1

165
(VITI XIX I BOTIMIT)

1. Konsolidimi i funksioneve të
strukturave për mbrojtjen e
biodiversitetit në njësite admi-
nistrative të Bashkisë Lezhë
Ky projekt është financuar nga Delegacioni Europian Stafi drejtues i projektit, bazuar
në objektivat e përcaktuar dhe ak-
Ruajtja e habitateve me rëndësi të tivitetet e planifikuara ndërmori ha-
pat e parë për fillimin e punës, duke qarkut të Lezhës në fushën e mjedisit
krijuar kontaktet e bashkëpunimit dhe pyjeve, grupeve të interesit dhe
veçantë, me metoda që promovojnë me Bashkinë Lezhë, Njësitë Admin-
istrative dhe kryetarët e fshatrave të
stafit të Bashkisë Lezhë, tregoi rën-
dësinë që ka çdo produkt i këtij pro-

zhvillim të qëndrueshëm përfshirë në këtë projekt.

Në takimet e organizuara, stafi
drejtues i projekti bëri prezantimin
e projektit, konkretisht të objektivit
jekti për rajonin dhe zhvillimin e
qëndrueshëm në të. Në seminare u
trajtuan tema nga z. Ylli Hoxha, Drej-
tori i Pyjeve pranë Ministrisë së Mje-

P
rojekti “Ruajtja e habitateve
të një rëndësie të veçantë,
nëpërmjet metodave që
promovojnë zhvillimin e tyre të
qëndrueshëm”, ishte pjesë e pro-
jekteve EcoNord R2-39 “Rritja e
kapaciteteve të Shoqërisë Civile në
Shqipërinë e Veriut, për përmirë-
simin e biodiversitetit dhe mbrojtjes
së mjedisit”, financuar nga ALCDF,
nëpërmjet fondeve IPA të dele-
gacionit Evropian në Shqipëri.
Me rastin e përfundimit me su-
kses të këtij Projekti, Klubi Eko-
logjik Lezhë, më 30 qershor 2017,
në Hotel “LISS”, Lezhë, zhvilloi
seminarin përmbyllës. Morën pjesë
përfaqësues të ALCDF, CNVP, Ba-
shkisë Lezhë, Njësive Administrative
të përfshira në projekt dhe fermerë.
Pas fjalës së hapjes dhe përshën-
detjeve të ALCDF e CNVP, nga stafi
i Projektit u bënë referime për të
katër komponentët. Referuesit pre-
zantuan hapat e ndërmarrë dhe punën
e kryer për realizimin e secilit kom-
ponent, si dhe rezultatet konkrete të
arritura.
Një produkt i rëndësishëm i
projektit është edhe manuali i
botuar, me të dhëna për habitatet
kryesore të rajonit të Lezhës, së ba-
shku me rekomandimet e bazuara në
rezultatet arritura nga komponentët
e projektit, si dhe me informacione
mbi parandalimin e zjarreve. Ky
manual do të jetë një ndihmesë për
strukturat e menaxhimit të pyjeve të
Lezhës, për fermerët dhe cilindo të
interesuar. kryesor dhe aktiviteteve që do të
Si nga referuesit edhe nga dis- mundësonin realizimin e tij. U dhanë
shpjegimet e duhura sipas interesi-
kutimet e pjesëmarrësve, u nënvizua
mit të shprehur nga pjesëmarrësit.
se Projekti ishte i suksesshëm dhe
Kështu, për mbarështimin dhe
rezultatet e tij janë një përvojë me
ruajtjen e sherbelës, burim jo i vogël
vlerë për komunitetet që u përshinë të ardhurash, kanë qenë të interesuar
në të. një numër i madh fermerësh. Po
Projekti u zbatua në disa Njësi ashtu, pati interesim për frenimin e
Administrative të Bashkisë Lezhë. erozionit, me synim mbrojtjen e
Ai përbëhej nga disa aktivitete, të tokës nga gërryerjet, rrëshqitjet dhe
cilat, në mënyrë të përmbledhur, po përmbytjet. Përmirësimi i pyjeve të
i sjellim në vijim. degraduar të dushkut, ishte një çë-
shtje tjetër me interes për banorët
M i r ë nj o h j e e këtyre zonave, pasi nga këta pyje
sigurohen furnizimi me biomasë për
ushqimin e blegtorisë dhe me dru
Pas një pune prej më se 10 muaj, në bashkëpunim me Bashkinë e
zjarri për nevojat e tyre jetike.
Lezhës, 2500 fermerë dhe grupe interesi, staf i projektit “Ruajtja e
Përzgjedhja konkrete në terren
Habitateve të një rëndësie të veçantë, nëpërmjet metodave që
promovojnë zhvillimin e tyre të qëndrueshëm”, bëri analizën e e parcelave të hotspoteve, u bë nga
arritjeve dhe të produkteve të prodhuara. stafi i projektit, shoqëruar nga për-
Seminari përmbyllës u zhvillua në Lezhë më 30 qershor 2017, nën faqësuesit e fshatrave Kallmet, Un-
kujdesin e stafit të ALCDF, përfaqësuar nga Marina Vuji e Mirela grej e Balldren, të Njësive Admi-
Jaupaj, si dhe nga drejtori i CNVP në Shqipëri, dr. Janaq Male. nistrative Kallmet e Kashnjet. Në
Me këtë rast, shprehim mirënjohjen dhe falënderojmë: ekonominë pyjore “Kallmet”, u për-
- ALCDF-në dhe stafin e saj për mbështetjen e projektit. zgjodh hotspoti i trajtimit të zonave
- Drejtorin e CNVP-së në Shqipëri, dr. Janaq Male, për mbështetjen të ekspozuara nga erozioni, ku do të
dhe lehtësimin e punës, për arritjen e treguesve të lartë të projektit. ndërhyhej me punime bioinxhinie-
- Kryetarin e Bashkisë Lezhë, Fran Frrokaj, si dhe zv.kryetarin Enver rike, për stabilizimin e një zone të
Hafizi, me stafin e tyre për mbështetjen dhe lehtësimin e punës, për caktuar, ndërsa në ekonominë pyjore
arritjen e treguesve të lartë të projektit. “Kakarriq”, u përzgjodh hotspoti i
- Stafin e Agjencisë së menaxhimit të pyjeve të Bashkisë Lezhë për konservimit dhe trajtimit të
mbështetjen dhe lehtësimin e punës, për arritjen e treguesve të lartë
sherbelës (S. officinalis).
të projektit.
Një komponent i rëndësishëm i
- Stafin e projektit të Klubit Ekologjik Lezhë për punën e madhe të
projektit, ishte ngritja e kapaciteteve
bërë për përmbushjen me sukses të detyrave të projektit dhe
përgatitjen e botimin e raportit përfundimtar. të strukturave të reja, të menaxhimit
të pyjeve në Bashkinë Lezhë. Pra-
- Një falënderim të veçantë për mbi 2500 fermerë lezhjanë, që na
kanë mirëpritur dhe kanë filluar të implementojnë produktet e këtij ndaj, u organizuan seminare traj-
projekti. nues. Pjesëmarrja e ekspertëve të
disit; nga znj. Aida Tafili, specialiste
pyjesh në Drejtorinë e Pyjeve pranë
Ministrisë së Mjedisit dhe nga znj.
Valbona Simixhiu, specialiste e GIS.
Po ashtu, u prezantuan projektet, si
praktikat më të mira:
* Ndërhyrjeve përmirësuese me
projekte pilot në habitatet pyjorë me
rëndësi të veçantë për komunitetin
lokal, duke zbatuar shërbimet tradi-
cionale të kritereve teknike (dushku).
* Zbatimi i ndërhyrjeve pilot si
modele për mbrojtjen e habitateve të
degraduara nga erozioni, nëpërmjet
masave mbrojtëse tradicionale me
teknika miqësore me mjedisin (gar-
dhe tek e çift).
Pas çdo prezantimi por edhe gja-
të tyre, pati pyetje dhe diskutime nga
pjesëmarrësit.
Nga Klubi Ekologjik u informua
se projekti do të synonte të bënte
gjëra konkrete, duke promovuar
metodat për zhvillimin e qëndrue-
shëm të sherbelës dhe duke prezan-
tuar malin e Kakarriqit si bazë gjene-
tike shumë të mirë për rigjenerimin
e saj.
Nga strukturat e Bashkisë u in-
formua se ka interesim të veçantë jo
vetëm për ngritjen e kapaciteteve,
por dhe për njohjen e situatës në
përgjithësi për pyjet e në veçanti për
gjendjen e bimëve mjekësore.
Referuar planit të veprimeve, u
përcaktuan pozicionet në terren të
hotspotit për frenimin e erozionit dhe
të atij të përmirësimit të pyjeve të
Vijon në fq. 5

NEVOJA PËR NJË POLITIKË 17 Qershori - “Dita

KOMBËTARE PYJORE
Nga THIMAQ LAKO
Politika konsiderohet si një sistem
racional i bazuar në qëllime dhe plane
të paramenduar, ose si rezultat i
aktivitetit politik pas një seri
vendimesh. Një politikë e dobishme,
Politika kombëtare pyjore është
politikë në shërbim të shoqërisë
dhe jo të administratës pyjore
në çdo rast, duhet të japë udhëzime
të qarta dhe drejtimin për një
periudhë të caktuar. Shpesh, në
mungesë të një politike të qartë,
vendimet merren rast pas rasti ose
janë kontradiktore. Ky është rasti
tipik i mungesës së një politike
kombëtare pyjore në Shqipëri, pasi
gjatë periudhës së tranzicionit
vendimet e marra për sektorin e
pyjeve dhe kullotave shpesh kanë
qenë të gabuara, të përkohshme ose
kontradiktore.
Politika kombëtare pyjore
përfshin të gjitha pyjet e vendit:
pyjet prodhues, pyjet privatë dhe
komunalë, agropylltarinë, drurët
jashtë fondit pyjor, pyjet urbane,
tokat me bimësi pyjore natyrore, si
dhe qeverisjen dhe përdorimin e
tyre, pavarësisht nga forma e
Vijon në fq. 2
Botërore e Luftës ndaj
Shkretëtirëzimit”
TOKA JONË; SHTËPIA JONË;
E ARDHMJA JONË
Kjo Ditë është caktuar nga OKB, me qëllim për të rritur ndërgjegjësimin e
pranisë së shkretëtirëzimit e thatësirës. Synohet të mbështeten e zbato-
hen metodat e parandalimit të shkretëtirëzimit dhe të pakësohet thatësira.
Tashmë kjo datë në forma të ndryshme përkujtohet në gjithë botën. Për
herë të parë kjo datë filloi të kujtohej në vitin 1995.
Në Agjenda për Zhvillim të Qëndrueshëm 2030 deklarohet: “Ne jemi të ve-
ndosur për të mbrojtur planetin nga degradimi, edhe përmes konsumit e
prodhimit të qëndrueshëm, menaxhimin e burimeve të veta natyrore dhe
marrjen e masave urgjente për ndryshimet klimatike, në mënyrë që ajo të
mbështesë nevojat e së tashmes dhe të brezave të ardhshëm”. Në mëny-
rë të veçantë, thekson vendosmërinë e Kombeve të Bashkuara dhe ven-
deve nënshkruese të konventës për të ndaluar degradimin e tokës.
Si temë e vitit 2017 u zgjodh: Lidhja midis degradimit të tokës dhe migrimit
(në dritën e emigrimit masiv sirian).
Përgatiti: Gj. Fierza, AKM
 2

NEVOJA PËR NJË POLITIKË KOMBËTARE PYJORE

Politika kombëtare pyjore është politikë në shërbim të shoqërisë dhe jo të
Vijon nga fq. 1
administratës pyjore
zotërimit apo e pronësisë. Në dallim nga e kaluara, kur politika pyjore kufizohej dhe merrej
vetëm me aspektet tradicionale të pyjeve, sot politika pyjore merr në konsideratë përparësitë
dhe nevojat më të gjera sociale, si dhe problemet që dalin nga presioni i rritur mbi një bazë të
kufizuar burimesh pyjore. Çështjet që trajtohen më shpesh në politikat kombëtare pyjore
janë shtatë elementet tematike të qeverisjes së qëndrueshme të pyjeve, të njohura nga Forumi
i Kombeve të Bashkuara për Pyjet (UNFF) (OKB, 2008). Përkatësisht: shtrirja e burimeve
pyjore; biodiversiteti i pyjeve; shëndeti dhe vitaliteti i pyjeve; funksionet e prodhimit të
burimeve pyjore; funksionet mbrojtëse të burimeve pyjore; funksionet social-ekonomike të
pyjeve; kuadri ligjor, politik dhe institucional. Megjithatë, mund të përqendrohet edhe në
çështje më specifike, si zotërimi dhe përdorimit i tokës, ndryshimet klimatike, punësimi,
pylltaria komunale dhe industritë pyjore.
Politika kombëtare pyjore është një marrëveshje që negociohet mes qeverisë dhe grupeve
të interesit (që përfitojnë ose përdorin burimet pyjore e kullotat), në përputhje me politikat
kombëtare social-ekonomike dhe mjedisore, duke marrë vendime për përdorimin e
qëndrueshëm dhe ruajtjen e burimeve pyjore në dobi të shoqërisë. Politika kombëtare pyjore
orjenton dhe përcakton vendimet dhe veprimet për të tashmen dhe të ardhmen e sektorit
pyjor dhe zakonisht përbëhet nga dy elemente: nga grupi i aspiratave, qëllimeve apo objektivave
dhe nga linjat kryesore të planit të veprimit për t’i arritur ato. Politika pyjore e një vendi
përcaktohet nga masat e marra nga qeveria dhe nga grupet e interesit në lidhje me pyjet dhe Politika kombëtare pyjore përcakton vizionin dhe misionin, duke u përqëndruar në një
është shumatore e veprimeve të veçanta strategjike të qeverisë, pak a shumë të koordinuara qëllim të përgjithshëm e afatgjatë për pyjet dhe përdorimin e tyre dhe zakonisht nuk
me këto grupe. Me kalimin e kohës politika pyjore ndryshon për shkak të ndryshimeve që
përshkruan mjetet e praktikat shteruese që përdoren për realizimin e qëllimit. Legjislacioni
pësojnë ndërhyrjet e organizmave të ndryshme në përgjigje të nevojave që lindin nga zhvillimet
pyjor është një nga instrumentet e rëndësishëm për zbatimin e politikës pyjore. Shpesh
e reja të situatës. Politika kombëtare e pyjeve nuk mund të imponohet nga qeveria në mënyrë
vendet që nuk kanë një deklaratë të politikës pyjore besojnë se legjislacioni pyjor përmban
të njëanshme, pasi ajo është një marrëveshje ndërmjet subjekteve të ndryshme, që përfaqësojnë
ose shpreh politikën në këtë fushë, duke dhënë kuadrin kryesor për veprimet e qeverisë.
interesat e sektorit pyjor dhe që miratohet zyrtarisht nga qeveria.
Politika kombëtare pyjore përqendrohet jo vetëm në çështjet pyjore, por kontribuon edhe Megjithatë, qëllimi kryesor i legjislacionit pyjor është caktimi dhe zbatimi i të drejtave
në politikat globale, veçanërisht në politikat kombëtare zhvillimore dhe strategjitë ekonomike dhe përgjegjësive që lidhen me pyjet dhe jo formalizimi i vizionit, qëllimit apo i një
apo në uljen e varfërisë. Ajo gjithashtu harmonizohet me politikat e tjera publike, si ajo e strategjie të miratuar (Figura 2). Politika kombëtare pyjore dhe legjislacioni pyjor janë
mbrojtjes sä mjedisit, e ndryshimeve klimatike, e zhvillimit bujqësor, industrial, etj. Përveç mjete plotësuese: politika siguron drejtimin dhe ligji përcakton të drejtat dhe përgjegjësitë.
kësaj, politika kombëtare pyjore duhet të përputhet me angazhimet ndërkombëtare të pyjeve Legjislacioni pyjor duhet të hartohet pas marrjes së vendimeve strategjike dhe jo e kundërta.
të vendit, të tilla si rezolutat e Konferencave Ndërministrore për mbrojtjen e Pyjeve të Në hartimin e tij duhet të mbahen parasysh edhe detyrimet që rrjedhin nga marrëveshjet
Evropës, apo konventat ndërkombëtare në të cilat është palë edhe Shqipëria (Tabela 1). dhe konventat ndërkombëtare.
Instrumentet e tjerë për realizimin e objektivave të politikës pyjore janë dhe ata
Tabela 1. Disa nga konventat ndërkombëtare ku është palë Republika e Shqipërisë institucionalë, financiarë, pjesëmarrja publike, etj. Instrumentet financiarë janë thelbësorë
për materializimin dhe vënien në jetë të objektivave të miratuara të politikës kombëtare pyjore
dhe të programit pyjor kombëtar.
Konventa / Iniciativa Shkurtimi Ratifikuar Përmbajtja lidhur me sektorin pyjor
Principet pyjore (1992) FP - Një seri parimesh të përgjithshme që u
referohen politikave pyjore
Rrjeti evropian i sipërfaqeve provë të
S1 përhershme për monitorimin e ekosistemeve
Strasburg, 1990 - pyjore
S2 Ruajtja e burimeve gjenetike pyjore
Udhëzime të përgjithshme për menaxhimin e
H1
qëndrueshëm të pyjeve në Evropë
Helsinki, 1993 -
H2 Udhëzime të përgjithshme për ruajtjen e
biodiversitetit të pyjeve evropiane
Rritja e aspek teve social-ek onomike të
L1
qeverisjes së qëndrueshme të pyjeve
Rezolutat e
Lisbonë, 1998 - Kriteret, indikatorët dhe udhëzimet
Konferenc ave L2 panevropiane të nivelit operacional për
Pan-Evropiane
qeverisjen e qëndrueshme të pyjeve
për Mbrojtjen
Forcimi i sinergjive për qeverisjen e
e Pyjeve të
qëndrueshme të pyjeve në Evropë nëpërmjet
Evropës V1
bashkëpunimit ndërsektorial dhe Programeve
Kombëtare Pyjore
Rritja e qëndrueshme ekonomike e qeveris jes
Vjenë, 2003 V2 -
së pyjeve në Evropë
V4 Ruajtja dhe shtimi i diversitetit biologjik të
pyjeve në Evropë
Ndryshimet klimatike dhe qeverisja e
V5
qëndrueshme e pyjeve në Evropë
W1 Druri dhe Energjia
Varshavë, 2007 -
W2 Pyjet dhe Uji
Konventa për Ruajtjen e Florës Ruajtja e biodivers itetit të pyjeve evropiane,
dhe Faunes së Egër dhe Mjedisit përkufizimi i një rrjeti të zonave të mbrojtura
Po
Natyror të Evropës (“Konventa e
Bernës”) (1979)
Konventa mbi Ligatinat me Krijimi i një rrjeti ndërkombëtar të zonave të
Rëndësi Ndërkombëtare lagëta
veç anërisht si Habitate të -
Shpendëve Ujorë (“Konventa Institucionet pyjore përbëhen nga administrata pyjore, përgjegjëse për qeverisjen e
Ramsar”) (1971)
Konventa Kuadër për Përfshirja e pyjeve në buxhetin e karbonit
qëndrueshme të pyjeve, institucionet përgjegjëse për edukimin dhe kërkimin pyjor, organizatat
FCCC dhe joqeveritare, etj. Veçoria dalluese e administratës pyjore është shtrirja kapilare e saj në të
Ndryshimet Klimatik e (1992) dhe Po nëpërmjet instrumenteve si CDM, etj.
KP
Protokolli i Kiotos (1997) gjithë territorin e vendit, deri në zonat pyjore më të thella. Administrata pyjore ka funksione
Konventa për Diversitetin Afirmimi i parimit për një përdorim të
Biologjik (1992) CBD Po barabartë të përfitimeve që vijnë nga prania e
rregullatore, si zhvillimi, zbatimi dhe monitorimi i politikave pyjore, zbatimi i legjislacionit
burimeve gjenetike dhe rregulloreve; rregullon përdorimin e pyjeve publikë e privatë; kontribuon në proceset
Konventa për luftën k undër Instrumentet e rinj: Mekanizmi Global pranë ndërkombëtare të lidhura me pyjet; kryen funksionet e planifikimit dhe mbarështimit të pyjeve,
CCD Po
shkretëtirëzimit (1992) IFAD; planet kombëtare
Konventa për tregtinë Leja për eksport dhe certifikata e origjinës për qeveris pyjet publikë, përfshi planifikimin, zbatimin e ligjit, inventarizimin dhe hartëzimin e
ndërkombëtare të specieve të
CITES Po
tregtinë e specieve drusore të mbrojtura pyjeve, monitoron ndërhyrjet silvikulturore, përfshi pyllëzimet, shfrytëzimet pyjore, luftimin
rrezik uara të florës dhe faunës e sëmundjeve e dëmtuesve në pyje, etj.; mbështet dhe miraton planet e mbarështimit dhe
së egër (1973)
zbatimin e tyre në pyjet privatë; monitoron dhe raporton mbi indikatorët kryesorë pyjorë
Politika kombëtare pyjore, si marrëveshje ndërmjet qeverisë dhe grupeve të interesit, ratifikohet
(psh. sipërfaqja pyjore, volumi i fondit pyjor, mundësia vjetore e shfrytëzimit) dhe informon
nga qeveria dhe zbatohet nga kjo e fundit me ndihmën e instrumenteve ligjore, financiarë,
qeverinë, parlamentin, organizmat ndërkombëtare dhe opinionin publik. Njëkohësisht, kryen
institucionalë, pjesëmarrjes publike, informacioneve ekonomike, si dhe nga grupet e interesit me
edhe funksione të tjera, si koordinimi dhe lehtësimi i partneritetit me sektorët dhe aktorët e
mjetet e tyre përkatëse. Nëpërmjet ratifikimit nga ana e qeverisë, politika kombëtare pyjore pasqyron
tjerë, për të balancuar interesat sektoriale; mbështet komunitetet lokale dhe sektorin privat
qëndrimin e saj zyrtar dhe paraqet një deklaratë të qartë të qëllimeve dhe objektivave të vendit, në
mënyrë që të gjitha palët e interesuara të jenë të vetëdijshme për orientimin e ndjekur dhe rezultatet për qeverisjen e pyjeve dhe drurëve, duke ofruar informacion dhe asistencë teknike; mbështet
e pritshme. Deklarata zyrtare e politikës pyjore kombëtare zakonisht ka vlefshmëri nga 10 deri në 20 Supportpërdoruesit e pyjeve, duke siguruar formimin dhe trajnimin e tyre dhe forcimin e
vjet dhe në vazhdimësi duhet të përshtatet me situata të reja. njohurive bazë, përmes kërkimit dhe shërbimit këshillimor.
 3

M “Orët” e Bjeshkëve të Pukës ...

alet kanë orët e tyre. Ashtu si
dhe shtëpia. Njeriu. Një nga
urimet e malësorëve ka qenë:
“e paç orën çuet”! Në Iballë ende
tregohet për orën e malit të Shllumit, që
lahej në Drin e veronte në kreshta. Por,
pas rrënimit dhe rrëmetit të tranzicionit,
a po “zgjohen” përsëri orët e bjeshkëve
tona? Vitet e fundit kemi shkelur në
shumë prej tyre. Nga Valbona në
Kelmend. Nga Kunorë Dardha në
Shishtavec. Nga Munella në Kala të
Dodës. Nga Gryka e Rugovës në Malin
e Sharrit. Nga Lura në malet e Krujës.
Nga Vela në Llogara. Ato kanë filluar të
zgjohen pas sëpatës shfarosëse të
dhjetëvjeçarëve të fundit. E, megjithëse
ka zgjim aty-këtu, ende bjeshkët sikur
kredhen në një qetësi olimpike. Një
heshtje që nuk do ta donim. Pyllin vërtet
nuk e “trazon” më sëpata e sharra, por
as dhitë e egra, që ua kanë prishur
habitatin ku kërcenin e mrizonin. Pylli nuk
është më ai i dikurshmi, i vërteti, me
masive drurësh të lartë, pishe dhe ahu,
me fërshfërimën e gjetheve, jehonën e
sharrave, si në romanet e novelat e
Dritëro Agollit, Vito Koçit, etj. Për syrin e
vizitorit që vjen në këto bjeshkë për herë
të parë mund të jenë të hijshme ato
“livadhet” masive me mbulesë bimore
të blertë, por jo për pylltarët dhe druvarët
që nuk e mendojnë pyllin si një fotografi
të bukur, por si një hambar nga i cili
Gjegjani dhe masivi pyjor
Munellë
mund të marrësh “bereqet”, nga lënda
drusore për industrinë te frutat ekzotike
të pyllit! Sepse në pyll çdo gjë është bio.
Nuk mund t’i bësh një gjilpërë me hor-
mone pyllit, si trangujve, domateve e bo-
stanit në serrat e Lushnjës a diku tjetër.
Pylli ka gjuhën e tij të fshehtë dhe
atë nuk mund ta kuptosh duke e soditur
si kalimtar, por ne në udhëtimin tonë
nëpër pyjet e Pukës, këto ditë, kishim si
udhërrëfyes inxhnierin pyjor Mark Zefi,
Pamje e Qytetit Fushë-Arrëz
nga Rrësheni, prej 20 vitesh emigrant
në Itali, por që siç thotë ai me një gjuhë
poetike, ka ardhur në gjurmë të kujtimeve
të veta. Ai e njeh pëllëmbë për pëllëmbë
këtë vend, njerëzit dhe shtëpitë, pasi ka
shërbyer për 13 vite në NPD-në e
Fushë-Arrëzit, si njëri nga specialistët
dhe drejtuesit e saj, shef cilësie e
zëvendësdrejtor, duke shkruar me
kurajë dhe në shtypin e kohës kundër
burokracisë që bëhej pengesë për
transportin e lëndës drusore nga pylli.
Inxhinierin e tërheq çdo detaj që ka të
bëjë më natyrën, ujin, barishtet, lulet,
drurët pyjorë, gështenjat e përziera me
pishat, etj. Nuk mund ta pranojë njeriu i
drurëve këtë realitet të shituar të këtyre
bjeshkëve, nga Kryeziu në Iballe, pasi,
thotë ai, duhen dhjetëvjeçarë që pylli të
shkojë aty ku ka qenë. Nuk është
thjeshtë nostalgjia e një ndërmarrjeje
shfrytëzim - përpunim druri me 1500
punëtorë, si ajo e Fushë-Arrëzit, mbase
më e madhja në Ballkan, me stabili-
mente e sektorë të shumtë në të katër
anët, nga Kaçinari, Krrabi, Kunorë-
Dardha, Tuçi, Livadh-Hamzi, Tërbuni,
Munella, Kryeziu, Qafë-Mali, Sapaçi, etj.
Prodhoheshin atëherë trupa për
industrinë e ndërtimit, për fabrikën e
letrës, shtylla miniere, shtylla të sta-
zhionuara për linjat telefonike, traversa
për hekurudhat, dru zjarri, kurse nga
përpunimi i drurit dilnin dërrasat, mobiliet,
rimesoja, rrëshira, esanca e pishës,
kollofoni, terpentina, etj. Por asnjëherë
nuk u vendos një raport i drejtë mes
prerjeve dhe rritjes së drurëve. Duket
ideale, por nëse pyllit do t’i jepej drejtësi,
aq sa nxjerr prej tij, aq dhe duhet të
“fusësh”, duke mos mbetur një raport
gjithnjë i zhdrejtë, pa folur për periudhën
e tranzicionit kur gjithçka pritej pa
mëshirë dhe asgjë nuk rritej.
I kërkojmë bashkudhëtarit tonë
nëpër pyjet e Pukës të na tregojë për
përvojën italiane në administrimin e
pyjeve dhe ai flet me fakte se si është
krijuar atje kultura e pyllit. Në Itali ka
organizma të posaçme shtetërore, që
e monitorojnë pyllin në vijimësi, cilët drurë
janë mplakur e duhen prerë e cilët duhen
rritur. Mendohet përpara për zëve-
ndësimin se sa për prerjen. Është e
tepërt të thuhet se atje kujdesi ndaj pyllit
është proverbial, si në të gjithë Evropën,
askush nuk e prek një filiz. Pylli është
simbol. Pylli është ekonomi. Dhe miku
ynë e rrotullon bisedën 360 gradë për
te pyjet tona dhe veçanërisht ato të
Pukës, që janë dashuria e tij e vjetër.
Puka është kampione në shkallë vendi
për pyjet. Rreth 82 mijë ha pyje e kullota
administrohen sot nga dy bashkitë
(Pukë e Fushë-Arrëz), afërsisht në
sipërfaqe të barabarta.
Pas katastrofës pyjore, për rivita-
lizimin e pyjeve organet e pushtetit
vendor bashkëpunojnë me ato rajonale
e kombëtare dhe shoqatat e zhvillimit
rural lidhur me fushatat njohëse dhe
grantet konkuruese për zhvillimin dhe
ruajtjen e pyjeve, ku janë zbatuar dhe
projekte të shërbimeve mjedisore të
Ministrisë së Mjedisit, agjencive të zhvi-
llimit bujqësor e malor, etj. Nuk është
aspak e lehtë ta shkëpusësh njeriun nga
grabitja e pyllit, paçka se moratoriumi
dhjetëvjeçar i pyjeve e ka ndalur jo pak
dorën mbi pyjet dhe gjuetinë e paligj-
shme. Duhet krijuar një ndërgjegje e re
për pasuritë pyjore, natyrore, gjithë vi-
sarin e florës dhe faunës. Mali i Munellës
është një nga më të pasurit e këtij rajoni,
për më tepër që është zona e vetme në
Shqipëri ku mbijeton rrëqebulli i Ballkanit.
Dy vite më parë nga shoqata PPNEA,
që kujdeset për mbrojtjen dhe ruajtjen e
mjedist natyror në Shqipëri, u dha lajmi
shqetësues për vrasjen e një këlyshi
rrëqebulli nga një bari i vogël i zonës,
pa e ditur se çfarë kafshe ishte, në një
kohë kur sipas shoqatës së sipërthënë,
popullata e kësaj kafshe të rrallë është
mjaft e vogël, vetëm 4-6 individë të rritur.
Janë vënë kamera në Munellë për të
ndjekur lëvizjet e rrëqebullit dhe mb-
rojtjen e tij, gjë që do të thotë se po ecim
drejt botës së qytetëruar, ku kujdesi për
kafshët është “njerëzor”, veçse “ka-
mera” e duhur janë sytë e të gjithë neve,
kujdesi i krejt komunitetit, një për një, për
ta mbajtur pyllin në habitatin e vet bujar.
Siç nuk ka ekonomi në këto anë pa
pyjet dhe mineralet, nuk ka as turizëm
pa drurët, krojet, natyrën e gjallë.
Pukjanët të ftojnë të vesh atje për
mrekullinë natyrore të pafundme nga
Fani i Madh në lumin Drin - ajrin e pastër,
klimën kurative, bukuritë mahnitëse mes
përrenjsh, lumenjsh, liqenesh, bimësh
mjekësore si qershigla, jetësuar këto
me kuzhinën tradicionale, kullat bujtina,
fjetinat (resortet) alpine, etj. Janë tema
që kemi dëgjuar të fliten herë pas here
Munella e dikurshme (majtas) dhe e dëmtuar (djathtas)
në forumet pukjane, nga kryebashkiaku
Gjon Gjoni, si dhe Arian Ndoja, Tonin Alia,
Lazër Mëhilli e veprimtarë të tjerë të
“Sofrës Pukjane”, nga TV Puka dhe
gazetari i palodhur i këtyre anëve Armir
Mehja.
Mos e kërko ruajtjen e pyllit vetëm
atje ku janë pishat e ahet, por te pragu i
shtëpisë tënde, thotë inxhinier Marku, se
po e çove gazin dhe në skajet më të
largëta për ngrohje e gatim, atëherë pylli
NDUE DEDAJ
Ndue Deda në rrugën për Iballë
shpëton nga prerja e druve të zjarrit. Nuk
mund ta kesh luksin e përjetshëm të
ngrohjes me dru të rrëmbyer nga pylli,
jo vetëm se ato një ditë mbarojnë.
Shpëtimin e pyjeve ai e sheh te pri-
vatizimi i tyre, kështu pylli do të kishte
zot, duke mos qenë më i të gjithëve dhe
i askujt. Për shtimin e pyllit janë të gjitha
mënyrat, sidomos mbjellja e fidanëve,
por jo duke i “përzier” ato, në kuptimin
që nuk mund të mbjellësh pishë të butë
deti në Lurë, si në Divjakë ...
Edhe një problem tjetër po kaq i
mprehtë. Ndërtohen rrugë, hidrocen-
trale, miniera, ujësjellës, ndërtesa turi-
stike, hapen gurore, që prishin gjithë atë
sipërfaqe pyjore dhe në fund vendi lihet
ashtu, pa u risjellë në identitet. Ky është
një krim ekologjik, për të cilin shteti nuk
ndërhyn pranë kompanive, duke i pena-
lizuar ato me gjoba të majme, sipas ligjit.
Puka është kryetreva e pyjeve
shqiptare. Dikur kemi shkruar se
askund më mirë se atje nuk do të ishte
selia e Ministrisë së Mjedisit (Pyjeve) ...

S Erozioni sipërfaqësor
hpesh, me të drejtë dëgjojmë
shprehjen: Ku po shkon toka
jonë?!
Për vetë relievin e vendit, erozioni sipër-
faqësor është një dukuri natyrore mjaft
shqetësuese, pasi largohet shtresa e si-
përme e tokës dhe përfundon në lumenj
e deri në det. Sipas të dhënave në ven-
din tonë humbjet e tokës nga erozioni
shkojnë nga 20 deri 70 tonë për ha, shi-
fër kjo disa herë më e lartë se mesatarja
e Evropës. Ndryshimet klimatike, shpy-
llëzimet për të krijuar toka bujqësore,
prerjet e pakontrolluara të pyjeve, mbi-
kullotja, zjarret apo ndërtimi i rrugëve
dhe veprave ujore a minerare, mund t’i
rendisim si faktorët kryesorë të erozionit.
E rëndësishme është se si ta mbrojmë
tokën, si ta frenojmë këtë dukuri, që
çon në humbje apo dëme të mëdha
ekonomike. Çfarë masash parandaluese
duhen ndërmarrë.
Përvoja tregon se aty ku bëhen përpje-
kje për pyllëzime të reja, ku ndërtohen
prita për të penguar forcën e ujërave që
rrjedhin, aty ku kullotja bëhet e kontro-
lluar, rezultatet janë të dukshme. Por,
fakt është se prej vitesh bëhet pak për
rigjenerimin e sipërfaqeve të degradua-
ra nëpërmjet pyllëzimeve e ripyllëzime-
ve, pak është bërë dhe për ndërtimin e
veprave ujore apo edhe për frenimin e
prerjeve ilegale, etj.
Ndarja e re territoriale rrit përgjegjësi-
në e organeve vendore edhe për freni-
shqetësim për të gjithë
min e kësaj dukurie. Menaxhimi i qën-
drueshëm i burimeve natyrore do të
ishte një masë shumë efikase për uljen e
ritmit të erozionit. Por, pushteti vendor
është ende i pafuqishëm për investime
në këtë drejtim, pasi i merr pyjet e ku-
llotat në pronësi thjeshtë dhe vetëm si
sipërfaqe, pa marrë në konsideratë
gjendjen e rëndë ku ndodhen dhe pa
një plan strategjik zhvillimi. Prandaj,
mendojmë se zhvillimi i qëndrueshëm i
këtij sektori kërkon mbështetje dhe
subvencione në drejtim të rigjenerimit
të sipërfaqeve të degraduara ndër vite.
Pyllëzimet me llojet pyjorë, si një ndër
masat më të efektshme për uljen e ero-
zionit sipërfaqësor të tokës do të përbë-
nin hapin kryesor dhe, pse jo, vendim-
tar. Përmbytjet që ndodhin sidomos në
zonën veriperëndimore, janë rrjedhojë
e shtimit të sipërfaqeve të zhveshura.
Prurjet në basenin e Drinit, Matit apo
Bunës, e kanë fillesën në zonat e larta
malore, ku sipërfaqet pyjore të degra-
duara janë me mijëra hektarë.
Është shumë e rëndësishme që të
ndërmerren hapa ligjore. Politikëbërë-
sit duhet t’i shikojnë me përparësi ma-
sat për uljen e erozionit nëpërmjet py-
llëzimeve apo masave të tjera, që ndi-
kojnë në frenimin e tij. Mund të harto-
hen apo të përfshihen në ligje apo pake-
ta ligjore, duke e parë si domosdoshmë-
Inxh. Lutfi MIFTARI
ri dhe të jetë detyrim për çdo institucion
që ka të bëjë me fondin pyjor e kullosor.
Shtimi i punimeve minerare apo ujore,
po e shton dita ditës humbjen sipërfa-
qësore të tokës. Dëmi që shkaktohet
nga këto punime, në raport me ndërhy-
rjet për rigjenerimin e sipërfaqes, është
i papërfillshëm. Numri i madh i këtyre
subjekteve, kryesisht në zonën verilin-
dore të vendit, e rëndon më shumë de-
gradimin e tokës, si pasojë e erozionit.
Fermerët po bëjnë përpjekje për uljen e
efekteve negative të erozionit, nëpërmjet
kultivimit të tokave bujqësore me bimë
që mbrojnë sipërfaqen e tokës, siç është
p.sh. jonxha apo edhe bimë të tjera.
Por, aplikimi i masave mbrojtëse, nëpër-
mjet ndërtimit të veprave hidroteknike,
do të ishte me shumë efekt.
Sensibilizimi i opinionit publik duhet të
jetë më i madh, për t’i thënë ndal erozio-
nit, këtij përbindëshi shkatërrimtar, duke
i bërë apel çdo individi, që të bëhet pjesë,
por edhe strukturave shtetërore si rregu-
llatore e kontributore në frenimin e degra-
dimit të tokës.
 4
Profile pylltarësh
Nga Zef IMERAJ
Një ditë me pylltarin pensionist Skënder Cani
E
shtë jo vetëm kënaqësi, por edhe ke çfarë të më-
sosh, kur takon pylltarë të vjetër, inxhinierë e tekni-
kë pyjesh. Mëson për pasionin me të cilin ata i janë
përkushtuar pyllit, përpjekjet që kanë bërë nga ana profe-
sionale, duke iu përshtatur kohës, teknologjive dhe të reja-
ve shkencore. Në fund të fundit, të bën përshtypje kur dëgjon
se ata çdo dru e trajtojnë si një krijesë të gjallë, ashtu siç
duhet vlerësuar me të vërtetë.
K jo më ka ndodhur shpesh. Kam biseduar me profe-
sorë e doktorë shkencash, me inxhinierë e teknikë py-
jesh, me punëtorë, që gjithë jetën ua kanë kushtuar pyjeve.
Por, në këto pak radhë, mendova të sjell disa kujtime të
pensionistit Skënder Cani. Ndoshta brenda tyre ka edhe
pak nostalgji, por ama sjell kujtime nga puna e njerëzve në
një kohë të caktuar. Prandaj, kujtimet e tij po i sjell pa i
ndryshuar, pa i zbukuruar, ashtu siç ai i solli në kujtesë
gjatë një dite, që qëndruam bashkë. Ja çfarë kujton ai nga
puna e gjatë në pyje:
U linda me 10 maj 1951. Në vitet 1967-1971 kreva
Shkollën e Mesme Pyjore në Shkodër. Pasi kreva
shërbimin ushtarak, në shtator të vitit 1975 nisa punë në
Ndërmarrjen Pyjore të Tiranës, ku punova deri sa dola në
pension, në tetor 2016. Pra, punova pandërprerë për 46
vjet me radhë. Në vitin 1977 u emërova shef sektori pyjor
në Verri (sot sektori pyjor Bizë). Ky sektor merrej me pyllë-
zime, zëvendësime, përmirësime pyjesh dhe grumbullim e
distilim bimësh mjekësore, pasi ajo zonë ishte dhe është
mjaft e pasur me këto bimë.
K ujtoj që çdo vit bënim rreth 100 ha pyllëzime, 25-30 ha
zëvendësime, 300 ha përmirësim pyjesh, si dhe 50 ha
Thesare të
natyrës sonë Shpella e Pëllumbasit
E njohur ndryshe edhe me emrin Shpella e Zezë, Shpella e
Pëllumbasit (toponim i marrë nga emri i fshatit ku ndodhet)
është një nga 6 shpellat e rralla karstike që gjenden në Ev-
ropë, duke paraqitur vlera shkencore, arkeologjike, kulturo-
re dhe turistike për gjithë vizitorët e saj.
Shpella ndodhet rreth 2 kilometra në verilindje të fshatit
Pëllumbas, në krah të majtë të lumit Erzen dhe 27 km në
juglindje të Tiranës, 350 m mbi rrafshin e detit. Për të shk-
uar atje, nevojitet rreth 40 minuta ecje në këmbë nga fshati
Pëllumbas.
kultivim e pastrim kullotash. Objektet e pyllëzuara dhe përrenjtë shoqëroheshin me
Po ashtu, grumbullonim nga sistemime malore, mure me gurë të thatë, gardhe çifte e
10 tonë dëllinjë të kuqe e të teke dhe, në mjaft raste, prita me mure guri, të cilat janë
zezë, 5-10 tonë trëndafil të akoma funksionale, megjithëse kanë kaluar 40 vjet.
egër, si dhe shumë trumzë e
hala pishe, të cilat i distilo-
nim. Janë mirëmbajtur e py-
D he, te gjitha këto, nuk i kam bërë vetëm unë, - shton
Skënderi. Për të mos u keqkuptuar, ai kujton se sek-
tori që ai drejtonte, kishte rreth 130 punëtorë, të ndarë në
llëzuar dhjetëra hektarë me katër brigada, që drejtoheshin nga njerëz të ditur e të pa-
gështenja, si masivi i Shën-
gjergjit, i Shenmërisë e i
sionuar. Kishte katër inspektorë pyjesh (teknike), si dhe një
inxhinier, të cilët punonin me përkushtim, sikur pyjet e kullo-
tat të ishin pronë e tyre.
Fagut. Janë mbjellë dhjetëra hektarë pishë e zezë, hor-
moq, dugllas dhe pishë e egër.
K ur e pyet nëse ia ka vlejtur gjithë ajo punë e ai mundim
prej afro 50 vjetësh në pyjet e Tiranës, Skënderi, me
T ë gjithë përrenjtë u pyllëzuan me akacie, dru i bukur, që
shkon shumë në këtë zonë. mjaft modesti, përgjigjet:
K jo pyetje mund të ketë shumë përgjigje. Kam dëgjuar
që kanë dale në pension të kënaqur nga profesioni,
ashtu siç kam dëgjuar edhe të tjerë, që çoç kanë pritur.
Por, unë për vete, megjithëse, me thënë të drejtën, kam
punuar pa përtim dhe jam dalluar në pune dhe në drejtimin
e sektorit, pavarësisht se kam lëvizur disa herë në detyrë,
sidomos vitet e fundit, jam vlerësuar me medalje e fletë
nderi dhe me rastin e 100 vjetorit të Shërbimit Pyjor Shqiptar
edhe me certifikatë mirënjohjeje nga Ministria e Mjedisit.
Këto pak gjera kujtova dhe i hodha në letër nga biseda e gja-
të, që zhvilluam një ditë me specialistin pensionist Skënder
Cani. Puna dhe modestia e tij le tu shërbejnë sidomos më
të rinjve, atyre që do t’i përkushtohen profesionit të pylltarit,
një profesion i nderuar jo vetëm tek ne po kudo në botë.
Skënderit i urojmë jetë të gjatë dhe shëndet.
Vetëm 27 km larg Tiranës, larg plazheve të zhurmshme,
larg mizërisë, aromave të mbeturinave apo zhurmave
akustike të dhjetëra lokaleve ngjitur njëra-tjetrës, –
gjendet një nga perlat e natyrës së egër shqiptare: Syri i
Kaltër i Erzenit dhe Shpella e Pëllumbasit, – një ndër
“shtëpitë” më të hershme të epokës së neolitit, e deri te
periudha e bronzit dhe hekurit …
Shkëmbinjtë përreth Luginës së Skorranës formojnë një
shteg dhish (i rregulluar së fundmi) që zgjatet deri në hyrje
të shpellës. Sipas Institutit të Arkeologjisë, shpella ka
formuar degëzime të shumta, përgjatë miliona vitesh, ku
edhe janë formuar stalaktite dhe stalagmite të shumëlloj-
shme.
Në fund të shekullit të kaluar, Shpella e Pëllumbasit është
përmendur në disa shkrime të Kostandin Kristoforidhit mbi
Tiranën, të cilat kanë sjellë dëshmi për vendndodhjen e saj,
por askush nuk e ka ditur vendndodhjen e saktë …
Ekspedita arriti të zbulonte dëshmi të jetës së hershme
humane, brenda kësaj shpelle. Ndonëse, nuk është përca-
ktuar saktë jetëgjatësia e kësaj shpelle dhe formimi i saj, në
hyrje të Shpellës së Pëllumbasit gjenden edhe sot disa
gropa të hapura ku u gjetën fosile, që sipas konfirmimit nga
Muzeu i Shkencave të Natyrës të Universitetit të Firences,
u përkisnin arinjve të shpellave (Ursus Spelaus), të cilët Mali i Pashkasheshit
kanë jetuar në një periudhë më të hershme se 10 mijë vjet Mali i Pashkasheshit i veshur me drurë dhe bimësi të shumtë,
më parë. të bën përshtypje me pasurinë e pafundme dhe të shumëlloj-
Jo pak legjenda e bëjnë këtë shpellë vend tepër mistik, që shme të tyre si: shkozë, frashër, fier, sherbelë etj. Ajri i pas-
ka ushqyer besëtytni, të cilat lidhen me fenomene të ndry- tër dhe rrezet e diellit bujarisht e ngrohtësisht, të mbushin
shme. Sipas njërës prej tyre të treguar; dikur këtu jetonte me gjallëri. Këtu duket se merr kuptim edhe fjala: të mbu-
një qenie misterioze që nuk pranonte të hynte askush në shesh me frymë, sidomos për ne që jetojmë në Tiranë. Hapat
shpellë. A mund të besosh të vërtetën e kësaj besytnie? tanë krijojnë zhurmën kërcitëse nëpër gurë dhe çaste të tilla
Legjendat dhe mitet ndonjë herë qëndrojnë shumë pranë të rralla janë më frymëzuese. Të mungojnë fjalët për ta për-
realitetit. Ndoshta bëhet fjalë për dinozaur apo për një kri- shkruar më shumë këtë peizazh, por të duash ato, jo vetëm
jesë përrallash!... fizikisht, edhe me ndjenjat e shpirtit, është më të vërtet një
Por ajo që qëndron është fakti se, këtu në vitet e Luftës së kënaqësi e madhe. Në pjerrësinë shkëmbore të malit të
Dytë Botërore është strehuar e gjithë popullsia e krahinës Pashkasheshit dhe pikërisht atë më të thiktën, të murrme dhe
së Bërzhitës. të shpërlarë nga agjentët atmosferikë, nis hyrja e shpellës.

Ruajtja e habitateve me rëndësi të veçantë, me
metoda që promovojnë zhvillim të qëndrueshëm
degraduar të dushkut. Nisur nga
parimi për ruajtjen dhe konservimin
e habitateve të zonave të eroduara,
me metoda bioinxhinierike, u vendos
që në parcelën 34, të ekonomisë
pyjore “Kakarriq”, të ndërtohen
gardhe tekë dhe çift me materiale
biologjike, hunj dhe shkarpa. Në
parcelën nr. 154/a, nëpërmjet son-
dazheve në terren, u verifikuan të
dhënat e planit të mbarështimit mbi
numrin e drurëve për ha dhe kuro-
rëdendësinë e grumbullit. Pylli i
kësaj parcele paraqitej me zhvillim
jo të mirë, për shkak të numrit të
madh të drurëve për ha, duke krijuar
grumbull jo të rregullt, ku drurët e
nënshtruar dhe pa perspektivë bëhen
pengesë për zhvillimin e drurëve të
tjerë, pra ngadalësojnë procesin e
rritjes së tyre. Me të dhënat e grum-
bulluara në terren, u hartuan projekti
i ndërtimit të gardheve tek e çift, si
dhe ai i rrallimeve.
Në hartën e digjitalizuar, u shë-
nuan vend-ndodhjet e objekteve, ku
janë planifikuar punimet.
2. Ruajtja dhe konservimi i habi-
tatit të llojit Dushk, duke e traj-
tuar me prerje tregtare, ekono-
mia pyjore “Brinja e Tertonit”
Seminari i organizuar në fshatin
Ungrej, kishte qëllim trajnimin e
fermerëve, me synim rritjen e
interesimit të tyre, për menaxhimin
e qëndrueshëm të burimeve natyrore.
Përveç fermerëve, në seminar morën
pjesë edhe përfaqësues të strukturës
menaxhuese të pyjeve, të Bashkisë
Lezhë dhe Njësisë Administrative
Kashnjet.
Pyjet e dushkut janë burimi
kryesor për furnizimin e banorëve të
zonave rurale me material drusor për
plotësimin e nevojave të tyre jetike
dhe me gjeth për blegtorinë, por
njëherësh kryejnë edhe funksione të
tjera të rëndësishme, ekologjike dhe
mjedisore.
Fillimisht u referua mbi legji-
slacionin që lidhet me administrimin
e fondit pyjor, detyrimet dhe të
drejtat e strukturave të reja mena-
xhuese të bashkive, pas kalimit në
pronësi të tyre, të fondit pyjor e ku-
llosor dhe mbrojtjen e biodiversi-
tetit.
Rëndësi iu kushtua punimeve për
rrallimin e pyjeve, si masë e rën-
dësishme për përmirësimin e gjen-
djes së tyre, e për pasojë përmirë-
simin e regjimit ujor dhe të cilësisë
së tij, mbrojtjen e biodiversitetit, etj.
Po ashtu, u prezantuan teknika
silvikulturore të rrallimeve, që duhet
të përdoren për trajtimin e pyjeve të
llojit dushk, në funksion të fazave të
tyre të zhvillimit.
Pjesëmarrësve iu tregua konkre-
tisht mënyra përcaktimit të drurëve
që do të hiqeshin, sikurse janë ata të
nënshtruarit dhe me zhvillim të
dobët, drurët e tharë e të prekur nga
kalbëzimi, etj., duke patur gjithmonë
në konsideratë, që në total numri i
tyre të mos ishte më i madh se 25 %
e numrit të përgjithshëm të drurëve
të nënparcelës, në mënyrë që të
respektohej kurorëdendësia e para-
shikuar.
Projekti i hartuar për këto pu-
nime, parashikonte heqjen e rreth 25
% të numrit të drurëve ekzistues,
kryesisht të shtrembër, të prekur, të
tharë, të dëmtuar e të pazhvilluar, dhe
vlerësimin e biomasës (druve të
zjarrit për përdorim shtëpiak).
Nga verifikimi i datës 17 shkurt
2017, i punimeve të kryera, rezultoi
se rrallimet ishin kryer në përputhje
me projektin dhe kriteret teknike, të
trajtuara në seminar. Drurët e prerë
përfaqësonin rreth 25 % të numrit
fillestar të drurëve të nënparcelës
dhe ishin lënë drurët e shëndoshë, me
gjendje të mirë fitosanitare dhe me
zhvillim të mirë vegjetativ. Ky fakt
garanton zhvillimin e mirë të pyllit,
sepse do të mundësojë formimin e
një kurore më të madhe, që do të për-
shpejtojë procesin e rritjes e për pa-
sojë dhe shtimin e vëllimit të masës
drusore, shoqëruar kjo me përmirë-
simin e funksioneve mjedisore.
Prerja e drurëve ishte bërë rrafsh
me tokën. Materiali drusor i re-
zultuar, ishte me diametra të vegjël,
që klasifikohet në kategorinë di-
mensionale të lëndës së hollë. Për
këtë arsye, prej këtij materiali janë
prodhuar dru zjarri, sikurse ishte
parashikuar edhe në projektin e rra-
llimeve. Drutë e zjarrit janë përdorur
për nevojat vetjake (shtëpiake), të një
pjese të banorëve të fshatit Ungrej.
Materiali drusor i papërdorshëm,
që përfaqësonte degëza me diametra
shumë të vegjël dhe i destinuar për
dekompozim, u grumbullua në togje,
të vendosur në vende të ndryshme të
nënparcelës.
Punimet e kryera për rrallimin e
pyllit të dushkut të parcelës nr. 154/
a përbëjnë një përvojë të mirë për
banorët e fshatit Ungrej.
Përvoja dhe rezultatet e këtij
projekti do të përgjithësohen dhe do
të zbatohen në punime të ngjashme,
në pyjet e dushkut të Bashkisë Lezhë.
3. Ruajtja dhe konservimi i
habitatit të zonave të eroduara,
në ekonominë pyjore “Kallmet”,
me metoda bioinxhinierike
Në fshatin Kallmet u zhvillua një
trajnim, lidhur me këtë aktivitet, ku
morën pjesë 25 fermerë. Të prani-
shëm në këtë trajnim ishin edhe
përfaqësues të Njësisë Administra-
tive Kallmet. Në seminar u dhanë
shpjegime mbi legjislacionin për
administrimin e fondit pyjor, mb-
rojtjen e biodiversitetit dhe funksio-
nimin e strukturave të reja mena-
xhuese të bashkive, në kuadrin e
marrjes në pronësi të bashkive, të
fondit pyjor e kullosor.
Të pranishmit u informuan mbi
dukurinë e gërryerjes së tokës dhe
rëndësinë e mbrojtjes së saj, për të
minimizuar pasojat negative në
mjedis, si dhe masat që merren në
përgjithësi për frenimin e kësaj
dukurie. Në mënyrë të veçantë u
trajtua mënyra e frenimit të
erozionit, nëpërmjet pritave të
thjeshta ose gardheve tek e çift, të
ndërtuar me materiale biologjike,
lëndë drusore (hunj e shkarpa), që
përfaqësojnë ndërtime të thjeshta
bioinxhinierike. Përdorimi i gar-
dheve me materiale të tilla, ul kostot
e ndërtimit dhe realizon qëllimin e
kryerjes së tyre, sepse zvogëlon
shpejtësinë e rrjedhjes së ujërave,
duke vendosur nën kontroll prurjet
dhe pengon zhvendosjen e materia-
leve inerte, drejt pjesës së poshtme
të shtratit të përroit.
Pamje nga aktivitetet Pjesë e trajnimit ishte edhe
demonstrimi i mënyrës së përgatitjes
dhe puna në terren për
të materialeve të nevojshëm dhe
realizimin e Projektit teknika e ndërtimit të gardheve, ku
të preferuar janë llojet drusorë
(drurë e shkurre) autoktonë, si rrapi,
shelgu, etj., me veti të mira vegje-
tative, duke patur në konsideratë
zgjedhjen e përshtatshme të vendeve
për vendosjen e tyre.
Për shkak të temperaturave të
ulëta të muajit janar, deri në – 150C,
punimet filluan me vonesë, gjatë
muajit shkurt. Krahas përgatitjes së
bazës materiale, hunj e shkarpa, u
krye edhe ndërtimi i gardheve. Baza
materiale u prodhua duke shfrytëzuar
drurët dhe shkurret e degraduara, në
të dy anët e përroit të parcelës nr. 34.
Gjatë dhjetëditëshit të tretë të
shkurtit u monitorua përfundimi i
fazës së parë të hotspotit, të siste-
mimit të terreneve të eroduar me
metoda bioixhinierike. Punimet e
realizuara ishin në përputhje me
kriteret e përcaktuar në projekt dhe
udhëzimet e dhëna gjatë seminarit,
sepse u konstatua respektimi i dis-
tancave të vendosjes së tyre nga
njëri-tjetri dhe mënyra e thurjes me
shkarpa.
Gjatë periudhës, që vazhdoi
ndërtimi i gardheve, ka patur reshje
shiu dhe menjëherë u evidentuan
efektet e tyre pozitive, për faktin se
shpejtësia e rrjedhjes së ujërave
sipërfaqësore u zvogëlua shumë e
për pasojë edhe forca e tyre gërryese.
Si rezultat, zhvendosja e materialeve
inerte u ul në nivele të ndjeshme dhe
kufizohej vetëm ndërmjet seksio-
neve të gardheve. Këto efekte kanë
tërhequr vëmendjen e komunitetit të
Njësisë Bashkiake Kallmet, sepse
këto rezultate janë produkt konkret
dhe i menjëhershëm i projektit të
mbështetur nga ALCDF.
4. Zbatimi i masave për përmi-
rësimin e llojeve të veçantë të
bimëve mjekësore (Salvia offici-
nalis) me rëndësi ekonomike si
dhe të specieve të rrezikuara
Në fshatin Balldre, u zhvillua
seminari trajnues mbi zbatimin e
masave për përmirësimin e llojeve
të veçantë të bimëve mjekësore dhe
konkretisht të sherbelës (S. offici-
nalis), si dhe të specieve të rre-
zikuara, ku morën pjesë sidomos gra.
Ishin edhe përfaqësues të qeverisjes
vendore të Njësisë Administrative
Balldre. Të pranishmit u informuan
mbi legjislacionin e pyjeve dhe të
mbrojtjes së biodiversitetit, të drej-
tat dhe detyrimet e strukturave të
njësive të qeverisjes vendore, për
menaxhimin e pyjeve dhe kullotave.
Aspekt i rëndësishëm ishte in-
formimi mbi rregullat dhe kriteret
për grumbullimin dhe trajtimin e
bimëve mjekësore dhe eterovajore,
duke respektuar fazat e ndryshme të
zhvillimit të bimësisë. Duke i u refe-
ruar rastit konkret, seminari u për-
qendrua në trajtimin e sherbelës, si
lloj me rëndësi ekonomike për
fermerët, pa përjashtuar edhe rën-
dësinë e saj për sa u përket fun-
ksioneve mjedisore.
Për shkak të temperaturave
shumë të ulëta të dimrit të sivjetmë,
që arritën deri në -15OC, të rralla për
zonën e arealit të zhvillimit të
sherbelës, u bë verifikimi i gjendjes
5
së saj. Megjithëse temperaturat e
ulëta kishin dëmtuar të gjitha degëzat
e papjekura, para përfundimit të
procesit të pjekjes së kërcellit, në
përgjithësi u vërejt se baza gjenetike
ishte ruajtur dhe kishte tregues të
mirë, çka përbënte një premisë për
rezultate premtuese.
Pjesëmarrësit treguan interesim
dhe drejtuan pyetje, për të cilat u
dhanë përgjigjet përkatëse.
5. Zhvillimi i një harte digjitale
të gjeoreferuar, të Bashkisë Lezhë
Në kuadër të këtij Projekti u
përgatitën edhe këto harta:
- Harta Fizike: Për këtë u
përdoren hartat topografike si dhe
ortophotot e vitit 2007. Si kufi
digjital për Bashkinë Lezhë, është
përdorur kufiri zyrtar i publikuar në
portalin ASIG. Ja disa të dhëna të
detajuara sipas Njësive Administra-
tive: Balldre (sipërfaqja 60.2 km2,
banorë 6142); Blinisht (60.2 dhe
3361); Dajç 39.4 dhe 3834);
Kallmet (43.7 dhe 4118); Kolsh
(36.9 dhe 4228); Zejmen (46 dhe
5660); Shënkoll (54.3 dhe 13102);
Ungrej (119.8 dhe 1587); Lezhë (5.4
dhe 15510); Shëngjin (54.8 km2 dhe
8091 banorë). Pra, gjithsej 509 2 km2
dhe 65 633 banorë.
- Harta e Ekonomive Pyjore:
Pjesë e rëndësishme e ngritjes së
kapaciteteve të strukturave të reja të
menaxhimit të pyjeve në Bashkinë
Lezhë, ishte edhe përgatitja dhe
prezantimi i hartës së ekonomive
pyjore. Ekonomitë pyjore brenda
territorit të Bashkisë Lezhë janë:
Maja e Kreshtës, Zadrimë, Molungë,
Mali i Rrencit, Shëngjin-Tale,
Kakarriq, Brinja e Tërtonit.
- Harta e Zonave te Mbroj-
tura: Kufijtë digjitalë të zonave të
mbrojtura, brenda territorit të Ba-
shkisë, u siguruan nga Agjencia
Kombëtare e Zonave të Mbrojtura.
- Harta e përdorimit të te-
rritorit: Si bazë informacioni për
përgatitjen e kësaj harte kanë
shërbyer: (i) LandCover 2012,
klasifikimi Corine, (ii) Ortophotot
2007, (iii) Imazhet Google Earth, (iv)
Hartat topografike, (v) Hartat dhe
kadastra pyjore. Bazuar në këto, u
përgatit versioni final i hartës së
përdorimit të territorit për Bashkinë
Lezhë.
- Harta e paraqitjes së hot-
spotit të dushkut: Bazuar në
koordinatat e marra në terren, janë
paraqitur në hartë zonat e dushkut, të
marra në studim. Prezantimi është
dhënë si mbi hartat pyjore, kon-
kretisht parcelat e zgjedhura si
hotspot, si dhe mbi ortophotot.
- Harta e paraqitjes së zonës së
sherbelës:Bazuar në koordinatat e
marra në terren është paraqitur në
hartë zona e studimit, të marrë për
demonstrimin e ruajtjes së sherbe-
lës.
Së fundi, siç del edhe nga kjo
përmbledhje e punës dhe aktiviteteve
të organizuara, vlen të nënvizohet
serioziteti dhe aftësia profesionale
e Stafit të këtij Projekti, si dhe këm-
bëngulja e drejtuesve të Klubit
Ekologjik Lezhë për arritjen e suksesit.
Lezhë, 03.07.2017
 6
“TË PA THËNA” PËR PIETRO PORCINAIN
DHE PALLATIN PRESIDENCIAL
Gjon FIERZA, AKM Tiranë
N
jë vit më parë, me kolegun
Hajredin Muça, mundëm
të vizitojmë Parkun e Pa-
llatit Presidencial në Tiranë. Po për-
piqemi të realizojmë vizitën tjetër së
shpejti. U bë një shkrim dhe u bo-
tua në disa gazeta të ditës dhe
portale, në blogun “Bota Bujqëso-
re”, ilustruar dhe me shumë foto,
që realizova nga ajo vizitë e shpej-
të. Në atë shkrim për hërë të parë u
tha diçka më gjerësisht për parkun,
drurët e kompozicionin dhe veçmas
për hërë të parë u bë i njohur ai që
kishte hartuar projektin e gjelbëri-
mit, aridimin e gjelbër të vilës
Mbretërore në Shqipëri. Mblodhëm
disa fakte nga jeta dhe vepra e e
peizazhistit më të spikatur të viteve
1900, italianin Pietro Porcinai. Njoh-
ja më e plotë e këtij personaliteti
(në vitin 2016 ishin plot 30 vite që
ai kishte ndërruar jetë) u bë shtysë
për të kërkuar tek origjina, veprat,
pasardhësit e tij. Tek kërkoje këtë
emër mund të shihje sa i madh ka
qenë ai si arkitekt i peizazhit, ma-
terializuar me vepra në shumë ven-
de të botës, pasqyruar në botime të
kësaj fushe, etj. Ai qe dhe një ve-
primtar shoqëror në mbrojtje të
mjedisit të gjelbër.
Vila Mbretërore, Pallati Presidencial
quhet sot, është propozuar e ideuar
që në fillim të viteve ‘30 nga Flore-
stano di Fausto, pastaj skicuar e
projektuar nga Giulio Bertè më 1936
e, më pas, kompletuar në mënyrë
përfundimtare më 1939-1941 nga
Gherardo Bosio. Projekti për mje-
diset e gjelbra që do qarkonin Vilën
dhe mjediset e tjera ndihmëse, u
realizua nga Pietro Porcinai me
fidanistin Martino Bianchi. Në
arkivin e Firences thuhet se është
një maket i këtij projekti. Në vitin
1937 u paraqit dhe një projekt tjetër,
i ndryshëm nga i pari, ai i Studios
së Vëllezërve Sgaravatti të Pado-
vës. Parku i sotem është një “hib-
rid” i dy projekteve, për zbatimin e
të cilit u kujdes arkitekti Gherardo
Bosio sëbashku me realizimin e
ndërtimeve të tjera. Ne listen e 1000
projekteve më të mira të realizuara
nga Pietro Porcinai në vende të
ndryshme të botës, i pari listohet
“Parku i Vilës Mbretërore” në Shqi-
përi. Eshtë projekti i parë i tij, prej
ku fillon e spikat Kompania “Vëlle-
zërit Sgaravatti”, themeluar në vitin
1820 me suksese në rritje, për t’u
bërë kompani udhëheqëse në tre-
gun evropian në shekullin e 20-të
për gjelbërim, prodhim farash e fi-
danësh të ndryshëm. Kjo kompani
e kualifikaur për peizazhin ka reli-
zuar shumë parqe e kopshte në Itali
dhe jashtë saj. Specialistët e stu-
dios Sgaravatti, me talent të jashtë-
zakonshëm e profesionalizëm, u
bënë të famshëm jo vetëm në Itali.
Ata arritën të njohin mirë kushtet
klimatike të Tiranës dhe të vendit
ku do të ndërtohej parku, për të
zgjedhuar e mbjellë ato lloje dru-
rësh e shkurresh, që deri në ditët
tona vegejtojnë fuqishëm.
Pietro Porcinai, i vlëresuar për ve-
prat, studimet e botimet në fushën
e peizazhit, konsiderohet “piktori
më i madh i peizazhit italian në
vitet 1900”. Ai u lind në Settignano,
në kodrat e Firences, në vitin 1910.
Ka ndërruar jetë në vitin 1986, në
moshën 76 vjeçare. Ai ishte biri i
një kopshtari me traditë në lultari,
të trashguar nga i ati. Pietro, duke
punuar që në rini me të atin, filloi të
merrte njohuri dhe ushtronte vep-
rimtari praktike, duke iu ngjizur dë-
shira për të punuar për një “Botë të
gjelber” Ai studioi, mori titullin
“Ekspert bujqësor” dhe për dy vite
(1928-1929) punoi në Belgjikë e
Gjermani.
U kthye në Institutin e Bujqësisë
në Firence, ku vazhdoi studimet
dhe u diplomua në vitin 1935, ndër-
kohë që punonte edhe në Pistoia.
Në vitin 1941 filloi Institutin e lartë
të Arkitekturës në Firence, por e
braktisi në vitin 1945, pa u
diplomuar. Pietro Porcinai u ngrit
kundër Institutit pasi, sipas mendi-
mit të tij: Instituti nuk ishte në gjen-
dje për të kryer rolin social, për të
formuar e dhënë njohuritë e të bu-
kurës te studentët. Ai në mënyrë
demonstrative deklaroi: “Ju nuk
arrini për të edukuar modelin e
krijuesit, arti kryesor i të cilit është
Natyra”.
Ai filloi të punonte jashtë Italise
(Austri, Gjermani, etj.) në kopshtet
më të rëndësishme të Arkitekturës
Evropiane, ku iu krijua mundësia
për t’u përballur me metoda, tekni-
ka te reja dhe me disa zgjidhje e
koncepte të rendësishme të peiza-
zhit. Gjatë jetës profesionale ka kri-
juar shume organizata për peizazhin
dhe lulet, ka mbështetur me asis-
tencë teknike mjaft biznese që janë
marrë me fiorikulturën dhe peiza-
zhin në Itali dhe më gjerë.
I angazhuar me profesionin, ai në
mënyrë aktive merr pjesë në forume
të ndryshme ndërkombëtare, ku
mori vleresime e mirenjohje zyrtare,
si: Çmimin IN-Arch (1960) dhe
“Çmimin e Meritës” nga Shkolla e
Mjedisit Design në Universitetin e
Gjeorgjisë, si dhe më 8 qershor
1979 nga Friedrich von Ring
Ludëigh Schkel dhënë nga Akade-
mia Bavarian e Arteve të Bukura, i
pari italian dhe i pari jogjerman, që
ka marrë këtë çmim.
Së bashku me një numër projek-
tesh, Porcinai la të shkruara disa
ese që janë të vlefshme për të ku-
ptuar kulturën e tij, rrugën për të
punuar dhe zgjedhjen e projekteve.
Përveç artikujve të botuar për librin
e gjelbër dhe kopshtit në revistën
“Domus”, që nga vitet tridhjetë, ka
botuar dhe në revista të ndryshme
italiane e të huaja. Pietro Porcinai
ishte edhe projektuesi i shkelqyer i
mobiljeve dhe sendeve të tjera, që
mund të vendosen në kopshte dhe
mjediset e gjelbera, jashte
banesave.
Porcinai, ka dhe shumë “thenie
proverbiale” dhe përcaktime që u
qëndojnë kohëve. Janë aktuale dhe
duhen pasur prasysh në një vend
si Shqipëria, ato që 30-40 vite me
parë Porcinai do të thoshte:
“Degradimi i peizazhit tonë, tran-
sformimi gjithnjë e më shumë në
mjedise dhe në zonat monotone, të
barabartë me njëri-tjetrin që kanë
humbur bukurine natyrore. Një ha-
pësirë e mirëprojektuar, që përcjell
emocione është rezultat jo vetëm i
respektit dhe dashurisë për tokën,
natyrën dhe traditat, por edhe sin-
tezën e ideve të ndryshme krijuese
të brendshme dhe disiplinave të
tilla si piktura, skulptura, arkitek-
tura, kopshtaria, etj.
“Nëse mbretëron vetëm dogma e
ekonomisë, pa meditim dhe poezi
të kopshtit, natyra do të shkatë-
rrohet nga dora e njeriut. Ky
shkatërrim do të mbulojë të gjithë
natyrën, duke përfshirë edhe vete
njeriun”.
Tradicionalisht “kopësht do të
thotë një hapësirë e mbyllur, e
veçantë, e brendshme, e kulti-
vuar nga njeriu për kënaqësi-
në e vet, pa ndonjë qëllim të
menjëhershëm utilitar”.
Në stresin e realitetit modern,
kopshti është bërë një strehë
e këndshme, një vend i të me-
nduarit, një hapësirë për të
jetuar në natyrë dhe të gëzo-
hemi në marrëdhënie të drejt-
përdrejtë me elementet naty-
rore dhe të gëzojmë kalimin e
stinëve.
Duke u përpjekur të sjellim për le-
xuesin këtë përsonalitet që ka lënë
gjurmë në vendin tonë, duke thënë
shkurt nga se mund të shkruhet
shumë gjatë, pa thenë se eshtë
shterues ky shkrim për Pietro
Porcianin. Në kërkim dhe të njoh-
jes me pasardhësit, tashmë që
kemi vendosur komunikim, konsi-
derohemi dhe miq, me një ndër tre
trashë-gimtarët e Pietro Porcinait.
Eshtë inxhinierja e pyjeve Paola
Porcinai, një emër i njohur per
veprimtari në sektorin e pyjeve jo
vetëm në Itali, por si eskperte në
shumë projekte ndërkombëtare
dhe si specialiste pyjesh për shu-
më vite ne FAO. Paola Porcinai,
udhëheq shumë veprimatri që
lidhen me peizazhin e gjelbër, në
vijim të njohjes, promovimit dhe
zbatimit të mesazheve e aspiratave
të të atit. Në Itali dhe jo vetëm, ka
disa organizata që mbajnë emrin e
Porcinait, punojnë në zbatim të
idve të projekteve të tij. Eshtë një
përpjekje modeste, përveçse ko-
munikimit me e-mail, kolegu ynë
Selman Mëziu në Firence, e ka
takuar dhe ka vendosur komunikim
të pandërprerë me inxhinire Pao-
lën. Ajo është e dëshiruar që të
vijë në Shqipëri, të shohë e të
prekë veprën e parë të të atit.
Inxhinier Mëziu, i paepur për të
kontribuar me sa mundet për at-
dheun në shërbim të mjedisit,
është në kërkim të rrugëve e mun-
dësive për mbeshtetje me trashë-
gimtarën e Porcinait, që të mund
të jetë sa me shpejt në Shqiperi
me ide dhe projekte. Ndoshta rivi-
talizimi, një përmirësim i mjedisit
të gjelbër të Pallatit Presidencial
realizuar 80 vite më parë, është
një domosdoshmëri që duhet va-
zhduar më vënien e këtij parku në
shërbim të qytetarëve. Eshte kre-
nari kur një emer i madh ka lëne
një veper të madhe, model që i
qëndon kohës. Emrin dhe veprim-
tarinë e Porcinait, sigurisht do
përpiqemi ta bëjmë sa më të njo-
hur në Shqipëri, nga ku kanë shu-
më për të mësuar ne dhe brezat që
vijnë per Peizazhin, per Botën e
Gjelbër.
Qershor, 2017
 7

Hortikultura: vështrim enciklopedik

“Hortikultura: vështrim enciklopedik”,
është një vepër madhore, botim i
Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.
Autorë: Nazim Gruda e Andrea Shundi.
ISBN: 978-9928-237-08-8, Adel Co Tiranë, 2017.
ve ushqyese e hijeshuese dhe të kënaqësive shpirtë-
rore, të veçorive biologjike, si edhe të dhënave të
ekologjisë dhe agronomisë. Jo rrallë janë ndërmarrë
edhe vështrime historike, sidomos kur bëhet fjalë për
lashtësinë e selitjes, përhapjen a shtrirjen e bimësisë
me rëndësi veçorizuese në trojet tona.
Recesenti A. Ibraliu e krahoi punën e bërë për këtë
vepër madhore me punën e dy instituteve, duke u
shprehur që kjo enciklopedi vjen në mënyrë harmo-
nike nga penat jo vetëm më me përvojë, por gjithashtu
dhe nga më të fuqishmet e bujqësisë shqiptare.
Ndërsa një shkrim në gazetën “Panorama” theksoi se
“termat e zgjedhur u takojnë gjithë fushave që lidhen
me bujqësinë – nga meteorologjia, fizika, kimia, bo- spertët më në zë të këtij sektori. Veç perfaqësuesve
tanika, pedologjia, plehërimi, mekanika bujqësore, nga Ministria e Bujqësisë ishin te pranishëm edhe
gjenetika e deri në njoftime me vlera etnologjike. Bën rektori i Universitetti Bujqesor, si edhe dekani i
përshtypje trajtimi i plotë dhe me gjuhë të kuptue- Fakultetit të Bujqesise dhe Mjedisit të këtij Universi-
shme i termave jo fort të lehtë, siç janë certifikimi i teti.
bimëve, mbrojtja e bimëve me pesticide, analizat ki- Akademiku Nazim Gruda dhe Prof. dr. Andrea Shu-
ndi janë personalitete të njohura të bujqësisë shqip-

N
miko- fizike e shumë të tjera. Me trajtimin e zërave të
ë këtë të botim përfshihen rreth 4.600 terma tare dhe ndër penat më të fuqishme të saj. Ky botim
tillë të përgjithshëm kjo enciklopedi e hortikulturës i
shkencorë me barasvlerësit e tyre në angli- shënon një gur spikatës kilometrik të hortikulturës e
tejkalon dukshëm kufijtë e vet”.
sht, emrat e bimëve në latinisht, si edhe rreth bujqësisë shqiptare.
Kujdes i është kushtuar shqipërimit, qëmtimit të fja-
njëmijë sinonime. Materiali përshkohet nga një hu-
lës shqipe, ndonjëherë edhe krijimit të risive.
lumtim i kujdesshëm shkencor me saktësi e thellësi të
Shumica e tyre paraqiten në fund të këtij vëllimi në Burim i të dhënave:
mendimit, prurje origjinale e shumëpërfshirëse të
trajtën e një fjalorthi me rreth 500 fjalë shqipe ose të ATSH 2017. https://www.ata.gov.al/hortikultura-shqiptare-
informacionit dhe dashurinë për detajin.
shqipëruara. Ndaj ky libër do të shërbejë padyshim gjendja-dhe-ardhmeria-e-saj-ne-kendveshtrimin-e-
Me të drejtë autorët shkruajnë në hyrjen e këtij vëlli-
edhe në pasurimin e gjuhës shqipe. studimit-enciklopedik/
mi plot dinjitet të bujqësisë shqiptare, që “zhvillimi
Akademia e Shkencave e Shqipërise organizoi për kë- http://www.mjedisisot.info/index.php/te-tjera/kategori-te-
dhe arritjet e një shoqërie maten edhe me kulturën e
të qëllim më datën 2 qershor në Tiranë një Simpozium tjera/3444-hortikultura-veshtrim-enciklopedik-pikerisht-
jetesës së njerëzve, me qëndrimin dhe përkujdesjen e
të quajtur: “Hortikultura shqiptare, gjendja dhe cfare-na-duhet-ne-sot
tyre ndaj bimësisë dhe mjedisit”. Për çdo lloj bimë
ardhmëria e saj, në këndvështrimin e studimit enci- http://www.panorama.com.al/pse-duhet-nje-enciklopedi-
perimore, frutore dhe zbukuruese janë paraqitur ma-
klopedik”. Në të morën pjesë akademikë, si edhe ek- per-hortikulturen/
rrëdhëniet, vlerësimet dhe përqasjet në mes të vlera-

Akademia e Shkencave e Shqipërisë bën të ditur se në

Maribor të Sllovenisë u organizua nga data 20 deri më
Një shqiptar në krye të Grupit të
23 qershor simpoziumi më i madh shkencor i Evropës
Juglindore për perimet dhe pataten. Në këtë tubim të
Shoqatës Ndërkombëtare të Shkencave të Horti-
Punës për Evropën Juglindore
sisë pranë Kombeve të Ba-
kulturës, me rreth 65 pjesëmarrës nga 28 shtete të 4
shkuara (FAO), në të cilin zoti
kontinenteve, mori pjesë edhe Akademiku Nazim
Gruda është bashkautor e
Gruda. Ai ishte anëtar i këshillit shkencor dhe kum-
bashkredaktor. Ky është një
tues i ftuar. Në takimin e punës së Shoqatës Ndërko-
libër praktik dhe manual i pa-
mbëtare të Shkencave të Hortikulturës, z. Gruda u
zëvendësueshëm për çdo fermer
zgjodh drejtues i Grupit të Punës për Evropën Jug-
e këshillues në rajonin e Evro-
lindore për perimet dhe pataten (Chair of Workgroup
pës Juglindore me të rejat
for Vegetables and Potatoes). Është hera e parë që në
shkencore më të fundit për
drejtimin e një grupi pune nga Shoqata Ndërkombë-
mjediset e mbrojtura. Versioni
tare e Shkencave të Hortikulturës zgjidhet një shken-
digjital i këtij libri mund të Zoti Gruda gjatë fjalës së
cëtar nga Shqipëria.
gjendet në: tij dhe në përshëndetjen
Në tubim u promovua edhe libri më i ri për perimet në
www.researchgate.net/publication/ Foto: Tjasa Vukmanic, University i Maribor në e kumtuesve të ftuar në
serra, i botuar nga Organizata e Ushqimit dhe Bujqë- 317042928 Slloveni Maribor të Sllovenisë

P MBROJTJA E FONDIT PYJOR/KULLOSOR NGA ZJARRET

yjet kanë efekt mjaft të rëndësishëm në zbutjen e
ndryshimeve klimatike dhe përmirësimin e cilësisë
së jetës së mbarë komunitetit. Si rezultat i indu-
strializimit të ekonomive të zhvilluara e pakësimit të sipër-
faqeve të gjelbra, vitet e fundit, rajoni ynë, në periudhën e
verës, është përfshirë në një zonë me temperatura ekstreme
mjaft të larta, çfarë e bën mjaft evidente rënien dhe përha-
pjen e zjarreve në pyje e kullota.
Reforma e fundit territoriale dhe administrative, ka sjellë
ndryshime edhe në administrimin e menaxhimin e forndit
pyjor e kullosor të vendit tonë. Në zbatim të VKM. Nr.
433, datë 08.06.2016, “Për transferimin në pronësi të ba-
shkive të pyjeve e kullotave publike”, rreth 78 % e fondit
pyjor publik ka kaluar në përgjegjësi administrative të ba-
shkive, rreth 19 % në përgjegjësi të AKZM dhe rreth 3 %
në pronësi private. Shtimi i numrit të aktorëve pjesëmarrës
në menaxhimin e qëndrueshëm të fondit pyjor e kullosor,
besojmë se do të ndikojë pozitivisht në mirëmenaxhimin e
kësaj pasurie dhe mbrojtjen e pyjeve dhe kullotave nga zja-
rret, si dhe nga prerjet e paligjshme.
Për vetë natyrën e pyjeve tona, të cilat shtrihen kryesisht në
zona të thella malore, të fragmentuara dhe me mungesë të
theksuar të infrastrukturës, është mjaft e vështirë dhe e ku-
shtueshme marrja e masave eficiente për izolimin dhe shua-
rjen e vatrave të zjarrit pas shfaqjes së tyre. Të ndodhur në
DETYRË E TË GJITHË SHOQËRISË
këto kushte, është e rëndësishmë që të gjithë aktorët pjesë-
marrës në menaxhimin dhe mbrojtjen e kësaj pasurie, të
bashkëveprojnë, duke punuar në harmoni të plotë me njëri -
tjetrin, për marrjen e masava sa më efikase parandaluese e
izoluese, për minimizimin e efekteve negative të kësajë
dukurie.
Çelsi i suksesit për mbrojtjen e kësaj pasurie nga zjarret,
varet nga bashkveprimi i aktorëve, si dhe nga shpejtësia e
ndërhyrjes për izolimin dhe shuarjen e vatrave të zjarrit. Për
këtë, në zbatim të Ligji Nr. 8756, datë 26.3.2001 “Për Emer-
gjencat Civile”, i ndryshuar, Vendimit të Këshillit të Mini-
strave Nr.1080, datë 22.12.2010 “Për Rregullat Për Para-
ndalimin dhe Shuarjen e Zjarreve në Pyje dhe në Kullota
dhe Krijimin e Njësive Vullnetare të Shuarjes së Zjarreve”,
si dhe Strategjisë Kombëtare të Menaxhimit të Zjarreve në
Pyje e Kullota, njësitë e qeverisjes vendore, AdZM, ISHMP
e pronarët privatë, duhet të organizojnë sistemin e vrojtim/
sinjalizimit në të gjithë tërritorin e tyre, si dhe të organi-
zojnë fushata sensibilizimi e ndërgjegjësimi të publikut, në-
përmnjet të gjitha formave të komunikimit si mediat lokale
REXHEP PEKA
Specialist pranë sek. të
informacionit dhe
menaxhimit të
Emergjencave Civile e
Krizave në Ministrinë e
Mjedisit
e kombëtare, të shkruara dhe elektronike, interneti, etj., du-
ke shpjeguar pa u lodhur impaktin negativ që sjellin zjarret
në pyje e kullota, si dhe mënyrën e veprimit, sa herë shfa-
qen zjarre. Krijimi, trajnimi dhe mbajtja në gatishmëri e
skuadrave vullnetare zjarrfikëse, është detyrë e të gjitha
strukturave menaxhuese dhe mbrojtëse të kësaj pasurie.
Programet e hartuara për këtë qëllim, të jenë sa më të
zbatueshme. Për çdo rast, bashkëveprimi i strukturave dhe
aktorëve duhet të jetë i shpejtë, pa komplekse dhe efikas,
në përshtatje me vlerësimin e situatës që bëjnë ekspertët.
Me moton “Duke shpëtuar një dru, ke shpëtuar një jetë”,
duhet të jetë e familjarizuar e gjithë shoqëria, strukturat
shtetërore, strukturat lokale, si dhe OJQ-të.
 8 E N G L I S H

Need for a national forest policy

The national forest policy is a policy serving the
This project is funded by the European Union society and not the forestry administration
Conservation of habitats of special By Mr. Thimaq LAKO
importance, with methods that promote Politics is considered a rational system
based on premeditated goals and plans,
sustainable development or as a result of political activity after a
series of decisions. A useful policy, in
The project “Conservation of habitats of special each case, should provide clear guid-
importance through methods that promote their sustain- ance and guidance for a certain period.
able development” was part of the EcoNord R2-39 Often, in the absence of a clear policy,
projects “Civil Society Capacity Building in Northern decisions are taken on a case-by-case
Albania, Improving Biodiversity and Environmental basis or contradictory. This is the typical
case of lack of a national forest policy in Albania, as during the
Protection “, funded by the ALCDF, through the IPA funds
transition period the decisions taken for the forests and pastures
of the European Delegation in Albania.
sector have often been erroneous, temporary or contradictory.
On the occasion of the successful completion of this
The national forestry policy includes all the forests of the country:
project, Ecological Club of Lezha held a closing seminar, productive forests, private and municipal forests, agroforestry,
on June 30, 2017, at Hotel “LISS” Lezha. There partici- trees outside the forestry fund, urban forests, lands with natural
pated Representatives of ALCDF, CNVP, Lezha Munici- forest vegetation, as well as their governance and use irrespective
pality, Administrative Units and farmers included in the of their ownership.
project. After the opening speech and greeting of the In contrast to the past, when forestry policy was limited and
ALCDF and CNVP, the Project team made referrals to all tackled only with traditional aspects of forests, forest policy today
four components. The team presented the steps under- takes into consideration the wider social priorities and needs as
taken and the work done for the realization of each well as the problems arising from increased pressure on a limited
component, as well as the achieved concrete results. forest resource base. Issues most frequently addressed in
An important product of the project is the published national forest policies are the seven thematic elements of sus-
manual, with data on the main habitats of the Lezha tainable forest governance, recognized by the United Nations
region, along with the results-based recommendations Forests Forum (UNFF) (UN, 2008). Namely: extension of forest
achieved by the project components as well as informa- resources; Forest biodiversity; Health and vitality of forests;
tion on fire prevention. This manual will be an aid to Functions of forest resource production; Protective functions of
Lezha forest management structures, for farmers and forest resources; Socio-economic functions of forests; Legal,
anyone interested. political and institutional framework. However, it can also focus on
Both from the referrals and from the participants’ more specific issues such as land ownership and use, climate
discussions, it was underlined that the Project was change, employment, communal forestry and forestry industries ...
successful and its results are a valuable experience for
the communities that were included in it. Page 1, 2
The project was implemented in several Lezha Adminis-
trative Units. It consisted of several activities, which, in
summary are:
1. Consolidation of the functions of structures for the
Surface erosion, a concern
protection of biodiversity in administrative units of the
Lezha Municipality.
for everyone
2. Preservation and conservation of the habitat Oak,
Eng. Lutfi MIFTARI
dealing with commercial cutting, the forestry economy
of “Brinja of Terton”.
3. Preservation and conservation of the habitat of eroded For the country’s
areas, in the forest economy “Kallmet”, with bioengi- relief itself,
neering methods. surface erosion is
4. Implementation of measures to improve the particular a very worrying
types of medicinal plants (Salvia officinalis) of eco- natural phenom-
nomic importance as well as endangered species. enon, as the upper
5. Development of a geographically mapped digital map layer of soil is
of Lezha Municipality. removed and ends
Page 1, 5
up in rivers to the
sea. According to
TREASURES OF OUR NATURE data in our
country, soil
Cave of Perllumbas losses from
erosion range from 20 to 70 tons per hectare, a figure several times
higher than Europe’s average. Climate change, deforestation to create
Also known as the Black Cave, the Cave of agricultural land, uncontrolled logging of forests, overgrazing, fires or
Perllumbas (a toponym taken from the name construction of roads and aquatic or mining works can be considered
of the village where it is located) is one of the as the main erosion factors.
six rare karstic caves found in Europe, present- It is important to protect the earth, curb this phenomenon, leading to
ing scientific, archaeological, cultural and loss or great economic damage. What preventive measures should be
tourist value for all visitors. taken?!
The cave is located about 2 kilometers north- Experience shows that the efforts made for new forestation, where
east of Pëllumbas village, on the left side of the lay-offs are built to prevent the flow of waters, where the grazing is
Erzen River and 27 km southeast of Tirana, controlled, provided apparent results. But the fact is that for years
350 m above the sea level. To go there, it there has been done a little to regenerate the degraded areas through
takes about 40 minutes walking distance from forestation and reforestation, a little has been done for the construc-
the village of Pellumbas. tion of water works or for curbing illegal logging etc ... Page 3
Page 4
KËSHILLI BOTUES REDAKSIA Kontaktoni:
Prof. dr. M. Kotro,PhD.C E. Imeraj, A. V. Hoxha (Kryeredaktor), erinda 001@gmail.com
Sokoli, Mrs. Lindita Manga, Prof. dr. B. G. Kacori, F. Memeli, A. Seci velihoxha@yahoo.com - 068 21 42 098
Lushaj, Prof.as. dr. E. Toromani, MSC Klubi Ekologjik, Lezhë
J. Gjini, Dr. D. Pistoli, Prof. dr. A. Postoli, Gazeta “Kurora e Gjelbër”
Financë, marketig: Nr. llogarie: 0110154266
A. Gacaferi
Msc. Gj. Fusha www.ecl-albania.org