DSS

Seminarski rad

DSS 2011
Sadraj:
Uvod .............................................................................................................................................................. 3 Sistemi za podrku odluivanju (DSS) ........................................................................................................... 4 Elementi informacione tehnologije koji ine sistem za podrku .................................................................. 6 Specifini DSS; ........................................................................................................................................... 6 DSS generatori; ......................................................................................................................................... 6 DSS sredstva .............................................................................................................................................. 6 Sistemi podrke grupnom odluivanju (GDSS).............................................................................................. 7 Osnovni tehnoloki podsistemi sistema za podrku odluivanju ................................................................. 8 podsistem za upravljanje podacima ......................................................................................................... 8 podsistem za upravljanjem modelima ...................................................................................................... 8 podsistem za korisniki interfejs ............................................................................................................... 8 Struktura DSS-a ........................................................................................................................................... 11 Klasifikacija DSS-a........................................................................................................................................ 12 Odnos DSS sistema sa ostalim sistemima ................................................................................................... 14 Pregled karakteristika DSS i MIS-a ........................................................................................................ 14 Web bazirani DSS ........................................................................................................................................ 15 DSS ZA UPRAVLJANJE ZALIHAMA ................................................................................................................ 21 DSS za upravljanje odnosa sa kupcima ....................................................................................................... 23 Sluaj ........................................................................................................................................................... 25 Coca Cola Japan stavlja pida nazad u automate za prodaju.................................................................... 25 Pravljenje izbora...................................................................................................................................... 26 Prilog ........................................................................................................................................................... 27 Zakljuak ..................................................................................................................................................... 28 2

DSS 2011
Literatura .................................................................................................................................................... 29

Uvod
Informacioni sistem je skup meupovezanih komponenti koje zajedno rade na prikupljanju, procesiranju, storiranju i distribuciji informacija u cilju podrke odluivanju i kontroli u organizaciji.1 Informacioni sistem se sastoji od nekoliko glavnih sistema. Pored ESS-a ( sistem podrke stratekom menadmentu), MIS-a ( menadment informacioni sistemi), KWS ( sistemi za podrku strunim poslovima, OAS-a ( sistemi za automatizaciju uredskog poslovanja), TPS-a ( sistemi za procesiranje transakcija), svoje mjesto meu njima i DSS ( sistemi za podrke pri odluivanju). Razvili su se zbog uklanjanja jednog od glavnih nedostataka MIS-a, a to je orijentacija na pruanje podrke rjeavanju iskljuivo struktuiranih problema odluivanja.

Ovaj seminarski rad e se sastojati od tri glavna dijela. Prvi dio je posveen openito DSS-u, njegovim karakteristikama, komponentama, klasifikaciji, strukturi, drugi dio sainjavaju vrste DSS-a, a trei dio sluaj koji je vezan za ovu temu, kao i odreeni prilozi.

Slika br. 1. ( MIS & DSS)

Menadment informacioni sistemi; .dr. Zlatko Lagumdija, mr. Tarik Zaimovid, mr. Zlatan abid, mr. Kemal Kaapor, mr Elvedin Grabovica; Sarajevo 2008.god.
2

http://www.google.ba/search?hl=bs&biw=1414&bih=464&gbv=2&tbm=isch&sa=1&q=MIS+i+DSS&btnG=Tra%C5 %BEi

DSS 2011
Sistemi za podrku odluivanju (DSS)
DSS pomae menadersko odluivanje putem udruivanja podataka, sofisticiranih analitikih modela i alata, korisnikog softvera u jedinstveni moan system koji podrava polustrukurirano I nestrukturirano odluivanje. DSS opskrbljuje korisnike fleksibilnim setom alata I mogunosti za analiziranje. Kraj sedamdesetih i poetak osamdesetih godina bitno su obiljeili razvoj jo savrenije informacione tehnologije i veih mogunosti (kapaciteta, brzina, operativnih sistema) praktine primjene u odluivanju i upravljanju preduzeem. S druge strane, teorija odluivanja, kvantitativni metodi i modeli razvijali su se do tada uglavnom nezavisno od informacione tehnologije i informacionih sistema. Nastao je itav niz kvantitativnih metoda i modela (linearno programiranje, mreno planiranje, simulacija, dinamiko programiranje, teorija redova ekanja i dr.) koji nisu imali gotovo nikakvih zajednikih elemenata. Ovakav razvoj kvantitativnih metoda i modela poinje krajem sedamdesetih godina da ulazi u krizu koja je proizala iz prilagoavanja problema metodima, (umjesto obrnuto), insistiranja na optimalnim (teorijskim), a ne realnim rjeenjima, orijentacije na postizanje cilja bez obzira na sredstva, veeg interesa za teoriju nego za praktinu primjenu, nepostojanja odgovarajue teorije u odreenim kljunim problemskim podrujima poslovanja i sl. Istovremenom MIS-KL sistemi su se pokazali nemonim da obezbjede potrebne upravljake informacije u nestabilnim trinim uslovima. Nastojanja da se prevazie kriza u upotrebi kvantitativnih metoda i modela i informacionih sistema za podrku odluivanja dovela su krajem sedamdesetih godina do pojave sistema za podrku odluivanju (engl. Descion Support System, DSS) Sistemi za podrku odluivanju se obino definiu kao informacioni sistemi koji se izgrauju da bi donosiocima odluka pomogli u rjeavanju slabo strukturiranih problema odluivanja. Njihov osnovni cilj da obezbjede kvalitetne informacije za proces odluivanja radi poveanja efektivnosti odluivanja. Glavne karakteristike ovih sistema su: orijentiranost prema odluivanju, orijentiranost prema rjeavanju slabo strukturiranih problema odluivanja i orijentiranost na krajnjeg korisnika. Sistemi za podrku odluivanju potpomau i podravaju donosioce odluka u procesu odluivanja, ali ne ine proces odluivanja automatizovanim, jer ne zamijenjuju ovjeka u prosuivanju problema odluivanja i drugim slinim ljudskim funkcijama. Oni pomau donosiocima odluka da donesu kvalitetnije odluke pa se zato kae da vie slue poboljanju efektivnosti (kvaliteta) nego efiksansnosti (brzine) proces odluivanja (za razliku od MIS sistema).

DSS 2011
Prema Turbanu E. namjena DSS-a je drugaija, a ogleda se u sljedeem:3 DSS mora obezbjediti podrku u polustruktuiranim i nestruktuiranim situacijama odluivanja, omoguavajui raunske informacije i personalno prosuivanje, podrka se mora obezbijediti za razliite nivoe upravljanja, podrka se mora obezbijediti za pojedince i grupe DSS mora obezbijediti podrku u nekoliko meusobno zavisnih i/ili sekvencijalnih odluka, DSS mora podrati sve faze procesa odluivanja, DSS mora podrati razliite procese i stilove donoenja odluka, sistem mora adaptiran tokom vremena, mora biti jednostavan za koritenje, DSS mora nastojati vie unaprijediti efektivnost odluivanja, nego efikasnost, donosilac odluke mora imati potpunu kontrolu nad DSS tokom svih koraka donoenja odluke, DSS mora da omogui uenje i DSS mora biti lak za konstrukciju.

TURBAN, E., ARONSON, J. Decision Support and Intelligent Systems 5th edition Prentice Hall, 1997.

DSS 2011
Elementi informacione tehnologije koji ine sistem za podrku
Specifini DSS; DSS generatori;

- DSS sredstva Specifini DSS se sastoje od hardvera i softvera koji omoguavaju donositelju odluka rjeavanje specifinih setova srodnih problema- kontinuirano se upotrebljava za rjeavanje razliitih situacija jer ga mogu programirati korisnici i DSS generator.
DSS generator je paket srodnog hardvera i softvera koji osigurava set mogunosti za brzu i laku izgradnju SDSS-a - najlake ga je definisati kao kombinaciju jezika, korisnikog suelja, te grafiki i izvjetajnih datoteka. DSS sredstva ( alati) predstavljaju elementre hardvera i softvera koji olakavaju razvoj SDSS ili DSS generatora- najei oblici su mikroraunalni procesori, prezentacijska oprema, programski jezici ope namjene, statistiki programski paketi, tabelarni programi i programi za grafiku potporu.

Koncept razvoja DSS-a

Specifini DSS

Menader (korisnik)

Posredik DSS generator

DSS projektant

Tehniki podupiratelj

Kova sredstava DSS sredstva

Slika br. 2. ( Koncept razvoja DSS-a)

Na tri razine tehnologija javlja se pet uloga: ( Menader, posrednik, DSS projektant, tehniki podupiratelj, kova sredstava)4
4

http://www.vus.hr/Nastavni%20materijali/Osnove%20menadzmenta

DSS 2011
Sistemi podrke grupnom odluivanju (GDSS)
Sredinom osamdesetih godina nastao je koncept sistema za podrku grupnom odluivanju (engl. Group Decision Support System, skraeno GDSS). Naime, sedamdesetih godina veina sistema za podrku odluivanju tehnoloki se zasnivala na primjeni velikih raunara i mree neinteligentnih terminala. Ozbilnija primjena sistema za podrku odluivanju, kao to smo rekli, poela je tek sa mikroraunarima. Naglasak u razvoju sistema za podrku odluivanju bio je na podrci individualnom odluivanju (zato se ovakvi DSS nazivaju individualnim), dok su meusobne komunikacije donosioca odluka bile zanemarene, iako je proces odluivanja u organizaciji prvenstveno kolektivnog karaktera. Naime, s jedne strane, upotreba sistema za podrku odluivanju oteava konsultovanje strunjaka za pojedina problemska podruja kao i kolektivno odluivanje i usklaivanje interesa razliitih grupa u organizaciji (naroito ako su uesnici u procesu odluivanju prostorno i vremenski dislocirani), a s druge strane, DSS alati pruaju velike mogunosti za poboljanje unutar kancelarijskih komunikacija putem prikazivanja grafikona, slika, tabela i analitikih modela na ekranu, savremenih sredstava upravljakog komuniciranja u vidu elektronske pote, raunarski podranih sastanaka bez fizikog prisustva svih uesnika (engl. Computer Conferencing) i sl. Navdena sredstva poboljana upravljakog komuniciranja mogu maksimalno doprinijeti efektivnijem odluivanju tek ukljuivanjem u koncept sistema za podrku grupnom odluivanju.5

http://www.vus.hr/Nastavni%20materijali/Osnove%20menadzmenta

DSS 2011
Osnovni tehnoloki podsistemi sistema za podrku odluivanju
Osnovne komponente nekadanjih DSS-a su baza podataka, baza znanja i intrpretater pravila. Ovi sistemi postojali su od 70-tih do kraja 90-tih godina prolog vijeka. Sa razvojem kompjuterske tehnike i sve sloenijim uslovima poslovanja moralo je doi i do osavremenjavanja karakteristika DSS-a. Komponente dananjih DSS-a su: podsistem za upravljanje podacima podsistem za upravljanjem modelima podsistem za korisniki interfejs

Podsistem za upravljanje podacima Podsistem za upravljanje podacima obuhvata bazu podataka koja sadri relevantne podatke o problemu, kao i sistem za upravljanje podacima (DBMS- Database Managment System), rjenik podataka i upite. Baza podataka je kolekcija meusobno povezanih podataka organizovanih da zadovolje potrebe i strukturu organizacije, a koje moe da koristi jedan ili vie korisnika, za vie od jedne aplikacije. Podaci se obino skladite ili im se pristua preko web servera baze podataka. Podsistem za upravljanje podacima moe da bude povezan sa skladitem podataka (data warehouse) organizacije. takoer, podaci u DSS bazi podataka mogu da budu kako unutranji, one iji se izvori nalaze u okviru organizacije, tako i spoljanji koji imaju svoje izvore na tritu, u industriji, privredi, ekonomiji itd. proces kreiranja baze podataka ili skladita podataka preko spoljanjih izvora naziva se estrakcija. Sistem za upravljanje bazom podataka (DBMS) omoguava upravljanje procesom ekstrakcije podataka. DBMS prvenstveno slui za kreiranje, pristupanje i auriranje baze podataka. On posjeduje sposobnost da ektsrakuje podatke, aurira zapise u bazi podataka, povezuje podatke iz razliitih izvora, izdvaja neophodne podatke za formiranje upita ili izvjetava, obezbjeuje sigurnost podataka, izvodi kompleksne manipulacije podacima za potrebe formiranja razliitih upita, prati podatke koji se koriste od strane DSS-a i upravlja podacima preko rjenika podataka. Rjenik podataka je katalog svih podataka iz baze podataka. On sadri definicije podataka, a njegova glavna funkcija je da odgovori na pitanja o dostupnosti podataka, njegovom izvoru i njegovom tanom znaenju. Rjenik podataka je naroito pogodan za podrku inteligentne faze procesa donoenja odluke tako to pomae u skeniranju podataka i identifikovanju oblasti problema ili mogunosti. Takoker, podrava dodavanje, brisanja ili auriranje unosa. U izgradnji i upotrebi DSS-a esto je potrebno pristupiti, manipulisati i ispitati podatke. time se bave upiti.

DSS 2011
Oni prihvataju zahtjeve za podatke od drugih DSS komponenti, determinitu kako zahtjevi treba da budu popunjeni, formuliu detalje zahtjeva i vraaju rezultate do izdavaoca zahtjeva. Vane funkcije DSS sistema upita su selekcija i manipulacija operacijama. Upiti obuhvataju i specijalni jezik upita (npr. SQL). Podsistem za upravljanje modelima Podsistem za upravljanje modelima se sastoji od baze modela, sistema za upravljanje bazom modela ( MBMS- Model Base Menagment System), rjenik modela, direktorijuma modela i izvoenja modela, integracija i komandnog procesora.
Unutranji i spoljanji podaci

Drugi raunarski zasnovani sistem

Internet Intranet

Upravljanje podacima

Upravljanje modelima

Spoljanji modeli

Upravljanje znanjem

Korisniki interface

Korisnik

Baza znanja organizacije

( Slika br .3.ematski prikaz DSS-a)

Baza modela obuhvata finansije, statistiku, upravljanje znanjem i druge kvanititativne modele, koji obezbjeuju analitiku spospobnost DSS-a i odgovarajui upravljaki softver. Sistem za upravljanje bazom modela ima etiri glavne funkcije: kreiranje modela korienjem programskih jezika, DSS alata i drugih blokova izgradnje modela, generisanje novih rutina i izvjetaja, auriranje i promjena modela i manipulacija podacima modela.

DSS 2011
Izvoenje modela je proces upravljanja radom modela. Integracija modela obuhvata kombinovanje operacija nekoliko modela kada je to potrebeno ili integraciju DSS-a sa drugim aplikacijama. Komandni procesor se koristi za prihvatanje i interpretaciju instrukcija modeliranja iz komponente korisniki interfejs i trasira ih do MBMS-a, izvoenja modela, ili integracionih funkcija. Podsistem- korisniki interface Podsistem- korisniki interface pokriva sve aspekte komunikacije izmeu korisnika i DSS-a. On se ne odnosi samo na hardver i softver ve i na faktore koji se tiu lakoe korienja i pristupanosti sistema i faktore vezane za interakciju ovjek-maina. Jedan od glavnih razloga zato menaderi ne koriste kompjutere i kvantitativne analize, onoliko koliko bi one mogle da se koriste, je teak korisniki interfejs. Aktuelnom DSS-u pristupa se preko web browser-a, efektivnog grafikog korisnikog interfejsa (GUI), ukljuujui i glasovne inpute i outpute, portabl ureaje i direktno oitavanje sa ureaja. Web browser je fleksibilan, naklonjen korisnicima i gateway skoro svim izvorima neophodnih podataka i informacija. Korisniki interfejs savremenog DSS-a obezbjeuje interakciju sa bazom podataka i bazom modela, dozvoljava da se vie funkcija izvrava istovremeno, predstavlja podatke u razliitim formatima, obezbjeuje uenje kroz primjene itd., to u velikoj mjeri olakava rad korisnicima ( zaposlenima na svim nivoima u organizaciji) i doprinosi velikoj upotrebi DSS-a. Podsistem za upravljanje znanjem Podsistem za upravljanje znanjem moe da podrava bilo koji podsistem ili da djeluje kao samostalna komponenta. On moe da bude povezan sa skladitem znanja organizacije. Glavna karakteristika koja izvaja ovaj podsistem od ostalih je postojanje baze znanja, to omoguava korisniku ekspertizu o postavljenom problemu. Komponente podsistema mogu se obezbjediti putem ekspertnih sistema, neuronskih mrea, inteligentih agenata, fazi logike itd. DSS koji posjeduje ovaj podsistem naziva se inteligentni DSS ili DSS baziran na znanju ( knowledgebased DSS).

10

DSS 2011
Struktura DSS-a
KORISNICI

Software za podrku odluivanju

Baza podataka

Modeli odluivanja

(Slika br. 4. Struktura DSS-a)

S obzirom da pomau pri rjeavanju slabo strukturiranih problema DSS su namjenjeni viim nivoima odluivanja (stratekom i taktikom). Za razliku od MIS-a ( koji se bazirana horizontalnoj matrici informacija) kod DSS imamo vertikalne informacione tokove. DSS su laki za koritenje, jer su jezici za komunikaciju dosta jednostavni i struktura sistema je takva da obezbjeuje lak pristup podacima u interaktinom radu. DSS pomau korisnicima da ispolje svoju efikasnost i znanje uz poseban naglasak na linost odluivanja. Bitno je naglasiti da DSS ne predstavljaju automatizaciju procesa donoenja odluka ve predstavljaju sredstvo i alat koje korisnici mogu upotrebljavati u onim sluajevima kada se ne mogu unaprijed primiti algoritmi kojima se problem rjeava. Osnovni elementi sistema za podrku odluivanja su: 1. korisnici, 2. podaci ( baza podataka dopunjena sa internim podacima koji se odnose na planiranje i prognoziranje i eksternim podacima bitnim za strateko odluivanje/podaci o istraivanju trita i sl.) 3. modeli odluivanja koji sadre: - programske jezike za optimizaciju, statistiku analizu, finansijsku analizu i sl. - alate za simulaciju i modeliranje problemskih situacija. Modelima odluivanja se rjeava simulacioni model i na osnovu tvrenih kriterijuma bira zadovoljavajue rjeenje. 4. specijalni softver koji povezuje korisnike sa podacima i modelima.

11

DSS 2011
Klasifikacija DSS-a
Postoji vie naina da se klasifikuje DSS: prema dizajnu, prema procesima, prema nainu rada ili prema pripremi. Treba ipak imati na umu da svaki DSS ne spade iskljuivo u jednu kategoriju. Ovdje su navedene neke od znaajnih podjela: Prema Power D.J. podjelu treba izvriti prema namjeni na: Enterprise-wide DSS koji je povezan sa velikim bazama podataka I skladitima podataka I opsluuje vie menadera. Desk-top DSS koji radi samostalno na jednom raunaru.

Prema Holsapple C.W. I Whinston A.B. est razliitih grupa DSS-a: Text-oriented DSS DSS gdje se informacije uglavnom javljaju u tekstualnom obliku. Zbog postojanja velike koliine informacija ova grupa DSS-a posjeduje snaan tekst processor radi mogunosti prezentovanja I obrade tekstualnih informacija. Text -oriented DSS najee podrava rad preko internet pa stoga ima implementirane tehnologije kao to su hipertekst, inteligentne agente I sl. Database-oriented DSS DSS gdje baza podataka igra glavnu ulogu u strukturi sistema. Spreadsheet-oriented DSS DSS gdje se pomou posebnog jezika za modeliranje dozvoljava korisniku da kreira modele direktno u programima za analizu. Poznati alati za razvoj Spreadsheet-oriented DSS su Microsoftov Excel Lous 1-2-3. Solver-oriented DSS DSS gdje postoji algoritam ili procedura, koja je napisana u obliku kompjuterskog programa za izvoenje odreenih izraunavanja za rjeavanje odreene vrste problema. Rule-oriented DSS DSS koji ima bazu znanja. Pute definisanja niza pravila formira se baza znanja za rjeavanje odreene vrste problema. Compound DSS DSS koji predstavlja grupu sistema za podrku odluivanju tzv. Hibridni sistemi, koji se sastoji od kombinacije dva ili vie, od 5 osnovnih, prethodno iznijetih struktura DSS.

AIS SIGDSS ( Association for Information System Special Interest Group on Decision Support Systems) klasifikacija DSS-a: Communications-driven and group DSS (GSS) ukljuuje kompjuterske, kolaboracione I komunikacione tehnologije za podrku grupi u njenim zadacima. On moe, ali ne mora da ukljuuje I donoenje odluka. U sutini svaki DSS koji ukljuuje podrku grupnom radu spade u ovu kategoriju.

12

DSS 2011

Data-driven DSS se prvenstveno oslanja na podatke I njihovo procesiranje u informacije, zajedno sa prezentacijom tih informacija donosiocima odluka. Postoji minimalan akcenat na matematike modele. U ovoj vrsti DSS-a baza podataka organizacije igra vanu ulogu u DSS strukturi. Veina DSS razvijenih u OLAP -u I data mining softverski sistemi spadaju u ovu kategoriju. Document-driven DSS se oslanja na kodiranje znanja, analizu, pretraivanje I preuzimanje u cilju donoenja odluka. Takoer, I ovdje postoji minimalan akcenat na matematike modele. Obuhvata svaki DSS zasnovan na tekstu. Veina KMS spada u ovu kategoriju. Knowledge-driven DSS, data mining I upravljanje aplikacijama ekspertnih sistema obuhvata aplikacije tehnologija znanja kako bi se pronale specifine potrebe za podrku odluivanju. Svaki DSS zasnovan na vjetakoj inteligenciji spada u ovu kategoriju. ANN I ES spadaju ovdje. Zbog beneficija koje pruaju DSS zasnovan na znanju ili inteligentni DSS, organizacije najvie investiraju u njega. Model-driven DSS DSS koji su razvijeni prije svega oko jednog ili vie optimizacionog ili simulacionog modela, obino sadre znaajne aktivnosti u formulisanju, odravanju I upravljanju modelom u distribuiranom kompjuterskom okruenju, I ta ako analizi. Mnoge large-scale aplikacije spadaju u ovu kategoriju. Kombinovani ili hibridni DSS sadri dvije ili vie glavne kategorije opisane gore.

13

DSS 2011
Odnos DSS sistema sa ostalim sistemima
Izvrni sistem podrke (ESS)

Menadment sistemi (MIS)

Sistem za podrku (DSS)

Sistem znanja (KWS i Office siSystem)

Sistem transakcijskog procesiranja (TPS)

Slika br. 5. ( Odnos DSS-a sa ostalim sistemima)

Slika br. 3. pokazuje kako razliiti nivoi sistema u organizaciji su vezani jedan za drugi. TPS su tipino glavni izvori podataka za druge sisteme, gdje su ESS prvenstveno primaoci podataka iz sistema na niem nivou. Ostali tipovi sistema mogu razmijeniti podatke izmeu sebe. Podaci takoer mogu biti razmijenjeni meu sistemima razliitih funkcionalnih podruja. Npr. redosljed zahvaen sistemom prodaje moe biti posla do nekog sistema u urganizacijama kao transakcija za obavljanje nekih naznaenih poslova po ve utvrenom redosljedu. Definitivno je prednost imati neku mjeru integracije meu ovim sistemima d bi informacija mogla potjecati lako izmeu razliitih dijelelova organizacije. Ali integracija kota i integrisati mnogo razliitih sistema je nevjerovatno kompleksno i troi puno vremena. Svaka organizcaija mora izvagati svoje potrebe za integracionim sistemima. DSS sistemi imaju zadatak da prue podrku pri donoenju poslovnih odluka. Struktuirane odluke su rutinske i ponavljaju se, tako da je za njih mogue predvidjeti proceduru i algoritam za rjeavanje. ta sa nestruktuiranim odlukama koje se ne mogu formalizovano opisivati, kod kojih se problem ne rjeava samo na osnovu prikupljenih informacija. Kod ovih odluka problem koji se rjeava nije u potpunosti definisan i teko ga je razgraniiti od slinih problema. Nestruktuirane odluke su nove i sloene i esto se odnose po specijalnom postupku. U ovim sluajevima upravljaki IS je od koristi ali ne rjeava problem u cjelini i do kraja. Osnovna funkcija sistema za podrku odluivanja je da donosiocima odluke pomogne pri rjeavanju sloenih i nestruktuiranih problema. DSS u sutini predstavlja korisniku blizak softver koji prati obogaena baza podataka i baza modela (modeli odluivanja).6
6

Menadment informacioni sistemi; .dr. Zlatko Lagumdija, mr. Tarik Zaimovi...

14

DSS 2011
Pregled karakteristika DSS i MIS-a MIS
Usmjerenost na strukturirane podatke i rutinske odluke (npr. korienje procedura i pravila odluivanja) Naglasak na pohranjivanju podataka Menaderi imaju poseban pristup podacima Oslanjanje na strunjake za kompjutere Mogue ekanje na pristup podacima Menaderi MIS-a u potpunosti ne razumiju prirodu odluivanja Naglasak na efikasnosti

DSS
Usmjerenost na polustrukturirane zadatke koji zahtjevaju prosuivanje menadera Nagalask na manipulaciji podataka Menaderi imaju direktan prinos podacima Oslanjanje na sopstveni sud Direktan pristu podacima Menader poznaje ambijent odluivanja Naglasak na efektivnosti

Slika br. 6. ( Pregled karakteristika DSS i MIS-a)

Slika br. 7. ( Prikaz DSS sistema )

Web bazirani DSS

Aktuelna pitanja I trendovi u DSS su Socijalni sistemi za podrku odluivanju, u cilju lake integracije razliitih pogleda u rastuu bazu znanja, kliniki sistemi za podrku odluivanju, u cilju smanjenja medicinskih greaka I poveanja kvaliteta I efikasnosti zdravstvene zatite I koritenje I primjena vie razliitih vrsta DSS-a.

http://www.google.ba/search?hl=bs&gbv=2&tbm=isch&sa=X&ei=RlXATsSaE4PwsgbHhpGeAw&ved=0CDQQBSgA

15

DSS 2011
U skladu sa navedenim trendovima istraivanja DSS su se tokom vremena usmjerila u etiri smjera: prema inteligentnim raunarskim sistemima, prema aplikacijama modela, prema modelu rjeavanja problema I prema korisnikom interfejsu. Primarni DSS je sadrao ad hoc upite, alate za izvjetavanje, optimizacione I simulacione modele, OLAP (on-line analytical processing), pronalaenje podataka I njihovu vizualizaciju. Danas su DSS aplikacije proirene na kolaborativni DSS, pregovaraki DSS, DSS baziran na znanju I Web baziran DSS. U okviru ovog rada mi emo da se fokusiramo na Web bazirani DSS. Web se danas sve vie koristi kao klijent/server platform u mnogim poslovnim organizacijama zbog niskih trokova softvera, instalacije I odravanja. Samim tim I rjeenja bazirana na webu imaju olakan pristup, analizu I distribuciju informacija iz baze podataka organizacije, a putem OLAP-a. OLAP je tehnologija koja omoguava manipulaciju podacima organizacije kroz vie dimenzija kao to su proizvod, vrijeme, mjesto itd. Internet I intranet su tokom prethodnih godina pruili iroku mogunost izgradnje DSS-a koji moe da se nosi sa problemima globalne prirode HTML 2.0 u obiku tagova I tabela je prekretnica u razvoju Web baziranih DSS-a. Web baziran DSS je sistem koji komunicira informacijama ili alatima za podrku odluvanju kroz web okruenje (internet, ekstranet I intranet), koristei web tehnologije. Na ovaj nain donoenje odluka je efikasnije, jer se smanjuju trokovi implementacije modela, a I sama razmjena informacija je bolja. Power D.J. je definisao Web bazirani DSS, kao kompjuterizovani sistem koji prua informacije za podrku odluivanju ili alate za podrku odluivanju menaderima ili poslovnim analitiarima pomou Web pretraivaa kao to su Netscape Navigator ili Internet Explorer. Kompjuterski server, koji je host DSS aplikaciji, povezan je na kompjuter korisnika pomou mree sa TCP/IP protokolom. Komponente Web baziranog DSS-a prikazane su na slici . Poreenjem Web baziranog DSS-a sa tradicionalnim DSS-om uoavaju se dvije bitne razlike. 1. Osnovna arhitektura Web baziranog DSS-a je premjetena iz glavnog okvira na klijent/server sisteme, web I mrenu tehnologiju baziranu na distributivnim sistemima. To bi znailo da velike koliine podataka I alata DSS-a od multidisciplinarnog izvora, koji mogu biti smjeteni u distribuirano kompjutersko okruenje, imaju mogunost da budu zajedno integrisani u podrku odluivanju. 2. Web bazirani DSS prua mogunost da se izgradi hibridni DSS od komponenti (datadriven DSS, model-driven DSS and knowledge-driven DSS) tradicionalnog DSS-a.

16

DSS 2011

Interni podaci Eksterni podaci

DSS baza podataka/ Skladite podataka

WEB SERVIS

AJAX APLIKACIJE

INTERNET KORISNICI

(Slika br. 8. Web bazirani DSS)

Sve vrste DSS mogu da postanu Web bazirani DSS korienjem web tehnologija. Novi trendovi u oblasti web tehnologija su troslojni dizajn, Rich Internet Applications (RIA) I Web servis. Savremene web aplikacije su troslojne aplikacije. Troslojni dizajn predstavlja efikasan pristup razvoju sistema koji su laki za odravanje I robusni. Pogodan je za sisteme koji podravaju vie korisnikih interfejsa. Dva kljuna atributa RIA su perfomanse I bogat GUI. RIA perfomanse potiu od Ajax-a (Asynchronous JavaScript and XML), koji koristi skriptovanje klijent strane kako bi web aplikacije bile osjetljivije, tako to odvaja klijent stranu korisnike interakcije I server komunikaciju I prikazuje ih paralelno. Web servisi su implementirani kao aplikacije web baziranih komponenti sa dobro definisanim interfejsima, koji nude odreene funkcionalnosti klijentima putem internet. Web servisi se mogu implementirati u bilo koji programski jezik, razviti I izvriti na bilo kom operativnom sistemu ili softverskoj platform. Troslojna arhitektura dobro mapira strukturu glavnih komponenti DSS-a. RIA obezbjeuje efikasnu implementaciju GUI za DSS. Web servisi dozvoljavaju inkorporiranje funkcionalnosti iz postojeih aplikacija I tako obezbjeuju pristup DSS softveru sistema kroz SOA.

17

DSS 2011
S obzirom na multidisciplinarne izvore podataka I srodne alate za podrku odluivanju, dizajn, specifikacija I implementacija Web baziranog DSS-a u distribuirano okruenje jo uvijek je otvoren istraivaki problem. Web bazirani DSS se najee sastoji od podataka I alata, koji dolaze iz multidiciplinarnih oblasti. Ti podaci I alati prvobitno nisu dizajnirani da rade zajedno. Tradicionalne metode projektovanja DSS-a nemaju sposobnost da pomognu u organizovanju tih podataka I alata u hijerarhijski prikaz I preciziraju softversku arhitekturu Web baziranog DSS na formalan nain. Uz pomo web I mrene tehnologije, podaci I alati za podrku odluivanju u multidicipliranim oblastima mogu biti smjeteni na raunarima distribuiranim preko mree. U takvom distribuiranom okruenju, Web bazirani DSS treba da distribuira okvir za upravljanje I integraciju podataka I alata na neprimjetan nain. U svom radu Chen H., Zhang X. I Chi T., daju prijedlog arhitekture Web baziranog DSS-a. oni su na osnovu troslojne arhitekture cijeli sistem podijelili na tri dijela: Nivo prezentacije, Nivo poslovne logike I Nivo podataka. Browser Nivo prezentacije Web server

Nivo poslovne logike Aplikacioni server

Nivo podataka

Srednji sloj za pristup podacima

Baza podataka Fajlovi (Slika br. 9. Troslojna arhitektura)

Nivo prezentacije je u osnovi grafiki korisniki interfejs I daje prezentaciju strukture koju e browser moi da prikae. Nivo podataka ukljuuje sva skladita podataka I srednji sloj za pristup podacima. Nivo poslovne logike implementira domen specifinih poslovnih procesa I pravila I upravlja modelom kompjuterske usluge I autorizacije. Ovdje je predloena tehnologija Web servisa. Dodat je novi Servis Kontejner I promjenjeno mu je ime u domen servisni nivo.

18

DSS 2011
U Servis Kontejner su dodate tri nove komponente: Definicija interfejsa servisa (interfejsi analitikih servisa), Servis Implementacija (kodovi implementiranih servis interfejsa) I Servis Factory (koristi se za proizvodnju usluga I daje jedan specifini servis implementacije interfejsa). Kako web aplikacija zavisi samo od Servis Factory I Definicije interfejsa servisa koritena je inverzija kontrole da bi se konfigurisale servisne implementacije u konfiguracioni fajl. Servis Factory otkriva I uitava ove implementacije u radnu verziju I vraa web nivou prezentacije. Ova vrsta dizajna e razdvojiti web aplikacioni nivo od servis implementacija tako da DSS servis moe da se razvija sinhronizovano I nezavisno. Samim tim proirenje analitikih alata DSS -a je lake.

Nivo prezentacija

Aplikacioni server

Service Interface Definition service factory

servis implementacija (Model 1)

servis implementacija (Model 2)

servis implementacija (Model N)

Nivo podataka (Slika br. 10. Web servisi u nivou poslovne logike sistema)

Autori su izvrili povezivanje Nivoa prezentacije I Nivoa poslovne logike dodavanjem Kontroler nivoa. U sistemski okvir dodat je Struts, jedan od najvie koritenih web MVC okvira u Javi. Takoer je usvojen AJAX u Nivou prezentacije.

19

DSS 2011
Kontroler nivo se sastoji od ActionServlet, ActionClass I ActionMapping. ActionServlet igra ulogu kontrolera I predstavlja servlet koji mapira dogaaje. Svi server zahtjevi idu kroz ActionServlet. Kada dogaaj ulazi servlet kontejner ga pretvara u HttpServletRequest. ActionServlet gleda na dolazne dogaaje I otprema zahtjeve do ActionClass u skladu sa konfiguracionim fajlom u XML-u (nazvan strutsconfig.xml). Struts-config.xml odreuje ta poziva ActionClass kontroler. Struts-config.xml konfiguracija informacija je prevedena u skup ActionMapping, koji se stavlja u kontejner AcitonMapping-a (zbirka ActionMapping objekata). ActionMapping sadri znanja o tome kako specifian dogaaj mapira specifinu Akciju. ActionServlet prolazi ActionMapping do ActionClass putem izvrnog metoda. ActionClass je model papirne trake obmotane oko poslovne logike ija je svrha da se prevede HttpServletRequest do poslovne logike. Svaki ActionClass mapira razliite procese. On poziva relevatne metode u Servis Kontejner da koriste Web servis. Servis Kontejner dobija potreban odgovor I prosljeuje ga nazad u ActionClass. ActionClass moe da obradi rezultate I proslijedi odgovor do XML HttpRequest ili pozove relevatni model servis da izvri dalje procesiranje. Model kompjuterskog servis DSS-a je implementiran kao set Java klasa pod nazivom Servis Implementacija I ne treba da sadri ni jedan View-related kod. Svaka komponenta modela servisa e nuditi skup servisa, dok e komponente kolektivno nuditi skup zajednikih servisa. U toku obrade ActionClass moe da pozove potrebne metode u relevatne komponente modela servisa. Ove komponente donose potrebne podatke modelu servisa, a model servisa izraava svu potrebnu obradu podataka poslovne lgoike I preuzima sve neophodne podatke sa Nivoa podataka. U prezentovanoj arihtekturi web baziranog DSS-a autori su proirili troslojnu arhitekturu I modifikovali Struts, bez promjena tehnologije u AJAX modelu I Web Servisima.

20

DSS 2011
DSS ZA UPRAVLJANJE ZALIHAMA
odluke o lancu zaliha ukljuuju odreivanje ko, ta, kad i gdje poev od nabavke i transporta materijala i dijelova preko proizvodnje, distribucije i isporuke kupcima. DSS moe pomoi menaderima da opseno ispitaju ovaj kompleksni lanac i istrae izmeu velikog broja opcija kombinaciju koja je najefikasnija i najisplatnivija. Poetni menaderski cilj moe biti reduciranje ukupnih trokova prlikom poveavanja brzine i tanosti zadovoljavanja zahtjeva kupaca. u 1994. god. IBM Reserch je izradio i unaprijedio optimizaciju lanca zaliha i stimulacijskih alata, nazvanih Asset Menager Tool (AMT), za reduciranje inventarnih visina, koji slui za odreivanje dovoljno zaliha, kako bi se brzo odgovorilo na potranju kupaca. ATM djeluje na niz problema u lancu zaliha ukljuujui ciljevve inventara i nivoe pruenih usluga, strukture proizvoda, uslova i regulativa nabavke i redukcijama u vostvu. korisnici AMT-a mogu procijeniti lanac zaliha u terminima financijskih pokazatelja zajedno sa razliitim strukturama i operativnim politikama. IBM Personal System Group (PSG) koristio je AMT za reduciranje trokova lanca zaliha koje se ogleda u velikim koliinima, padu cijena i oskudnim maama na tritu kompjutera za linu upotrebu. PSG je omoguavao reduciranje opeg inventara za vie od 50% u 1997. i 1998. god. Sistem potpomognut PSG-om reducira plaanja distribuerima i preprodavaima i kompenzira za smanjene cijene vie od 750 miliona dolara u 1998. god. PSG je vremenski ciklus, od nabavke dijelova do prodaje proizvoda, reducirao za 4-6 sedmica i donio smanjenje do 5-7% u cijeni kotanja. IBM-ov AS/400 kompjuterski odjel srednje razine koristio je AMT za analizu utjecaja sastava proizvoda. Informacije iz sistema pomogle su IBM-u u smanjenju broja prizvodnih detalja, zamjene dijelova i odgaanja upotebe. AMT omoguuje analize razmjene izmeu mogunosti pruanja usluga i inve-ntara u IBM QuickSPup programu, pomaui kompaniji u snienju operativnih trokova za vie od 50%. IBM je mogao koristiti AMT da pomogne poslovnim partnerima u poboljanju upravljanja nihovim lancem zaliha. Npr. analize lanaca zaliha pomogle su Piancor-u, jednom od IBM-ovih glavnih distributera, u identificiranju mogunosti optimiziranja toka proizvodnje izmeu dvije kompanije. San Miguel Corporation je u svakom kutku filipnskoh arhipelaga koristio DSS za upravljanjem lancem zaliha kao pomo u distribuciji vie od 300 proizvoda kao to su pivo, tekuine, mlijeni proizvodi i itarice. Production Load Allocation ( sistem alokacije proizvodnje) odreuje koliinu proizvoda za svaku liniju punjenja boca i kako bi proizvodi trebali biti otpremljeni u skladite. Ako se usklade trokovi naruivanja, uvanja i skladitenja, s obzirom na uestalost isporuka i minimalne koliine narudbi, kompanija e utediti 180 000$ za jednu godinu. DSS moe kreirati plan optimalne alokacije proizvodnje zasnovan na minimiziranju trokova ili poveavanju profita. San Miguelov sistem premjeta dostave i skladita da bi se izbjegle nejednakosti u kapacitetima i zahtjevima.

21

DSS 2011
PITANJA 1. Ko su nai najei kupci? 2. Da li ive u blizini trgovina na malo? 3. Kako moemo podijeliti te kupce? 4. Kako se moe bolje djelovati Skladite podataka o kupcima na te kupce?
batina podataka podaci o transakcijama na web stranicama podaci pozivnog centra podaci o vanjskim dobvljaima ERP podaci

ANALIZE
1. Upotreba statistie analize za identificiranje 25% najeih kupaca 2. Uspostava korelacije izmeu lokacije 3. Verificiranje novih skupina kupaca - esti kupci koji ne ive u blizini prodavnice - esti kupci koji ive u blizini prodavnice - rjei kupci koji ive blizu prodavnice 4. Ispitati BP da bi se dobile informacije o svakoj vrsti kupaca

(Slika.br. 11. DSS za analizu i segmentaciju kupaca) Ovaj DSS omoguava kompanijama da segmentiraju bazu kupaca sa visokim nivoom tanosti gdje se moe provoditi marketinka kompanija. Zasnovan na rezultatima prikupljenih podataka, firma moe razviti specifine marketinke kompanije za svaki segment kupaca. Npr. moe se fokusirati na kupce koji ive u blizini prodavnicama sa kuponima pogodnosti.

22

DSS 2011
DSS za upravljanje odnosa sa kupcima
DSS za upravljanje odnosa sa kupcima koristi bazu podataka za usmjeravanje odluka o cijenama, zadravanje kupaca, udjela na tritu i novom toku prihoda. ovi sistemi tipino konsolidriaju informacije o kupcima iz razliitih sistema u veliko skladite podataka, te koriste razliite analitike alate za podjelu u male dijelove za svaki marketing. (slika br...) Umjesto da kupcima alje iste marketinke informacije, Royal Bank je razvila DSS za segmentiranje kupaca koji moe krojiti poruke za vrlo male grupe ljudi i ponuditi im proizvode, usluge i cijene koji im vie odgovaraju. Ovaj DSS konsolidira podatke iz razliitih sistema organizacije u skladitu podataka. Glavna Royal Bankova BP o kupcima je dokumentirana marketinka akcija (MIF) koji sadi podatke iz upitnika koje popunjavaju kupci, kao i podatke o provjeri rauna i kreditnih kartica, te Royal Bank-ovih rauna.

Ispitivanjem BP, analitiari mogu identificirati kupce na osnovu proizvoda koje bi oni mogli kupiti i, vjerovatno, napustiti banku, pa kombiniraju ove podatke sa demografskim podacima iz eksternih izvora. Royal Bank moe, potom, identificirati jednog ili grupu profitabilnih klijenata koji bi bili spremni napustiti banku. Za identificiranje takvih klijenata, banka e provjeriti klijentov bankovni balans (da li je nedavno snien?), plaanja kreditnim karticama ( da li se smanjuju iznosi plaanja ili se moda plaaju kasnije u odnosu na prole?) i depoziti ( da li postaju sporadini?). Ovi pokazatelji mogu ukazati na klijente koje su nedavno ostali bez posla, ali i na profitabilne klijente koji se pripremaju koristiti usluge druge banke. Royal Bank, koristei ovo ogromno skladite podataka, moe brzo uoiti da li ima profita od ovih poslova. Oni mjere profitabilnost, provjeravaju klijentove prethodne balanse, da li koriste Royal Bank kreditnu liniju, auto kredit ili hipoteku. Banka moe zakljuiti iz linih podataka da li je klijent u godinama kada treba vie banko-vnih kredita ili usluga. Nakon identifikacije takvih klijenata, bankarski odjel marketinga moe sastaviti primamljiv paket bankarskih usluga po nioj cijeni, kao to je internet bankarstvo, plaanje rauna, neogranien pristup ATM-u i odreen broj transakcija u filijali sve za 9,95$ mjeseno. Banka zna da klijenti koji koriste takve pakete usluga ostaju u banci oko tri godine due nego oni kji nemaju takve pakete. Ako klijent nije zadovoljan takvim paketom, marketing moe kreirati paket specijalno za pojedinca. Royal Bank se povezuje sa bazom podataka kupaca i drugim sistemima na Webu tako da moe ponuditi klijenitima pakete usluga odmah po konektovanju i pristupanju svojim raunima. Royal Bank-ova podjela klijenata je tako efikasna da moe postii poveanje u visini 30%, od marketing kompanije, u poreenju sa prosjenih 3% za bankarsku industriju. (Wilson, 2000 i Radding, 2000). Kinki Nippon Tourist (KNT) druga po veliini japanska turistika agencija, radikalno je izmijenila japanski turizam ranih 80-tih reklamiranjem putem novina i magazina izriito
23

DSS 2011
kreiranih za stalne kupce koji im omoguava organiziranje putovanja telefonom. ( Prije nego je KNT zapoeo drugaije naine, turisti su morali ugovarati putovanja reko turistike agencije). Kada su konkurenti poeli raditi isto, KNT je pokuao izgraditi posebnu marketing strategiju kako bi zadrao kupce i poveao odanost kupaca. Pohranjivanjem i analizom detaljnih informacija klijentovih elja, ponaanja i miljenja, KNT je upotpunio veliku BP, zasnovano na Teradata relacijskoj BP. Sistem se zasniva na WordMark velikom paralelnom procesoru i ukljuuje podatke od 1,5 miliona korisnika. Podaci potiu iz telefonskih poziva, razgovora sa operaterima i kupcima namjenjenim upitnicima kao i izvjetajima. Blizu 500 korisnika moe pristupiti sistemu direktno preko individualnih radnih prostorija. Analizom detaljnih podataka o kupcima, KNT otkriva nove primjere koji su prije bili neopaeni. Nnr. utvreno je da e putnici koji su prvi put putovali autobusom, ponovo ele putovati autobusom. Kompanija moe iskoristiti ovo saznanje da usmjeri ovim kupcima prikladna putovanja, dogaaje i gostoljubivost. KNT moe koristiti BP da odredi koji novinski oglas najbolje odgovara pojedinim putovanjima i koja putovanja se bolje promoviraju putem pote. KNT operateri pozivnog centra moraju koristiti informacije iz BP za poboljano usluivanje kupaca. KNT koristi podatke iz tog sistema da prilagodi magazine posebnim potrebama korisnika. Neki od ovih DSS-ova za upravljanje odnosa sa kupcima koriste podatke dobivene preko interneta. Svaka aktivnost koju korisnik uini prilikom posjeivanja posebnog Web-sajta, moe biti zabiljeena na toj internet stranici. Kompanije mogu pohranjivati ove podatke da bi odgovorile na pitanja kao to su: ta kupci kupuju i koje promocije generiu (stvaraju) veinu putovanja? Rezultati mogu pomoi kompanijama da stvore efektivniji marketinki program, redizajniraju Web-sajt radi poveavanja posjeta i stvaranja osobnog iskustva kupovine za svakog posjetitelja internet stranice. Drugi DSS-ovi kombinuju transakcijske podatke internet stranica sa podacima iz poslovnih sistema.

24

DSS 2011
Sluaj Coca Cola Japan stavlja pia nazad u automate za prodaju
Mikuni Coca Cola Bottling Company jedna je od 15 punionica u Japanu koja je prva koristila Teradata Warehouse kako bi skupila podatke svakog svog prodavajueg automata koji su ve bili sposobni za prikupljanje prodatih jedinica, rasprodaja i mehanikih kvarova. Prije nego to je Mikuni proveo Teradata, nijedna punionica nije imala informacije o tome. Mikunijevi podaci su koriteni za pronalaenje pod-ruta. Sa novim sistemom automati su pokazali veliki napredak u broju prodatih automata. Zbog toga uspjeh, Coca Cola West Japan Company jedina je stabilna punionica, zbog Teradata Sistema. To se proirilo na ovaj sistem koristei kljuni koncept poslovanja za mjerenje operativnih perfomansi automata, kao to su stopa stvarnih planiranih posjeta ili stopa neplaniranih poslova. Prema ovim pokazateljima Teradata je analizirala podatke i izvjea sa sjedita i podruja menadera o obavljanju poslova. Glavni cilj Mikunija i CCWJC-ovog sistema je da raste prodaja sa najmanjim iznosom operativnih trokova, te poveanje prodaje. HCCBC je shvatio potencijal ovog sistema i odluio ga kopirati, meutim znali su da bi mogli dodatno razviti sistem i uinkovitije koristiti podatke. Morali smo pronai nain kako bi nauili o sklonostima naih kupaca, ukljuujui njihov stil ivota, vrijednosti i razloge za izbor, kae Haruhiku Inagaki, predsjednik HCCBC-a. Preferencije potroaa uvelike se razlikuju, kae Inagasi, stoga treba svaki automat gledati kao posebnu trgovinu, optimiziran za potrebe potroaa. Kako bi to ostvarili, kompanija mora preobraziti korisnike informacije u inteligenciju, omoguujui punionicama da imaju prave proizvode u automatima, kako bi u pravo vrijeme i na pravom mjestu ispunili elju potroaa. Kao to je i zamislio, HCCBS, prikupit e rjeenja ne samo povjesnih podataka, nego i priblino stvarne podatke koje e moi prenositi putem beine veze u sjedite/mjesto. Trenutno, podaci se prikupljaju jedanput na dan i alju se u sjedite putem beine veze. Kvar strojeva i zalihe se mogu prijaviti u sjedite i putem mobitela koji je zakaen na automat. Poetna faza projekta uvedena je 2001.godine kada se pokazalo da automati ve uinkovitije slue njihovim klijentima.

25

DSS 2011
Pravljenje izbora
Teradata izbor pomae menaderima da znaju koji se proizvodi dobro prodaju, te omoguuje brzo podeavanje mix proizvoda kako bi se izbjegle zalihe i kako bi odgovorili na trina kretanja. Sada moemo gledati izravno u automat koji je postavljen i vidjeti kako se prostor koristi, a moemo pokazati kako promjeniti stupce kako bi se uklonile zalihe i poveala prodaja ostalih proizvoda, objanjava Inagaki. Mogu ak predvidjeti to e se desiti ako zamjene jedan ili vie proizvoda. Bez obzira koje podatke prikupljaju, program moe analizirati rezultate, koji e pomoi da govore ta najbolje raditi u danoj situaciji. Kako se brzina procesa poveava, sustav e omoguiti stalno auriranje stanja automata i reagovanje na promjene potroaa i odravanje svjeih proizvoda. Novi pristup daje detaljne informacije o proizvodu kao to su vrijeme i datum svake prodaje, da li je neko izvrio zamjenu ili da li je neki dio automata neispravan. U svakom od tih sluajeva upozorenje se aktivira i ureaj odma alje izvjee u sjedite preko beinog prijenosa. U 2002.godini provodi se program za testiranje novog sistema. Rezultati: poveanje prodaje od 10%, prekovremeni radi i drugi povezani trokovi smanjeni su 46%, a broj automata u upotrebi porastao je za ak 42%. Probno testiranje je bilo uspjeno u cijeloj kompaniji, te je planirano da se ovaj sistem uvede i u ostale Coca Cola punionice u Japanu. Inagaki predvia da se podaci iz automata ne koriste samo za podrku prodajnog osoblja, nego i za upravljanje lancem opskrbe. To je ono to je potrebno za odravanje konkurentske prednosti i zadovoljstva kupaca i neto to svaka kompanija mora odrati radi budueg rasta. U novim automatima vie se ne prodaje samo Coca Cola nego i drugi proizvodi kao npr.cigarete, cvijee, toaletni papir...8

http://bolonja.efsa.unsa.ba/course/view.php?id=194

26

DSS 2011
Prilog
ISUP je inteligentan sistem koji je menadmentu mnogih kompanija kao to su Sarajevska pivara, Teloptic, Siemens, GP, ASA, FAD Jalah te menadmentu vodeih obrazovnih i dravnih institucija pomogao da postanu i ostanu lideri u svojim branama na domaem tritu. BiH se nalazi na specifinom tritu gdje esto provjerna pravila trinog nastupa ne vee tako da je COMP izradio ISUP prema zahtjevima ovog trita a oslanjajui se na moderne tehnologije i alate. ISUP omoguava podrku menadmentu kroz dobro strateko planiranje zahvaljujui kontrolingu, evidenciji i analizi poslovanja i ROI ( povrata na investicije). Olakano je izvrenje strategije kroz upravljanje projektima, procesima i znanjem te lake i bre donoenje poslovnih odluka. Jadan od bitnih modula ISUP-a koji prua podrku menadmentu je DSS ( Decision Support System- Sistem za podrka odluivanju) koji obuhvata sve izvjetaje i stanja u kompaniji. Kroz DSS menadment prati: odnose sa kupcima, odnose dobavljaima, sa

kretanje roba i usluga, kretanje novca, stanje u skladitima, cjenovnika.

(Slika br. 12. DSS sistem)

Da bi menadment imao uvid u cjelokupno stanje u kompaniji DSS se povezuje sa svim ostalim za upravu relevantnim modelima odnosno posolovnim funkcijama.9

http://www.comp-2000.com.ba/poslovna-funkcija-menadzment.html

27

DSS 2011
Zakljuak
Specijalno dizajniran DSS sistem olakava proces planiranja i donoenja odluka i predstavalja inteligentnu podrku u tom procesu. DSS sistem koji komunicira informacijama za podrku odluivanju kroz web okruenje koristei web tehnologije naziva se web bazirani DSS. Korienje web-a koji olakava unos podataka i postupak analize, kao i poboljavanje naina donoenja odluka i smanjenje trokova razvoja su prednosti Web baziranog DSS-a nad klasinim DSS-om. Olakan pristup sistemu i isplativije dobijanje relevantnih informacija je kljuna razlika-prednost Web baziranih DSS sistema. U radu su prikazane definicije DSS-a, karakteristike, komponente, struktura kao i klasifikacija DSS-a, odnos DSS-a s ostalim sistemima, osnove koncepta Web baziranog DSS-a, DSS za upravljanje zaliha.

28

DSS 2011
Literatura
Internet stranice: http://www.vus.hr/Nastavni%20materijali/Osnove%20menadzmenta http://www.google.ba/search?hl=bs&gbv=2&tbm=isch&sa=X&ei=RlXATsSaE4PwsgbHhpGeA w&ved=0CDQQBSgA http://www.comp-2000.com.ba/poslovna-funkcija-menadzment.html

Knjige: -

http://bolonja.efsa.unsa.ba/course/view.php?id=194

Menadment informacioni sistemi; .dr. Zlatko Lagumdija, mr. Tarik Zaimovi, mr. Zlatan abi, mr. Kemal Kaapor, mr Elvedin Grabovica; Sarajevo 2008.god. TURBAN, E., ARONSON, J. Decision Support and Intelligent Systems 5th edition Prentice Hall, 1997.

29