1

Kabanata 1

Panimula

Ang Panitikan ay salamin ng lahi. Nasisinag sa panitikan ang mga karanasan ng isang

bansa ang mga kaugalian, mga paniniwala, mga tradisyon, pangarap at lunggatiin ng isang

lahi (Bisa , 1987).

Isang pinakamabisang sangkap sa bansa ay ang panitikan para sa pagkakakilanlan ng

kakanyahan o identidad nito. Maging pasalita o pasulat man ang kaanyuan nito, malinaw na

masisinag sa panitikan ang mga mithiin, damdamin, layunin, adhikain, pangarap at landas na

gustong tahakin ng mga mamamayang bumubuo sa bansang ito. Ang karunungang-bayan ay

isang halimbawa ng anyo ng panitikan.

Katulad ng pag-ibig at kaligayahan, ang panitikan ay nagpapayaman ng kaisipan at

karanasan, nagpapailalim ng pagkaunawa, lumilinang ng kamalayang pansarili, panlipunan at

pambansa, at nagpapahalaga ng mga karanasang magiging timbulan sa oras ng

pangangailangan.

Ayon kay Zeus Salazar (1995) na isang mahusay na manunulat inilarawan niya ang

panitikan bilang isang lakas na nagpapagalaw sa lipunan. Dinagdag pa niyang isa itong

kasangkapang makapangyarihan na maaaring magpalaya sa isang ideyang nagpupumiglas

upang makawala.

Sa aklat na isinulat ni Bendalan (2013) ang mga karunungang-bayan ay mababakas

ang mga kaugalian, asal , gawi at katangian na tanging atin lamang. Ito’y mga kaban ng
 2

yaman ng lahing kayumanggi. Sa katunayan, ang karunungang-bayan ay binubuo ng mga

bugtong, salawikain, kasabihan at palaisipan.

Ayon kay Lope K. Santos (1963), ang salawikain ay isa sa mga karunungang

napag-aralan ng tao, hindi sa mga kasulatan kundi sa mga aklat ng karanasang nabatid at

nagpasalin-salin sa bibig ng matatanda. Ito’y parang parabulang patalinghaga at nagbibigay

ng aral, lalo na sa mga kabataan.

Ang bugtong ay isang palaisipan para sa taong tinatanong. Ito ay isa sa

pinakamatanda at pinakapopular na paraan upang patalasin ang pag-iisip. Ito’y maigsi at

kawili-wili kaya nga ito ay naging mabisang paraan ng pagpasa ng katutubong kaugalian sa

sumusunod na henerasyon (Tica , 2002).

Ang kasabihan ay pawang mga paalala na may halong panunukso at nagtataglay ng

payak na kahulugan. Ito’y bukambibig o sabi-sabing hinango sa karanasan ng buhay na

nagsisilbing patnubay sa mga dapat ugaliin na tinanggap ng bayan sa pagdaraan ng panahon

(Bendalan , 2013).

Ang palaisipan ay nakapupukaw at nakahahasa ng isipan ng tao, katulad ng bugtong

ay nangangailangan ng talas ng isip (Sauco , Papa at Geronimo, 2004)

Sa paglipas ng panahon, patuloy na nagbabago ang mga bagay-bagay maging ang ating

panitikan lalong lalo na sa ating kaalaman sa karunungang-bayan. Naobserbahan ng mga

mananaliksik na nahihirapan ang mga kabataan sa ngayon sa pagsagot ng bugtong at

palaisipan. Hindi na nila alam ang iba pang karunungang-bayan lalo na ang salawikain na

kung tutuusin alam dapat natin ito dahil ito ang ating panitikan.
 3

Naobserbahan din ng mga mananaliksik ang pagbabago o ang moderno na mga

kasabihan at salawikain. Gaya na lamang ng salawikaing “Ang taong nagigipit sa patalim

man ay kumakapit” kay gandang paalala sa mga Pilipino ngunit dahil sa modernisasyon o ika

nga nila’y nasa millennial na tayo ang salawikain na ito’y naging ganito na “Ang taong gipit

sa Bombay kumakapit”. Nawawala na ang tunay na kakanyahan ng salawikain na ito. Meron

pang “Ang hindi lumingon sa pinanggalingan siguradong may stiff neck”.

Kaya dahil sa mga obserbasyon na ito nakakuha ito ng atensyon at nakahikayat sa

mga mananaliksik na pag-aralan ang ganitong mga suliranin at para makagawa ng solusyon

hinggil dito.

Naging batayan ito upang alamin ng mga mananaliksik ang kasanayan ng mga mag-aaral

na kumukuha ng BEED-General sa karunungang-bayan at upang makabuo ng isang

kagamitang panturo na tiyak makakatulong na maragdagan ang kaalaman sa karunungang

bayan na punong-puno ng matatandang aral, payo at paalala na nagsisilbing gabay ng mga

tao at pagpapatalas ng isipan na kapag ating isinabuhay, ito’y ating ikakaunlad. Kaya ang

pag-aaral na ito ay nais ipabatid.

 4

Pangkalahatang Layunin

Ang Pananaliksik na ito ay upang matukoy ang Antas ng Kasanayan sa

karunungang-bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng Kursong BEED-General sa Kolehiyo

ng Edukasyon sa STI West Negros University sa taong 2017-2018: Batayan sa Pagbuo ng

isang Kagamitang Panturo.

Nilalayon ng pag-aaral ang maisakatuparan ang mga sumusunod na layunin:

1. Ano ang propayl ng mga mag-aaral na kumukuha ng kursong BEED-General ayon sa

sumusunod na mga baryabol

A. Edad

B.Taon

2. Ano ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng

kursong BEED-General sa sumusunod na erya:

a. Salawikain c. Kasabihan

b. Bugtong d. Palaisipan

3. Ano ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng

kursong BEED-General ayon sa nabanggit na baryabol.

4. Mayroon bang makabuluhang pagkakaiba ang namamagitan sa antas ng kasanayan sa mga

mag-aaral sa karunungang-bayan kung sila ay papangkatin at paghambingin ayon sa

nabanggit na mga baryabol.

 5

5. Batay sa natuklasan, anong kagamitang pagtuturo ang mabubuo na may kaugnayan sa

Salawikain,Bugtong,Kasabihan at Palaisipan.
 6

Ipotesis

1. Walang makabuluhang pagkakaiba ang namamagitan sa antas ng kasanayan sa

mga mag – aaral sa karunungang – bayan kung sila ay papangkatin at

paghambingin ayon sa nabanggit na mga baryabol:

A. Edad

B. Taon
 7

Teoritikal na Balangkas

Ang pag-aaral na ito ay ibinatay sa Teoryang Akomodasyon ni Howard Giles (1982),

na nakatuon sa sitwasyong pangwika o barayti ng wika. Nakapokus ito sa mga taong

kasangkot sa sitwasyong pangwika. Sa Linguistic Convergence, ipinakita na sa interaksyon

ng mga tao, nagkakaroon ng pagkakataon na gumaya o bumagay sa pagsasalita ng kausap

para bigyang halaga ang pakikiisa at pakikisama sa kausap at ang Linguistic Divergence

naman ay kung pilit na iniiba ang pagsasalita sa kausap para ipakita o ipahayag ang

pagiging iba at pagkakaroon ng sariling identidad.

Ginamit ito sa pag-aaral ng mga mananaliksik dahil naniniwala ang mga

mananaliksik na ang teoryang ito ay maaaring maging batayan o may kaugnayan kung bakit

iniiba o pinapalitan o tinutumbasan ng mga kabataan ngayon ang mga karunungang-bayan

lalo na sa mga erya ng salawikain, bugtong, kasabihan at palaisipan. Maaaring dahil gusto

ng mga ito na gumaya o bumagay sa kausap o di kaya’y upang maging iba at magkaroon ng

sariling identidad.

Sinuportahan ito ng teoryang Reconstructionism ni Theodore Brameld (1987) na

nakapukos naman sa pagbabagong nagaganap sa lipunan.

Ginamit ito sa pag-aaral ng mga mananaliksik dahil sa paglipas ng panahon patuloy

na nagbabago ang ating lipunan maging ang ating Panitikan. Halos lahat ng mga mag-aaral

ay hindi na alam ang mga karunungang-bayan lalo na sa mga erya ng salawikain, bugtong

kasabihan at palaisipan. Maaaring dahil ito sa pagbabagong nagaganap sa ating lipunan.

Kaya maaaring maging Sanligan ang teoryang ito sa kasanayan ng mga mag-aaral sa
 8

karunungang-bayan batay sa mga nabanggit na erya. Kahit patuloy na nagbabago ang

panahon kailangang pahalagahan at huwag kalimutan ang mga matatandang Panitikan natin.

Sa pag-aaral na isinagawa, tinutukoy ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan

sa eryang salawikain, bugtong, kasabihan at palaisipan. Pinili ang mga eryang ito upang

mabigyang halaga ang pagtuturo sa karunungang-bayan bilang isang teknikal na gawain at

dapat na maibatay rin sa mga teknikal na kaalaman.

Sa kasalukuyan, kapansin-pansin ang pagbibigay-diin ng mga guro na malinang ang

kasanayan sa karunungang-bayan sa Filipino ng mga mag-aaral ngunit bago ang lahat, dapat

munang matukoy ang kanilang kahinaan upang mapatatag ang kanilang pundasyon sa

Panitikan lalo na sa karunungang-bayan ayon sa mga sumusunod na mga eryang nabanggit

na sa obserbasyon ng mananaliksik ay nahihirapan ang mga mag-aaral.

Kailangang pagbutihin ang pagtuturo nito dahil ito’y bahagi ng ating kultura,

tradisyon, kaya nararapat lang na ito’y pangalagaan, pagyamanin at ipagmalaki.

Konseptwal na Balangkas

Binibigyang pokus ang kasanayan sa karunungang-bayan sa pag-aaral na isinagawa

upang maiproseso ang pagkatuto sa pamamagitan ng paglalapat ng mga kailangang

kasanayan sa mataas na antas ng pag-iisip.

Ayon kay Teresita P. Capili-Sayo (1987), ang panitikan ay lakas na nag-uugnay sa

damdamin ng mga tao upang makita ang katwiran at katarungan, dahil dito’y masasabing

lumilinang ang panitikan sa nasyonalismo ng mga mamamayan.

 9

Ang mga karunungang-bayan ay mababakas ang mga kaugalian, asal, gawi at

katangian na tanging atin lamang. Ito’y mga kaban ng yaman ng lahing kayumanggi

(Bendalan, 2013).

Sa pag-aaral na ito ay aalamin ang antas ng kasanayan ng mga mag-aaral na

kumukuha ng kursong BEED-General sa STI West Negros University sa karunungang-bayan

sa eryang salawikain, bugtong, kasabihan at palaisipan sa unang semestre ng Taong Panuruan

2017-2018. Aalamin din kung may makabuluhang pagkakaiba ang namamagitan sa antas ng

kasanayan ng mga mag-aaral sa karunungang-bayan kung sila ay papangkatin at

paghambingin ayon sa Edad at Taon nila.

Maaring sukatin ang kanilang Kasanayan sa karunungang-bayan sa eryang

salawikain, bugtong, kasabihan at palaisipan, mula sa (0-2.0) na nangunguhulugang mahina

hanggang sa (8.01-10.0) na may kahulugang lubhang mahusay na siyang pinakamataas na

marka.
 10

BEED-General Kasanayan sa
Karunungang-bayan

Salawikain

Bugtong

Kasabihan

Palaisipan
Edad

Taon

8.01-10.0- Lubhang
Mahusay

6.01-8.0- Mahusay

4.01-6.0- Katamtaman
ang Husay

2.01-4.0-Kulang ang
husay
0-2.0- Mahina

Pigura 1. Skematik dayagram na nagpapakita ng pagkakaiba ng mga baryabol.

 11

Saklaw ng Pag-aaral

Ang pag-aaral na ito ay may sumusunod na saklaw at limitasyon:

Ang pagsusuri ay sumasaklaw sa antas ng kasanayan ng mga mag-aaral sa

karunungang-bayan. Ang mga tagatugon ay ang mga mag-aaral na nasa ika-3 at ika-4 na taon

na kumukuha ng kursong BEED-General sa STI West Negros University, sa unang semestre

sa, Taunang Panuruan 2017-2018.

Ang edad at taon ay ginamit na mga baryabol upang malaman ang kasanayan sa

Karunungang bayan ng mga mag-aaral. Ang mga edad at taon ay kukunin sa personal na

impormasyon ng mga mag-aaral na nasa unang bahagi ng talatanungan.

Ang kasanayan sa karunungang-bayan ay limitado sa sumusunod na mga erya:

Salawikain, Bugtong, Kasabihan at Palaisipan.

Ang mga tumugon sa pag-aaral na ito ay binubuo ng 96 na mag-aaral.

Palagay ng Pag-aaral

1. Ang mga mag-aaral sa ika-3 at ika-4 na taon na kumukuha ng kursong BEED-General sa

STI West Negros University, Taong Panuruan 2017-2018 ay may kanya-kanyang antas ng

kasanayan sa karunungang-bayan ayon sa mga erya ng salawikain, bugtong, kasabihan at

palaisipan.
 12

Kahalagahan ng Pag-aaral

Ang resulta ng pag-aaral ay may malaking kahalagahan sa mga sumusunod:

Mga estudyante. Ang resulta ng pag-aaral na ito ay magsisilbing gabay upang

matukoy ang antas ng kasanayan sa mga erya ng karunugang-bayan. Sa ganitong paraan,

mapagtuunan nila ng pansin at mapaunlad ang kahinaan upang magkaroon ng malinaw at

pagpapahalaga sa panitikan.

Mga guro. Ang resulta ng pananaliksik na ito ay makapagbibigay sa mga guro ng mga

impormasyon o magiging batayan sa kahinaan at kasanayan ng mga mag-aaral sa mga

eryang nabanggit. Sa pamamagitan nito mapaunlad nila ang sarili sa mga bagong

pamamaraan ng pagtuturo sa karunungang-bayan sa mga eryang salawikain, bugtong,

kasabihan at palaisipan.

Mga magulang. Ito ay magsisilbing impormasyon tungkol sa mga kahinaan at

kasanayan ng kanilang mga anak at ng mapaigting pa ang kanilang suporta at gabay sa

pag-unlad at pagkatuto ng mga ito.

Kasalukuyang mananaliksik. Makapagbigay ng impormasyon kaugnay sa antas ng

kasanayan sa karunungang-bayan ng mga mag-aaral sa BEED-General ng STI West Negros

University. Bilang mga mag-aaral na kumukuha ng Filipino Major makakatulong ang resulta

nito sa pagpapaunlad ng sarili, pagbuo ng mga hakbang upang mapaunlad ang pagtuturo at

maging kaaya-aya sa paglinang ng mga kasanayan sa karunungang-bayan. Makatulong ito

sa kasalukuyang mananaliksik upang mapayaman pa ang kulturang Pilipino.

 13

Sa hinaharap na mananaliksik. Ang mga impormasyong galing sa pag-aaral na ito

ay magsisilbing gabay nila na siyang makapagdulot upang ituloy nila o di kaya’y

magsaliksik din sila na may kaugnayan sa pag-aaral na ito.

Tagaplano ng Kurikulum. Ang mga impormasyon galing sa pag-aaral na ito ay

magsisilbing gabay o kasangkapan upang gumawa ng mga hakbang sa pagbuo ng mga

makabagong programa sa Filipino para mabigyan ng sapat na pagpapahalaga ang Panitikan

lalo na ang karunungang-bayan sa pagtuturo ng asignaturang Filipino.

Depinisyon ng mga salitang Ginamit

Upang maunawaan ng mga mambabasa ang terminolohiyang ginamit sa

pananaliksik, ito ay inihahanay at binigyan ng konseptwal at operesyunal na kahulugan.

Antas. Ito ay tumutukoy sa estado na nakuha ng karaniwang mag-aaral o ordinaryong

mag-aaral sa mga ibinibigay na asignatura.(Diksyunaryo , Filipino-English Revised 2009).

Sa pag-aaral na ito, ang “antas” ay tumutukoy sa lebel o pagsukat sa kasanayan ng

mga mag-aaral na kumukuha ng kursong BEED-General sa STI West Negros University,

taong panuruang 2017-2018 sa karunungang-bayan na siyang tumugon sa pananaliksik.

Kasanayan. Ito ay isang pinag-aaralan upang mapakinabangan ang kakayahan ng tao

na gamitin o ilalapat ng epektibo at wasto ang kaalaman (Webster, 2008).

Ayon sa pag-aaral na ito, ang “Kasanayan” ay tumutukoy sa kakayahan at kaalaman

ng mga mag-aaral sa karunungang-bayan sa erya ng Salawikain, Bugtong, Kasabihan at

Palaisipan.
 14

Batayan. Sa konseptwal na kahulugan, mga bagay na sinusundan upang magawa ang

isang bagay ng mabuti (Diksyunaryo, Filipino-English Revised 2009).

Sa opereysyunal na kahulugan ang “Batayan” ay tumutukoy sa gabay upang

makagawa ng isang kagamitang panturo hinggil sa karunungang-bayan sa erya ng

Salawikain, Bugtong, Kasabihan at Palaisipan.

Mag-aaral. Ang taong nag-aaral at maaaring bihasa sa talino (Keller, 1890).

Sa pag-aaral na ito, ang “Mag-aaral” ay nangunguhulugang tagatugon sa pag-aaral ng

mga mananaliksik. Ito ay mga mag-aaral na kumukuha ng kursong BEED-General sa STI

West Negros University,sa Taong Panuruang 2017-2018.

Taon. Ito ay tumutukoy sa lebel ng mga mag-aaral (Diksyunaryo, Filipino-English

2003).

Sa pag-aaral na ito, ang “Taon” ay tumutukoy sa lebel o baitang ng mga mag-aaral na

kumukuha ng kursong BEED-General sa STI West Negros University, Taong Panuruan

2017-2018.

Edad. Sa konseptwal na pagpapakahulugan ito ay tumutukoy sa mga bilang ng taon

mula pa ipinanganak ang isang tao (Miriam Dictionary 2000).

Sa operesyunal na kahulugan , ang “Edad” ay tumutukoy sa gulang ng mga mag-aaral na

kumukuha ng kursong BEED-General sa STI West Negros University na siyang ginamit na

propayl sa pag-aaral.
 15

Karunungang-bayan.Ito ay isa sa mga sinaunang panitikan na tumutukoy sa mga

pag-aaral na nagmula sa mga pang-araw-araw na pamumuhay ng ating mga ninuno (Belvez,

2006).

Sa pag-aaral na ito, ang “Karunungang-bayan” ay isang uri ng panitikan na pasalindila

na tumutukoy sa araling Filipino sa mga erya ng Salawikain, Bugtong, Kasabihan at

Palaisipan.

Salawikain. Sa Konseptwal at Operesyunal na kahulugan, ito ay isang anyong patula

na karaniwang nagpapahayag ng mga gintong aral o balyus (Sauco, 2004).

Bugtong. Sa konseptwal at operesyunal na kahulugan, ito ay pasalindila na kung saan

nasusulat ng patula. Dito nasusukat ang kaalaman o kasanayan ng bawat mag-aaral (Torres,

2000).

Kasabihan. Sa konseptwal at operesyunal na kahulugan, ito ay isang pahayag na

nagbibigay ng mga payo o katotohanan na kung saan ang salitang ipinapahayag ay madaling

intindihin (Atienza, 2006).

Palaisipan. Sa konseptwal at operesyunal na kahulugan, dito nasusukat ang

katalinuhan ng isang mag-aaral sa pagsagot at pagbuo ng mga solusyon sa mga katanungan

(Geronimo, 2004).
 16

Mga Baryabol ng Pag-aaral, Panukat at Kategorya:

Baryabol Panukat Kategorya

Taon Lebel o antas ng mag-aaral Ika-3, Ika-4 na taon

Edad Bata (18-23)

Gulang ng mag-aaral Matanda- (24-50)

Antas ng Kasanayan sa

Karunungang-bayan - Salawikain 8.01-10.0- Lubhang

- Bugtong Mahusay

- Kasabihan 6.01-8.0- Mahusay

- Palaisipan 4.0-6.0- Katamtaman ang

Husay

2.01-4.0- Kulang ang husay

0-2.0- Mahina
 17

Kabanata 2

Mga Kaugnayan na Literatura

Ang kabanatang ito ay tumatalakay sa mga literatura at mga pananaliksik na may

kaugnayan sa kasalukuyang pag-aaral.

Konseptwal na Literatura

Lokal

Karunungang-bayan

Ang tunay na panitikan ay yaong walang kamatayan, yaong nagpapahayag ng

damdamin ng tao bilang ganti niya sa reaksyon sa kanyang pang-araw-araw na pagsusumikap

upang mabuhay at lumigaya sa kanyang kapaligiran at gayun sa kanyang pagsusumikap na

makita ang maykapal (Atienza et.al. 1987).

Sa sinabing ito nina Atienza et. al (1987) ay mas binigyan pa niyang linaw na ang

panitikan ay walang kamatayan dahil nagpasalin-salin ito sa bibig ng mga tao hanggang sa

kasalukuyang nabubuhay pa ito.

Dagdag pa ni Dorson (2005), kung mas marami tayong makokolekta at

mapag-aaralang mga pasalindila na uri ng panitikan gaya ng karunungang-bayan mas lalago

ang ating kaalaman hinggil sa sangkatauhan.

 18

Ang mga yamang pampanitikan ay hindi lamang limitado sa pagbibigay ng aliw kundi

nagbibigay din ito ng aral, kaalaman at nakakatulong upang mas malalaman natin ang ating

lipunang kinabibilangan.

Samantalang sinabi naman nina Belvez et, al (2006) mayamang-mayaman tayo sa

mga karunungang-bayan bago pa dumating ang mga kastila. Binubuo ito ng mga salawikain,

bugtong, kasabihan, at palaisipan.

Binigyang pagpapakahulugan naman sa aklat ni Sauco (1978) ang

karunungang-bayan bilang isang sangay ng panitikan kung saan nagiging daan upang

maipahayag ang mga kaisipan na nakapapabilang sa bawat kultura ng isang tribu.

Salawikain

Ipinahayag sa aklat nina Nimrod at Vivian Tica (2002) na likas sa ating mga Pilipino

ang magbigay ng payo sa mga kabataan sa pamamagitan ng mga salawikain. Ang salawikain

ay bahagi na ng kasaysayang kultural. Nakaugalian na ng mga Pilipino ang pagpapalitan ng

salawikain dahil ito kasi ay nakapagbibigay ng linaw sa kaisipan kaya’t nagpasalin-salin

mula noon hanggang ngayon. Kaya nga hindi nakapagtataka kung mamutawi sa bibig ng

isang ama ang mga salawikain upang mapagpayuhan ang kanyang anak na naliligaw ng

landas. Madalas ang palitan ng salawikain sa kahit anong okasyon tulad ng kasalan,

paglalamay sa patay, binyag, pagpupulong ng barangay at pista. Kahit na noong 1951 pa, ang

salawikain ay nagsisilbing paraan upang pagbatiin ang magkaaway.

Kaya nga matutunghayan sa mga salawikain ang ating saloobin bilang mga Pilipino.

Ang salawikain ay binibigkas ng patula, ito ay maigsi ngunit malaman. Maaaring ito ay

naghuhusga at maaari rin namang nagbibigay hamon sa tagapakinig o mambabasa. Noong

 19

1890, ang mga kastila ay napag-alamang ang mga Pilipino ay mahilig sa paggamit ng

salawikain na itinuturing nilang mga batas. Kaya nga nag-ipon ang dalawang kastilang prayle

ng may 876 salawikaing Tagalog na isinalin sa kastila. Ito ay ginamit upang maging batayang

aklat ng mga kastilang misyonero na nais mag-aral ng katutubong wika. Sa gayon, madali

nilang maituturo ang katolisismo sa mga katutubong Pilipino. Noong 1914, matatagpuan sa

mga aklat ukol sa pagtuturo ng ingles ang paggamit ng salawikain. Ngunit sa Pilipinas, ang

salawikain ay ginagamit bilang materyal sa pagtuturo ng wastong pag-uugali at

nasyonalismo.

Noong 1939, ang kauna-unahang aklat na inaprubahan ng Bureau of Education as a

Secondary Teachers’ Reference para sa pagtuturo ng wastong pag-uugali ay ang tinipon ni

Jose Batungbacal. Ito ay may pamagat na 101 Filipino Proverbs, and Maxims. Tunay na

malaking bahagi ng ating buhay ang salawikain. Hindi lamang ito popular sa katagalugan,

gayundin ito ay naging kaugalian na ng mga Pilipino sa Visayas, Mindanao at Luzon na

pawing may iba’t ibang wika rin (Tica, 2002).

Samantala ayon man kina Arrogante, et. al (2004), sinasabi ni Angeles Santos

(1965), ang salawikain ay mga pangungusap na hitik sa gintong mga aral at hindi binabanggit

nang minsanan o sabay-sabay. Ito’y karaniwang mapitagang itinutugon ng hamak na

mamamayan sa isang pag-uusap o pagtatalo.

Si Mo Leon ay nagwika mula sa aklat ni Ramos, et al. (1984), na ang salawikain ay

naging ugali nang sabihin at nagsilbing batas at tuntunan ng kagandahang-asal ng mga tao.

Isang sambitang patambis na nakasalalay sa isang matandang paniniwala at pandaigdig na

katotohanang malaon nang ginagamit ng isang lipunan.

 20

Pinatunayan din ni Santiago (1989), na ang salawikain ay nakaugalian ng sabihin at

nagsilbing batas at tuntunin ng kagandahang asal ng ating mga ninuno.

Ayon din kina Kahayo at Zulueta (2010), ang salawikain ay ginagamit bilang batas o

tuntunin sa mabuting pag-uugali ng mga tao. Sa iba, ito’y nagbibigay aral sa kabataan.

Kaya karaniwan sa mga salawikain ay ginagamit upang magturo ng mabuting

kaugalian at magbigay aral hango sa mga karanasang hindi na dapat pang pamarisan.

Bugtong

Ayon naman sa aklat nina Santos at Torres (2000) kung may labanan noon ng

pampalakasan, may tunggalian din namang pangkaisipan. Kasama rito ang palabugtungan.

Layunin ng bugtong na magbigay ito ng katuwaan sa kabataan at katandaan. Dagdag pa nila,

may kanya-kanyang koleksyon ng bugtong ang mga Tagalog, Waray, Kapampangan,

Ilonggo,Bicolano at iba pa. At sa Pilipinas, natuklasan ang hilig ng mga tao sa bugtungan.

Tinatayang may higit sa 7,000 bugtong ang meron ang Pilipinas mula sa 22 katutubong

pangkat. Ang bugtong sa Pilipinas ay para sa paglilibang sa maraming kadahilanan tulad ng

pagdiriwang ng mahalagang okasyon, pagpapalipas ng oras matapos ang pagsasaka o

pagtatrabaho, panliligaw, at pakikiramay sa patay. Ang mga tagalog sa Quezon Province ay

nagbubugtungan kahit anung oras gabi at araw. May kasayahan man o anong pagkakataon.

Nakasaad naman sa aklat ni Tica (2002), na ang bugtong ay popular sa buong

Pilipinas. Naging kaugalian na ng ating mga ninuno ang pagpapalitan ng bugtong matapos

ang matinding pagtatrabaho sa bukid. Ito ay naka-aaliw dahil tila isang maigsing tula na

kinakailangang sagutin ng mga nakikinig. Mapapansing ang bugtong noong unang panahon
 21

at sa kasalukuyan ay nakapagpapatalas ng isipan dahil pinagagana nito ang imahinasyon ng

nakaririnig o nakakabasa.

Ang pagsagot sa bugtong noong unang panahon ay kadalasang ukol sa pag-aasawa o

pagsubok upang makapag-asawa. Ayon kay Baring-Gould (2002) isang antiquarian, ang

bugtong ay may tatlong nibel ng pag-unlad. Noong unang panahon ang bugtong ay sinusukat

ang talas ng kaisipan kaya’t pinababayaang mamatay ang hindi makasagot ng bugtong. Sa

ikalawang paglinang nakataya naman ang pag –aari at karangalan ng taong sumasagot sa

bugtong. Sa bandang huli ay naging libangan na lamang ang bugtong.

Binigyang diin ni De Guzman (2005), na sa kasalukuyang panahon, kahit pa sabihing

moderno na ang karamihan sa atin, hindi pa rin natin maiwawaglit ang bugtong, palaro man o

hindi ang bugtong ay maituturing na mahalagang bahagi nang kulturang Pilipino.

Dugtong pa sa aklat ni Tica (2002) batay sa koleksyon ni Angeles Santos (1965) ang

pinakamadalas na nilalarawan ng mga bugtong ng mga tagalog ay kawayan, palay, bangka,

niyog/buko, pinya, bahay, gagamba, panulat o pluma, buwan, sinulid at karayom, itlog,

kandila at saging. Sa mga Bisaya, Bicolano, Ibanag, Ilokano, Maranolo at Tausog ay

naglalarawan din ng kanilang bugtong batay sa kanilang kapaligiran at pang araw-araw na

pamumuhay.

Sa palimbagan ng bugtong Filipino masasabing nauna rito si Frederic Starr, isang

amerikano, nang ilabas niya ang “A little book of Filipino riddles”, noong 1909 at si

Fernando Buyser, isang Cebuano, nang ilathala niya ang “Usa ka gabiing Pilipinhon” noong

1912 (Santos atTorres, 2000).

 22

Kasabihan

Ayon sa aklat nina Arrogante, et.al, (2004) sinasabi ni Jose Villa Panganiban ang

kasabihan ay yaong mga bukambibig ng mga bata at matatanda na kung tawagin sa ingles ay

Mother Goose o Nursery Rhymes. Sa makatuwid ang kasabihan ay mga tulang pambata o

mga tugmang walang diwa, kaya’y mga tugmang mababaw ang isinasaad na kahulugan.

Samantala sinabi naman sa aklat ni Rovero (1997) na ang mga kasabihan noong

unang panahon ay yaong mga kadalasang binibigkas ng mga bata at gayundin ng mga

matatanda. Ito ay kadalasang binubuo ng mga salitang makahulugan at may tugma at kung

minsan ay may himig kung bigkasin.

Palaisipan

Batay sa aklat nina Semorlan,et.al ,(2014) kung ang bugtong ay nakatutulong sa

pagpapatalas ng isipan, masasabing nakakahigit dito ang palaisipan. May mga katanungan sa

palaisipan na nangangailangan ng isang tiyak na kasagutan, at maaaring magkaiba-iba ang

sagot batay sa husay ng pangangatwiran. Sa paghahanap ng kasagutan, ang tao ay nasasanay

sa pag-iisip ng mabuti upang malutas ang isang suliranin.

Dugtong pa nila, ang palaisipan ay mga pahayag na nangangailangan ng malalim na

pag-iisip at nangangailangan ng maraming imahinasyon sa parte ng taong sasagot dito.

Minsan ang sagot ay makikita mismo sa katanungan.

Nakasaad naman sa aklat nina Pineda at Ongcoco (1972), ang palaisipan ay isang

paraan ng pagpukaw at paghahasa ng isipan ng tao. Ito’y nakalilibang bukod sa nakararagdag

 23

ng kaalaman. Sa pamamagitan ng palaisipan, ang tao ay maaaring masanay sa pag-iisip nang

mabuti upang malutas ang isang suliranin.

Dayuhan

Karunungang-bayan

Ayon sa aklat ni Tica (2002), bawat bansa ay may sari-sariling kultura, may

sari-sariling pambansang identidad na madaling pagkakilanlan ng bawat isa. Kung natural

lamang sa bawat isa ang magkaroon ng sariling wika, natural lamang din na magkaroon ang

bawat isa ng sariling panitikan. Panitikang magsasalamin sa tangi at tunay na sarili, pagkatao,

pagkalahi at pagkabansa.

Nakasaad naman sa aklat ni Enriquez (2007), ang Folk Speeches ay isang halimbawa

ng Anyo ng Panitikan. Dugtong pa nito, ito ay isa sa mga anyo ng panitikan na pasalindila na

nagpapakita ng kultura at lipunan, ang mga sumusunod na karunungang-bayan ay ang

salawikain, bugtong, kasabihan, at palaisipan.

Salawikain

Sinasabi nina Boswell at Reaver (1969), ang salawikain ay karunungang-bayan na

nagsasaad ng umiiral at nangingibabaw na saloobin ng mga tao.

Dagdag pa ni Tennyson (2003), ito’y isang popular na pasalindila na nagpapahayag ng

pangangaral at mahalagang kaisipan.

Nakasaad naman sa aklat ni Marett (1982) na ito’y isang parehong wika at kultura ng

isang tao.
 24

Ang Salawikain ay naging parte ng pamumuhay ng tao na nakakaepekto sa kanilang

desisyon at ugali. Ito’y isang bagay na sinabi tulad ng isang motto o nakakuha ng parirala

(Harcourt, 2016).

Bugtong

Ayon sa aklat nina Santos at Torres (2000), ang bugtong ay may pandaigdigang

kasaysayan. Kabilang ito sa mga pasalitang literatura sa Egypt at Greece.

Samantala sabi naman sa aklat ni Archa Taylor (2002), isang kilalang kolektor ng

bugtong sa buong mundo, ang bugtong ay sining na pang unibersidad. Mula pa noong

panahon ng mito ng Ehipto at Gresya, ang mga bugtong ay nagsisilbing libangan ,

pampatalas ng isip ng kabataan at pagsubok sa talino ng matanda at bata. Ang

pinakamatandang naisulat na bugtong ang Babylonian school texts.

Dugtong pa nina Nimrod at Vivian Tica (2002), isa sa pinakamatandang bugtong ng

matandang kapanahunan ang Bugtong ng Espinghe o “Riddle of the Sphinx” na binigyang

pagpapahalaga ni Sophocles sa mitolohiyang “Oedipus Rex”. Ang kilala sa pakikipaglaban sa

pagsagot sa bugtong noong unang panahon ay sina Odin at ang mga tauhan sa Bibliya tulad

nina Samson, Haring Solomon at ang Reyna ng Sheba. Ang pinakamatandang bugtong sa

buong mundo ay nanggaling sa Mesopotamia noong 2350 BC ito’y ang bugtong na “There is

a house. One enters it blind and comes out seeing. What is it?” na ang sagot ay “A School”.

Samantala nakasaad naman sa aklat ni Eliott (2003), ang Bugtong ay isang paglalarawan

sa isang bagay na kailangang hulaan upang masagutan ito.

 25

Kasabihan

Hango sa aklat ni Sailer (1922), ang mga kasabihan ay dapat maging malinaw at

nangangahulugan ng mahahalagang yunit ng grammatika. Ito ay isang yunit ng wika na

maaaring makilala sa ilang linggwistikang komunidad.

Dugtong pa ni Abraham (1969), Ito ay isang tradisyunal na mga kaalaman na

lumalabas sa pagtatanghal.

Palaisipan

Nakasaad sa aklat ni Pavlovich (2014), ang Palaisipan ay isang problema o palaisipan

na kadalasan idinisenyo upang malutas para maging libangan.

Mga pag-aaral

Lokal

Karunungang-bayan

Ayon sa pananaliksik nina Mata at Rufino (2009), na pinamagatang “Foklor ng Ilang

Barangay ng Lungsod ng Ozamiz; Isang Panimulang Paglilikom” sinasabi nila na ang

panitikan ay buhay pa rin hanggang sa ngayon lalong lalo na ang karunungang-bayan na

siyang nangunguna sa may pinakamalaking bilang ng mga oral o pasalindila na uri ng

panitikan batay sa kanilang pag-aaral.

Nakasaad sa resulta ng kanilang pag-aaral na buhay pa rin magpahanggang ngayon

ang mga pasalindila na uri ng panitikan lalo na ang karunungang-bayan na siyang

nangunguna sa may pinakamaraming bilang na uri ng pasalindila na pinakakaraniwang

 26

maririnig sa labing isang barangay sa Ozamiz na may bilang na dalawang daan at walumpu’t

lima. Malinaw na sumasalamin dito na ang karunungang-bayan ang siyang patuloy pang

nagpasalin-salin sa bibig ng mga tao.

Batay sa resulta ng kanilang pag-aaral nerekomenda nila upang mas lalong

ikakaunlad at ikakalaganap ng panitikang oral ay dapat maging sensitibo sana ang mga

magulang sa kahalagahan ng kulturang Pilipino at handa silang maglaan ng kahit maikling

oras para sa kwentuhan ng kanilang mga anak tungkol sa mga kwentong nagmula pa sa ating

mga ninuno at nais nilang mas marami pang pag-aaral na kagaya ng kanilang isinagawa

upang maisatitik at hindi na tuluyang makalimutan ang ilang panitikan ng ating mga ninuno.

Salawikain

Ayon naman sa pag-aaral ni Cali (2003), pinamagatang “40 Salawikaing Maranao:

Isang Pagpapahalaga”, kanyang natuklasan na sadyang mababatid sa bawat pananaro-on o

salawikain na binibigkas ay nagpapakita nang marubdob na layuning umakay, magturo sa

mga tao upang hindi sila maligaw sa landas na tinatahak.

Mula sa resulta ng kanyang pag-aaral, iminungkahi niyang sa lahat ng antas ng

paaralan, pampribado o pampubliko man ay sikaping ituro ito at magpaskil ng mga

salawikain sa dingding ng mga paaralan.

Samantala, ayon naman sa pag-aaral nina Ajesta et. al (2011), na pinamagatang

“Salawikaing Butuanon: Isang Pagsusuri sa mga Aral” , sa ginawang pag-aaral

napag-alamang ginagamit ang salawikain ng mga butuanon upang mapanuto, magbigay

paalala, magsisilbing gabay at magbigay aral ito lalo na sa bagong henerasyon. Sa mga

Butuanon ang Salawikain ay nagsisilbing batayan sa tama at maling pag-uugali. Ang

 27

Salawikain ang kanilang pamantayan ng mabisang paaran ng pagbibigay payo,

pagbibigay-aral, paalala at magturo ukol sa kagandahang asal lalu-ng-lalo na sa mga

kabataan na masyado ng nahawa ang pag-uugali sa pagiging liberal na pag-iisip ng mga

taong nabubuhay sa bagong henerasyon na wala ng pagpapahalaga sa tama at wastong

pag-uugali. Kaya, napakahalaga ng patuloy na paggamit ng mga salawikain para sa iba

namang pamamaraan ng pagpataw ng disiplina at maayos na pamumuhay ng bawat

indibidwal.

Batay sa kanilang natuklasan, minungkahi nila na sikaping maglagay ng mga poster

na may nakalagay ng mga salawikain sa mga pampublikong lugar upang marami ang

makakita at makakabasa. At Magkaroon ng malawakang pag-aaral sa mga salawikain ng iba

pang lungsod at tribu.

Bugtong

Ayon pa rin sa pananaliksik nina Mata at Rufino (2009), na pinamagatang “Foklor ng

Ilang Barangay ng Lungsod ng Ozamiz; Isang Panimulang Paglilikom” , batay sa resulta ng

kanilang pag-aaral ang Bugtong na napapabilang sa uri ng karunungang-bayan ay siyang

pinakakaraniwang maririnig sa labing-isang barangay sa lungsod ng Ozamiz.

Batay sa resulta ng kanilang pag-aaral, nerekomenda nila na magkaroon sana ng

paligasahan ang gobyerno na magbabalik sa mga nakagawiang pampalipas oras gaya ng

bugtungan at iba pa.

 28

Dayuhan

Karunungang-bayan

Ayon sa pananaliksik ni Prescott Webb (1931), ang katutubong pagsasalita gaya ng

karunungang-bayan ay tumutukoy sa dyalekto o estilo ng nagsasalita ay natatanging sa mga

taong naninirahan sa loob ng heograpikong lugar. Ang katutubong pagsasalita ng isang lugar

ay maaring naiiba mula sa iba pang mga rehiyon sa pamamagitan ng pagkakaiba-iba sa

gramatika, pagbigkas at lexeko ng mga tampok.

Ayon sa pag-aaral na isinagawa ni Pedersen (2013) na may pamagat na “American

Studies Through Folk Speeches”, through standard English only information is communicate;

folk speeches completes the speech act with all its myriad of possible affective connotations.

Ang folk speeches o karunungang-bayan ay mga groupo ng expression at anyo ng paglalahad

ng feelings o pakiramdam. Batay sa pag-aaral niya, maraming karunungang-bayan lalo na

ang bugtong, salawikain at Kasabihan ang nasa probinsya kaysa sa lungsod, dahil nga ang mga

urban na mga kabataan at matatanda maraming oras sa libangan at namumuhay na magkasama

kaysa sa rural. Ang folk speeches sa America ay buhay na buhay pa rin dahil ito sa epekto ng

makabagong technolohiya at ang print media.

Batay sa kanyang pag-aaral ang Folk speeches o karunungang-bayan ay

napakamakapangyarihang wika na maaaring maging bastos, biolente at kaiinisan ngunit

madalas ito’y nakakaaliw, masining, masigla at hindi nagbabago. Gamit ang folk speeches sa

pagtuturo ay may mga pakinabang. The advantages of using folklore in education are not only

practical or topic-elated. Folk Speech is stimulating, challenging and entertaining. Learners

experience the joy of discovery and the desire to share the riddles,proverbs, sayings and other

form of folk speeches that they have learned, in other words to communicate.
 29

Salawikain

Ayon pa rin sa pananaliksik na isinagawa ni Pedersen (2013) , ang salawikain ay

kadalasan tinatawag na “The wisdom of the people”. Ten of thousands of proverbs exist that

were carried to the United States by immigrants from around the world,, and thousands more

were made up in the new land reflecting new concerns and the pioneer mentality. Maraming

salawikain ay kinuha sa mga popular na katha ng literature; the Bible, “Money is the root of all

evil”, Shakespeare at marami pang iba.

Bugtong

Batay sa pag - aaral ni Jenness (2012) na may pamagat na The Linguistic and Cultural

Structre of Folk riddles”, lumabas sa kanyang pag - aaral na nabubuhay pa rin ang bugtong sa

ngayon dahil una sa katangian ng wika nito at pangalawa dahil nasa kultura na natin ang

magpasalin - salin ng ibat ibang uri ng pasalindila o ang tinatawag na nakaugaliang kultura.

Kaya’t iminungkahi niyang pahalagahan ang mga tradisyunal na uri ng pasalindila at

hinikayat niya ang mga manunulat sa ngayon o linggwista na kailangang sumulat ng bugtong

na may kakaibang katangian ng wika na sa gayo’y ito’y mabubuhay at nagpasalin-salin

hanggang sa susunod pa na henerasyon.

Ayon naman sa anthropological na pag-aaral ng Africa (Wolf, 1995) na nakapagproduce

ng maraming koleksyon ng mga bugtong sa nakalipas na dekada, ang bugtong ay

napakahalagang uring pasalindila sa Africa.

 30

Sintesis

Ang kabanatang ito ay naglalahad ng mga literatura at pag-aaral na may kaugnayan sa

kasalukuyang pag-aaral. Ang mga website, internet at aklat ang pangunahing pinagkukunan,

kung saan matiyagang pinag-uukulan ng mga mananaliksik ng oras na pag-aralan at suriin

muli upang makakuha ng impormasyon na makadaragdag sa kaalaman at kabatiran sa

pagpapabuti ng kasalukuyang pag-aaral.

Ang mga kaugnay na literatura at pag-aaral ay nakapagbibgay sa mananaliksik ng

lubhang kinakailangan mga ideya at impormasyon sa pag-aaral. Gayon din, ang muling

pag-aaral nito ay hindi pakopya ng ibang nagawa ng pag-aaral dahil ito ay nakatuon sa Antas

ng Kasanayan sa Karunungang-bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng kursong

BEED-General sa STI West Negros University.

Ang panitikan ay gumaganap ng mahalagang papel sa kasalukuyang lipunan. Ito ay

salamin ng lahi. Ang Karunungang-bayan ay isang sangay ng panitikan kung saan nagiging

daan upang maipahayag ang mga kaisipan na nakapapabilang sa bawat kultura ng isang tribu.

Ito ay punung-puno ng matatandang-aral na nagsisilbing gabay ng mga tao sa naturang

panahon.
 31

Kabanata 3

Disenyo at Metodo ng Pananaliksik

Ang kabanatang ito ay may kinalaman sa paraan ng pagsasaliksik, ang sinisiyasat na

paksa at katumapakan at kaganapan ng mga datos na titipunin at ang paraan ng pagsusuri ng

mga datos na siyang gagamiting kaugnay sa mga suliranin at ang ipotesis na pinag-aralan.

Pamamaraang Ginamit

Ang pag-aaral na ito ay isinasagawa upang matiyak at malaman ang antas ng

kasanayan sa Karunungang-bayan kasama na ang paghahambing ng mga kinalabasan ng

pag-aaral na ito.Ginamit ng mananaliksik ang deskriptibong pamaraan ng pananaliksik.

Ang uri ng pananaliksik na ito ay siyang ginamit dahil may makukuhang katunayan sa

nakikitang kondisyon, sa pag-aaral na ito, ang surbey ng pananaliksik ay siyang ginamit

sapagkat inilalahad ang katunayan ng mga bagay-bagay hinggil sa kalikasan at katayuan ng

pag-aaral na may kasamang sapat na pagpapakahulugan o pagpapaliwanag.

Ayon kay Ardales (2008) na nabanggit sa pag-aaral ni Eco (2015), ang deskriptibong

pananaliksik ay isang imbestigasyon na naglalarawan at nagbibigay ng kahulugan sa mga

bagay-bagay, tao na may kinalaman sa mga kondisyon ng mga ugnayang nagaganap, mga

gawaing umiiral, mga paniniwala at mga prosesong nagaganap, mga epektong nararamdaman

o mga kalakarang pinauunlad.

 32

Deskriptibo sapagkat inaalam ng mga mananaliksik ang antas ng kasanayan sa

Karunungang-bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng kursong BEED-General at nagbigay

ng iba’t ibang mungkahi sa pagpapaunlad sa kasanayan ng mga estudyante.

Mga Tumugon sa Pananaliksik

Ang mga tumugon sa pag-aaral na ito ay ang mga mag-aaral sa nasa ika-3 at ika-4 na taon

na kumukuha ng kursong BEED-General sa STI West Negros University sa taunang aralan

2017-2018. Ang ika-3 taon ay binubuo ng 50 na mag-aaral at 46 naman sa ika-4 na taon. Ang

mga respondente ay binubuo ng 96 na mag-aaral.

Talahanayan 1. Distribusyon ng mga Respondente

BEED-General Bilang ng Respondente

Ika-3 50

Ika-4 46

Kabuuang bilang 96

Instrumento ng Pag-aaral

Upang masukat ang kakayahan ng mga mag-aaral ang mananaliksik ay gumawa ng

isang pagsusulit gamit ang “questionnaire” o talatanungan na ibinigay sa 96 na mag-aaral na

nasa ika-3 at ika-4 na taon na kumukuha ng kursong BEED-General sa STI West Negros

University. Ang talatanungan ay binubuo ng mga sumusunod na erya: salawikain, bugtong,

kasabihan at palaisipan. Ang bawat erya ay may 10 tanong na nakalaan at may kabuuang 40

aytem at ito’y pinasagutan sa mga respondente.

 33

Ang bawat tanong ay sinagutan ng mga mag-aaral sa pamamagitan ng pagsulat ng

sagot sa nakalaang patlang. Sa kabuuan, ang instrumentong ginamit ang siyang naging daan ng

mananaliksik para makakuha ng mga datos na susuporta sa pag-aaral ng mga mananaliksik.

Baliditi ng Talatanungan

Ayon kay Ardales (2008) ang balidity ay tumutukoy sa kalidad ng instrumentong

pananaliksik kung saan sinusukat nito ang dapat sukatin.

Ang mga mananaliksik ang nagbigay ng pagsusulit sa mga mag-aaral na tumugon sa

pag-aaral na ito. Ang pagsusulit na ginamit ay dumaan sa 3 hurado na pawing eksperto sa

larangan ng Filipino at nagtuturo ng asignaturang ito sa matagal na panahon. Ibinigay sa kanila

ang talatanungan upang masuring mabuti. Ang mga hurado ay nagmungkahi na palitan at

baguhin ang ibang aytem ng instrumenting ginamit at isinagawa ang panibagong kopya upang

siyang gamitin ng mananaliksik.

Reliabilidad ng Pag-aaral

Pagkatapos na mabalideyt ng mga hurado ang palatanungan, ang mga mananaliksik ay

nagsagawa ng dryran upang masukat ang katumpakan ng instrumento. Isinagawa ito ng mga

mananaliksik sa dalawampu’t limang (25) mag-aaral na nasa ika-3 at ika-4 na taon na

kumukuha ng kursong BEED-General sa paaralang La Consolacion College Bacolod.

Ginamit ng mga mananaliksik ang split-half method upang matukoy ang katumpakan at

kahusayan ng palatanungan. Sa pagsagawa ng metodo, ang odd-numbered ay itinuring ng

mga mananaliksik na kalahati ng pagsusulit at ang even-numbered naman ay ang ikalawang

hati. Pagkatapos ay iniugnay ang resulta gamit ang pearson r, at upang matukoy ang r
 34

realibility of the whole ginamit ng mga mananaliksik ang Spearman Brown na may

pormulang:

R= ___2r___

1+r

Na nangangahulugang:

R= reliability of the whole

R= resulta ng pearson r

Ang resulta ng realibility of the whole test ay 0.86 na nangangahulugang mataas ang

katumpakan ng palatanungan.

Pamamaraang Paglikom ng mga Datos

Pagkatapos na mapagtibay ng mananaliksik ang katumpakan at kahusayan ng

palatanungang ginamit, sinimulan na gumawa ng maraming kopya nito upang magamit sa

paglikom ng mga kinakailangang datos.

Ang mga mananaliksik ay humingi ng pahintulot mula sa Dekana ng College of Education

and Arts and Sciences sa STI West Negros University upang makapagbigay ng pagsusulit sa

ika-3 at ika-4 na taon na kumukuha ng kursong BEED-General sa nasabing paaralan.

Pagkatapos mabigyan ng pahintulot, ang mananaliksik ay nagbigay ng pagsusulit sa mga

tumugon.

Ang siyamnapu’t anim (96) na mag-aaral na nasa ika-3 at ika-4 na taon. Binigyan ng

pagsusulit sa erya ng karungang-bayan ang bawat taon sa oras ng kanilang klase sa

 35

Asignaturang Filipino. Ang nagbigay ng pagsusulit ay ang mga mananaliksik. Ipinaliwanag ng

mga mananaliksik sa mga tumugon ang pakay ng pag-aaral at panuto para sa tamang pagsagot

sa palatanungan.

Ang mga sagot ng mga tumugon ang nagsilbing basehan sa pagsusuri ng kaalaman ng mga

mag-aaral sa ika-3 at ika-4 na taon sa eryang salawikain, bugtong, kasabihan at palaisipan.

Istatistikal Tool

Sa bahaging ito, inilahad ang pamaraang ginamit sa pagsusuri at pagpapakahulugan

ng mga datos na nalikom. Iba’t-ibang istatistikong kagamitan ay ginamit sa pagsusuri ng

datos upang masagot ang mga layunin ng pag-aaral.

Layunin 1: Layunin na matukoy ang propayl ng mga mag-aaral sa ika-3 at ika-4 na taon na

kumukuha ng Kursong BEED-General ayon sa mga sumusunod na mga baryabol; Edad at

taon, ginamit ang frequency count and percentage.

Layunin 2: Ang layunin ng pag-aaral na ito ay naglalayong matukoy ang antas ng kasanayan

sa karunungang-bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng kursong BEED-General sa

sumusunod na erya; Salawikain, kasabihan, bugtong at Palaisipan, ang pormula ng mean ang

ginamit. Ayon kay Calderon (2005), naipaliwanag na ang pormula ng mean ay ang

pinakamainam na gamitin upang masukat ang Average o Mean.

Layunin 3: Ang layunin na ito ay naglalayong matukoy ang antas ng kasanayan sa

karunungang-bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng kursong BEED-General ayon sa

nabanggit na baryabol; Edad at Taon, ginamit ang Z-test (Ardales, 2001).

 36

Layunin 4: Ang layunin na ito ay naglalayong matukoy kung mayroon bang makabuluhang

pagkakaiba sa antas ng kasanayan sa karunungang-bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng

kursong BEED-General kapag sila ay pinangkat at pinaghambing ayon sa mga nabanggit na

baryabol; Edad at Taon, ang pormulang Pearson Correlation Coefficient ang ginamit.

Istatistikal na Tritment

Upang masukat ang unang layunin na: “Ano ang propayl ng mga mag-aaral na

kumukuha ng kursong BEED-General ayon sa sumusunod na mga baryabol; edad at taon”,

ang Frequency Count and Percentage ang ginamit na inilahad sa pormulang ito.

f
%= x 100
n

Ang % ay ang percentage.

Ang f ay frequency.

Ang n ay number of cases.

 37

Upang masukat ang ikalawang layunin na: “Ano ang antas ng kasanayan sa

karunungang-bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng kursong BEED-General sa

sumusunod na erya: Bugtong, Kasabihan, Salawikain at Palaisipan” ang katampatan o

“mean” ang ginamit na inilahad sa pormulang ito.

X= __Ԑ fx____

Kung saan:

X=Katampatan o “mean”

Ԑ= kabuuan ng

fx= iskor ng mag-aaral

N=bilang ng mga mag-aaral

Ang kalalabasan ng mean iskor ay binigyan ng kahulugan batay sa mga sumusunod na

interpretasyon.

Agwat ng Mean Score Antas ng Kasanayan

0-2.0 Mahina

2.01-4.0 Kulang ang husay

4.01-6.0 Katamtaman ang husay

6.01-8.0 Mahusay

8.01-10.0 Lubhang Mahusay

 38

Upang masukat ang ikatlong layunin na: “Ano ang antas ng kasanayan sa karunungang-

bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng kursong BEED-General ayon sa nabanggit na

baryabol; Edad at taon”, ang Z-test o critical ratio (Ardales, 2001) ang ginamit na inilahad sa

pormulang ito.

Z= X1 – X2

_________ ___________

√∑X1-X2)² + √∑X2-X2)²

N1-1 N2-1

Na nangangahulugang:

Z = critical ratio o Z-test

X1= katampatan o mean ng unang pangkat na pinaghahambing

X2= katampatan o mean ng ikalawang pangkat na pinaghahambing

X2= iskor ng mga mag-aaral sa ikalawang pangkat

N1= bilang ng mga mag-aaral sa unang pangkat

N2= bilang ng mga mag-aaral sa ikalawang pangkat

 39

Upang masukat ang ikaapat na layunin na: ”Mayroon bang makabuluhang pagkakaiba

ang namamagitan sa antas ng kasanayan sa mga mag-aaral sa karunungang-bayan kung sila

ay papangkatin at paghambingin ayon sa nabanggit na mga baryabol; Edad at taon, ito’y

ginamitan ng Pearson Correlation Coefficient na may pormulang:

n(∑xy) – (∑x) (∑y)

r=

√[n∑x² - (∑x) ²] [n∑y² - (∑y) ²]

Na nangangahulugang:

N = kabuuang iskor

∑xy = katampatan ng iskor ng X at Y

∑x = kabuuang katampatang iskor ng X

∑y = Kabuang katampatang iskor ng Y

∑x² = Katampatan ng iskor ng ‘square root’ X

∑y² = katampatan ng iskor ng ‘square root’ Y

 40

KABANATA 4

PAGLALAHAD, PAGSUSURI AT PAGPAPAKAHULUGAN NG MGA

DATOS

Ang kabanatang ito, ay may kinalaman sa paglalahad at pagsusuri ng mga tinipong datos

na may kaugnayan sa mga tiyak na suliranin at hipotesis ng pag-aaral na ito.

Ang mga nakuhang datos mula sa mga kasugutan ng mga tumugon sa pagsusuri ay

binilang, itinala at isinailalim sa istadestikang pagsusuri at pagpapakahulugan. Ang mga ito ay

inilalahad sa bahagi ng pag-aaral na ito.

Dalawa (2) ang mga baryabol ang ginamit upang matukoy ang propayl ng mga

mag-aaral sa ika-3 at ika-4 na taon na kumukuha ng kursong BEED-General sa STI

West Negros University, ito ay ang mga sumusunod: Edad at Taon.

Inilahad sa talahanayan 1 ang Propayl ng mga Mag-aaral na nasa ika-3 at ika-4 na taon na

kumukuha ng kursong BEED-General ayon sa mga baryabol. Mayroong siyamnapu’t anim

(96) na mga mag-aaral. Sa edad, na may kategoryang mas bata ang frequency count ay may

tatlumpu’t tatlong (33) bilang at may tatlumpu’t apat punto apat (34.4) na percentage o

bahagdan. Sa kategoryang mas matanda, ay may frequency count na animnapu’t tatlong (63)

bilang at may animnapu’t lima punto anim (65.6) na percentage o bahagdan.Makikita na

maraming mga mas matandang mag-aaral ang naging kalahok sa pananaliksik na ito.
 41

Sa baryabol na taon, na may kategoryang ika-3 taon, ang frequency count ay limampu (50)

na bilang at limampu’t dalawa punto isa (52.1) ang percentage o bahagdan. Sa kategoryang

ika-4 na taon, ang frequency count ay apatnapu’t anim (46) at may percentage o bahagdan na

apatnapu’t pito punto siyam (47.9). Makikita na maraming bahagdan ng mag-aaral na nasa

ikatlong taon ang kalahok sa pananaliksik na ito.

Talahanayan 1

Propayl ng mga mag – aaral na kumukuha ng kursong BEED – General ayon sa mga

baryabol : Taon at Edad.

Mga Baryabol Kategorya Frequency Bahagdan

Ika-3 Taon 50 52.1

Taon Ika-4 na taon 46 47.9

Kabuuan 96 100

Mas Bata/ 18 -23 taon 33 34.4

Edad Mas Matanda/24 taon pataas 63 65.6

Kabuuan 96 100
 42

Antas ng Kasanayan sa Karunungang-bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng

kursong BEED-General sa sumusunod na erya: Salawikain, Bugtong, Kasabihan at

Palaisipan

Ipinakita sa talahanayan 2 ang resulta na nagpapatunay sa kasanayan ng mga

mag-aaral sa karunungang-bayan. Ang erya ng Kasabihan ay nakakuha ng pinakamataas na

katampatang iskor na pito punto limampu’t isa (7.51) na nangangahulugang “mahusay”, at ang

erya ng Palaisipan naman ay nakakuha ng pinakamababa na katampatang iskor na apat punto

siyamnapu’t apat (4.94) na nangangahulugang “katamtaman ang husay”. Sa erya naman ng

Salawikain ay nakakuha ng katampatang iskor na lima punto dalawampu’t pito (5.27) na

nangangahulugang “katamtaman ang husay”, at sa erya naman ng bugtong ay nakakuha ng

katampatang iskor na lima punto pitumpu’t isa (5.71) na nangangahulugang “ katamtaman ang

husay”. Sa kabuuan ang kasanayan sa karunungang-bayan ay nakakuha ng katampatang iskor

na (5.86) na may interpretasyong “katamtaman ang husay”.

Batay sa resulta ng pag-aaral, ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan ng mga

mag-aaral sa erya ng Kasabihan ay “mahusay”.Ang eryang ito ay siyang nakakuha ng

pinakamataas na iskor. Ito ay nagpapakita na mas tumatak sa isipan ng mga mag-aaral ang

isang pagsusulit na nagbibigay ng mga payo o katotohanan na kung saan ang salitang

ipinapahayag ay madaling intindihin.

At ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan ng mga mag-aaral sa erya ng

Palaisipan ay “katamtaman ang husay”. Ang eryang ito ay siyang nakakuha ng

 43

pinakamababa na iskor. Ito ay nangangahulugang hindi sapat ang kaalaman ng mga

mag-aaral sa eryang ito.

Nagpapakita ito na nahihirapan ang mga mag-aaral na sagutan ang mga tanong na

nangangailangan ng talas ng pag-iisip at pag-unawa. Kailangan nilang sanayin ang talas ng

kanilang isipan upang malutas ang isang suliranin o mabigyan ng tamang sagot.

Nangangailangan ng malalim na pag-iisip at nangangailangan ng maraming imahinasyon ang

eryang ito kaya nararapat na sanayin at lawakan pa ang kanilang pag-iisip.

Ang mga kasanayan naman sa erya ng Salawikain at Bugtong ay nakakuha ng

katampatang iskor na nangangahulugang “katamtaman ang husay”. Ito ay nangangahulugang

hindi sapat ang kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa eryang ito kaya kinakailangan pang

magkaroon ng masusing pagsasanay upang mapataas ang kanilang kasanayan.

Sa kabuuan, “katamtaman ang husay” ang antas ng kasanayan ng mga mag-aaral sa

Panitikan sa uri ng Karunungang-bayan. Nangangahulugang kailangan pa silang gabayan

lalong-lalo na sa erya ng Palaisipan upang mapaunlad ang kanilang kasanayan. Maliban sa

mga pagsusulit na binibigay ng guro, dagdag pa ang kanilang mga sanayang gawain tulad ng

pagsagot sa mga bugtong at Palaisipan at pagbibigay pakahulugan sa Salawikain at

Kasabihan sa araw-araw na mga aralin upang magkakaroon sila ng bagong kaalaman mula sa

eryang ito.

Malaki ang papel na ginagampanan ng guro para mahikayat ang mga mag-aaral na

matuto. Ang kasanayan sa karunungang-bayan ng mga mag-aaral ay nagpapahiwatig na

kailangan pa nang matiyagang pagpupunyagi at pagsusubaybay sa panig ng mga guro upang

lalong maitaas at maging mahusay ang kanilang kasanayang pampanitikan. Upang

 44

maisakatuparan ito, dapat ipagpatuloy ng mga guro ang papaunlad sa sariling kaalaman nang

sa gayon lalo nilang mapalawak at mapaunlad ang kaalaman na kanilang tinutugon

(Rodriguez, 2003).

Talahanayan 2

Antas ng Kasanayan sa Karunungang – Bayan ng mga mag – aaral na kumukuha ng

kursong BEED – General sa sumusunod na erya.

Standard Interpretasyon
Mga Erya N Katampatan
Deviation

Bugtong 1.615 5.71 Katamtaman ang

husay

Salawikain 1.081 5.27 Katamtaman ang

96 husay

Kasabihan 1.376 7.51 Mahusay

Palaisipan 1.863 4.94 Katamtaman ang

husay

Kabuuang Katampatan 5.86 Katamtaman ang

husay
 45

Antas ng kasanayan sa karunungang- bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng

kursong BEED-General sa Erya ng Salawikain ayon sa nabanggit na baryabol: Edad at

taon.

Batay sa resulta ng pag-aaral na makikita sa Talahanayan 3, “Katamtaman ang

husay” ang antas ng kasanayan ng mga mag-aaral sa Karunungang-bayan sa erya ng

Salawikain ayon sa baryabol na edad at taon na nakakuha ng kabuuang katampatan na lima

punto dalawampu’t walo (5.28).

Sa edad na may kategoryang mas bata, mayroon tatlumpu’t tatlo (33) na bilang at

nakakuha ng katampatang iskor na lima punto tatlumpu’t tatlo (5.33) na nangangahulugang

“katamtaman ang husay”. Sa kategoryang mas matanda mayroong animnapu’t tatlo (63) na

bilang at nakakuha ng katampatang iskor na lima punto dalwampu’t apat (5.24) na

nanganagahulugang “katamtaman ang husay”.

Sa baryabol na taon sa kategoryang ika-3 taon, mayroong limampu (50) na bilang at

nakakuha ng katampatang iskor na lima punto dalawampu’t anim (5.26) na nangngahulugang

“katamtaman ang husay”. Sa kategoryang ika-4 na taon ay mayroong apatnapu’t anim (46)

na bilang at nakakuha ng katampatang iskor na lima punto dalawampu’t walo (5.28) na

nangangahulugang “katamtaman ang husay”.

Binubuo ng iba’t-ibang erya ang karunungang-bayan at kinakailangang pag-ukulan ng

mahabang oras ang pagsagot. Maliwanag sa naging resulta na mas mataas ang katampatang

iskor na nakuha ng mga mag-aaral sa ika-4 na taon kaysa ika-3 taon kahit magkatulad pa ang

kanilang interpretasyon. Ito ay nagpapahiwatig na mas malawak ang kaalaman ng mga

mag-aaral sa ika-4 na taon kaysa sa ika-3 taon. Makikita naman sa resulta na mas mataas ang
 46

katampatang iskor na nakuha ng mga mag-aaral na mas bata kaysa mas matanda, kahit

magkatulad pa ang kanilang interpretasyon. Ito ay nagpapahiwatig na mas naglaan ng

mahabang oras ang mga mas bata na mag-aaral at mas malawak ang kanilang kaalaman sa

eryang ito ikumpara sa mga mas matanda na may maiksing pasensiya sa pag analisa ng

tamang sagot. Ang mga mag-aaral, ayon kay Charles Handy (2005) ay may kanya-kanyang

karanasan at kaparaanan ng pagbibigay interpretasyon sa kanilang nababasa. Ito ay

produktibo ay may pakinabang kung nauunawaan nila ang mga nababasa at nararanasan.

Talahanayan 3

Antas ng kasanayan sa karunungang- bayan sa eryang Salawikain ng mga mag-aaral

na kumukuha ng kursong BEED-General ayon sa nabanggit na baryabol

Erya

Salawikain
Baryabol Kategorya N
Standard
Mean Interpretasyon
Deviation

Ika-3 taon 50 1.103 5.26 Katamtaman ang Husay

Taon
Ika-4 na taon 46 1.068 5.28 Katamtaman ang Husay

Mas bata 33 1.19 5.33 Katamtaman ang Husay

Edad
Mas matanda 63 1.027 5.24 Katamtaman ang Husay

Kabuuang
5.28 Katamtaman ang Husay
Katampatan
 47

Antas ng kasanayan sa karunungang- bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng

kursong BEED-General sa Erya ng Bugtong ayon sa nabanggit na baryabol: Edad at

taon.

Malinaw na ipinakita sa Talahanayan 4 ang antas ng kasanayan ng mga mag-aaral sa

Karunungang-bayan sa erya ng Bugtong ayon sa baryabol na edad at taon. “Katamtaman ang

husay” ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya ng Bugtong ng mga mag-aaral

na nakakuha ng kabuuang katampatang iskor na lima punto pito (5.7).

Sa edad na may kategoryang mas bata, mayroon tatlumpu’t tatlo (33) na bilang at

nakakuha ng katampatang iskor na lima punto animnapu’t isa (5.61) na nangangahulugang

“katamtaman ang husay”. Sa kategoryang mas matanda mayroong animnapu’t tatlo (63) na

bilang at nakakuha ng katampatang iskor na lima punto pitumpu’t anim (5.76) na

nanganagahulugang “katamtaman ang husay”.

Sa baryabol na taon sa kategoryang ika-3, mayroong limampu (50) na bilang at

nakakuha ng katampatang iskor na lima punto anim (5.6) na nangngahulugang “katamtaman

ang husay”. Sa kategoryang ika-4 na taon ay mayroong apatnapu’t anim (46) na bilang at

nakakuha ng katampatang iskor na lima punto walumpu’t tatlo (5.83) na nangangahulugang

“katamtaman ang husay”.

Maliwanag sa naging resulta na mas mataas ang katampatang iskor na nakuha ng mga

mag-aaral sa ika-4 na taon kaysa ika-3 taon kahit magkatulad pa ang kanilang interpretasyon.

Ito ay nagpapahiwatig na mas malawak ang kaalaman ng mga mag-aaral sa ika-4 na taon

kaysa sa ika-3 taon.

 48

Makikita naman sa resulta na mas mataas ang katampatang iskor na nakuha ng mga

mag-aaral na mas matanda kaysa mas bata, kahit magkatulad pa ang kanilang interpretasyon.

Ipinapahiwatig nito na ang kahusayan ng isang mag-aaral ay nasusukat sa kung paano niya

hinaharap at binibigyang halaga ang mga detalyeng naging bahagi ng kanyang buhay sa

araw-araw (Eco, 2014). Katulad sa sinabi ni Borja (2009) na totoong likas na matalino ang

tao, ngunit ang talinong ito ay kailangang mahasa upang magamit niya ng lubusan sa

pagharap at paglutas ng mga suliranin at mga pagsubok na nasasalubong niya sa

pang-araw-araw na pamumuhay.

Talahanayan 4

Antas ng kasanayan sa karunungang- bayan sa eryang Bugtong ng mga mag-aaral na

kumukuha ng kursong BEED-General ayon sa nabanggit na baryabol

Erya
Bugtong
Mga Baryabol Kategorya N
Standard
Mean Interpretasyon
Deviation
Katamtaman ang
Ika-3 50 1.654 5.6
Husay
Taon
Katamtaman ang
Ika-4 46 1.582 5.83
Husay

Katamtaman ang
Mas bata 33 1.784 5.61
Husay
Edad
Katamtaman ang
Mas matanda 63 1.532 5.76
Husay

Kabuuang Katamtaman ang

5.7
Katampatan Husay
 49

Antas ng kasanayan sa karunungang- bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng

kursong BEED-General sa Erya ng Kasabihan ayon sa nabanggit na baryabol: Edad at

taon.

Malinaw na ipinakita sa Talahanayan 5 ang antas ng kasanayan ng mga mag-aaral sa

Karunungang-bayan sa erya ng Kasabihan ayon sa baryabol na edad at taon. “Mahusay” ang

antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya ng Kasabihan ng mga mag-aaral na

nakakuha ng kabuuang katampatang iskor na lima punto pito (7.49).

Sa edad na may kategoryang mas bata, mayroon tatlumpu’t tatlo (33) na bilang at

nakakuha ng katampatang iskor na pito punto tatlo (7.3) na nangangahulugang “mahusay”.

Sa kategoryang mas matanda mayroong animnapu’t tatlo (63) na bilang at nakakuha ng

katampatang iskor na pito punto animnapu’t dalawa (7.62) na nanganagahulugang

“mahusay”.

Sa baryabol na taon sa kategoryang ika-3 taon, mayroong limampu (50) na bilang at

nakakuha ng katampatang iskor na pito punto dalawampu’t dalawa (7.22) na

nangngahulugang “mahusay”. Sa kategoryang ika-4 na taon ay mayroong apatnapu’t anim

(46) na bilang at nakakuha ng katampatang iskor na pito punto walumpu’t tatlo (7.83) na

nangangahulugang “mahusay”.

Batay sa naging resulta ng pag-aaral, makikita na mas mataas ang katampatang iskor na

nakuha ng mga mag-aaral sa ika-4 na taon kaysa ika-3 taon kahit magkatulad pa ang kanilang

interpretasyon. Ito ay nagpapahiwatig na mas malawak ang kaalaman ng mga mag-aaral sa

ika-4 na taon kaysa sa ika-3 taon.

 50

Makikita naman sa resulta na mas mataas ang katampatang iskor na nakuha ng mga

mag-aaral na mas matanda kaysa mas bata, kahit magkatulad pa ang kanilang interpretasyon.

Ito ay nangangahulugang mas malawak ang kaalaman at nahasa ng husto ang isipan ng mga

mas matandang mag-aaral kaysa mas batang mag-aaral. Ipinapahiwatig nito na ang

kahusayan ng isang mag-aaral ay nasusukat sa kung paano niya hinaharap at binibigyang

halaga ang mga detalyeng naging bahagi ng kanyang buhay sa araw-araw (Eco, 2014).

Katulad sa sinabi ni Borja (2009) na totoong likas na matalino ang tao, ngunit ang talinong

ito ay kailangang mahasa upang magamit niya ng lubusan sa pagharap at paglutas ng mga

suliranin at mga pagsubok na nasasalubong niya sa pang-araw-araw na pamumuhay.

Talahanayan 5

Antas ng kasanayan sa karunungang- bayan sa eryang Kasabihan ng mga mag-aaral

na kumukuha ng kursong BEED-General ayon sa nabanggit na baryabol

Erya
Kasabihan
Mga Baryabol Kategorya N
Standard
Mean Interpretasyon
Deviation
Ika-3 taon 50 1.461 7.22 Mahusay
Taon
Ika-4 na
46 1.1217 7.83 Mahusay
taon
Mas bata 33 1.311 7.3 Mahusay
Edad
Mas
63 1.408 7.62 Mahusay
matanda
Kabuuang
7.49 Mahusay
Katampatan
 51

Antas ng kasanayan sa karunungang- bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng

kursong BEED-General sa Erya ng Palaisipan ayon sa nabanggit na baryabol: Edad at

taon.

Malinaw na ipinakita sa Talahanayan 6 ang antas ng kasanayan ng mga mag-aaral sa

Karunungang-bayan sa erya ng Palaisipan ayon sa baryabol na edad at taon. “Katamtaman

ang husay” ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya ng Palaisipan ng mga

mag-aaral na nakakuha ng kabuuang katampatang iskor na apat punto siyamnapu’t pito

(4.97).

Sa edad na may kategoryang mas bata, mayroon tatlumpu’t tatlo (33) na bilang at

nakakuha ng katampatang iskor na lima punto labingwalo (5.18) na nangangahulugang

“katamtaman ang husay”. Sa kategoryang mas matanda mayroong animnapu’t tatlo (63) na

bilang at nakakuha ng katampatang iskor na apat punto walumpu’t isa (4.81) na

nanganagahulugang “katamtaman ang husay”.

Sa baryabol na taon sa kategoryang ika-3 taon, mayroong limampu (50) na bilang at

nakakuha ng katampatang iskor na apat punto apatnapu’t apat (4.44) na nangngahulugang

“katamtaman ang husay”. Sa kategoryang ika-4 na taon ay mayroong apatnapu’t anim (46)

na bilang at nakakuha ng katampatang iskor na lima punto apatnapu’t walo (5.48) na

nangangahulugang “katamtaman ang husay”.

Batay sa naging resulta ng pag-aaral, makikita na mas mataas ang katampatang iskor na

nakuha ng mga mag-aaral sa ika-4 na taon kaysa ika-3 taon kahit magkatulad pa ang kanilang

interpretasyon. Ito ay nagpapahiwatig na mas malawak ang kaalaman ng mga mag-aaral sa

ika-4 na taon kaysa sa ika-3 taon.

 52

Makikita naman sa resulta na mas mahusay ang mga mag-aaral na mas bata kaysa mas

matanda, kahit magkatulad pa ang kanilang interpretasyon. Ipinahihiwatig nito na ang

kahusayan ng isang mag-aaral ay nasusukat sa kung paano niya hinaharap at binibigyang

halaga ang mga detalyeng naging bahagi ng kanyang buhay sa araw-araw (Ec0, 2014).

Talahanayan 6

Antas ng kasanayan sa karunungang- bayan sa eryang Palaisipan ng mga mag-aaral na

kumukuha ng kursong BEED-General ayon sa nabanggit na baryabol

Erya
Mga Palaisipan
Kategorya N
Baryabol Standard
Mean Interpretasyon
Deviation
Katamtaman ang
Ika-3 taon 50 1.875 4.44
Husay
Taon
Katamtaman ang
Ika-4 na taon 46 1.709 5.48
Husay
Katamtaman ang
Mas bata 33 1.793 5.18
Husay
Edad
Katamtaman ang
Mas matanda 63 1.9 4.81
Husay
Kabuuang
4.97
Katampatan
 53

Makabuluhang pagkakaiba sa Antas ng Kasanayan sa Karunungang-bayan ng mga

mag-aaral na kumukuha ng Kursong BEED-General sa erya ng Salawikain Ayon sa

Edad at Taon

Ayon sa resulta ng pag-aaral ang katampatang iskor ng mga mag-aaral ayon sa taon

ay nakakuha ang Z-value na -.102 at P-value na .919, na mas mababa sa 0.05 lebel nang

kabuluhan, na nangangahulugang “may makabuluhang pagkakaiba”, sa antas ng kasanayan

sa Karunungang-bayan sa erya ng Salawikain ayon sa taon.

Samakatuwid, ang hipotesis na ipinahayag na “Walang makabuluhang pagkakaiba

ang namagitan sa kasanayan ng mga mag-aaral sa Karunungang-bayan sa erya ng salawikain

ayon sa taon”, ay hindi-tinanggap.

Sa baryabol naman na edad ay nakakuha ang z-value na .408 at P-value na .684, na

mas mataas sa 0.05 na lebel ng kabuluhan, na nangangahulugang “walang makabuluhang

pagkakaiba”.

Samakatuwid, ang hipotesis na “Walang makabuluhang pagkakaiba ang namagitan sa

kasanayan ng mga mag-aaral sa karunungang-bayan sa erya ng Salawikain ayon sa edad”, ay

tinanggap.

May makabuluhang pagkakaiba ang antas ng kasanayan sa Karunungang-bayan ng mga

mag-aaral ayon sa taon. Ipinakita na ang mga mag-aaral sa ika-4 na taon ay mas mahusay
 54

kung ikumpara sa mga mag-aaral na nasa ika-3 taon. Malawak ang kanilang kaalaman at mas

aktibo sila sa mga kasanayang sadyang hinaharap nila sa pag-aaral ng asignaturang Filipino.

Walang makabuluhang pagkakaiba ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan ng

mga mag-aaral ayon sa edad. Ito’y nagpapakita na magkatulad ang antas ng kasanayan ng

mga mas bata at mas matandang mag-aaral.

Talahanayan 7

Makabuluhang pagkakaiba ang namamagitan sa antas ng kasanayan sa karunungang –

bayan sa mga mag – aaral sa eryang Salawikain kung sila ay papangkatin at

paghambingin ayon sa nabanggit na mga baryabol

Mga Kategorya N Mean z- Sig. p-val Interpretasyon

Baryabol value Level ue

Ika-3 taon 50 5.26

Taon Ika-4 na -.102 .919 Makabuluhan

46 5.28
taon
0.05
Mas bata 33 5.33
Walang
Edad Mas .408 .684
63 5.24 makabuluhan
matanda
 55

Makabuluhang pagkakaiba sa Antas ng Kasanayan sa Karunungang-bayan ng mga

mag-aaral na kumukuha ng Kursong BEED-General sa erya ng Bugtong Ayon sa Edad

at Taon

Ayon sa resulta ng pag-aaral ang katampatang iskor ng mga mag-aaral ayon sa taon

ay nakakuha ang Z-value na -.683 at P-value na .496 na mas mataas sa 0.05 lebel nang

kabuluhan, na nangangahulugang “Walang makabuluhang pagkakaiba”, sa antas ng

kasanayan sa Karunungang-bayan sa erya ng bugtong ayon sa taon.

Samakatuwid, ang hipotesis na ipinahayag na “Walang makabuluhang pagkakaiba

ang namagitan sa kasanayan ng mga mag-aaral sa Karunungang-bayan sa erya ng bugtong

ayon sa taon”, ay tinanggap.

Sa baryabol naman na edad ay nakakuha ang z-value na -.447 at P-value na .656 na

mas mataas sa 0.05 na lebel ng kabuluhan, na nangangahulugang “walang makabuluhang

pagkakaiba”.

Samakatuwid, ang hipotesis na “Walang makabuluhang pagkakaiba ang namagitan

sa kasanayan ng mga mag-aaral sa karunungang-bayan sa erya ng bugtong ayon sa edad”, ay

tinanggap.

Batay sa resulta ng pag-aaral, walang makabuluhang pagkakaiba ang antas ng kasanayan

sa Karunungang-bayan ng mga mag-aaral sa erya ng bugtong ayon sa edad at taon. Ito’y

 56

nagpapakita na magkatulad ang antas ng kasanayan ng mga mas bata at mas matandang

mag-aaral gayon din ang antas ng kasanayan ng mga mag-aaral na nasa ika-3 at ika-4 na

taon.

Talahanayan 8

Makabuluhang pagkakaiba ang namamagitan sa antas ng sa karunungang – bayan

kasanayan ng mga mag – aaral sa eryang Bugtong kung sila ay papangkatin at

paghambingin ayon sa nabanggit na mga baryabol

Mga Kategorya N Mean z- value Sig. p-val Interpretasyon

Baryabol Level ue

Ika-3 taon 50 5.6

Walang
Taon Ika-4 na -.683 .496
46 5.83 makabuluhan
taon
0.05
Mas bata 33 5.61
Walang
Edad Mas -.447 .656
63 5.76 makabuluhan
matanda
 57

Makabuluhang pagkakaiba sa Antas ng Kasanayan sa Karunungang-bayan ng mga

mag-aaral na kumukuha ng Kursong BEED-General sa erya ng Kasabihan Ayon sa

Edad at Taon

Ayon sa resulta ng pag-aaral ang katampatang iskor ng mga mag-aaral ayon sa taon ay

nakakuha ang Z-value na -2.215 at P-value na .030, na mas mababa sa 0.05 lebel nang

kabuluhan, na nangangahulugang “may makabuluhang pagkakaiba”, sa antas ng kasanayan

sa Karunungang-bayan sa erya ng kasabihan ayon sa taon.

Samakatuwid, ang hipotesis na ipinahayag na “Walang makabuluhang pagkakaiba ang

namagitan sa kasanayan ng mga mag-aaral sa Karunungang-bayan sa erya ng kasabihan ayon

sa taon”, ay hindi-tinanggap.

Sa baryabol naman na edad ay nakakuha ang z-value na 1.069 at P-value na .288 na mas

mataas sa 0.05 na lebel ng kabuluhan, na nangangahulugang “walang makabuluhang

pagkakaiba”.

Samakatuwid, ang hipotesis na “Walang makabuluhang pagkakaiba ang namagitan sa

kasanayan ng mga mag-aaral sa karunungang bayan sa erya ng Kasabihan ayon sa edad”, ay

tinanggap.

May makabuluhang pagkakaiba ang antas ng kasanayan sa Karunungang-bayan ng mga

mag-aaral ayon sa taon. Ipinakita na ang mga mag-aaral sa ika-4 na taon ay mas mahusay
 58

kung ikumpara sa mga mag-aaral na nasa ika-3 taon. Malawak ang kanilang kaalaman at mas

aktibo sila sa mga kasanayang sadyang hinaharap nila sa pag-aaral ng asignaturang Filipino.

Walang makabuluhang pagkakaiba ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan ng

mga mag-aaral ayon sa edad. Ito’y nagpapakita na magkatulad ang antas ng kasanayan ng

mga mas bata at mas matandang mag-aaral.

Talahanayan 9

Makabuluhang pagkakaiba ang namamagitan sa antas ng kasanayan sa karunungang –

bayan ng mga mag – aaral sa eryang Kasabihan kung sila ay papangkatin at

paghambingin ayon sa nabanggit na mga baryabol

Mga Kategorya N Mean z- value Sig. p-val Interpretaasyon

Baryabol Level ue

Ika-3 taon 50 7.22

Taon Ika-4 na -2.215 .030 Makabuluhan

46 7.83
taon
0.05
Mas bata 33 7.3
Walang
Edad Mas -1.069 .288
63 7.62 makabuluhan
matanda
 59

Makabuluhang pagkakaiba sa Antas ng Kasanayan sa Karunungang-bayan ng mga

mag-aaral na kumukuha ng Kursong BEED-General sa erya ng Palaisipan Ayon sa

Edad at Taon

Ayon sa resulta ng pag-aaral ang katampatang iskor ng mga mag-aaral ayon sa taon

ay nakakuha ang Z-value na -2.827 at P-value na .006, na mas mababa sa 0.05 lebel nang

kabuluhan, na nangangahulugang “may makabuluhang pagkakaiba”, sa antas ng kasanayan

sa Karunungang-bayan sa erya ng palaisipan ayon sa taon.

Samakatuwid, ang hipotesis na ipinahayag na “Walang makabuluhang pagkakaiba

ang namagitan sa kasanayan ng mga mag-aaral sa Karunungang-bayan sa erya ng kasabihan

ayon sa taon”, ay hindi-tinanggap.

Sa baryabol naman na edad ay nakakuha ang z-value na .929at P-value na .355na

mas mataas sa 0.05 na lebel ng kabuluhan, na nangangahulugang “walang makabuluhang

pagkakaiba”.

Samakatuwid, ang hipotesis na “Walang makabuluhang pagkakaiba ang namagitan

sa kasanayan ng mga mag-aaral sa karunungang bayan sa erya ng Palaisipan ayon sa edad”,

ay tinanggap.

May makabuluhang pagkakaiba ang antas ng kasanayan sa Karunungang-bayan ng mga

mag-aaral ayon sa taon. Ipinakita na ang mga mag-aaral sa ika-4 na taon ay mas mahusay
 60

kung ikumpara sa mga mag-aaral na nasa ika-3 taon. Malawak ang kanilang kaalaman at mas

aktibo sila sa mga kasanayang sadyang hinaharap nila sa pag-aaral ng asignaturang Filipino.

Walang makabuluhang pagkakaiba ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan ng

mga mag-aaral ayon sa edad. Ito’y nagpapakita na magkatulad ang antas ng kasanayan ng

mga mas bata at mas matandang mag-aaral.

Talahanayan 10

Makabuluhang pagkakaiba ang namamagitan sa antas ng kasanayan sa karunungang –

bayan ng mga mag – aaral sa eryang Palaisipan kung sila ay papangkatin at

paghambingin ayon sa nabanggit na mga baryabol

Mga Baryabol Kategorya N Mean z- value Sig. p-valu Interpretasyon

Level e

Ika-3 taon 50 4.44

Taon -2.827 .006 Makabuluhan
Ika-4 na
46 5.48
taon
0.05
Mas bata 33 5.18
Edad Walang
.929 .355
Mas makabuluhan
63 4.81
matanda
 61

Kabanata 5

MGA NATUKLASAN, KONKLUSYON, AT REKOMENDASYON

Layunin ng pag-aaral na ito na tukuyin ang Antas ng Kasanayan sa Karunungang –Bayan

ng mga Mag-aaral na Kumukuha ng Kursong BEED-General sa STI-West Negros University

sa taong panuruan 2017-2018.

Nais bigyang linaw ang pag-aaral na ito ang mga sumusunod na suliranin sa

pamamagitan ng paglalahad ng mga natuklasan, ang implikasyon nito sa kasalukuyan, ang

pagbibigay ng konklusyon at rekomendasyon para sa ikabubuti ng lahat.

NATUKLASAN

Natuklasan sa pag-aaral na marami ang mga mas matanda na mag-aaral na may bilang

na animnapu’t tatlo (63) at may nakuhang bahagdan na animnapu’t lima punto anim (65.6)

kaysa sa mga batang mag-aaral na may kabuuang tatlumpu’t tatlo (33) at may nakuhang

bahagdan na tatlumpu’t apat punto apat (34.4) na siyang tumugon sa pananaliksik. Malaki

ang bahagdan ng mga mag-aaral na nasa ika-3 taon na may kabuuang limampu (50) at may

nakuhang bahagdan na limampu’t dalawa punto isa (52.1) kaysa sa ika-4 na taon na may

kabuuang apatnapu’t anim (46) at may nakuhang bahagdan na apatnapu’t pito punto siyam

(47.9).
 62

Ang Antas ng Kasanayan ng mga mag-aaral sa karunungang-bayan sa erya ng

Salawikain ay nakakuha ng interpretasyong “katamtaman ang husay”. Ang paraang

ginamit upang makuha ang resulta ay sa pamamagitan ng pagpili sa tamang kahulugan ng

salawikain. Ang erya ng palatanungan ay nakatamo ng katampatang iskor na 5.27 na

nangangahulugang katamtaman ang kasanayan ng mga mag-aaral sa eryang ito.

Ang erya ng Bugtong ay nakatamo ng katampatang iskor na 5.71, na nangangahulugang

katamtaman ang kasanayan ng mga mag-aaral sa eryang ito. Ang paraang ginamit upang

makuha ang resulta ay sa pamamagitan ng pagpili ng tamang sagot sa bugtong.

Ang erya ng kasabihan ay nakatamo ng katampatang iskor na 7.51, na

nangangahulugang mahusay ang kasanayan ng mga mag-aaral sa eryang ito. Ang eryang ito

ang nakakuha ng pinakamataas na iskor. Ang paraang ginamit upang makuha ang resulta ay

sa pamamagitan ng pagpili ng tamang kahulugan ng kasabihan.

Ang erya ng palaisipan ay nakatamo ng katampatang iskor na 4.94, nangangahulugang

katamtaman ang kasanayan ng mga mag-aaral sa eryang ito. Ang eryang ito ang makakuha

ng pinakamababang iskor. Ang paraang ginamit upang makuha ang resulta ay sa

pamamagitan ng pagpili ng tamang sagot sa palaisipang inilahad.

 63

Ang Antas ng Kasanayan sa Karunungang-bayan ng mga Mag-aaral na kumukuha ng

Kursong BEED-General ayon sa mga sumusunod na mga baryabol: Taon at Edad

a. Sa kategoryang ayon sa edad, ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya

ng Salawikain ng mga mas bata at mas matandang mag-aaral ay parehong nakakuha

ng katampatang nangangahulugang “Katamtaman ang husay’. Sa Kategorya naman

ayon sa taon ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya ng Salawikain ng

mga mag-aaral na nasa ika-3 at ika-4 na taon ay parehong nakakuha ng katampatang

nangangahulugang “Katamtaman ang husay”.

b. Sa kategoryang ayon sa edad, ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya

ng Bugtong ang mga mas bata at mas matandang mag-aaral ay parehong nakakuha

ng katampatang nangangahulugang “Katamtaman ang husay’. Sa Kategorya naman

ayon sa taon ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya ng Bugtong ng

mga mag-aaral na nasa ika-3 at ika-4 na taon ay parehong nakakuha ng katampatang

nangangahulugang “Katamtaman ang husay”.

c. Ang Antas ng kasanayan sa Karunungang-bayan ng mga mag-aaral sa erya ng

Kasabihan, sa kategoryang ayon sa edad ang mga mas bata at mas matandang

mag-aaral ay parehong nakakuha ng katampatang nangangahulugang “mahusay’. Sa

 64

Kategorya naman ayon sa taon ang mga mag-aaral na nasa ika-3 at ika-4 na taon ay

parehong nakakuha ng katampatang iskor nangangahulugang “mahusay”.

d. Sa kategoryang ayon sa edad, ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya

ng Palaisipan ng mga mas bata at mas matandang mag-aaral ay parehong nakakuha

ng katampatang nangangahulugang “Katamtaman ang husay’. Sa Kategorya naman

ayon sa taon ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya ng Palaisipan ng

mga mag-aaral na nasa ika-3 at ika-4 na taon ay parehong nakakuha ng katampatang

nangangahulugang “Katamtaman ang husay”.

May makabuluhang pagkakaiba sa antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa

erya ng Salawikain ayon sa taon kung kaya ang hipotesis ay hindi-tinanggap. Walang

makabuluhang pagkakaiba sa antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya ng

Salawikain ayon sa edad kung kaya ang hipotesis ay tinanggap.

Walang makabuluhang pagkakaiba sa antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa

erya ng bugtong ayon sa baryabol na edad at taon, kung kaya ang hipotesis ay tinanggap.

May makabuluhang pagkakaiba sa antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa

erya ng Kasabihan ayon sa taon kung kaya ang hipotesis ay hindi-tinanggap. Walang

makabuluhang pagkakaiba sa antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya ng

Kasabihan ayon sa edad kung kaya ang hipotesis ay tinanggap.

 65

May makabuluhang pagkakaiba sa antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa

erya ng Palaisipan ayon sa taon kung kaya ang hipotesis ay hindi-tinanggap. Walang

makabuluhang pagkakaiba sa antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya ng

Palasispan ayon sa edad kung kaya ang hipotesis ay tinanggap.

Konklusyon

Batay sa natuklasan, ang mga mananaliksik ay nakabuo ng mga sumusunod na konklusyon:

Ayon sa naging resulta sa Ang Kasanayan sa Karunungang-Bayan ng mga mag-aaral

na nasa ika-3 at ika-4 na taon na kumukuha ng kursong BEED-General sa STI West Negros

University sa erya ng Salawikain, Bugtong,Kasabihan, Palaisipan ay nakakuha ng

katampatang iskor na 5.86 na nangangahulugang katamtaman ang husay.

Ayon sa naging resulta ang erya ng Kasabihan ay nakakuha ng pinakamataas na

katampatang iskor na may interpretasyong ‘mahusay’. Nagpapahiwatig na malawak ang

kaalaman ng mga mag-aaral sa eryang ito at nalinang ng mga mag-aaral ang aralin na may

kaugnayan sa eryang ito.

At ang erya ng Palaisipan ay nakakuha ng pinakamababa na katampatang iskor na

may interpretasyong “katamtaman ang husay”. Nagpapahiwatig na hindi nalinang ng mga

 66

mag-aaral ang kanilang kaalaman sa eryang ito. Marahil sila ay nalilito sa pagpili ng tamang

sagot dahil kinakailangang gamitin ang talas ng isipan sa pagsagot.

At ang erya ng Salawikain at Bugtong ay nakakuha ng mababang kabuaang iskor na

may interpretasyong “Katamtaman ang husay”. Nagpapahiwatig na hindi nalinang sa mga

mag-aaral ang aralin na may kaugnayan sa mga eryang ito. Marahil ay nalilito ang mga

mag-aaral sa eryang ito dahil kinakailangang gamitin ang talas ng isipan sa pagsagot sa mga

binibigay na katanungan. Kinakailangang magkaroon ng mas malawak na kaalaman ang mga

mag-aaral sa eryang ito dahil sa hinaharap kanila na itong ituturo. Hindi madaling

pag-aaralan ang eryang ito, kung kaya bilang isang guro dapat na bigyan ng sapat na panahon

ang mga mag-aaral upang maunawaan at maintindihan ang mga uri ng karunungang-bayan.

Nagpapahiwatig na kailangan pang magkaroon ng masusing pagsasanay sa mga eryang ito.

At kinakailangan nila ang isang kagamitang panturo upang mas lalong mahasa ang kanilang

kaalaman sa mga eryang ng karunungang-bayan. Nagpapahiwatig din ito na iba-iba ang

kaalaman ng mga mag-aaral sa mga erya ng karunungang-bayan.

Ipinakita sa resulta na ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya ng

Kasabihan ayon sa baryabol na edad at taon ay may kabuuang katampatan na “mahusay”. Ito

ay nagpapahiwatig na may malawak na kaalaman ang mga mag-aaral sa eryang ito.

Samantala ang antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya ng Salawikain, bugtong at

palaisipan ayon sa edad at taon ay may kabuuang katampatan na “katamtaman ang husay”.

Ipinakita sa resulta na kailangan pang magkaroon ng masusing pagsasanay ang mga

 67

mag-aaral sa mga eryang ito at kinakailangan nila ng isang kagamitang panturo upang mas

lalong mahahasa ang kanilang kaalaman sa mga eryang nabanggit.

Ipinakita sa resulta ng pag-aaral na may makabuluhang pagkakaiba sa antas ng

kasanayan sa karunungang-bayan ng mga mag-aaral na kumukuha ng kursong

BEED-General sa erya ng Salawikain sa baryabol na taon subalit walang makabuluhang

pagkakaiba ito ayon sa edad.

Walang makabuluhang pagkakaiba sa antas ng kasanayan sa karunungang-bayan ng

mga mag-aaral na kumukuha ng kursong BEED-General sa erya ng Bugtong ayon sa

baryabol na taon at edad.

May makabuluhang pagkakaiba sa antas ng kasanayan sa karunungang-bayan ng

mga mag-aaral sa erya ng kasabihan sa baryabol na taon subalit walang makabuluhang

pagkakaiba ito ayon sa edad.

May makabuluhang pagkakaiba sa antas ng kasanayan sa karunungang-bayan ng

mga mag-aaral sa erya ng Palaisipan sa baryabol na taon subalit walang makabuluhang

pagkakaiba ito ayon sa edad.

 68

Rekomendasyon

Ikinagagalak ng mga mananaliksik na ilahad sa kinauukulan ang sumusunod na mga

rekomendasyon batay sa naging kinalabasan ng pag-aaral.

Inirekomenda ng mga mananaliksik, upang mas mahasa ang kaalaman ng mga mag-aaral

at kasanayan sa karunungang-bayan sa erya ng Palaisipan kailangan nilang gumamit ng mga

kagamitang panturo tungkol sa karunungang-bayan. Magbasa at magsaliksik ng mga

halimbawa ng Palaisipan upang mahasa ang talas ng kanilang pag-iisip at pag-unawa. Kung

maaari gamitin ang iba’t ibang teknolohiya upang mas matulungan silang mahasa ang

kanilang kaalaman gaya ng manood ng mga palabas na nangangailangan ng talas ng isipan.

Sa Kasabihan naman , upang mas mahasa pa ang kaalaman ng mga mag-aaral kailangan

nilang gumamit pa ng mga kagamitang panturo, magbasa pa at magsaliksik tungkol sa

kasabihan at ipagpatuloy na unawain at pahalagahan ito.

Sa Bugtong naman at Salawikain , kailangan ding gumamit ng mga mag-aaral ng mga

kagamitang panturo upang mas maragdagan ang kanilang kaalaman , magbasa at magsaliksik

pa tungkol sa mga eryang ito.

Dapat ipabatid sa kinauukulan: mga Opisyales ng DepED, punongguro, puno ng

kagawaran sa bawat departamento, ang administrasyon ng STI West Negros University

lalung-lalo na ang Departamento ng CEAS, ang resulta ng pananaliksik na ito ay

 69

makatutulong upang mabigyan ng sapat na tugon ang anumang naging kahinaan ng mga

mag-aaral, nang sa gayon mapaunlad ang antas ng kanilang kasanayan sa nabanggit na mga

erya sa Karunungang-bayan lalo na sa erya ng Palasipan na siyang may pinakamababang

katampatang iskor.

Ang administrasyon ng STI West Negros University lalo na sa Departamento ng CEAS

ay dapat magtulungan sa pagplano at pagsasagawa ng mga seminar sa mga guro na may

kinalaman sa pagpapaunlad sa mga estratehiyang ginagamit ng mga guro sa pagtuturo ng

asignaturang Filipino lalo na sa karunungang-bayan sa erya ng Palaisipan upang sa gayon ay

magkaroon ang mga mag-aaral ng interes sa asignaturang ito.

Ang guro ay gabay upang maisakatuparan ang kasanayang pampanitikan ng mga

mag-aaral. Dapat silang gumamit ng mga epektibong paraan at estratehiya na makahimok sa

mga mag-aaral sa pagpapaunlad ng antas ng kasanayan sa karunungang-bayan sa erya ng

Kasabihan, Bugtong, Salawikain, Palaisipan, gaya ng laro tungkol sa bugtungan, palaisipan

at pagbibigay kahulugan sa mga salawikain at kasabihan, sa ganitong paraan ang mga

mag-aaral ay mahihikayat na gumawa at makisali sa mga gawain na makapagpapataas pa ng

antas ng kanilang kasanayan.

Dapat ding bigyan ng sapat na kasanayan ang mga guro sa Filipino sa pamamagitan ng

seminar at pagsasanay upang mapaghusay pa nila ang pagtuturo sa asignaturang ito.

Kinakailangan din na ang guro ay magsaliksik upang sa gayon ay mapalawak at mapayaman

din nila ang kaalaman sa kanilang pagtuturo sa erya ng Karunungang-bayan lalo na sa

Palaisipan.Maaari din silang gumamit ng mga kagamitang panturo tungkol sa

 70

karunungang-bayan sa erya ng Salawikain, Bugtong, Kasabihan at Palaisipan. Higit sa lahat

huwag silang titigil sa pagiging masusing tagapagsubaybay sa mga mag-aaral sa mga

gawaing may kinalaman sa kanilang asignatura.

Ang mga magulang ay dapat magbigay ng sapat na suporta sa pag-aaral ng mga anak.

Dapat maglaan sila ng sapat na panahon, payo at pagsubaybay sa kanila.Dapat

makipagtulungan sila sa paaralan sa pamamagitan ng pagdalo sa mga pagpupulong, honors

assembly at cards distributions ng sa gayon masubaybayan nila ang progreso ng kanilang

mga anak. Sa ganito ring paraan ay mapag-uusapan ng guro at mga magulang ang mga

kahinaan at kahirapan ng mga mag-aaral sa kanilang mga aralin upang matugunan nang

maaga ang mga problemang hinaharap ng kanilang mga anak sa loob ng klase.

Ang mga mag-aaral ay marapat na maunawaan ng lubos ang kahalagahan ng kasanayan

sa Karunungang-bayan sa erya ng salawikain, bugtong, palaisipan at kasabihan, sapagkat ito

ang kanilang sandata upang maging makabuluhang mag-aaral sa ngayon at para sa susunod

pang salinlahi.Kailangang magbasa at pag-aralan ang karunungang-bayan dahil kanila na

itong ituturo sa mga kabataan sa hinaharap. Mainam kung gumamit sila ng mga kagamitang

panturo tungkol sa karunungang-bayan upang mahasa ang kanilang kaalaman lalo na sa erya

ng Palaisipan na may nakuhang mababang iskor. Dapat sila’y makisali at masiglang

makipagkooperasyon sa mga Gawain at programa sa Filipino. Ang mga kaalamang

makukuha sa loob ng silid-aralin ay kayamanang hindi makukuha ninuman, ito ay kanilang

gabay upang makaahon sa sitwasyon na kanilang kinalalagyan ngayon para magkaroon ng

maganda at produktibong hinaharap.