Transcript of Morpolohiya

morpolohiya a.panimula
b.morpolohya
c. kayarian ng mga salita
d. mga bahagi ng pananalita a.panimula b.morpolohiya 1.payak c. kayarian ng mga salita
c.mga bahagi ng pananalita ang pag-aaral ng wika ay karaniwang nang
hinahati sa apat na antas. ponolohya,
morpolohya, sintaksis semantika. anupat kung ang ponolohya ay tungkol sa
pag-aaral ng set ng mga tunog na bumubuo
ng mga salita sa isang wika, ang
morpolohya. morpolohiya ay ang pag-aaral ng mga
morpema ng isang wika, ang pagsasamasama ng mga ito upang makabuo ng salita. ang pag-aaral sa pagbuo ng mga salita sa
pamamagitan ng iba't ibang morpema. 1.morpema
2.mga anyo ng morpema
3.mga uri ng morpema
4.distribusyon ng mga morpema
5.mga alomorp
6.pagbabagong morpoponemiko 1.morpema User Repeat user Some Many Few ang
morpema, sa payak na kahulugan ay ang pinakamalaiit na yunit ng isang salita na
nagtataglay ng kahulugan.
ang ibig sabihin ng pinakamaliit na yunit na hindi na maaari pang mahati nang hindi
masisira ang kahulugan nito. ang morpema ang maaaring isang salitang ugat o isang
panlapi. eg. ang salitang
makahoy. (cc) photo by twicepix on Flickr (cc) photo by tudor on Flickr halimbawa. ang may
dalawang morpema. 1. ang unlaping (ma) at ang salitang-ugat na (kahoy). taglay ng
unlaping (ma) ang kahulugang marami na isinasaad ng salitang-ugat. eg. matao, marumi,
magalis samantala, pansinin na ang salitang babae, bagamat may tatlo ring pantig na tulad
ng mabuti, ay binubuo lamang ng iisang morpema. hindi na ito nahahati pa sa maliit na
gamit o bahagi nang hindi masisira ang kahulugan. may tatlong anyo ang morpmea. c. ang
morpemang binubuo ng salitang-ugat ay morpemang binubuo ng salitang-ugat ng mga
salitang payak. a.ang morpemang binubuo ng isang ponema. magkaiba sa kasarian ang
tinutukoy na mga salitang propesor at propesora. Spark b.ang morpemang binubuo ng
panlapi. 2.mga anyo ng morpema (cc) image by nuonsolarteam on Flickr ang isa pang
magandang halimbawa ng morpema na binubuo lamang ng isang ponema ay ang panghalip
na paari (k) sa salitang (kwartak) sa Ilocano na ang ibig sabihin sa Filipino ang kwarta ko. sa
Ingles naman ay maibibigay na halimbawa ang pamparaming morpemang (s) sa boys. ang
panlapi ay may kahulugang taglay, dapat bawat isa ay isang morpema. halimbawa, ang
panlaping um-/-um ay may kahulugang "pagganap sa kilos na isinasaad ng salitang-ugat. Sa
pandiwang umawit ang umawit, ang um-ay nangangahulugang "gawin o ginawa ang kilos ng
pag-awit. mga salitang walang panlapi. halimbawa: anim, basa, banda, tulay, isip, diwa,atb
ito'y maaaring isang makabuluhang tunog o ponema, isang panlapi o isang salitang ugat
3.mga uri ng morpema may dalawang pangkalahatang uri ng mga morpema
(1) mga morpemang may kahulugang leksikal at (2) mga morpemang may kahulugang
pangkayarian.
Halimbawa:
Manood ng parada sa Luneta ang mga mag-aaral. ang mga katagang ng, sa at ang mga ay
walang tiyak na kahulugang tulad ng mga salitang parada, Luneta at mag-aaral. Ang ng ay
nagpapakita ng kaugnayan ng nanood at parada; ang sa ay nagpapakita ng kaugnayan ng
parada at Luneta; ang ang mga ay nagpapakita ng sumusunod na pangalan ay nasa
kaukulang palagyo. 4.distribusyon ng mga morpema ang mga morpema ng isang wika ay
may tiyak na kaanyuhan o distribusyong sinusunod. halimbawa, ang unlaping um- ay laging
nasa unaahan ng salitang ugat na nagsisimula sa patinig. ang gitlaping -um- naman ay
laging nasa pagitan ng unang katinig at kasunod nitong patinig ng nilalapiang salitang
nagsisimula sa katinig. 1. nagtatanim ng gulay ang mga mamamayan.

2. inani ng magsasaka ang mga bungang-kahoy na iyon.

3.yaring pinya ang baring tagalog ng makata. sa unang pangungusap, ang ng ay nasa
paggitan ng pandiwang palipat at ng layon nito. samakatuwid, pananda ito ng tuwirang
layon.
sa ikalawang pangungusap, ito ay nasa pagitan ng pandiwang balintiyak at ng tagaganap ng
kilos nito. samakatuwid pananda ito ng tagaganap ng pandiwang balintiyak.
ang ng sa ikatlong halimbawa ay nasa pagitan ng isang pangngalan at ng panuring nito.
samakatuwid, ang ng sa pangungusap na ito ay nag-uugnay ng panuring sa salitang
tinuturingan. pandikit
pansampu
panlaro
panradyo pangyarda
pangwalis
pangkamay
panggabi
panghalip
pangmadla (cc) photo by medhead on Flickr pampito
pambansa 5.mga alomorp ang isang morpema ay maaaring magbago ng anyo dahil sa
impluwensya ng kaligiran. halimbawa, ang morpemang (pang-), pam- at pan-. bawat
alomorp ay may sariling distribusyon:
pang-walang pagbabago sa anyo,
pam- /b/o/p at
pan-d,l,r,s,t. mga halimbawa 6.pagbabagong morpoponemiko ang pagbabagong
morpoponemiko ay ang anumang pagbabago sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil
sa impluwensya ng kaligiran nito. ang kaligiran ay yaong mga katabing ponemang maaaring
maka-impluwensya upang makabago sa anyo ng morpema. pang-+gabi-->panggabi
pan-+dikdik-->pandikdik
pag-+bansa-->pambansa may iba't ibang kayarian ang mga salita. at batay sa kayarian, ang
mga salita ay nauuri sa 1..payak, 2.maylapi, 3.inuulit at 4.tambalan. 4.tambalan 1. yaong
nanatili ang kahulugan ng dalawang salitang pinagtatambal at 2. yaong nagkakataon ang
kahulugan ay iba sa kahulugan ng mga salitang pinagsasama a.mga tambalang salitang
nanatili ang kahulugan
mga halimbawa
- naglalarawan: asal-hayop, kulay-dugo
- layon:ingat-yaman, pamatid-uhaw
- pinaglalagian o pinagmulan: batang-lansangan, habing Iloco
-pagtitibang b.mga tamabalang salitang nagkakaron ng kabuluhang iba sa isinasaad ng mga
salitang pinagsasama
halimbawa:
basag+ulo-->basagulo
hampa+lupa-->hampaslupa ang dalawang salitang pinagsasama para makabuo ng isa
lamang salita ay tinatawag na tambalang salita. salitang may dalawang pangkat ng
tambalang salita unlapi hulapi gitlapi 2002 March (cc) image by jantik on Flickr 2.inuulit
inuulit ang salita kung ang kabuuan nito ay isa pa o higit pang pantig nito sa dakong unahan
ay inuulit. a.paguulit na ganap
araw-->araw-araw
sama-->sama-sama
bahay-->bahay-bahay
sabi-->sabi-sabi b.pag-uulit na di ganap
awit--?aawit
ikot-->iikot
basa-->babasa (cc) image by rocketboom on Flickr (cc) image by quoimedia on Flickr ang
salita ay payak kung ito ay salitang-ugat lamang, walang panlapi, hindi inuulit at walang
katabal na ibang salita. halimbawa:bahayaklatgandatakbo 3.maylapi may lapi ang salitang
binubuo ng salitang-ugat at isa o higit pang panlapihalimbawaum-alist-in-ulung-anmag-

takbu-hantinda-tinda-han a.mga uri ng panlapimayroon tayong tatlong panglahata na uri ng

panlapi: 1.unlapi 2.gitlapi at 3.hulapi. 1.unlapi ang ikinakabit sa unahan ng salitang ugat eg.
um-+asa--> umasa, mag-+basa-->magbasa i-+sulat-->isulat 2.ang gitlapi ay isinisingit sa
pagitan ng unang katinig at kasunod nitong patinig. nagagamit lamang ang gitlapi kung ang
salitang igat ay nagsisimula sa patinig. eg.maylapi/gitlapi eg.
-um-+basa-->bumasa
-ini-+sulat-->sinulat 3.ang hulapi ay ikinakabit s ahulihan ng salitang ugatmga halimbawain+sulat-->sulatin-an+gupit-->gupitan-hin+takbo-->takbuhin-han+una-->unahan
1.pangngalan
2.panghalip
3.pandiwa
4.pang-uri
5.pang-abay
6.pantukoy
7.pangatnig
8.pang-ukol
9.pang-angkop
10.pandamdam pag-uuri-uri b.mga salitang pangkayarian (function words) a.mga salitang
pangnilalaman
(content words_ 1.pang-ugnay (connective)
a.pangatnig (conjunctive)
b.pang-angkop (ligature)
c.pang-ukol (preposition) Member 2.mga pananda (marker)
a.pantukoy (article, determiner)
b.pangawing (linking, copulative) 2.pandiwa (verb) 3.mga panuring (modifier)
a.pang-uri (adjective)
b.pang-abay (adverb) 1.mga nominal
a.pangngalan (noun)
b.panghalip (pronoun) (cc) photo by theaucitron on Flickr (cc) photo by theaucitron on Flickr
copy paste branches if you need more.... a.mga salitang pangnilalaman (content words_
b.mga salitang pangkayarian (function words)