Filipino 101 Unang Markhan

Kahalagahan ng wika:
 Wika, kultura at lipunan ay magkakaugnay.
 Wika – Pangunahing ginagamit ng tao bilang instrumento sa pakikipag-ugnay.
 Wika ay kultura at kultura ay komplikadong ideya na maaring nakapaloob sa kilos, gawa at iba
pang anyo. (Simbolo ng lipunan upang makilala ang mga tao: kilos & gawa)
 Wika ay isang espesyal na sistema ng komunikasyong oral at pasulat.

Hoebel (1966) – ang isang lipunan ay maaring mabuhay ng walang wika ngunitwalang maunlad na
kalinangan at kultura
Eller (2009) – lahat ng mga nilalang, kahit halaman ay nakikipag-usap sa iba't-ibang paraan, sa kahulugan ng
pagpapadala at pagtanggap ng impormasyon.
Haviland et. al., 2011 at Eller (2009) - wika ay isang sistema ng komunikasyon na gumagamit ng mga
tunog at/o kilos na pinagsama upang magbunga ng mga kahulugang napagkasunduan ng lipunan at maunawaan
ng lahat ng nakikibahagi ng wikang iyon
Age-old gesture-call system (kilos-tawag) – ekpresyon ng mukha, katangian ng tunog at lakas ng tunog
ay may ginagampanan na papel sa paghahatid ng kahulugan (Eller , 2009).
Walang taong namumuhay nang mag-isa – ang wika niya ay nakasalalay sa kultura at kanyan lipunan.

Aralin 1: Ang Wika

1.1 Wika
A.D. Edwards, 1979 – ang pinakamahalagang interes ng pag-aaral sa wika ay hindi ang wika mismo kundi
ang gamit nito
Wika: nagpapakilala sa tao mga pangarap at mithiin
sosyal na kaligiran persepsyon ng bawat isa
sitwasyun ng lipunan
NOTE: mahigit 6000 na wika sa buong mundo

1.2 Pinagmulan ng wika

 Egyptian – Pinkamatandang lahi at wika. Haring Thot ang manlilikha ng pananalita.
 Fromkin, V. & R. Rodman (1983) – sinasabing ang lahat ng kultura ay may kani-kanilang
kwento ng pinagmulan ng wika. Mga kwentong walang kabuluhan ngunit kinawiwilihan.
 Darsna Tyagi (2006) – sa China, son of heaven na si Tien-Zu ang nagbigay ng wika at
kapangyarihan.
 Japan – Amaterasu ang manlilikha ng wika
 Genises Theory/Divine Theory – ang Diyos ang nagbigay ng wika sa tao
 Babylonians – god Nabu
 Hindu – wika ay ibinigay ni Saravasti na sa asawa ni Brahma, ang tagapaglikha ng sankatauhan
 Hoebel (1996) – walang makapagsasabi kung saan o kung paano ba talaga nagsimula ang wika
 1.3Depenisyon ng Wika
1. Edward Sapir (1949) – isang likas at makataong pamamaraan ng paghatid ng mga kaisipan,
damdamin at mithiin
2. Caroll (1954) – isang sistema ng mga sagisag na binubuo at tinatanggap ng lipunan.
3. Todd (1987) – isang set o kabuuan ng mga sagisag na ginagamit sa komunikasyon. Ang wika ay hindi
lamang binibigkas kundi ay sinusulat din.
4. Buensuceso – isang arbitraryong sistema ng mga tunog o ponema na ginagamit ng tao sa
pakikipagtalastasan.
5. Tumangan, Sr. et al. (1997) – isang kabuuan ng mga sagisag ng panandang binibigkas na sa
pamamagitan nito ay nagkakaunawaan, nagkakaisa at nagkakaugnay-ugnay ang isang pulutong ng tao.
6. Henry Allan Gleason – ang wika ay binubuo ng mga tunog na pinili at inayos sa pamaraang
arbitraryo ng mga taong nabibilang sa isang kultura

1.4Iba't-ibang Teorya sa Wika

1. Bow-wow – panggagaya sa tunog gaya ng ngiyaw ng pusa at tilaok ng manok
2. Poo-pooh -galing sa instinktibong pagbulalas na nagsasaad ng sakit, galak, galit, tuwa atbp.
3. Ding-dong – kilala rin sa tawag na Teoryang Natibisko, may ugnayang misteryo ang mga tunog at
katuturan ng isang wika at bagay-bagay sa paligid.
4. Yum-yum – ang tao ay tumutugon sa kumpas ng alinmang bagay na nangangailangan ng aksyon.
5. Yo-he-ho – nagmula sa ingay na nalikha ng mga taong magkatuwang sa trabaho
6. Tarara-boom-de-ay – mga tunog mula sa ritwal ng mga sinaunang tao

1.5Iba't-ibang Pananaw sa Wika

 Virgilio Almario - “Kung ano ang wika mo, iyon ang pagkatao mo.”
Dalawang aspekto ng gawi sa wika na mula sa punto de bista (Trudgill, 2000):
a. tungkulin ng wika ang pagbuo ng panlipunang relasyon
– pagkakaunawaan at pagbuo ng ugnayan
b. ang papel na ginagampanan ng wika sa paghatid ng impormasyon tungkol sa pagsasalita
– wika ay isang tagapaglarawan
 Malinowski (nasa Gellner1998) – wika ang pangunahing kaisipan ng pagkakaisa at
pakikipagtalamitam.

Aralin 2: Ang Wika sa Lipunan

2.1Pananaw sa Ugnayan ng Wika at Lipunan

Wika ay sistema ng simbolo na may elemento;
a. ponolohiya d. semantika/pragmatika
b. morpolohiya e. tuntunin gaya ng gramatika
c. sintaktika
 Wardhaugh (2006) – ang lipunan ay anumang grupo ng mga taong magkakasama para sa tiyak na
layunin
 2.2Sosyolinggwistika
 Coupland & Kaworski, 1997- ito ay pag-aaral ng wika sa konteksto ng lipunan nito at pag-aaral
ng buhay lipunan sa pamamagitan ng linggwistika
 Wardhaugh (2006) – ito ay tungkol sa pagsisiyasat ng mga relasyon sa pagitan ng wika at lipunan.
(Mikro-sosyolinggwistika)
 Santos, et al. (2012) – tinalakay ang heyograpikal at sosyal bilang pangunahing ugat sa pagkakaiba
ng wika.
 Heograpikal – pagkakaiba ng wika dahil sa lugar
– dahilan ng pagkakaroon ng diyalekto
 Sosyal – baryasyon ng wika dahil sa posisyong sosyal o panlipunan
– sosyolek ang tawag sa konteksto ng pagkakaiba ng gamit ng wika dulot ng sosyal na
paktor

2.3Rehistro ng Wika
 Jargon – set ng mga salita o ekspresyon na nauunawaan ng mga grupong gumagamit nito na maaaring
hindi maunawaan ng iba(Santos, Hufana at Magracia, 2008)

2.4Argot
Ito ay isang sekretong wika na ang layunin ay maiwasang mabatid o maunawaan ng mga hindi kasama sa
grupo.
NOTE: Ang argot ay sikreto at ang balbal o slang ay hindi.
Halimbawa:
Balbal Argot
Yosi 'sigarilyo' Sigue Sigue Commando 'gang o grupo sa Bilibid'
parak 'pulis' Budol-budol Gang 'Grupo ng tao nangunguha ng
tsimay 'katulong' pera sa pamamagitan ng
panloloko'

2.5Sosyolohiya ng Wika
 Tinatawag din na Makro-sosyolinggwistika.
 International Journal of the Sociology of Language – Joshua Fishman
 Fishman (1997) – patuloy na gumagamit ang tao ng wika at patuloy rin syang nakikipagugnay sa
kapwa.

 Ang sosyolohiya ng wika ay sumasaklaw sa :

a. social organization of language behavior
b. language attitude

 Wardhaugh (2006) – madaling pag-unawa sa ekstrakturang panlipunan sa pamamagitan ng pag-

aaral sa wika
 Fishman (1975) – pagbibigay diin sa barayti at baryasyon ng wika
 2.6Antropolohikong Linggwistika
 may kinalaman sa lugar ng wika sa mas malawak na konteksto ng lipunan at kultura nito
 ang papel ng wika sa paggawa at pagpapanatili ng mga kultural na kasanayan at mga
panlipunang kaayusan.

 Foley (1997) – magkaiba na larang ang antropolohikal na linggwistika at linggwistikang

antropolohiya
o antropolohikal na linggwistika ay nagbibigay diin sa larang ng linggwistika upang
maipaliwanag ang kultural na konteksto ng wika
o linggwistikang antropolohiya ay nagbibigay na higit na empasis sa ng larang ng
antropolohiya sa pagbabasa ng wika
 Dell Hymes (nasa Duranti, 2009) – ginamit niya ang terminong linggwistika antropolohiya
upang tukuyin ang pagdulog antropolohikal sa pag-aaral ng wika
Dalawang alalahanin:
 upang panatilihin ang pag-aaral ng wika bilang isang sentral na bahagi ng
disiplina ng antropolohiya
 upang palawakin ang konsepto ng wika na lampas sa makitid na interes sa
ekstrakturang gramatikal

2.7Etnolinggwistika
– ugnayan ng wika at kultura ang tunon ng larang na ito sa pag-aaral ng wika.
 Underhill (2012) – pag-aaral ito sa relasyon sa pagitan ng wika at komunidad

Aralin 3: Mga Ekstraktura ng Wika sa Lipunan

3.1Panlipunang Ekstraktura ng Wika

 Communicative Isolation – hiwalay na pag-uusap sa pagitan ng mga pangkat sa isang partikular na
lugar o bansa
 Punto o accent – ponolohikal o ponetik na pagbabago sa paraan ng pagbigkas at katangian ng
pagsasalita

3.2Diyalekto
– varayti ng wikang nalilikha ng dimensyong heograpiko
 Belvez, 2003 – nagsisilbing midym ng komunikasyon sa isang pook na kung saan ang nasabing
katutubong wika ay nabibilang

3.3Idyolek
 bukod tanging wika ng isang indibidwal
 pekyulyaridad sa pagsasalita ng isang indibidwal

3.4Taboo
– mga salitang bawal gamitin o hindi maaaring gamitin sa isang pormal na usapan sa lipunan
 3.5Yufemismo
– ito ay salita o parirala na panghalili sa salitang taboo o mga salitang hindi masabi dahil
malaswa, bastos o masama ang kahulugan o di magandang pakinggan

3.6Speech Community / Komunidad ng Pagsasalita

 Zalzmann, Stanlaw, at Adacho (2012) – walang kultura sa isang lipunan na pareho sa lahat ng
myembro nito
Halimbawa ng mga pangkat sa Pilipinas:
Manobo Itwawit
Higaonon Ilokano
Talaandig
 Jandt, 2010 – ito ay kultura sa loob ng isang kultura o lipunan sa loob ng isang lipunan
 Sprachgemeinschaft – wikang Aleman na ibig sabihin ay speaking community
 Hymes (1972) – hindi ito lipunan na tinutukoy ng isang komon na wika ngunit sa komon na mga
linggwistikong norm

3.7Lingua Franca, Pidgin at Creole

i. Lingua Franca – paghahanap ng komon o wikang alam ng mga taong may iba't-ibang sinasalitang
wika upang magkaintidahan.
Sa Pilipinas, may malaking papel itong ginagampanan dahil sa multilinggwal na sitwasyong pangwika.
187 wika na binanggit sa Etnologue (183 ang buhay at 4 ang patay)
183 buhay = 175 na katutubo at 8 na hindi katutubo
Pambansang Wika – 1987 na Konstitusyon
Ingles – dahil sa global na pangangailangan, naging lingua franca ng Pilipinas

ii. Pidgin – bunga ng dalawang lipunan na may wikang hindi magkakalapit o unintelligible languages
ngunit kailangan ng pakikipag-ugnay sa isa't-isa.
- prestihoyosong wika bilang higit na maimpluwensya sa wikang walang kapangyarihan
 Pidginization – proseso ng gramatikal at leksikal na reduksyon na ginagampanan ng pidgin
(Zalzman, Stanlaw, at Adachi, 2012)
– bunga rin ito ng direktang ugnayan ng unintelligible na wika
 Chavacano – Espanyol ang lexifier ng wikang ito

 Mga katangian ng pidgin:

a. Hindi unang wika ninuman.
– walang taal na wika sapagkat napaunlad lamang ito mula sa dalawa o higit pang magkaibang
wika
– ginagamit lamang bilang isang ugnay na wika
b. Limitado na gamit.
– biglaang posibilidad ng pangangailangan ng wika habang ito ay kinakailangan at mawawala pag
hindi kailangan
– wala rin sa permanenteng pinaggagamitan
c. Limitado ang bokabularyo.
– nakabatay sa isa sa mga dalawang wika na may ugnay sa isa't-isa

iii. Creole
– wika na napaunlad mula sa pidgin
– dumaan sa proseso ng creolization o ekspansyon sa halaga at gamit ng pidgin na wika
– isang pidgin na nagiging unang wika ng isang speech community
Chavacano – halimbawa ng creolization

Mga mahalagang pagtukoy ng mga katangian ng isang creol na wika (Sebba, 1997):
a. may katutubong tagapagsalita
b. ang mga creole ay laging lumalabas sa isang pidgin
c. creolization – proseso kung saan ang isang creole ay nagbabago at isang pidgin ay nagkakaroon ng
katutubong salita
d. ang proseso ng creolization ay dumadaan sa alinmang yugto ng pag-unlad ng isang pidgin
• gradwal na creolization – mangyayari sa pinahaba/pinalawak na yugto ng pidgin
• biglaang creolization – magaganap sa proseso bago lumabas ang matatag na pidgin mula
sa maagang pag-unlad nito.

3.8Bilinggwalismo at Multilinggwismo
– tumutukoy sa parehong pag-iral, pakikiharap at interaksyon ng magkaibang wika.
 Wei (2013) – maaaring ang isang tao sa isang komunidad ay magiging bilinggwal o multilinggwal
habang ang buong lipunan ay kumikilala lamang ng isang wika
 Romaine (2013) – ito ay makikita sa lahat ng uri ng tao

a. Bilinggwalismo
– ito ay tumutukoy sa taong nakakapagsalita ng dalawang wika
– ayun kay Bloomfield (1935), hindi lamang sapat ang makapagsalita sapagkat sa kanyang
pananaw dito ay paggamit ng dalawang wika sa tulad ng katutubong wika.
– Trask (2007), kahanga-hangang tagumapay sa kasulukuyan ang pagkakaroon ng abilidad sa
pagsasalita ng dalawang wika
b. Multilinggwismo
– ito ay tumutukoy sa higit sa dalawang wikang batid ng isang indibidwal na gamitin sa
anumang uri ng komunikasyon
– Crystal (2008), tinatawag rin na plurilinggwalismo

3.9Gamit ng Wika sa Lipunan

 Pakikipag-ugnay at pakikipagtalastasan – isa sa pangunahing tungkulin ng wika
Limang tungkulin ng wika sa lipunan (Geoffrey Leech, Essays UK November 2013):
a. nagbibigay kaalaman (informational)
– ito ang tinitingnan ng karamihan na pinakaimportante sa lahat ng tungkulin ng wika sa lipunan
– nakadepende sa katotohanan o halaga ng kaisipan ng mensahe
b. nagpapakilala (expressive)
– magagamit at ginagamit ang wika sa pagpapahayag ng damdamin at atityud ng nagsasalita
 c. nagtuturo (directive)
– ito ay may layuning magbigay ng impluwensya sa pag-uugali o atityud ng iba
– malinaw na makikita sa mga pagpapahayag na nag-uutos o nakikiusap
d. estetika (aesthetic)
– ito ay gamit ng wika para sa kapakanan ng paggamit/paglikha ng wika o linguistic artifact misto
at wala ng iba pa.
– Tuon ng tungkiling ito ang ganda ng paggamit ng wika
e. nag-eenganyo (phatic)
– ito ay nagsasabi ng pagiging bukas o mapagsimula ng komunikasyon sa kapwa kaya tinumbasan
ito ng pag-eenganyo
– maaring verbal o di-verbal
– hindi ito palatandaan ng pagiging tsimosa o mapang-usisa

3.10 Ang Kahalagahan ng Wikang Filipino sa Lipunang Pilipino

 Santos, et al. (2012) – ginagamit ang Filipino sa interaksyon ng mga mamamayang pilipino sa isa't-
isa
Tungkulin ng wikang Filipino (Santos, et al.):
I. Binibigkis ng wikang Filipino ang mga Pilipino
II. Tumutulong ito sa pagpapanatili ng kulturang Pilipino
III. Sinasalamin ng wikang ito ang kulturang Pilipino
IV. Inaabot nito ang isip at damdamin ng mga Pilipino
V. Sinisimbolo ng wikang Filipino ang pagka-Pilipino ng mga Pilipino