bourgeoisie ay iniuugnay sa mga mamamayan ng mga bayan sa medieval France na binubuo ng mga artisan at

mangangalakal. Ang mga artisan ay mga manggagawang may kasanayan sa paggawa ng mga kagamitang maaaring may
partikular na gamit o pandekorasyon lamang.

bourgeoisie sa Europe - Binubuo sila ng mga mangangalakal, banker (nagmamay-ari o namamahala ng bangko), mga
shipower (nagmamay-ari ng mga barko), mga pangunahing mamumuhunan, at mga negosyante.

merkantilismo ay isang sistema na ang pangunahing mga layunin ay politikal. Ang mga layuning ito ay ang magkaroon ng
malaking kitang magbibigay-daan upang ang hari ay makapagpagawa ng mga barko, mapondohan ang kaniyang hukbo, at
magkaroon ng pamahalaang katatakutan at rerespetuhin ng buong daigdig.

Ang doktrinang bullionism ay sentral sa teorya ng merkantilismo. Sa ilalim ng doktrinang ito, ang tagumpay ng isang bansa
ay masusukat sa dami ng mahahalagang metal sa loob ng hangganan nito. Ibig sabihin, kung mas maraming ginto at pilak
ang makukuha ng isang bansa, mas maraming pera ang malilikom nito bilang buwis. Nangangahulugan ito na mas magiging
mayaman at makapangyarihan ang naturang bansa.

nasyonalismong ekonomiko - Isang elemento ng merkantilismo na nakatulong sa pagkabuo at paglakas ng mga nation-state.
Ibig sabihin nito, kayang tustusan ng isang bansa ang sarili nitong pangangailangan. Sa pamamagitan ng pagtataas sa dami
ng iniluluwas na produkto, hindi na aasa ang bansa sa mga produktong dayuhan.

PAGTATATAG NG NATIONAL MONARCHY

Ang hari ay itinuturing lamang na pangunahing panginoong may lupa.

Ang hari na dating mahina ang kapangyarihan ay unti-unting namayagpag sa pamamagitan ng pagpapalawak ng teritoryo at
pagbubuo ng matatag na sentralisadong pamahalaan.

Humirang siya ng mga mamamayang nagpatupad ng batas at nagsagawa ng paglilitis at pagpaparusa sa korte ng palasyo.
Bilang resulta, ang katapatan ng mamamayan ay lumipat mula sa panginoong maylupa tungo sa pamahalaan na may
kakayahang protektahan sila.

Dahil sa buwis, nagkaroon ng pondo ang hari upang magbayad ng mga sundalo. Dahil dito, nakalaya ang hari mula sa
proteksiyon na dating ibinibigay ng mga knight ng panginoong maylupa. Dahil ang katapatan ng mga sundalo ay nasa hari,
maaari silang gamitin ng hari laban sa mga knight ng panginoong maylupa kung kinakailangan. Bukod dito, maaari nang
humirang ang hari ng mga edukadong mamamayan bilang kolektor ng buwis, hukom, sekretarya, at administrador.

PAG-USBONG NG MGA NATION-STATE

Ang nation-state ay tumutukoy sa isang estado na pinananahanan ng mga mamamayan na may magkakatulad na wika,
kultura, relihiyon, at kasaysayan.

May mga bagong institusyon na umusbong bunga ng pagiging nation-state.

-ang pagkabuo ng isang hukbo ng mga propesyunal na sundalo na tapat sa hari.
- Nagsimula rin ang institusyon ng burukrasya sa mga opisyal o kawani na may kasanayan para patakbuhin ang pamahalaan
ayon sa kautusan ng monarkiya. Kabilang sa katungkulan ng mga opisya at kawani ang pangongolekta ng buwis,
pagpapatupad ng batas, at pagkakaloob ng hustisya.

PAGLAKAS NG SIMBAHAN AT PAPEL NITO SA PAGLAKAS NG EUROPE

Simbahan bilang bagong sentro ng debosyon. Sa loob mismo ng Simbahan ay tinuligsa ang pang-aabuso ng mga hari na
naging dahilan upang lalong lumakas ang kapangyarihan ng Papa.

Papa Gregory VII na ang lipunan ay bahagi ng kaayusang banal na napapasailalim sa batas ng Diyos. Bilang pinakamataas
na lider-espiritwal at tagapagmana ng Simbahang Katoliko mula kay San Pedro

Papa ang may pinakamataas na kapangyarihan sa pananampalataya at doktrina. Kaugnay nito, ang lahat ng Obispo ay dapat
na mapasailalim sa kanya, gayundin ang mga hari na ang kapangyarihan ay dapat lamang diumanong gamitin sa layuning
Kristiyano.
Investiture Controversy ay sumasalamin sa tunggalian ng interes ng Simbahan at pamahalaan kaugnay
ng mga ideya ni Papa Gregory VII.

Henry IV – hari ng German at hindi sangayon na ang relihiyong panatisismo ni Papa Gregory VII ay
tuwirang nakaapekto sa mga kaugalian at usaping politikal sa Germany. Dahil dito idineklara ng Papa na ekskomulgado

ekskomulgado - tumayo si Henry IV nang nakayapak sa labas ng palasyo ng Canossa sa hilagang Italya ng tatlong araw
noong 1077.

Concordat of Worms - nagkaroon ng kompromiso sa pagitan ng Simbahan at ni Henry V.

simbahan ang pinakamakapangyarihang institusyon sa panahon ng Middle Ages.

Republica Christiana - nabuo ang imahen ng Europe bilang isang malawak na kabuuang Kristiyano

PAG-USBONG NG RENAISSANCE
Medici sa Florence ay halimbawa ng isang pamilya ng mangangalakal at banker.

Renaissance ay nangangahulugang “muling pagsilang” o rebirth.

ilarawan sa dalawang paraan.

1. kilusang kultural o intelektuwal na nagtangkang ibalik ang kagandahan ng sinaunang kulturang Greek at Roman sa
pamamagitan ng pag-aaral sa panitikan at kultura ng mga nasabing sibilisasyon.
2. bilang panahon ng transisyon mula sa Middle Ages tungo sa Modern Period o Modernong Panahon.

ANG MGA HUMANISTA

humanist o humanista, mula sa salitang Italian na nangangahulugang “guro ng humanidades, partikular ng wikang Latin.”

Pinag-aaralan sa Humanities o Humanidades ang wikang Latin at Greek, Komposisyon, Retorika, Kasaysayan, at
Pilosopiya, at maging ang Matematika at Musika.

humanismo ay isang kilusang intelektuwal noong Renaissance na naniniwalang dapat pagtuunan ng pansin ang klasikal na
sibilisasyon ng Greece at Rome sa pag-aaral dahil naglalaman ito ng lahat ng aral na dapat matutuhan upang magkaroon ng
isang moral at epektibong buhay.

MGA AMBAG NG RENAISSANCE SA IBA’T IBANG LARANGAN

Francesco Petrarch (1304-1374). Ang “Ama ng Humanismo”. Pinakamahalagang sinulat niya sa Italyano
ang “Songbook,” isang koleksiyon ng mga sonata ng pagibig sa pinakakamahal niyang si Laura.

Goivanni Boccacio (1313-1375). Matalik na kaibigan ni Petrarch. Ang kaniyang pinakamahusay na panitikang
piyesa ay ang “Decameron”, isang tanyag na koleksyon na nagtataglay ng isandaang (100) nakatatawang salaysay.

William Shakespeare (1564-1616) Ang “Makata ng mga Makata.” Naging tanyag na manunulat sa Ginintuang
Panahon ng England sa pamumuno ni Reyna Elizabeth I. Ilan sa mga sinulat niya ang mga walang kamatayang dula gaya
ng: Julius Caesar, Romeo at Juliet, Hamlet, Anthony at Cleopatra at Scarlet.

Desiderious Erasmus (c.1466-1536). “Prinsipe ng mga Humanista.” May-akda ng “In Praise of Folly” kung saan tinuligsa
niya ang hindi mabuting gawa ng mga pari at mga karaniwang tao.

Nicollo Machievelli (1469-1527). Isang diplomatikong manunulat na taga Florence, Italia. May-akda ng “The
Prince.”Napapaloob sa aklat na ito ang dalawang prinsipyo: “Ang layunin ay nagbibigay matuwid sa pamamaraan.” at
“Wasto ang nilikha ng lakas.”

Miguel de Cervantes (1547-1616). Sa larangan ng panitikan, isinulat niya ang nobelang “Don Quixote de la
Mancha,” aklat na kumukutya at ginagawang katawa-tawa sa kasaysayan ang kabayanihan ng mga kabalyero noong
Medieval Period.
Sa Larangan ng Pinta at PintorSining

Michelangelo Bounarotti (1475-1564). Ang pinakasikat na iskultor ng Renaissance, ang una niyang obra maestro ay ang
estatwa ni David. Sa paanyaya ni Papa Julius II ipininta niya sa Sistine Chapel ng Katedral ng Batikano ang kuwento sa
Banal na Kasulatan tungkol sa pinagmulan ng sandaigdaigan hanggang sa pagbaha. Pinakamaganda at pinakabantog niyang
likha ang La Pieta, isang estatwa ni Kristo pagkatapos ng Kaniyang Krusipiksyon.

Leonardo da Vinci (1452-1519). Ang hindi makakalimutang obra maestra niyang “Huling Hapunan” (The Last Supper), na
nagpakita ng huling hapunan ni Kristo kasama ang Kaniyang labindalawang disipulo. Isang henyong maraming nalalaman
sa iba’t ibang larangan. Hindi lang siya kilalang pintor, kundi isa ring arkitekto, iskultor, inhinyero, imbentor, siyentista,
musikero at pilosoper.

Raphael Santi (1483-1520). “Ganap na Pintor”, “Perpektong Pintor”. Pinakamahusay na pintor ng Renaissance. Kilala sa
pagkakatugma at balanse o proporsiyon ng kanyang mga likha. Ilan sa kaniyang tanyag na gawa ang Obra Maestrang
“Sistine Madonna”, “Madonna and the Child” at “Alba Madonna.”

Agham sa Panahon ng Renaissance

Nicolas Copernicus (1473-1543). Inilahad ni Nicolas ang Teoryang Heliocentric; “Sa pag-ikot ng daigdig sa aksis nito,
kasabay ng ibang planeta, umiikot ito sa paligid ng araw.” Pinasungalingan ng teoryang ito ang tradisyonal na pag-iisip na
ang mundo ang sentro ng sansinukob, na matagal ding tinangkilik ng simbahan.

Galileo Galilei (1564-1642). Isang astronomo at matematiko, noong 1610. Malaki ang naitulong ng kaniyang na imbentong
teleskopyo para mapatotohanan ang Teoryang Copernican.

Sir Isaac Newton (1642-1727). Ang higante ng siyentipikong Renaissance. Sang-ayon sa kaniyang “Batas ng Universal
Gravitation,” ang bawat planeta ay may kaniya-kaniyang lakas ng grabitasyon at siyang dahilan kung bakit nasa wastong
lugar ang kanilang paginog. Ipinaliwanag niya na ang grabitasyong ito ang dahilan kung bakit bumabalik sa lupa ang isang
bagay na inihagis pataas. Tinatayang ang pag-usbong ng Renaissance ay hindi natatapos sa panahon na kung saan nakilala
ang mga nabanggit na siyentipiko bagkus ito ay nagpapatuloy magpakailanman hangga’t ang tao ay naghahanap at
naghahangad ng kasagutan sa kaniyang mga tanong.

ANG KABABAIHAN SA RENAISSANCE

Isotta Nogarola ng Verona na may akda ng Dialogue on Adam and Eve (1451) at Oration on the Life of St.Jerome (1453) na
kakikitaan ng kaniyang kahusayan sa pag-unawa sa mga isyung teolohikal.

Laura Cereta mula sa Brescia na bago mamatay sa gulang na 30 ay isinulong ang isang makabuluhang pagtatanggol sa pag-
aaral na humanistiko para sa kababaihan.

Veronica Franco mula sa Venice at si Vittoria Colonna mula sa Rome. Mahahalagang personalidad ng Renaissance sa
pagsulat ng tula

Sa larangan ng pagpinta:

Sofonisba Anguissola mula Cremona na may likha ng Self-Portrait (1554) sa larangan ng pagpinta

Artemisia Gentileschi, anak ni Orazio, na nagpinta ng Judith and Her Maidservant with the Head of Holoferness (1625) at
Self-Portrait as the Allegory of Painting (1630).

Martin Luther, Ama ng Protestanteng Paghihimagsik

-ama ng Himagsikang Protestante
-Isang mongheng Augustinian at naging Propesor ng Teolohiya sa Unibersidad ng Wittenberg
-Ipinanganak si Luther noong Nobyembre 10, 1483, sa Eisleben Germany. Ang kaniyang ama, si Hans Luther ay isang
magsasaka na naging minero ng tanso, samantalang ang ina niyang si Margareth Linderman ay mula sa isang pamilyang
kabilang sa gitnang uri.

Protestante - ang mga sumasalungat sa mga mamamayang Katoliko

Protestasyon ang pinagmulan ng salitang “Protestante” (ang mga sumasalungat sa mga mamamayang Katoliko) sa
emperador ng Banal na Imperyong Romano na nananawagan sa pagwawakas sa paghihimagsik ng simbahan.

Charles V – tinapos ang digmaang sa pagitan ng Protestante at Katoliko Romano

Kapayapaang Augsburg – nilagdaan ni Charles V nasasaad sa kasunduan na kilalanin ang kapangyarihan ng mga hari o
namumuno na malayang pumili ng relihiyon ang kanilang nasasakupan.

KONTRA-REPORMASYON

Papa Gregory VII (1037-1085) - nagsikap ang mga pinunong Katoliko na maituwid ang mga maling pamamaraan ng
Simbahan lalong kilala sa una niyang pangalang Hilderbrand, ang nagpasimuno ng tatlong pagbabago sa Simbahan.
1. Pagbabawal sa mga pari na magasawa upang malayo sa suliranin ng pamilya at nang mailaan ang sarili sa buong
paglilingkod sa Diyos.
2. Pag-aalis ng simony.
3. Pagbabawal sa mga tauhan na tumanggap ng pagtatalaga sa anumang tungkulin sa Simbahan sa kamay ng isang hari o
pinuno.

Catholic Reformation o Counter-Reformation - isang malakas na kilusan ang sinimulan ng mga tapat na Katoliko upang
paunlarin ang Simbahang Katoliko. Isinagawa ito ng Konseho ng Trent, Inquisition at ng mga Samahan ng mga Heswita
(Society of Jesus).

Itinatag ni St. Ignatius de Loyola ang Society of Jesus noong 1514.

Heswita – nagtagumpay sa pagbawi sa Bohemia, Hungary, Poland at timog Germany para sa Simbahang Katoliko. Sila ang
naging makapangyarihang lakas ng Katolisismo sa kanlurang Europe. Nagtatag sila ng mga paaralan at naging dalubhasa
bilang mga guro. Pinilit din nilang magkaroon ng malaking kaugnayan sa politika ng Europe.

Haring Ferdinand at Reyna Isabella - ipinatupad ang Inquisition laban sa mga erehe at Hudyo at nakidigma sa mga Muslim
ng Granada. Maging ang Simbahan ay sumailalim sa trono ng hari at reyna.

Hindi nagustuhan ng Papa at ng mga kawani ng simbahan ang pagtatagumpay ni Luther kaya’t tinapatan nila ito ng Council
of Trent, Inquisition, at Society of Jesus na naglalayong pagbutihin ang pananampalatayang Katoliko.

Simbahang Katoliko at Protestante, at patuloy na pagpapalaganap ng paniniwala at adhikain ay nagdulot ng sumusunod na

epekto:
nagkaroon ng dibisyong panrelihiyon sa Europe kung saan ang hilaga ay naging mga Protestante samantalang ang timog
naman ay nanatiling Katoliko;
sa kadahilanang maraming mga turo ng Simbahang Katoliko na iba sa aral ni Kristo, at iba pang pagmamalabis ng mga
pari, marami ang humiwalay sa Simbahang Katoliko at nagtatag ng mga sekta ng Protestante tulad ng Calvinism,
Lutheranism, Methodist, Anglican, Presbyterian at iba.
gumawa ng aksiyon ang Simbahang Katoliko hinggil sa mga suliraning pangrelibhiyon na kanilang hinarap upang muling
mapanumbalik ang dating tiwala ng mga tagasunod nito at pagbutihin ang pananampalatayang Katoliko. Ang ilan sa mga
repormang kanilang mga ginawa ay ang pagpapawalang bias ng seremonya na tumutukoy sa pagbenta at pagbili ng mga
opisyo ng simbahan; at ang pagbabawal sa pagtatalaga ng mga hari o karaniwang pinuno sa simbahan;
ang taliwas na ideya ng dalawang malaking relihiyon sa Europe (Katoliko at Protestante) ay nagbunga sa mahabang
panahon ng digmaang panrelihiyon.
at ang panghuli ay ang pagpapanumbalik na espiritwal sa Kristiyanismo, ang pagpapalaganap ng Bibliya at ang doktrina
ng kaligtasan ng Bibliya. Ang kaligtasan ay makakamit hindi sa pagsapi sa simbahan kundi ang pagtanggap at pagtitiwala
kay Kristo.

The Travels of Marco Polo – aklat na naglarawan sa mga Europeo ng yaman at kaunlarang taglay ng China.

Ibn Battuta - itinala ng Muslim ang paglalakbay sa Asya at Africa.

compass at astrolabe - malaki ang tulong ng dalawang instrumentong ito sa mga manlalayag. Ang compass ang nagbibigay
ng tamang direksiyon habang naglalakbay samantalang gamit naman ang astrolabe upang sukatin ang taas ng bituin.
Portugal - bansa sa Europe ang nagpasimula ng paglalayag at pagtuklas ng mga bagong lupain

Prinsipe Henry the Navigator na naging inspirasyon ng mga manlalayag sa kaniyang panahon. Siya ang naganyaya sa mga
dalubhasang mandaragat na magturo ng tamang paraan ng paglalayag sa mga tao. Sukdulan ang kaniyang pangarap, ang
makatuklas ng mga bagong lupain para sa karangalan ng Diyos at ng Portugal.

Ang Paghahanap ng Spices

India - matatagpuan sa Asya ang ilan sa mga spices na may malaking demand para sa mga Europeo ay ang paminta,
cinnamon, at nutmeg.

Ang spices ay ginagamit nila bilang pampalasa sa kanilang mga pagkain at upang mapreserba ang mga karne. Ginagamit din
nila ito para sa kanilang mga pabango,kosmetiks at medisina.

Pinangunahan ng Portugal ang Paggagalugad

Bartholomeu Dias - natagpuan ang pinakatimog na bahagi ng Africa na naging kilala sa katawagang Cape of Good Hope.
Ang paglalakbay ni Dias ay nagpakilala na maaaring makarating sa Silangang Asya sa pamamagitan ng pag-ikot sa Africa.

Vasco da Gama – ay namuno sa apat (4) na sasakyang pandagat

Ang Paghahangad ng Espanya ng kayamanan mula sa Silangan

Haring Ferdinand V ng Aragon at Reyna Isabella I ng Castille noong 1469 ay naging daan upang ang Espanya ay
maghangad din ng mga kayamanan sa Silangan.

Christopher Columbus - isang Italyanong manlalayag. tinulungan siya ni Reyna Isabella na ilunsad ang kaniyang unang
ekspedisyon na ang kaniyang adhikain ay makarating sa India na ang gagamiting daanan ay ang pakanluran ng Atlantiko.
Ang kaniyang ekspedisyon ay nakaranas ng maraming paghihirap gaya ng walang kasiguraduhan na mararating nila ang
Silangan, ang pagod at gutom sa kanilang paglalakbay, at ang haba ng panahon na kanilang inilagi sa katubigan.
-binigyan ng titulong Admiral of the Ocean Sea, Viceroy at Gobernador ng mga islang kaniyang natagpuan sa Indies.

Hispaniola (sa kasalukuyan ay ang mga bansa ng Haiti at Dominican Republic) at ang Cuba.

Amerigo Vespucci - Italyanong nabigador ang nagpaliwanag na si Columbus ay nakatagpo ng Bagong Mundo

Bagong Mundo - ang lugar na ito nang lumaon ay isinunod sa pangalan niya kaya nakilala ito bilang America at naitala sa
mapa ng Europe kasama ang iba pang mga bagong diskubre na mga isla.

Si Prinsipe Henry, anak ng Haring Juan ng Portugal, ang naging pangunahing tagapagtaguyod ng mga paglalayag sa
pamamagitan ng pagaanyaya ng mga mandaragat, tagagawa ng mapa, matematisyan at astrologo na mag-aaral ng siyensiya
ng nabigasyon sa bansa. Siya ang naging patron ng mga manlalakbay kaya ikinabit sa kaniyang pangalan ang katawagang
Ang Nabigador. Sa kaniyang mga itinaguyod na paglalakbay ay nakarating ito sa Azores, isla ng Madeira at sa mga isla ng
Da Cape Verde.

Si Pope Alexander VI - ang naglabas ng papal bull na naghahati sa lupaing maaaring tuklasin ng Portugal at Spain.

line of demarcation ang Papa, isang di nakikitang linya mula sa gitna ng Atlantiko tungo sa Hilagang Pola hanggang sa
Timugang Pola. Ipinaliliwanag nito na lahat ng mga matatagpuang kalupaan at katubigan sa Kanlurang bahagi ng linya ay
para sa Spain at sa Silangang bahagi ng linya ay para naman sa Portugal.

Kasunduan sa Tordesillas -ay nagkasundo sila na ang line of demarcation ay baguhin at ilayo pakanluran. Ipinakikita dito na
noong panahong iyon ay pinaghatian ng lubusan ng Portugal at Spain ang bahagi ng mundo na di pa nararating ng mga taga-
Europe.

Ferdinand Magellan noong 1480 sa Sabrosa, Portugal kina Rui de Magalhaes, ang kanyang ama at Alda de Mesquita, ang
kanyang ina.
Si Henry Hudson- English na manlalayag at sa kaniya ipinangalan ang Ilog ng Hudson sa Manhattan, USA.

New Netherland – pinangalan ni Hudson sa napasok niya ang New York Bay

trade outpost o himpilang pangkalakalan ang itinatag sa rehiyon na pinangalanang New Amsterdam. Ito ngayon ay kilala
bilang New York City.

Boers – tawag sa mga magsasakang nanirahan sa may Cape of Good Hope.

Kahalagahan ng mga Paglalayag at Pagtuklas ng mga Lupain

Kapitalismo- ang sistema kung saan mamumuhunan ng kaniyang salapi ang isang tao upang magkaroon ng tubo o interes.

Epekto ng Unang Yugto ng Kolonisasyon

Maraming mahahalagang epekto ang unang yugto ng kolonisasyon.
1. Ang mga eksplorasyon na pinangunahan ng mga Español at Portuguese ang nagbigay-daan sa malawakang pagkakatuklas
sa mga lupaing hindi pa nagagalugad at mga sibilisasyong hindi pa natutuklasan. Ito rin ang nagpalakas ng ugnayan ng
Silangan at Kanluran.
2. Nakapukaw rin ng interes sa mga bagong pamamaraan at teknolohiya sa heograpiya at paglalayag ang mga
eksplorasyon.
3. Sumigla ang paglaganap ng sibilisasyong Kanluranin sa Silangan dahil sa kolonisasyon.
4. Nagdulot ng maraming suliranin ang kolonisasyon sa mga bansang sakop tulad ng pagkawala ng kasarinlan,
paninikil ng mananakop at pagsasamantala sa likas na yaman ng mga bansang ito.
5. Nagkaroon ng pagbabago sa ecosystem sa daigdig na nagresulta sa pagpapalitan ng hayop halaman, sakit sa pagitan ng
Old World at New World.

Ang Rebolusyong Siyentipiko

Scientia - ginagamit ng mga Greek na nangangahulugang “kaalaman”.

Nicolaus Copernicus – isang Polish na nagpasimula ng kaniyang propesyong siyentipiko sa Pamantasan ng Krakow, Poland
noong 1492. Binigyang diin niya na ang mundo ay bilog taliwas sa naunang paniniwala na ito ay patag at kapag narating ng
isang manlalakbay ang dulo nito ay posible siyang mahulog.

Teoryang Heliocentric - ang araw ang nasa sentro ng Sansinukuban na taliwas sa itinuturo ng Simbahan na ang mundo ang
sentro ng Sansinukuban.

Mga Bagong Teorya Ukol sa Sansinukuban (Universe)

Johannes Kepler - isang Aleman na astronomer, natural scientist at mahusay na matematisyan ang nagbuo ng isang pormula
sapamamagitan ng matematika tungkol sa posibleng pag-ikot sa isang paribilog ng mga planeta sa araw na di gumagalaw sa
gitna ng kalawakan, ito ay tinawag niyang ellipse.

Galileo Galilei -isang Italyano at Katoliko ay nagkaroon ng malaking oposisyon sa Simbahan

- imbensiyong ng teleskopyo at naging dahilan ng kaniyang pagdidiskubre sa kalawakan.

Ang Panahon ng Enlightenment

Enlightenment - ay binubuo ng mga iskolar na nagtangkang iahon ang mga Europeo mula sa mahabang panahon ng kawalan
ng katuwiran at pamamayani ng pamahiin at bulag na paniniwala noong Middle Ages.

Philosopher- Ang ambag ng mga intelektuwal na ito ang nagsilbing pundasyon ng mga modernong ideyang may kinalaman
sa pamahalaan, edukasyon, demokrasya, at maging sa sining.

Thomas Hobbes – ginamit ang ideya ng natural law upang isulong ang paniniwala na ang absolutong monarkiya ang
pinakamahusay na uri ng pamahalaan.
John Locke - kinilalang pilosopo sa England at may paniniwala na ang tao sa kaniyang natural na kalikasan ay may
karapatang mangatuwiran, may mataas na moral at mayroong mga natural na karapatan ukol sa buhay, kalayaan at pag-aari.

Two Treatises of Government – sinulat ni Locke ang kanyang ideya

Thomas Jefferson – sinulat niya Ang Deklarasyon ng Kalayaan

Baron de Montesquieu - kinilalang pilosopo sa larangan ng politika ay ang Pranses at naniniwala sa ideya ng paghahati ng
kapangyarihan sa isang pamahalaan. Hinati niya sa tatlong sangay ang pamahalaan: ang lehislatura na pangunahing gawain
ay ang pagbubuo ng mga batas; ang ehekutibo na nagpapatupad ng batas at ang hukuman na tumatayong tagahatol.

The Spirit of the Laws – tinalakay ni Baron ang iba’t ibang pamahalaang namayani sa Europa. Hinangaan niya
ang mga British dahil sa pagbuo nito ng isang uri ng pamahalaang monarkiya na ang kapangyarihan ay nililimitahan ng
parliament.

Balance of power – kilala sa mga nagawa ni Baron na tumutukoy sa paghahati ng kapangyarihan ng pamahalaan sa tatlong
sangay

Voltaire o Francois Marie Arouet - nagsulat ng ilang mga lathalain laban sa Simbahan at Korteng Royal ng France. Ito ang
naging dahilan ng kaniyang dalawang beses na pagkakabilanggo at nang lumaon siya ay napatapon sa Inglatera.

Rebolusyong Industriyal - nagkaroon ng malaking pagbabago sa aspektong agrikultura at industriya sa mga bansa sa Europe
at sa United States dahil pinalitan nito ang gawaing manwal sa mga kabukiran ng mga bagong imbentong makinarya.

ANG PAGSISIMULA NG REBOLUSYONG INDUSTRIYAL

Great Britain -ang nagpasimula dahil sa pagkakaroon nito ng maraming uling at iron na naging pangunahing gamit sa
pagpapatakbo ng mga makinarya at pabrika.

spinning jenny ay nagpabilis sa paglalagay ng mga sinulid sa bukilya nang mabilis at sa maraming sisidlan.

Eli Whitney – naimbento ang cotton gin.

Cotton gin - Ito ay nakatulong para maging madali ang paghihiwalay ng buto at iba pang mga materyal sa bulak na dati ay
halos ginagawa ng 50 manggagawa bago maimbento ang cotton gin. Dahil dito naging mabilis na ang nasabing proseso at
nakatulong ito sa malaking produksiyon para sa paggawa ng tela sa United States.

Ang Paglago at Paglaki ng Rebolusyong Industriyal

Steam engine - ay naging daan para maragdagan ang suplay ng enerhiya na magpapatakbo sa mga pabrika.

Alexander Graham Bell - bilang imbentor ng unang telepono

Thomas Alva Edison - na nagpakilala ng lakas ng elektrisidad upang nang lumaon ay makatulong para ang isang buong
komunidad ay maliwanagan nito at patakbuhin pa ang mga makabago nilang kasangkapan

Samuel B. Morse - naman ay pinakilala ang telegrapo na nakatulong para makapagpadala ng mga mensahe sa mga kakilala,
kaibigan at kamag-anakan sa ibang lugar.

Hydroelectric - Ang Newcomen steam engine at Watt steam engine na naimbento noong 1705 at 1760 na nakatulong sa
pag-pump ng tubig na ginamit para makapagsuplay ng tubig

IKALAWANG YUGTO NG IMPERYALISMONG KANLURANIN

Ang Pananakop sa Makabagong Panahon

manifest destiny - may karapatang ibigay ng Diyos ang United States na magpalawak at angkinin ang buong kontinente ng
Hilagang America.
white man’s burden - na tungkulin ng mga Europeo at ng kanilang mga inapo na panaigin ang kanilang maunlad na
kabihasnan sa mga katutubo ng mga kolonyang kanilang sinakop.

protectorate -ay pagbibigay sa kolonya ng proteksiyon laban sa paglusob ng ibang bansa.

Concession -ay ang pagbibigay ng espesyal na karapatang pangnegosyo.

sphere of influence - ay isang lugar o maliit na bahagi ng bansa kung saan kontrolado ang pamahalaan at pulitika ng
makapangyarihang bansa.

David Livingstone - ginalugad ni Livingstone ang Ilog Zambesi. Siya ang unang dayuhan na nakamasid sa magandang talon
ng Victoria na ipinangalan sa reyna ng England.

Haring Leopoldo I - Nakuha ng Belgium noong 1885 ang pinakamalaking bahagi ng Congo basin sa pamumuno ng
pinakatusong mangangalakal ng Europe

tatlong rehiyon ang kontinente ng Africa

- ang hilagang bahagi na nakaharap sa Dagat Mediterranean
- ang pinakagitnang bahagi ng tropiko o mainit na bahagi
- at ang malamig na bahagi sa may timog.

pinakamaningning na hiyas - imperyo ang India

philosophes - isang pangkat ng mga taong nakilala sa Pransya. Pinaniniwalaan ng pangkat na ito na ang reason o katuwiran
ay magagamit sa lahat ng aspeto ng buhay, tulad ni Isaac Newton na ginamit ang katuwiran sa agham. Limang
mahahalagang kaisipan ang bumubuo sa kanilang pilosopiya.

Mga paniniwal ng philosophes:

1. katotohanan (truth) - ay maaaring malaman gamit ang katwiran. Para sa kanila, ang katwiran ay ang kawalan ng pagkiling
at kakikitaan ng pag—unawa sa mga bagay-bagay.
2. kalikasan (nature) - ng isang bagay. Ayon sa kanila, ang likas o natural ay mabuti. Naniniwala din sila na may likas na
batas (natural law) ang lahat ng bagay. Tulad ng pisika na may likas na batas na sinusunod, ang ekonomiya at politika ay
gayon din.
3. kaligayahan - ay matatagpuan ng mga taong sumusunod sa batas ng kalikasan. Naniniwala sila na ang maginhawang
buhay ay maaaring maranasan sa mundo. Taliwas ito sa paniniwalang medieval na kailangang tanggapin ang kahirapan
habang nabubuhay upang matamasa ang kaginhawaan sa kabilang buhay.
4. makaagham na paraan - Ang mga philosophes ang unang Europeong naniwala na maaaring umunlad sa paggamit ng
agham.
5. Reason - Nagnanais ng kalayaan ang mga philosophes. Tulad ng mga British, ninais nilang maranasan ang kalayaan sa
pagpapahayag, pagpili ng relihiyon, pakikipagkalakalan at maging sa paglalakbay. Mangyayari lamang ito kung gagamitin
ang reason.

Francois Marie Arouet - maimpluwensyang philosophes kilala sa tawag na Voltaire. Siya ay nakapagsulat ng higit sa 70
aklat na may temang kasaysayan, pilosopiya, politika at maging drama.

Jean Jacques Rousseau - ay kinilala dahil sa kahusayan sa pagsulat ng mga sanaysay na tumatalakay sa kahalagahan ng
kalayaang pang-indibidwal (individual freedom).

The Social Contract – sinulat ni Rousseau kung saan magkakaroon lamang ng maayos na pamahalaan kung ito ay nilikha
ayon sa ‘pangkalahatang kagustuhan’ (general will). Samakatuwid, isinusuko ng tao ang kaniyang will o kagustuhan sa
pamahalaan. Ang Social Contract niya ang naging saligan ng mga batas ng rebolusyon sa France.

Denis Diderot – pinalaganap ang ideya ng mga philosophe sa pamamagitan ng pagsulat at pagtipon ng 28-volume na
Encyclopedia na tumatalakay sa iba’t ibang paksa. Naglayon siyang baguhin ang paraan ng pag-iisip ng mga tao sa
pamamagitan ng pagbibigay ng mga bagong kaisipan sa mga usaping pamamahala, pilosopiya at relihiyon.

Physiocrats - tawag sa naniniwalang sa ideyang ang lupa ang tanging pinagmumulan ng yaman o nakatutulong sa
pagpapayaman.
Francois Quesnay - ay isa sa naniniwala sa doktrina ng malayang ekonomiya.

Adam Smith – naniniwala na kailangan ang produksiyon upang kumita ang tao. Isa siyang ekonomistang British na
nagpanukala na ang market o pamilihan ay maaaring dumaloy nang maayos nang hindi pinakikialaman ng pamahalaan.

George Berkeley – ipinahayag na walang laman ang utak ng tao kundi mga ideya at naaayon ang katotohanan sa kung ano
ang tunay sa pag-iisip ng tao.

tatlong mahahalagang prinsipyo ng pagbubuo ng isang nasyon-estado: ang kalayaan, pagkakapantay-pantay at ang
kapatiran.

Boston Tea Party - itinapon ang mga tone-toneladang tsaa sa pantalan ng Boston harbor sa Massachusetts. Sila’y
nagprotesta sa ipinataw na buwis sa tsaa na inaangkat sa mga kolonya.

Stamp Act - ipinasa ng Parliamento noong 1765 ay nagdagdag ng buwis para sa pamahalaan ng Britanya. Naisagawa ito sa
pamamagitan ng paglalagay ng mga selyo sa anumang produkto na dadalhin sa Britanya mula sa mga kolonya.

Paul Revere - Amerikanong panday ang naging kasangkapan upang malaman ng mga tao na may paparating na mga
sundalong British.

United Colonies of America - Ang Kongresong Kontinental ay muling nagpulong sa ikalawang pagkakataon noong Mayo,
1775 at idineklara ang pamahalaan Pinagbuklod na mga Kolonya ng Amerika

Continental Army - Ang hukbo ng mga military

George Washington - commander-in-chief ng hukbo ng mga military

Thomas Jefferson - Upang matugunan ang ganitong pangyayari ay minarapat ng Kongresong Kontinental na aprubahan ang
Deklarasyon ng Kalayaan noong Hulyo 4. Ang dokumento ay kanyang isinulat

Ilog Delaware - naglunsad si Washington at ang kanyang hukbo ng isang sopresang pag-atake laban sa mga British. Ginamit
nila ang ilog upang maisakatuparan ang kaniyang balak. Ito ang naging dahilan kung bakit nila napagwagian ang Digmaan
sa Trenton at Princeton nguni’t sila’y di nagtagumpay sa pagkuha sa New York.

Heneral John Burgoyne – sa kanyang pamumuno ang pagsuko ng hukbong British sa pamumuno ni Heneral Horacio Bates.

Heneral Charles Cornwallis - pamumuno ng British commander ay tinangkang sakupin ng Britanya ang Timog Carolina.
Ngunit sa pamamagitan ng magkasamang puwersa ng mga Amerikano at Pranses ay natalo ang mga British sa Labanan sa
King’s Mountain noong huling bahagi ng 1780 at sa Labanan sa Cowpens ng mga unang bahagi ng 1781.

Ang Kalagayan ng Lipunang Pranses noong 1789

Haring Louis XVI - ang France ay pinaghaharian ng isang Bourbon na ang pamumuno ay absoluto. Ang absolutong hari ay
itinuturing na makapangyarihang pinuno ng isang nasyon sapagkat ang kanilang ginagamit na basehan sa kanilang
pamumuno ay ang divine right theory. Ito ay ang paniniwala na ang kapangyarihan ng isang hari ay nagmula sa kanilang
mga diyos para pamunuan ang bansa.

Pranses naman ay nahahati sa tatlong pangkat na tinatawag na estates.

1. unang estate - ay binubuo ng mga obispo, pari at ilan pang may katungkulan sa Simbahan.
2. ikalawang estate - ay binubuo ng mga maharlikangPranses.
3. ikatlong estate - ay binubuo ng nakararaming bilang ng mga Pranses gaya ng mga magsasaka, may-ari ng mga
tindahan, mga utusan, guro, manananggol, doktor, at mga manggagawa.

Ang Pambansang Asemblea

Abbe Sieyes - isang pari, idineklara ng ikatlong estate ang kanilang sarili bilang Pambansang Assembly noong Hunyo 17,
1789. Inimbitahan nila dito ang una at ikalawang estate .
Reyna Marie Antoinette – sa pamamagitan ng payo ng reyna nagpadala ng mga sundalo sa Paris at Versailles ang hari
upang payapain ang lumalaganap na kaguluhan.

Constituent Assembly - ang bagong katawagan sa Asembleyang Nasyonal ay nakapagpalabas ng isang bagong saligang-
batas. Ang pambungad na pananalita ng saligang-batas ay tungkol sa Deklarasyon ng mga karapatang Pantao at
Mamamayan. Binigyang-diin nito na ang lipunang Pranses na kinakailangang nababatay sa mga ideya ng kalayaan,
pagkapantay-pantay at kapatiran.

Declaration of the Rights of Man - isinulat ng mga Pranses Ilan sa mga prinsipyong nakapaloob dito ay
1. The aim of the government is the preservation of the …rights of man
2. Men are born and remain free and equal in rights…
3. Every man is presumed innocent until proven guilty
4. Law is the expression of the general will (of the people).

Georges Danton – abogadong tumulong sa mga rebolusyon upang lalong lumakas at lumaki

Guillotine – ginamit na pagpatay sa mga sumusuporta sa hari

September Massacres – naging tanyag sa ginawang pagpatay sa mga sumusuporta sa hari

Enero 1793 - ay napugutan naman ng ulo ang haring si Louis XVI at Reyna Marie Antoinette

Committee of Public Safety - ay binuo ng mga rebolusyonaryo ang isang pansamantalang pamahalaan

Maximilien Robespierre - isang masidhing republikano pinakamabisa at aktibong miyembro rito ay ang isang manananggol

Reign of Terror - pangunahin Gawain ni Robespierre ay maipagpatuloy ang rebolusyon ay ang pagpapadala ng maraming
mga sundalo na uubos sa mga kaaway ng Republika. Ang mga kaaway na ito ay pawang pinatay sa pamamagitan ng
guillotine. Umabot sa 17,000 katao ang pinatay sa pagitan ng 1793 hanggang 1794 at may 20,000 naman ang mga namatay
sa mga kulungan.

Moderates – nakuha ang pamamahala nang humina ang kapangyarihan ng mga rebolusyonaryo. Sina Danton at
Robespierre ay pinatay rin sa pamamagitan ng guillotine.

Napoleon Bonaparte - pinakapopular at matagumpay na heneral. Sa panahon ng kaniyang pamumuno ay nasakop niya ang
malaking bahagi ng Europa at kinilalang Emperor Napoleon I noong 1804. Ang kaniyang hukbo sa kanilang pananakop ay
naging mga disipulo ng mga ideya ng Rebolusyong Pranses, ang kalayaan, pagkapantay-pantay at kapatiran.

Napoleonic Wars - ay isinunod sa pangalan ni Napoleon Bonaparte na naging pinuno ng France noong 1799 at nagtangkang
ipakilala ang kaniyang ideya ng pamahalaan sa buong Europa. Ang Napoleonic Wars ay serye ng mga digmaang
pinangunahan ni Napoleon Bonaparte. Ang digmaan ay nagwakas nang si Napoleon ay natalo sa Digmaan sa Waterloo
noong 1815.

Ang Pagkilala sa Kakayahan ni Napoleon

Battle of Ulm - Tinalo niya ang mga Austrians

Battle of Austerlitz - pinagsanib na puwersa ng mga Austrians at Russians

Battle of Jena - durugin ng puwersa ni Napoleon ang hukbo ng mga Prussian

Rhine Confederation - sa kabuuan ay kaniyang nasakop ang Gitnang Germany

Battle of Friedland - tinalo niya ang puwersa ng mga Ruso

Peninsular War – sa dahilang ang Espanya at Portugal ay nasa bahagi ng Europa na Iberian Peninsula.

Battle of Borodino - Napagdesisyunan ni Napoleon na lusubin ang Russia sa dahilang kapag ito’y kaniyang
masakop ay madali na niyang mapapasok ang Britain.

Ang Pagtakas ni Napoleon - Taong 1813 nang talunin ng pinagsamang puwersa ng Britanya, Austria, Prussia at Russia ang
emperador na Pranses na si Napoleon Bonaparte. si Napoleon ay ipinatapon sa isla ng Elba, malapit sa kanlurang baybayin
ng Italya.

Louis XVIII - kapatid ni Louis XVI (ang haring pinapatay nang panahon ng Rebolusyong Pranses) ang naging hari ng
France noong 1814

Pagkamatay ni Napoleon Bonaparte - Dahil sa pinagsamang puwersang militar ng Britain at Prussia, madaling natalo si
Bonaparte. Hunyo 22 nang sumuko si Napoleon sa mga British. Natapos na rin ang kanyang ‘Isang Daang Araw’. Siya ay
ipinatapon sa isla ng St. Helena. Ito ang lugar na kaniyang kinamatayan noong 1821 na batay sa mga bagong pagsusuri ay
dahil sa arsenic poisoning.

Pagpapahalaga sa Nasyonalismo sa iba’t ibang bahagi ng daigdig

Soviet Union o Russia - ang pinakamalaking bansa sa daigdig. Isa itong malawak na lupain na sumasakop sa dalawang
lupalop ng Asia at Europe. Halos doble ang laki nito sa Estados Unidos.

Vladimir I – ipinalaganap sa Russia ang Kristiyanismong Griyego (Orthodox) kaya tinawag siyang Vladimir the Saint.

Ivan the Great - tagapagligtas ng Russia ng dumating ang mga Tartar o Mongol mula sa Asia at sinakop ang mga
mamamayan ng Russia nang mahigit sa 200 taon. Tumalo at nakapagbagsak sa mga Tartar sa labanan ng Oka.

Karl Marx at Friedrich Engels - mga disipulo na nakatagpo ng mga Ruso sa pag alis dahil sa paghihigpit ng pulisya, lumikas
ang mga intelektwal na Ruso patungo sa kanlurang Europe

Josef Stalin at Leon Trotsky - Nagkaroon ng alitan ang pinakamasugid na tauhan tungkol sa kahalili ni Lenin at kung aling
alituntunin ang dapat sundin ng Russia

Trotsky - ang may paniniwalang dapat ikalat agad ang komunismo sa pamamagitan ng rebolusyong pandaigdig.

Stalin - hindi ito napapanahon dahil mahina pa ang Russia. Nagtagumpay si Stalin at napilitang tumakas si
Trotsky. Nanirahan siya sa Mexico at doon namatay noong 1940.

October Revolution - Pinasimulan ang ng mga komunistang Soviet. Nagapi ang mga czar at nagwakas ang aristokrasya sa
bansa.

Soviet Union - Noong 1923, napalitan ang pangalan ng Russia Namatay si Lenin at naghari si Stalin.

Mapa ng South America na nasakop ng Spain at Portugal

Nakatulong ang heograpiya ng Latin America sa pagpapaliwanag kung bakit ito umunlad bilang hiwahiwalay na bansa.

Chile – Inihihiwalay sa hanay ng Bundok Andes at ng Disyerto ng Atacama Argentina

Paraguay – Nakalubog sa malalim na gubat.

Bolivia - Nahahati ng mga talampas at bulkan mula kanluran.

Colombia, Venezuela at Ecuador - Nahihiwalay sa isa’t-isa ang mga bahagi ng Bundok Andes.

Argentina – nakahiwalay sa Uruguay dahil sa Rio de Plata at mga bahagi nito.

Colombia at Venezuela. - naging hangganan ang Ilog Orinoci

Amazon - Nasa timog Brazil ang pinakamalaking ilog sa daigdig