Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

SADRŽAJ:

1. Uvod....................................................................................................................................2
2. Palete i sistem paletizacije.................................................................................................3
2.1. Osnove paletizacije................................................................................................3
2.2. Ravne palete......................................................................................................4
2.3. Ravne metalne palete.........................................................................................6
2.4. Ravne lake palete...............................................................................................6
2.5. Ravne palete od plastičnih masa.........................................................................6
2.6. Specijalne ravne palete.......................................................................................7
2.7. Boks-palete........................................................................................................7
2.8. Boks-palete za rasute terete i sitnije komade.......................................................8
2.9. Stubne i sandučaste palete..................................................................................8
2.10.Sandučaste mražaste palete................................................................................9
2.11.Sandučaste palete od drveta...............................................................................9
2.12.Sandučaste metalne palete....................................................................................10
2.13.Specijalne metalne sandučaste palete.................................................................10
3. Tehnečko-ekonomske prednosti paletizacije....................................................................10
4. Formiranje paletne jedinice.............................................................................................11
5. Oblikovanje paletne jedinice............................................................................................12
6. Rukovanje paletama........................................................................................................13
7. Skladištenje i prevoz paletama........................................................................................14
8. Osnovne prednosti skladištenja i prevoza na paletama.....................................................14
9. Oprema za manipulisanje u paletnom sistemu.................................................................15
9.1.Ručni viljuškari...................................................................................................15
9.2.Motorni viljuškari...............................................................................................15
10. Tehnička baza paletizacije...............................................................................................17
11. Značaj paletizacije...........................................................................................................17
12. Zaključak........................................................................................................................18
13. Literatura.......................................................................................................................19

Industrijska skladišta 1
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

1. UVOD

Pod pojmom paletizacije, podrazumjeva se skup fiksnih i mobilnih tehnoloških elemenata

namjenjenih za mehanizovano manipulisanje paletama u svim fazama proizvodnje i transporta od
pošiljaoca do primaoca. Karakteristike ravnih paleta, definisane su standardima: ISO 6789:2003,
SRPS ISO 8611:1997, ISO/TS 8611-1:2004 (-2:2005 -3:2005), JUS Z.M 0.016/020,
Z.M1.020/021-023, Z.M1.200/201/300/301 i boks paleta standardima Z.M2.300 i 310/311.
Osnovnu tehničku bazu paletizacije čine palete (ravne, boks, stubne, specijalne) i viljuškari
(ručni i elektro motorni male nosivosti), a pored njih koriste se i druga sredstva i uredjaji kao što
su okviri (ramovi), poklopci za ramove, pokretne rampe, police-regali, dodatni zahtjevni uređaji
za viljuškare itd. Namenjeni za lakše manipulisanje, transport i skladištenje proizvoda. Prema
namjeni, palete se mogu podijeliti na univerzalne i specijalne i prema vijeku trajanja i učestalosti
korišćenja mogu biti bezpovratne (za jednu upotrebu) i standardne (razmenljive za više upotreba),
prema materijalu na metalne, drvene, plastične, a postoje i druge podjele.

Industrijska skladišta 2
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

2. PALETE I SISTEM PALETIZACIJE

2.1. OSNOVE PALETIZACJE

Pod pojmom paletizacije podrazumijeva se skup tehničkih sredstava, uređaja ili pomagala
potrebnih za manipulisanje, prevoz, skladištenje i izlaganje proizvoda u trgovini, a može se
upotrijebiti u industrijskom i spoljnom transportu. Tehničku bazu sistema paletizacije čine
viljuškari i palete. Paleta kao pomoćno sredstvo predstavlja najmanju unaverzalnu tovarnu
jedinicu integralnog transporta.
Paleta kao pomoćno prenosno sredstvo, omogućava obrazovanje unificiranih tovarnih,
transportnih, skladišnih i prodajnih jedinica i time primjenu visokoproizvodne mehanizacije
(viljuškara) za njihovo manipulisanje. Forniranje tovarnih jedinica predstavlja uslov za
obrazovanje i relizaciju transportnih lanaca od prozvođača do potrošača proizvedenih dobara.
Kao pomoćno sredstvo integralnog transporta, paleta ne obezbeđuje samo efikasnu i racionalnu
vezu između nosilaca transporta, već predstavlja, posebnu tovarnu jedinicu, koja je sastavni dio
transportnog lanca od skladišta proizvođača do skladišta za distribuciju robe, tj. transportnog
lanca od proizvođača do potrošača.
Manipulacija, prevoženje i skladištanje proizvoda može se realizovati paletama i sistemom
paletizacije na relaciji:
 pakovanje proizvoda – skladištenje;
 proizvodnja – raspodjela – potrošnja;
 pretovar proizvoda iz vozila u vozilo, iz skladišta na vozilo i obrnuto i iz skladišta na
mesto prodaje;
 transport različitim prevoznim sredstvima.
U svijetu se danas primenjuju različite vrste paleta, koje se razlikuju prema:
 obliku,
 dimenzijama,
 namjeni i ostalim tehničko-eksplatacionim karakteristikama.
Po obliku postoje tri vrste paleta, i to:
 ravne palete (bez nadgradnje),
 boks–palete,
 stubne palete.
Boks–palete i stubne palete su palete sa nadgradnjom. Inače, palete se izgrađuju od različitih
materjala: drveta, metala, plastične mase, valovitog kartona, lepenke, prerađenih odpadnih
materjala ili od kombinacije više različitih materjala, a mogu biti izgrađene kao obične podloge,
kao boks–palete ili posebne izrade s obzirom na svoju namjenu u transportu, skladištenju ili pri
izlaganju proizvoda na mjestu prodaje.

Industrijska skladišta 3
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

2.2. RAVNE PALETE

Ravna paleta je ravna (najčešće drvena) podloga sa ili bez nožica, na koju se slažu pojedini
komadi robe u cilju realizacije jedinstvene tovarne jedinice kojom se može lako i brzo
manipulisati pomoću viljuškara.
Izrađuju se od različitih materjala, kao što su: drvo, hartije, plastične mase, metali i legure.
Većina evropskih zemalja, kao i srpske zajednice (JUS D.F. 8020) i Jugoslovenski zavod za
standarizaciju (JUS Z. M1.020), usvojili su paletu od 800 x 1200 mm.
Osim drvenih ravnih paleta dimenzija 800 x 1200 mm, u eksplataciji sue nalaze i ravne drvene
palete sljedećih dimenzija:
 800 mm x 1200 mm
 1000 mm x 1000 mm
 1200 mm x 1600 mm
 1200 mm x 1800 mm
Sve ravne drvene palete sa naprijed navedenim dimenzijama usvojila je Međunarodna
organizacija ISO. Ipak se u svijetu najviše koriste ravne drvene palete dimenzija 800 x 1200 mm
(oko 80% od ukupnog obima paleta), a zatim palete dimenzija 1000 x 1200 mm.
Ravna paleta mora da ispuni 2 uslova:
1. da izdrži opterećenje najmanje 3 puta veće od njihove nosivosti,
2. da joj površina donje stranice koja naliježe na podlogu iznosi najmanje 40% površine
gornje stranice.
S obzirom na mogućnoszi zahtjevanja i primjene, ravne drvene palete se rasčlanjavaju na palete
sa:
 jednim otvorom i dva ulaza,
 sva otvora i četri ulaza,
 jednom nosećom površinom,
 dvije noseće površine,
 specijalne ravne drvene palete.

slika. 1.1. Dvoulazna paleta slika. 1.2. Dvoulazna paleta sa ojačanim podom

Na slici 1.1. prikazana je ravna drvena pleta sa jednim podom od kombinacije tvrdog i mekog
drveta čiji donji dio čine tri klizača. Kod robe osjetljive na pritisak srednji klizač se može
proširiti.
Na slici 1.2. je slična paleta, ali sa ojačanim podom.

Industrijska skladišta 4
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

Slika 1.3. Dvoulazna palete sa dvostrukim podom Slika 1.4. Četvoroulazna paleta

Na slici 1.3. prikazana je dvoulazna paleta, koja se još naziva i paletom sa dvostrukim podom.
Manipulisanje ovom paletom moguće je samo uz primjenu viljuškara. Često upotrebljavana i
slična dvoulaznoj je četvoroulazna ravna paleta koja je prekazana na slici 1.4. koja je
konstruisana kao paleta sa dvostrukim podom, odnosno kao paleta koja se može okretati. Ovaj tip
paleta ima potpuno ravne podne površine i koristi se za paletizovan prevoz robe koja je osjetljiva
na pritisak.
Četvoroulazna paleta, kod koje je prilaženje moguće sa sve četiri strane, nastala je od
dvoulazne palete. Sva tri nosača imaju udubljenja koja omogućavaju ulazak viljušaka viljuškara.

Slika.1.5.Četvoroulazna paleta sa dvostrukim podom Slika.1.6. Četvoroulazna paleta sa klizačima

Poseban oblik paleta koje se sve češće koriste u prevozu predstavljaju četvoroulazne ravne
palete od čelika sa klizačima (slika 1.6.). Imaju dimenzije 800 x 1000 mm i 1000 x 1200 mm, a
opremljene su sa 3 klizača. Palete tipa dimenzija 800 x 1000 mm i 500 x 800 mm imaju po 2
klizača.

Slika. 1.7. Palete sa branikom od čeličnih cevi Slika. 1.8. Palete sa branikom od čeličnih cevi

Industrijska skladišta 5
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

2.3. RAVNE METALNE PALETE

Ravne metalne palete izrađuju se od čeličnog ili aluminijumskog lima, a mogu imati ravnu ili
valovitu tovarnu površinu.
Teže su od drvenih paleta, ali omogućavaju slaganje tereta veće težine do 2000kg i znatno su
dugotrajnije.
Slika 1.9. Palete od metala

2.4. RAVNE LAKE PALETE

Ravne palete od hartije, kartona i jute najviše se koriste u vodenom i vazdušnom saobraćaju.
Karekterišu se lakoćom i nosivošću od 1000 do 4000kg, dovoljno su elastične i krute, a dosta su
jeftinije od drugih. Težina ovih paleta je 8 puta manja od drvenih, pa je zbog toga mogućnost
iskorišćenja nosivosti brodova za 10 do 15% veća nego kod paleta od drveta ili metala. Zbog
male cijene koštanja koriste se kao nepovratna ambalaža.
Jutana paleta moze da zameni kartonsku ili papirnu. Tovarna površina je jutino platno stavljeno
u okvir od metala ili kartonske cevi.

Slika 1.10. Paleta od kartona

2.5. RAVNE PALETE OD PLASTIČNIH MASA

Ravne palete od plastičnih masa imaju sve veću primjenu zbog male težine, otpornosti na
vlagu, neosjetljivost na koroziju, lakog oblikovanja i pranja. Nedostatak im je što su skuplje od
metalnih i drvenih, što nedozvoljava njihovu širu primenu.

Industrijska skladišta 6
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

Slika 1.11. Palete izrađene od plastične mase

2.6. SPECIJALNE RAVNE PALETE

Specijalne ravne palete se razlikuju svojim specifičnim oblikom ili dodatnim elementima kao
nadogradnjom radi tovarenja nekih specijalno pakovanih stvari. Ovo se naročito odnosi na na
tečne proizvode ambalažirane u cilindrične sudove, burad, bačve itd.
Ove palete se izrađuju u kombinciji čeličnih cijevi i čeličnog ili aluminijumskog lima. Tipska
paleta za burad može izdržati 5 redova složenih u visinu, dok se viljuškarom može manipulisati
sa najviše 3 reda.
Kao specijalne ravne palete mogu se koristiti drvene ili metalne sa neizmjenljivom
nadgradnjom kao što su ramovi, ograde itd. koja se po potrebi može montirati i demontirati.

Slika 1.12. Specijalna paleta za burad

2.7. BOKS–PALETE

Boks–paleta je paleta sa najmanje tri vertikalne pregrade. Ove pregrade mogu biti pune, sa
otvorima ili rešetkama, fiksne, složive i na rasklapanje. Boks–palete mogu, ali ne moraju, biti
opremljene pokrivačima.
Boks–palete se primenjuju za transport različite vrste robe, kao što su srednji i mali dijelovi
mašina, visokovrijedna neambalažirana komandna roba, rasuta roba, neambalažirana roba
nepravilnog oblika koja se teško slaže, kao i sva druga finija ambalažirana roba koja se mora
čuvati od oštrćenja.

Industrijska skladišta 7
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

Konstrukcija sandučastih (boks) paleta je raznolika, sa tandencijom da se što bolje prilagodi

vrstama robe za koje je namjenjena, kao i lakšem slaganju i vađenju robe iz nje. Radi brzine
utovara i istovara, kod sandučastih paleta s čvrstim stranicama jedna od bočnih stranica najčešće
ima trouglasti otvor.

2.8. BOKS-PALETE ZA RASUTE TERETE I SITNIJE KOMADE

Postoji mnogo vrsta i tipova boks–paleta. Mogu biti zatvorene i otvorene (sa poklopcem),
složive i na rasklapanje.
Uglavnom postoje boks–palete sledećih dimenzija:
 800 x 1200 mm
 800 x 1200 mm
 1000 x 1200 mm
U međtnarodnom transportu uglavnom se upotrebljava standardna boks–paleta 800 x 1200 mm
koju je prihvatiloi uveo Jugoslovenski zavod za standarizaciju (JUS M.Z. 2.310). Palete moraju
da su otporne, tj. izrađene od čvrstog meterjala, tako da mogu, kad su natovarene robom, da se
podižu i premještaju pomoću viljuškara. Konstrukcija sandučastih paleta široke primjene treba da
bude takva da omogući njihovo slaganje po visini najmanje u četri reda.

Slika.1.13.Sandučasta boks paleta-metalna

2.9. STUBNE I SANDUČASTE PALETE

Stubne palete se izrađuju od različitih materjala. Takve su konstrukcije da su nožice palete

produžene u stubove visine od 550 do 600mm.Na njima se prenosi roba specifičnog oblika kao
što su automobilske gume.
Sandučasta paleta je transportno-manipulativna jedinica koja radi boljeg smeštaja i zaštite
manjih nesimetričnih komada robe, ima ugrađene sklapajuće stranice od šupljih cevi, lima,
rešetaka ili dasaka. Može biti otvorena ili zatvorena, a izrađena je tako da se može slagati u visinu
jedna na drugu, obično u 4 reda. Nosivost sansučastih paleta kreće se od 500 do 4000kg, a
najčešće su od 1000kg. Njena sopstvema tažina kreće se od 60 do 100kg.

Industrijska skladišta 8
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

Slika.1.14.Tipovi stubnih i sandučastih paleta

2.10. SANDUČASTE MREŽASTE PALETE

Ova paleta ima čelični okvir sa četvorostranim bočnim okvirom za viljuške, a sa jedne duže
strane može se otvoriti. Površina osnove je 800 x 1200 mm, visina 970 mm, a nosinost 1000kg.

Slika.1.15. Mrežasta paleta

2.11. SANDUČASTE PLETE OD DRVETA

Drvena sandučasta paleta u obliku sanduka, bez poklopca, služi za transportovanje sitnih i
osetljivih proizvoda prehranbene industrije, rasutih materjala, metalnih proizvoda manjih
dimenzija i sl., tj. predmeta koji zahtevaju dobru zaštitu u transportu u skladišnim
manipulacijama. Dimenzije ovih paleta su 800 x 1200 x 920 mm, nosivot 1000kg, a težina im se
kreće od 85 do 100kg. Ukoliko ovakva paleta ima ugrađen poklopac poznata je kao paletni
kontejner.

Industrijska skladišta 9
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

2.12. SANDUČASTE METALNE PALETE

Ova vrsta paleta se uglavnom gradi od čelika, a ređe od aluminijuma. Rešetkasta metalna paleta
se pravi od cijevi i čeličnih profila. Namjenjena je za transport komdnih tereta raznih dimenzija i
oblika.U novije vrijeme se sve više zamjenjuju paletom koja ima mrežaste bočne strane. Sitni
komadi i zrnasta roba se transportuju u ovim paletama sa dnom koji se otvara, što ubrzava
operaciju njihovog pražnjenja.

2.13. SPECIJALNE METALNE SANDUČASTE PALETE

Osnovna prednost ovih paleta je u tome što se mogu rasklopiti i tada zauzimaju malu
zapreminu, zbog čega su vrlo pogodne za transport kao prazne bez robe. Njihovo sklapanje je
brzo i jedinstveno.Grade se od čeličnih limenih profila ili aluminijuma, a mogu se koristiti za
transport i skladištenje rasute i tečne robe ako se u njeh stavi sabirni sud ili plastična kesa.

3. TEHNIČKO-EKONOMSKE PREDNOSTI PALATELIZACIJE

Ekonomske koristi od paletizacije imaju privredne organizacije, a preko njih i cijela privreda.
U unutrašnjem transportu ekonomski efekti ostvareni u privrednim organizacijama ogledaju se
u sledećem:
 smanjenje pogonskih troškova u manipulisanju proizvodima,
 ušteda skladišnog i manipulativnog prostora iskorišćenjem treće dimenzije,smanjnjem
troškova izgradnje, održavanja, osvjetljenja, grijanja.
 ušteda radne stage i platnog fonda,
 poboljšanje tehničke i higijenske zaštite rada,
 smanjenje povreda i fizičkih naprezanja,
 poboljšanje radne discipline i organizovanosti poslovanja
U spoljnom transportu ekonomski efekti su:
 ušteda u transportnim kapacitetima zbog ubrzanja pretovarnih operacija u direktnom i
kombinovanom transportu (vagona, kamiona, brodova),
 ušteda u prostoru i invensticija zbog smanjenja pretovarnih mjesta, industrijskih
kolosjeka, rampi i ostalih postrojenja,
 smanjenje troškova za opremu i tešku mehanizaciju,
 povećanje sigurnosti i rada pri pretovarnim operacijama,
 bolja zaštita proizvoda pri manipulisanju, smanjnje opterećenja a tim i oštećenja robe,
krađe...,
 opšte ubrzanje procesa razmene i vezi sa tim smanjenje kapaciteta vozila.

Industrijska skladišta 10
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

4. FORMIRANJE PALETNE JEDINICE

Obrazovanje paletnih jedinica je postupak kojim se omogućava održavanje kompaktnosti tovara

međusobno i u odnosu na paletu kako bi se očuvao i održao integritet tereta tokom daljeg
rukovanja i transporta.
Pastoje 5 osnovnih metoda kojima se ostvaruje obrazovanje paletnih jediica:
1. slaganjem: međusobnim ukrštanjem vreća i kutija,
2. lijepljenjem: vrelim rastvorom lijepka, trakama ili samoljepljivim trakama koje se koriste
za povezivanje tovara međusobno i u odnosu na paletu,
3. povezivanjem: konopcem, čeličnom žicom, plastičnim trakama omotava se tovar u čvrst
kompaktan teret na paleti,
4. pakovanjem: drvenim ili metalnim sanducima, žičanim korpama,
5. folijama: postavljaju se preko tovara i paleta.

Slika.1.16. Primjeri formiranja paletnih jedinica

Industrijska skladišta 11
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

5. OBLIKOVANJE PALETNE JEDINICE

Za oblikovanje paletizovanih jedinica najpogodnija je ambalaža prizmatičnog oblika, sa

dimenzijama koje popunjavaju dopušteni prostor palete bez praznina. Ambalaža prizmatičnog
oblika stoji stabilno na paleti bez dodatog osiguranja, dok roba nepravilnog oblika mora biti
posebno osigurana. Ambalaža cilindričnog oblika mora biti povezana ili osigurana posebnim
osiguračima. Paleta ima svoj modul sistem, koji nije ništa drugo nego dioba osnovne veličine-
prepolovljene, ili iz još manjih delova.
Na primer, u trgovini se najviše koristi standardna paleta 800 x 1200mm, modul ove palete i
ambalaže koje dolaze u obzir su veličine:
 600 x 800 mm – 2 komada na paleti 800 x 1200
 400 x 600 mm – 4 komada na paleti 800 x 1200
 260 x 660 mm – 6 komada na paleti 800 x 1200
 200 x 600 mm – 8 komada na paleti 800 x 1200
 160 x 600 mm –10 komada na paleti 800 x 1200
 400 x 400 mm – 6 komada na paleti 800 x 1200
 260 x 400 mm – 6 komada na paleti 800 x 1200
Slika.1.17. Modul sistem palete

To bi bili idealni moduli koji bi se uklapali u raspoloživu površinu standardne palete 800 x
1200 mm, kao i njeni moduli na kojima bi se roba mogla izlagati na paletama ili kao smbalaža na
policama, stalažama, vitrinama ili drugim sredstvima za izlaganje proizvoda.
Moduli ove palete važe i za boks palete, ali samo do određenih veličina do 300 x 400 mm.
To znači da bi još moglo biti malih boks paleta:
 600 x 800 mm
 400 x 600 mm

Industrijska skladišta 12
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

Modul sistem zahtjeva da:

 između pojedinih stepena grupisanja postoji takav odnos koji grupisanjem ili
rastavljanjem postojeći omogućava stvaranje novih stepena ovih odnosa,
 svaki stepen ukrupnjavanja predstavlja sadržanu za naredni, a transportni sud ua
predhodni stepen,
 idealna tovarna jedinica zadovoljava uslov da je istovremeno
jedinici proizvoda = jedinici skladištenja = jedinici transporta = jedinici pretovara = jedinici
prodaje = logističkoj jedinici.

6. RUKOVANJE PALETAMA

Roba upakovana i stavljena na paletu u proizvodnji čini sa njom kapitalnu tovarnu jedinicu na
čitavom lancu distribucije do njenog skidanja sa palete na nestu i u času prodaje ili upotrebe
proizvoda. Tako se paleta koristi u toku cijelog ciklusa distribucije proizvoda i pojednako je
značajna u svim njegovim fazama do mesta prodaje:
 u proizvodnji,
 u prevozu i manipulisanju (rukovanju),
 u skladištenju,
 u prodajnom prostoru,
 kod kupca na mestu potrošnje.
Manipulisanje paletama je vrlo jedinstveno uz primenu sredstava kao što su viljuškari, elevatori
i razna kolica.U svim fazama rukuje se isključivo paletom.
Osnovni zadaci paletizacije u distribuciji proizvoda su:
1. da unapredi i uprosti distribuciju proizvoda,
2. da skrati lanac distribucije,
3. da poveca produktivnost i stvori bolje uslove rada,
4. da pojednostavi rukovanje, prevoz, skladištenje i izlaganje proizvoda,
5. da stvori uslove za racionalnije i ekonomičnije poslovanje svih učesnika u lancu
distribucije proizvoda,
6. da se maksimalno iskoriste raspoloživi prostori u toku ciklusa distribucije,
7. da rukovanje paletama bude jednostavno i praktično, uz minimalni pretovar i
manipulisanje.
U distribuciji proizvoda palete se prevoze svim vidovima saobraćaja, odnosno svim vrstama
transportnih sredstava kako u industriskom, tako i u spoljnom transportu, gde se rukovanjem
paletame koriste:
 električni i motorni viljuškari,
 ručni viljuškari za prevoz na ravnim površinama,
 ručna ili motorna i električna kolica,
 ručna ili motorna i električna dizalica.

Industrijska skladišta 13
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

Upotreba navedenih sredstava omogućuje maksimalno iskorišćenje paleta pri pretovaru,

transportu, skladištenju i izlaganju proizvoda, čime sa troškovi manipulacije robom svode na
minimum.

7. SKLADIŠTENJE I PREVOZ PALETA

U skladištima se proizvodi, po pravilu redovno slažu na palete, i to tako da se ista vrsta

proizvoda slaže na jedno mesto, tj. na površinu određenu za taj proizvod. Između redova paleta se
mora ostaviti prostor za prolaz viljuškara. U skladištima koja imaju stalaže palete se obavizno
stavljaju u prostore za slaganje prema vrsti i trajnosti proizvoda, kao i prema redosledu odnošenja
odnošenja proizvoda iz skladišta, Ako se na istu stalažu slaže više paleta treba ih složiti tako da
bude skinuta sa stalaže paleta koja je prva i stavljena, tj. pri slaganju se mora poštovati pravilo
frst in - frst out (prvi ušao –prvi izašao).
Palete se u prevozu transportnim sredstvima moraju smestiti tako:
 da su učvršćene na vozilu kako se na njima ne bi oštetili proizvodi,
 da prostor prevoznog sredstva bude najbolje iskorišćen i po površini i po visini,
 da pri slaganju budu smeštene po vrstama proizvoda i njihovim ganaritama,
 da se slažu u više redova (po visini), s tim da dole uvek budu one ravnih površina,
 da se mogu brzo utovariti i istovariti,
 da se u međuprostore,ako ih bude, smeste tzv. vazdušni jastuci, prazne palete, ili da se
učvrste kako u prevozu ne bi došlo da prevrtanja, trenja i oštećenja proizvoda.
Kod skladištenja proizvoda na paletama treba nastojati:
 da se slaganjem paleta na paletu skladište što bolje iskoristiti po visini,
 da se u skladištima od njih mogu napraviti tzv, skladišni skupovi ili nizovi, raspoređeni
prema vrstama proizvoda koji su na njima.

8. OSNOVNE PREDNOSTI SKLADIŠTENJA I PREVOZA NA PALETAMA

Za maksimalno korišćenje paleta na putu od proizvođača do kupca i od njega do novog kupca,

kako unutar nacionalnih granica, tako i u međunarodnoj razmeni dobara, brine se paletni pul. Za
određen broj primljenih punih paleta vraća se isti broj praznih i obrnuto.
U distribuciji proizvoda paletu čine ekonomičnijom od običnog komadnog prevoza proizvoda
sledeće prednosti:
 umjesto da se prenosi i pretovara više kutija, prenosi se i pretovaruje jedna paleta,
 prevoz i pretovar obavljaju sa brže i kvalitetnije,
 evidencija paleta i proizvoda na njima je lakša i jedinstvenija.

Industrijska skladišta 14
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

9.OPREMA ZA MANIPULISANJE PROIZVODIMA U PALETNOM SISTEMU

Osnovno sradstvo mehanizacije za rukovanje paletama je veljuškar. Bez njega je nemoguće

zamisliti paletni sistem. Viljuškari izvršavalju tehnološke zahteve manipulisanja u industriskom
transportu, utovaru, istovaru, pretovaru i skladištenju. Viljuškar je mehanizovano manipulacionu
sredstvo, snadbeveno specijalnim viljuškama, koje podilaze ispod palete ili podesnog komada
nepaletizovane robe, podižući ga ili spuštajući, u cilju prenošenja sa jednog mesta na drugo radi
uskladištenja, utovara, istovara ili pretovara.
Viljuškari se mogu podeliti na 2 osnovne grupe:
 ručni viljuškari
 motorni viljuškari

9.1. RUČNI VILJUŠKARI

Ručni viljuškari su snadbeveni uređajima za mehaničko ili hidrauličko podizanje tereta.

Hidrauličkim uređajem, koji je ugradjrn u sam viljuškar, paleta se može podići za 10 do 12 cm.
Pomoću fizičke snage radnika vrši se prenos palete sa jednog mesta na drugo,odnosno utovar,
istovar ili pretovar. Ručni viljuškari mogu da budu i na električni, bezinski i dizel pogon (motorni
ručni viljuškari).

Slika. 1.18. Ručni viljuškari

9.2. MOTORNI VILJUŠKARI

Pomoću motornog viljuškara paleta se može podići u visinu od nekoliko metara u cilju smeštaja
jedne na drugu u više redova, slaganje i regale skladišta ili prenošenja sa jednog mesta na
drugo,kao i utovara, istovara ili pretovara. Motorni viljuškari rade na električni, bezinski i dizel
pogon.

Industrijska skladišta 15
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

Slika.1.19. Motorni viljuškari

Slika.1.20. Relacija od pakovanja paleta do njehove distribucije u maloprodaju

Industrijska skladišta 16
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

10. TEHNIČKA BAZA PALETIZACIJE

Osnovna sredstva paletizacije su palete i viljučkari, ali za uspešnu primenu paletnog sistema u
unutrašnjem i spoljašnjem transportu potrebna su sledeća sredstva sa opremom:
 okviri (ramovi za palete),
 poklopci za boks-palete,
 razni dodatni i specijalni uređaji za viljuškare,
 police za slaganje paletizovanje robe,
 isprevljači za punjenje akumulapora,
 pokretne rampe, liftovi itd.

11. ZNAČAJ PALETIZACIJE

Zahtevi privrede za većim kvalitetom transportne usluge nameću, istovremeno, i mnogobrojne

probleme vezane za neophodnost sniženja troškova u sferi distribucije dobara. To primorava
privredu sa u većoj meri nego do sada pristupa izučavanju i istraživanju najpovoljnijih oblika
tehnologije u oblasti distribucije robe, u cilju realizacije postojećimogućnosti za racionalizaciju i
ostvarivanje ušteda. Pakovanje, skladištenje i transport su činioci koji znatno utiču na ukupne
troškove proizvodnje. Proizvodna preduzeća očekuju od nosilaca teansporta da im obezbede
paket usluga koje će obuhvatiti celokupno područje manipulisanja, skladištenja i transporta od
tekuće proizvodne trake da skladišta trgovinskog preduzeća, prodavnice ili samo posluge.
Osnovne prednosti palatelizacije u sistemu distribucije proizvoda su:
 ekonomišnije poslovanje svih oblik prevoza, pretovara i skladištenja robe,
 maksimalno korišćenje sredstava prevoza i skladištenja,
 bolja funkcionalna iskorišćenost i jeftinije opremanje prodajnog prostora trgovine,
 veća produktivnost rada i bolja organizacija u sistemu distribucije,
 veća brzina obavljanja svih radnih procesa u sistemu distribucije, dopreme i opreme,
prevoza na putu proizvoda od pruizvodnje do potrošnje,
 kvalitetnije rukovanje, čuvanje i održavanje proizvoda,
 niži troškovi poslovanja, veća konkurentnost trgovine na tržištu,
 bolji uslovi prezentacije proizvoda na mestu prodaje.

Industrijska skladišta 17
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

12. ZAKLJUČAK

Palete kao najrasprostranjeniji i najviše korišten proizvod u skladištenju, logistici i proizvodnji

godinama nepromjenjen, neće se još dugi niz godina značajno promjeniti u osnovnom modelu u
tvz. europaleti sa svojim standardnim dimenzijama, ali će značajniji dio morati evoluirati u
naprednije, inače će klasičnih paleta ne samo zbog zahtjeva proizvođača, nego i zbog opšte
robotizacije proizvodnje i skladištenja. Moraće zadovoljiti sve preciznije i usavršenije metode
transporta i skladištenja kao i zadovoljiti potrebe naprednih logističkih centara i naručioca koji
sve manje žele imati ogromna skladiša sa velikom količinom materijala koji su svakome samo
trošak, nego mala, produktivna, visokorobotizirana skladišta tj. češće dostave manje količine
potrebnog materijala za nesmetani tok proizvodnje. Paleta se neće zameniti verovatno dugi niz
godina, ali će se nesumljivo značajno usavršiti, optimizovati i usko specijalizovati za određene
postupke i procese koje u današnje doba diktiraju ekonomičnost, dobit i opšti razvoj novih
tehnologija i naprednog promišljanja ljudi vezanih uz logistiku.

Industrijska skladišta 18
Mašinski fakultet Univerzitet Istočno Sarajevo

13. LITERATURA
[1]. Prof.dr Milomir Gašić, literatura za Industrijska skladišta
[2]. Perišić Risto dipl. inž. "Racionalizacija transporta“, Beograd 1970.
[3].www.google.com

Industrijska skladišta 19