Professional Documents
Culture Documents
Bài giảng SV Y2
TS.BS.Nguyễn Minh Hà
drnguyenminhha@gmail.com
BM Hóa Sinh-SHPT - Trường ĐH Y Khoa Phạm Ngọc Thạch
Mục tiêu
1. Liệt kê được các loại lipoprotein : tên, thành phần cấu tạo, vai trò.
2. Liệt kê được các giai đoạn của quá trình β-oxy hóa và quá trình tổng hợp
acid béo bão hòa có số C chẵn.
3. Tính được năng lượng thu được sau khi β-oxy hóa và năng lượng cần dùng
để tổng hợp một phân tử acid palmitic.
4. Mô tả được vai trò của acid béo và thể ceton trong việc cân bằng năng
lượng.
5. Mô tả được vai trò của các yếu tố tham gia điều hòa tổng hợp cholesterol.
6. Kể tên được các hoạt chất sinh học quan trọng có nguồn gốc từ
cholesterol.
7. Mô tả được vai trò của insulin trong chuyển hóa triacylglycerol.
8. Nêu tên được một số hoạt chất sinh học từ glycerolphospholipid và
sphingolipid
Cholesterol mật
(2g/ngày)
Cholesterol
bài tiết ra Cholesterol
phân (1.2g thức ăn (0.4
/ngày) g/ngày)
Bên trong tế bào, cholesterol được ester hóa nhờ enzym nào?
-Phần vỏ / lõi
-Phần lipid / protein
2.1
Apo B48
ApoE
Apo CII,CIII
Chylomicron
remnants
Cung cấp
cholesterol
18
LPL = Lipoprotein
05/09/2015 lipase; HL = hepatic lipase TS.BS.Nguyễn Minh Hà
LDL nhỏ và đậm đặc dễ chui qua lớp nội mạc mao mạch và ở lại lâu hơn
là yếu tố gây xơ vữa mạnh.
Hepatic lipase
Khi Triglycerid-máu :
1. LDL nhỏ, đậm đặc khả năng gây xơ vữa mạnh
2. HDL nhỏ, đậm đặc gây T ½ của HDL HDL nhanh chóng bị loại khỏi tuần hoàn.
05/09/2015
TG máu cao có vai trò gián tiếp nhưng quan trọng trong bệnh sinh XVĐM
TS.BS.Nguyễn Minh Hà 21
Free cholesterol
Cholesteryl
ester
Lipoprotein có hình cầu, là sự kết hợp giữa thành phần lipid và thành
phần protein (được gọi là apoprotein), giúp vận chuyển lipid trong máu.
Có bốn loại lipoprotein chính là chylomicron, VLDL, LDL và HDL. Các loại
này khác nhau về kích thước, tỷ trọng, thành phần % lipid, nguồn gốc và
chức năng, được hỗ trợ bởi các loại apoprotein khác nhau. Trong đó, LDL
chứa thành phần cholesterol cao, là yếu tố sinh xơ vữa động mạch; HDL
có khả năng vận chuyển ngược cholesterol từ mô ngoại biên về gan nên
được xem là yếu tố chống xơ vữa.
HDL thu nhận lại cholesterol từ các tế bào nhờ cấu trúc nào?
Sử dụng
2 ATP
3 giai đoạn :
β-oxy hóa acyl-CoA thành
acetyl-CoA
Acetyl-CoA vào CT Krebs cho
ra điện tử và CO2
Điện tử từ giai đoạn 1 và 2
qua chuỗi hô hấp tế bào cho
ATP.
AMP-PK
(gan, cơ)
Insulin (gan)
Chuỗi hô β-oxy hóa
hấp tế bào
Alpha oxy hóa Peroxisome -Acid béo chuỗi rất Tạo ra acid
dài 24-26C pristanic
-Acid béo chuỗi
bên phân nhánh
Beta oxy hóa Peroxisome Tiếp tục oxi hóa Bước đầu tiên tạo
(acid phytanic)
cho ra propionyl- ra H2O2
CoA
Omega oxy hóa Lưới nội sinh chất Acid béo chuỗi -Tạo ra dicarboxylic Kém quan trọng ở
trung bình 10-12C acid người, phổ biến ở
một số loài ĐV
Nhằm 2 mục đích: (1) cung cấp năng lượng dưới dạng ATP; và (2) cung
cấp acetyl-CoA để tổng hợp thể ceton.
Xảy ra trong ty thể, khi có tín hiệu thiếu năng lượng trong tế bào, ở
một số mô nhất định.
Quá trình OXH acid béo có đặc điểm khác nhau tùy thuộc vào cấu trúc,
độ dài mạch C và độ bão hòa của acid béo đó. Một cách tổng quát, quá
trình OXH acid béo bão hòa có số C chẵn trong tế bào gan gồm 3 bước:
(1) hoạt hóa acid béo thành dạng hoạt động là acyl-CoA
(2) acyl-CoA được vận chuyển từ bào tương vào ty thể nhờ chất vận
chuyển carnitine và enzym CAT (carnitine acyl transferase);
(3) β-oxy hóa acyl-CoA trong ty thể thành các acetyl-CoA, FADH2 và
NADH,H+ thông qua các vòng oxy hóa, mỗi vòng gồm 4 phản ứng.
Các chất này đi qua chu trình acid citric và chuỗi hô hấp tế bào để
tạo thành ATP.
05/09/2015 TS.BS.Nguyễn Minh Hà 41
Một phần nhỏ acetyl-CoA tạo thành từ OXH acid béo sẽ được
gan dùng để tạo thể ceton. Ở một số mô không thể OXH acid
béo, khi cạn kiệt năng lượng, thể ceton sẽ được OXH cho
ngược lại acetyl-CoA để cung cấp ATP cho tế bào.
Malonyl-CoA
ATP, NAPDH,H+
◦ (3) Kéo dài mạch C nhờ phức hợp acid béo synthase.
Được tổng hợp chủ yếu từ glucid trong thức ăn khi có sự dư thừa
năng lượng trong cơ thể, xảy ra chủ yếu ở gan, mô mỡ và niêm
mạc ruột non.
Diễn tiến: acetyl-CoA sinh ra từ quá trình đường phân HDP sẽ
được chuyển thành malonyl-CoA, rồi gắn vào phức hợp acid béo
synthase để kéo dài mạch cacbon. Acid palmitic sẽ được tạo thành
đầu tiên, sau đó sẽ được kéo dài chuỗi hoặc khử bão hòa để tạo
thành các loại acid béo khác nhau.
Hai quá trình oxy hóa và tổng hợp acid béo đều được điều hòa bởi
các hormon insulin, glucagon, epinephrine thông qua enzym trung
tâm là ACC (acetyl-CoA carboxylase)
◦ Tạo thuận lợi cho sự hấp thu cholesterol từ máu vào lipoprotein.
Khả năng ester hóa choles. thể hiện chức năng của tb gan.
HMG-CoA reductase là trung tâm của sự điều hòa tổng hợp cholesterol
(HMG-CoA)
Kích thích
ly giải
HMG-CoA
reductase
nhiều bước
(ngọai bào)
05/09/2015 TS.BS.Nguyễn Minh Hà 60
TÓM TẮT CHUYỂN HÓA CHOLESTEROL
Trong cơ thể, chỉ có 30% cholesterol được hấp thu từ thức ăn, còn lại là
được tổng hợp nội bào.
Sau khi được các lipoprotein vận chuyển đến tế bào hoặc được tổng hợp
mới, cholesterol sẽ được tế bào sử dụng để cấu tạo màng và tạo các sản
phẩm như muối mật, các hormone steroid và vitamin D.
Cholesterol được tổng hợp mới tại các mô các nhu cầu cao về
cholesterol như gan, tuyến thượng thận, các tuyến sinh dục, thông qua 4
giai đoạn: (1) tổng hợp mevalonate từ acetyl-CoA; (2) biến đổi
mevalonat thành 2 phân tử isopren hoạt hóa; (3) kết hợp 6 phân tử
isopren hoạt hóa thành squalen; và (4) đóng vòng squalen tạo nhân
steroid.
Sự tổng hợp cholesterol được điều hòa bởi chính nồng độ cholesterol
nội bào, thông qua điều hòa tổng hợp thụ thể LDL và hoạt động của
enzyme HMG-CoA reductase (tham gia tổng hợp mevalonat từ acetyl-
CoA). 05/09/2015 TS.BS.Nguyễn Minh Hà 61
7.CHUYỂN HÓA
TRIACYLGLYCEROL
7.1.Tổng hợp TG
7.2.Dự trữ TG trong mô mỡ
7.3.Giải phóng acid béo từ TG trong mô mỡ
7.4.Điều hòa tổng hợp TG
Khi no
Máu
Chylomicron tàn dư
Tế bào mỡ
Thể keton
trong
Đái tháo
đường
Trong cơ thể, TG cũng có hai nguồn gốc ngoại sinh từ thức ăn và nội
sinh. Chuyển hóa của TG có hai vấn đề cần chú ý là: (1) sự tổng hợp TG,
khác nhau ở gan và mô mỡ; và (2) sự dự trữ hoặc giải phóng TG ở mô
mỡ theo chu kỳ bữa ăn. Cả hai vấn đề này đều sự chi phối chặt chẽ của
các hormon, mà trong đó quan trọng nhất là insulin.
Sự tổng hợp TG từ glycerol và acid béo tự do, có sự khác biệt về nguồn
gốc glycerol ở mô gan và mô mỡ.
Dự trữ TG ở mô mỡ sẽ tăng lên sau bữa ăn do: (1) sự dồi dào nguồn TG
trong thức ăn; và (2) sự dồi dào nguồn glycerol-3-phosphate từ quá trình
đường phân HDP. Khi đói, nồng độ glucagon tăng lên gây kích thích ly
giải lipid.
Chu trình TG ở gan-mô mỡ thể hiện chu trình tuần tự của việc ly giải –
tổng hợp TG giữa gan và mô mỡ để tái tạo TG ngay cả khi nhịn đói. Chu
trình này được điều hòa bởi hormon glucocorticoid, thông qua hoạt
động của enzym phosphoenolpyruvat 05/09/2015
carboxykinase (PEPCK).
TS.BS.Nguyễn Minh Hà 69
8.CHUYỂN HÓA PHOSPHOLIPID
VÀ SPHINGOLIPID