke[eW vej-veeefjeeW keer GheefmLeefle
ceW yeepes-ieepes Deewj ve=le kes meeLe efJeMeeue jLeee$ee efvekeeueer ieF&~
heeeled keee&ece mLeue hej ceneslmeJe kee PeC[ejesnCe SJeb cebe

Debke-7

GodIeeve [e@. megyeesOeYeeF& Sme.Meen-Denceoeyeeo eje efkeee ieee~

efJeMes<ehe mes Fme DeJemej hej Deeeee&eer keer esjCee mes Yeeecej
mlees$e keer Godiece mLeueer Oeej (ce.e.) ceW efJekeefmele ceevelegbieefieefj
leerLe& keer ceveesnejer PeeBkeer kee GodIeeve Yeer efkeee ieee~ GodIeeve
kee meewYeeie [e@. eefceuee yenve-Denceoeyeeo kees eehle ngDee~
ceOeevn ceW efJeveeebpeefue meYee Deeeesefpele keer ieF&, efpemeceW
osMe kes efJeefYeVe mLeeveeW mes heOeejs efJeledpeveeW ves Deeeee&eer kes
eefle YeeJeebpeefue emlegle keer~ efJeMes<ehe mes Fme DeJemej hej [e@.
MesKejebo pewve-Denceoeyeeo, eer efJeveeso YeeF& n<e&-Denceoeyeeo,
peerJeve ekeeMe pewve-nefmleveehegj, heb. megOeerj kegceej pewve ceele&C[kesMeefjee peer, eer Ceceeskeejebo pewve-peehegj, heb. Jeeefj<esCe pewvekesMeefjee peer, heb. efJepee kegceej pewve-peyeuehegj Deeefo ves efJeveeebpeefue
emlegle kej Deeeee&eer kes JeefelJe SJeb ke=eflelJe hej ekeeMe
[euee~ Fmeer efove meeebkeeue Deejleer kes heeeled leeieerJeefleeeW
eje Deeeee&eer kes eefle efJeveeebpeefue emlegle keer ieF&, efpemeceW
efJeMes<ehe mes kece&eesieer ye.jJeerv kegceej pewve (DeOe#e-pecyeterhenefmleveehegj), ye. eoerhe kegceej pewve-keehe[Cee (cene.), yeeeeefjCeer
ye. megeYee pewve (mebIemLe), ye. Meeblee pewve-efiejveej, ye. njsMe YeeF&ieebOeerveiej, ye. veeLetueeue pewve (mebIemLe) Deeefo ves Godieej Jee
efkees~ Fme DeJemej hej meYee ceW ye. DejefJebo mebIeJeer, ye. oerheke
YeeF&-metjle, ye. DeCee yenve mebIeJeer, ye. megOecee& yenve (mebIemLe), ye.
esceuelee yenve (mebIemLe), ye. nbmee yenve, ye. eee yenve Deeefo
leeieerJe=leer GheefmLele Les~ Fme efove jeef$e meebmke=efleke keee&ece ceW
[er.heer.keeweMf eke-cegpehehejveiej eje Deeeee&eer kes peerJeve Je=e hej
DeeOeeefjle efJeMes<e veeefkee emlegle keer ieF&~
cegKe pevcepeebleer efoJeme efoveeBke 16 efomecyej 2010 kees
eele:keeue mes ner OetceOeece kes meeLe Deeeee&eer kee pevcepeebleer
ceneslmeJe hetpee-Dee&vee kes meeLe ceveeee ieee~ efJeMes<ehe mes Fme
DeJemej hej eele: 61 Fv-FveefCeeeW eje efJeMes<e De Je kes
LeeueeW kes meeLe Deeeee&eer keer cenehetpee mecheVe keer ieF&~ Fme
DeJemej hej Deeeee&eer kes heeoe#eeue kee SJeb cenehetpee ceW meewOece&
Fv yeveves kee meewYeeie eer efkejer YeeF& vesceebo kees"ejer-Denceoeyeeo
kees eehle ngDee~ Fmeer DeJemej hej iegpejele eeble kes ceb$eerieCe Deeefo
efJeefMe cenevegYeeJeeW kee heoehe&Ce Yeer ceneslmeJe ceW ngDee~
ceOeevn ceW <eerhetefle& pevcepeebleer meceejesn keer cegKe

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(39)

meYee Deeeesepf ele keer ieF&~ efJeMes<ehe mes Fme DeJemej hej Deeeee&eer
kes eefle iegCeevegjeie kees eoefMe&le kejles ngS meceejesn meefceefle kes
heoeefOekeejerieCe, mecheeokeieCe Je meewpevekelee&DeeW eje iegpejele
meble kesmejer Yejlemeeiej ieewjJe ebLe kee efJeceeseve kej Deeeee&eer
kes kejkeceueeW ceW YeW efkeee ieee~ Delevle megvoj ekeeMeve kes
meeLe emlegle Fme ieewjJe ebLe kee efJeceeseve Jeefj mecheeoke kece&eesieer
ye. jJeerv kegceej pewve eje meceejesn kes efJeefMe DeefleefLe iegpejele
mejkeej kes Menjer efJekeeme ceb$eer ceeveveere eer efveefleve YeeF& hesue kes
kejkeceueeW eje kejeee ieee~ Fme DeJemej hej Deve mecheeokeieCeeW
ceW [e@. MesKejebo pewve-Denceoeyeeo, eer efJeveeso YeeF& n<e&-Denceoeyeeo,
peerJeve ekeeMe pewve-nefmleveehegj, eer Ceceeskeejebo pewve-peehegj, heb.
megOeerj kegceej pewve ceele&C[-kesMeefjee peer leLee heb. Jeeefj<esCe pewvekesMeefjee peer GheefmLele jns~ meeLe ceW meefceefle kes DeOe#e iegpejele
ieewjJe eer DeesceekeeMe pewve-metjle, GheeOe#e eer Sce.kes. pewve-Fboewj,
keeee&Oe#e egJeejlve eer Sce.Sce. Meen-ye[ewoe, mJeeieleeOe#e eer
Deej.meer. ieebOeer-Denceoeyeeo, ceb$eer-eer jcesMeebo pes. cesnlee-vejes[ e
leLee eer efJekeeme pewve-Denceoeyeeo Deeefo cenevegYeeJe GheefmLele Les~
efJeMes<ehe mes Fme DeJemej hej efoiecyej pewve ef$eueeske
MeesOe mebmLeeve, pecyeterhe-nefmleveehegj keer Deesj mes kece&eesieer
ye. jJeerv kegceej pewve (DeOe#e) leLee ecegKe meome-eer cegkesMe
Meen-ceg cyeF& Je peerJeve ekeeMe pewve ves Deeeee&eer kees
JeelmeueJeeefjefOe keer GheeefOe mes Deuebke=le kej eMeefmle he$e YeW
efkeee leLee ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer eje ese<f ele ebLe
YeW efkees~ meeLe ner Fme DeJemej hej Yeejke eekeerelf e& mJeeceer
peer-cet[efyeer eje mecevJee meble keer GheeefOe, Deeeee& eer
efvece&uemeeiej peer cenejepe keer efMe<ee ye. Meebleeyenve-efiejveej eje
leheesefveefOe keer GheeefOe, vejes[ e efoiecyej pewve meceepe keer Deesj mes
DeOe#e-eer jcesMe pes. cesnlee Deeefo heoeefOekeejer Je meomeeW
eje eMeeblecetelf e& keer GheeefOe mes Deeeee&eer kees Deuebke=le kej GvnW
eMeefmle he$e YeW efkees iees~ meceejesn ceW efJeMes<e meewYeeieMeeueer
cenevegYeeJeeW eje Deeeee&eer kees efheer, keceC[ueg Je Meee YeW Yeer
efkeee ieee~ Fme efove meeebkeeue ceW Deeeee&eer keer ceneDeejleer keer
ieF&, efpemeceW npeejeW YeeeW ves efJeefYeVe #es$eeW mes heOeejkej 251
SsjeJele neLeer jeveehe Deejleer LeeueeW mes Deeeee&eer keer ceneDeejleer
mecheVe keer~ Fme efove jeef$e ceW yeQieueesj mes heOeejer heeea eje
Oeeefce&ke uespej Mees emlegle efkeee ieee, efpemes osKeves nsleg npeejeW keer
mebKee ceW Yeepeve meceejesn ceW Meeefceue ngS~ mechetCe& Deeeespeve keer
meheuelee ceW vejes[ e efoiecyej pewve meceepe kes DeOe#e eer jcesMe pes.
cesnlee ves DeveLeke heefjece efkeee SJeb cegKehe mes Gvekes meeLe
eer o#esme YeeF&, efpeievesMe YeeF& Deeefo kee cenlJehetCe& meneesie jne~

(40)

Yepeve
-ye. keg. mJeeefle pewve (mebIemLe)
lepe&-Ske Lee yegue....
leerve yeefnve Fke ceeB mes pevceer jlve$ee kes heLe hes eueeR~
efpevekes eje keefueegie ceW Yeer meleegie meer veJe peesefle peueer~~
leerve.......~~
Meeele leerLe& DeeesOee kes ner efveke Oece&veiejer Fke nw~
essueeue ceesefnveer ceeB kee GheJeve ngDee peneB megjefYele nw~~
Oece&ebLe mJeeOeee mes ceeB kees henueer kevee jlve efceueer~~1~~
leerve.......~~
Jen kevee cewvee efJejeie kee yeevee Oejkej efvekeue he[er~
eLece Deeefe&kee yeeueyeeeeefjCeer yeveeR JeW Fme egie keer~~
efpevemes Oejleer hej meeefnefleke ke=efleeeW keer veJe peeself e peueer~~2~~
leerve.......~~
eej heg$e veew heg$eer meye efceue lesjn mevleeveW Gvekeer~
GveceW mes Fke Deewj Yeer kevee leeie ceW Deeeer ceveesJeleer~~
DeYeeceleer kes he ceW efpevemes leeie keer DeefYeveJe peeself e peueer~~3~~
leerve.......~~
Deheveer keveeDeeW kes heLe kees ceeB ves mJeeb Yeer Deheveeee~
Iej kes kele&JeeW kee heeueve kej efMeJeheLe kees Yeer heeee~~
Oece&efmebOeg mes jlveceleer Deeefe&kee mJeeb DeeoMe& yeveeR~~4~~
leerve.......~~
Fvekeer Fke eser kevee ceeOegjer ngF evoveeceleer~
ieejn Je<e& keer Gce mes efpevekees efceueeR ieg ceeB %eeveceleer~~
%eeveceleer keer %eeveJeeefkee megjefYele nesieer ieueer-ieueer~~5~~
leerve.......~~
Ske heg$e Gvekes jJeerv peer yeeueyeeeejer heo ceW~
ie=nleeieer mehlece eeflecee egle kece&eesefie kenles nQ efpevnW~~
efpevekeer kece&"lee egJekeeW kes efueS meoe DeeoMe& yeveer~~6~~
leerve.......~~
leerve ve kesJeue heeBe-heeBe leeieer ngS Ske keggcye mes ner~
mJeeefle Fvemes ueskes esjCee nce Yeer eueW efMeJeheLe ceW ner~~
nce meye yenveeW kes ceve ceW Yeer iegYeefe keer peeself e peueer~~7~~
leerve.......~~

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

efJeefJeOe meej-meceeeej
kevekeefieefj ceW ceneej kee GodIeeve SJeb
jpele eefleceeSB efJejepeceeve
14 Dekeyt ej kees kevekeefieefj leerLe&#es$e hej hebeece=le DeefYe<eskehetJe&ke
eer jepekegceej mes"er-keesuekeelee heefjJeej eje Deheves efhelee mJe.
hetueebo mes"er pevce Meleeyoer kes DeJemej hej 24 jpele eefleceeSB
efJeefYeVe mLeeveeW hej efJejepeceeve kejJeeF~ GveceW mes oes eefleceeSB
kevekeefieefj ceWs meevebo DeeeespevehetJe&ke efJejepeceeve keer ieF~ Fme
DeJemej hej kevekeefieefj ceneej kee GodIeeve Yeer mecheVe ngDee~
%eeleJe nesJes efke Fme ceneej kee efvecee&Ce mes"er heefjJeej kes
meewpeve mes efkeee ieee nw~
-efvece&ue pewve, keesuekeelee

ceebieerlegbieer peer ceW megiebOemeeiej peer kees eebpeefue

keleejieebJe-metjle efoiecyej pewve meceepe kes DeOe#e jns eer
megiebOeebo peer ves meceeefOehetJe&ke cegefve eer megiebOemeeiej peer kes he ceW
ceveg<e peerJeve kee Debeflece mecee meeLe&ke efkeee~ Deehekes ceve ceW
ceebieerlegib eer efme#es$e kes efJekeeme nsleg meowJe leere YeeJeveeSb jnleer LeeR~
Deehekes meceeefOecejCe keer Keyej peevekej Deeefe&keejlve eer eseebmeceleer
ceeleepeer kes meeefVeOe ceW eebpeefue meYee kee Deeeespeve efkeee ieee~
Fme DeJemej hej GheefmLele meYeer Yeepeve SJeb heoeefOekeejerieCe ves 9
yeej Ceceeskeej ceb$e he{kej eebpeefue Deefhe&le keer~
-[e@. metjpeceue pewve, cewvespej

kece"eCe ceW cevesiee Jeeef<e&ke ceneslmeJe

kevee&ke kes yeeroj efpeuee kesv mes 10 efkeceer. otj efmLele
DeefleMee leerLe&#es$e kece"eCe ceW YeieJeeve heee&veeLe kee Jeeef<e&ke
jLeee$ee ceneslmeJe Deeeee&eer eglemeeiej peer cenejepe leLee cegefve
keueeCemeeiej peer cenejepe keer esjCee Je DeeMeerJee&o mes efoveeBke
8 hejJejer mes 10 hejJejer 2011 leke efJeMes<e DeeeespevehetJe&ke mecheVe
efkeee peeesiee~ keee&ece ceW OJepeejesnCe, hetpee-Dee&vee, hebeece=leeefYe<eske,
eJeeve, Yepeve mebOee Deeefo mecheVe neWies~ meYeer eeef$eeeW kes DeeJeeme,
Yeespeve keer JeJemLee meefceefle eje keer ieF& nw~
-efpevesv Sve. efkekes (DeOe#e)

Fveveiej-ueKeveT mes efJeMes<e leerLe&ee$ee mecheVe

pewve leerLe& ee$ee mebIe Fefvojeveiej-ueKeveT kes leJeeJeOeeve
ceW 12 mes 22 veJecyej leke 40 eeef$eeeW eje keesungDee hene[,
KeC[efieefj, Goeefieefj, meccesoefMeKej peer, ceboejefieefj peer, ebheehegj,
heeJeehegjer, iegCeeJeeb, jepeie=ner Deeefo kes meeLe YeieJeeve ceneJeerj

Debke-7

pevceYetefce kegC[uehegj keer ee$ee meevebo mecheVe ngF&~ 20 veJecyej

kees ceneJeerj pevceYetefce vebeeJele& cenue, kegC[uehegj ceW meYeer
eeef$eeeW ves heefjmej kes mecemle efpeve cebefojeW kee oMe&ve kej DeleerJe
Deevebo SJeb emeVelee kee DevegYeJe efkeee~ hetpe ieefCeveer eer %eeveceleer
ceeleepeer keer esjCee Je DeeMeerJee&o mes Delevle Deuhe mecee ceW
YeJe he ceW efJekeefmele ngS Fme leerLe& keer DeeYee ves meYeer kee ceve
ceesn efueee~ leerLe& kes JeJemLeehekeeW SJeb JeJemLeeDeeW mes Yeer meYeer
leerLe&eeef$eeeW ves emeVe jnkej hetpe ceeleepeer kes ejCeeW ceW hejes#e
mes ner Mele-Mele veceve efkeee~ -jesenf le kegceej pewve, mebeespeke

Deeefe&kee eer mebeceeer ceeleepeer keer meceeefOe mecheVe

DeesPej (cene.) ceW ieCeOejeeee& eer kegb Legmeeiej peer cenejepe

keer efMe<ee Deeefe&kee eer mebeceeer ceeleepeer keer meceeefOe 22
veJecyej kees cegefve eer jefJevebefo peer cenejepe kes efveoxMeve ceW
meevebo mecheVe ngF&~ Fme DeJemej hej cegefve eer ves ceeleepeer kees
Oece&mebmkeej keer Deesj mecyeesefOele kejles ngS meceeefOecejCe hee",
Yeeecej hee", Ceceeskeej ceb$e hee" Deeefo kes meeLe Gvekeer meuuesKevee
hetCe& kejeF&~ heeeled DeesPej mes mJeie&mLe ceeleepeer kees yeepes-ieepes
kes meeLe iepehebLee efme#es$e ueeee ieee~ eneB e%eeeceCe Deeeee&eer
osJeveboer peer cenejepe, Deeeee& eer megeMeveboer peer cenejepe SJeb
cegefve eer jefJeveboer peer cenejepe kes meeefVeOe ceW leLee mewke[eW
YeeeW keer GheefmLeefle ceW meceeefOe cejCe ceneslmeJe mecheVe ngDee~
%eeleJe nw efke Deeefe&kee mebeceeer ceeleepeer cegefve eer jefJeveboer peer
keer ie=nmLeeJemLee keer ceeB LeeR Deewj ceelee-heg$e oesveeW ves ner hetpe
ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer kes heeme jnkej %eeveepe&ve kejles
ngS oer#ee keer esjCee eehle keer Leer~
-eerkeeble pewve, iepehebLee (veeefmeke) cene.

Deeeee& eer JeOe&ceevemeeiej peer cenejepe eje

keesuekeelee ceW 8 pewvesejer oer#eeSB mecheVe
Deeeee&eer JeOe&ceevemeeiej peer cenejepe kes eje keesuekeelee
ceneveiejer ceW efoveeBke 18 veJecyej 2010 kees 8 efoiecyej pewvesejer
oer#eeSB eoeve keer ieF~ YeJe meceejesn kes meeLe mecheVe ngS Fme
ceneslmeJe ceW osMe kes efJeefYeVe YeeieeW mes npeejeW YeeeW ves Yeeie
efueee~ ecegKehe mes Fme DeJemej hej ye. eer Oece&ebo Meeeer,
eefleeeee& heb. nmecegKe pewve, Oecee&efOekeejer eer Jeerjsv nsie[s,
eer megjsv nsie[s, cenemeYee DeOe#e eer efvece&ue kegceej mes"er,
Jeefj efJeeved eeeee& eer vejsv ekeeMe pewve, pewve iepe kes
mecheeoke eer kehetjebo heeveer, eer Devetheebo pewve S[.-efhejespeeyeeo

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(41)

Deeefo GheefmLele jns~ oer#ee ceneslmeJe ceW Deeeee& eer ves #eguueke
eer efpelesvmeeiej peer, eer peeeflemeeiej peer SJeb eer peerJevOejmeeiej
peer cenejepe kees cegefve oer#ee eoeve keer leLee #egeuf uekee efpe%eemeeceleer
ceeleepeer, leerLe&celeer ceeleepeer SJeb efpe<Cegceleer ceeleepeer kees Deeefe&kee
oer#ee eoeve keer~ meeLe ner Deeeee&eer ves yeebmeJee[e keer yeeeeefjCeer
Mekegvleuee yenve kees Deeefe&kee oer#ee SJeb heejmeesuee keer mecheleyeeF&
kees #egefuuekee oer#ee eoeve keer~ ueieYeie ome npeej eeuegDeeW
keer GheefmLeefle ceW meheueleehetJe&ke mecheVe Fme ceneslmeJe ceW meefceefle
DeOe#e eer ceneJeerj emeeo keeuee, keeee&Oe#e eer megjMs e mes"er,
ceneceb$eer eer ceneJeerj iebieJeeue, ceb$eer eer oeeebo ye[peelee,
megj#eeceb$eer eer efovesMe iebieJeeue, meceejesn kes mebeespeke SJeb
ceeie&oMe&ke eer kewueeMeebo ye[peelee, eer efJeveeso keeuee, eer
Yeeieebo heneef[ee, eer Deefpele heeveer Deeefo cenevegYeeJeeW kee
efJeMes<e meneesie jne~
-Deefpele heeveer, keuekeee

16 eefMe#eeLeea eMeemeve ceW Ge heoeW hej ngS eeefvele

YeejleJe<eeae efoiecyej pewve eMeemekeere eefMe#eCe mebmLeeve,
peyeuehegj kes 27 mee#eelkeej nsleg eefJe eefMe#eeefLe&eeW ceW mes
16 eefMe#eeLeea ceOeeosMe ueeske mesJee Deeeesie-2008 keer hejer#ee
ceW GeerCe& neskej eMeemeve kes Ge heoeW hej Deemeerve ngS~ en

pewve meceepe kes efueS ieewjJe kee efJe<ee nw~ Deeeee& eer efJeeemeeiej
peer cenejepe keer esjCee mes mebeeefuele Fme mebmLeeve mes DeYeer leke
eevleere mlej hej 160 eefMe#eeLeeaieCe leLee kesvere mlej hej 14
eefMe#eeLeeaieCe eMeemeve mesJee kes #es$e ceW heomLe nes egkes nQ~
-S[. Depeerle pewve ([eejskej)

De#ee hene[s kees Sce.ske. ceW megeMe

cevecee[ (veeefmeke) cene. kes peeves-ceeves
JeeesJe= [e@. ye. efjKeyeebo hene[s kes eheew$e
SJeb [e@. vetleve kegceej hene[s kes heg$e efe. De#ee
hene[s ves jeehegj (eermeie{) kes Sve.DeeF&.er.
kee@uespe mes Svepeea efmemce SC[ heeuegMeve ceW
Sce.ske. Dee@veme& keer GheeefOe eehle kej efJeMes<e GheueefyOe neefmeue keer
nw~ en pewve meceepe kee ieewjJe nw efke 24 Je<e& keer Gce ceW efe.
De#ee hene[s ves meesueehegj kes Jeeueebo-nerjeebo kee@uespe mes cewkesefvekeue
Fbpeerevf eeefjib e kejves kes Ghejeble Sce.ske. ef[eer Yeer efJeMes<elee kes meeLe
eehle keer nw~ efe. De#ee Deeeee&keuhe eer evmeeiej peer cenejepe
kee he[heeslee SJeb Deeeee&eer eseebmemeeiej peer cenejepe kee heeslee nw~
DeYeer leke Fme heefjJeej mes 10 pewvesejer oer#eeSB nes egkeer nQ~
-efjKeye hene[s

eeeie-Fueeneyeeo ceW Fueeneyeeo-yeveejme neFJes hej efveefce&le

meccesoefMeKej peeves
Jeeues ee$eer Oeeve oW! leerLekej $e+<eYeosJe lehemLeueer leerLe&
keer Jebovee DeJeMe kejW!

pewveOece& kes eLece leerLekej YeieJeeve $e+<eYeosJe ves peneB oer#ee ueer Leer, Ssmeer lehemLeueer
eeeie (Fueeneyeeo) ceW hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer
keer esjCee mes efJeMeeue heefjmej ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe lehemLeueer leerLe& kee YeJe efvecee&Ce
efheues 6 Je<e& hetJe& meved 2001 ceW efkeee ieee nw~ Fueeneyeeo jsueJes msMeve SJeb yeme Des
mes 13 efkeceer. otj yeveejme-Fueeneyeeo neFJes hej efveefce&le Fme leerLe& hej $e+<eYeosJe
efveJee&CemLeueer kewueeMeheJe&le keer Deefleere jevee efveefce&le keer ieF& nw~ meeLe ner eneB De#ee
JeJe=#e kes veeres OeevemLe DeJemLee ceW cenecegevf e $e+<eYeosJe keer eeflecee SJeb Gvekes meceJemejCe
Deeefo keer megvoj jevee Yeer oMe&veere SJeb Jeboveere nw~
meccesoefMeKej keer Deesj peeves Jeeues mecemle leerLe& eeef$eeeW mes efveJesove nw efke megvoj yeeie-yeieereeW mes ege Fme efJeMeeue leerLe& kes oMe&ve
nsleg eneB DeJeMe heOeejW Deewj DevevleiegCee hegCe kee mebee kejW, keeeWekf e pewve Oece& kes Devegmeej eeeieFueeneyeeo kejes[ eW Je<e& eeeerve Delevle ceneve leerLe& nw~

leerLe& hej eeef$eeeW kes "njves kes efueS DeeJeemeere [eruekeme heuewdme, Yeespeve,
efyepeueer, heeveer Deeefo keer mecegefele JeJemLee 24 Iebs GheueyOe jnleer nw~
leerLe& kee helee-leerLekej $e+<eYeosJe lehemLeueer eeeie leerLe&, $e+<eYeosJehegjced

Fueeneyeeo-yeveejme neFJes, hees.-Fueeneyeeo (G.e.), heesve veb.-(0532) 2567067, cees.-09452708616

(42)

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7

Debke-7

mecei%eeve (peveJejer-2011)

(43)

(44)

mecei%eeve (peveJejer-2011)

Debke-7