Редокс реакции

Димески Блаже
редукција
оксидација

Димески Блаже
Што е заедничко за реакциите
на р’ѓосување на железо и
горење на метан?
4 Fe(s) + 3 O2(g) → 2 Fe2O3(s)
CH4(g) + 2 O2(g) → CO2(g) + 2 H2O(g)

Иако првата е многу бавна а втората брза реакција, двете припаѓаат на реакциите
кои се одвиваат со размена на електрони
Димески Блаже
 Зошто се важни?

-Di{eweto
-Procesite na korozija
-Goreweto na gorivata
-Reakciite vo `ivite organizmi pri
sintezata na ATP i sintezata na
kislorod vo rastenijata
-Dejstvoto na lekovite vrz raznite
mikroorganizmi pri raznite bolesti
-Dejstvoto na pesticidite vrz {tetnicite И експлозиите се такви

Сите овие и уште многу други се реакции проследени со размена на електрони!

Goreweto na gorivata е редокс процес

Димески Блаже
 Дали се сеќавате што се тоа процеси на оксидација и редукција?

OKSIDACIONO-REDUKCIONITE REAKCII
( REDOKS REAKCIITE)
se onie hemiski reakcii pri koi doa|a do promena na
oksidacionata sostojba na elementite, kako rezultat
na razmena na elektroni
pome|u reaktantite vo hemiskata reakcija.

Димески Блаже
 Редокс процеси

Оксидација и редукција
оксидација редукција оксидација редукција

C + O2 → CO2 CO2 → C + O2 CH4 → C + 2H2 C + 2H2 → CH4

оксидација редукција
 Редокс процеси
Оксидација и редукција како процес на
отпуштање и примање на електрони

Димески Блаже
 Редокс процеси
Иако оваа реакција ја познаваме и како реакција на
соединување може да ја класифицираме и како редокс
реакција:

 Натриумот се оксидира (отпушта електрон)

Na → Na+ + e-

 Хлорот се редуцира (прима електрон)

Cl + e- → Cl-
 или збирна реакција
2Na + Cl2→ 2NaCl
Кај шо има чад има и оџин
Кај шо има оџин има и к’баси
Кај шо има к’баси таму су и ја
Tamu kade {to ima oksidacija,
mora da ima i redukcija!
So drugi zborovi,
Ako imame edna supstanca {to
}e ispu{ti elektroni,
MORA da ima i druga supstanca
{to }e gi priмi tie elektroni!
5 бода гратис за тој што ќе го погоди авторот
на овие легендарни стихови!
 Опиши со свои зборови што се случило при
реакцијата на соединување на литиум со флуор

Димески Блаже
Редокс процеси
За супстанцата што испуштила електрони
велиме дека се ОКСИДИРАЛА, додека
супстанцата што примила електрони велиме
се РЕДУЦИРАЛА.

Супстанцата која се оксидирала претставува

РЕДУКЦИОНО СРЕДСТВО (електроните кои
ги испуштила таа супстанца го редуцирале
другиот реактант – супстанца) во таа
реакција.

Супстанцата која се редуцирала претставува

ОКСИДАЦИОНО СРЕТСТВО (овозможува
примајќи електрони првата супстанца –
реактант во таа оксидационо-редукциона
реакција да се оксидира.

Димески Блаже
 Vo prirodata ne e
vozmo`no da se slu~i samo
eden od ovie dva procesi
izdvoenо. So drugi
zborovi, ne e vozmo`no da
se slu~i hemiska reakcija
vo koj }e se odviva samo
oksidacija, a pri toa da ne
se odviva istovremeno i
reakcija na redukcija. Za da
edna ~esti~ka se oksidira,
odnosno da ispu{ti
elektroni, mora da postoi
druga ~esti~ka, koja{to }e
gi primi ispu{tenite
elektroni, odnosno
~esti~ka {to }e se reducira.

Димески Блаже
Покрај реакциите на горење,постојат и многу други кои спаѓаат во оваа група
т.е се придружени со оддавање и примање на електрони:

Redoks reakcii na adicija (prisoedinuvawe))

2Mg + O2 = 2MgO
P4 + 5O2 = P4O10

Redoks reakcii na razlo`uvawe

2KClO3 = 2KCl + 3O2

Redoks reakcii na istisnuvawe.

Alkalen metal i voda:

2K + 2H2O = 2KOH + H2
Metal i kiselina:
Zn + 2HCl = ZnCl2 + H2
Istisnuvawe na halogen element od drug
halogen element:
Cl2 + 2NaBr = Br2 + 2NaCl
Reakcii na dobivawe na metali od nivni oksidi
pri reakcija so jaglerod:
Димески Блаже
2ZnO + C = 2Zn + CO2
 Оксидациони и редукциони сретства

Atomot {to se oksidira pretstavuva redukciono sredstvo.

Atomot {to se reducira pretstavuva oksidaciono sredstvo.

Колку полесно некоја супстанца оддава електрони толку таа е подобро редукционо
средство
Некои метали лесно ги оддаваат своите електрони, па затоа се добри редукциони
средства
Најдобри редукциони средства се алкалните метали при што редукционата
способност им расте одејќи од ЛИТИУМ кон ЦЕЗИУМ

Димески Блаже
 Оксидациони и редукциони сретства
Колку полесно некоја супстанца прима електрони толку таа е
подобро оксидационо средство

Ако некоја супстанца е добро оксидационо средства, нејзината редуцирана

форма ќе биде слабо редукционо средство и обратно

Ако една супстанца лесно прима електрони, супстанцата што при тоа
настанува, електроните тешко ќе ги оддава и обратно.
 Колку полесно некоја супстанца прима електрони толку таа е подобро
оксидационо средство

Ако некоја супстанца е добро оксидационо средства, нејзината

редуцирана форма ќе биде слабо редукционо средство и обратно

Ако една супстанца лесно прима електрони, супстанцата што при тоа
настанува, електроните тешко ќе ги оддава и обратно.

пример Zn(s) + Cu2+(aq) Zn2+(aq) + Cu(s)

Силно Силно Слабо Слабо
редукционо оксидационо оксидационо редукционо
средство средство средство средство

Димески Блаже
 NH4NO3 = N2O + 2H2O

Reakcijata na razlo`uvawe na NH4NO3 se narekuva reakcija na AVTO-

OKSIDACIJA I REDUKCIJA, bidej}i samiot reaktant, NH4NO3 sodr`i i
oksidens i reduktor.

HClO3 = HClO4 + ClO2 + H2O

(reakcija na disproporcionirawe)

Eden reaktant deluva kako oksidens i reduktor, pri {to del od negovite atomi
se oksidiraat, a del se reduciraat pri me|usebna reakcija.

Процес на автобакшишување

Како се познава влашка свадба ?

Секој си лепи пари на свое чело!

Е ова е така нешто!
Димески Блаже-че го патентира овој процес
 Во хемиските лаборатории најчесто користени оксидациони
средства се:
Калиум перманганат KMnO4
Калиум хлорат KClO3
Калиум дихромат K2Cr2O7
Флуорот полесно прима електрони од хлорот, па може да го
истисне (замени) хлорот од неговите соединенија (хлориди).

Хлорот, пак може да го истисне бромот и јодот од бромидите и

јодидите.
Cl2 + 2NaBr = Br2 + 2NaCl
Во сите редокс – процеси настанува промена на
оксидационите броеви на атомите кои
учествуваат во тие процеси.
Оксидациониот број го означува степенот на
оксидација на некој атом.
Вредноста на оксидационите броеви е во
непосредна врска со релативниот полнеж на
наелектризираните честички, но оксидациони
броеви можат да им се припишат и на атоми кои
влегуваат во состав на неутрални честички.

Димески Блаже
 Правила за определување на
оксидациони броеви
1. Оксидационите броеви на едноатомските јони се еднакви со
нивниот релативен електричен полнеж

Забележа ли како и каде

се пишува полнежот на јонот
пр
а како оксидациониот број?

2. Оксидационите броеви на атомите во елементарните (простите)

супстанци секогаш се еднакви на 0 (нула).

Димески Блаже
3. Вредноста на оксидациониот број на водородот е еднаква на +1 во сите
негови соединенија, освен во металните хидриди каде неговиот
оксидационен број е -1

4. Кислородот во сите свои соединенија има оксидационен број -2, освен во

пероксидите каде неговиот оксидационен број е -1

5. Оксидациониот број на атомите на елементите од I група (алкални

метали) во соединенијата секогаш е еднаков на +1.

Димески Блаже
6. Оксидациониот број на атомите на елементите од II група (земноалкални
метали) во соединенијата секогаш е еднаков на +2.

7.Оксидациониот број на атомот на флуор во соединенијата секогаш е -1

8. Збирот на оксидационите броеви на сите атоми во молекулата или

формулната единка е еднаков на 0 (нула), додека во еден јон е бројно
еднаков на релативниот полнеж на јонот.

Димески Блаже
 Определување на оксидациони
броеви
• Во хемиска формула која е составена од три или повеќе
разноимени атоми, оксидациониот број на непознатиот
атом може да се одреди врз основа на познатите
оксидациони броеви на другите атоми, со решавање на
едноставна математичка равенка со една непозната.

(+1) · 2 + x + (-2) · 4 = 0
2 + x + (-8) = 0
2+x–8=0
x–6=0
x=6

Значи сулфурот има оксидациски број +6 И исто така во сите сулфати!

Димески Блаже
Оваа табела е добро да ја
простудираш!

Димески Блаже
 Пази сега!
OKSIDACIJA e proces na ISPU[TAWE ELEKTRONI od nekoj atom, pri {to
doa|a do ZGOLEMUVAWE NA OKSIDACIONIOT BROJ na elementot.

REDUKCIJA e proces na PRIMAWE ELEKTRONI na nekoj atom pri {to doa|a

do NAMALUVAWE NA OKSIDACIONIOT BROJ na elementot.

0 1 2 1 2 1 0
2Na  2H 2 O  2Na O H  H 2
Според ова ,натриумот го зголемил оксидациониот број од 0 до +1( значи се оксидирал)

Водородот пак ја намалува оксидациската состојба од +1 во состојба 0 (се редуцирал)

Димески Блаже
 Определи ги оксидационите броеви на

1. S во Na2SO3 +4
2. Mn во KMnO4 +7
3. N во Ca(NO3)2 +5
4. C во Na2CO3 +4
5. N во NO2- +3
6. S во SO4-2 +6
7. S во H2S2O7 +6
8. Fe во Fe(C2H3O2)2 +2
Димески Блаже
Определи го оксидациониот број на секој елемент во:

Cl2 Cl(0) CO32- O(-2)  C(+4)

Ca2+ Ca(+2) SO32- O(-2)  S(+4)
Al3+ Al(+3) ClO- O(-2)  Cl(+1)
H2O H(+1)  O(-2) IO4- O(-2)  I(+7)
CO2 O(-2)  C(+4) CH4 H(+1)  C(-4)
ClF F(-1)  Cl(+1) MnO4- O(-2)  Mn(+7)
NO3- O(-2)  N(+5) Na2SO4 Na(+1) & O(-2)  S(+6)
CuCl Cl(-1)  Cu(+1) CuBr2 Br(-1)  Cu(+2)
N2 N(0) C2O42- O(-2)  C(+3)
BrF5 F(-1)  Br(+5) Mn2O3 O(-2)  Mn(+3)
SF6 F(-1)  S(+6) CO O(-2)  C(+2)
S2- S(-2) BrF F(-1)  Br(+1)
VCl2 Cl(-1)  V(+2) Na2S Na(+1)  S(-2)
NO2- O(-2)  N(+3) BrO3- O(-2)  Br(+5)
NH4+ H(+1)  N(-3) H2SO4 O(-2) & H(+1)  S(+6)
SO42- O(-2)  S(+6) I- I(-1)
S2O32- O(-2)  S(+2) NH3 H(+1)  N(-3)
CCl4 Cl(-1)  C(+4) Cr2O7
Димески Блаже
2- O(-2)  Cr(+6)
 Да не задремиш!

Не е ова Димески Блаже

запамти оксидација редукција
Оксидациониот број зголемување намалување

Во табелата напиши ги промените на оксидациониот број и дали е редукција или

оксидација

процес Промена на ОБ оксидација редукција

Cl2  Cl- Cl(0)  (-1) 
Ca  Ca2+ Ca(0)  (+2) 
NO2  NO3- N(+4)  (+5) 
MnO4-  Mn2+ Mn(+7)  (+2) 
SO2  SO42- S(+4)  (+6) 
IO4-  I2 I(+7)  (0) 
H2SO4  S2- S(+6)  (-2) 
Br2  BrO- Br(0)  (+1) 
NH4+  NH3 N(-3)  (-3) нема
Cr2O72-  Cr3+ Cr(+6)  (+3) 
Димески Блаже
 Важно !!!!!
Во прва година учевме дека :ако елементот има променлива валентност
мора да се каже и валентноста на елементот со римска бројка во мала
заграда ...
Но поточно е : ако елементот има повеќе вредности за оксидациониот број,
мора да се претстави во мала заграда со римска бројка покрај симболот на
елементот па празно место па ...
Co

Sn

кобалт(III) хлорид Co3+ Cl– CoCl3

калај(IV) оксид Sn4+ O2– SnO2

калај(II) оксид Sn2+ O2– SnO

 Пробај сам!
Како ќе изгледа формулата на натриум тетраборат?

Димески Блаже
 Израмнување на редокс равенки
Izramnuvaweto zapo~nuva so zapi{uvawe na oksidacionite broevi na site atomi vo ravenkata.
Гледаме кои атоми си ги промениле оксидациските состојби(натриум и водород)
Ravenkite koi gi prika`uvaat poodelnite procesi na oksidacija i redukcija se narekuvaat
POLUREAKCII. Од нив се гледа кој атом испуштил а кој примил електрон/и
За да биде бројот на испуштени и примени електрони еднаков се бара НЗС,а соодветните бројки
се впишуваат пред атомите(тие се коефициентите)
Koeficientite pred polureakciite se zapi{uvaat pred soodvetnite u~esnici vo redoks reakcijata,
а на крај се проверува бројот на атоми на другите елементи а последни се оставаат атомите на
водород и на кислород

0 1 2 1 1 0
Na  H 2 O  Na OH H 2
0 1
 Najmal zaedni~ki
Na  1e  Na /2 sodr`atel na brojot na
1 0
(2) ispu{teni i primeni
H (2)  2e   H 2 /1 elektroni

0 1 2 1 1 0
2Na  2H 2 O  2Na OH H 2
Димески Блаже
• 1. Cl2 + KOH = KCl + KClO3
•
• 2. HClO3 + HCl = Cl2 + H2 O
•
• 3. KMnO4 + H2C2O4 + H2SO4 = MnSO4 + K2SO4 + CO2 + H2O
•
• 4. KMnO4 + H2SO4 + H2O2 = MnSO4 + K2SO4 + O2 + H2O
•
• 5. K2Cr2O7 + KI + H2SO4 = Cr2(SO4)3 + K2SO4 + I2 + H2O
•
• 6. HCl + KMnO4 = KCl + MnCl2 + Cl2 + H2O
•
• 7. NaNO2 + KMnO4 + H2SO4 = NaNO3 + K2SO4 + MnSO4 + H2O
•
• 8. KIO3 + KI + H2SO4 = I2 + K2SO4 + H2 O
•
• 9. KI + H2SO4 = K2SO4 + I2 + H2S + H20
•
• 10. KI + KNO2 + H2SO4 = I2 + NO + K2SO4 + H2O
•
• 11. KBrO3 + HBr + HCl = KCl + Br2 + H2 O
•
• 12. KBrO3 + HCl + SnCl2 = KBr + SnCl4 + H2O
Ко че ги решиш овие
• че ти стани тро појасно!
• 13. KClO3 + HCl = KCl + Cl2 + H2O
•
• 14. CeO2 + KI + HCl = KCl + CeCl2 + I2 + H20
•
• 15. K2Cr2O7 + NaNO2 + H2SO4 = Cr2( SOДимески
4)3 + NaNO
Блаже3
+ K2SO4 + H2O
Festina lente

Димески Блаже