Shri Rishabhdev Stuti Sangrah (VGM-541)

Jeerj %eeveesoÙe «evLeceeuee keâe heg<he veb.
541
ßeer $e+<eYeosJe mlegefle meb«en

(efmeæ#es$e ceebieerlegib eer-$e+<eYeefieefj mlegelf e meb«en)
-jÛeefÙe$eer-
YeejleieewjJe ieefCeveerØecegKe DeeefÙe&keâeefMejesceefCe
ßeer %eeveceleer ceeleepeer
pecyetÉerhe DeefleMeÙe leerLe& nefmleveehegj ceW ßeer MeebefleveeLe hebÛekeâuÙeeCekeâ

Øeefle‰e ceneslmeJe kesâ Devleie&le leerLeËkeâj ßeer MeebefleveeLe kesâ pevce-lehe SJeb
efveJee&CekeâuÙeeCekeâ Jeer. efve. meb. 2548, pÙes‰ ke=â. Ûelego&Meer
(29 ceF& 2022) kesâ MegYe DeJemej hej ØekeâeefMele
-ØekeâeMekeâ-
efoiecyej pewve ef$eueeskeâ MeesOe mebmLeeve
pecyetÉerhe-nefmleveehegj (cesj") G.Øe., heâesve veb.- (01233) 280184, 280994
Website : www.jambudweep.org, www.encyclopediaofjainism.com
E-mail : jambudweeptirth@gmail.com, rk195057@yahoo.com
ØeLece mebmkeâjCe Jeerj efve. meb. 2548 cetuÙe

1100 ØeefleÙeeB pÙes‰ ke=â. Ûelego&Meer, 29 ceF& 2022 40/-®.
(2) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee
efoiecyej pewve ef$eueeskeâ MeesOe mebmLeeve Éeje mebÛeeefuele

Jeerj %eeveesoÙe «evLeceeuee
Fme «evLeceeuee ceW efoiecyej pewve Dee<e&ceeie& keâe hees<eCe keâjves Jeeues efnvoer,
mebmke=âle, Øeeke=âle, keâVeÌ[, Deb«espeer, iegpejeleer, ceje"er Deeefo Yee<eeDeeW
kesâ vÙeeÙe, efmeæevle, DeOÙeelce, Yetieesue-Keieesue, JÙeekeâjCe Deeefo
efJe<eÙeeW hej ueIeg SJeb Je=nod «ebLeeW keâe cetue SJeb DevegJeeo meefnle
ØekeâeMeve neslee nw~ meceÙe-meceÙe hej Oeeefce&keâ
ueeskeâesheÙeesieer ueIeg hegefmlekeâeSB Yeer
ØekeâeefMele nesleer jnleer nQ~
-: mebmLeeefhekeâe SJeb ØesjCeeœeesle :-

hejcehetpÙe ieefCeveerØecegKe DeeefÙe&keâeefMejesceefCe ßeer %eeveceleer ceeleepeer
(oes yeej [er.efuešd. keâer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=âle)
-: ceeie&oMe&ve :-
Øe%eeßeceCeer DeeefÙe&keâe ßeer Ûevoveeceleer ceeleepeer
(heerSÛe.[er. keâer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=âle)
-: efveoxMekeâ SJeb ØeOeeve mecheeokeâ:-
keâce&Ùeesieer heer"eOeerMe mJeefmleßeer jJeervõkeâerelf e& mJeeceerpeer
-: mecheeokeâ :-
[e@. peerJeve ØekeâeMe pewve µ Øeefle‰eÛeeÙe& efJepeÙe kegâceej pewve
meJee&eOf ekeâej ØekeâeMekeâeOeerve
keâcheesefpebie - %eeveceleer vesšJeke&â

pecyetÉerhe-nefmleveehegj (cesj") G.Øe.
ßeer $e+<eYeosJe mlegefle meb«en (3)
mecheeokeâerÙe
-keâce&Ùeesieer heer"eOeerMe mJeefmleßeer jJeervõkeâerefle& mJeeceerpeer
cebieueb YeieJeeved Jeerjes, cebieueb ieewlecees ieCeer~
cebieueb kegbâokegbâoeÅees, pewveOeceexÓmleg cebieueced~~
YeieJeeve ceneJeerj kesâ Meemevekeâeue ceW pewve meceepe ceW hejce hetpÙe ieefCeveerØecegKe ßeer
%eeveceleer ceeleepeer Ssmeer meeOJeer nQ, efpevneWves pewve meceepe ceW Skeâ mJeefCe&ce Fefleneme jÛe
efoÙee nw~ ueieYeie 500 «ebLeeW keâer jÛevee, 24 leerLeËkeâj YeieJevleeW keâer pevceYetecf eÙeeW keâe
efJekeâeme, pewve Yetieesue-pecyetÉerhe jÛevee, lesjnÉerhe jÛevee, leerveueeskeâ keâer jÛevee keâe
MeeŒeesòeâ efvecee&Ce Skeâ DeodYegle keâeÙe& nw~ ceebieerlegib eer efmeæ#es$e ceW $e+<eYeefieefj hej 108 hegâš
Gòegib e YeieJeeve $e+<eYeosJe keâer Øeeflecee keâe efvecee&Ce pewveOece& keâer OJepee keâes DeekeâeMe keâer
TBÛeeF&ÙeeW lekeâ hengBÛeeves keâe Skeâ Ssefleneefmekeâ keâeÙe& nw~
ceebieerlegbieer efmeæ#es$e hej hebÛece heóeÛeeÙe& ßeer ßesÙeebmemeeiej cenejepe keâer ØesjCee mes
YeieJeeve cegefvemeg›eleveeLe keâer 21 hegâš Gòegbie Ke[dieemeve Øeeflecee kesâ meeLe-meeLe 24
YeieJeeve keâer 6-6 hegâš TBÛeer Ke[dieemeve ØeefleceeSb (Meemeve osJe-osJeer SJeb De° ØeeefleneÙe&
meceefvJele) keâe hebÛekeâuÙeeCekeâ meved 1966 ceW hetpÙe cegefve ßeer jÙeCemeeiej peer cenejepe,
ieefCeveerØecegKe ßeer %eeveceleer ceeleepeer, DeeefÙe&keâe ßeer ßesÙeebmeceleer ceeleepeer kesâ meeefveOÙe
ceW mecheVe ngDee~ meved 1996 keâe Ûeelegcee&me hetpÙe ceeleepeer keâe ceeieerlegbieer efmeæ#es$e hej
DeefleMeÙe ØeYeeJevee kesâ meeLe ngDee~ Ùen Ûeelegcee&me mechetCe& pewve meceepe ner veneR,
ogefveÙee kesâ efueS Jejoeve efmeæ ngDee~ keäÙeeWefkeâ Gmeer ØeJeeme kesâ ceOÙe MejohetefCe&cee kesâ
efove hetpÙe ceeleepeer ves Deheves efÛevleve SJeb OÙeeve kesâ DeeOeej hej $e+<eYeosJe keâer 108 hegâš
Gòegib e Øeeflecee efvecee&Ce keâjves keâer Iees<eCee keâer Leer~ hetjs osMe keâer efoiecyej pewve meceepe kesâ
leve-ceve-Oeve kesâ menÙeesie mes Fme Øeeflecee keâe efvecee&Ce ngDee nw~
Deepe Fme Øeeflecee kesâ 6 Je<eeaÙe Debleje&°êrÙe cenecemlekeâeefYe<eskeâ kesâ DeJemej hej
hetpÙe ceeleepeer ves hegve: cetefle& efvecee&Ce kesâ Fefleneme keâes Ùeeo efoueeves kesâ efueS Fme
‘ßeer $e+<eYeosJe mlegefle meb«en’ keâe mebkeâueve efkeâÙee nw~
Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee mes ØekeâeefMele Ùen heg<he Deehe meYeer kesâ peerJeve ceW Ketye
hegCÙe keâe JeOe&ve keâjW Deewj Deehe meYeer Skeâ efove Deheveer Deelcee keâes hejceelcee yeveeves ceW
meheâue neW, Ùener cebieue YeeJevee nw~
hetpÙe ceeleepeer oerIee&Ùeg neW Deewj DevÙe peerJeeW keâes cees#eceeie& ceW ueieeleer jnW, Ùener
efpevesvõosJe mes cebieue ØeeLe&vee nw~ MM6NN
ØemleeJevee
-Øe%eeßeceCeer DeeefÙe&keâe Ûevoveeceleer
DeeoerÕejeefo-efpevemetÙe&-ÙegieeefoveeLe:, meekesâleMeemeveheefle: heg®osJeveeLe:~
mJeeÙecYegJe: mekeâueueeskeâefnlebkeâjes Ùe:, leb veeefYevevoveefpeveb ØeCeceeefce efvelÙeb~~
yeermeJeeR meoer kesâ ØeLeceeÛeeÙe& Ûeeefj$eÛe›eâJeleea ßeer Meebeflemeeiej peer cenejepe
keâer hejcheje keâer ceneve meeOJeer, mejmJeleer mJe™hee, efoJÙeMeefòeâ, YeejleieewjJe,
DeefleMeÙekeâeefjCeer hejcehetpÙe ieefCeveerØecegKe DeeefÙe&keâeefMejesceefCe ßeer %eeveceleer ceeleepeer
keâer heeJeve ØesjCee mes 99 keâjesÌ[ cenecegefveÙeeW keâer efveJee&CeYetefce ceebieerlegbieer efmeæ#es$e
kesâ $e+<eYeefiejer heJe&le hej DeKeC[ hee<eeCe ceW efveefce&le efJeÕe keâer meyemes TBÛeer 108
hegâš Gòegbie YeieJeeve $e+<eYeosJe keâer Øeeflecee keâe 6 Je<eeaÙe ØeLece Debleje&°êrÙe
cenecemlekeâeefYe<eskeâ ceneslmeJe Jeerj efve. meb. 2548 Dee<eeÌ{ ke=â. Skeâced mes Dee<eeÌ{
Meg. Skeâced 15 petve mes 30 petve 2022 lekeâ nesves pee jne nw~ Fme Gheue#Ùe ceW hetpÙe
ceeleepeer ves ‘ßeer $e+<eYeosJe mlegefle meb«en’ (efmeæ#es$e ceebieerlegbieer-$e+<eYeefieefj mlegefle
meb«en) keâe mebkeâueve efkeâÙee nw, efpemekeâe ØekeâeMeve nes jne nw~
Fme hegmlekeâ ceW hetpÙe ceeleepeer ves DeveeefoefveOeve Ceceeskeâej ceneceb$e, osJeoMe&ve
mlees$e, ßeer $e+<eYeosJe mlegefle, ßeer MeebefleveeLe mlegefle, ßeer ÛelegefJeËMeefle mlees$e, Yejle
mJeeceer mlegefle, yeengyeefue mJeeceer keâer mlegefle, ØeLece hebÛeceneheg®<e mlegefle, veJeleerLeËkeâj
mlegefle, ßeer mejmJeleer mlegefle, ßeer ieewlece mJeeceer, Ûeeefj$eÛe›eâJeleea DeeÛeeÙe& ßeer
Meebeflemeeiej cenejepe, DeeÛeeÙe& ßeer Jeerjmeeiej peer cenejepe SJeb ieefCeveer DeeefÙe&keâe
yeÇeÿeer ceelee Deeefo keâer mlegefle oer nQ~
hegve: ØeeÛeerve cebefoj ceW SJeb heJe&le hej efJejepeceeve YeieJeeve ßeer heeÕe&veeLe
mlegefle, ßeer cegefvemeg›eleveeLe mlegefle, ßeer vesefceveeLe mlegefle SJeb efveJee&CekeâeC[, DeeÛeeÙe&
Jevovee, ßeer $e+<eYeosJe cetefle& efvecee&Ce keâe mebef#ehle Fefleneme efoÙee nw~
Fme hegmlekeâ kesâ ceeOÙece mes ceebieerlegib eer efmeæ#es$e hej efJejepeceeve meYeer YeieJevleeW
keâer mlegelf e keâjles ngS Deehe meYeer hegCÙe keâe mecheeove keâjles ngS Deheves ceeveJe peerJeve
keâes OevÙe keâjW SJeb peerJeve ceW Skeâ yeej 108 hegâš Gòegib e YeieJeeve $e+<eYeosJe kesâ oMe&ve
SJeb ceebieerlegib eer efmeæ#es$e keâer Ùee$ee DeJeMÙe keâjW, Ùener cebieue YeeJevee nw~
RQRQRQ
neefo&keâ Godieej
-DeeefÙe&keâe ßeer meg›eleceleer ceeleepeer
%eeve keâer meefjlee %eeveceleer, ceele= Jelmeuee peie ceelee~
Glke=â° JewjeiÙe YeeJevee keâer, mJeeefceveer nes legce ceelee~~
mecÙei%eeve oerefhekeâe Deew, efve:mJeeLe& Oece&mesefJekeâe nes~
DeYeer#Ce%eeveesheÙeesieer, efÛevleveMeerue meeefOekeâe nes~~1~~
ØeefleYeeMeeueer efJeog<eer ceelee, efoJÙe JÙeefòeâlJe legcneje nw~
Ûelegceg&Keer ØeefleYee keâer Oeejer, YeejleieewjJe veece hÙeeje nw~~
pewve Yetieesue keâer nes legce efJeog<eer, mejmJeleer keâer Øeeflecetefle&~
ßes‰ Oece&ØeYeeJekeâ meeOJeer, Øe%ee Deewj heg®<eeLe& keâer cetefle&~~2~~
efJeÉeveeW keâer nes peveveer, efpeveJeeCeer keâer DeejeefOekeâe nes~
DeespemJeer JeeCeer keâer mJeeefceveer, YeüceCe keâjleer %eeveMeeuee nes~~
JeelmeuÙecetefle& ceeB ‘ßegle%eeveer’, %eeve pÙeesefle keâer Decej osve nes~
yeermeJeeR meoer keâer ØeLece yeeue-yeÇÿeÛeeefjCeer mes efJeYetefle nes~~3~~
Deueewefkeâkeâ keâeÙeeX keâer ØeCes$eer, efpeveMeemeve keâer mesefJekeâe nes~
ßeceCe mebmke=âefle keâer GVeÙevekeâ$eea, mebkeâuheMeefòeâ keâer meeefOekeâe nes~~
he=LJeer mece menveMeerue ceeB, peeogF& JÙeefòeâlJe legcneje nw~
ßeeJekeâeW keâer mevceeie&oefMe&keâe, jlve$eÙe iegCe keâes Oeeje nw~~4~~
mebÙece keâer Deveceesue efMeef#ekeâe, pewve Jee*dceÙe keâer me=efpekeâe nes~
MeeŒeeW keâer cenevelece %eelee, Dee<e& hejcheje keâer mebJeeefnkeâe nes~
veejer peeefle keâe ieewjJe ceelee, kegâMeue DeeÛeeašskeäš nes~
mebmkeâejeW keâer pevceoe$eer, ÂÌ{ mebkeâuhe keâer mee#eeled cetefle& nes~~5~~
Decej jnsieer Fme Oejleer hej, lesjer ieewjJe ieeLee leye lekeâ~
peye lekeâ metjpe ÛeeBo ØekeâeefMele, neslee jnsiee he=LJeer hej~~
Meyoeleerle JÙeefòeâlJe keâer Oeejer, metÙe& meceeve lespemJeer nes~
MeyoeW keâer heg<heebpeefue ceelee, lesjs ÛejCeeW ceW Deefhe&le nes~~6~~
FvneR MeyoeW kesâ meeLe hetpÙe ceeleepeer kesâ heeJeve ÛejCeeW ceW keâesefš-keâesefš veceve~
oes Meyo
—yeÇ. kegâ. yeervee pewve (mebIemLe)
vece: ßeer JeOe&ceeveeÙe, efveOet&le keâefueueelceves~
meeueeskeâeveeb ef$eueeskeâeveeb, ÙeefÉÅee ohe&CeeÙeles~~
yeermeJeeR Meleeyoer ceW cegefve hejcheje keâes peerJevle keâjves Jeeues ÙegieØeJele&keâ Ûeeefj$e
Ûe›eâJeleea DeeÛeeÙe& ßeer Meeefvlemeeiej peer cenejepe ngS nQ~ efpevekeâer ÛeÙee& ÛelegLe&keâeueerve
mece cegefveÙeeW kesâ meceeve Leer~ Fvekesâ ØeLece heóefMe<Ùe DeeÛeeÙe& ßeer Jeerjmeeiej peer
cenejepe kesâ keâjkeâceueeW mes DeeefÙe&keâe oer#ee Øeehle keâj, DeeefÙe&keâe %eeveceleer veece
heekeâj, mJeveece keâes meeLe&keâ keâjles ngS hejce hetpÙe ieefCeveerØecegKe ßeer %eeveceleer ceeleepeer ves
ÛeejeW DevegÙeesieeW keâe leuemheMeea %eeve Øeehle keâjkesâ, «ebLeeW keâe Ketye mJeeOÙeeÙe keâjkesâ, Deheves
%eeve keâes heefjhekeäJe keâjkesâ ‘menœeveece ceb$e’ keâer jÛevee mes Deheveer uesKeveer keâe MegYeejcYe
keâjkesâ Deye lekeâ Úesš—s yeÌ[s meYeer «ebLeeW keâes efceueekeâj 500 «ebLeeW keâer jÛevee keâer nw~
Deepe kesâ Jew%eeefvekeâ Ùegie ceW heejme šer. Jeer. Ûewveue kesâ ceeOÙece mes ueesie Iej yew"s
hetpÙe ceeleepeer kesâ cegKeejefJevo mes Øeefleefove %eeveece=le keâe heeve keâjles nQ~ peye Jes
nefmleveehegj Deekeâj hetpÙe ceeleepeer keâe oMe&ve keâjles nQ, lees ieodieod neskeâj keânles nQ efkeâ
ceeleepeer nce lees Deehekesâ Megæ Meem$eerÙe, Deeieceevegmeej ØeJeÛeve megvekeâj OevÙe nes ieS~
JeemleJe ceW hetpÙe ceeleepeer ves YeieJeeve ceneJeerj keâer efoJÙeOJeefve mes efvekeâueer
ÉeoMeebie JeeCeer keâes efpevnW hetJee&ÛeeÙeeX ves «ebLe¤he ceW efueefheyeæ efkeâÙee nw Gmeer keâes
Deelcemeele keâjkesâ, peve—peve kesâ efnleeÙe ØeJeÛeve kesâ Éeje leLee «ebLeeW kesâ Éeje Øeoeve
keâj jner nQ~ De<šmenœeer pewmes efkeäue<š vÙeeÙe kesâ «ebLe keâe DevegJeeo keâjkesâ hetpÙe
ceeleepeer ves Skeâ ceneved keâeÙe& efkeâÙee nw~ efJeÉodJeie&, ÙegJeeJeie&, yeeueJeie& meYeer kesâ efueS hetpÙe
ceeleepeer ves meceÙemeej, efveÙecemeej keâer šerkeâe, keâuheõgce, FvõOJepe Deeefo efJeOeeve, Øeefle%ee,
hejer#ee, peerJeveoeve Deeefo GhevÙeeme SJeb yeeueefJekeâeme kesâ 4 Yeeie, pewmeer hegmlekeWâ efueKekeâj
meJeeËieerCe %eeve keâe ØeÛeej Øemeej efkeâÙee nw~ ceebieerlegbieer efmeæ#es$e hej $e+<eYeefieefj heJe&le hej
108 Gòegbie YeieJeeve $e+<eYeosJe keâer Øeeflecee keâe efvecee&Ce efoJÙeMeefòeâ, Ûeeefj$eÛeefvõkeâe,
hejcehetpÙe ieefCeveerØecegKe ßeer %eeveceleer ceeleepeer keâer lehemÙee keâe Øeefleheâue nw~
cesje hejce meewYeeiÙe nw efkeâ hetpÙe ceeleepeer keâer kegâue hejcheje ceW pevce ueskeâj,
GvnW ieg®¤he ceW heekeâj Deewj Gvemes %eeveece=le keâes Øeehle keâj Deheves peerJeve keâes OevÙe
efkeâÙee nw~ meÛÛes osJe, Meem$e, ieg® kesâ Øeefle Yeefòeâ keâes keâjles ngS Deheveer veejer heÙee&Ùe keâes
meheâue keâ¤B Ùener cebieue YeeJevee nw~ hetpÙe ceeleepeer oerIee&Ùeg neW, mJemLe jnW, Ùener
efpevesvõosJe mes cebieue ØeeLe&vee keâjles ngS, %eeve keâer YeC[ej hetpÙe ceeleepeer kesâ ÛejCeeW ceW
keâesefš—keâesefš veceve keâjleer nttB~
efJe<eÙeeveg›eâceefCekeâe
efJe<eÙe he=. mebKÙee
1. cebieueeÛejCe 9
2. Jebovee 10
3. DeLe Â°e°keâ mlees$e 12
4. osJeoMe&ve mlegefle 12
5. osJeoMe&ve mlees$e 14
6. ßeer $e+<eYeosJe mlegefle: (mehleefJeYeefòeâ meceefvJele) 14
7. ßeer $e+<eYeosJe mlegefle (efnvoer keâeJÙe) 15
8. ßeer $e+<eYeosJe mlees$e (Úbo meefnle) 17
9. ßeer $e+<eYeosJe mlegefle (oMeeJeleej ieefYe&le) 19
10. ßeer MeebefleveeLe mlegefle (mehleefJeYeefòeâ meceefvJele) 21
11. ßeer Meebefleefpeve mlegefle (efnvoer keâeJÙe) 21
12. ßeer MeebefleveeLe mlees$e (Úbo meefnle) 23
13. ßeer Meebefleefpeve mlegefle (mebmke=âle SJeb heÅeevegJeeo) 25
14. ÛelegefJeËMeefleefpevemlees$eced (mebmke=âle) 36
15. ßeer Yejle mJeeceer mlegefle (mehleefJeYeefòeâ meceefvJele) 38
16. ßeer yeengyeueer mJeeceer mlegefle 38
17. ßeer veJeleerLeËkeâj mlegefle (mebmke=âle) 39
18. ØeLece hebÛeceneheg®<e mlegefle (efnvoer keâeJÙe) 40
19. ßeer mejmJeleer mlegefle (mehleefJeYeefòeâ meceefvJele) 41
20. ØeLece ieCeOej ßeer $e+<eYemesve mJeeceer keâer mlegefle 41
21. ßeer ieewlece mJeeceer mlegefle: (mehleefJeYeefòeâ meceefvJele) 42
22. Ûeeefj$eÛe›eâJeleea ØeLeceeÛeeÙe& ßeer Meebeflemeeiej mlegefle: 42
(mehleefJeYeefòeâ meceefvJele)
23. Ûeeefj$eÛetÌ[eceefCe DeeÛeeÙe&ßeer Jeerjmeeiej mlegefle: 43
24. ieefCeveer DeeefÙe&keâe ßeer yeÇeÿeer ceeleg: mlegefle: 43
efJe<eÙe he=. mebKÙee

25. DeeefÙe&keâe Jebovee 44
26. ßeer heeÕe&veeLe mlegefle: (mehleefJeYeefòeâ meceefvJele) 46
27. ßeer heeÕe&efpeve efpevemlees$e (mebmke=âle) 46
28. ßeer heeÕe&efpeve mlees$e (efnvoer keâeJÙe) 48
29. ßeer heeÕe&efpeve mlegefle (mebmke=âle SJeb efnvoer) 50
30. ßeer cegefvemeg›eleveeLe mlegefle: (mehleefJeYeefòeâ meceefvJele) 54
31. ßeer cegefvemeg›ele efpevemlees$e (Úbo meefnle) 54
32. ßeer cegefvemeg›eleveeLe mlegefle (efnvoer keâeJÙe) 55
33. ßeer vesefceveeLe mlegefle (mehleefJeYeefòeâ meceefvJele) 56
34. ßeer vesefceefpeve mlees$e (Úbo meefnle) 57
35. ßeer vesefceefpeve mlegefle (efnvoer keâeJÙe) 58
36. efveJee&CekeâeC[ Yee<ee 59
37. menœeketâš efpeveefyecye Jebovee 64
38. DeeÛeeÙe&Jevovee 65
39. ßeer $e+<eYeosJe cetefle& efvecee&Ce keâe mebef#ehle Fefleneme 68
40. ØeMeefmle 74
41. hebÛeece=le DeefYe<eskeâ hejcheje Deveeefo nw 75
42. vÙeeÙeeueÙeeW kesâ efveCe&Ùe 77
pewveOece& yengle ØeeÛeerve Oece& nw, Fmekesâ kegâÚ ØeceeCe
43. cegcyeF& neF&keâesš& kesâ cenlJehetCe& efveCe&Ùe keâe meej 79
pewve efnvot veneR nw
44. Yepeve 80
Deefleefjòeâ cewšj-
45. DeveeefoefveOeve ceneceb$e, leerLe& Deeefo pees Deveeefo Deveble nQ 16
(Deepe pees GheueyOe nQ)
46. Ûe›eâJeleea Yejle kesâ veece mes Yeejle (pewve «ebLe ceW) 45
47. Ûe›eâJeleea Yejle kesâ veece mes Yeejle (Jewefokeâ «ebLe ceW) 49
RQRQRQ
ßeer $e+<eYeosJe mlegefle meb«en

(efmeæ#es$e ceebieerlegib eer-$e+<eYeefieefj mlegelf e meb«en)
-cebieueeÛejCe-
DeveeefoefveOeve Ceceeskeâej ceneceb$e
Cecees DeefjnbleeCeb, Cecees efmeæeCeb, Cecees DeeFefjÙeeCeb~
Cecees GJepPeeÙeeCeb, Cecees ueesS meJJe meentCeb~~
Ûeòeeefj cebieueb-Deefjnble cebieueb, efmeæ cebieueb, meeng cebieueb, kesâJeefue
heCCeòees Oeccees cebieueb~
Ûeòeeefj ueesiegòecee-Deefjnble ueesiegòecee, efmeæ ueesiegòecee, meeng ueesiegòecee,
kesâJeefueheCCeòees Oeccees ueesiegòecee~
Ûeòeeefj mejCeb heJJeppeeefce-Deefjnble mejCeb heJJeppeeefce, efmeæ mejCeb
heJJeppeeefce, meeng mejCeb heJJeppeeefce, kesâJeefue heCCeòees Oeccees mejCeb
heJJeppeeefce~
RQRQRQ
Jebovee
(ßeer ieewlecemJeeceerke=âle-efve<eerefOekeâeoC[keâ leLee ÛewlÙeYeefòeâ mes)
GºcenefleefjÙeueesS efmeæeÙeoCeeefCe Cecebmeeefce, efmeæefCemeerefnÙeeDees
DeªeJeÙeheJJeS meccesos Gppebles ÛebheeS heeJeeS ceefpPeceeS neflLeJeeefueÙemeneS
peeJees DeCCeeDees keâeDeesefJe efCemeerefnÙeeDees peerJeueesÙeefcce~
TOJe& DeOees De® ceOÙeueeskeâ ceW, efmeæeÙeleve vecetB Gvekeâes~
efmeæ#es$e De°eheo meccesoeÛeue Tpe&Ùevle efieefj keâes~~
Ûebhee heeJee veieefj ceOÙecee, nefmleyeeefuekeâe ceb[he ceW~
Deewj DevÙe Yeer cevegpe ueeskeâ ceW, leerLe& #es$e meyekeâes ØeCeceW~~
TOJe&ueeskeâ, DeOeesueeskeâ Deewj ceOÙeueeskeâ ceW efpeleves Yeer efmeæeÙeleve efpevecebeof j
nQ leLee Fme ceveg<Ùeueeskeâ ceW De°eheo heJe&le, meccesoefMeKej, Tpe&Ùeble-efiejveej,
Ûebheehegjer, heeJeehegjer Deeefo efpeleves Yeer leerLeËkeâj Deeefo YeieJevleeW kesâ pevce, efveJee&Ce
Deeefo #es$e nQ, Gve meyekeâes ceQ vecemkeâej keâjlee ntB~
ÙeeJeefvle meefvle ueeskesâÓefmceVeke=âleeefve ke=âleeefve Ûe~
leeefve meJee&efCe ÛewlÙeeefve, Jebos YetÙeebefme YetleÙes1~~18~~
Fme peie ceW efpeleveer Øeeflecee nQ, ke=âef$ece Deke=âef$ece meyekeâes~
ceQ JeboBt efMeJeJewYeJe nslet, meye efpeveÛewlÙe efpeveeueÙe keâes~~18~~
Ûeewyeerme leerLeËkeâj Fme DeJemeefhe&Ceer ceW ngS nQ-
1. ßeer $e+<eYeosJe 2. ßeer DeefpeleveeLe
3. ßeer mebYeJeveeLe 4. ßeer DeefYeveboveveeLe
5. ßeer megceefleveeLe 6. ßeer he©eØeYeveeLe
7. ßeer megheeÕe&veeLe 8. ßeer ÛevõØeYeveeLe
9. ßeer heg<heobleveeLe 10. ßeer MeerleueveeLe
11. ßeer ßesÙeebmeveeLe 12. ßeer JeemeghetpÙeveeLe
13. ßeer efJeceueveeLe 14. ßeer DevebleveeLe
15. ßeer Oece&veeLe 16. ßeer MeebefleveeLe
1. ÛewlÙeYeefòeâ
17. ßeer kegbâLegveeLe 18. ßeer DejveeLe

19. ßeer ceefuueveeLe 20. ßeer cegefvemeg›eleveeLe
21. ßeer veefceveeLe 22. ßeer vesefceveeLe
23. ßeer heeÕe&veeLe 24. ßeer ceneJeerjmJeeceer
FveceW ØeLece, efÉleerÙe, ÛelegLe&, hebÛece Je ÛeewonJeW leerLeËkeâj Fmeer DeÙeesOÙee
ceW pevces nQ~ Mes<e leerLeËkeâj DevÙe$e pevceW nQ~ Ùen ngC[eJemeefhe&Ceer keâe efveefceòe
ceevee nw~
DeJemeefhheefCeGmmeefhheefCekeâeueefÛÛeÙe jnšIeefšÙeCeeSCeb~
neWefle DeCebleeCeblee YejnsjeJeoefKeefoefcce heg{b1~~1614~~
Yejle Deewj SsjeJele #es$e ceW jBnšIeefškeâevÙeeÙe mes DeJemeefhe&Ceer Deewj Glmeefhe&Ceer
keâeue Devevleevevle nesles nQ~ (DeLee&led efpeme Øekeâej jBnš keâer IeefjÙeeb yeej-yeej
Thej Je veerÛes Deeleer-peeleer nQ, Fmeer Øekeâej DeJemeefhe&Ceer kesâ he§eeled Glmeefhe&Ceer
Deewj Glmeefhe&Ceer kesâ he§eeled DeJemeefhe&Ceer, Fme ›eâce mes meoe Fve keâeueeW keâe
heefjJele&ve neslee ner jnlee nw)~~1614~~
DeJemeefhheefCeefcce keâeues lensJe GJemeefhheefCeefcce keâeueefcce~
Ghheppebefle cenhhee lesmeefªmeueeieJejhegefjmee2~~208~~
DeJemeefhe&Ceer leLee Glmeefhe&Ceer keâeue ceW eflejsme" Meueekeâe ceneheg®<e GlheVe
nesles nQ~~208~~
DeJemeefhheefCeGmmeefhheefCekeâeuemeueeÙee ieos Ùe mebKeeefCeb~
ngb[eJemeefhheCeer mee Skeäkeâe peeSefo lemme efÛeCnefceceb3~~1615~~
DemebKÙeele DeJemeefhe&Ceer-Glmeefhe&Ceerkeâeue keâer MeueekeâeDeeW kesâ yeerle peeves hej
Øeefmeæ Skeâ ngC[eJemeefhe&Ceer Deeleer nw, Gmekesâ efÛevn Ùes nQ~~1615~~
efJeMes<eeLe&-ngb[eJemeefhe&Ceer ceW kegâÚ DeIeefšle IešveeSb ngF& nQ~ pewmes-ØeLece
leerLeËkeâj leermejs keâeue ceW nes ieÙes Deeefo~ Fmeer efveefceòe mes DeÙeesOÙee ceW heeBÛe
leerLeËkeâj ner pevces nQ~ Mes<e leerLeËkeâjeW keâer DevÙe pevceYetefceÙeeB efceueekeâj meesuen
nes ieF& nQ~
1. efleueesÙeheCCeefòe, he=. 354~ 2. pecyetÉerheheCCeefòe, he=. 31~ 3. efleueesÙeheCCeefòe, he=. 354~

DeLe Â°e°keâ mlees$e

(efpevecebefoj Jebovee)
oMe&ve kesâ efueS ßeer efpevecebefoj keâes peeJes~ cebefoj keâe efMeKej efoKeles ner Fme
Â°e°keâ mlees$e keâes heÌ{les ngS cebefoj kesâ heeme hengBÛes DeLeJee cebefoj kesâ heeme
hengBÛekeâj cebefoj keâer Øeoef#eCee osles ngS Â°e°keâ mlees$e heÌ{W~
Â°b efpevesvõYeJeveb YeJeleeheneefj, YeJÙeelceveeb efJeYeJemebYeJeYetefjnsleg~
ogiOeeefyOehesâveOeJeueespJeueketâškeâesešf -veæOJepeØekeâjjeefpeefJejepeceeveced~~1~~
Â°b efpevesvõYeJeveb YegJevewkeâue#ceer-OeeceefæJ& eefæl& ecenecegevf emesJÙeceeveced ~~
efJeÅeeOejecejyeOetpeveheg<heefoJÙe-heg<heebpeefueØekeâjMeesefYeleYetefceYeeieced ~~2~~
hegve: GefÛele mLeeve hej hewj Oeeskeâj ÛewlÙeeueÙe kesâ Devoj ØeJesMe keâjW~
‘‘efveŠmener efveŠmener efveŠmener’’ Ssmee GÛÛeejCe keâjkesâ ßeer efpevesvõosJe kesâ cegKe keâes
osKekeâj vecemkeâej keâjkesâ ‘‘efveŠmebieesÓnb efpeveeveeb’’ FlÙeeefo™he mes Øeefmeæ
‘F&Ùee&heLeMegefæ’ veecekeâ mlees$e keâes heÌ{W~ Ùeefo efpevecebefoj keâer yeenj mes Øeoef#eCee
veneR nw lees Fmeer ‘efveŠmebieesÓnb’ mlees$e keâes heÌ{les ngS Jesoer ceW efJejepeceeve efpevesvõosJe
keâer leerve Øeoef#eCee osJeW~
osJeoMe&ve mlegefle
efveŠmebieesnb efpeveeveeb meovecevegheceb ef$eŠhejerlÙeslÙe YekeälÙee~
efmLelJee ielJee efve<eÅeesÛÛejCeheefjCeleesÓvleŠ Mevewnm& leÙegiceced~~
Yeeues mebmLeehÙe yegæŸee cece ogefjlenjb keâerle&Ùes Me›eâJebÅeb~
efveboeotjb meoehleb #eÙejefnlececegb %eeveYeevegb efpeveWõced ~~1~~
ns YeieJeved ! ceQ efveŠmebie nes, efpeveie=n keâer Øeoef#eCee keâjkesâ~
Yeòeâer mes ØeYeg mevcegKe Deekeâj, keâjkegâ[dceue efMej vele keâjkesâ~~
efveboejefnle ogefjlenj De#eÙe, FbõJebÅe ßeer Deehle efpevesMe~
meoe keâ™B mebmleJeve ceesnlecenj! leJe %eeveYeeveg hejcesMe~~1~~
ßeercelheefJe$ecekeâuebkeâceveblekeâuheb, mJeeÙebYegJeb mekeâuecebieueceeefoleerLe&ced~
efvelÙeeslmeJeb ceefCeceÙeb efveueÙeb efpeveeveeb, $ewueeskeäÙeYet<eCecenb MejCeb ØeheÅes~~2~~
efpevecebefoj ßeerÙegle heeJeve, Dekeâuebkeâ Deveblekeâuhe meÛe ceW~

mJeÙeb ngS Deke=âef$ece meye, cebieueÙegle ØeLece leerLe& peie ceW~~
efvelÙe ceneslmeJe meefnle ceCeerceÙe, efpeveJej ÛewlÙeeueÙe Gòece~
leerve ueeskeâ kesâ Yet<eCe Gvekeâer, MejCe efueÙee ceQ ns YeieJeved~~2~~
ßeercelhejceiebYeerjmÙeeÉeoeceesIeueeb#eveb~
peerÙeel$ewueeskeäÙeveeLemÙe Meemeveb efpeveMeemeveced ~~3~~
mÙeeÉeoceÙe DeceesIe Meemeve, ßeerceled meoe hejce iebYeerj~
ef$eYegJeveheefle Meemeve efpeveMeemeve, meoe jns peÙeMeerue megOeerj~~3~~
ßeercegKeeueeskeâveeosJe ßeercegKeeueeskeâveb YeJesled ~
DeeueeskeâveefJenervemÙe lelmegKeeJeehleÙeŠ kegâleŠ~~4~~
ßeercegKe kesâ DeJeueeskeâve mes, ßeercegKe keâe DeJeueeskeâve neslee~
DeJeueeskeâve mes jefnle peveeW keâes, Jen megKe Øeehle keâneB neslee~~4~~
DeÅeeYeJeled meheâuelee veÙeveÉÙemÙe, osJe! lJeoerÙeÛejCeecyegpeJeer#eCesve~
DeÅe ef$eueeskeâefleuekeâ! ØeefleYeemeles ces, mebmeejJeeefjefOejÙeb ÛeguegkeâØeceeCeced ~~5~~
ns YeieJeved ! cece ves$e Ùegieue MegeÛf e, meheâue ngS nQ Deepe Denes~
leJe ÛejCeebyegpe keâe oMe&ve keâj, pevce meheâue nw Deepe Denes~~
ns $ewueeskeäÙe efleuekeâ efpeve! leJe, oMe&ve mes ØeefleYeeefmele neslee~
Ùen mebmeej JeeefOe& Ûeguuegkeâ, peuemece nes ieÙee Denes Ssmee~~5~~
RQRQRQ
veJeosJelee Jebovee
-ieefCeveer %eeveceleer
Den&eflmeæYeieJevle:, metefjhee"keâÙeesefieve:~
efpeveOecee&ieceeved Jevos, ÛewlÙe-ÛewlÙeeueÙeeveefhe~~
osJeoMe&ve mlees$e
oMe&veb osJeosJemÙe, oMe&veb heeheveeMeveced~
oMe&veb mJeie&meesheeveb, oMe&veb cees#emeeOeveced~~1~~
oMe&vesve efpevesvõeCeeb, meeOetveeb Jebovesve Ûe~
ve efÛejb efle…les heeheb, efÚõnmles ÙeLeesokeâced~~2~~
JeerlejeiecegKeb Â„dJee, he©ejeie-mece-ØeYeb~
pevce-pevceke=âleb heeheb, oMe&vesve efJeveMÙeefle~~3~~
oMe&veb efpevemetÙe&mÙe, mebmeej-OJeevle-veeMeveb~
yeesOeveb efÛeòe-he©emÙe, mecemleeLe&-ØekeâeMeveced~~4~~
oMe&veb efpeveÛebõmÙe, meæcee&ce=le-Je<e&Ceced~
pevce-oen-efJeveeMeeÙe, JeOe&veb megKe-JeeefjOes~~5~~
RQRQRQ
ßeer $e+<eYeosJe mlegefle:

-Deveg°ghed Úbo:-
ØeYeg: $e+<eYeosJemlJeb, peieledme=°e peieodieg™:~
$e+<eYeosJeceeveewefce, meJe&efmeefæØeoeÙekeâced~~1~~
nle: $e+<eYeosJesve, mJekeâce&efveÛeÙe: mJeÙeb~
vece: $e+<eYeosJeeÙe, Oece&leerLe&ØeJeefle&ves~~2~~
leerLeË $e+<eYeosJeeod efn, mJeie&cees#eefJeOeeÙekeâced~
Oece&: $e+<eYeosJemÙe, meeOegie=efn-efÉYesole:~~3~~
Yeefòebâ $e+<eYeosJesÓnb, keâjesefce meJe&meewKÙeoeced~
$e+<eYeosJe! ceeb j#e, efveceppebleb YeJeecyegOeew~~4~~
ßeer $e+<eYeosJe mlegefle

(efnvoer keâeJÙe)
ns DeeefoveeLe! ns DeeoerÕej! ns $e+<eYe efpevesÕej! veeefYeueueve!
heg®osJe! Ùegieeefo heg®<e ! yeÇÿee, efJeefOe Deewj efJeOeelee cegeòf eâkeâjCe~~
ceQ DeieefCele yeej vecetB legcekeâes, JevotB OÙeeGBâ iegCeieeve keâ™B~
mJeelcewkeâ hejce DeevevoceÙeer, meg%eeve megOee keâe heeve keâ™B~~1~~
Dee<eeÌ{ Jeoer ogefleÙee efleefLe Leer, ce™osJeer ieYe& heOeejs Les~
ßeer ùer Oe=efle Deeefo osefJeÙeeW ves, ceelee kesâ ÛejCe heKeejs Les~~
MegYe Ûew$e Jeoer veJeceer efleefLe Leer, YeieJeeve ÙeneB peye Les pevceW~
leye ces™ megoMe&ve kesâ Thej, DeefYe<eskeâ efkeâÙee Lee FvõeW ves~~2~~
Jees IeÌ[er OevÙe Leer OevÙe efoJeme, Oeve OevÙe DeÙeesOÙee veiejer Leer~
ßeer veeefYejepe Yeer OevÙe leLee, leye OevÙe Øepee Yeer meiejer Leer~~
ØeYeg ves Deefme ceefme Deeefokeâ efkeâefjÙee, GheosMeer Deeefo efJeOeelee Les~
Les Ùegie kesâ Deeefoheg®<e yeÇÿee, ßeeJekeâ cegefve ceeie& efJeOeelee Les~~3~~
Les keâvekeâ JeCe& Oeveg1 hebÛe Melekeâ, leveg Jes Ùegie kesâ DeJeleejer Les~
DeeÙet Ûeewjemeer ueeKe hetJe&, Oeejkeâ Je=<e ue#eCe2 Oeejer Les~~
oer#ee mes leerLe& ØeÙeeie yevee, peneB veive efoiecyej ™he Oeje~
Jen Ûew$e Jeoer veJeceer MegYe Leer, efpeme efove ØeYeg ves keâÛeueesÛe keâje~~4~~
<ešd ceeme Ùeesie ceW ueerve jns, uebefyele Yegpe veemeeÂ°er Leer~
efvepe Deelce megOeejme heerles Les, leve mes efyeukegâue efvece&celee Leer~~
efheâj OÙeeve meceehle efkeâÙee ØeYeg ves, Deenej efJeOeer yeleueeves keâes~
YeJeefmebOet ceW [tyes peve keâes, cegefveceeie& mejue mecePeeves keâes~~5~~
<ešd ceeme YeüceCe keâjles-keâjles, ØeYeg nefmleveeiehegj ceW DeeÙes~
meesceØeYe ve=he ßesÙeebme leYeer, Deenejoeve os n<ee&Ùes~~
1. Skeâ Oeveg<e ceW Ûeej neLe, Ssmes oes npeej neLe TBÛee Mejerj Lee~ 2. yewue efÛevn~
jlveeW keâer Je<ee& ngF& ieieve mes, megjieCe efceue peÙekeâej efkeâÙee~
Oeve-OevÙe ngF& JewMeeKe megoer, De#eÙe le=efleÙee Deenej ngDee~~6~~
De#eÙe JešJe=#e leues efle‰s, Ieeleer hej OÙeeve Ûe›eâ ÚesÌ[e~
SkeâeoefMe heâeuiegve ke=â<Cee Leer, kesâJeueßeer mes veelee peesÌ[e~~
ef$eYegJeve ceW %eeve uelee hewâueer, YeefJepeve keâes ÚeÙee megKeo efceueer~
efheâj ceeIe ke=â<Ce ÛeewoMe kesâ efove, cegeòf eâßeer ØeYeg keâes mJeÙeb efceueer~~7~~
›eâesOeeefokeâ efjheg keâes peerle ØeYees, mJeelcee mes peefvele megKeece=le keâes~
heerkeâj DelÙeLe&leÙee efveMeefove, YeJeoefOe mes efvekeâeuee Deelcee keâes~~
ef$eYegJeve kesâ cemlekeâ hej peekeâj, Deye lekeâ Je Devebles keâeueeW lekeâ~
"njWies Jes Je=<eYesMe! cegPes, MegYe ‘‘%eeveceleer’’ ßeer osJeW Peš~~8~~
RQRQRQ
DeveeefOeefveOeve ceneceb$e, leerLe& Deeefo pees Deveeefo-Deveble nQ

(Deepe pees GheueyOe nQ)
1. Ceceeskeâej ceb$e Deveeefo nw~
2. Ûeòeeefj cebieue hee" Deveeefo nw~
3. oes leerLe& Deveeefo nQ–DeÙeesOÙee, meccesoefMeKej~
4. ceeme, efleefLeÙeeB Deveeefo nQ~ ßeekeCe, Yeeõheo Deeefo ceeme, Øeefleheoe, efÉleerÙee
Deeefo efleefLeÙeeB, ke=â<Ce-Megkeäue he#e~
5. De<šceer–Ûelego&Meerheke&, veboerÕejheke&, meesuenkeâejCe, oMeue#eCe, hebÛeces™ ke
jlve$eÙeheke& ›ele Deveeefo nQ~ oskeieCe Yeer ÙeneR keâer efleefLe mes ceveeles nQ~
6. leerLeËkeâj hejbheje Deveeefo nw~ $esme" Meueekeâeheg®<e Deveeefo nQ~
7. Dekemeefhe&Ceer–Glmeefhe&Ceer keâeue heefjJele&ve hejbheje Deveeefo Deveble nQ~
8. keCeeX keâe mecetn–mkej, kÙebpeve Skeb ieefCele efkeÅee–Deveeefo efmeæ nw~ Yeiekeeve ßeer
$e+<eYeoske ves yeÇecner –megob jer keâes heÌ{eÙee Lee – mkej kÙebpeve ke ieefCele efkeÅee~ ‘efmeæes keCe&meceecveeÙe:’
9. efpevecebefoj efvecee&Ce hejbheje Deveeefo nw Skeb cetefle& efvecee&Ce hejbheje Deveeefo nw~
10. ßeer ieewlecemkeeceer keâer keeCeer ceW keâefLele efke<eÙe Deveeefo nQ-ÛelegLe&keâeueerve nw~
ÛewlÙeYeefòeâ ceW keâefLele–vekeoske Deeefo Skeb Øeefle›eâceCehee" ceW keâefLele–veke heoeLe&, Ûeej
ØelÙeÙe, yeejn ›ele Deeefo~
ßeer $e+<eYeosJe mlees$e

(Úbo meefnle)
ßeerÚvo:-(1 De#ejer)
Ô, ceeb~ meesÓ-JÙeeled~~1~~
ŒeerÚvo:-(2 De#ejer)
pewveer, JeeCeer~ efmeefæb, oÅeeled~~2~~
kesâmeeÚvo:-(3 De#ejer)
ieCeervõ!, lJeobefIeÇb~ veceeefce, ef$ekeâeueb~~3~~
ce=ieerÚvo:-(3 De#ejer)
ßeer-efpevew:, mebleleb~ cevceve:, hetÙeleeced~~4~~
veejerÚvo:-(3 De#ejer)
ßeer-osJees, veeYesÙe:~ JebosÓnb, leb cetOvee&~~5~~
keâvÙeeÚvo:-(4 De#ejer)
het: meekesâlee, hetlee peelee~ lJelmetles: mee, meWõcw ee&vÙee~~6~~
›eer[eÚvo:-(4 De#ejer)
cenemelÙeeb, ce®osJÙeeb~ megleesÓYetmlJeb, peielhetpÙe:~~7~~
ueeefmeveerÚvo:-(4 De#ejer)
Ùegieeefopees, efpevesÕej:~ ooeleg ces, efMeJeefßeÙeb~~8~~
megcegKeerÚvo:-(4 De#ejer)
veeefYeve=he:, lesÓefmle efhelee~ Deeefoefpeve:, heeleg cece~~9~~
megceefleÚvo:-(4 De#ejer)
megKekeâejer, YeJenejer~ heg®osJees, Jeme cesÓvle:~~10~~
mece=efæÚvo:-(4 De#ejer)
%eeveefmebOegb, meJe&yebOegb~ meJe& efmeæŸew, veewefce efvelÙeb~~11~~
hebefòeâÚvo:-(5 De#ejer)
neškeâJeCeË, meodiegCe-hetCe&ced~
efmeefæJeOetmlJeeb, mee mce Je=Ceerles~~12~~
MeefMeJeoveeÚvo:-(6 De#ejer)
cegefvevegleheeo:, ef$eYegJeveveeLe:~
efJeieefueleceesn:, efvepemegKeceehveesled~~13~~
ceouesKee Úbo:-(7 De#ejer)
osJesvõw: heefjhetpÙees, ÙeesieervõwjvegefÛevlÙe:~
Ûe›esâMewjefYeJebÅees, Jebos leb Je=<eYesMeced~~14~~
Deveg°ghed Úvo:-(8 De#ejer)
Dee<ee{sÓefmelehe#es mÙeeod, efÉleerÙee efleefLe®òecee~
meJee&Le&efmeefæleMÛÙeglJee, ceelegie&Yex meceeiele:~~15~~
veJecÙeeb Ûew$eke=â<Ces lJeb, pevce ØeehÙe Øepeeheefle:~
yeÇÿee me=°e efJeOeeleeYetod, Ùegieeoew leerLe&veeÙekeâ:~~16~~
Ûew$eke=â<Ces veJecÙeeb efn, mJeÙebYetoeaef#eleesÓYeJeled~
heâeuiegvesÓefmelehe#esÓYet-oskeâeoMÙeeb megkesâJeueer~~17~~
ceeIeke=â<Ces Ûelego&MÙeeb, kewâueeMes efieefjcemlekesâ~
efveJe=&efleb hejceeb ueyOJee, efmeefækeâebleeheefle-ye&Yeew~~18~~
DeeÙeg§elegjMeerlÙeecee, ue#ehetJe&-ØeceeCekeâ:~
F#JeekegâJebMeYeemJeeved Ùees, heg®osJees hegveeleg ces~~19~~
efÉmenœekeâjesòegbiees, Je=<eYees Je=<euee_Úve:~
peerÙeeled $ewueeskeäÙeveeLeesÓmeew, mÙeeÉeoece=leMeemeve:~~20~~
Meeot&ueefJe›eâeref[le Úvo:-(19 De#ejer)
Ùe: ›eâesOeeefoefjhetved efJeefpelÙe menmee, mJeelceeslLe-meewKÙeece=leb~
heeÙeb heeÙecenefve&Meb YeJeYeÙeeled, mJeelceevecegæ=lÙe Jew~~
$ewueeskeäÙee«eheos Oe=le§e, efveJeme-lÙeÅeehÙevebleeJeefOe~
efoMÙeeled ßeer$e+<eYees me S<e YeieJeeved, ces %eevecelÙew efßeÙeb~~21~~
RQRQRQ
ßeer $e+<eYeosJe mlegefle:

(oMeeJeleejieefYe&le)
-Deveg°ghed Úbo-
$e+<eYesMeb vecemke=âlÙe, lemÙeevebleiegCes<Jeefhe~
mJeuheiegCeeved meceeoeÙe, YekeälÙee ceesoeled mleJeercÙenced~~1~~
ceneyeueb vegcees efvelÙe-celeguÙeyeueOeeefjCeced~
pevceeefleMeÙemebÙegòeâ-ceeefoveeLeb efMeJeehleÙes~~2~~
DeleerJe megbojb ™heb, OeejÙeved Je=<eYesÕej:~
ueefueleebiees peÙelJe$e, mJeelcemeeQoÙe&Jeeveefhe~~3~~
Je»eJeledefmLejpebIeeÙe, ßes‰mebnveveeÙe les~
veceesÓmleg Je»epebIeeÙe, $e+<eYeeÙe mJeMekeäleÙes~~4~~
DeÙe&les iegCeJeodefYeÙeex-ÓmeeJeeÙe&: $e+<eYees efpeve:~
hetpÙemlemcew vecees efvelÙeb, veeveefæ&iegCeØeehleÙes~~5~~
Devleue&#ceerOejesÓvevle-iegCeer yee¢eefJeYetefleceeved~
meceJeeefome=lesYe&lee&, ßeerOejeÙe veceesÓmleg les~~6~~
leerLe&ke=âlØeke=âefle: meg‰g, leeb yeædJee leerLe&veeÙekeâ:~
ÙegieeoeJeeefoyeÇÿee Ùemlemcew megefJeOeÙes vece:~~7~~
DeÛÙeglees cejCeeleerlees, ve ÛÙeglees veefn peeÙeles~
lemÙesvões efn ‘efpevesvõ:’ mÙeeled, lemcew efvelÙeb veceesÓmleg ces~~8~~
meceÛeleg<keâmebmLeeveb, oOeevees Je»eveeefYeYeekeâd~
lemcew veceesÓmleg ces efvelÙeb, Je»eveeefYeefpevesefMeves~~9~~
mebhetCee&Le&mÙe mebefmeefæ-pee&lee ÙemÙe efpevesefMeve:~
meJee&Le&efmeefæpeb osJeb, leb mlegce: mJeeLe&efmeæÙes~~10~~
hebÛekeâuÙeeCekebâ Jebos, leerLexMeeb meJe&meewKÙeoced~
kesâJeueceskeâkeâuÙeeCeb, ÙeeÛesÓnb osJe! osefn ces~~11~~
ieYe&Jeemecenodog:Keeod, YeerlÙeenb leodefJecegòeâÙes~

ieYe&keâuÙeeCekebâ mleewefce, leerLexMeecehegveYeg&Jeeced~~12~~
leerLe&keâle=&efpevesvõeCeeb, pevcekeâuÙeeCekebâ vegJes~
hegvepe&vce ve ces YetÙeeled, ÙeeÃee SkewâJe lJelØeYees:~~13~~
efJeÕeœe°^s peieodYe$ex, $e+<eYeeÙe vecees vece:~
meJee& efJeÅeekeâuee Ùemcee-oeefJeYet&lee cenerleues~~ 14~~
veceeefce heg®osJemÙe, oer#eekeâuÙeeCekebâ cegoe~
Ùelees oer#eeheâueb uehmÙes, MeerIeÇb YeefòeâØemeeole:~~15~~
Ùegieeoew cegefveÛeÙeeË Ùe:, ÛeebõerÛeÙeeË ØeoMe&Ùeved~
ØeLeceenejueeYeb me:, meceehveesled nefmleveehegjs~~16~~
leb $e+<eYesÕejb veewefce, le=leerÙeece#eÙeeceefhe~
nefmleveeiehegjb leerLeË, mleJeerefce YeefòeâleesÓOegvee~~17~~
kesâJeue%eevekeâuÙeeCeb, Øeehveesled Ùees Ieeeflekeâce&efYeled~
kesâJeue%eeveØeehlÙeLeË, kesâJeueb les vecees vece:~~18~~
ØeYees: $e+<eYeosJemÙe, efoJÙeOJeefveb veceecÙenced~
ÙelØemeeosve meesÓÅeeefhe, cees#eceeie&: ØeJele&les~~19~~
meJe&keâce&efJeefveceg&keäle: Øeehveesled efmeæeueÙeb ØeYeg:~
leuueeskeâe«edÙeieceveeLeË, lemcew cesÓvevleMees vece:~~20~~
Ùegieeoew oefMe&lee cees#e-ceeie&mÙe Ùee hejbheje~
meeÅeeJeOÙeefhe ueeskesâÓefmceved, Jele&les leeb ßeÙeecÙenced~~21~~
Yejleb Ûeef›eâCeb veewefce, mJeelceeveb YeeJeÙeVemeew~
oer#eeceeoeÙe kewâJeuÙeb, #eCes uesYes efpeveesÓYeJeled~~22~~
ßeerJe=<eYeeefoJeerjevlee-§elegefJeËMeleÙees efpevee:~
meJe&meewKÙeØeoeleej:, kegâJe&vleg cece cebieueced~~23~~
MeemeveeefOeheefleb osJeb, ceneJeerjb veceecÙenced~
Deefnbmee Meemeveb ÙemÙe, meeJe&ceÅeeefhe Jele&les~~24~~
ØeLeceb leerLe&keâlee&jb, Jebos YekeälÙeehÙevevleMe:~
Ùeg<ceod Yeefòeâ: meoe ce¢eb, oÅeeled ‘‘%eeveceleeR’’ efßeÙeced~~25~~
ßeer MeebefleveeLe mlegefle:

leerLe&ke=âled-MeebefleveeLemlJeb, YeJÙeeveeb Meebeflekeâejkeâ:~
MeeefvleveeLecenb ØeerlÙee-jeOeÙeeefce YepeecÙeefhe~~1~~
MeebefleveeLesve Ûeef›eâlJeb, ceovelJeb heob efßeleb~
MeeefvleveeLeeÙe ces efvelÙeb, vecees veceesÓmlJevebleMe:~~2~~
MeeefvleveeLeeod cenòeerLeË-efJeÕeMeebefleØeoeÙekebâ~
MeeefvleveeLemÙe leerLe&mÙeeefJeefÛÚVeeYetled hejcheje~~3~~
MeeefvleveeLes ceefleb leeJeled, ÙeeJeVe mÙeeled efMeJees cece~
Yees: Meebelf eveeLe! ces ÙeÛÚ, Meebelf eceelÙeefvlekeâeR lJejced~~4~~
RQRQRQ
ßeer Meebefleefpeve mlegefle

ßeer Meeefvle ØeYees! MejCeeiele peve, Meevleer kesâ oelee keânW legcnW~
Ùen OevÙe ngF& nefmleveehegjer, peneB jepÙe efkeâÙee MeebleerMJej ves~~
efJeÕemesve efhelee SsjeosJeer, ceelee keâe DeefleMeÙe hegCÙe efKeuee~
YeeoeW Jeefo mehleefce kesâ ØeYeg keâes, ieYee&iece keâe meewYeeiÙe efceuee~~1~~
MegYe pÙes‰ Jeoer Ûeewome DeeF&, MeebleerÕej ves peye pevce efueÙee~
megjie=n ceW yeepes yeepe G"s, FvõeW ves cemlekeâ veefcele efkeâÙee~~
ef$eYegJeve ceW Meebefle uenj oewÌ[er, vejkeâeW ceW kegâÚ #eCe Meebefle ngF&~
efieefj ceboj hej DeefYe<eskeâ ngDee, GlmeJe ceW Yet veYe Skeâ ngF&~~2~~
MeebleerMe ØeYet Ûe›eâerMe yeves, <ešdKeb[ cener keâe Yeesie efkeâÙee~
MegYe pÙes‰ Jeoer Ûeewome kesâ efove, yeme Ûe›eâjlve keâes lÙeeie efoÙee~~
Fkeâ Melekeâ mee" keâj leveg megvoj, DeeÙet Fkeâ ueeKe Je<e& ØeYeg keâer~
leheveerÙe keâvekeâ mece keâebefle efJeYees! ce=ie ueebÚve mes peeves meye ner~~3~~
ØeYeg OÙeeve Ûe›eâ keâes ues keâjkesâ, ceesneefj ve=heefle keâes ceeje Lee~
Jej heew<e megoer oMeceer kesâ efove, YeJÙeeW keâes efceuee meneje Lee~~
<ees[Me leerLeËkeâj keâeceosJe, hebÛece Ûe›eâer $eÙe heoOeejer~
Jej pÙes‰ Jeoer Ûeewome kesâ efove, ef$eYegJeve meeceüepÙe efceuee Yeejer~~4~~
ØeYeg veke&â efveieeso Deewj efJekeâue$eÙe, og:KeeW keâes menlee DeeÙee ntB~
efleÙeËÛe cevegpe megj ieefleÙeeW kesâ, og:KeeW mes Ketye meleeÙee ntB~~
veew ceefnves lekeâ ceQ ceelee kesâ, Gj ceW DeeQOes cegBn ueškeâe Lee~
Deefle Ie=eCf ele DeMegeÛf e ceW heÌ[e-heÌ[e, veefnb efkebâefÛeled efnue [gue mekeâlee Lee~~5~~
JeneB Õeebme Iegše keâjlee Øeefle#eCe, veefnb heueYej DeeBKesb Keesue mekeâe~
Deefle Ieesj keâ° menlee jnlee, veefnb efkebâefÛeled Yeer kegâÚ yeesue mekeâe~~
pewmes lewmes keâj pevce efueÙee, Gme keâeue ØeYees! pees keâ° ngDee~
mebKÙeeleeW efpe£e keân ve mekeWâ, efheâj kewâmes Yeer ceQ keântB nne~~6~~
yeÛeheve ceW Yeer ceQ cetkeâ jne, pees pees ogKe Yeesies nQ ØeYegJej~
ceQ Yetue ieÙee yeme hetâue ieÙee, kegâÚ #eCe le®CeeF& keâes heekeâj~~
Deye F° efJeÙeesie Deefve° Ùeesie, kesâ ogKe mes Yeer IeyejeÙee ntB~
legce Meebleer kesâ oelee YeieJeved! DeleSJe MejCe ceW DeeÙee ntB~~7~~
mecÙeioMe&ve Deew %eeve ÛejCe, Ùes jlve$eÙe efveefOe cegPes efceueer~
leveg mes cecelee YeJe yeerpe Dene! mecÙeiÂkeâd keâefuekeâe Deepe efKeueer~~
ns MeebefleveeLe! ceQ vecetb meoe, yeme Yeòeâer keâe heâue Skeâ efceues~
veefnb yeej yeej ceQ pevce Oe™b, yeme cegPekeâes efmeæer MeerIeÇ efceues~~8~~
RQRQRQ
ßeer MeeefvleveeLe mlees$e

(Úbo meefnle)
Jemebleefleuekeâe Úbo-(14 De#ejer)
ßeerefJeÕemesveve=hepees YegefJe Meebeflekeâejer~
MeeblÙewef<eCeeb efJelevegles efkeâue hetCe&Meebefleb~~
SsjeJeleer megleJeleer YegJevewkeâceelee~
osJewveg&lee peieefle cebieueceeleveesleg~~1~~
Ùee mehleceerefleefLejYetoefmeles veYemÙes~1
ieYee&iecees peieefle cebieuekegâÛÛe lemÙeeb~~
pÙes‰sÓefmeles efleefLejYetled megÛelego&Meer mee~
lemÙeeb peefve§e efpeveefuebieOejesÓefhe YeieJeeved~~2~~
heew<es efmeles mekeâueyeesOejefJe: oMecÙeeb~
Oecee&ce=lewYe&efJepeveeveefYeef<eòeâJeeved Ùe:~~
oer#eeefleLeew efMeJejceeb heefjhetCe&meewKÙeeb~
meccesoMewueefMeKejs mJeÙeceehveglesÓmeew~~3~~
DemebyeeOee Úbo-(14 De#ejer)
Meebefle: Meb kegâÙee&led, ef$eYegJevepeveleeÙew Jew~
JeeCeer les heg<Ùeeled, keâefueceuenefjCeer YeJÙeeved~~
ueeskeâebleb JÙeehleb leJe OeJeueÙeMe: mJeeefceve:!~
MeebleerMe: kegâÙee&led cece ceveefme meoe Meebefleb~~4~~
Dehejeefpelee Úvo:-(14 De#ejer)
efvepemegKemeoveb, efJeYees! leJe Meemeveb~
YeJeYeÙeceLeveb, Ûe les ÛejCeecyegpeb~~
efMeJemegKepeveveb, efpevesvõcegKeecyegpeb~
efve®hecemegKeoe, ØeYees! leJe JeekeämegOee~~5~~
1. Yeeõheos~ ‘‘mÙegve&mÙeØeew‰heoYeeõYeeõheoe:’’ FlÙeceMkeâes<es~ veYemÙes-Yeeõheos GòejhegjeCe~
ØenjCekeâefuekeâe Úvo:-(14 De#ejer)

mecemegKepeveveb, peefvece=elf enveveb~ keâefueceueefJeueÙeb, efMeJemegKeefveueÙeb~
efJekeâefmeleJeoveb, kegâJeueÙeveÙeveb~ efpeveJejÛejCeb, cece megKeheâueob~~6~~
Deveg°ghed Úbo-
ÛelJeeefjbMeodOevegoxn:, DeeÙegue&#ewkeâJe<e&Yeled~
keâvekeâÛÚefJeÛe›eâerMe:, ØeÅegcveefßeÙeceehleJeeved~~7~~
Ûeleg:keâuÙeeCehetpeeefYe:, hetefpelees nefmleveehegjs~
<ees[Me leerLe&ke=âled Ûe›eâer, hebÛecees ce=ieuee_Úve:~~8~~
Deueesuee Úbo-(14 De#ejer)
meJe&«eefvLeefJeotjesÓvebleevebleiegCeeefyOe:~
ueeskeâeueeskeâefJeueeskeâer, pÙeesleer™hemegyeesOe:~~
YeJÙee¥eokeâÛebõ:, meJee&vebokeâjes Ùe:~
Meebefleb %eeveceefleb ces, kegâÙee&led MeebefleefpevesMe:~~9~~
RQRQRQ
mehlehejcemLeeve Øeeflecee Jevovee

DeeefoveeLeÛebõØeYeew, vesefceheeÕeez Ûe Meerleue:~
MeevleerMe: mevceefle§ewleeved, hejbmLeeveØeYetved vegce:~~1~~
meppeeefle hejcemLeeve kesâ veece
meppeeefle: meodieen&mLÙeb, heeefj›eepÙeb megjsvõlee~
meeceüepÙeb hejceen&vlÙeb, heefjefveJee&CeefcelÙeefhe~~2~~
ßeer Meebefle-efpeve-mlegefle
(he=LJeer Úbo)
megjvs õ-cegkegâš-mhegâjefÉefJeOejlve-keâeblÙeguuemeÛed-
ÛeuevceOegkeâjwenf & ÙemÙe ÛejCeeypeÙegkeâd Ûegecf yeleced~~
YeJelÙeefhe ùefo mce=leb mekeâueleeheMeeblÙew #eCeeled~
mleJeerefce meleleb lecesJe efkeâue MeebefleveeLeb cegoe~~1~~
Fvõcegkegâš kesâ mhegâefjle efJeefJeOe, jlveeW keâer keâebefle ÛeceÛeceleer,
efpevekesâ ÛejCe keâceue Ùegie Ûegbefyele, YeücejeW keâer Mebkeâe keâjleer~
efpevekeâer veece mlegelf e Yeer ùefo ceW, mekeâue leehe keâes Meeble keâjer,
Denes cegefole Gve MeebefleveeLe keâer, keâ™B mebmlegefle meewKÙekeâjer~~1~~
Devevle-iegCemeeiej! ef$eYegJevewkeâveeLemÙe les~
efÛekeâer<e&elf e efJeYees! mleJeb efJeieleyegeæ
f le: keâesÓefhe Ûesled~~
veYeesÓvleceefhe ieblegcebefIeÇheefMej: meceejesnefle~
DeMeefòeâkeâLeveb leleesmleg leJe Meebelf eveeLe! mlegelf e:~~2~~
ns Deveble iegCemeeiej! ef$eYegJeveveeLe! legcnejs mebmleJe keâes~
keâjvee Ûeens yegefæ jefnle Ùeefo, keâesF& Yeer Dee§eÙe& efJeYees!
ieieve Deble heeves keâes Je=#e efMeKej, hej ÛeÌ{ keäÙee hee mekeâles ?
lele: DeMeefòeâheves keâe keâLeve, ØeYet mebmlegefle Jen ner nw~~2~~
ve MekeäÙe Fn mebmleJe: mekeâue-efoJÙe-Yee<eeheles:~
leLeeefhe kegâ®les efn Ùemleceefhe YeefòeâJesieesoÙeeled~~
efpevesvõ! leJe veececee$eceefhe meJe&MeebefleØeob~
mhegâjsod ùefo Ùeoe mlegelf eYe&Jeleg ÛeeLe meeOJeer ve Jee~~3~~
meye Yee<eeceÙe efoJÙeOJeefve kesâ, heefle leJe mebmleJe MekeäÙe veneR~
leLeeefhe pees Yeer keâjles nQ Jes, Yeòeâer kesâ JeMe ngS mener~~
ns efpevesvõ! leJe veece cee$e Yeer, meJe& Meebefle-Øeo nw peie ceW~
hegve: mlegefle megvoj nes Ùee cele, nes peye veece ceb$e ceve ceW~~3~~
jeflemlJeefÙe ve efJeÅeles mekeâue-mebie-heefjJepe&veeled~

efJeveeÙegOeleÙee YeJeeved keäJeefÛeoheern ve És<eJeeved~~
Dele: hejcemeecÙelees efveefKeue-keâce&Ceeb meb#eÙe:~
Deveble-iegCe-mebßeÙe§e efpeve! heeefn ceeb mebme=les:~~4~~
mekeâue heefj«en lÙeeie efoÙee, DeleSJe jeie veefnb uesMe legcnW~
DeeÙegOe, ieoe jefnle efveYe&Ùe nes, Dele: És<e Yeer veefnb legceceW~~
lele: hejce meecÙe YeeJeeW mes, mekeâue keâce& keâe veeMe efkeâÙee~
Deveble iegCe kesâ DeeßeÙe efpeve! cece keâjes YeJeesoefOe mes j#ee~~4~~
megJe<e&efcen Ùeesie-ueerve-levegefve§eue: ØeeiYeJes~
ueleeefYejefnefYe§e JevÙe-yeng-pevlegefYeJexef°le:~~
mJeMegæ-hejceelcepeb megKe-megOee-jmeb mebehf eyeved~
ceneCe&Jecevee: efmLelees peÙeleg ÙeesieÛe›esâÕej:~~5~~
hetjJe YeJe ceW Skeâ Je<e& keâe, Ùeesie efueÙee nes efve§eue leve~
Je=#e Jeuuejer mehe& efyeÛÚg Jeve-peblet mes Jesef°le YeieJeved!~~
mJeÙeb Megæ hejceelceOÙeeve mes, pevÙe meewKÙe Dece=le heerkeâj~
cenemecegõcevee efmLele Les, peÙeleg Ùeesie kesâ Ûe›esâÕej!~~5~~
efoJe§ÙegleJele: hegje YegefJe leJesMe! <eCceemele:~
megjlveceefCe-Je=e°
f lees ‘Jemegceleerelf e’ efmeæe Oeje~~
megjw§e leJe ceelegjbefIeÇ-Ùegieueb cegoe ÛeefÛe&leb~
efpevesvõ! YeJelees efJevee keäJeefÛeoheerelf e ceefncee kegâle:~~6~~
efoJe mes he=LJeer hej Deeves kesâ Ún ceefnves heefnues ner F&Me~
hebõn ceeme jlve Je=°er mes, ‘‘Jemegceefle’’ veece Oeje ngF& efmeæ~~
Fvõeefokeâ leJe ceelee kesâ Yeer, ÛejCe keâceue cego mes hetpeW~
ns efpevesvõ! Deehekesâ efyeve, DevÙe$e keâneB Ùen ceefncee nw~~6~~
megoMe&veefiejew leJesMe! peveveeefYe<eskeâeslmeJes~
megjemegjieCee: MeÛeer-ØeYe=leÙeesÓefYe<eskebâ JÙeOeg:~~
megjsvõ-JeefveleeoÙe§e MegYevele&veb Ûeef›eâjs~
peÙesefle peÙe osJe! vebo MegYeJeCe&ceeueeb peieg:~~7~~
ces® megoMe&ve hej ns efpeve! pevceeefYe<eskeâ kesâ GlmeJe ceW~

Fvõeefokeâ ieCe MeÛeer osefJeÙeeB, Øecegefole meye DeefYe<eskeâ keâjW~~
Fvõ keâjW leeb[Je vele&ve De®, megjehmeje Yeer ve=lÙe keâjW~
peÙe peÙe peÙe ns osJe! vebo, JeOe&mJe Meyo Fme efJeOe GÛejW~~7~~
efJeefpelÙe mekeâueeb ceneR mekeâueÛe›eâhelJeb iele:~
meceeefOeJej-Ûe›eâle: keâšgkeâ<eeÙe-Ûe›ebâ efpeleb~~
pJeueefÉceueyeesOe-Ûe›eâ-efkeâjCewceg&veerMeebyegpe-
ØeyeesOevekeâj: ØeYees:! peÙeleg Oece&Ûe›esâÕej:~~8~~
<ešdKeb[ he=LJeer mekeâue peerle, Ûe›esâÕej ØeYeg legce ngS leLee~
MegkeäueOÙeeve Ûe›eâ kesâ yeue mes, keâšg keâ<eeÙe keâe Ûe›eâ nlee~~
pJeueo efJeceue kewâJeuÙe Ûe›eâ mes, cegevf epeve keâceue efKeueeles nes~
efpevesvõ! peÙeleg Oece& Ûe›esâÕej! Oece&Jej leerLe& Ûeueeles nes~~8~~
meYee leJe efJeYeeefle YeJÙepeve-Jesef°lee ÉeoMe~
cegveerMepeve-kewâjJe-ØeefJekeâÛesvogMeebefle-ØeYees~~
megjsMe-heefjefveefce&leb ye=noveIÙe&-efmebnemeveb~
efJeefÛe$eceefCe-jefMceefYe: ke=âle-efJeMes<e-MeesYeb efn les~~9~~
yeejn meYee Deehekeâer YeJÙe, peveeW mes Jesef°le MeesYe jneR~
YeefJepeve kewâjJe efJekeâeme nslet, ns MeebefleØeYeg! Ûevõ legcneR~~
megjsMe efveefce&le efJeMeeue efmebnemeve nw DeveIÙe&ceefCe MeesefYele~
efJeefJeOe efJeefJeOe jlveeW mes megvoj, keâjlee leJe JewYeJe Øekeâefšle~~9~~
lJeobefIeÇvele-meVeje DeMegYeÙeesie-MegYeneefvele:~
ÛÙeglee: Keueg efkeâceodYegleb ieleMegÛees efJeJeskeâesoÙeeled~~
leJeebeflekeâcegheeielemle®jheerlÙeMeeskeâesÓYeJeled~
ve keâeÙe&efcen ÂMÙeles ØeYeJekeâejCeeoMe&veeled~~10~~
leJe heo ceW vele peve kesâ F°, efJeÙeesie Deefve°mebÙeesie veneR~
FmeceW keäÙee Dee§eÙe&! Meeskeâ ÛÙegle, ngÙes meghegCÙe GoÙe mes ner~~
leJe mebevf eOe DeeÙee peÌ[ le® Yeer, peye ‘DeMeeskeâ’ nes peelee nw~
keäÙeeWefkeâ peiele ceW keâejCe kesâ efyeve, keâeÙe& veneR nes heelee nw~~10~~
efJeYeeefle efpevejepe! les efJeueeefmeleelehe$e$eÙeb~
megOeeb œeJeÙeleern efkebâ efmelemeguebyecegòeâeÛÚueeled~~
ØekeâeMevehejb Ûe les ef$eYegJevewkeâefJeYeglee ØeYees!
heoecyegpejlemÙe les ogefjle-metÙe&-mebleehe ùled~~11~~
ns ØeYeg! leJe Ú$e$eÙe keâes MegYe, Õesle ueškeâleer cegkeäleeÙeW~
YeJÙe peveeW kes â ves $ eeW mes , n<ee& ß et Dece= l e Je<ee& Ù eW ~ ~
leLee Deehekesâ ef$eYegJeve keâer, ØeYeglee keâes Øeieefšle keâjW Denes!
leJe heeoeypejle YeefJepeve kesâ, meye heehe leehe keâes njW Denes!~~11~~
ÛeuelmegÛecejer-®nwefJe&OegceÙetKe-meceefvece&uew:~
megÙe#eOe=le-nmlekewâ: meoefme JeerpÙeceevees efpeve:~~
mcej§e MejhebÛekebâ efJeheâuecesJe Jeer#Ùe lJeefÙe~
efce<eeVeg efpeve! efÛe$eJeCe&ceÙe-heg<heJe=e°
f b JÙeOeeled~~12~~
Ûevõ efkeâjCe mece GppJeue Ûeecej, Ùe#eeW kesâ keâj ceW efmLele~
meceJemejCe ceW legce hej YeieJeved! {gjles jnles nQ meblele~~
keâeceosJe mes ÚesÌ[s legce keâj, heg<he yeeCe peye ngSs efJeheâue~
leye ner heg<he Je=ef° Úue mes, ceeveeW leJe Yeefòeâ keâjW Øeefle#eCe~~12~~
megjsvõke=âle-ogbogefYe: keâLeÙeleerJe Kes mebOJeved-
Ghesle mekeâuee pevee! efpeveceghesle YeJeMeebleÙes~~
pevemÙe YeJemehleoefMe& leJe veeLe! Yeeceb[ueb~
menœeMeefMemetÙe&-jefMceceefleMeÙÙe lespees yeYeew~~13~~
osJeogbogYeer veYe ceW yepeleer, ceevees keânleer nw YeefJepeve~
DeeJees DeeJees mekeâue YeJÙe! YeJe, Meebelf e nsleg uees efpeve keâer MejCe~~
leJe Yeeceb[ue peve kesâ meele, YeJeeW keâes efoKeueelee ns veeLe!
keâesešf metÙe& MeefMe efkeâjCeeW mes Yeer, DeefOekeâ ÛecekeâMeeueer nw keâeble~~13~~
DeMes<eceefhe Jemleg-leòJe-keâLevewkeâhejleeb oOeled~

ceneefÉveJe-Yee<eÙee Ûe ueIegmehleMelÙee efn les~~
ieYeerjceefYeÙeespeveb OJeefvecegheemÙe YeJÙee: ØeYees!~
keâuebkeâjefnleeefŒeueeskeâefMeKejs Jemebefle #eCeeled~~14~~
mekeâue Jemleg leòJeeW keâes keânves, ceW leJe efoJÙeOJeveer ØeOeeve~
De"je ceneYee<ee ueIegYee<ee, meeleMelekeâ De® DeieefCele peeve~~
ÛeejkeâesMe lekeâ ieYeerj OJeefve keâer, YeefJepeve efvele Gheemevee keâj~
keâce&keâuebkeâ jefnle neskeâj pee, yemeles ef$eYegJeve kesâ efMej hej~~14~~
lJeoeefßeleveÙeleg&pebleg-ieCeMe$egYeeJeÛÙeglee:~
efceLe: hejceefce$eleeb oOeefle veeLe! mecÙeiielee:~~
keâLebeÛf eefoefle veerelf elemleJe celesÓefJe®æe veÙee:~
meke=âlmegheâue-heg<heYeej-velepeele-meJe&le&Je:~~15~~
leJe DeeßeÙe ceW veÙe $e+leg ØeeCeer-ieCe meye yewj YeeJe lepekeâj~
keâjW hejmhej hejce efce$elee, ns ØeYeg! mecÙekeâd efnle efceuekeâj~~
‘keâLebefÛeled’ Ssmeer Mewueer mes, leJe cele ceW meye veÙe DeefJejesOeer~
Skeâ meeLe heâue heg<he Yeej mes, heâue peeleer nw <ešd $e+leg Yeer~~15~~
mJepeeefle-ieleJewefjCees vekegâue-mehe&-efmebneoÙe:~
efmLelee: efkeâue leLee megKeeod jeflecegheslÙe ieesJelmeJeled~~
ve efÛe$eefcen efJeÅeles mekeâueMeebefle-ceehleeÙe les~
mJeoes<eheefjMeebleÙes efpeve! veceesÓmleg YeJeMeebleÙes~~16~~
peele efJejesOeer vekegâue mehe& iepe, efmebn nefjCe ØeeCeer ieCe Yeer~
ieeÙe Jelme mece hejce Øeerelf e mes, megKe DevegYeJe keâjles meye ner~~
veefnb FmeceW Dee§eÙe&! veeLe! legce, mekeâue Meebelf e keâes Øeehle ngÙes~
mJeoes<e Meebleer nslet ns efpeve! veceesmleg legcekeâes Yeefòeâ efueÙes~~16~~
lJecesJe YeJe-Iece&-lehlepeve-Ùeb$e-Oeeje-ie=n:~
lJecesJe YeJeJeefuueefYeod efYe<eieheern YeJe®iYe=les~~
lJecesJe YeJeJeeefjOeew heeflelepeblegJeeuebyeveb~

lJecesJe peieleeb ieg®: efMeMegefnleeÙe ceelesJe Ûe~~17~~
YeJe Deelehe mes lehle peveeW keâes, JeeefjÙeb$e Oeejeie=n Deehe~
YeJeJeuueer kesâ veeMekeâ! YeJe-jesieer kesâ efueS JewÅe Yeer Deehe~~
YeJemeeiej ceW heeflele peveeW keâes, DeJeuebyeve legce ner YeieJeved~
ef$eYegJeve kesâ Yeer ieg®, yeeuekeâ kesâ, efnle keâjves ceW ceelee mece~~17~~
lJecesJe hejceew<eOeb mekeâue-jesie-heer[enj:~
lJecesJe ceefCe-ceb$e-leb$e-jme-efmeefæ-efJeÅeekeâj:~~
lJecesJe efpeveÛevõcee YeefJekeâ-kewâjJee¥eoke=âled~
lJecesJe Ûe efJeYeekeâjes peveceveesÓvOekeâejebleke=âled~~18~~
mekeâue jesie heerÌ[e kesâ veeMekeâ, hejceew<eOeer legcneR lees nes~
ceefCe De® ceb$e leb$e jme efmeefæ, efJeÅeeDeeW keâer Keefve Yeer nes~~
YeJÙe kegâcego Deeuneokeâ efpeveJejÛebõ! legcneR nes Meebelf e efpevesMe!~
peve ceve DebOekeâej efJeOJebmekeâ! legcneR metÙe& Yeer Denes censMe!~~18~~
efpevesÕej! veceesmleg les ef$eYegJevewkeâ-ÛetÌ[eceCes!
Melesvõ-vegleheele! YeJÙe megÙeMeesÓefYeJe=æŸew efJeOeg:~~
Mejod efJeceue-hetCe&-<ees[Me-keâuee-Ye=les les vece:~
efJeOesefn YegefJe ces Ûe Meebefleceefhe meJe&mebIemÙe Ûe~~19~~
ef$eYegJevewkeâ ÛetÌ[eceefCe efpeveJej! Melesvõ hetefpele heo MeebleerMe~
veceesÓmleg legcekeâes YeefJepeve keâerelf e&-efmebOegJeOe&ve keâes Ûebõ efpevesMe~~
Mejod $e+leg kesâ hetCe& keâuee meesuen megkeâueeOej vecees legcnW~
Meebelf e keâjes cesjs efueS YeieJeved! mebIe kesâ efueS Yeer meye peie ceW~~19~~
megYeefòeâJejÙeb$ele: mhegâšjJee-OJeefve#eshekeâeled~
megojt -efpeve-heeÕe&iee YeieJele: mhe=Mebelf e #eCeeled~~
hegve: heleveMeerueleesÓJeheeflelee veg les mheMe&veeled~
YeJevlÙeefYeceleeLe&oe: mlegefleheâueb lele§eehÙeles~~20~~
OJeefve-efJe#esheCe Yeefòeâ Ùeb$e mes, efvekeâues Øeieš Meyo megvoj~

efmeæ efMeuee hej peekeâj efpeveJej, keâe mheMe& efkeâÙee lel#eCe~~
hegve: DeOees efiejves mJeYeeJe mes, Meyo efn keäÙee Jeeheme Deekeâj~
DeefYecele heâueefmeæer Peš keâjles, Dele: efceuelee nw mlegelf e heâue~~20~~
lJecesJe me efpeveslÙenb ceefle®osefle les OÙeevele:~
lele: mJehejkeâebleje-vegYeJepevÙe-meewKÙeece=leb~~
efheyeeefce efkeâue Ûeelceefve efmLejcevee: Øemeeoeefæ les~
Øemeero efpeve! ces ke=âheeb kegâ® Ûe Meebelf eceelÙebelf ekeâerced~~21~~
legcneR lees ceQ ntB Ùen ‘meesnb’ yegæer legce OÙeeles ngF& Gefole~
hegve: mJehej Deblej DevegYeJe mes, Gefole ngDee efpeve meewKÙeece=le~~
Gmekeâes heer efvepe Deelcee ceW, leJe Øemeeo mes megefmLej nesTB~
ØeYeg! ØemeVe nes cegPe hej keâ®Cee, keâjes Meebefle MeeÕele heeTB~~21~~
lJeobefIeÇ-keâceueeßeÙeeoefhe pevees ve leg<ÙesÅeefo~
leosJe hejceodYeggleb ef$eYegJeveeefOehelÙesve efkeâced~~
Ùeoskeâ-veiejeefOeheesÓefhe MejCeeieleb j#eefle~
ieleesÓefmce MejCeb MejCÙe! kegâ® lelmJekeâòe&JÙeleeced~~22~~
Ùeefo leJe ÛejCe keâceue DeeßeÙe mes, Yeer veneR lege°
f efceues peve keâes~
Ùener hejce Dee§eÙe& Denes! ef$eYegJeve DeefOehelÙe mes efheâj keäÙee nes~~
ÛetBefkeâ Skeâ «eeceeefOehe Yeer, peye MejCeeiele j#ekeâ efpeveosJe!
MejCÙe! lesjer MejCe efueÙee ceQ, efvepe keâle&JÙe keâjes DeleSJe~~22~~
DeMeeble-ùoÙe: megKeb ce=ieÙeles yeefnnËle! ne!~
efØeÙeb efkeâefceefle heeoÙeesve& leJe ÙeVe jeiemlJeefÙe~~
keâLeb YeJeefle Meebelf eYeeefieefle lele§e ÙeeÛesÓmeke=âled~
cevees ceve jcesle les ÛejCeÙeesefn& ÙeeJeefÛÚJeb~~23~~
ceve DeMeeble nes yeenj ceW ne Keso nw megKe keâes Keespe jne~
keäÙee Ssmeer efØeÙe Jemleg pees ØeYeg ÛejCeeW ceW veefnb efceues Dene~~
keäÙeeW legce Øeefle nw jeie ve meÛÛee, Meebelf e efceuesieer keâneB! Dele:~

hegve: hegve: ÙeeBÛet ÙeeJeled efMeJe, veefnb leJe heo ceW jceW ceve:~~23~~
MegYeeMegYe-efJeÙeesie-Ùeesie-peefveleele&-ogOÙee&vepeb~
ÉÙeb efn YegefJe osefnvee-cemegnjb ceneog:Keob~~
MegYeeMegYeefJenerve-heeo-Ùegieueb meceemeeÅe les~
efJeMegæùoÙees pevees peieefle lemÙe ves°b ve efkebâ~~24~~
F° efJeÙeesie Deefve° Ùeesie mes, Gefole Deele& ogOÙee&ve cene~
oesveeW ner peie ceW peerJeeW keâes, yeng ogKeoeÙeer ØeeCe nje~~
MegYe De® DeMegYe jefnle efpeveÛejCe, keâceue keâes pees DeeßeÙe uesles~
Megæcevee nesles peie ceW MegYe, keäÙee veefnb pees veefnb nes Gvekesâ~~24~~
Deveskeâ-YeJe-mebeÛf eleeefÉefJeOe-keâce&-heekeâesoÙeeled~
efJecegiOe-peveKesefole: he=Legueog:KeYeeied peeÙeles~~
lJeoeßeÙeJeMeeomeew Yepeefle Meb efJeJeskeâesoÙeeled~
GheemÙe meceleeb efvenbelf e IeveIeeeflejeefMeb #eCeeled~~25~~
YeJe Deveskeâ ceW mebefÛele yengefJeOe, keâce& GoÙe ceW Deeves mes~
cetÌ{ peveeW kesâ keâšgkeâ JeÛeve, Deeefokeâ og:Ke mes og:Keer nesles~~
Jes Yeer leJe DeeßeÙe mes Yeso, %eeve mes meÛÛee megKe heeles~
meecÙe YeeJeOej Ieve Ieeleer-jeMeer keâe MeerIeÇ Ieele keâjles~~25~~
lJeoerÙe ÛejCemce=efleYe&Je-YeJeeefle&-mebneefjCeer~
efJecegeòf eâ-heâueoeefÙeveer mekeâue-efmeefæ-mebhelkeâjer~~
oOeeefle ùoÙeecyegpes efn YegeJf e leecehegCÙeesÓhÙemeew~
DeYeerehf meleheâue: ØeYees! YeJeefle les Øemeeoeled #eCeeled~~26~~
ØeYeg leJe ÛejCeeW keâer mce=efle Yeer, YeJe YeJe ogKe mebnej keâjer~
cegefòeâ ßeer keâes osves Jeeueer, mekeâue efmeefæ mebheefòekeâjer~~
hegCÙe jefnle Yeer peve ùoÙeecyegpe, ceW Ùeefo Gmekeâes keâj OeejCe~
DeYeer° heâue lel#eCe hee peeles, leJe Øemeeo mes ns YeieJeve!~~26~~
ÙeLeekegâueceveemleveeslÙeefveMecevÙe-efÛebleeb peve:~
Devebleceefhe Yeeiecee$eefcen lemÙe ÛesòJeeb mcejsled~~
hejeYeJe-efvekesâleveb veefn YeJesled leoemeew efkeâue~
ve peeleg lecemees ieefleo&Me-MeleebMeg-metÙeexoÙes~~27~~
JÙeekegâue neskeâj Ùen ceve efpeleveer, hej keâer efÛeblee Denes! keâjs~
ØeYeg DevebleJeW Yeeie Yeer Gmekesâ, Ùeefo legcekeâes mcejCe keâjs~~
eflejmkeâej keâe hee$e keânes, kewâmes efheâj nes mekeâlee peie ceW~
metÙeexoÙe kesâ nesves hej keäÙee, DebOekeâej efškeâlee peie ceW~~27~~
lJeobefIeÇ-Ùegiehe©eveerleceefhe ces cevees YeüecÙeefle~
ØeYees! leefolemlelees YeüceÙeleern ceecehÙenes~~
meoes<eceefhe heeefn ceeb Ûe ùoÙemLe-jeieeefole:~
ve peeleg efJeiegCesÓefhe efve‰gjJeleer efn ceeleebiepes~~28~~
leJe heo keâceueeW ceW ueeÙee Yeer, ceve Ietces ne! FOej GOej~
ØeYees Iegceelee nw cegPekeâes Yeer, Ûengbieefle ceW ne! yeng ogKekeâj~~
meoes<e Yeer cesjer j#ee, keâefjÙes efÛeòepe jeieeefokeâ mes~
keäÙeeWefkeâ efveieg&Ceer Yeer megle ceW, veefnb ceelee efve‰gj nes peie ceW~~28~~
ØeYees! leJe celee«ener Ùeefo ueYesle leeheb YegefJe~
keâLeb keâ Fn mebßeÙesled leJe celemÙe he#eb hegve:~~
keâLeb ve efMeJeceehvegÙeeefon keâoe«ener Ûe Yeücesled~
Delees efn leJe Meemeveb melelecesJe meewKÙeemheob~~29~~
Ùeefo leJe cele keâe Dee«en keâjves, mes mebleehe peiele ceW nes~
keäÙeeW efheâj leJe cele he#e «enW peve, Dele: ve ogKe nslet cele leJe~~
keäÙeeW veefnb keâoe«ener efMeJe heeles, keäÙeeW peie ceW ner Yeüceles nQ~
Dele: ØeYees meyeefJeOe megKeoeÙekeâ, leJe Meemeve ner peie ceW nw~~29~~
keâjesefce YeJeobefIeÇ-he©e-ÙegieuemÙe mesJeeb meoe~
cecewJe heefjhetÙe&les ef$eYegJevee-efOehewleeJelee~~
FnwJe-hej pevceveerefle Keueg meJe&keâeueb hejb~

cegveervõ! ve efn keâeceÙesÓefleMegYekeâuheJe=#eb lJekeâced~~30~~
leJe heohe©e Ùegieue keâer mesJee, keâ™B meoe ceQ Yeòeâer mes~
ef$eYegJeve veeLe! Fmeer mes yeme nes, Ùen ner F&efhmele hetCe& keâjs~~
Fme YeJe ceW hejYeJe ceW Yeer ceQ, meoe keâeue leJe Yeefòeâ keâ™B~
ns cegveervõ! MegYe keâuheJe=#e, legcemeW veefnb efkebâefÛeled DevÙe ÛentB~~30~~
efJeYees! <e[ÉÙeebiepees ve Keueg leòJeyeesOees ceefÙe~
Ûeefj$eceefhe cegefòeâob megueYe-ce$e keâeues ve ces~~
ve mebnveve-cegòeceb yenglehe: ØekeâlegË lele:~
ØeYees! lJeefÙe megYeefòeâjsJe efMeJeoeefmle mewkeâemleg ces~~31~~
ÉeoMeebie ßegle %eeve leLee kegâÚ, leòJe yeesOe Yeer veefnb cegPeceW~
og<ecekeâeue ceW cegefòeâØeo, Ûeeefj$e veneR nes mekeâlee nw~~
veefnb Gòece mebnveve Meefòeâ Yeer, G«e G«e lehe keâjves keâer~
Dele: ØeYees! leJe Yeefòeâ Skeâ ner, efMeJe megKeoeÙekeâ jns yeveer~~31~~
ce=iesvõ-iepe-Jeefvn-efmebOeg-heâefCe-Ùegæ-jesieeefopeb~
ØeyebOeveYeJeb Ûe og°-megj-ceeveJewefve&efce&leced~~
ceneJÙemeveoes-hemeie&ceefhe efJe«enb ØeeefCeveeb~
lJeoeßeÙeJeMeeod YeÙeb ueIegefYeÙesJe otjb ›epesled~~32~~
efmebn iepesvõ Deefive meeiej-mehee&efj Ùegæ jesieeefo mes~
yebOeve mes De® og° cevegpe megj, efleÙeËÛeeefokeâ keâ°eW mes~~
cenekeâ°Øeo GhemeieeX mes, osn keâuen GÆJe og:Ke mes~
nesves Jeeues meye YeÙe mebkeâš, leJe YeòeâeW kesâ Peš veMeles~~32~~
Melesvõ-cegefveJe=bo-Jebefole-ceveespe-meewvoÙe&Ye=led~
meg<ees[Me Ûe leerLe&ke=âled lJeefcen hebÛece§e›eâYe=led~~
mlegles lJeefÙe Ûe hetpÙeheeo-cegevf eveeceues mlees ÂMeew~
ceceeefhe Keueg Meebelf eveeLe! efJeleveg ØemeVeeb ÂMeced~~33~~
meew FvõeW cegefveJe=voeW mes, Jebefole ns keâeceosJe megvoj~

meesuenJeW leerLeËkeâj MeebefleveeLe! ØeYeg hebÛece Ûe›esâÕej~~
mleeslee cegefve hetpÙeheeo keâer, legceves Â°er efkeâÙee ØemeVe~
ns ØeYeg Meebelf eveeLe! cegPe hej Yeer, Deye efvepe Â°er keâjes ØemeVe~~33~~
Deehelkeâce&-keâuebkeâ efJe«enYeJee mleglÙewJe les MeecÙeefle~
meenb heteJf e&keâÙewelf e JeMÙeceJeMee meJee&Le&emf eefæ: mJeÙeb~~
ÙeeÛes Meebelf eefJeYees! lele: mlegelf eheâueb lJeÙÙesJe meòeâeceefle:~
YetÙeep%eeveceefle§e efmeefæjefÛejeled Meebelf emleLee MeeÕeleer~~34~~
keâce& keâuebkeâ keâuen leveg mes ngÙes, og:Ke mebmlegelf e mes nesles Meeble~
ceQ henues ceQ henues keân, meJee&Le&-efmeefæÙeeB nesleer JeMe~~
lele: mebmlegefle heâue ÙeeÛetb ceQ, efvele legPeceW ner cece jceW celeer~
nesJes ‘%eeveceleer’ efmeæer Peš leLee Meebefle Yeer MeeÕeeflekeâer~~34~~
RQRQRQ
mehleef<e& Jevovee
ßeercevÙeg:megjcevÙeg§e, ßeerefveÛeÙe:meJe&megvoj:~
peÙeJeeved-efJeveÙeueeueme:, peÙeefce$e: $e+<eerved mlegJes~~
meele meew cegefveÙeeW keâer Jebovee
Ghemeie&efJepesleej:, mehleMelekeâmeeOeJe:~
ieg®jkebâheveeÛeeÙe&:, meJexYÙees ces vecees vece:~~
ÛelegefJeËMeefleefpevemlees$eced
-Ghepeeefle Úbo-
ßeerveeefYemetvegYeg&JevewkeâmetÙe&:, ßeerOece&leerLe&mÙe ØeJele&keâes Ùe:~
YeJÙewkeâyebOegpe&ieoskeâveeLe:, leceeefoosJeb ØeCeceeefce efvelÙeb~~1~~
efJeefpelÙe meJeË efkeâue keâce&Me$etved, DepesÙeMeefòeâ-nd&Ùeefpelees efpevesMe:~
meewKÙeekeâjesÓvebleiegCeekeâjes Ùe:, efÉleerÙeleerLexMecenb mlegJes leb~~2~~
hegveeleg ces mebYeJeveeLe! efÛeòebb, hegve: hegve: mebme=efleog:Kelehleb~
mebmleewefce efvelÙeb MejCeb ØeheÅes, YeJeecyegOes: heejieleb censMeced~~3~~
iegCewjvevlewjefYeveboveesÓmee-Jeieeled mece=efæb menmee ef$eueeskeäÙeeb~
ooeefle meewKÙeb efkeâue Yeeefòeâkeâeveeb, leb osJeosJeb ØeCeceeefce YekeälÙee~~4~~
veÙeØeceeCew: mekeâueb megleòJeb, ØekeâeMeÙeved Ùees peieleecegosefle~
me: meJe&ueeskewâkeâefJeYeemJejeKÙeced, Jebos megcelÙew megceefleb efpeveb leb~~5~~
ve#e$eJe=bow: mecegheemÙeceeve:, efJeYeüepeles hetCe&keâue: MeMeerJe~
Oecee&ce=lew: efmebÛeefle YeJÙepeerJeeved, he©eeueÙeb he©eefpeveb mlegJes leb~~6~~
ieCeeefOehew: meeOegvejecejeÅew:, jjepe Ùees efoJÙemeYeemeg ceOÙes~
YeJÙeeypemetÙeex ielejeieceesn:, Jebos megheeÕeË leb osJeosJeced~~7~~
ÛebõØeYees Jeeiece=leebMegefYeÙeex, peveeved Øeheg<ÙeVekeâuebkeâÙegòeâ:~
ve Ûeeefhe oes<eekeâjleeb ØeÙeeefle, meoe mlegJes leb YeJeleeheMetvÙeb~~8~~
heg<Ùebefle YeJÙeemleJe veececeb$ew:, leg<Ùebefle efvelÙeb iegCekeâerle&vesve~
heg<Ùeevcevees ces efpeveheg<heoble:, lJeeb Yeefòeâheg<heebpeefueveeÛe&Ùeeefce~~9~~
mebmeejoeJeeefive<eg oiOepeerJee:, MeerleerYeJevlÙeeßeÙelemleJewJe~
ßeerMeerleuesMees YegJeve$eÙesMe:, Meerleb cevees ces kegâ® JeekeämegOeeefYe:~~10~~
ßesÙeeved efpeve: ßesÙeefme ceeie&ueiveeved, MejerefjCees j#eleg efJeIveJe=boeled~
ßesÙemkeâjes ces YeJeleeled mecebleeled, efßeÙeb efJeoOÙeeled efMeJemeewKÙekeâ$eea~~11~~
osJeWõJe=bowve&jveeLecegKÙew:, cegveerÕejw: meJe&ieCeeefOehew§e~

meoe ØehetpÙees YegJeves<eg hetpÙe: lJeeb JeemeghetpÙeb ØeCeceeefce YekeälÙee~~12~~
ceuewefJe&cegòeâes efJeceuees efpevemlJeb, lJeobefIeÇmesJee efJeceueerkeâjesefle~
ceve: hegveerles efkeâue Yeeefòeâkeâeveeced, veceeefce efvelÙeb efJeceueb efJeMegæŸew~~13~~
Deveble! Âi%eevemegJeerÙe&meewKÙeb, Devebleleeb Ùeeefle leJe Øemeeoeled~
Devebleoes<eeved efpeve! ces uegveerenf , veceecÙevebleb ùefo OeejÙes lJeeb~~14~~
ßeerOece&Ûe›ebâ YegefJe ÛeeueÙeved lJeced, ßeerOece&leerLeËkeâjleeb ielemlJeced~
#eceeefoOecee&ved efkeâue ueyOeÙesÓnb, ßeerOece&veeLeb efMejmee veceeefce~~15~~
Meebefleb YeJeslmeJe&peieppeveeveeb, Meebefleb YeJeslmeJe&ieCeeÙe efvelÙeb~
Meebleb cevees ces YeJemeJe&leeheeled, ßeerMeebelf eveeLeb ØeCeceeefce efvelÙeb~~16~~
mebmeejJeeOeez efJeefveceivepebletved, Gæ=lÙe Ùees cees#eheos Oejved efn~
ke=âheehejmleb ØeYegkegbâLegveeLeb, veceeefce YekeälÙee hejÙee cegoe Ûe~~17~~
mleglÙee ve leg<Ùeved Øeooeefle meewKÙeb, ØeÉs<elees og:Keceefhe Øeoòes~
leLeehÙejmlJeb efkeâue Jeerlejeie:, ¢eefÛeblÙeceenelcÙecele:mlegJes lJeeb~~18~~
Ùe: keâce&ceuueb Øeefleceuue SJe, ßeerceefuueveeLees YegJevewkeâveeLe:~
mebmeejJeefuueb Ûe uegveerefn ces lJeb, ceve: Øemeefòeb kegâ® ces mecebleeled~~19~~
cene›eleb cegefòeâheLeb oOeeve:, Øeehle: Øecegefòebâ cegefvemeg›elemlJeb~
yeeseOf e: meceeefOe: heefjCeeceMegeæ
f :, YetÙeeled meoe ces efn veceesÓmleg legYÙeb~~20~~
osJesvõveeiesvõvejsvõJebÅeb, ßeerosJeosJeb veefceveeceOesÙeb~
YekeälÙee ØeJebos $eÙeMegefælemlJeeb, ceve:meceeefOeb, efJeoOeelegosJe~~21~~
pebletved efJeueeskeäÙeeMeg oÙeeb Ûekeâej, jepeerceleeR, meJe&heefj«enb Ûe~
lÙekeälJee ie=nerled Oece&Oegjb megoer#eeb, leb vesecf eveeLeb efMejmee veceeefce~~22~~
YeJes YeJes owlÙeke=âleeshemeieË, mees{dJee #eceeJeeved efpevejepejepe:~
cenecevee: heeÕe&efpeve: mlegJes lJeeb, meJeËmeneb ces kegâ® veeLe! Meefòebâ~~23~~
efßeÙeeefYeJe=æ: Keueg JeOe&ceeve:, ßeercegefòeâue#cÙee YegJeveeefOeveeLe:~
meJee&Le&emf eæŸee ke=âleke=âlÙeefmeæ:, lJeeb veewecf e Yees Jeerj! efvepeelceefmeæŸew~~24~~
Deveg°ghed Úbo- ÛelegefJeËMeefleleerLexMeeb, mlegefleb ke=âlJee megYeefòeâle:~
ÙeeÛes mJeelceefßeÙeb efvelÙee-cen&p%eeveceefleb lJejb~~25~~
ßeer Yejle mJeeceer mlegefle:

ßeerYejle§e›eâJeleea, lJeb <ešdKeb[eefOeveeÙekeâ:~
ßeerYejlesÕejb veewefce, YesoefJe%eeveØeehleÙes~~1~~
YejlesÕejsCe oer#ee-#eCeeled kewâJeuÙe-ceehleJeeved~
ßeerYejlesÕejeÙe ces, vecees veceesmlJevebleMe:~~2~~
Yejleeled Yeejleb Je<eË, hegjeCes<eg ØekeâerlÙe&les~
YejlemÙe efJejefòeâmleg, ieen&mLÙesÓefhe ØeefmeæŸeefle~~3~~
ßeer YejlesÕejs Yeefòeâ:, meoe ces mÙeeod YeJes YeJes~
Yees! YejlesMe! mJeeefceved! lJeb, Yeso%eeveb ØeÙeÛÚ ces~~4~~
RQRQRQ
ßeer yeengyeefue mJeeceer mlegefle:

yeengyeueer Ûe›eâefpeled lJeb, pewveer oer#eeb ie=nerleJeeved~
yeengyeefueefpeveb veewefce, mJemÙe keâeÙeyeueæ&Ùes~~1~~
yeengyeefue-efpevesvee$e, Je<ezkeâÙeesieceeefßele:~
yeengyeefueefpeveeÙeemcew, veceesÓmleg mJeelceefmeæÙes~~2~~
yeengyeefueefpeveeomceeled, OÙeeveefmeefæ: ØepeeÙeles~
yeengyeefueefpevemÙesn, ueeskesâ efyecyeeefve YeevlÙeefhe~~3~~
yeengyeefueefpeves Yeefòeâ:, ces YetÙeeled MeefòeâJeefOe&veer~
yeengyeefueefpeve! lJeb ceeb, heeefn mebmeejJeeefOe&le:~~4~~
RQRQRQ
ßeer veJeleerLeËkeâj mlegefle:

-Deveg°ghed Úbo-
efmeæeved meJee&ved vecemke=âlÙe, meJe&meewKÙeØeoeÙekeâeved~
veJe«enmÙe MeevlÙeLeË, veJeleerLeËkeâjeved mlegJes~~1~~
cegefòeâheodceemegkeâebleeÙe, heodceØeYe! veceesmleg les~
DeeefolÙe«enMeevlÙeLeË, efvepeue#cÙew vecees vece:~~2~~
Jeeiece= l ekeâjw Y e& J Ùe-hees e f < eCes ef p eveÛeb õ ! les ~
vecees veceesÓmleg ÛevõeÙe, meesce«enmÙe MeevleÙes~~3~~
JeemeghetpÙees peielhetpÙe:, hetpÙehetpeeefleotjie:~
1
kegâpe«enmÙe Meebelf e: mÙeeled, YeJesòegYÙeb vecees vece:~~4~~
keâce&ceuueefYeos legYÙeb, ceefuueveeLe! vecees vece:~
yegOe«enmÙe MeevlÙeLeË, YeJeJeefuueefYeos vece:~~5~~
JeOe&ceevees ceneJeerjes-ÓefleJeerjes mevceefleefpe&ve:~
JeerjveeLees vecemlegYÙeb, ieg™«enmÙe MeevleÙes~~6~~
heg < heob l eef p eves v õeÙe, heg < heJeeCeef Û Úos vece:~
Meg›eâ«enmÙe MeevlÙeLeË, mJeelceheg°Ÿew vecees vece:~~7~~
cene›eleOejes Oeer j :, meg › elees ceg e f v emeg › ele:~
vecemlegYÙeb levegleevces, Meefve«enmÙe Meebefleleeb~~8~~
jepeerceleeR heefjlÙepÙe, uesYes efmeefæJeOetb efpeve:~
jeng«enmÙe MeevlÙeLeË, vesefceveeLe! veceesÓmleg les~~9~~
meJeËmenes efpeve: heeÕeex, owlÙeeefjceoceo&keâ:~
kesâleg«enmÙe MeevlÙeLeË, efvelÙeb legYÙeb vecees vece:~~10~~
veJe«ensMeleerLexMeeved, ef$emebOÙeb mleewefle Ùees vej:~
Øeehveeself e me lJejb ue#ceeR, %eevecelÙee meceefvJeleeced~~11~~
RQRQRQ
1. cebieue «en~
ØeLece hebÛe ceneheg®<e mlegefle

(efnvoer keâeJÙe)
peÙe peÙe DeeoerÕej $e+<eYeosJe, Fme Ùegie kesâ ØeLece leerLe&keâj nes~
peÙe peÙe keâcee&efjpeÙeer efpeveJej, legce hejceefhelee hejcesÕej nes~~
peÙe Ùegieœe°e Deefme ceef<e Deeefokeâ, efkeâefjÙee GheosMeer pevelee keâes~
$eÙe JeCe& JÙeJemLee jepeveerefle, ie=efnOece& yeleeÙee hejpee keâes~~1~~
efvepe heg$e hegef$eÙeeW keâes efJeÅee-DeOÙeÙeve keâje efve<heVe efkeâÙee~~
YejlesÕej keâes meeceüepÙe meeQhe, efMeJeheLe cegefveOece& ØeMemle efkeâÙee~~
Fkeâ menme Je<e& lehe keâjkesâ ØeYeg, kewâJeuÙe%eeve keâes Øekeâš efkeâÙee~
De"jn keâesÌ[ekeâesÌ[er meeiej, kesâ yeeo cegefòeâ heLe Øekeâš efkeâÙee~~2~~
legce ØeLece heg$e YejlesMe ØeLece, Ûe›esâÕej nes <ešdKeb[peÙeer~
efpeve YeòeâeW ceW Les ØeLece leLee, DeOÙeelce efMejesceefCe iegCeceefCe ner~~
meye peve ceve efØeÙe Les meeJe&Yeewce, Ùen YeejleJe<e& meveeLe efkeâÙee~
oer#ee uesles ner #eCe Yej ceW, efvepe kesâJeue%eeve ØekeâeMe efkeâÙee~~3~~
ns $e+<eYeosJe megle yeengyeueer, legce keâeceosJe ØeLeces Øeiešs~
megle Les efÉleerÙe hej DeefÉleerÙe, Ûe›esâÕej keâes Yeer peerle mekesâ~~
legceves oer#ee ues Skeâ Je<e& keâe, Ùeesie efueÙee OÙeevemLe ngS~
Jeve uelee YegpeeDeeW lekeâ hewâueer, meheeX ves Jeeceer yevee efueÙes~~4~~
Fkeâ Je<e& hetCe& nesles ner lees, YejlesÕej ves Dee hetpee keâer~
Gme ner #eCe legce ngS efveefJe&keâuhe, leye kesâJeue%eeve keâer Øeeefhle keâer~~
ßeer $e+<eYeosJe kesâ le=leerÙe heg$e, ceeB ÙeMemJeleer kesâ vebove nes~
lepe hegefjceleeuehegj veiej jepÙe, cegefve yeves peiele DeefYevebove nes~5~~
meye $e+efæ meceefvJele ieCeOej ieg®, ns ‘‘$e+<eYemesve’’ legcekeâes Jebove~
legce ØeLece leerLeËkeâj kesâ henues, ieCeOej nce keâjles efvelÙe veceve~~
$e+<eYesÕej megle ßeer DevebleJeerÙe&, Ùes meyemes henues cees#e ieÙes~
Fvekesâ ÛejCeeW ceW efvelÙe vecetB, Fve Jebole JeebefÚle efmeæ YeÙes~~6~~
Ùegie kesâ Ùes heeBÛe ØeLece ceeves, Ùes ceneheg®<e megjJebefole nQ~
Fve Yeòeâer mlegefle keâjvess mes, neslee cegPe ùoÙe Øehegâefuuele nw~~
ceQ hebÛece %eeveceleer nslet, hebÛeebie ØeCeece keâ™B efvele ner~
YeJe hebÛe hejeJele&ve Útšs, hebÛeceieefle Øeehleer ÛentB mener~~7~~
MM6NN
ßeer mejmJeleer mlegefle:

mejmJeleer peievceelee, efpeveJekeä$eecyegpee meleer~
mejmJeleer-cegheemevles, YekeälÙee meJex cegveerÕeje:~~1~~
mejmJelÙee Yegefòebâ cegefòebâ, ØeehvegJevlÙeefhe Yeeefòeâkeâe:~
mejmJelÙew vecemlegYÙeb, vecemlegYÙe-cevevleMe:~~2~~
mejmJelÙee: yegOee: Yeso-%eevecehÙeehvegJeefvle Ûe~
mejmJelÙee: Øemeeosve, lejefvle YeJemeeiejced~~3~~
mejmJelÙeeb ceefleb Oe=lJeeÓ-nefve&Meb mJeelceefÛevleveced~
mejmJeefle! Øemeero lJeb, ceecevegie=¢e heeueÙe~~4~~
RQRQRQ
ØeLece ieCeOej ßeer $e+<eYemesve mJeeceer keâer mlegefle

ßeer $e+<eYeosJe kesâ le=efleÙe heg$e, ceeB ÙeMemJeleer kesâ vebove nes~
lepe hegefjceleeuehegj veiej jepÙe, cegefve yeves peiele DeefYevebove nes~~
meye $e+efæ meceefvJele ieCeOej ieg®, ns ‘$e+<eYemesve’ legcekeâes Jebove~
legce ØeLece leerLeËkeâj kesâ ØeLeceefn, ieCeOej nce keâjles efvelÙe veceve~~
RQRQRQ
ßeer ieewlecemJeeceer mlegefle:

ßeer ieewlece: efhelee ueeskesâ, FbõYetefle§e veeceYeekeâd~
ßeerieewleceb veglee: meJex, FvõeÅee YeefòeâYeeJele:~~1~~
ßeerieewlecesve mep%eeveb, Øeehleb JeerjmÙe oMe&veeled~
ßeerieewleceeÙe ces efvelÙeb, vecees pevceØeneCeÙes~~2~~
ßeerieewleceeled ØeYeesefo&JÙe-OJeefvemeej: megueYÙeles~
ßeerieewlecemÙe meodYekeälÙee, leefj<Ùeeefce YeJeebyegefOeb~~3~~
ßeerieewleces efÉoMeebieer, JeeCeer Øemhegâefjlee lJejb~
ßeerieewleceiegjes! mJeeefceved!, ceeb $eeefn YeJekeäuesMele:~~4~~
RQRQRQ
Ûeeefj$eÛe›eâJeleea ØeLeceeÛeeÙe&
ßeer Meebeflemeeiej mlegefle:
ßeerMeeefvlemeeiej: metefj:, ØeLeceeÛeeÙe& F<Ùeles~
ßeerMeeefvlemeeiejeÛeeÙeË, ßeÙeeefce Je=òeueyOeÙes~~1~~
ßeerMeebeflemeeiejsCee$e, cegefveceeie&: ØeoefMe&le:~
ßeerMeeefvlemeeiejeÙeeÅe, keâesefšMees ces vecees vece:~~2~~
ßeerMeeefvlemeeiejeÛeeÙee&led, peelee Oece&ØeYeeJevee~
ßeerMeeefvlemeeiejmÙesn, Yeeefòeâkeâe cees#eceeefie&Ce:~~3~~
ßeerMeeefvlemeeiejeÛeeÙex, meceeefJe°e iegCee Ùeles:~
ns MeeefvlemeeiejeÛeeÙe&! ceecegæj YeJeeefyOele:~~4~~
RQRQRQ
Ûeeefj$eÛet[
Ì eceefCe DeeÛeeÙe& ßeer Jeerjmeeiej mlegelf e:
ßeerJeerjmeeiejeÛeeÙe&:, heómetefjefn& efJeßegle:~
ßeerJeerjmeeiejeÛeeÙeË, Jebos YekeälÙee hegve: hegve:~~1~~
efMe<Ùee: megefMeef#elee: efvelÙeb, JeerjmeeiejmetefjCee~
veceesÓmleg YeefòeâYeeJesve, JeerjmeeiejmetjÙes~~2~~
ßeerJeerjmeeiejeÛeeÙee&led, KÙeelee heóhejcheje~
ßeerJeerjmeeiejmÙeeefhe, ieebYeerÙee&efoiegCee: efmLelee:~~3~~
ßeerJeerjmeeiejeÛeeÙex, efJeÉevmeesÓefhe velee cegoe~
ßeerJeerjmeeiejeÛeeÙe&!, ke=âheeb ke=âlJee hegveerenf ceeced~~4~~
mecÙei%eeveceleerØeehlÙew, kesâJeueb lJelheoÉÙeced~
DeeßeÙeeefce mcejeefce Ûe, mebleleb YeefòeâYeeJele:~~5~~
RQRQRQ
ieefCeveer DeeefÙe&keâe ßeer yeÇeÿeerceeleg: mlegefle:

mecÙeioMe&vemebMegæeb, ßeceCeeR ßegleMeeefueveeR~
ßeeryeÇeÿeerceee|Ùekeâeb Jebos, ieefCeveeR iegCeMeeefueveeR~~1~~
mebmeejog:Kelees YeerlJee, ßeerheg®osJeceeefßelee~
oer#eeb mJeerke=âlÙe cegkeälÙeLeË, OÙeeveeOÙeÙeveÙees:jlee~~2~~
jlve$eÙeheefJe$eebiee, mevcene›eleOeeefjCeeR~
meefcelÙeeÛeejmebmekeälee, ceveesefve«enkeâeefjCeer~~3~~
hebÛesefvõÙeefpeleeJeMÙe — <ešdef›eâÙeeefo<eg lelheje~
›eâesOeeÅejerved levetkeâ$eea, ceesnceeÙeeefJeotjiee~~4~~
heeefCehee$ehegšeneje—ceskeâMeeškeâOeeefjCeeR ~
keâeÙekeäuesMeleheesjkeäleeb, yeÇeÿeeR Ûe mebgojeR mlegJes~~5~~
GheJeemeeJeceewoÙe&—jmelÙeeieleheebefme Ùee~
keâcee&jeleerved ke=âMeerkeâlegË, JÙeOeòe hejÙee cegoe~~6~~
meæcee&ce=lemebØeerlÙee, yeÇ£dÙe DeeÙee&: DeheeueÙeled~
peievceelee efnlebkeâ$eea, mebmleewefce leecenb cegoe~~7~~
hejer<encenekeäuesMee — oYeer®: keâce&mebiejs~
JeerjebieveeÓhÙemeew heeÙeeled, YeJekeäuesMeYeÙeeÛÛe ceeb~~8~~
JebosÓnb mebleleb YekeälÙee, ßeeryeÇeÿeeR megbojerceefhe~
leerLe&ke=âlkeâvÙekeâeb Oece&—keâvÙeeefceJe peievvegleeb~~9~~
jlve$eÙemÙe efmeæŸeLeË, lJeeb ceneceelejb mlegJes~
mecÙei%eeveceeflece&¢eb, YetÙeeled kewâJeuÙemeewKÙeoe~~10~~
RQRQRQ
DeeefÙe&keâe Jevovee
ieefCeveer-DeeefÙe&keâe-ßeer yeÇeÿeer ceelee keâer Jebovee
ßeer $e+<eYeosJe kesâ meceJemejCe ceW, yeÇeÿeer-ieefCeveer ceeveer nQ~
ßeer $e+<eYeosJe keâer heg$eer Ùes, meeOJeer ceW ØecegKe yeKeeveer nQ~~
jlve$eÙe iegCeceefCe mes Yetef<ele, Ùes MegYeü JeŒe keâes Oeejs nQ~
Fvekeâer mlegefle Jebove Yeòeâer, ncekeâes YeJeoefOe mes leejs nw~~1~~
RQRQRQ
DeeefÙe&keâe ßeer megbojer ceelee Deeefo keâer Jebovee

megob jer DeeefÙe&keâe ceele Deeefo, $eÙe ueeKe heÛeeme npeej keâner~
cetueesòej iegCe mes Yetef<ele Ùes, Fvõeefokeâ mes Yeer hetpÙe keâneR~~
Fvekeâer Yeòeâer mlegefle keâjkesâ, nce lÙeeie Oece& keâes Yepeles nQ~
mebmeej peueefOe mes eflejves keâes, DeeefÙe&keâe ceele keâes veceles nQ~~2~~
RQRQRQ
$e+<eYeosJe kesâ Meemeve keâer DeeefÙe&keâeDeeW keâer Jebovee

ßeer $e+<eYeosJe kesâ Meemeve ceW, DeeefÙe&keâe ceele DeieefCele ceeveer~
Gvekesâ ÛejCeeW ceW efvelÙe vecetB, Ùes mebÙeeflekeâe hetpÙe ceeveer~~
Fvekeâer mlegefle hetpee keâjkesâ, nce lÙeeie Oece& keâes Yepeles nQ~
mebmeej peueefOe mes eflejves keâes, DeeefÙe&keâe ceele keâes veceles nQ~~3~~
Ûeewyeerme leerLeËkeâj kesâ meceJemejCe keâer DeeefÙe&keâeDeeW keâer Jebovee
heÛeeme ueeKe Úhheve menme, oes meew leLee heÛeeme~
meceJemejCe keâer meeefOJeÙeeb, Deewj DevÙe Yeer Keeme~~
DeªeFmeeW cetueiegCe, Gòej iegCe yengleskeâ~
OeejW meyeneR DeeefÙe&keâe, vecetB vecetB efMej šskeâ~~1~~
meJe& DeeefÙe&keâe Jebovee
pecyetÉerhe kesâ Yejle#es$e ceW, ÛelegLe& keâeue mes ueskeâj Yeer~
Fme hebÛecekeâeue kesâ Debelf ece lekeâ, meJe&ßeer mebÙeeflekeâe neWieer~~
yeÇeÿeer ceelee mes meJe&ßeer, ceelee lekeâ efpeleveer mebÙeeflekeâe~
pees ngFË nes jneR nesJeWieer, ceQ vecetB Yeefòeâ YeJeoefOe veewkeâe~~2~~
RQRQRQ
Ûe›eâJeleea Yejle kesâ veece mes Yeejle

(pewve «ebLe)
ØeceesoYejle: ØesceefveYe&je yebOeglee leoe~ lecee£od Yejleb Yeeefke mecemleYejleeefOeheced~~158~~
leVeecvee Yeejleb ke<e&ecf eefle nemeerppeveemheob~ efnceeõsjemecegõeÛÛe #es$eb Ûe›eâYe=leeefceoced~~159~~
(cenehegjeCe, heke&–15)
Gme meceÙe Øesce mes Yejs ngS mecemle yebOegDeeW ves yeÌ[s n<e& mes mecemle Yejle #es$e kesâ DeefOeheefle
nesves kee}s Gme heg$e keâes ‘Yejle’ Fme veece mes hegkeâeje Lee~ Fefleneme kesâ peevekeâejeW keâe Ùen keânvee
nw efkeâ peneB Deveskeâ DeeÙe& heg®<e jnles nQ Ssmee Ùen efncekeeve heke&le mes }skeâj mecegõheÙeËle keâe
Ûe›eâkeefle&ÙeeW keâe #es$e Gmeer ‘Yejle’ kesâ veece kesâ keâejCe ‘Yeejleke<e&’ Fme veece mes Øeefmeæ ngDee nw ~
ØeeÛeerve cebefoj efpeveØeeflecee Jevovee

ßeer heeÕe&veeLe mlegefle:
ßeer heeÕe&veeLeleerLexMe, Ghemeie&peÙeer ceneved~
heeÕe&veeLeb vecevleern, Yekeälee: keâ°ØeneCeÙes~~1~~
heeÕe&veeLesve meodYeòeâe:, YeJevleern meefn<CeJe:~
heeÕe&veeLeeÙe meodYekeälÙee-Óvevleeveblee veceesÓmleg ces~~2~~
heeÕe&veeLeeod #eceeYeeJew:, YekeäleesÓYetled keâce"es efjheg:~
heeÕe&veeLemÙe YekeälÙee ces, Meefòeâ: meJeËmene meoe~~3~~
heeÕe&veeLes ceeflecex mÙeeled, ÙeeJeled efmeefæve& ces YeJesled~
Yees: heeÕe&veeLe! ceeb j#e, MejCÙe Skeâ SJe lJeb~~4~~
RQRQRQ
ßeer heeÕe&efpeve mlees$e

œeiOeje Úbo-(21 De#ejer)
ßeerceeved heeÕeex efpevesvõ:, hejcemegKejmeevevokebâowkeâefheb[:~
efÛeÛÛewlevÙemJeYeeJeer, YegefJe mekeâuekeâues:, kegâC[oC[ØeÛeC[:~~
Yeüeefpe<CegmlJeb meefn<Ceg:, keâce"Me"ke=âlesveeshemeie&mÙe efpe<Ceg:~
lJeeb YekeälÙee veewecf e efvelÙeb, mecejefmekeâcevee, ces #eceejlveefmeæŸew~~1~~
ceòeefJeueeefmeveer Úbo-(21 De#ejer)
1
ceeOeJeceemÙeefmeles efÉleÙes efoJemes efkeâue ieYe&efcele: ØeYeg:~
heew<emegceemÙeefmelewkeâÙeglee oMeceerefoJemes peefveceehe me:~~
1. JewMeeKes~
pevceefleLeew Ûe efoMeeJemevees veJenmleleveg: Keueg leerLe&ke=âled!~

MeeefueveJeebkegâjmeodÅegefleceeved MeleJe<e&efceleeÙegjJesled me ceeb~~2~~
ØeYeõkeâ Úvo:-(22 De#ejer)
OÙeeveefveceiveheeÕe&cegefveheb, efJeueeskeäÙe keâce"emegj: kegâefheleJeeved~
cetmeueOeejÙees«eheJevewYe&Ùebkeâjceneshemeie&efceefle me:~~
JeefvnkeâCeeved JeJe<e& Â<eo:, efheMeeÛeheefjJesef°le§e ke=âleJeeved~
cebojMewueJeodÂ{cevee:, ÛeÛeeue veefn Ùeesielees efpeveJej:~~3~~
DeÕeueefuele Úvo:-(23 De#ejer)
heâCeheeflejemevemÙe Ûeueveeled lJejb, men meceeÙeÙeew JeefveleÙee~
DeefmeleceOeew1 Ûelego&Me efoves, megyeesOejefJe®ÅeÙeew Ûe efpeve! les~~
ieefueleceomleoe me keâce"emegjes efpeveefJeYegb efßele: meoefme Jew~
efpeveJeÛeveew<eOeb efkeâue heheew, mecemleYeJejesieMeeblekeâjCeb~~4~~
ceòee›eâerÌ[e Úvo:-(23 De#ejer)
mebØeehveesled MegkeäueemehlecÙeeb, veYeefme2 JemegiegCeceefCeKeefÛeleJemegOeeb~
mecceso: Mewuesvões JebÅe:, meleleceefhe ieefCecegefvemegjKeievejw:~~
JeejeCemÙeeb yeÇeÿeer metles, mce efJekeâefmeleke=âlecegefveùoÙekeâceueb~
mehe&ef§evnes Yeeefle $esOee, efpeveÛejCekeâceuecenceefhe Ûe vegJes~~5~~
Deveg°ghed Úvo:-
efJeÕemesvemegle: heeÕe&:, lJelØemeeoeled #eceeKeves!~
meJeËmene ceeflecex mÙeeled, leeJeÅeeJeled efMeJees ve efn~~6~~
RQRQRQ
1. Ûew$es~ 2. ßeeJeCe~
ßeer heeMJe&efpeve mlees$e

YeJemebkeâš nlee& heeÕe&veeLe! efJeIveeW kesâ mebnejkeâ legce nes~
ns cenecevee ns #eceeMeerue! cegPecebs Yeer hetCe& #ecee Yej oes~~
ÙeÅeefhe ceQves efMeJe heLe heeÙee, hej Ùen efJeIveeW mes Yeje ngDee~
Fve efJeIveeW keâes Deye otj keâjes, meye efmeefæ uentB efveefJe&IveleÙee~~1~~
JeejeCeefme veiejer OevÙe ngF&, Oeve OevÙe ngS meye vej veejer~
ns DeÕemesvevebove ! legce mes, Jeecee ceeB Yeer cebieuekeâejer~~
JewMeeKe Jeoer Jen otpe Yeueer, ceelee Gj Deehe heOeejs Les~
ßeer Deeefo osefJeÙeeW ves Deekeâj, ceelee mes ØeMve efJeÛeejs Les~~2~~
MegYe heew<e Jeoer iÙeejme efleefLe Leer, peye DeeS ØeYeg mee#eeled Ùeneb~
MewMeJe ceW megj mebie Kesue jns, DeefnÙegie keâes oervee ceb$e cene~~
leye veeieÙegieue OejCesvõ leLee, he©eeJeefle neskeâj Yeòeâ yeves~
MegYe heew<e Jeoer iÙeejme kesâ efove, ØeYeg oer#ee ues cegefve ßes‰ yeves~~3~~
lel#eCe ceveheÙe&Ùe%eeveer nes, meye $e+æer mes heefjhetCe& ngS~
Fkeâ meceÙe meIeve Jeve kesâ Yeerlej, ØeYeg efve§eue OÙeevee™Ì{ ngS~~
keâce"emegj ves Ghemeie& efkeâÙee, Deiveer pJeeuee keâes Gieue-Gieue~
helLej heWâkesâ cetmeueOeeje, Je<ee&Ùeer DeebOeer GÚue-GÚue~~4~~
efve<keâejCe ner keâce"emegj ves, oMe YeJe lekeâ yewj efvekeâeuee Lee~
ØeYeg keâes ogKe os oskeâj Gmeves, Kego keâes ogie&efle ceW [euee Lee~~
ØeYeg cenemeefn<Ceg #ecee efmevOeg, YeJe-YeJe mes menles DeeÙes nQ~
leve mes cecelee keâes ÚesÌ[ efoÙee, veefnb efkebâefÛeled Yeer IeyejeS nQ~~5~~
ØeYeg #ehekeâ ßesefCe ceW ÛeÌ{ keâjkesâ, ceesnveer keâce& keâe veeMe efkeâÙee~
Gme ner #eCe OejCeerheefle he©eeJeefle, Dee keâjkesâ yengYeefòeâ efkeâÙee~~
ØeYeg keâes cemlekeâ hej OeejCe keâj, Thej mes heâCe keâe Ú$e efkeâÙee~
ØeYegJej ves ner Gme ner #eCe ceW, kewâJeuÙe ßeer keâes JejCe efkeâÙee~~6~~
he=LJeer mes yeerme npeej neLe, Thej hengBÛes Den&vle yeves~

FvõeW kesâ Deemeve keâebhe G"s, ØeYeg meceJemejCe ieieveebieCe ceW~~
Jeefo Ûew$e ÛelegLeea efleefLe Gòece, peye ØeYeg ceW %eeve ØekeâeMe ngDee~
Gme mLeue keâe Gme ner #eCe mes, ‘DeefnÛÚ$e’ leerLe& Ùen veece ngDee~~7~~
veJe neLe osn meew Je<e& DeeÙeg, cejkeâleceefCe mece DeeYeeOeejer~
Deefn efÛeÖ meefnle Jes heeÕe&ØeYees! cegPekeâes neW efvele cebieuekeâejer~~
ßeeJeCe megefo mehleefce efleefLe kesâ efove, efmeæerkeâeblee mes Øeerefle ueieer~
ceQ vecetb ‘%eeveceleer’ legcnW meoe, cesjer nes meJeËmene celeer~~8~~
RQRQRQ
Ûe›eâJeleea Yejle kesâ veece mes Yeejle

(Jewefokeâ «ebLe)
efvelÙeevegYetleefvepeueeYe-efveJe=òe-le=<Ce:~
ßesÙemÙe leodjÛeveÙee efÛejmeghleyegæs:
ueeskeâmÙe Ùe: keâ®CeÙeeYeÙeceelceueeskeâ-
ceeKÙeeved vecees YeieJeles $e+<eYeeÙe lemcew~
(Yeeie. 5 mkebâOe 6, DeOÙeeÙe )
FvneR kesâ heg$e Yejle kesâ veece mes Yeejle Je<e& Øeefmeæ ngDee-
‘‘Ùes<eeb Keueg ceneÙeesieer Yejlees pÙes‰: ßes‰ iegCe Deemeero Ùesvesob Je<eË
Yeejleefceefle JÙeheefoMeefvle~’’ (Yeeie. 5 mkebâOe, De. 4)
Fmeer keâe meceLe&ve ve=eEmen hegjeCe ceW nw-
$e+<eYeeod Yejlees Yejlesve efÛejkeâeueb OecexCe heeefuelelJeeefoob Yeejleb Je<e&ceYetled~
(ve=eEmenhegjeCe 30-7)
ßeer heeÕe& efpeve mlegefle

(he=LJeer Úbo)
megjemegj - KeiesvõJebÅe - ÛejCeeypeÙegiceb ØeYegb~
ceneceefnce - ceesnceuue - iepejepe - kebâ"erjJeb~~
ceneceefnce - jeieYetefce®n - cetueceglheešveb~
mleJeerefce keâce"eshemeie&peefÙe-heeÕe&veeLeb efpeveb~~1~~
osJe Demegj efJeÅeeOej Jeefvole, ÛejCe mejes®n heeÕe& ØeYees~
cene ØeYeeJeer ceesnceuue, nmleer kesâ efueS efmebn mece nes~~
ceefnceeMeeueer jeie Je=#e keâes, peÌ[ mes keâervee Gvcetueve~
keâce"eshemeie&peefÙe heejme keâe, keâ™B mebmleJeve MegefÛekeâj ceve~~1~~
Denbke=âefleefOeÙee efpevesvõ! cecekeâejyegæŸee YegefJe~
ceÙee mJehejYesoyeesOe-cegiOeelcevee ns ØeYees!
Ghesef#elepeveb cenekeâšgkeâJe=efòekebâ efvebokebâ~
DeJewefce mJepeveb nne! veefn efJeJeskeâuesMees ceefÙe~~2~~
Denbkeâej cecekeâej yegefæ keâes, hejJemlet ceW keâj YeieJeved~
mJehej Yeso efJe%eeve MetvÙe ceQ, yeefnjelcee cetjKe nes efpeve~~
cene keâšgkeâ Je=efòekeâOeejer, efvebokeâ efJehejerle Ghesef#ele keâes~
ceesn YeeJe mes Dehevee mecePee, ne! efOekeâd veefnb efJeJeskeâ cegPekeâes~~2~~
ogjbleIeveceesn - kegbâefYeceo - efmebnheeÕeex peÙeer~
cegveervõ ieCemesefJeleefŒeYegJevewkeâmetÙeex ceneved~~
keâ"esjkeâce"eefjCee YeJeYeJes ke=âleb mebkeâšb~
ceneCe&Jeceve:! #eceeOej! efJeYees! lJeÙeeme¢ele~~3~~
heehe™he Ieveceesn nefmleceo, veeMe keâjve keâes efmebnpeÙeer~
ns heejme! megj cegevf eieCemeseJf ele! ef$eYegJeve kesâ Fkeâ metÙe& legcneR~~
›etâj keâce" Me$et ves legcekeâes, oMe YeJe lekeâ yeng keâ° efoÙes~
#eceeMeerue! ns cenemecegõceve:! ØeYeg legceves meYeer mens~~3~~
heg®efßeÙe-ceefMeefßeÙeled mekeâueueeskeâÛetÌ[eceefCe:~
mJepevcecejCeeefle&ne mekeâueueeskeâ-Yee<eeheefle:~~
ØeJe=æefJeYeJewpe&vew - ie&CeOejw - Ùe&leerMew: megjw:~
efpevesvõ! efJeveglemlJecesJe meleleb mleglees Jebefole:~~4~~
GòeceefMeJeue#ceer kesâ DeeßeÙe, mekeâue ueeskeâ ÛetÌ[eceefCe nes~
Deheves pevce cejCe ogKeveeMekeâ, mekeâue peiele Yee<eeheefle nes~~
JewYeJeMeeueer peve mes ieCeOej, ÙeefleieCe mes megjvej ieCe mes~
Jebeof le mebmlegle veefcele meoe ØeYeg, legce ner hetepf ele meye peie kesâ~~4~~
YeJebleceefOeiecÙe veeLe! veefn keâesÓefhe ceesnb ›epesled~
efJeMeeskeâceghemeÅe veeLe! efkeâceg keâesehf e Meeskebâ Yepesled~~
efJejeiecegheueYÙe veeLe! veefn jeieYeeJees YeJesled~
ef J elevõceg h eheÅe veeLe! meg Y eJes - oleb õ eueg l ee~~5~~
veeLe! Deehekeâes heekeâj veefnb, keâesF& ceesner neslee peie ceW~
veeLe! Meeskeâ mes jefnle legcnW ueKe, veefnb peve Meeskeâ keâjs ceve ceW~~
jeie jefnle hee veeLe! legcnW, veefnb jeieYeeJe Oeejs keâesF&~
lebõe jefnle veeLe! keâes hee, lebõe efveõe Keesles meye ner~~5~~
DeheehecegheueYÙe Yees efpeve! YeJes-oheehees peve:~
efJekeâeshecegheueYÙe veeLe! efkeâceg keâesÓefhe keâesheb Yepesled~~
Deoes<ecegheueYÙe Yees! mekeâueoes<e-MetvÙeespeve:~
Delees efn YeieJebmlJecesJe mekeâuew: efßele: meJe&oe~~6~~
heeheMetvÙe ns ØeYees! legcnW hee, heehe jefnle nesles meye peve~
keâeshe MetvÙe ns veeLe! legcnW ueKe, veefnb ›eâesOeer neW peie ceW peve~~
oes<eMetvÙe ØeYeg keâes heekeâj meye, oes<e jefnle nes peeles nQ~
ns YeieJeved! DeleSJe meoe meye, peve leye DeeßeÙe uesles nQ~~6~~
mJeoes<ejpemeeb #eÙeeÙe MegefÛeMeebleYeeJeb efßele:~
DevebleYeJe - mebielee°efJeOe - keâce&Je=#eeblekeâ:~~
mJeceesnefJepeÙeer efpelesefvõÙecevee ceos<Ùee&efJeefpeled~
ceceeefhe efpeveheeÕe&veeLe! kegâ® ceesnveeMeb lJejb~~7~~
efvepe kesâ oes<e veeMe keâjves keâes, efvece&ue Meeble YeeJe Oejkeâj~
YeJe Deveble kesâ De„keâce& le®, keâes efvecet&ue efkeâÙee ØeYegJej~~
ceesn És<e efJepeÙeer FefvõÙe ceve-efJepeÙeer F&<Ùee& ceevepeÙeer~
ns ØeYeg heeÕe&veeLe! cesje Yeer, ceesn veeMe Peš keâjes mener~~7~~
veceesÓmleg ielepevceves YeJemecegõmebMeesef<eCes~
veceesÓmleg ielece=lÙeJes mekeâuemeewKÙemebheesef<eCes~~
veceesÓmleg ielekeâce&Ces mekeâueYeJÙemebleesef<eCes~
veceesÓmleg efpeveheeÕe&! les mekeâueceesnmebneefjCes~~8~~
veceesÓmleg legcekeâes pevcejefnle, YeJemeeiej kesâ Mees<eCekeâejer~
veceesÓmleg legcekeâes ce=lÙegjefnle, meyekeâes megKeceÙehees<eCekeâejer~~
veceesÓmleg legcekeâes keâce&jefnle meye, peve keâes mevleese<f ele keâjles~
veceesÓmleg legcekeâes ns heejmeefpeve! meye peve ceesn veeMe keâjles~~8~~
efnvemleg efJeefOeYetYe=leeb cece mecemlemebleeheùled~
efheve°g cecemebkeâšb efJeefJeOekeâce&heekeâesefoleb~~
uegveeleg YeJeyeerpele: efJeefJeOejeieog:Keebkegâjeved~
hegveeleg YeJehebkeâle:efpevehe! ceeb heefJe$e: hegceeved~~9~~
peie mebleehenjve cesjs meye, keâcee&Ûeue keâes Ûetj keâjes~
efJeefJeOekeâce& kesâ GoÙe peefvele cece, YeJe mebkeâš keâes ÛetCe& keâjes~~
pevce yeerpe mes efJeefJeOe jeieceÙe, og:Keebkegâj Gvcetue keâjes~
efpeve! heefJe$e! ØeYeg YeJe keâerÛeÌ[ mes, cegPes efvekeâeue heefJe$e keâjes~~9~~
lJeoerÙeiegCejlvejeefMe-peueOesie=&nerlJee iegCeeved~
Devevlepevelee lJeoerÙemeÂMeb heob ØeehvegÙeeled~~
leLeeefhe iegCeuesMecee$eceefhe ve JÙeÙeb ØeehleJeeved~
lelees efn iegCemeeiej! ef$eYegJevewkeâveeLees ceneved~~10~~
leJe iegCejlveefmebOeg mes YeieJeved! DevebleiegCe keâes ueskeâj kesâ~
ns ØeYeg! DevebleYeefJepeve legce, meÂMe efMeJeheo keâes hee peeles~~
efheâj Yeer iegCe keâe uesMe cee$e Yeer, veefnb keâce neslee leJe iegCe ceW~
ns ef$eYegJeveheefle! Deehe Dele:, Deveghece Deveble iegCe meeiej nQ~~10~~
efpevesvõ! leJeYeefòeâYeejJeMele: heâCeer OeejÙeved~
heâCeeleheefveJeejCeb cenefle keâ°keâeues lJeefÙe~~
megces®ùoÙees efpevemlJeoghekeâeefj vees lemÙe leled~
megKeeÙe YegJevewkeâyeesOeMegefÛekesâJeueb lJeb efßele:~~11~~
ns efpeve! lesjer Yeefòeâ YeejJeMe, mes OejCesvõ Peefšefle Deekeâj~
leJe Ghemeie& keâeue ceW efMej hej, heâCe keâes Ú$e efkeâÙee megKekeâj~~
ces®ùoÙe ØeYeg! leJe Ghekeâejer, veefnb Gvener keâes nw megKekeâj~
ØeYeg keâes ef$eYegJeve metÙe& %eevekewâJeuÙe Øeehle nes ieÙee ØeKej~~11~~
veceesÓmleg efpevemetÙe&! efJeÕevegle! efJeÕeleòJe%e! les~
veceesÓmleg efpeveheeÕe&Ûebõ! kegâcegowkeâyebOees! ØeYees~~
efJeOesefn keâ®CeebyegOes! ceefÙe ke=âheeb YeJeeled heeefn Ûe~
hegveerefn YeieJebmlJecesJe MejCeeieleb ceeb lJejb~~12~~
veceesÓmleg legcekeâes ns efpeve Yeemkeâj! peievegle! efJeÕeleòJe%eeveer~
veceesÓmleg legcekeâes ns efpeve heejmeÛebõ! kegâcegoyebOees mJeeceer~~
keâ®Ceeùo! cegPe hej keâ®Cee, keâefjÙes YeJe mes j#ee keâefjÙes~
ns YeieJeved! MejCeeiele cegPekeâes, Deehe efn Peš heefJe$e keâefjÙes~~12~
(Deveg°ghed Úbo)
heeÕe&veeLe! mleJeerecf e lJeeb, YekeälÙee efmeæŸew ef$eMegeæ
f le:~
Ûeleg % ee& v eceef l e›eâeb l e - heb Û ece%eeveueyOeÙes ~ ~13~~
ns efpeve heeÕe&ØeYees! Yeòeâer mes, ceve JeÛe leve keâer Megæer mes~
mekeâueefmeefæ De® cegeòf eâ kesâ efueS, keâ™B legcnejer mebmlegelf e ceQ~~
Ûeej %eeve mes jefnle heeBÛeJeW, %eeve Øeeefhle kesâ efueS vecetB~
kesâJeue %eeveceleer os oerpes, hebÛeceieefle keâes MeerIeÇ iecetb~~13~~
~~ Fefle heeÕe& efpevemlegefle~~
RQRQRQ
ßeer cegefvemeg›eleveeLe mlegefle:

cegefvemeg›eleveeLemlJeb, cene›eleØeoeÙekeâ:~
cegefvemeg›eleveeLeb lJeeb, ßeÙeefvle YeJÙehegbieJee:~~1~~
cegefvemeg›eleveeLesve, og:Keer ØeeCeer mecegæ=le:~
cegefvemeg›eleveeLeeÙe, keâesefšMees ces vecees vece:~~2~~
cegefvemeg›eleveeLeeod efn, meeJeex Oece&: ØeJeefle&le:~
cegefvemeg›eleveeLemÙe, Yeeefòeâkeâe ve=megjemegje:~~3~~
cegefvemeg›eleveeLesÓnb, meodYeefòebâ mLeeefÙeveeR oOes~
cegefvemeg›eleveeLe! lJeb, YeJekeäuesMeeled megj#e ceeb~~4~~
RQRQRQ
ßeer cegefvemeg›ele-efpevemlees$e
nefjCeer Úbo-(17 De#ejer)
mJeiegCe®efÛejw: jlvew:, jlveekeâjes ›eleMeerueYe=led~
mecejmeYejw: veerjw:, hetCe&: ceneefveefOeceeved hegceeved~~
ef$eYegJeveieg®efJe&<Ceg-yeÇ&ÿee efMeJees efpevehegbieJe:~
efJeieefueleceneceesnesÓoes<ees efpevees cegefvemeg›ele:~~1~~
kegâmegefceleuelee Jesefuuelee Úbo-(18 De#ejer)
keâleg&mleerLe&mÙe, ØeCeleefoefJepe: les megefce$e: efheleemeew~
OevÙee meescee mee, ef$eYegJeveiegjespe&vceoe$eer Øeefmeæe~~
ieYex mebÙeelees, efÉleÙeefoJemes, ßeeJeCes ke=â<Cehe#es~
peelees JewMeeKes, efJeieefuelelecee: ke=â<Cehe#es oMecÙeeb~~2~~
efmebnefJe›eâeref[le Úvo:-(18 De#ejer)

›eleiegCeefveefOeYe=led me JewMeeKeke=â<Ces oMecÙeeb cegefve:~
mekeâueefJeceueyeesOeYeemJeeved veJecÙeeb Ûe levceeefme Jew~~
megjvejcegefveefYeveg&lee ÉeoMeer heâeuiegves leecemes~
efMeJemegKemeoveb efßelemlJeb meoe heeefn Yees veeLe! ceeb~~3~~
Deveg°ghed Úvo:-
ef$ebMelmenœeJe<ee&ÙegM-ÛeeheefJebMeeflemeefccele:~
Jew[tÙe&ceefCemeÛÚeÙe:, efpeve: keâÛÚheuee_Úve:~~4~~
lelkegâškeâ Úvo:-(17 De#ejer)
peieefle peves: hegjer, leJe megjepeie=ner ØeefLelee~
yengOeveOeejÙee, Jemegceleerefle celee YegJeves~~
leJe JeÛeveece=leb, cece ceve: megefheyesled efvelejeb~
efpeve! ÛejCeecyegpes Keueg jcesle Ûe les meleleb~~5~~
RQRQRQ
ßeer cegefvemeg›eleveeLe mlegefle

cegefvemeg›ele! meg›ele kesâ oelee, YeJe nlee& cegefòeâ efJeOeelee nes~
ceQ vecetB legcnW cesjs mJeeceer, cegPekeâes Yeer efmeefæ Øeoelee nes~~
Jen jepeie=ner veiejer Oeve nw, $ewueeskeäÙe ieg™ peneB Les pevceW~
nQ OevÙe megefce$e efhelee ceelee, meescee Yeer OevÙe ngFË peie ceW~~1~~
ßeeJeCe Jeefo otpe ieYe& yeejme1, JewMeeKe Jeoer ceW pevce uene~
JewMeeKe Jeoer oMeceer veJeceer, ›eâce mes oer#ee Deew %eeve uene~~
Demmeer keâj legbie Mejerj keâne, ØeYeg veerue JeCe& DeefleMeÙe megvoj~
Leer leerme npeej Je<e& DeeÙeg, keâÛÚhe2 kesâ efÛevn mes peeveW vej~~2~~
1. keâuÙeeCeceeuee~ 2. keâÚgDee~
heâeuiegve Jeefo yeejme keâes efieefj hej, ØeYeg ves meye keâce& efJeveeMee Lee~
megjieCe ves Deekeâj kesâ lel#eCe, efMeJe nsleg veceeÙee ceeLee Lee~~
YeieJeved! ceQ JeCe& mheMe& iebOe, Deew jme mes jefnle De™heer ntB~
yeme leJe Yeòeâer mes JÙeòeâer nes, ceQ Skeâ mJeÙeb efÛeõtheer ntB~~3~~
ns osJe! legcnejer Yeòeâer keâe, heâue Skeâ Ùener yeme efceue peeJes~
Øeefleefove Øeefleheue Debelf ece #eCe lekeâ, leJe veece ceb$e efpe£e ieeJes~~
veefnb heerÌ[e nes veefnb neW keâ<eeÙe, yeme kebâ" Dekegbâef"le yevee jns~
ns veeLe! legcnejs ÛejCeeW keâer, Yeòeâer ceW ner ceve jcee jns~~4~~
RQRQRQ
ßeer vesefceveeLe mlegefle:

vesefceveeLees efpevesvõmlJeb, oer#eeue#ceer: meceeefßele:~
vesefceveeLeb veceeefce lJeeb, ÙeceefveÙeceØeehleÙes~~1~~
vesefceveeLesve ueeskesâÓefmceved, peerJeoÙee ØeoefMe&lee~
vesecf eveeLeeÙe YekeälÙee ces, veceesÓmleg keâesešf keâesešf Me:~~2~~
vesefceveeLeeod ceneleerLeË, Tpe&Ùevleb YegefJe ßegleb~
vesefceveeLemÙe Yekeälee efn, ke=â<CenueYe=oeoÙe:~~3~~
vesefceveeLes cevees yeæb, JejoòeieCeerÕej:~
ns vesefceveeLe! ceeb heeefn, ÙeLeeKÙeeleb ØeÙeÛÚ ces~~4~~
RQRQRQ
ßeer vesefceefpeve mlees$e

Meeot&ueefJe›eâeref[le Úbo-(19 De#ejer)
ÙeeJeVees ØeYeJesÛÛe vesefceYeieJeved! leWÓefIeÇØemeeoesoÙe:~
leeJeodog:Keceghewefle peerJeefveJen:, leeJelmegKeb veeMvegles~~
ÙeeJeodYeefòeâjlemÙe ces veefn YeJesod, Âef°:ØemeVee ØeYees:~
leeJeefæ ØeYeJesled me leehepevekeâes, ogJee&jkeâceexoÙe:~~1~~
ceòesYeefJe›eâeref[le Úbo-(20 De#ejer)
iegCeefmevOeespe&vekeâ: mecegõefJepeÙees, MeewjerhegjerMeemekeâ:~
efMeJeosJÙeeb YeieJeeveJeehe efMeJeob, ieYee&ieceb cebieueb~~
megjJe=bowjefYehetefpeleew Ûe efhelejew, <e‰Ÿeeb efmeles keâeefle&kesâ~
megjMewues peveveeslmeJeesÓmÙe meceYetled, <e‰Ÿeeb efmeles ßeeJeCes~~2~~
megJeovee Úvo-(20 De#ejer)
cegkeälJee lJeb ØeeefCeyebOeb, efkeâue veYeefme1 efmeles, <e‰dÙeeb efpeveheefle:~
lÙekeälJee jepeerceleeR Ûe, ef$eoMeheeflevegleeb, oer#eeefßeÙeefcele:~~
kewâJeuÙeßeer: Je=Ceerles, mJeÙeceefhe efpeveheb, veerueeslheueefveYeb~
MegkeäueeÅes ¢eeefÕevesÓmeew, mekeâueiegCeefveefOe:, efJeOJemleceove:~~3~~
Je=òe Úvo-(20 De#ejer)
Ùe: MegÛeew2 efmeles megmehleceerefleLeew efMeJeefßeÙeb efßelees efpeveesÓefmle~
peele Tpe&ÙebleheJe&le: meghetpÙeleeb ›elewÙeg&leeefÙe&keâeefhe~~
mees«emesvelegkeâd cene›elewieg&CewYe=&lee efkeâuewkeâMeeefškeâe Ûe~
ces ceve: hegveerefn meleleb efpevesÕejes Jemesled ceveescyegpes efn~~4~~
Øeceoeveve Úvo-(20 De#ejer)
YeJeJeeefjOeew yeÇg[lee ceÙee keâLecehÙeJeehÙe megMece&oeb~
›eleMeeruemebÙecemebheob lJeOegvee Øeceeo Fnemleg cee~~
1. ßeeJeCes~ ‘‘ßeeJeCes leg mÙeeVeYee: ßeeJeefCekeâ§e’’ FlÙecejkeâes<es~ 2. Dee<eeÌ{s~

ØeYegvesefceveeLe! ØeÙeÛÚ MeebefleceYeerefhmeleeceefJeveÕejeR~

ØeCeceecÙenb efpevehegbieJeb efmeleMebKeefÛevnmeceefvJeleced~~5~~
Deveg°ghed Úvo-
oMeÛeehemeceglmesOe: menœeeyoeÙegjefvJele:~
efmeefækeâebleeheeflevexefce:, ces mÙeeled meJee&Le&efmeæÙes~~6~~
RQRQRQ
ßeer vesefceefpeve mlegefle

YeJe Jeve ceW Yeüceles-Yeüceles Deye, cegPekeâes keâLeceefhe efJe%eeve efceuee~
ns vesefce ØeYees! Deye efveÙece efyevee, veefnb peeves heeJes Skeâ keâuee~~
ceQ efvepe mes hej keâes he=Lekeâd keâ™B, efvepe mecejme ceW ner jce peeTB~
ceQ ceesn OJeeble keâes veeMe keâ™B, efvepe %eeve metÙe& keâes ØekeâšeTB~~1~~
Meewjerhegj ceW ØeYeg pevceW lekeâ, jlveeW keâer Je<ee& Ketye ngF&~
Oeve OevÙe mecegõefJepeÙe jepee, ke=âleke=âlÙe efMeJeeosJeer Yeer Leer~~
keâeefle&keâ megefo Ú" kesâ ieYee&iece, ßeeJeCe megefo Úª pevce ueervee~
ÙeewJeve ceW jepeceleer kesâ mebie, heefjpeve ves yÙeen jÛee oervee~~2~~
heMeg yebOeve keâes osKee ØeYeg ves, lel#eCe meye yebOeve leesÌ[ efoÙee~
jepeerceefle ceesn heefj«en lepe, leheßeer mes veelee peesÌ[ efueÙee~~
ßeeJeCe megeof Úª megKeo hÙeejer, efmejmee Jeve ceW pee OÙeeve Oeje~
DeeefÕeve megefo Skeâce Deeles ner, kewâJeuÙe ßeer ves Deeve Jeje~~3~~
leye jepeceleer Yeer oer#ee ues, DeeÙee& ceW ieefCeveer ceevÙe ngFË~
ØeYeg ves efMeJe keâe heLe oMee&Ùee, Oecee&ce=le Je<ee& Ketye ngF&~~
leveg Ûeeefueme neLe ØeceeCe keâne, ØeYeg DeeÙet Skeâ npeej Je<e&~
Jew[tÙe&1 ceCeer mece keâebefle Denes, ØeYeg MebKe efÛevn mes nQ efÛeefÖle ~~4~~
ØeYeg meceJemejCe ceW keâceueemeve, hej Ûelegjbiegue mes DeOej jnW~
ÛeGefoMe ceW ØeYeg keâe cegKe oerKes, DeleSJe Ûelegceg&Ke yeÇÿee nQ~~
1. veerue JeCe&~
ØeYeg kesâ efJenej ceW ÛejCe keâceue, leue mJeCe& keâceue efKeueles peeles~
yeng keâesmeeW lekeâ ogefYe&#e šues, <ešd $e+legpe hetâue heâue efKeue peeles~~5~~
le®Jej DeMeeskeâ Lee Meeskeâ jefnle, efmebnemeve jlve KeefÛele megvoj~
Ú$e$eÙe cegòeâeheâue uebefyele, Yeeceb[ue YeJeoMeea cevenj~~
megjogbogefYe yeepes yeepe jnW, {gjles nQs ÛeeQme" Õesle Ûecej~
megj heg<heJe=ef° veYe mes yejmeW, efoJÙeOJeefve hewâues Ùeespeve Yej~~6~~
Dee<eeÌ{ megoer mehleefce efleefLe Leer, ØeYeg Tpe&Ùeble mes efmeæ ngS~
ßeerke=â<Ce leLee yeueosJe Deeefo, legce hetpeW OÙeeJeW Yeefòeâ efueS~~
ns YeieJeved! legce yee¢eeYÙeblej, Deveghece ue#ceer kesâ mJeeceer nes~
oes cegPes DevebleÛeleg°Ùe ßeer, ‘mep%eeveceleer’ efmeefæefØeÙe pees~~7~~
RQRQRQ
efveJee&CekeâeC[ Yee<ee
Ûeeue-ns oerve yebOeg..........
Je=<eYes<e efieefjkewâueeMe mes efveJee&Ce heOeejs~
Ûebheehegjer mes JeemeghetpÙe cegefòeâ efmeOeejs~~
vesceerMe Gâpe&Ùeble mes efveJee&Ce ieÙes nQ~
heeJeehegjer mes Jeerj hejceOeece ieÙes nQ~~1~~
FbõeefoJebÅe yeerme efpevesÕej keâjce nves~
mecceso efieefj efMeKej mes efMeJe ieÙes vecetB GvnW~~
Fve Ûeej yeerme efpeve keâer meoe Jebovee keâ™B~
efveJee&Ce meewKÙe Øeeefhle nsleg DeÛe&vee keâ™B~~2~~
yeueYeõ meele Deewj Dee"keâesefš yeleeS~
ÙeeoJevejsvõ Dee<e& ceW nQ meeOeg keâneÙes~~
iepehebLeefieefjefMeKej mes Ùes efveJee&Ce ieÙes nQ~
Fvekeâes vecetB Ùes cegefòeâ ceW efveefceòe keâns nQ~~3~~
Jejoòe Deew Jejebie meeiejoòe cegefveJeje~

$e+ef<e Deewj meeÌ{s leerve keâesefš YeJÙe megKekeâje~~
Ùes leejJejveiej mes cegefòeâOeece heOeejs~
ceQ efvelÙe vecetB cegPekeâes Yeer mebmeej mes leejW~~4~~
ßeer vesefceveeLe Deew ØeÅegcve MebYeg kegâceeje~
Deefve®ækegâcej hee efueÙee YeJeoefOe keâe efkeâveeje~~
cegefvejepe yeenòej keâjesÌ[ meele meew keâns~
Ùes Gâpe&Ùeble efieefj mes meYeer cegefòeâ keâes uenW~~5~~
oes heg$e jeceÛebõ kesâ Deew uee[ve=heeoer~
Ùes heeBÛekeâesefš meeOegJeb=o efvepejmeemJeeoer~~
Ùes heeJeeefiejerJej efMeKej mes cees#e ieÙes nQ~
YeefJeJe=bo kesâ efveJee&Ce ceW Ùes nsleg keâns nQ~~6~~
pees heeb[gheg$e leerve Deewj õefJe[ve=heeoer~
Ùes Dee" keâesefš meeOeg hejce mecejmeemJeeoer~~
Me$egbpeÙeeefõ efMeKej mes Ùes efmeæ ngS nQ~
Fvekeâes vecetB Ùes efmeefæ ceW efveefceòe ngS nQ~~7~~
ßeerjece nvetceeve Deew meg«eerJe cegefveJeje~
pees ieJe ieJeeKÙe veerue ceneveerue megKekeâje~~
efvevÙeeveJes keâjesÌ[ legbieerefieefj mes efMeJe ieÙes~
Gve meyekeâer Jebovee mes meJe& heehe Oegue ieÙes~~8~~
pees vebie Deew Devebie oes kegâceej nQ keâns~
Jes meeÌ{s heeBÛe keâesefš cegefve meefnle efMeJe ieÙes~~
meesveeefiejer efMeKej nw efmeæ#es$e FvneW keâe~
Fvekeâes vecetB Fve Yeefòeâ YeJemecegõ ceW veewkeâe~~9~~
oMecegKeve=heefle kesâ heg$e Deelce leòJe kesâ OÙeelee~
pees meeÌ{s heeBÛe keâesefš cegveer meefnle efJeKÙeelee~~
jsJee veoer kesâ leerj mes efveJee&Ce heOeejs~
ceQ efvelÙe vecetB cegPekeâes YeJeesoefOe mes GyeejW~~10~~
Ûe›eâerMe oes oMe keâeceosJe meeOegheo Oeje~

cegefve meeÌ{s leerve keâesefš cegefòeâjepÙe keâes Jeje~~
jsJee veoer kesâ leerj DehejYeeie ceW mener~
ceQ efmeæJejmegketâš keâes JeboBt pees efMeJecener~~11~~
yeÌ[Jeeefve Jejveiej ceW oef#eCeer megYeeie ceW~
nw Ûetueefieefj efMeKej pees efmeæ#es$e veece ceW~~
ßeer Fvõpeerle kegbâYekeâjCe cees#e heOeejs~
ceQ efvelÙe vecetB Gvekeâes mekeâue keâce& efJe[ejW~~12~~
heeJeeefiejer veiej ceW Ûesueveeveoer lešs~
cegefveJej megJeCe&Yeõ Deeefo Ûeej efMeJe yemes~~
efveJee&Ce Yetefce keâce& keâe efveJee&Ce keâjsieer~
ceQ efvelÙe vecetB cegPekeâes hejce Oeece keâjsieer~~13~~
heâuenesÌ[er ßes‰ «eece ceW heef§ece efoMee keâner~
ßeer õesCeefieefj efMeKej nw hejcehetle Yet mener~~
ieg®oòe Deeefo cegefveJejsvõ ce=lÙeg kesâ peÙeer~
efveJee&Ce ieÙes efvelÙe vecetB heeTB efMeJe cener~~14~~
ßeer yeeefue ceneyeeefue veeiekegâcej Deeefo pees~
De°eheoeefõ efMeKej mes efveJee&Ce Øeehle pees~~
Gvekeâes vecetB Jes keâce& Deefõ ÛetCe& keâj Ûegkesâ~
Jes lees Deveble iegCe mecetn hetCe& keâj Ûegkesâ~~15~~
DeÛeueehegjer F&Meeve ceW cesÌ{eefiejer keâner~
cegefvejepe meeÌ{s leerve keâesefš Gvekeâer efMeJe cener~~
cegòeâeefiejer efveJee&Ce Yetefce efvelÙe vecetB ceQ~
efveJee&Ce Øeeefhle nsleg DeefKeue oes<e JecetB ceQ~~16~~
JebMemLeueer veiej kesâ DehejYeeie ceW keâne~
kegbâLeueefiejer efMeKej peiele ceW hetpÙe nes jne~~
ßeer kegâueYet<eCe Deew osMeYet<eCe cegefòeâ ieÙes nQ~
ceQ efvelÙe vecetB Gvekeâes Jes ke=âleke=âlÙe ngS nQ~~17~~
pemejLeve=heefle kesâ heg$e Deewj heeBÛe meew cegveer~

efveJee&Ce ieS nQ keâefuebie osMe mes megveer~~
cegefvejepe Skeâ keâesefš keâesefšefMeuee mes keâns~
efveJee&Ce ieS Gvekeâes vecetB ogŠKe vee jns~~18~~
ßeer heeÕe& kesâ meceJemejCe ceW pees ØeOeeve Les~
Jejoòe Deeefo heeBÛe $e+<eer iegCe efveOeeve Les~~
jsefmebefoefieefj efMeKej mes Jes efveJee&Ce heOeejs~
ceQ Gvekeâes vecetB Jes meYeer mebkeâš keâes efveJeejW~~19~~
efpeme efpeme heefJe$e Leeve mes pees pees cenecegveer~
efveJee&Ce hejce Oeece ieÙes nQ DelegueiegCeer~~
ceQ Gve meYeer keâer efvelÙe Yeefòeâ Jebovee keâ™B~
ef$ekeâjCe efJeMegæ keâj vecettB efMeJeebievee Je™B~~20~~
cegefvejepe Mes<e pees DemebKÙe efJeÕe ceW keâns~
efpeme efpeme heefJe$e Leeve mes efveJee&Ce keâes uenW~~
Gve meeOegDeeW keâer, #es$e keâer Yeer Jebovee keâ™B~
mebhetCe& ogŠKe #eÙe efveefceòe ØeeLe&vee keâ™B~~21~~
ßeer heeÕe&veeieõn ceW keâns Gvekeâes ceQ vecetB~
ßeer cebieueehegjer ceW DeefYeveboveb vecetB~~
heóCe megDeeMeejcÙe ceW cegefvemeg›elesMe keâes~
nw yeej-yeej Jebovee Fve ßeer efpevesMe keâes~~22~~
heesovehegjer ceW yeengyeueer osJe keâes vecetB~
ßeer nefmleveehegjer ceW Meebefle-kegbâLeg-Dej vecetB~~
JeejeCemeer ceW ßeer megheeÕe& heeÕe& efpeve ngS~
Gvekeâer keâ™B ceQ Jebovee Jes meewKÙekeâj ngS~~23~~
ceLegje ceW ßeer Jeerj keâes veeTB megYeeue ceQ~
DeefnÛÚ$e ceW ßeer heeÕe& keâes JebotB ef$ekeâeue ceQ~~
pebyetcegveervõ pebyetefJeefheveienve ceW Deekesâ~
efveJee&Ce Øeehle ngS vecetB MeerMe Pegkeâekesâ~~24~~
pees hebÛekeâuÙeeCekeâ heefJe$e Yetefce keâner nw~

Fme ceOÙeueeskeâ ceW ceneve leerLe& mener nw~~
ceveJeÛemegkeâeÙeMegefæ meefnle MeerMe veceekesâ~
ceQ efvelÙe vecemkeâej keâ™B n<e& yeÌ{ekesâ~~25~~
ßeer Jejveiej ceW hetpÙe Deie&ueosJe keâes JebotB~
Gvekesâ efvekeâš ßeer kegbâ[ueer efpevesMe keâes JebotB~~
efMejhegj ceW heeÕe&veeLe keâes ceQ YeeJe mes vecetB~
ueesneefiejer kesâ MebKeosJe vesefce keâes vecetB~~26~~
pees heeBÛe meew heÛeerme Oeveg<e legbie leveg OejW~
kesâMej kegâmegce keâer Je=ef° efpevehes osJeieCe keâjW~~
Gve ieescešsMe osJe keâer ceQ Jebovee keâ™B~
efvepe Deelce meewKÙe Øeeefhle nsleg DeÛe&vee keâ™B~~27~~
efveJee&CeLeeve ceOÙeueeskeâ ceW Yeer pees keâns~
DeefleMeÙe Yejs DeefleMeÙe mLeeve peieØeefLele jnW~~
Fve efmeæ#es$e meJe& keâes ner MeerMe Pegkeâekesâ~
ceQ yeej yeej veceve keâ™B OÙeeve ueieekesâ~~28~~
pees YeJÙe peerJe YeeJeMegefæ meefnle efvelÙe ner~
efveJee&CekeâeC[ keâes heÌ{W ef$ekeâeue ceW mener~~
Ûe›eâerMe Fvõheo kesâ Jes megKeevegYeJe keâjW~
he§eeled hejceevevoceÙe efveJee&Ceheo JejW~~29~~
DebÛeefuekeâe-kegâmegceueleeÚbo
YeieJeved ! heefjefveJee&Ce Yeefòeâ keâe, keâeÙeeslmeie& efkeâÙee Gmekesâ~
DeeueesÛeve keâjves keâer FÛÚe, keâjvee ÛeentB ceQ ®efÛe mes~~
Fme DeJemeefhe&Ceer ceW ÛelegLe& MegYe, keâeue Gmeer kesâ Debeflece ceW~
leerve Je<e& De® Dee" ceeme, Fkeâ he#e Mes<e Lee peye GmeceW~~1~~
heeJeeveiejer ceW keâeefle&keâ MegYe, ceeme ke=â<Ce ÛeewoMe efleefLe ceW~
jeef$e Deble ve#e$e mJeeefle men, G<eekeâeue keâer yesuee ceW~~
JeOe&ceeve YeieJeeved cenefle ceneJeerj efmeefæ keâes Øeehle ngS~

leerveueeskeâ kesâ YeeJeve JÙeblej, pÙeesefle<e keâuheJeeefmeieCe Ùes~~2~~
efvepe heefjJeej meefnle ÛeGefJeOe megj, efoJÙe iebOe efoJe heg<heeW mes~
efoJÙeOethe efoJe ÛetCe&Jeeme Deew, efoJÙe mveheve efJeOeer keâjles~~
DeÛeX het p eW Jeb o ve keâjles , vecemkeâej Yeer ef v ele keâjles ~
heefjefveJee&Ce cene keâuÙeeCekeâ, hetpee efJeefOe ®efÛe mes keâjles~~3~~
ceQ Yeer ÙeneR cees#e keâuÙeeCekeâ, keâer efvele ner DeÛe&vee keâ™B~
hetpeve Jebove keâ™B Yeefòeâ mes, vecemkeâej Yeer hegveŠ keâ™B~~
ogŠKeeW keâe #eÙe keâceeX keâe #eÙe, nes cece yeesefOe ueeYe nesJes~
megieefleieceve nes meceeefOecejCeb, cece efpeveiegCemebheefòe nesJes~~4~~
RQRQRQ
menœeketâš efpeveefyecye Jevovee

De°esòejmenœeeefCe, efpeveefyecyeeefve veewcÙenb~
MeecÙevleern menœeeefCe, heeheeefve mce=eflecee$ele:~~
efJeÅeceeve yeerme leerLeËkeâj Jebovee
meercebOejeefoleerLexMee, efJebMeeflemleeved, veceecÙenb~
Jele&ceeveeved efJeosns<eg, kesâJeefuevees cegveÙe§e leeved~~1~~
hebÛeceneefJeosns<eg, Ûeleg§elegefpe&vesÕeje:~
SJeb efJebMeleÙeesÓhÙesles, efJejnefvle veceeefce leeved~~2~~
DeeÛeeÙe& Jebovee
veceesÓmleg DeeÛeeÙe&JeboveeÙeeb efmeæYeefòeâkeâeÙeeslmeieË keâjescÙenb~
(9 yeej Ceceeskeâej ceb$e)
ueIeg efmeæYeefòeâ
mecceòeCeeCeobmeCe-Jeerejf Ùemegncg eb lensJe DeJeienCeb~
Deieg®ueIegceJJeeJeenb, DeªiegCee neWefle efmeæeCeb~~1~~
leJeefmeæs CeÙeefmeæs, mebpeceefmeæs Ûeefjòeefmeæs Ùe~
CeeCeefcce obmeCeefcce Ùe, efmeæs efmejmee Cecebmeeefce~~2~~
DebÛeefuekeâe-FÛÚeefce Yebles! efmeæYeefòekeâeGmmeiiees keâDees lemmeeueesÛesGb
mecceCeeCe-mecceobmeCe-mecceÛeeefjòepegòeeCeb DeªefJen-keâcceefJehhecegkeäkeâeCeb
DeªiegCemebheCCeeCeb GºueesÙecelLeÙeefcce heFefªÙeeCeb leJeefmeæeCeb CeÙeefmeæeCeb
mebpeceefmeæeCeb ÛeefjòeefmeæeCeb DeleeroeCeeieoJeóceeCekeâeueòeÙeefmeæeCeb
meJJeefmeæeCeb efCeÛÛekeâeueb DebÛesefce hetpesefce Jeboeefce Cecebmeeefce ogkeäKekeäKeDees
keâccekeäKeDees yeesenf ueenes megieFieceCeb meceeefncejCeb efpeCeiegCemebheefòe nesG cepPeb~
veceesÓmleg DeeÛeeÙe&JeboveeÙeeb ßegleYeefòeâkeâeÙeeslmeieË keâjescÙenb~
ueIeg ßegleYeefòeâ
keâesšerMeleb ÉeoMe ÛewJe keâesšŸees, ue#eeCÙeMeerelf eŒÙeefOekeâeefve ÛewJe~
hebÛeeMeo°ew Ûe menœemebKÙe-cesleÛÚÎleb hebÛeheob veceeefce~~1~~
DejnbleYeeefmeÙelLeb, ieCenjosJesefnb iebefLeÙeb mecceb~
heCeceeefce Yeefòepegòees, megoCeeCecenesJeefnb efmejmee~~2~~
DebÛeefuekeâe-FÛÚeefce Yebles! megoYeefòekeâeGmmeiiees keâDees lemmeeueesÛesGb
DebieesJebieheFCCeÙe-heeng[Ùe-heefjÙeccemegòe-he{ceeefCeDeesie-hegJJeieÙe-Ûeteuf eÙee ÛesJe
megòelLeÙe-LegF-Oecce-keâneFÙeb efCeÛÛekeâeueb DebÛesefce hetpesefce Jeboeefce Cecebmeeefce
ogkeäKekeäKeDees keâccekeäKeDees yeesenf ueenes megieFieceCeb meceeefncejCeb efpeCeiegCemecheefòe
nesG cepPeb~
veceesÓmleg DeeÛeeÙe&JeboveeÙeeb DeeÛeeÙe&YeefòeâkeâeÙeeslmeieË keâjescÙenb~

ueIeg DeeÛeeÙe&Yeefòeâ
ßeglepeueefOeheejiesYÙeŠ mJehejceleefJeYeeJeveehešgceefleYÙe:~
megÛeefjleleheesevf eefOeYÙees vecees ieg®YÙees iegCeieg®YÙe:~~1~~
ÚòeermeiegCemeceiies hebÛeefJeneÛeejkeâjCemeboefjmes~
efmemmeeCegiienkegâmeues OecceeFefjÙes meoe Jevos~~2~~
ieg®YeefòemebpecesCe Ùe lejbefle mebmeejmeeÙejb Ieesjb~
efÚCCebefle Deªkeâcceb pecceCe-cejCeb Ce heeJeWefle~~3~~
Ùes efvelÙeb ›eleceb$enesceefvejlee OÙeeveeefivenes$eekegâuee:~
<ešdkeâcee&efYejleemleheesOeveOevee: meeOegef›eâÙee: meeOeJe:~~
MeerueØeeJejCee iegCeØenjCee§evõeke&âlespeesÓefOekeâe:~
cees#eÉejkeâheešheešveYeše:, ØeerCebleg ceeb meeOeJe:~~4~~
iegjJeŠ heebleg vees efvelÙeb, %eeveoMe&veveeÙekeâe:~
Ûeeefj$eeCe&JeiecYeerje: cees#eceeieexheosMekeâe:~~5~~
DebÛeefuekeâe-FÛÚeefce Yevles! DeeFefjÙeYeefòekeâeGmmeiiees keâDees lemmeeueesÛesGb
mecceCeeCe-mecceobmeCe-mecceÛeeefjòepegòeeCeb hebÛeefJeneÛeejeCeb DeeFefjÙeeCeb,
DeeÙeejeefo-megoCeeCeesJeosmeÙeeCeb GJepPeeÙeeCeb, eflejÙeCeiegCeheeueCejÙeeCeb
meJJemeentCeb, efCeÛÛekeâeueb DebÛesefce hetpesefce Jevoeefce Cecebmeeefce ogkeäKekeäKeDees
keâccekeäKeDees yeesenf ueenes megieFieceCeb meceeefncejCeb efpeCeiegCemebheefòe nesG cepPeb~
ßeerMeeefvlemeeiej! cegveervõ! veceesÓmleg legYÙeb,
metefjmlJecesJe ØeLece: efkeâue mebØeleern~
heóeefOehe: ØeLece SJe Ûe Ùe: Øeefmeæ:,
leb Jeerjmeeiej cegveeRõ veceesÓmleg legYÙeb~~1~~
legYÙeb veceesÓmleg efMeJemeeiej metefjJeÙe&!
ßeer Oece&efmevOeg cegefveveeLe! veceesÓmleg legYÙeb~
KÙeelees peielÙeefpelemeeiej peele™he:~

ßesÙeebmemeeiejcegveervõ! veceesÓmleg legYÙeb~~2~~
<e‰: heóeefOehees ceevÙees, ÙeesÓefYevevovemeeiej:~
YekeälÙee veceeefce leb efvelÙeb, De#egCCeceeie&emf eæÙes~~3~~
legYÙeb veceesÓmlJeveskeâevleieg®b megYekeälÙee,
lJeb Jele&ceevekeâeues heóeefOeheesÓefme~
Jevoecens JeÙeb heeomejespeÙegieueb,
ßeermehleceesÓefmle metefj: peieefle Øeefmeæ:~~4~~
meoer yeermeJeeR kesâ ßeerØeLeceeÛeeÙe& Meebeflemeeiej keâes veceve~
Jeerj efmevOeg-efMeJe-Oece&-Deefpele-ßesÙeebme Je DeefYevebove keâes veceve~~
mehlece heóeÛeeÙe& metefj ßeer Deveskeâevlemeeiej keâes veceve~
ieg®heLe kesâ DevegÙeeÙeer ns ieg®! leJe heo ceW Mele-Mele Jevove~~
RQRQRQ
ieefCeveer %eeveceleer ceelee keâer Jebovee

efpevekesâ Gj ceW keâue-keâue yenleer, iebiee keâer efvece&ue Oeeje~
lÙeeie Deewj MegYe %eeve ceefCe mes, efpeveves efvepe keâes ëe=iB eeje~~
JeÛeveeW kesâ ceesleer efyeKejeleeR, Ùegie keâer henueer yeeuemeleer~
cesje Mele Jevove mJeerkeâejes, ieefCeveer ceelee %eeveceleer~~1~~
peye lekeâ veYe ceW efovekeâj Ûecekesâ, uenjeS Yethej meeiej~
mebÙece meeefOele ieewjJe keâer efvele, Yejer jns peerJeve ieeiej~~
peve peve leejkeâ peie efnlekeâejkeâ, Ùegie keâe legcekeâes Mele Jevove~
OevÙe OevÙe ns jlveceleer ceeB, leJe ÛejCeeW ceW keâesefš veceve~~2~~
ßeer $e+<eYeosJe cetelf e& efvecee&Ce keâe mebe#f ehle Fefleneme

<ešdKeC[eiece «ebLe keâer ‘‘efmeæevleefÛebleeceefCe šerkeâe’’ efueKeves keâe ØeejbYe ceQves
DeeefÕeve Meg. 15, Jeerj efve. meb. 2521, efoveeBkeâ 8-10-1995 keâes nefmleveehegj leerLe&
hej efkeâÙee, hegve§e ceieefmej Meg. 6 (efoveeBkeâ 27-11-1995) keâes efJenej keâjles ngS
ceebieerlegbieer leerLe& hengBÛekeâj JeneB Øeefle‰e ceneslmeJe SJeb Je<ee&Ùeesie hetCe&keâj Jeeheme
Deeles ngS ceeOeesjepehegje (jepe.) ceW Deheveer DeeefÙe&keâe oer#ee Yetefce ceW heâeuiegve ke=â.
13, Jeerj efve. meb. 2523, efoveeBkeâ 7-3-1997 keâes ØeLece Keb[ kesâ ÚneW «ebLeeW keâer
mebmke=âle šerkeâe hetCe& efkeâÙee nw~
Deveblej efÉleerÙe KeC[-#egõkeâyebOe «ebLe keâer šerkeâe ‘‘he©ehegjeleerLe&’’ hej heâeuiegve
Meg. 1, Jeer. efve. meb. 2523, efoveeBkeâ 10-3-1997 keâes ØeejbYe keâj nefmleveehegj
Deekeâj ceieefmej Meg. 13, Jeer. efve. meb. 2524, efoveeBkeâ 12-12-1997 keâes hetCe&
efkeâÙee nw~
hegve: nefmleveehegj ceW ner ceieefmej Meg. 13, Jeer. efve. meb. 2524, efoveeBkeâ 12-
12-1997 keâes ner le=leerÙe Keb[ ‘‘yebOemJeeefcelJeefJeÛeÙe’’ keâer šerkeâe ØeejbYe keâj
efouueer ceW efÉ. pÙes‰ Meg. 5, Jeer. efve. meb. 2525 keâes ØeerleefJenej kesâ keâceue cebefoj
ceW efoveeBkeâ 18-6-1999 keâes hetCe& efkeâÙee nw~
Deveblej ÛelegLe& Keb[ keâer mebmke=âle šerkeâe efouueer-jepeeyeepeej kesâ peÙeefmebnhegje,
veF& efouueer ceW Jeer. efve. meb. 2525, MejohetefCe&cee, efoveeBkeâ 24-10-1999 keâes
ØeejbYe keâj Deeies MejohetefCe&cee Jeer. efve. meb. 2526, efoveeBkeâ 13-10-2000 ceW
$e+<eYeosJe keâceue cebefoj, ØeerleefJenej, efouueer mes efJenej keâj Meewjerhegj yešsÕej Deeefo
Ùee$ee keâjles ngS kegâC[uehegj (veeueboe-efyenej) hengBÛekeâj ceieefmej Meg. 13, Jeer. efve.
meb. 2530, efoveeBkeâ 6-12-2003 ceW jepeie=ner ceW hetCe& efkeâÙee nw~
Deveblej kegâC[uehegj ceW heew<e ke=â. 11, Jeer. efve.meb. 2530, efoveeBkeâ 19-2-
2003 keâes hebÛece KeC[ keâer šerkeâe ØeejbYe keâj heeJeehegjer, jepeie=ner, kegâC[uehegj
Deeefo ceW ieceveeieceve keâjles ngS, efueKeles ngS Jeeheme nefmleveehegj Deekeâj Jeer. efve.
meb. 2533, efoveeBkeâ 4-4-2007 ceW JewMeeKe ke=â. efÉleerÙee keâes Deheveer oer#ee efoJeme
kesâ efove hetCe& efkeâÙee nw~
Fve heeBÛe KeC[eW ceW 16 hegmlekeWâ efJeYeòeâ nQ~

ØeLece ‘peerJemLeeve’ veece kesâ KeC[ ceW 6 «ebLe nQ~ efÉleerÙe ‘#egõkeâyebOe’ veece
kesâ KeC[ ceW Skeâ ner «ebLe nw~ le=leerÙe ‘yebOemJeeefcelJeefJeÛeÙe’ ceW Skeâ ner «ebLe nw~
ÛelegLe& ‘JesoveeKeC[’ ceW Ûeej «ebLe nQ SJeb heeBÛeJeW ‘Jeie&CeeKeC[’ ceW Yeer Ûeej «ebLe nQ~
Sssmes 6±1±1±4±4·16 «ebLeeW ceW Ùes <ešdKeC[eiece «ebLe heeBÛe KeC[ ceW efJeYeòeâ nw~
Fme Øekeâej Jeer. efve. meb. 2521, F&meJeer meved 1995 keâes mebmke=âle šerkeâe
ØeejbYe keâj Jeerj efve. meb. 2533, F&meJeer meved 2007 ceW ceQves ‘ceebieerlegbieer, ØeÙeeie,
kegâC[uehegj, heeJeehegjer, meccesoefMeKej Deeefo keâer Ùee$ee kesâ ceOÙe ceW Yeer šerkeâe efueKeles
ngS Devegceevele: meeÌ{s iÙeejn Je<eeX ceW <ešdKeC[eiece «ebLe kesâ 16 «ebLeeW keâer
efmeæevleefÛebleeceefCešerkeâe hetCe& keâer nw~ FmeceW met$e mebKÙee 6841 nw~
FveceW mes 16 «ebLeeW ceW mes oes «ebLeeW keâe efnvoer DevegJeeo ceQves efkeâÙee nw~ pees efkeâ
Ú"er Je Dee"JeeR hegmlekeWâ nQ~
hegve§e ØeLece hegmlekeâ mes ueskeâj efnvoer DevegJeeo ceQves DeeefÙe&keâe Ûeboveeceleer mes
keâjeÙee nw~ DeYeer Jes 14JeeR hegmlekeâ keâe DevegJeeo keâj jner nQ~
Fmeer ceOÙe ‘‘ßeer $e+<eYeosJeÛeefjleced’’ hegmlekeâ keâe Yeer ceQves mebmke=âle ceW uesKeve
efkeâÙee~ Jeer. efve. meb. 2524, ceieefmej Meg. 12 (11 efomecyej 1997) keâes
cenehegjeCe kesâ DeeOeej mes ceQves efueKevee ØeejbYe keâj Jeer. efve. meb. 2525, DeeefÕeve
Meg. 15 (24-10-1999) keâes hetCe& efkeâÙee nw~
hegve§e ØeÙeeie peeles meceÙe ceeie& ceW ‘‘efJeÕeMeebefle ceneJeerj efJeOeeve’’ yeveeÙee
nw, keäÙeeWefkeâ YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer keâe ‘ÚyyeermemeewJeeb’ pevcekeâuÙeeCekeâ Je<e&
Ieesef<ele neskeâj Gmes efJemle=le ™he ceW ceveeves keâer Iees<eCee nes Ûegkeâer Leer~
YeieJeeve ceneJeerj kesâ 2526JeW efveJee&Ce efoJeme kesâ meceeheve SJeb 2527JeW Je<e&
kesâ ØeejbYe ceW keâeefle&keâ ke=â. DeceeJemÙee (27-10-2000) cebieueJeej keâes ceQves efouueer
ceW Ùen efJeOeeve ØeejbYe keâj 1 veJecyej 2000 keâes efouueer mes ‘ØeÙeeie’ keâer Deesj efJenej
keâjkesâ ceeie& ceWs ner Ùen efJeOeeve jÛevee keâjles ngS JeneB hengBÛekeâj heew<e Meg. 6, Jeer.efve.
meb. 2527 (1-1-2001) keâes Ùen efJeOeeve hetCe& efkeâÙee nw~
Fme efJeOeeve ceW 9 hetpeeSB nQ SJeb 2600 ceb$e nQ~ Ùes ceb$e yengle ner ceefnceehetCe&
nQ~ Fme efJeOeeve ceW ceQves ceb[ue hej 2600 jlve ÛeÌ{ekeâj efJeOeeve keâjves keâer ØesjCee
oer nw~ efouueer ceW efJeMes<e ØeYeeJeveehetJe&keâ Ùen efJeOeeve 26 ceb[ue yeveekeâj mecheVe
keâjeÙee ieÙee nw~
Jeer. efve. meb. 2522 (F&meJeer meved 1996) keâe Je<ee&Ùeesie cesje ceebieerlegbieer leerLe&
hej ngDee nw~ JeneB hej hebÛece heóeÛeeÙe& ßeer ßesÙeebmemeeiej peer cenejepe keâer ØesjCee
mes ßeer cegefvemeg›eleveeLe YeieJeeve keâer 21 hegâš Gòegbie cetefle& keâer SJeb 24 leerLeËkeâj
ØeefleceeDeeW keâer hebÛekeâuÙeeCekeâ Øeefle‰e nsleg cesje hengBÛevee ngDee Lee~ pees efkeâ pÙes‰
Meg. <e‰er, 23 ceF& 1996 keâes hebÛekeâuÙeeCekeâ mecheVe ngDee Lee~
(1) ØesjCee-Je<ee&Ùeesie kesâ ceOÙe MejohetefCe&cee keâes Jeerj efve. meb. 2522 (26-
10-1996) keâes yeÇÿe cegntle& ceW OÙeeve ceW ceQves heeÙee efkeâ (1) ‘‘hetJe&cegKe keâe heJe&le-
hee<eeCe nes, (2) YeieJeeve $e+<eYeosJe keâer Øeeflecee nes SJeb (3) 108 hegâš Gòegbie nes,
lees meejs efJeÕe kesâ efueS Skeâ DeefleMeÙekeâejer nesieer~’’
ceQves OÙeevehetCe& keâj Øeele: meJe&ØeLece DeeefÙe&keâe Ûeboveeceleer keâes hegve: #eguuekeâ
ceesleermeeiej keâes SJeb yeÇ. jJeervõ kegâceej keâes keâne~ hegve: GheefmLele ßeeJekeâeW kesâ ceOÙe
Iees<eCee keâj oer~
(2) keâcesšer keâe ie"ve-peÙe-peÙekeâej SJeb n<ees&uueeme kesâ JeeleeJejCe ceW-
‘‘YeieJeeve ßeer $e+<eYeosJe 108 hegâš efJeMeeuekeâeÙe efo. pewve cetefle& efvecee&Ce keâcesšer’’
veece mes š^mš keâe efveCe&Ùe ueskeâj keâcesšer ceW yeÇ. jJeervõ kegâceej keâes DeOÙe#e Ieesef<ele
keâjkesâ heew<e ke=â. Skeâced, 4 efomecyej 1998 keâes veeefmekeâ mes jefpemš^sMeve keâje
efueÙee~ FOej Je<ee&Ùeesie kesâ yeeo ner ceebieerlegbieer mes efJenej keâj ceQ memebIe efouueer Dee
ieF& Leer~
(3) efMeueehetpeve-heâeuiegve ke=â. 5, Jeer.efve.meb. 2528 (3-3-2002) ceW efMeueehetpeve
efJeefOe keâer ieF&~
(4) cetefle& efvecee&Ce keâeÙe& MegYeejbYe-ceieefmej Meg. 13, Jeer. efve. meb. 2539
(25-12-2012) keâes cetefle& efvecee&Ce keâeÙe& ØeejbYe ngDee~
Fmeer ceOÙe nefmleveehegj kesâ ØeLece heer"eOeerMe #eguuekeâ ceesleermeeiej peer SJeb
DeOÙe#e yeÇ. jJeervõ kegâceej peer nefmleveehegj ceW oeleejeW mes ØesjCee os-oskeâj õJÙejeefMe
ceebieerlegbieer Yespeless jns nQ SJeb mJeÙeb Øeefleceen efouueer kesâ Deefveue pewve (keâceue cebefoj-
efouueer) Je vejsMe pewve-yebmeue keâes ueskeâj ceebieerlegbieer peeles jns nQ~
hegve§e Deefle Dee«en Deeefo mes cesje mebIe meefnle nefmleveehegj mes efJenej keâjeÙee~
efleefLe-Jeer.efve.meb. 2541, Ûew$e Meg. 12 (17 ceeÛe& 2015) keâes efJenej keâjkesâ ceeie&
ceW Deveskeâ leerLe& Jebovee SJeb MenjeW ceW ØeYeeJevee kesâ meeLe ner Dee<eeÌ{ Meg. 14
(30 pegueeF& 2015) keâes cesje ceebieerlegbieer #es$e hej ØeJesMe SJeb Je<ee&Ùeesie mLeeefhele
ngDee~ Fmekesâ hetJe& ceQves nefmleveehegj ceW efJeMes<e keâeÙe&›eâce kesâ meceÙe Øeefle‰e keâer efleefLe
Ieesef<ele keâj oer Leer, peye efkeâ cetefle& keâe cegKe Yeer veneR yevee Lee~
JeneB ceebieerlegbieer ceW jnkeâj ceQves ‘‘efJeMeeuekeâeÙe ßeer 108 hegâš Gòegbie ßeer
$e+<eYeosJe efpeveØeeflecee’’ keâes yeveles ngS osKee nw~ Fve YeieJeeve keâe hebÛekeâuÙeeCekeâ
Øeefle‰e ceneceneslmeJe Deheves DeeheceW DeYetlehetJe& ner ngDee nw~
Ùen Ssefleneefmekeâ efleefLe Jeer. efve. meb. 2542, ceeIe Meg. 3 mes 10
(efoveeBkeâ-11-2-2016 mes 17-2-2016) keâer yengle ceefnceehetCe& jner nw~ hegve: ceeIe
Meg. 11 (18-2-2016) mes YeieJeeve $e+<eYeosJe keâe cenecemlekeâeefYe<eskeâ ØeejbYe
neskeâj Skeâ Je<e& lekeâ Ûeuelee jne nw~
heâeuiegve ke=â. 12, 6 ceeÛe& 2016 keâes efieveerpe Jeu[& efjkeâe[&-uebove kesâ
DeefOekeâeefjÙeeW ves Deekeâj Øeeflecee keâe veKe mes efMeKe lekeâ ceehe keâj 108 hegâš,
5 hegâš kesâ yeeue Fme Øekeâej 113 hegâš YeieJeeve $e+<eYeosJe keâer Øeeflecee keâes
DeKeC[ hee<eeCe ceW efveefce&le efJeÕe keâer meyemes TBÛeer pewve Øeeflecee kesâ ™he ceW
‘efieveerpe Jeu[& efjkeâe[&’ ceW meefcceefuele efkeâÙee~
ÙeneB hej Skeâ mLeue keâe ›eâÙe keâjkesâ cetefle& efvecee&Ce keâcesšer kesâ meef›eâÙe
keâeÙe&keâlee&DeeW ves megboj ‘keâeueesveer’ yevee oer nw, efpemekeâe veece ‘‘$e+<eYeosJehegjced’’ nw~
ÙeneR cetefle& efvecee&Ce keâcesšer keâe cegKÙe keâeÙee&ueÙe nw~ ÙeneR hej veJe«enMeebeflekeâejkeâ
veJe efpeveYeieJevleeW keâer 41 FbÛe keâer efpeveØeefleceeSb efJejepeceeve nQ~ Gvekeâe efJeMeeue
YeJÙe cebefoj keâe efvecee&Ce keâeÙe& õgleieefle mes Ûeue jne nw~ ÙeneR hej cesjer ØesjCee mes
meJe&leesYeõ cenue keâe yengle ner megboj efvecee&Ce ngDee nw~ ÙeneB meÌ[keâ mes heJe&le hej
peeves kesâ mLeeve hej Skeâ MeebefleveeLe YeieJeeve keâer Øeeflecee 5 hegâš keâer efJejepeceeve
nQ~ Fme mLeue keâe ‘Meebelf eveeLe GÅeeve’ veece nw~ ÙeneR hej ‘‘$e+<eYeosJehegjced’’ Ûe›eâJeleea
GÅeeve ceW Yejle Ûe›eâJeleea keâer 10 hegâš keâer Øeeflecee he©eemeve efJejepeceeve nQ~ ßeer
$e+<eYeosJehegjced ceW ‘‘DeeefÙe&keâe jlveceleer efveueÙe’’ veece mes meble efveJeeme-meeOegDeeW kesâ jnves
kesâ efueS yevee ngDee nw~ Deveskeâ megob j Peebekf eâÙeeB Yeer efoKeeF& ieF& nQ~
Deveskeâ leerLeeX kesâ efvecee&Ce-meved 1996 mes ueskeâj Deepe lekeâ Deveskeâ leerLeeX kesâ
efvecee&Ce, DeÙeesOÙee ceW efpevecebefojeW kesâ efvecee&Ce, ØeÙeeie leerLe& efvecee&Ce, kegâC[uehegj
leerLe& efJekeâeme Deeefo efvecee&Ce cesjer YeeJevee kesâ Devegmeej ØeLece heer"eOeerMe #eguuekeâ ßeer
ceesleermeeiej peer SJeb efÉleerÙe heer"eOeerMe ßeer jJeervõkeâerefle& mJeeceerpeer kesâ Éeje mecheVe
nesles jns nQ~
jepeOeeveer efouueer ceW je°êrÙe, Debleje&°êrÙe mlej kesâ keâeÙe&›eâce-pewmes efkeâ

Ûeewyeerme keâuheõgce ceneceC[ue efJeOeeve Deeefo SJeb ‘‘YeieJeve $e+<eYeosJe pevcepeÙebleer
Je<e&’’, ‘‘YeieJeeve $e+<eYeosJe Debleje&°êrÙe efveJee&Ce ceneslmeJe Je<e&’’, ‘‘ßeer meccesoefMeKej
Je<e&’’, ‘‘efJeÕeMeebefle Je<e&’’ Deeefo Deveskeâ Je<e& ceveeves keâer ØesjCeeSb pees cesjs Éeje oer
ieFË, Ssmes ‘ceneve ceneslmeJe’ keâeÙe&›eâce Yeer meceÙe-meceÙe hej efkeâÙes SJeb keâjeÙes peeles
jns nQ~ efpevekeâe efJeJejCe Fme Øekeâej nw-
›eâ. Je<e& keâe veece meceÙeeJeefOe
1. YeieJeeve $e+<eYeosJe pevcepeÙebleer Je<e& Ûew$e ke=â. veJeceer mes Ûew. ke=â. veJeceer, 2 DeØewue
1997 mes 20 ceeÛe& 1998 lekeâ
2. YeieJeeve $e+<eYeosJe Debleje&°e^ Ùr e ceeIe ke=â. Ûelego&Meer mes ceeIe ke=â. Ûelego&Meer
efveJee&Ce ceneslmeJe Je<e& 4 heâjJejer 2000 mes 7 heâjJejer 2001 lekeâ
3. YeieJeeve heeÕe&veeLe pevcekeâuÙeeCekeâ heew<e Jeoer iÙeejme, 6 peveJejer 2005 mes
le=leerÙe menœeeefyo ceneslmeJe Je<e& heew<e Jeoer iÙeejme, 4 peveJejer 2008 lekeâ
(1) YeieJeeve heeÕe&veeLe Je<e& (2005-2006)
(2) ßeer meccesoefMeKej Je<e& (2006-2007)
4. efJeÕeMeebelf e Je<e& heew<e ke=â. oMeceer mes heew<e ke=â. oMeceer, 21 efomecyej
2008 mes 11 efomecyej 2009 lekeâ
5. ØeLeceeÛeeÙe& ßeer Meebeflemeeiej Je<e& pÙes‰ ke=â. Ûelego&Meer, YeieJeeve MeebefleveeLe pevce-
(2010-2011) oer#ee-efveJee&CekeâuÙeeCekeâ, 11 petve 2010 mes pÙes‰
ke=â. Ûelego&Meer, 31 ceF& 2011 lekeâ
6. ØeLece heóeÛeeÙe& ßeer Jeerjmeeiej Je<e& DeeefÕeve Meg. hetefCe&cee, 11 Dekeäštyej 2011 mes
(2011-2012) DeeefÕeve Meg. hetefCe&cee, 29 Dekeäštyej 2012 lekeâ
7. DeeÛeeÙe& ßeer Oece&meeiej peer cenejepe heew<e Meg. hetefCe&cee, 27 peveJejer 2013 mes
pevce Meleeyoer Je<e& (2013) heew<e Meg. hetefCe&cee, 16 peveJejer 2014 lekeâ
8. ßeer ieewlece ieCeOej Je<e& (2014-2015) ßeeJeCe ke=â. Skeâced, 13 pegueeF& 2014 mes ßeeJeCe
ke=â. Skeâced, 1 Deiemle 2015 lekeâ
9. YeieJeeve $e+<eYeosJe efJeÕeMeebefle Je<e& Ûew$e ke=â. veJeceer, 10 ceeÛe& 2018 mes Ûew$e ke=â.
veJeceer, 20 ceeÛe& 2019 lekeâ
10. ØeLeceeÛeeÙe& ßeer Mebeeflemeeiej cegefve oer#ee heâeuiegve Meg. Ûelego&Meer, 20 ceeÛe& 2019 mes
Meleeyoer Je<e& heâeuiegve Meg. Ûelego&Meer, 8 ceeÛe& 2020 lekeâ
11. MeeÕele pevceYetecf e DeÙeesOÙee leerLe&#es$e keâeefle&keâ Meg. SkeâeoMeer, 14 veJecyej 2021 keâes
efJekeâeme Je<e& je°^heefle YeJeve ceW GodIeesef<ele
Fmeer ceOÙe cesjs Éeje Deveskeâ «ebLeeW kesâ mebkeâueve, uesKeve Deeefo keâeÙe& Yeer nesles
jns nQ~
jepeOeeveer efouueer ceW ‘keâvee@š huesme’ ceW ‘ßeer Yejle Ûe›eâJeleea efmeæ YeieJeeve’
keâer cetefle& 31 hegâš Gòegbie efJejepeceeve nesvee~ JeneB hej ‘Üer B’ ceW jlveeW keâer Ûeewyeermeer
Øeeflecee efJejepeceeve nesvee Deeefo keâeÙe&›eâce ÙeÅeefhe ‘keâesjesvee ceneceejer’ kesâ keâeue ceW
DeefOekeâ YeerÌ[ Skeâef$ele ve keâjekesâ meb#eshe ceW keâjeÙes ieÙes nQ~ efheâj Yeer ‘heejme Ûewveue’
kesâ ceeOÙece mes ueeKeeW, keäÙee keâjesÌ[eW YeòeâeW ves ueeYe Øeehle efkeâÙee nw~
ceebieerlegbieer ceW $e+<eYeefieefj heJe&le hej efJejepeceeve ‘YeieJeeve $e+<eYeosJe kesâ
ceneceneslmeJe’ kesâ ceOÙe ceQves Ieesef<ele efkeâÙee Lee efkeâ Øeefle 6 Je<e& ceW ÙeneB
‘‘YeieJeeve keâer 108 hegâš Gòegbie efpeveØeeflecee’’ keâe cenecemlekeâeefYe<eskeâ ceneslmeJe
keâjles jnvee nw~
Fmeer Iees<eCee kesâ DeeOeej hej heer"eOeerMe ßeer jJeervõkeâerefle& mJeeceerpeer cetefle&
efvecee&Ce keâcesšer kesâ keâeÙe&keâlee&DeeW mes efveCe&Ùe ueskeâj DeYeer ‘‘Dee<eeÌ{ ke=â. Øeefleheoe mes
Dee<eeÌ{ Meg. Øeefleheoe (efo. 15 petve mes 30 petve 2022) lekeâ ßeer $e+<eYeosJe YeieJeeve
keâe ‘cenecemlekeâeefYe<eskeâ ceneslmeJe’ keâje jns nQ~
Ùen ‘cenecemlekeâeefYe<eskeâ ceneslmeJe’ DeefleMeÙe ØeYeeJevee kesâ meeLe efveefJe&Ive
mecheVe nesJes~ Fmeer YeeJevee kesâ meeLe YeieJeeve ßeer $e+<eYeosJe kesâ ßeerÛejCeeW ceW Deveble-
Deveble yeej ‘veceesÓmleg’ keâjles ngS hegve: hegve: Ùener ØeeLe&vee keâjleer ntB-
iegCe Deveble Yeb[ej nQ, $e+<eYeosJe YeieJeble~
vecetB DevebleeW yeej ceQ, heeTB meewKÙe Deveble~~
RQRQRQ
efJeÕeMeebefle ceb$e
Ô ÜeR efJeÕeMeebeflekeâjeÙe ßeer $e+<eYeosJeeÙe vece:~
ØeMeefmle
-oesne-
$e+<eYeosJe mes Jeerj lekeâ ÛeewyeermeeW YeieJeble~
vecetB DevebleeW yeej ceQ, heeTB meewKÙe Deveble~~1~~
MeebefleveeLe leerLexMe keâes, vecetB DevevleeW yeej~
kegbâLegveeLe DejveeLe keâes, vecetB Yeefòeâ GjOeej~~2~~
kegbâokegbâo DeecveeÙe ceW, ieÛÚ mejmJeleer ceevÙe~
yeueelkeâejieCe efmeæ nw, GveceW metefj ØeOeeve~~3~~
meoer yeermeJeeR kesâ ØeLece, MeebeflemeeiejeÛeeÙe&~
Gvekesâ heóeÛeeÙe& Les, JeerjmeeiejeÛeeÙe&~~4~~
oskeâj oer#ee DeeefÙe&keâe, efoÙee %eeveceleer veece~
ieg®Jej ke=âhee Øemeeo mes, meeLe& ngDee kegâÚ veece~~5~~
Jeerj Deyo heÛÛeerme meew, DeÌ[leeefueme peieceevÙe~
hetefCe&cee JewMeeKe megefo, DeefleMeeÙeer ØeeOeevÙe~~6~~
lesjnÉerhe jÛevee ÙeneB, yeveer efJeÕe ceW Skeâ~
ÛeeQeflemeJeeB Øeefle‰ehevee1, efoJeme Deepe nw ßes‰~~7~~
Fkeäkeâerme meew meòeeFme, efpeveØeefleceeSb JebÅe~
efpeve ØeefleceeDeeW keâes vecetB, heeTB megKe DeefYevebÅe~~8~~
ceebieerlegbieer leerLe& hej, $e+<eYeefiejer MegYe veece~
$e+<eYeosJe efpeveefyecye mes, JebÅe ngF& DeefYejece~~9~~
‘‘$e+<eYeosJe efpevemlegleer’’, keâe mebkeâueve ceneve~
heÌ{es heÌ{eJees YeòeâieCe, heeJees meewKÙe efveOeeve~~10~~
hejce Deefnbmee Oece& nw, peye lekeâ peie ceW ceevÙe~
efpeveØeeflecee keâer Yeefòeâ Yeer, leye lekeâ os megKe meecÙe~~11~~
RQRQRQ
1. F&meJeer meved 2007 ceW lesjnÉerhe jÛevee kesâ efpeveefyecyeeW keâe JewMeeKe Meg. 15 keâes
hebÛekeâuÙeeCekeâ ngDee nw~ Deepe Gvekeâe 34JeeB Øeefle‰ehevee efoJeme nw~ Fmeer efleefLe ceW ceQves
Ùen $e+<eYeosJe mlegefle meb«en hegmlekeâ keâes mebkeâefuele efkeâÙee nw~
hebÛeece=le DeefYe<eskeâ hejcheje Deveeefo nw

-ieefCeveer %eeveceleer ceeleepeer
efpeveØeefleceeDeeW keâe hebÛeece=le DeefYe<eskeâ SJeb Meemeve osJe-osefJeÙeeW keâes cebefoj ceW
efJejepeceeve keâjvee, GvnW DeIÙe& Deeefo ÛeÌ{ekeâj hetpee keâjvee Deeefo hejchejeSb ØeeÛeerve
nQ, Deeiece meccele nQ, Fvekesâ efueS ØeceeCemJe™he Ùen ‘‘DeefYe<eskeâhee"meb«en’’ «ebLe nw~
FmeceW meJe&ØeLece ßeer hetpÙeheeo DeeÛeeÙe& Éeje jefÛele hebÛeece=le DeefYe<eskeâ hee"
nw~ vebefomebIe keâer heóeJeueer kesâ Devegmeej ßeer hetpÙeheeomJeeceer keâe meceÙe efJe›eâce
mebJeled 258 mes 308 lekeâ ceevee nw SJeb DevÙe ØeceeCeeW mes efJe›eâce mebJeled 553 kesâ
ueieYeie ceevee peelee nw~
kegâÚ meeOeg Ùee efJeÉeved keân osles nQ efkeâ ‘‘hebÛeece=le DeefYe<eskeâ’’ Deeefo hejchejeSb
keâe‰emebIe kesâ meeOegDeeW Éeje keâefLele nw~
efkeâvleg keâe‰emebIe keâer Glheefòe efJe›eâce mebJeled 753 ceW ngF& nw~
hegve§e-Jele&ceeve ceW Deheveer efoiecyej pewve hejcheje ceW cegKÙe™he mes oes hebLe Ûeue
jns nQ-yeermehebLe Deewj lesjnhebLe~
yeermehebLe hejcheje ceW hebÛeece=le DeefYe<eskeâ, Meemeve osJe-osJeer keâer ceevÙelee Deewj ceefnueeDeeW
Éeje efpeveØeefleceeDeeW keâe DeefYe<eskeâ keâjvee, njs heâue-hetâue ÛeÌ{evee Deeefo Ûeuelee nw~
lesjnhebLe hejcheje ceW cee$e peue mes YeieJevleeW keâer ØeefleceeDeeW keâe DeefYe<eskeâ, njs heâue-
hetâue veneR ÛeÌ{evee, ceefnueeDeeW Éeje DeefYe<eskeâ veneR keâjevee Deeefo ØeLee ØeÛeefuele nw~
hejvleg keâneR-keâneR DeefOekeâlece lesjnhebLe ceW Yeer Meemeve osJe-osJeer, #es$eheeue,
he©eeJeleer, Ûe›esâÕejer Deeefo keâer cetefle&ÙeeW keâes cebefoj ceW jKevee, hetpee, DeIÙe& Deeefo
keâjvee ceevÙe nw~ keâneR veneR Yeer nw~ Ùen lesjnhebLe hejcheje yeveejmeeroeme kesâ
DeOe&keâLeevekeâ Deeefo hegmlekeâeW kesâ DeeOeej mes efJe›eâce mebJeled 1683 mes ØeejbYe ngF& nw~
heb. yeKelejece meen ves efJe.meb. 1683 ceW lesjehebLe ÛeueeÙee nw~ efpemeceW 13 efveÙece
yeveeÙes nQ~ GvnW osefKeS-
(1) oMe efoiheeueeW keâes veneR ceevevee~
(2) YeóejkeâeW keâes ieg™ veneR ceevevee~
(3) YeieJeeve kesâ ÛejCeeW ceW kesâmej keâe uesheve veneR keâjvee~
(4) meefÛeòe hetâue YeieJeeve keâes veneR ÛeÌ{evee~
(5) oerhekeâ mes hetpee veneR keâjvee~
(6) Deeefmekeâe veneR uesvee~

(7) hetâueceeue veneR keâjvee~
(8) YeieJeeve keâe DeefYe<eskeâ (hebÛeece=le DeefYe<eskeâ) veneR keâjvee~
(9) jele ceW hetpeve veneR keâjvee~
(10) Meemeve osJe-osJeer keâes veneR hetpevee~
(11) jebOee DeVe YeieJeeve keâes veneR ÛeÌ{evee~
(12) njs heâueeW keâes veneR ÛeÌ{evee~
(13) yew"keâj hetpeve veneR keâjvee~
yeermehebLe hejcheje-Deeiecehejcheje Je Dee<e& hejcheje ceeveer peeleer nw~ Jele&ceeve
ceW yeermeJeeR meoer kesâ ØeLeceeÛeeÙe& ßeer Meebeflemeeiej peer cenejepe Je ceneJeerjkeâerefle& peer
cenejepe (Debkeâueerkeâj Deeefomeeiej cenejepe) keâer hejcheje ceW yeermehebLe hejcheje
Ûeueer Dee jner nw~ Dele: meb#eshe ceW mecePeW lees-
yeermehebLe hejcheje-efJe›eâce mebJeled 308 Ùee 553 mes-Fmemes hetJe& mes Yeer nw~
keâe‰emebIe hejcheje-efJe›eâce mebJeled 753 mes nw~
lesjnhebLe hejcheje-efJe›eâce mebJeled 1683 mes ngF& nw~
Fme ‘hebÛeece=le DeefYe<eskeâ hee" meb«en’ «ebLe kesâ DeOÙeÙeve mes Deehe meYeer DeeÛeeÙe&,
cegefve-DeeefÙe&keâeDeeW keâes SJeb ßeeJekeâ-ßeeefJekeâeDeeW keâes Deheveer ßeæe ÂÌ{ jKeles ngS
yeermehebLe hejcheje-Dee<e& hejcheje, Deeiece hejcheje keâes ØeeÛeerve ceevekeâj Gmekesâ
Devegmeej ØeJe=efòe keâjveer ÛeeefnS~
efpeve-efpeve leerLeeX hej, MenjeW ceW-efouueer, keâuekeâòee, cegcyeF&, ueKeveT Deeefo
ceW Ùee «eece, veiej Deeefo cebefojeW ceW pees hegjeleve hejcheje Ûeueer Dee jner nw, Gmeer kesâ
Devegmeej DeefYe<eskeâ, hetpeve Deeefo keâjW, keâjeJeW~ Deeheme ceW DeuhemebKÙekeâ pewve
meceepe ceW mebie"ve yeveeÙes jKeW~ yeermehebLeer hejcheje kesâ leerLeeX keâes Je cebefojeW keâes
lesjnhebLeer yeveeves keâe ØeÙeeme ve keâjW~ ogje«en keâes ÚesÌ[keâj Deeiece kesâ ohe&Ce ceW mener
hejcheje keâes osKekeâj Je ‘ßeJeCeyesueieesuee’ leerLe& hej yeveer ‘iegefuuekeâeefÙeppeer’ keâer
cetefle& keâes osKekeâj npeej Je<e& mes hetJe& kesâ Fefleneme keâes mee#eer ceevekeâj ‘Dee<e&hejcheje’
kesâ Øeefle ‘DeemLeeJeeve’ yeves jnW, Ùener cesjer YeeJevee SJeb ØesjCee nw~
RQRQRQ
vÙeeÙeeueÙeeW kesâ efveCe&Ùe

pewveOece& yengle ØeeÛeerve Oece& nQ, Fmekesâ kegâÚ ØeceeCe
meved 1927- ceõeme GÛÛe vÙeeÙeeueÙe Éeje SÙej 1927 ceõeme 228 cegkeâoces kesâ
efveCe&Ùe ceW pewveOece& keâes mJeleb$e, ØeeÛeerve Je F&mee mes npeejeW Je<e& hetJe&
keâe ceevee~
meved 1939- cegcyeF& GÛÛe vÙeeÙeeueÙe ceW SÙej 1939 cegcyeF& 377 cegkeâoces kesâ
efveCe&Ùe ceW keâne efkeâ pewveOece& JesoeW keâes mJeerkeâej veneR keâjlee nQ,
ßeeæeW keâes veneR ceevelee nQ Je DeveggmebOeeve yeleeles nQ efkeâ Yeejle cesW
pewveOece& yeÇeÿeCe Oece& mes henues Lee~
cegcyeF& mejkeâej ves 19 Deiemle 1948 keâes Deheveer DeefOemetÛevee ceW
Fme leLÙe keâes mJeerkeâej efkeâÙee efkeâ ÙeÅeefhe pewveeW keâes efnvotDeeW kesâ ™he
ceW JeefCe&le veneR efkeâÙee pee mekeâlee~
meved 1951- cegcyeF& neF&keâesš& kesâ cegKÙe vÙeeÙeeOeerMe Sce.meer. Úieuee Deewj vÙeeÙecetelf e&
iepesvõ ieÌ[keâj ves ÙeeefÛekeâe meer[yeuÙetpesmeer19/1951 hej Ùen
efveCe&Ùe efoÙee nQ nefjpeveeW keâes pewveeW kesâ cebefojeW ceW ØeJesMe keâjves keâe
keâesF& DeefOekeâej veneR nQ keäÙeeWefkeâ Jes efnvog cebefoj ceW veneR nw, Ùen
efJeefole nQ efkeâ pewve efnvogDeeW mes efYeVe celeeJeuebyeer nQ~
meved 1954- GÛÛelece vÙeeÙeeueÙe ves kesâjue efMe#ee efyeue ceeceues ceW keâne efkeâ-pewve
meceepe DeuhemebKÙekeâlee Øeehle keâjves kesâ efueS GheÙegòeâ nQ~
meved 1963- GÛÛelece vÙeeÙeeueÙe ves 649 (Jeer 50 meer 101) efveCe&Ùe ceW keâne Lee
efkeâ efnvot, cegefmuece, F&meeF& Je pewveeW ceW yeÇeÿeCe, yeefveÙee Je keâeÙemLe
mecegoeÙe kesâ DeueeJee meYeer mecegoeÙeeW keâes meceeefpekeâ Je Mewef#ekeâ ™he
mes efheÚÌ[s ceevee ieÙee nw~
meved 1968- keâesuekeâelee GÛÛe vÙeeÙeeueÙe ves SÙej keâesuekeâelee 74 kesâ efveCe&Ùe ceW
keâne efkeâ pewve efnvot veneR nQ kesâJeue Gvekesâ hewâmeues efnvot uee@ kesâ
Devegmeej efkeâÙes peeles nQ~
meved 1968- GÛÛelece vÙeeÙeeueÙe ves 74 (JeerSmeSmemeer 14) kesâ efveCe&Ùe ceW pewveeW
keâes efnvot veneR ceevee~
meved 1975- GÛÛelece vÙeeÙeeueÙe ves SÙej 1975 meer[yeuÙet96 kesâ efveCe&Ùe ceW
pewveeW keâes efouueer ceW Deheves efMe#eCe mebmLeeDeeW keâe ØeyebOeve keâjves keâe
efveCe&Ùe efoÙee Lee~
meved 1976- efouueer GÛÛe vÙeeÙeeueÙe ves SÙej 1976 efouueer 207 kesâ efveCe&Ùe ceW
keâne Lee~ mebefJeOeeve keâe DevegÛÚso 25 pewveeW keâes mJeleb$e ™he mes
ceevelee nQ pees efkeâ meJeexÛÛe efveÙece nw~
meved 1993- GÛÛelece vÙeeÙeeueÙe ves yeeyejer ceefmpeo cegkeâoces kesâ efveCe&Ùe ceW
(1993, SÙej 317) pewveOece& keâes DevÙe DeuhemebKÙekeâ Oece& keâer
lejn efnvot Oece& mes efYeVe ceevee Lee~
meved 1995- GÛÛelece vÙeeÙeeueÙe ves SÙej 1975, Smemeer 2089 kesâ efveCe&Ùe ceW
ceevee Lee efkeâ Yeejle ceW yeewæ Je pewveOece& peeves henÛeeves Oece& nQ pees
F&Õej kesâ nesves ceW efJeÕeeme veneR jKeles~
meved 2003- GÛÛelece vÙeeÙeeueÙe kesâ vÙeeÙecetefle& ves SÙej 2003, Smemeer 724 ceW
keâne efkeâ je°êrÙe ieeve ceW pewveeW keâes ØeLece ™he mes efoKeeÙee ieÙee
nw~
meved 2006- YeejleerÙe meJeexÛÛe vÙeeÙeeueÙe kesâ vÙeeÙecetefle& ßeer Sme.yeer. efmevne
Deewj ßeer oueJeerj YeC[ejer peer keâer KeC[heer" ves Deheves Skeâ hewâmeues
ceW keâne efkeâ Ùen DeefJeJeeefole leLÙe nQ efkeâ pewveOece& efnvot Oece& keâe
efnmmee veneR nQ~
(‘pewveefce$e’ meehleeefnkeâ heef$ekeâe, Jeer. efve. meb. 2547, pÙes‰ megoer 9, efo.
24-6-2021)
Deehe meYeer pewve Oecee&Jeuecyeer pewveOece& mes mebyebefOele Fve ØeeÛeerve leLÙeeW keâe
ØeÛeej-Øemeej keâjW~
ØesjCee-ieefCeveerØecegKe ßeer %eeveceleer ceeleepeer
RQRQRQ
cegcyeF& neF&keâesš& kesâ cenlJehetCe& efveCe&Ùe keâe meej

pewve efnvot veneR nQ
Ùen megefJeefole nw efkeâ pewve efnvogDeeW mes efYeVe Oece& kesâ nQ Deewj Deheves Oeeefce&keâ
efJeÕeemeeW ceW Jes Deveskeâ cenlJehetCe& ceeceueeW ceW efnvogDeeW mes celeYeso jKeles nQ~ Jes JesoeW
keâes ØeceeCe veneR ceeveles Deewj ve Jes Fme efJeÛeej kesâ nQ efkeâ keâce&keâeb[ leLee (heMeg)
yeefueoeve keâe keâesF& Oeeefce&keâ cenlJe nw~
Ùen meÛe nw efkeâ peneB keâesF& efjJeepe Ùee JÙeJenej (efnvogDeeW Je pewefveÙeesW ceW)
efJehejerle veneR efceuelee, JeneB DeoeueleeW kesâ hewâmeues kesâ Devegmeej pewveeW hej efnvot
keâevetve ueeiet neslee nw, efheâj Yeer Gvekesâ he=Lekeâd Deewj mJeleb$e meceepe kesâ DeefmlelJe kesâ
yeejs ceW efpeme hej efkeâ Gvekesâ Deheves Oeeefce&keâ efJeÛeejeW Deewj efJeÕeemeeW keâer JÙeJemLee
ueeiet nesleer nw, keâesF& efJeJeeo veneR efkeâÙee pee mekeâlee, FmeefueS Yeues ner S[Jeeskesâš
pevejue kesâ keânves kesâ Devegmeej Ùen mebYeJe nes Deewj Yeues ner JeeBÚveerÙe Yeer keäÙeeW ve
nes efkeâ pewveeW keâes meYeer keâevetveer Deewj meeceeefpekeâ ceeceueeW ceW efnvogDeeW kesâ meceeve
ner mecePee peelee nw, Dele: oesveeW kesâ Oece& Yeer Skeâ ner mecePes peeÙeW, JÙeeJeneefjkeâ
veneR nw~
ÙeneB Ùen mhe° nw efkeâ Fme keâevetve keâes mJeerkeâej keâjves keâe jepÙe keâer
(mebefJeOeeve yeveeves Je ueeiet keâjves Jeeueer) Oeeje meYee keâe GösMÙe Ssmee keâjvee veneR
nw efkeâ oesveeW Oece& Skeâ ner mecePes peeÙeW~ FmeefueS nce S[Jeeskesâš pevejue kesâ Fme
oeJes keâes mJeerkeâej keâjves mes Fbkeâej keâjles nQ efkeâ keâevetve keâe cegKÙe GösMÙe pewveeW
Deewj efnvogDeeW kesâ yeerÛe kesâ meejs Yeso Ùee Devlej keâes efceše osvee nw~
Gæ=le-Ûeeefj$eÛe›eâJeleea hegmlekeâ mes (pewveOece& efnvot Oece& keâer MeeKee veneR nw,
he=.638)
RQRQRQ
meJe&efmeefæ ceb$e
Ô ÜeR ßeer $e+<eYeosJeeÙe meJe&efmeefækeâjeÙe
meJe&meewKÙeb kegâ® kegâ® ÜeR vece:~
Yepeve
jÛeefÙe$eer-DeeefÙe&keâe ßeer Ûeboveeceleer ceeleepeer
meyemes yeÌ[s YeieJeeve keâe cemlekeâeefYe<eskeâ,
cemlekeâeefYe<eskeâ-cenecemlekeâeefYe<eskeâ~~
$e+<eYeefiejer kesâ $e+<eYeosJe keâes, veceve keâjes efmej šskeâ......cemlekeâeefYe<eskeâ~~0~~
ØeLece leerLeËkeâj $e+<eYeosJe keâer, meyemes yeÌ[er Øeeflecee~
veeefYejeÙe ce®osJeer kesâ vevove, Ùegie kesâ DeeefoyeÇÿee~~
$e+<eYeefiejer ceebieerlegbieer ceW, oerIe&keâeÙe YeieJeeve KeÌ[s nQ~
ces® meÂMe ØeYeg kesâ cemlekeâ hej, keâjvee nw DeefYe<eskeâ,
cemlekeâeefYe<eskeâ............~~1~~
Ún Je<eeX kesâ yeeo ØeLece, Ùen DeJemej DeeÙee nw~
Jejonmle ßeer %eeveceleer, ceelee keâe heeÙee nw~~
mevleeW kesâ DeeMeer<e efceue jns, peve peve kesâ ceve keâceue efKeue jns,
keâjs Ûevoveeceleer veceve, ØeYeg ÛejCeeW ceW efmej šskeâ,
hegCÙeece=le keâes yejmeeleeR, hebÛeece=le keâer Oeeje~
efMeKe mes ueskeâj veKe lekeâ, Yeeriee ØeYeg keâe leve meeje~~
Yeeries nQ YeòeâeW kesâ leve ceve, ÂÌ{ nes Gvekeâe mecÙeioMe&ve~
veerue ieieve kesâ leues ØeYeg peer jns peiele keâes osKe,
MM6NN

Shri Rishabhdev Stuti Sangrah (VGM-541)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Shri Rishabhdev Stuti Sangrah (VGM-541)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Jeerj %eeveesoÙe «evLeceeuee keâe heg<he veb.

ßeer $e+<eYeosJe mlegefle meb«en

pecyetÉerhe DeefleMeÙe leerLe& nefmleveehegj ceW ßeer MeebefleveeLe hebÛekeâuÙeeCekeâ

ØeLece mebmkeâjCe Jeerj efve. meb. 2548 cetuÙe

efoiecyej pewve ef$eueeskeâ MeesOe mebmLeeve Éeje mebÛeeefuele

-: mebmLeeefhekeâe SJeb ØesjCeeœeesle :-

keâcheesefpebie - %eeveceleer vesšJeke&â

efJe<eÙe he=. mebKÙee

ßeer $e+<eYeosJe mlegefle meb«en

17. ßeer kegbâLegveeLe 18. ßeer DejveeLe

1. efleueesÙeheCCeefòe, he=. 354~ 2. pecyetÉerheheCCeefòe, he=. 31~ 3. efleueesÙeheCCeefòe, he=. 354~

DeLe Â°e°keâ mlees$e

efpevecebefoj ßeerÙegle heeJeve, Dekeâuebkeâ Deveblekeâuhe meÛe ceW~

ßeer $e+<eYeosJe mlegefle:

ßeer $e+<eYeosJe mlegefle

DeveeefOeefveOeve ceneceb$e, leerLe& Deeefo pees Deveeefo-Deveble nQ

ßeer $e+<eYeosJe mlees$e

ßeer $e+<eYeosJe mlegefle:

ieYe&Jeemecenodog:Keeod, YeerlÙeenb leodefJecegòeâÙes~

ßeer MeebefleveeLe mlegefle:

ßeer Meebefleefpeve mlegefle

ßeer MeeefvleveeLe mlees$e

ØenjCekeâefuekeâe Úvo:-(14 De#ejer)

mehlehejcemLeeve Øeeflecee Jevovee

jeflemlJeefÙe ve efJeÅeles mekeâue-mebie-heefjJepe&veeled~

ces® megoMe&ve hej ns efpeve! pevceeefYe<eskeâ kesâ GlmeJe ceW~

DeMes<eceefhe Jemleg-leòJe-keâLevewkeâhejleeb oOeled~

lJecesJe YeJeJeeefjOeew heeflelepeblegJeeuebyeveb~

OJeefve-efJe#esheCe Yeefòeâ Ùeb$e mes, efvekeâues Øeieš Meyo megvoj~

keäÙeeW legce Øeefle nw jeie ve meÛÛee, Meebelf e efceuesieer keâneB! Dele:~

FnwJe-hej pevceveerefle Keueg meJe&keâeueb hejb~

meew FvõeW cegefveJe=voeW mes, Jebefole ns keâeceosJe megvoj~

osJeWõJe=bowve&jveeLecegKÙew:, cegveerÕejw: meJe&ieCeeefOehew§e~

ßeer Yejle mJeeceer mlegefle:

ßeer yeengyeefue mJeeceer mlegefle:

ßeer veJeleerLeËkeâj mlegefle:

ØeLece hebÛe ceneheg®<e mlegefle

ßeer mejmJeleer mlegefle:

ØeLece ieCeOej ßeer $e+<eYemesve mJeeceer keâer mlegefle

ßeer ieewlecemJeeceer mlegefle:

ieefCeveer DeeefÙe&keâe ßeer yeÇeÿeerceeleg: mlegefle:

DeeefÙe&keâe ßeer megbojer ceelee Deeefo keâer Jebovee

$e+<eYeosJe kesâ Meemeve keâer DeeefÙe&keâeDeeW keâer Jebovee

Ûe›eâJeleea Yejle kesâ veece mes Yeejle

ØeeÛeerve cebefoj efpeveØeeflecee Jevovee

ßeer heeÕe&efpeve mlees$e

pevceefleLeew Ûe efoMeeJemevees veJenmleleveg: Keueg leerLe&ke=âled!~

ßeer heeMJe&efpeve mlees$e

he=LJeer mes yeerme npeej neLe, Thej hengBÛes Den&vle yeves~

Ûe›eâJeleea Yejle kesâ veece mes Yeejle

ßeer heeÕe& efpeve mlegefle

ßeer cegefvemeg›eleveeLe mlegefle:

efmebnefJe›eâeref[le Úvo:-(18 De#ejer)

ßeer cegefvemeg›eleveeLe mlegefle

ßeer vesefceveeLe mlegefle:

ßeer vesefceefpeve mlees$e

1. ßeeJeCes~ ‘‘ßeeJeCes leg mÙeeVeYee: ßeeJeefCekeâ§e’’ FlÙecejkeâes<es~ 2. Dee<eeÌ{s~

ØeYegvesefceveeLe! ØeÙeÛÚ MeebefleceYeerefhmeleeceefJeveÕejeR~

ßeer vesefceefpeve mlegefle

Jejoòe Deew Jejebie meeiejoòe cegefveJeje~

Ûe›eâerMe oes oMe keâeceosJe meeOegheo Oeje~

pemejLeve=heefle kesâ heg$e Deewj heeBÛe meew cegveer~

pees hebÛekeâuÙeeCekeâ heefJe$e Yetefce keâner nw~

JeOe&ceeve YeieJeeved cenefle ceneJeerj efmeefæ keâes Øeehle ngS~