Terenska i laboratorijska istraivanja tla

Uvod u vjebe iz pedologije

Pernar Nikola, Baki Darko i Perkovi Ivan

 Uvod

Tlo je najvanija i najsloenija sastavnica kopnenog ekosustava i u

neprekidnoj je interakciji sa svim njegovim sastavnicama ili niama.
Istraivanje takvog sloenog i
dinaminog sustava podrazumijeva valjanu
pripremu koja se sastoji u sljededem:
- prikupljanju i prouavanju informacija o
najnovijim znanstvenim spoznajama
tematski povezanim s ciljevima istraivanja
- prikupljanju i prouavanju informacija o
lokalitetu ili podruju na kojem se treba
provesti istraivanje
- izradi strategije ili plana uzorkovanja tla
 Uvod
Za razumijevanje i objektivnu interpretaciju rezultata terenskih
opaanja i mjerenja te laboratorijskih mjerenja koja se provode na uzorcima tla
nuno je:
- opisati podruje ili lokaciju istraivanja, osobito imbenike postanka i
razvoja tla

Potrebno je, potom, prikazati:

- morfoloka svojstva tla (obino na profilu tla)
- nain uzorkovanja tla
- nain pripreme uzoraka tla za analize i njihove pohrane
-laboratorijske analitike postupke (naziv ili oznaku metode) i interpretaciju rezultata

SVI POSTUPCI SU NORMIRANI

 1. Plan i vrste uzorkovanja i uzoraka tla

1.1. Plan uzorkovanja tla

1.2. Vrste uzorkovanja tla
1.3. Dubina uzorkovanja tla
1.4. Broj i prostorni raspored uzoraka tla
(plan uzorkovanja u uem smislu)
1.4.1. Nesustavni statistiki uzorak
1.4.2. Kruna mrea uzoraka
1.4.3. Sustavni statistiki uzorak (regularno uzorkovanje)
1.4.4. Randomizirano (sluajno) uzorkovanje
1.4.5. Stratificirano randomizirano uzorkovanje
1.4.6. Odreivanje broja uzoraka (broj ponavljanja)
1.5. Vrste uzoraka tla
1.5.1. Uzorci tla fiziki neizmijenjenog stanja
1.5.2. Uzorci tla fiziki izmijenjenog stanja
 1. Plan i vrste uzorkovanja i uzoraka tla

1.1. Plan uzorkovanja tla

- istraivanje tla obuhvada opaanja i mjerenja ekto i endomorfolokih,

biolokih, fizikih i kemijskih svojstava
- morfoloka svojstva opaaju se uglavnom na lokalitetu istraivanja
- bioloka, fizika i kemijska svojstva odreuju se preteno u
laboratoriju

- svakom uzorkovanju prethodi planiranje

UZORAK MORA BITI REPREZENTATIVAN

 1.1. Plan uzorkovanja tla

- ovisi o cilju i namjeni te specifinostima podruja istraivanja:

1. uzorkovanje za kontrolu plodnosti tla i pradenje kvalitete tla,
osobito u poljodjelstvu;
2. uzorkovanje radi kartiranja tla, odnosno njegovih svojstava;
3. uzorkovanje tla i drugog materijala u sluaju oneidenja ili
opdenito otedenja tla;
4. uzorkovanje tla u okviru specifinih istraivanja kopnenih
ekosustava.
 1.1. Plan uzorkovanja tla

Izradi plana prethodi uredska i terenska priprema prikupljanje

informacija o podruju istraivanja.
Litoloka podloga matini supstrat Klima
 1.1. Plan uzorkovanja tla
Izradi plana prethodi uredska i terenska priprema.
Vegetacija

Genisto elatae- Epimedio-

Quercetum roboris Blechno-Abietetum Omphalodo-Fagetum
Carpinetum betuli

Euglej amfiglejni Luvisol tipini Podzol humusno Kalkokambisol

eljezni
 1.1. Plan uzorkovanja tla

Izradi plana prethodi uredska i terenska priprema.

Reljef Antropogeni utjecaj

Vrijeme
 1.1. Plan uzorkovanja tla

- najbolji uvjeti za uzorkovanje tla su oni kad ono nije niti prevlano
niti presuho. U takvom stanju tlo nije koherentno (to je vano kod
glinastog tla), nije raspucalo, ali nije niti kaasto ili ljepljivo.

Plan uzorkovanja u sebi ukljuuje prikaz:

- vrste uzorkovanja
- vrste uzoraka
- opreme i pribora za uzorkovanje, pripremu i pohranu uzoraka
- broja i prostornog rasporeda uzoraka tla (plan uzorkovanja u uem smislu)
 1.2. Vrste uzorkovanja tla

a) uzorkovanje tla za mjerenje i opis morfolokih parametara

- uzimanje monolita (na pedolokom profilu) i mikromonolita (na
horizontima)
b) uzorkovanje tla za mjerenje kemijskih i mineralokih parametara
-odreivanje tetnih tvari u tlu, pogodnosti za odreenu namjenu,
hranjivosti tla itd.
c) uzorkovanje tla za mjerenje i opis fizikih parametara
-uvjet fiziki neizmjenjeno stanje tla sonde i cilindri
d) uzorkovanje tla za mjerenje i opis biolokih parametara tla
- neki bioloki parametri mjere se i prate na terenu, dok je za
mjerenje u laboratoriju vano da se uzorci to prije dostave u
laboratorij.
 1.3. Dubina uzorkovanja tla

1.3. Dubina uzorkovanja tla

- po genetskim horizontima

- po fiksnim dubinama,
npr. kod istraivanja i
pradenja utjecaja
aeropolucije na tlo
uzorkuje se povrinski sloj
tla (0-5 ili 0-10 cm)
 1.4. Broj i prostorni raspored uzoraka tla
(plan uzorkovanja u uem smislu)

Odabir, pozicioniranje i priprema toaka uzorkovanja tla ovisi o:

- cilju istraivanja ili mjerenja parametara tla
- dostupnosti preliminarnih informacija
- trenutanim uvjetima na terenu

Vedina metoda izrade plana uzorkovanja bazira se na statistikim

modelima, numerikoj sluajnoj distribuciji ili sustavnom obrascu
(shemi).
 1.4.1. Nesustavni statistiki uzorak

- najvie se prakticira kod formiranja kompozitnih uzoraka, bilo da se

radi o prostoru s relativno niskom varijabilnodu svojstava tla (npr.
oranica ili parcela u rasadniku i ) ili se radi o formiranju kompozitnih
uzoraka od kojih svaki treba predstavljati manju tokastu povrinu.

X, N i W sustav pojedinanih uzoraka pri

sastavljanju kompozitnog uzorka

Cik-cak uzorkovanje
 1.4.1. Nesustavni statistiki uzorak

Dijagonalni raspored uzorkovanja

- 1. uzorak: 1, 4, 7, 10, 13 i 16
- 2. uzorak: 2, 5, 8, 11, 14 i 17
- 3. uzorak: 3, 6, 9, 12, 15 i 18

Shema rotirajudih dijagonala kod

motrenja tla na homogenom
zemljitu
 1.4.2. Kruna metoda uzorkovanja

Ovaj model uzorkovanja primjenjuje se kod mjerenja radijalne

distribucije nekog svojstva ili parametra tla npr. tokastog izvora
oneidenja tla po 8 toaka uzorkovanja rasporeenih po
krunicama.

Shema uzorkovanja na krunoj mrei

1.4.3. Sustavni statistiki uzorak (regularno uzorkovanje)

Ovaj nain uzorkovanja temelji se na postavljanju kvadratne mree

preko podruja na kome se treba obaviti mjerenje/uzorkovanje.

Pravilan mreni raspored toaka uzorkovanja tla u

umskom ekosustavu i naftnom polju utica
 1.4.4. Randomizirano (sluajno) uzorkovanje

U sluaju nepravilno distribuiranih oneidenih podruja ili dijelova

parcela, ponekad se prakticira primjena sluajne distribucije uzoraka
(obino kompozitnih).

Sluajni raspored toaka uzorkovanja tla u umskom

ekosustavu i naftnom polju utica
 1.4.5. Stratificirano randomizirano uzorkovanje

Podruje istraivanja prekrije se pravilnom mreom, a toke

uzorkovanja (x i y koordinate) izabiru se metodom sluajnih brojeva,
ali tako da u svako polje mree padne po jedna toka.

Stratificirani sluajni raspored toaka uzorkovanja tla u

umskom ekosustavu i naftnom polju utica
 1.4.6. Odreivanje broja uzoraka (broj ponavljanja)

Sx = standardna pogreka aritmetike sredine

Sx = s / N s = standardna devijacija
N = veliina uzorka

t = tablina vrijednost za izabranu granicu pouzdanosti; stupnjevi

N= t2 s2/Sx2 slobode za t izabiru se proizvoljno, a zatim se modificiraju
reiteracijom

s2 = varijanca mjerenog parametra, koja nam je poznata iz drugih

istraivanja, iz preliminarnih mjerenja ili se procjenjuje na
temelju opsega (R) vrijednosti (iz preliminarnog mjerenja ili
slinog istraivanja) predmetnog parametra (s2 = (R/4)2)
 1.5. Vrste uzoraka tla

1.5.1. Uzorci tla fiziki neizmijenjenog stanja

Ovi uzorci tla uzimaju se tako da se ne poremeti njegova prirodna
struktura. Za ovaj postupak koriste se razliiti cilindri i kalupi (sl. 9), a
uzorci se koriste za fizikalne analize tla, za morfoloka istraivanja
(monoliti), te za mikrobioloka istraivanja.

Kubienin kalup (lijevo) i cilindri za uzorkovanje tla (desno)

 1.5.2. Uzorci tla fiziki izmijenjenog stanja
Radi se o uzorcima u rastresitom stanju, bez obzira na vlanost tla i
dubinu uzorkovanja, a koji se prikupljaju noem, licom, lopatom,
lopaticom ili sondom. Ovi uzorci slue prvenstveno za razliite
kemijske analize tla, a u znatno manjoj mjeri za mjere nja nekih
fizikalnih parametara te za neka mikrobioloka i morfoloka
istraivanja.
 1.5.2. Uzorci tla fiziki izmijenjenog stanja

a) pojedinani ili spot-uzorci (uzimaju se sondom)

b) kompozitni (prosjeni, agregirani ili pomijeani) uzorci

- stratificirani uzorci (kompozitni uzorak sastavljen od vie
poduzoraka unutar jednog horizonta ili sloja tla)
- klasterski uzorci (kompozitni uzorak je sastavljen iz vie poduzoraka
koji su u neposrednoj blizini i reprezentira odreenu toku na terenu)
- prostorni uzorci (kompozitni uzorak sastavljen je iz vie poduzoraka
rasporeenih na odreenoj povrini i reprezentira tu povrinu)
Pitanja?